"Anlat bana, Tanra, binbir dzenli yaman adam": Ulysses iin

ipular
Ne kadar enteresan! dedi rafine bir ive karanln iinden
Ulyssesin 225. sayfasnda, kitabn yan karakterlerinden Ned Lambert, rafine iveli bir din
adamna, tarih bir binann bodrumunu biraz abartl bir kibarlkla gezdirirken, ubuuyla
fotoraf ekmeye msait noktalar tklar ve fotoraf makinenizi ne zaman isterseniz getirin,
der, ister buradan ekersiniz ister buradan.
Ulysses, insan tecrbesiyle ylesine dolu bir kitap ki, bu yazy yazmak iin masaya otururkenki
ruh halimi bile kitabn iinde bulabiliyorum: ben de, Ned Lambert gibi, kitab tanmayan okura,
ilgin bulduum birka noktay gstermeye alacam.
Bunun neresinden balyorsunuz? diye sordu Stephen, baka bir kitab aarken
Konuya ortasndan (in medias res, s. 635) girdim; baa dnelim: Ulyssesi Joyce 1922de, 40.
yagnnde, Dublinliler veSanatnn Gen Bir Adam Olarak Portresinden sonraki nc kitab
olarak yaymlad. Kitabn tm tek bir gnde, 16 Haziran 1904te Dublinde geiyor; bu gn,
Joyceun ei Nora ile ilk randevusunun tarihi. Kitabn konusu ve karakterleri, Joyceun nceki iki
kitabyla ayn evreni paylayorlar; Dublinlilerin kiileri Ulyssesde yan karakterler olarak ortaya
kyor, Portredeki (Joyceun kendi ailesine denk den) Dedalus ailesi Ulyssesde devam ediyor.
Kitabn temel karakteri var: Leopold Bloom, 38 yanda, Yahudi asll, bir gazeteyle irketler
arasnda reklam komisyonculuu yaparak geiniyor; ei Marion Bloom (Molly), 33 yanda,
sahne kariyerine dnmek zere olan profesyonel bir soprano; Stephen Dedalus, 22 yanda,
niversiteyi yeni bitirmi, Pariste tp okuma planlarn annesi lnce apar topar Dubline
dnerek yarda kesmi, yazar olmaya hevesli, meteliksiz bir gen.
Romann konusu, klasik romanlardaki gibi hali vakti yerinde insanlarn hayat ve dertleri deil;
Dickensn, Zolann balatt natralizm geleneinin devam olarak, romandaki herkesin geim
derdi, gelecek endiesi var. Roman, o zaman iin edebiyata hi uygun bulunmayan bir konuyu,
Dublinin gerek insanlarnn gerek hayatn iliyor.
Stephen Dedalus, Joyceun yaymlanan ilk yksnde (Dublinlilerdeki ki Kzkarde)
kulland takma ad. Stefanos ta anlamna geliyor, Hristiyanln ilk din ehidinin ad.
Dedalus ise, mitolojideki mehur yap ustasnn, Knossostaki labirentin mimarnn, gnee
umaya alan karosun babasnn ad. Joyce, Stephenda byk lde kendi hayatn ve
ailesini anlatyor; ama bunu bire bir almamak, bu karakteri 40 yanda bir yazarn kendi
genliine eletirel bir gzle bakt bir kurmaca iinde yarattn hatrlamak gerek.
Bloom karakterinin ilham kayna ilgin: Joyce, Triestede ngilizce retmenlii yaparak
geinmeye alt yllarda rencilerinden biri Ettore Schmitz adl bir iadam. Schmitzle
arkada olmular, Schmitz yazd ama beenilmeyen bir romann Joycea gstermi. Joyce
Schmitzin yazarln desteklemi. Bugn, Schmitzi, romanlarn yazd adyla, Italo Svevo
olarak tanyoruz; Joyceu sevmeyenler Joyceun edebiyata en byk katks Svevo oldu diye
dalga geerler. Joyce, Bloomun kan, gzn Ettore Schmitze benzetmi. Joyce, Bloom ile tam
bir adam, iyi bir adam yaratmaya alm: Hem baba, hem oul, hem e, hem k...
Molly Bloom iin byk lde ei Norann szlerini, yazd mektuplar kullanm. Mollynin
babas bir asker. Molly, babas Cebelitarkta grev yaparken, bir gnl ilikisi sonucunda

Cebelitarkta domu; spanyol annesinin yalnzca ismini biliyor. Bylece, Molly ve Bloom,
safkan rlandal olmayan, kendilerini Dublinde darlkl hisseden iki esmer.
Ulysses hakknda Joyceun yapt akalardan biri, kitab telefon rehberi olarak anmak. Kitapta
karakterin hayatlarnn yansra, devasa bir ayrnt zenginliiyle Dublinin sokaklar, binalar,
gnlk hayat ve insanlar var. Joyce, Dublinden ayrlp ehir ehir gezdii yllarda yazm
kitab; kitab yazarken Dublindeki tm binalarda kimin oturduu, hangi dkknlarn olduu,
ekspertiz kira bedelleri gibi bilgileri veren Thoms adl bir almanaktan youn olarak yararlanm.
Dublindeki akrabalarn ehir hakknda ok spesifik sorular sorarak ie komu.
u senin adn ne sama, bir eski Yunanlnn ad
Peki, herey bylesine Dublin ile ilgiliyse, Ulysses ad nereden kt? Ulysses, dnya edebiyatnn
en temel, en eski metinlerinden birinin, Homerosun Odysseiasnn kahraman Odysseusun
adnn Latince zerinden ngilizceletirilmi hali. Joyce bu kelimeyi sahiplenmeden nce,
Ulysses, ngilizce okuru iin, Bat edebiyatnn en eski kahramanlarndan birinin ve Tennysonn
bu destan konu alan iirinin adyd.
Joyceun kitabnn elyazmalarna ve ilk basmna dikkat edersek, unu grrz: kitabn ad,
aslnda, satra yaylm olarak, Ulysses / yazan: / James Joycedur. Bugn Ulysses deyince ou
insann aklna Joyceun kitab geliyor; oysa, kitabn ve Joyceun bugnk nn henz
kazanmad 1922de bu balk kulaa Hamlet / yazan: / Aztannm Biryazar gibi geliyordu.
Demek ki, eski bir destann Joyceun kaleme ald yeni haliyle kar karyayz. Joyce, romann
iskeletini kurarken, Homerosun kahramanlarnn ruhlarn o gne, o gnn insanlarna
aktararak Dublinde onlara benzer iler yaptrm. Bu emada, Bloom, gezgin, basiretli, kurnaz
Odysseusa; Stephen Dedalus, babasn arayan Telemakhosa; Bloomun ok da sadk olmayan ei
Molly, sadk Penelopeiaya denk dyor.
Joyce, kitabn tamamlamasna yakn gnlerde, merakl dostlarna kitabn 18 blmnn
zelliklerini aklayan emalar vermeye balam; bu emalarda her blmn teknii,
sembolizmleri vs. gibi zelliklerin yannda, kitabn blmleri ile Homerostaki olaylar ve
karakterler arasndaki paralellikleri iaret etmi. Odysseus nasl Seirenlerin arksn dinliyorsa,
Leopold Bloom da barmen kzlar keserek Stephenn babasyla bir arkadann syledii arklar
dinliyor; Odysseus nasl Skylla ile Kharybdisin arasndan (bir miktar personel kaybyla)
geiyorsa, Bloom da Stephen ile Buck Mulligann arasndan (arkadan bir hakaret yiyerek)
geiyor (s.196); Odysseus nasl tek gzl Tepegz kzdrp, Tepegz ona kayalar frlatrken
kayorsa, Bloom da hereye tek bir bak asyla bakan milliyeti Yurtta kzdrp, Yurtta
ona biskvi kutusu frlatrken kayor; Odysseus nasl insanlar domuza dntren Kirkenin
elinden kurtuluyorsa, Bloom da kerhanesinde insanlarn hayvanlat bir mama olan Bellann
kerhanesinden kurtuluyor; on yl dolap sonunda eve dnen Odysseus, Penelopeiann
taliplerini katr kutur keserken, bir gn boyunca dolap sonunda eve dnen bar Bloom
bunlar doal eyler diyerek olan biteni zihninde affediyor. Bloomun admlarn Dublin
haritasnda takip edince, Bloomun da, Odysseus gibi, Adan Bye giderken bir trl en ksa
yoldan gidemediini gryoruz.
Ulysses ile Odysseiann hikyeleri, olaylarn arlklar ve sralamas ayn deil; rnein
Homerosta birka msrada geip giden gezgin kayalar, Ulyssesde tam bir blme dnm.
Anthony Burgess, Re-Joyce kitabnn 2. blmnde Homeros ve Joyce arasnda nefis bir
karlatrma yapar ve Odysseiay zetledikten sonra Ulyssesi Odysseiann diliyle anlatr:

Odysseus, Telemakhosun arab fazla kardn grr: acaba bana tanrlara svme dnda
daha ne belalar gelecektir? Kendi kendisini gen adamn hmilii grevine getirir ve insanlarn
domuza dntrld Kirkenin adasna dek onu takip eder...
Memleketi deitiremiyoruz. Bari konuyu deitirelim.
rlandann, uzun, acl, atmalarla, ktlklarla gemi bir tarihi var. rlanda, tarih boyunca, etnik
(ngiliz/Kelt), din (Protestan/Katolik), siyasi (Krallk/Cumhuriyet, sadakat/zerklik), iktisadi
(toprak sahibi sekinler/kirac kyller) eksenlerde sert ayrmalar yaam, ayrmalarn taraflar
girift bir ekilde iie girmi; yllar, yzyllar sren hesaplamalar, karlkl sulamalar yaanm.
Bu acl tarihin sonucu olarak, bugn rlanda dnda yaayan rlanda aslllarn says, adann
nfusundan kat kat fazla. Gemite kalm da deil bunlar: bugn de ayn meseleler Kuzey
rlandadaki atmalarda ve rlandadaki iktisadi krizde kendini gsteriyor. Katolik kilisesi
toplum zerinde byk bir hakimiyet kurmu; hl da kilisenin en etkili olduu ve bunun
etkilerini youn olarak yaayan toplumlardan biri.
Ulyssesin atmosferini ite bu ortam oluturuyor. Siyasetin ve tarihin rlandallarn zihnindeki
arl, herkesin byk bir tutkuyla siyaset tartyor olmas kitapta youn olarak ilenmi.
Fakirlik ve alkolizmin yaygnl da kitabn neredeyse her sayfasna sinmi. lk blmde,
Stephenn gznde st kyl kadn eski rlandaya, Buck Mulligan onu ngilizlere pazarlayan
arlatana, Haines ise denizler hkimi efendiye dnyor; Stephen, Hainese kendini iki
efendinin ua (katolik kilisesi ve Britanya imparatorluu) olarak tanmlyor. Siyasi konular,
Joyceun mizahnn ok ince rneklerine de vesile oluyor; herkes siyaset ve tarih tartyor ama
szlerinde sk sk maddi hatalar yapyorlar belki de rlandal zihninde tartmann ehveti,
hakikatten daha nemli: rnein ngiliz hayran baretmenin izmelerini giyip Birlik yasasna
oy vermeye gitti diye and soylu (s.36), gerek hayatta, bu yasaya red oyu vermek amacyla
izmelerini giyerken dp lm.
Kitaptaki en nemli tarihsel karakter Charles Stewart Parnell. Parnell, zerklik hareketinin en
nemli szclerinden biri, o zaman iin bir kurtarc olarak grlen bir siyaseti; aslnda bir sr
olmayan bir gnl ilikisinden yaratlan bir skandal yoluyla drlyor ve ksa sre sonra
hayatn kaybediyor. Joyce, Parnelle yaplanlarn byk bir ihanet olarak grld bir evde
bym; Portredeki, siyaset-kilise-Parnell konusunun almasyla tad kaan noel yemei
sahnesi, babasnn alamaya balamas, Parnellin Joyce ailesi iin nemini anlatr. Joyceun ocuk
yata yazd ilk metinlerden biri, Parnell ile ilgili bir iirdir. Ulyssesde, Parnellin yks, mezar
(s.114), onun da mucizevi bir ekilde geri dnmesi beklenen bir Odysseus arketipi olmas nemli
tematik unsurlardan biri.
Kitabn kahramanlarnn siyasete baklar birbirinden ok farkl: Stephen, tm bu siyasi
tartmalardan bkm gibi grnyor, kaderini sanatnda yarataca yeni bir estetikte aryor (biz
Joyceun sonradan bunu baardn biliyoruz; kitaptaki Stephen ise bu niyetinde tkanp kalm
durumda grnyor). Tarih, uyanp kurtulmaya altm bir kbus sz mehur. Bloom ise
barseverlii, ortayolculuu, herkese maa balamal sosyalist planlar, belediyecilik fikirleriyle
siyasete daha hevesli, hakknda Sinn Feine gizli rgt yntemlerini retenin o olduu
dedikodular dolayor. Molly ise bunlar hi ciddiye almyor: o erkeklerin ekimelerine glp
geiyor; Sinn Feine ngr Fein diyor (s.718); Molly hayattan yana.
Ulysses, nemli bir dnm noktasnda yazlm bir kitap; kitabn getii yl 1904, Parnellin
lmnden birka yl sonra, Paskalya ayaklanmalarndan birka yl nce. Dublin halkn, henz
Paskalya ayaklanmasndan haberdar deilken, batan kaybedilmi bir davay savunma hissi

