Logi

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN
KANDUNGAN
BAB 1
1.1
1.2
1.3
M / SURAT
PROSEDUR AMALAN PIAWAI UMUM

Skop
Senarai Jenis-jenis Spesimen Yang Dikendalikan
Senarai Tiub / Antibekuan / Pengawet dan Bekas
- Tujuan
- Singkatan
- Senarai Tiub / Antibekuan Sampel Darah
- Senarai Pengawet Bagi Sampel Urin
- Senarai Bekas Bagi Pungutan Stool / Tinja dan Kahak
- Senarai Calitan
Senarai Borang Permohonan Ujian
Senarai Ujian Dan Julat Rujukan
- Patologi Kimia
- Hematologi
- Mikrobiologi
- Sitologi
Pengendalian Spesimen, Ujian dan Keputusan
Pengemparan Spesimen
Penolakan Spesimen
Penyelenggaraan Peralatan
Pengendalian Ujian Kawalan Mutu
Penghantaran Spesimen Ke Makmal Rujukan
2
4
5
6
6
67
7
8
8
9
10
11
11 12
13 14
15 16
17
18 21
22 23
24 26
27 30
31 34
35 37
BAB 2
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
PROSEDUR AMALAN PIAWAI PATOLOGI KIMIA

Pengendalian Point Of Care Testing
Pengendalian Ujian Bilirubin
Pengendalian Ujian Semi Kuantitatif Urin Menggunakan Strip
Pengendalian Ujian Urin Mikroalbumin
Pengendalian Ujian HbA1c
Pengendalian Ujian Stool Occult Blood
Pengendalian Ujian Patologi Kimia Secara Automasi
38 - 39
40 43
44 46
47 50
51 54
55 57
58 60
61 - 64
BAB 3
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
PROSEDUR AMALAN PIAWAI HEMATOLOGI

Prosedur Ujian HB, TWDC, PC (Manual)
Prosedur Full Blood Count (Automasi)
Prosedur Pengiraan Retikulosit
Prosedur Kadar Pemendapan Eritrosit (ESR)
Prosedur Ujian Saringan G6PD
Prosedur Ujian Saringan ABO Grouping & RH
65 - 66
67 75
76 78
79 82
83 - 86
87 90
91 94
BAB 4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
PROSEDUR AMALAN PIAWAI MIKROBIOLOGI

Prosedur Ujian Pemeriksaan Mikroskopik Sampel Urin
Prosedur Ujian Pemeriksaan Stool FEME
Prosedur Ujian Mikroskopi Sampel Uro Genital
Prosedur Ujian Sputum Untuk AFB
Prosedur Ujian Filem Darah Parasit Malaria Dan Mikrofilaria
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
1.9
1.10
1.11
95 96
97 101
102 106
107 112
113 119
120 126
4.6
4.7
4.8
BAB 5
5.1
Prosedur Ujian Urin Human Chorionic Gonadotropin

Prosedur Ujian Saringan HIV (Ujian Rapid)
Prosedur Ujian Saringan VDRL
127 - 130
131 134
135 138
PROSEDUR PENCELUPAN
Proses Kerja Pencelupan Ziehl Neelson
Proses Kerja Pencelupan Giemsa
Proses Kerja Pencelupan Gram
Proses Kerja Pencelupan Leishman
Prosedur Pencelupan Gram
139 140
141
142
143
144
145 - 150
PROSEDUR AMALAN PIAWAI UMUM
Nombor Prosedur:
1.0
Perkhidmatan Makmal Patologi Penjagaan Kesihatan Primer
Disediakan Oleh:
Jawatankuasa Penyediaan Prosedur Amalan Piawai Ujian Patologi
Makmal Patologi Penjagaan Kesihatan Primer
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
1.
Prosedur Amalan Piawai Umum
1.1 Skop
1.2 Senarai jenis jenis spesimen yang dikendalikan
1.3 Senarai tiub/ antikoagulan/ pengawet dan bekas
1.4 Senarai Borang Permohonan Ujian
1.5 Senarai Ujian dan Reference Range
1.6 Pengendalian spesimen, ujian dan keputusan
1.7 Pengemparan Spesimen
1.8 Penolakan spesimen
1.9 Penyelenggaraan Peralatan
1.10 Pengendalian kawalan mutu
1.11 Prosedur Penghantaran Spesimen ke Makmal Rujukan
1.1 SKOP
Prosedur Amalan Piawai ini menggariskan semua prosedur yang digunapakai
untuk perkhidmatan Makmal Patologi Penjagaan Kesihatan Primer.
Ia merangkumi disiplin-disiplin berikut:
Patologi Kimia
Haematologi
Mikrobiologi
Sitologi
1.2
SENARAI JENIS JENIS SPESIMEN YANG DIKENDALIKAN
1.2.1 TUJUAN
Untuk memberi penerangan secara umum tentang jenis-jenis spesimen yang di
kendalikan dan ujian-ujian yang dijalankan.
1.2.2
SINGKATAN
1.2.3
VDRL - Veneral Disease Research Laboratory

RPR - Rapid Plasma Reagin
HDL - High density lipoprotein
LDL - Low density lipoprotein
HIV - Human Immunodeficient virus
SG
- Specific gravity
JENIS JENIS SPESIMEN YANG DIKENDALIKAN

BERIKUT :
IALAH SEPERTI
Darah
Urin
Swab tekak, rektum, vagina dan uretra
Kahak
Stool atau Tinja
1.3 Senarai tiub/ antibekuan/ pengawet dan bekas

1.3.1 TUJUAN
Untuk memastikan setiap contoh yang dipungut adalah sesuai untuk dianalisa.
Bagi spesimen darah, jenis-jenis tiub yang biasa digunakan adalah:
Plain tube untuk mendapatkan serum
Gel separator tube untuk mendapatkan serum
Lithium Heparin untuk mendapatkan plasma
Fluoride Oxalate atau Sodium Fluoride untuk ujian glukosa
1.3.2 SINGKATAN
BJP - Bence Jones Protein
PCI - Protein Creatinine Index
C3/C4 - Complement 3, Complement 4
GGT - Gamma Glutamyl Transferase
TIBC - Total iron Binding Capacity
ACP - Acid Phosphatase
RP - Renal Profile
LFT - Liver Function Test
FSL - Fasting Serum Lipid
CE - Cardiac Enzyme
LDH - Lactate Dehydrogenase
ESR - Erythrocyte Sedimentation Rate
PT - Prothrombin Time
FEME - Full examination and microscopic examination
GC - Nesseria gonococci
HVS - High Vaginal Swab
BFMP - Blood Film For Malaria Parasite
MF - Microfilaria
AFB - Acid Fast Bacilli
HbA1c Haemoglobin A1c
POCT Point of Care Testing
ml. Mililiter
rpm rotation per minute
1.3.3 SENARAI TIUB / ANTBEKUAN SAMPEL DARAH
NO
TIUB/
ANTIBEKUAN
UJIAN
Plain
Thyroid Function Test, Cortisol,

Lithium, Osmolality, Hormones,
C3/C4, Cancer Markers, Specific
Protein, Cholinesterase, Ferritin,
Folate, Vitamin B12, GGT, Iron,
TIBC, ACP, Salicylate
Lithium Heparin
RP, LFT, FSL , CE, Calcium,

Phosphate, Magnesium, Amylase,
LDH ( Boleh gunakan plain tube
sekiranya tiada lithium heparin)
Fluoride Oxalate/
Sodium Fluoride
Glucose
EDTA
Full Blood Count, HbA1c,
Trisodium Citrate
ESR
Sodium citrate 3.8 %
PT
ISIPADU
SPESIMEN
(ml.)*
46
atau mengikut
spesifikasi tiub
4 -6
atau mengikut
spesifikasi tiub
2.5 3.0
atau mengikut
spesifikasi tiub
0.5(Kanak-kanak)
2.5 - 2.7(Dewasa)
atau mengikut
spesifikasi tiub
1 2
atau mengikut
spesifikasi tiub
0.5 (Kanak-kanak)
2.7 (Dewasa)
atau mengikut
spesifikasi tiub
1.3.4
NO
SENARAI PENGAWET BAGI SAMPEL URIN
PENGAWET
UJIAN
ISIPADU
SPESIMEN (ml.)*
Bekas Steril
BJP, Myoglobin, Osmolality,

Morphine & Cannabis, Paraquat,
pH, Salicylate, Urine Amylase,
PCI, Sodium, Pottasium, Chloride,
Glukos, Sodium, Ketone,
Bilirubin/bile pigment,
Urobilinogen, Bile Salt,
Microalbumin, Albumin, Specific
Gravity
Pungutan random
Thymol 0.5g
Urine Total Protein, Sodium,

Pottasium, Chloride, Creatinine,
Calcium, Phosphate, Uric Acid,
Urea
Pungutan 24 jam
1 M H2SO4 50ml Urine Calcium, Creatinine, Urine

Magnesium, Urine Phosphate
Pungutan 24 jam
2 M NaOH 15ml
Pungutan 24 jam
Urine Uric Acid
Bagi spesimen lain seperti cecair gastric, intestine, pleural ascites, peritoneal boleh
dihantar dalam plain tube dan hantar sebaik sahaja spesimen diambil. Simpan pada
4oC sekiranya tidak dihantar dengan segera.
1.3.5
NO
SENARAI BEKAS BAGI PUNGUTAN STOOL / TINJA DAN KAHAK

BEKAS
UJIAN
ISIPADU
SPESIMEN (ml.)*
Bekas Steril
Sputum Feme dan AFB
Random
Bekas Steril
Occult blood, Stool Feme
Random
Alkaline Peptone Water
Stool For Cholera
Random
Selenite F Broth
Stool Culture And

Sensitivity
Random
1.3.6
SENARAI CALITAN
NO SPESIMEN/CALITAN
UJIAN
ISIPADU
SPESIMEN (ml.)*
High Vaginal Swab
HVS Feme, GC,
Swab
Urethral discharge / Swab
Feme, GC
Swab
Eye swab
GC
Swab
Film Darah Tebal
BFMP, MF
Slaid
Film Darah Nipis
Differential Count
Slaid
Amies Transport Media
Swab Culture and

Sensitivity
Swab
PAP Smear
Penyaringan Kanser
Slaid
Serviks
* CATATAN: Sila rujuk pada Senarai Pungutan Sampel Makmal Rujukan, sekiranya perlu.
1.3.7 CARA PENGAMBILAN SPESIMEN

Semua spesimen hendaklah dihantar dalam tiub/bekas yang sesuai dan dilabel dengan
maklumat berikut:
i.
Nama pesakit
ii. RN/IC
iii. Klinik
iv. Ujian
v.
Tarikh spesimen diambil
DARAH DALAM TIUB JANGAN DIGONCANG UNTUK MENGELAKKAN
HEMOLISIS
DARAH DALAM TIUB YANG MENGANDUNGI ANTIBEKUAN HENDAKLAH
DISEBATIKAN DENGAN PERLAHAN.
TIUB/ANTIBEKUAN YANG DIGUNAKAN
Bagi spesimen darah, 4 jenis tiub yang biasa digunakan iaitu:
i.
Plain tube untuk mendapatkan serum
ii.
Gel separator tube untuk mendapatkan serum
iii.
Lithium Heparin untuk mendapatkan plasma
iv.
Fluoride Oxalate atau Sodium Fluoride untuk glucose

10
1.4
SENARAI BORANG PERMOHONAN UJIAN
1.4.1
Borang Permohonan Patologi PER.PAT 301

Perlu disikan dengan lengkap, dikelipkan dengan spesimen berlabel yang telah
dimasukan kedalam beg BIOHAZARD.
1.4.2
Kad Rawatan Pesakit

Ujian yang dipohon oleh Pegawai Perubatan dari POCT respektif.
11
1.5 SENARAI UJIAN DAN JULAT RUJUKAN
Ujian
Alanine Transaminase (ALT)
Albumin
Alkaline Phosphatase (ALP)
Bilirubin Indirect
Bilirubin, Direct
Bilirubin, Total
Calcium
Chloride
Cholesterol, Total
Creatinine
Globulin
Glucose
HDL-C
LDL
PATOLOGI KIMIA
Julat Rujukan
Male: < 41 U/L
Female: <31 U/L
35 50 g/L
Adult: 35 129 IU/L
Children <17 yr: <390 IU/L
Children < 1 yr: 462 IU/L
Adult: <12 umol/l
Newborn: 12 165 umol/L
<5 mol/L
Adult: <17 mol/L
Newborn: 17 170 mol/L
2.02 2.60 mmol/L
95 110 mmol/L
< 5.2 mmol/L
Male: 62 106 mol/L
Female: 52 80 mol/L
5 18 mol/day
25 39 g/L (Calculated)
Fasting: 3.5 6.0 mmol/L
2HPP: 3.9 6.7 mmol/L
Random: < 11.1 mmol/L
>0.9 mmol/L
<3.9 mmol/l
Nota
Part of LFT
Part of LFT
Part of LFT
Calculated
Part of LFT
Part of R P
Part of R P
Calculated
Part of FSL
Part of FSL
Calculated or measured directly
Phosphate
Potassium
0.87 1.45 mmol/L

3.6 5.0 mmol/L
Part of R P
Protein, Total
66 87 g/L
Part of LFT
Sodium
135 145 mmol/L
Part of R P
Triglyceride
Urea
< 2.3 mmol/L

1.7 8.3 mmol/L
Part of FSL
Part of R P
Uric Acid
Male: 202 416 mol/L

Female: 142 339 mol/L
12
Ujian
HbA1c
PATOLOGI KIMIA
Julat Rujukan
Urine Glucose
4.5% - 6.0% - Very Good Control

6.1% - 7.5% - Good Control
7.6% - 9.0% - Marginal Control
9.1% - 10.5% - Poor Control
10.6% - 14.0%- Very Poor Control
< 21 mg/l (Spot Urine)
<31 mg/day (24-hr Urine)
Negative
Urine Protein / Albumin
Negative
Urine ketone
Urine pH
Negative
4.6 8.0
Urine SG
1.005 1.025
Urine bilirubin /bile pigment
Negative
Urine urobilinogen
Negative
Nitrite
Negative
Leukocyte
Negative
Erythrocyte
Negative
Urine bile salt
Negative
Urine Pregnancy Test
Negative
Urine Microalbumin
Nota
Part of Urine
FEME
Part of Urine
FEME
May be part of
Urine FEME
May be part of
Urine FEME
May be part of
Urine FEME
May be part of
Urine FEME
May be part of
Urine FEME
May be part of
Urine FEME
May be part of
Urine FEME
May be part of
Urine FEME
Julat Rujukan bergantung kepada kaedah sesuatu ujian. Makmal hendaklah membentuk
julat rujukan masing-masing. (Reference Range is method dependent and labs must
establish their own population range).
13
HEMATOLOGI
JULAT RUJUKAN BAGI UJIAN FULL BLOOD COUNT
Parameter
WBC
Unit
X 109
cells/L
0 hari
10.0
26.0
13.5
19.5
Hb
g/dl
Plat
x 10 9
cells/L
RBC
x 10 12
cells/L
MCV
fL
0.44
0.64
5.0
7.0
120
(Mean)
MCH
pg
MCHC
g/dl
27.3
32.7
RDW
MPV
fL
NE #
X 10 9
cells/L
5 13
NE %
LY #
X 10 9
cells/L
3.5
8.5
LY %
X 10 9
cells/L
%
X 10 9
cells/L
0.5
1.5
0.1
2.5
X 10 9
cells/L
%
0.02
0.1
-
PCV
MO #
MO %
EO #
EO %
BA #
BA%
Bayi / kanak-kanak
Dewasa
3
1
6
12
Lelaki
Wanita
bulan tahun tahun tahun
6.0 5.0 4.5
4.0
4.0 11.0
18.0
15.0
13.5
11.0
9.5 10.5 12.0 11.5 13.0
11.5
13.5
13.5
14.0 14.5
18.0
16.5
150
150 400
400
0.32 0.00 - 0.37 - 0.4
0.37
0.44
0.08
0.45
0.54
0.47
3.2
3.6 4.1 4.0
4.5
3.8 5.8
4.8
5.2
5.5
5.4
6.5
95
70 76
77 76
76 96
(Mean)
86
92
91
96
23 24 24 27
24 - 34
27 32
31
30
30
32
27.3 28.3 30
30 30
30 35
32.7
32.7
35
35
35
11.6
11.6
15.0
15.0
6.3
6.3 10.2
10.2
2.0
2-6
2.0 7.5
7.5
40
40 75
75
5.5
1.5
1.5 4.0
8.5
4.0
20
20 45
45
0.7
0.2
0.2 0.8
1.5
0.8
2 10
2 10
0.3
0.04
0.04 0.4
0.8
0.4
1.0
1.0 6.0
6.0
0.02
0.02
0.02 0.1
0.1
0.1
1
1
14
HEMATOLOGI
ERYTHROCYTE SEDIMENTATION RATE (ESR)
Parameter
ESR
Unit
Kanak-kanak
Lelaki
Wanita
mm / hr
0 - 15
4 - 14
6 - 20
Kanak-kanak
2 6 (full term, cord
blood)
Lelaki
Wanita
0.2 2.0
0.2 2.0
RETICULOCYTE COUNT
Parameter
Retic
Unit
%
GLUCOSE -6-PHOSPHATE DEHYDROGENASE (G6PD )

