T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

SESLENDRME SSTEM KURULUMU

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak
yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve
gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik

kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR .............................................................................................................. iii
GR ..................................................................................................................................1
RENME FAALYET-1 .................................................................................................3
1. SES..................................................................................................................................3
1.1. Tanm ......................................................................................................................3
1.2. Periyot ......................................................................................................................4
1.3. Frekans .....................................................................................................................4
1.4. Genlik .......................................................................................................................5
1.5. Frekans Spektrumu....................................................................................................5
1.6. Ses iddeti ................................................................................................................5
1.7. G ve G Hesab....................................................................................................6
UYGULAMA FAALYET.............................................................................................7
LME VE DEERLENDRME ...................................................................................8
RENME FAALYET-2 .................................................................................................9
2. HOPARLRLER.............................................................................................................9
2.1. Yaps .......................................................................................................................9
2.2. almas ................................................................................................................10
2.3. G ve G Hesab..................................................................................................10
2.3.1. RMS G.........................................................................................................10
2.3.2. PMPO G.......................................................................................................11
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................12
LME VE DEERLENDRME .................................................................................13
RENME FAALYET-3 ...............................................................................................14
3. MKROFONLAR ..........................................................................................................14
3.1. Yaps .....................................................................................................................14
3.2. almas ................................................................................................................15
3.3. eitleri ..................................................................................................................15
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................23
LME VE DEERLENDRME .................................................................................24
RENME FAALYET-4 ...............................................................................................25
4. AKUSTK......................................................................................................................25
4.1. Tanm ....................................................................................................................25
4.2. Ortamn Akustik zellikleri ....................................................................................25
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................27
LME VE DEERLENDRME .................................................................................28
RENME FAALYET-5 ...............................................................................................29
5. SESLENDRME SSTEMNDE KULLANILAN CHAZ VE MALZEMELER .............29
5.1. Amplifikatrler .......................................................................................................29
5.1.1. eitleri ...........................................................................................................30
5.1.2. zellikleri ........................................................................................................31
5.1.3. G ve G Hesab...........................................................................................31
5.2. Hoparlrler..............................................................................................................32
5.2.1. almas .........................................................................................................32
5.2.2. zellikleri ........................................................................................................32
5.2.3. eitleri ...........................................................................................................33
5.2.4. G Kavram....................................................................................................35
i

5.3. Mikrofonlar.............................................................................................................36
5.3.1. Telli Mikrofonlar .............................................................................................36
5.3.2. Telsiz Mikrofonlar ...........................................................................................36
5.4. Mikser.....................................................................................................................37
5.4.1. eitleri ...........................................................................................................39
5.4.2. zellikleri ........................................................................................................40
5.5. Balant Elemanlar.................................................................................................40
5.6. Ses Sistemleri..........................................................................................................40
5.6.1. Mono ...............................................................................................................41
5.6.2. Stereo...............................................................................................................41
5.6.3. Quadrofonik.....................................................................................................42
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................43
LME VE DEERLENDRME .................................................................................44
RENME FAALYET-6 ...............................................................................................45
6. SESLENDRME SSTEM MONTAJI...........................................................................45
6.1. Seslendirme Sembolleri...........................................................................................45
6.2. Kroki izme............................................................................................................45
6.3. Seslendirme Alan Hesab.........................................................................................46
6.4. Seslendirilecek Alann zellikleri ...........................................................................46
6.4.1. Ak/Kapal Alan .............................................................................................47
6.4.2. Alan Hacmi......................................................................................................47
6.4.3. Ak-Kapal Alandaki Hoparlrlerin Yerleimi.................................................47
6.4.4. Hoparlr ve Anten Tesisat artnamesi .............................................................50
6.5. Seslendirmede Kullanlan Kablo eitleri................................................................50
6.6. Kablo Uzunluu Hesaplama ....................................................................................51
6.7. Kabin Hoparlrler ...................................................................................................51
6.7.1. Hoparlr Kabini Hesab....................................................................................51
6.7.2. Hoparlr Filtreleme Teknii (Cross - Over) Teknii .........................................52
6.8. Hoparlr Balant ekilleri......................................................................................52
6.8.1. Seri ..................................................................................................................52
6.8.2. Paralel..............................................................................................................53
6.9. Empedans Uygunlatrma Hesab ............................................................................54
6.9.1. Hat Trafosuz ....................................................................................................54
6.9.2. Hat Trafolu ......................................................................................................55
6.10. Telsiz Alc Antenleri ............................................................................................56
6.11. Telsiz Alc Antenlerinin Yerletirilmesi................................................................56
6.12. Telsiz Yayn Kanallar...........................................................................................56
6.13. Telsiz Anons Sistemi Mikrofonlar ........................................................................56
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................57
LME VE DEERLENDRME .................................................................................58
MODL DEERLENDRME...........................................................................................59
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................60
KAYNAKA ....................................................................................................................62

ii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD

523EO0090

ALAN

Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK

Grnt ve Ses Sistemleri

MODLN ADI

Seslendirme Sistemi Kurulumu

MODLN TANIMI

Seslendirme sisteminin kefi, projelendirilmesi ve montaj ile

ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir.

SRE

40/32

N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

Seslendirme sistemi projelendirmesini yapmak.

Genel Ama
Bu modl iin gerekli atlye ortam salandnda;
seslendirme sisteminin kefini, projelendirilmesini ve
montajn yapabileceksiniz.
Amalar
1.
Seslendirme yaplacak alann kefini yapabileceksiniz.
2.
Ses cihaznn montajnn yaplaca yerin kefini
yapabileceksiniz.
3.
Seslendirme sisteminde kullanlacak cihaz ve
malzemeleri tespit edebileceksiniz.
4.
Seslendirme sistemini kurabileceksiniz.
5.
Telsiz anons sisteminin seslendirme sistemine
balantsn yapabileceksiniz.
Ortam:Atlye
Donanm:Her trl seslendirme sistemi ekipman, katalog,
bror vb. teknik yaynlar, projeksiyon, tepegz, bilgisayar
donanm, CD, video
Modl iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen
lme aralaryla kazandnz bilgi ve becerileri lerek
kendi kendinizi deerlendirebileceksiniz.
retmen; modl sonunda sizin zerinizde lme arac
uygulayacak, modl ile kazandnz bilgi ve becerileri
lerek deerlendirecektir.

iii

iv

GR
GR
Sevgili renci,
Elektrik Elektronik Teknolojisi alan gelien teknolojinin bize sunduu imknlar
tanmamz salar ve gelitirilebilecek birok alanda ynlendirici bir rehberlik olana sunar.
Bu alan elektrik ve elektroniin en temel kanunlarn reterek kiiye dikkat etmesi gereken
husularda bilgiler vermektedir. Grnt ve Ses Sistemleri dal da ok geni bir alana hitap
eder.
Gelien teknoloji ve gelien teknolojinin rnlerinin kurulumu gibi konularda hizmet
veren alanlarda giderek artan kalifiye eleman ihtiyalarn karlamada Elektrik Elektronik
Teknolojisi alan nemli katklar salamaktadr.
Bu alann salad istihdam olanaklar her geen gn artmakta, mevcut ve potansiyel
olarak sahip olduu katma deer yaratma gcyle, lkemizin nemli faaliyet sektrlerinden
birisi durumundadr.
Bu modln birinci blmnde, ses ve sesin eitli parametreleri hakknda bilgi sahibi
olabileceksiniz.
kinci blmde ise; hoparlrler hakknda bilgi sahibi olabileceksiniz.
nc ve drdnc blmlerde ise; mikrofonlar ve akustik hakknda bilgi sahibi
olabileceksiniz.
Beinci blmde ise; seslendirme sisteminde kullanlan cihaz ve malzemeleri
tanyacaksnz.
Son olarak altnc blmdeyse; seslendirme sisteminin montajnda dikkat edilmesi
gereken hususlar ve nasl bir kurulumun yaplabileceine dair nerilere sahip olabileceksiniz.
Bu modl baar ile tamamlayanlar seslendirme sisteminde kullanlan her trl cihaz
ve malzeme hakknda bilgi sahibi olabilecek, bir ortama seslendirme sistemini kurabilecek
seviyeye gelecektir.
Ayrca bu alann uygulanabilir ve yaayarak renilebilir olmas nedeniyle mmknse
renme faaliyetlerinin ilenmesi srasnda seslendirme sistemi cihaz ve malzemeleri
zerinde anlatm yaplmaldr. Dersin ilenmesi srasnda internet ortamndan faydalanlabilir
ve eitli fotoraf, dergi ve katalog gibi materyaller snfa getirilerek anlatm yaplmas daha
yararl olacaktr.

RENME FAALYET-1
RENME FAALYET-1
AMA
Ses ve sesin baz zellikleri hakknda bilgiler edineceksiniz.

ARATIRMA
1.
2.

Sesin havada nasl iletildiini aratrnz.

Frekans ile periyot arasndaki ilikiyi aratrnz.

1. SES
1.1. Tanm
Ses (sound), ok teknik detaylara girmeden ve en basit hliyle kulamz uyaran ve
bu yolla beynimizde duyumlara yol aan etkiler eklinde tanmlanabilir. nsan kulann
alglayabildii ses, herhangi bir kaynan yaratt titreimden doar, bir tayc araclyla
iletilir ve kulak ile beyin tarafndan alglanr.

ekil 1.1: Sesin kulaa gelmesi

Buna gre bir sesin varolabilmesi iin, bir ses kaynann (beyni ve kula
uyarabilecek nitelikteki etkenler), bir alc sistemin (bu durumda kulak ve beyin) ve bir iletici
ortam gibi etkenlerin ses kaynandan alc sisteme kadar kula uyarmaya yetecek iddette
iletilmesi gerekir. Bu gelerden herhangi biri yoksa, ses de yoktur. Bu tanmlamalar
yaptktan sonra yine karmza Ses sinyali nedir? sorusu kmaktadr. Ses sinyali (audio),
yine en basit tanmlamasyla, sesin elektriksel formudur. nsan kula tarafndan
alglanamaz. Ses sinyali, sesin kaydedilebilmesi, uzak mesafelere iletebilmesi ve saklanp
yeniden retebilmesi iin bir evrimden gemitir. Ses sinyali, analog ve dijital olmak zere
iki eittir. Analog ses sinyali, sesin birebir kopyalanm (tespit edilmi) biimidir. Dijital ses
sinyali ise analog ses sinyalinin birim zamanda belli rnekler alnmas ve rneklerin sadece
1 ve 0lardan oluan bir koda (dijital bilgiye) dntrlmesiyle elde edilmi saysal
biimidir.

Kulamz ne analog ne de dijital ses sinyalini duyamaz. Sesi duyar. Doada iken bu
konuda bir problem yoktur. Ancak sesi kaydetmek, iletmek ve saklayp yeniden retmek
istediimizde onu ses sinyaline evirmek ve duymak istediimizde yeniden sese
dntrmek zorundayz.

1.2. Periyot
Kendini tekrarlayan (periyodik) sinyallerde tekrar gerekleen sinyal ksmlarnn
(saykl) herbiri iin geen zamana periyot denir. Bir saykl, kare dalga, sinzoidal dalga gibi
periyodik sinyallerde rahatlkla grlebilir. Bu tr sinyallerde bir saykln olumas iin
geen zamana da periyot denmektedir.

ekil 1.2: Sinsoidal sinyalde periyodun gsterimi

ekil 1.2den de anlalabilcei gibi periyodun birimi saniyedir. Ses sinyali periyodik
bir iaret olmadndan periyodundan sz etmek mmkn deildir. Ksaca ses iaretini
osilaskop ekrannda gzlemlediimizde periyodik bir iaret olmadn grrz. Bu sebeple
periyodundan sz edemeyiz.

