Linda
kur lypsej
Revistë Kulturore - Informative
Çmimi ( Kosovë ) Mars 2009 -- Viti II -- Numri I (5)
1 euro Kontakt: revistalibertas@yahoo.de //www.revistalibertas net.
FJALA JONË
MASHALLAH KËSAJ QYTETNIJE
Ne mbase nuk arritem që të bëjmë bartjen e
infrastrukturës,zhillimit dhe të arsimimit të qytetit
në fshat, korrëm suksese duke bartur të gjitha
fshatrat me zhele e kotele në qytet, duke i dhuruar
njëherit qytetit dhe qytetarizmit tonë një risi
fantastike, kurse fshaterave tona një qetësi
mjeruese.
Prandaj kryeqyteti i qyteteve tona, u mbushë me
qytetas të katundeve që kryeqytetit tonë i japin
shije të qytetrimit katundaresk, më shansin e
  L    
të vdisja
F.T.
Çmimi ( Përendim )
2 euro
volitshem dhe mundesinë që ti ngjajnë në
maksimum kryekatundit të katundeve tona
qytetareske.
Duke gjallëruar me frymë të kulturës allafranga
të qytetasve tanë ruralist, që kanë fituar nëpër
katundet tona kreshnike, me bisht lahute dhe
shkop daulle, gjithashtu edhe nëpër baushtella e
banhofe përendimore, si dhe strehimoreve
refugjate, prej nga e moren turrin e qytetasit të
qytetit të katundarizuar. Në këto katunde të
modelizuara urbane, zallamahi sharlatane dhe
dallkauke të ideve, dhe të edukatave të çoroditura
mahallesh, me një kulturë dialogu si në mulli, që
dëgjojmë qe të gjithë flasin dhe asnjëri nuk merr
vesh.
Loja teatrale me qytetas katundi dhe katundas
qyteti, me intelektual dhe ekspert, me politikan
dhe ideolog, që titujt shkencor dhe akademik i
fituan brenda javesh, është në vulugun e sajë më
të nxehet, ku me orgji dhe striptizëm, luajnë
moralistet, me shënjteri dhe humanizëm tuxharet,
me shfrytezim dhe zili humanitaret, me luftë dhe
me urrejtje luajnë pajtuesit, dhe me paqe dhe
dashuri sadistet. Është loja absurde e teatrit të
amatoreve të profesionalizuar, që bëjnë ngatrrim
hapash në lojë fatale duke rrokaduar ferrin me
parajsen nën këtë nënqiell ku ne frymojmë.
GJAKOVË MARS 2009
1
 NJË VIT ME KOSOVËN SHTET
Pas një lindjeje të gjatë dhe plotë
dhëmbje, pas një përpjekje të
madhe në liri për mbijetim dhe
Fran TANUSHI zhvillim, Kosova arriti në motin e
parë si shtet në vehte. Tani kur kalendarit tonë
historik i qëndron një vit nga shpallja e
shtetbërjes së Kosovës, ne si qytetarë të lire të
saj,së bashku me prijetaret e institucioneve
shtetrore dhe miqet tanë, normalisht se i
gëzohemi këtij përvjetori të shtetit tonë. Por
tani,pas atmosferës festive ti kthehemi përseri
jetës dhe perditshmëris, të analizojmë të arriturat
dhe ngecjet, në menyrë që të mund të
orientohemi kahëjeve nga do ta çojmë Kosovën.
Prandaj ne sot lirisht mund te shtrojmë pyetjen ku
arriti Kosova për një vit pavarësi?
Brenda kësaj periudhe kanë ndodhur 55 njohje
ndërkombëtare,numer solid por jo i knaqshem
dhe i mjaftueshem për njohje nga kombet e
bashkuara ,por edhe kjo shifer është arritur duke
ju falenderuar posaqerisht miqeve tanë si
sponzorizues dhe lobues të pakursyer në kohën
kur investimet dhe angazhimet tona
neglizhoheshin dhe margjinalizoheshin.
Kosova, me gjithë vështirësitë e hasura, mëton të
kapërcejë me sukses të gjitha sfidat, apo
peripecitë që ngulfatin rriten dhe ecurin e shtetit
tonë motak.
Pa dashur që për asnjë moment të mohojmë
asnjë nga të arriturat që janë evidente dhe që
preken, mund te konkludojmë se pa marr
parasyshe rrethanat me të cilat gjendet dhe fazat
qe po kalon Kosova ështe dashur patjeter të
prosperon me shumë ne të gjitha fushat.
Duke qënë koshient për situatën nëpër të cilen
ne ecim dhe gjëndemi .si sabotimet e
vazhdueshme që na bëhen nga kundërshtarët e
shtetit tonë, krizën ekonomike globale etj ; me
gjithë vështirësitë e njohura e të panjohura nga
ana jonë, hapësira për punë më efikase për
institucionet tona ka pasur dhe ka ende dhe më
një përkushtim dhe sinqeritet me një luftë unike
ndaj varferisë luftë të hapur për kundershtaret e
ligjit si dhe donatoret e tyre , më një luftë të
shpallur korrupcionit dhe sferave të interesit
personal, me një politikë kadrovike të profilizuar
por edhe me një distancë nga vetkenaqesia dhe
vetmeritokracia heremetike, ka mundur të
dëshmohet edhe më shumë si subjekt i
  L    
rëndësishëm si në sferen kombëtare ashtu edhe
në ate ndërkombëtare.
Le të shpresojmë se viti i parë i shtetbërjes së
vendit tonë të ketë qenë vit i mësimeve tona për t’u
sjellë si qytetarë të një vendi sovran duke e flakur
logjikën e të nënshtruarit,duke tehuajzuar
imagjinatat jorealiste, për t’iu qasur një jete
plotësisht konkrete dhe me progres .
Ndersa pushtetarët, drejtuesit tonë institucional t’i
braktisin njëherë e përgjithmonë rrugët e pasurisë
vetanake, t’i thonë lamtumirë pasigurisë, të fillojnë
të zbatojnë kushtetutën. të jenë sherbetor të vendit
dhe qytetarve të vet si mbajtes të premtimeve ,si
drejtues dhe vizionar pragmat, si moralist që
çmojnë vlerat, ndjenjat dhe sakrificat njerzore, dhe
jo si kukulla të parfymosura me fytyrë puder dhe
garderobë manikenesh të nxënë ekranet tona
difuzive,dhe largë modelit te politikaneve dhe
politikave korrupte, jo si padron dhe kapo të
kastave në ngrehinat piramidale. Ajo që duhet
kërkuar më së shumti nga politikëbërësit, në radhë
të parë ata në pushtet,por edhe për ata në opozitë,
nëse vijnë në pushtet, është që të shkëputen nga
logjika e vjetër e perceptimit të shtetit, si çiflig
personal.
Në kohën kur udhëkryqet e rrugetimit të shtetit
njomak duken gjithnjë e më të mëdha edhe
percaktimet tona për kahejet nga do të shkon
Kosova duhet të jenë të qarta dhe të kristalizuara
mire , si fuqizimi i shtetit ligjor dhe stabilizimit të
mbrendshem politik dhe ekonomik, rrugëtimi drejt
integrimit territorial ,integrimet nacionale dhe
mbrojtja e interesave të tilla aty ku ndjehet nevoja
,aktivitetet dhe nisiativat që ndihmojnë për
integrime ne institucionet nderkombtare ,sidomos
ato euroatlantike si dhe për një aderim sa me të
shpejt në bashkesin e shteteve europiane .
Tani kur mundesit tona, të rrites dhe zhvillimit , të
prosperimit dhe avancimeve shtetrore dhe
nacionale fatmiresisht janë të mëdha dhe më
reale se sa më parë, të fillojmë të ndërtojmë urën e
integrimeve në familjen europiane,jo duke jetuar
me hamendje mes polarizimeve, ideologjizmave
dhe kulturave sepse atëherë kjo rrugë e nisur do
dilte e përçudnuar dhe me plotë rreziqe e dyshime
për të ardhmen e Kosovës.
Ne tani, në vigjilie të përjetsimit të idealeve tona.
me betim për angazhime maksimale, gjerë në
realizim të ketyre aspiratave, në pervjetorin e parë
të pavarsisë urojmë, nga zemëra . Me fat Kosovë.
2
 Frank Wisner
Kosova ka shënuar suksESE
Ish përfaqësuesi amerikan
për bisedimet për statusinnë një
intervistë për Zërin e Amerikës
thotë: 12 muajt e parë të pavarësisë
së Kosovës kanë qënë të sukseshme
pothuajse në çdo aspekt.
Ambasadori Uizner thekson
rëndësinë parësore për suksesin e
mëtejshëm të shtetit më të ri të
Evropës, për sot dhe për të ardhmen,
e ka ekonomia e vendit.Duke matur
arritjet dhe mangësitë e Kosovës në
këtë përvjetor besoj se komuniteti
ndërkombëtar dhe mbi të gjithë
kosovarët kanë shumë arsye për të
qënë të kënaqur me arritjet e
deritanishme. Viti i parë ka kaluar
mirë, paqja është ruajtur dhe
marrëdhëniet miqësore mes grupeve
etnike kanë qënë përvoja e këtyre 12
muajve në të gjithë teritorin. Krahas
këtyre Kosova arriti të ketë
kushtetutën e saj, janë ngritur
ministritë e saj, institucionet e
sigurisë publike, programet e
ndihmës nga jashtë janë strukturuar,
EULEX-i ndodhet në vend dhe po
vepron, Kosova ka hyrë në
komunitetin ndërkombëtar e njohur
në Evropë, në Amerikën e Veriut
dhe përtej. Fillim shumë i mirë për
një vit, po ende mbetet mjaft për t’u
bërë.Pres me kënaqësi festimin e
shumë përvjetorëve të pavarësisë së
Kosovës. Puna duhet përqendruar
tani tek ekonomia. Gjendja e
ekonomisë botërore është e vështirë.
Kosova do të jetë nën një presion të
madh, prandaj do të jetë e
rëndësishme të krijohen vende pune
brenda Kosovës, për t’iu hequr një
pjesë të barrës punëtorëve të vendit.
Do të jetë po ashtu e rëndësishme që
të vazhdojë procesi i privatizimit, të
  L    
sigurohet energji, të negociohen
kontrata për energji, të rindërtohet
KEK-ut, të përfundohet
infrastruktura rrugore, në mënyrë që
Kosova të zërë vend në qendër të
ekonomisë rajonale, duke dhënë
kontributin e saj dhe në të njejtën
kohë të krijojë vende pune për
qytetarët e saj. Pra strategjia duhet të
jetë ekonomia, edhe një herë
ekonomia dhe përsëri ekonomia.
Është me shumë rëndësi vazhdimi i
ndërtimit të institucioneve, të
luftohet dhe të dekurajohet
korrupsioni, të ndëshkohet krimi.
Këto janë fusha që do të ndikojnë në
pranimin eventual të Kosovës në
Bashkimin Evropian, që është me
shumë rëndësi për të ardhmen e
saj.Natyrisht se është një çështje e
rëndësishme veriu i tensionuar dhe
risistemini i të zhvendosurve serbë,
por un kam bindjen time të thellë se
ndërtimi i të ardhmes ekonomike të
Kosovës, është një sfidë edhe më e
madhe se sa çështja e të ardhmes së
veriut të Mitrovicës dhe integrimit të
refugjatëve serbë. Këto janë
probleme të rëndësishme me të cilat
udhëheqja kosovare duhet të merret,
por për momentin nuk ka mbetur
shumë për t’u bërë përsa i përket
Mitrovicës. Mitrovica nuk ka të
rrugë tjetër që mund të ndjekë, por
nëqoftë se Kosova vetë është një
shoqëri e fortë dinamike, gradualisht
barierat mes pjesës së qytetet në veri
të Lumit Ibër dhe pjesës në jug të tij
do të zhduken. Një integrim
funkional do të ndodhë, por kjo
varet në një masë të madhe nga
suksesi i jugut. E njejta gjë është e
vërtetë për refugjatët serbë. Në qoftë
se ekonomia e Kosovës është
dinamike, në qoftë se krijohen
vende pune, njerëzit nuk do të
ndjeheshin të kërcënuar nga kthimi i
fqinjëve serbë dhe vetë serbët do të
ndjeheshin më të sigurt. Pra
ekonomia duhet të jetë preokupimi
kryesor i qeverisë, komunitetit të
biznesit dhe komunitetit
ndërkombëtar për vitet në
vazhdim.Përsa i takon mbështetjes
amerikane ,nuk ka asnjë dyshim që
Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë
të jenë një mik i madh e i mirë i
Kosovës. Ne kemi qendruar krah për
krah me të, ne e kemi ndjekur atë
gjatë procesit të pavarësisë dhe ne
jemi të vendosur për të garantuar që
ajo të jetë e sukseshme si shtet.
Interesi jonë është që i gjithë
Ballkani të jetë një rajon i
qendrueshëm. Shtetet e Bashkuara
kanë dhënë një ndihmesë të madhe
për të sjellë zhvillimet në stadin e
tanishëm. Ekzistojnë kërcënime ndaj
paqes, që janë të dukshme në
Bosnje, por mbetet ende punë për
t’u bërë në drejtim të stabilizimit të
mëtejshëm të rajonit. Ne do të
vazhdojmë angazhimin tonë. Nuk
kam asnjë dyshim se e njejta
politikë ndaj Kosovës do të
vazhdojë edhe nën Presidentin
Obama dhe populli i Kosovës do të
përfitojë nga qendrimi miqsor dhe
dashamirës i Amerikës.
Personalisht jam tejet i kënaqur që
populli i Kosovës pas brezash të tërë
vështirësish të mëdha ka dalë më
vete, është i aftë të shprehë vetveten
dhe të ketë identitetin e tij. Sigurisht
që pavarësia e Kosovës është edhe
për mua një prej arritjeve më të