Parameter
G6PD
Unit
Kanak-kanak
Lelaki
Wanita
Normal
Normal
Normal
15
MIKROBIOLOGI
URIN MIKROSKOPIK
Parameter
Pus cells
RBC
EC
Candida
Bacteria
Crystals
Casts
Others:
Trichomonas
Spermatozoa
Unit
-
Julat
0 4 /hpf
0 1 /hpf
Occasional or 0 5 /hpf
Not seen
Not seen
Not seen
Not seen or occasional hyaline
Not seen
Not seen
Unit
-
0/3L (No AFB seen)
0-2 cells/ hpf

Not seen
SPUTUM
Parameter
AFB
Microscopic:
Pus cells
RBC
PERIPHERAL BLOOD FILM

Parameter
BFMP
BFMF
Unit
-
No malaria parasite seen in 200 thick-film microscope fields

No microfilaria parasite seen
STOOL
Parameter
FEME:
Appearance
Ova
Cyst
Amoeba
Parasite
Pus cells
RBC
Unit
-
Normal stool
Not seen
Not seen
Not seen
Not seen
0 4 /hpf
0 4 /hpf
16
MIKROBIOLOGI
HVS SWAB
Parameter
Pus cells
RBC
Candida
Trichomonas
Spermatozoa
N. Gonorrhoea
Clue cells
Unit
-
0-2
0-2
Not seen
Not seen
Where applicable
Not seen
Not seen
Unit
-
Not seen
Not seen
Not seen
Not seen
Not seen
Unit
-
Not seen
Not seen
Not seen
Unit
-
Not seen
Not seen
Not seen
Unit
-
Negative for primary sample

Non reactive
Unit
-
Non reactive
URETHRAL SWAB
Parameter
Pus cells
RBC
Candida
Spermatozoa
N. Gonorrhoea
THROAT SWAB
Parameter
Pus cells
RBC
Candida
EYE SWAB
Parameter
Pus cells
Bacteria
N. Gonorrhoea
RAPID TEST
Parameter
Dengue
HIV
SEROLOGI
Parameter
VDRL / RPR
17
SITOLOGI
SARINGAN PAP SMEAR
Parameter
Pap Smear
Unit
Normal findings
18
1.6 PENGENDALIAN SPESIMEN, UJIAN DAN KEPUTUSAN

1.6.1 CARTA ALIRAN KERJA PENGENDALIAN SPESIMEN,
UJIAN DAN KEPUTUSAN
Terima permohonan ujian dan spesimen
Tidak sesuai
Semak permohonan dan
spesimen
Sesuai
Proses spesimen
Semak kesesuaian
spesimen
Spesimen Rujukan
Sesuai
Tidak sesuai
Tolak permohonan,
rekod dan
maklumkan
Sesuai
Penyelenggaraan peralatan, Kalibrasi dan Kawalan mutu
Hantar spesimen ke
Makmal Rujukan
Analisis
Pengesahan keputusan
Ujian
Diterima
Tidak
diterima
Semak
spesimen dan
metodologi
ujian
Rekod keputusan dan

keluarkan laporan
19
1.6.2
TUJUAN
Prosedur ini bertujuan untuk memastikan proses penerimaan spesimen,
pengendalian ujian, merekod dan melaporkan keputusan di makmal adalah
teratur.
1.6.3 SINGKATAN
Tiada
1.6.4
PRINSIP
Rujuk kepada package insert setiap ujian
1.6.5
PROSES KERJA DAN STANDARD
PROSES KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG / RUJUKAN
Terima permohonan
ujian
Semak kesesuaian
spesimen
Pastikan maklumat berikut pada

borang permohonan lengkap:
Nama
Nombor Kad Pengenalan
Nombor Pendaftaran
Diagnosa
Umur dan jantina
Jenis Ujian
Ringkasan klinikal
Tandatangan dan cop
pemohon
Tarikh Permohonan dan
Pengambilan Spesimen
Tarikh, Masa penerimaan
spesimen dan tandatangan
Semak spesimen:
Pastikan bekas yang
digunakan adalah sesuai.
Pastikan isipadu spesimen
mencukupi.
Pastikan kesesuaian
spesimen bersamaan
permohonan yang diminta.
Borang permohonan PER.PAT

301 atau Kad Rawatan Pesakit
Rujuk:
1.3.3 Senarai tiub / antibekuan
sampel darah,
1.3.4 Senarai pengawet bagi
sampel urin,
1.3.5 Senarai bekas bagi
pungutan tinja dan kahak,
1.3.6 Senarai calitan.
20
PROSES KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG / RUJUKAN
Jika tidak sesuai:

Tolak permohonan.
Tolak spesimen dan rekod alasan

penolakan
Rujuk 1.8 Penolakan spesimen

Borang / rejection form dan
buku rekod penolakan spesimen
Jika sesuai:
Proses spesimen
Empar spesimen:
Serum: 3500 rpm, 5 minit
Plasma: 3000 rpm, 10 minit
Urin: 2500 rpm, 5 minit
Untuk spesimen rujukan, rujuk
proses rujukan.
Rujuk 1.7 Pengemparan

spesimen
Rujuk keperluan ujian
Jika tidak sesuai
Tolak spesimen dan rekod alasan

penolakan
Jika sesuai
Aliquot plasma/serum sekiranya

perlu disimpan.
Untuk spesimen rujukan, rujuk
proses rujukan.
Penyelengaraan
peralatan, Kalibrasi
dan Kawalan Mutu
Jalankan penyelenggaraan
peralatan (harian, mingguan,
bulanan mengikut jadual yang
ditetapkan).
Jalankan kalibrasi peralatan.
Jalankan kualiti kontrol.
Analisis
Rujuk 1.11 Prosedur

Penghantaran Spesimen ke
Makmal Rujukan
Rujuk 1.8 Penolakan spesimen
Borang / rejection form dan
buku rekod penolakan spesimen
Rujuk 1.11 Prosedur
Penghantaran Spesimen ke
Makmal Rujukan
Rujuk Manual Operasi

Peralatan berkaitan dan 1.9
Penyelenggaraan Peralatan,
Log Penyelengaraan Berkaitan
Rujuk 1.10 Prosedur Kawalan
Mutu
Jalankan ujian
Buat pengiraan jika perlu
Pengesahan keputusan Semak keputusan, borang
permohonan, peralatan dan
ujian
spesimen yang berkenaan.
Jika tidak diterima
Pastikan sebab ia tidak diterima
dan analisis semula sekiranya
perlu.
Rujuk Manual Operasi Peralatan

berkaitan dan metodologi ujian
Rujuk metodologi ujian
Jika diterima
Sahkan keputusan dan interpretasi

jika perlu.
Rekod / cetak dan

keluarkan laporan
keputusan
Rekod keputusan dan keluarkan

laporan
Tandatangan dan tulis tarikh.
Buku Rekod Keputusan /

Sistem laporan maklumat /
komputer berkenaan
21
1.6.5 INTERPRETASI UJIAN

Keputusan adalah berkaitan dengan kes klinikal dan ujian berkenaan.
1.6.6
SENARAI LAMPIRAN
Tiada
1.6.7
RUJUKAN
1. John V.Dacie & S.M.Lewis,Practical Hemathology Eight Edition 1994.

2. Medical Laboratory Manual For Tropical Countries Volume 11: Microbiology
Monica Cheesbrough.
3. Cytology reference book (to be updated later)
4. Manual operasi peralatan
5. Package Insertujian
6. Manual of Basic Technique for a Health Laboratory, Second Edition WHO
7. Medical Office Laboratory Manual by K.S. Leng
8. Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods, Twentieth Edition
John Bernard Henry, MD
22
1.7 PENGEMPARAN SPESIMEN

1.7.1
CARTA ALIRAN PENGEMPARAN SPESIMEN DARAH UNTUK

MENDAPATKAN PLASMA / SERUM
Spesimen yang sudah dilabel

dan perlu diempar
Masukan spesimen kedalam bucket dan

seimbangkan kedua-duanya
Emparkan spesimen
Keluarkan spesimen
Tidak sesuai
Tolak spesimen dan

rekod
Semak kesesuaian
spesimen untuk ujian
sesuai
Jalankan ujian. Sekiranya

perlu simpan, aliquot
serum/plasma dan simpan
dibawah suhu -20C
23
1.7.2 TUJUAN
Prosedur ini bertujuan untuk memastikan spesimen diempar dengan sempurna.
1.7.3
SINGKATAN
Tiada.
1.7.4
PRINSIP
Relative Centrifugal force (RCF) = 1.118 x 10 5 x r x (rpm) 2
1.7.5 PROSES KERJA DAN STANDARD
PROSES KERJA
Pengemparan Spesimen
STANDARD
Ambil spesimen yang sudah

dilabel dan yang memerlukan
pengemparan
PERALATAN/REAGEN/
BORANG /RUJUKAN
Manual operasi peralatan
Pengasingan
serum/plasma
Masukan spesimen
kedalam dua bucket alat
pengempar
Seimbangankan kedua-dua
bucket menggunakan alat
penimbang
Masukan bucket kedalam
carrier alat pengempar
dalam arah bertentangan
dan tutupkan pintu alat
pengempar
Empar spesimen pada
kelajuan berikut:
Serum: 3500 rpm, 5 minit
Plasma: 3000 rpm, 10 minit
Urin: 2500 rpm, 5 minit
Setelah pengemparan selesai ,
keluarkan spesimen dan jalankan
ujian.
Aliquot plasma/serum sekiranya
perlu disimpan
Labelkan tiub dan
masukkan plasma/serum.
Simpan dalam suhu 20C
24
1.8 PENOLAKAN SPESIMEN

1.8.1 CARTA ALIRAN PENOLAKAN SPESIMEN
Terima spesimen dan Permohonan
Sesuai
Tidak sesuai
Semak spesimen
dan permohonan
Proses spesimen
Tidak sesuai
Tolak permohonan
Sesuai
Analisis
Maklumkan penolakan
Rekod penolakan
25
1.8.2 TUJUAN
Menjelaskan dengan terperinci kaedah penolakan spesimen di makmal patologi Klinik
Kesihatan Primer.
1.8.3 SINGKATAN
Tiada.
1.8.4 PRINSIP
Tiada.
PROSES KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN
BORANG/RUJUKAN
Rujuk senarai tiub/
antikoagulan/ pengawet/
bekas.
Rujuk 1.6 Pengendalian
spesimen, ujian dan
keputusan.
Rujuk lampiran penolakan
spesimen.
Terima spesimen dan

permohonan
Periksa kesesuaian spesimen.
Jika sesuai
Proses spesimen
Jika tidak sesuai
Tolak spesimen
Tolak spesimen yang

memenuhi kriteria
penolakan.
Butir butir spesimen
yang ditolak direkod.
Maklumkan penolakan
Rekod Penolakan
Buku rekod penolakan

spesimen / sistem laporan
maklumat.
Sebab sebab penolakan

spesimen dituliskan atau
dicopkan atas borang
permintaan ujian /
sistem lapuran
maklumat / buku rekod
Borang permintaan ujian
Segera memaklumkan
kepada pemohon ujian/
anggota yang bertugas.
Rekod butir butir anggota
yang menerima
penolakan ini dan catit masa
Doktor, Pembantu
Perubatan, Jururawat dan
lain lain.
Buku rekod penolakan
spesimen /sistem laporan
maklumat atau komputer
berkenaan.
26
1.8.6 LAMPIRAN
Kriteria Penolakan Spesimen

No.
Sebab Sebab Penolakan
Borang tidak lengkap
Label spesimen dan butir butir borang permohonan tidak sama
Spesimen tumpah atau bocor
Isipadu spesimen tidak mencukupi
Salah kontainer / pengawet / bekas
Spesimen tidak sesuai dengan permintaan ujian
Spesimen haemolysed/contaminated
Permintaan ujian tidak jelas / nyata
Beku ( untuk ujian berkaitan sahaja)
27
1.9 PENYELENGGARAAN PERALATAN

1.9.1
CARTA ALIRAN PROSES PENYELENGGARAAN PERALATAN
Penyelenggaraan
Peralatan
PENYELENGGARAAN
PREVENTIF
PENYELENGGARAAN
PEMBAIKAN
Penyelenggaraan berjadual
Troubleshooting oleh
pengguna
Penyenggaraan
harian/mingguan/bulanan
Planned preventif
maintenance
Gagal
Berjaya
Sebutharga Pembekal
Rekod
Kelulusan kewangan
Gagal
Jalankan
penyelengaraan
Berjaya
Rekod
Laporan
Pembekal
SEDIA
PAKAI
Cadangan pelupusan
28
1.9.2 TUJUAN
Prosedur ini menerangkan kaedah pengurusan penyenggaraan peralatan di
makmal Patologi klinik kesihatan primer agar kualiti peralatan tersebut dapat
dikekalkan.
1.9.3 SKOP
Skop penyenggaraan ini merangkumi semua peralatan yang digunakan di makmal
klinik kesihatan seperti berikut dan tidak terhad:
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
m.
1.9.4
Biohazard Safety Cabinet

Water bath
Centrifuge
Microscope
Urine analyzer
Bilirubinometer
Haemoglobinometer
HBA1c analyzer
Microalbumin analyzer
Chemistry analyzer
Haemalotogy analyzer
Coagulation analyzer
Electrolyte analyser
RUJUKAN
Manual Operasi Peralatan untuk setiap peralatan yang dibekalkan oleh pembuat
alat.
1.9.5 DEFINISI
Penyelenggaraan adalah proses pemeliharaan peralatan mengikut keperluan
piawaian peralatan dan saranan pembuat untuk menjamin ianya berjalan dengan
lancar dan menepati pencapaian optima.
29
1.9.6
PROSEDUR
PROSES KERJA
STANDARD
PERALATAN/
REAGEN/BORANG/
RUJUKAN
Penyelenggaraan
peralatan
Penyelenggaraan
Pembaikan
Jalankan troubleshooting untuk

membaiki peralatan
Manual Operasi
peralataan berkenaan
Jika gagal
Borang Permohonan
Kelulusan Belanja
Borang Local Purchase
Order
Jika berjaya
Rekod penyelenggaraan yang dibuat. Buku / Fail Log

Peralatan
Penyelenggaraan
Preventif
Jalankan penyelenggaraan mengikut

jadual (harian/mingguan/bulanan)
dan Planned preventive
maintainence
Manual Operasi
Penyelenggaraan
harian/mingguan/
bulanan
Rekod penyelenggaraan
Buku / Fail Log

