Mechanik 03 13

Rok zaoenia 1909
www.mechanik.media.pl
PL ISSN 0025-6552
Index 36522X
(w tym 8% VAT)
Cena 16,00 z
Miesicznik Naukowo-Techniczny
Agenda Wydawnicza SIMP
CoroMill 176
NR 3/2013
innowacja we frezowaniu
X]ELH
Artyku na s. 182
SANDVIK POLSKA Sp. z o.o.
Al. Wilanowska 372, 02-665 Warszawa, tel. (22) 647-38-80, fax: (22) 843-21-36
www.sandvik.coromant.com/pl
60
FORM 20
Najbardziej efektywna drarka
wgbna EDM do wytwarzania
form i matryc
LAT
TECHNOLOGII EDM
+ Nowoczesny generator IPG z moduem

TECFORM maksymalizujcy wydajno pracy
przy niskim zuyciu energii
+ Modu iQ minimalizujcy zuycie elektrod
+ Nowy interfejs uytkownika HMI - przyjazne
programowanie dialogowe
+ Bogate wyposaenie w standardzie: o C,
magazyn elektrod LTC, liniay optyczne w osiach
XYZ, chodziarka dielektryka, przygotowanie do
systemu p.po.
+ Precyzyjne i wydajne drenie
+ Przyjazne programowanie dialogowe

+ Kompaktowa ergonomiczna budowa
+ Bogactwo technologii drenia
www.gfac.com/pl
Dane techniczne:
Przesuwy osi X, Y, Z
St roboczy
Maks. wymiary czci
Maks. obcienie stou
Maks. masa elektrody
Zmieniacz elektrod
Chropowato powierzchni
Generator
350 x 250 x 250 mm

630 x 400 mm
800 x 500 x 265 mm
400 kg
80 kg
4 pozycje
Ra 0,1 m
80 A
W celu uzyskania szczegowych informacji prosimy o kontakt

z Dziaem Sprzeday Agie Charmilles Sp. z o.o.
Achieve more...
Agie Charmilles Sp. z o.o.
Tel: +48 22 326 50 50
Fax: +48 22 326 50 99
al. Krakowska 81, Skocin Nowy
info.pl @ pl.gfac.com
www.gfac.com/pl
05-090 Raszyn k.Warszawy
ROCZNIK 86 NR 3 MARZEC 2013

PANORAMA
151 Przegld informacji krajowych i zagranicznych
OBRBKA SKRAWANIEM
153 W. Grzesik: Podstawy projektowania i optymalizacji ekologicznych
procesw obrbki skrawaniem*
OBRABIARKI
SPIS REKLAMODAWCW
Opracowania graficzne redakcji Mechanik
podlegaj prawom autorskim
i nie mog by publikowane bez zgody redakcji
AgieCharmilles II ok.
Barosz Gwimet 165
Bystronic 157
[Cztery] 4metal.pl 215
Datacomp 231
Dunkes 169
Ejot Polska 191
Eurotec 165
Evatronix 229
Fabryka Automatw Tokarskich
163
Faro 215
Fraisa III ok.
Heinrich Kipp Werk KG 181
Hexagon 205
Igus 225
Iscar 193, IV ok.
KTR 191
Machine.pl 240
Metale24.pl 219
Millenium Leasing 161
Mitutoyo 209
Narzdziownia.org 215
ONA electro-erosin 159
Pramet 203
Rands Obrabiarki CNC 161
Renishaw 207
Seco Tools 197
Smart Solutions 233
Sandvik Coromant I ok.
Targi EUROTOOL, Krakw 221
Targi ITM Polska, Pozna 219
Targi KOMPOZYT-EXPO, Krakw
239
Targi PLASTPOL, Kielce 181
Targi TOOLEX, Sosnowiec 223
Yamazaki Mazak 155
ZW3D 235
Redakcja nie odpowiada
za tre materiaw reklamowych
166 TruMark serii 6000 wysoko wydajne znakowanie laserowe

(TRUMPF). Urzdzenie o duej mocy rde laserowych i bardzo wysokiej
jakoci emitowanej wizki. Moliwo zastosowania systemu z podwjn
gowic.
168 Nowoczesne urzdzenia nitujce (DUNKES). Sia docisku 5 160 kN;
do nitowania pionowego i poziomego nitw aluminiowych i stalowych;
manualne lub automatyczne.
170 Nowe systemy sterowania CNC (SIEMENS). Nowe moliwoci
techniczne i technologiczne dziki wykorzystaniu platformy SINUMERIK
Operate, pakietu MDynamics w systemach SINUMERIK 840Dsl Basic,
SINUMERIK 840Dsl 1B oraz SINUMERIK 828D.
NOWE TECHNOLOGIE
173 F. Grski, A. Hamrol, D. Grajewski, P. Zawadzki: Integracja technik
wirtualnej rzeczywistoci i wytwarzania przyrostowego hybrydowe
podejcie do rozwoju wyrobu. Cz. 1*
BIULETYN INSTYTUTU ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII WYTWARZANIA
177 G. Skrabalak, J. Kozak: Obrbka elektroerozyjna w dielektrykach
gazowych*
OBRBKA PLASTYCZNA
187 Z. Pater, J. Tomczak, T. Bulzak: Wpyw ksztatu obrzea na przebieg
procesu walcowania kul*
NARZDZIA
182 CoroMill 176 innowacja we frezowaniu uzbie (ZMH ZAMEH;
SANDVIK COROMANT). Zastosowanie frezu limakowego CoroMill 176
z pytkami o penym zarysie pozwolio na czterokrotne skrcenie czasu
obrbki k zbatych w ZMH ZAMEH.
184 Rozwiercanie najszybsz obrbk? W wykonaniu Guhringa TAK!
HRING). Unikatowa geometria
Wydajno, trwao, jako, koszty (GU
rozwiertakw o prostych rowkach wirowych HR500 o zakresie 2 75 mm
umoliwia stosowanie ekstremalnie wysokich parametrw skrawania.
192 Narzdzia IQ o zwikszonej sztywnoci do precyzyjnego toczenia
ksztatowego Safe-T-Lock (ISCAR). Nowe pytki tokarskie rombowe 55
z ostrzem diamentowym i ktem przyoenia 7 do oprawki wprowadzonej
na rynek w ramach kampanii narzdziowej IQ.
194 Szybkie i tanie przezbrajanie obrabiarki przy produkcji maoseryjnej
(SCHUNK). Chwytaki z trzpieniem narzdziowym lub przyczem
wrzecionowym SCHUNK do automatyzacji wymiany elementw
obrabianych oraz system bazujco-mocujcy VERO-S.
196 Stay rozwj rodziny frezw TURBO (SECO). Narzdzia przeznaczone
do frezowania rowkw i konturw, do zagbiania pod ktem, frezowania
wgbnego, frezowania kieszeni oraz interpolacji rubowej.
198 Nowe linie narzdzi frezarskich TaeguTec (TAEGUTEC). Linia Mill Rush
poszerzona o trzyostrzow pytk 3PKT o wielkoci 06, linia gowic
i frezw Chase2Feed wzbogacona o mniejsze pytki BLMP 0603R-M
oraz narzdzia z rodziny Chase2Hepta z ktem przystawienia 45.
201 Nowe pytki serii 7000 do toczenia stali nierdzewnej (MITSUBISHI).
Trzy pytki oraz trzy konstrukcje amacza wira do stosowania w zalenoci
od rodzaju obrbki: do szybkociowej obrbki lekkiej, do obrbki redniej
w szerokim zakresie zastosowa oraz do obrbki zgrubnej i przerywanej.
ZESP REDAKCYJNY
Redaktor naczelny
Prof. dr hab. in. Stanisaw Adamczak dr h.c.
Zastpca redaktora naczelnego
Mgr in. Krzysztof Janus
Sekretarz redakcji
Mgr Ewa Bednarska-Dziarnowska
Redaktorzy
Mgr in. Irena Dziwiszek
Mgr Monika Kaczmarek
Mgr Ewa Michalska
Mgr Anna Mularska
WSPPRACA
Prof. dr hab. in. Piotr Cichosz
narzdzia
Prof. dr hab. in. Marek Dobosz redaktor
statystyczny
Prof. dr hab. in. Wit Grzesik obrbka
skrawaniem
Dr hab. in. Maciej Heneczkowski
przetwrstwo tworzyw sztucznych
Prof. dr hab. in. Jerzy Honczarenko
automatyka i robotyka
Prof. dr hab. in. Jan Kosmol
obrabiarki
Prof. dr hab. in. Edward Lisowski
CAD/CAM, MES, informatyka
Prof. dr hab. in. Maciej Pietrzyk
obrbka plastyczna
Prof. dr in. Eugeniusz Ratajczyk
metrologia techniczna
Prof. dr hab. in. Adam Ruszaj
niekonwencjonalne metody obrbki
Prof. dr hab. in. Jan Sieniawski
inynieria materiaowa
Prof. dr in. Maciej Szafarczyk
automatyzacja produkcji
RADA PROGRAMOWA:
Przewodniczcy
Prof. zw. dr hab. in. Jzef Gawlik
Czonkowie
Prof. dr hab. in. Edward Chlebus
Dr hab. in. Lucjan Dbrowski, prof. PW
Prof. dr hab. in. Andrzej Gobczak
Prof. dr hab. in. Adam Hamrol
Prof. dr hab. in. Wojciech Kacalak
Prof. dr hab. in. Krzysztof Marchelek
Prof. dr hab. in. Tadeusz Niezgoda
Prof. dr hab. in. Jarosaw Plichta
Prof. dr in. Wodzimierz Przybylski
Mgr in. Henryk Zawistowski
Dr Maria Zybura-Skrabalak
Prof. dr hab. in. Jan urek
ADRES REDAKCJI:
00-050 Warszawa
ul. witokrzyska 14A
(wejcie od ul. witokrzyskiej
lub ul. Czackiego 3/5), V p. pok. 534
tel. 22-827-16-37
fax 22-336-12-65
ADRES KORESPONDENCYJNY:
MECHANIK, 00-950 Warszawa 1
skr. poczt. 309
e-mail: mechanik@mechanik.media.pl
Miesicznik notowany na licie czasopism naukowych Ministerstwa Nauki
i Szkolnictwa Wyszego (7 pkt.). Numer dotowany
Pierwotn wersj miesicznika
Mechanik jest wersja drukowana.
WARUNKI PRENUMERATY
NA OSTATNIEJ STRONIE
* Artykuy recenzowane
Artykuy z nazw firmy (w nawiasie)
promocyjne
202 Zespolone narzdzia z listwami prowadzcymi do obrbki skrzy

przekadniowych (MAPAL). Przykad indywidualnego i ekonomicznego
rozwizania firmy Mapal do obrbki wykoczeniowej bardzo dokadnych
otworw 74 180 mm o wsposiowoci 20 m.
203 Ekonomiczne frezowanie z 4 krawdziami skrawajcymi (PRAMET).
Niezwykle uniwersalne frezy o kcie przystawienia 90 z dwustronnymi
pytkami LNGX 12 i LNGU 16.
METROLOGIA TECHNICZNA
204 W. Stachurski, S. Midera: Wyznaczanie zalenoci matematycznej do
oblicze i analizy chropowatoci powstaej w procesie toczenia*
211 O-INSPECT 322 kompaktowa multisensorowa maszyna pomiarowa
(ZEISS). Precyzyjne skanowanie dotykowe z maymi naciskami do 1 mN
gwarantuje niezawodne wyniki pomiarw w szerokim zakresie temperatury.
212 R. Chudy: Wpyw metody oraz warunkw obrbki strumieniowo-ciernej na chropowato powierzchni pod powoki ochronne*
217 Optyczne systemy pomiarowe OGP. Od projektorw profili do
multisensorycznych maszyn pomiarowych. Cz. 2 (OBERON 3D).
Przegld bezstykowych i stykowych sond stosowanych w maszynach
pomiarowych firmy OGP.
PRZETWRSTWO TWORZYW SZTUCZNYCH
218 J. Szczerba: Techniki wspomagania projektowania wyrobw
z tworzyw sztucznych*
NAPDY I STEROWANIE
225 Nowoci firmy Igus (IGUS). Nowe produkty zapewniajce bezpieczestwo
w pojazdach szynowych prezentowane na InnoTrans 2012; 25 lat
szczelnych, otwieranych prowadnikw firmy Igus.
CAD/CAM
227 Indywidualne rozwizania produkcyjne (DELCAM). Opis systemu CAM
Delcam PowerMILL: jego szablonw, paskw narzdzi, makr oraz wtyczek.
228 hyperMILL 2013 z hyperCAD-S (EVATRONIX). Opis zalet nowej
platformy CAD hyperCAD-S, a take przykadowych nowych funkcji
w cyklach toczenia w hyperMILL 2013.
230 System Plan-de-CAMpagne system do zarzdzania i planowania
produkcji (DATACOMP). Nowoczesny system do kompleksowego
zarzdzania przedsibiorstwem z ukierunkowaniem na zarzdzanie
i planowanie produkcji.
232 Inynieria odwrotna atwa metoda tworzenia trjwymiarowych
modeli CAD (SMART SOLUTIONS). Przedstawienie procesu inynierii
odwrotnej na przykadzie kolejnych etapw odwzorowania czci przy
uyciu programu Rapidform XOR.
234 Zaleno przebiegu procesu skrawania od metody generowania
cieki narzdzia CAM z ZW3D CAD/CAM (ZW3D). Przeprowadzono
analiz wpywu strategii obrbki na przebieg procesu skrawania.
236 CAxInnovation 2013. Prezentacja nowoczesnych narzdzi i technologii
w Muzeum Techniki w Warszawie
239 CAD/CAM dla mechanikw
Z DZIAALNOCI CIRP
200 Czujniki tensometryczne ksztatowane laserem* M. Szafarczyk
NOWOCI WYDAWNICZE
238 J. Bonet, A.J. Gil, R.D. Wood: Worked examples in Nonlinear
Continuum Mechanics for Finite Element Analysis J. Maachowski
238 E. Hecht: Optyka
238 W. Balicki, R. Chachurski, P. Gowacki, J. Godzimirski, K. Kawalec,
A. Kozakiewicz, Z. Pgowski, A. Rowiski, J. Szczeciski, S. Szczeciski:
Lotnicze silniki turbinowe. Konstrukcja eksploatacja diagnostyka
WYDARZENIA
216 Drzwi Otwarte DMG / MORI SEIKI we Pfronten 2013 M. Kaczmarek
226 Ape`ro seminaria firmy Bystronic I. Dziwiszek
ZMIANA TERMINU TARGW LASEREXPO

W SOSNOWCU
Planowany na 5 6 marca 2013 r. termin targw
LASERexpo zosta przesunity na 5 6 listopada 2013 r.
Targi te bd si odbywa jednoczenie z targami
Foundry EXPO, Scrap EXPO, SteelMET, SURFPROTECT
oraz TEZ Expo. Pozostae targi jesienne w Sosnowcu (HAPexpo, OILexpo ROBOTshow oraz RubPlast
EXPO) rwnie odbywa si bd w terminie innym,
ni zaplanowany wczeniej, a mianowicie w dniach
13 15 listopada 2013 r.
SZKOA NAUKOWA OBRBEK EROZYJNYCH (SNOE)
NA WYDZIALE INYNIERII PRODUKCJI
POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ
Od 1977 r. cyklicznie i mniej wicej co dwa miesice,
odbywaj si spotkania specjalistw z orodkw badawczych i szk wyszych w zakresie obrbek erozyjnych
w ramach Szkoy Naukowej Obrbek Erozyjnych (SNOE).
Celem SNOE jest podnoszenie poziomu wiedzy oraz integracja specjalistw poprzez wykady z teorii i praktyki obrbki
erozyjnej. Referaty i dyskusje dotycz prac badawczych (w
szczeglnoci prowadzonych w ramach grantw) oraz prac
doktorskich i habilitacyjnych z zakresu obrbek:
elektroerozyjnych (EDM),
elektrochemicznych (ECM),
laserowych (LBM),
hybrydowych i innych.
Sympozja odbywaj si na Wydziale Inynierii Produkcji
Politechniki Warszawskiej pod patronatem Sekcji Podstaw
Technologii Komitetu Budowy Maszyn PAN. Po cyklu spotka wydawany jest zeszyt naukowy zawierajcy prezentowane treci. Najblisze spotkanie, ktrego tematyk bd
obrbki laserowe, planowane jest na 9 kwietnia 2013 r.
OSIEMNASTY KONKURS
O NAGROD SIEMENSA
Trwa osiemnasta ju edycja konkursu o Nagrod Siemensa adresowanego do naukowcw oraz studentw polskich uczelni technicznych i instytutw naukowo-badawczych. Nagroda ta zostaa ustanowiona na mocy porozumienia podpisanego z Politechnik Warszawsk, penic
rol koordynatora tego projektu. Ma ona suy promowaniu
wybitnych osigni w technice i badaniach naukowych
prowadzonych przez pracownikw polskich instytucji akademickich i pozaakademickich. Projekty dotycz obszarw
dziaalnoci firmy Siemens, a przede wszystkim: elektrotechniki, energetyki, elektroniki, informatyki, automatyki,
transportu szynowego, inynierii biomedycznej, a take
zaawansowanych technologii inynierii rodowiska. Termin
zgoszenia prac w kategorii projektw naukowo-badawczych upywa 31 marca 2013 r.
Do konkursu mog przystpi take absolwenci studiw
automatyki. Celem konkursu jest promowanie najlepszych
magisterskich lub inynierskich prac dyplomowych z dziedziny automatyki i robotyki, wykorzystujcych wiedz
o urzdzeniach i systemach z obszarw aktywnoci firmy
Siemens. Termin zgoszenia prac w tej kategorii upywa
30 kwietnia 2013 r.
Szczegy dotyczce zasad zgaszania, formularze i regulamin konkursu mona znale na stronach Politechniki
Warszawskiej i firmy Siemens:
Konkurs dla naukowcw:

http://www.pw.edu.pl/Studenci/Konkursy-dla-Studentowi-Doktorantow/Politechnika-Warszawska-i-SIEMENSsp.-z-o.o.-oglaszaja-XVIII-Konkurs-o-Nagrode-Siemensa-za-rok-2012
Konkurs dla studentw:
http://www.siemens.pl/simatic/pracakonkurs
XVII MIDZYNARODOWA SZKOA KOMPUTEROWEGO
WSPOMAGANIA PROJEKTOWANIA,
WYTWARZANIA I EKSPLOATACJI
SZCZYRK 13 17 MAJA 2013 r.
Organizatorem Szkoy Komputerowego Wspomagania
Projektowania, Wytwarzania i Eksploatacji jest Wydzia
Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii Technicznej. Uczestnikami Szkoy s przedstawiciele nauki, przemysu oraz firm wdraajcych systemy komputerowego
wspomagania i zaproszeni gocie. Szkoa odbywa si raz
w roku, w pierwszych dniach maja. Ma charakter oglny
i jest skierowana do uytkownikw we wszystkich branach, w ktrych zastosowano komputerowe wspomaganie prac. Celem organizatorw nie jest konkurowanie
z tematycznymi konferencjami komputerowego wspomagania projektowania i wytwarzania.
Program Szkoy adresowany jest przede wszystkim do:
uytkownikw systemw komputerowych w biurach, zakadach i przedsibiorstwach przemysowych; twrcw
metod i procedur komputerowego wspomagania; producentw sprztu i autorw oprogramowania.
Nad zapewnieniem odpowiednio wysokiego poziomu
Szkoy czuwa Komitet Naukowy, ktry nadzoruje merytoryczne ukierunkowanie Szkoy oraz odpowiada za przygotowanie wykadw i recenzji.
Organizator przewiduje tworzenie doradczego zespou
do spraw wsppracy z przemysem, ktrego skad osobowy jest ustalany corocznie po pierwszych zgoszeniach
od przedsibiorstw przemysowych. W ramach Szkoy
i pod jej egid organizowane s seminaria, konferencje
i sympozja towarzyszce lub samodzielne.
Wicej informacji: http://www.wmt.wat.edu.pl/index.php/
konferencje-wmt1/skwpwie
KONFERENCJA
POCZENIA MONTAOWE PM-2013
KONSTRUKCJE I TECHNOLOGIE
RZESZW HOCZEW
III Konferencja Naukowo-Techniczna POCZENIA
MONTAOWE. Konstrukcje i Technologie PM 2013
odbywa si bdzie w dn. 21 24 maja 2013 r. w Orodku
Szkoleniowo-Wypoczynkowym Salamandra w Hoczwi
w Bieszczadach.
Tematyka Konferencji:
poczenia rozczne i nierozczne budowa i waciwoci;
technologiczno pocze dla systemw automatycznego montau;
cechy uytkowo-eksploatacyjne pocze i ich doskonalenie;
procesy technologiczne wykonywania pocze;
automatyzacja procesw projektowania i wytwarzania pocze montaowych;
badania i ocena waciwoci uytkowych pocze
montaowych;
poczenia specjalne i nowe obliczanie konstrukcji

i technologii;
ekonomiczne aspekty wytwarzania i stosowania pocze montaowych.
Patronat nad Konferencj objo Stowarzyszenie Inynierw i Technikw Mechanikw Polskich. Organizatorami Konferencji s: Wydzia Budowy Maszyn i Lotnictwa
Politechniki Rzeszowskiej oraz Instytut Mechanizacji Budownictwa i Grnictwa Skalnego w Warszawie.
ORLEN OIL
SOLIDN FIRM 2012
Eksperci, konsumenci i partnerzy gospodarczy przyznali ORLEN OIL tytu SOLIDNEJ FIRMY 2012 za regulowanie wszelkich zobowiza w terminie, poszanowanie
ekologii i praw konsumenta. Nagrody wrczono podczas
Finau Regionalnego Programu Gospodarczo-Konsumenckiego Solidna Firma, ktry odby si 7 lutego 2013 r.
w Krakowie w Centrum Wystawowo-Konferencyjnym
Zamku Krlewskiego na Wawelu. Prestiowy certyfikat
w imieniu firmy odebra Dawid Niedojado Kierownik
Dziau Marketingu Operacyjnego, ktry podkreli warto
przyznanej nagrody, jako potwierdzenia rzetelnej pracy
we wszystkich kluczowych obszarach dziaalnoci spki.
Wyrnienie Solidna Firma dla ORLEN OIL jest potwierdzeniem systematycznego doskonalenia procesw technologicznych, majcych na wzgldzie ochron rodowiska.
Program Solidna Firma, pod patronatem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej, od 2002 r. wspiera i rekomenduje rzetelne firmy, tworzc jednoczenie baz godnych zaufania i najlepszych przedsibiorstw. Solidna Firma jest najlepiej promowanym przedsiwziciem tego
typu w Polsce. W dotychczasowych edycjach wrczono
cznie ponad 2200 certyfikatw.
SZKOA OBRBKI SKRAWANIEM

INTERAKCJA PROCES OBRABIARKA
W MIERZCINIE
W dniach 11 13 wrzenia 2013 odbdzie si kolejna
edycja organizowanej przez Politechnik Poznask konferencji naukowej w ramach Szkoy Obrbki Skrawaniem,
ktrej tematem wiodcym bdzie INTERAKCJA PROCES OBRABIARKA. Na konferencji oprcz prezentacji referatw prowadzona bdzie dyskusja panelowa
nad zagadnieniami zaproponowanymi przez uczestnikw.
Zakres tematyczny konferencji to:
obrbka skrawaniem narzdziami o zdefiniowanej
geometrii,
nowoczesne materiay narzdziowe, narzdzia, oprzyrzdowanie i obrabiarki,
modelowanie procesw obrbki,
obrbka cierna,
trendy rozwojowe w obrbce skrawaniem
Zgoszenie uczestnictwa do 15.03.2013 r. Przesanie
penego tekstu referatu do 14.06.2013 r.
Referaty zamawiane oraz wybrane bd wygaszane
na sesjach plenarnych, pozostae prezentowane w ramach sesji plakatowej. Wszystkie referaty, przyjte przez
Komitet Naukowy, bd wydane jako kolejna ksika
z serii: OBRBKA SKRAWANIEM.
Wicej informacji: www.7sos.put.poznan.pl
XXXVI NAUKOWA SZKOA OBRBKI CIERNEJ

W BARANOWIE SANDOMIERSKIM
W dn. 18 21 wrzenia 2013 r. w Baranowie Sandomierskim odbdzie si XXXVI Naukowa Szkoa Obrbki
ciernej.
Zakres tematyki Szkoy:
materiay i narzdzia cierne, ich wytwarzanie, eksploatacja i badania,
metody regeneracji narzdzi ciernych,
badanie procesw obrbki ciernej,
obrbka wysokocinieniow strug wodno-ciern,
niekonwencjonalne procesy obrbki ciernej,
warstwa wierzchnia przedmiotw po obrbkach ciernych, jej konstytuowanie, badania, charakterystyka,
obrabiarki do obrbki ciernej, ukady nadzorowania
i sterowania,
kierunki rozwoju obrbki ciernej.
Komitet Organizacyjny Szkoy zaprasza wszystkich zainteresowanych do udziau. Nadesane prace bd recenzowane i wydane w formie monografii naukowej, a take
w postaci elektronicznej w miesiczniku Mechanik. Przewiduje si liczny udzia przedstawicieli przemysu, w tym
producentw narzdzi i oprzyrzdowania.
Organizator: Katedra Technik Wytwarzania i Automatyzacji Politechniki Rzeszowskiej.
Wicej informacji: tel. 17 865 12 03, fax 17 854 25 95;
nsos36@prz.edu.pl
SALON TECHNOLOGII CAX
W KRAKOWIE
Salon Technologii CAx bdzie odbywa si w dn.
15 17 padziernika 2013 r. w Krakowie. Podobnie, jak
w ubiegym roku, bdzie on towarzyszy Midzynarodowym Targom Obrabiarek, Narzdzi i Urzdze do Obrbki Materiaw EUROTOOL.
Podczas imprezy prezentowane bd systemy i urzdzenia wspierajce specjalistw na kadym etapie produkcji: od koncepcji i projektowania, przez symulacje
i prototypowanie, do wytwarzania i zarzdzania produkcj.
Pierwsza edycja Salonu cieszya si duym zainteresowaniem zwiedzajcych. Blisko 6000 inynierw i specjalistw z Polski oraz zagranicy, na kilkudziesiciu stoiskach firm z brany CAx, mogo zapozna si z technologiami druku przestrzennego, najnowszymi wersjami
oprogramowa inynierskich czy wspierajcych procesy
produkcyjne. Dodatkow atrakcj bya moliwo darmowego przetworzenia dowolnego obiektu, w tym wasnej
twarzy, w cyfrowy model na jednym ze stoisk prezentujcych skanery 3D.
Wanym elementem Salonu jest Strefa Wiedzy, w ktrej prezentowane s najnowsze trendy w synergicznym
podejciu do problemw inynierskich, jak i zwizanych
z zarzdzaniem produkcj w zakadach przemysowych.
To wanie w ramach Strefy odbyo si XI Forum Inynierskie, organizowane przez Stowarzyszenie ProCAx, na
ktrym prezentowano osignicia i koncepcje zwizane
z wykorzystaniem najnowszych technologii w przemyle.
Wicej informacji:
eurotool@targi.krakow.pl tel. 12 644 12 17
MIESICZNIK NAUKOWO-TECHNICZNY ORGAN STOWARZYSZENIA INYNIERW I TECHNIKW MECHANIKW POLSKICH ROK LXXXVI
Podstawy projektowania i optymalizacji

ekologicznych procesw obrbki skrawaniem
Fundamentals of design and optimization of ecological machining processes
WIT GRZESIK *
Current state of machining technology in terms of sustainable

manufacturing. Conceptions of the energy reduction in machine tools
and machining processes including cutting and grinding operations.
Consideration of the energy consumption and CO2 emission in the
process design and optimization. Possibilities and practical effects
resulting from numerical modeling of the machining process. Case
studies and results obtained when using eco-efficiency strategy.
KEYWORDS: green manufacturing, machining, cutting energy, material removal rate, ecoefficiency
Wzrastajce wymagania w zakresie poszanowania naturalnych rde surowcw wpywaj w duym stopniu na
ograniczenie ich dostpnoci, a w nastpstwie na wzrost
kosztw surowcw i wytwarzanej z nich energii. Wymusza to poszanowanie energii i rde surowcw w polityce
gospodarczej i biznesie. Co wicej, energochonno
wytwarzania wyrobw staa si wanym kryterium wyboru
dla konsumentw. Przewiduje si, e w kolejnych latach
efektywno energetyczna bdzie odgrywa wan rol
w konkurencyjnoci na rynku [1]. Wprowadza si pojcia
efektywnego/oszczdnego wytwarzania w sensie energetycznym i surowcowym (energy and resource efficient
manufacturing) [2]. Szczeglnie istotna jest efektywno
energetyczna i surowcowa przemysu wytwrczego, poniewa jest to jeden z sektorw, ktry zuywa najwicej
energii. Obecnie energia zuywana przez wszystkie
gazie przemysu wytwrczego stanowi 30% globalnego zuycia energii, przy 36% udziale w emisji CO2 [3]
(rys. 1). W odniesieniu do caego przemysu udziay te
s szacowane odpowiednio na poziomie 90% i 84% [2].
Wedug danych IEA (International Energy Agency) w Polsce w 2009 r. na 286,8 mln t emisji CO2, 74 mln t pochodzio z przemysu wytwrczego i budowlanego [4].
* Prof. dr hab. in. Wit Grzesik (w.grzesik@po.opole.pl) kierownik Katedry Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji na Wydziale Mechanicznym Politechniki Opolskiej
Poniewa wytwarzanie jest niezwykle rozlegym obszarem dziaalnoci przemysowej, to hierarchiczna analiza
efektywnoci energetycznej jest obecnie moliwa jedynie na
poziomie teoretycznym, w odniesieniu do procesu i czciowo systemu wytwrczego. Z drugiej strony, analiza zuycia energii w indywidualnych procesach wytwrczych wydaje si by, przynajmniej obecnie, kluczem do tworzenia
bilansu energetycznego dla caego okresu ycia wyrobu.
Szczeglnie istotne jest zmniejszenie energii woonej
w wytwarzanie skomplikowanych czci, np. turbin lotniczych czy elementw biomedycznych, poniewa stosuje si
wwczas wiele rnych procesw obrbki ubytkowej.
Rys. 1. rda emisji

CO2 [5]
Emisja CO2
Obecny stan obrbki skrawaniem na tle strategii zrwnowaonego wytwarzania (ZW). Koncepcje w zakresie
oszczdzania energii w obrabiarkach i procesach technologicznych obrbki. Uwzgldnienie czynnika energochonnoci i emisji CO2 w fazie projektowania i optymalizacji procesu obrbki. Moliwoci doskonalenia i optymalizacji procesw technologicznych przez modelowanie numeryczne MES.
Praktyczne rozwizania i efekty uzyskane z tytuu dostosowania procesw technologicznych obrbki do wymaga
zrwnowaonego wytwarzania.
SOWA KLUCZOWE: ekologiczne wytwarzanie, obrbka skrawaniem, energia skrawania, wydajno skrawania, ekoefektywno
Ze wzgldu na zuycie energii w sektorze wytwrczym,

powstaj programy, ktre maj na celu wytwarzanie produktw z maksymalnym zyskiem, przy minimalnym zuyciu
energii/oddziaywaniu na rodowisko naturalne. Ten trend
nazwano zrwnowaonym wytwarzaniem (sustainable manufacturing) [6]. Obecnie zwikszenie wskanika zrwnowaonoci procesw wytwrczych jest jeszcze dla wielu
zakadw zadaniem ponad siy, zarwno w aspekcie strategicznym i taktycznym, jak i ekonomicznym. Jednake
coraz czciej zagadnienia ujte w strategii zrwnowaonego wytwarzania s uwzgldniane w optymalizacji procesw technologicznych. Przyczyn, dla ktrej zrwnowaenie stao si gwnym czynnikiem rozwoju technologii wytwrczych, jest fakt obowizywania globalnych zasad bezpieczestwa ekologicznego i wymogu stosowania czystych
technologii (green manufacturing).
Zmniejszenie energochonnoci obrabiarek
Jest to bardzo wany a moe nawet zasadniczy
kierunek, poniewa oszczdnoci energii (rys. 2 i 4) dotycz
wszystkich ukadw: napdowych, sterowania i uytkowania (chodzenia, dostarczania cieczy chodzco-smarujcej
CCS, sprania powietrza) [7, 8]. Oszczdnoci energii
154
MECHANIK NR 3/2013
Wzrost wielkoci produkcji
Rys. 2. Rozkad zuycia energii w

obrbce skrawaniem wg Toyota
Motor Corporation [10]
naley poszukiwa
na
trzech etapach ycia obrabiarki: projektowania, wytwarzania i eksploatacji.
Rang problemu uzmysawia fakt, e rednia roczna
emisja CO2 z pracy przecitnej obrabiarki odpowiada
uytkowaniu 10 samochodw [8]. Obniajc zuycie
energii przez ukady obrabiarki mona w znacznym
stopniu poprawi oddziaywanie na rodowisko procesw wytwrczych [9].
Moc efektywna, kW
Wedug danych firmy motoryzacyjnej Toyota Motor

Corporation (rys. 2) udzia poszczeglnych ukadw obrabiarki w cakowitym zuyciu energii szacowany jest na
85,2%. Natomiast energia zuywana bezporednio w procesie skrawania jest zalena od wielkoci produkcji i dochodzi do 14,8%. Fakt, e zuycie energii w procesie
skrawania prowadzonego na nowoczesnych obrabiarkach automatycznych nie przekracza 15% cakowitego
zuycia energii, potwierdzaj liczne badania [2, 9].
Zgodnie z profilem poboru mocy w procesie toczenia
(rys. 3) mona wydzieli cztery grupy (zakresy) cakowitej
mocy:
Czas
(0,1 s)
Rys. 3. Profil poboru mocy w procesie toczenia [2]
moc staa wymagana do wprowadzenia wszystkich

elementw obrabiarki w stan operacyjnej gotowoci,
moc operacyjna niezbdna do przemieszczania
elementw obrabiarki w trakcie ruchw ustawczych bez
kontaktu narzdzia z obrabianym przedmiotem, tj. w trakcie skrawania powietrza,
moc skrawania niezbdna do usuwania naddatku
przez ostrze narzdzia,
moc tracona na pokonanie oporw ruchu (nieproduktywna), gwnie tarcia, ktra jest przetwarzana na ciepo.
Rozkad mocy staej na poszczeglne ukady funkcjonalne obrabiarki skrawajcej przedstawia rys. 4a. Jest
rzecz oczywist, e w nowoczesnych obrabiarkach
zmniejszenia zuycia energii elektrycznej (jako podstawowego rda energii) naley poszukiwa w zmniejszeniu
energii skrawania i energii do napdu urzdze pomocniczych (peryferyjnych), utrzymujc przy tym jak najkrtszy czas cykli obrbkowych [11]. Zuycie energii mona
zmniejszy w prosty sposb przez wyczanie niepotrzeb-
Rys. 4. Rozkad redniej energii zuywanej w obrbce skrawaniem

(a) i EDM (b) dla 1 h obrbki zgrubnej [2]
nych urzdze w czasie ustawie narzdzi i/lub ograniczajc czas oczekiwa pomidzy ustawieniami (tzw. czas
od wira do wira chip-to-chip time).
Przykadowo, rozkad mocy bdzie inny w obrbce EDM,
a inny przy obrbce wspomaganej laserem. W pierwszym
przypadku (rys. 4b) oddziaywanie na rodowisko bdzie
spowodowane gwnie znacznym zuyciem energii elektrycznej (40,5%) oraz produkcj i utylizacj cieczy dielektrycznej (43,4%). W przypadku uycia lasera CO2,
dodatkowym czynnikiem oddziaywania na rodowisko
oprcz energii (ponad 80%) s gazy: azot i tlen oraz
odpady.
W literaturze podano liczne przykady rde oszczdnoci energii zuywanej przez obrabiarki. Wprowadza
si m.in. oszczdniejsze ukady smarowania smarem
staym i powietrzno-olejowe, kable o mniejszym przekroju, oszczdniejsze monitory i energooszczdne ukady
sterowania. Poprzez zastosowanie tzw. funkcji usypiania
obrabiarki (Standby) mona do minimum ograniczy prac silnikw napdowych i urzdze pomocniczych, takich
jak chodnice czy transportery wirw. Honczarenko [8]
podaje kilka wanych wymaga stawianych ekologicznym
obrabiarkom, ktre pozwalaj zmniejszy ich uciliwe
oddziaywania na rodowisko. Do wymienionych wczeniej, zwizanych bezporednio ze zuyciem energii,
dochodzi szkodliwe oddziaywanie mediw smarujcych
i chodzcych, aerozoli i pyw (szczeglnie w obrbce
materiaw kompozytowych typu CFRP stosowanych
w lotnictwie) oraz wytwarzanego haasu.
Zaawansowane s prace nad ukadami odzysku
energii, podobnymi do ukadw KERS (Kinetic Energy
Recovery System) stosowanych w samochodach, z urzdze chodzcych [2]. W przypadku zastosowania ukadu
KERS w obrabiarce HSM mona zmniejszy zuycie
energii nawet do 25%, zalenie od konfiguracji obrabianego przedmiotu i czasu obrbki [12]. Szczegowe efekty
zastosowania systemu KERS we frezowaniu HSM zostan omwione w dalszej czci artykuu.
Inn drog poprawy efektywnoci energetycznej i surowcowej procesw wytwrczych jest odzysk odpadw
i strat ciepa w przestrzeni obrabiarki. Jednym z przykadw moe by odzyskiwanie ciepa z agregatu chodzcego lasera przez silnik Sterlinga, ktry napdza
sprark powietrza. Specjalny filtr wydziela azot i/lub
156
MECHANIK NR 3/2013
tlen ze spronego powietrza, a nastpnie wykorzystuje

je jako gazy asystujce w procesie.
Aby ponownie wykorzysta odpady, np. niespieczony
proszek w procesie SLS, mona zastosowa kontrol
jakoci dostarczanych skadnikw i oszczdza wiey
proszek.
Modelowanie i optymalizacja
energooszczdnych procesw technologicznych
Istot modelowania zuycia energii w procesie skrawania przedstawia rys. 5. Kocowy wynik czystego wytwarzania (green manufacturing) jest efektem cznego
modelowania fizycznych dziaa obrabiarki i matematycznego modelowania zuycia energii przez wystpujce
w niej ukady.
Interesujcym i wanym w praktyce skrawania problemem jest oszczdno energii dla rnych sposobw
obrbki: wiercenia, frezowania czoowego i walcowo-czoowego, czy nawet wiercenia gbokich otworw ktre
s typowymi operacjami na wieloosiowych centrach obrbkowych [11]. W zasadzie dobr warunkw obrbki
(vc, fz, ap, ae) oparto na poborze mocy, ale za dodatkowe
kryteria optymalizacji warunkw obrbki przyjto wyeliminowanie zuycia katastroficznego i niepodanych drga
obrbkowych.
Przyjto nastpujcy model zuycia mocy skrawania
[11]:
(2)
Co i C1 s wspczynnikami wyznaczanymi dla danego modelu

obrabiarki. Dla centrum frezarskiego CNC Mori Seiki NVD1500
Co = 1,475 i C1 = 1,556 [15]. Ogln
posta funkcji opisanej rwnaniem
(1) przedstawia rys. 6, natomiast
w tablicy zestawiono rwnania regresji dla funkcji ec = f(Qv) wyznaczone w skrawaniu na sucho dla
rnych tokarek i frezarek. Jest
to rwnanie hiperboli, podobnie
jak zaleno oporu waciwego
skrawania od gruboci warstwy
skrawanej kc = f(h) [14]. Z rys. 6a
wynika, e model funkcji ec = f(Qv)
jest uniwersalny, jednake zalenie od skali procesu moliwe s
przesunicia wzdu osi wsprzdnych.
Energia waciwa skrawania, J/mm3
Energia waciwa skrawania
(1)
Analiza stosowanych
procesw
Projektowanie
nowych procesw / systemw
gdzie: P1(kW) stay skadnik

mocy, niezaleny od stanu ruchu;
T1 (h) czas cyklu bez skrawania;
T2 (h) czas cyklu podczas skrawania; P2 (kW) skadnik mocy zuywanej w skrawaniu przez wrzeciono i serwonapdy, ktra zmienia si wraz z warunkami obrbki;
P3 (kW) moc zuywana na pozycjonowanie przedmiotu (stou)
i przyspieszanie, bd opnianie,
Rys. 5. Schemat modelowania zuycia energii w procesie skrawania (a) i strategie osignicia
wrzeciona do wymaganej prdczystego wytwarzania (b) [12]
koci; T3 (h) czas wymagany do
Przyjto, e zuycie, a nastpnie zmniejszenie energii pozycjonowania stou, bd zmiany prdkoci obrotowej
skrawania, rozpatruje si w kontekcie wydatku energii wrzeciona.
waciwej w procesie jednostkowym [13, 14], czyli odnosi
Do oceny poboru mocy wykorzystano funkcj okresi do poziomu 1 na rys. 2. Wynika to z faktu, e zuycie lajc stosunek mocy P do objtociowej wydajnoci
energii elektrycznej w procesie wytwarzania jest odwrot- skrawania, tj. y = P/Qv wyraon w Wh/cm3. W badaniach
nie proporcjonalne do wydajnoci procesu.
dowiadczalnych stosowano planowanie eksperymentu
Modelowanie zuycia energii
w procesie obrbki ubytkowej mona oprze na oglnej zalenoci (1),
ktra wie energi waciw skrawania ec z objtociow wydajnoci skrawania Qv (SCE specific
cutting energy i MRR machining
removal rate).
Objtociowa wydajno skrawania
Objtociowa wydajno skrawania, mm3/s
Rys. 6. Modele energii waciwej w funkcji skali (a) [16] i model empiryczny dla centrum
obrbkowego Mori Seiki NVD1500 (b) [15]
TABLICA. Modele jednostkowego zuycia energii w toczeniu i frezowaniu [13]
Sposb obrbki
Toczenie
Frezowanie
Obrabiarka
Model ec = f(Qv)
Wsp. R *Moc Po
Colchester Tornado A50
ec = 1,494 + 2,191/Qv
0,993
1,16
Mori Seiki NL2000MC/500
ec = 3,600 + 2,445/Qv
0,927
1,58
IKEGAI AX 20
ec = 2,093 + 4,415/Qv
0,981
1,77
Mori Seiki SL-15
ec = 2,378 + 2,273/Qv
0,940
1,48
Nakamura TMC-15
ec = 3,730 + 2,349/Qv
0,929
1,54
Fadal VMC 4020
ec = 2,845 + 1,330/Qv
0,971
0,74
Mori Seiki Dura Vertical 5100
ec = 2,830 + 1,344/Qv
0,947
1,02
DMU 60P
ec = 2,411 + 5,863/Qv
0,997
5,45
ec kJ/cm3 i Qv cm3/s; *PO (kW) jest staym skadnikiem zuywanej mocy, gdy obrabiarka jest
w stanie czuwania
24/7
Produkcja bezzaogowa czci na okrgo. System
laserowy ByAutonom firmy Bystronic umoliwia to
nawet, jeeli trzeba zmienia materia. Ustawienie
ogniskowej, centrowanie dysz, wykrywanie
kolizji i ich korekta odbywa si w sposb
automatyczny.
Laser | Bending | Waterjet
bystronic.com
T 22 331 37 70 F 22 331 37 71 e-mail: info.pl@bystronic.com
Bystronic aplikacja iPhone + Android
158
MECHANIK NR 3/2013
czynnego metod Taguchi, stosujc ortogonaln macierz

planowania L9 (z trzema poziomami wartoci czynnikw
zmiennych). Moc cakowit i moc na wrzecionie pionowego centrum obrbkowego (Ps = 18,5 kW, nw = 14 000
obr/min, fmaks. = 42 m/min, przyspieszenie napdu posuwu
0,43/0,39/0,74g) mierzono przez podczenie amperomierza do gwnego kabla zasilajcego. Obrabiano stal
S45C stosujc nastpujce narzdzia:
wierto o rednicy 10 mm z ktem 2 r = 135 i s = 30
pokryte wielowarstwowo powok TiAlCr+TiSi,
frez palcowy o rednicy 10 mm z HW z dwoma
rowkami wirowymi, z naoon powok TiAlCr + TiSi,
frez czoowy o rednicy 80 mm z pytkami HW z naoon powok TiAlN+AlCrN.
Wyniki przeprowadzonej analizy czynnikowej przedstawiono na rys. 7. Mona z nich atwo wywnioskowa, e
obrbka z najwyszymi wartociami parametrw skrawania przyczyni si najbardziej do zmniejszenia czasu cyklu
obrbkowego i zmniejszenia energochonnoci procesu.
Jeli w tej analizie uwzgldni si kryterium zuycia przyspieszonego i stabilno obrbki, to po odpowiednim
dopasowaniu parametrw uzyskuje si:
5% spadek zuycia energii (2,2 Wh/cm3 lub
2,1 Wh//cm3) i 25% wzrost wydajnoci (63,0 cm3/min
lub 78,8 cm3/min) w wierceniu, gdy vc = 90 m/min
i ft = 0,35 mm/obr,
przeprowadzono na pionowym centrum CNC Mori Seiki

o charakterystyce energetycznej (rys. 6). Wwczas energia konieczna do wykonania czci wyniesie:
(3)
Wsp. S/N (db)
Wsp. S/N (db)
Wsp. S/N (db)
Na rys. 8 przedstawiono geometri czci z zaznaczonymi fragmentami zarysu 1 9 oraz prognozowane zuycie energii dla kadej z nich (bd prognozy wynis
2,6%).
Efektywno systemu KERS sprawdzano na pionowym
centrum obrbkowym Mori Seiki NV1500DCG, przeprowadzajc frezowanie rowkw w czciach ze stali AISI 1030
za pomoc monolitycznych frezw palcowych o rednicy
8 mm [12]. Spord kilku wariantw pracy obrabiarki,
dla ktrych byby moliwy odzysk energii, wytypowano
przypadek szybkiego zmniejszania obrotw wrzeciona
(spindle decelaration) do stanu stacjonarnego. System
odzysku energii zamodelowano tak, e bya ona gromadzona w zespole 400 superkondensatorw, kady o pojemnoci 350 F. Porwnanie wynikw pomiaru mocy
z wynikami symulacji, w ktrych uwzgldniono odzysk
energii przez system KERS, przedstawiono na rys. 9.
Na rys. 9a wida, e efektywno odzysku energii dla
wikszoci prdkoci obrotowych
a)
b)
wrzeciona dochodzi do 74%. Z kolei na rys. 9b udokumentowano
szczegln przydatno systemu
KERS w fazie szybkiego zmniejszania prdkoci obrotowej wrzeciona. Np. ustalono, e zalenie
od geometrii obrabianego przedc)
miotu i czasu obrbki moliwa jest
oszczdno energii w zakresie
5 25%. W prostych operacjach
frezowania rowkw o szerokoci
5, 4 i 2,5 mm w czasie 2 min uzyskano oszczdno energii 20,41%,
czyli 49,6 kJ na kad cz.
Rys. 7. Graficzne przedstawienie analizy energochonnoci procesu wiercenia (a), frezowania
Rys. 8. Geometria czci wykorzystanej do modelowania zuycia energii (a) i prognoza

zuycia energii dla kadego elementu zarysu 1 9 (b) [15]
Moc, W
Kolejnym praktycznym przykadem jest modelowanie zuycia energii w przypadku zoonych czci,
ktrych obrbka zwizana jest ze
zmian wydajnoci Qv wzdu toru
ruchu narzdzia [15]. W takich przypadkach mona zastosowa podzia
rozkadu wydajnoci skrawania na
N sekcji (1 10 000) kada w przedziale czasu t, o w przyblieniu
staej wartoci Qvi, w ktrych mona stosowa rwnanie (1). Badania
Elementy zarysu
Efektywno
66% spadek zuycia energii

