TsiP

1. Pojam standarda
Rije standard engleskog je porijekla i oznaava pojam
uzorka.
Standard je ono to se smatra osnovom za
poreenje propisano od strane vlasti ili je opte priznato.
(Webster rjenik).
Standard je
dokument koji ima za cilj da ujednai oblik, veliinu, kvalitet i
nain ispitivanja nekog materijala ili proizvoda. Izdaje se u
Zavodu za standardizaciju.
2. Definicija standarda
Standard je dokument utvren konsenzusom i donijet od
priznatog tijela kojim se za optu i viekratnu upotrebu
utvruju pravila, smjernice ili karakteristike za aktivnosti ili
njihove rezultate radi postizanja optimalnog nivoa ureenosti
u odreenoj oblasti.
3. Tehniki propisi
Tehnikim propisima drava obezbeuje ouvanje javnog
interesa, za koji je nadlena po osnovu Ustava, kao najvieg
pravnog akta. Javni interes je ouvanje bezbednosti i zdravlja
potroaa, ouvanje biljnog i ivotinjskog sveta i ivotne
sredine. Potovanje i primena tehnikih propisa je zakonski
obavezna.
Standardizacija predstavlja proces utvrivanja odredbi za
optu i viestruku upotrebu u vezi sa postojeim ili buduim
potrebama, a radi postizanja optimalnog nivoa ureenosti u
odreenoj oblasti. Rezultati ovog procesa su standardi kao
zvanina dokumenta sa zahtjevima koji se odnose na
proizvod, proces u kome proizvod nastaje ili preduzee kao
poslovni sistem osnovan radi obavljanja odreene
djelatnosti koja stvara vrijednost (proizvod ili uslugu) za
trite (korisnike i krajnje kupce) i za vlasnike .
5. Znaaj standardizacije
4.

Olakano konstruisanje kao i komuniciranje i

sporazumijevanje konstruktora sa tehnolozima,
proizvoaima i potroaima,
Otklanjanje nesporazuma u trgovini, zatita interesa
potroaa i podizanje opteg standarda drutva,
Olakana razmjenljivost sastavnih dijelova i sklopova
proizvoda uvoenjem tipizacije i unifikacije,
Olakan izbor potrebnih materijala i sirovina,Poveanje
ekonominosti konstruisanja i izrade uz poboljanje zatite na
radu i smanjenje zalihe gotovih proizvoda,
Poboljanje kvaliteta i trajnosti proizvoda,Omoguavaju
razvoj, proizvodnju i snabdevanje proizvoda i usluga
efikasnijim, bezebednijim i istijim,
Olakavaju trgovinsku razmenu izmeu zemalja i doprinose
fer-pleju,
Upuuju na dobru praksu
upravljanja/ menadmenta,
Distribuiraju inovacije i nove tehnologije,
Olakavaju ivot dajui reenja za zajednike probleme.
6. Razvoj standardizacije
Prvi industrijski standardi nastaju sa pojavom i razvojem
serijske proizvodnje i industrije .
1843. godine Bavarske eljeznice naruuju seriju lokomotiva
iz tri fabrike. Polovinom 19. vijeka se javljaju pokuaji
planske standardizacije za veliinu cigle, a 1887. godine je
propisan standard za kvalitet i nain ispitivanja
cementa.Nastaju standardni proizvodi za razna podruja,
mnoge fabrike su poele da koriste iste dijelove kod razliitih
proizvoda (zavrtnji, matice, klinovi)Poinje osnivanje
nacionalnih standarda, i to: Velika Britanija 1901. godine;
Holandija 1916. godine; Njemaka 1917. godine.Prvu
meunarodnu organizaciju za standardizaciju osnovali su
elektrotehniari 1906. godine Meunarodna elektrotehnika
komisija IEC.1926. godine osnovan je Meunarodni savez za
standardizaciju ISA, prethodnica dananje Meunarodne
organizacije za standardizaciju, ISO