mëdha.
3
 ALI PODRIMJA
HIJA DHE TË PUDROSURIT
Në bisht të aeroplanit flen kalaveshi i
Shumadisë dhe mbush kancelaritë e botës me
libra e tekste propagandistike kundër Kosovës
e çështjes shqiptare, ndërsa të pudrosurit tanë
bëjnë sehire me nga një çantë, rreshtohen para
kancelarive,të krekosur e të pudrosur se kur do
t’u hapen portat e hekurta dhe ç’farë t’u
ofrojnë në mbrojtjen e çështjes sonë kur u
mungon edhe një doracak propagandues rreth
çështjes sonë.
Por, të parit të Serbisë i hapën dhe dyert
evropiane. Me fanfare pritet, i cili në vitet e
përgjakshme mund të ketë vrarë edhe ndonjë
shqiptar ose boshnjak e të shohë sa larg e qet
plumbin kallashnikovi.
U dëgjuan me atë rast dhe fjalët: “Admirimin e
Evropës për heroizmin e trimërinë e popullit
serb” (Krye. Nicole Fontaine). E çfarë
“trimërie” paska treguar ky fis sllav, e dinë më
mirë kroatët, boshnjakët e shqiptarët.
Paska të tillë që edhe krimin e shpallkan
trimëri! Me këso sjellje nuk mund të zbutet një
fi s, që art e ka krimin. Po ashtu,nuk mendoj se
serbët nuk bën të afrohen në familjen
evropiane, por e kaluara e tyre nuk bën të
harrohet aq shpejt. Euforia e ca vendeve të
bashkësisë ndërkombëtare, në krye me Rusinë
e Greqinë, nxjerrin margjinave popujt e
dëmtuar nga paranoja serbe. Nëse thuhen gjëra
të tilla në një parlament, kur disa herë është
ndëshkuar, atëherë kemi punë me një
hipokrizi. Nuk më çudit nëse një ditë lexojmë
apo dëgjojmë se në Kosovë kurrë nuk ka pasur
luftë, as nuk është e vërtetë se ka pasur varreza
masive ndonjëherë, kjo është pjellë e
fantastëve.
Mahnitja e Evropës pas “triumfit”të
ashtuquajtur demokratik serb ndodh t’i lirojë
nga ndjekjet edhe kriminelët e formatit të
Sllobodan Milosheviqit. Pse veprohet kështu,
është mjaft e qartë. Mendojnë ca se këtë e
bëjnë për të ulur tensionin në Ballkan, mirëpo
harrojnë se mund të luhatet me drejtpeshimin
evropian. I admiruari i evropianëve asnjë
kërkesë nuk e mori parasysh. Është ky njëfarë
sinjali se serbët edhe në të ardhmen do t’i
shohim në rolin e komançerosëve në Ballkan.
Nëse tërheqim paralele mes nesh dhe hyrjes së
kalaveshit në Parlamentin Evropian, është
katastrofi ke. Ca vende për çështjen shqiptare
mbështeten ende në propagandën serbo-greke.
  L    
Mund të ilustrohet kjo edhe me nxjerrjen tonë
nga forumet e ndryshme ndërkombëtare,ku
bisedohet për fatin e Kosovës. Ndodh e njëjta
gjë si në shekullin XIX, kur shqiptarët nuk
mund t’i mbronin trojet e tyre. Por, shtrohet
pyetja: nëse shqiptarët nuk kanë të drejtë të
marrin pjesë në ato forume dhe të dëgjohen,
atëherë kush duhet t’i marrë në mbrojtje? Apo
mendohet se ne gjendemi ende në mesjetë dhe
me fatin tonë mund të luajnë si të duan të
tjerët. Nëse vazhdohet të na shikojnë në këtë
mënyrë, nuk bën të bëjmë sehir e të
mashtrohemi se me politikën tonë nuk ka. Të
bërit politikë me vetveten është turpërues në
kohën kur duhet të dëgjohemi më shumë aty
ku na prehet fati.
Ç’na duhen bajraqet e çatitë? Të padukshmit
filluan të qesin Kosovën në bixhoz.
Habit pasiviteti kombëtar në të dy anët e Murit,
thuajse Kosova është çështje afrikane.
Derdhim energjinë brenda vetes dhe harrojmë
gjërat vitale, që na cilësojnë si kulturë e komb.
Me sintagmën Shqipëri e Madhe prapë luhet.
Na nxjerrin si kartuç të kuq. E bëjnë këtë të
fshehin apetitet e të tjerëve dhe të arsyetohet
Serbia e Madhe, se kjo është diç tjetër.
Nuk duan ta pranojë pavarësinë tonë.
Por, ç’kemi ne të përbashkët me sllavët?
Nga sirtarët e kancelarive nxirren elaborate të
llojllojshme. Alarmohet opinioni ndërkombëtar
se pavarësia e Kosovës destabilizon Ballkanin;
se u formuake Shqipëria e Madhe (!). Por, këto
janë përralla për fëmijë.
Etnia e një populli krijon paqen në rajon. Rreth
ndriçimit të kësaj çështjeje diplomacia
shqiptare u tregua e paaftë; nuk mund të krijojë
aleatë seriozë për çështjen shqiptare, as nuk u
dëgjua; mbeti inferiore, të mos themi servile, e
dëgjueshme. Në momentin vendimtar mungon.
Mendojmë se të falim edhe xhelatin bëjmë
politikë të madhe.
Po me sjellje të tilla dëmtojmë para se gjithash
vetë Shqipërinë. Nuk çohet dorë nga e drejta
për të ekzistuar si kulturë e komb.
Bijtë e luftës e të dekës treguan guxim njerëzor
e kombëtar, dhanë ç’mundën. Të urtit e
njerëzit e pendës nuk di si do ta mbrojnë
jehonën e veprës së tyre. Mu për këtë
frikësohem se të ardhmes nuk i shihen konturat
ende. Loja me ne mund të përfundojë aty ku
ishim: pikë e pesë. info press.
4
 Në PËrvjetorin e tij të dyfisht (1844-1919) 
Ismail Qemali
Themeluesi i shtetit shqiptar
Nga një nëpunes i
lartë i perandorisë, ku
fama dhe privilegji, posti
dhe kariera në majat e
pushtetit ishin realitet,
kurse zilia dhe lakmia e
një kariere politike të
sukseshme ishin
prëzente nga
shumëkush. Plakun e
urtë, diplomatin e obskurantizmit e dallimit racor
vizionarin e joshte e
diçka tjetër.
Ashtu si kater shekuj e
gjysmë më parë idoli i tij
Skenderbeu qe kishte
braktisur privilegjin
otoman për një dinijtet
fisnik dhe më plot
rreziqe,bashkimin e për 7 vjet. Në maj të 1900, për t'u
principatave shqiptare në
një shtet . Edhe plaku
vlonjat ëndërronte Shqipërin shtet në vehte
dhe të mosvarun.
Diplomati e kishte të qartë se rruga gjerë tek
ky finalizim kërkonte mund ,dije dhe sakrifica
,se duheshin të bashkoheshin të gjitha forcat
sidomos figurat e dëshmuara për ketë qellim
,si dhe të bindet diplomacia përendimore për
synimin tonë nacional.
Duke e paraqitur një frymë të re të
liberalizmit politik dhe paknaqësisë ndaj
qeverisë, duke nxitur edhe përfaqesuesit e
popujve të shtypur të perandorisë në revoltë,
Ismail Qemali filloj zbatimn e finalizimit të
planit të tij politik . Ismail Qemali themelues
dhe kryeministri i parë i shtet, lindi në Vlorë
në një familje te pasur më 24 janar të vitit
1844, Ishte udhëheqës i shquar i Lëvizjes
Kombëtare Shqiptare Pasi kreu shkollën
fillore në qytetin e lindjes dhe gjimnazin
"Zosimea" në Janinë, më 1859 u vendos me
familjen e tij në Stamboll, ku u aktivizua në
lëvizjen patriotike shqiptare.Mori pjesë në
përpjekjet për caktimin e një alfabeti të
përbashkët të gjuhës shqipe dhe për
formimin e një shoqërie kulturore shqiptare.
Në Perandorinë Osmane pati funksione të
  L    
rëndësishme administrative dhe u
shqua shumë shpejt si
personalitet me pikëpamje
liberale. Postet e tij i përdori jo
vetëm për të ndihmuar lëvizjen
çlirimtare të bashkatdhetarëve,
por edhe për të lehtësuar sado
pak gjendjen e vështirë të
popujve të shtypur të perandorisë
duke luftuar kundër
dhe duke përkrahur përhapjen e
kulturës e të dijeve shkencore.
Kërkesat e Ismail Qemalit për
zbatimin e reformave
demokratike e çuan në konflikt
me rrethet konservatore të
Stambollit. U dënua nga Porta e
Lartë me internim, të cilin e vuajti
shpëtuar ndjekjeve të Sulltanit, u
arratis nga Stambolli dhe qëndroi
në vise të ndryshme të Evropës, ku vendosi
lidhje dhe bashkëpunoi me rrethet politike të
Lëvizjes Kombëtare Shqiptare.
Ismail Qemali zhvilloi një aktivitet të dendur
politik për njohjen e Shqipërisë në opinionin
evropian. Ai shpalli botërisht programin e tij
autonomist në intervista e artikuj të botuar në
shtypin shqiptar të kohës dhe në organe të
huaja. Platforma politike e Ismail Qemalit. në
përgjithësi përputhej me atë të ideologëve të
tjerë të Rilindjes, por me disa veçori në lidhje
me rrugët e mjetet për sigurimin e
autonomisë. Në këtë etapë të veprimtarisë së
tij ai mendonte të vazhdohej rruga reformiste
për sigurimin e autonomisë nga lart, i
shqetësuar se mos kryengritjet i jepnin shkas
ndërhyrjes së huaj.
Mori pjesë aktive në lëvizjen xhonturke, në
krahun përparimtar të saj që ishte për njohjen
e të drejtave të kombeve të Perandorisë dhe
u hodh kundër xhonturqve kur këta morën
pushtetin dhe vendosën diktaturën ushtarake.
Në dhjetor të 1908, me gjithë luftën që i bënë
autoritetet xhonturke, u zgjodh deputet i
sanxhakut të Beratit në parlamentin osman
ku, së bashku me grupin e deputetëve
5
 Nëntor 1912.
U caktua kryetar i
Qeverisë së
Përkohshme. Në
politikën e brendshme
dhe të jashtme të
qeverisë kombëtare u
tregua i prirur për
kompromise me
çifligarët, për të
përfituar
nga ndikimi që gëzonin
këta në shtresat e
pasura e të mesme, por
edhe i vendosur për
demokratizimin e jetës
së vendit, i
vëmendshëm kundrejt
politikës së Fuqive për
të shpëtuar atë që mund
të shpëtohej në dobi të
patriotë, mbrojti interesat e kombit shqiptar. atdheut, por i
Në këtë kohë ai kaloi në pozitat më të papajtueshëm me çdo cenim nga ana e tyre
përparuara duke e konsideruar kryengritjen e të pavarësisë e të sovranitetit kombëtar, i lirë
armatosur si mjet për sigurimin e autonomisë nga paragjykimet kundrejt fqinjëve me të
së Shqipërisë. U dallua si frymëzues dhe cilët kërkonte të kishte marrëdhënie
organizator i kryengritjeve antiosmane të miqësore, por edhe kundërshtar i rreptë i
viteve 1910-1912. Së bashku me L. synimit të tyre për të copëtuar Shqipërinë.
Gurakuqin e patriotë të tjerë hartoi Qeveria e kryesuar nga Ismail Qemali,
memorandumin e Greçës me 1911 dhe në ndonëse në kushte shumë të vështira të
fund të atij viti mori nismën për organizimin e brendshme e të jashtme, mori një varg
kryengritjes së përgjithshme të 1912. masash në fushën e ekonomisë, të ndërtimit
I ngarkuar nga rrethet patriotike të vendit shtetëror dhe të kulturës kombëtare që
shkoi në Stamboll për ta bindur qeverinë hapnin rrugën e zhvillimit demokratik të
osmane t'u jepte shqiptarëve autonominë. atdheut. Mbrojti pranë Komisionit
Pas fillimit të Luftës së Parë Ballkanike Ndërkombëtar të Kontrollit dhe pranë
ndërmori së bashku me Luigj Gurakuqin një kancelarive të Fuqive të Mëdha të drejtat e
aksion të ri politik për të shpëtuar atdheun. ligjshme të popullit shqiptar, tërësinë
Në mbledhjen e Bukureshtit më 5 nëntor territoriale të vendit. Në të gjitha këto veprime
1912 gjeti përkrahjen e kolonisë shqiptare të Ismail Qemali u tregua burrë shteti dhe
atjeshme dhe prej andej shkoi në Vjenë ku diplomat largpamës. Me politikën e tij ngjalli
u takua me personalitete politike austro- kundërshtimin e rretheve konservatore e
hungareze dhe me përfaqësues diplomatikë reaksionare çifligare si edhe të imperialistëve,
të fuqive të medha për të shtruar e mbrojtur të cilët e rrëzuan qeverinë kombëtare të
çështjen shqiptare, duke pasur parasysh kryesuar prej tij në janar 1914. Vitet e fundit
kontradiktat që ekzistonin midis fuqive. të jetës së tij të kaluara në mërgim Ismail
Ai për çlirimin e plotë të vendit, Qemali i përdori në dobi të çështjes shqiptare
më 19 nëntor 1912 njoftoi në atdhe se do të Vdiq në Itali nga një atentat me helm më 24
shpallej pavarësia nga Kuvendi Kombëtar që janar të vitit 1919. Me mall për atdheun ,por
do të mblidhej për të vendosur mbi të duke ju lënë bashkatdhetareve të vet
ardhmen e Vendit. U kthye me amanet Shqipërinë.
bashkëpunëtorët e tij në Shqipëri. Në Vlorë
kryesoi mbledhjen e Kuvendit Kombëtar që Libertas press
shpalli Pavarësinë e Shqipërisë më 28
  L    