1.3. Frekans
Periyodik bir sinyalde birim zamanda (1 sn.) tekrarlanan saykl saysna frekans denir.
Frekansn birimi Hertzdir. Ksaca Hz olarak belirtilir. rnein bir saniye iinde 10 saykl
tekrarlanyorsa, o sinyalin frekans 10 Hzdir.

ekil 1.3: Yksek frekansl sinyal ile dk frekansl sinyalin karlatrlmas

Bir sinyalin frekans arttka sinyale ait saykllar sklar. Frekans ile peryot arpma
ilemine gre birbirinin tersidir. Frekans arttka periyot der, frekans azaldka periyot
artar.
Ses sinyali iin periyottan sz edemezken frekanstan sz edebiliriz. Ses sinyalinde
kendini tekrarlayan iaretler bulunmamasna ramen ses sinyali bir frekans aralanda
deien (frekans band) salnmsal bir iarettir. rnein insan kula 20 Hz ile 20 KHz
arasndaki sinyalleri duyabilir. Bu u demektir: nsan kulann duyduu ses sinyalinin
frekans aral 20 Hz ile 20 Khz arasndadr. Konumayla meydana kan insan sesinin
frekans aral ise 300 Hz ile 3 KHz arasndadr. Bu sebepledir ki, insanlar baz mzikal
enstrmanlarn sesini azyla karamazlar.

1.4. Genlik
Bir sinyal iki temel eksende sregelirse, ancak bir sinyal olabilir. Bu eksenlerden
yatay eksen zaman ifade ederken dikey eksen de genlii ifade eder. Bir elektrik retecinin
iki ucu arasndaki potansiyel farka genlik ya da gerilim denir. Genliin birimi volttur. Ses
sinyalinin genlii ok dk olup Vlarla ifade edilmektedir. Bu sebeple mikrofonda
elektriksel forma dnen ses sinyalinin bir ykseltele (amplifikatr) genliinin artrlmas
gerekir.

1.5. Frekans Spektrumu

Elektriksel bir iaretin sahip olduu frekanslar gsteren grafie frekans spektrumu
denir. Frekans spektrumu sinyal hakknda bize tanmlayc bir bilgi vermekle birlikte sesin
ilenmesi amacyla kurulacak dzeneklerin tasarmnda, tasarmcya rehberlik etmektedir.
Ses sinyalinin de kendine zel bir frekans spektrumu vardr. nsan kulann
duyabildii iaretlerin frekans spektrumu incelendiinde 20 Hz ile 20 KHz arasnda deitii
gzlemlenir. Frekans spektrumunda dikey eksen, iddeti ifade eder. Ses sinyali iinse bu
genliktir. Bir konumacnn konumas kaydedilip frekans spektrumu karlmak
istendiinde, frekans bandnn 300 Hz ile 3 KHz arasnda olduu grlr. Buna karn
insann azyla karmakta zorland zurna sesinin frekans bandnn 3 KHz den fazla bir
frekans bandnda seyrettii frekans spektrumunda rahatlkla gzlenebilir. Periyodik bir
iaretin frekans spektrumunu karmak anlamszdr. nk periyodik iaretler tek bir
frekansa sahiptir.

1.6. Ses iddeti

Sesin iddeti desibel (dB) denilen bir birimle llr. "0" desibel insan kulann
iitebilecei en dk ses olarak kabul edilir. "180" dB ise roketin firlatl annda kard
ses olarak llr. Desibeller logaritmik olarak artar ve azalr. Bu, u anlama gelir. 20 dB, 10
dB'den 10 kat daha iddetlidir. 30 dB, 10 desibelden 100 kat daha siddetlidir. Aadaki
tabloda eitli ses iddeti seviyeleri ve buna karlk gelebilecek bilindik sesler
gsterilmektedir.
5

Ses
iddeti
0 dB
30 dB
50 dB
60 dB
70 dB
80 dB
90 dB
100 dB
110 dB
120 dB
130 dB
140 dB
180 dB

Bilinen sesler
nsan kulann duyabilecei en dk ses
Fslt (sessiz konuma)
Yagmur d, sessiz ofis, buzdolab,
havalandrma
Bulak makinesi, diki makinesi, normal bir
konuma
Youn trafik, elektrikli sprge, sa kurutma
makinesi
alar saat, metro, fabrika grlts
Tra makinesi, kamyon trafii, im bime
makinesi
Kar arac, p kamyonu, mzik seti
Rock konseri, elektrikli testere
Uan havalan, gece kulb
Delici eki
Av tfei, hava hcum uyar sistemi
Roket frlatcs

Tablo 1.1: eitli ses iddetleri ve bilindik karlklar

Uzmanlar, 85 desibel zerindeki sese srekli maruz kalmann tehlikeli olacana

dikkat ekmilerdir.

1.7. G ve G Hesab
Bir odaya bir ses kayna yerletirdiimiz takdirde, bu belli bir ses gcn dar
yayacak ve nihayetinde bu g belli bir ses basncna dnecektir. Bu ses basnc seviyesi
duvardan yansyan ses miktar, komu odalara iletilen (ve geri dnmeyen) ses miktar vb.
eylere bal olarak deiiklik gsterecektir.
Ses gc ses basncnn karesi ile doru orantldr. Ses basnc seviyesi iki katna
kt takdirde (balang deeri x 2), ses gc drt katna kmaktadr. Ses gc baz
tedbirler alnmas kouluyla, dorudan ses basnc seviyesi lmlerinden hesaplanabilir.

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak ses konusuyla ilgili
renme faaliyetine ait uygulama faaliyetlerini yapnz.

lem Basamaklar

ncelikle
reniniz.

sesin

ne

neriler

Sesin tanmn okuyunuz.

olduunu

Sese ait tanmlayc parametreleri

iyice reniniz.

Frekans, periyot, frekans spektrumu

konularn okuyarak bilgi sahibi
olunuz.

LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1.

Ses kulamz uyaran ve bu yolla beynimizde duyumlara yol aan etkilerdir.

( ) DORU

2.

Periyot ile frekans, toplama ilemine gre birbirinin tersidir.

( ) DORU

3.

( ) YANLI

30 desibel insan kulann iitebilecei en dk ses olarak kabul edilir.

( ) DORU

5.

( ) YANLI

nsan kulann duyabildii seslerin frekans 300 HZ ile 3 KHz arasndadr.

( ) DORU

4.

( ) YANLI

( ) YANLI

Uzmanlar 180 desibel zerindeki sese srekli maruz kalmann tehlikeli olacana
dikkat ekmilerdir.
( ) DORU

( ) YANLI

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saysn belirleyerek bilgi
dzeyinizi lnz.
Bu faaliyette grdnz konularla ilgili eksiklerinizi renme faaliyetine tekrar
dnerek, ,arkadalarnz ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
AMA
Hoparlrlerin yaps, almas ve gc hakknda bilgi sahibi olabileceksiniz.

ARATIRMA
1.
2.

Hoparlrler sesi nasl elde eder? Bu konuda bilgi toplaynz.

Hoparlrn zerinde yazan g ifadelerini, bir hoparlr bularak inceleyiniz.

2. HOPARLRLER
Elektrik sinyalini sese dntren cihazlara hoparlr denir.

ekil 2.1: eitli hoparlrler

2.1. Yaps
Pek ok hoparlr tipi olmasna ramen gnmzde en ok kullanlan hoparlr eidi
olan dinamik hoparlrn yapsndan bahsedeceiz. ekil 2.2de de grld gibi dinamik
hoparlrler; bobin, mknats, kon (diyafram) gibi elemanlarn birleiminden olumutur. Bu
elemanlarda demirden yaplm bir silindirin ortasna doal mknats yerletirilmitir.
Mknatsla yumuak demir arasndaki hava aralna ise hoparlr diyaframnn uzants
zerine sarlm bobin konmutur.

ekil 2.2: Dinamik hoparlrn yaps

Bobinin sarld diyaframn alt ksm bir sspansiyon (esnek tayc) ile gvdeye
tutturulmutur. Bobin, sspansiyonlar sayesinde hava aralnda rahata hareket
edebilmektedir. Hoparlrlerde kon iki tanedir. Geni apl olan darda, kk apl olan
ortadadr. Byk kon kaln (bas) sesleri, kk kon ise ince (tiz) sesleri oluturur.

2.2. almas
Ykselteten gelen AC zellikli sinyaller hoparlr iindeki bobinin etrafnda deiken
bir manyetik alan oluturur. Bu alan ile sabit mknatsn alan birbirini itip ekerek
diyaframn titreimine sebep olur. Diyaframn ses sinyallerine gre titreimi havay titretirir.
Kulak zar da buna bal olarak titreerek sesleri alglamamz salar.

2.3. G ve G Hesab
Hoparlr seiminde belirleyici zelliklerden biri de hoparlrn gcdr. Birimi
Wattdr. Hoparlrlerin glerini lmek iin eitli yntemler vardr ve bu ayr lme
teknikleri farkl sonular vermektedir. Bu sebeple bu farkl lme metotlarnn nasl
deerlendirileceini bilmek gerekir. Mzikal g genelde hoparlr zerinde yazan
tanmlayc bir zelliktir. Gerek gc lmek iin hoparlr bobinine 25 Hz den kk,
konuma ve mzii temsil etmek zere darbeli gerilim uygulanr. Hoparlrde uultu ve
czrtnn balamad, distorsiyonun henz gzlenmedii duruma gelinceye kadar, giri
elektriksel gc artrlarak mzikal g bulunur. Bir de alma gc eklinde bir tanmlama
vardr. Bu RMS gc ile ayn tanmlamay ifade eder.

2.3.1. RMS G
Aslnda alternatif salnmlar (alternaslar) lmek iin bir l metodudur. Tam
anlam, deiik frekanslarda alnan lmlerin karelerinin ortalamalarnn karekkn ifade
eder. RMS bir hoparlrn gcn lmek iin ok mantkl bir tanmlama olmasa da
10

PMPOdan ok fazla gerekleri yanstt iin hoparlrlerin gcn tanmlamada ska

kullanlan bir tanmdr.

2.3.2. PMPO G
Trke karl Tepe Mzik Gc anlamna gelmektedir (Peak Music Power
Output). Hoparlrlerin anlk olarak dayanabilecei maksimum gc gsterir. Ancak bu, gc
tarif edebilmenin ok mantkl bir yolu deildir. Sadece anlk olarak kaldrlabilecek yk
miktarn temsil eder. Ayn zamanda amplifikatrn salayabilecei en yksek gc belirtir.
PMPO derecesi en yksek lm deerini verir ama bu aldatcdr; nk PMPO gc lme
metotlarnn bir standard gelitirilmemitir.

11

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak hoparlrler renme
faaliyetine ait uygulama faaliyetlerini yapnz.

lem Basamaklar

neriler

ncelikle hoparlrn ne olduunu,

ne ie yaradn ve nasl altn
reniniz.

Hoparlrn yaps ve almas

konularn okuyarak anlamaya
alnz.

Bir hoparlrn hangi ksmlardan

olutuunu ve bu ksmlarn ne ie
yaradn iyice reniniz.

Hoparlrn
yaps
konusunu
okuyarak bilgi sahibi olunuz.
Verilen ekli iyice inceleyiniz.

Bir hoparlrn gcnn hangi

etkenleri deitirdiini reniniz.
RMS
g
okuyunuz.

12

konusunu

iyice

LME
VE
DEERLENDRME
LME
VE
DEERLENDRME
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1.

Sesi elektrik sinyaline eviren cihazlara hoparlr denir.

( ) DORU

( ) YANLI

2.

Dinamik hoparlrler, bobin, mknats, kon (diyafram) gibi elemanlarn birleiminden

olumutur.
( ) DORU
( ) YANLI

3.

Ykselteten gelen DC zellikli sinyaller, hoparlr iindeki bobinin etrafnda deiken

bir manyetik alan oluturur.
( ) DORU

4.

Gcn birimi volttur.

( ) DORU

5.

( ) YANLI

( ) YANLI

Hoparlrn gerek gcnn belirlenmesinde baz alnacak g eidi RMS gcdr.

( ) DORU

( ) YANLI

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saysn belirleyerek bilgi
dzeyinizi lnz.
Bu faaliyette grdnz konularla ilgili eksiklerinizi renme faaliyetine tekrar
dnerek, arkadalarnz ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

13

RENME FAALYET-3
RENME FAALYET-3
AMA
Mikrofonlarn yaps, almas ve eitleri hakknda bilgi sahibi olabileceksiniz.

ARATIRMA
1.
2.

Mikrofonlar ve mikrofonlarn almas hakknda bilgi toplaynz ve elde ettiiniz

bilgileri snf ortamnda arkadalarnzla paylanz.
Telsiz mikrofonlarn yaps ve almas hakknda bilgi toplaynz ve elde ettiiniz
bilgileri snf ortamnda arkadalarnzla paylanz.

