Vodi za pokuaj polaganja drugog parcijalnog ispita iz

Inenjerske Matematike 2
AbdagiAlvin, Dragolj Edin
31. Maj 2007.
Verzija 1.2020569

Sadraj
1 Uvod

2 Rjeenja pripremnih zadataka 1 iz Inenjerske

2.1 Zadatak 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Zadatak 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Zadatak 100 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4 Zadatak 1000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5 Zadatak 10000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6 Zadatak 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.7 Zadatak 20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.8 Zadatak 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.9 Zadatak 30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.10 Zadatak 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.11 Zadatak 40 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.12 Zadatak 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.13 Zadatak 50 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.14 Zadatak 500 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

matematike
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .

2
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

3
3
4
5
6
7
8
9
10
11
13
14
15
17
19

3 Rjeenja pripremnih zadataka 1 iz Inenjerske

3.1 Zadatak 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2 Zadatak 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3 Zadatak 100 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4 Zadatak 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5 Zadatak 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6 Zadatak 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7 Zadatak 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.8 Zadatak 50 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

matematike
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .

2
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .
. .

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.

21
21
22
23
23
24
25
27
29

4 Rjeenje varijante A drugog parcijalnog ispita iz Inenjerske matematike 2

demskoj 2005/2006 na popravnom roku
4.1 Zadatak 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2 Zadatak 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3 Zadatak 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4 Zadatak 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 Zadatak 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

u aka.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

32
32
32
33
34
35

5 Rjeenje varijante B drugog parcijalnog ispita iz Inenjerske matematike 2

demskoj 2005/2006 na popravnom roku
5.1 Zadatak 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2 Zadatak 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3 Zadatak 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4 Zadatak 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5 Zadatak 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

u aka.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

38
38
38
40
42
43

Uvod

Dobro doli u prvo (a vjerovatno i jedino) izdanje "vodia za polaganje ispita", skripte koja je zamiljena
da studentima ponudi presjek zadataka koji ih mogu oekivati na drugom parcijalnom ispitu. U skripti je
obraeno 30-ak zadataka, koji su prikupljeni s prologodinjeg materijala "Pripremni zadaci" (s obzirom
da ovogodinji materijal nije bio dostupan za vrijeme pravljenja skripte) i prologodinjeg popravnog
ispita. Zadaci su obraeni na nivou naih (skromnih) raspoloivih znanja, ali mislimo da mogu pruiti
uvid u metodiku rjeavanja zadataka. Isto tako, molimo vas da shvatite da ne moemo garantovati tanost
zadataka (pa je poeljno da svaki zadatak koji radite-sami provjerite), kao i da su mogue pravopisne
greke i greke ostale prirode jer nije bilo puno vremena za detaljno pregledanje. Neki zadaci su krae
obraeni, nadam se da ete imati razumijevanja za to, jer vremenski uslovi/rokovi nisu dozvoljavali
"dublju" analizu zadataka.
Ovom prilikom elimo se zahvaliti prof. dr. Huse Fatkiu to je ukazao podrku ovom malom projektu,
kao i svima onima koji su nam pruali pomo te ukazivali na greke i nedostatke u radu. Biemo i dalje
otvoreni za sve sugestije, primjedbe i pohvale. Nadamo se da e vam ovaj materijal biti koliko-toliko od
koristi i da e se njegovo koritenje pozitivno odraziti na rezultate ispita. Na kraju, elimo vam mnogo
sree na ispitu.

Rjeenja pripremnih zadataka 1 iz Inenjerske matematike 2

2.1

Zadatak 1

Odredite Fourierov integral i Fourierovu transformaciju funkcije f zadane formulom:


0, |x| > 1
f (x) =
1, |x| 1
Na osnovu dobijenih rezultata izraunajte nesvojstveni Riemannov integral:
Z
sin
d

0
Rjeenje
Zadana funkcija f se moe napisati u obliku:

0, x < 1
1, 1 x 1
f (x) =

0, x > 1

1.

0.5

-1.5

-1.

-0.5

0.

0.5

1.

1.5

2.