6
 NË 130 VJETORIN E LINDJES SË LUIGJ GURAKUQIT
VIGANI LIBERATOR
Jeta dhe vepra e Luigj Gurakuqit, janë "pasqyra" e një populli me tradita të shquara të
europianizimit të atdheut të shenjtë të Gjergj Kastriotit, janë "balsam" për edukimin
atdhetar të brezave dhe për lulëzimin e kombit të tij. Nuk ka figurë më të ndritur, më të
pastër dhe më patriotike për shekullin e njëzetë (me përjashtim të Nënë Terezës) se sa
figura burrërore e fisnike e të pavdekshmit Luigj Gurakuqi, Viganit Liberator.
Luigj Gurakuqi është një nga Luigji u lind me 19. 02 .1879 në Shkodër ,
personalitetet më të shquara te levizjes sonë nga prinderit Pjetër e Leze Gurakuqi dhe u
patriotike e demokratike, arsimore e rrit ne gjirin e kësaj familje tregtare të
kulturore në fundin e Rilindjes Kombetare kamur dhe të kulturuar të këtij qyteti.
dhe të fillimeve të Pavaresisë. Shkollën fillore e të mesme, jo të plotë i
Figurë poliedrike e madhore; Luigj ndoqi në Kolegjin Saverian. Më pas
Gurakuqi ishte politikan e diplomat, shtetar ploteson arsimin e mesem në kolegjin
i shquar, gjuhëtar, poet arberesh të Shen Adrianos në Shën
e prozator, estet e kritik Dhimiter Koronë. Gurakuqi, ka qene
letrar, pedagog e nxenesi i parë shqiptar i këtij kolegji. Për 2-
tekstolog, ekonomist e 3 vjet studion për mjekesi duke vazhduar e
financier, orator, njeri i diplomuar për shkenca natyrore.
kultures dhe i shkences, Luigj Gurakuqi pati fatin se ra ne duar të
i fjales dhe i veprimit, i mësueseve tepër të zot, atdhetar e
pendës dhe i pushkes. intelektual të shquar ,si Anton Xanoni,
Mbi të gjitha Gurakuqi Gasper Jakova - Merturi dhe Jeronim De
ishte patriot i madh, Rada, i cili nuk qe vetëm një edukator i
atdhetar i flakët, bashk vërtetë për te , por edhe një figure që e
themelues i shtetit frymezoi për tërë jetën.
shqiptar. Gurakuqi ishte poliglot. Përveç shqipes,
Nga ana tjetër, Luigj zoteronte në menyrë të shkelqyer
Gurakuqi, si rralle latinishten, italishten, turqishten dhe
kush, përjetoi ngjarjet frengjishten. Dinte greqisht e gjermanisht.
më kulmore të jetës së Ka të ngjarë edhe anglishten. Fan Noli e
vendit të vet në cilesonte Luigj Gurakuqin pionier të
çerekun e parë të qyteterimit përendimor në Shqiperi, si një
shekullit tone. Në shumicen prej tyre qe nga shqiptaret e flaket që thithi me themele
pjesemarres i drejtperdrejte, madje ndër kulturën e përendimit dhe si njeriun që
organizatoret e drejtuesit kryesor te tyre. punoi me gjatë e më shumë se kushdo tjetër
Një personalitet i këtyre permasave dhe për të mbjellur farën e saj në Shqiperi.
këtyre kontributeve nuk kishte si të mos Dashurinë dhe detyrimet ndaj atdheut i
terhiqte vemendjen e shumë studiuesve të quante si gjerat më të shtrenjta për çdo
fushave të ndryshme. Luigj Gurakuqi është shqiptar, se këto detyrime nuk mbarojnë
nder figurat jo vetëm nga më të studiuarat kurre. Për çdo shqiptar - porosiste Gurakuqi
por edhe nga më të vleresuarat. - dita e 28 nëntorit nuk duhet të jetë vetem
Por, edhe një figurë e tillë kaq e vleresuar si një dite festimi por secili duhet të bëjë
e Gurakuqit, nuk i shpetoi dot censurimit, analizën e jetës së vet dhe, më dorë në
limimit e modifikimit që të bëhej sa më e zemër, të pyes vetveten nëse ka bërë
pranueshme për ideologjinë e kuqe dhe gjithkund e gjithmon detyrën që ka obligim
sistemin e saj. perpara atdheut.
  L    

