Linda

kur lypsej
të vdisja.
F.T.

Çmimi(Kosovë) REVISTË KULTURORE – INFORMATIVE Çmimi ( Përendim)

1 euro Dhjetor 2008 ~ Viti I ~ Numri 4. 2 euro
Kontakt: revistalibertas@yahoo.de // www.revistalibertas.net

FJALA JONË

ËSHTË E MUNDUR
        
                 
 
Ndërsa ne duke i të huajzuar idetë dhe  
këshillat  e  këtyre,,miqeve”,  me  vetëbesim 
dhe  optimizm,  me  deshirë  dhe  maturi,  si  
dhe  më  sugjerimin,  mirëkuptimin  dhe 
bashkëpunimin  e  pa  kursyer  të  të  gjithe 
bashkëpunëtorve  dhe  bashkëmendimtarve  
tanë,  erdhem  në  perfundim    se  është  e 
mundur. 
Prandaj  ne,  tani    në  vigjilje  të  festave  të 
fundvitit , në prag te Krishtlindjes dhe Viti të 
ri,  duke  rrumbullaksuar  një  vit    të
suksesshem, opinionit  të gjerë dhe sidomos 
lexuesve  tonë  të  përhershëm,ju  afrojmë 
numrin e ri,  të katërt të revistës Libertas. 
NJË VIT ME LIBERTAS  Në  njëvjetorin      e  saj,    ne  stafi  i  Libertas 
    Kur lindi ideja e botimit të  revistës  urojmë  lexuesit  dhe  bashkpunëtoret    për  
Libertas,shumë nga ata që ndëgjuan dhe ata  pëciellje  dhe  bashkpunim  besnik.Ndërsa 
më  të  cilet  e  diskutuam,  me  një  skepticizem  atyre  skeptikeve  të  startimit,  pseudo 
të  skajshem  e  shtruan  pyetjen,  a  është  e  talenteve  dhe  intëlektualëve  bulevardesk  ju 
mundur? Ku përparsi i jepnin bindjes se tyre  themi  se      është  e  mundur.  Kurse  ju  (atyre), 
,,vizionaro‐profesioniste” se, të gjitha fillimet  në  kujtesën  tonë    do  të  mbetëni    si 
janë komplekse, dhe deshtimi ka më qënë    deshtak,dhe    profesionist    të  ndrydhjes  se 
që në start pothuajse i pa tejkalueshem .  kalldrëmeve nëpër bulevardet tona .
   
  Augsburg, Dhjetor 2008.  

1
Shkruan: Fran Tanushi
A JANË KUFIJËT E LEVIZËSHEM
Një analist i një agjëncije të fuqishme inteligjente këto ditë deklaroj;
kufinjët e ballkanit mund të levizin.
Ekspert dhe analist të shërbimeve të
ndryshme intëligjente,të instituteve të sigurisë dhe
të atyre për menjanim të krizave, në proklamimet
dhe publikimet e kohëve të fundit , duke u bazuar
në levizjet e fundit të disa politikave dhe
politikaneve botërorë, si dhe në gjëndjen jostabile
të regjionit të europës juglindore nuk e
perjashtojnë edhe një levizje të kufijve të
gadishullit ilirik .
Mëgjithë deklaratat e shpeshta të disa politikaneve
shetitës, se kufijt e ballkanit janë të pa
ndryshueshëm .Në zyrat vendimarrëse të shteteve
të kuintit si dhe kooluareve të selisë së kombeve të
bashkuara,,pas perdeve” diskutohet edhe për
demarkacionet ballkanike.
Vetë vëndimi i marrë për aprovimin e planit të
sekretarit të KB Ban Ki Mun, për shtrirjen e
EULEX it në Kosovë, pajtueshmëria më palën e
interesave secesioniste, si dhe kundërshtimi i pales
integriste, jep me kuptue se levizëshmeria e ,,
huduteve“të dikurshme mund dhe do të ndodhe,
për ti hapur rrugë integrimeve të reja , atyre stabile,
që ka si bazë vullnetin e popujve duke u bazuar në
norma dhe ligje demokratike për bashkëjetësë dhe
bashkimin nacional.
Në amullinë e pas euforis ekstazëgjike të kastes
tonë drejtuese që pasojë pas vendimeve të marra në
KS ,në kundershtim me deklaratat e tyre dhe
premtimet e mos pranimit të pikave që sjellin
t´kurrjen e shtetit të modelit eksperimental,
politikanet tanë duhet të deklarohen botërisht para
zgjedhëseve të tyre për kundershtimin,
bashkpunimin apo aprovimin më heshtje të këtij
plani. Në të kundërten janë të obliguar të afrojnë
dorëheqje (sa nuk është vonë), në mënyrë që tu
hapin rrugë atyre forcave që janë në gjendje ti
avancojnë kërkesat e popullit gjatë proqeseve
demokratike-integraliste që do të pasojënë me
definimin e demarkacioneve në rajon.
Asnjë e drejtë ndërkombtare nuk e ndalon
rikonfigurimin e vijave kufitare, kur është në
perputhje të drejtë më kërkesat popullore;
kulturore-ekonomike dhe teritoriale, si dhe krijojnë
stabilitet, pa cenuar të drejtat që parashofin kartat e
ligjeve nderkombetare.Kufijet janë vendosur nga
njerzit , shumica më luftëra dhe pas tyre,kurse këto
të ilirikut ,dhe sidomos këto që sakatojnë popullin
dhe trollin e dheut të shqipeve, janë vendosur më
dhunë dhe terror: Prandaj pyesim? Në kohë paqe, a
është e mundur të varrosen veprat që mbajnë vulën
e kohërave të errta?
Në qërshorin e vitit 1991 në valën e pas erërave
demokratike , jo rastësisht u gjënda në Shqiperi,
.Në një tubim madheshtor, në të parin pas gjysmë
shekulli që bëhej në mbrojtje dhe përkrahje të
popullit të Kosovës, në prani të mjeteve të
informimit publikë , të shkruar dhe elektronik ,nga
një gazetar prëzent më është shtrua kjo
pytje?Ç`është më ju Kosovarët?A kërkoni
republikë në jugosllavi apo shtet të pavarur? Un pa
hamëndje ju pergjigja : Nëse dikujt i pengojnë
dy shtete shqiptare në ballkan , ne do ta
krijojmë një shtet të fortë shqiptar.
E ceka këtë moment sepse më duket se pas më së
17 viteve kjo përgjigje (si prej grykës së
pushkës)nga një person apolitikë por i politizuar
më gjëndjen e popullit të vetë , jo vetem se
aktualizohet por dukët se, do të jetë e pa
alternativë, si e vetmja zgjidhje stabile e një rajoni
të trazuar.
Për fund konkludoj se, pikat edhe aprovimi
i tyre për shtrirjen e misionit europian, janë
sakatimi i shtetit eksperimental të Kosovës si
,,shperblim “ për pa aftesinë dhe jo sinqeritetin e
kastes sonë udhëheqese, apo paralajmërim për atë
se ndryshimi i kufijve ballkanik është i mundshem
dhe i domosdoshem për paqe dhe stabilitet të
rajonit ,si dhe koha e duhur për jetësimin e
deklaratës së sipërshenuar, e cila realisht është edhe
vullneti i përgjithshem i të gjithë shqiptareve.
Prandaj ne duke u bazuar në të drejten ligjitime dhe
vullnetin gjithëkombetar,( përpos fudullizmit të
politikanëve tanë), jemi të gatshem, për integrimet
evropiane ku shtetet janë bashkësi e popuje dhe jo
e komuniteteve minore.
Ata që vonohen, janë të gjykuar të
deshtojnë.Prandaj sugjerojë të ecim me kohën
2
 NGA GRUPI NDËRKOMBËTAR I KRIZAVE, FLET SABINE FREIZER
SHTRIRJA E EULEX-IT HAP POZITIV,
COPËTIMI ENDE RREZIK
Copëtimi i Kosovës ekziston si rrezik, por ende besoj se
Qeveria e Kosovës dhe mbështetësit e saj në Bashkimin
Evropian mund të marrin hapa që do ta zhbënin kërcënimin
që paraqet copëtimi, ka thënë në një intervistë për Radion
Evropa e Lirë, Sabine Freizer, drejtoreshë e Programit për
Evropën në Grupit Ndërkombëtare të Krizave
Mendoj se është gjë e shkëlqyeshme që Një gjë e tillë është për keqardhje. Sipas meje,
EULEX-i më në fund është operacional në Kosovë misioni i EULEX-it duhet të ketë një mandat të
pas afro 6 muaj vonese. Pra, ky është një çast qartë për të zbatuar planin e Ahtisaarit dhe duhet të
shumë i rëndësishëm. punojë konkretisht për të ndihmuar në ngritjen e
Sfida e parë për EULEX-in do të jetë që plotësisht institucioneve të Kosovës së pavarur.
t'i marrë në duar aktivitetet e veta dhe veçanërisht Për fat të keq, për shkak të ndarjeve brenda BE-së,
në mbarë Kosovën. Ndër gjërat më pozitive që EULEX-i do të jetë ngurrues të thotë se e ka për
kanë ndodhur në javët e kaluara, është se EULEX-i detyrë të zbatojë planin e Ahtisaarit dhe se do të
ka marrë përkushtimin nga ana e Qeverisë së punojë për ndërtimin e institucioneve të Kosovës si
Serbisë që t'i lejojë EULEX-it të vendoset në tërë shtet i pavarur.
Kosovën dhe të punojë edhe në zonat e banuara me A do të qëndrojë ky mision në Kosovë si një mision
serb. pas konfliktit që do jetë aty për të bërë thjesht
Prandaj, nëse EULEX-i do të mund ta bënte këtë në tranzicionin nga OKB-ja, apo ky mision do të
javët dhe muajt që vijnë, atëherë me të vërtetë do të asistojë Kosovën në perspektivën e saj drejt
ishte diçka jashtëzakonisht pozitive. anëtarësimit në BE? A do të shkojë një ditë edhe
Eshtë me rëndësi të nënvizohet, se 6 pikat e planit më larg, natyrisht duke pësuar disa ndryshime, le të
të OKB-së janë marrëveshje kalimtare, kështu që themi për të ndihmuar Kosovën që të përshtatë
nuk është e qartë sa do të zgjatë, disa javë, disa legjislacionin e saj me BE-në.
muaj apo disa vite. Tani per tani është shumë e vështirë të thuhet.
Me rëndësi është që kjo marrëveshje kalimtare të Ekziston kërcënimi se copëtimi mund të thellohet
jetë afatshkurtër dhe Kushtetuta e Kosovës të nëse nuk tejkalojmë marrëveshjet e parapara për
implementohet në mbarë Kosovën, ndërsa policia tranzicionin dhe nëse nuk shkojmë më larg se 6-
dhe doganat të jenë nën mbikëqyrjen e BE-së sa më pikëshi i cili për palën shumicë është mjaft
shpejt të jetë e mundur. diskutabile.
Por, edhe Qeveria e Kosovës duhet ta bëjë pjesën e Do të jetë shumë e rëndësishme që Bashkimi
saj të punës, të mbështesë misionin e BE-së, por Evropian të jetë funksional në të gjithë vendin dhe
gjithashtu të ecë përpara me politikën e saj se si të që Qeveria e Kosovës të ndërmarrë reforma e të
punojë në zonat e dominuara nga serbët. angazhohet në komunikim të drejtpërdrejtë me
Por, ajo që duhet të ndodhë përfundimisht, qytetaret Kosovës.
është që OKB-ja t'ia dorëzojë përgjegjësitë BE-së. Copëtimi ekziston si rrezik, por ende besoj se
Ekzistimi i zinxhirit të dyfishtë mund të krijojë Qeveria e Kosovës dhe mbështetësit e saj në BE
mjaft vështirësi në vendimmarrje, prandaj është mund të marrin hapa që do ta zhbënin kërcënimin
shumë i rëndësishëm transferimi i përgjegjësive tek që paraqet copëtimi.
BE-ja sa më shpejtë. Nëse këto janë marrëveshje të përkohshme dhe
Në kohën kur jo të gjitha vendet e BE-së e kanë Kushtetuta e Kosovës do të zbatohet në të gjithë
njohur Kosovën, nuk është e lehtë që EULEX-i të vendin, atëherë nuk do të kemi copëtim.
marrë një qëndrim të caktuar sa i përket pavarësisë
së Kosovës.