(18,7 Wh/cm3 lub 6,3 Wh/cm3) i 333%
wzrost
wydajnoci
(4,3 cm3/min
lub 18,6 cm3/min) we frezowaniu
walcowo-czoowym, gdy vc = 90 m/
/min, fz = 0,1 mm/ostrze, ap = 15 mm,
ae = 0,5 mm,
45% spadek zuycia energii
(2,0 Wh/cm3 lub 1,1 Wh/cm3) i 181%
wzrost wydajnoci (38,2 cm3/min lub
107,4 cm3/min) we frezowaniu czoowym, gdy vc = 250 m/min, fz = 0,3
mm/ostrze, ap = 1,5 mm, ae = 60 mm.
Energia, kJ
walcowo-czoowego (b) i czoowego (c) [11]
Prdko obrotowa, obr/min 104
Rys. 9. Efektywno odzysku energii (a) i wykres rozkadu zapotrzebowania mocy (b) dla
centrum obrbkowego NV1500DCG bez i z zainstalowanym systemem KERS [12]
MECHANIK NR 3/2013
Proponowane rozwizanie gromadzenia energii z systemu KERS dla maksymalnej prdkoci obrotowej wrzeciona 20 000 obr/min nie jest obecnie efektywne z uwagi
na cen energii oraz koszt superkondensatorw [12].
Dobr warunkw obrbki
na podstawie minimalnego zuycia energii
Jeli uwzgldni si wczeniejsze rozwaania dotyczce podziau cakowitej mocy (Pct) na cz sta (Pcc)
i zmienn (Pcv), wymagan do przeprowadzenia procesu
skrawania, to odpowiednie wyraenia dla energii (mocy)
waciwej mona zapisa jako:
(3.1)
(3.2)
Efektywno procesu, %
160
Prdko skrawania, m/min
Rys. 11. Efektywno toczenia stali 11SMnPb30 na centrum tokarskim Mori Seiki NL2000Y/500, f = 0,1 mm/obr, ap = 1 mm [17]
czenie warunek minimum energii, zostaa opracowana

dla jednozabiegowej operacji toczenia [18, 19]. Zuycie
energii (energy footprint) w takim przypadku zapisuje si
nastpujco:
(3.3)
(4)
Wyniki zmian energii cakowitej ect i jej skadowych ecc
i ecv, wyznaczone dla zmiennej prdkoci skrawania w toczeniu na sucho stali 11SMnPb30 na centrum tokarskim
Mori Seiki NL2000Y/500, przedstawiono na rys. 10.
Z rys. 10a wynika jednoznacznie, e energia waciwa zmniejsza si wwczas, gdy toczenie prowadzi si
z wikszym posuwem i wiksz gbokoci skrawania.
Optymalny okres trwaoci, z

uwzgldnieniem minimum energii
skrawania, otrzymuje si przez zrniczkowanie rwnania (4) i przyrwnanie pochodnej do zera
[19]. Wtedy, po przeksztaceniu otrzymanej zalenoci do postaci rwnania
Taylora T = f (vc, f), otrzymuje si:
b)
Energia waciwa, J/mm3
Cakowita energia waciwa, J/mm3
a)
gdzie: Po (W) moc zuywana przez ukady/moduy obrabiarki, t1 (s) czas ustawienia, ec (Ws/mm3) energia
waciwa skrawania, Qv (mm3/s) wydajno skrawania,
t2 (s) czas skrawania, t3 (s) czas wymiany narzdzia,
yE energia skrawania odniesiona do jednej krawdzi
skrawajcej, T(s) okres trwaoci ostrza.
(5)
Rys. 10. Zmiana zuycia energii w toczeniu stali 11SMnPb30 na centrum tokarskim Mori Seiki
NL2000Y/500: a) energii cakowitej, b) skadowych energii cakowitej [17]
gdzie: 1/ (k wedug ISO) wykadnik potgowy przy prdkoci

w uoglnionym rwnaniu Taylora.
Prdko skrawania m/min
Okres trwaoci, min
Natomiast, gdy prdko skrawania wzrasta (czyli przeNa rys. 12 przedstawiono wyniki optymalizacji dla
chodzi si do HSM), skadowa staa wyranie maleje toczenia stali EN8 (AISI 1040) o twardoci 156HV
(rys. 10b). Takie przedstawienie rozkadu energii pozwala na tokarce CNC MHP pytk CNMG120408-WF gana dobr warunkw obrbki z uwzgldnieniem minimal- tunku Sandvik 1015. Prby trwaoci przeprowanego zapotrzebowania energii.
dzono na sucho dla trzech prdkoci skrawania 300,
Mona rwnie rozpatrywa efektywno procesu 400 i 500 m/min, utrzymujc stay posuw 0,15 mm/obr
w aspekcie stosunku cakowitej mocy skrawania wyzna- i sta gboko skrawania ap = 1 mm. Zmierzony,
czonej przez sumowanie teoretycznej mocy ruchw gw- procentowy udzia mocy skrawania dla trzech ponego i posuwowego (P = Fc vc + Ff vf) do zmierzonej mocy danych prdkoci skrawania wynis odpowiednio 31%,
cakowitej (rys. 11). W tym przypadku najwiksz efektywno procesu
toczenia ok. 30% uzyskano dla
prdkoci skrawania ok. 200 m/min
(dopuszczalne s wartoci z przedziau 150 250 m/min), chocia
przed ostatecznym wyborem naley
uwzgldni trwao ostrza i/lub jako powierzchni.
Koncepcja optymalizacji paramet- Rys. 12. Wyniki optymalizacji okresu trwaoci ostrza (a) i prdkoci skrawania (b) z (I) i bez (II)
rw skrawania, ktra w kryterium uwzgldnienia energii na wytworzenie pytek i narzdzi skrawajcych oraz dla kryterium
trwaoci ostrza uwzgldnia rwno- minimum kosztw (III) [18]
MECHANIK NR 3/2013
161
Leasing Eko Energia
OTWRZ SI NA NOWE MOLIWOCI

Pomyl o ekologii i wymie star maszyn na energooszczdn,
a otrzymasz 10% premii inwestycyjnej
MINIMUM
)250$/12&,
DOPASOWANIE
DO POTRZEB
SZYBKA
352&('85$
PolSEFF to inicjatywa realizowana wsplnie z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju,

w ramach ktrej moesz midzy innymi sfinansowa:
inwestycje w technologie i rozwizania pozwalajce na osignicie co najmniej 20% poprawy efektywnoci zuycia energii
inwestycje zwizane z wytwarzaniem energii ze rde odnawialnych,
ktre poprawi konkurencyjno firmy
www.millenniumleasing.pl
801 68 11 88
162
MECHANIK NR 3/2013
log T = 7,5 2,4 logvc

Okresy trwaoci T/okresowe prdkoci skrawania vcT,
wyznaczone dla trzech rozwaanych kryteriw, byy
rwne: I 11,4 min/484 m/min; II 5,2 min/671 m/min;
III 10 min/511 m/min. Podstawowy wniosek z przeprowadzonej analizy dotyczy rozbienoci pomidzy wynikami optymalizacji dla kryterium kosztw i minimum energii,
ktra zaley od iloci energii zuytej na wykonanie narzdzi skrawajcych.
Badanie i modelowanie procesw skrawania
z uwzgldnieniem kryterium efektywnoci
energetycznej i surowcowej (ekoefektywnoci)
Badania zuycia energii w procesach wytwrczych
i poszukiwania rde jej oszczdnoci s obecnie rozszerzane o zagadnienia wpywu redukcji energii na przebieg procesu oraz zwizki warunkw procesu z oddziaywaniem na rodowisko. Ten nowy kierunek bada zasygnalizowano wczeniej przy omawianiu optymalizacji parametrw toczenia i frezowania na bazie kryterium energooszczdnoci. Zdaniem specjalistw konieczne jest integralne ujcie tego zoonego problemu, nazwanego ekoefektywnoci procesu wytwrczego (eco-efficiency of
manufacturning process) [20].
Termin ekoefektywno, ktry funkcjonuje na zasadzie
zrwnowaonego wytwarzania oznacza tworzy wiksz
warto z mniejszym oddziaywaniem na rodowisko.
Zosta on zdefiniowany przez World Business Council of
Sustainable Development (WBCSD) nastpujco:
(6)
Wydajno objtociowa, cm3/s
Rys. 13. Zwizek midzy zuyciem energii

i chropowatoci powierzchni Rz w szlifowaniu stali 100Cr6 ciernic CBN [20]. Warunki szlifowania: ciernica B126M8VD49,
vc=60 m/s, waciwa wydajno objtociowa Qv = 0,5; 1,0; 1,5; 2,0 mm3/mm s
Emisja CO2 kg/szlif. 1 kg stali
Energia waciwa, kJ/cm3
Parametr chropowatoci Rz, m
W rwnaniu (6) licznik zwykle podaje liczb wyprodukowanych/sprzedanych wyrobw lub warto sprzeday
netto, a mianownik uwzgldnia rne aspekty wpywu na
rodowisko, np. zuycie energii, wody i materiaw, a take efekt cieplarniany czy zmniejszenie stenia ozonu.
W przypadku procesw wytwrczych, szacowanie ekoefektywnoci moe by oparte na analizie kosztw/
/przebiegu cyklu ycia (Life Cycle Cost/Life Cycle Assessment-LCC/LCA). W omwionym przykadzie szlifowania
stali oyskowej 100Cr6 o twardoci 62 HRC ciernic
z CBN na szlifierce CNC Studer S120 uwzgldniono
czne oddziaywanie energetyczne i surowcowe [19].
W pierwszym przypadku wykorzystano wpyw wydajnoci procesu na energi waciw w postaci rwnania
(ec = 70,240 + 4,781/Qv na rys. 13), a w drugim rwnowan emisj CO2 (CO2 fossil fuel CO2 emission) powstajc
nie tylko w efekcie zuycia energii przez obrabiark, ale
rwnie w efekcie zastosowania CCS i przeprowadzania
obcigania ciernicy. Szlifowanie przeprowadzono w piciu przejciach, a do uzyskania maksymalnego waciwego ubytku materiau Vm = 500 mm3/min [21].
Z rys. 13 wynika jednoznacznie, e szlifowanie z maksymalnym waciwym ubytkiem materiau Vm = 500 mm3/
/min powoduje wyrany wzrost maksymalnej chropowatoci powierzchni Rz. Ustalono, na podstawie odwzorowania topografii ciernicy po kadym przejciu, e udzia we
wzrocie chropowatoci powierzchni ma take zuycie
ciernicy (efekt ten jest bardziej widoczny w przypadku
ciernicy ceramicznej Al2O3). Skutkuje to koniecznoci
przeprowadzania obcigania ciernicy, co wymaga dodatkowej energii.
Przeprowadzono szczegow analiz emisji CO2
(rys. 14) zwizan z rnymi wymaganiami co do jakoci
powierzchni i wydajnoci procesu. Przyjto cztery rda
emisji CO2: 1 proces szlifowania i obrabiarka, 2 proces obcigania ciernicy, 3 praca pompy CCS, 4 uzupenianie straconego chodziwa 5 30%, a ilo emitowanego gazu odniesiono do szlifowania 1 kg stali. Jeli
uwzgldni si przypadek staej chropowatoci, np.
Rz = 1 m jak na rys. 14 to wida wyranie, e wzrost
wydajnoci objtociowej powoduje zmniejszenie emisji
CO2. Efekt ten mona wyjani skrceniem czasu obrbki, a wiksze zapotrzebowanie mocy nastpuje po krtszym czasie. Jednake po przekroczeniu zakresu krytycznego, czyli bardzo duych wymaga co do jakoci
powierzchni, emisja CO2 wzrasta wykadniczo.
Jedn z moliwoci projektowania energooszczdnych
procesw obrbki skrawaniem jest zastosowanie analizy
numerycznej, stanowicej uzupenienia bada dowiadczalnych (rys. 15). W [22] efektywno procesu skrawania (w kontekcie zuycia energii i surowcw) oceniano
na podstawie wpywu prdkoci skrawania, gbokoci
skrawania i kta natarcia na cztery charakterystyki wyjciowe: opr waciwy skrawania kc, zuycie ostrza W,
wymiar zadzioru G i promie krzywizny wira rs.
Po wyznaczeniu odpowiednich rwna regresji, w postaci wielomianw z czonami interakcyjnymi, poszczeglnym charakterystykom (kc, W, G, rs) przypisano odpowiednio wag w zalenoci od ich wpywu na warto
zuytej energii. W ten sposb otrzymano rwnanie, ktre
Emisja CO2 kg/szlif. 1 kg stali
35% i 39%. Rwnanie Taylora miao posta:
Wydajno, cm3/s
Rys. 14. Zaleno emisji CO2 od wydajnoci i chropowatoci powierzchni w szlifowaniu stali
100Cr6 ciernic CBN [20]: 1 proces szlifowania i obrabiarka, 2 proces obcigania
ciernicy, 3 praca pompy CCS, 4 uzupenianie straconego chodziwa
CENTRUM FREZARSKO-TOKARSKIE
FTM 1000
HYDRAULICZNA PRASA KRAWDZIOWA CNC

o nacisku od 100 do 250 T
* promocja dotyczy modeli Synchromaster i Euromaster
CENTRUM FREZARSKO-TOKARSKIE
FTM 700
FABRYKA AUTOMATW TOKARSKICH

WE WROCAWIU S.A.
Belgijska Grupa HACO
ul. Grabiszyska 281
53-234 Wrocaw
www.fathaco.com
Tokarki
tel.: 71/36 09 412, kom. 694-497-367, mail: handel@fathaco.com
Maszyny do BLACH
tel.: 71/36 09 415, kom. 600-429-321, mail: handel.fat@fathaco.com
Zapraszamy na nasze stoisko 48:
Targi Kielce STOM 19-21.03.2013
164
MECHANIK NR 3/2013
sment-LCC/LCA). Celowe jest uwzgldnienie w optymalizacji warunkw obrbki dodatkowych kryteriw, w tym
minimalnego zuycia energii i materiaw. Stwarza to
jednak technologiczne problemy w uzyskaniu wymaganej
wydajnoci i jakoci powierzchni.
LITERATURA
Rys. 15. Koncepcja modelowania FEM procesu z oszczdnym zuyciem surowcw [21]
Efektywno energetyczna, %
Energia, kW/h
umoliwia przeanalizowanie zmian wprowadzonego zamiennika energii (EA energy equivalent) w funkcji wybranych wczeniej parametrw skrawania. Jeli analiz
przepywu energii rozszerzy si na obrabiark, to mona
utworzy map bilansu energii dla badanego sposobu
obrbki. Map bilansu energetycznego, ktra wspomaga
projektowanie procesu technologicznego obrbki, mona
wyznaczy numerycznie metod FEM (MES). Przykad
takiej mapy, z podanymi wartociami wskanika efektywnoci energetycznej (ilorazu energii skrawania do cakowitej energii pobieranej przez obrabiark), przedstawia
rys. 16.
Rys. 16. Numerycznie wyznaczony bilans energii dla wiercenia stali

42CrMo [1]
Wyrane, zwikszone zuycie energii przez obrabiark

przy wierceniu narzdziem ze stali szybkotncej (2,359
kWh) wynika z duszego czasu operacji, ni gdy stosuje
si powlekane wierta penowglikowe. Przewiduje si, e
w przyszoci analiza zuycia energii i surowcw bdzie
dotyczya wszystkich czynnikw zwizanych z obrabiark
i procesem w fazie planowania procesu technologicznego
[23].
Podsumowanie
Konieczno stworzenia globalnego programu oszczdnoci surowcw, materiaw i energii dotyczy przemysu
wytwrczego, ktry obecnie jest gwnym konsumentem
energii elektrycznej (30% wiatowego globalnego zuycia
energii) i z tego powodu ma znaczcy, bo 36% udzia
w emisji CO2. wiadomo zagroenia ekologicznego
powoduje coraz powaniejsze dziaania zmierzajce do
budowy energooszczdnych obrabiarek i projektowania ekoefektywnych procesw technologicznych obrbki.
W przypadku procesw wytwrczych szacowanie ekoefektywnoci moe by oparte na analizie kosztw/
/przebiegu cyklu ycia (Life Cycle Cost/Life Cycle Asses-
1. R. NEUGEBAUER, C. HOCHMUTH, G. SCHMIDT, M. DIX:

Energy efficient process planning based on numerical simulations. Materials Research 223, 2011, p. 212 221.
2. J.R. DUFLOU, J.W. SUTHERLAND, D. DORNFELD et al.: Towards energy and resource efficient manufacturing: A process
and system approach. CIRP Annals-Manufacturing Technology
61/2 (2012), 587 609.
3. Y. GUOA, J. LOENDERSB, J. DUFLOU, B. LAUWERS: Optimization of energy consumption and surface quality in finish
turning. 5th CIRP Conference on High Performance Cutting 2012.
Procedia CIRP 1 (2012), p. 529 534.
4. CO2 emissions from fuel combustion. International Energy Agency. www.iea.org
5. www.energyfootprints.com
6. W. GRZESIK: Wizje i strategie wytwarzania. Mechanik 3 (cz. I),
4 (cz. II), 2010, s. 232 239.
7. J. JDRZEJEWSKI: Doskonalenie obrabiarektrendy, redukcja
bdw i dokonania producentw. Cz. II. Stale 2011, s. 24.
8. J. HONCZARENKO: Ekologiczne obrabiarki. Mechanik 5-6 (2012),
s. 371 375.
9. A. VIJAYARAGHAVAN, D. DORNFELD: Automated energy monitoring of machine tools. CIRP Annals-Manufacturing Technology 59 (2010), 21 24.
10. T. GUTOWSKI et al.: Environmentally benign manufacturing:
Observations from Japan, Europe and the United States. Journal
of Cleaner Production 13 (2005), p. 1 17.
11. M. MORI, M. FUJISHIMA, Y. INAMASU, Y. ODA: A study on
energy efficiency improvement for machine tools. CIRP AnnalsManufacturing Technology 60 (2011), p. 145 148.
12. N. DIAZ, M. HELU, A. JARVIS et al.: Strategies for minimum
energy operation for precision machining. The Proceedings of
MTTRF 2009 Annual Meeting 2009, p. 47 50.
13. S. KARA, W. LI: Unit process energy consumption models for
material removal processes. CIRP Annals-Manufacturing Technology 60 (2011), p. 37 40.
14. W. GRZESIK: Podstawy skrawania materiaw konstrukcyjnych.
WNT 2010 Warszawa.
15. N. DIAZ, K. NINOMIYA, J. NOBLE, D. DORNFELD: Environmental impact characterization of milling and implications for
potential energy savings in industry. 5th CIRP Conference on
High Performance Cutting. Procedia CIRP 1, 2012, p. 535 540.
16. N. DIAZ, E. REDELSHEIMER, D. DORNFELD: Energy consumption characterization and reduction strategies for milling machine tool use. Proceedings of the 18th CIRP International Conference on Life Cycle Engineering, 2011, p. 263 267.
17. Y. GUO, J. LOENDERS, J. DUFLOU, B. LAUWERS: Optimization of energy consumption and surface quality in finish turning,
5th CIRP Conference on High Performance Cutting, Procedia
CIRP 1, 2012, 529 534.
18. M.F. RAJEMI, P.T. MATIVENGA, A. ARAMCHAROEN: Sustainable machining: selection of optimum turning conditions
based on minimum energy considerations. Journal of Cleaner
Production, 18(2010), 1059 1065.
19. P.T. MATIVENGA, M.F. RAJEMI: Calculation of optimum cutting
parameters based on minimum energy footprint. CIRP AnnalsManufacturing Technology, 60 (2011), 149 152.
20. W. LI, M. WINTER, S. KARA, Ch. HERRMANN: Eco-efficiency
of manufacturing process: a grinding case. CIRP Annals-Manufacturing Technology, 61 (2012), 59 62.
21. K. OCZO, J. PORZYCKI: Szlifowanie. WNT 1986 Warszawa.
22. R. NEUGEBAUER, R. WERTHEIM, C. HOCHMUTH, et al.: Modelling of energy and resource- efficiency machining. Proceedings
of 4th CIRP Conference on High Performance Cutting, 2010.
23. R. NEUGEBAUER, W. DROSSEL, R. WERTHEIM, et al.: Resource and energy efficiency in machining using high-performance and hybrid processes. 5th CIRP Conference on High Performance Cutting, Procedia CIRP 1, 2012, 3 16.
MECHANIK NR 3/2013
165
MILLFORCE 1
6OJXFSTBMOB GSF[BSLB Powa z przejezdn
kolumnEPQSPEVLDKJKFEOPTULPXFKPSB[NBPJ
rednioseryjnej.
Moc
Zakres obrotw
Moc*
Moment obrotowy*
Szybki posuw*
Stoek wrzeciona
zgodnie z DIN 69871
Drogi przejazdu
OX*
OY*
OZ*
5...5 000 / 6 000

30
850
40 000
50
min-1
kW
Nm
mm/min
ISO
3 000 + n*1 000

2 000 / 2 500
1 500
mm
mm
mm
*maksymalna/-y
EUROPEAN TECHNOLOGY Sp. z o.o., Sp. k.

03-977 Warszawa, ul. Libijska 10
tel.: +48 22 616 19 82 | fax: +48 22 616 31 09
www.eurotec.pl
www.unionchemnitz.de
166
MECHANIK NR 3/2013
TruMark serii 6000

wysoko wydajne znakowanie laserowe
Znakowanie laserowe staje si coraz czstsz technologi trwaego nanoszenia oznacze na rnego rodzaju
materiay. Wzrost popularnoci tej technologii znakowania wynika z bardzo wysokiej jakoci i trwaoci powstajcych
oznacze. Obrbka powierzchni jest bezkontaktowa nie ma zjawiska zuywania si narzdzia, a naprenia
wywierane na materia w procesie obrbki s mae. Szeroki zakres obrabianych materiaw powoduje moliwo jej
zastosowania do wielu rnorodnych produktw.
Firma TRUMPF jest czoowym, cenionym na caym
wiecie producentem rde promieniowania laserowego oraz kompletnych systemw do obrbki blach,
wykorzystujcych m.in. technologie laserowe (np.: cicie 2D i 3D, spawanie, mikrospawanie, napawanie).
W swojej ofercie firma TRUMPF ma znakomite znakowarki laserowe TruMark, podzielone na trzy podstawowe serie: seria 3000, seria 5000 oraz seria 6000.
Rodzina znakowarek TruMark firmy TRUMPF
TruMark serii 6000 firmy TRUMPF to grupa znakowarek laserowych, charakteryzujcych si du moc
rde laserowych oraz bardzo wysok jakoci emitowanej wizki laserowej. Niezalenie od rodzaju powierzchni znakowanego elementu moliwy jest dobr
takiego rda laserowego, dla ktrego odpowiednia
dugo fali promieniowania laserowego 1064 nm,
532 nm lub 355 nm pozwala uzyska efekty znakowania speniajce wymagania uytkownika.
TruMark serii 6000 to znakowarki o bardzo duej
wydajnoci. Odpowiednie parametry laserw oraz wysokiej jakoci gowica skanujca zapewniaj krtki
czas obrbki i bardzo wysok precyzj znakowania.
Urzdzenie moe by oferowane w wersji OEM do
zabudowy w istniejc lini produkcyjn klienta. Moduowa budowa znakowarki i wykorzystanie zintegrowanych, hybrydowych przewodw zasilajcych powoduj, e integracja i uruchomienie znakowarek TruMark
nie nastrcza wikszych trudnoci, a czas integracji
jest skrcony do minimum. Integracja TruMark 6000
jest bardzo atwa, dziki otwartej architekturze interfejsw i poczeniu wtykowemu midzy zasilaczem
a gowic robocz. Optyka skanerowa moe by obracana o 90, co daje moliwo elastycznej zabudowy.
Moduowa budowa, odpowiednie oprogramowanie

oraz opcja telediagnozy pozwalaj rwnie skrci do
minimum ewentualny czas przestoju zwizany z konserwacj i serwisem urzdzenia.
Konstrukcja znakowarek TruMark serii 6000 umoliwia zastosowanie dwch gowic skanujcych, zamiast jednej. W zalenoci od danego rozwizania,
moliwe jest znakowanie z podwojon prdkoci lub
znakowanie w dwch rnych miejscach. Wykonujc
2800 znakw/s (przy wielkoci znakw 1 mm i znakowaniu w jednej linii), systemy z podwjn gowic
wyznaczaj standardy w ultraszybkim znakowaniu.
Technologia Dual Head System wykazuje szczeglne
zalety przy obrbce duej liczby detali i dugich seriach
znakowanych elementw. Rozszerzone pole robocze
sprawia, e przesuw gowicy lub detalu jest zbdny.
Pozwala to zaoszczdzi na kosztach przezbrajania
i zwiksza moliwoci urzdzenia. Dziki duej dokadnoci pozycjonowania i dokadnemu podziaowi
mocy, systemy Dual Head gwarantuj identyczne rezultaty w polach znakowania obu gowic skanujcych.
Szybkiej integracji urzdzenia oraz uzyskaniu oczekiwanych efektw znakowania sprzyja profesjonalne
oprogramowanie znakowarki, w tym modu NAVIGATOR, ktry jest efektem wieloletnich dowiadcze
aplikacyjnych firmy TRUMPF. Nawet operatorzy,
ktrzy nie dysponuj
specjalistyczn wiedz,
mog szybko znale
ustawienie lasera odpowiednie do znakowania
rnorodnych
materiaw.
Lasery TruMark maj rezerw energii pompowanej, za pomoc
ktrej moliwa jest
wielokrotna kompensacja czciowego zuycia diod pompujcych.
W trakcie pracy porwnywana jest aktualna
moc lasera z zadan
(dla 100% mocy lasera). Jeli obie wartoci TruMark 6000 z ukadem zasilania
MECHANIK NR 3/2013
167
Podstawowe parametry znakowarek TruMark serii 6000

TruMark
6020/6030
Dugo fali, nm
TruMark
6130
TruMark
6230
TruMark
6330
1064
1064
532
355
Czstotliwo impulsw, kHz
cw, 1 120
cw, 1 120
1 120
1 120
Maks. pole robocze dla danej

dugoci ogniskowej, mm2
290 290
f = 420 mm
290 290
f = 420 mm
230 230
f = 330 mm
230 230
f = 260 mm
28/26
28
13
16
Min. rednica ogniska, m (f = 100 mm)

Maks. wewn. sterowanie pooeniem
ogniska, mm
51,5
51,5
31
18
Nd:YAG
Nd:YVO4
Nd:YVO4
Nd:YVO4
Jako wizki laserowej M2
< 1,2/TEM00
< 1,2/TEM00
< 1,2/TEM00
< 1,2/TEM00
Masa gowicy roboczej, kg
32
32
33
34
Maks. pobr mocy, kW
1,8
1,8
1,7
1,7
redni pobr mocy, kW
1,4
1,4
1,4
1,4
Medium aktywne lasera

Znakowarka
TruMark serii 6000 firmy TRUMPF z gowic Dual Head
rni si o wicej ni 3%, nastpuje zwikszenie

prdu diod i moc lasera jest przywracana do wartoci
pocztkowej. Indywidualne ustawienia mocy lasera,
wybrane dla danej aplikacji, pozostaj bez zmian,
a rezultaty znakowania wygldaj po wielu latach
dokadnie tak samo jak pierwszego dnia.
kim czasom trwania impulsw termiczne obcienie

obrabianego materiau jest bardzo mae. Z tego wzgldu urzdzenia s idealne do znakowania tworzyw
sztucznych i pprzewodnikw, jak rwnie wraliwych
metali.
Urzdzenie TruMark 6230 o podwjnej czstotliwoci i dugoci fali 532 nm jest czsto uywane do
znakowania tworzyw sztucznych i nowoczesnych komponentw elektronicznych w technologii SMD oraz do
obrbki krzemu.
Znakowanie laserami TruMark
TruMark 6020 i TruMark 6030 emituj laserowe

wiato podczerwone (1064 nm) i s szczeglnie przydatne w znakowaniu komponentw metalowych uywanych w przemyle motoryzacyjnym, lotniczym lub
technice medycznej. Gwarantuj one doskona czytelno kodw kreskowych i kodw data matrix.
TruMark 6130 pracuje w zakresie podczerwieni
(1064 nm) i odznacza si du moc impulsu w szerokim zakresie czstotliwoci. Dziki szczeglnie krt-
TruMark 6330 emituje promieniowanie o dugoci

fali 355 nm w zakresie UV. Daje to nowe moliwoci
w obrbce tworzyw sztucznych. W porwnaniu z podczerwonym i zielonym wiatem laserowym, uzyskuje
si znacznie lepsze rezultaty znakowania na wielu
materiaach przy wikszych prdkociach roboczych.
Nie ma przy tym koniecznoci stosowania kosztownych, wraliwych na promieniowanie laserowe, dodatkw do tworzyw sztucznych.
W razie jakichkolwiek pyta jestemy do dyspozycji!
TRUMPF POLSKA
Spka z ograniczon odpowiedzialnoci Sp. K.
ul. opuszaska 38 B, 02-232 Warszawa

tel. 22 575 39 00, fax 22 575 39 01
www.pl.trumpf.com e-mail: info@pl.trumpf.com
168
MECHANIK NR 3/2013
Nowoczesne urzdzenia nitujce

Od wielu lat nitowanie byo uznan i liczc si
technik czenia elementw. Cechuje si ona wieloma niepodwaalnymi zaletami, takimi jak: bardzo
mocne i trwae poczenie (ktre moe jednak zosta rozczone i ponownie poczone); wyeliminowanie wpywu ciepa (brak strefy zmiany temperatury); niski koszt wykonania; dua szybko i atwo
poczenia; moliwo ksztatowania gwki nitu
(rys. 1), moliwo czenia rnych materiaw
(np. metal z tworzywem sztucznym) oraz rwnomierny rozkad napre w zczu.
Poczenia nitowe znajduj szerokie zastosowanie w takich gaziach przemysu, jak: samochodowy, lotniczy, kolejowy oraz w budownictwie,
a take w produkcji sprztu sportowego czy mebli.
Rosnce wymagania dotyczce jakoci oraz denie do zwikszenia efektywnoci procesw czenia doprowadziy do rozwoju i znacznego unowoczenienia urzdze nitujcych.
Firma Dunkes od ponad 40 lat dostarcza najwyszej klasy urzdzenia do nitowania radialnego, ob-
wiedniowego oraz konierzowego. W naszej ofercie

znajduj si m.in. w peni automatyczne nitownice,
ktrych gowice nitujce poruszaj si na sterowanym numerycznie stole koordynatowym (rys. 2).
Urzdzenia nitujce ze stoem obrotowym (rys. 3),
z wielopozycyjnym indeksowaniem (4, 6 i wicej),
umoliwiaj kilkukrotne zwikszenie wydajnoci
czenia i zredukowanie czasw nieefektywnych.
Wbudowany modu kontrolno-pomiarowy eliminuje
zastosowanie nitw odbiegajcych wymiarami od
przyjtych zaoe, co znacznie wpywa na jako
kocow wyrobu.
Zastosowanie stou obrotowego z uchwytami na
kilka detali umoliwia nitowanie wielu nitw w jednym przebiegu.
Nitownice Dunkes z automatycznym podajnikiem
nitw uatwiaj proces nitowania, a ich poczenie
ze sterowanym numerycznie stoem koordynatowym tworzy w peni automatyczne urzdzenie,
w ktrym zadania operatora zostay zredukowane
do minimum.
Rys. 1. Rodzaje zakocze gwki nitw
Rys. 2. Gowica nitujca ze stoem koordynatowym

MECHANIK NR 3/2013
169
Rys. 3. Urzdzenie nitujce ze stoem obrotowym i gowic sterowan CNC
Firma Dunkes oferuje wiele zrnicowanych pod

wzgldem rozmiaru i konstrukcji urzdze, zarwno
seryjnych (rys. 4), jak i opracowanych pod ktem
konkretnych aplikacji.
Siy docisku oferowanych nitownic (5 160 kN)
umoliwiaj stosowanie nitw aluminiowych, miedzianych i stalowych (w tym ze stali nierdzewnych
i hartowanych). Bezstopniowa regulacja siy docisku
i czasu nitowania oraz wymienne kocwki gowicy
nitujcej umoliwiaj uzyskanie w jednym urzdzeniu rnego rodzaju pocze.
Rys. 4. Nitownice z serii DN
Nitowanie pionowe i poziome nitw aluminiowych

czy stalowych, manualne lub automatyczne, z dociskiem pneumatycznym lub hydraulicznym
wszdzie tam, gdzie wymagana jest jako, efektywno i bezpieczestwo procesw czenia, nitownice i urzdzenia nitujce Dunkes s optymalnym
rozwizaniem.
Dr in. Maciej Boldys
170
MECHANIK NR 3/2013
Nowe systemy sterowania CNC

W artykule przedstawiono nowe systemy sterowania CNC SINUMERIK 840Dsl serii 1B i 828Dsw 4.4 produkcji Siemensa.
Opisano nowe moliwoci techniczne i technologiczne, ktre powstay dziki wykorzystaniu platformy SINUMERIK Operate,
pakietu MDynamics w systemach SINUMERIK 840Dsl serii 1B Basic i SINUMERIK 840Dsl 1B oraz SINUMERIK 828Dsw 4.4SP3.
Nowe rozwizania konstrukcyjne
w SINUMERIK 840Dsl 1B
W roku 2012 Siemens wprowadzi na rynek now seri
sterowa 840Dsl 1B. Zmiany, jakie zostay wprowadzone
w tych sterowaniach, speniaj aktualnie najbardziej ostre
wymagania co do szybkoci jednostki centralnej NCU
7xx.3, jak i szybkoci jednostki sterowania grafik PCU
50.5. W systemach tych zastosowano take szybki Profinet. Sumaryczny wzrost szybkoci dla caego systemu
w porwnaniu z systemem SINUMERIK 840Dsl 1A i PCU
50.3 jest trzykrotny!
System SINUMERIK 840Dsl 1B wystpuje w wersji
Basic jako najprostsze i najtasze sterowanie rodziny
840Dsl, z moliwoci sterowania do 8 osi, w tym do
3 wrzecion i 2 kanaw (rys. 1). Wersja ta, jako jedyna
w tej rodzinie sterowa, jest dostosowana do sterowania
kompaktowymi napdami SINAMICS S120 Combi. Rozwizanie takie daje zwart konstrukcj wyposaenia i nisk cen napdw.
sterownika pulpitu TCU lub PCU 50.5,

kka sterowania rcznego SINUMERIK lub jednostki sterowania rcznego BHG,
rozproszonych we/wy PLC I/O sterowanych przez
PROFIBUS DP lub PROFINET IO,
zintegrowanego moduu we/wy PP 72/48D PN i 72/48D
2/2A PN,
analogowego interfejsu dla 4 osi ADI 4 (maks. 3 moduy),
systemu napdowego SINAMICS S120 lub COMBI
dla SINUMERIK 840Dsl Basic,
silnikw 1FK7 2. generacji i silnikw wrzecionowych
1PH8 dla wersji Basic oraz pozostaych dla 840Dsl.
W nowych systemach od wersji sw 4.5 wprowadzono
systematyk moduw programowych, ktrych opcje uytkownik moe zakupi i dopasowa do swoich potrzeb.
Daje to now jako w komunikacji w ramach IT, projektowania i przygotowania produkcji (tablica).
TABLICA. Podstawowe rnice pomidzy systemem SINUMERIK 840Dsl 1A i 840Dsl 1B
Rys. 1. SINUMERIK 840Dsl 1B i jednostka NCU710.3PN (NCU720.3PN,

NCU730.3PN)
W penej wersji 840Dsl 1B moliwe jest sterowanie

maks. 31 osiami w 10 kanaach dla jednej jednostki NCU.
W zalenoci od stopnia wykorzystania jednostki NCU
7xx.3 moliwe jest zastosowanie dodatkowych procesorw NX 10.3 (3 osie) lub NX 15.3 (5 osi), ktre
rozszerzaj moc jednostki podstawowej i pozwalaj na
doczenie dodatkowych osi systemu. W wypadku wikszych zada, system moe czy 3 jednostki NCU7xx.3
poprzez NCU-Link, co umoliwia sterowanie maksymalnie 93 osiami!
W peni funkcjonalny system skada si z:
panelu operatora SINUMERIK OP i panelu sterowania maszyn MCP,
Na potrzeby produkcji stosowane s moduy:

Manage it organizuje zarzdzanie programami
i narzdziami,
Acces it programowanie PLC i praca z serwerem,
zdalny dostp do maszyny, diagnostyka,
Analize it warunki obsugi maszyny, parametryzacja funkcji maszyny.
Do projektowania stosowane s moduy:
Create it tworzenie i adaptacja obrazw uytkownika do HMI Operate, tworzenie cykli OA,
Lock it zabezpieczanie SINUMERIK 840Dsl 1B
przed osobami nieuprawnionymi,
Run it indywidualny interfejs YHMI, wirtualny
VNCK, cykle kompilowane.
MECHANIK NR 3/2013
171
Na kady z moduw przypada kilka opcji, ktre su

do realizacji celu nadrzdnego zawartego w treci hasa
moduu.
System SINUMERIK 840Dsl, ktry od kwietnia 2013 r.
zostanie wyposaony w oprogramowanie sw 4.5 SP2,
bdzie mia wiele nowych funkcji:
system SINUMERIK Operate i HMI PRO moe by
instalowany pod Windows 7,
SINUMERIK 840Dsl sw 4.5 SP2 wspiera Windows
XP i Windows 7,
filtry danych narzdzi rozszerzenie filtru funkcji
w HMI Operate Tools,
PROFINET IRT moe by stosowany do izochronicznej komunikacji z szybkimi we/wy i PLC oraz napdami osi,
wykrywanie kolizji w przestrzeni roboczej bazujce
na modelu 3D ( tylko w NCU 730.3),
moliwo stosowania do sterowania napdw
PROFINET i DRIVE-CLIQ oraz PROFIBUS,
moliwe stosowanie do 6 napdw chassis z Safety
Integrated,
rozszerzenie funkcji konfigurowanie /Odbir dla opcji
Create MyConfig,
do obrbki skomplikowanych form stosowany jest
filtr amplitudowo-fazowy zwikszajcy dokadno odwzorowania toru narzdzia,
rozszerzenie przestrzeni adresw logicznych do 16 kB.
Technologie w systemach SINUMERIK 828D,
840Dsl Basic 1B i 840Dsl 1B
SINUMERIK 840Dsl 1B jest stosowany w technologiach: toczenia, wiercenia, frezowania, szlifowania, wycinania (laserowego i wodnego), w maszynach wielozadaniowych do produkcji narzdzi i form, w obrbce: wysoko
wydajnej (HSC), drewna i szka, elementw dla przemysu
lotniczego i samochodowego, w medycynie, w systemach
obsugujcych linie produkcyjne, maszynach z cyklem staym, jak rwnie w produkcji wielkoseryjnej i warsztatowej.
a)
Pakiet funkcji technologicznych MDynamics umoliwia

spenienie wymaga przy realizacji niezwykle wysokiej jakoci powierzchni i w moliwie najkrtszym czasie wykonania
przedmiotu obrabianego. Dziki wyposaeniu opisanemu
na wstpie i inteligentnym funkcjom CNC oraz integracji
z systemem CAD/CAM dla frezarek 3- i 5-osiowych, rozwizania proponowane w ramach SINUMERIK 828D
i 840Dsl s teraz dostpne zarwno dla maszyn redniej,
jak i najwyszej klasy. Wsparcie programu Guide, moliwo precyzyjnego obrabiania elementw o bardzo duych
gabarytach dziki opcji VCS, rozbudowane cykle technologiczne i pomiarowe i wiele opcji pozwalaj na stosowanie
CNC SINUMERIK do unikalnych technologii.
System SINUMERIK 828D i napd SINAMICS S120
Combi z silnikami 1FK7 i 1PH8
Podobne zasady, jak dla 840Dsl 1B, odnosz si do
mniejszej wersji systemu sterowania SINUMERIK 828D
i SINUMERIK 828D BASIC. SINUMERIK 828D Basic ma
jednostk centraln PPU 241.2 i wystpuje w wersji dla
tokarek lub frezarek. System 828D Basic moe obsuy
maksymalnie 5 osi, w tym jedno wrzeciono (rys. 2).
Wersje z PPU260.2 i PPU280.2 maj wiksz pami
technologiczn odpowiednio 3 i 5 MB oraz moc
przetwarzania i maksymalnie mog obsuy do 8 osi
(tokarka) i 6 osi (frezarka).
To, co jest najbardziej istotne w nowej generacji systemw,
to ich pena unifikacja w zakresie programowania PLC, zcz
komunikacyjnych i wygldu pulpitw sterowniczych.
Wszystkie aktualnie wytwarzane systemy wykorzystuj
SINUMERIK Operate. Bez wzgldu na to, jakim systemem
SINUMERIK posuguje si operator, technolog czy uytkownik systemu sterowania, nie przeywaj oni stresu zwizanego z rnorodnoci przyciskw i ekranw obsugowych.
Dla wszystkich wymienionych wyej sterowa Siemensa
mamy jeden obraz obsugowy i jedn instrukcj programowania oraz jednakowe reguy tworzenia programw. Oczy-
b)
c)
Rys. 2. System sterowania: a) SINUMERIK 828D,

b) napd SINAMICS S120 Combi, c) silniki 1FT7 i 1PH8
172
MECHANIK NR 3/2013
wicie, dla maszyn skomplikowanych z interpolacj 5-osiow, cyklami pomiarowymi, wykorzystaniem zaawansowanych funkcji zwikszajcych jako powierzchni obrabianej
czy wprowadzajcych kompensacje objtociowe, uytkownik ma bardziej obszern dokumentacj i wicej moliwoci
obsugowych, ale rdze systemu pozostaje bez zmiany.
To, co umoliwia technologowi efektywn prac
W wielu zadaniach, jakie na swojej drodze zawodowej
spotyka technolog przygotowujcy programy dla obrabiarek CNC, najwikszym wyzwaniem jest ogromna rnorodno systemw sterowania i rnorodno zasad programowania, zwizana z historycznym rozwojem ukadw
sterowa nawet z tej samej firmy.
Siemens postanowi przerwa uciliwy dla uytkownikw
trend i od roku 2011 wprowadzi ujednolicony interfejs graficzny dla caej rodziny systemw sterowania numerycznego.
W roku 2012 wprowadzono nowe sterowanie 808D (rys. 3);
Rys. 3. Nowe sterowanie SINUMERIK 808D
od kilku lat jest stosowane sterowanie SINUMERIK 828D

do technologii toczenia i frezowania w trzech rnych wersjach o rnej liczbie osi (4 8). Najbardziej rozbudowanym
systemem jest SINUMERIK 840Dsl w wersji 1B.
Zalety systemw SINUMERIK:

nowa jako dokadnoci przetwarzania 80bit
NANOFP,
nowe pakiety technologiczne do frezowania
MDynamics z technologi Advanced Surface,
nowa, prosta struktura zarzdzania narzdziami,
rozbudowane funkcje transformacji kinematyki
maszyn,
wbudowane w system funkcje ShopTurn i ShopMill
upraszczaj programowanie technologiczne,
program Guide skraca czas i upraszcza obrbk dla
dugich serii,
programowanie wg. ISO daje systemowi optymaln
kompatybilno z innymi systemami CNC,
animowana w 3D symulacja przyspiesza wdroenie
nowych technologii,
dziki dodatkowym elementom, takim jak modu
Sinaut, moliwe jest zdalne powiadamianie nadzoru
technicznego przez sie telefonii komrkowej GSM
o zdarzeniach na kadej maszynie wyposaonej
w taki system,
wbudowane zcza Ethernet pozwalaj na szybk
czno pomidzy systemem i innymi urzdzeniami,
oprogramowanie RCS (Remote Control System ) moe
by uywane do zdalnej komunikacji pakietowej poprzez
internetowe sieci VPN i sieci zakadowe.
System ten jest wykonany w wersji Basic (6 8 osi)

i w wersji standard (31 osi) na jedno NCU, gdzie najwiksza konfiguracja moe sterowa a do 93 osiami.
Systemy SINUMERIK 840Dsl 1B i 828D maj wbudowane funkcje ShopTurn i ShopMill sterowane dialogiem
z operatorem, osiami i PLC.
Systemy te czy Interfejs Operatora SINUMERIK
Operate. Bez wzgldu na to, jakim systemem si posugujemy, technolog i uytkownik systemu sterowania
nie przeywaj stresu zwizanego z mnogoci przyciskw i ekranw.
Ze wzgldu na obszerno tematyki programowania
technologicznego zostanie to poruszone w oddzielnych
opracowaniach.
Oprogramowanie Sinutrain
Ogromnym uatwieniem dla obsugujcego maszyn
jest oprogramowanie Sinutrain w wersji sw 4.4. Po wielu
wersjach doprowadzono obecnie do penej zgodnoci
oprogramowania Sinutrain z systemami SINUMERIK
840Dsl i 828D. Oznacza to, e po zastosowaniu programu przenoszcego dane maszyny wyposaonej w SINUMERIK 840Dsl lub 828D do oprogramowania Sinutrain, zainstalowanego na PC w rodowisku Windows 7,
otrzymujemy identyczne rodowisko, jak w systemie zainstalowanym na obrabiarce. Jeeli dodamy do tego szybk grafik wektorow 3D, dziaajc w czasie rzeczywistym oraz moliwo przenoszenia programw wprost
z Sinutrain do CNC, uzyskamy efekt w postaci duej
szybkoci tworzenia technologii i wysokiej poprawnoci
wykonywanych programw technologicznych. Tego typu
rozwizania s korzystne dla maych warsztatw, ze
wzgldu na niski koszt oprogramowania Sinutrain w porwnaniu z systemami CAD. Dodatkow zalet takiego
rozwizania jest moliwo dokadnego dopasowania systemu Sinutrain do potrzeb maszyny.
Systemy Sinutrain mog suy trzem celom:
szkoleniu nowych uytkownikw w zakresie programowania SINUMERIK 840Dsl i SINUMERIK 828D,
przygotowaniu programw technologicznych dla
SINUMERIK 840Dsl i SINUMERIK 828D z wykorzystaniem ISO, ShopTurn, ShopMill, cykli staych, cykli pomiarowych i symulacji 3D przed uruchomieniem ich na
maszynie,
demonstracji i pokazom technologii oraz wykonywanego detalu w celach marketingowych przed sprzeda
maszyny, w momencie, gdy jest ona dopiero zamawiana.
Jak wida z kierunkw rozwoju sterowa SINUMERIK
840Dsl i 828D nowej generacji, systemy te maj bardzo
rozbudowan komunikacj, du palet paneli HMI, ujednolicony system Operate i jednostki NCU, ktre w elastyczny sposb mog by dopasowywane do realizowanej
technologii i potrzeb klienta.
Piotr Kurczewski
Siemens Sp. z o.o.

I DT MC
ul. upnicza 11, 03-821 Warszawa
tel. 22 870 98 60
automatyka.pl@siemens.com
www.siemens.pl/mc
MECHANIK NR 3/2013
173
Integracja technik wirtualnej rzeczywistoci

i wytwarzania przyrostowego
hybrydowe podejcie do rozwoju wyrobu. Cz. 1
Integration of virtual reality and additive manufacturing technologies
hybrid approach to product development
FILIP GRSKI
ADAM HAMROL
DAMIAN GRAJEWSKI
PRZEMYSAW ZAWADZKI*
Stosowanie wirtualnej rzeczywistoci w projektowaniu wyrobw jest ju dobrze znan technik rozszerzajc instrumentarium inyniera konstruktora, podobnie jak techniki
szybkiego wytwarzania przyrostowego. Omwione w artykule podejcie hybrydowe opiera si na integracji obu grup
technik (zaawansowanych systemw VR oraz modeli wytwarzanych przyrostowo) w celu pogbienia realizmu symulacji w rodowisku wirtualnym. Artyku prezentuje w sposb
przegldowy rne techniki oraz metodyk modelowania
hybrydowego.
SOWA KLUCZOWE: wirtualne prototypowanie, Rapid Prototyping, podejcie hybrydowe
Application of virtual reality in product design is already a wellestablished technology expanding the toolset of design engineers,
along with additive manufacturing technologies. A hybrid approach
presented in the paper is based on integration of both technology
groups (advanced VR systems and additively manufactured
models) to enhance the realism of the simulation in the virtual
environment. The paper presents a review of different techniques
and methodology of the hybrid prototyping.
KEYWORDS: virtual prototyping, Rapid Prototyping, hybrid approach
Nowoczesne przedsibiorstwo produkcyjne musi dopasowa si do wci rosncych wymaga rynku. Wprowadzenie nowego produktu na rynek musi odbywa si
w sposb szybki a jednoczenie sprawny. Skrcenie
czasu ycia produktu wymusza na przedsibiorstwach
skracanie poszczeglnych faz rozwoju wyrobu i przeprowadzanie ich rwnolegle, z zastosowaniem technik
inynierii wspbienej. Istotna jest rwnie redukcja kosztw ponoszonych w fazie projektowania i prototypowania (te dwa etapy generuj najwicej kosztw).
Podane oczekiwania pomagaj speni najnowsze
osignicia z dziedzinie informatyki. Koniec XX i pocztek XXI w. to rozwj tzw. technologii kompresji czasu
(Time Compression Technologies TCT), czyli rnych
technik inynierskich, pozwalajcych na skrcenie czasu
powiconego na projektowanie i testowanie prototypu
nowego produktu. Do tej grupy zaliczane s zarwno
techniki szybkiego prototypowania, jak i techniki prototypowania wirtualnego (zalicza si do niej take techniki inynierii odwrotnej).
* Mgr in. Filip Grski (filip.gorski@put.poznan.pl), prof. dr hab.
in. Adam Hamrol (adam.hamrol@put.poznan.pl), mgr in. Damian
Grajewski (damian.grajewski@put.poznan.pl), mgr in Przemysaw
Zawadzki (przemysaw.zawadzki@put.poznan.pl) Katedra Zarzdzania i Inynierii Produkcji, Wydzia Budowy Maszyn i Zarzdzania
Politechniki Poznaskiej
W przypadku szybkiego prototypowania (Rapid Prototyping RP) prototyp wykonywany jest zazwyczaj
technologi przyrostow z cyfrowej reprezentacji wyrobu
w postaci modelu 3D. W przypadku prototypowania
wirtualnego (Virtual Prototyping VP), efekt osiga si
gwnie przez wykonanie wirtualnego prototypu, ktry
umoliwia przeprowadzenie wymaganych testw i bada
bez koniecznoci wytwarzania prototypu fizycznego [1].
Prototyp wirtualny jest wykonywany z zastosowaniem
technik wirtualnej rzeczywistoci (Virtual Reality VR).
Obie techniki mog by stosowane w cyklu ycia wyrobu w zalenoci od potrzeb oraz dostpnoci do konkretnych technologii. Obszar ich zastosowa jest jednak
nieco inny. Szybkie prototypowanie, z racji ogranicze co
do gabarytw i rodzaju materiau a take ze wzgldu na
koszt stosuje si gwnie do wytwarzania prototypw
skomplikowanych czci, rzadziej podzespow, o rednich bd niewielkich gabarytach. Prototypowanie wirtualne nie ma tych ogranicze, gdy wirtualny prototyp mona stworzy na bazie modelu o dowolnych rozmiarach.
Istnieje te moliwo wizualizacji projektowanych wyrobw w naturalnych (lub zblionych do naturalnych) rozmiarach, z zastosowaniem wielkoekranowych systemw
projekcji obrazu stereoskopowego. Prototypy wirtualne
w zalenoci od wymaga mog odwzorowywa
wybrane waciwoci rzeczywistych obiektw, mog te
uwzgldnia wybrane prawa i zjawiska fizyczne [1].
Zarwno techniki Rapid Prototyping, jak i Virtual Prototyping maj swoje ograniczenia. Techniki RP jak ju
wspomniano umoliwiaj wytwarzanie obiektw o maych gabarytach i stosunkowo niewielkiej wytrzymaoci.
Techniki VP, nawet pomimo zastosowania zaawansowanych urzdze wywietlania i symulacji odczu dotykowych, mog okaza si zbyt mao realistyczne, zwaszcza
w przypadku prac nad ergonomi wyrobu, czynnoci czy
stanowiska. W przemyle wiadomo na temat moliwych zastosowa obu technik jest stosunkowo niewielka, a jeli ju stosowane s jednoczenie to odbywa si
to sekwencyjnie i rozcznie (rys. 1, cieka A, B i C)
tj. wirtualny prototyp nie ma adnego powizania z prototypem fizycznym.
Na bazie wymienionych, rozpoznanych i szeroko stosowanych technik z grupy TCT, od kilku lat zaczyna ksztatowa si nowe podejcie do rozwoju wyrobu tzw.
podejcie hybrydowe (rys. 1 cieka D). Zakada ono
powizanie modeli i prototypw wykonanych w technologiach Rapid Prototyping z interaktywnymi prototypami
174
Rys. 1. Moliwoci zastosowania Time Compression Technologies

w przygotowaniu produkcji; na bazie [1]
wirtualnymi. Modele wytwarzane technologiami RP s

wykorzystywane w poczeniu z zaawansowanymi urzdzeniami VR (manipulatory haptyczne czy systemy ledzenia pooenia), jako urzdzenia do manipulacji w rodowisku wirtualnym, co przyczynia si do zwikszenia
realizmu symulacji VR i otwiera cakowicie nowe obszary
symulacji, zwaszcza w aspekcie ergonomicznym. Artyku
prezentuje metodyk tworzenia prototypw hybrydowych, majcych zarwno posta fizyczn, jak i wirtualn,
przy czym obie postacie s cile ze sob zwizane.
Metodyk t opracowano w Laboratorium Wirtualnego
Projektowania, w Katedrze Zarzdzania i Inynierii Produkcji na Wydziale Budowy Maszyn i Zarzdzania Politechniki Poznaskiej.
Charakterystyka technik
wirtualnego prototypowania (VP)
MECHANIK NR 3/2013
i jego interakcja z obiektami wypeniajcymi to rodowisko.

W ujciu technicznym, kady system wirtualnej rzeczywistoci mona podzieli na oprogramowanie oraz sprzt
(rys. 2), ktre w poczeniu maj zapewni uytkownikowi jak najwyszy stopie immersji. Aby to osign,
system VR musi dostarczy uytkownikowi jak najwicej
sygnaw zastpujcych wraenia zmysowe pochodzce
z prawdziwego wiata. Z piciu podstawowych zmysw
czowieka najwicej informacji daje wzrok. Najwikszy
zatem nacisk w rozwoju systemw VR pooono na urzdzenia stereowizji [2]. Drugim, najwaniejszym w kolejnoci zmysem jest dotyk, a trzecim such rozwija si wic
te urzdzenia VR dostarczajce wraenia tym zmysom.
Model wyrobu istniejcy wycznie w rodowisku wirtualnym, wykorzystywany w caym procesie projektowania do wykonywania testw i prb majcych na celu jego
udoskonalenie i rozwj, nazywa si modelem (prototypem) wirtualnym. Jest to cyfrowa reprezentacja wyrobu rzeczywistego, ktra moe by zastosowana w dowolnym miejscu cyklu ycia wyrobu. Wirtualny model wyrobu
jest stosowany w wielu dziedzinach przemysu, m.in.
motoryzacyjnym, lotniczym, jdrowym. W tych gaziach
przemysowych wszystkie fazy projektowania, testowania
i udoskonalania wyrobu, jak rwnie przygotowanie jego
produkcji, opieraj si obecnie wycznie na modelu wirtualnym (rys. 3) [3, 4].
Najwaniejszym komponentem kadego prototypu hybrydowego jest zawsze aplikacja VR okrelonego rodzaju.
Pojcie aplikacja VR naley rozumie jako zamknit
w sensie programistycznym cao, zawierajc
wirtualne modele obiektw umieszczone w odpowiednim
rodowisku, z zapewnieniem uytkownikowi interakcji
oraz immersji. Dwa podstawowe typy aplikacji VR to
aplikacje zorientowane na pojedynczy obiekt (najczciej
model wirtualny okrelonego wyrobu) oraz na rodowisko
(scen). Podzia rodzajw aplikacji przedstawia rys. 4. Do
najpopularniejszych, obecnie stosowanych rodzajw inynierskich aplikacji VR nale m. in. wirtualne symulacje
dziaania, obsugi montau i demontau [2, 5], wirtualne
stanowiska pracy [6, 8] czy konfiguratory produktw [7].
Modelowanie lub inaczej prototypowanie wirtualne

(rys. 1 cieka A) naley do
podstawowych zastosowa rzeczywistoci wirtualnej (VR) i stanowi
znaczce rozszerzenie technik komputerowych stosowanych w projektowaniu wyrobw (CAD). Techniki
wirtualnej rzeczywistoci umoliwiaj umieszczenie modelu utworzonego pocztkowo w systemie CAD
w dowolnie uksztatowanym rodowisku wirtualnym, w obecnoci innych wirtualnych obiektw. Podstawow cech rodowiska wirtualnego jest odwzorowanie wzajemnych
interakcji obiektw oraz ich zachowa w odpowiedzi na zdarzenia wywoywane przez uytkownika lub
przez inne obiekty (cigi przyczynowo-skutkowe). Cechy odrniajce
wirtualn rzeczywisto od tradycyjnej symulacji komputerowej (take
wizualizacji 3D) to staa obecno
uytkownika w wirtualnym rodowisRys. 2. Komponenty systemu VR [1]
ku (tzw. zanurzenie immersja)
MECHANIK NR 3/2013
Rys. 3. Miejsce wirtualnego wyrobu w cyklu ycia produktu
Rys. 4. Podstawowe typy aplikacji VR
175
Gwnym etapem tworzenia kadej

aplikacji VR jest programowanie zachowa obiektw. Do standardowych
zachowa zalicza si przede wszystkim
ruch obiektw w odpowiedzi na zdarzenie wygenerowane przez uytkownika
lub przez inny obiekt. Inne zachowania
obiektw to deformacje (dynamiczna
zmiana geometrii), czy te zmiana wygldu (pynna zmiana przezroczystoci,
koloru itp.). Sposb programowania zachowa zaley od zastosowanego oprogramowania; w wikszoci dostpnych
systemw przyjo si jednak programowanie wizualne (rys. 6), polegajce na
tworzeniu pocze midzy wzami,
wymieniajcymi ze sob dane rnego
typu.
Tworzenie interfejsu uytkownika
to rwnie wany etap tworzenia aplikacji VR interfejs musi by intuicyjny
i umoliwia atwe uruchamianie wszelkich niezbdnych funkcji wirtualnego
modelu. Prawie zawsze stosuje si pewn form interfejsu graficznego (Graphical User Interface GUI), w poczeniu z klasycznymi urzdzeniami interakcji mysz i klawiatur lub z technikami ledzenia pooenia rk lub innych czci ciaa uytkownika. Jeli do
interakcji stosuje si mysz, klasyczny
interfejs graficzny 2D (przyciski tekstowe lub graficzne, suwaki, pola wyboru)
jest w zupenoci wystarczajcy, natomiast w aplikacjach zakadajcych przemieszczanie si uytkownika po pomieszczeniu, waciwy jest interfejs 3D,
gdzie przyciski, suwaki itp. maj posta
animowanych bry 3D ze zdefiniowanymi strefami kolizyjnymi.
W zalenoci od fazy cyklu ycia wyrobu, w ktrej powstaje aplikacja VR okrelonego typu, moe by ona
stosowana do testowania funkcjonalnoci produktu, szkolenia personelu czy wizualizacji produktu do celw marketingowych [4].
Etapy budowania modelu wirtualnego przedstawiono
na rys. 5. Pierwszym etapem jest transfer modelu CAD.
Polega on na konwersji parametrycznego modelu bryowego lub powierzchniowego, utworzonego w wybranym
systemie, na siatk wieloktw (polygon mesh). W zalenoci od wymaganej jakoci wizualizacji, przeksztacony
model moe zosta bezporednio zaimportowany do rodowiska wirtualnego lub te do oprogramowania umoliwiajcego zastosowanie zaawansowanych technik wizualizacji (jak np. 3D Studio Max). Niektre pakiety oprogramowania VR umoliwiaj import bezporednio ze
rodowiska 3D Studio Max, co pozwala na zachowanie
wszystkich zastosowanych technik wizualizacyjnych (tekstury, mapy owietlenia i odbi, poysk itp.).

Rys. 6. Programowanie wizualne w rodowisku VR
Rys. 5. Etapy budowania aplikacji VR
176
MECHANIK NR 3/2013
Kocowym etapem jest testowanie aplikacji, weryfikacja badanej konstrukcji czy ukadu i ewentualne dalsze
iteracje (korekta modelu CAD, ponowny import, testowanie itd.) Jeeli finalnie aplikacja przyjmie posta instrukcji lub np. prezentacji marketingowej, mona j opublikowa w postaci dostpnej dla szerokiego grona uytkownikw, np. na stronie www lub na pycie CD w postaci
pliku wykonywalnego.
Charakterystyka technik szybkiego prototypowania
(Rapid Prototyping)
Okrelenie szybkie prototypowanie (Rapid Prototyping) to oglne okrelenie na zbir technik wytwarzania,
umoliwiajcych wykonywanie prototypw fizycznych
(wizualnych, ergonomicznych, funkcjonalnych czy uytkowych) bezporednio na podstawie modelu CAD (rys. 1
cieka C), bez zastosowania specjalistycznego oprzya)
Rys. 9. Schemat wytwarzania przyrostowego technik Fused Deposition Modeling [1]
b)
Rys. 7. Porwnanie elementw interfejsu 2D (a) oraz 3D (b)
Rys. 8. Etapy wytwarzania prototypw technologi Rapid Prototyping

TABLICA. Zestawienie najpopularniejszych technik wytwarzania przyrostowego
Nazwa techniki
Fused Deposition
Modeling (FDM)
3D Printing (3DP)
PolyJet
Selective Laser
Sintering (SLS)
Laminated Object
Manufacturing (LOM)
Materia
Wytrzymao
Jako
powierzchni
Koszty
wytw.
Czas
wytw.
tworzywo
termoplastyczne
dobra
niska
niskie
redni
gips, skrobia, piaski
saba
rednia
niskie
krtki
polimery fotoutwardzalne
rednia
wysoka
rednie
redni
proszki metali
i tworzyw
bardzo dobra
niska
wysokie
dugi
papier, folia
dobra
rednia
rednie
dugi
rzdowania technologicznego (np.

rys. 9). Przyjo si t nazw okrela wszystkie techniki wytwarzania
przyrostowego (Additive Manufacturing Technologies AMT) oraz
niektre metody komplementarne,
czsto stosowane razem lub obok
technik przyrostowych (np. odlewanie prniowe w formach silikonowych Vacuum Casting).
Istnieje wiele technik wytwarzania
przyrostowego, bardzo zrnicowanych pod wzgldem stosowanych
materiaw, sposobw ich czenia,
kosztw oraz waciwoci uzyskiwanych modeli. W zasadzie jedyn
wspln dla wszystkich tych technik
cech jest podstawowa zasada wytwarzania, czyli budowanie modelu
warstwa po warstwie, bezporednio
na podstawie modelu CAD; std te
przyjo si okrela te techniki jako
warstwowe.
Schemat technologii Rapid Prototyping (podstawowe etapy wytwarzania technikami przyrostowymi)
przedstawia rys. 8. Zestawienie najpopularniejszych technik wytwarzania przyrostowego (materiay, waciwoci modeli, aspekt ekonomiczny) zawiera tablica. Warto zwrci
uwag, e oceniane parametry modeli oraz aspekty ekonomiczne s
w bardzo duym stopniu zwizane
z parametrami procesu. Model o tej
samej geometrii, wytwarzany t sam metod, moe mie kracowo
rne wskaniki techniczno-ekonomiczne przy rnych parametrach
procesu (szczeglnie przy zmianie
orientacji modelu, tj. kierunku podziau na warstwy).
Dokoczenie w Mechaniku 4/2013
MECHANIK NR 3/2013
177
Obrbka elektroerozyjna w dielektrykach gazowych

Electrodischarge machining in gaseous dielectrics
GRZEGORZ SKRABALAK
JERZY KOZAK*
Jednym z kierunkw doskonalenia technologii elektroerozyjnej jest poszukiwanie przyjaznych dla rodowiska mediw
roboczych, gdy szeroko stosowane obecnie ciecze wglowodorowe (na bazie nafty i olejw) odznaczaj si wysokim
stopniem zagroenie zdrowotnego. W artykule zaprezentowano intensywnie rozwijany w ostatnich latach wariant obrbki
elektroerozyjnej, w ktrym ciecz dielektryczn zastpuje si
gazem (powietrze, argon, azot, mieszaniny gazw), co prowadzi zarwno do poprawy uwarunkowa ekologicznych cechujcych tzw. green manufacturing, jak i moe podwysza efektywno techniczno-ekonomiczn technologii elektroerozyjnej. Wariant ten czsto okrelana jest terminem
sucha obrbka elektroerozyjna (Dry EDM DEDM).
W artykule zaprezentowano rezultaty prowadzonych prac
z zakresu obrbki DEDM. Opisano wpyw parametrw procesu EDM prowadzonego w gazach (m.in.: skad medium
gazowego doprowadzanego do szczeliny roboczej) na podstawowe wskaniki uytkowe procesu (wydajno, waciwoci powierzchni po obrbce). Rezultaty te odnosz si do
procesu DEDM prowadzonego z wykorzystaniem wirujcej
elektrody frezowania DEDM.
SOWA KLUCZOWE: frezowanie DEDM, wydajno procesu,
zuycie elektrody roboczej
One of the major fields of development of electroerosion techniques is focused on the environment friendly
working media used for EDM process. As
most of currently used dielectric fluids are
hydrocarbon based, they are harmful for environment and machine users. Recently in the
leading EDM research centres works on EDM
process are aimed at using gases (air, argon,
nitrogen) and aerosols as dielectric media
Dry Electrodischarge Machining (DEDM) or
Semi-Dry Electrodischarge Machining.
The paper presents results of the studies
in the area of dry electrodischarge machining.
There is described the influence of gaseous
EDM process parameters (composition of gaseous media air, argon, and gas mixtures) on
the machining process properties and characteristics (accuracy, efficiency, surface layer properties). Mentioned results refer to the DEDM
processes using universal - tubular (pipe) rotating electrode with internal gas supply. This
process enables manufacturing complicated
shapes with simple electrodes, what reduces
time and costs connected with shaped electrode
preparation and regeneration procedures.
Obrbka elektroerozyjna (EDM) jest procesem, podczas ktrego nastpuje usuwanie warstwy wierzchniej
materiau przedmiotu obrabianego wskutek dyskretnych
wyadowa zachodzcych pomidzy dwiema elektrodami: materiaem obrabianym i elektrod robocz. Podczas
klasycznego procesu obrbki EDM, wyadowania nastpuj w cieczy dielektrycznej, ktr jest nafta kosmetyczna, woda dejonizowana lub inne ciecze ze specjalnymi
dodatkami. Przebieg wyadowania obrazuje schematycznie rys. 1.
W pocztkowej fazie, aby umoliwi wyadowanie, napicie zasilajce szczelin robocz musi przekroczy
napicie przebicia dielektryka wypeniajcego szczelin.
Zaley ono od gruboci szczeliny, stopnia niejednorodnoci pola elektrycznego (np. wskutek nierwnoci powierzchni elektrod), waciwoci izolacyjnych cieczy dielektrycznej oraz iloci zanieczyszcze. Pod wpywem pola
elektrycznego, wywoanego przez zaczenie napicia,
nastpuje przebicie dielektryka. Na skutek lokalnej jonizacji dielektryka, pomidzy elektrod robocz oraz przedmiotem obrabianym tworzy si zjonizowany, przewodzcy prd kana wyadowania/kana plazmowy, ktry szybko
osiga temperatur pomidzy 8000 a 12 000 K, powodujc lokalne stopienie powierzchni elektrody i materiau
KEYWORDS: electrodischarge milling; material removal rate; relative tool wear

Rys. 1. Przebieg wyadowania podczas procesu EDM [1]
* Dr in. Grzegorz Skrabalak, prof. dr hab. in. Jerzy Kozak
Instytut Zaawansowanych Technologii Wytwarzania
178
MECHANIK NR 3/2013
obrabianego. Gsto prdu w kanale plazmowym osiga warto maksymaln na pocztku wyadowania, a potem w miar upywu czasu (ze wzrostem rednicy
kanau) maleje. Wok kanau tworzy si pcherz gazowy. Po skoczeniu impulsu, napicie zasilajce zostaje
odczone; nastpuje implozja pcherza, podczas ktrej
siy dziaajce na roztopiony materia powoduj wyrzucenie go z krateru. Wyrzucony metal jest unoszony przez
dielektryk wypeniajcy szczelin midzyelektrodow. Pozostaa cz zastyga wewntrz i wok krateru wyadowania.
Podczas procesu obrbki elektroerozyjnej (EDM) istotn rol odgrywa ciecz dielektryczna, w ktrej prowadzony
jest proces. Ciecz peni rol izolatora pomidzy elektrodami. Ma ona rwnie istotny wpyw na rozwj kanau
plazmowego podczas wyadowania, a tym samym bezporednio wpywa na usuwanie materiau podczas wyadowa. Jednoczenie ciecz dielektryczna wpywa na solidyfikacj usunitych czstek materiau, ich usuwanie ze
szczeliny roboczej oraz zapewnienie w szczelinie odpowiednich warunkw do zaistnienia kolejnych wyadowa.
Standardowa obrbka elektroerozyjna pomimo licznych zalet dotyczcych moliwoci obrbki zaawansowanych materiaw przewodzcych prd elektryczny,
niezalenie od ich twardoci ma liczne ograniczenia,
ktre utrudniaj jej pene zastosowanie podczas procesw produkcji i wytwarzania. Jednym z podstawowych
ogranicze i niedogodnoci stosowania konwencjonalnej obrbki elektroerozyjnej s szkodliwe dla rodowiska ciecze dielektryczne i problemy zwizane z ich utylizacj.
nie gazowego medium roboczego, zamiast dielektrycznej cieczy roboczej, co warunkuje powstanie nowej odmiany EDM suchej obrbki elektroerozyjnej (DEDM
Dry EDM).
Na podstawie publikowanych wynikw prac dotyczcych DEDM, prowadzonych w orodkach zagranicznych,
jak i wynikw wasnych prac rozpoznawczych w IZTW,
stwierdzono popraw wskanikw uytkowych procesu
DEDM, w porwnaniu z procesem klasycznym, realizowanym z wykorzystaniem dielektrykw ciekych. Godnym
odnotowania jest rwnie fakt, e zastosowanie gazw
w roli dielektrykw pozwala uproci konstrukcj obrabiarek elektroerozyjnych, eliminujc konieczno budowy
stacji obiegu, filtracji i regeneracji cieczy dielektrycznej
[2 7].
Istotnym czynnikiem, z punktu widzenia prowadzenia
obrbki elektroerozyjnej w gazach, jest wydajne usuwanie produktw erozji ze szczeliny roboczej. W zwizku
z tym, proces DEDM jest prowadzony przy uyciu elektrody rurkowej (rys. 2), przez ktr jest toczony gaz pod
cinieniem ok. 2 7 bar.
Poniewa szczelina midzyelektrodowa charakteryzuje
si ma szerokoci, usuwane czsteczki materiau mog prowadzi do styku midzy elektrodami, co z kolei
moe przyczynia si do wystpowania zwar, utrudniajcych realizacj procesu obrbki. W celu uatwienia
ewakuacji usunitego materiau ze strefy obrbki, a tym
samym ograniczenia prawdopodobiestwa wystpowania
zwar podczas procesu obrbki, wprowadzono ruch obrotowy elektrody roboczej. Na wydajno procesu suchej
obrbki elektroerozyjnej ma wpyw rwnie szeroko
cianki uytej elektrody roboczej [4,5].
Sucha obrbka elektroerozyjna (DEDM)
Badania dowiadczalne
Jednym z czynnikw stymulujcych rozwj niekonwencjonalnych procesw wytwarzania jest wzrost wymaga dotyczcych dokadnoci i jakoci warstwy wierzchniej wytwarzanych elementw. Jednoczenie stale
ronie ranga czynnikw zwizanych z warunkami realizacji procesw obrbkowych w aspekcie ekologicznym.
W zwizku z tym, w pracach rozwojowych powiconych
EDM, istotny jest problem eliminacji, bd ograniczenia
zastosowa organicznych cieczy dielektrycznych (nafty
i olejw), przez zastpowanie ich wod dejonizowan
lub roztworami wodnymi z dodatkami niskich ste
specjalnych substancji ksztatujcych (modyfikujcych)
ich waciwoci fizyko-chemiczne, niezbdne do prawidowej realizacji procesu obrbki elektroerozyjnej [2, 3].
Rozwizaniem problemw zwizanych z utylizacj
cieczy dielektrycznych po procesie EDM jest zastosowa-
Badania dowiadczalne procesu DEDM prowadzono

w Instytucie Zaawansowanych Technologii Wytwarzania
w Krakowie. Miay one na celu wyznaczenie podstawowych wskanikw uytkowych procesu, w tym: zuycia
elektrody roboczej (EW), wydajnoci procesu (MRR),
jakoci powierzchni po obrbce (chropowato powierzchni Ra, strefa przegrzana), w zalenoci od parametrw prowadzenia obrbki (obrotw elektrody roboczej,
wydatku i cinienia gazu, skadu gazu/mieszaniny dostarczanej do szczeliny roboczej). Na podstawie prowadzonych wczeniej bada ustalono parametry energetyczne
impulsw (napicie zaponu 160 V, czas impulsu/przerwy 40 s) oraz parametry regulatora procesu (m.in.
napicie zadane 50 V).
Stanowisko do bada procesu DEDM zbudowano na
elektrodrarce CNC MEDIOS 30 (rys. 3). Obrabiarka
zostaa wyposaona w:
ukad dostarczania gazu do strefy obrbki, ktry
umoliwia sterowanie wydatkiem (5 17 l/min) oraz cinieniem dostarczanego gazu (wyposaony w regulatory
przepywu gazu MW Electronics);
gowic obrotow umoliwiajc pynn regulacj
obrotw elektrody roboczej (100 5000 obr/min) oraz podawanie gazu przez rurkow elektrod robocz.
Rys. 2. Schemat prowadzenia obrbki elektroerozyjnej w orodkach

gazowych
Proces obrbki realizowano z wykorzystaniem 2-kanaowych elektrod miedzianych o rednicy zewntrznej

1 mm oraz ciance o gruboci 0,3 mm. Wykorzystywano
jako dielektryki sprone powietrze, argon (Ar), azot (N2),
szeciofluorek siarki (SF6) oraz ich mieszaniny.
MECHANIK NR 3/2013
179
a)
ci obrbki. Pomimo znaczcej poprawy wydajnoci obrbki (w szczeglnoci w przypadku obrbki stali
NC6 rys. 6a), nie zaobserwowano
zmiany (pogorszenia) chropowatoci powierzchni (rys. 6b). W przypadku procesu prowadzonego z wykorzystaniem azotu i argonu, zmierzona wydajno obrbki bya ok.
8-krotnie mniejsza od wydajnoci
uzyskanej dla pozostaych gazw.
Podobnie, powierzchnia charakteryzowaa si gorsz chropowatoci
ni po procesie prowadzonym w powietrzu lub SF6. Zwizane jest to
z obserwowanymi czstymi zwarciami wystpujcymi podczas obrbki
w azocie i argonie.
Na podstawie wynikw przeprowadzonych dowiadcze mona stwierdzi, e w badanym zakresie, wydatek gazu dostarczanego do szczeliny
midzyelektrodowej nie wpywa znaczco na wskaniki uytkowe procesu obrbki DEDM rys. 7.
b)
Rys. 3. Schemat (a) oraz zdjcie (b) stanowiska do bada procesu frezowania elektroerozyjnego w dielektryku gazowym
a)
b)
c)
Rys. 4. Kinematyka DEDM procesu (a), schemat prbki (b), element po obrbce (c)
b)
Ra, m
MRR, mm3/min
a)
n, obr/min
n, obr/min
Rys. 5. Wydajno procesu obrbki (MRR) (a) oraz chropowato powierzchni po obrbce (b)
w funkcji obrotw elektrody roboczej; INCONEL 617 (ustalony wydatek gazu 13 l/min)
b)
Ra, m
MRR, mm3/min
a)
n, obr/min
n, obr/min
w funkcji obrotw elektrody roboczej; stal NC6 (ustalony wydatek gazu 13 l/min)
a)
b)
Ra, m
MRR, mm3/min
Przedmioty obrabiane wykonane

byy z Inconelu 617 oraz hartowanej
(do 55 60 HRC) stali narzdziowej
(NC6 / 1.2063). Aby wyeliminowa
zuycie elektrody roboczej, wystpujce podczas procesu drenia
otworw, w ramach prowadzonych
dowiadcze realizowano wycznie
proces frezowania DEDM rys. 4
Wyniki bada dowiadczalnych obrbka w czystych gazach. Badania dowiadczalne byy
prowadzone w oparciu o eksperyment planowany, na podstawie planu PS/DS-P: (plan statyczny, zdeterminowany, selekcyjny, rotalno-uniformalny), o piciu poziomach istotnoci i dwch (w przypadku procesu odbywajcego si w pojedynczych gazach: azot, argon, powietrze podczas prowadzonych prac
traktowane jako pojedynczy gaz,
SF6) oraz trzech zmiennych niezalenych (proces prowadzony w mieszaninach gazw).
W przypadku procesu prowadzonego w pojedynczych gazach osignito rezultaty pokazane na rys.
5 10.
Wyniki zaprezentowane na rys. 5
i 6 pokazuj, jak istotny wpyw na
rezultaty procesu obrbki DEDM ma
dobr odpowiedniego rodzaju dielektryka/gazu. W przypadku procesu prowadzonego w szeciofluorku
siarki (SF6) oraz w powietrzu, mona zauway pozytywny wpyw
wzrostu prdkoci obrotowej elektrody roboczej na popraw wydajno-
V, l/min
V, l/min
w funkcji wydatku gazu; stop INCONEL (ustalone obroty elektrody roboczej 3000 obr/min)
180
MECHANIK NR 3/2013
Podsumowanie
Obrbka EDM prowadzona w szeciofluorku siarki oraz
powietrzu jest bardzo wydajnym i efektywnym procesem
ksztatowania materiaw. W zwizku z jej charakterystyk, podstawowym polem zastosowania rozwijanej
metody ksztatowania bd procesy zwizane z mikroksztatowaniem z wykorzystaniem elektrody uniwersalnej,
gdzie szczeglnie istotnym czynnikiem jest znajomo
oraz waciwa predykcja zuycia elektrody roboczej.
Zaprezentowane wyniki osignito i opracowano podczas realizacji projektw badawczych finansowanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego, projekty numer: N503 149836
oraz N503 217638.
Rys. 8. Zuycie elektrody roboczej na dugoci
b)
Ra, m
MRR, mm3/min
a)
stSF6, %
stSF6, %
w funkcji stenia SF6 w mieszaninie; INCONEL 617 (ustalony wydatek gazu 13 l/min oraz
ustalone obroty elektrody roboczej 3000 obr/min)
a)
b)
Ra, m
MRR, mm3/min
W przypadku procesw obrbki

elektroerozyjnej, oprcz wydajnoci
procesu oraz jakoci powierzchni po
obrbce, istotnym czynnikiem jest
wspczynnik zuycia elektrody roboczej. Podczas bada procesu DEDM
wspczynnik zuycia elektrody na
dugoci by wyznaczany przez pomiar (z dokadnoci do 5 m) dugoci elektrody przed i po obrbce
w punkcie referencyjnym, z wykorzystaniem funkcji wykrywania styku
urzdzenia EDM. W celu weryfikacji
wynikw tego pomiaru elektrody byy
waone przed i po obrbce (z dokadnoci do 0,001 g).
Zuycie elektrody po obrbce
w powietrzu i w SF6 miecio si
w granicach bdu pomiarowego
przyjtych metod w zwizku
z czym stwierdzono, e zuycie elektrody nie wystpuje jest pomijalne. W przypadku obrbki prowadzonej w azocie oraz argonie zuycie
elektrody na dugoci byo znaczce
rys. 8. W zwizku z duym zuyciem elektrody na dugoci, zuycie
na rednicy nie byo obserwowane.
stSF6, %
stSF6, %
w funkcji stenia SF6 w mieszaninie; stal narzdziowa (ustalony wydatek gazu 13 l/min oraz
ustalone obroty elektrody roboczej 3000 obr/min)
Wyniki bada dowiadczalnych obrbka w mieszaninach gazw. W porwnaniu z badaniami procesu prowadzonymi w pojedynczych/czystych
gazach, w przypadku procesu prowadzonego w mieszaninach gazw, podczas planowania eksperymentu
wykorzystano dodatkow zmienn niezalen stenie szeciofluorku siarki w mieszaninie w zakresie
20 80%.
Szeciofluorek siarki jest gazem wykorzystywanym
w technice wysokich napi przy budowie urzdze przeczajcych. Gaz ten doskonale sprawdzi si w roli dielektryka podczas obrbki DEDM. Stanowi on rwnie
cenny skadnik mieszaniny gazw w szczeglnoci jako
dodatek do azotu czy argonu. W tym przypadku nawet
20% obecno SF6 wpyna na znaczc popraw jakoci powierzchni oraz wydajnoci procesu (rys. 9 i 10)
w porwnaniu z obrbk w czystym azocie i argonie.
Rwnie w przypadku obrbki w mieszaninie powietrza
i SF6 mona zaobserwowa minimaln popraw wskanikw obrbki.
LITERATURA
1. A. SCHUBERT, H. ZEIDLER, W. MEYER, M. UNGER, M. HAC TZCHEN: Edge rounding of EDM micro bores
KERT-OSCHA
using a plasma electrolytic polishing process. INSECT 2012
Conf. Proceedings, Krakw 2012, s. 161 168.
2. N.M. ABBAS, D.G. SOLOMON, M.D. FUAD BAHARI: A review on
current research trends in electrical discharge machining (EDM).
International Journal of Machine Tools Manufacture 47, 2007,
1214 1228.
3. M. KUNIEDA, M.YOSHIDA: Electrical discharge machining in gas.
Ann. CIRP 46 (1997) 143 146.
4. M. KUNIEDA, Y. MIYOSHI, T. TAKAYA, N.N AKAJIMA, YU
ZHANBO, M.YOSHIDA: High speed 3D milling by Dry EDM. Ann.
CIRP 53/1 (2004) 183 186.
5. M. KUNIEDA, T.TAKAYA, S.NAKANO: Improvement of Dry EDM
Characteristics Using Piezoelectric Actuator. Ann. CIRP 52/1
(2003) 147 150.
6. G. SKRABALAK, J. KOZAK: Modeling and experimental investigations of Dry Electrical Discharge Machining (DEDM). Current
Themes in Engineering Science 2010, AIP Conf. Proc. 1394
(2011), 103 112.
7. Y. ZHANBO, J. AKAHASHI, M. KUNIEDA: Dry electrical discharge machining of cemented carbide. Journal of Materials Processing Technology 149 (2004) 353 357.
MECHANIK NR 3/2013
181
KIPP - PEWNO I ZAUFANIE