Peralatan
Jika gagal
penyelenggaraan
preventif atau
penyelenggaraan
pembaikan
Tandakan peralatan yang rosak

dengan ROSAK / SEDANG
DIBAIKI, JANGAN
DIGUNAKAN
Fail laporan pembekal
Cadang pelupusan jika mendapat
nasihat peralatan adalah beyond
economic repair (BER).
Buku / Fail Log

Peralatan
KEW 312
Rujuk proses pelupusan
di bahagian
pengurusan.
Penyelenggaraan Pembaikan
Penyelenggaraan Preventif
Lapor kepada pembekal

Dapatkan sebut harga
Isi borang kepada kewangan
Dapatkan kelulusan kewangan
Pembekal menjalankan
penyelenggaraan
Manual Operasi
30
1.9.7 REKOD-REKOD BERKAITAN

BIL
JENIS REKOD
TEMPOH
PENYIMPANAN
LOKASI/FAIL
Rekod penyenggaraan
setiap peralatan
Sepanjang hayat
Fail peralatan berkenaan
Rekod kalibrasi setiap

peralatan
Sepanjang hayat
Fail peralatan berkenaan
Daftar harta modal setiap

peralatan (borang KEW
312)
Sepanjang hayat
JTMP Y/M
31
1.10 PENGENDALIAN UJIAN KAWALAN MUTU

1.10.1 CARTA ALIRAN PROSES KERJA UJIAN KAWALAN MUTU
Kawalan Mutu
Sediakan bahan kalibrasi, kawalan mutu dan reagen yang

berkenaan
Kalibrasi
Analisis
Dalaman
Luaran
Keputusan
Hantar keputusan
reject
Tindakan
Pembetulan
Semak Keputusan
QC / Laporan QA
Terima laporan pencapaian
accept
Rekod
32
1.10.2 TUJUAN:
Untuk memastikan keputusan ujian makmal yang dikeluarkan adalah tepat dan
boleh dipercayai.
Untuk memastikan peralatan dan bahanuji yang digunakan adalah dalam keadaan
baik.
Untuk dilaksanakan di makmal Patologi Klinik Kesihatan Primer.
1.10.3 DEFINISI
Kalibrasi
Proses menentukan pemeriksaan (verifikasi) ke atas peralatan dan bahanuji
berdasarkan standard rujukan yang menentukan ketepatan analisa dan memenuhi
piawaian yang dikehendaki.
Kawalan Mutu Dalaman
Bahan kawalan mutu yang diketahui nilainya dan digunakan untuk mengukur
ketepatan dan kejituan analisa ujian.
Kawalan Mutu Luaran
Program kawalan mutu yang dikendalikan oleh sesebuah organisasi /penganjur
dimana nilai bahan kawalan mutu luaran tidak diketahui. Program ini digunakan
bagi menilai pencapaian sesuatu makmal dari segi ketepatan dan kejituan.
Pencapaian makmal boleh dibandingkan dengan peserta lain program tersebut.
Ianya adalah satu bentuk benchmarking.
33

PROSES KERJA
Sediakan bahan
kalibrasi, kawalan
mutu dan reagen
berkenaan
STANDARD
Kalibrasi
Analisis
Kawalan Mutu
Dalaman
Jika diterima
Jika tidak diterima
Keluarkan bahan-bahan
yang diperlukan.
Sediakan bahan / sebatikan
mengikut spesifikasi
Pastikan bahan mencapai
suhu bilik
Jalankan kalibrasi selepas
penyelenggaraan peralatan.
Pastikan nilai yang
diperolehi adalah dalam
julat yang boleh diterima
seperti dalam spesifikasi.
Jika tidak diterima,
lakukan tindakan
pembaikan
Jalankan analisis kawalan
mutu jika kalibrasi
diterima
Jalankan berdasarkan
jadual atau mengikut
keperluan seperti sebelum
menjalankan analisis
spesimen pesakit
Pastikan nilai yang
julat yang boleh diterima :
mean + 2 sd
Jalankan tindakan
pembetulan seperti ulang
kalibrasi jika perlu
Ulang analisis kawalan
mutu
PERALATAN/REAGEN/BORANG/
RUJUKAN
Package Insert berkenaan.

berkenaan
Rujuk 1.9.6 Penyelenggaraan Peralatan
Rujuk Metodologi ujian / Package
Insert.

berkenaan

berkenaan
Rujuk 1.9.6 Penyelenggaraan Peralatan
Rujuk Metodologi ujian / Package
Insert.
34
PROSES KERJA
Kawalan
Mutu Luaran
Jika diterima
Jika tidak diterima
Rekod
STANDARD
Jalankan mengikut jadual

program yang disertai.
Hantar keputusan
kawalan mutu
Terima laporan
Pastikan nilai yang
seperti dalam spesifikasi
program
Jalankan tindakan
pembetulan seperti ulang
kalibrasi jika perlu
Ulang analisis kawalan
mutu jika masih ada bahan
kawalan mutu berkenaan
Rekodkan semua
keputusan dan tindakan
pembetulan kawalan mutu
jika ada, kedalam fail
berkenaan
RUJUKAN
Dokumen berkaitan
Rekod
Rujuk Program Kawalan Mutu Luaran

berkenaan

berkenaan
Rujuk Fail Kawalan Mutu Luaran dan

Fail Kawalan Mutu Dalaman
35
1.11 PENGHANTARAN SPESIMEN

KE MAKMAL RUJUKAN
1.11.1 CARTA ALIRAN KERJA PENGHANTARAN SPESIMEN
KE MAKMAL RUJUKAN
Terima
permohonan ujian
Semak permohonan
dan kesesuaian
sampel
Sesuai
Proses sampel jika perlu
Tidak sesuai
Semak sample
sesuai untuk ujian
Sesuai
Rekod, bungkus dan hantar ke
Makmal rujukan
Terima laporan ujian

rujukan
Rekod penerimaan
dan edar laporan
kepada pemohon
36
Tolak permohonan,
rekod dan
maklumkan.
TAJUK : PENGHANTARAN SPESIMEN KE MAKMAL RUJUKAN
1. 11.2 TUJUAN.
Arahan kerja ini menerangkan secara terperinci cara penghantaran spesimen ke
makmal rujukan.
1.11.3 SINGKATAN.
Tiada
1.11.4 PRINSIP
Tiada
PROSES KERJA
STANDARD
RUJUKAN
Terima permohonan
ujian
Semak permohonan
dan kesesuaian
spesimen
Proses spesimen jika

perlu
Rekod, bungkus dan
hantar ke Makmal
rujukan
Semak data pesakit

adalah betul.
Borang Permohonan PER PAT 301 /

Kad rawatan pesakit
Pastikan borang yang

digunakan adalah betul.
Rujuk 1.6; Prosedur Pengendalian

Spesimen, Ujian dan Keputusan
Pastikan bekas spesimen

yang betul/sesuai
digunakan
Rujuk 1.3 Senarai Tiub/ antibekuan
Isipadu sampel
mencukupi
Asingkan serum atau plasma

mengikut kesesuaian ujian
Centrifuge.
Rekodkan semua
spesimen yang dirujuk.
Rekod spesimen yang dirujuk.
Rekod penghantaran (despatch),
Bungkus spesimen dan

hantar mengikut
kesesuaian ujian
Bag plastic Biohazard.
Flask berisi ais pack.
Pastikan spesimen
dihantar bersama dengan
Rekod penghantaran
(despatch).
37
Rujuk 1.7 Pengemparan Spesimen
PROSES KERJA
STANDARD
RUJUKAN
Terima laporan
permohonan yang
dirujuk
Edar laporan kepada
pemohon
Rekod tarikh terima

laporan.
Despatch laporan kepada

pemohon.
Rekod spesimen yang dirujuk
1.11.6 INTERPRETASI
Interprestasi ujian bergantong kepada jenis ujian yang dipohon.
1.11.7 RUJUKAN.
Buku Panduan Penghantaran Spesimen Makmal rujukan.
38
2. Prosedur Amalan Piawai

Patologi Kimia
Nombor Prosedur:
2.0
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh: 17 Ogos 2006
39
2.0
PROSEDUR PIAWAI PATOLOGI KIMIA

2.1
Pengendalian Point of Care Testing
2.2
Pengendalian Ujian Bilirubin
2.3
Pengendalian Ujian Semi Kuantitatif Urin menggunakan Strip
2.4
Pengendalian Ujian Urin Mikroalbumin
2.5
Pengendalian Ujian HbA1c
2.6
Pengendalian Ujian Stool Occult blood
2.7
Pengendalian Ujian Patologi Kimia Secara Automasi
40
PENGENDALIAN POINT OF CARE

TESTING
Nombor Prosedur:
2.1
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
41
2.1 PENGENDALIAN POINT OF CARE TESTING

2.1.1
CARTA ALIRAN PENGENDALIAN POINT OF CARE TESTING
Terima pesakit dan

permohonan ujian
Rujuk pesakit
kepada pemohon
Semak maklumat
pesakit dan jenis ujian
dipohon
Tidak
lengkap
Lengkap
Pungut
sampel
Verifikasi / Kalibrasi dan QC
diterima
Jika
ujian/sample
tidak boleh
diulangi
Analisis
Pengesahan
keputusan
Tidak diterima
Terima
Rekod dan keluarkan

keputusan
42
Buat laporan yang

bersesuaian.
2.1.2
2.1.3
PENGENDALIAN UJIAN KUANTITATIF (POINT OF CARE TESTING)

UNTUK UJIAN BERIKUT:
a.
GLUCOSE DARAH,
b.
TRIGLYCERIDE.
c.
CHOLESTEROL.
TUJUAN:
Arahan kerja ini menerangkan dengan terperinci proses menjalankan ujian di atas.
2.1.4 SINGKATAN
GLUCOSE DARAH,(GLU)
TRIGLYCERIDE.(TG)
CHOLESTEROL.(TC)
2.1.5 PRINSIP
Rujuk package insert yang dibekalkan bersama bahan uji.

PROSES KERJA
Terima pesakit dan
permohonan ujian
STANDARD
Pesakit bersama permohonan
ujian.
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Rujuk 1.6 Pengendalian,
spesimen, ujian dan keputusan
Borang PER.PAT 301
Kad Rawatan
Semak maklumat
dipohon
Semak maklumat pesakit

adalah betul dan lengkap

Tentukan ujian yang dipohon
Borang PER.PAT 301

Kad Rawatan
Jika tidak lengkap
Rujuk pesakit kepada

pemohon
Jika permohonan
lengkap
Terangkan prosedur kepada

pesakit
43
PROSES KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Sterilkan jari dengan 70%

alkohol dan biarkan kering.
Cucuk dengan lancet.
Lapkan titisan darah pertama
Pastikan tarikh di tulis pada

bekas strip apabila membuka
bekas baru.
Rujuk 1.9 Penyelenggaraan

peralatan dan 1.10
Pengendalian Kawalan Mutu
Gunakan strip yang belum

luput tarikh.

Peralatan
Pastikan verifikasi mengikut

spesifikasi dan QC telah
dijalankan dan diterima
Titiskan darah dengan

secukupnya pada strip atau
sebaliknya mengikut peralatan
yang digunakan
Tunggu sehingga keputusan

dipaparkan.
Baca keputusan
Jika tidak diterima
Ulang ujian
Jika tidak boleh ulang ujian,

buat laporan yang bersesuaian
Catatkan keputusan pada

borang atau kad pesakit.
Rekod keputusan
Pungut sampel
Analisis
Jika terima

Peralatan
Rujuk package insert ujian.
Borang permohonan
PER.PAT 301/kad rawatan
pesakit.
Buku rekod/elektronik
2.1.7 RUJUKAN
Sila rujuk insert yang dibekalkan.
Manual Operasi Peralatan berkenaan.
44
PENGENDALIAN
UJIAN BILIRUBIN
Nombor Prosedur:
2.2
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
45
2.2.1
CARTA ALIRAN PENGENDALIAN UJIAN BILIRUBIN

Rujuk carta aliran 2.1.1 Carta Aliran Pengendalian Point Of Care Testing
2.2.2 TUJUAN:
Arahan kerja ini untuk mengukur paras Bilirubin dalam darah secara manual.
2.2.3
SINGKATAN:
Tiada
2.2.4 PRINSIP
Kaedah spektrofotometrik

ARAHAN KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/ RUJUKAN
Terima pesakit dan

permohonan ujian

ujian.

Borang PER.PAT 301
Kad Rawatan

dan jenis ujian dipohon


Borang PER.PAT 301

Kad Rawatan
Jika tidak lengkap
Rujuk pesakit kepada pemohon
Jika permohonan
lengkap

pesakit
46
ARAHAN KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/ RUJUKAN
Pungut spesimen
Analisis
Sterilkan tumit dengan 70%

alkohol dan biarkan kering.
Cucuk dengan lancet
Lapkan titisan darah pertama
Gunakan tiub kapilari untuk

memungut spesimen
Tutupkan bahagian hujung

kapilari dengan sealent
Emparkan spesimen tersebut.
Haematocrit centrifuge


peralatan dan 1.10 Pengendalian
Kawalan Mutu
Masukkan sampel yang telah

diempar ke ruangan yang
disediakan untuk mengambil
bacaan.
Tunggu sehingga keputusan

dipaparkan.
Baca keputusan
Jika tidak terima
Ulang ujian
Jika tidak boleh ulang ujian



301/kad rawatan pesakit.
Rekod keputusan
Jika terima
2.2.7 RUJUKAN.
Sila rujuk Manual Operasi Peralatan.
47
PENGENDALIAN UJIAN SEMI

KUALITATIF URIN
MENGGUNAKAN STRIP
Nombor Prosedur:
2.3
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
48
2.3.1
2.3.2
.
CARTA ALIRAN UJIAN SEMI KUALITATIF URIN MENGGUNAKAN
STRIP
Rujuk carta aliran 2.1.1 Carta Aliran Pengendalian Point Of Care Testing
PENGENDALIAN UJIAN SEMI KUALITATIF URIN MENGGUNAKAN

STRIP SECARA AUTOMASI ATAU MANUAL
a.
URIN GLUKOS
b.
URIN PROTEIN,
c.
URIN KETON,
d.
URIN pH
e.
URIN SG
f.
URIN BILIRUBIN
g.
URIN UROBILINOGEN
h.
NITRITE
i.
LEUKOSIT
j.
ERITROSIT
2.3.3 TUJUAN:
Arahan kerja ini menerangkan dengan terperinci proses menjalankan ujian kualitatif
keatas urin menggunakan strip.
2.3.4 SINGKATAN:
SG Specific gravity.
2.3.5 PRINSIP
Rujuk Package Insert yang dibekalkan
49

PROSES KERJA
Terima pesakit dan
permohonan ujian
STANDARD
ujian.
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
spesimen, ujian dan
keputusan
Borang PER.PAT 301
Kad Rawatan
Semak maklumat
dipohon
Semak maklumat pesakit adalah Rujuk 1.6 Pengendalian,

spesimen, ujian dan
betul dan lengkap
keputusan
Borang PER.PAT 301
Kad Rawatan
Jika tidak lengkap
Jika permohonan
lengkap

pesakit
Pungut spesimen
Labelkan bekas spesimen.
Arahkan pesakit mengambil

spesimen midstream urine
Spesimen yang diperlukan

sekurang-kurangnya 40ml.

bekas baru.
Gunakan strip yang belum luput

tarikh.
Peralatan
Package Insert ujian
Celupkan strip kedalam urin
Masukkan strip ke dalam

peralatan atau baca secara
manual.
Analisis
50

peralatan dan 1.10
PROSES KERJA
STANDARD
Baca keputusan yang

dikeluarkan oleh alat. Jika
bacaan dilakukan secara
manual, pastikan tempoh
bacaan mengikut spesifikasi
ujian.
Jika tidak terima
Ulang ujian


Rekod keputusan
Jika terima
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Borang permohonan
pesakit.
2.3.7
RUJUKAN
Package Insert ujian yang dibekalkan
51
PENGENDALIAN UJIAN URIN

MIKROALBUMIN
Nombor Prosedur:
2.4
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
52
2.4.1
2.4.2
CARTA ALIRAN PENGENDALIAN UJIAN URIN MIKROALBUMIN

(Rujuk Carta Aliran 2.1.1 Carta Aliran Pengendalian Point Of Care Testing)
TUJUAN:
Arahan kerja ini menerangkan dengan terperinci proses menjalankan ujian urin
mikroalbumin secara semi kuantitatif dengan menggunakan strip.
2.4.3
SINGKATAN:
Tiada.
2.4.4 PRINSIP
Prinsip ujian ini bergantung kepada strip yang digunakan.
(sila rujuk package insert ujian).
53
PROSES KERJA
Terima pesakit dan
permohonan ujian
STANDARD
ujian.
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
spesimen, ujian dan
keputusan
Borang PER.PAT 301
Kad Rawatan
Semak maklumat
dipohon

spesimen, ujian dan
betul dan lengkap
keputusan
Borang PER.PAT 301
Kad Rawatan
Jika tidak lengkap
Jika permohonan
lengkap

pesakit
Pungut spesimen

contoh spot / 24-hr collection
Contoh yang diperlukan

sekurang-kurangnya 40ml (Spot
urine).

bekas baru.
Gunakan strip yang belum luput

tarikh.
Peralatan
Celupkan strip kedalam urin
Masukkan strip ke dalam
Analisis
54

peralatan dan 1.10
PROSES KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
peralatan atau baca secara

manual.
Baca keputusan yang

ujian.
Jika tidak terima
Ulang ujian


Rekod keputusan
Jika terima
Borang permohonan
pesakit.