3. MKROFONLAR
Mikrofonlar sesi elektrie eviren elektronik aletlerdir. Sesin elektrie evrilmesi,
sesin havada yaratt akustik dalgadan yararlanlarak gerekletirilmektedir. ekil 3.1'de
grld gibi, azndan kan veya herhangi bir ekilde yaylan ses havada basn deiimi
yaratmakta ve bu basn deiimi, suya atlan tan yaratt dalgaya benzer ekilde, havada
bir dalga iletimi eklinde yaylmaktadr. Hava basncnn yaratt etkiden yararlanlarak
mikrofonlar araclyla sesin elektrie evrilmesi salanmtr. Bunun tersi bir ilemle,
elektriin de sese evrilmesi mmkn olmaktadr. Elektriin sese evrilmesi de hoparlrler
ile gerekletirilmektedir. Bu eviri zelliklerinden dolay mikrofon ve hoparlre ortak bir ad
olarak "SES TRANSDUSER" diyoruz.

ekil 3.1: Mikrofon yardmyla sesin elektrie evrilmesi

Transduser kelimesi, ngilizce transducer (transdusr)dan gelme olup dntrc

anlamndadr. rnein, termokupl da bir transduser'dir. O da, s enerjisini elektriksel enerji
hline dntrmektedir.

3.1. Yaps
Btn mikrofonlarn yaplar, ses dalgalarnn bir diyafram titretirmesi esasna
dayanmaktadr.

14

3.2. almas
Her sesin belirli bir iddeti vardr. Bu ses iddetinin havada yaratt basn ses iddeti
ile orantldr. Gelen hava basncnn byklk ve kklne gre ileri geri titreen
diyaframn bu titreimini, elektrik enerjisine evirmek iin deiik yntemler
kullanlmaktadr. Kullanlan yntemlere gre de mikrofonlara eitli adlar verilmektedir.

3.3. eitleri
Balca mikrofon eitleri unlardr:

Dinamik mikrofonlar
eritli mikrofonlar
Kapasitif mikrofonlar
Karbon mikrofonlar
Kristal mikrofonlar
Elektret mikrofonlar
Telsiz mikrofonlar

Dinamik Mikrofonlar

Dinamik mikrofonlar en ok kullanlan mikrofon trdr.

u zelliklere sahiptir:

Salam yapl, kk, hafif ve olduka iyi saylabilecek bir frekans

karakteristiine sahiptir (60-10000Hz).

Maliyeti dktr.

almas iin ayrca bir gerilim kaynana ihtiya duyulmadndan

olduka geni bir kullanm alan vardr.

Gl k verir.

Gl kna ramen sadakati (fidelity), yani ses frekansn takibi o

kadar iyi deildir.

Dinamik Mikrofonun Yaps

Dinamik mikrofon, ekil 3.2de grld gibi aadaki blmlerden olumaktadr.

Diyafram

Diyaframa bal hareketli bobin

Bobinin ierisinde hareket eden sabit mknats

Empedans uygunluu salayan kk bir transformatr (Baz dinamik

mikrofonlarda bulunur).

15

ekil 3.2: Dinamik mikrofon kesiti ve empedans uygunlatrc transformatr

Dinamik Mikrofonun alma ekli

Ses dalgalaryla titreen diyafram, bal bulunduu bobini, sabit mknats ierisinde
ileri geri hareket ettirir. Sabit mknatsn kutuplar arasnda magnetik fluks 'u (magnetik
alan hatlar) vardr. Bobin iletkenleri hareket srasnda bu magnetik alan hatlarn
kesmektedir.
Lenz Kanununa gre, bir magnetik alan ierisinde "v" hzyla hareket eden ""
boyundaki bir iletkenin ular arasnda E=I/V deerinde bir gerilim oluur. Bu kurala uygun
olarak srekli ileri geri titreim hlinde bulunan bobinde de ses frekansna uygun olarak
deien bir gerilim (AF AC - Audio Frequency Alternating Current) oluur. Mikrofon bobini
ularnda oluan gerilim, bir ses frekans ykseltecine verildiinde, hoparlrden ayn
frekansta k alnr. Bylece mikrofona yaplan konuma veya melodi kuvvetlendirilmi
olarak sese dntrlr.
Dinamik mikrofon bobininin direnci ok kk, birka ohm kadardr. Ykselte ile
aralarnda bir empedans uygunluu salama bakmndan, genellikle mikrofon gvdesi
ierisine, ekil 3.2de grld gibi 50, 250, 600 kl kk bir transformatr
yerletirilir. Bu bakmdan kullanlacak ykseltecin giri direncine uygun bir mikrofon
seildii taktirde ykselte verimi artacak ve daha gl bir k salanacaktr. Dinamik
mikrofonlar kullanm srasnda, elektriksel alandan uzak tutulmaldr.

eritli Mikrofonlar

eritli (Ribbon) mikrofonlar da dinamik mikrofonlar gibi sabit bir mknatsn

magnetik alan etkisinden yararlanlarak gelitirilmitir. ekil 3.3te grld gibi, bir sabit
mknatsn iki kutbu arasna bir alminyum (Al) erit yerletirilerek iki ucundan k
alnmtr.
16

Ses bobini ile ileri geri titreen alminyum eridin magnetik alan izgilerini kesmesi
sonucu iki ucu arasnda bir AC gerilim olumaktadr.

ekil 3.3: eritli mikrofon

erit mikrofonlar ok hassas yapldr, sarsntdan, hava akmndan etkilenir ve

grltl k verir. Bu nedenle, kullanrken fazla sarsmamaya dikkat etmek gerekir.
Rzgrl havalarda da ak havada da kullanlmamaldr. Dk gerilim rettikleri iin, hem
kuvvetlendirici hem de empedans uygunluu salayc olarak transformatrl retilir. Hassas
olmalar nedeniyle, dk frekansl sesleri (bas) dahi rahat alr ve frekans karakteristikleri
genitir. Bu nedenle mzik nakli iin ok uygundur.

Kapasitif Mikrofonlar

1920lerden beri radyo yaynclnda (Broad-casting) en ok kullanlan mikrofondur.

Balca u stnlklere sahiptir:

50 - 15000 Hz arasnda olduka geni bir frekans karakteristii vardr.

Distorsiyon azdr.

Empedans byktr (10 50 M).

Bu zelliklere karn u tip dezavantajlar vardr:

Dier mikrofonlardan farkl olarak bir besleme kaynana ihtiyac vardr.

Ykselte ile mikrofon aras kablonun kapasitif etkisi mikrofon
kapasitesini etkileyerek parazite neden olur. Bu etkiyi azaltmak amacyla
mikrofon iersine bir ykselte konur.

Kapasitif mikrofonun yaps ve ykselte devresi ekil 3.4te verilmitir.

17

ekil 3.4: Kapasitif mikrofon

(a) Kapasitif ba (b)Ykselte balants

Kapasitif Mikrofonun Yaps ve alma Prensibi

Kapasitif mikrofon adndan da anlalaca gibi iki kondansatr plakasndan

olumaktadr. Bu iki plaka arasnda ekil 3.4 (a) 'da gsterildii gibi ya bir izole madde ya
da hava aral vardr. Birinci plaka, alminyum gibi esnek bir maddeden yaplmtr.
Kapasitif mikrofonun almas, kondansatr zelliinden yararlanmak suretiyle salanr.
Bilindii gibi bir kondansatrn iki plakas arasndaki gerilim: V=Q/C 'dir.
Q: Kondansatr yk
C: Kapasite
Ses basnc ile plakalar titretike "C" kapasitesi deiir. Dolaysyla, deiik "V"
gerilimi retilir. Grld gibi arj edilmi bir kondansatrn plakalar arasndaki "d"
aral deiince, "C" kapasitesi deimekte ve dolaysyla plakalar aras "V" gerilimi
deimektedir. Ses basncna uygun olarak titreim yapan diyafram kondansatr plakasn
titretirmekte ve plakalar araln deitirmekte, bylece ses frekansna uygun bir gerilim
deiimi (AF-AC, ses frekans AC deiimi) salanmaktadr. Bu gerilim mikrofonun zel
ykseltecinde kuvvetlendirilerek asl ykseltece iletilir. Kapasitif mikrofon byk bir dirence
sahiptir. Eer mikrofondan kan iletkenler dorudan ses frekans ykseltecine gtrlrse,
18

ok zayf olan "AF-AC" iareti, hem daha ok zayflayacak hem de mikrofon ular byk
diren nedeniyle akm gibi etki yapacaktr. Bu etki nedeniyle kablo iletkenlerinin arasnda
ve topraa kar kapasite oluacandan, elektrostatik ve elektromagnetik etkileimle, ses
frekans birtakm parazitler etkisinde kalabilecektir. Bu nedenle, mikrofon gvdesi ierisine
bir ykselte konur. ekil 3.4 (b) 'de mikrofon zel ykselteci de verilmitir. Mikrofona
gelen kablo, mikrofonun ve ykseltecin DC gerilimini tayacak ve "AF-AC" iletimini
salayacak ekilde 4 iletkenli olacaktr. DC gerilim hem mikrofon ykseltecinin polarma
gerilimini salamakta hem de R direnci zerinden, mikrofon plakalarn arj etmektedir. R
direnci byk deerli bir diren olup 80-500 K arasnda deiir. Plakalar aras gerilim
deiimi, kuplaj kondansatr zerinden JFET transistre gelmekte ve burada
kuvvetlendirilerek bir empedans uydurucu transformatr zerinden, "AF-AC" olarak asl
ykseltece verilmektedir.

Karbon Mikrofonlar

Karbon mikrofonlar, bir kapsl ierisine doldurulan kmr tozlarndan olumaktadr.

Kapsl, diyaframa bal hareketli bir kapak ile kapatlmtr. Diyafram ses basnc ile
titretike, kmr tozlarn sktrp gevetir. Kmr tozlar sknca direnci klr,
geveyince byr. Bylece n ykselte "beyz" akm artp eksilir ve gerekli ykseltme
salanr. Empedanslar ok kktr (50 civarnda). Bunlarn n ykselte empedansna
uyum salayabilmesi iin, n ykseltelerin beyzi ortak yaplmaldr. Bu durumda da akm
kazanc dmektedir. Kmr tozlarnn zamanla tortulaarak zelliklerini yitirmeleri
nedeniyle de bugn kullanm tercih edilmemektedir. Bununla beraber, birok telefonun
mikrofon kapsl, hlen karbonlu mikrofon yapsndadr.

ekil 3.5: Karbon mikrofon

19

Kristal Mikrofonlar

Kristal mikrofonlar, piezoelektrik olayndan yararlanlan mikrofonlardr. Bir kristale,

basn uygulandnda iki tarafna tutturulan elektrotlar arasnda bir gerilim olumaktadr. Bu
olaydan osilatrlerde de yararlanlr. Bu amala en ok kullanlan kristaller, Quartz ve Roel
(Rochell) tuzlardr.
Kristal mikrofonlar balca u zelliklere sahiptir:

Salam yapldr.
Hassasiyetleri olduka iyidir.
Frekans karakteristii ok geni saylmaz, 50-10000 Hz arasndadr.
rettikleri gerilim yeterli byklkte olmad iin mikrofon ii
ykselte ile kullanlr.

En ok kullanm alanlar: Daha ok kayt sistemlerinde, amatr haberlemede ve telsiz

mikrofonlarda kullanlr.
Radyo yaynclna pek uygun deildir.