iinde gryoruz; karakterler bilmiyorlar ama, biz tm siyasi tartmalarn Paskalya

ayaklanmasnn byk bir askeri kuvvetle bastrlarak malup edilmesine, oradan savaa, oradan
da rlanda Cumhuriyetinin ilanna ulaacan biliyoruz. Ulyssesin yazlmasnn tamamlanmas
ile bugnk rlanday ortaya karan atekes neredeyse ayn gnlere denk dyor.
Bu yllar, ngiliz kltrel milliyetiliinin kurulduu, ngiliz kltrnn, biliminin, sanatnn
kolonilere (rlanda, Hindistan) youn olarak dayatld yllar. rlandada buna cevap olarak
rlanda dilini ve tarihsel rlanda kltrn (ata sporlarn, danslar, mzikleri, destanlar)
yeniden canlandrma akm balyor. Kitapta tm bu konularla karlayoruz.
Joyceun siyasete bak zerine grler iki kampta toplanabilir: birincisi, gndelik siyasi
tartmay dardan gzledii, savalarn ve tartmalarn dnda kald; ksa vadeli siyasi
mcadelelerle deil, yzlerce yl sonra okunacak metinler yazmakla urat fikri. Joyceun kimi
szleriyle de desteklenen bir yorum bu (s.565, rnein). Salnda, iddial, trajikomik, tasvip
edilmeyen bir tercihti; ama uzun vadede Joyce hakl kt. Kitaptaki Buck Mulligan
karakterinde epey olumsuz bir tonla ilenen Oliver St John Gogarty, ok baarl, saygdeer bir
senatr ve edebiyatyd; eski dostu Joyceu kk bir entel-dantel bir evrenin tapnd, ama
hayatn sefahatle, srgnle ve alkolizmle har vurup harman savurmu baarsz bir bohem
olarak gryordu byk bir olaslkla. Bugn ise benim gibilerin Gogartyden Joyceun kitab
sayesinde haberi oluyor.
kinci kamp ise, daha 1935te, Ulyssesde de anlan John Eglintonn syledikleri: Joyce, koloniyel
efendisini, asl ngiliz diline yaklamyla altetmi, efendisini avcunun iine almt. Joyce, her ne
kadar ngilizce-rlandaca tartmasnda tercihini ngilizceden ve bu kltrel birikime sahip
kmaktan yana kullandysa da, yazd ngilizce, ngilizcenin rlandada konuulan hali (daha
dorusu halleri); eserini, ngilizceyi hem en st dzeyde kullanp, hem de bu dili altst ederek;
rlandallarn arkaik, tepetaklak, fkralara konu olan, rlandaca sz dizimiyle kark ngilizcesini
kayda derek; gramer kitaplarnda yazan her kural inadna ihlal ederek (*okullarda okutulan
gramer kitabnn yazar+ Lindley Murray affetsin, s. 626), edepli edebiyatta yazlmas,
sylenmesi makbul olmayan ne varsa syleyerek verdi. Merakllar iin, Andrew
Gibsonn Joyces Revenge balkl incelemesi, Joyceun asl siyasi eylemini bu yolla yapm olduu
argmann ok iyi ileyen bir kitaptr.
te rlanda sanatnn simgesi. Bir hizmetinin atlak aynas.
Joyceun daha nce andm emalarna gre (bugn Gilbert ve Linati diye anlan iki ema
var), her blmn bir saati, rengi, uzvu, teknii, sanat, sembolleri var. Bu emalara
ve Ulysses zerine yaplan almalara baknca, kitabn sembolizmle ve gndermeyle dolu
olduunu gryoruz: rnein, ilk blmde ngiliz rencinin sigara tabakasnda ldayan yeil
ta, zmrt ada diye anlan rlanday iaret ediyor. ngiliz rencinin ryasnda grd kara
panter ise, roman boyunca tekrarlanacak bir temann ilk ortaya k muhtemelen: bu kara
panter, en geriden gelip yar kazanacak srpriz at (ngilizcesi dark horse) Bloomu iaret
ediyor olabilir. (Tam ayn saatte, Bloomun evinde kara panter, kara bir kedi; yeil ta, kedinin
gz olarak ortaya kyor).
Bu sembolizm katmanlarnn metnin iine yayln grmek isteyenlere, Harry Blamiresn
klasik Ulysses zeti The New Bloomsday Booku neririm. Burada, bu paralelliklere birka rnek
vermekle yetineceim:
Telemakhos-Odysseus-Penelopeia: Stephen-Bloom-Molly

sa-Baba-Meryem: Stephen-Bloom-Molly (Marion)

Hamlet-Hayalet-Annesi: Shakespearein olu-Shakespeare-Anne Hathaway
Hamlet-Hayalet-Elsinore atosu: Stephen-Annesinin Hayaleti-Kule
Evden ayrlp yllar sonra geri dnenler: Odysseus, Bloom, Parnell, denizci Murphy...
Arketipal karakterler ve olaylar ile kitabn konusu arasndaki bu yansmalar, kitabn en temel
dayanaklarndan birini oluturuyor: insanlar, kendilerinden nce gelenlerin oynad rolleri
tekrar tekrar oynuyorlar, tarih boyunca tekrarlanan bir ruhg oyununa katlyorlar.
Ruhg (metempsikoz, s.68), roman birarada tutan en nemli yapsal unsurlardan biri.
...hepsi birden eklenince karmza yaadmz u dnyann minyatr bir portresi kveriyordu
Tm bu paralellikler, sembolik yaplar, Joyceun rlanda ve Yahudi rklarnn tm tarihi,
Dublin yklrsa yeniden kurulmasna yetebilecek bir Dublin tasviri hedefleri, ou okurun
gzn korkutan bir gnderme zenginliine yol ayor. Bu zenginliin dzeyi yle
ki, Ulysses szlkleri arasndaki en nemlisi olan Donald Giffordun Ulysses Annotated byk
boy 641 sayfalk hacmiyle kitabn kendisiyle yaryor.
Bu durumu grp gz korkan okura mesajm u: korkmayn! nsanlk 90 yldr bu kitap
zerinde kafa patlatyor; tm bu bilmeceler, sembolizmler zld, saptand, kitaplara,
szlklere geti. Bireyi merak ettiiniz zaman biraz kurcalayn, internette biraz baknn, cevab
karnza kar. Zaman iinde, gevi getirerek, tekrar tekrar dnerek srlar teker teker zersiniz,
zmediklerinizi de zmezsiniz. Ama daha da nemlisi u: kitabn asl gzellii burada deil
zaten!
Bu iddiay biraz amam gerekiyor: Tm bu teknikler ve kitabi referanslar, yaz teknii asndan
r ac nem tayor, Joyceun gzkamatrc yaz ustaln ispat ediyor. Bunlar gz ard
ederek bu kitab takdir etmek mmkn deil. Ama, kitap yalnzca bu teknik tercihlerden ibaret
olsayd, kupkuru, tatsz bir metin olurdu; kitaba yalnzca bu teknik tercihleri grmek iin
bakanlar da kuru ve tatsz bir metin gryorlar. Bence, kitabn asl ilginlii, Joyceun bu
ereveye yerletirdii karakterlerin zihinlerinin iinden okura sesleniyor olmas; bu yolla,
insanlarn tm psikolojilerini, yalnzca grnd gibi Dublinde tek bir gn iinde yaadklarn
deil, ailelerinin tarihesinden balayp gelecekle ilgili korkular ve umutlarna kadar
akllarndan geen hereyi bize sunmas, btnsel insan psikolojisi portreleri izmesi. Joyce, insan
gerekliini edebiyatta daha nce hi grlmeyen lde kda dkm. (Burada ho bir
paradoks da var: Joyce, bu hiper-gerekilik tekniini yaratr, karakterin tm mrn tek
gne sdrrken, aslnda baka bir noktada hile yapm: kitapta psikolojik zaman ar bir hzla
akyor, karakterlerin aklndan gerekte belki de bir haftada geecek dnceler bir gn iinde
geiyor.)
Karakterlerin dnceleri, klasik anlatnn giri-gelime-sonu sralamasyla deil, karakterlerin
aklndan geme srasyla, doal arm sralamasyla aktarlyor bize. Bu nedenle, dnceler
baka dncelere atlyor, szler kesiliyor, araya bambaka dnceler giriveriyor. Bunun
sonucu olarak, bir konu hakkndaki bilgiler kitapta yzlerce sayfaya dalyor. Joyce, okurun bu
ayrntlar hatrlamasn ve balantlar kurmasn bekliyor. rnein, Bloomlarn yatakodasnda
asl bir Peri Kznn Ykanmas rprodksiyonu var. Bu tablonun kitap boyunca macerasnn
dkm yle:
Tablodan ilk 68. sayfada haberdar oluyoruz ve bir derginin yannda verildiini reniyoruz
(hatrlarsanz, 1960lardaHayat dergisi byle tablo rprodksiyonlar verirdi). Bloom 69. sayfada