Keputusan yang diperolehi adalah semi- kuantitatif
2.4.7
RUJUKAN
Manual Operasi Peralatan
Package Insert strip berkenaan
55
PENGENDALIAN UJIAN HbA1c

Nombor Prosedur:
2.5
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
56
2.5.1
CARTA ALIRAN PENGENDALIAN UJIAN HbA1c

(Rujuk Carta Aliran 2.1.1 Carta Aliran Pengendalian Point Of Care Testing)
2.5.2 TUJUAN:
Arahan kerja ini menerangkan dengan terperinci proses menjalankan ujian HbA1c.
2.5.3
SINGKATAN:
EDTA - Ethyl Diamine Tetra Acitic Acid
2.5.4 PRINSIP
Berdasarkan kepada metodologi yang digunakan. Rujuk package insert ujian
2.5.5
ARAHAN KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/ RUJUKAN
Terima pesakit dan

permohonan ujian

ujian.

Borang PER.PAT 301
Kad Rawatan

dan jenis ujian dipohon


Borang PER.PAT 301

Kad Rawatan
Jika tidak lengkap
Jika permohonan
lengkap

pesakit
57
ARAHAN KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/ RUJUKAN
Pungut spesimen
Terima contoh darah dalam

bekas EDTA.
Analisis

Jalankan analisis
Rujuk 1.9
Penyelenggaraan peralatan dan
1.10 Pengendalian Kawalan
Mutu
Baca keputusan yang

dikeluarkan oleh alat.
Jika tidak terima
Ulang ujian

Catatkan keputusan pada borang

atau kad pesakit.

Rekod keputusan
Jika terima
2.5.6
RUJUKAN
Manual Operasi Peralatan
Package insert
58
PENGENDALIAN UJIAN STOOL

OCCULT BLOOD
Nombor Prosedur:
2.6
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
59
2.6.1
CARTA ALIR PENGENDALIAN UJIAN STOOL OCCULT BLOOD

(Rujuk Carta Aliran 9.1.1 Carta Aliran Pengendalian Point Of Care
Testing)
2.6.2 TUJUAN
Prosedur ini menerangkan dengan terperinci proses menjalankan ujian Stool
Occult Blood
2.6.3 SINGKATAN
Tiada.
2.6.4 PRINSIP
Rujuk Package Insert
2.6.5
PROSES KERJA
Terima pesakit dan
permohonan ujian
STANDARD
ujian.
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
spesimen, ujian dan
keputusan
Borang PER.PAT 301
Kad Rawatan
Semak maklumat
dipohon

spesimen, ujian dan
betul dan lengkap
keputusan
Borang PER.PAT 301
Kad Rawatan
Jika tidak lengkap
Jika permohonan
lengkap

pesakit
Pungut spesimen

spesimen stool
60
PROSES KERJA
STANDARD
Spesimen hendaklah sekurangkurangnya sebesar ibu jari

bekas baru.
Gunakan bahan uji yang belum

luput tarikh.
Jalankan Ujian
Perhatikan untuk tindakbalas

dalam jangka masa yang
ditetapkan
Baca keputusan yang

ujian.
Jika tidak terima
Ulang ujian


Rekod keputusan
Analisis
Jika terima
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Borang permohonan
pesakit.

Rujuk package insert ujian
2.6.7
RUJUKAN
Package Insert
61
PENGENDALIAN UJIAN-UJIAN
PATOLOGI KIMIA SECARA
AUTOMASI
Nombor Prosedur:
2.7
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:___ 17 Ogos 2006_
62
2.7.1
CARTA ALIRAN PENGENDALIAN UJIAN-UJIAN PATOLOGI KIMIA

SECARA AUTOMASI
Rujuk Carta Aliran 1.6 Pengendalian Spesimen, Ujian dan Keputusan
2.7.2 TUJUAN:
Arahan kerja ini menerangkan dengan terperinci proses menjalankan ujian
Patologi Kimia berikut secara automasi:
a. RENAL PROFILE,
b. LIVER FUNCTION TESTS,
c. FASTING SERUM LIPID,
d. GLOCOSE,
e. URIC ACID,
f. CALCIUM,
g. PHOSPHATE,
2.7.3 SINGKATAN:
RENAL PROFILE (RP)
LIVER FUNCTION TESTS (LFT)
FASTING SERUM LIPID (FSL)
GLOCOSE (GLU)
URIC ACID (UA)
CALCIUM (CA)
PHOSPHATE (PHOS)
2.7.4 PRINSIP
Rujuk metodologi ujian dan peralatan yang digunakan.
63
PROSES KERJA
Terima permohonan ujian
STANDARD
Terima spesimen bersama

borang
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
spesimen, ujian dan
keputusan
Borang PER.PAT 301
Kad Rawatan
Semak kesesuaian spesimen
Proses spesimen
Jalankan penyelenggaraan,
kalibrasi, dan kawalan mutu
Pastikan bekas spesimen

yang betul/sesuai digunakan
Isipadu sampel mencukupi
Empar spesimen mengikut

keperluan
Jalankan Analisis Ujian
Rujuk 1.4 Senarai bekas

/antibekuan spesimen
Centrifuge
Rujuk 1.7 Pengemparan
spesimen
Manual operasi peralatan.

Jalankan penyelenggaraan
peralatan (harian, mingguan, Rujuk 1.6 Pengendalian,
bulanan)
spesimen, ujian dan
keputusan
Jalankan kalibrasi ujian
Pastikan verifikasi mengikut Rujuk 1.10 Prosedur kawalan
mutu.
standard dan QC telah
dijalankan
Jalankan ujian mengikut
permohonan
Rujuk Manual Operation

setiap peralatan
Rujuk arahan teknikal ujian
berkenaan jika perlu.
Chemistry Analyser
Baca keputusan yang

dikeluarkan oleh alat.
Jika tidak terima
Ulang ujian

buat laporan yang
bersesuaian
64
Package Insert ujian / arahan

teknikal ujian
PROSES KERJA
Jika terima
STANDARD

Rekod keputusan
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Borang permohonan
pesakit.
Edar laporan
Hantar laporan kepada pihak

pemohon

Normal / Abnormal rujuk 1.5 Senarai ujian dan reference range
2.7.7 RUJUKAN
Metodologi ujian/ Package insert
Manual peralatan
65
PROSEDUR AMALAN PIAWAI

HEMATOLOGI
Nombor Prosedur:
3.0
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:____ 17 Ogos 2006___
66
3.0 PROSEDUR-PROSEDUR UJIAN HEMATOLOGI

3.1 Penaksiran Hb/TWDC/PC (Manual)
3.2 Full Blood Count (Automasi)
3.3 Reticulocyte
3.4 ESR
3.5 G6PD
3.6 ABO/ Rh grouping
67
PROSEDUR UJIAN HB, TWDC, PC

(MANUAL)
Nombor Prosedur:
3.1
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
68
TAJUK: PROSEDUR UJIAN HB, TWDC, PC (MANUAL)

3.1.1 CARTA ALIR UJIAN HB, TWDC, PC (MANUAL)
Rujuk carta aliran prosedur 1.6 Carta Aliran Kerja Pengendalian Spesimen, Ujian
Dan Keputusan
3.1.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan kaedah bagi mengetahui kepekatan Heamoglobin,
bilangan Total white blood count, Differential count dan jumlah platelet.
3.1.3 SINGKATAN
Hb
TWBC
DC
PLT
Haemoglobin
Total White Blood Count
Differential Count
Platelet
3.1.4 PRINSIP
a) Tahap Hemoglobin ditentukan dengan kaedah kolorimetri
Darah dicairkan dalam larutan Drabkin yang mengandungi KCN (Potassium
Cyanide) dan K3FeNC6 (Potassium Ferric Cyanide). Hemoglobin,
methemoglobin dan carboxyhemoglobin (kecuali sulphmethaemoglobin) ditukar
dengan cepat menjadi Cyanmethaemoglobin yang berwarna kuning, yang mana
seterusnya ditaksirkan secara Colorimetry pada gelombang cahaya (wavelength)
540nm atau penapis warna kuning hijau (llford 625)
b) Pembilangan Total white blood count
Contoh darah dicairkan dengan menggunakan larutan Tuerk yang akan
menyebabkan sel darah merah haemolyse. Selepas disebatikan, cecair darah yang
diketahui isipadunya dimasukan kedalam ruang pembilang, dimana sel darah
putih dikira.
c) Pembilangan platelet
Contoh darah dicairkan dengan menggunakan larutan Formal Citrate. Kemudian
cairan darah yang diketahui isipadunya dimasukan kedalam ruang pembilang
dimana platelet dikira.
d) Pengiraan Differential Count.
Filem darah nipis dicelupkan dengan pencelup Leishman dan pengiraan
differential mengikut morfologi sel masing-masing.
69

3.1.5.1 PENAKSIRAN HEMOGLOBIN
PROSES KERJA
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
PROSEDUR STANDARD
Semak kesesuaian sample
Sampel darah dipungut

dalam Tuib EDTA/ cucukan
jari
Proses sampel
Sebatikan sampel darah
Kalibrasi/Kawalan Mutu
Menjalankan Ujian
Jalankan kalibrasi ujian

apabila reagen lot baru
digunakan atau nilai control
terkeluar dari julat
Jalankan ujian kawalan mutu
Rujuk manual peralatan.
Tiub EDTA
Lancet
Pipet Hb
Swab
70% alcohol
Roler mixer/cara manual
Control sample
Cyanmethaemoglobin std.
Rekod kalibrasi ujian Hb
Reagen: Larutan Drabkin

Potassium Cyanide KCN
0.05 gm
Potassium FerricCyanide
K3FeCN6 0.20 gm
Drabkin solution
(simpan dalam botol gelap)
Manual peralatan
Baca keputusan yang

dikeluarkan oleh peralatan.
Jika tidak terima
Ulang ujian

buat laporan yang
bersesuaian

borang atau kad rawatan.

Rekod keputusan
Hantar laporan kepada

pihak pemohon
Jika terima
Edar laporan
70
Package Insert ujian / arahan

teknikal ujian
3.1.5.2 TOTAL WHITE BLOOD COUNT

PROSES KERJA
PROSEDUR STANDARD
Semak kesesuaian
sampel
Sampel darah dipungut

dalam Tuib EDTA/ cucukan jari
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Tiub EDTA
Lancet
Pipet Hb
Swab
70% alcohol
Proses sample
Sebatikan sampel darah
Roller mixer/cara manual
Kalibrasi/Kawalan mutu
Jalankan ujian kawalan mutu
Bahan Kawalan mutu

Rekod ujian kawalan mutu
Mikroskop
Pipet sel darah putih
Neubeur Chamber
Tally Counter
Sisip kaca khas untuk
Neubeur chamber
Larutan Tuerk:
Trisodium Citrate 31.3 gm.
Air suling 500 ml
10 ml 40% formaldehyde
Rujuk teknik TWBC
Menjalankan ujian
Bacaan/Pengiraan/
Laporan
Sediakan ruang pembilangan

Neubeur yang bersih dan tidak
berhabuk dengan sisip kaca.
Sedut sebanyak 50ul darah dari
cucukan jari atau dari tiub EDTA
dengan pipet sel darah putih.
Bersihkan muncung pipet dari
kesan darah.
Kemudian cairkan darah tersebut
dengan larutan pencair Tuerk
(cairan 1:20).
Sebatikan dan biarkan selama 3
min.
Lapiskan Neubeur chamber
dengan sisip kaca yang khas
Masukan cairan dari pipet ke
dalam ruangan pembilang
Neubeur.
Elakkan dari cairan melimpah.
Kira bilangan white blood cells
dalam 5 petak besar dengan kanta
x 10
Contoh pengiraan:
Bilangan Sel dalam 5 petak kecil= N
Maka dalam 25 petak kecil
mengandungi = N x 25
5
25 petak kecil = 0.1mm padu
maka 1.0 mm padu darah tanpa cairan
= N x 5 x 10 x 200 sel
= N x 10,000 sel/mm padu
71
Rujuk Nota Teknik Hematologi

Kolej Teknologi Makmal
Perubatan
PROSES KERJA
PROSEDUR STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Semak jumlah bilangan sel

darah putih yang dikira
Jika tidak terima
Ulang ujian



Rekod keputusan

pemohon
Jika terima
Edar laporan
72
3.1.5.3 PEMBILANGAN SEL PEMBEKU

PROSES KERJA
Semak kesesuaian
sampel
POSEDUR STANDARD
Sampel darah dipungut dalam tuib

berantibekuan EDTA.
Sampel darah yang diterima tidak

beku
Proses sample
Sebatikan contoh darah
Kalibrasi / Kawalan
Mutu
Tiada
PERALATAN/ REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Tiub EDTA
Roller mixer/secara
manual
Tiada
Menjalankan ujian
Pengiraan sel pembeku
Bacaan/Pengiraan/
Laporan
Sediakan ruang pembilangan Neuber

yang bersih dan tidak berhabuk
dengan penutup kaca.
Sedutkan 20 ul darah dengan

mengunakan pipet sel darah merah.
Bersihkan muncung pipet dari kesan

darah.
Kemudian cairkan darah dalam larutan

Sodium Citrate (cairan 1:200)
Sebatikan dan biarkan selama 3 min.
Masukan cairan kedalam ruangan

pembilangan Neubauer. Elakan dari
cairan melimpah ke dalam parit.
Katakan bilangan Sel dalam 5 petak kecil

=N
Maka dalam 25 petak kecil mengandungi
= N X 25
5
25 petak kecil = 0.1 mm padu
maka 1.0 mm padu darah tampa cairan
N X 5 X 10 x 200 Sel = N X 10,000
sel/mm padu
Sel Darah pembeku..sel/mm
73
Pipet Sel Darah Merah