Slika 1: Dio grafika funkcije f

Na svakom konanom intervalu (a, b), gdje su a i b proizvoljni realni brojevi, za zadanu funkciju f vrijedi:
1. Funkcija f ima maksimalno dvije take prekida. i svi su prve vrste. U svim ostalim takama
funkcija f je neprekidna.
2. Funkcija f je na intervalima (, 1) (a, b), [1, 1] (a, b) i (1, ) (a, b) monotona.
Prema tome funkcija f (x) zadovoljava Dirichleove uslove na svakom konanom intervalu (a, b). Kako je
Z

|f (x)|dx =

|f (x)|dx +

Z
|f (x)|dx +

|f (x)|dx =
1

dx = x|1 = 2,

to je zadana funckija apsolutno integrabilna na intervalu (, ).

Primijetimo da vrijedi f (x) = f (x), odnosno da je zadana funkcija f parna.
Na osnovu zakljuenog moemo odrediti Fourierovu transformaciju:
Z 1

Z
Z
2
2
f (x) cos(x)dx =
f (x) cos(x)dx +
f (x) cos(x)dx =
F () =
0
0
1
1
Z
2 sin(zx) 
2 sin
2 1
.
cos(x)dx =
=
=


Takoer funkcija f se u svim takama neprekidnosti moe predstaviti Fourierovim integralom:

Z
Z
Z
2 sin
2 sin
f (x) =
cos(x)d =
cos(x)d.
F () cos(x)d =

0

0
0
Koristei se dobijenim Fourierovim integralom, i uvrtavajui vrijednost x = 0 (to moemo uraditi, jer
je funkcija neprekidna u x = 0) dobijemo:
Z
2 sin
f (0) =
cos( 0)d,
0

Z
2 sin
1=
d,
0

sin
d = .

2
0

Slika 2: Dio grafika podintegralne funkcije

2.2

sin

Zadatak 10

Nai Fourierov integral i Fourierovu transformaciju funkcije zadane formulom:


0,
t < 0,
f (t) =
et , t 0, > 0
Rjeenje:
U odreivanju Fourierovog integrala date funkcije potrebno je razmotriti uslove konvergencije traenog
Fourierovog integrala:
R +
a) funkcija f : R R je apsolutno integrabilna funkcija, tj. |f (t)|dt < ,
b) funkcija f zadovoljava Dirichletove uslove na svakom konanom razmaku u R.
Podsjeanja radi navedimo Dirichletove uslove:
1. postoji konaan skup A [a, b] tako da je f neprekidna funkcija u svakoj taki skupa [a, b]\A.
Ukoliko je A 6= , onda u svakoj taki skupa A funkcija f ima skok prve vrste;

1.

0.5

-0.5

0.

0.5

1.

1.5

2.

Slika 3: Dio grafika funkcije f

2. postoji podjela segmenta [a, b] na konano mnogo dijelova takva da je funkcija f monotona na
svakom od tih dijelova segmenta.
Oigledno je kako data funkcija zadovoljava Dirichletove uslove. Stoga ispitajmo jo apsolutnu integrabilnost:
 t r
Z +
Z +
Z 0
Z +
1
e
= R,
|f (t)|dt =
|et |dt =
|0|dt +
et dt = lim
r+

0
0
prema tome data funkcija je apsolutno integrabilna. Sada moemo prei na raunanje Fourierove transformacije, pa polazimo od relacije:
Z +
Z +
Z +
1
S() =
f (t)et dt =
et et dt =
e(t+)t dt =

0
0
Znajui FourierovuR transformaciju moemo jednostavno izvriti raunanje Fourierovog integrala pomou
+
1
relacije f (t) = 2
S()et d, tj:

f (t) =

1
2

S()et d =

1
2

1
et d
+

Time je odreen Fourierov integral.