Firma HEINRICH KIPP WERK od ponad 100 lat jest Pastwa godnym
zaufania partnerem w zakresie technologii mocujcej, standardowych
elementw maszyn oraz elementw manipulacyjnych.
Ponadto dostarczamy ponad 2000 rnych komponentw mocujcych.
Nasz zesp projektowy planuje, rozwija i realizuje wsplnie z
Pastwem przyrzdy mocujce dla maych i rednich serii.
SYSTEMY MOCOWA:
- Moduowe przyrzdy skadane
- Systemy wielokrotnego mocowania
- Systemy szybkomocujce One
Touch
- Systemy paletowe z punktami
zerowymi ZEROlock
ELEMENTY MASZYN:
- Rkojeci
- Pokrta
- Zatrzaski
- Dociskacze
- Zamki
- Zawiasy
- Stopki
- Zapicia
- Trzpienie ustalajce
- Elementy manipulacyjne
- Elementy mocujce
- Elementy pozycjonujce
- Zczki i czniki
- Magnesy
- Imada do obrbki 5-osiowej

- Imada samocentrujce precyzyjne
- Positive Clamping System
SYSTEMY MOCOWA KIPP

Heinrich Kipp Werk KG
Biuro Sprzeday w Polsce
ul.Ostrowskiego 9
53-238 Wrocaw
Kontakt:
tel. 71 339 21 44
fax 71 336 22 63
polska@kipp.com
www.kipp.pl
STANDARDOWE ELEMENTY MASZYN
Zamw darmowy katalog, pobierz biblioteki 2D i 3D
182
MECHANIK NR 3/2013
CoroMill 176 innowacja we frezowaniu uzbie

Wsppraca ZMH Zameh ze specjalistami Sandvik Coromant pozwolia na czterokrotne skrcenie czasu obrbki k
zbatych i wyduenie trwaoci narzdzia. Wyeliminowano te operacj czyszczenia detali po obrbce. W konsekwencji, zasoby produkcyjne i nakady kapitaowe uwolnione zostay duo szybciej, ni zakadano dla obrbki z uyciem
frezw ze stali szybkotncej. Wszystko to za spraw frezu limakowego CoroMill 176 z pytkami o penym zarysie.
W poudniowo-zachodniej Polsce, w agiewnikach,
swoj siedzib ma zaoony przeszo 25 lat temu Zakad
Mechaniczno-Handlowy Zameh. Rodzinne przedsibiorstwo, zatrudniajce 80 osb, jest staym podwykonawc
dla firm z kluczowych bran: energetyki, budowy maszyn,
grnictwa, wydobycia ropy naftowej oraz przemysu spoywczego.
Specjalizujemy si w kompleksowej obsudze w zakresie obrbki skrawaniem oraz spawalnictwie mwi
Kamil Januszkiewicz, Wiceprezes Zarzdu i Dyrektor
ds. Produkcji Od pocztku dziaalnoci w naszej firmie
najwicej uwagi powicamy jakoci.
Oprcz wdroenia systemu zarzdzania jakoci ISO,
firma posiada szereg uprawnie spawalniczych przeznaczonych dla przemysu kolejowego i jest wielokrotnym
laureatem konkursu Przedsibiorstwo Fair Play. Dyrektor podkrela partnerskie relacje z pracownikami, odbiorcami i dostawcami.
Wizja prowadzenia biznesu w firmie Zameh zbiena
jest z wartociami obowizujcymi w koncernie Sandvik:
otwarto, praca zespoowa i fair play.
Zakup pierwszych obrabiarek CNC przez Zameh
w 1999 roku by jednoczenie pocztkiem wsppracy
z firm Sandvik Coromant. Stae wsparcie specjalisty
technicznego oferowane przez producenta narzdzi pomogo zoptymalizowa wiele procesw z wykorzystaniem
narzdzi tokarskich i obrotowych.
Frez limakowy CoroMill 176 z pytkami o penym zarysie po obrobieniu

zestawu k zbatych
Jednym z ostatnio wsplnie podjtych tematw bya

optymalizacja operacji obrbki frezarskiej k zbatych
relacjonuje Piotr Walczak, specjalista techniczny odpowiedzialny za firm Zameh.
Jesieni 2012 roku zakad otrzyma zlecenie wykonania

duej serii k zbatych o module 5 mm. Zamwienie to
byo szans rozwinicia produkcji z zakresu obrbki uzbie, ale jednoczenie wizao si z dugotrwaym zaangaowaniem frezarki obwiedniowej i zamroeniem kapitau w surowcu. Dodatkowym problemem byo wysokie
obcienie napdw maszyny.
Operator Mirosaw Szczniak podczas demontau gotowych wyrobw
Pierwotnie, technologia produkcji obejmowaa frezowanie zestawu 10 k z uyciem frezu limakowego ze stali
szybkotncej wraz z czyszczeniem przedmiotw. W cigym uytku bya przynajmniej jedna para frezw limakowych HSS: podczas gdy pierwszy z nich skrawa, drugi
poddawany by regeneracji.
Dziki informacjom w czasopimie Metal Working World
i prezentacji skadanych frezw do uzbie podczas sympozjum technicznego Szkoa Obrbki Skrawaniem 2012,
waciciele firmy Zameh zdecydowali si na optymalizacj
procesu obrbkowego.
Przygotowane przez Sandvik Coromant kalkulacje pokazay moliwo osignicia bardzo duych oszczdnoci. W wyniku zastosowania nowego frezu limakowego
CoroMill 176 z pytkami o penym zarysie zwikszono
prdko skrawania z 23 do 104 m/min, posuw z 0,8 do
1,6 mm/obr i osignito trzykrotny wzrost trwaoci ostrzy.
W cigu godziny zamiast jednego zestawu k mona
byo obrobi a cztery. Rezygnacja z cieczy obrbkowej
wyeliminowaa operacj czyszczenia przedmiotw obrabianych. Zbyteczna okazaa si rwnie regeneracja
narzdzi HSS. Mocowanie klinowe i zastosowanie innowacyjnego zcza iLock w gniazdach pytek CoroMill 176
pozwala na ich szybk i pewn wymian.
MECHANIK NR 3/2013
183
Frez limakowy
z wymiennymi pytkami wglikowymi
o penym zarysie CoroMill 176
Frez limakowy z wymiennymi pytkami wglikowymi o penym zarysie CoroMill 176 marki Sandvik
Coromant pozwala skrci czas frezowania uzbie
k a o 50%, a take ponad dwa razy wyduy
trwao narzdzi w porwnaniu z tradycyjnymi frezami ze stali szybkotncej.
Kalkulacje Sandvik Coromant potwierdziy si w testach na obrabiarce
Zaproponowane oszczdnoci przekonay dyrekcj firmy Zameh, e inwestycja w droszy w porwnaniu

z narzdziami monolitycznymi frez CoroMill 176 jest
wysoce opacalna.
Pierwsze prby potwierdziy skuteczno i efektywno tej metody obrbki, ale ukad wpada w drgania.
Rozwizaniem byo zastosowanie frezowania wspbienego, zamiast dotychczas stosowanego na tej obrabiarce frezowania przeciwbienego. Wizao si to, co
prawda, z modyfikacj mocowania dla zestawu przedmiotw obrabianych, ale jednoczenie pozwolio zwikszy sztywno ukadu. Odnotowano te wyrane odcienie napdu obrabiarki, ktra pracuje teraz z mniejszymi oporami.
Rozwizanie zaproponowane przez Sandvik Coromant
pozwolio nam na znaczco szybsze wykonanie tego
wyrobu, a tym samym na szybsze zwolnienie obrabiarki
do innych celw kwituje Kamil Januszkiewicz.
Kamil Januszkiewicz, Wiceprezes Zarzdu i Dyrektor ds. Produkcji

w ZMH Zameh Sp. z o.o.
Przeznaczony jest do obrbki k walcowych

o moduach 4 8 mm. Zarys wrbu midzyzbnego
jest uzyskiwany z cigych krawdzi pytek skrawajcych. Opatentowane zcze iLock midzy pytk
skrawajc a korpusem frezu zapewnia precyzj
i wskie tolerancje mocowania. Zastosowanie pytek wglikowych umoliwia prac z wysokimi
prdkociami skrawania, znacznie przewyszajcymi wartoci stosowane w przypadku frezw monolitycznych ze stali szybkotncej. Oprcz standardowych pytek wglikowych do zarysw zbw k
zgodnych z DIN 3972-2, dostpne s take wersje
o zarysach wykonywanych wedug yczenia klienta,
a take np. z modyfikacjami wysokoci gowy zba
oraz protuberancj.
Frez limakowy zosta wykonany zgodnie z klas B normy DIN 3968. Wysok trwao narzdzia
zapewniaj precyzyjnie szlifowane krawdzie pytek
skrawajcych. CoroMill 176 moe by stosowany
na tradycyjnych frezarkach obwiedniowych lub centrach obrbkowych, a take obrabiarkach wielozadaniowych.
SANDVIK POLSKA Sp. z o.o.

ZAKAD MECHANICZNO-HANDLOWY ZAMEH Sp. z o.o.
ul. Kodzka 10, 58-210 agiewniki
tel.: 74 893 93 72, 74 893 95 55, 74 893 95 21
fax: 74 894 01 17
e-mail: zameh@zameh.pl www.zameh.pl
Al. Wilanowska 372, 02-665 Warszawa

tel.: 22 647 38 80, 22 843 21 51, 22 843 83 29
fax: 22 843 21 36, 22 647 12 56
e-mail: pl.coromant@sandvik.com
www.sandvik.coromant.com/pl
184
MECHANIK NR 3/2013
Guhring oHG
NOWOCZESNE NARZDZIA
Tak produkuj najlepsi
Rozwiercanie najszybsz obrbk?

W wykonaniu Ghringa TAK !
WYDAJNO, TRWAO, JAKO, KOSZTY
W 2007 r. firma Guhring opatentowaa nowe rozwizanie konstrukcyjne rozwiertakw. Rozwizanie to zostao
przedstawione w Mechaniku 11/2007 pod tytuem Rozwiercanie z prdkoci wiercenia? To ju moliwe! HR500
nowe rozwiertaki HPC.
Od momentu wyprodukowania pierwszych rozwiertakw z tej grupy, systematycznie je doskonalono. Opatentowana idea to jedno, a drugie to dostosowanie geometrii, rodzaju wglika spiekanego, cermetu czy rodzaju pokrycia do obrbki danej
grupy materiaowej lub wymiarowej.
Pierwsze opracowania dotyczyy rozwiertakw monolitycznych wglikowych dla
zakresu rednic 3 20 mm. Niezwyky sukces tej konstrukcji spowodowa, e
prbowano rozszerzy j na wiksze rednice. W kolejnych latach powikszono
zakres rednic produkowanych rozwiertakw HR500 do 40 mm. Obecnie zakoczone s prace wdroeniowe dla rozwiertakw HR500 o rednicy 40 75 mm i ten
zakres rednic oferowany jest ju rwnie jako standardowy.
Nasze dziaania doprowadzilimy do koca. Obecnie firma Guhring oferuje jako
rozwizania standardowe (katalogowe) pen gam dopracowanych w kadym
szczegle narzdzi do obrbki wszystkich podstawowych grup materiaowych wystpujcych w przemyle. Obejmuje ona take peny zakres rozwiercanych rednic
2 75 mm z tolerancj H7. Dla przemysu firma Guhring oferuje rozwiertaki
katalogowe stopniowane co 0,01 mm w obszarze penych rednic; dla przykadu:
3,97 3,98 3,99 4,00 4,01 4,02 4,03.
Dziki wprowadzeniu rozwiertakw HR500 Guhring uzyska superwysok, niemoliw dotychczas do uzyskania, wydajno procesu rozwiercania w kadym zadaniu
obrbkowym! Wprowadzenie wielu nowoci technicznych sprawio, e rozwiertaki
HR500 maj wyjtkowe waciwoci.
Na czym polega specyfika tych rozwiertakw?
Opracowano specjaln, unikatow geometri rozwiertakw o prostych rowkach
wirowych. Umoliwia ona stosowanie ekstremalnie wysokich parametrw skrawania rwnie dla gbokich otworw. Dziki geometrii z prostymi rowkami wirowymi
moliwe stao si zastosowanie wyjtkowej metody doprowadzenia chodziwa,
ktra zapewnia wyrzut powstajcych wirw przed krawd skrawajc. Nie maj
ju moliwoci ich powrotu do lukw wirowych, co z kolei gwarantuje uzyskiwanie
doskonaej gadkoci obrabianej powierzchni. Metoda doprowadzenia chodziwa
przez wzdune rowki wykonane w cylindrycznym chwycie, dodatkowo zsynchronizowane z rowkami wirowymi, jest przez firm Guhring opatentowana.
Taka metoda zewntrznego doprowadzenia chodziwa ma wicej zalet ni wewntrzne doprowadzenie z promieniowym wyprowadzeniem wirw w rowkach wirowych. Cz robocza rozwiertaka bez erodowanych lub wierconych kanaw jest
zdecydowanie sztywniejsza ni w przypadku rozwiertaka z kanaami. Wiry nie
mog si tam blokowa, bo nie istniej wyjcia kanaw chodziwa. Optymalny
przepyw chodziwa jest bezwarunkowo zapewniony nawet dla narzdzi regenerowanych. Nie wystpuje te negatywny wpyw mocowania w oprawce hydraulicznej
czy skurczowej, spowodowany przez kanay w chwycie. Wielko powierzchni
nonej na chwycie jest wystarczajco dua, aby zapewni bezpieczne i pewne
mocowanie rozwiertakw.
Cechy charakteryzujce
konstrukcj rozwiertakw HR 500

nowy gatunek wglika,

rozwiertak monolityczny,
proste rowki wirowe,
nierwna podziaka pomidzy
rowkami,
specjalna geometria,
specjalne pokrycie,
doprowadzenie chodziwa bezporednio w luki wirowe w przypadku rozwiertakw do otworw
przelotowych poprzez kanay
wzdune (HR 500 D), a w przypadku otworw lepych duy
centralny otwr doprowadzajcy
chodziwo (HR 500 S)
MECHANIK NR 3/2013
185
Jak rozwizano problem obrbki otworw lepych?
Porwnanie z rozwiertakami z ostrzami z cermetw

Poziom wydajnoci uzyskiwanej przez monolityczne
rozwiertaki HR500 mg dotychczas by osigany tylko
przez narzdzia z ostrzami cermetowymi. Miay one
jednak istotne wady. Rozwiertaki cermetowe mogy by
uywane tylko do niewielu materiaw, podczas gdy rozwiertaki wglikowe HR500 mog by zastosowane w prawie wszystkich materiaach, w tym rwnie stalach mikkich, hartowanych i nierdzewnych oraz aluminium i jego
stopach.
Obrbka przerywanych otworw lub zastosowanie
w warunkach maej sztywnoci ukadu jest dla narzdzi
z ostrzami z cermetw w kadym przypadku niemoliwa,
ale dla monolitycznych wglikowych w wikszoci przypadkw nie stanowi problemu. Uwaga oglna rozwiertaki cermetowe s znaczco drosze.
Wyniki w %
Wysoko wydajne rozwiertaki HR500 do rozwiercania

lepych otworw s chodzone wewntrznie poprzez centralny kana chodziwa. Ma on specjalnie bardzo due
przekroje, ktre zapewniaj optymalny dopyw chodziwa
do krawdzi ostrzy narzdzia. I tym razem rwnie proste
rowki wirowe, w poczeniu z doskonaym doprowadzeniem chodziwa, zapewniaj pynn ewakuacj optymalnie uformowanych wirw.
Porwnanie wynikw
Nowy rozwiertak
HR500D z litego
wglika HPC
f. Guhring
Wczeniej uywany
rozwiertak
Prdko skrawania
Posuw
Trwao narzdzia Oszczdno czasu
Rys. 1. Niezwyky wzrost wydajnoci rozwiercania otworu przelotowego: w porwnaniu z poprzednio stosowanym rozwiertakiem, lity
HCP rozwiertak HR500D firmy Guhring do otworw przelotowych
uzyska olbrzymi wzrost we wszystkich parametrach i a 28-krotne
zmniejszenie czasu obrbki !
Uytkownik uzyskuje wielokrotne korzyci ze stosowania nowych rozwiertakw HR500 firmy Guhring:
ekstremalnie wysokie parametry skrawania dla
przykadu:
eliwo GGG60 vc = 120 m/min; f = 1,5 mm/obr;
trwao = 150 m;
stal C45 vc = 127 m/min ; f = 1,2 mm/obr; trwao = 175 m;
eliwo GG30 vc = 200 m/min; f = 2,0 mm; trwao
= 150 m.
TABLICA. Przegld produkcji rozwiertakw HR500 w programie standardowym
186
MECHANIK NR 3/2013
Moliwoci rozwiertakw to (rys. 1):

znaczce skrcenie czasu
obrbki, a przez to zmniejszenie
kosztw produkcji,
bardzo szeroki zakres obrabianych materiaw,
bardzo wysoka jako obrabianych otworw np. rozwiertaki
do eliwa HR500Cast uzyskuj
chropowato poniej Ra = 1,6 (nawet Ra = 0,4),
narzdzia dostpne jako katalogowe w atrakcyjnych cenach
(duy zapas w magazynie),
bardzo dua stabilno i powtarzalno procesu rozwierca3
nia,
rozwiertaki o wymiarach poreRys. 2. Budowa i dziaanie oprawek pywajcych: 1 szczelina = ruch osiowy, 2 cz
dnich mog by wykonane w krt- ruchoma, 3 uszczelniona tulejka zaciskowa
kim czasie po atrakcyjnej cenie,
rozwiertaki specjalne HR500 ACTIVE maj zagwarantowany czas dostawy 4 tygodnie dla wymiarw porednich
i rozwiertakw stopniowych.
HR500 G rozwiertaki o rednicach 20 75 mm
Aby zdyskontowa wyniki uzyskiwane przez monolityczne rozwiertaki HR500 w zakresie rednic do 20 mm firma
Guhring powtrzya znane ju rozwizania w nowej grupie rozwiertakw oznaczonej jako HR500 G dla rednic
powyej 20 mm. S to rozwiertaki z lutowanymi ostrzami z wglikw spiekanych lub cermetowych. Pozwalaj one na
uzyskanie porwnywalnej wydajnoci i opacalnoci.
Osignito to poprzez :
opracowanie konstrukcji monoblokowej rozwiertakw, zapewniajcej bardzo wysok sztywno,
monoblokow konstrukcj, ktra eliminuje bdy osiowania wprowadzane na kadym etapie montau,
zagwarantowanie waciwego przepywu chodziwa,
eliminacj moliwych bdw ustawiania lub regulacji,
bardzo prost obsug lub raczej brak obsugi,
wysok sztywno,
ma skonno do wpadania w drgania,
zwikszon trwao rozwiertaka (monoblok).
W celu powikszenia obszaru zastosowa rozwiertaki HR500 G maj dwa typy ostrzy: pytki z wglika spiekanego
pokryte TiAlN do obrbki eliwa i stali specjalnych oraz cermetowe pytki do obrbki stali i eliwa typu GGG.
Wszystkie dostpne rozwizania pokazano w tablicy.
Oprcz programu standardowego, oferujemy take rozwizania specjalne, dostosowane do konkretnego problemu
Klienta. Ciekawym rozwizaniem s np. wielostopniowe rozwiertaki HR500. Interesujca jest moliwo ich
zastosowania w operacjach rozwiercania wykonywanych na tokarkach. W celu zapewnienia dobrego osiowania
rozwiertaka z osi wrzeciona tokarki proponujemy zastosowanie naszych standardowych oprawek pywajcych.
Gwarantuj one automatyczne korygowanie rnic pozycjonowania narzdzia i osi wrzecion. Ide dziaania oprawki
dobrze ilustruje rys. 2, prezentujcy budow i dziaanie oprawek pywajcych.
Szczegowe informacje dotyczce szerokiej gamy oferowanych oprawek pywajcych znajd Pastwo w katalogu
GM300.
Wszystkich zainteresowanych szersz informacj dotyczc prezentowanych wyrobw prosimy o kontakt z naszymi
inynierami sprzeday lub z Dziaem Handlowym.
Opracowa: Rafa Subbotko
GUHRING
Sp. z o.o.
al. Zagbia Dbrowskiego 21, 41-300 Dbrowa Grnicza
DZIA HANDLOWY
DZIA LOGISTYKI
tel. 32 428 70 19
fax 32 428 70 44
e-mail: handel@guehring.pl
tel. 32 428 70 00
fax 32 428 70 22
e-mail: logistyka@guehring.pl
DZIA PRODUKCJI
I REGENERACJI
tel. 32 428 70 32; 32 428 70 25
fax 32 428 70 66; 32 428 70 99
e-mail: centrum@guehring.pl
MECHANIK NR 3/2013
187
Wpyw ksztatu obrzea na przebieg procesu walcowania kul

The effect of edge shape on rolling balls
ZBIGNIEW PATER
JANUSZ TOMCZAK
TOMASZ BULZAK *
Przedstawiono rozwaania teoretyczne dotyczce wpywu

ksztatu obrzea na przebieg procesu skonego walcowania
kul, realizowanego wg metody tradycyjnej oraz metody
z wykrojami klinowo-rubowymi opracowanej w Politechnice
Lubelskiej. Ksztat obrzey dla obu metod kalibrowania
warunkowany by trzema wariantami zmiany gniotu bezwzgldnego (staym, ubywajcym oraz narastajcym) wzdu
drogi ksztatowania. Omwiono wpyw zmiany gniotu w trakcie walcowania na ksztat obrzea w funkcji kta obrotu
walcw. W celu ostatecznej weryfikacji przeprowadzono
symulacje numeryczne rnych zmian gniotu dla wykrojw
tradycyjnych oraz klinowo-rubowych na przykadzie kuli
o rednicy 40 mm. W rezultacie okrelono wpyw ksztatu
obrzey na parametry siowo-energetyczne, stan odksztace
oraz rozkad funkcji zniszczenia wg kryterium Cockrofta-Lathama.
Przebieg procesu walcowania rubowego uzaleniony

jest od ksztatu obrzea rozdzielajcego ssiednie bruzdy
(o zarysie pkolistym). Obecnie stosowane w tym zakresie rozwizania zostay opracowane kilkadziesit lat
temu w byym ZSRR i bazuj na zaoeniu, e wysoko
obrzea rwnomiernie wzrasta w trakcie ksztatowania.
SOWA KLUCZOWE: walcowanie skone kul, mielniki, kalib-
rowanie wykrojw rubowych, MES

The paper presents theoretical considerations about the effect of
edge shape on helical rolling of balls realized in accordance with
both the conventional method and helical impression method
developed at the Lublin University of Technology. The edge shape
for the two sizing methods was determined by three variants of
absolute reduction ratio (constant, decreasing and increasing) on
the forming path. The paper discusses the effect of changing the
reduction ratio during the rolling process on the edge shape as the
function of rotation angle of the rolls. To verify the theoretical
considerations, numerical simulations were performed for various
changes in the reduction ratio of conventional and helical impressions, which is illustrated with an example of a 40 mm diameter
ball. As a result, the effect of edge shape on force and energy
parameters, state of strain and distribution of the Cockroft-Latham
damage criterion could be determined.
KEYWORDS: screw rolling of balls, grinders, sizing of helical
impressions, FEM
Kule stalowe s najczciej wykorzystywane w przemyle maszynowym (np. w produkcji oysk tocznych) i przetwrczym, gdzie stosowane s jako mielniki do mynw
kulowych sucych do rozdrabniania: rud metali, wgla,
zuytych mas formierskich, wiru i innych materiaw.
Obecnie kule produkowane s gwnie przez: odlewanie, kucie matrycowe oraz walcowanie skone lub poprzeczne. Najwiksz wydajno uzyskuje si w procesach walcowania rubowego, ktre polega na ksztatowaniu, midzy dwoma ustawionymi skonie walcami, pwyrobw kul z prta penego (rys. 1). Przy kadym obrocie walcw jest ksztatowana jedna kula [1].
* Prof. dr hab. in. Zbigniew Pater (z.pater@pollub.pl), dr in.

Janusz Tomczak (j.tomczak@pollub.pl), mgr in. Tomasz Bulzak
(t.bulzak@pollub.pl) Katedra Komputerowego Modelowania i Technologii Obrbki Plastycznej i Politechniki Lubelskiej
Rys. 1. Schemat procesu walcowania kul

w walcarce skonej:
1 walce z wykrojami
rubowymi, 2 prowadnice, 3 wsad,
4 uksztatowana kula
[2]
Na tym zaoeniu opiera si rwnie inna metoda kalibrowania narzdzi rubowych do walcowania kul, ktr
opracowano w Politechnice Lubelskiej [2]. Naley wspomnie, e narzdzia rubowe z klinow stref wcinajc
pozwalaj na ksztatowanie znacznie dokadniejszych kul
[3, 4]. Cech charakterystyczn procesu walcowania skonego kul narzdziami rubowymi, skalibrowanymi wedug obu metod, s due wahania wartoci parametrw
siowych (siy rozporowej i momentu obrotowego). W efekcie jest to przyczyn generowania drga, ktre maj
negatywny wpyw na trwao walcarki, ukadu napdowego oraz dokadno ksztatowanych kul.
Dlatego te, w celu wyeliminowania niekorzystnych
skutkw procesu, podjto prace badawcze, ktrych celem
byo opracowanie takiej metody kalibrowania wykrojw
rubowych, ktra pozwoliaby zmniejszy amplitud oscylacji parametrw siowych podczas walcowania kul.
Przyrost wysokoci obrzey ksztatujcych, umieszczonych na narzdziach, nie musi by stay; moliwa jest
modyfikacja ksztatu obrzea (w szczeglnoci w strefie
pocztkowej), co w konsekwencji pozwala na zmian charakterystyk siowych procesu i zwiksza jego stabilno.
188
MECHANIK NR 3/2013
Projektowanie obrzey
W celu uzyskania kul o prawidowym ksztacie, w procesie walcowania rubowego naley speni
trzy nastpujce warunki [5]:
objto materiau zamknitego w wykroju (pomidzy dwoma
ssiednimi obrzeami) powinna by
staa podczas caego procesu ksztatowania;
zmiana zarysu i rozmiarw
obrzey wykroju powinna odpowiada wydueniu pwyrobu;
zamykanie metalu w wykroju
powinno by realizowane na stosunkowo krtkich odcinkach, eby zapobiec tworzeniu si pkni wewntrznych.
Rys. 3. Parametry obrzea narzdzia

rubowego w zalenoci od przyjtej
zmiany gniotu bezwzgldnego r
Zgodnie z teori opracowan

przez badaczy rosyjskich [6, 7] dla
cakowitego wypenienia wykroju w
procesie walcowania kul konieczne jest nieprzerwane przyleganie
materiau do narzdzi. Jest to moliwe, gdy objto
materiau wycinitego z mostka jest rwna przyrostowi
objtoci psfer kul. Zgodnie z rys. 2 objto V materiau ksztatowan pojedynczym obrzeem mona (dla dowolnej chwili procesu) wyznaczy z nastpujcej zalenoci:
(1)
gdzie: R promie kuli, x szeroko obrzea, h wysoko obrzea, b szeroko wykroju.
Rys. 2. Zarys obrzea stosowanego w procesie walcowania

skonego kuli
Przyjmujc, e objto V rwna jest objtoci ksztatowanej kuli (wraz z mostkiem) VK, mona przystpi do
wyznaczenia parametrw x i h opisujcych obrzee w sposb jednoznaczny. W tym celu, w pierwszej kolejnoci naley
przyj dugo drogi ksztatowania, okrelon ktem obrotu
walcw (zalecana na podstawie praktyki minimalna warto kta wynosi 450). Nastpnie, zakadajc przyrost
wysokoci obrzea h na przyjtej drodze ksztatowania, oblicza si szeroko obrzea x, ktra wynosi:
Uwzgldniajc podany powyej tok postpowania wyznaczono parametry obrzea i wykroju dla procesu walcowania rubowego kul 40 mm, przyjmujc, e dugo
drogi ksztatowania wynosi 540 (1,5 obrotu). W takim
procesie walcowania ksztatowane s pwyroby kul poczone mostkami cylindrycznymi o rednicy 8,2 mm i dugoci 5,4 mm. Rozwaono trzy przypadki ksztatowania,
warunkowane zmian gniotu bezwzgldnego r w trakcie
walcowania. Byo to ksztatowanie:
z gniotem r staym (wysoko obrzea zmienia si
liniowo);
z gniotem r ubywajcym (wraz z zaawansowaniem
procesu, wysoko obrzea przyrastaa wolniej);
z gniotem r narastajcym (przyrost wysokoci obrzea zwikszany wraz z zaawansowaniem procesu).
Na rys. 3 przedstawiono, jak zmieniaj si parametry x,
h, b wraz z zawansowaniem procesu walcowania kul.
Analiza danych zamieszczonych na tym rysunku wykazuje, e najlepsz zmian szerokoci obrzea x uzyskano
dla procesu z gniotem r ubywajcym, gdzie zmiana
szerokoci x realizowana jest w sposb najbardziej pynny. Zmiana szerokoci wykroju b wiadczy o tym, e na
caej dugoci ksztatowania obrzee nawinite bdzie
na walec ze zmiennym skokiem linii rubowej.
Zgodnie z rys. 3, najwiksz szeroko x obrzee ma
w pocztkowej fazie procesu walcowania. Tam zatem
a)
b)
(2)
W adnym miejscu szeroko obrzea nie powinna by
mniejsza od wartoci minimalnej xmin, wynikajcej z warunku wytrzymaociowego. Na podstawie praktyki walcowniczej [4] przyjmuje si, e warto ta wynosi:
(3)
Rys. 4. Obrzea do walcowania kul w rozwiniciu: tradycyjne (a) oraz

klinowe (b)
MECHANIK NR 3/2013
naley spodziewa si najwikszych

si ksztatowania. Ponadto, zwikszenie szerokoci b powoduje wzrost
prawdopodobiestwa pkania materiau w strefie osiowej [7]. Z tego te
wzgldu zaproponowano stosowanie
w procesie walcowania rubowego
kul obrzey, ktre w pocztkowej
czci maj ksztat klina [8]. Narzdzie nowe otrzymuje si w ten sposb, e segment zaprojektowany
tradycyjnie przycina si na pocztku
pod dwoma ktami, tj. rozwarcia
i nachylenia ciany bocznej . Porwnanie ksztatu narzdzi (obrzey)
przedstawiono na rys. 4. Oba narzdzia zostay wyduone o dodatkow
stref kalibrowania (dugo Lkal ),
ktrej stosowanie ma na celu usunicie bdw ksztatu pwyrobw kul.
189
Rys. 6. Rozkad intensywnoci odksztacenia w pwyrobach odwalcowanych obrzeami tradycyjnymi
Analiza numeryczna
W celu porwnania wpywu ksztatu obrzea na przebieg walcowania pwyrobu kul wykonano symulacje numeryczne, korzystajc z metody elementw skoczonych
(MES). Celem uproszczenia oblicze ograniczono si do
ksztatowania pojedynczego przewenia za pomoc narzdzi paskich (pokazanych na rys. 4), ktre zaprojektowano z uwzgldnieniem danych przedstawionych na
rys. 3, z zaoeniem, e 1 obrotu walca odpowiada
przemieszczeniu narzdzi paskich na odlego 1,5 mm,
kty i wynosz odpowiednio 45 i 2, a cakowita
dugo narzdzi L = 900 mm.
Na rys. 5 pokazano jeden z modeli geometrycznych
procesu walcowania pojedynczego przewenia, ktre
przygotowano na potrzeby symulacji. W jego skad wchodz dwa sztywne, przemieszczajce si przeciwnie z prdkoci 0,3 m/s narzdzia oraz wsad walcowy o wymiarach 40 40 mm. W obliczeniach przyjto, e ksztatowany materia to stal w gatunku C45, ktrej model
materiaowy pobrano z biblioteki zastosowanego programu komputerowego Simufact Forming [11]. Zestawienie pozostaych danych obejmuje: temperatur wsadu 1100C, temperatur narzdzi 120C, czynnik tarcia
Rys. 5. Model procesu walcowania pojedynczego przewenia (rozdzielajcego pwyroby kul), uwzgldniajcy symetri procesu ksztatowania
Rys. 7. Rozkad funkcji zniszczenia (wg kryterium Cockrofta-Lathama) w pwyrobach

odwalcowanych narzdziami tradycyjnymi
m = 1 oraz wspczynnik wymiany ciepa midzy narzdziami a wsadem 20 kW/m2K.

Na podstawie wykonanych oblicze uzyskano moliwo oceny wpywu ksztatu obrzea na przebieg walcowania. W przypadku rozwizania tradycyjnego, niezalenie od sposobu zastosowanego kalibrowania, ksztat
uzyskiwanego przewenia by prawidowy, aczkolwiek
dla gniotu narastajcego widoczne byy niewielkie odchylenia od prawidowego zarysu koowego.
Analiza rozkadw intensywnoci odksztacenia (rys. 6)
pokazuje, e s one rozoone warstwowo i przyjmuj
najwiksze wartoci na powierzchni przewenia, gdzie
materia pynie intensywnie w kierunku obwodowym, co
jest wynikiem oddziaywania si tarcia na powierzchni
kontaktu. Zmiana sposobu kalibrowania wywiera mieszany wpyw na obszar uplastycznienia materiau, ktry jest
najwikszy w przypadku zastosowania gniotu r ubywajcego.
Obserwujc wpyw sposobu zastosowanego kalibrowania na funkcj zniszczenia (rys. 7) stwierdzono, e
najwiksze wartoci uzyskuje ona w przypadku narzdzia
tradycyjnego, charakteryzowanego staym wzrostem wysokoci obrzea ( r stay). Jednake warto funkcji
zniszczenia (obliczonej zgodnie z kryterium Cockrofta-Lathama) we wszystkich rozwaanych przypadkach
w obszarze przewenia jest wiksza od granicznych.
W tym miejscu nastpi wic utrata spjnoci materiau
i kule zostan rozdzielone.
Zmiana wysokoci obrzea pociga za sob zasadnicze zmiany w rozkadach si ksztatowania. Na rys. 8
przedstawiono przebiegi si: stycznej (przemieszczajcej
narzdzia) i rozporowej (prostopadej do powierzchni
podstawy narzdzi), wyznaczone do ksztatowania narzdziami tradycyjnymi. Natomiast w tablicy zestawiono niektre parametry siowe i energetyczne, charakteryzujce
analizowane procesy ksztatowania.
Na podstawie danych zamieszczonych na rys. 8 i w tablicy mona stwierdzi, e w przypadku narzdzi tradycyjnych najmniejsze siy wystpuj w procesie walcowania
przy r narastajcym, za najwiksze przy r ubywajcym. Rnice pomidzy wartociami maksymalnymi
si rozporowych s praktycznie nieistotne. Analizujc rozkady siy stycznej wydaje si, e najlepszym rozwi-
190
MECHANIK NR 3/2013
TABLICA. Parametry siowo-energetyczne wyznaczone dla analizowanych przypadkw walcowania przewenia

Obrzee tradycyjne
Obrzee klinowe
r stay r ubywaj. r narast.
r stay r ubywaj. r narast.
12,884 17,992
8,396
10,988
11,285
10,653
4,014
4,727
5,976
5,296
5,288
Maks. sia rozporowa, kN
54,303 56,421
50,341
61,48
58,973
64,073
rednia sia rozporowa, kN
30,546 23,217
30,387
45,025
42,681
35,84
4,254
5,378
4,766
Parametr
Maks. sia styczna, kN
rednia sia styczna, kN
Praca wykonana przez narzdzie, kJ
4,974
4,476
3,613
4,759
Rys. 8. Rozkady si ksztatowania w procesie walcowania przewenia obrzeami tradycyjnymi
zaniem jest stosowanie narzdzi o zmniejszajcej si

wysokoci obrzea ( r ubywajce). Gwarantuj one
zmniejszenie energii niezbdnej do uksztatowania przewenia o 19,28% (zastosowanie narzdzi o zwikszajcej si wysokoci obrzea powoduje spadek energii
o 4,96%). Zatem do praktycznego stosowania mona
zaleci korzystanie z obrzey o wysokoci ubywajcej,
gdy stosowane s walcarki z koem zamachowym (niwelacja mocy potrzebnej w fazie pocztkowej, gdy sia
styczna jest najwiksza) lub narastajcej w pozostaych przypadkach.
Zastosowanie obrzea klinowego pozwala take na
uzyskanie przewenia o podanym ksztacie (rys. 9).
W przypadku zastosowania narzdzi ksztatujcych,
charakteryzujcych si gniotem staym i ubywajcym,
znaczco (o ok. 1,5) zmniejsza si wielko intensyw-
Rys. 9. Rozkad intensywnoci odksztacenia w pwyrobach odwalcowanych obrzeami klinowymi
Rys. 11. Rozkady si ksztatowania w procesie walcowania przewenia obrzeami

klinowymi
noci odksztacenia. Jest to niewtpliwie konsekwencj

zmniejszenia odksztace zbdnych, bdcych nastpstwem pynicia materiau w kierunku obwodowym. Efektu tego nie zaobserwowano w przypadku stosowania
narzdzi klinowych o gniocie narastajcym.
Na rys. 10 przedstawiono rozkady funkcji zniszczenia
w pwyrobach ksztatowanych narzdziami klinowymi.
We wszystkich przypadkach funkcja ta osiga wartoci,
przy ktrych w mostku czcym kolejne kule powinno
dochodzi do utraty spjnoci materiau. Ponadto, w przypadku narzdzi o r staym i ubywajcym nastpuje
intensyfikacja rozdzielania ksztatowanych pwyrobw,
objawiajca si szyjkowaniem przewenia.
Stosowanie narzdzi o ksztacie klinowym powoduje
znaczcy spadek siy stycznej (rys.11), w przypadku
walcowania przy r staym (o 14,7%) i ubywajcym
(o 37,3%). Natomiast w przypadku
obrzey klinowych o r narastajcym wystpuje wzrost maksymalnej wartoci siy stycznej (o 26,9%).
Dodatkowo, we wszystkich przypadkach wzrasta sia rozporowa oraz
energochonno procesu walcowania. Uwzgldniajc wyniki oblicze naley stwierdzi, e klinowe
zastosowanie obrzey moe mie
sens wycznie przy stosowaniu
gniotu r staego i ubywajcego
w walcarkach pozbawionych koa
zamachowego.
W tej sytuacji mona bdzie
zastosowa agregaty walcownicze o mniejszej mocy. Natomiast
w przypadku schematu walcowania
przy gniocie narastajcym, nie ma
adnej korzyci z zastosowania
Rys. 10. Rozkad funkcji zniszczenia (wg kryobrzey przycitych klinowo w streterium Cockrofta-Lathama) w pwyrobach
odwalcowanych narzdziami klinowymi
fie pocztkowej.
MECHANIK NR 3/2013
191
Wnioski
LITERATURA
Na podstawie wykonanych analiz numerycznych sformuowano nastpujce wnioski:

w procesach walcowania rubowego mona wykorzystywa obrzea zarwno o ksztacie tradycyjnym, jak
i klinowym;
uzasadnione jest wprowadzenie obrzey zapewniajcych realizacj walcowania rubowego kul przy gniocie
zmiennym (ubywajcym lub narastajcym);
w przypadku stosowania walcarek wyposaonych
w koo zamachowe najmniejsz energochonno procesu gwarantuje stosowanie narzdzi tradycyjnych z obrzeem o wysokoci ubywajcej;
w przypadku gdy walcarki pozbawione s koa zamachowego, naley stosowa obrzea tradycyjne, o wysokoci narastajcej, bd klinowe (o wysokoci staej lub
ubywajcej);
prace badawcze naley kontynuowa celem wyonienia zmiany wysokoci obrzea w funkcji kta obrotu walcw, gwarantujcej najmniejsz energochonno procesu.
1. W. DOBRUCKI: Zarys obrbki plastycznej metali. Wydawnictwo

lsk Katowice 1975.
2. Z. PATER, J. TOMCZAK: Narzdzie do walcowania skonego
wyrobu typu kula. Polskie zgoszenie patentowe nr P.394835,
2011 r.
3. Z. PATER, J. KAZANECKI, J. TOMCZAK: Helical Wedge
Rolling of Steel Balls. Steel Research International Special edition: Metal Forming 2012. (2012) p. 79 82.
4. J. TOMCZAK, Z. PATER, J. BARTNICKI, J. KAZANECKI,
P. CHYA: Badania procesu ksztatowania kul w walcach rubowych. Mechanik 2012, nr 11, s. 927 931.
5. J. TOMCZAK, Z. PATER, J. BARTNICKI, J. KOZANECKI,
P. CHYA: Wpyw metody kalibrowania wykrojw rubowych
na jako kul walcowanych w walcarkach skonych. Przegld
Mechaniczny 2012, nr 11, s. 33 40.
6. S.P. GRONOWSKI: Nowyje procesy i stany dla prokatki izdelij
w wintowych kalibrach. Mietaurgija Moskwa 1980.
7. A. I. CELIKOW i in.: Spiecialnuje prokatnyje stany. Mietaurgija
Moskwa 1971.
8. Z. PATER, J. TOMCZAK: Walcowanie rubowe kul do mynw
kulowych. Politechnika Lubelska Lublin 2012.
Kuracja odchudzajca
z wkrtami EJOT do konstrukcji lekkich
Wykorzystajcie potencja redukcji masy

i kosztw systemu poprzez konsekwentne
stosowanie materiaw lekkich w kombinacji
z odpowiedni technologi ich czenia.
Wspieramy Was w analizach zastosowa
zmierzajcych do redukcji masy
poprzez wykorzystanie innowacyjnych materiaw
i technik pocze.
Chtnie pomoemy w nastpnym projekcie!

www.ejot.pl
ejot@ejot.pl
EJOT Polska Sp. z o.o. Sp.k. tel. 34 35 10 660, 34 35 10 744
Narzdzia IQ o zwikszonej sztywnoci do precyzyjnego toczenia ksztatowego
Firma ISCAR w ramach nowej kampanii narzdziowej IQ wprowadzia na rynek oprawk SDNCN 2525M-13-SL
przeznaczon do pytek tokarskich rombowych 55 z ostrzem diamentowym i ktem przyoenia 7.
Dugi rowek w gniedzie wraz z pasujc do niego wypukoci
stworzon na powierzchni oporowej pytki (rys. 1) tworz wyjtkowo
sztywny ukad, niezbdny w operacjach toczenia ksztatowego (rys. 2).
To nowatorskie rozwizanie gwarantuje wysok powtarzalno
i dokadno mocowania pytki po kadorazowej wymianie jej
w oprawce. Nie do przecenienia jest take fakt, e nie wystpuje tutaj bardzo niekorzystne zarwno dla pytki, jak i jakoci
powierzchni obrabianej zjawisko mikroluzu, ktre pojawia
si w klasycznych oprawkach
z tego typu mocowaniem w momencie zmiany kierunku skrawaRys. 1.
nia.
Uzupenieniem tego rozwizania s pytki rombowe 55 firmy
ISCAR o symbolu DCMT 13T5 dostpne z dwoma wariantami
najnowszych amaczy: F3P oraz M3M. amacze te zostay zaprojektowane do obrbki redniej i wykoczeniowej w stalach nierdzewnych. Rys. 2.
Wspomniana wczeniej, unikatowa wypuko stworzona na pytce
Rys. 3.
wraz z odpowiadajcym jej gniazdem w oprawce gwarantuje precyzyjne pooenie ostrza skrawajcego po kadorazowej jego wymianie
(rys. 3).
Rozwizanie zaproponowane przez firm ISCAR pozwala na obrbk
z duym przekrojem wira, co skraca czas procesu, a jednoczenie
gwarantuje spenienie wysokich wymaga stawianych detalom powstajcym w tego typu obrbce.