Neubuer Chamber
Mikroskop
Mesin Pengira (Tally
counter)
Sisip Kaca
Larutan sodium citrate
PROSES KERJA
POSEDUR STANDARD
PERALATAN/ REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Semak jumlah bilangan sel darah

pembeku yang dikira
Jika tidak terima
Ulang ujian
Jika tidak terima
Jika tidak boleh ulang ujian buat

laporan yang bersesuaian
Catatkan keputusan pada borang atau

kad rawatan.
Rekod keputusan
Jika terima
Borang permohonan
pesakit.
Edar laporan
Hantar laporan kepada pihak pemohon
74
3.1.5.4 PEMBILANGAN BEZAJENIS SEL DARAH PUTIH (Differential Count)

PROSES KERJA
Semak kesesuaian sampel
PROSEDUR STANDARD
Sampel darah dipungut dalam

tuib berantibekuan EDTA
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Tiub EDTA
Proses sample
Kalibrasi / Kawalan Mutu
Menjalankan ujian
Pengiraan perbezaan sel

darah putih
Sampel darah yang diterima

tidak beku (clot)
Sebatikan contoh darah
Tiada
Sediakan satu film darah nipis
sama ada dari cucukan jari atau
dari darah berantibekuan EDTA
Celupkan film darah dengan

pencelup Lieshman.
PROSEDUR PENCELUPAN
LEISHMAN
1.Liputkan keseluruhan filem

darah dengan pencelup
Leishman dan biarkan selama
1-2 minit
2.Pipetkan 2 bahagian larutan
Phosphate buffer pH 6.8 keatas
pencelup dan kemudian tiupkan
perlahan lahan untuk sebatikan
pencelupan. Biarkan selama 8-10
minit.
3.Basuh dengan air yang
mengalir dengan perlahan .
4. Bilas dengan larutan
Phosphate buffer pH 6.8 .
5.Keringkan.
Setelah dikeringkan, pengiraan
dilakukan di bawah mikroskop
mengunakan kanta x 40
Pengiraan dilakukan sehingga
jumlah 100 sel darah putih
dikira.
Semak jumlah pembilangan

bezajenis
75
Roller mixer/secara manual

Tiada
Slaid kaca
Spreader
Pipet
Pengering rambut
Mikroskop
Pencelup Leishman
komersial
PROSES KERJA
Jika tidak terima
Jika terima
PROSEDUR STANDARD
Ulang ujian


atau kad rawatan.
Rekod keputusan
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Borang permohonan
pesakit.
Edar laporan

pemohon
3.1.6 INTEPRETASI UJIAN

3.1.6.1 Ujian Hemoglobin
Anggaran Normal :
Lelaki Dewasa :
13.5 18 g/dl.
Perempuan Dewasa :
11.5 - 16.5 gm/dl.
Kanak-Kanak :
< 3 bln.
: 9.5 12.5 g/dl
< 1 thn.
: 11.0 13.0 g/dl
10 12 thn. : 11.5 14.8 g/dl
Bayi (Cord Blood) :

13.6 19.6 g/dl
3.1.6.2 Ujian Total White Blood Count

Anggaran Normal : 4,000 11,000 sel darah putih / mm darah
3.1.6.3 Ujian Pembilangan Sel Pembeku
Anggaran Normal : 150,000 400,000 / mm darah
3.1.6.4 Ujian Pembilangan Bezajenis Sel Darah Putih (Differential Count)
Neutrofil
Limfosit
Monosit
Eosinofil
Basofil
40-75%
20-45%
2-10%
1-6%
0-1%
3.1.7 RUJUKAN
Nota Teknik Hematologi, Kolej Teknologi Makmal Perubatan.
K.S Leng. Medical Officer Laboratory Manual,1980.
76
PROSEDUR
FULL BLOOD COUNT
(AUTOMASI)
Nombor Prosedur:
3.2
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh: 17 Ogos 2006
77
UJIAN FBC AUTOMASI

3.2.1 CARTA ALIR UJIAN FBC AUTOMASI
Dan Keputusan
3.2.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan dengan kaedah penaksiran Full Blood Count .
3.2.3 SINGKATAN
FBC
LIS
RBC
WBC
PC
Full Blood Count

Sistem Maklumat Makmal (Laboratory Information System)
Sel Darah Merah, Eritrosit (Red Blood Cell)
Sel Darah Putih, Leukosit (White Blood)
Platelet Count.
3.2.4 PRINSIP
a) Penaksiran Tahap Hemoglobin ditentukan dengan kaedah kolorimetri.
b) Pengiraan sel-sel darah adalah tertakluk kepada saiz dan ukuran setiap sel darah
yang melalui proses electrical resistance oleh bahan larutan konduktif melalui
transverse aperture. Perbezaan bentuk dan saiz ini dikesan secara elektrik
melalui pulses yang dihasilkan.
PROSES KERJA
STANDARD
Semak Kesesuaian
Sampel
Sampel darah dalam tiub

EDTA.
Sampel darah tidak beku
Penyelenggaraan
Peralatan
Kawalan Mutu
Daily maintenance
Bacaan Background boleh
diterima
Menjalankan ujian
kawalan mutu
Pastikan keputusan dalam
Proses sample
Sebatikan sampel
PERALATAN / REAGEN/
BORANG/ RUJUKAN
Haematology Analyzer
Rujuk manual operasi peralatan
Bahan kawalan mutu dan package insert
Roller mixer / cara manual
78
PROSES KERJA
Menjalankan
Ujian
STANDARD
Aspirate sampel / auto
sampling
PERALATAN / REAGEN/
BORANG/ RUJUKAN
Rujuk manual operasi peralatan
Pengesahan
keputusan
Semak keputusan ujian
Jika tidak terima
Ulang ujian
Jika tidak boleh ulang

ujian buat laporan yang
bersesuaian

Borang permohonan PER.PAT 301/kad

rawatan pesakit.
Rekod keputusan
Jika terima
Edar laporan

pemohon

Rujuk:
Prosedur 1.5 : Senarai ujian dan Reference range.
3.2.7 RUJUKAN
Manual Operasi Peralatan.
79
PROSEDUR
PENGIRAAN RETIKULOSIT
Nombor Prosedur:
3.3
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
80
PENGIRAAN RETIKULOSIT
3.3.1 CARTA ALIR UJIAN PENGIRAAN RETIKULOSIT
Dan Keputusan
3.3.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan dengan terperinci proses menjalankan ujian pengiraan
retikulosit (reticulocyte count).
3.3.3 SINGKATAN
RNA
RBC
Asid ribonukleik (Ribonucleic acid)

Sel darah merah, eritrosit (Red Blood Cell)
3.3.4 PRINSIP
Prinsip ujian ini menentukan retikulosit iaitu non-nucleated young red blood cell,
yang masih mengandungi remnants of RNA dalam sitoplasma. Apabila dicelup
dengan pencelup New Methylene Blue atau Brilliant Cresyl Blue, RNA akan
membentuk precipitate sebagai filamen kebiruan dan bergranul di dalam sel darah
merah. Teknik ini juga digunakan bagi mengesan Heinz Bodies dan H Inclusion
Bodies.
PROSES KERJA
PROSEDUR STANDARD
Semakan kesesuaian
Sampel
Pungut sample darah dalam tiub EDTA.
Proses sampel
Sebatikan sampel darah dengan perlahanlahan
Kalibrasi/Kawalan
Mutu
Periksa suhu inkubator
81
PERALATAN/REAGEN/B
ORANG/RUJUKAN
Tiub EDTA
Label
Inkubator
PROSES KERJA
Menjalankan Ujian
Pencelupan
PROSEDUR STANDARD
Mikroskopik
Bacaan/Pengiraan/
Laporan
Titiskan 3-5 titik darah ke dalam tiub

kaca yang mengandungi New
Methylene Blue /Brilliant Cresyl Blue.
Sebatikan dan eramkan dalam water
bath pada suhu 37C selama 15-30
minit dan bagi H-inclusion,
dieramkan selama 2 jam.
Buat satu filem darah nipis setelah

cukup masa.
Keringkan filem darah dengan

menggunakan alat pengering rambut
dan diperiksa dengan menggunakan
mikroskop dibawah kanta x 100
minyak imersi.
Kira semua retikulosit yang didapati

di dalam 1000 sel darah merah untuk
mendapatkan bilangan peratusan
PERALATAN/REAGEN/B
ORANG/RUJUKAN
Perlatan;
Water Bath
Mikroskop
Tiub Kaca
Slaid
Pencelup;
Methylene Blue/
Brilliant Cresyl Blue
Minyak Imersi
Tisu Kanta
Bil.retic di dalam n field