7
 Janë këto ideale e përkushtime që e
vendosen Luigj Gurakuqin në krye të
levizjës së popullit tonë për liri e pavarsi,
demokraci, arsim e kulturë kombetare, duke
e bërë një nga personalitetet më të shquara
të kombit. Mori pjesë në Kongresin e
Manastirit, ishte drejtori i parë i Shkollës
Normale të Elbasanit dhe një nga
udhëheqësit e kryengritjeve të Veriut (1911-
1912). Ai ishte gjëneratori i të gjitha atyre
punëve të mëdha që u finalizuan me
shpalljen e Pavarësisë. Më 1916 ishte nga
themeluesit e Komisisë Letrare në Shkodër.
Personaliteti i Luigj Gurakuqit spikat edhe
në fushën e diplomacise. Ai qe përfaqesues
i Shqiperise në ballafaqimet diplomatike në
qëndrat më të mëdha të politikës europiane:
Në Londer, në Romë e në Vjenë, në Paris
dhe në Gjenevë. Kështu, në Londer, me
1913 me Ismail Qemalin dhe Isa Buletinin;
në Konferencën e Paqes në Paris, me 1919,
me delegacionin e Qeverisë së Durresit apo
në Gjenevë, me 1924, në Lidhjen e
Kombeve me Fan Nolin.
Në vitet 1921-1923 Gurakuqi si deputet i
Shkodrës u gjënd vazhdimisht në opozitë
me Zogun dhe gjithë feudalët e tjerë.
Bashkëluftëtar i F. Nolit, Gurakuqi ishte
ndër udhëheqësit më aktivë të Revolucionit
Demokratiko-Borgjez të Qershorit të vitit
1924.
Pas kundërevolucionit emigroi në Itali, dhe
në mars 1925 u vra pabesisht në Bari nga
njerëz të vënë nga pushtetaret e Tiranës së
tiraneve. Noli e vlerësoi lart figurën e këtij
biri të shquar të Shqipërisë dukë thënë:
Do të mjaftonte vetem Kongresi i Manastirit
dhe Pavaresia e Shqiperise që Gurakuqit t'i
rehatoheshin lirisht eshtrat në Panteonin
Shqiptar.
Kurse më elegjinë, Syrgjyn - vdekur" thotë:
Nëno moj, ç'është përpjekur
Gojë-mjalt' e zemër-hekur,
Syrgjyn-gjall' e syrgjyn-vdekur,
Ky Vigan Liberator.
Pas luftës së dytë botërore eshtrat e
tij sjellen në atdhe. Është dekoruar me
  L    
titulin e lartë "Hero i Popullit" dhe "Mësues
i Popullit".Shumë rrugë, shkolla dhe
institucione anë e kend trojeve Shqiptare si
dhe Universiteti i Shkodres mbajnë me
krenari emrin e tij.
Poezia është një kredo e gjithë jetës dhe e
veprimtarisë së Gurakuqit Krijimtaria
poetike e tij përfshin vitet 1898-1907. Më
pas, veprimtaria e gjerë politike nuk e lejoi
të merrej më poezi. Gurakuqi është ndër të
parët që parashtron kërkesën të ngrihet
mjeshtëria artistike në letërsinë amtare. Në
vjershën "Deka e zanave" thekson se
Shqipëria është vendi i poezisë, çerdhja e
zanave, ndaj atdheut i duhet kënduar me
nivel të lartë artistik.
Një nga poezit e tij ,dhe ndoshta nga më të
mirat e letersisë shqipe thotë;
Veç nji qellim i nalte t'ban me durue
e zemrën ta forcon;
nder kundershtime s'vyen kurr me u
ligshtue,
mjer ai qi nuk qindron!
Edhe si publiçist Luigj Gurakuqi bëri emër
të shquar, duke trajtuar problemet më të
rëndësishme të kohës. Botoi te revista
"Albania", te "Kalendari Kombiar", në
gazetat "Drita", "Liria e Shqipërisë", "La
Nacione Albanese".
Si stilist i shquar ai ka lënë modele të
prozës publiçistike në dy dialektet.
Gurakuqi dha ndihmesë me vlerë në
letërsinë e në kulturën tonë si poet,
publiçist, orator, hartues i parë i metrikës
shqipe etj etj.
Trashegimia Gurakuqiane është një minierë
e thellë dhe e begat që sa më shumë ta
germosh, aq më shumë do të nxjerresh. Më
jetën, më vepren e me gjakun e vet Luigj
Gurakuqi ështe një amanet që vjen si apel
për të gjith ne. Se vetem duke e bërë të fort
Shqiperinë dhe shqiptaret, duke ngritë në
pakufizim dashurinë dhe sakrificen ndaj
kombit dhe atdheut, mund te themi se
Viganin Liberator ,do ta i kemi përherë në
mes nesh.
Libertas pres
8
 Shkolla e parë ishte në Shkodër
Nga: Mehmet ELEZI