Yaps ve alma Prensibi

ekil 3.6 (a) 'da grld gibi, iki yzeyine ince metal iletken yaptrlan kristal, orta
yerinden bir lastik ayak zerine oturtulur. ki ucuna bal Y eklindeki bir ubukla, ince
alminyumdan yaplm olan konik bir diyaframn merkezine irtibatlandrlr.

ekil 3.6: Kristal mikrofon (a) Kesiti (b) Ykselte devresi

Ses basnc ile diyaframda oluan titreimi, balant ubuu ile kristale iletilir.
Titreen kristalin iki yz arasnda oluan "AF-AC" gerilimi, ekil 7.6 (b) 'de grld gibi
balant iletkenleri ile mikrofon ykselticisine iletilir. Kristal mikrofonlarn da, kapasitif
20

mikrofonlar gibi k direnci ok byktr (birka M). Ancak, kristal mikrofonlarda,

kapasitif mikrofonda olduu gibi, ykseltecin, mikrofon gvdesi ierisinde bulunmasnn
nemli bir avantaj yoktur. Ana ykselte ierisinde de bulunabilir. Bu durumda d
etkilerden kanmak amacyla, mikrofonla ykselte arasndaki uzakln 10 metre'den fazla
olmamas gerekir. Ayrca ekranl (Shielded - ildid) kablo kullanlmaldr. Bunlarn yan
sra, kristal ar sarsntdan dolay tahrip olabileceinden kristali, bir yere arpmamaya ve
drmemeye dikkat etmek gerekir. Kullanma srasnda, kristali gerei gibi etkileyebilmek
iin, mikrofon mmkn olduunca aza yakn tutulmaldr. Kristal rutubetten ve scaktan da
(rnein, direkt gne) etkilenir. Buna gre nlem alnmaldr. Kristal yerine yeni gelitirilen
seramik elemanlarn kullanlmas, yukarda belirtilen sorunlar byk lde gidermitir.

Elektret Mikrofonlar

Kristal mikrofon benzeri yeni tip bir mikrofondur. Rondela eklindeki, ince bir yar
iletken maddenin iki yz, elektrostatik bir yntemle, molekler bir aranjman yaplarak
pozitif (+) ve negatif (-) olarak yklenir. Bu yar iletkenin en byk zellii, elektrik
yklerini srekli korumasdr. Bu tr yar iletkenlere elektret (electret) ad verilmitir.
Elektret kapsl, kristal mikrofonlardakine benzer bir yntemle diyaframa balanmaktadr.
Diyafram titretiinde, titreen elektret kapslnn molekler yaps deimektedir. Bu
deiim sonunda da iki yzndeki elektrotlar arasnda bir AF-AC gerilimi olumaktadr.
Elektrot gerilimi, bir ses frekans ykseltecine verilerek kuvvetlendirilir.
Elektret mikrofonda yksek direnli bir mikrofon olup burada da, yksek frekansl
mikrofonlarda uyulmas gereken kurallara uyularak blendajl kablo kullanlmal ve kablonun
boyu fazla uzun olmamaldr.

ekil 3.7: Elektret mikrofonlar

Elektret mikrofonlarn balca zellikleri:

Yapm kolay ve ucuzdur.

Frekans karakteristii geni ve dzdr.
Kk boyutlu olduundan kullanm kolaydr (rnein yakaya
taklabilmektedir.).
nlem alndnda distorsiyonsuz bir k yaplabilir.
En iyi zelliklerinden biri de zel besleme gerilimine gerek
bulunmamasdr.
21

Telsiz Mikrofonlar

Bir elektret mikrofon kullanlarak, ekil 3.8'de grld gibi basit bir FM vericisi ile
1km 'ye yakn mesafeye, yine bir FM alc ile alnabilecek yayn yaplabilmektedir. Verici,
zel beslemesi ile, 15 cm boyunda yaltkan tpe monte edilir. Tpn bir ucuna mikrofon
dier ucuna 15 cm uzunluunda anten vardr.

ekil 3.8: Elektret mikrofonlu telsiz verici

22

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak mikrofonlar renme
faaliyetine ait uygulama faaliyetlerini yapnz.

lem Basamaklar

neriler

ncelikle mikrofonun ne olduunu,

ne ie yaradn ve nasl altn
reniniz.

Mikrofonun yaps ve almas

konularn dikkatli bir ekilde okuyup
anlamaya alnz. Varsa bir
mikrofonu paralayarak mikrofonun
yapsn inceleyiniz.

Mikrofon eitlerini ve mikrofonlarn

en belirgin zelliklerini iyice
reniniz.

Mikrofonun eitleri konusunu

okuyarak bilgi sahibi olunuz.

23

LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1.

Mikrofonlar sesi elektrie eviren elektronik aletlerdir.

( ) DORU

2.

eritli mikrofonlar en ok kullanlan mikrofon trdr.

( ) DORU

3.

( ) YANLI

Kapasitif mikrofonlar 1920'lerden beri Radyo yaynclnda (Broad-casting) en ok

kullanlan mikrofondur.
( ) DORU

5.

( ) YANLI

erit mikrofonlar ok hassas yapldrlar, sarsntdan, hava akmndan etkilenir ve

grltl k verir. Bu nedenle, kullanrken fazla sarsmamaya dikkat etmek gerekir.
( ) DORU

4.

( ) YANLI

( ) YANLI

Telsiz mikrofonlarn genlik modlasyonuyla alan alc ve vericisi bulunur.

( ) DORU

( ) YANLI

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saysn belirleyerek bilgi
dzeyinizi lnz.
Bu faaliyette grdnz konularla ilgili eksiklerinizi renme faaliyetine tekrar
dnerek arkadalarnz ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

24

RENME FAALYET-4
RENME FAALYET-4
AMA
Akustik hakknda bilgi sahibi olabileceksiniz.

ARATIRMA
1.
2.

Akustik hakknda bilgi toplaynz ve elde ettiiniz bilgileri snf ortamnda

arkadalarnzla paylanz.
Bir ortamn akustik zelliklerini hangi etkenlerin deitirdii hakknda bilgi
toplaynz.

4. AKUSTK
4.1. Tanm
Akustiin szlkteki anlam: Mekanik dalgalarn, kat, sv ve gaz ortamlar iinde
yaylmn, zelliklerini, bulunduklar ortamla olan etkileimlerini, canllar zerindeki
fizyolojik ve psikolojik etkilerini inceleyen bilim daldr. Ses asndan baktmzda Kapal
bir meknda seslerin dalm ekline akustik denir. tanm karmza kar.

4.2. Ortamn Akustik zellikleri

Bir ortamn akustik zellikleri incelendiinde akustik kalite deyimi karmza kar.
Ortamn akustik kalitesi genellikle konumann duyulma kolaylndan (ya da zorluundan)
yola klarak iyi ya da kt ekilde tanmlanr. Kt akustik, duymada zorlua ya da kelime
ve hecelerin birbirine karmasna neden olur. Bu zellik konuan kiinin sesinin duvar,
tavan ya da zemindeki geni ve dz yerlerden aksederek dinleyici tarafndan daha nce
iletilen dalgalar zerinden alglanmasna neden olur. Genellikle iyi akustik, iyi ses
yaltmna, yanklanma sresine, arka plan sesine ve konumann anlalrlna gre
tanmlanr. Baz meknlarda sesin yanklanmas istenirken baz meknlarda bu istenmeyen
bir durumdur. rnein bir futbol stadnda sesin yanklanmas istenen bir durum iken
konferans salonunda bu durum hi istenmez. Ksaca ortamn akustik zellikleri ortamn
kullanm amacna gre deiiklikler gstermektedir.

25

ekil 4.1: Stadyum akustiine rnek

26

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak akustik renme faaliyetine
ait uygulama faaliyetlerini yapnz.
lem Basamaklar

neriler

ncelikle akustiin ne olduunu,

reniniz.

Akustiin tanm konusunu dikkatli

bir ekilde okuyarak anlamaya
alnz.

Bir ortamn akustik zelliklerinin

nelere
bal
olduunu
iyice
reniniz.

Ortamn
akustik
zellikleri
konusunu okuyarak bilgi sahibi
olunuz.
Bulunduunuz
ortamn
akustik zelliklerini inceleyiniz.

27

LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1.

Akustiin szlkteki anlam: mekanik dalgalarn, kat, sv ve gaz ortamlar iinde

yaylmn, zelliklerini, bulunduklar ortamla olan etkileimlerini, canllar zerindeki
fizyolojik ve psikolojik etkilerini inceleyen bilim daldr.
( ) DORU

2.

Ses asndan baktmzda ak bir meknda seslerin dalm ekline akustik denir.
( ) DORU

3.

( ) YANLI

yi akustik, iyi ses yaltmna, yanklanma sresine, arka plan sesine ve konumann
anlalrlna gre tanmlanr.
( ) DORU

5.

( ) YANLI

Stadyumlarda sesin yanklanmas istenmeyen bir durumdur.

( ) DORU

4.

( ) YANLI

( ) YANLI

Konferans salonunda ses yaltmnn olmas ve sesin yanklanmamas istenir.

( ) DORU

( ) YANLI

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saysn belirleyerek bilgi
dzeyinizi lnz.
Bu faaliyette grdnz konularla ilgili eksiklerinizi renme faaliyetine tekrar
dnerek arkadalarnz ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

28

RENME FAALYET-5
RENME FAALYET-5
AMA
Seslendirme sisteminde kullanlan cihaz ve malzemeler hakknda bilgi sahibi
olabileceksiniz.

ARATIRMA
1.
2.
3.
4.

Amplifikatrn Trke karln aratrp arkdalarnzla paylanz.

Midrange frekans aralklarn internet ortamnda aratrnz.
Mikserin kullanm alanlarn aratrnz.
Stereo sistemle kayt yaplan bir sesin mono sistemle kayt yaplan sesten farklarn
aratrnz.

5. SESLENDRME SSTEMNDE
KULLANILAN CHAZ VE MALZEMELER
5.1. Amplifikatrler
Mzik sistemlerinde amplifikatr, ykseltici anlamnda kullanlr. Kaynak cihazlardan
(CD alar, mikrofon, pikap gibi) kan ses sinyallerini glendirerek hoparlrlere gnderme
grevini stlenir. eitli mimariler ve bu mimari zelliklere dayanan snflandrmalar
mevcuttur. Asl snflandrma transistrl yapda olanlar ve vakum tpl yani eskiden beri
Trke'ye yerletii ekli ile lambal yapda olanlardr. 2 ve 4 kanall olarak piyasada
mevcuttur. Bunlarla birlikte son yllarda yaygnlaan hibrid (melez) tasarmlar da vardr.
Yine bunlara ek olarak entegre yapdakiler, giri/g kat ayr kasalar hlinde retilenler ve
monoblok (g amplifikatrleri iin) eklinde ana yapdan bamsz alt snflandrmalar da
mevcuttur.

29

ekil 5.1: Gemite ve gnmzde kulllanlan eitli ses amplifikatrleri

5.1.1. eitleri
k kat yapsna gre amplifikatr snflandrmalar u ekildedir:

Snf A: ks katnda devaml akm bulunur. Bunun getirisi olarak elektrik

sarfiyat ok yksektir. Buna karlk en saf sese sahip olduklar dnlr.
Sesteki bozulma teorik olarak en alt seviyededir.
Snf B: k elemanlar, ilemleri sra ile yapar. nce eksi, akabinde art ykl
sinyaller ilenir. Bu ilem gnmz teknolojisi ile yeterince hzl
yaplamadndan pek kullanlmamaktadr.
Snf AB: k elemanlar sinyallerin sadece yardan fazlasn iler. k
elemanlar Snf A'daki gibi tamamen akmla kapl deildir. Bu sayede Snf
A'nn dezavantajlar ortadan kaldrlm olur. En ok kullanlan snftr.
Snf C: Daha ok radyo frekans ilenmesi ile ilintilidir. leme belirli sinyal
parcacklarn kapsar.
Snf D: u anki teknoloji ile retilemeyen fakat alma mant olarak Snf
Bnin olduka hzlandrlm teorik bir versiyonudur.
Snf E: Kare yapl dalga boylar glendirilir. Sadece zel kontrol cihazlarnda
kullanlmaktadr.

Bunlar haricinde yeni tasarmlar da bulunmaktadr. F, G, H snflar gibi. Yukardaki

ana snflarn beraberce kullanlmasna dayanr. Neredeyse her firmann farkl zmleri
bulunmaktadr.
k kat yapsna gre amplifikatrler bu ekilde sralanrken genellikle gnmzde
kullanlan iki tr amplifikatr bulunmaktadr. Bunlar Hi-Fi ve Stereo amplifikatrlerdir.

30

Hi-Fi Amplifikatrler

Hi-Fi: High Fidelity yani yksek sadakatli ses amplifikatr anlamndadr. nsan
kulann duyabilecei 20 Hz ile 20 KHz arasndaki seslerin hepsini birden hemen hemen
ayn seviyede ve distorsiyonsuz veren tek kanall (mono) amplifikatre denir. Sesin asln
bozmaz.