X 100%
````````````````````
Average bil. Sel per field x n
Bil. Retikulosit = % retic X RBC X n
Pengesahan
keputusan
Jika tidak terima
Ulang ujian


atau kad rawatan.
Rekod keputusan
Jika terima
Borang permohonan
pesakit.
Edar laporan
82
3.3.6 INTERPRETASI
Rujuk:
Prosedur 1.5 : Senarai ujian dan Reference range.
3.3.7 RUJUKAN

Sir John V. Dacie, S.M. Lewis, Practical Haematology, Churchill Livingstone,
Seventh Edition, 1991.
83
PROSEDUR
KADAR PEMENDAPAN
ERITROSIT (ESR)
Nombor Prosedur:
3.4___
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
84
PENAKSIRAN KADAR PEMENDAPAN ERITROSIT (ESR)

3.4.1
CARTA ALIR UJIAN PENAKSIRAN KADAR PEMENDAPAN

ERITROSIT (ESR)
Dan Keputusan
3.4.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan proses menjalankan ujian Kadar Pemendapan Eritrosit
(Erytrocyte Sedimentation Rate). Ujian ini mengukur kepantasan pemendapan sel
darah merah dalam plasma dalam jangkamasa 1 jam mengikut kaedah Westergren.
3.4.3 SINGKATAN
ESR - Kadar Pemendapan Eritrosit
(Erythrocyte Sedimentation Rate)
3.4.4 PRINSIP
Membiarkan sel-sel darah mendap dengan sendirinya dalam dalam tiub ESR. Proses
inflamasi dan nekrosis menyebabkan berlakunya perubahan dalam tahap protin
dalam darah dan akan menghasilkan agregasi pada sel darah merah. Sel darah
merah yang telah membentuk agregasi menjadi lebih berat dan mendap dengan
pantas menghasilkan bacaan ESR yang tinggi.
PROSES KERJA
Semak kesesuaian
sampel
Proses sampel
Kalibrasi/Kawalan
Mutu
PROSEDUR STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Darah dipungut dalam tiub

berantibekuan Sodium Citrate
dalam nisbah (ratio) yang
betul.
Darah tidak beku.
Sebatikan darah dengan betul
menggunakan cara manual
Tiub Sodium Citrate

Borang Per Pat 301/ Kad
rawatan pesakit
Bahan Kawalan Mutu
Package Insert
85
PROSES KERJA
Menjalankan Ujian
PROSEDUR STANDARD
Tiub ditegakan 90 di rak

penegak tanpa gangguan
Elakan terjadinya buih semasa

menyedut darah ke tiub.
Baca keputusan tepat satu jam.
Bacaan/Pengiraan/
Laporan/ Rekod
ESR =.mm/jam
Validasi
Keputusan
Tiada
Penyediaan
Laporan/Rekod
Rekod dalam buku rekod khas.
Pengesahan
keputusan
Jika tidak terima
Ulang ujian


Rekod keputusan
Jika terima
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Tiub ESR dan pipet
Jam Randit
Buku Rekod
Borang permohonan
pesakit.
Edar laporan
3.4.6

pemohon
INTERPRETASI UJIAN
Anggaran Normal:
Perempuan:
6-20 mm/jam
Lelaki
4-14 mm/jam
86
3.4.7
RUJUKAN
K.S Leng. Medical Officer Laboratory Manual,1980.
John V. Dacie & S.M Lewis, Practical Hematology, Eighth Edition, 1994.
Bruce l. Evatt et al., Fundamental Diagnostic Hematology.
87
PROSEDUR
UJIAN SARINGAN G6PD
Nombor Prosedur:
3.5
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
88
UJIAN SARINGAN G6PD

3.5.1 CARTA ALIR UJIAN SARINGAN G6PD
Dan Keputusan
3.5.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan kaedah ujian saringan untuk menentukan kehadiran
enzim Glucose-6-Phosphate dehydrogenase (G6PD) dalam darah.
3.5.3 SINGKATAN
G6PD
Glucose-6-Phosphate dehydrogenase.
NADP+ -
Nicotinamide-Adenine dinucleotide Phosphate.
NADPH -
Nicotinamide-adenine dinucleotide Phosphate Hydrogenase.
EDTA
Ethylenediaminetetra acetic acid.
3.5.4 PRINSIP
NADPH yang dihasilkan dalam sel-sel darah merah yang mempunyai G6PD akan
bersinar apabila dilihat dibawah cahaya ultraungu bergelombang panjang. Sel darah
merah yang mengadungi G6PD kurang dari 20% tahap normal tidak akan
menghasilkan tindakbalas sinaran ultraungu seperti di atas.
PROSES KERJA
PROSEDUR STANDARD
Semak kesesuaian sample
Sample bersaiz duit syiling 20

sen yang dititis atas kertas
turas
Proses sampel
Pungut darah atas kertas turas

(Whatman No. 2)
Kalibrasi/Kawalan
Mutu
Jalankan kawalan mutu bersama

dengan ujian
89
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Lenset
kertas turas(Whatman No.
2)
Bahan kawalan mutu
PROSES KERJA
Menjalankan Ujian
PROSEDUR STANDARD
Labelkan tabung uji mengikut

jumlah ujian yang akan
dilakukan. Kertas yang
mempunyai darah tadi ditebuk
dengan punch hole dengan
tujuan untuk mendapatkan
isipadu sebanyak satu ul darah
.
Sebatikan campuran larutan
NADP,OXG,G6P, kemudian
masukan campuran larutan
tersebut sebanyak 0.1 ml
dengan menggunakan
mikropipet kedalam tiap-tiap
tabung uji yang mengandungi
contoh darah.
Eramkan tabung uji tadi pada

suhu
inkubator 37C selama 30

minit.
Keluarkan sample tersebut.
Tuangkan keatas kertas turas

dan keringkan dengan hair
dryer sehingga betul-betul
kering.
Setelah kering lihat dibawah

kotak cahaya UV
Jika tidak terima
Ulang ujian

Jika terima
90
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Inkubator 37C
Alat pengering (Hair
dryer)
Mikropipet
Lenset
Tabung uji12 x 75mm
Penebuk punch hole
Rak tabung uji
Reagen:
Oxidase Glutatase
NADP
G6P
Tris Buffer HCL buffer
PROSES KERJA
PROSEDUR STANDARD
Edar laporan
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Rekod keputusan

pemohon
3.5.6 INTERPRETASI
Normal
- Mengeluarkan cahaya ultraunggu pada darah.
Defisiensi Tiada kehadiran sinaran ultraunggu pada darah
3.5.7 RUJUKAN
K.S Leng. Medical Officer Laboratory Manual,1980

John V. Dacie, SM Lewis, Practical Hematology, Seventh Edition, 1991.
91
PROSEDUR
UJIAN SARINGAN ABO GROUPING &
RH
Nombor Prosedur:
3.6
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
92
3.6.1 CARTA ALIRAN UJIAN SARINGAN ABO GROUPING & RH

Rujuk Carta Aliran 1.6 Pengendalian Spesimen, Ujian dan Keputusan
3.6.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan kaedah bagi mengenalpasti kumpulan darah ABO dan
Rhesus Factor
3.6.3 SINGKATAN
ABO - Kumpulan darah A,B,AB & O
Rh - Rhesus Factor
3.6.4 PRINSIP
Berdasarkan kepada tindakbalas Antigen - Antibodi diantara sel darah merah dengan
antibodi yang spesifik untuknya. Aglutinasi menunjukkan tindakbalas positif dengan
kehadiran antigen yang spesifik dalam sel darah merah. Tiada aglutinasi menandakan
tiada antigen tersebut.
3.6.5 PROSES KERJA DAN STANDARD.
PROSES KERJA
Semak kesesuaian
Sampel.
Proses sampel
Kalibrasi/Kawalan
Mutu
PROSEDUR STANDARD
Terima sampel darah dalam plain tube
atau EDTA tube
3 proses pengujian:
Forward grouping menggunakan whole
blood
Reverse grouping menggunakan serum
atau plasma
Rhesus Grouping menggunakan whole
blood
Menguji potensi antisera A/B/AB/D
setiap kali sebelum menggunakannya
93
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Plain tube
EDTA tube
Centrifuge
Tile
Antisera A, Antisera
B, Antisera AB, Anti
sera D, Rh control
Kayu aplikator
Darah kumpulan A
Darah kumpulan B
Darah kumpulan O
Darah Rhesus D
Positive
PROSES KERJA
Menjalankan Ujian
PROSEDUR STANDARD
Forward grouping
Letakkan antisera A, antisera B, antisera
AB dan antisera Rh D diatas tile
mengikut petak yang disediakan.
Letak setitis darah keatas tile yang ada
antisera A, antisera B, antisera AB,
antisera Rh D dan Rh control
Sebatikan darah dan Anti-Sera dengan
kayu applikator.
Goyangkan tile beberapa kali sebelum
membaca keputusan.
CATITAN:
Keputusan Rh D mesti dibaca dalam
tempoh 2 minit sahaja
Bacaan keputusan Rh D selepas 2 minit
adalah tidak tepat kerana keputusan
Rh D negative boleh menunjukkan
FALSE POSITIVE
Tindakbalas positif akan menunjukan
aglutinasi.
Reverse grouping
Sediakan ampaian A sel, B sel, dan O sel
5-10 % dalam saline
Letak serum atau plasma di atas tile
mengikut petak A sel, B sel, O sel
Titiskan 1-2 titis ampaian A sel, B sel, O
sel di atas serum atau plasma
Sebatikan dengan kayu applikator.
Goyangkan tile beberapa kali sebelum
membaca keputusan.
Bacaan/Pengiraan/
Laporan
Blood Group...Rh D
Sekiranya keputusan Rh D Negative/
weak D, sila laporkan seperti di bawah:
Blood GroupRh D negative/weak D.
SILA AMBIL SPESIMEN LANJUTAN
DAN HANTAR KE TABUNG DARAH
UNTUK UJIAN PENGESAHAN
Pengesahan
keputusan
Jika tidak terima
Ulang ujian
94
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Package Insert
PROSES KERJA
PROSEDUR STANDARD
Jika terima


atau kad rawatan.
Rekod keputusan
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Borang permohonan
pesakit.
Edar laporan
3.6.6 INTERPRETASI KEPUTUSAN

Aglutinasi
: Positive (+)
Tiada aglutinasi : Negative (-)
Antisera Antisera Antisera Antisera
A
B
AB
D
Rh
Control
A
sel
B
sel
O
sel
KEPUTUSAN
A Rh D Positive
B Rh D Positive
AB Rh D Positive
O Rh D Positive
PENGESAHAN Rh D NEGATIVE/WEAK D
Sekiranya tiada aglutinasi pada Anti D, ia menunjukan Rh D Negative / weak D.
Ujian selanjutnya dirujuk ke Tabung Darah di Hospital yang berhampiran untuk pengesahan
Rh D Negative
Spesimen darah selanjutnya diperlukan daripada pesakit untuk ujian pengesahan tersebut.
Pegawai Perubatan perlu dimaklumkan.
3.6.7 RUJUKAN
Nota Teknik Kolej Juruteknologi Makmal Perubatan

American Associate of Blood Banking: Technical Manual 12th Edition
95
PROSEDUR AMALAN PIAWAI

MIKROBIOLOGI
Nombor Prosedur:
4.0
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:___ 17 Ogos 2006__
96
4.0 PROSEDUR-PROSEDUR UJIAN MIKROBIOLOGI

4.1 Ujian Pemeriksaan Mikroskopik Sampel Urin
4.2 Ujian Pemeriksaan Stool FEME
4.3 Ujian Mikroskopik Sampel Uro Genital
4.4 Ujian Sputum untuk AFB
4.5 Ujian Filem Darah Parasit Malaria dan Mikrofilaria
4.6 Ujian Urin human Chorionic Gonadotropin
4.7 Ujian Saringan Pengesanan HIV (Ujian Rapid)
4.8 Ujian VDRL
97
PROSEDUR UJIAN PEMERIKSAAN

MIKROSKOPIK
SAMPEL URIN
Nombor Prosedur:
4.1
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
98
4.1.1 CARTA ALIRAN UJIAN PEMERIKSAAN MIKROSKOPIK SAMPEL

URIN
Labelkan
Tiub
Pipetkan 10-15 ml
sampel urin
Empar 5 minit
@ 3000 rpm
Letakkan mendapan
sampel di atas slaid kaca
dan tutup dengan sisip
kaca
Baca di bawah mikroskop

kanta x10 dan kanta x40
Rekod keputusan
Edar
Laporan
99
TAJUK: UJIAN PEMERIKSAAN MIKROSKOPIK SAMPEL URIN

4.1.2 TUJUAN
Arahan kerja ini menggariskan pemprosesan urin untuk menentukan
keabnormalan dalam kandungan urin.
4.1.3
SINGKATAN
FEME
Hpf
RBC
WBC
RPM
LIS
4.1.4
Full Examination Microscopic Examination

High power field
Red Blood Cell
White Blood Cell
Rotation Per Minute
Laboratory Information System
PRINSIP
Pengesanan Pus cell, Epithelial cell, RBC, Bacteria, crystal dan Casts melalui
pemeriksaan mikroskopi.
4.1.5
PROSES KERJA
PERALATAN /
REAGEN / BORANG /
RUJUKAN
STANDARD
Penyemakan
kesesuaian sampel
Sampel urin mid-stream perlu diproses

dalam masa 2 jam selepas pungutan.
Isipadu minima sampel urin 30 ml.
Rujuk:Prosedur 1.6
Pengendalian spesimen,
ujian dan keputusan
Proses sampel
Label tiub seperti borang permohonan.

Pipetkan 10-15ml urin kedalam tiub.
Empar urin selama 5 minit dengan
kelajuan / 3000 rpm.
Buangkan supernatan (decant),
sebatikan mendapan dan letakkan
sedikit di atas slaid.
Lapiskan dengan sisip kaca (cover
slip)
Periksa di bawah kanta x10 dan x40
100
Centrifuge/serofuge
Tiub
Pipet
Slaid kaca
Sisip kaca
Mikroskop
PROSES KERJA
Kalibrasi / Kawalan
mutu
Jalankan ujian.
Bacaan / Pengiraan
STANDARD
Jika terima
Centrifuge
Mikroskop
Buang supernatan, ambil sedikit

mendapan dan letakkan ke atas slaid
kaca, kemudian lapiskan dengan sisip
kaca.
Periksa dibawah mikroskop kanta x10

dan kanta x 40
Laporan:
Pus cell
Epithelial cell
RBC
Cast
Bahan kawalan Mutu
Slaid kaca
Sisip kaca
Mikroskop
Laporkan seperti:
bilangan sel/hpf
Bacteria
Laporkan seperti:
Crystal
Many.
bilangan sel/hpf
Jika tidak terima
PERALATAN /
REAGEN / BORANG /
RUJUKAN
Ulang ujian


kad rawatan.
Rekod keputusan
Borang permohonan
pesakit.
Edar laporan

Jika terdapat Pus cell dan bakteria menandakan jangkitan penyakit Urinary Tract .
Jika terdapat crystal dan RBC, menandakan kemungkinan calculi.
101
4.1.7 RUJUKAN
Monica Cheesbrough Medical laboratory Manual For Tropical Countries

Volume 11 : Microbiology, Butterworth & Co., 1984
102
PROSEDUR UJIAN PEMERIKSAAN

STOOL FEME
Nombor Prosedur:
4.2
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
103
4.2.1 CARTA ALIR UJIAN PEMERIKSAAN STOOL FEME
Periksa sampel
secara
makroskopik
Sediakan Wet Smear
Pemeriksaan Mikroskopik
Rekod
keputusan
dan edarkan
104
TAJUK: UJIAN PEMERIKSAAN STOOL FEME

4.2.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan kaedah untuk mengesan darah, ova, cyst, amoeba, cacing
dan giardia dalam stool.
4.2.3 SINGKATAN
FEME Full Examination Microscopic Examination
4.2.4 PRINSIP
Pengesanan ova dan cyst dalam stool melalui pemeriksaan mikroskop.
PROSES KERJA
Penyemakkan
kesesuaian sampel
PROSEDUR STANDARD
PERALATAN/REAGEN
/ BORANG/RUJUKAN
Rujuk prosedur
pengendalian
spesimen, ujian dan
keputusan
(Prosedur 8.6)
Bekas yang sesuai
Tiada
Sampel yang baru di pungut
Proses sampel
Tiada
Kalibrasi/Kawalan
Mutu
Penyelenggaraan mikroskop
Menjalankan Ujian
Pemeriksaan Makroskopi
Cair, keras, separuh keras,
berdarah merah, berdarah
merah hitam, bercarit-carit
darah, bermukus, tiada jisimjisim stool dan sebagainya.
105
Rekod
penyelenggaraan
mikroskop
Penyediaan Wet Smear

Label slaid kaca dengan
menggunakan pensil gris
mengikut bilangan sampel.
Letakkan setitis Normal Saline
di bahagian tengah permukaan
slaid kaca.
Ambil sedikit sampel stool
(yang mengandungi darah,
mucus dan sebagainya) dengan
menggunakan kayu aplikator.
Pemeriksaan Mikroskopi
Bacaan/Pengiraan/
Laporan
Tutup dengan sisip kaca

(cover slip).
Periksa di bawah mikroskop
untuk saringan dengan kanta
x10.
Jika ada cyst, amoeba, ova dan
sebagainya alihkan ke kanta
x40 untuk pengesahan spesies.
Laporan Makroskopik :
Nature of stool :
Soft/hard/watery/bloody/mucus
kehadiran parasit.
Laporan Mikroskopik :
Jika terdapat ova/cyst/amoeba.
Laporkan :
Ova/cyst/amoeba seen
Jika tidak terdapat ova/cyst/amoeba
Laporkan:
No ova/cyst/amoeba seen.
106
Slaid kaca
Pensil gris
Kayu Aplikator
Sisip lapis (cover slip)
Normal Saline
Mikroskop
PROSES KERJA
Jika tidak terima
Jika terima
PROSEDUR STANDARD
Ulang ujian


atau kad rawatan.
Rekod keputusan
PERALATAN/REAGEN
/ BORANG/RUJUKAN
Borang permohonan
pesakit.
Edar laporan
4.2.6 INTERPRETASI
Kehadiran Ova/cyst/amoeba/cacing dan giardia menandakan jangkitan.
4.2.7 RUJUKAN
Medical Laboratory For Tropical Countries Vol II
Teknik Parasitologi 1999.Kolej Teknoloji Perubatan Makmal
107
PROSEDUR UJIAN MIKROSKOPI SAMPEL

URO GENITAL
Nombor Prosedur:
4.3
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