7. Opti ciljevi standardizacije

Obezbeenje adekvatnosti/prikladnosti nekog proizvoda,
procesa ili usluge da u odreenim uslovima slui svojoj
nameni/izvrava predviene funkcije. Ograniavanje
raznolikosti izborom optimalnog broja tipova ili veliina,
obezbeenje kompatibilnosti i zamenjivosti razliitih
proizvoda, poboljanje bezbednosti proizvoda, zatita zdravlja
ljudi i zatita ivotne sredine unapreenje meunarodne
trgovine, spreavanjem ili otklanjanjem nepotrebnih tehnikih
prepreka.
8. Principi na kojima je zasnovana standardizacija
Standardizacija je zasnovana na sljedeim principima :
-dobrovoljno uee svih zainteresovanih strana u postupku
donoenja standarda,
-dobrovoljna primena standarda,
-usaglaavanje stavova zainteresovanih strana u vezi sa
tehnikim sadrajem standarda postie se konsenzusom,
-javnost i transparentnost postupka donoenja standarda,
-meusobna usklaenost standarda,
-ostvarivanje optimalne koristi za drutvo u celini.
9. Oblici standardizacije
1.UNIFIKACIJA-podrazumeva korienje jednoobraznih
elemenata u jednoj ili vie razliitih konstrukcija ime se
postie smanjenje broja razliitih elemenata, pojeftinjuje
izrada, uproava eksploatacija i odravanje. Unutranja
unifikacija korienje jednoobraznih delova vie puta u
istom proizvodu.
Spoljanja unifikacija korienje jednoobraznih delova vie
puta u vie proizvoda razliite namene
2.TIPIZACIJA-je savreniji oblik standardizacije, i predstavlja
zadovoljenje zahteva trita sa standardnim delovima kod
kojih se menja ogranieni skup veliina. Podrazumeva
razradu i izbor najpovoljnijeg niza istovrsnih proizvoda, i

bazirana je na optimalnim i najuspenijim reenjima iz

celokupnog opsega postojeih oblika, veliina i kvaliteta.
3.SPECIFIKACIJA-se sprovodi sa ciljem da se definiu
materijali, poluproizvodi i proizvodi na takav nain da se
jednoznano utvrdi njihov identitet.

10. Predmeti standardizacije

-proizvodi (sirovine, materijali i gotovi proizvodi)
-metode ispitivanja
-definicije i razni apstraktni pojmovi
-tehnoloka oprema
-proizvodni procesi
-dokumentacija-usluga
-obezbeenje kvaliteta
-sistemi upravljanja, itd.
11.Meunarodna standardizacija
12. Certifikat predstavlja pisanu garanciju izdatu od strane nezavisnog
certifikacionog tijela, koji se izdaje nakon to se revizijom utvrdi da je odreeni
sistem, proizvod ili usluga u skladu sa zahtjevima navedenim u standardu
13. Certifikacijapredstavlja postupak utvrivanja da proizvod, usluga,
organizacija ili pojedinac ispunjavaju zahjteve relevantnog standarda. Postupak
se zavrava zvaninom potvrdom - certifikatom o usaglaenosti, i upisom
imaoca certifikata u relevantan registar
14. Akreditacijapredstavlja zvaninu potvrdu o kompetentnosti organizacije da
prui odgovarajuu uslugu ocjenjivanja usaglaenosti ispitivanjem ili
certificiranjem.
15. Akreditovanje predstavlja postupak utvrivanja kompetentnosti organizacija
(strunosti i iskustva kadrova, pogodnosti i primjerenosti objekata i opreme) za
obavljanje poslova ocjenjivanja usaglaenosti. Akreditovanje, ili akreditaciju,
obavlja Akreditaciono tijelo prema propisanom postupku, odnosno Pravilima
akreditacije.

16. Oblast akreditacijeje obim poslova ocjenjivanja usaglaenosti za koji je, u

postupku akreditacije, utvrena potrebna kompetentnost. Akreditacija se
dodjeljuje za sljedee poslove ocjenjivanja usaglaenosti:

ispitivanje;

kontrolisanje;

certifikacija proizvoda i procesa;

certifikacija sistema menadmenta;

ceritfikacija strunih lica;

etaloniranje.

17. ta je proces,proizvod,kvalitet,zahtjev,ispitivanje.. ?
proizvod - rezultat nekog procesa.

proces - skup meusobno povezanih ili meusobno djelujuih aktivnosti

koji pretvara ulazne elemente u izlazne elemente.

kvalitet - nivo do kojeg skup svojstvenih karakteristika ispunjava

zahtjeve.

zahtjev - potreba ili oekivanje koji su iskazani, po pravilu

podrazumijevani ili obavezni.

Kompetentnost za ocjenjivanje usaglaenosti je pokazana sposobnost

da se primjeni relevantno znanje - ekspertiza i struna vjetina u
obavljanju poslova ojcenjivanja usaglaenosti i posjedovanje odgovarajuih
objekata i opreme.

Ispitivanje predstavlja odreivanje karakteristika proizvoda prema

zahtjevima standarda.

18.Standardizacijska piramida..

19.Postupak izrade standarda ?

20.Karakteristike standarda ?

21.Koristi i prednosti standarda ?

22. Podjela standarda

1.Meunarodni,
2.Regionalni,
3.Nacionalni:
-BAS bosanskohercegovaki (prethodno JUS)
-DIN njemaki
-BS engleski
-SN vajcarski (prethodno VSM)
-GOST R ruski
4.Lokalni (granski, interni).