2.3

Zadatak 100

Rijeite Cauchyev problem:

00
x y 00 + y 0 x = et 2.
2x00 y 00 2x0 + y = t

x(0) = x0 (0) = y(0) = y 0 (0) = 0

Rjeenje:
"Laplace"-iranjem sistema dif. jednaina dobijemo sistem algebarskih jednaina po nepoznatim funkcijama X(z) i Y (z):
2
1

z1 z
1
2
0
2
0
2(z X(z) zx(0) x (0)) (z Y (z) zy(0) y (0)) 2(zX(z) x(0)) + Y (z) = 2
z
x(0) = x0 (0) = y(0) = y 0 (0) = 0
z 2 X(z) zx(0) x0 (0) (z 2 Y (z) zy(0) y 0 (0)) + zY (z) y(0) X(z) =

Odnosno:
2
1

z1 z
1
= 2
z

z 2 X(z) z 2 Y (z) + zY (z) X(z)

2z 2 X(z) z 2 Y (z) 2zX(z) + Y (z)

Sreivanjem dobijemo:
X(z)(z 2 1) Y (z)z(z 1)
X(z)2z(z 1) Y (z)(z 2 1)

2z
z(z 1)
1
= 2
z

Rjeavanjem datog sistema dobijemo:

X(z) =

2z 1
1
Y (z) = 2
2
z(z 1)
z (z 1)2

U finalnoj etapi rjeavanja treba nai inverzne Laplace-ove transformacije dobijenih funkcija, u cilju
lakeg ostvarenja te namjere poeljno je X(z) i Y (z) predstaviti preko parcijalnih razlomaka. Time
dobijemo:
X(z)
Y (z)

1
1
1

+
z
z 1 (z 1)2
1
1
= 2+
z
(z 1)2
=

Sada "inverznim Laplace-iranjem" (kojeg obavljamo uz pomo tablica) dobijemo:



1
1
1 1

+
X(z) = L
= t et + tet
z
z 1 (z 1)2


1
1
1
= t + tet .
Y (z) = L
2+
z
(z 1)2

2.4

Zadatak 1000

Naite inverznu Laplaceovu transformaciju funkcije:

F (z) =

(z 2

2z
+ 1)2

Rjeenje
Zadatu funkciju moemo napisati kao:
F (z) = 2

1
z
z2 + 1 z2 + 1

Na osnovu osobine linearnosti Laplaceove transformacije imamo:

L1 [F (z)](t) = 2 L1 [
Dalje na osnovu osobine konvolucije

1
z
](t)
z2 + 1 z2 + 1

Laplaceove transformacije imamo:

Z t
z
1
L1 [F (z)](t) = 2
L1 [ 2
](x) L1 [ 2
](x t) dx
z
+
1
z
+1
0

1
hR Ako su f1 (t) iE(a1 ), f2 (t) E(a2 ), a1 6= a2 , L[f1 (t)](z) = F1R(z) i L[f2 (t)](z) = F2 (z) , onda vrijedi:
t
1 [F (z) F (z)] (t) = t f (x)f (t x)dx
1
2
2
0 f1 (x)f2 (t x)dx (z) = F1 (z) F2 (z), odnosno L
0 1

Iz tablice Laplaceovih transformacija imamo: L1 [ z21+1 ](t) = sin t i L1 [ z2z+1 ](t) = cos t, pa uvrtavanjem
u gornji izraz imamo:
Z
t

L1 [F (z)](t) = 2

cos(x) sin(t x)dx

0

Transformacijom proizvoda cosinusa i sinusa u zbir sinusa dobijemo:

Z
Z t
1 t
1
[sin(x (t x)) + sin(x + (t x))]dx = 2
[sin(2x t) + sin t)]dx,
L1 [F (z)](t) = 2
2 0
0 2
t
Z t
Z t
cos(2t t) cos(2 0 t)
cos(2x t) 
t
1

+t sin t,
L [F (z)](t) =
+ sin t x|0 =
sin(2xt)dx+sin t
dx =

2
2
2
0
0
0
L1 [F (z)](t) = t sin t +

2.5

cos t cos(t)
= t sin t.
2

Zadatak 10000

Naite funkciju ija je Laplaceova transformacija:

2
.
z(z 2 + 1)2
Rjeenje:
Potrebno je nai inverznu Laplaceovu transformaciju zadane funkcije, stoga emo prvo zadani izraz
razloiti na parcijalne razlomke kako bismo posao traenja inverzne transformacije lake obavili:


1
z2 + 1 z2
z
1
2
=
2
=
2

=
z(z 2 + 1)2
z(z 2 + 1)2
z(z 2 + 1) (z 2 + 1)2



 2
z
z
z
1
z + 1 z2

=
2
=
= 2
z(z 2 + 1)
(z 2 + 1)2
z
z 2 + 1 (z 2 + 1)2


z
z
1
2 2
2 2
= 2
z
z +1
(z + 1)2
Sad preimo na traenje inverzne Laplaceove transformacije:

 
 



z
1
1 1
1 1
1
1
= 2L
2L
2L
L
2
z(z 2 + 1)2
z
z
(z 2 + 1)2


z
= 2 2 cos t 2L1
2
(z + 1)2
Nazna enu inverznu Laplaceovu transformaciju emo odrediti kao inverznu transformaciju od proizvoda
dvije funkcije:
Z t
1
z
1

L [F1 (z)F2 (z)] =

f1 (x)f2 (t x)dx
z2 + 1 z2 + 1
0
gdje su L1 [F1 (z)] = f1 (t) i L1 [F2 (z)] = f2 (t). Prema tome vrijedi:


Z
Z t
z
1
1 t
2
=
[sin t + sin(2x t)]dx =
L1 2
sin x cos(t x)dx =
z +1 z +1
2 0
0
"

Z t
t #

Z t
1
cos(2x t)
1
t
=
sin t x|0
=
sin tdx +
sin(2x t)dx =
2 0
2
2
0
0
=

1
t sin t
2

Na kraju uvrtavajui dobijemo konani rezultat:



1
L1 2
= 2 2 cos t t sin t
z(z 2 + 1)2
7

2.6

Zadatak 2

Izraunajte dvojni integral funkcije f zadane formulom:

p
f (x, y) = 1 x2 y 2
na oblasti D( R) ogranienoj krivom ija je jednaina x2 + y 2 = 1.
Rjeenje

1.0

0.5

0.0

-0.5

-1.0
-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

Slika 4: Oblast D je krunica (lijevo), a grafika interpretacija ovog dvojnog integrala je volumen tijela
na slici(desno)



Zadana funkcija f je definisana na oblasti D(f ) := (x, y) R|1 x2 y 2 0 = (x, y) R|x2 y 2 1 .
Kako je f oito elementarna, to je ona i neprekidna na oblasti D, pa je tu i integrabilna u Riemannovom
smislu, tj. postoji integral:
ZZ p
I=
1 x2 y 2 dxdy
D

Zamijenimo provougle polarnim koordinatama transformacijom:

x = cos ,
Jacobian ove transformacije je:
 0
 
 x x0   cos sin
=
J =  0
y y0   sin cos

y = sin



 = sin2 + cos2 = (sin2 +cos2 ) = 6= 0, , za (x, y) 6= (0, 0)


Kako su oigledno zadovoljeni dovoljni uslovi za smjenu varijabli, to traeni integral postaje:
ZZ
ZZ
q
p
2
2
2
2
1 2 dd,
I=
1 cos sin dd =
D0

D0

gdje je D0 oblast na koju se preslikava oblast D gornjom transformacijom. S obzirom da je D bila

krunica, D0 e biti pravougaonik ( [0, 1], [0, 2]).


 1 2 = t




 Z 2
Z 2
Z
Z 1 p
Z 1
Z 0
 2d =1dt 
1
1 2
1
2

I =
tdt =
d
d
1 d =  d = 2 dt  =
t 2 dt =
d

2
2 0
0
0
0
0
1
 =0t=1 


 =1t=0 

Z
Z
3 1
1 2 t 2 
1 2
1 2 2
2
=
d = 0 = ,
 d =
3

2 0
2 0 3
3
3
2
0

odnosno:

ZZ p
2
1 x2 y 2 dxdy = .
3
D

Zadatak 20

2.7

Izraunajte integral
ZZ s
D

1 x2 y 2
dxdy
1 + x2 + y 2

gdje je D = {(x, y) R2 |x2 + y 2 1, y 0}

Rjeenje:

1.0
0.8
0.6
0.4
0.2
0.0
-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

Slika 5: Oblast D (lijevo), grafika interpretacija ovog dvojnog integrala je volumen tijela na slici(desno)
Data oblast predstavlja "gornju" polovinu kruga x2 + y 2 1. Za raunanje datog integrala pogodno
je prei na polarne koordinate:
p
x = cos y = sin
( [0, 2], = x2 + y 2
S obzirom da je y 0 sin 0 [0, ].
utvrditi Jacobian deterimantu:

D(x, y)  x0 x0
J=
= 0
y y
D(, )

Prije nego sto transformiemo dati integral potrebno je

 
  cos
=
  sin


sin 
= 6= 0
cos 

Prema tome dato preslikavanje oblasti je regularno, pa prelazimo na transformaciju integrala:



ZZ
ZZ
 D(x, y) 
 dd

F (x, y)dxdy
F (, ) 
D(, ) 
D(x,y)
D(,)
odnosno
ZZ
D(x,y)

1 x2 y 2
dxdy
1 + x2 + y 2

ZZ
D(,)

1 2
dd)
1 + 2

Dati integral sad moe preci u uzastopni integral s sljedeim granicama:

Z
Z 1s
1 2
d
d =
1 + 2
0
0

tj.:

d
0

0
1

1 2
d =
1 + 2

1 2
d = |2 = m 2d = dm|
1 + 2
0
r

Z r
 1m
4rdr 
1 1m
1 r2

dm =
dm = 
=rm=
=
 1+m
2 0
1+m
1 + r2
[1 + r2 ]2 
Z
0 4r2
dr =
2 1 (1 + r2 )2


Z


u=r
4 1
r2


dr
=
r

2
2
dv = (1+r2 )2 dr 
2 0 (1 + r )

1
1
1 r
4
+

arctg
r
=
2
2 1 + r2
2
0


4
1 1
+
=
2
4 24


1

4
2
Z

=
=
=
=
=
=
=

2.8

Zadatak 3

Izraunajte povrinu oblasti D( R2 ) ograniene krivom zadanom jednainom:

(ax + by + c)2 + (dx + ey + f )2 = 1 ,
gdje je ae 6= bd.
Rjeenje
1.5
1.0
0.5
0.0
-0.5
-1.0
-1.5
-3

-2

-1

Slika 6: Grafiki prikaz oblasti D

Traena povrina je:
ZZ
P =

dxdy
D

Odredimo transformaciju:
u = ax + by + c x =
10

u by c
a

(1)

v = dx + ey + f y =

v dy f
e

(2)

Uvrtavanjem 2 u 1 imamo:
u c bv bdx bf 

 (ae)
a
ae
aex = ue ce bv + bdx + bf

x=

x(ae bd) = ue ce bv + bf
ue ce bv + bf
ae bd

x=
Sada uvrstimo 3 u 2:

(3)

deu dbv dce + dbf

vf

e
ae bd


1 aev aef bdv + bdf deu + dbv + dce dbf
y=
e
ae bd
y=

y=

aev aef deu + dce

e(ae bd)

y=

av af du + dc
ae bd

Odredimo sada Jacobian transformacije:

 0
 
e
 x
x0v   aebd
J =  0u
0 =
d
yu yv
aebd

b
aebd
a
aebd



1
 = ae bd =
6= 0
 (ae bd)2
ae bd

Kako su oigledno zadovoljeni uslovi za smjenu varijabli, to traena povrina postaje:

ZZ
ZZ
1
dudv
P =
dxdy =
|ae

bd|
0
D
D
Sada je potrebno odrediti granice integracije. Primjetimo da su izrazi u2 i v 2 nenegativni za u, v R.
Takoer oblast D je ograniena krivom u2 + v 2 = 1. Na osnovu ovoga moemo zakljuiti da je
u, v [1, 1]. Ako uzmemo da se u mijenja
u navedem
intervalu, iz jednaine krive koja ograniava

oblast imamo da se v mijenja izmeu 1 u2 i 1 u2 , u funkciji od u. Pa sada imamo:

=
=

Z 1
Z 1
Z 1p
Z 1u2
1u2
1
1
2

dv =
1 u2 du =
du
du v  2 =
|ae bd| 1
|ae bd| 1
|ae bd| 1
1u
1u2


 u = sin



Z 2 q


 du = cos d

2


1 sin2 cos d = sin2 () = sin2 () =
=
 u = 1 =  |ae bd|

2 

2
 u=1=

2
Z 2
Z 2

h i
4
4


| cos | cos d = cos 0, 0,  =
cos2 d =
|ae bd| 0
2
|ae bd| 0


"Z
#
q

Z 2 
Z 2



2
1 1
2
4

 cos( 2 ) = 1+cos
2
+ cos(2) d =
d +
cos(2)d =
=

 cos2 = 1 + 1 cos(2)  |ae bd| 0
2 2
|ae bd| 0
0
2
2
"
 #


 2
2
2
sin(2)  2
sin sin 0


=
 +
0+

=
|ae bd|
2 0
|ae bd| 2
2
2
|ae bd|
0

Povrina zadate oblasti je

2.9

|aebd| .