bu tabloyu metempsikoz/ruhg kavramn Mollyye anlatmak iin rnek olarak

kullanabileceini farkediyor. 522. sayfada, halsinasyonlar blmnn kritik bir noktasnda,
Bloomun cenazesini grmemizin hemen ardndan peri kz dile geliyor ve Bloomla yzleiyor; 8
sayfa sren bu konuma boyunca Peri Kznn dergiden kesilip ereveletilmesinin hikyesini,
Bloomun o resme yaptklarn, resmin yatakodasnda ahit olduklarn, oradan rmak perisi
armyla Bloomun yeniyetmelik yllarnda Poulaphouca elalesine gittikleri okul
gezisindeki marifetlerini okuyoruz. 722-723. sayfalarda ise peri kz ve metempsikoz hikyesini
Mollynin gznden gryoruz.
Kitaba ilk kez yaklaan okura nerim: sembolizmlerden, kitabn yapsal zelliklerinden haberdar
olun, onlar aklnzn bir kesinde tutun; ama ncelikle tm bu olan bitenin gnlk hayat
olduunu unutmadan, kendinizi karakterlerin yerine koyarak okuyun. Bunu yaparsanz, gerek
hayat olduu gibi, tm ayrnts, sefaleti, binparalyla; byk bir sempatiyle, mizahla anlatm
bir bayaptn iine deceksiniz.
...bu hereyi ieren allak bullak orba gibi tarihe...
Bu giri metnini kapatrken, kitapla ilk kez karlaan okurlara yardmc olmak iin, onsekiz
blmdeki aksiyonu zetleyeceim:
I. Telemakhia (s. 8-55)
Odysseiann balangcnda Telemakhosun babasn aramak iin yola kmasna karlk olarak,
ilk blm sabah 8-10 arasnda Stephen Dedalusu konu alyor. Bu ksa blmde, Joyce,
romann belli bal temalarnn ekirdeklerini atyor.
1. Telemakhos: (s.9-28). Stephen, Buck Mulligan ve Haines Dublinin epey dnda bir savunma
kulesinde uyanrlar (bu kule bugn James Joyce Kulesidir). Mulligan baarl, az ok iyi laf
yapan, hereyle dalga geen bir tp rencisi, Haines ise yabani rlandallarn adetlerini
renmek iin tara gezisine km bir Oxford rencisi. Mulligan gne Katolik ayiniyle dalga
getii bir tra treniyle balar ve blm boyunca din ile alay eder (kitap boyunca da alaycl ve
akacl ile karakterize edilir). Stephen ile Mulligan arasndaki soukluk yava yava trmanr;
Stephen, kulenin sahanlnda tek banayken, gnei bir bulut rter, Stephen annesinin ksa sre
nceki lmn dnr ve annesinin hayaletini grr gibi olarak sarslr. Kahvalt ederler, (eski
rlanday sembolize eden) yal st kadndan st alrlar; yakndaki kayalklara gidip yzerler,
Stephen leyin The Ship barnda bulumak zere szleerek ayrlr. Yzme sahnesinde anlan
fotoraf trn Bloomun kz olduunu sonradan reneceiz.
Mulligann gerek hayattaki karl olan (yazar, doktor, rlanda Cumhuriyetinin ilk
senatrlerinden) Oliver St John Gogarty savunma bakanlndan bu kuleyi kiralam, Joyce ve bir
ngiliz renci burada kalmlar ve buradaki tartmann benzeri yaanm.
s.9daki Hrisostomos, i sesin kitaptaki ilk rnei (anlatcdan deil, Stephenn zihninin
iinden geliyor). Stephen Mulligann altn diine ve bal damlayan azna bakp, hitabet yetenei
nedeniyle bu ad alm Aziz Hrisostomos (Altn-az) dnyor. Hrisostomos yabanc deil,
stanbullu; bir mozaini Ayasofyann sol galerisinde grebilirsiniz.
2. Nestor: (s.29-41). Stephen, retmenlik yapt, varlkl bir mahalledeki (Dalkey) okula gider,
ders verir, ngiltere hayran baretmen Deasyden (Homerosta Telemakhosun nasihat ald
Nestorun karl) maan alrken bir takm nasihatlere maruz kalr. Deasy, basn dnyasyla
ilikili olduunu bildii Stephendan, srlardaki ap hastalnn tedavisi konulu bir yazsn
gazetelerde yaynlatmasn ister. Blmn sonunda, Deasynin antisemitik szleri zerine