23. Klasifikacija standarda

Radi lakeg nalaenja standarda, kao i organizacije
odgovarajuih baza podataka uvedena je klasifikacija
standarda, i to:
Meunarodna klasifikacija (ICS)
Nacionalna klasifikacija
24. ISO standardi
ISO je nevladina organizacija i nema autoritet da nametne
implementaciju standarda. ISO ne donosi ni propise ni
zakone. Meutim, drave mogu da odlue da usvoje ISO
standarde pre svega u oblasti zdravlja, bezbjednosti i
uticaja na ivotnu sredinu kao zakonski obavezne ili da se
na njih pozivaju u propisima. Iako su ISO standardi
dobrovoljni, oni postaju zahtev trita, kao na primer ISO
9001 serija standarda.ISO standardi se razvijaju prema
potrebama trita. Posao preteno obavljaju eksperti iz
sektora industrije, tehnike i poslovanja u kojima se pokae
potreba za standardima. Oni su bazirani na internacionalnom
konsenzusu izmeu strunjaka u odreenoj oblasti.Svi
standardi se periodino pregledaju i to najmanje jednom u
pet godina, kako bi se odluilo da li je potrebno da budu

izmenjeni i dopunjeni ili ukinuti. ISO standardi su tehniki

sporazumi koji obezbeuju okvir za kompatibilnost
tehnologije u cijelom svijetu. Oni su dizajnirani da budu
globalno znaajni i korisni bilo gdje u svijetu.

25.ISO 9000
ISO 9000 serija se odnosni na upravljanje kvalitetom. To znai
da organizacija mora da: ispuni zahteve klijenata u vezi sa
kvalitetom;
potuje zakonske propise; stalno
unapreuje zadovoljstvo klijenata; kontinuirano poboljava
performanse.
26.

ISO 14000

ISO 14000 serija se odnosi na upravljanje ivotnom sredinom,

to znai da organizacija mora da: smanji negativne uticaje
na ivotnu sredinu svojim aktivnostima; i postigne
kontinuirano poboljanje performansi koje se odnose na
zatitu ivotne sredine.
27.

BIH nacionalni standard

Bosanskohercegovaki standard (BAS) koji je donio Institut za

standardizaciju BiH. Putem strunih tijela, Institut donosi
izvorne bosanskohercegovake norme te preuzima
meunarodne i europske norme.
28.

Meunarodni standardi

Meunarodni standard je standard koji je donela

meunarodna organizacija za standardizaciju (ISO, IEC, ITU) i
koji je dostupan javnosti.

29.
Principi na kojima se temelji dravna
standardizacija BiH
1.dobrovoljno sudjelovanje i doprinos svih zainteresiranih
strana kod pripreme i usvajanja dravnih standarda BiH;

2.dobrovoljna primjena i koritenje dravnih standarda BiH;

3.konsenzus, koji znai naelno slaganje znaajnog dijela
zainteresiranih o sadraju dravnog standarda BiH;
4.prioritet zajednikih interesa zainteresiranih strana pod
pojedinanim interesima
5.transparentnost rada u pripremi i dostupnost javnosti
dravnih standarda BiH;
6.meusobna usklaenost dravnih standarda BiH;
7.Potivanje dostignutog stanja tehnike i pravila
meunarodne i evropske standardizacije.
30.Ciljevi drzavne standardizacije BiH ?
31.Standardni brojevi
Standardni brojevi temelje se na vrijednostima lanova
geometrijskoga reda. Pri tom redu brojevi se srazmjerno
poveavaju, a faktor prirasta q odreuje se po izrazu:
q=x 10

gdje se vrijednost korijena bira kao x = 5, 10, 20, 40 ili 80.

Niz standardnih brojeva tvori se tako, da se osnovni lan reda
2
3
n
a uzastopce mnoi s faktorom q (a, aq, a q , a q ,...,a q )

i dobivene vrijednosti minimalno zaokruuju. Red standardnih

brojeva oznaava se sa slovom R, apripadajui niz s 5, 10,
20, 40 ili 80.Standardni brojevi su dakle nizovi brojeva koje se
preporuuju upotrebljavati u svim primjerima kada se odlui
dati prikaz u brojanim iznosima. U ininjerskoj praksi esto
se proizvode konstruktivni nizovi odnosno serije proizvoda
koje s geometrijskih slinih to jest razliitih
veliina(tipizacija), zahvaljujui zakonitostima standardnih
brojeva mogue je za samo jedan primjer u tom nizu
proizvodu izvriti detaljno dimenzioniranje i oblikovanje, koje
e onda vrijediti za itav niz.

32.Kako se formira niz standardnih brojeva

33.Standardni prenici
34.Standardi za zaobljenja

35.Standardi za konuse i nagibe