3
Gjon KEKA
E RRËSIRË
MBI SHTETIN E K OSOVËS
Historia gjithsesi se na
ka mësuar për vështirësitë
ndaj të cilëve duhet të luftojnë
politikanët e shteteve, si dhe
për mjetet që ata janë të
detyruar t’ i përdorin për të
vënë në jetë të ardhmen
sigurisht duke mbrojtur me
çdo kusht sovranitetin dhe
identitetin e tyre shtetëror.
Siç mësojmë nga historia e
moçme e një filozofi
udhëheqës i cili me sa duket
kënaqej me një politikë më të
ngadalshme, pohonte se nuk u
kishte dhënë
bashkatdhetarëve të tij
qeverisjen që i përshtatej më
mirë lumturisë së tyre, por atë
që u bënte më shumë lëshime
paragjykimeve të tyre. Ndërsa
tjetri filozof, i cili i qëndronte
më besnik detyrës së vet, ishte
i detyruar nga nevoja të
bashkonte deri diku dhunën
me autoritetin e besëtytnisë
dhe të siguronte suksesin e tij
përfundimtar duke lënë
vullnetarisht, së pari vendin e
tij dhe pastaj edhe jetën e tij.
Në qoftë se këto mësime na
tregojnë nga njëra anë se
duhet të admirojmë përsosjet
që Kosova i bënë mënyrës së
vjetër të përgatitjes dhe të
realizimit të projekteve të
drejta të politikës ato nga ana
tjetër na shërbejnë po aq
shumë për të na paralajmëruar
rreziqet dhe vështirësitë që
dalin gjatë këtyre lloj
eksperimenteve dhe
pakujdesinë e rëndë e shtimit
të tyre në mënyrë të
panevojshme gjatë kësaj kohe
vendimtare dhe historike.
Është e pamundur që një njeri
i paanshëm, duke menduar
rreth këtij fakti të mos çuditet.
Është e pamundur që një njeri
me mendime të perëndishme,
të mos pikasë në të gishtin e
dorës së të gjithëfuqishmit, që
na është shtrirë kaq shpesh
dhe kaq dukshëm
për të na lehtësuar në fazat më
kritike të jetës së këtij populli
të shumë vuajtur. Gjithashtu
po kjo dorë e përsosur do na
shtrihet prapë që të na bekojë
në këtë kohë me lirinë e plotë
dhe ardhmërinë e sigurt të
Kosovës edhe përkundër
sfidave dhe përpjekjeve për
kthim në të kaluarën siç është
rasti i gjashtë pikëshit të
OKB.
Dihet se gjatë praktikës
dalin përditë probleme që
vërtetojnë paqartësinë që
mbretëron në këto çështje siç
është shtetësia e Kosovës dhe
e së ardhmes së saj dhe
Ballkanit ndërsa kohëve të
fundit po i ngatërron aq
shumë edhe adaptët më të
mëdhenj të shkencës politike
dhe
diplomacisë.Nevoja,veçanëris
ht në politikë shpesh lind
shpresa të rreme, arsyetime të
rreme dhe një sistem masash
gjithashtu të gabuara. Kjo nuk
duhet të jetë pjesë e ecjes së
rrugëtimit tonë dhe as e
hedhjes shkopinj në rrotat e
historisë së shtetit dhe të së
ardhmes së Kosovës. Është
dëshmuar më 17 nëntor se ky
popull e meriton lirinë dhe
shtetësinë e tij gjithashtu po
vërehet dita ditës se ky popull
duhet ta dijë të ardhmen e tij
përcaktuese evropiane.
Mirëpo, të mos harrojmë, se
paqen nuk do ta kemi
gjithmonë në dorë, se sado të
matura e ambiciozë qofshim,
ne nuk mund të mbështetemi
te maturia ose të shpresojmë
se do ta shuajmë ambicien e
të tjerëve. Ndërkaq në kohën
kur u diskutua për çështjen
dhe formën e zgjidhjes së
statusit të Kosovës qenë dy
klauzola e që ishin burim i
shumë sharjeve dhe
4
deklarimeve fyese kundër
propozimit për statusin e
ardhshëm të Kosovës.
Ai (Propozimi) iu
paraqit popullit në të gjitha
ngjyrat e ekzagjeruara të
shtrembërimit si armë
vrastare nga të cilat thuhej se
do të shkatërrohet qeverisja e
brendshme, do të shfaroset
liria e popullit të Kosovës dhe
e ardhmja e tij; si përbindëshi
i llahtarshëm, nofullat
gllabëruese të të cilit nuk do
të kursenin as seksin –as
moshën, as të epërmin – as të
ulëtin - as të shenjtin – as
profanin; dhe prapëseprapë
sado e çuditshme që mund të
duket pas gjithë kësaj
zallahie, atyre që mund të
mos u ketë qëlluar ta
vështrojnë nga i njëjti kënd,
kështu ata që e kanë shikuar
në këtë mënyrë propozimin e
Ahtisaarit si duket nuk kanë
ditur ta lexojnë mirë e lëre më
ta kuptojnë se në të ishte
fshehur shteti i tanishëm i
Kosovës, por edhe me këto
kushte që tani shfaqen si
shtesë të propozimit por që
tani po dalin për ditë sikur
kërpudha mbas shiut. Siç
mësojmë nga historia dhe
kultura e popujve njeriu është
një krijesë e lidhur shumë pas
zakonit. Po kështu populli ynë
është shumë i dhënë pas
zakoneve dhe dokeve sa që
mendja e kaluar ende jeton në
ta, akoma, kohërat kanë
ndryshuar e ardhmja po
vjen… ! Ajo që prek rrallë
shqisat e tij në përgjithësi do
të ketë veçse një ndikim
kalimtar në mendjen e tij. Një
shtet siç pretendohet të jetë
Kosova e që po të qëndroj
vazhdimisht larg dhe jashtë
pamjes zor që do të ngjallë
interes për ndjenjat kombëtare
të popullit të Kosovës dhe
ardhmërinë e tij.
Kështu që është koha
që “politikanët” e Kosovës të
kujdesen që të mos i lidhin
duart e shtetit të Kosovës me
elementet e të tjerëve se çka
thonë e që nuk mund të
mbahen edhe pse e diktuar
nga nevoja, cenon atë nderim
të shenjët për ardhmërinë e
saj dhe sakrificën e popullit,
sepse ata e dinë që çdo
shkelje e së tashme historike
do të ketë pasoja në pulsin e
së ardhmes së këtij vendi me
histori rrëqethëse dhe tragjike.
Dhe krejt në fund duhet ta
pranojmë se “gabimet
diplomatike” të marrëveshjes
së Kumanovës e Qershorit
1999 la në mjegull çështjen e
Mitrovicës së veriut, apo më
mirë e ndau atë dhe pasojat e
diplomacisë ruso-serbe
përmblidhen në këto 150
goditje diplomatike për të
nxjerrë gjashtë pikëshin e
OKB-së dhe për ta quar
Kosovën në një grehinë apo
llagëm ballkanik.
Megjithëkëtë ne nuk
duhet të kemi frikë se do të
ketë një stabilitet të tepruar,
përderisa ekziston edhe
opsioni i ndryshimit dhe as
duhet të dëshirojmë ndalimin
e ardhmërisë së shtetit të
Kosovës që ai të vazhdojë të
ruajë besimin aty ku ai
mendon se ka vend me siguri
dhe aty ku duke ruajtur
vazhdimësinë, ai mund të
mënjanojë të këqijat fatale që
rrjedhin nga këshillat e
paqëndrueshme siç është edhe
rasti me propozimin e gjashtë
pikëshit të OKB. Ajo që
mund dhe duhet të pritet më
shumë nga njerëzit në
përgjithësi, në këto rrethana të
rëndësishme për Ballkanin
dhe posaçërisht shtetin e
Kosovës, është merita
negative për të mos sjellë
dëm, në vend të meritës
pozitive për të bërë mirë.
Prandaj ky reflektim hedh një
dritë krejt të ndryshme mbi
shtetin e Kosovës dhe do na
japë mundësinë që të
gjykojmë drejtë për rrugën që
po ndjek Kosova në këtë
periudhë të rëndësishme,
ashtu që të mos e lëmë që të
vijë errësira mbi shtetin e
Kosovës, ajo errësirë që sjellë
mjegullinat e marrëveshjeve
të mëparshme diplomatike.
(Autori është Politolog dhe
njohës i marrëdhënieve
ndërkombëtare)
5
Nga: Ernest Luma