Stereo Amplifikatrler

Btn karekteristikleri bakmndan birbirinin ayn olan iki Hi-Fi amplifikatrn, ayn
anda ift kanall (stereo) bir pikap bal ile kullanlma sistemine denir. Bir mzik parasn
Hi-Fi amplifikatr ile dinlersek paradaki bas ve tiz sesleri kolayca ayrabiliriz. Ancak, ayn
hoparlr sisteminde gelen ses derinlikten yoksundur. Stereofonik bir sistemde bas ve tiz
sesler uygun ekilde ayrlabilir ve bu da sese derinlik hissi verir. Ayrca ok dk veya ok
yksek frekensl sesler bir orkestra iinde Hi-Fi ile dahi ok zor farkedilebilirken ayn Hi-Fi
mekanizma ile oluturulan stereo sistemde ok daha kolay farkedilebilir.

5.1.2. zellikleri
Gelien teknolojiyle birlikte ses amplifikatrlerinin zellikleri her geen gn artmakta
ve rekabet ortamnn amanszl gz nnde bulundurulduunda bu zelliklerin tam olarak
listelenmesi mmkn gzkmemektedir. Aada bir amplifikatrn en temel zellikleri
sralanmtr:

k gc
k empedans
1 KHz deki distorsiyonu
Giri duyarll
Frekans band
Tam gte ekilen akm

5.1.3. G ve G Hesab
Ampifikatr gc denildiinde bahsedilen g k gcdr. Hi-Fi bir amplifikatr
gcnden bahsediliyorsa, g 75 W gibi tek bir saysal ifadeyle verilirken sz konusu olan
stereo bir amplifikatr ise 2x50 W gibi ift kanal olduunu belirten saysal bir ifade
kullanlr.
Elimizde bir hoparlr var ise ve buna uygun bir amplifikatr seilmek isteniyorsa
hoparlr gcne eit bir gce sahip amplifikatr semek sesteki bozulmann ve maksimum
verimi almann en gvenli yolu olacaktr.

31

5.2. Hoparlrler
Ses sinyalini insan kulann alglayabilecei form olan sese dntren cihazlara
hoparlr denir.

ekil.5.2: eitli Hoparlrler

5.2.1. almas
Hoparlrler manyetizmin prensiplerini kullanr. Bir mknatsta iki zt kutup vardr:
Kuzey kutbu (N) ve gney kutbu (S) (pozitif ve negaif). Zt kutuplar birbirini ekerken ayn
kutuplar birbirini iter. Hoparlrlerde sabit kalc mknats ve hareket edebilen
elektromknatstan oluur. Elektromknats bir iletkenden akm gemesi ile oluur. letken
silindir geen akm alternatif akmdr ve yn sinyalin (glendirilen ses sinyali) frekansna
gre deiir.Bir ynden akm geerken positif manyetik alan oluturulur ve iki manyetik alan
birbirini iter ve iletken silindir mknatstan uzaklaarak hareket eder. Sinyal yn
deitirdiinde iletken silindir dier ynde hareket eder. Mesela 440 Hzlik bir nota
alndnda akm saniyede 440 defa pozitif / negatif ynde gider ve iletken silindirde ayn
ekilde saniyede 440 defa ileri ve geri ynde hareket eder. etken silindir kttan koniye
baldr, silindir hareket ettike konide pompalama eklinde silindire bal olarak hareket
eder. Koninin ileri pompalama hareketi havay sktrr. Koni geri ynde hareket etmeye
baladnda hava geri ekilir ve daha az youn olup denge pozisyonuna gelir.Bu hareket
saniyede 440 defa yaplr. Bu sayede ses sinyali sese dnm olur.

5.2.2. zellikleri
Hoparlr zellikleri aada sralanmtr.
32

Empedans
Bobin direnci
Mzikal gc
RMS gc
Hassasiyeti
Frekans band

5.2.3. eitleri
Hoparlrler yapm alma tekniklerine gre eitlenmelerine karn gnmzde
hoparlrler kullanm amalarna bal olarak 3e ayrlabilir.
5.2.3.1. Tweeter
Tweeter bir tr dinamik hoparlr olup gnmzde ok kullanlan bir hoparlr
eididir. ekil 5.3te grld gibi iki ya da hoparlrn bir gvde iinde
birletirilmesiyle retilmi elemanlara tweeter (tivitr)'l hoparlr denir. Bu elemanlar az
yer kapladndan zellikle oto radyo teyplerinde kullanlmaktadr. Bunlarda, ortadaki kk
hoparlrler tiz sesleri vermektedir. Tiz sesleri veren minik hoparlrlere sadece yksek
frekansl sinyallerin gitmesini salamak iin elemana seri olarak 1-10 mF aras kapasite
deerlerine sahip elektrolitik kondansatrler kullanlmaktadr.

ekil 5.3: Tweeter tipi hoparlr

5.2.3.2. Midrange
Belli frekans aralndaki sesleri daha etkin dinleyebilmek iin zel olarak retilmi
hoparlrlere midrange hoparlrler denir. Bu frekans aral aada verilmitir.
160 Hz...........320 Hz.............Alt Orta-Lower Midrange
320 Hz...........640 Hz.............Orta-Midrange
640 Hz..........1280 Hz............st Orta-Upper Midrange
Yukardan da anlalabilecei zere midrange hoparlrler 160 Hz ile 1280 Hz arasnda
frekanslara sahip ses sinyaline daha duyarl olacak ekilde retilmi hoparlr tipleridir.
33

5.2.3.3. Woofer
Woofer'lar, ses sisteminizde insan titreten derin baslar retmekle grevli olan, en
geni hoparlrlerdir. Bu frekanstaki sesleri retmek iin geni bir hava hacmine ve byk bir
src (hoparlr konisi) nitesine ihtiya duyar. Evlerimizde bilgisayarlarmzla birlikte
kullandmz 4+1, 5+1 gibi ses sistemlerinde +1ler woofer tipi hoparlrleri ifade eder.
nsan kula 20.000Hz ile 20Hz aralndaki frekanslarda retilen sesleri duyabilir. Duyma
hassasiyeti ise 20Hz-20kHz aralnn daha ok orta ve st ksmnda younlatndan,
dk frekansl seslerin hissedilebilmesi iin daha yksek ses basncna, yani daha yksek
gce ihtiya olur. Bas adn verdiimiz seslerin balang noktalar 200Hz'in de altndadr.
Bitileri ise 20Hz'e kadar dayanr. Ama dediimiz zere, baslar duymayp hissettiimiz iin
10Hz'lik bir titreimi, cierlerinizi titretirken mutlaka fark edersiniz.

ekil 5.4: 5+1 lik Woofer l bir ses sitemi

Woofer'lar aktif ve pasif olmak zere iki ayr tipe sahip olsa da gnmzde neredeyse
tm woofer'lar aktif yapdadr. Pasif olanlar amplifikatr iermediinden sesi ykseltemez.
Bu woofer'lar, cihaznzdaki ses klarna balamanz yeterlidir. Ancak bas frekanslarnn
ykseltilmesi byk gce ihtiya duyduundan dier hoparlrlerle birlikte kullanlmas
olduka zor olabilir. Ayn reticiden alnan zel bir hoparlr seti olmad srece sisteminize
dhil etmekte de zorlanabilirsiniz. Dier yandan aktif woofer'lar ierisinde bir amplifikatr
bulundurur. Hatta kirli sesleri artan ipler de bulundurur. zerlerinde genellikle crossover
(kesim frekans) ve ses seviyesi (volume) ayar olmak zere iki ayar dmesi barndrlr. Bu
ayarlardan ses seviyesiyle ilgili olan, kalibrasyon ilemi iin olduka nemlidir. Zira tm
wooferlarn arkalarndaki bu ayar "tamamyla sessiz"den "cierinizi yerinden skecek"e
kadar ok geni bir arala sahiptir. Crossover ayar ise woofer'nzn hangi frekans
aralndaki sesleri reteceini belirler. Dolaysyla bu araln en yksek frekans snrn
belirlemenizi salar. Bylece sub'nz ses retirken retebildii en dk frekans ile
belirlediiniz en yksek frekans arasndaki sesleri retir. Woofern bir crossover ayar varsa,
ncelikle bu ayar en yksek frekansa kadar getiriniz. Eer baslar seviyorsanz, crossover
frekansn biraz daha dk tutunuz. alma mant hava hareketlerine bal olduu iin
hacim nemli bir kriterdir. Yksek hacimli kutular, daha fazla havay sktrabilir.
lerindeki havann maksimum hareket kabiliyetinden yararlanabilmek iin orantl hacim ve
src apnn seilmesi arttr. Kutuda src tarafndan sktrlan hava, bas-reflex ad
verilen aklktan dar atlr. Tpk arabalarn egzoz patlamalarnda olduu gibi ierindeki
gcn dar kmas, genellikle bir insann cierlerine e deer miktarda havann hareketine
34

sahiptir. Tabii fark, bunun saniyenin 20'de birinde gereklemesidir. Hzl olduu kadar
gl bir hava giri k yaanr.
Ku cvltlar duyduunuzda, sesin hangi ynden geldiini anlayabilirsiniz. Konuan
birinin sesinin ynn de tayin etmek o kadar zor olmaz. Ama akan imein nerede
aktn o parlak grene kadar bilmek pek mmkn deildir. Bunun sebebi,
kulamzn yapsndan kaynaklanr. Tiz frekanslarn ynlerini ayrt edebilmemize ramen,
bas seslerin nereden geldiini anlamamz zordur. Bu yzden de woofer tipi hoparlrnz
odada nereye koyduunuz ok da nemli deildir, zaten yerini tahmin edemezsiniz. Ama bu,
onun en iyi performansyla sizi sarsmas iin ideal bir yeri olmad anlamna gelmez.
Profesyonellerin nerisi, her zaman iin wooferlarn n hoparlrlerin yannda yer almas
ynndedir. Yanl yerletirilmi bir woofer, baz frekanslar ykseltip odanzdaki tonal
dengeyi bozar. Dk frekanslardaki seslerin dalga boylar 15m'ye kadar ulaabildiinden
yerleimi olduka dikkatli yaplmaldr. Onun da bir nokta kaynak olduu ve ses dalgalar
yayd unutulmamaldr. Genel olarak woofer iin en kt yerleim, oturduunuz koltuun
arkas olacaktr. ki frekansn akmas, dzey farkna sebep olur ve bu durumda Hass
Efekti oluur. Bu efekt, beyinde karkla sebep olmakta ve dinlenen mziin veya filmin
efektlerini kafa kartrc hale getirmektedir. Doallktan uzaklar ve izleyene rahatszlk
verir. Unutmamanz gereken en nemli nokta ise; en iyi pozisyonun, en yksek bas
duyduunuz yer deil, en yumuak bas duyduunuz yer olduudur. Ancak bu sayede
evinizde yorulmadan film izleyebilirsiniz. Dier hoparlrlerden farkl olarak woofer'lar yere
daha yakn elektronik cihazlardr. Bu nedenle de en byk dmanlar tozdur. Arkada, yanda
veya tam altnda bulunabilen bas-reflex akl dar hava verdii gibi, ieriye de hava
(dolaysyla tozlar alabilir) verir. Bu nedenle yerde olabildiince az toz alacaklar bir yerde
tutulmalar nerilir.

5.2.4. G Kavram
Hoparlrlerin etiketlerinde empedans deerinin yannda g (W) deeri de belirtilir.
Bu g deeri zel olarak belirtilmedii srece RMS gcdr. Ses sinyali reten aygtn
(amplifikatr, teyp) gcnden ok kk gte hoparlr balanrsa, hoparlrler uzun mrl
olmaz. Bir sre sonra bobin yanar. Amplifikatr kna ekebileceinden ok fazla gte
hoparlr balanrsa (rnein walkman'e yksek gl hoparlr balama), bu durumda ses
k seviyesi ok azalr. nk gc yetersiz gelen alet, hoparlrn diyaframn istenildii
ekilde titretiremez. Ayrca hoparlr walkman'i ar yk altnda brakacandan k kat
snmaya balar. Ar s ise elektronik devrelerin dengesini bozup arzaya neden olur.
Ykseltecin k gcnden daha dk deerlikli hoparlr kullanlrsa, ses kalitesi
der. Hoparlrden vnlama, zrlt duyulur ve eleman bozulabilir.
Ykseltecin k gcnden daha yksek deerli hoparlr kullanlrsa, ses az ve
kalitesiz kar. Ykseltecin elektronik devreleri ar snarak bozulabilir.
Bu sebeplerle hoparlr gcyle ses kaynann gc mmkn olduunca birbirine
yakn olmaldr.