Për disa dhjetëvjeçarë shteti Historiani E. Zhak shton se edhe me e ndërrue fenë pushtuesi
komunist e pati zyrtarizuar një të tjera u hapën “në Pllanë, një synonte deri asimilimin, mund të
tezë të çuditshme, sipas së cilës fshat afër lumit Mat, më 1638, në thuhet se katolicizmi ishte
e para shkollë shqipe në trojet Troshan, më 1639, dhe në vetë pjesë qenësore e identitetit
shqiptare është hapur vetëm në qytetin e Shkodrës më 1698”. shqiptar.Katolicizmi
vitin 1887 në Korçë. Në kujtim të Autori përmend disa prej përfaqësonte kulturën dhe
kësaj ngjarjeje 7 qytetërimin
marsi qe shpallur si Shkollat e para shqipe janë hapur në Shkodër e perëndimor. E. Zhak
dita kombëtare e rrethinë rreth 400 vjet më parë dhe shkolla e lartë të citon një klerik
mësuesit. paktën 134 vjet më parë. Shkodra ka pasur françeskan shqiptar
Shkolla e Korçës të quajtur Leonardo,
bashkë me poezinë observatorin e parë astronomik në Ballkan. i cili, lidhur me
e Naim Frashërit që i Gjatë qindvjeçarëve Shkodra ka qenë një metropol i thelbin e këtyre
thotë “ta paçim për qytetërimit shqiptar e madje ballkanik. shkollave, pohon:
jetë hua” ka atë “Ne jemi më shumë
rëndësi që ka, por të dhënat mësuesve që shërbyen në këto misionarë të qytetërimit se sa të
historike janë të tjera, krejt të shkolla. Tërheqin vemendjen fesë”.
tjera. mbiemrat e tyre: Shqiptari Në këtë hulli është edhe Kuvendi
Shkollat shqipe në viset veriore (Gjon), Shkodrani (Filip), dhe një i Arbërit, i mbajtur më 14-15
të Atdheut kanë gjalluar të i tretë Dhërmiu (Dhimitër), që me janar 1703, të dielën e dytë të
paktën qysh prej katërqind sa duket është prej Dhërmiut. Epifanisë, në Kishën e Shën
vjetësh. At Donat Kurti në një Më pas u çelën shumë shkolla të Kollit në Mërkinjë të Lezhës. Siç
studim të botuar te Hylli i Dritës tjera. Derisa më 1878, pra një dihet ai u organizua me nismën e
më 1935 flet për të parën shkollë dhjetëvjeçar para “shkollës së nën kujdesin e drejtpërdrejtë të
shqipe në vitin 1638. Si të parat parë shqipe”(!) të propagandës një pape të madh, Klementi XI,
shkolla “për sa dijm na” ai së diktaturës, në qytetet veriore Albani. Studiuesit kanë vënë në
përmend “tri: shkolla e Pdhanës shqiptare e deri në Durrës siç dukje se nën veshjen fetare të
(lexo: Pllanës), e Blinishtit e e nënvizon studiuesi amerikan, këtij kuvendi të organizuar prej
Shkodrës”. Për të parën thotë se “kishte 21, shkolla të tjera fillore një pape me gjak shqiptar fshihej
është hapur më 1638. Ndërsa shqipe, që zhvillonin edhe synimi i madh me e mbajtë
studiuesi amerikan Edvin Zhak veprimtarinë e tyre”. Ai sqaron se gjallë shqiptarizmën, në kushtet
(Edwin Jacques) në librin e tij të secila prej këtyre shkollave e pushtimit osman.
njohur “Historia e popullit kishte rreth tridhjetë nxënës, Edhe fakti që dokumentet e këtij
shqiptar nga lashtësia deri në përveç asaj të Prizrenit, e cila Kuvendi historik u botuan
ditët e sotme” (The Albanians: kishte tetëdhjetë”. njëherësh në latinisht edhe në
An Ethnic History from Pre- Për arsye të njohura historike shqip, treqind vjet më parë,
Historic Times to the Present) i këto shkolla fillimisht u hapën në dëshmon qartësisht këtë synim,
çon shkollat e para shqipe pak rrethinë: në Shkodër dhe në ashtu siç dëshmon se njerëzit
më përpara në kohë, në vitin përgjithësi në qytete pushtuesi që shkruanin shqip nuk ishin të
1632. kishte kontroll të fortë, të pakët, pra as shkollat ku ata
“Shkolla e parë, e dokumentuar, përqëndruar, dhe kjo e kishin mësuar e mësonin
në gjuhën shqipe u hap në Velë vështirësonte deri në pamundësi shqip.Edhe në treqindvjetorin e
të Mirditës më 1632”, shkruan ai. hapjen e një shkolle shqipe. Kuvendit të Arbërit shteti në
Por kjo nuk ishte e vetmja. Sipas Shkollat ishin fetare, katolike. Kjo Tiranë bëri gjumin e madh,
tij “Një tjetër shkollë mjaft e përmasë ishte e kuptueshme për bashkë me institucionet e veta
hershme ishte hapur në Kurbin kohën, nuk mund të ishte akademike, përfshi më të
më 1632. Përveç shkrimit e ndryshe. Katolicizmi rëndësishmin institucion
leximit aty mësohej gramatika përfaqësonte fenë e parë të shkencor të vendit, Akademinë
shqipe dhe përdoreshin librat e shqiptarëve. Në ato kushte e Shkencave të Republikës së
Bardhit, Budit e Bogdanit”. sidomos, kur nëpërmjet trysnive Shqipërisë. Vijimësi e të njëjtit
  L    