Treni ENIGMATIK
Kosova-shteti nuk është vetëm asfalt e gurthemele. Është më shumë. Të
udhëhequrit nuk është vetëm prerje shiritash e vetëdekorimesh deri në fyt, por është
përgjegjësi. Pavarësia nuk është vetëm shpallja e saj në letër, por edhe mbrojtja e saj në
terren. Kushtetuta nuk është vetëm grumbull fjalësh në disa faqe, por respektimi i saj nga
neni i parë deri te i fundit dhe nga njëri te skaji tjetër i kufirit. Doganat e Kosovës dhe
gurët e kufirit nuk janë vetëm në Han të Elezit a në Qafë të Morinës, por edhe atje lart, ku
s’po ia rrokë (pu)shtetit tonë, në Leposaviq e Zveçan.
Një tren është nisur nga në Han të Elezit a në Qafë të ky shtet. E, shteti ynë, nisi të
Beogradi dhe, si në bahçe të babës, Morinës, por edhe atje lart, ku s’po rrezikohet qysh në embrion. Sjellja
ka hyrë në territorin e “shtetit ia rrokë (pu)shtetit tonë, në që prej fillimit me papërgjegjësi të
sovran, të pavarur e demokratik të Leposaviq e Zveçan. Të gjetur në skajshme ndaj 6-pikëshit famëkeq,
Kosovës”. Ngjarja ka ndodhë pak kllapinë dhe vetëkënaqësinë e të që Kosova në heshtje po e pranon,
ditë pas heshtjes që e mbuloi qenurit liderë, duke shurdhuar shkelja e trenit serb në binarët e
gjashtëpikëshin e shumëpërfolur veshët përballë sirenës së trenit të Republikës sonë Sovrane, të
dhe një javë pas shtrirjes së Beogradit dhe duke i mbyllur sytë Pavarur e Demokratike, jetësimi i
zhurmshme të EULEX-it në përballë lojës së të tjerëve me përgjegjësive të të zgjedhurve të
territorin e Kosovës. Treni serb Kosovën si maca me miun, dy Beogradit në territoret e shtetit
qeveritarët tanë i ka zënë dikë në liderët e mëdhenj të vendit, kanë tonë, mosshtrirja e asfalteve dhe
gjumë, dikë në ndonjë darkë deri vendosur ta rehatojnë mirë mosvënia e gurthemeleve edhe atje
n’gu, në ndonjë restaurant të zgjedhen (zgedhen) e përbashkët ku republikë e shtet jemi veç në
vendit, e dikë mbase duke luajtur në qafat e tyre. Për të tjerat, “ku letër, edhe atje në Veri, ku po
futboll në palestrat e periferive të rafshim, mos u vrafshim”. Ata, mbretëron krejt tjetër hava prej
Prishtinës. duke ia bërë qejfin njëri-tjetrit, e këtu, bashkë me qindra fakte e
Gjashtë pikat po duke i harruar bile edhe partitë, nënfakte që ka ky vit që po e lëmë
(për)jetësohen pa problem, në vizionet dhe platformat pas, e dëshmon më së miri
terren, sidomos në Veri. Këtu (diametralisht të kundërta) që shndërrimin e Republikës sonë në
ashiqare po shihet se kundërshtimi kishin përfaqësuar deri atëherë, u palaço-republikë, nga një lidership
verbal i tyre nga paria e vendit bënë bashkë në fillim të këtij viti krejt i papërgjegjshëm. Tekefundit,
është bërë vetëm sa për sy e faqe. historik për Kosovën, për t’i nëse këta udhëheqës nuk janë të
Gjashtë pikat janë kundërshtuar rehatuar pikë së pari dhe denjë a të fuqishëm sa duhet për ta
mbi tavolinë e para kamerave, ekskluzivisht” vetëm qafat e tyre mbrojtur Shtetin, Republikën dhe
kurse janë miratuar nën tavolinë në “zgedhën” e madhe. Kaq. Këtu Kushtetutën, le të japin dorëheqje.
dhe prapa kamerave. Këtu fjalë edhe qëndron “ileti” i krejt kësaj Dorëheqja nuk është marre. Është
s’ka. Treni është dëshmia më e situate, skajshmërisht të rënduar në njerëzore. Në të kundërtën duhet të
qartë. Kosova-shteti nuk është Kosovë. Projekte të ndryshme përballen me realitetin, pa
vetëm asfalt e gurthemele. Është kundër Kosovës, të buruara në eskivime. Një ministër japonez ka
më shumë. Të udhëhequrit nuk Beograd, e të gatuara mirë e mirë bërë vetëvrasje vetëm pse treni, që
është vetëm prerje shiritash e në Kombet e Bashkuara, po na ka qenë përgjegjësi e ministrisë së
vetëdekorimesh deri në fyt, por serviren në pjatë. Hatri i “zgedhës” tij, është vonuar 30 sekonda në
është përgjegjësi. Pavarësia nuk së madhe, paria s’po bën telashe. orar. E, çka do të duhej të bëjë
është vetëm shpallja e saj në letër, Ata, duket sikur s’e dinin mirë Qeveria jonë, Presidenti ynë, në
por edhe mbrojtja e saj në terren. përkufizimin se më vështirë është rastin e invadimit të Trenit të
Kushtetuta nuk është vetëm ta mbajsh dhe ta ruash një gjë, sesa Beogradit në Republikën e
grumbull fjalësh në disa faqe, por që ta arrish. U desh shumë mund e Pavarur, Sovrane e Demokratike të
respektimi i saj nga neni i parë deri sakrificë që Kosova të shpallet Kosovës, po që se do të kishin
te i fundit dhe nga njëri te skaji shtet sovran, i pavarur e vetëm 10 për qind prej ndërgjegjes
tjetër i kufirit. Doganat e Kosovës demokratik. Por, është shumë më së ministrit japonez!?
dhe gurët e kufirit nuk janë vetëm vështirë që të mbahet dhe të ruhet