35

5.3. Mikrofonlar
Mikrofonlar sesi, sesin elektriksel formu olan ses sinyaline eviren elektronik
aletlerdir. Sesin elektrie evrilmesi, sesin havada yaratt akustik dalgadan yararlanlarak
gerekletirilmektedir. Ses, ses sinyaline evrildikten sonra amplifikatr gibi bir cihazda
ilenebilmesi iin sinyalin iletilmesi gerekmektedir. letim kablo yoluyla olursa, mikrofon
telli mikrofon, kablosuz ve bir alc ve verici vastasyla olursa, telsiz mikrofon adn alr.

5.3.1. Telli Mikrofonlar

Ses sinyalinin iletimi kablo yardmyla gerekleiyor ise kullanlan nikrofon kablolu
mikrofondur.

ekil 5.5: Telli mikrofonlar

5.3.2. Telsiz Mikrofonlar

Ses sinyali, frekans modlasyonuna tabi tutularak verici (mikrofon) yardmyla havaya
elektromanyetik dalgalar yayar. Amplifakatre bal alc, frekans modleli sinyali demodle
ederek amplifikatre verir. Bu tr bir yntemin kullanld mikrofon tipi de telsiz mikrofon
eklinde adlandrlr. Sesin kaliteli bir ekilde iletiminin gereklemesi iin modlasyon VHF
veya UHF frekans seviyelerinde yaplr.

ekil 5.6: Telsiz mikrofonlar

36

5.4. Mikser
Adndan da anlalaca gibi mikser (mixer); kartrc, birletirici demektir. Bizi
ilgilendiren ses mikserleridir. Peki nasl oluyor da farkl kaynaklardan gelen sesler birmi
gibi kyor? ncelikle bu konuda elektronik yaplarndan balayarak bilgi vermeye
alalm.Tahmin edersiniz ki, mikserler elektriksel sinyaller zerinde ilem yapar. Bu
durumda kartrma ilemi yapabilmemiz iin sesin elektrik enerjisine dnmesi
gerekmektedir Doada bulunan sesleri mikrofon ile elektriksel sinyale dntrrz.

ekil 5.7: eitli mikserler

Elektronik olarak aslnda basit bir yapdadr. Fakat efekt kat, ton kat gibi eklentileri
ile olduka karmak bir hal alr. Basit olarak sadece iki adet potansiyometre de bir mikser
saylr. Potansiyometreye ksaca pot denilmektedir.

ekil 5.8: Basit bir mikser

ekilde grld gibi iki kaynaktan gelen sinyal, sadece 2 potansiyometre sayesinde
kartrlm oldu. stersek potansiyometrelerin iftlisini kullanarak stereomikser yapmak da
mmkndr. Anlattm bu yntem belki elektroniin ilk balad zamanlarda
kullanlabiliyordu. Gnmzde ise ok daha karmak yaplar ve komponentler kullanlmaya
baland.
37

ekil 5.9: ki kanall monomikserin blok diyagram

Yukarda 2 kanal mono kartrma ilemi yapan bir mikserin blok diyagram
grlmektedir. Bu diyagram, anlalabilmesi iin basit seilmitir. Elbetteki ok daha
karmak yapda olanlar mevcuttur. imdi srasyla, devre katlar ve grevleri hakknda bilgi
vermeye alalm.

Preamp

Giri katdr. Girilen sinyali dkse ykseltmek, yksekse drmek iin kullanlr.
Bu i gain ismi verilen potansiyometre ile yaplr. Bunun yaplmasnn nedeni bundan
sonraki katlara salkl sinyal gitmesini salamaktr. Fazla olursa distorsiyona, dk olursa
ton kat ve dier katlarn sinyale doyamamasna ve neticede kt ton kmasna veya dip ses
olumasna neden olur.

Filtre

Bu katn grevi ebeke voltajndan, kablodan veya manyetik alanlardan kaynaklanan

parazit ve istenmeyen sesleri engellemek ve azaltmaktr.

Tone

Mikserlerin bu kat ok fazla deiiklik gsterebilir. Yani ses araln daha fazla
banda blp daha hassas oynama imknlar salayabilir veya kullanm amacna gre
kabiliyetleri deiebilir. rnein bir dj mikserinde tizi (midi bas), sonsuz db de veya -32
db ye kadar ksmas gibi. Genel olarak kulak zevkimize gre tonlama yapmamz salayan
kattr. Ayrca killer zellii sayesinde djlere renk katma konusunda ok eyler verebilir. Bu
sayede bir para alarken bas kapatp mzii duraanlatrmak, zaman gelince aarak
cokuyu artrmak gibi imknlar salam olur.

Volm Potu

Kanala girilmi ve tonlanm olan ses sinyalinin kslmasn salar. En sondayken

(yukar veya saat yn) ses sinyalini gain ve ton katnda belirlediimiz ses iddetiyle
srcye yollar. Gerekte volm potu sesi amaz, var olan sinyali azaltr.
38

Driver (Src)

Burada sinyalin dier kanallardan gelen sinyallerle birlemesi iin son hazrl
yaplr. Gerek volt seviyesi gerekse akm asndan yeterli seviyeye getirilir. Sinyalin tonu
veya yaps zerinde bir deiiklik olmaz, sinyal girdii gibi kar.

Mikser

Burada kanallardan gelen sinyaller birletirilir. Bu ii toplayarak yapar. Ses sinyali

srekli pozitif ve negatif ani gerilim deerlerinde gezinir. Farz edelim ki, 1. kanaldan gelen
ses sinyali o an iin -1 voltta, dier kanaldan gelen sinyal ise 1.5 volt olsun. Mixer bu iki
kanal birletirdiinde kta 0,5 volt oluur. Ancak her ikisi de + veya deerse byk olan
deeri ka iletir. Sonu olarak kanallardan gelen ses sinyalleri bu kat sayesinde birlemi
olur.

Master Volm Potu

Bu pot (potansiyometre) kanaln potuyla ayn alr, tek fark burada btn
kanallardan gelen kartrlm sesi ksmasdr.

Driver (Src)

Buradaki src de kanaldakiyle ayn ekilde alr, tek fark biraz daha akm
kazancnn yksek olmasdr. Sinyalin genliiyle oynamaz. Sinyal, buradan sonra jackn
bulunduu mikser kna gider.
Yukarda basit bir ekilde mikserin almas anlatlmtr. Tabi ki, ok daha karmak
yaplar da sz konusudur.

5.4.1. eitleri
Basit olarak bilinmesi gereken iki tr mevcuttur.

Live Mikser

Bu mikserler, adndan da anlalaca zere canl mzikte veya salon sistemlerinde,

sahnede ve stdyoda kullanlr. Aslnda kendi iinde eitli trleri vardr. Stdyolarda
kullanlanlar salonlarda da kullanlmaktadr.

39

ekil 5.10: Live mikser

DJ Mikser

Dj mikserini yukardaki mikserden ayran en nemli fark stereo mzik

kartrabilmeye ynelik olmasdr. CD, kaset, bilgisayar vb. cihazlardan gelen sinyallerin
kartrlmasnda kullanlr. Zaman iinde klp ve disko mziinin geliimine paralel olarak
ok eitli trleri olumutur. Bu mzik trlerinde kartrma ve efekt konusunda ok deiik
renkler kazandrlmtr.

5.4.2. zellikleri
Bir mikserin en nemli zellikleri gc, mikrofon girii says, mono giri says,
stereo giri says ve k empedansdr.

5.5. Balant Elemanlar

Mikrofonu ya da CD alar gibi bir ses kaynan amplifikatre, amplifikatr
hoparlrlere balamak amacyla kablolarla birlikte jaklarda kullanlr. Bunlar mevcut ses
sistemine uygun olarak ses sistemi satclarndan temin edilebilir.

ekil 5.11: Ses sistemlerine ait eitli balant elemanlar

5.6. Ses Sistemleri

Ses ve mzik yaynlar mono (tek kanall), stereo (iki kanall) ya da quadrofonik (drt
kanall) olarak yaplabilmektedir.
40

5.6.1. Mono
Tek yollu ses sistemidir. Tek yollu yayn yapar. Seste derinlik yoktur. Eski model ya
da dk kaliteli cihazlarda karmza kar. ekil 5.12'de tek mikrofonlu (mono) kayt
sistemi, ekil 5.13'te mono teybin yaps ve ekil 5.14'te mono seslendirme sisteminin
dzeni gsterilmitir.

ekil 5.12: Mono kayt sistemi

ekil 5.13: Mono teybin yaps

ekil 5.14: Mono seslendirme sistemi

5.6.2. Stereo
ki yollu ses sistemidir. ki yollu yayn yapar. Ses kalitesi monodan daha iyidir. Kayt
esnasnda iki mikrofon kullanlr. Stereo ses sistemleri iki mono ykselticin birletirilmesiyle
yaplmaktadr. ekil 5.15'te stereo ses kayt sistemi ve ekil 5.16'da stereo seslendirme
dzeni gsterilmitir.

41

ekil 5.15: Stereo kayt sistemi

ekil 5.16: Stereo seslendirme sistemi

5.6.3. Quadrofonik
Drt yollu ses sistemidir. Drt yollu yayn yapar. Stereo cihazdan drt kanall yayn
yaptrabilmek iin dzenleyici, stereodan quadrofonie dntrc OP-AMP'l devreler
kullanlr (rnein oto radyo/teyplerinde drt hoparlrl yayn sisteminde, iki adet
amplifikatr ve quadrofonie dntrc devreden yararlanlmaktadr.). Bu uygulamaya
yapay quadrofonik sistem denir. Gerek quadrofonik sistemde kayt drt mikrofonla yaplr.
Bu yntem uygulandnda hoparlrler dinleyiciye geree ok daha yakn ses verir. Gerek
quadrofonik kayt ve datm sistemleri yksek kaliteli cihazlarda karmza kmaktadr.
ekil 5.17' de quadrofonik seslendirme sistemi gsterilmitir.

ekil 5.17: Quadrofonik seslendirme sistemi

42

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate okuyarak seslendirme sisteminde
kullanlan cihaz ve malzemeler renme faaliyetine ait uygulama faaliyetlerini yapnz.

lem Basamaklar

neriler

ncelikle
amplifakatrn
olduunu, ne ie yaradn
eitlerini reniniz.

ne
ve

Amplifikatr ve eitleri konularn

dikkatli bir ekilde okuyarak
anlamaya alnz.

Hoparlr eitlerini ve hoparlrn

eitlerine
gre
nerelerde
kullanldn iyice reniniz.

Hoparlr
eitleri
konusunu
okuyarak bilgi sahibi olunuz. Ayrca
evredeki hoparlrlerin hangi gruba
girdiini tespit ediniz.

Telsiz mikrofonlarn kullanm

alanlarn ve ne ekilde altn
reniniz.

renme faaliyeti iindeki telsiz

mikrofonlar
konusunu
iyice
okuyunuz.

Quadrofonik ses sistemlerini ve

kullanlabilecei yerleri reniniz.

renme
faaliyeti
iindeki
quadrofonik ses sistemleri ksmn
dikkatlice okuyunuz.

43

LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1.

Mzik sistemlerinde amplifikatr, kartrc anlamnda kullanlr.

( ) DORU
( ) YANLI

2.

Amplifikatrler k kat yapsna gre snflandrlr.

( ) DORU
( ) YANLI

3.

Tweeter tipi hoparlrler az yer kapladndan zellikle oto radyo teyplerinde

kullanlmaktadr.
( ) DORU
( ) YANLI

4.

Ampifikatr gcnden sz edildiinde bahsedilen g alma gcdr.

( ) DORU
( ) YANLI

5.

Mikserin bloklarndan bir olan preamp, k katdr.

( ) DORU
( ) YANLI

6.