9
 qëndrim shpërfillës që u mbajt
edhe për Nënën Terezë, në
vitin e Lumnimit të saj. Po të
mos kish bërë zhurmë shtypi,
edhe aq sa u bë me këtë rast
për Shenjëtoren e madhe, e që
ishte shumë shumë pak, edhe
aq nuk do të ishte bërë.
Por le të kthehemi prapë te
shkollat. Asnjë botim zyrtar nuk
i përmend ato. Tekstet
mësimore në shumë vështrime
vazhdojnë me tezat e vjetra.
Ndodh për mungesë
përgjegjësie të institucioneve
shtetërore, për padije, për
ateizëm, apo sepse janë
gjurmët e frymës
kundërkombëtare të diktaturës,
e cila e vinte “inernacionalizmin”
e ideologjinë mbi interesat
kombëtare? A të gjitha këto
kanë gisht së bashku në këtë
mbasdore?
Përhapësimi i një mashtrimi të
tillë historik e ligësisht të
shëmtuar për qytetërimin e
vendit tënd, duke e çuar hapjen
e të parës shkollë shqipe gati
treqind vjet më vonë se sa
është e vërteta e dokumentuar
prej studiuesve, për më tepër
në mes të një Europe ku
lulëzojnë universitete
mijëvjeçare, është me të vërtetë
diçka përbindshore. Eshtë një
ndër shërbimet më të këqia që i
bëhet lenies (kombit) shqiptare
dhe padyshim një investim për
llogari të qarqeve parake
etnonacionaliste ballkanike. Të
gjithë diktatorët e rroposin
popullin e vet, por jo edhe
qytetërimin e trashëguar,
kulturën e gjuhën e tij. Ajo që ka
ndodhur e pjesërisht po ndodh
edhe sot Shqipëri, është e
pakundshoqe në llojin e vet.
Me sa duket ishte quajtur
politikisht më e dobishme që,
për inat të Shkodrës e të Veriut
kundërkomunist, për urrejtje
ndaj katolicizmit e qytetërimin
perëndimor, le të fundohej edhe
trashëgimia kulturore e tronditi botën kulturore me
qytetërimi europian i kombit.
  L    
Me fjalë të tjera, jo nusja që
kruhej me mullixhinë, por plaka
shtrigë klithi: për inat të sime ré
tim bir e shtifsha në dhé!
Historiani amerikan Edvin Zhak
në veprën e naltpërmendur
shton se më 1877 në qytetin e
Shkodrës kishte edhe një
“qendër me ndikim për arsimin
e lartë, Kolegja e Shën
Françesk Savierit, që pajiste me
arsim teknik e tregtar rreth 400
studentë”.
Kjo shkollë e lartë ishte edhe
një qendër shkencore për krejt
Ballkanin, jo vetëm për
Shqipërinë. Sipas këtij autori,
“një risi shkencore në Kolegjin e
Shën Savierit ishte Observatori
Metereologjik, i themeluar aty
më 1888, si i pari observator
astronomik në Ballkan”. Ky
observator, thekson Zhak, “i
vazhdoi shërbimet e tij të
vlefshme deri më 1946, kur u
konfiskua nga regjimi
komunist”. Shkodra kështu
dëshmohet edhe një herë si një
qendër me peshë e qytetërimit
perëndimor jo vetëm në shkallë
shqiptare, por edhe më gjërë,
në shkallë rajonale.
E vërteta duhet më në fund të
thuhet: datat e themelimit të
shkollës së parë të lartë në
Shqipëri nuk lidhen me institutet
që i shpalli me shumë zhurmë
pushtetit komunist e që
vazhdojnë edhe sot me u njohë
si data zyrtare të fillimit të
shkollës së lartë. Shkolla e parë
e lartë shqipe daton të paktën
vitin 1877, kur dokumentohet
Kolegji i Shën Françesk
Savierit, që pajiste me njohuri
tregtare e teknike 400 studentë.
Dokumentohet kjo datë, por nuk
dihet: mund të ketë qenë hapur
edhe më parë.
Në studimin që e përmenda më
lart At Donat Kurti jep edhe një
të dhënë të mrekullueshme për
marrëdhëniet e vendit tonë me
atë revolucion teknologjik që e
fuqinë e jashtëzakonshme
shtytëse që u dha botimeve dhe
kulturës në tërësi: për lidhjet me
shtypshkronjën. Ai thekson se
shtypshkronja kishte hyrë në
Obot “fill mbas të gjetunit”,
domethënë fill pas shpikjes së
saj nga Gutenbergu.
Shtypshkronja e Obotit, shkruan
At Kurti, njihet më 1493. Kjo do
të thotë se ajo ishte futur në
Shqipëri vetëm 38 vjet pasi
Gutenbergu i dha vendit të vet
dhe botës prodhimin më të
famshëm të krijesës së tij:
Biblën e shtypur në
shtypshkronjën e vet.
Tridhjetë e tetë vjet për atë
kohë janë si tridhjetë e tetë ditë
sot, ndoshta më pak. Ai
përmend edhe shtypshkronjën
tjetër të Shkodrës, që njihet më
1563, por nuk përjashtohet që
edhe kjo të jetë më e hershme.
Shtypshkronja, siç dihet,
vlerësohet si një prej shpikjeve
më të mëdha të gjithë kohëve.
Studiues të ndryshëm e
vendosin Gutenbergun, autorin
e kësaj shpikjeje, ndër njëqind
njerëzit më me ndikim në
historinë e njerëzimit. Madje
amerikani Majkëll Hart (Michael
H. Hart), e rendit të tetin sipas
këtij kriteri. Futja kaq e
vrullshme, e menjëhershme, e
kësaj teknologjie dëshmon se
në Shkodër e rrethina lidhjet me
Perëndimin ishin të
drejtpërdrejta; dëshmon se aty
kishte një jetë intelektuale të
dendur, plot energji, aty
shkruhej, krijohej, botohej,
përhapej kulturë.
Cilët libra janë botuar në ato
vite të mugëta? Mjerisht gjatë
zhvillimeve të mëvonshme
dramatike në trojet shqiptare
ato janë zhdukur. Por gjithësesi
mund të shpresohet se diçka do
të ketë mbetur e herëdokur do
të zbulohet Arkivat e Vatikanit e
ato të Stambollit kanë. ende
shumë galeri të paprekura prej
nesh.
10
 SHTETI NDËRTOHET NGA OBLIGIMET TONA
Në Kosovë, deri më tash në jetën
publike dhe atë politike ka pasur shumë
keqinterpretime, neglizhencë dhe keq
përdorime në emër të investimeve dhe
zhvillimeve të biznesit familiar dhe atij
makroekonomik , të cilat shoqerisë tonë
qe në start i kanë hapur probleme të
konsiderueshme .
Përvoja e vendeve në
Ngulfatjes së ekonomisë, dhe tranzicion ka dëshmuar një
fakt të pakontestueshëm se
bugjetit të Kosovës pos të shumtën e rasteve virusi
matrapazeve të biznesit apo gjeneratori kryesor i
korrupsionit në këto shoqëri
,,i kontribojnë“ edhe individ është pikrisht ushtrimi i
bizneseve të pa liçensuara
nga aparati institucional, por apo ilegale,si dhe mos
kryerja e obligimeve
edhe mangesitë nga hapesirat tatimore dhe sociale e këtyre
ligjore, jo mirë të kalkuluara aktiviteteve.
Sistemi i taxave, numri i
në kuader të politikave vogel i taxambledhseve dhe
pagesat e ulta për punëtoret
financiare-buxhetore. e ministrisë së financave
janë disa nga pengesat që
qeverisë i shkojnë në disfavor kur është
në pyetje buxheti i Kosoves.
Në kosovë janë dy mundësi që njeriu të
“pasurohet” ne radhe të parë duke
ushtruar biznesin në mënyrë ilegale që
do të thotë pa u regjistruar, pa marrë leje
punë dhe pa treguar për aktivitetin që
ushtron. Për këtë dukuri më së shumti
kemi ndegjuar që zhvillohet në enklavat
serbe por kjo dukuri është shumë
prezente ne mbarë teritorin e Kosovës.
Të dhënat statistikore tregojnë ; se në
Kosovë kemi mbi 80 mijë biznese që
ushtrojnë veprimtarin e tyre, kurse vetem
rreth 40 mije prej tyre kanë leje punë që
do të thotë se vetem gjysma e tyre
paguajnë obligimet shtetrore.
Mundësia e dytë është që të gjith ata që
kanë të regjistruar dhe të “lajmeruar”
biznesin e tyre është mos paraqitja e të
ardhurave reale. Psh nëse një biznes ka
qarkullim tremujor deri në1200 euro ai
paguan taxa vetem 37 euro. Shumica e
bizneseve që janë më emer dhe që njihen
për qarkullime të mëdha mbrenda ditës
dhe që ndoshta edhe i tejkalojnë vetem
  L    
mbrenda ditës shumën prej 1 200 euro,
në librat e tyre për tatim këtë shumë e
evidentojnë për një tre mujorsh.
Ndersa janë të parët për
kritika(dekorative) si ndaj qeverive
komunale dhe asaj qendrore ,kjo shtresë
e biznismeneve të politizuar këta që
qarkullojnë qindra mira euro mbrenda
ditës dhe i ikin tatimit dhe sherbimeve
obligative ndaj shtetit . Taksat prej 37
euro ne tre muaj dhe pasuria e tyre
marramense që pasqyrohet edhe me
ekspoze te makinave luksoze, nuk mund
të arsyetojnë burimine e të ardhurave dhe
asesi të trashegimisë por paraqesin
legalizimin e korruptit kordinativ me
shtresat e niveleve vendimmarrese.
Në fakt kjo dukuri shlirë mund të
kategorizohet në suazat e një sjelljeje
tipike deviante që i ka ikur që moti
kontrollit shoqëror dhe atij social të
shoqërisë dhe estabilishmentit tonë
shtetrore.
Këtë dukuri negative do të mund ta
ndërprisnim, vetëm po qe se i
ashpërsojmë ligjet perballë kësaj kaste
virusale të shoqerisë sonë dhe me
krijimin e aparatit të mirfillt shtetrore
Poashtu me ligj duhet sanksionuar në
mënyrë tejet të precizuar të drejtat dhe
kompetencat e aktivitetit dhe formave te
biznesit ne menyre qe të mos mund tu
iket obligimeve tatimore ashtu siq
parashef e drejta ligjore. Vetëm me një
evidencë precize dhe në harmoni me
ligjin, do të mund të mundësonin
mbikqyrjen qe e aplikon çdo shtet kur
kërcënohet në mënyrë alarmante nga
dukuria e mos kryerjes së obligimeve
tatimore e cila ne rastin tonë është
kancerogjene . Prandaj ne duhet ti
denoncojmë publikisht këtë shëmti që
është ne të e miren e zhvillimit të shtetit
dhe rrites tonë. si dhe nje turp .meqë
gjendemi ne rangun e vendeve dhe
shteteve me të varfëra dhe më së shumti
të korruptuara...
Le ta ndertojmë shtetin me mundin,
kontributin dhe vetdijen tonë e jo me
premtime dhe dhurata të huaja në formë
shoku.
Nga: Valentin TANUSHI
11
 QYTETET TONA
LEZHA
QYTET TRE MIJVJEQAR
Lezha qyteti bregdetar mijravjeqar , ndodhet në
veripërendim të Shqiperise, në një krahine me lavdi dhe me
një histori të bujshme dhe krenare qe pak qytete e posedojnë
jo vetem në Shqiperi por edhe më gjerë.
Në gjysmen e dyte të shekullit X , para krishtit themelohet
qyteti i Lezhes me emrin Akrolisi , qe kishte fortifimin e tij në
majë të malit Shelbuem . Në vitin
335-330 para krishtit perfundon
sistemi fortifikues i qytetit që bëhet
një nder qytetet me të fortefikuara
të ilirisë. Në periudha të ndryshme
qyteti është quajtur edhe Lis,
Lissus, Lisos, Alesio, Lesh dhe
Lezhë. Ne Lezhë ka pasur një nga
rezidencat e saja mbreteresha ilire
Teuta dhe Mbreti Gent .Ne Lezhë
me 2 mars te vitit 1444 u organizua kuvendi i princave
Shqipetar, quajtur "Beslidhja e Lezhës".
Po në Lezhë me 13 janar 1468 – Vdes Gjergj Kastrioti qe
kishte ardhe përë të mbledhur lidhjen e dytë të princave
Shqiptar në luftë kunder osmaneve, u varros në kishen e
Shënkollit ku sot është edhe memoriali i tij .
Ne vitin 1478 – Lezhjanet organizojnë qendresën antiosmane
edhe përë 23 vjet të tjera.. Më pas vjen nga Italia nipi i Gjergj
Kastrioti (Skenderbeu i ri) përë të organizuar edhe një herë
kryengritjen antiosmane.
Në Merqi të Lezhes mbahet me 1703 edhe kuvendi i dheut të
arberit. Ne Lezhë kuvendi i krerëve të kryengritesve të
Shqiperisë së veriut ne mbeshtetje të lidhjes Shqiptare të
Prizrenit dërgon 72 perfaqesues. Vëllezerit Coku udhëheqës
dhe atedhetar të zjarrt ngisin flamurin kombetar me 3 dhjetor
1912 dhe përkrahin pa rezervë qeverinë e Vlorës..
Ne vitin 1905 dhe 1979 Lezha goditet nga dy tërmete shumë
të fuqishme qe shkatrruan qytetin dhe fshatrat e sajë gati
tërsisht.
Kultura Lezhjane është konvergim i traditave kulturore të tri
zonave të Shqiperisë veri- perendimore,si Zadrima,Mirdita dhe
Malesia e madhe. Zadrimoret dhe Mirditasit janë popullsi
autoktone ndersa malsoret e Malesise se madhe kanë zbrit
midis lumejvet Mat dhe Drin 200-300 vjet më parë. Edhe në
periudha të mevonshme dhe gjerë në ditet e sotme Lezha me
  L    
rrethinë, ka luajtur një rol të madh dhe ka dhëne figura të
mëdha të historisë dhe kulturës shqipetare.Si Frang Bardhi
autori i fjalorit Latinisht-Shqip .Abati i Mirdites Preng Doçi
themeluesi i shoqerise Bashkimi ,shkrimtar dhe ideolog i
levizjes së rilindjes kombetare.Pjetër Zarishti poet dhe klerik,
At Gjergj Fishta një nga figurat më të ndritura të historisë tonë
kombetare.
Po nga Lezha edhe në ditet e
sotme kane dalë një grup i shquar
dhe respektuar klerikesh , poetesh
dhe intelektualesh të fushave të
ndryshme si , Zef Pllumi Ndoc
Gjetja, Rodolf Marku,Preç Zogaj,
Tonin Çobani, ,Pashk Pervathi
dhe publicistet si Nikoll Lesi, ,
Aleksander Frangaj,etj
Komunizmi siç e shkaterroj tërë Shqiperinë nuk la pa e
shkaterruar as Lezhën.
Lezha ky emër i lashtë gati sa vetë jeta,në të nuk u restauruan
gadinat dhe ndërtesat e vjetëra shekullore por përkundrazi u
shkaterruan dhe në vend të tyre u ndërtuan të tjera duke çuar
deri në zhdukje , Lezhën e lashtësive, e cila sot mbijeton ketë
emër vetem me pak ndërtesa muze dhe me germimet
arkeologjike, që vazhdojnë edhe sot duke zbuluar çdo ditë
lissusin e lashtësive, qytetin mbi 3 mije vjeçar buzë lumit drin.
Me ardhjen e demokracise,Lezhës pathuajse i ka ndryshuar
faqeja krejtesisht, sot ka disa shkolla të mesme pa llogaritur
ato fillore si dhe me dhjetra qendra shendetsore , spitale të
fuqishme,pallatin e kulturës, biblotekën etj etj.
Lezha sot është qender prefekure.
Kudo shikon ndertime të reja qendra bisnesi dhe kulture e
tjera të cilet Lezhes po i japin edhe me shumë hijeshinë e këtij
qyteti bregdetar qe se bashku me qytetin e Shengjinit dhe
plazhin e bukur, lagunat në gji dhe vargmalin e shengjinit
krenar do ta bejnë qe të jenë ne qender të vemendjes të vetë
qeverisë shqiptare dhe bisnesmenve nga shqiperja dhe e
mbarë bota .
Lezha ka një dhuratë nga zoti qe rrallë pak qytete të
Shqiperise e kanë.,malin,fushën dhe detin , rezervate me
peshk e pyje, me uje të ftohte. Është vendi me më shumë
perlë në mbarë trojet Shqiptare.
12
 QYTETI KRENAR ME EMËR GJAKU
Gjakova është qytet në pjesën
perëndimore të Kosovës, shtrihet
nën kodren e Qabratit që i qendron
kurorë mbi krye, në bregun e majtë
të lumit Erenik, në të djathtë të lumit
Llugas, dhe mbi Krenë, që e
përshkonë përmes qytetin.
Ka indikacione si dhe dëshmi
të kulturës materiale, se në
vendbanimin e qytetit të
Gjakovës është jetuar edhe
gjatë periudhës antike. Si do
që të jetë qyteti ekzistues i
takon periudhës së mesjetes
së vonë. Në bazë të dhënave
historike, Gjakova sipas
burimeve të kulturës
materiale, ndërtimeve
arkitekturale monumentale,
njihet si qytet nga dekada e
fundit të shek. XVI. Gjakova si qytet
më këtë emër daton një shekull më
heret , por lulëzimi i vërtet i saj fillon
në fund të shekullit XVI dhe në fillim
të shekullit XVII. Nga kjo periudhë
veçojmë ndërtimine objekteve të
kultit me biblioteka ,shkolla si dhe ,
urave lidhese të qytetit mbi lumin
Krena; Si ajo e Tabakut, ura e Taliqit
etj,të cilat edhe sot ekzistojnë.
Toka ku filloj të ngrihet qyteti ishte
në pronësi të Jak Vulës. Sipas
gojëdhënës, prifti e bindi Jakun që ta
dhuroj tokën për ndërtimin e qytetit, i
cili në fillim u quajt Jakovë (nga
turqishtja: fusha e Jakut). Në
shekullin XIX filloi të përdorej emri i
tanishëm.Gjakova si qytet i Kosovës,
kishte pozitë të përshtatshme
gjeografike si dhe kushte të
favorshme për zhvillimin e saj gjatë
periudhave të kaluara historike.
Prej një fshati të asaj kohe, Gjakova
u zhvillua në qytet, ku lulëzonte
zejtaria, tregtia, ekonomia.Qyteti
kishte disa shkolla fillore, biblotekën
e qytetit dhe rreth 1.000 dyqane dhe
godina të ndryshme. Gradualisht
filloj të rritet edhe numri i popullsisë
  L    
se qytetit fal natalitetit por edhe
migrimit të popullsisë së ardhur nga
fshati. Këta të ardhur kishin për
qëllim të largoheshin nga fshati që t’i
iknin shfrytëzimit feudal, prandaj
zunë të merreshin me zejtari.
Rrethina e qytetit përfshinte fshatra,
në rafsh dhe në malësi, ku zhvillohej
prodhimtaria e dritherave,pemëve e
perimeve dhe blegtorisë .
Vendimet e Konferencës së
Ambasadorëve në Londër me 1913
sakatosen edhe Gjakoven. Pjesa më
e madhe e territorit të saj mbeti e
ndar më një kufi të dhunshem duke
krijuar veshtirsi në jetën e
përditshme dhe çmim gjaku kalimi .
Që nga themelimi i tij si qytet
,Gjakova dhe rrethina luajtën rol të
rëndësishëm gjatë historisë dhe
levizjeve kombetare si në aspektin
ushtarak(kryengrites) edhe në atë
politik dhe kulturorë. Për shkak të
atdhetarizmit dhe shpirtit
kryengrites,Gjakova e pagoj shtrenjt
sëcilin kundershtimim dhe luftim të
të huajve. Nga ky qytet ,kanë dalurë
personalitete dhe figura të njohura
të niveleve të ndryshme ,që vendit
dhe kombit i dhanë emër dhe zemër,
kurse vendlindjes pagzimin me
emërtim gjaku ,dhe djep të fatosave
dhe intelegjences së permasave
nacionale dhe ndërkombtare, ku
figura e tyre shëndrit historinë që
nga e kaluara e gjerë më sot ,
dhe numeri i këtyre
idealisteve,atedhetareve dhe
humanisteve është aq i madh sa
duhen faqe të tëra për numrimin e
tyre ,kurse histoia në faqet e sajë ,pa
këte armatë atedhetaresh, ajkë
intelegjence dhe krijuesish gjakovarë
,do të ishte aq e manget
gjerë në pergjysmim.
Qyteti i Gjakovës si
qendër komunale, është i
njohur si qendër kulturore
dhe bisznesi jo vetëm në
suazat komunale por edhe
si regjionale dhe gjithë
kombëtare. Ku spikasin
ndertime moderne,
qendëra biznesi kulture
dhe arsimi, sporti etj
.Bartës kryesorë të
kulturës dhe arsimit në qytetin e
Gjakovës janë: Muzeu, Arkivi,
Instituti për mbrojtjen e
monumenteve, Biblioteka ,Pallati i
kulturës, Grupi letrar, Teatri
Kombëtar etj .Gjakova pos shumë
shkollave fillore ,ka katër shkolla të
mesme, shkollën e muzikës si dhe
Fakultetin e Edukimit .Gjakova pas
luftës çlirimtare ka përseri lidhje
edhe me viset e saja të para vitit
1913, gjë që lehtëson lidhjet
ekonomike dhe levizjet familjare.
Çlirimi përfundimtar i vendit edhe
Gjakoves i ka hapur prespektiva të
reja ,kulturore- arsimore ,ekonomike-
teknologjike të infrastruktures rrites
së standarteve jetësore, integrimeve
dhe lidhjeve të munguara
kombetare. Gjakova pas gjithë
asajë dhune gjenocidiale, sot
prapseprap frymon dritë dhe jetë
.Sepse ashtu ëndrruan brezat ashtu
vepruam ne, ashtu dashti vet Zoti.
Nga: Fran Tanushi
13
 NJERIU DHE ARTISTI
 

