PLURALITI

MASYARAKAT
ALAM MELAYU
DALAM SEJARAH
BAB2/ctu 553

PENDAHULUAN
Dua konsep utama yang sering digunakan untuk

menjelaskan ciri-ciri Asia Tenggara ialah pluraliti

dan masyarakat pluralistik (plural society).

Asia Tenggara semasa pra-Eropah merupakan satu

wilayah yang menjadi tempat pertemuan pelbagai

tamadun dan budaya utama dunia yang didorong
oleh serampang tiga mata iaitu Ketuhanan,
Kekayaan dan Kemenangan (God, Gold and Glory).

BAB2/ctu 553

CIRI-CIRI PLURALITI DAN

MASYARAKAT PLURAL

PLURALITI : Bercirikan semula jadi, tanpa

paksaan dan fleksibel.

MASYARAKAT

PLURAL:
pemaksaan dan perbezaan.

BAB2/ctu 553

Bercirikan

PERSAMAAN

Wujudnya masyarakat pelbagai bangsa

seperti Melayu, China, India, Eropah,

Jepun dan lain-lain.

BAB2/ctu 553

PERBEZAAN
PLURALITI
Melalui

proses semulajadi
sebarang pemaksaan.

tanpa

Datang secara sukarela untuk mencari

kehidupan dan kekayaan.

Disertai oleh ahli keluarga.

BAB2/ctu 553

.sambungan

Keadaan ini menjamin ketenangan fikiran dan

perasaan para pendatang.

Hasilnya mereka berjaya mewujudkan interaksi

yang harmoni dengan penduduk, alam sekitar dan

sistem:

Sanggup berkahwin dengan penduduk tempatan.

Mengamalkan budaya kehidupan seharian orang

Melayu.
Amalan dan adat resam pendatang diterima
pakai oleh penduduk tempatan.
BAB2/ctu 553

sambungan
Contohnya, masyarakat Cina Baba ialah
keturunan Cina yang telah berkahwin dengan
masyarakat tempatan.
Disamping itu, mereka juga mengamalkan
budaya kehidupan orang Melayu.
Selain itu, amalan dan adat resam yang
dibawa masuk oleh mereka juga diterima pakai
oleh penduduk tempatan. Adat bersanding,
bunga manggar dan bunga telur dalam majlis
perkahwinan
ialah
asimilasi
penduduk
tempatan dengan pendatang dari India
BAB2/ctu 553

PERBEZAAN
MASYARAKAT PLURALISTIK
Berlaku secara paksaan.
Demi kepentingan ekonomi dan politik

Inggeris.
Tidak disertai oleh kaum keluarga.
BAB2/ctu 553

.sambungan

Akibatnya hasrat untuk kembali ke tanah

air masing-masing tidak pernah padam

Hasilnya mereka gagal berasimilasi dengan

penduduk, alam sekitar serta sistem:

Wujudkan

kelompok
masyarakat
berserta sistem mereka sendiri.
Terasing daripada kelompok yang lain
walaupun di tempat sama.
Gagal mengenali antara satu sama lain.

BAB2/ctu 553

sambungan
Namun. ini tidak bermakna tiada
kehidupan yang harmonis. Kehidupan
yang harmonis antara kaum tetap dan
terus wujud dalam bentuk akomodasi
sosial.
Akomodasi sosial telah membenarkan
setiap kaum iaitu Melayu, Cina dan
India menjalani kehidupan berasaskan
sistem sosial masing-masing secara
harmonis. Keharmonian ini terus
berkekalan sehingga ke hari ini.
BAB2/ctu 553

10

Pra Kerajaan Melaka

Hubungan antara peradaban Alam Melayu dengan
peradapan China dan India telah wujud sejak beratusratus tahun dahulu.
Dipercayai bahawa pedagang-pedagang India telah
datang ke Gugusan Kepulauan Melayu sejak selewatlewatnya pada abad pertama Masihi.
Hubungan perdagangan secara langsung antara
Gugusan Kepulauan Melayu dengan China telah
diasaskan pada awal abad ke-5 Masihi.
Hubungan tersebut terjadi disebabkan oleh beberapa
faktor seperti perdagangan dan pendidikan.
BAB2/ctu 553

11

 Hasilnya perkembangan tamadun awal dalam Alam

Melayu amat dipengaruhi oleh agama dan kebudayaan
India. Masyarakat Alam Melayu (terutamanya dalam
kalangan raja dan kaum bangsawan) telah menerima
unsur-unsur agama Hindu dan Buddha yang tidak
bercanggah dengan kepercayaan tempatan.
George
Coedes
(1948)
menggunakan
istilah
Indianisation atau "pengindiaan" bagi melambangkan
proses perluasan pengaruh agama dan kebudayaan
India di Asia Tenggara.