WYM

ILO

F

O

PR

CZENIU
W TO
w w w. i s c a r. p l
194
MECHANIK NR 3/2013
Szybkie i tanie przezbrajanie obrabiarki

przy produkcji maoseryjnej
Czy szybkie i tanie przezbrojenie maszyny przy produkcji maoseryjnej jest moliwe?
TAK dziki zastosowaniu systemu bazujco-mocujcego VERO-S i chwytakw z trzpieniem narzdziowym
lub przyczem wrzecionowym firmy SCHUNK!
W obrbce skrawaniem nasila si trend
do zwikszania efektywnoci poprzez automatyzacj i skrcenie procesw przezbrojenia maszyn. Transport i wymiana przedmiotw obrabianych w duych seriach coraz czciej odbywaj si z pomoc portali,
robotw i innych skomplikowanych manipulatorw. Jednak przy niewielkich seriach
produkcyjnych systemy te s zbyt drogie.
Firma SCHUNK oferuje palet rozwiza, ktre znacznie uatwiaj i przyspieszaj wymian przedmiotw obrabianych podczas obrbki, a tym samym przyczyniaj si
do znacznych oszczdnoci czasu i kosztw przezbrojenia maszyn rwnie w przypadku produkcji maoseryjnej.
Prosta automatyzacja chwytaki z trzpieniem narzdziowym

lub przyczem wrzecionowym SCHUNK
Chwytaki z trzpieniem narzdziowym lub przyczem wrzecionowym firmy
SCHUNK su do automatycznej wymiany elementw obrabianych w przestrzeni
roboczej obrabiarki, skutecznie zastpujc skomplikowane i drogie rozwizania
automatyzacji i wpywajc na znaczne skrcenie czasu przezbrojenia maszyny.
Poczenie chwytaka z adapterem firmy SCHUNK tworzy rozwizanie uniwersalne. Adaptery GSW-B lub adaptery z jednostk kompensacyjn GSW-B-AGE
pasuj do wikszoci typw chwytakw firmy SCHUNK (np. dwupalcowych
chwytakw rwnolegych PGN-plus lub trjpalcowych chwytakw centrycznych
PZN-plus) i mog by mocowane w dowolnej oprawce narzdziowej, dziki
czemu moliwa jest prosta automatyzacja obrabiarki.
Zarwno chwytaki z trzpieniem narzdziowym, jak
i z przyczem wrzecionowym s umieszczane w magazynie razem z wszystkimi narzdziami do obrbki.
Cykl automatyczny jest zaprogramowany z poziomu
sterowania obrabiarki. Chwytak zostaje pobrany przez
wrzeciono maszyny; nastpnie o centrum obrbkowego przemieszcza wrzeciono w stref umieszczonego na stole magazynu elementw do obrbki, chwyta
jeden i przenosi go do przyrzdu mocujcego, po
czym chwytak zostaje umieszczony ponownie w magazynie narzdzi. Po zakoczeniu obrbki chwytak
zostaje uyty do transportu przedmiotu obrobionego
do magazynu gotowych elementw, take umieszczonego na stole, i cykl zaczyna si od pocztku.
Medium napdowym chwytaka moe by podawane przez o wrzeciona maszyny sprone powietrze
lub chodziwo (do 60 bar). Dostpne s dwa rodzaje
chwytakw SCHUNK z przyczem wrzecionowym: dwupalcowe chwytaki rwnolege PGN-plus oraz trjpalcowe
chwytaki centryczne PZN-plus, wyposaone standardowo w przycza HSK, Capto, ISO lub KM. Na indywidualChwytak z trzpieniem narzdzione zamwienie moliwe jest rwnie wykonanie chwytawym SCHUNK do mocowania
w kadej oprawce narzdziowej
kw z innym rodzajem przycza.
Adapter GSW-B z trzpieniem

narzdziowym do chwytakw firmy SCHUNK
Chwytak SCHUNK z przyczem

wrzecionowym
MECHANIK NR 3/2013
195
Szybkie bazowanie i mocowanie VERO-S firmy SCHUNK

Do mocowania przedmiotw obrabianych, palet oraz
stacji i wie mocujcych za pomoc jednego lub kilku trzpieni mocujcych suy system bazujco-mocujcy VERO-S.
Dokadno pozycjonowania wynosi < 5 m w paszczynie
XY, a zastosowanie jednakowych trzpieni mocujcych
sprawia, e przedmiot obrabiany z atwoci jest przenoszony z maszyny na maszyn. W kadej chwili mona
przerwa program obrbkowy, odmocowa obrabiany przedmiot lub przyrzd i przenie go na inn obrabiark. Skrcenie
czasw pomocniczych daje rwnie moliwo przyspieszenia
operacji kontrolno-pomiarowych na maszynie pomiarowej lub
szybkiego powrotu do dalszej obrbki po zrealizowaniu innego, pilnego zamwienia.
Przekrj VERO-S
Przykady stosowania systemu bazujco-mocujcego VERO-S
System bazujco-mocujcy VERO-S firmy SCHUNK stanowi idealne rozwizanie, gdy:

elementy mocujce i przedmioty obrabiane musz by wymieniane szybko, pewnie i precyzyjnie dziki
krtkiemu czasowi mocowania oraz staym bazom i wysokiej dokadnoci pozycjonowania,
wana jest oszczdno czasu mocowanie i bazowanie detalu przebiegaj poza maszyn, w trakcie
trwania procesu produkcyjnego,
potrzebny jest system uniwersalny, pozwalajcy na biece zastosowanie urzdze mocujcych na
rnych obrabiarkach, z moliwoci wykorzystania dotychczas stosowanych przyrzdw mocujcych detal
w procesie produkcyjnym.
Dziki opatentowanemu systemowi szybkiego, stabilnego mocowania, VERO-S osiga siy docigajce
do 9 kN. Z aktywowan funkcj turbo, zintegrowan w kadym module, sia docigajca wzrasta
nawet do 40 kN. Powoduje to wzrost stabilnoci caego mocowania. Podobnie, jak w poprzednim rozwizaniu,
mechaniczne zamykanie moduw na trzpieniach palety odbywa si za pomoc spryn zaciskowych, co
gwarantuje pewne, bezenergetyczne mocowanie obrabianych elementw. Otwieranie nastpuje w wyniku
podania spronego powietrza o cinieniu 6 bar, przy jednoczesnym oczyszczeniu moduw.
Kompatybilno z dotychczasowymi systemami, budowa zapewniajca dug ywotno oraz szybko
i atwo wymiany przedmiotu obrabianego czy urzdzenia mocujcego wpywaj na znaczne skrcenie
czasu i obnienie kosztw obrbki. Cechy te sprawiaj, e system bazujco-mocujcy VERO-S firmy SCHUNK
jest szczeglnie przydatny przy produkcji maych serii i wielu wariantach obrabianych produktw.
Zapraszamy na stoisko firmy SCHUNK na targach STOM w Kielcach w dn. 19 21.03.2013
oraz na targach AUTOMATICON w Warszawie w dn. 19 22.03.2013
SCHUNK GmbH Co. KG
POLSKI ODDZIA:
Spann- und Greiftechnik

Bahnhofstr. 106-134
D-74348 Lauffen am Neckar
www.schunk.de
SCHUNK Intec Sp. z o.o.

ul. Puawska 40A, 05-500 Piaseczno
tel. 22 726 25 00; fax 22 726 25 25
info@pl.schunk.com www.pl.schunk.com
196
MECHANIK NR 3/2013
Stay rozwj rodziny frezw TURBO

Rodzina frezw TURBO to dobrze znany asortyment narzdzi, przeznaczonych do wszystkich operacji zwizanych z obrbk wybra ktowych. Konstrukcja z dodatnim ktem natarcia pozwala na znaczn redukcj si skrawania, zwikszenie trwaoci ostrza oraz popraw parametrw
skrawania. Ponadto, wszystkie korpusy s wyposaone w powok o twardoci 700 HV, zwikszajc trwao narzdzia i zabezpieczajc korpus
przed przywieraniem wirw.
Pytki do frezw TURBO maj zoptymalizowan krawd skrawajc,
duy kt linii rubowej, dug krawd Wiper oraz dodatni kt natarcia.
Dotyczy to wszystkich wielkoci pytek, od najmniejszych 6 mm po
najwiksze 18 mm.
Poczenie tych wszystkich cech sprawia, e s to narzdzia idealne
do frezowania rowkw i konturw, do zagbiania pod ktem, frezowania
wgbnego, frezowania kieszeni oraz interpolacji rubowej.
Od 2011 r. asortyment frezw TURBO powikszy si o nowe rozwizania wyposaone w pytki skrawajce o wielkoci 10 mm.
TURBO wydajno
Frezy rubowe TURBO zapewniaj zupenie nowy poziom wydajnoci, a dziki
poczeniu atwo skrawajcych pytek z korpusem, cztero- lub piciokrotnie
zwikszaj gboko skrawania. Mae rednice frezw stanowi wydajn i ekonomiczn alternatyw wobec narzdzi HSS i penowglikowych. Wiksze
rednice do 100 mm przeznaczone do obrbki rednich i duych czci,
pozwalaj optymalnie wykorzysta moc obrabiarki. Jednym z najnowszych czonkw rodziny TURBO s narzdzia do fazowania, oferujce moliwo wykonania
fazy 30, 40, 60 i 75.
TURBO wykoczenie powierzchni
Frezy wyposaone w regulowane kasety oraz pytki z geometri Wiper pozwalaj na uzyskanie lepszego
wykoczenia powierzchni w porwnaniu z innymi narzdziami o duych rednicach (rzdu 250 mm).
Rentowne wykonanie duych czci wymaga szybkiej obrbki, czyli niezbdne jest posiadanie
frezu TURBO, ktry optymalnie wykorzysta moc obrabiarki. Kasety zapewniaj take bezpieczestwo
uytkowania; w przypadku uszkodzenia wystarczy wymieni kaset.
TURBO elastyczno
Nikogo nie trzeba przekonywa o tym, jak wana jest moliwo szybkiej wymiany narzdzia i atwy
wybr jego dugoci w celu lepszego wykorzystania czasu pracy obrabiarki. Rodzina TURBO oferuje w tym
przypadku dwa rozwizania: system mocowania Seco-Capto dla wikszych narzdzi oraz Combimaster
dla mniejszych. Oba moduowe systemy zapewniaj szybk wymian narzdzia, a dua liczba kombinacji
moduw pozwala na wybr narzdzia odpowiedniego do danego zastosowania.
SECO TOOLS (Poland) Sp. z o.o.

ul. Naukowa 1, 02-463 WARSZAWA
tel. 22 6375383, 6375385, fax 6375384; e-mail: seco.pl@secotools.com
WWW.SECOTOOLS.COM/PL
Turbo 10 to asortyment nowych,

wysokowydajnych frezw rubowych
Seco odznaczajcych si wysokim
posuwem, du gbokoci
skrawania i duymi prdkociami
usuwania metalu podczas frezowania konturowego i prolowego.
Gniazda pytek w tych frezach s
wykonane z wiksz precyzj,
stanowic lepsze podparcie pytek
oraz minimalizujc rnice w
pooeniu poszczeglnych ostrzy.
(4'<;47$19'674$1
+&'#.0'41<9+<#0+'&1
241(+.+14#<-106749
SECO TOOLS (POLAND) SP. Z O.O.
UL. NAUKOWA 1; 02-463 WARSZAWA
TEL: +48 22 6375383; FAX: +48 22 6375384
E-MAIL: SECO.PL@SECOTOOLS.COM
198
MECHANIK NR 3/2013
Nowe linie
narzdzi frezarskich TaeguTec
Majc na wzgldzie wymagania wspczesnego rynku obrbkowego, TaeguTec nieustannie wzbogaca swoj ofert
o nowe konstrukcje narzdzi, ktre pozwalaj ich uytkownikom na zwikszanie efektywnoci produkcji, a tym samym
obnianie kosztw wytwarzania.
Jedn z najnowszych propozycji TaeguTec jest linia narzdzi
frezarskich Mill Rush, ktrej program zosta ostatnio poszerzony
o kolejn, mniejsz, trzyostrzow pytk z serii 3PKT o wielkoci
06 oraz szerok gam nowych frezw i gowic.
Narzdzia z rodziny Mill Rush pozwalaj na frezowanie odsadze
z dokadnym ktem 90, speniajc tym samym wysokie wymagania jakociowe, stawiane coraz czciej w obrbce elementw
odlewanych i kutych.
-M
-ML
-AL
Mniejsza, trzyostrzowa pytka

3PKT pozwala na stosowanie narzdzi o maych rednicach i jednoczenie gstych podziakach, co
z kolei umoliwia prac z wysokimi
posuwami oraz duymi prdkociami. W ostatecznym rozrachunku
pomimo mniejszych gbokoci
skrawania obrbka tymi narzdziami znaczco zwiksza wydajno frezowania.
Nowa generacja narzdzi Mill Rush to peny program frezw, gowic

oraz frezw moduowych z gwintowan kocwk mocujc. Jest idealnym
rozwizaniem dla wszystkich producentw poszukujcych narzdzi gwarantujcych wysok dokadno obrbki w szerokim zakresie frezowania
odsadze prostoktnych, przy jednoczesnym zachowaniu bardzo dobrej
jakoci powierzchni.
Istotn konkurencyjn zalet narzdzi Mill Rush, w porwnaniu ze
standardowymi pytkami 2-ostrzowymi tego typu, jest dodatkowe, trzecie
ostrze pytek. Geometria pytek pozwala ponadto na poszerzenie zakresu
stosowania frezw o operacje wgbnego frezowania po skosie z duymi
ktami zejcia w materia.
Kolejn rodzin narzdzi TaeguTec jest linia gowic i frezw Chase2Feed, zasilanych pytkami typu BLMP
z przeznaczeniem do zastosowa w szerokim spectrum aplikacji frezowania paszczyzn, frezowania obwodowego,
wybierania kieszeni oraz frezowania wgbnego po skosie. W ostatnim czasie program tych narzdzi wzbogacony
zosta o mniejsze pytki BLMP 0603R-M.
Pytki z amaczami w geometrii
M pozwalaj na stosowanie tych
narzdzi zarwno w aplikacjach frezowania zgrubnego, jak i redniozgrubnego w stalach oraz w rnych
rodzajach eliwa.
Cztery pozytywowe ostrza pytek
BLMP oraz szeroki wybr gatunkw
wglikw powoduj, e ta rodzina
narzdzi jest szczeglnie przydatna
i wysoce ekonomiczna we wszystkich aplikacjach frezowania z duymi i bardzo duymi posuwami, typowymi dla obrbki form i matryc.
MECHANIK NR 3/2013
199
Dwie najnowsze geometrie pytek

-M
-MM
-ML
Chase2Feed BLMP 0603R z amaczami MM oraz ML przeznaczone s do frezowania materiaw trudno skrawalnych z zastosowaniem
duych posuww.
Producentom bran energetycznej oraz lotniczej polecamy w szczeglnoci pytki Chase2Feed z amaczami typu MM, ktre cz cechy
ostrzy o wzmocnionej krawdzi tncej oraz geometrii amacza typowej dla obrbki redniej. Kombinacja ta zapewnia
wysokie osigi wydajnoci frezowania na centrach obrbkowych o mniejszej mocy wrzeciona.
Ostra oraz pozytywowa geometria amacza ML jest doskonaa do zastosowa w obrbce stopw aroodpornych,
a przede wszystkim frezowania inconelu oraz stopw tytanu.
Wszystkim poszukujcym ekonomicznych
rozwiza do frezowania eliwa i stali proponujemy narzdzia z rodziny Chase2Hepta z 45
ktem przystawienia. Zgodnie ze swoj nazw, pytki Chase2Hepta maj 14 ostrzy tncych, przez co m.in. stay si popularnym
narzdziem w wikszoci aplikacji frezowania
paszczyzn.
Pozytywowa krawd pytki Chase2Hepta
znaczco zmniejsza opory skrawania podczas
obrbki zgrubnej, dziki czemu narzdzie charakteryzuje si wysok jakoci pracy oraz du wydajnoci frezowania.
Rodzina tych narzdzi TaeguTec poszerzona zostaa o frezy i gowice w wymiarach calowych, co czyni
Chase2Hepta idealnym rozwizaniem w aplikacjach zgrubnej obrbki wszystkich podzespow motoryzacyjnych,
w tym przede wszystkim bloku silnika, oa wau korbowego, kolektora, turbosprarek, korbowodw, przegubw
oraz innych detali.
Wszystkie pytki frezarskie prezentowane
w artykule oferowane s w najnowszych i powszechnie cenionych gatunkach wglikw z serii
Gold Rush; s to gatunki powlekane najnowoczeniejsz metod z zastosowaniem technologii dodatkowej obrbki ostatniej warstwy powoki.
Kolor zoty jest symbolem mdrze wykorzystywanego bogactwa oraz

zdrowia. Takie s te nowe gatunki wglikw TaeguTec powlekane
w unikatowy sposb, wyrniajce si zotym kolorem ostatniej
powoki, gwarantujce wiksz wydajno obrbki oraz doskona
kontrol wira i stopnia zuycia pytki
Podobnie jak w przypadku symboli reprezentowanych przez zoto,

wszystkie pytki w gatunkach z serii Gold Rush zapewniaj zwikszon ywotno narzdzia zarwno w obrbce cigej, jak i przerywanej, mniejsze tarcie, ograniczone tworzenie si narostw we
frezowaniu stopw egzotycznych, doskona jako obrabianej powierzchni, a ponadto lepsz spoisto powoki oraz jej wysz
odporno na wykruszanie krawdzi ostrza
ul. Kocielna 8, 52-314 Wrocaw

tel.: 71 785 40 85 e-mail: sales@taegutec.pl
www.taegutec.pl
200
MECHANIK NR 3/2013
The International Academy for Production Engineering

Midzynarodowa Akademia Inynierii Produkcji
Czujniki tensometryczne ksztatowane laserem

Do pomiaru odksztace czsto stosowane s tensometry
oporowe naklejane na powierzchnie badanych przedmiotw.
Tensometry skadaj si z zespou cienkich drutw lub odpowiednio uksztatowanej folii, naniesionych na izolacyjn
podkadk, ktr przykleja si do wybranej powierzchni badanego przedmiotu. Odksztacenia powierzchni przedmiotu
przenosz si na tensometry, zmieniajc dugo i przekrj
aktywnych drutw lub odcinkw folii i przez to wpywaj na
oporno elektryczn tensometrw. Mierzc zmiany opornoci zestawu tensometrw, czsto poczonych w ukad mostkowy, mona okreli powstae odksztacenia. Ograniczenia
stosowania takiej metody pomiarw wystpuj wwczas, gdy
powierzchnia badanego przedmiotu ma zoone ksztaty lub
nietypowe wymiary, albo gdy wystpuj temperatury, ktre
niekorzystnie wpywaj na waciwoci kleju czcego tensometry z powierzchni przedmiotu.
Powierzchnia badanego
przedmiotu
Natryskanie cienkich warstw:
izolacyjnej i przewodzcej
(NiCr 80/20)
Wycinanie tensometrw
laserem
ogniskowany przez soczewk na powierzchni wycinanej folii

i w paszczynie XY przesuwany poprzez odpowiednie
sterowanie przechylnymi lustrami. Autorzy nie stosowali,
nawet w przypadkach powierzchni o zoonych ksztatach,
dodatkowego przesuwania ukadu laserowego w osi Z.
Dla wykazania zalet proponowanej metody pomiaru odksztace w referacie podany jest specjalnie dobrany, trudny przykad pomiaru odksztace za pomoc tensometrw
umieszczonych na powierzchni o zoonych ksztatach. Mierzono odksztacenia aluminiowej, rozciganej i ciskanej prbki z trjktnymi poprzecznymi naciciami, na powierzchni
ktrej naniesiono tensometry (rys. 3). Zastosowano dwa rodzaje tensometrw: A i B, ktre nastpnie zostay poczone
w mostek.
Rys. 3. Testowana prbka na rozciganie i ciskanie z trjktnymi

naciciami
(a),
zarys trjktnych
naci (b), ksztaty tensometrw A
i B (c)
Poczenia elektryczne
Sygna z mostka
tensometrycznego
W referacie CIRP [1] opisano metod pomiarw odksztace, pozwalajc na uniknicie tych niedogodnoci. Metoda
ta polega na nanoszeniu cienkiej warstwy folii na wybran
powierzchni przedmiotu badanego i wycinaniu z niej laserem tensometrw o danych ksztatach.
Kolejne etapy proponowanej metody nanoszenia tensometrw pokazano na przykadzie powierzchni paskiej
na rys. 1. Na wybran powierzchni natryskuje si najpierw
cienk (w referacie 3 m) warstw tlenku aluminium, jako
izolacj elektryczn. Na ni natryskiwana jest jeszcze ciesza (w referacie 200 nm) warstwa folii chromo-niklowej. Z folii tej s nastpnie odpowiednio wycinane laserem tensometry. Ostatnim etapem jest podczenie tensometrw do ukadu
pomiaru opornoci.
Schemat ukadu laserowego, zastosowanego przez autorw referatu do wycinania tensometrw, przedstawia rys. 2.
Promie wycinajcy foli chromo-niklow jest automatycznie
Rys. 4 przedstawia w zblieniu widok tensometru A na

powierzchni nacicia, a take wykonane poczenia oraz
wynik pomiarw. Mimo tak wyszukanego miejsca, w ktrym
umieszczono tensometry, uzyskano liniow zaleno midzy obcieniem prbki a sygnaem z mostka tensometrycznego.
Oporno
Rys. 1. Kolejne etapy nanoszenia cienkowarstwowych tensometrw

ksztatowanych laserem
Numery poszczeglnych tensometrw

Skaner X/Y
Laser
Ukad
Ukad
Ekspander
tumicy polaryzujcy
Folia
Rys. 2. Schemat ukadu laserowego
Automatyczne
nastawianie
ostroci
Obcienie, kN
Rys. 4. Zarys tensometru A w rowku prbki uwypuklony czarnym

obrzeem (a), tensometry z podczeniami (b), opornoci tensometrw bez obcienia prbki (c), wyniki pomiarw testowych (d)
LITERATURA
1. L. OVERMEYER, J.F. DUESING, O. SUTTMANN, U. STUTE:
Laser patterning of thin film sensors on 3-D surfaces. CIRP
Annals Manufacturing Technology 61/1 (2012).
Opracowa: prof. dr in. Maciej Szafarczyk
MECHANIK NR 3/2013
201
Nowe pytki serii 7000 do toczenia stali nierdzewnej

Postp w technologii materiaw stosowanych na podzespoy oznacza konieczno opracowania narzdzi, ktre zapewni
wysoko wydajn obrbk nowych materiaw. Jest to szczeglnie wane w przypadku narzdzi do toczenia stali nierdzewnej.
Wyzwania zwizane ze stalami nierdzewnymi
Nowe pytki MC7015, MC7025 i MP7035 z serii 7000
zostay zaprojektowane w taki sposb, aby uatwi wybr
odpowiedniego gatunku pytki i amacza wira. Rnorodno wasnoci poszczeglnych gatunkw stali nierdzewnej i rna ich skrawalno wymagaj zastosowania rnych gatunkw narzdzi oraz odpowiednich amaczy, co
gwarantuje wysok wydajno i bezobsugowo produkcji. Rozwizanie jedna pytka i jeden amacz do wszystkiego w procesach produkcyjnych, w ktrych wymagana
jest wysoka wydajno obrbki, ju si nie sprawdza.
Trzy pytki do wyboru:
pytka MC7015, z wielowarstwow powok nanoszon metod CVD (chemicznie) oraz gadk krawdzi
skrawajc, ktra zapobiega tworzeniu si narostu, jest
zalecana do szybkociowej obrbki lekkiej;
pytka MC7025 rwnie ma wielowarstwow powok nanoszon metod CVD oraz zoptymalizowane podoe, charakteryzujce si doskona kontrol odksztace plastycznych. Pytka ta, dziki odpowiedniej kombinacji podoa i powoki, jest przeznaczona szczeglnie
do obrbki redniej w szerokim zakresie zastosowa;
pytka MP7035 ma powok nanoszon metod PVD
(fizycznie), ktra zapobiega tworzeniu si narostu oraz
podoe o wysokiej udarnoci, odporne na nage zmiany
temperatury. Te waciwoci sprawiaj, e jest to pytka
pierwszego wyboru do obrbki zgrubnej i przerywanej.
wierzchni przyoenia. Specjalne zaszlifowanie krawdzi

skrawajcej zapewnia wysz wytrzymao. W rezultacie uzyskuje si krtszy czas przestojw i zwikszenie
wydajnoci.
Dostpne s dwa pomocnicze amacze wira GM
i MA, suce jako zapasowe do amaczy gwnych LM
i MM w zastosowaniach, w ktrych wymagana jest zarwno wysoka jako, jak i wydajno.
Pytki MC7015, MC7025 i MP7035 dostpne s w szerokim asortymencie rodzajw o geometrii negatywnej: od
CNMG do WNMG.
atwy wybr amacza wira

amacze wira, ktre mona stosowa w pytkach
MC7015, MC7025 i MC7035:
amacz wira typu LM do obrbki lekkiej z ostr
krawdzi skrawajc, ktra znacznie zmniejsza powstawanie zadziorw i ze zmiennym ktem natarcia wzdu krawdzi skrawajcej, w celu zapewniania wymaganej wytrzymaoci. Gwarantuje to wysz jako czci po obrbce;
amacz wira typu MM do obrbki redniej z krawdzi skrawajc o idealnej geometrii cina, uzyskanej
dziki zastosowaniu najnowszej analizy symulacyjnej.
W ten sposb zapewniono kontrol odksztace plastycznych, co z kolei gwarantuje dusz ywotno narzdzia
oraz zmniejsza wymagan liczb kompensacji promienia
narzdzia w trakcie eksploatacji;
amacz wira typu RM do obrbki zgrubnej. Aby
zapewni wytrzymao amacza na dziaanie si podczas
obrbki zgrubnej i przerywanej, wymagana jest bardzo
stabilna krawd. Stabilno uzyskuje si poprzez zastosowanie rnych ktw natarcia na narou i na po-
Al. Armii Krajowej 61

50-541 Wrocaw
tel. 71 335-16-20; fax 71 335-16-21
sales@mitsubishicarbide.com.pl
www.mitsubishicarbide.com
202
MECHANIK NR 3/2013
Zespolone narzdzia z listwami prowadzcymi

do obrbki skrzy przekadniowych
Pord nowych rozwiza w dziedzinie motoryzacji bardzo wan rol odgrywa obecnie skrzynia przekadniowa.
To podzesp majcy bezporedni wpyw na ekologiczno
i ekonomiczno pojazdu, w tym na: poziom emisji CO2,
zuycie paliwa oraz ogln sprawno energetyczn.
Aby zapewni naleyt dynamik oraz komfort jazdy,
a take ograniczy zuycie paliwa poprzez ogln wysok sprawno zespou napdowego, skrzynia przekadniowa musi by dobrana w sposb uwzgldniajcy moc
oraz moment obrotowy, jakim dysponuje zabudowany w pojedzie silnik. Wydajno oraz jako skomplikowanych
przekadni zaley w duej mierze od wzajemnej wsppracy jej podzespow, ktre powinny by precyzyjnie wykonane.
Obudowa skrzyni przekadniowej to niejako komponent
bazowy, w ktrym zabudowane s i podparte na oyskach
pozostae elementy przekadni. rednice podpr oyskowych musz by wykonane z zachowaniem wskich tolerancji wymiarowych oraz tolerancji pooenia.
Szczeglny nacisk kadzie si na rednic gniazd pod
oyska oraz rwnolego osi wakw napdzanego i napdzajcego.
Wymogi te, niezalenie od geometrii obudowy przekadni,
w peni speniaj narzdzia MAPAL wyposaone w listwy
prowadzce.
Narzdzia MAPAL z listwami prowadzcymi to rozwizania predestynowane do obrbki wykoczeniowej wysoko

dokadnych otworw, a wic rwnie otworw w obudowach
skrzy przekadniowych. Stabilne podparcie narzdzia w otworze przekada si na bardzo wysok dokadno obrbki
(okrgo i walcowo otworu, wsposiowo otworw stopniowanych oraz chropowato powierzchni), nieosigaln
w przypadku stosowania konwencjonalnych rozwiza narzdziowych.
Nawet wwczas, gdy obrbka gniazd pod oyska musi
odbywa si z obydwu stron (co jest uwarunkowane konstrukcj skrzyni przekadniowej) MAPAL oferuje rozwizania
pozwalajce na uzyskanie najwyszej jakoci obrbki.
Wyjtkowo tych rozwiza tkwi w sposobie ich funkcjonowania; polega on na obustronnym wprowadzeniu do
obudowy dwch oddzielnych czonw narzdzia, a nastpnie
ich sprzeniu za porednictwem czopa prowadzcego.
Czop prowadzcy podobnie jak w narzdziach wyposaony jest w precyzyjnie szlifowane listwy prowadzce i wprowadzany w oysko lizgowe drugiego czonu zespou narzdziowego. W ten sposb powstaje jeden zesp, ktrego
elementy podpieraj si wzajemnie, eliminujc ewentualne
niedokadnoci dwch przeciwlegych stron wywoywane nieregularnymi naddatkami lub bdami pooenia (nieprawidowy przyrzd mocujcy oraz sposb mocowania).
PRZYKAD OBRBKI SKRZYNIA PRZEKADNIOWA
Obrbce podlegaj otwory obudowy skrzyni przekadniowej o zakresie rednic 74 180 mm. Wymagana wsposiowo
otworw wynosi do 20 m. Do obrbki wykoczeniowej otworw wykorzystano narzdzie zespolone, wyposaone w listwy
prowadzce. Pocztkowo do obudowy wprowadzane s dwa czony narzdzia o przeciwnym kierunku skrawania, ktre
sprzga si ze sob. Nastpnie rozpoczyna si obrbka otworw oraz faz po obu stronach obudowy. Obrbka realizowana
jest na obrabiarce specjalnej, zintegrowanej z lini obrbkow.
Osignicie wymaganej wsposiowoci otworw oraz tolerancji wymiarowych, a take chropowatoci powierzchni nie
sprawia trudnoci i gwarantuje wysok stabilno procesu obrbki. Uzyskana chropowato powierzchni wynosi Ra = 0,4 m
i utrzymywana jest bardzo dugo, dziki zastosowaniu pytek skrawajcych z polikrystalicznym diamentem PKD.
Strona 1
Otwory
Narzdzie zespolone MAPAL do obrbki

obudowy skrzyni przekadni
74,6 0,01 / 147H7

/ 2 faza
Strona 2
89 0,1 / 157H8 / 174H9 / 179H7
/ 2 faza / 1 planowanie powierzchni
Prdko obrotowa n,
min1
1500
1500
Prdko posuwu vf,

mm/min
300
150
Prdko skrawania
vc, m/min
690
840
Materia skrawajcy
PKD
PKD
Czas gwny Th, s
15,4
6,8
Oczywicie, trwao pytek skrawajcych zaley od rednicy obrabianych otworw, ich dugoci oraz zastosowanych
parametrw skrawania. W rezultacie podczas obrbki otworw o duych rednicach, w ktrych wystpuje obrbka czciowo
przerywana, moliwe jest wykonanie 30 000 otworw, a w przypadku mniejszych otworw nawet 60 000.
Podany przykad obrbki dowodzi, e zastosowanie nowatorskich konstrukcji narzdziowych wykorzystujcych listwy
prowadzce pozwala na uzyskanie bardzo dobrych wynikw obrbki. Dziki dugoletniemu dowiadczeniu w dziedzinie
kompleksowej obrbki skrzy przekadniowych MAPAL dysponuje kompetencjami do opracowania kompletnych procesw
technologicznych. W ten sposb powstaj indywidualne, ekonomiczne rozwizania do rnych zastosowa.
Szczegowych informacji technicznych i handlowych udziela:
MAPAL Narzdzia Precyzyjne Sp. z o.o.

ul. Partyzancka 11, 61-495 Pozna
tel. 61 834 20 00 fax 61 834 20 01 e-mail: info@pl.mapal.com
MECHANIK NR 3/2013
203
Ekonomiczne frezowanie
z 4 krawdziami skrawajcymi
Kolejn innowacj z inkubatora produktywnoci firmy Pramet s frezy o kcie przystawienia 90 z dwustronnymi pytkami
LNGX 12 i LNGU 16. Cztery krawdzie skrawajce nie s nowoci w asortymencie pytek Pramet, niemniej jednak pytki te
zaskakuj uniwersalnoci zastosowa.
Konstrukcja pytek LNGX 120508ER-M o dugoci
krawdzi skrawajcej 9 mm pozwala oprcz frezowania
paszczyzn, odsadze, rowkw rwnie na frezowanie
interpolacj rubow, zagbianie pod ktem oraz powiercanie. Pytkami tymi mona usuwa wiksze iloci materiau rwnie na obrabiarkach o mniejszych mocach, za
przy jednakowej wydajnoci mona obniy zuycie energii. Wszystko to dziki pozytywnej geometrii narzdzia
oraz konstrukcji pytki. Szerokie ostrze dogadzajce pytek LNGX 12 umoliwia osignicie chropowatoci powierzchni obrobionej Ra 0,7 m w caym zakresie zalecanych posuww. Pytki LNGX 12 zalecane s zarwno do
lekkiej, jak i redniej obrbki materiaw z grup P oraz K.
Kolejna nowo to pytki LNGU 160708SR-M odznaczajce si wysok trwaoci, rwnie w niekorzystnych warunkach skrawania. Pytka ta ma krawd skrawajc o dugoci 13 mm i wzmocnione ostrze. Przeznaczona jest przede wszystkim do frezowania pasz-
czyzn, odsadze i rowkw. Pytki LNGX 12 oraz LNGU 16

produkowane s z zastosowaniem nowych materiaw
skrawajcych M9315 i M9325 z powok MT-CVD oraz
znanych wczeniej gatunkw 8215, 8230, 8240 z powokami PVD.
Pytki LNGX 12 mocowane s we frezach nasadzanych
40 110 mm, trzpieniowych 25 40 mm (trzpie walcowy i Weldon) oraz gowicach wkrcanych 32 i 40
mm. Do operacji frezowania interpolacj rubow, do
zagbiania pod ktem i stopniowego zagbiania zalecane s frezy trzpieniowe i wkrcane. Do pytek LNGU 16
oferujemy frezy 63 175 mm. Wszystkie frezy maj
wewntrzne kanaki do optymalnego chodzenia oraz odprowadzenia wirw. Technologia produkcji oraz obrbki
cieplnej dodatkowo zwiksza dokadno wykonania frezw. W poczeniu ze szlifowanymi obwodowo pytkami
LNGX 12 i LNGU 16 skutkuje to bardzo dobr dokadnoci wykonania obrabianego detalu.
Jeeli poszukujecie Pastwo uniwersalnego narzdzia do frezowania z ktem 90 oraz kadziecie nacisk
na ekonomik obrbki, to frezy z pytkami LNGX 12 i LNGU 16 stanowi wariant godny rozwaenia.
NARZDZIA FREZARSKIE Z PYTKAMI

+ 4 krawdzie skrawajce
+ Pozytywna geometria
- nisze siy skrawania
+ Szeroki segment dogadzajcy
- zapewnia wysok jako

powierzchni obrobionej
UNIWERSALNE
ZASTOSOWANIE:
frezowanie paszczyzn
frezowanie odsadze
i rowkw
www.pramet.com
DODATKOWE MOLIWOCI PYTEK