Tinka Kurti 
 
Djaloshit të rënë nga kreshtat e malesisë së Gjakovës në Shkoder, dallgët e kohës dhe
peripecitë e jetës e sollen edhe në kryeqendren boshjake, ku do ti lind femija i tij, krenarija e
familjes dhe tërë skenës dhe kulturës kombetare, Tinka Kurti.
Lindi më 17 dhjetor 1932 në Sarajevë.
U ngjit për herë të parë në skenë kur ishte vetëm 14 vjeç. Për
Tinka Kurti “Zoja e disa vjet u aktivizua në teatrin amator në Shkodër. Më 1947 u
përjashtua nga Liceu Artistik i Tiranës dhe nuk mori asnjëherë
rande” e teatrit dhe ndonjë diplomë shkolle, por kjo nuk e pengoi të bëhet një aktore
kinemasë shqiptare, e madhe dhe shumë e kulturuar.
është një aktore e Që viti 1949 e deri sa doli në pension ishte aktore mjafte e
suksesshme, ku interpretoi qindra r role. Veçanërisht e pa
madhe, dhe një nga krahasueshme ishte në rolet e forta dramatike të nënave, por po
5000 gratë më të kaq e madheshtore ishte edhe në komedi. Shkëlqen me role
protagoniste në “Gjaku i Arbrit”, “Histori Irkutase”, “Toka
shquara të planetit, Jonë” – ku luan në fillim Filen e pastaj Loken, “Fisheku në
me emër të vendosur pajë” apo “Fejesa e Çehovit”. Si rrallëkush, Kurti rikonfirmon
në pllakë mermeri talentin e saj edhe në kinema, duke interpretuar në rreth 35
filma artistikë, duke filluar me filmin e parë të metrazhit të
në Uashington. gjatë, “Tana”, më 1958.Të paharruar kanë mbetur Nënë
Pashako tek “Yjet e netëve të gjata”(1972), Halla tek “Çifti i
lumtur” (1975), Sinjorina Mançini tek “Vajzat me kordele të kuqe(1978),
Gjyshja tek “Zemra e nenes”etj etj. Rolet e arrira i sigurojnë çmime të ndryshme,
si në festivalet kombëtare të filmit, ashtu edhe ato të teatrit, të cilat kulmojnë me
çmimet e karrierës në të dyja fushat.
Këtyre çmimeve u shtohen edhe
vlerësime të tjera të rëndësishme, si
medalja “Mjeshtër i Madh i Punës”,
akorduar nga Presidenti i
Republikës.
Në arkivin e sajë dhe duke u
renditur interpretimet e sajë, numri
arrin në 320 role. Shumica janë në
dramë, por pa lënë pas edhe filmin,
Me diapazonin e gjerë aktorial në
skenë dhe në kinematografi, më rolet
që dhuroi,Tinka Kurti mbetet e
pashlyeshme në kujtesen e
spektatorit tonë artdashes.
Ngado që të udhetojë kjo grua, era e
shirokut dhe era e murlanit shkodran
do ta ndjek pas.Gruaja zonjë me një
diapazon të gjerë aktorial në skenë
dhe në kinematografi, për rolet që dhuroi, pak kush mund ta nxjerre nga mendja.
Zoja e randë" e teatrit dhe kinemasë shqiptare, një aktore e madhe më plotë
energji e që nuk ka ndërmend të plaket edhe përse të tjeret ja numrojn vitet,
megjithse është pensioniste, është aktive në shumë shfaqje televizive dhe teatrale
në të gjithë hapsirën kulturore dhe gjeografike shqiptare.
Tinka Kurti jeton në Tiranë.
Libertas press
  L    

14
 Azem SHKRELI

NE RRUGE

Tash jam diku larg teje, larg vedi

dhe - ku me dijtë kah më tresin
udhëkryqet e shumta t'jetës?

Jam ba përshëndetje e harrueme e kalimtarëve,

jam ba lot e kangë
jam ba betim i rrugëve dhe rreze e shkrepun majë
gurit.

Tash jam diku larg teje, larg vedi

dhe - ku me dijtë ku sosin
fijet e këputuna t'kësaj kange?

Jam ba pre shitimi i syve zjarr,

jam ba bekim e namë,
jam ba zog e re n'krah t'agsholeve t'bardha?

Tash jam diku larg teje, larg vedi

dhe - ku me dijtë kah m'tresin
Fran TANUSHI ( pa dialog ) –Acryl udhëkryqet e shumta t'jetës nuk e di.

Heinrich HEINE
Fran TANUSHI
LUNDRIM
NË VËND TË LETËRES
NËNËS
Tek direku qeshë më këmbë Kot më pret tek dera
Dhe vala valën sillte. si netëve të vona dikur
Lamtumire! Hyjnori vend! kur isha gjimnazist
Anija çan në ikje.
Kot më pret rreth sofrës
Shtëpizën pas e lamë ne mes vëllezërve
Dritare-ndezur-prush; t`bekuemen me e shijue
Syshqyer mbeta për atje
Po s'përshëndeti kush. Kot mos derdh lotin
s´është ashtu si thonë
Hiqmuni nga sytë, ju lot se pesha e jetës më është rëndue
Që unë të mos shoh zi
Zemr' e lënduar, mbahu fort Ti vet më ke thënë
Në dhembjen pa kufi jeta është luftë
që duhet fitue
  L    

15
 SHTYPI BOTRORË
PËR NE DHE RRETH NESH

Wall Street Journal

,,TELASHET E BALLKANIT"
Shteti i ri i pavarur i Kosovës, ende i panjohur nga dy të tretat e shteteve të botës – përfshirë këtu edhe pesë
vende anëtare të BE-së –mezi që po funksionon edhe pas 10 vjetësh administrimi nga Kombet e Bashkuara.
Dëmi më i madh politik për këtë shtet të ri vjen nga veriu i banuar me shumicë serbe, pjesë kjo e cila vazhdon të
udhëhiqet nga Beogradi, pa ndonjë vërejtje më thelbësore nga BE-ja ose SHBA-ja. Kjo në fakt ndan shtetin e brishtë
të Kosovës dhe sforcon tensionet e vazhdueshme etnike
Shkaku kryesor për pjesën më të madhe të këtij jostabiliteti ende gjendet në Beograd.
Për ta ndalë këtë trend të kthimit prapa në Ballkan, Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara duhet të tregojnë një
vendosmëri më të palëkundur dhe qartësi më të madhe.

Christian Science Monitor

FITORJA E HESHTUR E KOSOVËS MBI NACIONALIZMIN E DHUNSHËM ETNIK
Politika e joshjes funksionon. Njësoj sikurse edhe zgjedhjet demokratike. Dhe është e mundsme që dhuna
dhe urrejtja e kahmotshme të zvogëlohet. Këto janë mësimet që janë nxjerrë nga ajo qoshja e harruar e botës, në
Serbi dhe në Kosovë.
Politika e joshjes është fuqi magneti e Bashkimit Evropian. I bën vendet tjera të rajonit të synojnë
anëtarësimin në klubin evropian të paqes dhe prosperitetit - madje, edhe me çmimin e bërjes së reformave të
dhembshme demokratike.
Qeveria e re e Beogradit, me gjithë insistimin se pavarësia e Kosovës është e paligjshme, e ka detoksikuar
këtë çështje nga skena e nxehtë politike në atë të ftohtë ligjore tek Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë.
Po të përsëriteshin politikat e së kaluarës, ekstremistët serbë dhe ata shqiptarë, do të hidhnin në ajër paqebërjen e
durueshme të shqiptarëve dhe serbëve të moderuar. Do të orkestronin përplasje etnike, që shumë shpejt do të mund
të nxisnin një qark të ri të hakmar

,,Economist”
“Njëvjetori i shtetit të Kosovës”
Deri tani, 54 nga 192 shtete anëtare të OKB-së e kanë njohur Kosovën. Në mesin e atyre që e refuzojnë
njohjen, janë dhe pesë shtete anëtare të Bashkimit Evropian.
Por, pavarësisht të gjithave, nuk u vërtetuan parashikimet e shumë kritikëve, sipas të cilëve, shpallja e pavarësisë së
Kosovës do të shkaktonte dhunë dhe spastrime të reja etnike,
Sa i përket kërcënimit të dëgjuar para pavarësisë se Kosova paraqet një precedent të pakëndshëm për rajone
të tjera të pa qeta në botë, ka qenë e qartë qysh në fillim se ky argument do të përdorej nga Rusia.
Pavarësisht të gjithave, pozicioni i Kosovës mbetet i pasigurt.
Ndonëse nuk ka ndonjë oreks të madh për luftë në Ballkan, madje as në mesin e nacionalistëve më radikalë serbë,
rreziku i dhunës dhe jostabilitetit politik ende mbetet.
Ashtu siç kanë pranuar shumë analistë në Ballkan dhe në Bruksel, zgjidhja më e mirë është që të futen të
gjitha vendet e Ballkanit në rrugën e sigurt drejt anëtarësimit në BE.

,,Financial Times”
KOSOVA NË NJËVJETOR
Kosova po feston pëvjetorin e parë të pavarësisë, duke e ditur se frikat më të këqija që e shoqëruan shpalljen
e shtetit të ri, nuk u realizuan.
Pavarësisht tensioneve që mbajnë të ndarë shqiptarët nga serbët, gjatë vitit të shkuar nuk ka pasur ndonjë
shenjë serioze dhune apo valë refugjatësh.
Por, Kosova ende mbetet larg nga krijimi i një të ardhmeje të sigurt.
Kosovën e kanë njohur 55 shtete, numër ky shumë i vogël krahasuar me numrin e shteteve që nevojiten për
të shtyrë përpara kërkesën për një njohje nga Kombet e Bashkuara.Këshilli i Sigurimit vazhdon të mbetet i ndarë,
SHBA-të dhe aleatët perëndimorë mbështesin pavarësinë, kurse Rusia mbetet në favor të Serbisë.
Brukseli duhet të bëjë më shumë për futjen e vendeve të dala nga ish-Jugosllavia në BE.
LP
  L    

16
 THËNJE FILOZOFIKE
¾ Ç´do ditë e jetës sate është një faqe e një jetëshkrimit tënd. Kujdesu ta shkruash mirë, sepse një
faqe e ndynë gjithë librin.

¾ Ankohesha se nuk kisha këpuce, derisa pashë tjetrin që nuk kishte as këmbë.

¾ Nga ferri i të varferve është bërë parajsa e të pasurve.

¾ Jo ç´do njëri që i njef thellsitë e intelektit të tij , njef edhe thellsitë e zemëres së vetë.

¾ Po e deshe mirësinë, atëherë ti do të bëhesh patjetër i dobishem për atdheun tënd,pa menduar
dhe pa u përpjekur të bëhesh i tillë.

¾ Kush me ndergjegje hidhet në rrezik për hir të së mirës dhe nuk i frikësohet atij , është burr´
dhe pikërishte kjo është burrëria.

¾ Heroizmi ynë ndeshet jo në vepren e lartë të trimerisë luftarake , por vetem në veprimet heroike
të burrërisë qytetare.

¾ Që të bësh nga njerez të mirë qytetarë, duhet t´u japesh atyre mundesi që të zhvillojnë të drejtat
dhe të plotësojnë detyrimet e qytetarit.