6
Aleksander Tanushi, OFM
ORTHODOKSIZMI DHE SLLAVIZMI ELEMENT TJETËRSIMI I
KISHAVE DARDANO - SHQIPTARE
Prapaganda serbe mbi dhe
për Kosovën si pjesë dhe djep i
shtetit Serb, asnjeher nuk ishte
vetem politik, por gjithmon duke
e lidhe këtë edhe me kulturën
dhe religjionin . Se në Kosovë
janë themelt e këtij shteti dhe që
kjo dëshmon më Kishat Serbe, pa
e pasur asnje argument historik
dëshmues që ka të bëjë me
origjinen dhe lashtësinë e këtyre
Kishave dhe manastireve.
Politika ,inteligjencia si dhe vetë
Kisha Ortodokse Serbe me vite
hartuan dhe shpërndanë nëpër
botë harta, libra,revista si dhe
shumë botime të tjera në gjuhë të
ndryshme,me dëshmi
inekzistente-trilluese se Kosova
është djepi i kulturës dhe këtij
shteti sllav. Këto deshmi mbi
tjetërsimin objekteve të kultit në
trojet e Dardanisë, i gjëjmë në
shumë bibloteka të shteteve
përendimore,botime që mbajën
për temë Patrikanën e Pejës,
manastirin e Deçanit,të
Graçanicës etj , të cilat gjithmon
ishin dhuratë nga këto formacione
të bashkëkordinuara regresive
dhe fondacioneve sekrete të
propagandës së tyre.
Për deri sa elita jonë politike dhe
intelektuale rrallëherë e ngriti
zërin që të mbron, dhe të
dëshmon se këto objekte fetare
janë pjesë e historisë së popullit
dhe kulturës shqiptare, kisha
serbe dhe politika e saj edhe më
tutje lobon dhe më në fund ia
arriti qëllimit që këto objekte të
jenë pjesë e trashigimisë serbe,
Lobimi nuk ishte vetem deri në
vitet e 1999 por vazhdojë edhe
me tutje. Vitin e kaluar disa zyrtar
të lartë të Bashkimit Europian
kishin fatin që të marrin dhuratë
DVD më filmin dokumentar
“Days made of feat”, films abort
Kosovo and Metohia, (Ditët që
bëjnë frikë”), ky dokumentar
është gjiruar në Kosovën e se diku rreth shekullit XII, pra me
pasluftës, por që paraqitet për
periudhën 1998-2005. Ky lobim
kishte filluar të propagandojë
fuqishëm në institucionet
ndërkombëtare, për gjoja vuajtjet
dhe tmerret që janë duke i kaluar
popullsia dhe kishat e manastiret
serbe në Kosovë.
Kisha e Deçanit - Ndertuar në vitet 1327 –
1335. Projektuar nga françeskani shqiptar, At
Vita Cuci (lexo, Kuçi). Kisha është e ndertuar
ne stilin përendimor – katolik
Përderisa të tjerët propagandonin
inteligjencija jonë politiko-
shoqënore mbajtën zërin e
shurdhët që të sqarojnë të
vërtetën historike dhe të
argumentojnë qoftë serbeve qoftë
nderkombetarve mbi realitetin, se
këto objekte kulti të tjetërsuara
nga orthodoksia sllave janë
ndërtuar dhe ruajtur nga vetë
Shqiptaret. Dihet shkencërisht se
serbet as që ishin të krishtër, ata
ishin pagan, dhe ardhacak në
gadishullin Ilirik. Me ardhjen e
tyre ata në Dardani, shkatrruan
ato objekte kulti dhe kulture të
cilat shqiptarët nuk mundën ti
mbrojnë nga ajo valë e
dyndëjeve,të quajtura edhe si
dyndëjet barbare,
Sipas historisë Kishtare mbi
Ilirikun mësojmë se serbet edhe
pas ardhjes se tyre, shumë vonë
pranunan krishtërimin, mësohet
këtë shohim se asnjë ndertim,
qoft Kishë apo manastir para këti
shekulli nuk ka të bëj asgjë më
Kishën Serbe,por që janë
ndertime Iliro-Dardane të
uzurpuara nga ata. Por edhe për
periudhen XII-XV mund të
vertetohet se nuk janë pjesë e
popullsisë dhe kulturës serbo-
sllave, pasi që në këtë periudhë
janë ndertuar shumë kisha dhe
kuvende, nga kisha katolike dhe
banoret autokton siq ishin
shqiptarët, të tilla janë objektet
kishtare në: Janjevë, Artanë
Prishtinë, Trepçë, Vushtri, Deçan
etj.Këto objekte shumica janë
rrënuar apo kanë pësuar dëmtime
gjatë përandoris osmane në
vëndin tonë, por edhe nga
mbretëritë okupatore sllave.
Kultura materiale dhe
shpirtnore e shqiptarve gjithmon
ishte pre e shkatrrimeve nga
sllavet, kjo u dëshmua më shekuj
më plaqkitjen dhe përvetësimin e
kulturës shqiptare, posaqerisht
asaj sakrale.
Krishterimi nuk erdhi tek
shqiptaret përmes sllaveve siq
manipulon historia serbe dhe një
kastë e diplomacisë korruptuese
botënore, por krishterimi në ilirik
erdhi nga vetë apostujt, që në
shekujt e parë. Kështu që pas
Ediktit të Milanos të vitit 313,
krishterimi u legalizua nga
Perandoria Romake, më këtë edhe
Kisha e Dardane në ilirik u bë
elemnt i fortë i krishtërimit në
këto treva. Gjatë përiudhës së
shekujve IV – VI, ç´do
vëndbanim në Dardani kishte
Kishë katoliko-romane, kjo
dëshmon edhe me shumë emrime
të vëndeve me emëra të tillë .
7
Pas ardhjes së Menjanidve në stilin përendimor – katoliko- 1204 përmendet ipeshkvnia
sundim, në mesjetën e hershme, Roman. katolike e Prizrenit (Prisrensis)
shumë Kisha Dardane u Ndikimi dhe okupimi i Kishës në dhe e Shkupit, kurse në
përvetësuan apo mbi temelet e Dardani ishte i fuqishem dokumentet e papës Benediktit
tyre u ngritën Kisha të tjera, të posaqerisht pas ndarjes se XI. me 08.XI.1303, në mesin e 5
ritit lindoro-bizantin të cilat edhe Kishave në atë Ortodokse dhe famullive katolike që gjëndeshin
sot quhen „themelet e shtetit Katolike në vitin 1054, kështu që në mbreterin e Nemanjideve kemi
Serb“. Por këto kisha edhe me pas dy ipshkvni Dardane hynë nën famullin e Trepçës (de Trepza)
nuk ju takonin serbeve ,sepse të juridiksionin bizantin. Pasi që dhe atë të Graçanicës (de
gjitha i takojnë përiudhës sllavet pranun krishterimin atë Grazaniza).Ardhja e përandorisë
bizantno-shqiptare, siq janë: ortodoks, rreth shekullit XII, osmane në trojet Shqiptare për
Patrikana e Pejës, Graçanicës, kurse shqiptart edhe më tej serbet ishte kulminantja e
Kisha e shën Mhillit dhe Gabrielit mbeten besnik të Romës, serbet pushtimit të Kishave Dardane nga
në rrethin e Prizrenit, Kisha e kishin rastin që përmes sundimit Kisha Ortodokse Serbe. Pasi që
shën Prënes në Prizren, Manastiri ti okupojnë disa kisha Dardane. shqiptaret në masë të madhe u
i Deçanit, Kisha e shën Shtjefnit Formimi i shtetit të përandorit konvertuan në islamizem,serbet
në rreth të Mitrovicës, ajo në serb Stefan Dushanit, shfaq okupuan Kishat dhe objektet
Kamenicë, Lypjan e shumë e presion tek shqiptaret të cilet shqiptare të kultit, të cilat sot pa
shumë të tjera. kishin dy opsione vdekje ose të drejtë janë pronë e trashigimisë
Këtë nuk mundët asnjë historian sllavizim, kurse për klerin katolik dhe kulturës serbe.
dhe studius serioz ta Këto objekte të
mohojë, pasi që edhe kultit(sot të tjetërsuara)
sot shihen stilet ishin dhe janë objekte
klasike dhe kulture iliro –
arqitektura romake të shqiptare, e jo siq janë
ndertimit, siq janë në të bindur shumica e
Prizren dhe Deçan. popullatës serbe,dhe
Dihet se mbi një pjese e asaj
themelet e bazilikës ndërkombetare, të
se Ulpianës që ishe cilet mëndoj se i
qënder ipeshkvnore përkasin kultures dhe
Patriakana e Pejës, ku serbët e kanë ekspozuar figurën e
më vonë u ndertua trashegimis serbe, dhe
shënjtërve Ilir, shën Florit e të shën Laurit të shekullit II.
Kisha e Zojës së më këto gënjeshtra
Bekuar, kështu që mbreti Millutin kërkonte çfarrosje. deshirojnë të përvetësojnë
ndërtoj në vitin 1360 Manastirin e Falë kualicionit në mes papës kulturen e besimit në Dardani,
Graçanicës, kjo Kishë përmendet Gjonit XXII, me mbretin e duke nxitur nacionalizmin serb në
edhe në dokumetet papënore të Hungaris, Napolit dhe shekullin XXI.
Benediktit XI në vitin 1303 si principatave shqiptare, shqiptaret Ndoshta për akademiket dhe,
kishë famullitare katolike. Po mbi jetuan. Por pushtusi dhe historianet shqiptar shprehja më
ashtu kemi kishën e shën Mhillit Kisha serbe edhe me tutje fillon mirë do ishte „Acta, non verba“
dhe Gabrielit në rrethin e diskriminimin dhe ripagzimin e
(vepra, e jo fjalë), që ta ngrisin zërin
Prizrenit që është ndertue mbi shqiptarve si dhe shkatrrimin dhe
themelet e Kishës Dardane, ku në okupimin e gjurmeve iliro – dhe të dëshmojnë trashegiminë
këtë Kishë është edhe varri i shqiptare në trojet e Dardanisë. dhe kulturën tonë,duke i lënë
shqiptarit Strazimir Balsha. Kisha Deri në vitin 1219 Kisha menjëanë ambiciet tendencioze
e Deçanit si dhe shumë vepra të ortodokse Serbe ishte nën dhe tekanjoze politike.
tjera janë të projektuara dhe të juridiksionin e Kryeipeshkvnisë Por shtrohet pytja këta „historian“
punuara nga mjeshtrit shqiptar. së Ohrit, por nga ky vit me sa kanë dëshmuar mbi parimet
Psh.kisha e deçanit ishte iniciativën e shën Savës shpallet e
themelore historike?
projektuar nga françeskani pavarur me seli në Zhiç të
shqiptar, At Vita Cuci (lexo Kuçi) Rashkës, kurse më vonë, bartet „Historia duhet të shkruhet, e
dhe ndertuar në vitet 1327 – me seli në Pejë mbi tëmelet e dëshmuar dhe mbrojtur ashtu
1335. Kisha është e ndertuar ne Kishës Dardane. siq është, pa marrë parasysh ai
Nga dokumentet papnore të vitit i pëlqen ndokujt apo jo“.
8
 Njëqind vite nga Kongresi i
Manastirit (14-22 nëntor 1908)
Aty ku u përcaktua alfabeti dhe orientimet shqiptare
Kongresi i Manastirit dhe vëndimet e tij përbëjnë një nga ngjarjet më të rëndësishme
në historinë e re të popullit shqiptar.
Vendosja e një alfabeti të njëjtë të
gjuhës shqipe u përgatit gjatë një epoke të tërë
të Rilindjes, falë veprimtarisë krijuese në lëmin
e gjuhësisë dhe të letërsisë të brezave të tërë të
ilimunistëve shqiptarë, gjuhëtarë, shkrimtarë,
poetë, publicistë etj. Një ndihmesë të vyer
dhanë organet e shtypit, sidomos ato të viteve
të fundit të shek. XIX dhe të fillimit të shek.
XX, ku spikati në mënyrë të veçantë revista
“Albania” (Bruksel-Londër, 1897-1909) e Faik
Konicës. Miratimi i alfabetit (alfabetares) së
Stambollit, në vitin 1879, ndonëse shënoi një
hap të rëndësishëm përpara në rrugën e
vendosjes së një alfabeti të njëjtë të gjuhës
shqipe, nuk arriti ta zgjidhte përfundimisht këtë
çështje. Alfabeti i Stambollit u përhap vetëm në
Shqipërinë e Jugut e të Mesme, ndërsa në
Shqipërinë e Veriut, përdoreshin tri alfabete të
tjera për shkrimin e shqipes, ai i shoqërisë
“Bashkimi” (1899), i “Agimit” dhe alfabeti i
shkrimtarëve të vjetër të Veriut, që përdorej më
shumë nga klerikët katolikë. Organet e shtypit
shqiptar, ndonëse botoheshin të gjitha me
alfabetin latin, kishin ndryshime ndërmjet tyre.
Në rrethana të tilla, vendosja e një alfabeti të
njëjtë të gjuhës shqipe do të arrihej jo vetëm në
luftë me sunduesit e huaj osmanë, që
përpiqeshin ta pengonin atë si një arritje që do
të çonte në afirmimin e mëtejshëm të kombit
shqiptar, por edhe duke kapërcyer frymën dhe
interesat lokalë të shoqërive e të grupeve
kulturore shqiptare, që ushqeheshin edhe nga
dasitë krahinore të trashëguara nga e kaluara.
Ndonëse në thelb ishte një çështje kulture,
njësimi i alfabetit të gjuhës shqipe paraqitej
njëherazi një nga problemet më të rëndësishme
politike të kohës, zgjidhja e të cilit do të varej
nga zhvillimi i lëvizjes kombëtare në
përgjithësi. Nismën për thirrjen e kongresit për
njësimin e alfabetit të gjuhës shqipe e mori
klubi “Bashkimi” i Manastirit Drejtuesit e këtij
klubi, menjëherë pas themelimit të tij, e
shpallën zgjidhjen e kësaj çështjeje si detyrën
më të ngutshme të lëvizjes kombëtare. Gjatë
muajve gusht-shtator, pasi kishte marrë edhe
pëlqimin e klubeve e të shoqërive të tjera
atdhetare, klubi i Manastirit ndërmori masat
konkrete për thirrjen e kongresit kombëtar për
çështjen e alfabetit. Ku ftoheshin të merrnin
pjesë në kongres “gjithë shqiptarët, brenda dhe
jashtë Shqipërisë”, si edhe “çdo filolog”
shqiptar. Nisma e tij u prit mirë nga atdhetarët
shqiptarë dhe nga klubet e shoqëritë patriotike
brenda e jashtë vendit, që u treguan të gatshme
të dërgonin përfaqësuesit e tyre në këtë
kongres.
Kongresi u hap në Manastir më 14
nëntor 1908 dhe i vijoi punimet deri më 22
nëntor. Në Kongres morën pjesë 32 delegatë
me të drejtë vote, që përfaqësonin 26 qytete e
shoqëri të ndryshme shqiptare brenda dhe
jashtë atdheut, si dhe 18 delegatë të tjerë si
pjesëmarrës pa të drejtë vote. Kongresi i
Manastirit u shndërrua kështu në një kuvend të
vërtetë mbarëshqiptar, në të cilin morën pjesë
gjithsej 50 delegatë nga të gjitha anët e
Shqipërisë, nga qytetet e vilajeteve të
Manastirit, të Kosovës, të Janinës e të
Shkodrës, si edhe nga shoqëritë shqiptare të
Bukureshtit, të Sofjes, të ShBA-së, të Egjiptit,
të Italisë etj.
Kongresi i Manastirit për çështjet që
diskutoi e zgjidhi dhe si një nga tubimet më të
gjera e më përfaqësuese nga përbërja e tij,
vlerësohet me të drejtë si kuvendi më i
rëndësishëm kombëtar në historinë politike e
kulturore të shqiptarëve në fillim të shek. XX.
Delegatë të tij ishin shkrimtarët dhe publicistët
më të njohur, lëvrues të gjuhës shqipe, laikë e
klerikë, si Gjergj Fishta, Nikollë Kaçori, Ndre
Mjeda, Gjergj Qiriazi, Mithat Frashëri, Hilë
Mosi, Mati Logoreci, Thoma Avrami, Sotir
Peci, Shahin Kolonja, Luigj Gurakuqi, Adam
Shkaba; veprimtarë të lëvizjes kombëtare dhe
9
të klubeve shqiptare, si Bajram e Çerçis
Topulli, Mihal Gramenoja, Fehim Zavalani,
Dhimitër Mole, Nyzhet Vrioni, Rrok Berisha,
Leonidha Naço, Dhimitraq Buda, Akil Eftimi,
Shefqet Frashëri, Refik Toptani, Gligor Cilka,
Emin bej Shkupi, Hafiz Ibrahim efendiu (nga
Shkupi), Ramiz Daci, Xhemal Beu (nga Ohri),
Fahri Frashëri (nga Resna) etj. Kryetar i
Kongresit u zgjodh Mithat Frashëri, ndërsa
nënkryetarë Luigj Gurakuqi e Gjergj
Qiriazi. Megjithatë, për një varg arsyesh të
diktuara nga rrethanat e kohës, pati edhe
intelektualë të shquar (si Faik Konica etj.) që
nuk arritën të merrnin pjesë në punimet
ekëtijKongresi.
Gjatë dy ditëve të para të Kongresit u
zhvilluan mbledhje të gjera e të hapura, ku
morën pjesë, përveç delegatëve, edhe
intelektualë e nxënës të shkollave të Manastirit,
si edhe banorë të tjerë të këtij qyteti, rreth 400
veta. Këto mbledhje u shndërruan në
manifestime kombëtare, në të cilat u mbajtën
fjalime patriotike për nevojën e bashkimit të të
gjithë shqiptarëve, gegë e toskë, myslimanë e të