Stephenn aklndan geenler, Joyceun ikinci dnya savanda olacaklar 20 yl nceden grm
olduu gsteriyor (s.39).
3. Proteus: (s.42-55). Proteus, Homerosta denizlerin srekli biim deitirerek yakalanmaktan
kurtulan tanrs. Bu blm, kitabn zorluuyla mehur iki blmnden biri. Tm blm,
kumsalda yrmekte olan Stephenn zihninin iinde geiyor. Stephenn dnceleri, ayn deniz
gibi, durmadan biim deitiriyor, armdan arma atlyorlar; zihni ilahiyat, tarih ve felsefe
referanslar ile dolu. Metnin zorluu, romann konusu asnda nemli bir grev gryor: Joyce,
kendi genliine baktnda nasl kendi zihninin iinde kaybolmu, tkanp kalm bir gen
grdn anlatyor bylelikle. lk kez okuyanlara zorluklara taklmadan, hikyenin akna
daha ok nem vererek okumalarn neririm.
Stephen Aristotelesi, renk, bilin, insann yaratl gibi konular dnrken, aklndan days
Richie ve yengesi Sarann yakndaki evlerine uramak geer. Zihninden, kendi babasnn bu
aileyle alay etmesi ve eer onlara urarsa konuulacak olanlar geer. (s. 43teki Evet Efendim,
Stephenin zihninde babasnn sesinin Sarann olu Walter taklit etmesi yani, 3. dereceden bir
i ses.) Cizvit okulundaki gnlerini, rahip olmay dnm olmasn, kitap okuma ve yazma
hayallerini, kadnszln, Paristeki paraszln ve sohbetlerini, ks ks Dubline dnn
dnr. Bizim Jn Trkler gibi, Parise gidip rlanday kurtarmaya alan Yaban
Kazlarndan Kevin Egann olu Patrice ile konumalarn hatrlar. nce l, sonra canl bir
kpek grr, kpekten korkar, kpein sahibi midye toplayc ingene ifti grr. s.52de o gece
ryasnda (henz tanmad) Bloomu ve genelev sokanda kendisine yardm edeceini grm
olduunu anlarz. Zihninde vampirli, kt bir iir yazmaya alr (bu drtln temiz halini
ileride, s. 132de okuyacaz). Bir kz hayal eder, baz yorumlara gre mastrbasyon yapar (s.54);
Mulligan ile kavgasn dnr; iini yapar. Arkasn dner, ufukta armhl bir gemi
grr.
II. Odysseia (s.57-584)
Kitabn gvdesini oluturan bu 12 blmde, sabah 8den geceyarsna kadar Bloomu ve
Stephen izliyoruz.
4. Kalypso: (s.59-73). Tekrar birinci blmn saatine, sabah 8e dnyoruz; bu sefer Bloomlarn
evindeyiz. Odysseiada tanra Kalypsonun Odysseusu adasnda esir tutmas gibi, burada da
Bloom Mollynin aknn esiri. Bloomu Mollyye kahvalt hazrlarken, kp yakndaki domuz
kasabndan bir bbrek satn alrken, ark hayalleri kurarken, dnte komunun hizmeti kzn
keserken gryoruz. Stephena annesinin hayaletini gsteren bulut Blooma da grnyor ve bir
an yall, ykm dndrp souk terler dktryor (s. 64). Postadan gelen iki mektuptan
biri, bir sayfiye yerinde bir fotorafnn yanna rak gnderilmi kzlar Millyden, dieri
Mollynin emprezaryosu/a Boylandan (Boylan, Bloomun zihninde hep o herif olarak
anlyor). Boylan, o gn saat 4te konser programn getirecek; programda Don Giovanniden L{ ci
darem a mano (bu dette Don Giovanni, evlenmek zere olan kyl kz Zerlinay batan karr)
ve zamann popler arklarndan Loves Old Sweet Song (Ak Namesi) var (s.67). Bu iki ark,
gn boyunca, Bloomun zihninde Mollynin kendisini aldatmasnn temas olarak nlayacak.
kisi de gzeldir, Youtubedan arayp bu iki paray dinlemenizi tavsiye ederim. Blm,
Bloomun bahedeki helada gazetedeki dll bir hikayeyi okurken def-i hacet eylemesiyle
bitiyor.
5. Lotosyiyenler: (s.74-89). Bloom bu blme ak bir zihinle balyorsa da, Odysseusun
adamlarna slaya dnme isteini unutturan uyuturucu Lotos ieinin lkesindeyiz. Joyce

blm iekler, ark baheleri, uyuukluk, uyutulma temalaryla kurmu. Bloomun Martha
Clifford adnda bir kzla Henry Flower imzasn att mektuplarla flrt ettiini reniyoruz.
Bir kiliseye girip olan biteni tam anlamadan merasimi izliyor; eczaneye urayp Mollynin
istedii losyonu sipari ediyor; oradan hamama gidip mayyor.
Hamamdan nceki sahnedeki yanl anlama, sonradan Bloomun bana i aacak. Bantam
Lyons, Bloomun elindeki gazete iin atacaktm zati/I was going to throw it away demesini o
gnk yarta koacak olan srpriz at Throwaway iin bir tyo zannederek sevinle
uzaklayor (eviride atn ad Zti). Gerek hayatta da o gnk yarta Throwaway kazanm
ve 1e 20 vermi.
6. Hades: (s. 90-116). Sabahtan beri anlan cenaze treni iin Bloom, Stephenn babas Simon
Dedalus ve Dublinlilerden tandmz baka karakterlerle birlikte mezarla gidiyorlar. s.91de,
3. blmde kumsalda yrmekte olan Stephen gryorlar.
Martin Cunningham karakteri, kitabn Dublinliler ve Odysseia balantlarnn gzel
rneklerinden: CunninghamnDublinlilerdeki halden anlayan, iyilik yapmaya alan adam
halleri devam ediyor ve alkolik karsnn evde ne varsa tekrar tekrar rehine vermesi yznden
srekli silbatan ev dzmek zorunda kalmasyla, Odysseusun ller leminde karlat
Sisyphosun edeeri oluyor (s.99). Cenaze treninde, kitabn hl tam zlememi
bilmecelerinden biri, kim olduu anlalamayan makintolu adam ortaya kyor (s.111).
7. Aeolos: (s. 117-147). Rzgrlar tanrs Aeolos, Odysseusa nce yardm eder, ama verdii
rzgrlar heba edip tekrar gelince onu kovalar. Gazete yazhanesi ve matbaasnda geen bu
blm, rzgrn, hava civann, bo lafn, retorik sanatnn blm. Rzgrlarn tanrs, gazetenin
yazileri mdr; o da bir reklam ayarlamaya alan Blooma ilk seferinde yardmc olup ikinci
geliinde kovalyor. Blmn ortasnda Stephen, Deasynin yazsn getiriyor ve (bazlar zaten
gne sarho balam olan) gazetecilerle birlikte imeye kyorlar. Blmn sonunda, Stephen,
gazetecilereDublinlilerdeki epiphany tekniinin (gndelik hayat iinde, byk bir gerekilikle
tasvir edilmi sradan bir nn ok daha geni bir temay iaret edivermesinin) bir rnei olan bir
hikye anlatyor.
Bu blm, metnin arasna girerek olan biten zerine ironik yorumlar yapan gazete stilinde
balklaryla, Joyceun romandaki biimsel oyunlarn seviyesini arttrmaya balamasnn ilk
iareti.
8. Laistrygonlar: (s.148-179). Odysseiann yamyamlar, le yemeini yemeye niyet eden
Bloomun iini kaldran lokanta mterileri (s.165) olarak ortaya kyor. Bloom, bir zamanlar
holanm olduu bir kadnla karlayor (s. 153) ve bir tandklarnn gnlerdir hastanede
doum yapmaya altn reniyor. s. 161de dnemin nemli edebi figrlerinden (ve Joyceun
ilk yksnn yaymcs) George Russell (takma ad A.E.) ile karlayor; bu karakterin hayatn
ansiklopedilerden okumanz neririm, bir sonraki blmde de karmza kacak. s. 164te Molly
ve Bloomun on yl nce, ikinci ocuklar Rudynin bebekken lmesinden sonra cinsel
hayatlarnda bireylerin deitiini, birbirlerinden uzaklatklarn okuyoruz (ou yorumcu
bunu artk sevimedikleri olarak yorumlar ve Odysseusun on yl boyunca evden/yatandan
uzak kalmasyla balantlandrr; ama son iki blm dikkatli okursanz cinsel hayatlarnn
tmyle bitmesi deil de, Bloomun artk ocuk yapmak istemiyor olmas daha doru bir yorum
olabilir). Bloom, Davy Byrnen barnda gorgonzolal sandvi ve burgonya arabyla karnn
doyurur. Molly ile Howth tepesinde pmelerini ii yanarak hatrlar (s.171; bu, romann mehur