LNGX 12:
frezowanie interpolacj rubow
zagbianie pod ktem
stopniowe zagbianie
Pramet Sp. z o.o.
Aleja Jzefa Mireckiego 22 41-205 Sosnowiec
Tel.: +48 32 78-15-890, Email: pramet.info.pl@pramet.com
204
MECHANIK NR 3/2013
Wyznaczanie zalenoci matematycznej

do oblicze i analizy chropowatoci
powstaej w procesie toczenia
Determination of mathematical formula for the calculations and analysis
of surface roughness obtained during the turning
WOJCIECH STACHURSKI
STANISAW MIDERA *
Dokonano oceny wpywu wybranych warunkw obrbki

na chropowato powierzchni uzyskan w procesie toczenia
wzdunego. Ocen oparto na rwnaniach w postaci wielomianw potgowych, otrzymanych na podstawie wynikw
z przeprowadzonych bada eksperymentalnych. Badania
wykonano podczas toczenia stali wglowej C45 z udziaem
cieczy obrbkowej podawanej w trybie obfitym oraz bez
udziau cieczy obrbkowej. Zastosowano pytki skrawajce
z naroem promieniowym oraz pytki ostrzowe dogadzajce
typu Wiper. Nastpnie wykonano analiz uzyskanych zalenoci matematycznych oraz przeprowadzono ich weryfikacj
eksperymentaln.
SOWA KLUCZOWE: toczenie, chropowato powierzchni,
pytki Wiper
This article provides an assessment of the effect of selected
processing conditions on the value of the surface roughness Ra
during straight turning. The assessment is based on equations in
the form of power polynomials obtained from the results of
experimental tests. The tests were conducted while turning C45
carbon steel with the use of cutting fluid applied in ample quantities
and without cutting fluid. Standard geometry and Wiper geometry
inserts were applied. An analysis of the obtained mathematical
dependencies was provided along with experimental verification.
KEYWORDS: turning, surface roughness, Wiper insert
W celu zwikszania produktywnoci, firmy narzdziowe

wci udoskonalaj materiay narzdziowe: oferuj nowe
powoki na ostrza oraz modyfikuj geometri ostrzy pytek
skrawajcych. Zabiegi te umoliwiaj zwikszenie parametrw skrawania, ktre w liniowy sposb wpywaj na
wydajno obrbki.
Jednym z rozwiza, ktre umoliwiaj prac pytek
skrawajcych z wyszymi posuwami, przy zachowaniu
maej chropowatoci obrobionej powierzchni, s pytki
ostrzowe dogadzajce z geometri naroa typu Wiper
[1, 2]. W pytkach tego typu zmodyfikowano tradycyjne
naroe promieniowe, tak aby fragmenty krawdzi bezporednio ksztatujce powierzchni obrabian miay znacznie wikszy promie zaokrglenia lub byy prostoliniowe.
Zastosowanie takiej geometrii pozwala, przy dwukrotnym
zwikszeniu posuwu, na uzyskiwanie niektrych parametrw chropowatoci powierzchni, takich jak przy skrawaniu tradycyjn pytk. Prowadzi to do poprawienia
* Dr in. Wojciech Stachurski (wojciech.stachurski@p.lodz.pl),

dr in. Stanisaw Midera (stanislaw.midera@p.lodz.pl) Instytut
Obrabiarek i Technologii Budowy Maszyn Politechniki dzkiej
efektywnoci wytwarzania poprzez zwikszenie wydajnoci i obnienie kosztw produkcji [3]. Jednoczenie zachowanie tego samego posuwu pozwala, wedug danych
producentw [2], na dwukrotne zmniejszenie chropowatoci obrobionej powierzchni.
Z teoretycznego punktu widzenia o wysokoci chropowatoci powierzchni decyduj parametry geometryczne
naroa (promie naroa r, kt przystawienia r, pomocniczy kt przystawienia r) oraz parametr kinematyczny
posuw f. Z punktu widzenia technologa projektujcego
proces technologiczny obrbki, wan informacj jest
podanie zmierzonej (rzeczywistej) wysokoci chropowatoci, ktra na skutek oddziaywania czynnikw procesu
(np. narostu, zuycia, drga) jest 1,5 15 razy wiksza
od chropowatoci teoretycznej [1].
Jednym ze sposobw wyznaczania rzeczywistej chropowatoci powierzchni obrobionej jest wykorzystanie metody dowiadczalnej. Program bada dowiadczalnych
obejmuje zwykle wpyw parametrw skrawania, geometrii
ostrza, gatunku materiau obrabianego i narzdziowego
oraz oddziaywania cieczy obrbkowej. W tym celu okrela si zakres parametrw zmiennych procesu obrbkowego, przeprowadza z ich uyciem obrbk, a nastpnie
wykonuje pomiary chropowatoci powierzchni (np. z uyciem profilometru). Na podstawie programw komputerowych buduje si matematyczne modele wpywu technologicznych parametrw skrawania, uwzgldniajce wpyw
kilku czynnikw badanych jednoczenie. Na podstawie
modeli matematycznych dokonuje si symulacji w zoonym zbiorze czynnikw badanych, uzyskujc w ten sposb wartoci chropowatoci. Opracowane statystycznie
wyniki pomiarw chropowatoci powierzchni mog stanowi baz do analizy i oceny wpywu warunkw obrbki.
W artykule podano rwnania matematyczne suce do
wyznaczania chropowatoci powierzchni podczas toczenia wzdunego. Rwnania te posuyy do oceny wpywu
wybranych warunkw obrbki (prdko skrawania, posuw, promie naroa, rodzaj zastosowanej strategii podawania cieczy obrbkowej) na warto chropowatoci powierzchni.
Geometria ostrzy skrawajcych typu Wiper
Pytki skrawajce rni si midzy sob wielkoci,
ksztatem, uksztatowaniem powierzchni natarcia i krawdzi skrawajcych itp. Znormalizowane naroa wieloos-
WHERE QUALITY
COMES TOGETHER
Hexagon Metrology oferuje szeroki zakres produktw oraz
Hexagon Metrology stanowi cz Hexagon (na giedzie skan-
usug dla wszystkich zastosowa metrologii przemysowej
dynawskiej: HEXA B). Hexagon jest wiodcym, globalnym
w sektorach, takich jak: samochodowy, lotniczy, energetyczny
dostawc technologii projektowych, pomiarowych oraz wizu-
oraz medyczny. Wspomagamy naszych klientw informacjami
alizacyjnych, umoliwiajcym swoim klientom projektowanie,
z zakresu metrologii na wszystkich etapach cyklu produkcyj-
mierzenie i pozycjonowanie obiektw, a take obrbk oraz
nego od rozwoju projektu przez produkcj, monta a po
uaktualnianie danych.
kontrol kocow.
Dziki ponad 20 zakadom produkcyjnym oraz 70 centrom
Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego stoiska
pomiarowym, w ktrych dokonuje si serwisu i demonstracji
nr E13 w hali E podczas targw CONTROL-STOM, ktre
urzdze, a take sieci ponad 100 dystrybutorw na piciu
odbd si w Kielcach w dniach 19-21.03.2013.
kontynentach, pomagamy naszym klientom w peni kontrolowa ich procesy produkcyjne, poprawiajc jako produktw,
zwikszajc tym samym wydajno w zakadach produkcyjnych na caym wiecie. Aby uzyska wicej informacji, prosz
odwiedzi stron www.hexagonmetrology.com
Hexagon Metrology Sp. z o.o.
Biuro i sala demo w Warszawie:
Al. Jana Pawa II 41 L, 31-864 Krakw
ul. Cyprysowa 23B, 02-265 Warszawa
tel./fax. 12 647 08 27
tel. 22 500 28 62 / 22 500 28 63
tel.kom. 695 865 883
fax. 22 500 28 64
206
MECHANIK NR 3/2013
trzowych pytek do toczenia maj zwykle promie zaokrglenia ze zbioru liczb { 0; 0,2; 0,4; 0,8; 1,2; 1,6; 2; 2,4;
2,8; 3,2}. W odrnieniu od nich, naroa pytek typu Wiper
maj pomocnicze krawdzie wygadzajce w ksztacie uku
o bardzo duym promieniu zaokrglenia RbO i czasami
kilka pomocniczych promieni zaokrglenia naroa r 1 i r 2.
Przykad rozwizania geometrii typu Wiper dla naroa
pytki do toczenia przedstawiono na rys. 1.
Rys. 1.
Geometria
Wiper dla naroa
pytki TNMX
Modyfikacja pokazana na rys. 1 umoliwia uzyskanie

co najmniej dwukrotnie mniejszej chropowatoci powierzchni, przy tym samym posuwie lub dwukrotne zwikszenie posuwu z zachowaniem tej samej chropowatoci.
Naroa typu Wiper s stosowane w pytkach o rnych
ktach naroa r, mocowanych w narzdziach o rnych
ktach przystawienia r. Z tego powodu kty usytuowania przejciowych pomocniczych krawdzi skrawajcych
s optymalizowane dla okrelonego kta naroa pytki
i kta jej pooenia w gniedzie oprawki. Nieodpowiedni
dobr pytki z naroem Wiper i oprawki narzdziowej
moe pogorszy spodziewan jako powierzchni obrobionej i dokadno obrbki. Uksztatowanie pomocniczej
krawdzi wygadzajcej w ksztacie uku ma na celu
umoliwienie stosowania tych samych pytek z naroem Wiper do oprawek o rnych ktach przystawienia
[2, 4, 5].
Warunki bada eksperymentalnych
W wyniku bada eksperymentalnych zebrano dane
dotyczce warunkw obrbki oraz wartoci chropowatoci powierzchni, uzyskane podczas toczenia wzdunego
pytkami skrawajcymi o tradycyjnej geometrii oraz pytkami typu Wiper. Badania przeprowadzono dla dwch
strategii chodzenia i smarowania:
z udziaem cieczy obrbkowej w trybie obfitym (WM
Wet Machining);
bez udziau cieczy obrbkowej (DM Dry Machining).
Zebrane dane posuyy do wyprowadzenia zalenoci matematycznych w postaci wielomianw potgowych, umoliwiajcych obliczanie
chropowatoci powierzchni wyraonej parametrem Ra.
W trakcie bada toczono wzdunie prbki wykonane ze stali wglowej do ulepszania cieplnego C45
w stanie normalizowanym (twardo
17 19 HRC). Toczenie przeprowadzono na tokarce numerycznej
Haas SL10. Jako narzdzia uyto
skadanego noa tokarskiego do toczenia zewntrznego firmy Sandvik
(PTGNR 2020 K16 wg norm ISO)
[2] o kcie przystawienia r = 91 i kcie przyoenia

n = 0. W oprawce mocowano dwa rodzaje pytek skrawajcych wykonanych z wglikw spiekanych GC4215
z obszaru zastosowania P15 P20 [2]. Dla kadego rodzaju zastosowano dwie pytki o rnych promieniach
naroa r :
pytki o tradycyjnej geometrii
TNMG 16 04 04 PF (r = 0,4 mm),
TNMG 16 04 08 PF (r = 0,8 mm);
pytki dogadzajce o geometrii Wiper
TNMX 16 04 04 WF (r = 0,4 mm),
TNMX 16 04 04 WF (r = 0,8 mm).
Badania realizowano dla parametrw zestawionych
w tabl. I. Parametry zostay wybrane na podstawie danych producenta oraz wczeniejszych bada prowadzonych przez autorw [2, 6].
TABLICA I. Parametry skrawania
Jako konwencjonaln ciecz obrbkow zastosowano

emulsj Blasocut firmy Blaser Swisslube dostarczan do
strefy obrbki z wydatkiem 5 l/min.
Pomiary chropowatoci wykonano profilometrem T8000
firmy Hommelwerke. Do porwnywania uyto parametru Ra, powszechnie stosowanego do opisu chropowatoci w warunkach przemysowych [7]. Odcinek pomiarowy
Lt wynosi 4,8 mm i skada si z 6 odcinkw elementarnych Lc = 0,8 mm. Dla kadej mierzonej powierzchni wykonano trzy pomiary. Warto rednia z tych pomiarw
bya podawana jako warto chropowatoci mierzonej
prbki.
Na rys. 2 pokazano przykadowe profile chropowatoci uzyskane dla powierzchni toczonych pytk o standardowej geometrii (rys. 2a) i geometrii Wiper (rys. 2b)
z zastosowaniem nastpujcych warunkw obrbki:
ap = 1 mm, c1 = 550 m/min, f3 = 0,3 mm/obr, r = 0,8 mm,
bez udziau cieczy obrbkowej.
Z rysunku wynika, e profil chropowatoci odpowiadajcy pytce TNMX (Wiper) ma ok. 5-krotnie mniejsz
wysoko ni profil pytki TNMG. Potwierdzaj to wartoci
parametru Ra, wynoszce dla pytki TNMX 0,56 m,
za dla TNMG 2,87 m.
a)
b)
Rys. 2. Profil chropowatoci Ra: a) pytka TNMG, b) pytka TNMX (Wiper)
Niezwykle
odporny absolutny enkoder
ktry wytrzyma
wszystko
AUTOMATICON
Warszawa
1922.03.2013
Hala 3, st. G13
RESOLUTE
ETR
Zapraszamy !
Absolutny enkoder RESOLUTE ETR (rozszerzony zakres temperatury pracy)

przeznaczony do ekstremalnych zastowa
Lepsze wasnoci dynamiczne
Wiksze przyspieszenia
Doskonaa odporno
Doskonae sprzenie zwrotne

Wyjtkowa stabilno odczytu
Brak histerezy mechanicznej
Ultra wysoka dokadno

Dua rozdzielczo
Wyjtkowa powtarzalno
Lepsze parametry ruchu

Pynne sterowanie prdkoci
Mniejsze drgania i zakcenia
- Gwarantowane dziaanie w temperaturach -40 C

do +80 C
- System absolutnego przetwornika, nie wymaga
dodatkowych znacznikw referencyjnych czy
rezerwowego zasilania
- Rozdzielczo 1 nm przy prdkociach do 50 m/s
- Wyjtkowy wbudowany algorytm sprawdzania pooenia,
czynnie werykujcy kad pozycj
- Odporny na silne udary i wysokie poziomy drga

- Wyjtkowa odporno na zabrudzenia zapewniajca
wysok niezawodno w trudnych warunkach
- System bezdotykowego przetwornika mocowany
bezporednio na elemencie wykonawczym
- Bardzo niski bd cykliczny wynoszcy 40 nm
- Bardzo niski szum (zakcenia) wynoszcy mniej
ni 10 nm RMS
Aby uzyska wicej informacji, odwied witryn www.renishaw.com/ETR
Renishaw Sp. z o.o. ul. Szyszkowa 34, 02-285 Warszawa, Polska

T +48 22 577 11 80 F +48 22 577 11 81 E poland@renishaw.com
www.renishaw.pl
208
MECHANIK NR 3/2013
Wyznaczenie zalenoci matematycznych
Analiza uzyskanych zalenoci
Do wyznaczenia zalenoci matematycznych sucych

do obliczania parametru Ra wykorzystano oprogramowanie komputerowe SKZ opracowane w Instytucie Obrabiarek i TBM P [8, 9]. Program SKZ umoliwia wyznaczanie
wspczynnikw rwnania regresji. Procedur analizy regresji opracowano na podstawie algorytmu metody doczania i odrzucania zamieszczonego w [10].
Prac z programem rozpoczynano od wprowadzenia
danych wejciowych ( c, f, r ) z przygotowanego wczeniej pliku tekstowego oraz wybrania postaci funkcji regresji (Y1 = B0 + Suma (Bi Xi)).
Wybr wartoci krytycznych statystyki (Fkr ) dokonywany jest na poziomie istotnoci 0,4 i po wyznaczeniu
funkcji regresji zmieniany jest na warto 0,1. Obliczenia
rozpoczyna si od najprostszej funkcji regresji i kolejno
doczane s nowe czony. Gdy nowo doczony czon
obnia istotno czonu ju wprowadzonego, to ten nieistotny czon jest usuwany z funkcji regresji. Po wprowadzeniu wszystkich istotnych czonw, na ekranie monitora
wywietlany jest panel z podgldem wynikw oblicze.
Nastpnie zmniejszany jest poziom istotnoci. Procedura
koczona jest wydrukiem.
Analiza wspczynnikw przedstawionych w tabl. II wskazuje, e wartoci te rni si w zalenoci od zastosowanych metod podawania cieczy obrbkowej oraz rodzajw
pytek skrawajcych. Dotyczy to zarwno staych CR, definiujcych generalnie poziom uzyskanej chropowatoci powierzchni, jak i wykadnikw potgowych okrelajcych
wpyw poszczeglnych warunkw obrbki na ten poziom.
W wyniku oblicze, dla wszystkich rozpatrywanych
przypadkw, odrzucono wspczynnik f , co wskazuje na
brak wpywu prdkoci skrawania na chropowato powierzchni w badanym zakresie warunkw obrbki.
Wartoci wspczynnikw fr i ff rni si midzy sob,
przy czym im mniejsza warto wykadnika potgowego,
tym mniejszy wpyw danego parametru na poziom chropowatoci powierzchni.
Analizujc wspczynnik ff naley zauway, e dla
pytki Wiper (TNMX) podczas toczenia bez udziau cieczy
obrbkowej (DM) warto wykadnika potgowego jest
o 76 125% mniejsza ni dla pozostaych warunkw
obrbki. Wskazuje to na duo mniejszy wpyw posuwu dla
tego przypadku. Jednoczenie warto tego wykadnika
dla pytki Wiper (TNMX) podczas toczenia z udziaem
cieczy obrbkowej (WM) jest take mniejsza od wykadnikw wyznaczonych dla pytek TNMG (o narou promieniowym). Oba te przypadki wskazuj na mniejszy wpyw
posuwu na chropowato w przypadku pytek Wiper, co
wynika z ich specyficznej geometrii.
W przypadku wspczynnikw fr sytuacja jest analogiczna, przy czym zarwno dla obrbki WM, jak i DM
wykadniki potgowe przyjmuj wartoci duo mniejsze
(45 80%) ni dla pytek konwencjonalnych (TNMG). Taka waciwo wskazuje na mniejszy wpyw promienia
naroa na chropowato w przypadku pytek Wiper, co
wynika z ich geometrii.
Ostatecznie funkcja obiektu bada przyja posta:

(1)
gdzie: f posuw, mm/obr; r promie zaokrglenia
naroa, mm; prdko skrawania c m/min, CR staa
ujmujca wpyw pozostaych warunkw obrbki.
Wyznaczone na podstawie oblicze wartoci wspczynnikw oraz staych tej funkcji zestawiono w tabl. II.
TABLICA II. Wyznaczone wartoci staych i wspczynnikw przyjtej
funkcji bada
Wartoci wspczynnikw korelacji wielowymiarowej

naley uzna za bardzo dobre, biorc pod uwag duy
zakres zmiennoci wielkoci wejciowych.
Po podstawieniu wartoci liczbowych z tabl. II do funkcji obiektu bada (1) otrzymano:
dla WM
TNMG
(2)
TNMX
(3)
dla DM
TNMG
(4)
TNMX
(5)
Rys. 3. Wpyw parametrw skrawania na chropowato Ra: a) pytka

TNMG, b) pytka TNMX (Wiper)
CENTRUM METROLOGII,
SZKOLE I KALIBRACJI
Biuro Handlowe Karcz sp. z o.o.
najwikszy dystrybutor Mitutoyo w Polsce.
Mikroskop pomiarowy z procesorem danych
Mikrometr laserowy
20 lat dowiadczenia w metrologii

Wykwalifikowana
i profesjonalna kadra
Modernizacje, wykonania specjalne
Serwis i kalibracja
przyrzdw pomiarowych
Szkolenia metrologiczne
Serdecznie zapraszamy
do naszej sali szkoleniowo-prezentacyjnej!
Projektor pomiarowy z procesorem danych
Masz problem
z pomiarem?

Zapraszamy na targi
STOM-TOOL w Kielcach
w dn. 1921.03.2013
stoisko nr E-60
Wysokociomierz LH-600
Wicej informacji na temat przyrzdw pomiarowych, usug oraz
organizowanych szkole znajduje
si na stronie www.bhkarcz.pl.
Twardociomierze
BH Karcz sp. z o.o.

ul. J. Dbrowskiego 54a
34-120 Andrychw
tel. +48 33 875 83 86

fax.: +48 33 870 61 72
www.bhkarcz.pl
bhkarcz@bhkarcz.pl
210
Na rys. 3 pokazano wpyw parametrw skrawania

(r , f ) na warto chropowatoci powierzchni wyraonej parametrem Ra. Ograniczono si do pytki konwencjonalnej TNMG (rys. 3a) oraz pytki Wiper TNMX
(rys. 3b) w warunkach skrawania na sucho. Wykresy
opracowano dla trzech wartoci posuwu f (0,1; 0,2;
0,3) mm/obr i dwch wartoci promienia naroa r
(0,4; 0,8) mm.
Jak wynika z rys. 3 oraz zalenoci (4) i (5), przy staym
promieniu naroa, warto parametru Ra ronie wraz ze
wzrostem posuwu. Natomiast zwikszenie promienia naroa przy staym posuwie powoduje zmniejszanie chropowatoci powierzchni.
Poszczeglne parametry, zgodnie z zalenociami
(2) (5), wpywaj na wielko chropowatoci powierzchni w sposb wykadniczy. Powierzchnie na wykresie
przedstawiaj poziom chropowatoci powierzchni, jakiego naley oczekiwa w zalenoci od zmieniajcych si
warunkw obrbki.
Weryfikacja modelu matematycznego
Pomimo wysokich wartoci wspczynnikw korelacji
wielowymiarowej dla opracowanego modelu matematycznego, dokonano rwnie jego weryfikacji, polegajcej
na porwnaniu pomierzonych wartoci Ra z wartociami
obliczonymi w oparciu o ten model.
Na rys. 4 przedstawiono porwnanie obliczonych i pomierzonych wartoci parametru Ra podczas toczenia
MECHANIK NR 3/2013
Wnioski
Na podstawie analizy teoretycznej i bada eksperymentalnych opracowano zalenoci funkcyjne, umoliwiajce obliczanie chropowatoci powierzchni wyraonej
parametrem Ra podczas toczenia wzdunego stali C45
dla okrelonych parametrw geometrycznych i kinematycznych.
Analiza wykadnikw potgowych okrelajcych
wpyw poszczeglnych warunkw obrbki na poziom
chropowatoci powierzchni wykazaa, e promie naroa r i posuw f s parametrami najbardziej czuymi na
warunki obrbki. Zmniejszenie wartoci chropowatoci
powierzchni powinno odby si poprzez zastosowanie
mniejszych posuww i wikszych promieni naroa. W zakresie badanych parametrw, wpyw prdkoci skrawania
c na poziom chropowatoci jest niezaleny od zastosowanych warunkw obrbki.
Zastosowanie ostrzy typu Wiper umoliwia znaczne
(nawet czterokrotne dla rozwaanych warunkw obrbki)
zmniejszenie chropowatoci powierzchni, w porwnaniu
z ostrzami o tradycyjnym narou.
Opracowany model, dajcy moliwo obliczania parametru Ra, stwarza dobre podstawy do analizy procesu
toczenia. Dziki opracowanym zalenociom matematycznym mona, przynajmniej w pewnym zakresie, unikn
pracochonnych bada eksperymentalnych.
W dalszych pracach planuje si przeprowadzenie bada eksperymentalnych w szerszym zakresie parametrw skrawania, z zastosowaniem innych metod chodzenia i smarowania (np. metoda MQL), oraz zmian materiau obrabianego (np. stal stopowa).
LITERATURA
1. W. GRZESIK: Podstawy skrawania materiaw konstrukcyjnych. WNT Warszawa 2010.
2. SANDVIK, Katalog gwny, www.sandvik.com/pl.
3. P. CICHOSZ: Ekonomiczne aspekty doboru narzdzi skrawajcych do zadania produkcyjnego. Mechanik 10 (2004),
s. 642 647.
4. P. CICHOSZ: Ksztatowanie warstwy wierzchniej przedmiotw obrabianych ostrzami typu Wiper. I Konferencja Szkoy
Obrbki Skrawaniem Obrbka skrawaniem. Wysoka produktywno. Wrocaw 2007, s. 199 204.
5. P. CICHOSZ: Narzdzia skrawajce. WNT Warszawa 2006.
Rys. 4. Porwnanie wynikw oblicze i pomiarw chropowatoci:

a) pytka TNMG, b) pytka TNMX (Wiper)
wzdunego stali C45 z zastosowaniem pytki z naroem

konwencjonalnym (rys. 4a) oraz pytki z naroem Wiper
(rys. 4b). Wykresy wykonano dla obrbki na sucho (DM)
dla trzech wartoci posuwu (0,1; 0,2; 0,3) mm/obr i promienia naroa r = 0,4 mm.
Rnice pomidzy wielkociami zmierzonymi i obliczonymi s niewielkie i wahaj si w granicach 0,03 0,38 m.
Podobne rnice pomidzy wartociami pomierzonymi
i obliczonymi uzyskano dla innych prb. Potwierdza to
prawidowo opracowanego modelu.
6. B. KRUSZYSKI, W. STACHURSKI, P. ZGRNIAK: Wpyw

warunkw obrbki podczas toczenia ostrzami typu Wiper na
jako powierzchni obrobionej i siy skrawania. Inynieria
Maszyn 15(4) (2010), s. 7 19.
7. S. ADAMCZAK: Pomiary geometryczne powierzchni. Zarysy
ksztatu, falisto i chropowato. WNT Warszawa 2008.
8. S. MIDERA: Wpyw zmiennoci warunkw obrbki na przebieg si skrawania wzdu szlifowanego zarysu zba. Praca
doktorska (1998), d.
9. W. STACHURSKI, S. MIDERA, P. ZGRNIAK: Sia skrawania Fc podczas frezowania obwiedniowego k zbatych
z zastosowaniem wybranych metod chodzenia i smarowania. Archiwum Technologii Maszyn i Automatyzacji 30(4)
(2010), s. 37 46.
10. K. MACZAK: Technika planowania eksperymentu. WNT
Warszawa 1976.
MECHANIK NR 3/2013
211
O-INSPECT 322
kompaktowa multisensorowa maszyna pomiarowa
Carl Zeiss rozszerzy swoj lini pomiarowych maszyn
multisensorowych o O-INSPECT 322. Linia O-INSPECT czy
zalety pomiarw dotykowych oraz optycznych i reprezentowana jest teraz przez dwie maszyny: O-INSPECT 322
i O-INSPECT 442. Oba urzdzenia wykorzystuj te same
gowice i trzpienie pomiarowe, a rni si jedynie zakresem
pomiarowym.
W wielu branach produkowane czci s nie wiksze
ni do (np. telefon komrkowy czy implant). Maszyna O-INSPECT 322 o zakresie pomiarowym 300 200
200 mm jest idealna do tego typu przedmiotw. Jest
rwnie konkurencyjna cenowo w porwnaniu z optycznymi systemami pomiarowymi tej klasy. O-INSPECT 322
jest dostarczany standardowo zarwno z gowic optyczn, jak i ze skanujc gowic dotykow. Dostarczane
wraz z maszyn oprogramowanie CALYPSO w sposb
automatyczny czy wyniki pomiarw z obu tych rde.
Optyka telecentryczna
Optyka telecentryczna jest bardzo wymagajcym rozwizaniem i dlatego nie jest uywana w wikszoci optycznych
maszyn pomiarowych. W przeciwiestwie do standardowych obiektyww, w rozwizaniach telecentrycznych odlego do obiektu jest bez znaczenia, o ile mieci si w zakresie telecentrycznoci. Detale w obrazie z kamery s
zawsze mierzone bez znieksztace. O-INSPECT 322
jest standardowo wyposaony w 12-krotny zoom z wysokiej
klasy obiektywem telecentrycznym Carl Zeiss.
Pomiary 3D i skanowanie z minimalnymi siami nacisku

Tam, gdzie inne maszyny mog oferowa skanowanie
dotykowe i tym samym stosunkowo wysokie siy nacisku,
O-INSPECT 322 oferuje precyzyjne skanowanie z maymi naciskami. Gowica VAST XXT pozwala na zastosowanie si w zakresie do 1 mN. Dlatego te z O-INSPECT
moliwe s standardowe pomiary 3D, w ktrych okrela
si ksztat i pooenie. Jest to kluczowa korzy dla
uytkownikw, poniewa czci precyzyjne lub elementy
plastikowe s przewanie trjwymiarowe.
Precyzja nawet w trudnych warunkach termicznych

O-INSPECT 322 dziaa rwnie niezawodnie w rnych temperaturach otoczenia. Tam, gdzie inne maszyny
wymagaj pomieszcze klimatyzowanych, O-INSPECT
dostarcza niezawodne wyniki pomiarw w szerokim zakresie temperatur, a take moe by stosowany w warsztacie. Opcja TVA (dokadno w zmiennej temperaturze) zapewnia wyspecyfikowan dokadno w temperaturze do 26 C, a nawet 30 C. Operator zawsze zna
dokadno, z jak mona oczekiwa wynikw pomiarw.
O-INSPECT 322 jest wic idealnym rozwizaniem do
pomiarw w trudnych warunkach produkcyjnych.
Carl Zeiss Sp. z o.o.

Metrologia Przemysowa
ul. opuszaska 32, 02-220 Warszawa
tel. 22 881 02 49, -50, fax 22 848 23 53
e-mail: imt@zeiss.pl
www.zeiss.pl www.zeiss.pl/imt
212
MECHANIK NR 3/2013
Wpyw metody oraz warunkw obrbki strumieniowo-ciernej

na chropowato powierzchni pod powoki ochronne
Influence of the method and conditions of abrasive blasting
on the surface roughness for protective coatings
ROMAN CHUDY *
Przedstawiono wyniki bada powierzchni po obrbce strumieniowo-ciernej metod wirnikow oraz metod pneumatyczn. Wyznaczono zalenoci pomidzy zmiennymi warunkami obrbki a wartociami parametrw chropowatoci
w aspekcie przygotowania powierzchni pod powoki ochronne.
Zaproponowano sposb efektywnego oczyszczania powierzchni ze stali S235JR i S650MC kulkami staliwnymi i ksztatkami ceramicznymi.
SOWA KLUCZOWE: obrbka strumieniowo-cierna, oczyszczanie powierzchni
The article presents the results of investigation of the surface
roughness produced by airless shot blasting and pneumatic shot
blasting methods. The relationships between the working conditions of the surface roughness, in terms of surface preparation
for protective coatings were determined. Conditions for efficient
surface cleaning of S235JR and S650MC steels using hard cast
balls and Al2O3 ceramic pellets are proposed.
KEYWORDS: abrasive blasting, surface cleaning
Waciwe przygotowanie powierzchni metali pod powoki

ochronne jest podstawowym czynnikiem decydujcym
o jakoci powoki i jej trwaoci. Ocenia si, e 60 70%
szkd korozyjnych, np. w zabezpieczeniach stali, jest wynikiem nieodpowiedniego oczyszczenia podoa przed naoeniem powoki. Prawidowe przygotowanie podoa przed
naoeniem powoki ochronnej polega na cakowitym (lub
prawie cakowitym) usuniciu zanieczyszcze z powierzchni oraz uzyskaniu wymaganych, z punktu widzenia potrzeb nakadania powok ochronnych, chropowatoci i profilu chropowatoci powierzchni [1].
Zanieczyszczenia wpywaj ujemnie na zdolno
ochronn i dekoracyjn pokrycia malarskiego, jeli zostanie ono naoone na powierzchni metalu bez ich
uprzedniego usunicia. Powierzchnie wyrobw i konstrukcji metalowych wymagaj waciwego przygotowania powierzchni w zalenoci od rodzaju przewidywanej powoki
ochronnej. Dobr odpowiedniej metody oczyszczania powinien by uzasadniony stopniem zanieczyszczenia powierzchni, oczekiwanym efektem uzyskanym po oczyszczaniu (profil powierzchni, stopie oczyszczenia), moliwociami zastosowania danej metody oraz opacalnoci ekonomiczn [2].
Podstawow metod oczyszczania i przygotowania powierzchni pod powoki ochronne jest obrbka strumieniowo-cierna, czyli uderzanie strumieniem cierniwa, charakteryzujcym si wysok energi kinetyczn, w powierzchni, ktra ma by przygotowana [3].
W praktyce mona zauway, e ocena stanu przygotowania powierzchni koncentruje si gwnie na osigniciu
wymaganego stopnia czystoci St dotyczcego oczyszczania rcznego oraz z wykorzystaniem narzdzi o napdzie mechanicznym lub stopnia czystoci Sa dotyczcego
* Mgr in. Roman Chudy (r.chudy@po.opole.pl) doktorant w Katedrze Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji Politechniki
Opolskiej
obrbki strumieniowo-ciernej (wg PN-EN ISO 8501-1:2008 wyrnia si cztery stopnie czystoci). Naley
zauway, e rwnie istotne jak stopie czystoci powierzchni s parametry chropowatoci oraz krzywa udziau
materiaowego.
Warunki bada
Badania dowiadczalne zostay przeprowadzone
w okrelonych warunkach obrbki. Oczyszczanie metod
strumieniowo-ciern przeprowadzono na oczyszczarkach wirnikowej oraz pneumatycznej. Obrbka za pomoc oczyszczarki wirnikowej jest bardzo skuteczna i wydajna. W metodzie tej cierniwo wyrzucane jest na obrabian powierzchni za pomoc turbin wyposaonych
w opatki rzutowe. Oczyszczanie odbywa si w obiegu
zamknitym w komorze roboczej. Do przygotowania prbek uyto automatycznej oczyszczarki wielowirnikowej
typu CHH-125V/H firmy SBM (rys. 1) o nastpujcej charakterystyce technicznej:
liczba wirnikw 12 szt. o rednicy 500 mm,
moc turbiny rzutowej 15 kW,
maksymalne wymiary oczyszczanego przedmiotu:
7,5 4,4 m.
Rys. 1. Schemat obrbki strumieniowo-ciernej w oczyszczarce wirnikowej
Podczas badania uyto dwch programw pracy obrabiarki. Oczyszczane powierzchnie zostay poddane obrbce w czasie ok. 160 s oraz 320 s.
W pneumatycznej obrbce strumieniowo-ciernej strumie powietrza jest zasilany cierniwem, a nastpnie
mieszanin powietrza ze cierniwem kieruje si z du
prdkoci z dyszy na oczyszczan powierzchni (rys. 2).
Powierzchni prbek oczyszczono stosujc:
cinienie robocze: 6 bar,
dysze o rednicy: 14 mm dla rutu staliwnego i 6 mm
dla ksztatek elektrokorundu.
Rys. 2. Schemat oczyszczania strumieniem powietrzno-ciernym
MECHANIK NR 3/2013
213
TABLICA I. Warunki oczyszczania powierzchni
Pozostae warunki podano w tabl. I. Prbki oczyszczano do czystoci co najmniej Sa2 1/2, ale w badaniach
osignito nawet stopie czystoci Sa3.
Materiaem obrabianym byy elementy ze stali S235JR
i S650MC. Niestopowa stal konstrukcyjna S235JR jest
stosowana najczciej na mao odpowiedzialne konstrukcje w budownictwie oglnym i przemysowym. Natomiast
S650MC jest stal konstrukcyjn o podwyszonej granicy
plastycznoci, przeznaczon do obrbki plastycznej na
zimno, z ktrej wykonuje si konstrukcje podwozi koparek, dwigw i maszyn budowlanych [2].
Do przygotowania powierzchni prbek uyto rutu staliwnego kulistego oraz ksztatek z elektrokorundu zwykego. rut staliwny to cierniwo metalowe wielokrotnego
uytku o twardoci 390 530 HV (40 51 HRC) zalecane
do oczyszczarek wirnikowych. Wykorzystywany jest do
oczyszczania odleww, usuwania zgorzeliny oraz kulowania. Podczas eksperymentu wykorzystano rut o frakcji S460, co odpowiada rednicy kulek 1,180 mm.
Elektrokorund zwyky, brzowy jest materiaem twardym
(ok. 1355 HV), atwoskrawalnym. Gwnym jego skadnikiem (powyej 95%) jest Al2O3. Elektrokorund jest cierniwem powszechnie stosowanym do oczyszczania elementw ze stali, materiaw nieelaznych oraz ich stopw, a take dekorowania i grawerowania szka, kamienia oraz tworzyw sztucznych. W dowiadczeniu uyto
trzech frakcji elektrokorundu: F60 (0,212 0,300 mm),
F120 (0,090 0,125 mm) oraz F180 (0,063 0,090 mm).
Pomiary chropowatoci wykonano na profilometrze stykowym TOPO-01P. Parametry chropowatoci 2D okrelono na odcinku pomiarowym o dugoci 2,5 mm.
Wyniki bada
Badania dowiadczalne miay na celu wyznaczenie
zalenoci pomidzy wartociami parametrw chropowatoci a zmiennymi parametrami obrbki strumieniowo-ciernej. Analizie porwnawczej poddano powierzchnie
otrzymane w wyniku obrbki strumieniowo-ciernej dwiema metodami. Zmierzone wartoci parametrw chropowatoci podano na rys. 3. W wartociach parametru Rz
(wg ISO 4287) mona zauway znaczn rozbieno
pomidzy wysokoci chropowatoci powierzchni obrabianych rutem staliwnym a ksztatkami z elektrokorundu.
Rozbienoci pomidzy grupami powierzchni oczyszczanymi rnymi cierniwami s spowodowane gwnie wielkoci ziarna ciernego uytego podczas obrbki. W grupie powierzchni oczyszczanych metod wirnikow wysz warto parametru Rz uzyskano podczas duszego
czasu dziaania strumienia rutu na powierzchni. Analizujc parametr Ra mona zauway znaczne rozrzuty
jego wartoci dla prbek obrabianych rutem staliwnym
kulistym i elektrokorundem. Najwiksze rnice pionowych parametrw chropowatoci wystpuj po obrbce
Rys. 3. Wartoci parametrw chropowatoci: a) Ra, Rz, b) Rku, Rsk

Numer prby 1 12, jak w tabl. II
TABLICA II. Gatunki stali i warunki obrbki
rutem staliwnym kulistym, w szczeglnoci podczas obrbki na oczyszczarce wirnikowej w czasie 320 s oraz na
oczyszczarce pneumatycznej.
Parametr Rku jest miar nachylenia krzywej rozkadu
gstoci amplitudowej wartoci rzdnych profilu [4]. Warto parametru Rku powyej 3 oznacza ostre rowki i wierzchoki profilu. Wartoci takie uzyskano dla powierzchni
po obrbce rutem staliwnym kulistym na oczyszczarce
pneumatycznej oraz powierzchni ze stali S650MC po
obrbce elektrokorundem F120 i F180. Warto parametru Rku poniej 3 uzyskano dla pozostaych powierzchni,
co oznacza du liczb niewielkich i zaokrglonych wierzchokw. Ujemna warto parametru Rsk oznacza koncentracj materiau w pobliu wierzchokw profilu.
Porwnujc wybrane profile powierzchni po obrbce
strumieniowo-ciernej (rys. 4) mona stwierdzi, e na
ksztat profilu najwikszy wpyw maj wielko oraz rodzaj uytego materiau ciernego. Im mniejsza granulacja
cierniwa, tym profil staje si agodniejszy. Tendencja ta
utrzymuje si dla obu gatunkw oczyszczanej stali.
Analizujc krzywe udziau materiaowego (rys. 5 i 6
oraz tabl. III i IV) mona zauway, e dla obrbki
metod pneumatyczn elektrokorundem (dla wszystkich
uytych granulacji) oraz rutem staliwnym kulistym,
a take metod wirnikow przyjmuj one ksztat degresywno-progresywny. Odnotowano znaczce rnice
wartoci parametrw Mr1 i Mr2, czyli udziaw materiaowych odpowiadajcych gbokoci rdzenia chropowatoci Rk [4]. Niewielka warto parametru Rk oraz dua
rnica pomidzy parametrami Mr1 i Mr2 wskazuj na
du nono powierzchni. Parametr Rk wykazuje nisze wartoci dla prbek obrobionych ksztatkami z elekt-
214
MECHANIK NR 3/2013
a)
rokorundu. Wyniki bada wskazuj na wysok nono

powierzchni po obrbce strumieniowo-ciernej przedstawionymi metodami, w szczeglnoci powierzchni oczyszczonej ksztatkami z elektrokorundu.
b)
Podsumowanie
c)
d)
Rys. 4. Profile powierzchni stali S235JR po obrbce strumieniowo-ciernej metod: a) wirnikow w czasie 160 s, b) pneumatyczn
rutem staliwnym, c) pneumatyczn elektrokorundem F60, d) pneumatyczn elektrokorundem F180
TABLICA III. Wyniki pomiarw chropowatoci powierzchni po obrbce
rutem staliwnym
Gwnymi czynnikami wpywajcym na ksztat profilu

s wielko oraz ksztat medium ciernego. Do czynnikw porednich wpywajcych na profil powierzchni
obrabianego elementu mona zaliczy metod obrbki
oraz parametry procesu. Elementy wykonane z materiaw o lepszych wasnociach mechanicznych wykazuj
nisze wartoci pionowych parametrw chropowatoci.
Elementy obrabiane oczyszczark wirnikow wykazuj
nisze parametry chropowatoci w porwnaniu z elementami obrabianymi metod pneumatyczn z uyciem jednakowego cierniwa. Na podstawie przedstawionych wynikw bada mona zauway wzrost wartoci pionowych parametrw chropowatoci wraz z rosncym czasem oczyszczania.
Powszechnie przyjmuje si, e parametr Rz nie powinien przekracza a gruboci caej suchej powoki malarskiej. Otrzymane wyniki bada wskazuj, e powierzchnie
oczyszczone rutem oraz najgrubsz frakcj elektrokorundu speniaj te wymagania. W tabl. V przedstawiono zalecenia procesu przygotowania powierzchni stali
S235JR oraz S650MC pod rne powoki. Wytyczne
mona rwnie zastosowa do stali o porednich lub
podobnych waciwociach mechanicznych.
TABLICA V. Zalecane metody oczyszczania
Rys. 5. Krzywe udziau materiaowego po obrbce strumieniowociernej rutem staliwnym: a) stali S235JR metod wirnikow, b) stali
S235JR i S650MC metod pneumatyczn
Numery prb 1 6, jak w tabl. III
TABLICA IV. Wyniki pomiarw chropowatoci powierzchni po obrbce
ksztatkami z elektrokorundu
Aby dobra odpowiedni metod oczyszczania strumieniowo-ciernego, naley wzi pod uwag aspekt
ekonomiczny oraz moliwoci wykorzystania danej metody. Udowodniono, e oczyszczanie metod wirnikow
moe by wydajniejsze ni metod pneumatyczn nawet
do pidziesiciu razy [5]. Metoda wirnikowa pozwala
rwnie uzyska powtarzalny profil powierzchni oraz wyszy stopie oczyszczenia (Sa3).
LITERATURA
Rys. 6. Krzywe udziau materiaowego po obrbce strumieniowo-ciernej metod pneumatyczn ksztatkami z elektrokorundu: a) stali
S235JR , b) stali S650MC
Numery prb 1 6, jak w tabl. IV
1. W. MILEWSKI: Powoki ochronne. Inynieria powierzchni, (2010)1,

s. 56-61.
2. R. CHUDY: Technologia i optymalizacja warunkw obrbki powierzchni pod powoki ochronne. Praca magisterska. Politechnika
Opolska 2012.
3. PN-EN ISO 8504-2:2002 Przygotowanie podoy stalowych przed
nakadaniem farb i podobnych produktw Metody przygotowania
powierzchni Cz 2: Obrbka strumieniowo-cierna
4. S. ADAMCZAK: Pomiary geometryczne powierzchni. WNT Warszawa 2008.
5. T. PIOSIK, P. ZYZAK: Wybrane zagadnienia obrbki strumieniowo-ciernej. Materiay VII Konferencji Odlewniczej TECHNICAL,
Nowa Sl, 2004.
MECHANIK NR 3/2013
215
FARO Edge - pierwsze na

ZLHFLHUDPLSRPLDURZH]
ZEXGRZDQ\PNRPSXWHUHP
:\SUyEXMSRQDGGRW\NRZ\FKIXQNFMLUDPLHQLD
SRF]\QDMFRGSRGVWDZRZ\FKSRPLDUyZDNRF]FQDZHU\NDFMLPRQWDXXU]G]HQLDF]\
MHJRNRQJXUDFML
1RZ\HNUDQGRGLDJQR]RZDQLDSRND]XMHX\WNRZQLNRPZF]DVLHU]HF]\ZLVW\PPLQXVWDZ LHQLD
WHPSHUDWXU\VSUDZG]DSRSUDZQRPRQWDX
PLQLPDOL]XMFZS\Z\]]HZQWU]L]DSHZQLDMF
RSW\PDOQHUH]XOWDW\SRPLDURZHRUD]RV]F]G]DMF
F]DVLSLHQLG]H
:LFHMLQIRUPDFMLRUDPLRQDFKSRPLDURZ\FK)$52
http://europe.faro.com/pl-PL/produkty/metrologia/
ramie-pomiarowe-faroarm
=JRVLSREH]SDWQHELOHW\QDWDUJL
postman-pl@faroeurope.com
7DUJL6720722/
+DOD&6WRLVNR&
.LHOFH

216
MECHANIK NR 3/2013
Drzwi otwarte DMG / MORI SEIKI we Pfronten 2013

Tradycyjnie ju, jak co roku, firma DMG / MORI SEIKI
zaprosia swoich klientw na cieszc si duym powodzeniem wystaw maszyn do fabryki we Pfronten (Niemcy). DECKEL MAHO Pfronten jest najwikszym zakadem
Grupy DMG / MORI SEIKI znanym przede wszystkim
z produkcji 5-osiowych centrw obrbkowych; zatrudnia
okoo 1200 pracownikw.
W dn. 29.01 2.02 br. na powierzchni 4300 m2 zaprezentowano 72 obrabiarki. Wrd nich znalazo si
6 premier wiatowych: centrum obrbkowe DIXI 210 P,
poziome centrum obrbkowe DMC 80 H linear, centra
obrbkowe DMC 65 FD monoBLOCK i DMC 125 FD
monoBLOCK oraz tokarki CTX Beta 2000 i NLX 2500.
Rekordowa liczba zwiedzajcych 6078 (w tym 300 osb
z Polski) miaa wic okazj zapozna si z najnowszymi
produktami koncernu.
Magazyn narzdzi z robotem w DMU 600 P moe pomieci nawet

222 narzdzia
Wystawa zostaa podzielona na tematyczne sektory,

w ktrych zaprezentowano rozwizania m.in. dla bran
motoryzacyjnej, lotniczej i medycznej. Bardzo duym
zainteresowaniem odwiedzajcych cieszy si, zorganizowany po raz pierwszy, oddzielny sektor powicony
zintegrowanej automatyzacji; na 680 m2 zaprezentowano
11 rnych systemw automatyzacji.
DMU 600 P do obrbki komponentw o masie do 75 t
Obecny na wystawie pan Zbigniew Nadstawski, Prezes Zarzdu polskiego zakadu produkcyjnego FAMOT
Pleszew Sp. z o.o. i DMG / MORI SEIKI Polska Sp. z o.o.,
firmy odpowiedzialnej na polskim rynku za sprzeda obrabiarek caej Grupy DMG / MORI SEIKI, stwierdzi, e
Obrabiarki DMG / MORI SEIKI ciesz si z roku na rok
coraz wikszym zainteresowaniem, a fakt produkcji obrabiarek serii ecoline w Polsce, ze wzgldu na ceny
sprzeday, serwis i czci zamienne jest gwarancj dobrej obsugi klienta.
Jak deklarowa podczas konferencji prasowej Dr. Rudiger Kapitza, Prezes Zarzdu koncernu GILDEMEISTER,
obie firmy przeznaczyy w ostatnim czasie na badania
i rozwj 100 mln i; kada po 50 mln i. Potwierdza to
innowacyjno obu firm oraz due znaczenie staego
rozwoju konstrukcji i technologii. Wskaza rwnie na
dobre wyniki partnerskiej wsppracy DMG i MORI SEIKI
i przedstawi strategi rozszerzenia wsppracy obu firm
na caym wiecie. Podczas wystawy sprzedano 574 obrabiarki o wartoci 150 mln i.
Sektor maszyn ecoline
Oba koncerny spodziewaj si zwikszenia obrotw po

najbliszych targach, ktre odbd si w Azji: TIMTOS
na Tajwanie (5 10 marca 2013), INTERMOLD w Korei
(12 16 marca 2013) i CIMT w Pekinie (22 27 kwietnia
2013).
Monika Kaczmarek
Optyczne systemy pomiarowe OGP