krishterë, si dhe për përparimin dhe zhvillimin
e kombit;
Vendin kryesor në punimet e Kongresit,
duke përfshirë edhe mbledhjet e hapura, e zuri
çështja e caktimit të një alfabeti të përbashkët
për të gjithë shqiptarët. Gjatë diskutimeve që u
bënë në ditët e para, të gjithë shfaqën mendimin
se alfabeti që do të vendosej duhej të kishte si
bazë atë latin. Por pikëpamjet e delegatëve më
tej u ndanë, prandaj në ditën e tretë të
punimeve Kongresi zgjodhi një komision prej
11 vetash, të kryesuar nga at Gjergj Fishta, ku
bënin pjesë njohësit më të mirë të gjuhës
shqipe, përkrahës të alfabeteve të Stambollit, të
“Bashkimit”, të “Agimit”, si dhe intelektualë të
tjerë të shquar. Komisionit iu dhanë fuqi të
plota për të vendosur për këtë çështje.
Pas shumë diskutimesh Komisioni
vendosi që si bazë i alfabetit të përbashkët të
merrej alfabeti i Bashkimit të Shkodrës
përpiluar nga at Prëng Doçi , duke u dhënë
shkronjave latine vlera fonetike në përputhje
më nevojat e gjuhës shqipe. Por Komisioni
ndeshi në vështirësi për caktimin e shkronjave
dyshe, që nevojiteshin për ata tinguj të shqipes,
që i mungonin latinishtes (për dh, gj, nj, th etj.).
Në këto rrethana, pas tri ditë diskutimesh (17-
19 nëntor), anëtarët e Komisionit, “të shtyrë
nga disa idividualista dhe provincialista”, nuk
arritën të caktonin një alfabet të vetëm për
gjuhën shqipe, prandaj vendosën “të kthehen
prapa”, duke e pranuar edhe alfabetin e
Stambollit “së bashku me atë të Bashkimit të at
Doçit, që të përdorshin e të mësoheshin
bashkarisht dhe detyrimisht në mes të
shqiptarëve”.
Ky vendim, që vetë Kongresi e quajti
kthim prapa, u argumentua nga Komisioni me
“disa shkaqe të përjashtme” dhe pikërisht me
nevojën për të shtypur me alfabetin thjesht latin
libra jashtë Shqipërisë dhe për korrespondencat
me jashtë. Në të vërtetë, me shkaqe të jashtme
nuk kuptoheshin vetëm ato thjesht teknike, por
edhe trysnia e ushtruar mbi Komisionin nga
qarqet e shoqëritë e ndryshme shqiptare, që
ishin për alfabetin e Stambollit (në Shqipërinë e
Jugut) dhe atë të “Bashkimit” në Gegëri .
Vendimi për të përdorur bashkërisht dy alfabete
u mor për të mos shkaktuar përçarje në radhët e
delegatëve dhe të shqiptarëve në përgjithësi. Në
të njëjtën kohë ai u quajt si një zgjidhje e
përkohshme për të kaluar në të ardhmen në
përdorimin e një alfabeti të vetëm.
Ndonëse nuk caktoi një alfabet të vetëm,
vendimi i Kongresit të Manastirit ishte një hap i
rëndësishëm përpara në rrugën e zgjidhjes
përfundimtare të çështjes së alfabetit të shqipes
dhe ushtroi një ndikim të fuqishëm në
bashkimin politik dhe përparimin e mëtejshëm
kulturor të kombit shqiptar. Me këtë vendim iu
dha fund kaosit që mbretëronte deri atëherë në
çështjen e shkrimit të shqipes. Në vend të
alfabeteve të shumta që ishin përhapur në
Shqipëri e në kolonitë e mërgimit, tani do të
përdoreshin vetëm dy, edhe këta bashkërisht.
Atë që nuk e çoi dot deri në fund Kongresi i
Manastirit, e zgjidhi përfundimisht vetë jeta e
popullit shqiptar. Alfabeti thjesht latin, i
shoqerisë Bashkimi, duke qenë i papërzier e
më homogjen nga karakteri i shkronjave, më i
lehtë e më praktik për shtyp, u përhap gjithnjë e
më shumë dhe nga fundi i Luftës së Parë
Botërore u bë tashmë alfabeti i përbashkët e i
vetëm për gjithë shqiptarët, alfabeti i sotëm i
gjuhës shqipe.
Nga: F. Tanushi.
10
Nga: Lek Pervizi
KUSH GUXON TË HEDHË BALTË MBI SKANDËRBEUN?
LAJTHITJE INTELEKTUALE OSE INJORANCË
Dihet se shqiptarët me fjalën
lajthitje percaktojnë gjendjen trunore
të një njeriu që e ka humbun
mendjen dhe asht kanditat për t’u
mbyllun në një spital psikiatrik. Por
ka lajthitje e lajthitje, si për
shembull, lajthitje intelektuale. Kjo
formë s’ka fare lidhje me një spital
psikiatrik, sepse i përket qendrave
trunore që merren me kulturë e
shkencë e te tjera fusha të dijeve.
Asht i njohun fakti se shumë njerëz
të shquar të dijeve, shkencëtarë apo
letrarë e artistë, janë hutaqa dhe
estravagantë në sjelljet e tyne, por,
për sa dihet, kanë dhanë vepra të
përsosuna ne fushat ku kanë levrue e
punue. Por ndodh edhe e kunderta.
Lexuesi do te jetë kureshtar përsa i
përket këtij shkrimi se ku do me dalë
autori i tij, i nënshkruemi. Me thanë
të drejtën edhe unë vetë e nisa si
ndërdyshas. Nuk kisha ndërmend me
e shkrue. Ose po të shkrueja, do të
rrija duke e stërhollue në mendje.
Ajo që më shtyni e nxiti ishte botimi
e qarkullimi i një libri mbi
Skenderbeun, i shkruem nga një farë
shkencëtari e historiani, Prof. Dr, e
tituj të tjerë të bujshëm (qoftë
shëndosh atje ku asht) me emnin e
konklavitun gjerman, Oliver Jens
Schmidt. Kur e mora vesh u gëzova.
Ja që po vlerësohet edhe nga të huejt
e kohës moderne Heroi ynë
Kombëtar! Por shpejt me mbeti goja
e hidhun, kur mora vesh se ky zotnia
me shumë doktorata e tituj të lartë,
ishte mundue me e paraqitë Gjergj
Kastriotin, ndryshe se qysh
përshkruhet e njihet tash 500 vjet,
në ma shumë se 500 vepra e libra
(një mik më tha se janë 1000) të
kushtuem atij. Ç’i thonë kësaj?
Veçse një lajthitje, jo fizike trunore,
por intelektuale. Nejse, kjo i falet
këtij superhistoriani (supërmeni), që
s’ka lidhje me tokën e ashpër
shqiptare, ku edhe gurët e fijet e barit
ME DIPLOMË
e njohin historinë e Skanderbeut dhe
jo ma njerëzit. E paralajmërojmë
zotninë historian që të mos baje
gabim të shkojë turist në Krujë,
sepse mund të dalë ndonjë Gjergj
Aleks i ri, që ta marrë për Ballaban,
e shkon puna edhe ma keq…mund ta
rrjepin për së gjalli! Në qoftë se i ka
lajthitë mendja le të shkojë të
kurohet në ndonjë institut psikiatrik
në Zvicër ku ka mjaft prej tyne të
mbushun me të lajthitun si ai. Por,
vini re, vini re,! se këto lloj të
lajthitunish paraqiten shumë
inteligjenta, saqë as të shkon mendja
që të jenë të çmendun e psikopatë (të
“lafetun” thotë mirditori ynë).
Më duket se e teprova, sepse nuk i
vihet shumë faj të ngriturit e të
ditunit profësor e historian, sa
përkthyesit shqip të asaj antivepre
neveritëse. Përkthyesi, kushdo që të
ketë qenë, se pari nuk e ka njohun
historinë e Skanderbeut, e në qoftë
se ka lexue ndonjë libër, nuk ka
shkue përtej Barletit e Nolit. Së dyti,
nuk njeh asnjë nga gjuhët e vdekuna,
qoftë latinishten e greqishten e
vjetër, ashtu format gjuhësore të
kohës së Skanderbeut. Së treti, nuk
ka haber fare mbi zakonet e traditat e
vendit të tij, ku ka lindun, jeton,
punon e “shkruen”. Por si shkruen?
Për së mbari apo përsëmbrapshti?
Kjo asht çeshtja! Se çfarë i ka pjellë
mendja gjermanit, atë e di vetëm ai
vetë. Por qe një alamet profesori të
mos dije të dallojë të zezën nga e
bardha, të na e thotë se asht daltonik,
që t’ia falim gafat që ban në një
alamet libri prej 500 faqesh. Të cilin
libër, përkthyesi ynë i nderuem, jo
vetëm që e ka përkthye por e ka
ngritun në qiell, pikërisht për
trashësinë e tij prej 500 faqesh, që
sipas tij, tregon se asht një vepër e
madhe me peshë (sa kg?). Nga gjithë
ai alamet volumi nuk e dimë akoma
sa faqe kanë vlerë për t’u lexue. Por
nuk mund te mos them që të mos
ketë ndonjë faqe të mirë. Insektet e
tjera i thanë njëherë bletës, pse shko
te ato lule qe kanë helm ? Po unë
helmin e laj aty!
Pra edhe në lulet me helm bleta merr
atë që i duhet. Kështu, mendoj, do të
na duhet edhe ne me nxierr ndonjë
rresht t’ambël nga ai vëllim gjithë
helm. Por që shqiptarët të jenë aq të
stërvitun me helmet sa që të mos u
bajnë asgja, këtë nuk e dija, dhe ky
asht një zbulim i ri. Sa të rrnosh do
të mësosh.
Zbulimi ma i madh, ishte ai i
injorancës, që del ashiqare nga
rreshta e atij libri. E kur injoranca
del prej një intelektuali, ajo i kalon të
gjithë kufijt e arësyes. Bahet
përbindëshe. Por ma keq me vjen me
përkthyesin që edhe ai bie në atë
11
hendek, duke i pasë sytë hapun.
Çeshtja asht shumë e thjeshtë për
çdo lexues, perveç përkthyesit dhe
autorit të huej shkëncëtar të veprës
në fjalë. Ky zbulim sensacional na
qenka se Gjon Kastrioti nuk e paskej
pasë emni Gjon por “Ivan” dhe se
Gjon ishte një emën i sajuem!? Kjo
asht prova e një injorance që nuk
mund të përtypet. Pse? Sepse, sipas
profesorit shumë të shquar, ai e
paskej gjetur ndër dokumenta e libra
të vjetër. Kështu sa hap e mbyll sytë
Gjon Kastrioti nga katolik u kthye në
orthodoks me urdhën të “peshkut”,
dhe, ma e keqja, atij i asht dashun
me kalue 500 vjet për me e ndërrue
besimin e me marrë emnin “Ivan”
ose “Jovan”duke e pasë pasë Gjon, e
duke qenë katolik % siç e njeh gjithë
bota. I mjeri babë i Skanderbeut !...
Prit kur të dali ndonjë profesor e
shkencëtar tjetër, gjerman apo
francez, anglez e kushdo qoftë ai, që
të na thotë me kompetencë
shkencore (si Schmidi) se
Skanderbeu nuk e paskej pasun emni
Gjergj, por Giorgio, George, Jorgo
ose Gjorgjeviç, etj.
Sa poshtë i paskej ra katundi,
përkthyesit. Vërtet për të ardhun
keq! Sepse ky zotni, në intervista që
ka dhanë, mbron tezat e Scmidit, pas
të cilave fsheh qellimin e tij
dahskeqës ndaj Skanderbeut e kështu
ndaj historisë së lavdishme të
shqiptarve.
Që ta merrni vesh, përkthyesi i
nderuem shqiptar (edhe ky patjetër
Prof. e Dr.) me gjithë kulturën e tij
të madhe, nuk paska pasë haber
aspak mbi gjuhët e vdekuna, siç
thashë ma nalt, dhe as ato të mesjetës
kur lindi, jetoi, luftoi e vdiq
Skanderbeu. Duke qene se historia e
tij përmbledh edhe atë të babës, kemi
një varg emnash “Gjon” që jepej në
gjuhë të hueja, sipas gjuhës që
përkthehej : Giovanni, Gianni, Jovio,
Jean, Huan, John, Johan, Johansen,
Jovan, Ivan. Dihet se asokohe
qarkullimi i njerëzve dhe i dijeve
ishin të kufizueme, prej transporteve
primitive : kuaj, karroca, barka e dy
kambët e njeriut. Shtypi edhe ai
ishte ne fazat e para të zhvillimit, e
baheshin gabime në transkriptimet e
emnave, te vendeve, njerëzve,
qytetëve, etj. Kështu “Ivani” i
famshëm, ky zbulim shkencor i
jashtëzakonshëm, që meriton një
çmim të madh (jo, jo Nobelin, po aty
afër), po na del një flluskë sapuni,
dhe një akt injorance shum i ulët që
vendin e ka në fund të ndonjë pusi
dhe jo të nxirret para lexuesve me
ua servir si krunde për miell, ose si
shap për sheqer! Asht një fyemje e
madh që u bahet shqiptarve. Kësaj i
thonë me çue ujë në mullinin e huej
pa pasë nevojë, duke pasë mullini
tonë. Asht mirë që ky person
përkthyes ta marri mbi vete emnin
“Ivan” që mund t’i përshtatet shumë
mirë, mbasi paska zanë aq merak në
të. E për të shquarin Prof. Schmid,
ç’mund të themi? Me thanë të
drejtën nuk e di se ku fillon e
mbaron aftësia shkencore e tij, në
titujt që mban e shet apo në veprat qe
shkruen. Si, ore, ky përkthyes,
paskej arritë të zbulojë këtë sekret të
madh, që me sa di unë e shokët e mi
dhe çdo shqiptar tjetër e di se si
emnat shqiptarë përkthehen në
gjuhët e hueja? Japim një shembull
ku italianët e quejnë Lezhën,
Alessio, duke kujtue se emni i qytetit
vjen nga emni Llesh që vërtet
përkthehet Alessio. Edhe kjo një
falisje e historianëve italianë të asaj
kohë, që nuk e njihnin mirë shqipen
e nuk e dallonin se nga rridhnin
emnat. Ata nuk e kishin kuptue se
emni i qytetit vinte nga Lisi, pema
dominuese e gjithë zonës së malësisë
se Lezhës, që romakët e kishin dhanë
drejt latinisht, Lissus. Por ky emen
Alessio gjendet ne gjithë letersinë
italiane e europiane. Sipas teorisë se
Schmidit, duhet të pranojmë (ab
absurdo) se Lezha duke qene se
quhej me emnin italian Alessio, asht
qytet italian, sepse kështu gjendet
shkrue emni i qytetit në dokmentat
që zbulohen në arshivat e ndrysme.
Shyqyr që Skanderbeu ka shpëtue
nga kjo marrësi ose lajthitje e
zbulimit të emnit, që në gjithë veprat
e shkrimtarëve italianë, që nuk janë
pakë, thirret e shkruhet Giorgio,
prandaj sipas Prof. Schmidit e
përkthyesit të tij, Skanderbeu qenka
kthyer italian.
Si nuk e paskemi dijtë na shqiptarët
e tjerë! Po francezët që e shkruejn
Georges? E grekët që e shkruejnë
“Jorgos”, e sllavët ‘Gjeorgjeviç”.
Ruejna Zot! Për një gja të vjen keq,
sepse na del se përkthyesi që asht
shqiptar denbabaden (të hulumtojë
për emnin e tij se kushedi së ç’race i
përket), e nuk e ditka akoma, se
emni Gjon asht aq popullor dhe
shumë i përdorun në veri, por edhe
në gjithë Shqipninë ku ka kristianë.
E se në kohën e Skanderbeut të
gjithë krahinat shqiptare, që ishin të
tana kristiane (katolike e orthodokse)
nga jugu në veri nuk banin dallim
nga këto emna që i mbanin prej 1500
vjet ? (tani janë ba 2000). E i thotë
vetes shkrimtar e historian ! Si ore u
shkruekan ma se 500 libra mbi
Skanderbeun, ku Gjoni del gjthmonë
Gjon, e zotnitë në fjalë, gjermani e
shqiptari, e paskan gjetë e zbulue
për “Ivan” ? Kjo vërtet se asht
lajthitje!
Ka edhe ma keq, zoti shkencëri
Schmidt, na e paraqet Skanderbeun
edhe si sllav, sepse e ama paskej
qenë nga Pogoni, ose Dibra e
Madhe, e bila e Princit sundues.
Atëhere dhe Leka Zogu duhet të jetë
huangarez, sepse e ama ishte një
princeshë Hungareze. Po Sulltan
Mehmeti me ke u martue, me të
bijën e Dhespotit të Serbisë, pra i biri
i këtij Sulltani duhet të ishte sllav.
Sigurisht me origjinë, pra gjysmë për
gjysmë. Të gjithë Sulltanët janë
martue me gra sllave, ruse, greke,
rumune, serbe, bullgare, pra të bijt e
tyne që u banë Sulltanë kishin gjak
sllav, nga nanat e tyne, ishin demek,
sipas të shquarit prof. Shmidt dhe të
po ashtu shquarit përkthyes yni, gju
u ysmë sllav ose shkja. Por këtë
askush nuk e thotë, sepse Sulltanë
njihen si turq E pse për
Skanderbeun u dashka të thuhej se
ishte gjysmë shkja por, sigurisht qe
ai e ndjente veten shqiptar.
Si ka mundësi që libri i Profesorit të
famshën gjerman, të botohet përpara
e me vrap shqip në Shqipni se sa në
vendin e tij gjermanisht. Kjo tregon
diçka tjetër edhe ma të pahishme.
12
A R I S TO K R A C I A F E U D A L E - S H Q I P TA R E N Ë M E S J E T Ë ( I V )