BAB2/ctu 553

12

 Contohnya konsep raja dan kerajaan ialah istilah yang

dipinjam daripada kebudayaan Hindu sementara konsep
negeri atau negara ialah perkataan Sanskrit
Pelantikan para pegawai kerajaan awal dalam Alam
Melayu secara berangka seperti Orang Besar Empat,
Orang Besar Lapan, Orang Besar Enam Belas dan
Orang Besar Tiga Puluh Dua dipengaruhi oleh astrologi
Hindu.

BAB2/ctu 553

13

PENJAJAHAN:
TITIK PEMISAH ANTARA
PLURALITI
DAN
MASYARAKAT PLURAL

BAB2/ctu 553

14

Samb
Titik

pemisah di antara pluraliti dan

masyarakat plural ialah dengan ketibaan
penjajah ke Asia Tenggara khususnya
Tanah Melayu.

Walaupun sebelum kedatangan Inggeris,

Asia Tenggara telah dikunjungi kuasakuasa Eropah seperti Portugis, Belanda dan
Sepanyol namun kedatangan Inggeris
membawa fenomena yang berbeza.
BAB2/ctu 553

15

.sambungan

Kuasa-kuasa Eropah lain lebih banyak

menekankan imperialisme di dalam misimisi kedatangan mereka.

Inggeris pula menggunakan senjata

serampang dua mata di dalam misi-misi

kedatangan mereka iaitu imperialisme
dan kolonialisme.

Ini bermakna mereka menjajah kedua-

dua aspek fizikal

dan
masyarakat yang dijajah.

BAB2/ctu 553

mental

16

sambungan

IMPERIALISME: Mereka menjajah secara

fizikal iaitu segala kekayaan muka bumi

seperti bijih timah dan emas diambil demi
kepentingan ekonomi negara mereka
sendiri. Oleh itu buruh dari China dan India
dibawa masuk untuk mengusahakan
lombong-lombong dan ladang getah.

KOLONIALISME: Mereka memperkenalkan

sistem sosial, politik dan agama mereka

kepada penduduk tempatan. Hasilnya
mereka berjaya menjajah dan mengawal
kehidupan masyarakat peribumi yang ramai
dengan jumlah mereka yang sedikit.

BAB2/ctu 553

17

PLURALITI ZAMAN
KEGEMILANGAN
KERAJAAN MELAYU
MELAKA

BAB2/ctu 553

18

PEMERINTAHAN
Zaman

keemasan dan kemuncak

keagungan kerajaan Melayu.

Sultan/pembesar mempunyai misi &

visi yang hebat.

Tempat pertemuan para pedagang (The

Venice of The East).

BAB2/ctu 553

19

Sambungan

Pemerintahan diplomasi & terbuka.

Perlembagaan

Melaka
yang
dilaksanakan berdasarkan ajaran
Islam (Hukum Kanun Melaka &
Undang-undang Laut Melaka).

BAB2/ctu 553

20

PERDAGANGAN

Perdagangan

rancak hasil sistem

pemerintahan terbuka dan pentadbiran
pelabuhan yang sangat cekap.

Panglima dan laksamana Melaka proaktif

mengawal keselamatan dari ancaman

perompak dan lanun.

BAB2/ctu 553

21

Samb.
Tahap keselamatan yang tinggi di Selat

Melaka.
Kepulauan Melayu terkenal dengan hasil

rempah ratus yang dianggap barang

mewah.

BAB2/ctu 553

22

KEPENDUDUKAN
Proses

penghijrahan berlaku secara

alamiah tanpa ada paksaan.

Para pedagang tidak memerlukan pasport

dan visa sebagai pengenalan diri.

Interaksi aktif di kalangan pelbagai

bangsa dan kaum di Melaka.

BAB2/ctu 553

23

KEBUDAYAAN

Keterbukaan

pemerintah
empayar
Melaka, keselamatan perairan Selat
Melaka menjadikan Melaka sebagai
pelabuhan dan kota metropolitan serta
kota multi budaya.