108
4.3.1 CARTA ALIR PROSEDUR UJIAN MIKROSKOPI SAMPEL URO

GENITAL
sampel
Direct smear
(wet mount)
Direct smear
Pemeriksaan
Mikroskopik
Pencelupan
GRAM
Rekod
Edarkan
laporan
109
TAJUK: UJIAN MIKROSKOPI SAMPEL URO GENITAL

4.3.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan kaedah pemeriksaan sampel uro genital untuk jangkitan
bacteria, candida dan Trichomonas.
4.3.3 SINGKATAN
HVS :
TV :
NG :
High vagina swab

Trichomonas vaginalis
Neisseria Gonorrhoea
4.3.4 PRINSIP
Pendiagnosan secara mikroskopik jangkitan uro genital.
PROSES KERJA
Penyemakan
kesesuaian sampel
PROSEDUR STANDARD
Sampel yang sesuai adalah HVS,
cervical swab dan urethral
swab/smear.
CATITAN:
HVS perlu Swab yang basah untuk
mengesan TV. Swab yang kering
tidak sesuai.
Urethral swab/smear - perlu Swab
yang basah untuk mengesan GC.
Swab yang kering tidak sesuai.
Proses sampel
Tiada
Kalibrasi / Kawalan
mutu
Lakukan QC bagi setiap batch reagen

yang baru.
110
PERALATAN / REAGEN /
BORANG / RUJUKAN
Rujuk Prosedur 1.6
ujian dan keputusan
Sterile swab
PROSES KERJA
Jalankan ujian.
PROSEDUR STANDARD
Penyediaan Direct Smear (Wet Mount)

daripada swab
Labelkan slaid.
Letakkan 2 titis Normal Saline ke
atas slaid kaca yang bersih dan
kering.
Calitkan swab ke atas titisan
Normal Saline itu.
Lapiskan dengan sisip kaca
(cover slip).
Periksa dibawah mikroskop kanta
x10 dan x40 untuk kehadiran
candida, TV, pus cell, EC.
Penyediaan Smear untuk Gram stain
Labelkan slaid.
Titiskan setitis Normal Saline ke
atas slaid kaca yang bersih dan
kering.
Buatkan smear ke atas titisan
Normal Saline itu.
Keringkan smear.
Fix smear.
Lakukan Gram stain.
Periksa dibawah mikroskop kanta
x10 dan x100 untuk kehadiran GC,
candida.
Bacaan / Pengiraan
BORANG / RUJUKAN
Direct smear (wet mount)

Periksa smear dengan
menggunakan mikroskop kanta
objektif x10. Sebarang penelitian
hendaklah di buat dengan kanta
objektif x40 untuk Candida atau TV
Gram stain
Periksa gram +ve/gram ve
organism, candida, pus cell,
epithelial cell dan clue cell.
111
Slaid kaca
Sisip kaca (Cover slip)
Normal saline
Mikroskop
Rujuk Prosedur
Pencelupan Gram stain
Mikroskop
PROSES KERJA
PROSEDUR STANDARD
BORANG / RUJUKAN
Semak proses ujian dan keputusan
Laporan Wet mount:
Pus cell
Epithelial cell
RBC
others
Bacteria
Candida
T.Vaginalis
bilangan sel/hpf
bilangan sel/hpf
Laporan Gram stain:

Pus cell :
Epithelial cell :
Rbc:
Candida:
T.Vaginalis:
gram +ve organism;
gram ve organism
clue cell
others:
CATITAN:
Laporan untuk GC
Gram Negative Diplococci
intracellular and/ extracellular
resembling N.Gonorrhoea seen.
Jika organisma GC di lihat, memohon
untuk ujian kultur.
Pengesahan
keputusan
Jika tidak terima
Ulang ujian


atau kad rawatan.
Jika terima
112
Borang permohonan
Rekod keputusan
pesakit.
Edar laporan

SMEAR HVS
Kehadiran sel yis menunjukan jangkitan Candida dan kehadiran organisma flagella
menunjukan jangkitan trichomonas.
Kehadiran Clue cells menunjukan vaginiasis Gardnerella.
Kehadiran gram positive bacilli menunjukan keadaan normal
Kehadiran gram variable dan gram ve bacilli menunjukan bakterial vaginiasis.
Smear Servikal dan uritral
Gram Negative Diplococci intracellular and/ extracellular resembling N.Gonorrhoea
menandakan kemungkinan jangkitan N. Gonorrhoea. To be confirmed by culture and
sensitivity.
4.3.7 RUJUKAN
Monica Cheesbrough, Medical Laboratory Manual For
Tropical Countries Volume II : Microbiology, Butterworth &
Co., 1984
113
PROSEDUR UJIAN SPUTUM UNTUK AFB
Nombor Prosedur:
4.4
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
114
4.4.1
CARTA ALIR UJIAN SPUTUM UNTUK AFB

Sediakan
palitan
Pengeringan dan
FIX
Lakukan
Pencelupan
Pembasuhan
Penyahwarnaan
Pewarnaan Balas
Pengeringan
Pemeriksaan
mikroskopik
Rekod dan
Edarkan
laporan
115
TAJUK: UJIAN SPUTUM UNTUK AFB
4.4.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan kaedah pemeriksaan mikroskopi ke atas sampel sputum
bagi pengesanan Acid Fast Bacilli (AFB) Mycobacterium Tuberculosis.
4.4.3
SINGKATAN
AFB -
Acid Fast Bacilli
4.4.4 PRINSIP
Organisma ini mempunyai struktur dinding yang berbentuk Lipid dan menyukarkan
penyerapan Carbol Fuchsin. Dengan penghabaan, perwarna dapat menyerap tetapi
tidak dapat di nyahwarnakan dengan menggunakan 3% Acid Alcohol. Methylene
Blue di jadikan sebagai pewarna tindakbalas bagi membezakan Acid Fast Bacilli
yang berwarna merah dan organisma lain akan di celup dengan warna biru.
4.4.5
PROSES
KERJA
Penyemakan
kesesuaian sampel
PROSEDUR STANDARD
Sampel yang Mucopurulent, purulent,

mucoid tidak cair (air liur).
Cara Pungutan Spot Sample :
Beritahu pesakit cara memungut Spot
sample (pesakit diminta
mengeluarkan kahak pada masa itu di
kawasan lapang).
Proses sampel
Cara Pungutan Morning Sample :

Beritahu pesakit cara memungut
Morning sample (pesakit diminta
mengeluarkan kahak sejurus selepas
bangun pagi)
Tiada
116
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Bekas sampel bersteril.

Rujuk prosedur pengendalian
spesimen, ujian dan
keputusan
(Prosedur 8.6).
PROSES
KERJA
Kalibrasi/Kawalan
mutu
PROSEDUR STANDARD
Menjalankan ujian
Pemeriksaan kualiti pencelupan setiap

lot yang baru.
Hantar 10% daripada slaid negative
dan semua slaid positive ke Makmal
Pengelola Tibi daerah bagi kepastian
kawalan mutu luaran.
Penyelenggaraan mikroskop.
Penyediaan palitan AFB:
Tandakan nombor rujukan makmal

pada hujung slaid mikroskop yang
baru, bersih dan tidak bercalar. Label
menggunakan pensil untuk bahagian
slaid yang berkabut atau stilus intan
untuk slaid kaca jenis biasa.
Gunakan kayu applikator atau gelung
dawai khas, pindahkan sedikit sampel
kepada slaid.
Palitkan sampel di atas slaid secara
seragam dalam bentuk bujur melalui
palitan berulangan berpola seakan
lingkaran di atas kawasan bersaiz kirakira 3.0 x 2.0sm.
Biarkan sampel kering di suhu bilik
selama 15 minit. Jangan gunakan
haba untuk mengeringkannya.
Fix slaid secara pemanasan berhatihati di atas api 3 atau 4 kali laluan
ulang-alik, selama lebih kurang 1 atau
2 saat setiap kali laluan. Panaskan
bahagian belakang permukaan palitan.
Jangan bakar palitan berkenaan.
Pencelupan Ziehl Neelsen:
Letakkan slaid palitan di atas Staining

rod dengan bahagian berpalit di
sebelah atas.
Tinggalkan ruang yang mencukupi
117
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
Rekod kualiti pencelupan.

Rekod penyeleggaraan
peralatan.
Slaid berkabut
Slaid jenis biasa
Kayu aplikator
Pensil
Pen stilus intan
Penunu Bunsen/lampu spirit
Pencelup Ziehl Neelsen

Carbol Fushin
3 % acid alcohol
0.3% methylene blue.
Peralatan Pencelupan
Rak kayu
Staining rod
Mikroskop
Immersion oil
Xylene
Lens paper
PROSES
KERJA
PROSEDUR STANDARD
antara slaid (kira-kira1 hingga 2 sm)

untuk mengelakkan larutan
pencelupan
mengalir dari satu
slaid ke slaid yang bersebelahan.
Litupi keseluruhan permukaan palitan
dengan larutan carbol fushin yang
telah di turas terlebih dahulu
.
Panaskan slaid perlahan-lahan dengan

menggunakan api penunu bunsen/
lampu spirit sehingga ianya
mengeluarkan wap. Jangan didihkan
palitan. Biarkan selama 5 hingga 10
minit.
Bilas setiap slaid berasingan dengan

aliran air yang perlahan sehingga
semua warna bebas terhakis.
Sendengkan slaid untuk mengalirkan

lebihan air bilasan yang tertinggal.
Litupi keseluruhan slaid dengan 3%

acid alcohol dan biarkan selama
2 - 3 minit.
Bilas setiap slaid dengan aliran air

paip.
Sendengkan slaid untuk mengalirkan

lebihan air bilasan yang tertinggal.
Tuangkan 0.3% methylene blue untuk

meliputi keseluruhan
permukaan slaid dan biarkan
selama 30 saat hingga 1 minit.
Buangkan 0.3% methylene blue yang
tertinggal di slaid dan basuh slaid
menggunakan aliran yang perlahan.
Sendengkan dan letakkan slaid di atas
rak kayu atau sekeping kertas
penyerap
agar air lebihan di
118
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
PROSES
KERJA
PROSEDUR STANDARD
keringkan. Biarkan palitan kering di

udara. Jangan cuba membuat
serapan atau meletakkannya di
bawah cahaya matahari.
Pembacaan AFB secara Mikroskopik /
Pengiraan:
Pastikan semua bahagian mikroskop
tersedia dengan betul.
Periksa slaid dengan kanta x100.
Baca slaid secara sistematik melalui

pengamatan mendatar dari hujung kiri
atau kanan yang satu lagi.
(Satu garisan mendatar selebar 3 sm
palitan bertindakbalas kepada lebih
kurang 100 visual fields (VF) /medan
pandangan pembesaran x1000 (100 x
objek dan 10 x kanta mata).
Pengesahan
keputusan
Periksa sekurang-kurangnya 100 VF

sebelum sesuatu palitan di laporkan
sebagai negatif.
Kira bilangan AFB yang dikesan.
Rekodkan keputusan.
Celupkan slaid ke dalam xylene untuk

menanggalkan Immersion oil dan
simpan di dalam kotak slaid untuk
pemeriksaan kualiti.
Sebelum memeriksa slaid yang

seterusnya, lap objektif kanta x100
dengan sehelai lens paper.
119
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
PROSES
KERJA
PROSEDUR STANDARD
Jika tidak terima
Jika terima
Ulang ujian


kad rawatan.

Rekod keputusan
Edar laporan
Rekod / edaran
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN

pemohon
Rekod keputusan dan edarkan laporan
Sila lihat jadual dibawah.
Buku rekod / electronic record

Buku rekod Tibi : TBIS 102A
JADUAL : Merekod dan melapor keputusan pemeriksaan AFB (Skala IUAT)
1. Negatif
2. Positif (Lemah)
3. Posiif
(sederhana)
4. Positif (kuat)
5. Posiif (berat)
Skala pelaporan
Terdahulu
NEG
+
++
Had Bawah
Had Atas
1/3L
50 > 1 L
49/3L
-
Skala
Pelaporan Baru
0 / 3L
29/3L
50 />1 L
+++
++++
11 / L
> 50 / L
49 / L
-
36 / L
> 50 / L
4.4.6
INTERPRETASI UJIAN
Rujuk jadual di atas
4.4.7
RUJUKAN
Monica Cheesbrough, Medical Laboratory for tropical Countries Volume II,

Microbiology, Butterwoorth & Co, 1984.
Edisi Pertama (2000)

Unit Kawalan TB / Kusta
Bahagian Kawalan Penyakit Berjangkit
Kementerian Kesihatan Malaysia.
120
PROSEDUR UJIAN FILEM DARAH PARASIT

MALARIA DAN MIKROFILARIA
Nombor Prosedur:
4.5
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
121
4.5.1 CARTA ALIR FILEM DARAH PARASIT MALARIA DAN MIKROFILARIA

Sediakan
filem darah
nipis/ tebal
Lakukan
pencelupan
Giemsa
PEMERIKSAAN
MIKROSKOPI
Rekod keputusan
dan edarkan
laporan
122
TAJUK: UJIAN FILEM DARAH PARASIT MALARIA DAN FILARIA
4.5.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan kaedah menjalankan ujian filem darah untuk mengesan
dan mengenalpasti parasit malaria, filaria serta peringkat-peringkatnya.
4.5.3 SINGKATAN
BFMP - Blood Film for Malaria Parasite
4.5.4 PRINSIP
Parasit Malaria/Filaria akan mengambil warna pencelupan mengikut (oxidation)
pencelupan Romanosky.Tindakan ini akan membezakan warna sitoplasma dan
nukleus parasit malaria. Kaedah ini memudahkan pembezaan morfologi dan
pengiraan parasit malaria/filaria.
PROSES
KERJA
Semak kesesuaian
sampel
Proses sampel
STANDARD
Palitan yang sesuai.
Penyediaan thick/ thin blood film:

Sucihamakan jari menggunakan kapas
yang telah direndam dengan 70%
alkohol.
Cucuk jari dengan lancet, picit

perlahan-lahan sentuhkan bahagian
tengah permukaan slaid yang bersih.
Buat palitan darah dengan gerakan

bulat yang cepat sediakan filem darah
tebal sebesar wang syiling 10 sen
(malaria) dan 20 sen (filaria), tidak
terlalu tebal. (Jika slaid di letak di atas
123
PERALATAN/
REAGEN/
BORANG
RUJUKAN
Rujuk Prosedur 1.6
ujian dan keputusan
Slaid perebak
Alat pengering (Hair
dryer)
70% alkohol
Kapas
Lenset
Slaid berkabut
Slaid jenis biasa
Pensil
Diamond pencil
muka jam tangan, nombor atau huruf

pada jam tangan masih boleh di baca).
Kalibrasi/Kawalan
mutu
Sebarkan darah ini dengan penjuru

slaid lain dan pusing perlahan-lahan.
Pastikan palitan darah berada di

bahagian tengah slaid. Untuk filem
darah nipis sentuhkan darah ini dengan
hujung kaca perebak, kemudian buat
filem.
Setelah palitan kering, label nama

pesakit, nombor kad
pengenalan/nombor rujukan makmal
pada hujung slaid. Label
menggunakan pensil untuk bahagian
slaid yang berkabut atau stilus intan
untuk slaid jenis biasa.
Biarkan slaid palitan kering.
Periksa kualiti setiap Lot Stain yang

baru.
Semak semula semua slaid BFMP bagi
kepastian kawalan mutu dalaman.
Semakan dijalankan oleh JTMP yang
berpengalaman.
Semak semula 10% daripada slaid
negatif dan semua slaid positif BFMP
bagi kepastian kawalan mutu luaran.
Rujuk slaid berkenaan ke makmal
vektor.
Menjalankan ujian
Pencelupan Giemsa:
Fix filem darah nipis dengan
Methanol
Aturkan slaid ke dalam coplin jar atau
di atas staining rod.
Liputkan keseluruhan filem darah
dengan bahanuji kerja Giemsa 10%
(malaria) atau 2% (filaria).
Biarkan selama 10 minit.
124
Pencelup Giemsa:
Pencelup Giemsa
Komersial.
Larutan buffer pH
7.0 - 7.2
Staining rod
coplin jar
Mikroskop
Immersion oil
Basuh di dalam air bertakung yang

mengalir perlahan (berhati-hati supaya
filem darah tidak tertanggal).
Keringkan pada suhu bilik atau

mengunakan alat pengering.
Pastikan semua bahagian mikroskop

tersedia dengan betul.
Periksa di bawah mikroskop. Mula

dengan kanta x10 dan x40 untuk
mengesan mikrofilaria dan x100
untuk mengesan parasit malaria.
Bagi Thick Blood Film yang negatif,
pemeriksaan hendaklah dilakukan dalam
200 kawasan filem darah tersebut dan
laporkan.
Jika positif lakukan pengenalan spesis
malaria parasite dan pengiraan.
(Gunakan Thin Blood Film)
Teknik pengiraan:
Jumlah bilangan leukosit yang sebanyak
8000/l ditetapkan untuk pengiraan.
Periksa di bawah kanta x100 dan

gunakan Immersion oil.
Lakukan pengiraan menggunakan

kaedah longitudinal atau Battlement.
Kira sel darah putih dan parasit

dengan menggunakan tally counter
(serta peringkat jangkitan). Sel
darah putih dikira sampai 200 sel.
Jika sel darah putih terlalu sedikit,
gunakan kaedah pengiraan parasit
malaria per l berdasarkan kepada
gambaran 8000 / l darah.
Catat bilangan parasit mengikut

morfologi dan peringkat jangkitan.
Asingkan jumlah parasit bentuk
125
Xylene
Lens Paper
Alat pembilang (Tally
Counter)
aseksual (TROFOZOIT dan SKIZON)

dan bentuk seksual (GAMETOSIT).
Formula pengiraan:
Parasit per l darah
= Bil. parasit yang dikira
X 8000
Bil. sel darah putih yang dikira
Bacaan/Laporan
Laporan BFMP :
Positif:
Plasmodium /bil. aseksual/ bil
seksual per ul darah
*(rekodkan spesis yang dikenalpasti:
vivax/ falciparum/malariae/ovalae)