kapannn Bloomun zihnindeki hali). kta Boylan ile burun buruna gelince, o herifile
karlamamak iin mzenin giriine saklanr (s.178).
Kitabn mehur bilmecelerinden, zerinde U. P. yazan kartpostal burada ortaya kyor (s.155).
Bunun iin bitti,ayvay yedin, kafay yedin anlamnda bir deyim olduu yorumunu izleyerek
eviride karta 7. N. yazdrdm.
9. Skylla ve Kharybdis: (s.180-213). Kitabn en sk blmlerinden: Odysseusun Messina boaz
kayalklarndaki canavar ile girdabn arasndan gemesi. Ktphanede, Stephen, rlanda edebi
evresinden kendisini ok da ciddiye almayan tandklarna (yukarda andm Russell da
aralarnda) Shakespeare zerine teorisini anlatyor. Shakespearein hayat hakknda bilinen ok
az bilgiyi kullanarak Hamlet iin ayrntl bir okuma nerisi sunan bu teoriyle, Joyce, okurdan
da Ulyssesi bu dzeyde bir dikkatle okumasn beklediini syler gibi. Mulligan ortaya kp
akalarn patlatmaya balaynca Stephenn sabah szletikleri gibi bara gelmeyip, kriptik bir
alntdan ibaret bir telgraf ekmekle yetinmi olduunu anlyoruz. Reklam iin rnek grsel
bulmaya alan Bloom girip kyor. Blmn sonunda, Stephenn Mulligan ile ilikisinin
kuyruunu koyverdiini gryoruz.
10. Gezgin Kayalar: (s. 214-248). Homerostaki gezgin kayalar, baz yorumlara gre stanbul
Boaznn tehlikelerine denk dyor (Azra Erhat evirisinde 12:58-72; Erhat gezgin iin
Kranlar kullanm). Ulyssesin tam ortadaki, gbek ta/omphalos blm bu: Dubline
hkmeden iki otoritenin iki temsilcisi, katolik kilisesi adna Peder Conmee ve Britanya
imparatorluu adna Valinin korteji Dublini aprazlama katederken, kitabn pek ok karakteri,
18 ksa metinde Peder ya da Vali ile karlayorlar. Blm gezgin kayalarn, artmacalarn
blm olduu iin baz paralarda dier zamanlar-meknlar parazit yapyor, araya karyorlar.
11. Seirenler: (s.249-283). Bu noktadan sonra kitabn blmleri uzamaya, metindeki deneysellik
artmaya balyor. Seirenler kitabn mzik blm; ilk sayfada, sanki, bir orkestra,
dinleyeceimiz mzikten blmleri blk prk alarak enstrmanlarn akort ediyor gibi.
Bala! emriyle, Joyceun fg formunda olduunu iddia ettii asl metin balyor. Metin mzik
terimlerini metnin iine yedirerek ve mzik gibi, tekrarlarla, kelime sras deiiklikleriyle
yazlm. Konu da mzik, blmn merkezinde piyanonun banda sylenen iki ark var.
Ormond otelinin barndayz; sarn (srma) ve kzl sal iki barmaid kkrdayarak sohbet
ediyorlar (ben kzlarn salarn anlatan srmann yannda kzl szlerinin fgn ana temas
olduunu dnenlerdenim). Bloom, sohbeti ve arklar dinlerken, kara kara Molly ve Boylann
saat 4t3eki randevusuna ok az kaldn dnyor. Blm boyunca tap sesleri yava yava
oalyor: bunlar, kr yeniyetme piyano akortusunun yaklarken bastonunu vurmasnn sesi.
Blm, Bloomun bir vitrindeki milliyeti bir metni okurken tramvayn geiine uydurarak gaz
karmasyla bitiyor.
s. 273teki Fetter Lane... diye balayan cmle, Stephenn zihnindeki Shakespeare biyografisine
ait bir cmle (kr. s.197 ve s.634), ama Stephen o anda orada deil. Stephenn zihni ile Bloomun
zihni bir anlna iie geiyor gibi sanki.
12. Tepegz: (s.284-333). Anlatcnn kitabn karakterlerinden biri olduu iki blmden birinde,
tm aksiyonu kfrbaz, dedikoducu bir ek-senet tahsilatsnn gznden dinliyoruz; ama
anlatcnn sesi tekrar tekrar kesiliyor ve syledii szdeki bir unsuru bambaka bir slupta iyice
abartarak ileyen bir parodi araya giriyor (rnein s. 284n sonundaki ticari anlamazlk, s.
285te abartl bir hukuk diliyle yanslandktan sonra, Sen kesin yeilaycsndr... ile tekrar

gereklie dnyoruz; bu da tekrar Gzel Inisfailimizde... diye balayan paragrafla, bu sefer