Zadatak 30
1

Izraunajte povrinu oblasti D, koja je ograniena linijom ija je jednaina (ax) 2 + (by) 2 = 1 i pravcima
ije su jednaine ax = by, 4ax = by (a > 0, b > 0).
11

1.0

0.8

0.6

0.4

0.2

0.0

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

Slika 7: Grafiki prikaz oblasti D

Rjeenje:
Prvo potraimo presjene take krivih koje obrazuju datu oblast (evidentno je da se data oblast nalazi
ax
u I kvadrantu tj. (x 0, y 0)). isto tako oznaimo pravce kao yg = 4ax
b (gornji) i yd = b (donji), kao
i datu krivu sa C. Sad potraimo take presjeka:
1. C yd :
1

(ax) 2 + (by) 2 = 1 ax = by y =

1
1
x=
4b
4a

2. C yg :
1

(ax) 2 + (by) 2 = 1 4ax = by y =

1
4
x=
9b
9a

3. yd yg
ax = by 4ax = by y = 0 x = 0
Na osnovu naenih presjenih taaka moemo odrediti granice integracije, kao i postaviti izraz za
povrinu date oblasti. Prije toga izrazimo y iz relacije C:

1
1
(1 ax)2
2
2
(ax) + (by) = 1 y =
b
Uspostavimo integral za povrinu sada:
ZZ

Z
dxdy =

1
9a

4ax
b

dx
0

1
4a

dy +
ax
b

(1

dx
1
9a

12

ax)2
b

dy
ax
b

Sada:


1

1
1 
Z 4a
Z 4a


3ax
ax
(1 ax)2
3ax2 9a
1
+
dx +

1 2 ax + ax ax dx
dx =
1
1
b
b
b
2b
b
0
0
9a
9a
1

 4a

1
Z 4a

1
1
1
4 a 3
1
+
[1 2 ax]dx =
+
x
x2
1
54ab
b
54ab b
3
1
9a

Z
=
=

1
9a

9a

1
7
13
+
=
54ab 324ab
324ab

2.10

Zadatak 4

Primjenom dvojnog ili trojnog integrala izraunajte volumen tijela V omeenog povrinama:
z = x2 + y 2 ,

z = 2x2 + 2y 2 ,

z=4

Rjeenje

Slika 8: Grafiki prikaz tijela V

Traeni volumen je:
ZZZ
V =

dxdydz
V

Radi jednostavnosti prorauna zamijenimo pravougle sa cilindrinim koordinatama transformacijom:

x = cos ,
pa je Jacobian
 0
 x x0

J =  y0 y0
 z0 z0

ove transformacije:
 
x0z   cos sin
yz0  =  sin cos
0
zz0   0

0
0
1

y = sin ,

z = z,




 = sin2 + cos2 = (sin2 +cos2 ) = 6= 0 , za (x, y) 6= (0, 0)


13

Kako su oigledno zadovoljeni uslovi za smjenu varijabli, to traeni volumen postaje:

ZZZ
ZZZ
V =
dxdydz =
dddz
V0

Sada je potrebno odrediti granice integracije. Primjetimo da z uvijek mora biti nenegativno zbog izraza
z = x2 + y 2 . Takoer je ogranieno povri z = 4. Prema tome vrijedi z [0, 4]. Oigledno je volumen
simetrian prema x i y, pa pravimo puni krug u xOy ravni, odnosno vrijedi: [0, 2]. Nakon uvrta2
vanja smjena imamo da je oblast V 0 ograniena sa: z =2 , z =
, z = 4. Odavde je oigledno da
p2
z
su granine vrijednosti za (znajui da je 0): = z i = 2 . Pa sada moemo pisati:
Z
V

dz
0

Z
=
0

2.11

Z
0

d d =
z
2

Z
dz

z
Z 2
Z 4
Z 4 Z 2 
z
z
2 
z

dz
d =
d =
dz
d  =
2
2 4
z
0
0 4
0
0
2

4
Z
2
4
z 2 
24
z

dz  =
= 4
zdz =  =
4
2 0
2 2 0
2 2
0

Zadatak 40

Izraunajte zapreminu oblasti koja je ograniena sa povri ija je jednaina:

(x2 + y 2 + z 2 )2 = a2 x,

(a 6= 0).