¾ Kur unë bëj atë që deshiroj nën forcen e domosdoshmerisë , do të thotë që nuk jam i lirë.

¾ Pasuria është si uji i kripur: sa me shume pi,aq më shumë etje ke.

¾ Pasuria nuk i perket atij qe e ka,por atij qe di ta gezoje.

¾ Është thënë që etja për para,është baza e gjithe të kqijave në këtë botë.E njejta gjë mund të
thuhet për mungesen e parave.

¾ Mos prit deborë për të parë ditë të bardha.

¾ Parashuta dhe mendja janë njësoj, asnjera prej tyre s`ka vlerë nëse nuk është e hapur.

¾ Pasuria është shërbëtor i të mençurit, dhe zotëri i budallait.

¾ Tu qendrosh në besë të pabesëve, do te thotë të tradhetosh veten .

¾ Një njeri shetit tërë botën të gjëj ç´fare ka nevojë dhe e gjën kur kthehet në shtepi.

¾ Dashuria sundon gjithcka, edhe ne vet i nënshtrohemi dashurisë.

¾ Ne i pranojme gabimet e vogla për të krijuar bindje se nuk kemi gabime të mëdha.

¾ Nëse për të jetuar duhet të terhiqesh zvarre, më mirë ngrihu e vdis në këmbë.
  L    

17
 Në vend të përkujtimit për ty BACA LOK,
Botojmë dy poezi të shkruara nga ti!

JOZEF Z. TANUSHI
11.06 1939 - 08.02.2009

GUXIMI I NANËS
Shoqes time të jetës
LUNDRIMI
Vetë i linde
Nëpër lumë duke lundruar vetë i rrite
Valë të mëdha po çojnë e rrëxojnë rrugës jetës i drejtove
A do të mundem me i përballua faqebardhë
Po! Kam shpresë se do të pushojnë
Nga vjen drita tha është jeta
Unë tash mbeta tuj vozitë me sa hjeka ti qëndrove
Por s`po dij se ka t'ja mbajë triumfuese
Nuk dij trapi ku ka më me qitë fytyren vetit ja shëndrite
në paqa fat me u kapë ndoj rrajë.(rrënjë) plagë të jetës më sherove

Kur ka i herë po vrahet moti Vetë e bëre me deshirë

Krejtsisht lumin e mbulon terri heroinë e kohës re
S'ban punë barka e s'ban punë noti s`jam i marr për ty kur shkruaj
Për mbi ujë po u gjindëka ferri në letër të bardhë rrjedh e vërteta

Paj! kur fillon bubullima Veq një gjë me jep kurajë

Ku me i marrë forcat e reja tjeter rrugë të sigurt nuk gjeta
Me shpejtësi ja pret vetëtima pos një kësaj që është deshmi
N`dy pjesë lumin e qanë rrufeja. me të cilin prap nis jeta
plot mirësi
Qatje largë po duket dritë
Shpresë që moti don me lëshue Mësue punës krye me i dalë
Mëndoj largë nuk ka me më qitë me guxim
Fat për mue, dita u afrue. ku thërret fëmija zemëra nanës
qanë ortigjet
U ndal turri u ndal duhija
U ndal vala e shushurima Me tregue çka është vyrtyti
Duket fatit i erdhë mirësia nëna lind edhe rilind
Deri ku deshta aty mbërrina. leht për mue e rënd per ty
. edhe i imi por yti
pak më duken me i pasë njëqind .

Duke shfletuar liberat vjetërak në sirtaret e bibliotekës përsonale, sjellur nga bibiloteka dhe liberari
të vendeve të ndryshme gjatë decenjeve të shtegtimit të tij metropoleve botërore, duke e pasur të ditur se
pos literaturës shkencore dhe letrare që e kishte pasionatë , kishte edhe ca shkrime të tija të hudhura në
letër, si poezi, mendime dhe thënje të ndryshme, të përfituara nga studimet e literatures së shfletuar më
vite, gjetëm këto dy vjersha. Prandaj ne , në vend të perkujtimit të amshimit të tij, në pajtim me botuesin,
dhe në bashkpunim me stafin redaktues, vendosëm që të botojmë këto dy poezi, të shkruara para njëzet
viteve , të cilat opinionit lexues i vijën për herë të parë.
Familja
  L    

18
 SHËNDETSI
REUMATIZMI
Reumatizma e cilësuar
ndryshe edhe si sëmundja e
moshës së tretë, ka lidhje të
ngushtë me vendbanimin e
personave të prekur. Sipas
specialistëve, kjo sëmundje në
vendin tonë është shumë e
përhapur, kjo për shkak të
klimës dhe kushteve të punës
dhe banimit. Më tepër se 50 për
qind e njerëzve mbi 65 vjeç
vuajnë nga kjo sëmundje,
ndërsa kjo përqindje është më e
lartë te gjinia femërore.
Të gjitha format e
sëmundjeve reumatike,duke
filluar që nga artrozat e deri tek
osteoporoza,nga dhimbjet e
belit e deri tek artriti reumatoid,
janë të rënda për t’u trajtuar
nëse zbulohen me një vonesë të
madhe. Andaj, është mjaft e
rëndësishme të kapen me kohë.
Diagnostifikimi mund të bëhet
me mjaft sukses, meqë shenjat e
para ,simptomat e para të kësaj
sëmundjeje hetohen pa
vështirësi. Ndër shkaqet e
përgjithshme,të paraqitjes të
simptomeve dhe formave
reumatike, specialistët
përmendin moshën, e cila
përbën një faktor të dorës së
parë,ku artroza sa vjen e
theksohet. Ndërkohë, faktori
gjenetik, pra trashëgimia, sipas
mjekëve ndikon sidomos në
formën e artrozës së gishtave të
këmbëve dhe të duarve, ku
  L    
viktimë e kësaj janë sidomos vlerësim nuk do të thotë vetëm
gratë pas të 50. por të gratë një “lexim” i thjeshtëi
edhe mbipesha është faktor radiografisë.
negativ për sëmundjet Mjekimi.
reumatike. Ata që vuajnë nga reumatizmi e
Artriti reumatoid. dinë mirë se anti
Është forma më rëndë e inflamatorët,që shërbejnë për të
sëmundjeve reumatike,që fillon lehtësuar dhimbjen, shkaktojnë
me një inflamacion të dëmtime në stomak e në
artikulacioneve, vihet re që në veshka. Kështu, duke u
mëngjes herët,me t’u zgjuar nga munduar që të mjekojnë një
gjumi.Shfaqet me lëvizjen e sëmundje, shkaktojnë një tjetër.
vështirësuar të duarve, që mund Tani për tani, reumatologët po
të zgjasë edhe deri në një orë. presin me padurim përfundimet
Në këto raste është mirë të e një gjenerate të re të
paraqiteni menjëherë te prodhimeve farmaceutike që
specialisti, i cili do t’ju nuk janë të dëmshëm për
këshillojë një sërë stomakun dhe veshkat.
ekzaminimesh laboratorike për Për të vuajtur sa më pak,
të vërtetuar praninë e faktorit tani ka një mënyrë të re: Për
reumatoid në serumin e gjakut pacientë të prekur nga
tuaj. Mirëpo, kujdes! Vetëm sëmundje reumatike. Nuk janë
analizat nuk mjaftojnë. Për vetëm barnat për të lehtësuar
konstatimin e diagnozës ka dhembjet e të sëmurëve nga
ende nevojë për një krahasim të reumatizmi. Ka edhe një
shenjave klinike me mënyrë tjetër të quajtur
përfundimet laboratorike nga “ekonomia artikulare”.
mjeku specialist. Çka është ekonomia artikulare?
E njëjta këshillë vlen edhe për Është tërësia e një programi
artrozën më të thjeshtë e deri te terapeutik dhe e mjeteve që u
format e tjera reumatike. mundësojnë pacientëve të
Analizat, edhe pse të mësojnë përdorimin e duarve e
nevojshme, nuk mund të jenë këmbëve, duke shmangur
krejtësisht të sakta. sforcimet e tepërta të kyçeve.
Përkundrazi, është e nevojshme Kjo metodë bënë parandalimin
një vizitë te mjeku specialist, i e përkeqësimit të mëtejshëm të
cili do të bënte vlerësimin e tërë sëmundjes, si dhe rifitimin e
situatës klinike dhe të të funksioneve të humbura të
dhënave laboratorike. Ky gjymtyrëve.
19
 KURIOZITETE
Nëse damaret e njeriut do të vendoseshin njeri pas tjetrit,
do të mund të përshkronin ekuadorin 2 herë.

Nëse do të të përdornim 13% të trurit, do të mund të

shfaqeshim nga një vend në një tjetër.

GAZMORE
Përvjetori

Dy militant të sert të ML nga Kosova, Kupa me

Hyden, pasi e kallën me simpoziume dhe deklarata
në Kosovë, shkuan mysafir në Zvicër tek disa
shokë-militant të orëve të para të idealeve proletare.
impressum Ata, nuk ishin parë kohë të gjatë, pasi që u çmallën
mes vete,dhe kanë ngrënë dhe pirë qaj rusi e
LIBERTAS ngapak birrë dhe raki, ( për shëndetin e të vdekurit)
Revistë t’ia krisën çiftelisë deri në mëngjes duke kënduar
Kulturore - Informative dhe festuar ditëlindjen e Xhaxhit,udhëheqesit të
Del në çdo tre muaj pavdekshem,patriotin proletar të kutit rus.
Dikur nga mëngjesi, ata ia këputen gjumit proletar.
Boton Mirëpo në mëngjes, u zgjuan banorët Zviceran, për
ITB të shkuar në punë. Mysafirët nga Kosova i trazoi
Botues kjo zhurmë dhe ua nxori gjumin.
Viktor Tanushi
Njëri nga të pranishmit gjumash ,ca me nerva, doli
të dera dhe më një gjysmë gjermanishte të çalë
Redakton Kolegjiumi fillojë të bërtas. A nuk e shihni ju se ne jemi fjetur?
Editor & Përgjegjës
Fran Tanushi Zvicerani, po e shikon atë me habi, se si është e
frantanushi@yahoo.de mundur që njeriu fjetur mund ë flas, frenoj veten
dhe ju përgjigj:
Art & Design
Frakoni Ne këtu në Zvicër sipas rregullave tona, ditën
Kontakt këndojmë e punojmë, kurse natën flemë e pushojmë
revistalibertas@yahoo.de rehat!…
www.revistalibertas.net Militanti i neverikosur , porsa u kthy në dhomë ju
Tel + 49 / 176 244 13 073 thotë shokve të tjerë gjumash;
+38 / 64 93 38 806 Sa të pa ndërgjegje janë këta Zviceranet,
Fax + 49 / 821 2193 748 Edhe në ditëlindjen e Xhaxhit punojnë.

Nga fafaroni
  L    

20