de rlanda destan parodisiyle kesiliyor). Bu parodiler, iirme, abartma tekniiyle Joyceun
okurun sabrn zorlad blmler arasnda; yine de, kitaptaki en komik pasajlar bu parodilerin
iinde sakl. rnein, s. 327deki azizler listesine dikkatli baknca bardaki mterilerin, Mollynin
(Marion Calpensis) ve hatta bardaki kpein (Owen Caniculus) bu listeye karm
olduunu gryoruz.
Odysseusun Tepegz, burada, gerek bir Dublin karakteri olan yurtta; rlanda ata
sporlarnn canlandrlmas iin uraan keskin bir rlanda milliyetisi. Yurtta ve arkadalar,
Bloomu bir yabanc olarak grerek aalyorlar; Molly ile ilikisi epey dedikodu konusu oluyor;
Bloomun barseverliiyle, ama bir de olaya byle bakn szleriyle alay ediyorlar, bunlarn
zerine bir de Bloomun Ztiye oynayp 1e 20 kazand dedikodusu yaylnca iyice kzyorlar.
Bloomun sizin tanrnz da benim gibi bir Yahudiydi! demesi de yardmc olmuyor. Martin
Cunningham Bloomu arabaya bindirip karyor.
13. Nausikaa: (s.334-368). Artk saat akam 8; gnbatmna yaklayoruz. Odysseiann romantik
blmnn prensesi, burada kumsalda arkadalaryla gezip top oynayan bir gen kz (Gerty
MacDowell) olarak karmza kyor. Joyce, blmn ilk yarsn Gertynin gznden aktaryor:
Hem Gertynin okuduu gen kzlara ynelik dergilerin dilini, hem de onun zihninin iini
gryoruz. Bloom ortaya kyor; Bloom ve Gerty bakyorlar; Gerty oturduu yerde geriye
yaslanarak Blooma bacan gsteriyor. Bu esnada havai fiekler patlarken Bloomun elinin bo
durmadn anlyoruz (s. 353, yine mi bu halt ediyordu?). s.354te niden Bloomun bak
asna geiyoruz ve Gertynin ayann topal olduunu anlyoruz. Bloom gnn olaylarn
dnyor, kumsala birey yazmaya balayp vazgeiyor, sonra hafife uyukluyor. Blmn
sonundaki guguklu saat, Blooma boynuzlandn hatrlatyor.
s.343teki Baaramadysan tekrar deneyeceksin, zamann ocuklarna ok sylenen ve
Beckettin o ok yanl anlalan mehur alntsnda kulland bir nasihat.
14. Gnein Srlar: (s.369-410). Homerosta Odysseusun adamlar Gne tanrnn srlarna
kar gnah iliyorlar; Stephen ve arkadalar ise dourganla kar gnah iliyorlar. Joyce, belki
aracaksnz ama, aileye, ocua ok nem verirmi; bu blm de douma, dourganla vg
niteliini tayor.
Kitabn en zor blm bu. Joyce burada byk bir deney yapm: bir yandan ngiliz dilinin
Latince ve Anglo-sakson dilinden doup gelimesini, alar boyu ngilizcenin parodilerini
yaparak temsil etmi; bunun yannda, blm boyunca bir embriyonun peydahlanmasndan
doumuna kadar olan aamalar sembolize etmi. Bu nedenle, eviri asndan nemli sorun
yaratan, stratejik tercihler gerektiren bir blm. Altaki kaotik satrlar ngilizcenin Latinceden
douunu, sondaki kaotik blm ise ada reklam dili ve argonun yaratt kaosu temsil ediyor.
Bu iki para dnda, metin kaotik deil; eski metinlerin taklidini yapyor yalnzca. Sabrl olun:
mizahyla, sabreden okuru en ok dllendiren blmlerden biridir.
Bloom doumevine gidip tandn ziyaret ederken orada kafa ekmekte olan Stephen ve tp
rencisi arkadalaryla karlayor; bebek douyor, renciler giderek daha sarho oluyorlar,
kp Burkes barna yneliyorlar. Bloom Stephenn halini grp endielenerek Stephenn
peinden gitmeye balyor.
15. Kirke: (s.411-584). Geceyars, genelevler sokandayz (geceky). Kitabn en uzun blm

bu. Kitapta bu ana kadar sunulan tm unsurlar iie geip bir kriz noktasna ulayor. Blm,
tiyatro formunda; metne halsinasyonlar damgasn vuruyor: gerekle hayal iie geiyor, anlan
(ama orada olmayan) karakterler ortaya kveriyor, cansz nesneler konumaya balyor.
Ortalkta gezinen bir kpek var ama durmadan cinsi deiiyor; kpek sylenenlere kafiyeli bir
ekilde havlayarak cevap veriyor. Dikkatli okuyunca, neyin gerek, neyin halsinasyon
evreninden geldiini anlalyor ama, burada halsinasyonlar kimin grd belli deil; hem
Blooma, hem Stephena grnyor gibiler. Bu soruya verilen cevaplar arasnda en sevdiim
cevap, bu blmde bizzat kitabn kendisinin halsinasyon grd, kitabn kendi temalarna
halsinasyonla cevap verdii.
Joyceun bu blm yazarken en aka etkilendii yapt, Goethenin Faustu. Faustun, rnein,
Walpurgis Gecesi sahnesini bu metinle karlatrmanz ve buradan Ouz Ataya giden
etkilenme hatt zerine dnmenizi neririm (Faustun clal Cankorel evirisinde s. 201-227).
nceki blmle bu blm arasnda anlatlmayan bir boluk var; ilerideki baz ipularndan
Burkes bar ile geneleve varlmas arasnda Stephen ile Mulligan arasnda, Westland Row
istasyonunda, muhtemelen yumruklarn savrulduu bir kavga olmu olduunu karacaz.
Stephen ile Lynchin genelev sokana giriini, sonra onlar takip eden Bloomu gryoruz.
Stephenn peinden geneleve giren Bloomun sululuk duygular ve kafa karklnn yaratt
halsinasyon leminde Bloom Molly ile karlayor, belediye bakan seiliyor, kral oluyor,
gzden dyor, dedesi Virag ile karlayor... Sonunda Stepheni buluyor (s.485). Genelevin
sahibesi Bella (Odysseiadaki byc Kirkenin edeeri) sahneye kyor (s. 505) ve Bloomu
aalamaya balyor. s. 508de Bloom ve Bella cinsiyet deitiriyorlar. Bloom lyor, gmlyor,
peri kz ortaya kyor. s. 531de Bloom zihninde tm bunlar yenip realiteye geri dnyor.
s.543te aynada Stephen ve Bloomun yz Shakespearein boynuzlanm yzne karyor. s.
553te Stephen, kzlardan birini kapp piyanolann ald valsle dans etmeye balyor. s.554te
Stephenn dans figrlerine dikkat edin: Joyceun rmcek dans adn takt, uzun bacaklar
ve kollaryla sokaklarda ite bu figrlerle icra ettii bir dans varm. Kriz noktasnda, Stephen
tekrar annesinin hayaletini gryor (s.555) ve beti benzi atyor. Bastonuyla gaz lambasn
paralayarak isyann ifade ettikten sonra (burada Nothung! diye baryor, kastettii
Wagnerin Siegfriedindeki klcn imal edildii an) genelevden kayor. Bloom genelevdeki
durumu yattrp peinden gidiyor.
Stephen, sokakta, iki ngiliz askeriyle laf dalana giriyor ve sonunda yumruu yiyip yere
seriliyor. Bloom banda durup kendine gelmesini bekliyor, polisleri de idare edip gnderdikten
sonra o da kendi kriz noktasna ulayor: bebekken len olu Rudynin hayaletini gryor.
III. Nostos (s.585-750)
Bu doruk noktasndan sonra, son blmde, karakterlerin geceyarsndan sonra yorgun argn
eve dnlerini gryoruz.
16. Eumaios: (s.587-638). Odysseus sonunda tek bana adasna, thakaya dnmeyi baard
zaman oban Eumaiosun barakasnda duraklyor. Bloom ise Stephen soluklanmak iin bir
arabaclar barakasna gtryor. Bloom ve Stephen yorgun ve uykulular; bu yorgunluk, uzayan,
balanmayan cmleler, laflarn birbirine karmasyla blmn stiline yansyor. Bloom, Stephen
etkilemek iin konutuka konuuyor; Stephen ise ters, ksa cevaplar veriyor. Barakada bir
Odysseus/Parnell figr daha var; yal bir denizci (Murphy) gezi hikyelerini anlatyor.