Mikserin bloklarndan biri olan filtrenin grevi ebeke voltajndan, kablodan veya
manyetik alanlardan kaynaklanan parazit ve istenmeyen sesleri engellemek ve
azaltmaktr.

( ) DORU

( ) YANLI

7.

Mikserlerin bilinmesi gereken 4 tr mevcuttur.

( ) DORU
( ) YANLI

8.

Ses ve mzik yaynlar mono (tek kanall), stereo (iki kanall) ya da quadrofonik (drt
kanall) olarak yaplmaktadr.
( ) DORU
( ) YANLI

9.

Mono ses sistemi drt yollu ses sistemidir.

( ) DORU
( ) YANLI

10.

Stereo kayt esnasnda iki mikrofon kullanlr.

( ) DORU
( ) YANLI

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saysn belirleyerek bilgi
dzeyinizi lnz.
Bu faaliyette grdnz konularla ilgili eksiklerinizi renme faaliyetine tekrar
dnerek arkadalarnz ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.
44

RENME FAALYET-6
RENME FAALYET-6
AMA
Seslendirme sistemi montajnn nasl yapld hakknda bilgi sahibi olabileceksiniz.

ARATIRMA
1.
2.

Seslendirme sisteminde kulllanlan cihaz ve malzemelerin sembollerini internet

ortamnda aratrp arkadaalarnzla paylanz.
Hoparlrlerin birbirine balanmalar durumunda ne gibi zellikleri deiir?
Aratrnz.

6. SESLENDRME SSTEM MONTAJI

6.1. Seslendirme Sembolleri
Seslendirme sisteminde kullanlan cihazlara ait semboller, aadaki tabloda
verilmitir. Bu semboller sayesinde, ses sisteminin kurulmas aamasnda kolaylklar
salanmaktadr.

Seslendirme
Sistemi Sembol

Anlam
Mikrofon
Mikser

Amplifikatr

Hoparlr
Tablo 6.1: Seslendirme sistemi sembolleri

6.2. Kroki izme

Seslendirme sistemini kurmadan nce seslendirilecek alan ve alandaki yerleimin nasl
olacana dair kaba taslak bir izim yaplr. Bu kaba taslak izim tasarmcya daha sonraki
45

aamalarda k tutacak almann ilk basamadr. Yaplan kaba taslak izimle ilk olarak
amplifikatrn, mikrofonlarn ve hoparlrlerin yerleri belirlenir.

6.3. Seslendirme Alan Hesab

Seslendirme sistemi kurulurken dikkat edilmesi gereken ncelikli ilk nokta,
seslendirilecek alandr. Alann byklne bal olarak kulllanlacak ses sisteminin gc ya
da kullanlacak hoparlr says gibi kriterler deiiklik gsterir. Alan hesab yaparken
dinleyici kitlesinin bulunduu yer, gz nnde bulundurulur. Dinleyici grubunun bulunduu
alan seslendirilecek alan bize verir. Aada bu durum ortaya konmutur. Seyirci kitlesinin
oturduu alan 20x30 m boyutlarnda ise seslendirilecek alanda iki boyutun arpm kadar
olur.
Seslendirilecek alan = 20x30 = 600 m2
Yukardaki hesaptan da anlalaca zere seslendirlecek alan, geniliin ve uzunluun
arpmyla elde edilir.

ekil 6.1: Seslendirilecek alana rnek izim

6.4. Seslendirilecek Alann zellikleri

Seslendirilecek alana ses sistemini kurmadan nce kurulacak ses sisteminin ne amala
kurulacann bilinmesi gerekir. Konferans amac ile mi, yoksa mzik-elence amacyla m
kurulacak ya da sinema izlemek amacyla ev sinema sistemi mi kurulacak bilinmesi gerekir.
Konumacnn sylediklerini duymak amacyla bir ses sitemi kurulucaksa, alandaki sesi
yanstc etkenlerin ortadan kaldrlmas gerekir. Akustik konusunda da deinildii gibi bu
bazen de istenmeyebilir. rnein bir iletme futbol malarn mterilerine izletebilmek
amacyla bir ses sistemi kuracaksa, yanklanmann olmas ma izleyenlere daha ok zevk
verecektir. Bunun gibi kriterler gz nnde bulundurularak nce gerekli dzenlemeler
yaplabilir. rnein kapal ortamn duvarlar sesi ok yanstyorsa, duvarlar ahap ile
kaplanabilir.
46

6.4.1. Ak/Kapal Alan

Seslendirilecek alann zellikleri irdelenirken gz nnde bulundurulmas gereken ilk
nemli zellii ak alan m, yoksa kapal alan m olduudur. Ak alanda ise, yanklanma
olmayacandan yanklanmann nne geebilecek nlemlerin alnmasna gerek yoktur.

6.4.2. Alan Hacmi

Alan hacmi hesabnda, yaplan alan hesabna bir boyut daha ilave edilir. Bu boyutta
tahmin edebileceiniz zere dikey boyuttur. Ak alan sz konusuysa ve de tribn gibi bir
ykselti sz konusu deilse, dikey boyutun 2 m alnmas yeterli olacaktr. Tribn gibi bir
yerde dinleyici kitlesi var ise tribn boyutu alan hacmi hesaplanmasnda gz nnde
bulundurulur. Kapal alanda ise dinleyici kitlesinin bulunduu alana dikey boyut ilave edilir.
rnein ekil 6.1deki izleyici kitlesinin bulunduu tiyatro salonunun ykseklii 4 m ise
seslendirilecek alann hacminin hesaplanmasnda 3. boyut olan ykseklik gz nnde
bulundurulur. Alan ile ykseklik arplarak hacim bulunur.
Seslendirilecek alann hacmi = 20 x 30 x 4 = 2400 m3

6.4.3. Ak-Kapal Alandaki Hoparlrlerin Yerleimi

Daha nce de bahsedildii gibi hoparlr yerleimi seslendirme sisteminin kuruluca
meknn ne amala kullanlacana baldr. Baz sistemlerde az hoparlre ihtiya
duyulurken bazlarnda ok daha fazla hoparlre ihtiya duyulur. Ne amala kurulursa
kurulsun, btn ses sistemlerinde ortak bir yerleim ekli vardr. O da woofer tipi
hoparlrlerin yere konulacak olmasdr. Woofer tipi hoparlrler hibir zaman yksek bir yere
yerletirilmez.
Sadece mzik dinleme amacyla bir dizayn gerekletirilecekse, hoparlrler tiz sesleri
dorultusal olarak yaydndan, kullanlan hoparlrlerin tiz srcleri ekil 6.2de
gsterildii gibi, kulak hizasnda bulunmaldr. Oda biimi ise hoparlrlerin doal yaps
sebebiyle ve sahne etkisinin verilmesi iin yatay dikdrtgen eklinde olmaldr.

ekil 6.2: Mzik dinleme odalarnda hoparlrler ve kulak hizas ilikisi

47

Bunlardan baka olas hoparlr yerleimlerini gsteren neri niteliinde ekiller

aada verilmitir.

ekil 6.3: Barlarda seslendirme sistemi nerisi

ekil 6.4: Gece kulplerinde dans pisti seslendirme sistemi nerisi

ekil 6.5: Gece kulplerinde dans pisti seslendirme sistemi nerisi

48

ekil 6.6: Gece kulplerinde dans pisti seslendirme sistemi nerisi

ekil 6.7: Gsteri merkezlerinde seslendirme sistemi nerisi

49

Bu tr meknlardan baka, evlerimizde kuracamz ev sinema sistemleri iin de

eitli neriler vardr.

ekil 6.8: 5+1lik bir sistem iin ev sinema seslendirme sistemi nerisi

ekil 6.9: 5+1 ve st sistemler iin ev sinema seslendirme sistemi nerileri

6.4.4. Hoparlr ve Anten Tesisat artnamesi

Hoparlrlerin ve telsiz mikrofon antenlerinin birbirinden etkilenmemesi ve bu
etkilenmeden ortaya kabilecek vnlama, uuldama gibi sorunlarn nne gemek amacyla
ses mhendisleri tarafndan bir artname ortaya konmutur. Bu artnamenin artlarna
uyulduu mddete pek bir sorun yaanmamaktadr.

6.5. Seslendirmede Kullanlan Kablo eitleri

Seslendirme sisteminde kullanlacak iletim kablolar sesin daha iyi iletilmesini
salayacak ve evreden gelecek parazitlerden etkilenmeyecek ekilde zelletirilmi ve
gnmzde standart hle getirilmitir.

50

ekil 6.10: Seslendirmede kullanlan kablolar

6.6. Kablo Uzunluu Hesaplama

Mikrofon ile amplifikatr arasnda ya da amplifikatr ile hoparlr arasnda iletimi
salayacak kablolar grnt kirlilii oluturmayacak ekilde yerletirilir. Ses sistemi
ekipmanlar arasnda iletimi salamak amacyla kullanlan kablo uzunluu hesaplanrken en
ksa mesafe dikkate alnmaz; ancak 100 myi amama kriteri de gz nnde bulundurulur.
100 myi amas durumunda ses sinyalinde zayflamalar olacak ve istenen verimde bir ses
sistemi kurulmu olmayacaktr.

6.7. Kabin Hoparlrler

Hoparlrlerden iyi ve yksek ses alabilmek iin uygun malzemeden yaplm kabinler
kullanlr.

ekil 6.11: Kabin hoparlrler

Kabin kullanlmad zaman hoparlrn n ve arka ksmna doru yaylan ses

dalgalar birbirini zayflatc etki yapar. Yani havann titreimi istenilen dorultuda olmaz.
Bu olaya akustik ksa devre denir. Akustik ksa devre olaynda zellikle bas sesler olduka
zayflar. Aratrmalara gre en verimli kabin ceviz ya da e deeri aalardan yaplmaktadr.
Ancak piyasada yaygn olarak suntadan ya da plastikten retilmi kolonlar da bulunmaktadr.
Hoparlr kabinlerindeki byk hoparlrler, alak frekansl kaln (bas) sesler iin kullanlr.
stteki kk hoparlrler ise yksek frekansl ince (tiz, treble) sesleri retir.

6.7.1. Hoparlr Kabini Hesab

Amplifikatrden gelen ses sinyallerini birbirinden ayrarak uygun hoparlre
gndermek iin pasif ya da aktif (ykselteli) filtre devreleri kullanlr. Hoparlrlerin
51

kabinlerinin boyut llerinin hesab olduka teknik bir husustur. Amatrler bu konuda fazla
zaman kaybetmeden sonuca gitmek istediklerinde, piyasada satlan iyi kalite mzik setlerinin
kabin boyutlarn l olarak alabilir.

6.7.2. Hoparlr Filtreleme Teknii (Cross - Over) Teknii

Hoparlr filtreleme teknii ngilizce anlam ile cross- over eitli frekans
aralklarndaki sesleri daha iyi duyabilmek iin kullanlan bir tekniktir. Bunun yannda mono
ses sistemlerinde stereo etkisi elde etmek iin kullanlr. rnein 3 yollu bir hoparlr
sisteminde her bir hoparlr, srcsne kaynaktan gelen ses sinyallerini her hoparlrn
kendi frekans aralnda almas iin ses sinyallerini ayrtrr. Her hoparlrn kesim
frekansnn altnda ya da stnde kalan sinyalleri hoparlre gndermez. Bu ekilde her
hoparlr kendi frekans aralnda alaca iin ok daha net ve temiz bir ses elde edilir.
Fazla yklenmelerde hoparlr korur, zarar grmesini nler. Cross-over tasarm kolay bir i
deildir. Tasarm ve kullanlacak malzeme deerlerinin zenle seilmi olmas gerekir. ok
srcl sistemlerde iin byk ykn cross-over ekmektedir. Ama sonu itibar ile crossover'de, sesdeki doall bir nebze olsun alan bir tekniktir.