Gjin Bua Shpata burr i fuqishem, i admirueshem e lavdi i Arbërisë
Në vitin 1304 një
dokument anzhuin i rendit
Shpatajt midis aristokratëve më
në zë të Shqipërisë. Kjo familje
ka fundi i shek. XIII fillon të
shquhet në Epir.Ashtu si dhe
për shtëpitë e tjera fisnike
shqiptare, edhe për Shpatajt
procesi i fuqizimit dhe i
emancipimit politik kishte
ndjekur një rrugë vazhdimisht
në ngjitje, derisa gjeti
shprehjen më të plotë pas
shembjes së Perandorisë Serbe
të Stefan Dushanit (1355). Në
atë çast Shpatajt e fisnikë të
tjerë shqiptarë e shtrinë
sundimin e tyre politik në krejt
Epirin. Zotërimet e tyre
përbënin tani një vazhdimësi
territoresh prej gjirit të
Korintit, në jug, deri në
derdhjen e lumit Akeront
(Glyki), në veri, ku puqeshin
me zotërimet e Gjon
Zenebishit. Krahas despotit
serb të Janinës, formacioni i
Shpatajve të Artës u fut në këtë
kohë në një konflikt të ashpër
SHPATAJT
edhe me anzhuinët e Napolit,
të cilët qysh prej një shekulli
vazhdonin të ngulnin këmbë në
pretendimet e tyre mbi
bregdetin epirot. Në rrethana të
tilla të vështira, më 29 tetor të
vitit 1399 vdiq Gjin Bua
Shpata "burrë i fuqishëm, i
admirueshëm e lavdi e
Arbërisë”, siç e quan atë një
kronikë e kohës. Me emrin e tij
është e lidhur periudha më e
lulëzuar e historisë së
Despotatit shqiptar të Artës.
Zotërimet e Shpatajve u ndanë
midis të afërme të tij, që
shpeshherë ishin në armiqësi e
më me njëri-tjetrin. Një mëri e
tillë ekzistonte ,midis Muriq
Shpatës dhe Sguro Bua
Shpatës, që qeveriste zotërimet
jugore të Shpatajve. Si vëlla i
Gjinit, këtij i takonte të ishte
trashëgimtar i ligjshëm i fronit.
Por Muriqi, i ri dhe ambicioz,
mundi ta mënjanojë kushëririn
e tij plak dhe të marrë në dorë
drejtimin e principatës.Me
ardhjen në pushtet vëmendja e
Shpatës së ri u zhvendos nga
Lindja, ku despotët e Janinës
dhe osmanët e Thesalisë kishin
qenë kujdesi kryesor i
paraardhësit të tij të madh.
Gjatë një beteje u plagos rëndë
e më tej vdiq vëllai i
legjendarit Gjin Bua Shpata,
Sguroj, i cili të paktën në çastet
e fundit gjeti ngushëllim kur pa
se Muriq Shpata me forcat e tij
po vraponte t'i vinte në
ndihmë.
I biri i Sguros, Pal Shpata, në
pamundësi t'i ruante zotërimet
që i la i ati në jug të gjirit të
Artës, nxitoi t'ia ofrojë ato
Venedikut. Në këtë mënyrë
Shpatajt filluan dal ngadal të
humbin përfundimisht
zotërimet në jug të gjirit të
Artës ku njeherit fillon edhe
çthurja asimilimi si dhe
konvertimi i nje pjese të njëres
prej familjeve më të njohura të
aristokracise shqiptare të
mesjetes.