BAB2/ctu 553

24

MASYARAKAT
PLURALISTIK ZAMAN
PENJAJAHAN

BAB2/ctu 553

25

PRINSIP
Pemisahan

negara dari agama:

Pentadbiran negara dikawal oleh
mereka manakala hal ehwal agama
Islam dan adat istiadat Melayu
diletakkan di bawah pengawasan
sultan.
Hasil
daripada
perubahan
epistemologi
di
Eropah
iaitu
pemisahan antara negara dan agama.
(Sekularisme)

BAB2/ctu 553

26

 Perkara
itulah
yang
mahu
diterapkan oleh Inggeris di tanah
jajahannya.(negara
kolonial
sekular)
India,
Pakistan,
Bangladesh,
Bhutan, Sri Lanka dan Nepal
BAB2/ctu 553

27

 Bernard Cohn seorang ahli antropologi berbangsa

Amerika) mengutarakan bahawa kolonialisme
bukan hanya melibatkan penaklukan ruang fizikal;
apa yang lebih penting ialah Kolonialisme turut
melibatkan
penaklukan
terhadap
ruang
epistemologi atau sistem pemikiran penduduk
peribumi. Penaklukan ini berlaku melalui proses
penghuraian sistem pemikiran peribumi yang
mengakibatkan
hilangnya
kekuatan
sistem
pemikiran tersebut sebagai kuasa pentakrif
kehidupan.
BAB2/ctu 553

28

 Pengagihan kuasa :
kehakiman,
eksekutif dan
perundangan serta
federalisme.

BAB2/ctu 553

29

Sambungan.

Setiap pihak hanya menjalankan bidang

kuasa masing-masing dan tidak boleh

bercampuraduk. Ini berbeza dengan sistem
di zaman sebelum Inggeris di mana tiada
agihan kuasa berlaku kerana raja dan
sultan mempunyai kuasa mutlak.

BAB2/ctu 553

30

SISTEM DAN STRUKTUR

Sebelum kedatangan Inggeris:

Sistem kerajaan yang mencantumkan kedua-dua

aspek agama dan negara.

Raja merujuk kepada penasihat agama untuk

membuat keputusan penting negara.

Agamawan dan raja saling berperanan di dalam

sistem kerajaan tersebut.

BAB2/ctu 553

31

.sambungan

Selepas kedatangan Inggeris:

BAB2/ctu 553

Pemisahan di antara agama dan

negara iaitu negara ditadbir oleh
pentadbir sekular dan agama
diletakkan di bawah kuasa sultansultan Melayu.

32

Sambungan..

Oleh itu terdapat dua bentuk sistem

kerajaan di Alam Melayu iaitu:
Pertama:

Kerajaan yang peranan

agama dan negara saling
bertautan (KERAJAAN).
Kedua:
Kerajaan yang telah
memisahkan di antara negara dan
agama (kerajaan).
BAB2/ctu 553

33

DASAR
Ilmu kolonial yang berasaskan sains

moden yang bersifat rasional saintifik

telah
mencorakkan
dasar-dasar
pentadbiran, ekonomi dan pendidikan
penjajah Inggeris.
Pentadbiran:

Sistem pentadbiran yang

memisahkan di antara negara dan
agama.

BAB2/ctu 553

34

Samb
Ekonomi:

Ekonomi pula telah

berubah dari hanya berasaskan
pertanian sara diri kepada sistem
ekonomi
perindustrian
dan
perdagangan
(sistem
ekonomi
kapitalis).

Pendidikan:

Dwi-sistem
iaitu
pendidikan agama dan pendidikan
sekular.

BAB2/ctu 553

35

MASYARAKAT
PLURALISTIK
PASCA MERDEKA
BAB2/ctu 553

36

POLITIK

Politik dipengaruhi aspek etnik.

Kerjasama parti-parti
Perikatan (1974).

Dasar-dasar
kerajaan
mengukuhkan
kerjasama dan hubungan harmoni antara
etnik.

Hubungan lebih bersifat utilitarian.

BAB2/ctu 553

politik

Parti

37

PERLEMBAGAAN

Sumber segala perundangan dan panduan

asas kepada pelaksanaan sistem politik.

Perlembagaan berlandaskan kontrak sosial

antara kaum

BAB2/ctu 553

38

PENDIDIKAN

Sistem pendidikan kebangsaan berasaskan

keseragaman kurikulum, sukatan mata
pelajaran dan orientasi.

Penyata Razak (1956) dan Penyata Rahman

Talib (1960) bermatlamat menyatukan etniketnik.

Bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar

utama.

BAB2/ctu 553

39

EKONOMI

Rancangan pembangunan ekonomi negara

digiatkan
bagi
mengatasi
masalah
sosioekonomi dan sosiopolitik.

Dasar-dasar pembangunan negara dirangka

bagi mewujudkan keseimbangan ekonomi.

BAB2/ctu 553

40

RUMUSAN

Perkembangan hubungan etnik di alam

Melayu terbahagi kepada 3 zaman; pra
penjajahan, penjajahan & pasca penjajahan
dan 2 peristiwa penting; ketibaan penjajahan
barat & kemerdekaan.
Struktur sosial setiap zaman berbeza dan
mempengaruhi zaman lain.
Usaha kita adalah untuk mewujudkan
pluraliti baru seperti sebelum datangnya
penjajah barat.

BAB2/ctu 553

41