Gazetede o gnk cenazenin haberini ve Deasynin mektubunu gryorlar. Bloom Stephenn

yatacak yerinin olmadn, saatlerdir yemek yemediini anlyor. kp yrrken Stephenla
biraz mzik muhabbeti yapyorlar. Stephen ok eski, az bilinen bir Alman arksn sylemeye
balaynca, Bloom sesini ok beeniyor, onu mzik dnyasna kazandrmak ve emprezaryoluk
hayalleri kurmaya balyor. Bu planlara yoldaki at arabasnn atlar dklayarak cevap veriyor.
17. thaka: (s.639-707). Bu blm, zamann ders kitaplarnn ve dinbilgisi metinlerinin
(kateizm) soru-cevap formatnda yazlm; Bloomun okuma ve popler bilim meraknn bir
dkmn ieriyor. Bloom, Stephen eve davet ediyor; sabah evden karken anahtarn
unuttuu iin bahe duvarndan atlayarak kapy ayor; mutfaa buyur edip kakao ikram
ediyor. Ortak tandklarndan bahsediyorlar, Bloom Stephena (sonradan srail milli mar olacak)
bir Yahudi melodisini, Stephen Blooma eski (antisemitik) bir rlanda baladn sylyor. Bloom
Stephena gecelemesini neriyor ama Stephen reddediyor. Sonradan grmeye devam etmek
iin eitli planlar yapyorlar. kyorlar, yldzlara bakarak iiyorlar, vedalayorlar. Bloom eve
dnyor, eyalarna bakyor, soyunup yataa girerek gnn olaylarn dnmeye balyor. Yeni
bir ev ve imar hayalleri ve gelecekteki para endieleriyle uyuklamaya balyor. Mollynin
sadakatsizliini zihninde affediyor (s. 701) ve Mollynin kalalarn pyor (s. 704). Gn boyunca
biteni baz modifikasyonlarla Mollyye anlatyor ve kafasnda bir kelime oyununu tekrarlarken,
ayaklarn Mollynin baucuna vermi bir halde, uyuyakalyor.
18. Penelopeia: (s.708-750). Neredeyse tm kitab erkeklerin bak asyla geirdikten sonra,
nihayet Mollynin zihnindeyiz. Joyce saati belirsiz, sonsuz olarak vermi. Sekiz cmleye
ayrlm 42 sayfa boyunca Mollynin zihni, kadn zihninin akkanl, kvrakl iinde
noktalama olmadan akp gidiyor (Nora da pek noktalama iareti kullanmazm). Noktalama
iaretlerinin yokluu okuru korkutur genelde, korkmayn, metinde deneysel birey yok aslnda:
her kelimenin kanl canl bir kadnn zihninden geldiini hatrlayn.
lk cmlede (s.708-714) Bloomun yatarken son syledii szlerin sabah kahvaltsn (iki yumurta)
yatakta istediini sylemek olduunu anlyoruz Bloom, terkettii evlilik hayatna geri dnyor
olsa gerek. Molly, Bloomun hallerini, Boylanla ilk flrtlerini, bugnk sevimelerini, Bloomla
ilk flrt gnlerini dnyor. kinci cmlede (s.714-722) dnceleri Boylanla ilk tanmalarna,
arkclk kariyerine, Cebelitarka, Bloomun trende kard ufak bir rezalete, Bloomun
okumas iin verdii Rabelais kitabna geiyor. s. 717de Boylann kapy tattarrattat diye
almas, Joyceun uydurduu bir kelime ve Oxfordun byk szlndeki en uzun palindrom.
nc cmle (s. 722-723) Boylan ile sevimelerini konu alyor; drdnc cmlede (s.723-727)
geen trenin sesini Ak Namesi arksna benzetiyor ve Cebelitark anlarna, oradaki asker
sevgilisi Mulveyye dnyor. Beinci cmle (s. 727-732) yine Mulveyden balayp
Cebelitarktaki tandklarna ve ilk cinsel deneyimlerine geiyor. Altnc cmlenin (s. 732-738)
banda gaz karyor ve Millyyi dnmeye balyor; Bloomun eve Stephen getirmesinin
tuhaflna taklyor. Cmlenin sonunda lazmla ierken adet grdn farkediyor. Yedinci
cmlede (s.738-s.744) salndan endie ediyor, doktor anlarn hatrlyor, adet kanamas
kurumuna isyan ediyor. Bloomla geen yllarn dnmeye balyor, Stephenla ilk
karlamasn hatrlyor ve Stephenla bir gnl ilikisini hayal etmeye balyor. Son cmlede (s.
744-750) dnceleri Boylann kabasabalndan Blooma dnyor; geim dertleri, Blooma
kzgnlk dnceleri, Cebelitark anlar, Bloomun ateizmi ile tartma fikirleri ile Bloomu tekrar
evlilik hayatna ekme dnceleri iie gemeye balyor. Son satrlarda Mollynin de
mastrbasyon yapyor olabileceini dnenler var. Kitabn sonunda srpriz at Bloom Mollynin
sevgisini tekrar kazanyor: Molly, Cebelitarktaki sca, doann gzelliini, gen kzln,

Dublinde Howth tepesinde Bloomla pmelerini, evlilik teklifine evet demesini dnrken
roman bitiyor.
(Duvar dergisi, Temmuz-Austos 2014)