FAMILJA E GROPAJVE
Zotërimet e kësaj familje shtriheshin në
brigjet lindore të liqenit të Ohrit. Kjo familje
ishte vasale e anzhuinëve që nga viti 1273. Këto
zotërime kufizoheshin me zotërimet e princëve
(dinasteve) të tjerë feudale shqiptare si Topiajt,
Shpatajt dhe Kastriotët në Veri.
Ohri ra nën sundimin turk pas betejës së
Fushëkosovës (1389). Që nga kjo kohë shqiptarët e
kësaj zone njohën barbaritë e sundimit turk, për
pasojë nxitet një lëvizje (shpërngulje) e madhe e
popullsisë në drejtime të tjera vecanërisht në
zotërimet e kastriotëve. Të parët që u larguan për të
mos u masakruar nga turqit qenë fisnikët feudale të
familjes së Gropajve. Shumë luftëtarë nga kjo
familje i shërbyen në luftë Gjergj Kastriotit. Më i
shquari nga këta ka qenë Zaharia Gropa i cili qe
Komandant në shumë beteja kundër turqve deri në
vitin 1468.

13
 Familja Zenebishi
Emri i Zenebishëve, si
një ndër familjet fisnike më të
shquara të Shqipërisë së
Poshtme, përmendet krahas
dyerve më në zë shqiptare në një
dokument të vitit 1304.
Shkëlqimin më të madh kjo
familje e arriti pas gjysmës së
dytë të shek. XIV, kur në krye të
saj ishte Gjon Zenebishi (?-
1418). Kryeqendra e këtij të
fundit ishte kështjella
Gjirokastrës, e cila përmendet
për herë të parë pikërisht në këtë
kohë si rezidencë
Zenebishëve. Në vitet 70 të
shek. XIV zotërimi
Zenebishëve përfshinte, veç
Gjirokastrës dhe rrethet e saj,
luginën e Drinos, Delvinën dhe
një pjesë të mirë të zonës së
pasur të Vagenetisë (Çamërinë e
Sipërme), deri në derdhjen e
poshtme të lumit Gliki, ku
zotërimet e Gjon Zenebishit
kufizoheshin me ato të vjehrrit
dhe aleatit të tij, Gjin Bua
Shpatës së Artës. Së bashku me
këtë të fundit, Gjon Zenebishi
ndërmori inkursione të
vazhdueshme kundër kështjellës
së Janinës, ku sundonte despoti
serb Thoma Preljuboviçi, armik
i betuar i shqiptarëve, i cili, siç
është theksuar tashmë, i thirri
për herë të parë osmanët në këto
anë më 1380 kundër
shqiptarëve. I mbështetur dhe
nga një pjesë e parisë serbo-
bizantine të Janinës, Thomai
mundi ta ruante sundimin
brenda mureve të Janinës, deri
në vrasjen e përgjakshme të tij,
në vitin 1386.Më von despotati
Janines udhëhiqej prej Karl
Tokos.Ambiciet e despotit të ri
të Janinës, Karl Tokos, që
synonte të vinte nën sundimin e
tij të gjitha territoret e Despotatit
të dikurshëm të Epirit, e çuan
atë drejt një ndeshjeje të
pashmangshme me zotin e
e fuqishëm të Gjirokastrës. Në
verën e vitit 1411 Gjon
Zenebishi i zuri rrugën në
e Kranesë ushtrisë së Karl Tokos,
që kishte depërtuar në thellësi të
i zotërimeve të tij dhe synonte të
kapte Gjirokastrën. Në betejën e
ashpër të zhvilluar në atë vend,
forcat e Zenebishit arritën një
fitore të bujshme duke e
asgjësuar krejtësisht ushtrinë e
Tokos. Paskëtaj, ky u përpoq t'i
bënte ballë sundimtarit shqiptar
duke u mbështetur kryekëput tek
aleanca që lidhi me osmanët dhe
që u vulos edhe me martesën e
vajzës së tij me Musa Beun,
pretendentin e fronit.Presioni
osman, i cili ishte veçanërisht i
fortë në zotërimet e Zenebishëve
dhe të Shpatajve të Epirit, e
shtyu Gjonin të kërkonte
aleancën e Republikës së
Venedikut. Në korrik të vitit
1414 ai i kërkoi kësaj të fundit
t'i vinte nëndihmë që të mund të
mbronte këshjellat e tij dhe
njëherësh të ndalte vërshimin e
osmanëve në brigjet e Jonit. Në
të njëjtën kohë, sundimtari
shqipetarkërkonte nga venediku
që të lejohej të blinte disa prona
në Korfuz, ku të mund të
strehohej në rast se do të
detyrohej të largohej nga vëndi
tij.
Në fakt, deri në atë kohë, në
Korfuz ishin vendosur mjaft
familje shqiptare të ikura nga
zotërimet e Zenebishit për shkak
të kushteve të rënda të krijuara
nga inkursionet e osmanëve. Në
verën e vitit 1418 një ushtri
osmane prej 30 000 vetash, hyri
në zotërimet e Zenebishit. Pasi
pushtoi mjaft vise e kështjella,
Hamza Beu, rrethoi
Gjirokastrën. Sundimtari plak i
Gjirokastrës mundi t'i bënte
ballë këtij sulmi të parë mbi
kryeqendrën e tij, por, kur
osmanët ndërmorën në vjeshtën
e parë të atij viti, një fushatë të
re akoma më të fuqishme, ai nuk
jetonte më dhe djemtë e tij ua
lëshuan atë osmanëve dhe u
strehuan në Korfuz. Nga
Korfuzi trashëgimtarët Gjonit, të
mbështetur edhe nga Venediku,
Papati dhe Mbretëria e Napolit,
nuk i reshtën përpjekjet për të
çliruar zotërimet atërore, duke
organizuar e duke u vënë në
krye të kryengritjeve të
fuqishme antiosmane. Me vonë
vije një rënje graduale që shpije
gjerë në heshtje këtë familje të
shquar duke përjetuar edhe
fundin e lavdisë së vet.
NGA : LEKË TOPIA
14
 BIBLIOTEKA DIGJITALE EUROPIANE
www.europeana.eu
Bashkimi Evropian ka hapur një bibliotekë gjigante në internet, duke u ofruar
njerëzve anembanë botës qasje në miliona libra, filma dhe artikuj të tjerë nga
bashkimi prej 27 vendesh. Kjo shikohet si një përpjekje evropiane për të publikuar
trashëgiminë e vet kulturore përmes internetit.
Pas startimit më sukses ardhshme. "Ky është vetëm gjithashtu tregon se çfarë na
të disa bibliotekave digjitale fillimi. bashkon si shtete dhe tregon
amerikane ,në mesin e të cilave . Sot në bibliotekën tonë gjithashtu sesi vendet fqinje
është edhe gjigantja e evropiane kemi dy milionë shohin njëra-tjetrën".
mirënjohur e kongresit artikuj, objekte kulturore të Për shembull, rënia e murit të
amerikan, startoj edhe cilat ekzistojnë në formë Berlinit, çka kishte shumë
bashkimi europian me këtë digjitale. Kemi për qëllim që rëndësi për historinë gjermane
versionin duke hapur një deri në vitin 2010 të ofrojmë dhe atë evropiane mund të
biblioteke gjigante në internet 10 milionë objekte të gjendet në bibliotekën
Biblioteka mund të quhet digjitalizuara nga e gjithë 'Europiana' në formën e një
Evropa në 23 gjuhë. Në këtë filmi që sot ndodhet në
mënyrë, gjithkush nëpër botë Institutin Kombëtar
do të mund t'i qaset kësaj të Audiovizual francez.
kaluare kulturore nga vendet Shtetas gjermanë, hungarezë,
anëtare të BE-së". britanikë dhe amerikanë mund
Biblioteka do të përfshijë ta shohim këtë ngjarje të
forma digjitale të kryeveprave madhe dhe do ta bëjnë këtë
versioni i shekullit të 21-të i të mëdha botërore që kanë bazë përmes syve të shtetasve
bibliotekës së Aleksandrisë, e të burimeve nga muzeu Luvre francezë."
cila shërbeu si rrjeti i të gjithë i Parisit, apo dorëshkrime nga
njohurive në kohët e vjetra. kompozitorë si Bethoven-i, apo
Evropa sot po ofron një buqetë edhe libra nga bibliotekat
të tillë informacionesh përmes evropiane. Megjithatë, gjatë
internetit, duke i lejuar viteve të ardhshme vetëm një
përdoruesit të shohin mijëra numër i vogël i 2.5 miliardë
piktura, libra, dorëshkrime, librave nga rajoni i BE-së do të
regjistrime audio, gazeta dhe vendosen në bibliotekë.
artikuj të tjerë nga i gjithë Projekti është një mënyrë për
Bashkimi Evropian. të publikuar trashëgiminë Të interesuarit për bibliotekën
Zëdhënësi i Komisionit kulturore të BE-së. e re evropiane mund të marrin
Evropian, Martin Selmair, "Nga njëra anë kjo tregon se më shumë informacione
thotë se biblioteka digjitale Evropa nuk përbëhet nga një përmes faqes së interne:
evropiane ka në plan të rritet kulturë e vetme, por nga 27 www.europeana.eu
fuqishëm gjatë viteve të vende dhe se çdo anëtar ka një
histori të gjatë. Por kjo

15
NJERIU DHE ARTISTI
ALI PODRIMJA
Ali Podrimja autor i
shumë vëllimeve me poezi dhe
prozë, mbahet sot nga kritika si
përfaqësuesi më tipik i poezisë
së sotme shqiptare dhe si një
poet me emër dhe në shkallë
kombëtare. Botën e vet poetike
poeti e artikulon përmes një
shkallë mjaft të lartë
ndjeshmërie.
Lindi më 28 gusht 1942
në Gjakovë. Shkollën fillore
dhe gjimnazin i kreu në
vendlindje, ndërsa Fakultetin
Filozofik, Gjuhë dhe Letërsi
Shqipe, në Universitetin e
Prishtinës. Në vitin 1966 zë
punë në gazetën e përditshme
Rilindja, në rubrikën e kulturës.
Më 1976 kalon në Edicionin e
Botimeve “Rilindja”, ku
udhëheq bibliotekat: Poezia
shqipe, Letërsia botërore dhe
letërsitë e ish-bashkësisë
jugosllave. Është anëtar i LSHK
dhe i PEN-it shqiptar. Në vitin
1996 u zgjodh anëtar
korrespondent i ASHAK, ndërsa
në vitin 2000 zgjidhet anëtar i
rregullt.Me shkrime filloi të
merret qysh si gjimnazist.
Periudha vendimtare për
formimin shpírtëror dhe
intelektual të poetit janë vitet
pesëdhjetë. Ishin vitet kur
shqiptarët në Kosovë përjetonin
njërin nga terroret me të egra të
pushtuesit serb, kohën e aksionit
famëkeq për mbledhjen e
armëve dhe të shpërnguljeve më
drámatike të përmasave tragjike
për Kosovën dhe shqiptarët
Poeti rritej dhe piqej në këto
kushte, në këtë atmosfere
agonie, që e kishte mbërthyer
Kosovën. Qyteti i Gjakovës, ku
kishte lindur dhe shkollohej,
qytet me traditë të pasur
patriotike, ishte më i godituri
nga kjo vërshimë policore e
UDB-së serbe. Poeti i përfshirë
në këtë përditshmëri ndjeu
nevojë të rezistojë, të
kundërvihet dhe ta stigmatizojë
tërthorazi synimin e pushtuesit.
Kur për një poet themi
se
nuk është konvencional,
pra është modern, këtë duhet ta
kuptojmë kështu: Ali Podrimja e
çliron poezinë shqipe nga disa
rregulla metrike. Ai vendos
parime të tjera krijuese, siç është
vargu i lirë, shqiptimi metaforik,
gjuha e ironisë, efikase për të
shprehur zona më të errëta apo
më të fshehta të natyrës së
njeriut. Synimi i poetit për t'u
fshehur përmes reflekseve
ezopike dhe për t'i përcjellë ato,
duke shmangur ndalesat
e jashtme, e nxjerrin në plan të
parë mesazhin dhe në
plan të dytë atë pjesë të vlerës
artistike që arrihet përmes ritmit
dhe euforisë. Me rëndësi është
të kuptohet, nëse këto parime
poetike të Ali Podrimjes, janë
parime të një brezi dhe të një
kohe dhe duhet të njihen si
përvojë. Pa to nuk mund të
kuptohet dhe të zbulohet arti
poetik nëpër kohë, sidomos për
krijuesit e rinj, poetët e mëdhenj
janë shkollë, nga e cila mund të
mësojnë; janë përvojat, nga të
cilat do të nisin ata të krijojnë
parimet e tyre poetike. Poezia e
Ali Podrimjes, e përkthyer në
shumë gjuhë të huaja, është
pranuar e vlerësuar pikërisht për
arsye se në thesarin universal të
vlerave, hyn bindshëm përmes
koloritit të veçantë, përmes
botës shpirtërore me
individualitetin e vet të
formuar, të ndryshëm nga të
tjerët.Pos poezive, Podrimja
shkruan ese e tregime.
Bashkëpunon me të gjitha
revistat e fletushkat në
gjuhën shqipe brenda dhe
jashtë atdheut. Është fitues i
shpërblimeve të ndryshme
letrare, të atyre kombtare
rajonale si dhe nderkombetare.
Librat e tij janë botuar, ribotuar
dhe përkthyer në disa gjuhë.
Është njëri nga krijuesit
shqiptare më prezent në
letersinë dhe manifestimet
kulturore ndërkombëtare. Jeton
në Prishtinë si krijues i lirë.
Nga Fran Tanushi
16
KENDI POETIK
Sergej ESENIN

LETER NËNËS
Thonë se je ligur e je tretur
Nga meraku im, po nuk ankon,
Se, pështjellë me një shall të vjetër,
Fillikate rrugës shpesh kalon.

Kot, e dashur, vuan kaq, besomë,

Brenga t’i fanit këto ndër sy.
S’jam aq i lig sa ç’thonë,
Si do vdes pa të të parë ty?

Unë jam po foshnje, si një herë,

Dhe një shpresë veç ushqej në gji:
T’iki nga ky tym e kjo poterë,
Te shtëpiza jonë aty të vij.

Dhe do vij, kur kopshti ynë i bardhë

Anekënd të vishet me blerim.
Vetëm ti, si viteve më parë,
Mos më zgjo aq herët në agim. Fran Tanushi. ( Vetmija) - Acryl

Mos e zgjo atë që shkrumb iu bënë

Endërrat e moshës plot hare.
Më ka vrarë jeta mjaft, o nënë,
Nënë Tereza ( Gonxhe Bojaxhiu)
Dua veç të shlodhem e të fle.
DUA TE KTHEHEM NË SHQIPERI
Ndaj merak ti mos m’u bëj aq tepër,
Tek e liga mendjen mos e ço, Si shumë po vepron Qoftëlargu në anët tona!
Dhe aq shpesh, me shallin tënd të vjetër, 12 shtatore me figura shenjtesh
Fillikate rrugën mos kalo. do të doja të kisha në SHQIPERI

Patjetër dhe në Kosove 12 të tjera,

Fran TANUSHI
të luteshin murgeshat e mia
për të larguar të keqen
Gjënerates
nga atdheu im.

Me ju , u ngjall shpresa Dua te kthehem në SHQIPERI,

Kur zëmera ,më lëngonte
Tek ju , e gjeta forcën
Kur zëri juaj jehonte
Krismë që hap rrugët
tu sherbej
më të varferve të gjakut tim.
Dhe në nderim
të kujtimit te prinderve dua të kthehem,
prane tyre të mbylle syte.