Od projektorw profili do multisensorycznych maszyn pomiarowych. Cz. 2
Obecnie optyczne maszyny pomiarowe OGP (Optical Gaging Products) s wyznacznikiem trwaoci,
dokadnoci i uniwersalnoci. Najwyszy poziom wykonania, w poczeniu z najnowszymi osigniciami
techniki komputerowej, umoliwi stworzenie niezwykle bogatej oferty urzdze z rwnie obszern ofert
opcjonalnych akcesoriw. Zaawansowane opcje multisensoryczne, a wic czce w jednym urzdzeniu
zrnicowane metody pomiaru, s obecnie wyznacznikiem kierunku rozwoju optycznych systemw pomiarowych.
Poza tradycyjn metod pomiaru optycznego z wykorzystaniem kamery CCD, OGP umoliwia zastosowanie gowic laserowych w dwch odmianach:
laser triangulacyjny DRS (Dynamic Range Sensor) znakomicie sprawdza si podczas skanowania
powierzchni i profili z wysok rozdzielczoci (do
0,125 m przy zakresie 300 m);
sonda laserowa, tzw. TTL (Through the Lens)
emituje wizk pokrywajc si z osi obiektywu poprzez soczewki TeleStar. Rozwizanie to sprawdza
si znakomicie w pomiarach elementw metalowych
obrabianych maszynowo, gdzie w wyniku odbicia
od gadkich powierzchni wiato ulega rozproszeniu.
Laser TTL, w zalenoci od rodzaju zastosowanej
soczewki, ma zakres 400 2000 m, przy rozdzielczoci 0,2 0,5 m, powodujc bd graniczny na poziomie 2,0 5,0 m.
Przegld bezstykowych sond dostpnych na maszynach OGP zamyka interferometryczny sensor wiata
biaego Rainbow Probe. Odbite od powierzchni
mierzonej wiato biae trafia do detektora, a zaobser-
wowane przesunicia zmiany widma zamieniane s

na dane pomiarowe.
Oprcz pomiarw przy uyciu kamery CCD najczciej stosowane s popularne sondy stykowe TP20
i TP200 firmy Renishaw. Mniejsze maszyny wyposaone
s w adapter umoliwiajcy bezporednie podczenie
wspomnianych sond, natomiast duy model Vantage
650 moe zosta wyposaony nawet w gowic PH10.
Firma OGP rozszerza moliwoci pomiarw stykowych o wasn sond, tzw. pirkow (Feather Probe).
Charakteryzuje si ona niespotykanie ma si nacisku rzdu 0,00001 N, umoliwiajc pomiary stykowe elastycznych materiaw.
Wrd dostpnych opcjonalnych rozwiza rozszerzajcych moliwoci optycznej maszyny pomiarowej
wymieni naley take stoliki obrotowe, dodajce
kolejne (jedn lub dwie) osie maszyny. Firma OGP
oferuje kilka modeli stolikw, ktrych parametry dobierane s do przewidywanego obcienia oraz oczekiwanej dokadnoci indeksowania. Moliwe s take
kombinacje dwch stolikw.
Bogata oferta rozwiza multisensorycznych czyni
z optycznych maszyn pomiarowych urzdzenia uniwersalne, ktre mona zastosowa do najbardziej
zoonych i trudnych zada pomiarowych. Poczenie
kamery z sondami stykowymi i laserowymi stwarza
niemal nieograniczone moliwoci pomiaru wymiarw,
ksztatu i parametrw powierzchni w jednym planie
pomiarowym. Elementem dopeniajcym caoci jest
oprogramowanie MeasureMind 3D Multisensor, ktre pozwala w peni wykorzysta moliwoci, jakie daje
technika multisensoryczna.
218
MECHANIK NR 3/2013
Techniki wspomagania projektowania

wyrobw z tworzyw sztucznych
Aplikacja do doboru tworzyw polimerowych do wybranych zastosowa
Design of plastic parts support techniques IT solutions for right polymer choice
JACEK SZCZERBA *
Coraz szersze moliwoci stosowania tworzyw sztucznych

powoduj cigy wzrost oczekiwa i wymaga rynku,
gwnie w aspektach jakociowych, ekonomicznych oraz
estetycznych. Pamitajc, e obszary stosowania tworzyw
wi si z kad dziedzin ludzkiego ycia i zdrowia,
waciwy dobr materiau staje si kwesti kluczow. Przedstawiono moliwoci wspomagania projektowania wyrobw
z tworzyw z wykorzystaniem aplikacji www.genplast.pl
SOWA KLUCZOWE: Genplast, tworzywa sztuczne, materiay
polimerowe
Rapid global development of plastics and their applications determine higher expectations and market demands. Those factors apply
to plastics quality, economics and aesthetic appearance. Assuming
obvious facts that plastics are now present in almost all spheres of
human life and health, the right selection of the right plastics is
essential. In our article you will find what are the possibilities to
support plastic parts design by using application www.genplast.pl
KEYWORDS: Genplast, Plastics, Polymer Materials
Sektor przetwrstwa tworzyw sztucznych jest obecnie

najbardziej dynamicznie rozwijajcym si obszarem naszej gospodarki. Moliwoci oferowane przez tworzywa
sztuczne powoduj cigy wzrost oczekiwa i wymaga
rynku.
Skutkuje to koniecznoci dysponowania przez konstruktorw wyrobw wiedz interdyscyplinarn dotyczc: waciwoci tworzyw sztucznych, ich zastosowania i uytkowania, warunkw ich przetwrstwa (warunkw
ksztatowania wyrobu), jak te wynikowych cech uytkowych. Jeeli pamitamy, e obszary stosowania tworzyw wi si praktycznie z kad dziedzin ludzkiego
ycia i zdrowia, waciwy dobr materiau staje si kwesti kluczow.
Utworzona platforma zintegrowanych e-usug przeznaczona dla brany tworzyw sztucznych www.genplast.pl,
oferuje wszystkim uytkownikom moliwo korzystania
z doradztwa dotyczcego doboru tworzyw sztucznych
do finalnych aplikacji (oprogramowania uytkowego), ich
waciwoci i moliwoci stosowania oraz zapewnienie
klientom dostpu do narzdzi wspomagajcych faz projektowania wyrobw z tworzyw sztucznych, a take ich
produkcj i eksploatacj.
* Mgr in. Jacek Szczerba (jacek.szczerba@genplast.pl)
GENPLAST Sp. z o.o., Rzeszw
Platforma umoliwia prawidowy dobr materiau (tworzywa sztucznego) do odpowiedniej technologii przetwrstwa oraz optymalizacj tego procesu, szczeglnie
pod ktem funkcjonalnoci, warunkw uytkowania, jak
i w aspekcie ekonomicznym, w tym:
weryfikacj parametrw uytkowych (zalety i wady)
dla caego spektrum tworzyw,
dobr waciwych materiaw (tworzyw sztucznych)
do odpowiednich aplikacji,
optymalizacj ekonomicznych aspektw wyboru materiau,
walidacj zaoe konstrukcyjnych i technologicznych dla rnorodnych moliwoci zastosowa,
eliminacj wad przetwrczych, doradztwo technologiczne.
Cao e-usugi ma budow moduow. W dalszej
czci artykuu przedstawiono charakterystyk najistotniejszych elementw wchodzcych w skad serwisu
www.genplast.pl
Modu Waciwoci jest narzdziem umoliwiajcym zapoznanie si z szerokim spektrum waciwoci
znanych (ponad 200 rekordw) grup tworzyw i polimerw
(fizykochemiczne, mechaniczne, elektryczne, termiczne,
optyczne, odporno chemiczna itp.) podzielonych zasadniczo na: 1) Kauczuki & Elastomery, 2) Tworzywa Termoplastyczne, 3) Tworzywa Termoutwardzalne.
Prezentowane w nim zasoby obejmuj m.in.:
informacje na temat metod otrzymywania wybranych
rodzajw materiaw,
charakterystyk waciwoci,
opis mocnych i sabych stron produktw,
parametry procesowe do charakterystycznych technologii przetwrstwa,
zastosowania,
gwne kryteria stosowania,
informacje na temat struktury fizykochemicznej,
indeks cen.
Modu umoliwia take rozszerzanie bazy danych o istniejce na rynku gatunki i typy tworzyw, dziki czemu
producenci i dystrybutorzy mog prezentowa swoje wyroby w okrelonych grupach produktw.
MECHANIK NR 3/2013
219
Archiwalne
roczniki
Mechanika
od 2004 r.
na pytach CD
w formacie PDF
mona zamawia na
Cena brutto 1 rocznika 50 z
220
MECHANIK NR 3/2013
Narzdzie moe by stosowane do weryfikacji zaoonego z gry materiau do danej aplikacji jako przegld
jego waciwoci.
Sztuczne Zagadnienia Oglne (ICS 83.080.01), 2) Tworzywa Sztuczne Tworzywa Termoutwardzalne (ICS
83.080.10), 3) Tworzywa Sztuczne Tworzywa Termoplastyczne (ICS 83.080.20).
Modu Szukaj. Majc dostpn ca baz danych

tworzyw i polimerw, moemy wybra kilka parametrw
(np. 3), bdcych w naszym przekonaniu kluczowymi
w aspekcie waciwego wyboru materiau okrelajc dla
nich warto minimaln i/lub maksymaln.
Wszystkie parametry, ktre mog zosta uznane przez
uytkownika za kryteria wyszukiwania, maj stosowne
objanienia i zasady ich interpretowania.
Na potrzeby zaawansowanego przeszukiwania bazy,
stworzono moliwo dodatkowego kryterium zapytania
w postaci obszaru zastosowa (brana) i aplikacji uytkowych (sektor), charakterystycznych dla danego materiau (polimeru, tworzywa).
Ponadto, w celu uatwienia procesu wyszukiwania,
dokonano podziau zakresu wartoci wszystkich parametrw na odpowiednie przedziay. Wprowadzenie
kryteriw wyszukiwania przez uytkownika stanowi
filtr bazy danych, a uzyskana w ten sposb odpowied
jest list tworzyw speniajcych oczekiwania uytkownika.
Modu Jednostki suy do przeliczania jednostek powizanych zarwno w ukadzie metrycznym (SI), jak
i (US). Zawiera on narzdzie do konwersji jednostek
zgrupowanych w jedenastu kategoriach tematycznych
(cinienie, czas, dugo, energia, masa, moc, objto,
powierzchnia, prdko, temperatura, udarno).
Modu Porwnaj suy do rwnoczesnego porwnywania kluczowego spektrum waciwoci dla wybranej
grupy tworzyw. Uytkownik ma moliwo wyboru kilku
gatunkw tworzyw i jednoczenie kilku waciwoci.
dajc porwnania wybranego spektrum waciwoci
dla wyselekcjonowanych tworzyw, otrzymujemy w odpowiedzi ich porwnanie, przedstawione w formie tabelarycznej oraz wykres w postaci radarowej. Jednoczenie
moliwa jest wielowariantowa zmienno stawianych zapyta, zmierzajca do znalezienia waciwej i szybkiej
odpowiedzi.
Kadorazowo, po sformuowaniu zapytania oraz wygenerowaniu wynikw (odpowiedzi), uytkownik ma moliwo rekonfiguracji swojego zapytania (zmiana waciwoci i ich wartoci), a take zapisywania i wydruku
generowanych zestawie oraz wykresw.
Dane prezentowane na wykresach s porwnywane
(odnoszone) do wartoci maksymalnej dla danego parametru, spord wybranej do zestawienia grupy tworzyw
i waciwoci, ktra jest traktowana jako 100%.
W przypadku, gdy warto danego parametru dla okrelonego gatunku materiau jest przedziaem (warto minimalna warto maksymalna), na wykresach prezentowana jest warto rednia z tego przedziau. Gdy dokonujemy wyboru parametrw majcych jedynie opisowy
charakter (np. Odporno Na Sterylizacj), przyjmujemy
do ich wizualizacji nastpujce definicje: ZA (A) 20%,
ZADOWALAJCA (B) 40%, DOBRA (C) 60%, DOSKONAA (D) 80%.
Modu Standard jest zestawieniem najczciej stosowanych norm w metodach bada waciwoci i wyrobw
z tworzyw sztucznych. Zosta w nim przedstawiony aktualny stan norm, skupiajcy akty normatywne zaliczane do
trzech dziaw wedug klasyfikacji ICS, tj.: 1) Tworzywa
Modu Laboratorium jest narzdziem umoliwiajcym

prowadzenie wasnego laboratorium w zakresie definiowania wyrobw, przyporzdkowywania aktw normatywnych do wykonywanych bada, generowania, zapisywania, archiwizowania i przeszukiwania dziennika z wynikami pomiarw (bada laboratoryjnych), jak rwnie prostych oblicze statystycznych, analizy i porwnywania uzyskiwanych rezultatw. Daje moliwo konfiguracji kluczowych parametrw zgodnie ze specyfik dziaalnoci
stosujcego j przedsibiorstwa.
Modu Expert suy do analizy wad wyrobw z tworzyw sztucznych, uwzgldniajc najczciej wystpujce
wady wyrobw wtryskiwanych. Uytkownik moe zapozna si z przyczynami problemw, metodami ich eliminacji, jak rwnie uzyska porad lub opini innych uytkownikw serwisu, a take podzieli si z innymi swoimi
dowiadczeniami.
W formie tabelarycznej zosta przedstawiony wpyw
parametrw przetwrczych na wady wyprasek, w celu
umoliwienia ich eliminacji. Zaprezentowano te wizualizacj najczciej spotykanych wad wyrobw wtryskiwanych.
W obrbie moduu s prezentowane materiay o charakterze poradnikw i dydaktyczne zwizane z technologiami
przetwrstwa tworzyw sztucznych.
Dziki analizie wad produkowanych wyrobw z tworzyw sztucznych, uytkownik bdzie mg okreli prawdopodobne przyczyny zej jakoci uzyskanego wyrobu
i znale sposb wyeliminowania wad wyrobu w celu
uzyskania produktu o dobrych (satysfakcjonujcych producenta i docelowego odbiorc) parametrach jakociowych.
PRZYKAD: Dobr tworzywa do produkcji elementw krzeseek (kubekw) stadionowych
Naley zwrci uwag, e najczciej definiowanymi
wymogami w odniesieniu do tej grupy wyrobw, s waciwoci uytkowe gotowego wyrobu, tj.:
dobra wytrzymao mechaniczna (gwnie udarno) w szerokim zakresie temperatur uytkowania.
Ten aspekt wie si przede wszystkim z ekspozycj
gotowego wyrobu na dziaanie czynnikw atmosferycznych (temperatura otoczenia okrelana z reguy w przedziale 30 +80C) oraz z potencjalnymi aktami wandalizmu. Czstokro stosuje si dodatkowe rozwizania
konstrukcyjne (uebrowania, zapraski, konstrukcje metalowe) skutkujce wiksz odpornoci siedziska na zniszczenie;
15-17
2013

EUROTOOL
18.

BLACH-TECH-EXPO

5.

! "
Salon Technologii CAx

Salon Kooperacji

Otwarcie:
www.expo.krakow.pl
wiosna 2014
Otwarcie:
wiosna 2014
222
MECHANIK NR 3/2013
POLIPROPYLEN (PP)
POLIAMID 6 (PA6)
MOCNE STRONY
dobra odporno chemiczna na dziaanie wikszoci zwizkw organicznych

dobra odporno na korozj napreniow
oraz na dziaanie czynnikw rodowiskowych
dobra odporno na sterylizacj (para)
dobra odporno zmczeniowa
doskonaa charakterystyka przetwrcza
doskonae waciwoci dielektryczne
moliwo dopuszczenia do kontaktu z ywnoci
moliwo czenia, zgrzewania, spawania itp.
niska masa waciwa
niski koszt
stabilno waciwoci mechanicznych i elektrycznych w kontakcie z wilgoci
wysza, w porwnaniu z polietylenem, sztywno
bardzo dobra estetyka powierzchni

dobra odporno na cieranie
dobra odporno na uderzenie, rwnie w niskich temperaturach
dobre pynicie, atwo przetwrstwa
dobre waciwoci elektroizolacyjne
doskonaa odporno na dziaanie paliw i olejw
dua wytrzymao i sztywno w wysokich
temperaturach
SABE STRONY
brak odpornoci na dziaanie silnie utleniajcych kwasw
krucho w temperaturach poniej 20 C
maa odporno na dziaanie promieniowania UV
niska odporno na zarysowanie
nisza, w porwnaniu z homopolimerami, temperatura ugicia pod obcieniem (HDT)
ograniczona odporno na dziaanie podwyszonych temperatur
pcznienie pod wpywem dziaania chlorowanych rozpuszczalnikw i zwizkw aromatycznych
skurcz wtrny w zalenoci od udziau fazy
krystalicznej
za adhezja farb
dua chonno wilgoci

konieczno suszenia materiau przed przetworzeniem
nieodporny na dziaanie silnych kwasw nieorganicznych
niska stabilno wymiarowa
dua odporno barwy i koloru na dziaanie czynnikw atmosferycznych (w tym promieniowania UV).
Waciwe zabezpieczenie tworzywa przed szkodliwym
dziaaniem czynnikw atmosferycznych (m.in.: promieniowaniem UV), powodujcych przyspieszenie procesw
starzenia, wywouje konieczno stabilizacji materiaw
polimerowych przy uyciu odpowiedniego rodzaju stabilizatorw. Spord nich, oprcz typowych stabilizatorw
UV/LS, wyrni naley tzw. antyoksydanty (antyutleniacze) zabezpieczajce przed destrukcyjnym oddziaywaniem tlenu na makroczsteczki;
podwyszona odporno na dziaanie pomienia
(ognia). Powszechnym bdem producentw siedzisk
stadionowych jest okrelanie produkowanych przez nich
wyrobw jako niepalne. Naley mie wiadomo, e
wszystkie tworzywa sztuczne s palne (w zalenoci od
warunkw ekspozycji i temperatury), a mona jedynie
zwikszy ich odporno na dziaanie ognia. To z kolei
wie si z wielkociami charakteryzujcymi ich samoistn zdolno do podtrzymywania pomienia (wskanik tlenowy LOI), jak rwnie ze sposobem i szybkoci rozprzestrzeniania si ognia (klasa palnoci).
Przy doborze materiau niezwykle istotnym aspektem
jest brak emisji toksycznych dymw w trakcie spalania.
Trzeba pamita, e uycie pewnych typw antypirenw
(pochodnych fluorowcw, fosforu) powoduje wyrane
zmniejszenie palnoci modyfikowanego produktu, ale rwnoczenie wywouje powstanie silnie toksycznych gazw i zwikszenie zawartoci dymw w produktach spalania, co ma due znaczenie dla okrelonych zastosowa
polimerw (wyposaenie wntrz,

elementy statkw, samolotw, samochodw itp.) i jest rwnie istotne;
estetyka (jako) powierzchni.
Oprcz typowych wymaga dotyczcych kolorystyki i faktury powierzchni,
za istotn kwesti uwaa si take
odporno na zabrudzenie oraz dziaanie detergentw (rodkw czyszczcych). Istotna jest take wysoka
stabilno parametrw w zrnicowanych temperaturach, dobra odporno
chemiczna oraz dobra przetwarzalno. Ze wzgldu na ochron rodowiska, obligatoryjnym wymogiem jest
brak zawartoci metali cikich zgodnie z dyrektyw ROHS (m.in. kadmu
i oowiu).
W sferze projektowania wyrobu
pojawi si take niezwykle istotne
aspekty, zwizane z ergonomi
oraz funkcjonalnoci wyrobu, majce bezporedni zwizek z jego
konstrukcj. Zestawienie tych waciwoci, w poczeniu z aspektem
ekonomicznym, niejako wymusio
moliwe do zastosowania w tym obszarze aplikacyjnym dwa tworzywa:
1. POLIAMID 6
najczciej typ o standardowej lub podwyszonej
lepkoci wzgldnej polimeru (2,7 3,0);
zawierajcy antypireny (rodki opniajce rozprzestrzenianie si pomienia), pozwalajce na uzyskanie klasy
palnoci V2, V1 lub V0 (wg normy UL94), ewentualnie B1
(wg DIN 4102) dla okrelonej gruboci ksztatki (wyrobu);
o podwyszonej odpornoci (stabilnoci) na dziaanie warunkw atmosferycznych (w szczeglnoci wiata
i promieniowania UV);
barwiony w masie.
2. POLIPROPYLEN
najczciej kopolimer blokowy PP, ze wzgldu na
wiksz udarno, szczeglnie w niskich temperaturach;
czsto, dla nadania odpowiedniej (wyszej) sztywnoci, napeniony talkiem lub kred (10 30%);
zawierajcy antypireny (rodki opniajce rozprzestrzenianie si pomienia), pozwalajce na uzyskanie klasy
palnoci V2, V1 lub V0 (wg normy UL94), ewentualnie B1
(wg DIN 4102) dla okrelonej gruboci ksztatki (wyrobu);
o podwyszonej odpornoci (stabilnoci) na dziaanie warunkw atmosferycznych (w szczeglnoci wiata
i promieniowania UV);
barwiony w masie.
PRZYPADEK 1: Zaawansowany stan wiedzy konstruktora
w zakresie tworzyw sztucznych, ich waciwoci i doboru
optymalnego materiau do projektowanego detalu (wyrobu);
umiejtno wskazania kluczowych wymaga poczona
z parametryzacj wartoci (zdefiniowaniem wymaga).
Zapraszamy do udziau w kolejnej edycji!
th
6. Midzynarodowe
Targi Obrabiarek, Narzdzi
i Technologii Obrbki
uSDG]LHUQLND
722/(;
tereny targowe: Expo Silesia Sp. z o.o

Centrum Targowo-Konferencyjne
ul. Braci Mieroszewskich 124
41-219 Sosnowiec
6RVQRZL F
kontakt: Agnieszka Cielik

tel. 32 78 87 539 , fax 32 78 87 522
kom. 510 031 475
e-mail: agnieszka.cieslik@exposilesia.pl
6$/21:,5727(&+12/2*,$
ponownie podczas Targw TOOLEX metody i narzdzia do wirtualizacji procesw,
CAD/CAM/CAE, rapid prototyping, metrologia przemysowa
Brana spotyka si w Sosnowcu!
www.toolex.pl
224
MECHANIK NR 3/2013
Dziaanie 1a: wybieramy Modu Szukaj, wskazujcy kluczowe wymagania wzgldem docelowego materiau.
Wynik: Otrzymujemy zestawienie materiaw speniajcych wymagania okrelone w zapytaniu. Na wizualizacji
mamy widoczny indeks kosztw wskazanych materiaw.
Absorpcja wilgoci
Dziaanie 1b: moemy dokona porwnania zaproponowanych materiaw lub te zapozna si ze szczegow charakterystyk kadego z materiaw widocznych w zestawieniu.
PRZYPADEK 2: Niski stan wiedzy konstruktora w zakresie tworzyw sztucznych, ich waciwoci i doboru
optymalnego materiau do projektowanego detalu (wyrobu).
Dziaanie 2a: wybieramy Modu Szukaj, wskazujc docelow aplikacj.
Kategoria: Meble | Podkategoria:
Siedziska Stadionowe
Min. temp. pracy cigej
Gsto
Modu Younga
Polipropylen
Skurcz przetwrczy
Poliamid 6 (PA 6 (HI)
Polipropylen,
kopolimer blokowy (PP-B)
Poliamid 6 (PA 6)
Rys. 1. Graficzna prezentacja i porwnanie wybranych waciwoci dla tworzyw wskazanych

przez uytkownika (aplikacja siedziska stadionowe; PA6 vs. PP)
Zestawienie wynikw zapytania

Absorpcja wilgoci
Odporno na sterylizacj
Modu Younga
Akrylonitryl / Butadien / Styren (ABS)
Polieteroimid (PET)
Gsto
Skurcz przetwrczy
PC/ABS (PC/ABS)
Poliamid 6 (PA 6)
Polimer ciekokrystaliczny (LCP)
Rys. 2. Porwnawcza wizualizacja waciwoci wybranej grupy materiaw
Wynik: Zaprezentowano
spektrum
materiaw rekomendowanych do wybranej aplikacji; 17 wynikw odpowiedzi lokowanych w dwch grupach produktw: 1) POLIAMIDY (PA6/PA6.6)
modyfikowane udarnociowo, typy
wzmacniane i napeniane mineraami,
gatunki niepalne oraz 2) POLIPROPYLENY (homo- i kopolimery) modyfikowane udarnociowo, typy wzmacniane i napeniane mineraami. W zestawieniu widoczny jest take indeks
kosztw (IK) wskazanej przez narzdzie grupy materiaw.
Nastpnym krokiem konstruktora
powinna by weryfikacja waciwoci wybranej grupy materiaw, ze
szczeglnym uwzgldnieniem ich
sabych i mocnych stron.
Dziaanie 2b: przechodzimy bezporednio do Moduu Waciwoci
(klikajc nagwek z nazw tworzywa
wybranego w Module Szukaj). Tu,
oprcz szczegowego opisu zwizanego z charakterystyk tworzywa,
znajdujemy zestawienie sabych i mocnych stron danego tworzywa, dajce
moliwo porwnania wytypowanych przez narzdzie materiaw
(wskazanych do zastosowania).
Dziaanie 2c: moliwo wizualizacji grupy parametrw wybranej przez
uytkownika spord materiaw
wskazanych w pierwotnym zapytaniu
do bazy (rys. 1).
Moliwe jest take (Modu Porwnaj) zestawienie i wizualizacja waciwoci wybranej grupy materiaw
stanowicych potencjalny obszar
zainteresowania (rys. 2).
Platforma zintegrowanych e-usug
dla brany tworzyw sztucznych
www.genplast.pl otrzymaa Medal
XVI Midzynarodowych Targw
Przetwrstwa Tworzyw Sztucznych
i Gumy PLASTPOL 2012 w Kielcach, w kategorii Techniki specjalne, pomiarowe, komputerowe.
MECHANIK NR 3/2013
225
Nowoci firmy
Nowe produkty zapewniajce
bezpieczestwo w pojazdach
szynowych
Nowy przewd sygnaowy z rodziny Chainflex CFSPECIAL.414 (rys. 1)
powsta na potrzeby ruchomych systemw zasilania w pojazdach szynowych.
Materia paszcza zewntrznego tego
przewodu nie zawiera halogenu, nie
podtrzymuje palenia, nie jest toksyczny
i charakteryzuje si nisk gstoci
dymu (spenia wymagania w zakresie
ochrony przeciwpoarowej zgodne z DIN
5510). Do typowych zastosowa w pojazdach szynowych nale przyczeniowe
listwy bezpieczestwa w drzwiach automatycznych, skadane i rozsuwane stopnie czy te regulacja siedze motorniczych.
bazuj na samosmarownych nakrtkach

z tworzywa sztucznego, dziki czemu przez
cay okres ich uytkowania nie zachodzi
konieczno zewntrznego smarowania.
lejnych aplikacjach. Obecnie prowadniki

zamknite, wykonane z odpornego na wysokie temperatury materiau igumid HT,
wytrzymuj bombardowanie gorcych
wirw o temperaturze do 850 C.
W 2010 r. zaprojektowano prowadnik
RX o ulepszonej szczelnoci i elastycznoci (rys. 3). Powstrzymuje on metalowe
wiry i odpryski, a take oleje i ciecze
chodzco-smarujce (testy IP40). Dziki
specjalnemu profilowi zewntrznemu,
wszystkie wiry niezalenie od ksztatu
zelizguj si z niego.
Rys. 2. Nowe napdy rubowe Drylin z samosmarownymi nakrtkami z tworzywa sztucznego
Rys. 1. CFSPECIAL.414 nowy przewd sygnaowy
25 lat szczelnych, otwieranych

prowadnikw firmy
Konstruktorzy i wykonawcy pojazdw

szynowych maj dodatkowo do dyspozycji szeroki program przewodw sterowniczych: ekranowane i nieekranowane
przewody z rodziny CF98/CF99 oraz
CF9/CF10.
Bezobsugowe i niewymagajce
smarowania napdy rubowe przeksztacaj ruch obrotowy w ruch liniowy.
Nowe napdy rubowe Drylin (rys. 2)
W 1987 r. firma
zaprezentowaa
pierwszy otwierany prowadnik kryty
serii R 68, umoliwiajcy przesy energii
i sygnaw do ruchomych elementw maszyn, nawet w niesprzyjajcych warunkach. Jego idea doskonale si sprawdza
gwnie wrd producentw i uytkownikw obrabiarek.
Produkt by wci doskonalony, co otworzyo mu drog do zastosowania w ko-
Rys. 3. Prowadnik RX o profilu chronicym przed

przywieraniem wirw jest w 99% szczelny (testy
V NORD CERT GmbH)
IP40 TU
Oprcz serii RX niemal wszystkie serie

z szerokiego programu moduowych prowadnikw przewodw firmy
s dostpne w wariancie zamknitym, wyposaonym w otwierane pokrywy z tworzywa
sztucznego. Prowadniki zamknite s rwnie dostpne w wersji konfekcjonowanych ready chain z przewodami, wtyczkami i innymi niezbdnymi elementami.
Wydajne energetycznie-prowadniki:
!
o
w
no
!
o
w
no
!
wo
o
n
!
o
w
no
E2/000
E4.1
P4
Dziaanie zielonych punktw dostrzegamy dopiero przy paceniu rachunkw za prd: oszczdno 57%
mocy napdowej poprzez zmniejszenie tarcia dziki prowadnikom rolkowym. Teraz opcjonalnie jeszcze
wicej prowadnikw od igus. Zapytaj nas o prbki! Konfigurowane w minuty, dostarczone w godziny,
stworzone na lata.
Prosimy nas odwiedzi: Automaticon Hol, Stoisko E1
.pl/moje-prowadnikiod24h
Tel. 22 863 57 70 Faks 22 863 61 69 Pon. Pitek 8.00 20.00, Sob. do 12.00 plastics for longer life
226
MECHANIK NR 3/2013
APRO seminaria firmy Bystronic Polska

Firma Bystronic Polska cyklicznie organizuje spotkania z klientami, podczas ktrych
przedstawia nowe produkty. W lutym br. odbyy si 4 spotkania powicone technologii
wykrawania laserowego, w rnych miejscach Polski, aby klienci mogli wybra dogodn
dla siebie lokalizacj: w okolicach Eku (5.02), Radomia (7.02), Warszawy (12.02)
oraz Poznania (21.02). W seminariach wzio udzia cznie ok. 100 uczestnikw.
Tym razem atrakcj by wykad pt. Laser najwikszy? wynalazek XX wieku, prowadzony przez
prof. dr hab. in. Grzegorza Karwasza z Instytutu
Fizyki Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu.
Profesor interesujco, przystpnie i dowcipnie opowiada o pocztkach, rozwoju, budowie i zastosowaniu
laserw w przemyle.
Prof. dr hab. in. Grzegorz Karwasz
Nastpnie Regionalny Dyrektor Sprzeday Micha

Greczny zaprezentowa now wycinark laserow
firmy Bystronic ByAutonom 3015, ktra zostaa
nagrodzona (w kategorii Technologia wycinania) na
targach Euroblech 2012 w Hanowerze. Jest to autonomiczna maszyna, ktra w poczeniu z automatycznymi moduami ByTrans, ByTower i ByCell moe pracowa w systemie automatycznego zaadunku,
rozadunku i magazynowania materiau oraz wycitych
elementw. Ponadto, przy zmianie gruboci citego
materiau, system automatycznie reguluje ustawienie
ogniskowej, wybiera odpowiedni dysz tnc i automatycznie j centruje. Dziki zastosowaniu dodatkowej, 9-calowej kasety optycznej zwikszono prdkoci
cicia grubszych materiaw w zakresie 18 25 mm.
Wycinarka laserowa ByAutonom 3015
Odbya si rwnie premiera polskiej wersji najnowszej generacji oprogramowania do cicia i gicia
BySoft 7 ktre pracuje na aktualnej wersji SolidWorks 2D i 3D. BySoft generuje optymalny rozkad
czci na arkuszu, z uwzgldnieniem bezpiecznych
odlegoci midzy detalami. Oprcz moduw: obrbki arkuszy, obrbki profili oraz gicia, oprogramowanie zawiera modu menedera produkcji, ktry suy do zarzdzania i planowania procesem produkcji
na kilku maszynach lub do monitorowania pojedynczej maszyny.
Dyrektor Sprzeday Krzysztof Tomaszewski
zwrci szczegln uwag suchaczy na odpowiedni
wybr maszyny w zalenoci od profilu produkcji.
Bystronic ma w ofercie zarwno wycinarki laserowe
z rezonatorami gazowymi CO2, jak i wiatowodowe typu Fiber, a take wodno-cierne Waterjet.
Ju w 2007 roku na targach w Stuttgarcie Bystronic
po raz pierwszy zaprezentowa kompletn maszyn
produkcyjn z wizk laserow przesyan wiatowodami.
Bystronic sprzedaje swoje maszyny cznie z technologi. Wybr rda promieniowania laserowego
powinien zalee od planowanego zakresu wykorzystania danej maszyny. Laser typu Fiber najlepiej sprawdza si przy ciciu cienkich blach o gruboci
0,5 4,0 (6,0) mm prdkoci cicia bd zalene
rwnie od stopnia skomplikowania detalu. Laser
gazowy CO2 korzystniej zastosowa do cicia grubszych i rnych rodzajw blach. Reasumujc, wybr
rda promieniowania zastosowanego w urzdzeniu
musi by poprzedzony dogbn analiz profilu planowanej produkcji.
Irena Dziwiszek
Oprogramowanie BySoft
Indywidualne rozwizania produkcyjne

Obecnie producenci coraz czciej stawiaj na rozwizania produkcyjne dostosowane do ich indywidualnych
potrzeb. Kustomizacja rozwiza pozwala efektywniej wykorzystywa moce produkcyjne, a jednoczenie zaoszczdzi
czas oraz pienidze. Naprzeciw tym potrzebom wychodzi Delcam z zaawansowanymi rozwizaniami CAD/CAM, ktre
pozwalaj na realizacj indywidualnych potrzeb. Jednym z tych rozwiza jest system CAM Delcam PowerMILL.
Delcam PowerMILL jest jedn z czoowych
aplikacji CAM, doskonale rozpoznawaln na
rynku. Jego wysoka pozycja wynika z: unikalnej
kombinacji zrnicowanych strategii obrbkowych, krtkich czasw obliczania trajektorii narzdzia, elastycznoci edycji cieek, penej kontroli kolizji oraz systemu automatycznego unikania kolizji. Cechy te oraz przyjazny dla uytkownika interfejs sprawiy, e Delcam PowerMILL
jest chtnie stosowany jako podstawowy system
CAM w narzdziowniach i zakadach produkcyjnych. Rozbudowane makra, szablony oraz wtyczki zawarte w Delcam PowerMILL pozwalaj
na automatyzacj specjalistycznych procesw
lub samoczynne obliczanie cieki narzdzia.
Delcam PowerMILL jest z zaoenia oprogramowaniem o otwartej architekturze, ktre pozwala na tworzenie szablonw dopasowanych do operacji produkcyjnych stosowanych w Twojej firmie.
Szablony zawarte w Delcam PowerMILL pozwalaj na
standaryzacj parametrw cieki narzdzia. Delcam PowerMILL daje take moliwo definiowania parametrw za pomoc formu. Moliwe jest np. okrelenie szerokoci skrawania jako wartoci procentowej rednicy narzdzia w taki sposb, aby moga by ona automatycznie obliczana za kadym
razem, gdy uytkownik aktywuje nowe narzdzie. Ustawianie
szablonw w Delcam PowerMILL zwiksza efektywno
programowania poprzez redukcj wymaganej liczby klikni
oraz zmniejsza szans wystpienia bdu spowodowanego
przez czowieka.
Indywidualny
szablon obrbkowy
w Delcam PowerMILL
Paski narzdzi. Delcam PowerMILL daje moliwo

atwego tworzenia paskw narzdzi, aby jeszcze bardziej
zmniejszy liczb czynnoci wymaganych do stworzenia
operacji, w szczeglnoci dla najczciej uywanych funkcji
zawartych w menu Delcam PowerMILL. Uywanie zindywidualizowanych paskw narzdzi sprawia, e programowanie staje si szybsze oraz atwiejsze.
Indywidualne paski narzdzi
Makra zawieraj sekwencje komend, ktre automatyzuj

proces programowania. Moliwe jest tworzenie makr poprzez
nagrywanie nastpujcych po sobie operacji w Delcam PowerMILL lub te poprzez bezporednie wpisywanie komend do
edytora tekstowego. Makra pozwalaj rysowa, ustala dobiegi, wybiegi oraz poczenia, ustawia preferencje przy generowaniu kodu NC, definiowa regularnie uywane sekwencje itd.
Delcam PowerMILL pozwala na stosowanie zaawansowanych makr w celu automatyzacji procesu podejmowania decyzji
poprzez kreowanie zapyta o dane wejciowe. Rozbudowane
ptle IF-ELSEIF-ELSE oraz inne wyraenia jzykw programowania steruj kolejnoci operacji, ktre wykonuje Delcam
PowerMILL w zalenoci od odpowiedzi uytkownika.
Wtyczki pozwalaj na kompleksowe dopasowanie tego, w jaki sposb uytkownik wsppracuje z programem.
Wtyczki automatyzuj programowanie w ten sam sposb co
makra, a w tym samym czasie pozwalaj na stworzenie
graficznego interfejsu uytkownika, ktry jest w peni zintegrowany z Delcam PowerMILL.
Wtyczki mog odpowiada na zdarzenia wystpujce
w programie, ale take kreowa polecenia, umoliwiajc
szybsz ni w tradycyjnych aplikacjach Visual Basic (VB)
komunikacj z uytkownikiem. Menader wtyczek pozwala
uytkownikowi kontrolowa, ktre z nich s aktualnie wczone. Wtyczki musz by napisane w jzyku obsugujcym
.NET, np. C# lub Visual Basic.
Indywidualna wtyczka do tworzenia tekstu

Opracowaa: Beata Kozio
228
MECHANIK NR 3/2013
hyper MILL 2013 z hyper CAD-S

Klasa systemu CAM, czyli jego moliwoci i osigana efektywno pracy, zaley od wsppracujcego z nim
rodowiska CAD. Dlatego nieodcznym elementem kadego systemu CAM jest platforma CAD. W tym roku
firma OPEN MIND producent oprogramowania hyperMILL wykorzystujc wieloletnie dowiadczenie w integracji
systemu CAM, udostpni now platform CAD hyperCAD-S stworzon specjalnie na potrzeby hyperMILL.
Gwne zalety hyperCAD-S to:
wysoka jako jdra graficznego programu, umoliwiajca swobodn prac z duymi modelami CAD,
64-bitowa architektura systemu, ktra pozwala na
szybkie i wielowtkowe obliczenia oraz wykorzystanie
technologii procesorw wielordzeniowych,
moliwo pracy z kilkoma dokumentami jednoczenie,
Rys. 2. Strategia ze zmienn gbokoci skrawania ap
Dziki zastosowaniu zmiennej gbokoci toczenia

ap w znaczny sposb zmniejsza si zuycie pytki
podczas skrawania. Na rys. 3 wida rnice w zuyciu pytek przy zastosowaniu standardowej (staej)
i zmiennej gbokoci skrawania ap.
Rys. 1. Okno programu hyperMILL 2013 z hyperCAD
dostpno w jdrze graficznym CAD specjalnych obiektw CAM

(cieki narzdzia, wywietlanie grafiki itd.),
moliwo stosowania wielokrotnych filtrw (kolory, warstwy), a take
zmiany wymiarw geometrycznych
lub wartoci indywidualnie zdefiniowanych przez uytkownika.
a)
b)
Przykadowe nowe funkcje

w cyklach toczenia
w hyperMILL 2013
Zmienna gboko toczenia
W nowej wersji hyperMILL 2013 pojawiy si nowe funkcje w cyklach toczenia. W wersji 2013 moliwe jest
zastosowanie strategii toczenia, ktra
pozwala na ustawienie zmiennej gbokoci toczenia (zmienny parametr ap).
Rys. 3. Zuycie pytki: a) stae ap, b) zmienne ap
MECHANIK NR 3/2013
229
Zmiana posuwu na konturze toczenia

Dotychczas, gdy technolog chcia wprowadzi inn
warto posuwu na rnych obszarach toczenia, konieczne byo zastosowanie kilku cykli (zada toczenia).
W hyperMILL 2013 moliwe jest wprowadzenie w jednym cyklu toczenia kilku parametrw skrawania dla jednego konturu. Dziki temu, uytkownik moe w jednej
operacji dostosowa posuw do danego narzdzia, w zalenoci od warunkw skrawania lub koniecznoci uzyskania odpowiednich parametrw obrabianej powierzchni.
AUTOMATYZACJA.
STANDARYZACJA.
ELIMINOWANIE
NIEPRODUKTYWNYCH PRZEJAZDW.
Q
Q
Q
Q
Technologia cech
Rozbudowana baza narzdzi
czenie zada
Automatyczne unikanie kolizji
www.hypermill.pl
Rys. 4. Rne wartoci parametrw skrawania w jednym cyklu toczenia
Nowy cykl frezowania rowkw

hyperMILL 2013 ma nowy cykl do obrbki gbokich
rowkw. Strategia ta jest przeznaczona do obrbki
wskich kanaw, z ktrymi byy problemy ze wzgldu
na mae rednice narzdzia. Najczstsz metod
wykonania takich elementw jest drenie elektrod.
W hyperMILL 2013 uytkownik moe wyfrezowa wskie kanay, korzystajc z obrbki zgrubnej i wykoczeniowej oraz wykoczeniowej dna. Eliminuje to konieczno wykonania elektrod oraz wprowadzania dodatkowego procesu wypalania.
Rys. 5. Strategia obrbki gbokich rowkw
EVATRONIX S.A.
Tel.: +33 499 59 14
e-mail: cam@evatronix.com.pl
www.hypermill.pl
EVATRONIX S.A.
Tel.: +33 499 59 14
E-Mail: cam@evatronix.com.pl
www.evatronix.com.pl
230
MECHANIK NR 3/2013
System do zarzdzania i planowania produkcji