Negatif :
Malaria parasite not seen
Laporan Microfilaria :
Microfilaria../60ul darah
*(rekodkan spesis yang dikenalpasti:
Brugia malayi /Wuchereria bancrofti dan
lain lain)
Pengesahan
keputusan
Jika tidak terima
Ulang ujian


kad rawatan.
Rekod keputusan
Jika terima
Borang permohonan
PER.PAT 301/kad
rawatan pesakit.
126
Edar laporan

pemohon

Pengesanan parasit malaria atau microfilaria menunjukkan jangkitan.
4.5.7 RUJUKAN
Monica Cheesbrough, Medical Laboratory for Tropical Countries Volume II

Microbiology, Butterworth & Co, 1984.
Nota Teknik Parasitologi 1999, Kolej Teknologi Makmal Perubatan.
127
PROSEDUR UJIAN URIN human CHORIONIC

GONADOTROPIN
Nombor Prosedur:
4.6
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
128
4.6.1 CARTA ALIR UJIAN URIN human CHORIONIC GONADOTROPIN
Sampel
urin
Jalankan ujian dan

control
Bacaan ujian
Rekod
Keputusan
Edarkan
Laporan
129
UJIAN URIN human CHORIONIC GONADOTROPIN

4.6.2
TUJUAN
Prosedur ini mengariskan kaedah pengesanan hormon human Chorionic
Gonadotropin (hCG) secara kualitatif dalam urin.
4.6.3 SINGKATAN
UPT Urine Pregnancy Test
hCG human Chorionic Gonadotropin
4.6.4 PRINSIP
Tindakbalas antigen dengan antibody menghasilkan kompleks antigenantibody yang boleh dikesan melalui pembentukan warna pada strip ujian.
PROSES KERJA
STANDARD
Semakan kesesuaian
sampel
Sampel urin awal pagi
Proses sampel
Tiada
Kalibrasi / Kawalan
mutu
Menjalankan ujian
Bacaan/Pengiraan
PERALATAN/REAGEN
BORANG/RUJUKAN
Bekas yang kering dan

bersih.
Positive dan Negative Controls
Package insert
Lakukan ujian mengikut

prosedur package insert yang
dibekalkan.
Package insert
Bacaan mengikut prosedur

package insert yang dibekalkan.
Laporan:
Human Chorionic Gonadotropin:
Positive / Negative
(Method: Qualitative)
130
Interpretasi dan
Interference terhadap
ujian merujuk kepada
Package insert
PROSES KERJA
STANDARD
Semak proses ujian dan keputusan
Validasi keputusan
Rekod / edaran
PERALATAN/REAGEN
BORANG/RUJUKAN
Rekod keputusan dan edarkan

laporan
Buku rekod / elektronik

rekod
4.6.6 INTERPRETASI
Pengesanan hCG dalam urin boleh menandakan kemungkinan
kehamilan.
Rujuk Package Insert
4.6.7 RUJUKAN
Package Insert
131
PROSEDUR UJIAN SARINGAN PENGESANAN

HIV (UJIAN RAPID)
Nombor Prosedur:
4.7
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
132
4.7.1 CARTA ALIR UJIAN SARINGAN PENGESANAN HIV (UJIAN RAPID)
Emparkan
sampel
Jalankan ujian dan

control
Baca keputusan
Rekod keputusan
Edarkan
laporan
133
TAJUK: UJIAN SARINGAN PENGESANAN HIV (UJIAN RAPID)

4.7.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan kaedah ujian saringan HIV secara ujian rapid.
4.7.3 SINGKATAN
HIV - Human Immunodeficiency Virus
4.7.4 PRINSIP
Ujian ini berdasarkan tindakbalas antigen dengan antibodi yang terdapat dalam
serum, plasma atau darah pesakit.
PROSES KERJA
PERALATAN/REAGEN/
BORANG/RUJUKAN
PROSEDUR STANDARD
Semak kesesuaian
sampel.
Darah/serum yang tiada

hemolisis.

(Prosedur 8.6).
Proses sampel
Emparkan sampel jika

serum digunakan
Centrifuge.
Kalibrasi/Kawalan
mutu
Positive dan Negative

Controls
Kalibrasi peralatan
Package Insert
Rekod Kalibrasi peralatan
Menjalankan ujian

prosedur package insert
yang dibekalkan.
Rotator/Bahanuji Kit
Mikropipet/tip
Package Insert
Bacaan/Pengiraan/
Laporan
Reactive / Non Reactive

CATITAN:
Semua keputusan ujian
saringan HIV reactive perlu
134
Package Insert
Rujuk Prosedur Penghantaran
spesimen ke makmal rujukan
(Prosedur 8.14)
Pekeliling KKM untuk HIV
dirujuk ke makmal rujukan

untuk pengesahan.
Laporan:
Ujian saringan HIV:
Non Reactive
(Kaedah rapid test)
Ujian saringan HIV:
Reactive
(Kaedah rapid test)
SAMPEL LANJUTAN
DIPERLUKAN UNTUK
UJIAN PENGESAHAN
Semak proses ujian dan

keputusan
Validasi keputusan
Rekod / Edaran
Rekod keputusan dan

edarkan laporan
Hantarkan laporan dalam
sampul surat SULIT
Buku rekod / elektronik rekod
4.7.6 INTERPRETASI
Keputusan ujian saringan HIV yang Reactive menandakan kemungkinan
jangkitan Virus HIV.
Sampel perlu dirujuk untuk ujian pengesahan.
4.7.7 RUJUKAN
Package Insert.
135
PROSEDUR UJIAN SARINGAN VDRL
Nombor Prosedur:
4.8
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
136
4.8.1 CARTA ALIR UJIAN SARINGAN VDRL
Emparkan
sampel
Jalankan ujian dan

control
Baca keputusan
Rekod keputusan
Edarkan
laporan
137
TAJUK: UJIAN SARINGAN VDRL
4.8.2 TUJUAN
Prosedur ini menggariskan kaedah ujian saringan VDRL.
4.8.3 SINGKATAN
RPR
VDRL
Rapid Plasma Reagin

Veneral Disease Research Laboratory
4.8.4 PRINSIP
Ujian ini berdasarkan tindakbalas Carbon antigen dengan antibodi di dalam serum /
plasma pesakit yang menghasilkan aglutinasi.
PROSES KERJA
PROSEDUR STANDARD
PERALATAN/BAHANUJI/
BORANG/RUJUKAN
Penyemakan kesesuaian
sampel
Darah/serum yang tiada

hemolisis.
Proses sampel
Emparkan sampel jika serum

digunakan
Kalibrasi/Kawalan mutu
Positive dan Negative

Controls
Kalibrasi peralatan
Package Insert
Rekod Kalibrasi peralatan
Menjalankan ujian

prosedur package insert
yang dibekalkan.
Rotator/Bahanuji Kit
Mikropipet/tip
Package Insert
Bacaan/Laporan
REACTIVE :
Ada aglutinasi
138

(Prosedur 8.6).
Centrifuge.
Package Insert
NON REACTIVE:
Tiada aglutinasi
CATITAN:
Semua keputusan ujian
saringan VDRL reactive perlu
dirujuk ke makmal rujukan
untuk pengesahan.
Laporan:
Ujian saringan VDRL:
Non Reactive
(Kaedah Rapid Plasma Reagin)
Ujian saringan VDRL:
Reactive
(Kaedah Rapid Plasma Reagin)
SAMPEL LANJUTAN
DIPERLUKAN UNTUK
UJIAN PENGESAHAN
Semak proses ujian dan
keputusan
Validasi keputusan
Rekod / Edaran
Rekod keputusan dan

edarkan laporan
Buku rekod / elektronik rekod
4.8.6 INTERPRETASI
Ujian RPR tidak spesifik untuk Treponema Pallidum. Keadaan klinikal yang berbezabeza boleh menyebabkan interferences kepada ujian dan menghasilkan keputusan False
Positive. Ujian RPR yang reactive mesti di ikuti dengan ujian pengesahan untuk
Treponema Pallidum.
4.8.7 RUJUKAN
Prosedur Package Insert.
139
PROSEDUR PENCELUPAN
Nombor Prosedur:
5.0
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:____ 17 Ogos 2006__
140
5.0 PROSEDUR-PROSEDUR PENCELUPAN

5.1 Prosedur Pencelupan Gram
5.2 Prosedur Pencelupan Leishman
5.3 Prosedur Pencelupan Giemsa
5.4 Prosedur Pencelupan Ziel Nielsen
141
PROSES KERJA PENCELUPAN ZIEHL NEELSON

PROSES KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG / RUJUKAN
larutan carbolfuchsin
Letakkan slaid di atas

rak slaid.
Banjirkan smear
dengan larutan
carbolfuchsin yang
telah di tapis
Panaskan slaid dari
bawah sehingga
berwap.
Biarkan slaid di atas
rak selama 15 minit.
( suhu lebihkurang 60C).

Sertamerta berhenti
memanaskan slaid apabila
melihat wap keluar
Basuh slaid perlahanlahan dengan air

mengalir sehingga
celupan berlebihan
tiada lagi
Condongkan slaid dan
titiskan dengan 3%
hydrochloric acidethyl alcohol
Basuh dengan air
mengalir dan
condongkan slaid
untuk mengeluarkan
air berlebihan
Titiskan slaid dengan
0.3% methylene blue
Condongkan slaid dan

buang air berlebihan
Biarkan asid diatas

permukaan slaid selama 1
3 minit
Biarkan selama 10 20 saat

Jika terlalu lama, Acid Fast
Bacilli dalam smear tidak dapat
dilihat dengan jelas.
Basuh dengan air

mengalir dan
keringkan
142
hydrochloric acid-ethyl alcohol
methylene blue
PROSES KERJA PENCELUPAN GIEMSA

PROSES KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG / RUJUKAN
Keringkan calitan
darah tebal secara
perlahan-lahan atau
gunakan hair dryer
(gunakan udara
sejuk).
penimbal (buffer) fosfat pH 7.2
Cairkan pencelup
Giemsa 1:10 dengan
penimbal (buffer)
fosfat pH 7.2
Liputkan calitan darah

tebal dengan pencelup
Giemsa
Buangkan pencelup
Basuh dengan air paip
perlahan-lahan dan
dirikan slaid ke atas
slide rack untuk
kering
Gunakan pengering
rambut dengan suhu
rendah (sejuk)
Biarkan selama 10 minit
Basuhkan slaid dengan

mencelupkan slaid didalam air
bertakung yang mengalir perlahan
sebanyak 3 4 kali (berhati-hati
supaya calitan darah tidak
tertanggal)
143
PROSES KERJA PENCELUPAN GRAM

PROSES KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG / RUJUKAN
Titiskan slaid dengan

larutan Cristal Violet
selama 30 saat
(pencelup asas)
larutan Cristal Violet
Simbah dengan
Lugols Iodine selama
30 saat
(untuk fix)
Lugols Iodine
Simbah dengan
Acetone selama 1 2
saat
Titiskan dengan
Safranin selama 30
saat
Cuci dengan air dan
keringkan
(luntur pencelup asas)
Acetone
(celup balas)
Safranin
144
PROSES KERJA PENCELUPAN LEISHMAN

PROSES KERJA
STANDARD
PERALATAN/REAGEN/
BORANG / RUJUKAN
Liputkan calitan
dengan pencelup
Leishman dan biarkan
selama 2 minit.
Cairkan pewarna
dengan 2 kali isipadu
penimbal fosfat pH
6.8.
Sebatikan dengan
menuip perlan-lahan.
Sediakan pencelup secukupnya

untuk kegunaan sehari sahaja,
pencelup ini tidak boleh digunakan
untuk hari berikutnya kerana
pencelup ini telah dicairkan dan
tidak sesuai untuk digunakan
semula.
Biarkan selama 10 hingga 12 minit
bergantung kepada kualiti pewarna
Basuh slaid dengan air

paip yang mengalir
untuk membuang
mendapan (scum).
Bezawarnakan dengan
penimbal fosfat pH
6.8 selama seminit.
Bilas dan dirikan slaid
hingga kering.
145
PROSEDUR PENCELUPAN GRAM
Nombor Prosedur:
5.1___
Disediakan Oleh:
Tarikh:
15 April 2005
Disemak Oleh:
Tarikh:
17 Ogos 2006
146
5.1.1 CARTA ALIRAN PROSEDUR PENCELUPAN GRAM

MULA
MULA
Crystal violet 30 saat
Bilas dengan air paip
Lugols iodin 30 saat
Nyah warna (Decolourised)Acetone Iodine 5 saat
Pencelup balas dengan safranin 20 saat
Keringkan/Mikroskopik
Rekod / Laporkan / Edarkan
TAMAT
147
148
TAJUK: PROSEDUR PENCELUPAN GRAM

5.1.2 TUJUAN
Arahan kerja ini di gunakan untuk membezakan gram positif dan gram negatif ke
atas contoh klinikal seperti pus, sputum, urin dan sebagainya.
5.1.3 SINGKATAN
Tidak berkaitan
5.1.4 PRINSIP
Bakteria boleh dibezakan kepada bakteria Gram positif dan Gram negatif
berdasarkan tindakbalas struktur dinding sel terhadap pencelupan Gram.Bakteria
Gram positif akan kelihatan berwarna biru gelap setelah dicelup dengan crystal
violet dan tidak dinyahwarnakan oleh aceton. Bakteria Gram negatif pula akan
dinyahwarnakan oleh aceton dan menyerap warna merah safranin setelah
dicelupbalas.
PROSES KERJA
PERALATAN/
REAGEN/
BORANG/ RUJUKAN
PROSEDUR STANDARD
Semakan kesesuaian
sampel.
Sample yang baru (fresh) dan tidak

dimasukan dalam transport media.
Proses sampel
Labelkan slaid kaca dan titiskan 1

titik normal saline (jika perlu) di
atas slaid kaca.
Ambil sampel dan lakukan smear

ke atas slaid tadi
Keringkan slaid dengan

penghabaan yang sederhana.
149
Rujuk prosedur
pengendalian spesimen,
ujian dan keputusan
(Prosedur 8.6).
Slaid
Normal saline
Penunu Bunsen
PROSES KERJA
PERALATAN/
REAGEN/
BORANG/ RUJUKAN
PROSEDUR STANDARD
Kawalan mutu
Lakukan verifikasi ke atas batch

reagen yang baru.
Jalankan ujian.
Celupkan slaid dengan reagen

crystal violet selama 30 saat.
Basuh slaid kaca dengan

Lugols Iodine dan kemudian
celupkan slaid dengan Lugols
Iodine selama 30 saat
Kemudian decolourise
dengan acetone iodine
Crystal Violet
Lugols Iodine
Safranin
Acetone Iodine
Blotting paper
(Tidak melebihi 5 saat)
Bilas dengan air yang mengalir

perlahan
Celupbalas slaid dengan
safranin selama 20 saat
Bilas semula slaid dengan air
mengalir dan lap kering (blot).
Bacaan/Pengiraan
Lakukan pemeriksaan di bawah

mikroskop kanta X100.
Validasi keputusan
Gram positif bacteria berwarna

biru
Gram negatif bacteria berwarna
merah
150
Mikroskop
Minyak immersi
Tisu kanta
Penyediaan
Laporan/ Rekod
Edaran
Laporkan keputusan seperti;
Gram positif cocci atau bacilli
Gram negatif cocci atau bacilli
Edarkan laporan keputusan

kepada pesakit.

Kehadiran sel leukosit dan bacteria menandakan kemungkinan jangkitan. Jenis
spesimen harus dipertimbangkan apabila membuat interpretasi keputusan.
5.1.7 RUJUKAN
Monica Cheesbrough, Medical Laboratory Manual For Tropical Countries Volume
II : Microbiology, Butterworth & Co., 1984
151
152

Logi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Logi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN

PROSEDUR AMALAN PIAWAI UMUM

PROSEDUR AMALAN PIAWAI PATOLOGI KIMIA

PROSEDUR AMALAN PIAWAI HEMATOLOGI

PROSEDUR AMALAN PIAWAI MIKROBIOLOGI

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN

Prosedur Ujian Urin Human Chorionic Gonadotropin

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN

PROSEDUR AMALAN PIAWAI UMUM

Perkhidmatan Makmal Patologi Penjagaan Kesihatan Primer

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN

Prosedur Amalan Piawai Umum

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN

SENARAI JENIS JENIS SPESIMEN YANG DIKENDALIKAN

VDRL - Veneral Disease Research Laboratory

JENIS JENIS SPESIMEN YANG DIKENDALIKAN

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN

1.3 Senarai tiub/ antibekuan/ pengawet dan bekas

Plain tube untuk mendapatkan serum

Gel separator tube untuk mendapatkan serum

Lithium Heparin untuk mendapatkan plasma

Fluoride Oxalate atau Sodium Fluoride untuk ujian glukosa

BJP - Bence Jones Protein

PCI - Protein Creatinine Index

C3/C4 - Complement 3, Complement 4

GGT - Gamma Glutamyl Transferase

TIBC - Total iron Binding Capacity

ACP - Acid Phosphatase

LFT - Liver Function Test

FSL - Fasting Serum Lipid

LDH - Lactate Dehydrogenase

ESR - Erythrocyte Sedimentation Rate

FEME - Full examination and microscopic examination

HVS - High Vaginal Swab

BFMP - Blood Film For Malaria Parasite

AFB - Acid Fast Bacilli

HbA1c Haemoglobin A1c

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN

POCT Point of Care Testing

rpm rotation per minute

1.3.3 SENARAI TIUB / ANTBEKUAN SAMPEL DARAH

Thyroid Function Test, Cortisol,

RP, LFT, FSL , CE, Calcium,

Full Blood Count, HbA1c,

Sodium citrate 3.8 %

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN

SENARAI PENGAWET BAGI SAMPEL URIN

BJP, Myoglobin, Osmolality,

Urine Total Protein, Sodium,

1 M H2SO4 50ml Urine Calcium, Creatinine, Urine

Urine Uric Acid

SENARAI BEKAS BAGI PUNGUTAN STOOL / TINJA DAN KAHAK

Sputum Feme dan AFB

Occult blood, Stool Feme

Alkaline Peptone Water

Stool For Cholera

Stool Culture And

BUKU PROSEDUR AMALAN PERUBATAN

High Vaginal Swab

HVS Feme, GC,

Urethral discharge / Swab

Film Darah Tebal