6.8. Hoparlr Balant ekilleri

Amplifikatr klarnda birden fazla hoparlr kullanmak gerektiinde hoparlrleri
kendi aralarnda seri veya paralel balamak gerekir. Amplifikatr kna balanacak
hoparlrlerin toplam empedansnn tek hoparlr empedansna (ykselte k empedans)
eit olmas gerekir.
Toplam empedans gereinden ok dk olduunda ktan ar akm ekilir. Bu
durum gerek hoparlrn gerekse ykselte knn ksa devre olmasna sebep olabilir.
Toplam empedans deerinin byk olduu durumda ise, amplifikatr kndan verilen
gcn hoparlre maksimum seviyede aktarlmas gleir.
Hoparlrlerin seri veya paralel balanmasyla, uygun filtre devreleri de kullanlarak
bas ve tiz sesler, ayr ayr elde edilebilecei gibi tek ykselte k ile farkl yerlere ses
tama ilemi de yaplabilir.
rnein 8 kl bir amplifikatre 4 luk iki adet hoparlr balanmak
istendiinde, her iki hoparlr birbirine seri balanarak ykselte kna balanr.

6.8.1. Seri
Hoparlrlerin seri balants, tpk direnlerde olduu gibi art arda balanarak elde
edilir ve hesaplanr. Art arda balamada dikkat edilmesi gereken husus hoparlrler zerinde
belirtilen polaritelere gre +,-,+,- eklinde sral olarak balamaktr (ekil 6.12). Hoparlrler
seri balandnda toplam empedans deeri artar.

52

ekil 6.12: Seri bal hoparlrler

Seri bal hoparlrlerden birinin arzalanmas sonucu tm hoparlrlerin susmas veya

amplifikatr knn yksz kalarak kn ksa devre olmas riski olduundan seri balant
pek tercih edilen bir yntem deildir.
rnek:
ki adet 8luk hoparlr seri olarak balanmtr.
- Toplam empedans deerini bulunuz?
- Ykseltecin k gc 20W olduuna gre hoparlr gleri ne olmaldr? Hesaplaynz.
zm:
Z = 8, Z2 = 8 => ZT= 16
Ykseltecin k gc 20W olduuna gre iki
adet hoparlrden her birinin gc; 20/2 =10W
olmaldr.

6.8.2. Paralel
Hoparlrlerin paralel balants, tpk direnlerin paralel balants gibi yaplr ve
hesaplanr. Paralel balamada dikkat edilmesi gereken husus hoparlrler zerinde belirtilen
polaritelerin ayn ynde olmasdr.
Birinci hoparlrn (+)s ikinci hoparlrn (+)s ile ve yine birinci hoparlrn (-)si
ikinci hoparlrn (-)si ile irtibatlandrlmaldr (ekil 6.13). Hoparlrler paralel
balandnda toplam empedans deeri der.
Hoparlrlerin paralel balantsnda tm hoparlrlerin empedans deerleri eit seilir.

53

ekil 6.13: Paralel bal hoparlrler

rnek:
Iki adet 8 hoparlr paralel olarak balanmtr.
- Toplam empedans deerini bulunuz.
- Ykseltecin k gc 20W olduuna gre hoparlrlerin gc ne olmaldr?
zm:
Hoparlrlerin paralel balantsnda toplam empedans deeri, tpk direnlerin paralel
balants gibi hesaplanr.
Z1= 8, Z2= 8 ise,
Ykseltecin k gc 20W olduuna gre iki adet hoparlrden her birinin gc seri
devrede olduu gibi 20/2 =10W olmaldr.

6.9. Empedans Uygunlatrma Hesab

Bir ses sisteminden maksimum g elde edebilmek iin hoparlrn empedans
amplifkatrn k empedansna eit olmaldr. Bu sebeple empedanslar uygunlatrmak
iin eitli yntemler kullanlmtr.

6.9.1. Hat Trafosuz

Hat trafosuz bir empedans uygunlatrmas yaplacaksa, seri ya da paralel balanmas
durumunda, amplifikatrn k empedansna uyabilecek hoparlrlerin bulunmas gerekir.
rnein amplifikatrn k empedans 8 olsun. Elimizde 4 luk iki adet hoparlr varsa,
bu hoparlrler seri balanarak empedans uygunlatrmas yaplabilir ya da elimizde 16 luk
iki adet hoparlr varsa, bunlar paralel balanarak trafosuz empedans uygunlatrmas
yaplabilir.

54

6.9.2. Hat Trafolu

Amplifkatr sistemlerinde birden fazla hoparlr kullanlmas gerektiinde veya uzak
mesafelere hoparlrlerin tanmas durumunda hat transformatrlerinden yararlanlr.
Hat transformatrleri zellikle amplifkatrden en az 20m uzaa kurulacak olan
hoparlr sistemlerinde g kaybn nlemek amacyla kullanlr. Bu kadar uzak mesafeler
iin tasarlanm olan amplifikatrler, yksek k gcne sahiptir. Yksek gl birok
amplifikatrn k katnda ise empedans uygunluu ve g kazanc salamak amacyla
k transformatr kullanlr.
Sistem ierisinde transformatr kl bir amplifikatre birden fazla hat trafosu
balamak gerektiinde, hat trafolar birbirlerine paralel olarak balanr. nk seri
balandnda, oluabilecek herhangi bir arzada amplifikatr yksz kalr ve k trafosunu
yakar.
rnek:
Bir amplifkatrn k gc 20W ve empedans IKdr. Bir odann
seslendirilmesinde 5W/16luk iki hoparlr ve 10W/4luk bir hoparlr olmak zere
adet hoparlr kullanlmak isteniyor. Amplifikatrn k empedansn deitirmeden
yaplmas gereken balant eklini elde ediniz.
zm:
Amplifkatrn k empedans 1K olduuna gre birden fazla empedans kna
sahip k transformatr ya da genel olarak bilinen adyla hat transformatr kullanmak
gerekir. k transformatrlerinin giri empedanslar genellikle 1,2,4,8K gibi deiirken
k empedanslar 2,4,8,16 aralndadr.
Aada ses dzeninin istenilen ekilde elde edilebilmesi iin gerekli hoparlr balant
ekli grlmektedir. ekilde 16 luk iki hoparlr paralel balanarak 8 empedans elde
edilir ve hat trafosunun 8 kna balanr. Eer kullanlan 16 luk hoparlr adedi bir
tane olsayd bu kez hat trafosunun 16 luk k ularna balanmas gerekirdi.

ekil 6.14: Hat trafolu empedans uygunlatrma

55

6.10. Telsiz Alc Antenleri

Telsiz mikrofonlar, frekans modleli sinyali havaya verirken ya da havadan alrken
antenleri kullanr. Ses iletiminin kaliteli olmas bu sebeple kullanlan antenlere de baldr.
Havada dzgn elektromanyetik yaylm salayan antenler de kaliteli yayna katkda
bulunacaktr.

6.11. Telsiz Alc Antenlerinin Yerletirilmesi

Telsiz alc antenleri yerletirilirken dikkat edilmesi gereken nokta hoparlre yakn bir
yere yerletirilmemesi gerektiidir. Hoparlrler, frekans modleli sinyal gibi yksek
frekansl bir sinyalden etkileneceinden hoparlrde uultu, vnlama gibi istenmeyen sesler
duyulur. Bu durum alan bir hoparlre cep telefonu yaklatrlarak rahatlkla test edilebilir.

6.12. Telsiz Yayn Kanallar

Telsiz mikrofonlar sesi modle ederken VHF ve UHF bandlarn kullanr. VHF 47 ile
230 MHz arasn ifade ederken UHF 470 ile 928 MHz arasndaki frekanslar ifade eder.

6.13. Telsiz Anons Sistemi Mikrofonlar

Telsiz anons sistemi mikrofonlarnn dier telsiz mikrofonlardan fark bas-konu
tipinde olmasdr. Dier telsiz mikrofonlar daima ak durumdayken telsiz anons sistemleri
mikrofonlar zerlerinde bulunan butona basld mddete ak durumdadr.

56

UYGULAMA
FAALYET
UYGULAMA
FAALYET
Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkatle okuyarak seslendirme sisteminde
kullanlan cihaz ve malzemelerle ilgili renme faaliyetine ait uygulama faaliyetlerini
yapnz.

lem Basamaklar

neriler

ncelikle seslendirme sembollerini

iyice tanynz.

Seslendirme
inceleyiniz.

Seslendirilecek alann hesab nasl

yaplr? yice reniniz.

Seslendirmede alan hesab konusunu

okuyarak bilgi sahibi olunuz.

Hoparlr filtreleme tekniine neden

ihtiya duyulduunu iyice eniniz.

renme faaliyeti iindeki hoparlr

filtreleme teknii hesab konusunu
iyice okuyarak konuyu kavramaya
alnz.

Empedans uygunlatrmaya neden

ihtiya duyulur? reniniz.

renme faaliyeti iindeki empedans

uygunlatrma hesab konusunu ve alt
balklarn iyice okuyup verilen
rnekleri tekrar znz.

57

sembolleri

konusunu

LME
VE
DEERLENDRME
LME
VE
DEERLENDRME
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1.

2.

3.

4.
5.

6.

7.

8.

9.

10.

Seslendirme sistemini kurmadan nce seslendirilecek alan ve alandaki yerleimin nasl

olacana dair kaba taslak bir izim yaplr. Bu kaba taslak izime kroki denir.
( ) DORU
( ) YANLI
Seslendirme sistemi kurulurken dikkat edilmesi gereken ilk ncelikli nokta
mikrofonun yeridir.
( ) DORU
( ) YANLI
Alan hacmi hesabnda yaplan alan hesabna bir boyut daha ilave edilir. Bu boyutda
tahmin edebileceiniz zere dikey boyuttur.
( ) DORU
( ) YANLI
Woofer tipi hoparlrler hibir zaman yksek bir yere yerletirilmez.
( ) DORU
( ) YANLI
Sadece mzik dinleme amacyla bir dizayn gerekletirilecekse hoparlrler tiz sesleri
dorultusal olarak yaydndan kullanlan hoparlrlerin ayak hizasnda bulunmas
gerekir.
( ) DORU
( ) YANLI
Ses sistemi ekipmanlar arasnda iletimi salamak amacyla kullanlan kablo uzunluu
hesaplanrken en ksa mesafe dikkate alnr.
( ) DORU
( ) YANLI
Hoparlr filtreleme teknii ngilizce anlam ile cross-over eitli frekans
aralklarndaki sesleri daha iyi duyabilmek iin kullanlan bir tekniktir.
( ) DORU
( ) YANLI
4 luk ve 8 luk hoparlrler biribine seri bir ekilde balanrsa, toplam empedans
12 olur.
( ) DORU
( ) YANLI
6 luk ve 9 luk iki hoparlr biribine paralel bir ekilde balanrsa, toplam
empedans 2,4 olur.
( ) DORU
( ) YANLI
Amplifikatr kyla hoparlr arasndaki empedans uygunlatrmann bir yolu da hat
trafosu kullanmaktr.
( ) DORU
( ) YANLI

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saysn belirleyerek bilgi
dzeyinizi lnz.
Bu faaliyette grdnz konularla ilgili eksiklerinizi renme faaliyetine tekrar
dnerek arkadalarnz ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

58

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Modl bitirdiniz, tebrikler...
Modl faaliyetleri ve aratrma almalar sonucunda kazandnz bilgi ve becerilerin
llmesi iin retmeniniz size lme arac uygulayacaktr.
Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modl uygulamaya geebilirsiniz.
Modl bitirme deerlendirmesi iin retmeninizle iletiim kurunuz.

59

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5

D
Y
Y
Y
Y

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5

Y
D
Y
Y
D

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5

D
Y
D
D
Y

RENME FAALYET-4 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5

D
Y
Y
D
D

60

RENME FAALYET-5 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Y
D
D
Y
Y
D
Y
D
Y
D

RENME FAALYET-6 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

D
Y
D
D
Y
Y
D
D
Y
D

61

KAYNAKA
KAYNAKA

www.autoclubrize.com
www.turkeyforum.com
www.autoclubturkey.com
www.silisyum.net
www.penta.com.tr
www.forumex.net
www.fmtr.net
www.marmatek.com
www.eproje.com
www.lpghaber.com
http://turkclubber.com
BEREKET, Metin, Engin TEKN, Temel Elektronik, Kanylmaz Matbaas,
zmir, 2003.
Elence ve Mzik Dinleme Meknlarnn Akustik Adan ncelenmesi ve
Deerlendirilmesi, Yksek Lisans Tezi, Yldz Teknik niversitesi Fen
Bilimleri Enstits, stanbul, 2001.

62