Dritës -jetëlumtur
Ta dime,
Aty ku jeni ju secili nga ne është krijuar për të bërë vepra të

Ngjallet shpresë e humbur medha.

17
 FJALË TË URTA LATINE
Acti labores iucundi
– Vepërat e kryera janë të kënaqeshme.
Ama et fac, quod vis.
– Duaj dhe puno cka dëshiron.
Amicus certus in re incerta cernitur.
– Miku i mirë njihet në ditë të veshtirë.
Amor vincit omnia.
– Dashuria sundon të gjitha.
Beata vita perfecta sapientia efficitur.
– Jeta e lumtur krijon mënquri të
përkryer.
Carum est, quod rarum est.
– Shtrenjtë është, ajo cka është rrallë.
Claude os, aperi oculos!
– Mbylle gojën, hapi sytë!
Cuius regio, eius religio
– E kujt është toka, e ati është edhe feja
Demon est deus inversus.
– Djalli është e kundrta e Zotit.
Discardio Populo Nocet
– Mosbashkimi popullin e dëmton.
Dum spiro, spero.
– Për deri sa marr frym, shpresoj.
Ego sum, qui sum.
– Unë jam, ai që jam.
Fortes fortuna adiuvat.
– Fati ju ndihmon guximtarve.
Hodie mihi, cras tibi.
– Sot mua, neser ty.
Historia est magistra vitae.
– Historia është nëna e jetës.
In vino veritas.
– Në vërë është e vërteta
Labor omnia vincit.
– Puna sundon të gjitha.
Lex mihi ars
– Për mua arti është ligj.
Lex prospicit, non respicit.
– Ligji shiqon përpara, e jo mbrapa.
Medicus curat, natura sanat.
– Mjeku mjekon, natyra sheron.
Medio tutissimus ibis.
– Në mes është më së miri
Nemo nascitur sapiens, sed fit.
– Askush nuk ka lindur i menqur
(dijetar).
Nomen est omen.
– Emri është shenjë (simbol).
Non scholae, sed vitae discimus.
– Nuk mësoj për shkollë, por për jetë
Nunc est bibendum.
– Koha është të ngrehim dolli (të pijm).
Oderint, dum metuant.
– Le të me urren, vetëm të me frigohet.
Omne animal se ipsum diligit.
– Cdo qënje e gjallë e don vetën.
Omnia tempus habet.
– Cdo gjë ka kohën e vet.
Omnia vincit amor.
– Dashuria sundon të gjitha
Ora et labora.
– Lutu dhe puno.
Pacta sunt servanda.
– Marrveshjen (besen) duhet ta mbash.
Pecunia non olet.
– Parasë nuk ju vjen era
Post nubila Phoebus.
– Pas rëve del dielli.
Qualis rex, talis grex.
– Si është bariu, ashtu është grigja.
Quis custodiet ipsos custodes?
– Sa njerz, aq befasi.
Si vis amari, ama!
– Në qoft se dëshiron që të duan, atëher duaj
edhe ti!
Si vis pacem, para bellum.
– Në qoft se dëshiron paqë, përgaditu për luftë!
Sunt pueri pueri, pueri puerilia tractant.
– Femijet janë femije dhe bëjn gjëra femijrore.
Ubi bene, ibi patria.
– Ku më është mirë, aty më është atëdheu.
Verba volant, scripta manent.
– Fjalet fluturojnë, shkrimet mbesin.
Veritas amara est.
– E vërteta është e idht.
Vinum bonum, pax in domum.
– Vërë(vënë) e mirë, paqë në shtepi.
Vulpes pilum mutat, non mores.
– Ujku qimen e ndërron, vesin kurrë.
Mbledhi dhe përshtati; Aleksander Tanushi, OFM
18
SHËNDETSI
PAGJUMËSIA MUND TË KUROHET
Sipas statistikave të fundit absolutisht. Ndikim të keq kanë
evropiane, në kontinentin tonë, edhe disa ushqime që përmbajnë
një në katër persona vuan nga tryptophan. Ushqimi i duhur për t
pagjumësia kronike. Shkencëtarët i paraprirë një gjumi të mirë
kanë përcaktuar 75 forma të përmban një balancë mes
ndryshme pagjumësie duke filluar karbohidrateve dhe proteinave.
që me problemet e gërhitjes, tek Pra, një darkë e tillë do të ishte
dhimbja e këmbëve, ngërçet e e për shembull drithërat me
shumta e në pjesë të ndryshme të qumësht. Sipas një kërkimi të
trupit, të folurit në gjumë etj. fundit, ushqimet e pasura me
Sipas një specialisti të karbohidrate dhe me mungesë
gjumit, një gjumë i parehatshëm e proteinash dhe yndyrash mund të
me shumë probleme ndikon edhe shtojnë prodhimin e serotodinës
në veprimtarinë ditore të dhe melatoninës, kimikate të
personave, të cilët mund të kenë trurit, të cilat kanë lidhje me
rënie të efektshmërisë në punë, gjumin. Një darkë me
por edhe probleme ndërpersonale. karbohidrate dhe qumësht, para
Pjesa më e madhe e atyre që nuk gjumit ndihmon në fjetjen e
kanë gjumë të mirë nuk e dinë se shëndetshme.
gjithsesi, mund të ketë ndonjë Personat që kanë
mjekim për problemin që kanë çrregullime frymëmarrjeje, ndërsa
dhe si pasojë nuk kërkojnë flenë dhe gërhasin në mënyrë të
ndihmë. “Është shumë e ekzagjeruar duhet ë shmangin
rëndësishme që të kuptohet se alkoolin, duhanin dhe tabletat e
bëhet fjalë për një patologji të gjumit. Në këtë rast do të ishte
mirëfilltë dhe se si çdo patologji me vlerë përdorimi i shtesave në
edhe ajo ka nevojë për identifikim hekur që do të rriste
dhe kurat e përshtatshme. Tani ka lëvizshmërinë e gjymtyrëve. Një
mjaft medikamente që mund të nga gjërat kryesore që duhet
lehtësojnë shumë një situatë pasur parasysh, është shmangia e
shqetësuese e me pasoja në jetën duhanit. Duhanpirësit e mëdhenj,
e përditshme. Në fakt, në disa zakonisht kanë një gumë shumë
raste, bëhet fjalë për mjekime të të lehtë dhe kanë tendencë që të
mirëfillta, ndërsa në raste të tjera çohen vetëm pas disa orësh
për ndryshimin e disa zakoneve gjumë, për ta vazhduar atë pas një
apo mënyrave të jetesës, të cilat pauze relativisht të gjatë, e cila
do të sillnin ndryshime të zakonisht nis në një orë të caktuar
habitshme. të natës. Gjatë këtij zgjimi
Gjumi ndikohet nga zakonisht pinë sërish duhan dhe
sinjalet kimike në tru. Kjo do të vetëm atëherë mund të gjejnë
thotë që ushqime të caktuara paqen e duhur për të çuar natën
mund të ndikojnë pozitivisht ose deri në fund.
negativisht në gjumin tonë. Pijet Një dush në darkë, mund
që përmbajnë kafeinë, të tilla si të jetë një ndihmë e mirë për
kafja dhe ilaçet që e kanë si çrregullimet e gjumit, pasi ka
element, mund të ndikojnë në efekt qetësues. Sipas
frenimin e gjumit. Për ta specialistëve, ajo mund ta
shmangur një gjë të tillë kafeina reduktojë pagjumësinë në nivelin
dhe alkooli duhen shmangur 20 për qind.
Sipas, terapisë së dritës së pastër
ekspozimi në dritë të fortë para
gjumit ndihmon në stimulimin e
zemrës dhe rivendosjen e ritmit të
saj në normalitet. Për këtë duhet
një ekspozim në një dritë shumë
të fortë dhe për një kohë që mund
të shkojë në një ose dy orë. Kjo
ndodh edhe kur ndodhemi në
plazh nën diellin e fortë të verës.
Në këto kohë pushimesh kemi
zakonisht gjumë më të mirë dhe
një nga shkaqet është pikërisht
ekspozimi në një dritë të fortë.
Dy ilaçe bimore tepër të
efektshme kundër pagjumësisë
janë Sereno me lulen e Magnolias
dhe Valerina. Këto ilaçe gjenden
në formë kapsulash ose çaji dhe
janë të pasur me lëndë të tjera
ushqyese për të cilat truri ka
nevojë për të pasur një gjumë të
qetë. Megjithëse ka një erë jo të
këndshme çaji i përgatitur me
pluhurin e valerianës ka dhënë
efekte mjaft pozitive për të luftuar
pagjumësinë. Falë përbërjes së
tyre këta dy ilaçe bimore sjellin
qetësi dhe sigurojnë një gjumë
natyral. Ilaçet kundër parkinsonit
dhe antikonvulsantët të çlodhin
këmbët. Disa mjekime të tilla
përdoren edhe për të ndihmuar
fjetjen, sepse janë relaksuese dhe
qetësuese, edhe pse kanë një efekt
dytësor si dhimbja e kokës etj.
Edhe ushtrimet e përditshme
mund të ndihmojnë gjithashtu në
mbarëvajtjen e gjumit, por nuk
këshillohen sforcimet e
jashtëzakonshme në periudhën tre
orë para fjetjes. Ato duhen bërë të
paktën pesë orë më heret.
Zakonisht rekomandohen
shëtitjet, vrapimet e alternuara në
natyrë, ushtrimet aerobike, të cilat
lodhin trupin në masë të tillë ,që
ai të dojë një prehje të qetë në
orët e natës.
19
 KURIOZITETE
Mjalti mund të qëndrojë pa u prishur
3000 vjet, dhe për këtë arsye dylli i
mjaltit përdoret për procesin e
mumjazimit (balsamimit) !

GAZMORE
MBRETI DHE GËNJESHTARET
Mbreti hapi fjalë se kush do ta zinte me
genjeshtra, dmth t'i thoshtë një gënjeshter
që ai të mos mund ta kundërshtonte, do të
fitonte 100 flori; Vajten katër veta:
- Unë, tha njëri,që mbahej intelektual -
mbremë arnova qiellin .
-S'eshte gjë kjo genjeshtër - i tha mbreti,
mbremë ra shi; pra, qielli ishte i shpuar.
- Unë - tha tjetri që ishte tregtar - mbremë
Impressum i lidha të gjithë yjet me litar të mos ikin.
Edhe kjo s'është gjë - tha mbreti po ti
LIBERTAS kishe lidhur ata do të rrinin aty ku ishin
mbremë,kurse sot u zhduken.
Revistë PO ju, ç´farë tregoni,ju drejtua Mbreti
Kulturore-Informative
politikanit të Kasoves.?
Del çdo tre muaj
Un- tha ky, madheri, punova më tërë
Boton energjinë për bashkimin kombetar.
ITB S`është e vetetë – kercej mbreti, ti gënjen,
Redakton kolegjiumi njëherë turfullove se i refuzon, kurse tani i
Editor & Përgjegjës ke nënshkruar pikat e Ban Ki Mun-it.
Fran Tanushi Po ti - i tha së fundi, një fshatari - pse ke
ardhur?
Kontakt
revistalibertas@yahoo.de - Unë - i tha ky - dua atë qypin me flori që
www.revistalibertas.net të la im at para se të vdiste për ta ruajtur.
-Jo jo, u hodh mbreti. - Yt at s'me la
Tel + 49 / 17 624 413 073
ndonjë qyp,kjo ështe gënjeshter.
+38 / 64 93 38 806
Fax + 49 / 821 2193 748 - Atëherë me jep 100 florinjet se të munda
- i tha fshatari.
Nga: fafaroni

20