Plan-de-CAMpagne nie tylko dla duych firm
W zarzdzaniu oraz planowaniu produkcji w maych i rednich przedsibiorstwach coraz czciej stosuje si
systemy produkcyjne. Dziki temu firmy rozwijaj si bardziej dynamicznie i efektywniej. Przedsibiorstwa produkcyjne
podejmuj rne nowe dziaania, ktrych celem jest utrzymanie bd uzyskanie stabilnej pozycji na rynku. Aby to
osign, niepotrzebne s wielkie nakady finansowe. Wystarczy dobry system wspomagajcy zarzdzanie. Wzrost
konkurencyjnoci pod wzgldem cen oraz elastycznoci produkcji mona osign stosujc odpowiednie zarzdzanie
oraz planowanie produkcji w firmie. Doskonaym narzdziem wspomagajcym wszystkie procesy biznesowe jest
program Plan-de-CAMpagne. Jest to nowoczesny system do kompleksowego zarzdzania przedsibiorstwem
z ukierunkowaniem na zarzdzanie i planowanie produkcji.
Efektywne zastosowanie programu Plan-de-CAMpagne
umoliwia:
planowanie produkcji i gospodarki magazynowej,
monitorowanie produkcji oraz jej pen analiz,
szybk reakcj na zmieniajce si codzienne czynniki produkcyjne,
eliminacj wskich garde produkcyjnych oraz sabych ogniw produkcji,
zwikszenie wydajnoci oraz efektywniejsze wykorzystywanie potencjau oraz mocy produkcyjnych,
kontrol terminw dostaw zarwno do klientw, jak
i od dostawcw czy kooperantw,
szybk reakcj na usterki maszyn, opnienia, braki
w dostawach.
Wspczesne podejcie do zarzdzania przedsibiorstwem produkcyjnym skupia si na zintegrowanym
zarzdzaniu, co gwarantuje Plan-de-CAMpagne. Dziki
wykorzystaniu wsplnej bazy danych, wszystkie dziay
firmy maj te same informacje z produkcji. Przepyw
danych midzy poszczeglnymi jednostkami firmy zostaje usystematyzowany. Plan-de-CAMpagne eliminuje
wielokrotne wprowadzanie powtarzajcych si informacji oraz wyszukiwanie dokumentacji z ni powizanej,
co znacznie redukuje czas potrzebny na wprowadzenie
zlecenia do produkcji, jak i wszelkie analizy z ni zwizane.
Rys. 1. Wgld w przebieg produkcji projektu
Rys. 2. Plan produkcji
Integracja procesw biznesowych zwizanych z ofertowaniem, zamwieniami, magazynami, planowaniem

czy rozliczaniem produkcji znaczco wpywa na wzrost
wydajnoci kadry zarzdzajcej i produkcyjnej oraz minimalizuje przestoje i zmniejsza zapasy magazynowe.
Dziki temu nawet mae przedsibiorstwa mog oszczdza czas, a co za tym idzie pienidze.
Dodatkow zalet programu Plan-de-CAMpagne jest
moliwo wspomagania funkcjonowania kadry zarzdzajcej. Mona to robi poprzez:
kontrol realizacji zlecenia na kadym etapie (zoone dugotrwae projekty, mae zlecenia, usugi),
optymalne wykorzystanie zasobw ludzkich oraz
materiaowych,
analizy, raporty, prognozy dugo- i krtkoterminowe,
minimalizacj zapasw materiaowych oraz optymalizacj stanu magazynw,
pomoc we wdraaniu i utrzymaniu standardw ISO.
Kluczowym czynnikiem wpywajcym na elastyczno
produkcji jest waciwe planowanie, czyli okrelenie, czy
mamy odpowiednie moce produkcyjne oraz stany magazynowe. Trzeba przy tym uwzgldni czynniki zewntrzne, pozwalajce na ustawienie jak najbardziej wydajnej
produkcji, co przekada si na jak najwikszy zysk uzyskany przez firm. Planowanie takie powoduje, e przedsibiorstwo staje si konkurencyjne oraz kreuje wizerunek firmy, jako dobrze zorganizowanej, a take ukierunkowanej na satysfakcj i zadowolenie klienta.
MECHANIK NR 3/2013
231
Program Plan-de-CAMpagne wykorzystuje dwie

metody dziaania: JiT (Just in Time) oraz SPT (Shortest
Processing Time). Podczas procesu planowania, Plande-CAMpagne uwzgldnia takie czynniki, jak: termin dostawy, dostpno surowcw, aktualne obcienie maszyn i moce produkcyjne. Program umoliwia grupowanie
produkcji ze wzgldu na ten sam rodzaj, grubo czy inne
parametry materiau. W wyniku tych dziaa zmniejsza si
koszty produkcji, poniewa niepotrzebne s przezbrojenia
maszyn oraz redukuje nieefektywne zagospodarowanie
czasu pracy pracownika oraz maszyny.
Plan-de-CAMpagne ma wiele funkcji uatwiajcych przygotowanie technologii oraz kalkulacji kosztw wyrobw;
dziki temu mona wybra rozwizanie optymalne dla klienta. W programie moemy wykona i uzgadnia dokumentacj, stworzy zamwienia, wystawi faktury. Dziki Plan-deCAMpagne minimalizujemy zapasy materiaowe, przez co
skutecznie optymalizujemy stany magazynowe.
W wielu maych firmach panuje przekonanie, e taki
program nie jest dla nich odpowiedni ze wzgldu na cen,
czy te przewiadczenie, i jest to rozwizanie zbyt
skomplikowane dla maej infrastruktury zarzdzajcej. Istnieje moliwo przetestowania programu przed zakupem oraz przeanalizowania przydatnoci funkcjonalnoci
oferowanych dla konkretnej firmy. Dziki temu, program
jest dostpny po niskiej cenie oraz z bogatymi moliwociami dla firm posiadajcych niewielki budet. Dodatkowe
atuty programu to: jego atwa i intuicyjna obsuga, krtki
czas wdroenia oraz szybka stopa zwrotu inwestycji
w oprogramowanie.
Rys. 3. Przewodnik produkcji
Na polskim rynku program jest wdraany przez firm

Datacomp, ktra ju od 25 lat zatrudnia wysoko wykwalifikowan kadr inyniersk, posiadajc zarwno
dowiadczenie w zakresie produkcji, jak i oprogramowania CAD/CAM oraz tworzenia oprogramowania komputerowego. Wszystkich zainteresowanych prezentacj
lub testami oprogramowania zachcamy do odwiedzenia
naszej strony internetowej http://www.pdcam.pl
Marcin Wach specjalista ds. systemu ERP Plan-de-CAMpagne
Nowoczesny System
do Zarzdzania
Firm Produkcyjn
BD
tel.: 12 412 99 77, wew. 48
email: info@pdcam.pl
www.datacomp.com.pl
OL
Datacomp Sp. z o.o.

ul. Grzegrzecka 79
31-559 Krakw
O M -T O
ZI
ST
EMY NA
R G AC H
TA
t Planowanie produkcji
t Rejestracja czasw pracy
t Zarzdzanie magazynem
t Technologia wykonania
t Logistyka
t CRM
www.pdcam.pl
232
MECHANIK NR 3/2013
Inynieria odwrotna
atwa metoda tworzenia trjwymiarowych modeli CAD
Inynieria odwrotna (Reverse Engineering) jest procesem polegajcym na wykonaniu wirtualnego modelu CAD
na podstawie istniejcego obiektu fizycznego. Proces ten polega na digitalizacji badanego obiektu, a nastpnie
obrbce danych w celu uzyskania gotowego modelu 3D. Model ten mona nastpnie wykorzysta m.in. do:
dodawania, usuwania lub edycji poszczeglnych jego czci w celu optymalizacji, opracowania technologii
wytwarzania, a take do wykonania penej dokumentacji badanego obiektu. Inynieria odwrotna znajduje szerokie
zastosowanie w wielu dziedzinach. Przemys samochodowy, produkcja elementw maszyn, medycyna, architektura to tylko niektre brane, w ktrych proces inynierii odwrotnej jest wykorzystywany w celu poprawienia
jakoci oferowanych usug.
Proces inynierii odwrotnej rozpoczyna si od skanowania przestrzennego obiektu, w wyniku czego powstaje
tzw. chmura punktw, ktra jest dokadnym jego odwzorowaniem. Etap ten moe by wykonywany zarwno
za pomoc skanerw laserowych, np. LC15Dx czy LC60Dx firmy Nikon (rys. 1b), jak i skanerw optycznych,
np. Rexcan CS+ firmy Solutionix (rys. 1a). Obie technologie umoliwiaj wykonanie penego obrazu powierzchni
badanego obiektu. Jednak niektre szczegy mog by ukryte w gbi detalu, gdzie wizka lasera lub oko kamery
mog nie dotrze. W takich przypadkach niezwykle pomocna okazuje si tomografia komputerowa (rys. 1c).
Pozwala ona zajrze do rodka detalu, dziki czemu moliwe jest nie tylko otrzymanie chmury punktw
odwzorowujcej powierzchni obiektu, lecz take kontrola struktury materiau oraz analiza defektw.
a)
b)
c)
Rys. 1. Urzdzenia pomiarowe: a) skaner optyczny Rexcan CS+, b) skaner laserowy LC15Dx z maszyn CMM, c) tomograf komputerowy
Kolejne etapy procesu wykonuje si za pomoc oprogramowania do inynierii odwrotnej. W celu otrzymania
trjwymiarowego modelu CAD dokonuje si triangulacji chmury punktw, w wyniku ktrej otrzymuje si siatk
trjktw, czyli tzw. mesha. Jest to etap niezwykle istotny, poniewa wanie na podstawie siatki trjktw buduje
si trjwymiarowy model. Kolejne kroki polegaj na odtwarzaniu poszczeglnych elementw detalu z wykorzystaniem do tego odpowiednich funkcji programu. Warto doda, e podczas procesu odtwrczego uytkownik
ma pen kontrol nad tym, na ile model odbiega od wzoru, czyli siatki trjktw. Program wizualizuje te odchylenia
za pomoc mapy kolorw na powierzchniach lub za pomoc wskanikw na przekrojach porwnawczych (rys. 2).
a)
b)
Rys. 2. Przykad pokazujcy odchyki modelu na podstawie Rapidform XOR: a) kolory na powierzchniach, b) wskaniki na przekrojach
porwnawczych
MECHANIK NR 3/2013
233
Na rys. 3 przedstawiono proces inynierii odwrotnej na przykadzie odwzorowania wirnika, ktry wykonano
w programie Rapidform XOR. Program ten jest pozycj wyrniajc si na tle innych programw przeznaczonych do inynierii odwrotnej. Jego podstawow zalet jest dua funkcjonalno, dziki ktrej proces
odtwrczy zosta znacznie skrcony, a skomplikowane algorytmy matematyczne zapewniy wysok dokadno
odwzorowania.
1
10
Rys. 3. Kolejne etapy odwzorowania detalu na podstawie Rapidform XOR
Proces rozpoczyna si od zaimportowania siatki trjktw, powstaej z uprzednio wykonanej chmury punktw 1.
Nastpnie wykonano podzia na regiony 2, dziki ktremu program rozpoznaje na meshu powierzchnie i bryy
geometryczne, takie jak: walce, sfery, stoki, co znacznie uatwia dalsz obrbk. Kolejnym krokiem byo
dopasowanie siatki do ukadu wsprzdnych 3. Pniej wykonano szkic 2D 4, dziki ktremu otrzymano zarys
opatki. Nastpnie wykonano wycignicie szkicu 5, czyli stworzenie sztywnej bryy o zarysie opatki. Na etapie 6
wykonane zostao dopasowanie powierzchni. Jest to funkcja programu Rapidform XOR, umoliwiajca wykonanie
dowolnej zakrzywionej powierzchni na podstawie siatki trjktw. Krok ten wykonano dwa razy dla grnej oraz
dolnej czci opatki. Nastpnie obcito bry uzyskan w punkcie 5 wzgldem powierzchni otrzymanych w punkcie
6, w wyniku czego wykonano model 3D opatki wirnika 7. Pniej wykonano nastpny szkic 8, tym razem oddajcy
zarys walca, ktry jest podstaw wirnika. Poniewa walec jest bry obrotow, wystarczy zrobi szkic poowy
przekroju, a nastpnie obrci go wzgldem osi, co zostao wykonane w punkcie 9. Ostatnim krokiem byo
wykonanie szyku koowego dla opatki wirnika oraz poczenie poszczeglnych czci w kompletny, trjwymiarowy
model CAD 10.
Pomimo, e element (krzywizna opatki) jest skomplikowany, cay proces odtwrczy zaj mniej ni 20 min. Jest
to wielka zaleta programu Rapidform XOR, ktry pozwala na szybkie i atwe modelowanie zarwno elementw
o prostej budowie, jak i tych o skomplikowanych krzywiznach. Dla tych drugich firma Rapidform stworzya program
skupiajcy si wycznie na kadzeniu powierzchni na detalach o nieokrelonych krzywiznach. Program o nazwie
Rapidform XOS wykorzystuje te same algorytmy co XOR, jednak jego funkcje zostay ograniczone do dopasowywania powierzchni do siatki.
Podsumowujc, inynieria odwrotna pozwala na atwe i szybkie odtworzenie badanego obiektu, a take na
dalsz jego obrbk.
In. Krzysztof Chmielewski (krzysztof.chmielewski@smart-solutions.pl)
234
MECHANIK NR 3/2013
Zaleno przebiegu procesu skrawania

od metody generowania cieki narzdzia CAM w ZW3D CAD/CAM
Duy wybr dostpnych systemw CAD/CAM sprawia, e rosn
stawiane wobec nich oczekiwania.
Aspektem decydujcym o wyborze systemu jest coraz czciej
nie tylko jego cena, lecz take
intuicyjno obsugi i funkcjonalno. Jest to szczeglnie wane
przy komputerowym wspomaganiu wytwarzania, kiedy moliwoci generowania cieki narzdzia
przekadaj si bezporednio na
koszty wytwarzania (jako powierzchni obrabianej, czas obrbki,
Rys. 3. Wygenerowane cieki narzdzia (gra) i lady po obrbce (d) dla operacji: 1 SmoothFlow z ZKP, 2 ZKP, 3 SmoothFlow, 4 Offset 2D, 5 spiralna, 6 sinusoidalna,
7 trochoidalna
Rys. 1. Budowa stanowiska pomiarowego [1]: 1 wrzeciono frezarki,

2 frez, 3 przedmiot obrabiany, 4 siomierz pytowy Kistler
9257BA, 5 uchwyt podatny lub imado, 6 czujnik drga, 7 trjskadowy czujnik siy
Rys. 2. Przebieg skadowych si skrawania w funkcji czasu przy

frezowaniu rowka frezem walcowo-czoowym 10 mm
zuycie narzdzi i maszyny). Z tego wzgldu wykonano

analiz wpywu strategii obrbkowych na proces skrawania [1].
Za punkt odniesienia do porwna mona uzna jeden
z dwch przypadkw obrbk otwartej kieszeni z wykorzystaniem strategii obrbki Offset 2D (cieka narzdzia
powstaje przez odsunicie 2D konturu w poziomach obrbkowych przy zadanym kroku w paszczynie roboczej)
lub frezowanie rowka przy staym (penym) kcie opasania narzdzia (rys. 1). Elementy 6 i 7 stanowiska pomiarowego s w tym przypadku opcjonalne, jednak daj
peniejszy obraz przebiegu procesu.
Zarejesrtowane przebiegi siy dla frezowania rowka
pokazano na rys. 2.
W systemie ZW3D CAD/CAM [2] wygenerowano kilka
cieek narzdzia z wykorzystaniem rnych strategii obrbkowych i zaawansowanych funkcji CAM (rys. 3 cz
grna), porwnujc lady pozostawione przez narzdzie
po obrbce (rys. 3 cz dolna) oraz czas (tablica) i siy
skrawania. Przy pierwszych dwch ciekach zmiana kolorw oznacza zmian posuwu: minimalny (bazowy) posuw
1200 mm/min oznaczono kolorem czerwonym, za posuw
zwikszony do 300% kolorem niebieskim. Zaawansowana kontrola posuww (ZKP) pozwala na utrzymanie zalecanej dla danych warunkw skrawania prdkoci, przy
duym obcieniu narzdzia (np. na ukach), i zwikszenie
tej prdkoci, gdy obcienie narzdzia jest mniejsze.
Z punktu widzenia obcienia narzdzia bardziej korzystne
jest utrzymanie staego kta opasania, co zapewnia technologia SmoothFlow. Z punktu widzenia trwaoci narzdzia poczenie staego kta opasania i kontroli posuww
wydaje si najkorzystniejsze.
Najkrtsz drog narzdzia uzyskano dla obrbki spiralnej (2-osiowej), jednak ze wzgldu na poczenia cieek i przejcia narzdzia nie bya to obrbka najszybsza
(podczas czenia kolejnych przej obcienie narzdzia
jest wiksze, dlatego tzw. zagbianie w materia odbywa
si ze zmniejszonym posuwem).
MECHANIK NR 3/2013
235
Poredni metod kontroli szerokoci warstwy skrawanej jest wymuszanie falistoci cieki, ktre w miejscach
zmiany szerokoci skrawania powoduje wygenerowanie
ruchu po okrelonej krzywej (trochoidzie, sinusoidzie,
trapezoidzie itp.).
TABLICA. Teoretyczne czasy obrbki i drogi narzdzia (raport ZW3D CAD/CAM)
Najmniejsze wartoci siy skrawania zarejestrowano

w przypadku zastosowania kontroli kta opasania narzdzia z zaawansowan kontrol posuww (ok. 60% wartoci maksymalnej dla Offset 2D), co pozwala na zwikszenie gbokoci skrawania i prdkoci posuwu. W pozostaych przypadkach wartoci maksymalne siy byy
zblione, jednak ich przebieg by rny. W przypadku
obrbki Offset 2D najduej w kontakcie z materiaem
pozostaje narzdzie; rwnomierne i stosunkowo krtkie
okresy dziaania maksymalnej siy zaobserwowa mona
w obrbce trochoidalnej (rys. 4).
Wybr strategii obrbkowej lub wczenie okrelonych parametrw CAM determinuje czsto przebieg
procesu skrawania. Wpywa zarwno na czas obrbki, jak
Rys. 4. Porwnanie wypadkowych si skrawania dla wybranych operacji
i trwao narzdzi. Wpywajc wiadomie na obcienie

narzdzia mona znacznie efektywniej wykorzysta moliwoci maszyny.
RDA
1. Badania w ramach projektu kluczowego: Nowoczesne technologie materiaowe stosowane w przemyle lotniczym w ITW
PW2.O
2. Oprogramowanie do testw dostarczone przez firm 3D MASTER. www.zw3d.com.pl
Dr in. Rafa Wypysiski
236
www.procax.org.pl
MECHANIK NR 3/2013
www.muzeumtechniki.warszawa.pl
www.targi.krakow.pl
CAxInnovation 2013
Polskie Stowarzyszenie Upowszechniania Komputerowych Systemw Inynierskich ProCAx, Muzeum Techniki
w Warszawie oraz Targi w Krakowie zapraszaj do wzicia udziau w wydarzeniu inynierskim CAxInnovation
Nowoczesne technologie w projektowaniu i wytwarzaniu. W dniach 11 14 kwietnia 2013 r. w Muzeum Techniki
w warszawskim Paacu Kultury i Nauki przy Placu Defilad 1 prezentowane bd nowoczesne technologie komputerowo wspomaganych prac inynierskich CAx.
Wydarzenie bdzie kompletnym przegldem obszaru technologii i narzdzi komputerowo wspomaganego projektowania CAD, wytwarzania CAM, oblicze inynierskich CAE, obrabiarek sterowanych numerycznie CNC, integracji
w wytwarzaniu CIM, szybkiego prototypowania czci i narzdzi RP/RT (drukarki 3D), inynierii odwrotnej RE (skanery
3D) oraz wirtualnej rzeczywistoci VR i in.
Prezentacja nowoczesnych narzdzi i technologii jest przeznaczona zarwno dla producentw, jak i uczniw oraz
studentw, a take dla wszystkich zainteresowanych wdraaniem nowoczesnych technik w przemyle. Jej celem jest
zaprezentowanie, jak konkurencyjne staj si firmy, ktre stosuj wspczesne, zaawansowane technologie.
Wydzia Wzornictwa na warszawskiej Akademii
Sztuk Piknych, ktry przygotowuje do pracy
w zawodzie projektanta dizajnera zaprezentuje
prace wykonane za pomoc zaawansowanych
technik CAD oraz skanerw 3D i drukarek 3D. Bd to
projekty wykonane przez studentw.
Firma SMARTTECH bdzie prezentowaa optyczny, czyli bezdotykowy, pomiar obiektw rzeczywistych. Skanery scan3D firmy SMARTTECH, w poczeniu profesjonalnym oprogramowaniem typu Geomagic oraz
Rapidform, umoliwiaj tworzenie modeli, ktrych ksztaty
byby trudne do zaprojektowania za pomoc programw
CAD. Prezentowane kompleksowe rozwizania pozwalaj
na najlepsze dostosowanie rozwizania pomiarowego do
danej brany. Dziki zastosowaniu polowej technologii pomiaru wiatem strukturalnym mona otrzyma nawet do
10 mln punktw pomiarowych w cigu 5 s. Kady z tych
punktw odpowiada punktowi na powierzchni mierzonego
obiektu z dokadnoci nawet 0,01 mm. Jest to efektywno zbierania danych niespotykana przy adnym pomiarze dotykowym ani laserowym. Dokadno pomiarowa
skanera scan3D pozwala na zamian klasycznej maszyny
wsprzdnociowej na optyczn maszyn pomiarow.
Firma 3D MASTER bdzie prezentowa
komputerowe wspomaganie projektowania (CAD) z wykorzystaniem zintegrowanego systemu ZW3D CAD/CAM.
W programie ZW3D CAD/CAM zostanie zaprojektowana
cz, na przykadzie ktrej zostanie pokazane parametryczne, hybrydowe (powierzchniowe i bryowe) modelowanie 3D oraz przedstawione zostan zaawansowane kontrole nad krzywiznami i stycznociami powierzchni (klasy A). Powierzchnie klasy A coraz czciej wykorzystywane s m.in. w przemyle motoryzacyjnym, co umoliwia
nowoczesny design produktw. Zaprojektowany model zostanie rwnie wyrenderowany w programie LightWorks
Artisan (dodatek do ZW3D).
Firma 3D MASTER zaprezentuje te proces projektowania formy wtryskowej, technologie wspierajce iny-
nieri odwrotn (Reverse Engineering) oraz przygotowanie

obrbki na maszyn CNC.
Firma MESco jest biurem inynierskim zajmujcym si symulacj
komputerow. Wykonuje analizy
numeryczne metod elementw skoczonych z zakresu:
statyki, przepyww, dynamiki, elektromagnetyzmu, przetwrstwa tworzyw sztucznych i innych. Jako autoryzowany
przedstawiciel czoowych producentw oprogramowania
do symulacji komputerowej, firma zaprezentuje: ANSYS
program, ktry umoliwia szybk i wiarygodn analiz
konstrukcji w warunkach wirtualnych, co pozwala na skrcenie czasu wykonania oraz zmniejszenie kosztw projektu, LSTC LS-Dyna wszechstronny programem do analizy
zjawisk szybkozmiennych metod elementw skoczonych, majcy szczeglne zastosowanie w analizie problemw wysoko nieliniowych i krtko trwajcych, np.: wybuchy, zderzenia, obrbka plastyczna oraz nCodeo program do analiz zmczeniowych. Na stoisku firmy mona
bdzie zapozna si take z innymi profesjonalnymi programami do symulacji komputerowej, jakie stosuje si w rnych dziedzinach techniki i nauki.
Servodata Elektronik Sp. z o.o. bdzie prezentowa wykorzystanie cyfrowych modeli wykonanych w programach CAD do tworzenia
interaktywnych aplikacji na bazie technologii
wirtualnej rzeczywistoci VR (Virtual Reality).
Przedstawianie modelu w przestrzeni 3D i interaktywna praca w czasie rzeczywistym umoliwiaj przetestowanie funkcjonalnoci produktu ju na etapie jego
projektowania, a fotorealistyczna wizualizacja (wcznie
z projekcj stereoskopow) pozwala na ocen wygldu
i prowadzenia wirtualnych treningw. Korzyci wynikajce
z zastosowania rozwiza VR to wyeliminowanie koniecznoci budowy prototypu, co znacznie zmniejsza koszty
projektowania wyrobu. Wykorzystanie VR jest najszybszym
i najtaszym sposobem prezentowania dorobku myli technicznej, a wirtualne prezentacje dziki oglnie dostpnym
urzdzeniom multimedialnym mog by szeroko upowszechniane.
MECHANIK NR 3/2013
Firma PROSOLUTIONS Majewscy Sp. j.

jest dystrybutorem urzdze amerykaskiego producenta Stratasys Ltd., ktre su do
wykonywania modeli fizycznych oraz oferuje usugi szybkiego prototypowania w technologii FDMTM. Firma bdzie
prezentowaa systemy szybkiego wytwarzania FORTUSTM,
biurowe drukarki 3D Dimension oraz niewielkie nabiurkowe urzdzenia drukujce uPrint SE i Mojo. Urzdzenia
te umoliwiaj szybkie budowanie trwaych i funkcjonalnych prototypw (Rapid Prototyping) oraz wytwarzanie
krtkich serii produkcyjnych, bezporednio z plikw
CAD 3D (Direct Digital Manufacturing). Bd take prezentowane moliwoci wykonywania modeli w technologii
FDMTM z powszechnie stosowanych w przemyle, termoplastycznych tworzyw sztucznych.
3D-Lab jest autoryzowanym dystrybutorem drukarek przestrzennych (3D) marki 3D Systems.
W trakcie pokazu zostan zaprezentowane moliwoci dwch wiodcych technologii druku 3D:
proszkowej (seria ZPrinter) oraz polimerowej
(seria ProJet). Technologia proszkowa umoliwia szybkie wykonywanie w peni kolorowych modeli do
oceny walorw wizualnych projektowanych bry. Technologia polimerowa pozwala natomiast na wydruk bardzo
precyzyjnych, wytrzymaych modeli plastikowych przeznaczonych dla konstruktorw. Modele wykonane w technologii polimerowej idealnie sprawdzaj si przy weryfikacji
montau i funkcjonalnoci projektowanych produktw
oraz produkcji krtkich serii. Prezentowane bd rwnie
moliwoci rcznych, laserowych skanerw mobilnych,
ktre znajduj zastosowanie w wielu dziedzinach, takich
jak: edukacja, wzornictwo przemysowe, archeologia, muzealnictwo i innych.
Firma Nicom zaprezentuje Edgecam,
program CAD/CAM wspomagajcy
proces wytwarzania. Program generuje kod NC na potrzeby produkcyjne kadej brany przemysu. Edgecam wspomaga proces frezowania, toczenia i obrbki na centrach
tokarsko-frezarskich. Nicom zaprezentuje wiele zaawansowanych moduw i dedykowanych rozwiza, takich jak:
Wave Technology wydajn technologi tworzenia cieki narzdzia przy zachowaniu staych warunkw skrawania
oraz maksymalnej gbokoci skrawania; PEPS EDM
modu wycinania drutowego do dokadnej i skutecznej
obrbki elementw w 2 lub 4 osiach; Advanced 5-Axis
Machinery innowacyjny i niezwykle wydajny modu do
obrbek wieloosiowych symultanicznych. Modu zawiera
specjalistyczne strategie obrbki turbin, wirnikw i opatek,
ktre umoliwiaj szybkie wykonanie czci o skomplikowanych ksztatach lub wymagajcych specjalnego podejcia narzdzia.
Firma BAKPIT zaprezentuje wspczesne

technologie obrbki na nowoczesnych obrabiarkach CNC.
Wysoka jako oferowanych usug (certyfikat PN-EN ISO
V NORD) spowodowaa, e firma jest uzna9001:2009 TU
nym kooperantem wielu zagranicznych i krajowych producentw z rnych bran.
Wieloletnie dowiadczenie, bogato wyposaone laboratorium pomiarowe oraz oferowanie indywidualnych rozwiza technologicznych gwarantuj klientom najwyszej jakoci obrbk skomplikowanych i precyzyjnych elementw.
Firma bdzie prezentowa wykorzystanie systemw
oprogramowania inynierskiego CAD/CAM i nowoczesnego parku maszynowego do wysokiej jakoci toczenia, fre-
237
zowania, gicia, cicia, wykrawania, formowanie oraz precyzyjnego cicia strumieniem wody. Obrbka dotyczy stali,
stali nierdzewnych, mosidzu, brzu, miedzi, aluminium,
tworzyw, odleww, a szczeglnie materiaw trudno obrabialnych.
Firma OBERON 3D L. Pietrzak
i Wsplnicy Sp. J. zaprezentuje nowoczesne urzdzenia pomiarowe
umoliwiajce szybkie i dokadne wykonanie pomiarw
zrnicowanych detali. Pokazane bd systemy optyczne
do digitalizacji 3D, takie jak: skanery 3D OptiScan przeznaczone do szybkich i dokadnych pomiarw zarwno
maych, jak i duych detali oraz system fotogrametryczny
Shining3D-Metric do pomiarw elementw wielkogabarytowych, a take zalety oprogramowania platformy Shiningform XOR. Firma bdzie take prezentowaa zastosowanie
tomografw firmy SHR Shake Gmbh, z oprogramowaniem
Volume Graphics, ktre umoliwiaj zarwno szybk kontrol jakoci na podstawie porwnania mierzonego detalu
z plikiem CAD, jak i pen digitalizacj do postaci pliku STL
lub obrazu konstrukcyjnego, bdcego efektem tomografii
(do bezporedniego porwnania z plikiem CAD).
SMART SOLUTIONS jest autoryzowanym i wycznym przedstawicielem firm
Nikon Metrology, Solutionix i API Sensor,
stosujcych bezstykowe oraz stykowe metody pomiaru
oraz digitalizacji mierzonych czci. Firma przedstawi informacje o wsprzdnociowych, multisensorycznych maszynach pomiarowych, ramionach pomiarowych, maszynach
optycznych dziaajcych z laserowymi gowicami skanujcymi oraz tomografach komputerowych CT i skanerach
stereoskopowych, umoliwiajcych zbieranie penych informacji o kontrolowanych czciach.
Firma zaprezentuje oferowane od 2 lat w Polsce oprogramowanie Rapidform XOR firmy 3D Systems, ktre umoliwia bardzo szybkie stworzenie parametrycznego modelu
CAD skanowanej czci oraz oprogramowanie FOCUS
i Rapidform XOV do kontroli jakoci czci. Mona bdzie
take uzyska informacje o skanerze laserowym LC15Dx
firmy NIKON Metrology.
Biuro Rekonstrukcyjno-Technologiczne
Zabytkowej Inynierii Pojazdowej wykonuje projekty odbudowy pojazdw historycznych, silnikw, maszyn oraz innych
wiadectw kultury technicznej. Biuro zaprezentuje dziaania zwizane z odbudow pojazdw, budow replik oraz tworzeniem dokumentacji 2D i 3D z zastosowaniem inynierii odwrotnej. Firma wykorzystujc
programy CAD/CAM, obrabiarki CNC, skanery 3D i drukarki 3D opracowuje dokumentacj techniczn (konstrukcyjn i technologiczn), umoliwiajc wykonanie czci,
podzespow i caych pojazdw. Te narzdzia i technologie
umoliwiaj budowanie replik pojazdw przy maksymalnym
ograniczeniu zbdnych kosztw oraz unikaniu bdw charakterystycznych podczas wykonywania prototypw.
Polskie Stowarzyszenie Upowszechniania
Komputerowych systemw Inynierskich
ProCAx jest organizacj poytku publicznego. Stowarzyszenie stawia sobie za cel m.in. uruchomienie kina 3D w Muzeum Techniki (modele CAD
rnych znaczcych konstrukcji w technologii VR
Virtual Reality), dokumentujcego dorobek polskich
inynierw. Liczymy na hojno ludzi techniki w dbaoci o image polskiego inyniera!
238
Javier Bonet, Antonio J. Gil, Richard D. Wood: WORKED EXAMPLES IN NONLINEAR CONTINUUM MECHANICS FOR FINITE
ELEMENT ANALYSIS. Cambridge
University Press 2012 r.
We wspczesnej nauce, w trakcie

przeprowadzenia zaawansowanych
analiz numerycznych z zakresu szeroko rozumianych bada konstrukcji,
najbardziej rozpowszechniona jest
MECHANIK NR 3/2013
metoda elementw skoczonych. Jedn z istotnych przyczyn ogromnego

powodzenia MES jest to, e pozwala
ona w praktycznych obliczeniach inynierskich i naukowych na znaczn
dowolno przyjcia ksztatu obszaru,
rozmieszczenia wzw oraz rodzajw
warunkw brzegowych. Na bazie tej
metody powstao szereg komercyjnych programw/kodw komputerowych.
W omawianej pozycji literaturowej
Autorzy zawarli szereg zagadnie/
/przykadw, ktre w przedstawionym
opisie analitycznym stanowi wietn
podstaw do zapoznania si z tzw.
jdrem metody. Ksika skada si
z dziewiciu rozdziaw, w ktrych, po
wprowadzeniu podstaw tzw. formalizmu matematycznego, czytelnik ma
moliwo zapoznania si z wieloma
przykadami praktycznymi. Problematyka tych przykadw dotyczy podstaw
mechaniki (kinematyka ukadw, wyznaczanie si w konstrukcjach kratownicowych), zasad zwizanych z opisem pola deformacji i wyznaczenia
stanu napre, opisem zwizanym
Eugene Hecht: OPTYKA. Wydawnictwo Naukowe PWN

Warszawa 2012 r.
Ksika jest jednym z najpopularniejszych podrcznikw w zakresie optyki.
W sposb niezwykle przystpny prezentuje takie zagadnienia, jak: matematyczny
opis fali, ruch falowy i elektromagnetyzm,
propagacja
wiata, optyka geometryczna, polaryzacja, interferencja,
dyfrakcja, optyka fourierowska, teoria koherencji, optyka
wspczesna. Znajduj si
w niej take opisy budowy
i dziaania oraz zastosowania przyrzdw i elementw optycznych. Duym walorem podrcznika jest bogaty materia
ilustracyjny, a schematy, wykresy, zdjcia, graficzne przedstawienia wynikw dowiadcze znacznie uatwiaj przyswajanie podanych treci.
Podrcznik zawiera take cz praktyczn zadania do
samodzielnego rozwizania.
Adresatami ksiki s wykadowcy i studenci fizyki, inynierii materiaowej, mechatroniki oraz elektroniki na specjalnoci optoelektronika, jak rwnie innych dyscyplin, w ktrych stosowane s metody optyczne.
z deformacj materiaw hipersprystych oraz problemw tzw. duych

przemieszcze/odksztace. W kocowej czci Autorzy zawarli analityczne
przykady dyskretyzacji badanych cia.
Du zalet tej ksiki jest umiejtno przedstawienia gwnych podstaw analitycznych, a nastpnie waciwego zaimplementowania ich w zaczonych przykadach.
Ksik t warto poleci szczeglnie studentom studiw magisterskich oraz doktoranckich, bdcych
na kursach powiconych tzw. mechanice teoretycznej i stosowanej.
Ponadto, Autorzy poszerzyli materia
zawarty w niniejszej pozycji o kolejne
przykady wraz z aplikacj komputerow, ktre przedstawiaj na swojej
stronie internetowej. Zaprezentowane
przez nich przykady dotycz metody
elementw skoczonych jednej
z gwnych metod, dziki ktrej rozwina si nowa dziedzina wiedzy
okrelana jako metody komputerowe
mechaniki.
Dr hab. in. Jerzy Maachowski, prof. WAT
Wodzimierz Balicki, Ryszard Chachurski, Pawe

Gowacki, Jan Godzimirski, Krzysztof Kawalec, Adam
Kozakiewicz, Zbigniew Pgowski, Artur Rowiski, Jerzy Szczeciski, Stefan Szczeciski: LOTNICZE SILNIKI TURBINOWE. KONSTRUKCJA EKSPLOATACJA-DIAGNOSTYKA. Cz I. Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa 2010 r.
W ksice opisano zasady
konstrukcji wspczesnych lotniczych silnikw turbinowych.
Przedstawiono obliczenia obcie, wytrzymaoci i cech
dynamicznych gwnych zespow i czci silnika. Cao
zilustrowano przykadowymi
konstrukcjami wspczenie
uytkowanych silnikw.
Wiele uwagi powicono
metodom diagnostyki i zagadnieniom eksploatacji silnikw.
Ksika przeznaczona jest
dla inynierw i technikw
pracujcych w przemyle i zakadach remontowych oraz instytucjach wojskowych i cywilnych uytkujcych samoloty i migowce. Moe take by
podrcznikiem dla studentw uczelni technicznych o specjalnociach lotniczych.
MECHANIK NR 3/2013
239
CAD/CAM DLA MECHANIKW

Format danych JT firmy Siemens
zosta zaakceptowany
jako pierwsza na wiecie
midzynarodowa norma ISO,
okrelajca standard przegldania
i wymiany trjwymiarowych informacji
o produktach zapisanych w plikach
o niewielkiej objtoci
Delcam PartMaker uruchomi nowy,

darmowy program o nazwie PartMaker Viewer,
ktry umoliwia podgld modeli 2D, 3D,
a nawet kompletnych zoe 3D
Lekki format danych JTTM firmy Siemens, umoliwiajcy przegldanie zapisanych cyfrowo informacji 3D o produkcie i wymienianie si nimi w czasie rzeczywistym we
wszystkich fazach cyklu ycia produktu, zosta zaakceptowany przez Midzynarodow Organizacj Normalizacyjn (ISO) jako norma midzynarodowa.
JT uatwia wspprac, pozwalajc producentom na
sprawne i byskawiczne przekazywanie danych o produktach midzy licznymi aplikacjami do wspomaganego komputerowo projektowania (CAD) i zarzdzania cyklem ycia produktu (PLM) obsugujcymi ten standard.
Dziki akceptacji JT, jako pierwszej midzynarodowej
normy ISO dotyczcej lekkich plikw z danymi do trjwymiarowej wizualizacji, producenci bd mogli uniezaleni si od zastrzeonych formatw poszczeglnych dostawcw oraz atwiej i szerzej korzysta z wizualizacji 3D
w ramach wsppracy poszczeglnych dziaw przedsibiorstwa. www.siemens.com/plm
Program jest doskonaym narzdziem do przegldania

i udostpniania danych dotyczcych produkcji i inynierii.
PartMaker Viewer umoliwia uytkownikom programu
PartMaker bezpatn wspprac z innymi pracownikami
firmy nie posiadajcymi licencji PartMaker. Oprogramowanie mona pobra ze strony www.partmaker.com/viewer
Symulacja 2013
W dniach 1819 kwietnia 2013 r. odbdzie si dziesite,
jubileuszowe spotkanie uytkownikw ANSYS oraz osb
zwizanych z symulacj komputerow. Konferencja organizowana przez firm MESco z Tarnowskich Gr przeznaczona jest dla kadry kierowniczej, inynierw rozwoju produktu
oraz osb zajmujcych si analizami numerycznymi w pracach badawczych. Spotkanie daje moliwo poznania zakresu zastosowa oprogramowania ANSYS w rnych
dziedzinach przemysu. Konferencja Symulacja 2013 jest
rwnie okazj do wymiany dowiadcze i nawizania nowych kontaktw oraz wsppracy. Jak co roku, najwyej
ocenione referaty zostan opublikowane w MECHANIKU.
www.mesco.com.pl
kompozyt-expo
4. 7DUJL.RPSR]\WZ7HFKQRORJLLL0DV]\QGR3URGXNFML0DWHULDZ.RPSR]\WRZ\FK
21-22
-HG\QHWDUJLNRPSR]\WZZ(XURSLHURGNRZHM
listopada
Najnowsze trendy i innowacje
2013
Praktyczne pokazy i seminaria
Krakw
Krakw
- gdzie tradycja
VSRW\NDVL
]WHFKQRORJL
1RZHNDQD\G\VWU\EXFML
www.targi.krakow.pl
www.kompozyty.krakow.pl
targi
Targi w Krakowie Sp. z o.o., ul. Centralna 41a

31-586 Krakw, tel.: 12 6445932, kompozyty@targi.krakow.pl
240
MECHANIK NR 3/2013
Neutralna, techniczno-handlowa platforma informacyjna: obrabiarki, maszyny, narzdzia, technologia
www.machine.pl
Jedyny w Polsce tak obszerny interaktywny branowy serwis informacyjny!
Warunki prenumeraty na 2013 rok

Prenumerat mona zamawia poprzez:
Zakad Kolportau Wydawnictwa
SIGMA-NOT Sp. z o.o.
tel. 22 840-30-86, tel./fax 840-35-89
RUCH S.A. Oddzia Warszawa
www.prenumerata.ruch.com.pl
e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
Biuro Obsugi Klienta tel. 801 800 803,
22 717 59 59
Redakcja MECHANIK
tel. 22 336-14-77, 827-16-37
fax 22 336 12 65
Konto: BPH S.A. Oddzia Warszawa
08 1060 0076 0000 3200 0043 1823
KOLPORTER S.A.
Biuro Warszawa PRENUMERATA
tel. 22 355 05 60 do 66, fax 355 05 67
GARMOND PRESS S.A.
tel. 22 836 70 59, 836 70 08
Wpat naley dokonywa w urzdach

pocztowych lub bankach.
Cena 1 egz. w 2013 r.
wersja drukowana 16 z (w tym 8% VAT)
wersje na CD
14 z (w tym 8% VAT)
Cena prenumeraty czasopisma MECHANIK
na 2013 rok
WERSJA
DRUKOWANA
kwartalna
proczna
roczna
48 z
96 z
192 z
WERSJA
NA CD (format PDF)
42 z
(w tym 8% VAT)
84 z
(w tym 8% VAT)
Wydawca:
Redakcja MECHANIK
Korekta:
Barbara Karczmarczyk
Skad:
DARTEXT
Druk, oprawa i przygotowanie
w technologii CTP:
168 z (w tym 8% VAT)
Redakcja przyjmuje zamwienia na prenumerat przez cay rok.

Roczna prenumerata zamawiana w redakcji
przez rednie szkoy techniczne i studentw
wyszych uczelni kosztuje w wersji drukowanej 100 z, w wersji na CD ROM 90 z
(w tym 8% VAT).
Od studentw wymagamy zamwienia ze
stemplem dziekanatu.
Zakady Graficzne TAURUS

Roszkowscy Sp. z o.o.
tel./fax 22 783 66 82
783 60 00
tel. kom. 607 274 299
*+)"&,
#)%!
%$)&'!
"#!"$"%"
%&'"()&$"#%
"#
&
!

&.& ")/

ECO
THICKER INSERT
TURNING LINE
CNMG 1204.. (43...)
CNMG 0904.. (33...)
w w w. i s c a r. p l

Mechanik 03 13

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Mechanik 03 13

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mechanik 03 13

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Rok zaoenia 1909

Agenda Wydawnicza SIMP

+ Nowoczesny generator IPG z moduem

+ Przyjazne programowanie dialogowe

350 x 250 x 250 mm

W celu uzyskania szczegowych informacji prosimy o kontakt

Tel: +48 22 326 50 50

Fax: +48 22 326 50 99

al. Krakowska 81, Skocin Nowy

05-090 Raszyn k.Warszawy

ROCZNIK 86 NR 3 MARZEC 2013

166 TruMark serii 6000 wysoko wydajne znakowanie laserowe

202 Zespolone narzdzia z listwami prowadzcymi do obrbki skrzy

ZMIANA TERMINU TARGW LASEREXPO

Konkurs dla naukowcw:

poczenia specjalne i nowe obliczanie konstrukcji

SZKOA OBRBKI SKRAWANIEM

XXXVI NAUKOWA SZKOA OBRBKI CIERNEJ

Podstawy projektowania i optymalizacji

Current state of machining technology in terms of sustainable

Rys. 1. rda emisji

Ze wzgldu na zuycie energii w sektorze wytwrczym,

Wzrost wielkoci produkcji

Rys. 2. Rozkad zuycia energii w

Wedug danych firmy motoryzacyjnej Toyota Motor

Rys. 3. Profil poboru mocy w procesie toczenia [2]

moc staa wymagana do wprowadzenia wszystkich

Rys. 4. Rozkad redniej energii zuywanej w obrbce skrawaniem

tlen ze spronego powietrza, a nastpnie wykorzystuje

Co i C1 s wspczynnikami wyznaczanymi dla danego modelu

Energia waciwa skrawania, J/mm3

Energia waciwa skrawania

gdzie: P1(kW) stay skadnik

Objtociowa wydajno skrawania

Objtociowa wydajno skrawania, mm3/s

Colchester Tornado A50

Mori Seiki NL2000MC/500

Mori Seiki SL-15

Fadal VMC 4020

Mori Seiki Dura Vertical 5100

T 22 331 37 70 F 22 331 37 71 e-mail: info.pl@bystronic.com

Bystronic aplikacja iPhone + Android

czynnego metod Taguchi, stosujc ortogonaln macierz

przeprowadzono na pionowym centrum CNC Mori Seiki

Wsp. S/N (db)

Wsp. S/N (db)

Wsp. S/N (db)

Rys. 8. Geometria czci wykorzystanej do modelowania zuycia energii (a) i prognoza

66% spadek zuycia energii

walcowo-czoowego (b) i czoowego (c) [11]

Prdko obrotowa, obr/min 104

Prdko skrawania, m/min

czenie warunek minimum energii, zostaa opracowana

Optymalny okres trwaoci, z

Cakowita energia waciwa, J/mm3

Prdko skrawania, m/min

gdzie: 1/ (k wedug ISO) wykadnik potgowy przy prdkoci

Prdko skrawania m/min