Rjeenje:

Slika 9: Grafiki prikaz tijela V

Korjenovanjem polazne jednaine dobijemo:

x2 + y 2 + z 2 = |a| x.

14

Oigledno mora biti ispunjen uslov x 0 iz ovoga slijedi zakljuak da se data oblast nalazi u 4 oktanta
trodimenzionalnog koordinatnog sistema. Uoavajui da je data povr prema jednaini simetrina u
odnosu na sva 4 kvadranta ravni yOz zakljuujemo da data povr zatvara jednake volumene na svakom
od tih oktanata (oktanti za koje vrijedi x 0). Uzimajui navedeno u obzir, pristupamo raunanju
volumena na samo jednom oktantu, prije toga pogodno je izvriti prelazak na sferne koordinate:
x = sin cos y = sin sin z = cos
Odredimo Jacobijan:
 0
 x
D(x, y, z)  0
J=
=  y
D(, , )  0
z

x0
y0
z0

x0
y0
z0

 
  sin cos
 
 =  sin sin
 
 
cos

sin sin
sin cos
0

cos cos
cos sin
sin




 = 2 sin



Jednaina same povri prelazi u:

4 = a2 sin cos 3 = a2 sin cos
S obzirom da raunamo volumen u jednom oktantu, moemo odrediti slijedee granice integracije:
2
1

(0 ) (0 ) 0 a 3 (sin cos ) 3
2
2
Prema tome integral za volumen oblasti je:
ZZZ

sin ddd =
V
4

Z
d

Z
sin d

a 3 (sin cos ) 3

2 d =

tj.:
a 23 (sin cos ) 31
Z 2
Z 2
Z 2
Z 2
a2
a2
3
=
d
sin d
d
sin d sin cos =
cos d
(sin )2 d
3 0
3
3
0
0
0
0
0
0

 2
Z 2
2 Z
2
2
2
2
a
a
a
a
sin 2
cos d
[1 cos 2]d =
=
=

6 0
6
2
6
2
12
0
0

Z
=
=

S obzirom da ovo predstavlja samo volumen koju povrzaklapa u jednom oktantnu, potrebno ju je
pomnoiti sa 4 kako bi dobili ukupni volumen koji zaklapa zadata povr tj:
V =4

2.12

a2
a2
=
12
3

Zadatak 5

Pilasta funkcija (saw-tooth) f je 2-periodiko proirenje restrikcije funkcije f na interval (, ).

Funkcija f je zadana formulom:

x, |x| <
f (x) =
0, |x|
a) Pronaite Fourierov red funkcije f .
b) Odredite Fourierovu transformaciju funkcije f .
c) Odredite Fourierov integral funkcije f .
Rjeenje
Zadana funkcija f se moe napisati u obliku:

0, x
x, < x <
f (x) =

0, x
Primijetimo da za funkciju f na intervalu (a, b), gdje su a i b proizvoljni realni brojevi vrijedi:
15

1. Funkcija je neprekida u svim takama intervala, osim u najvie dvije take x {, } ukoliko one
pripadaju intervalu.
2. Funkcija je monotona na intervalima (, ) (a, b), (, ) (a, b), (, ) (a, b).
Prema tome funkcija f zadovoljava Dirichleove uslove na proizvoljnom, konanom intervalu (a, b). Kako
je:


Z
Z
Z 0
Z
x2 
x2 
|f (x)|dx =
+
= 2 ,
|x|dx =
xdx +
xdx =
2 0
2 0

0
to je funkcija f apsolutno integrabilna.
Primijetimo jo da vrijedi f (x) = f (x), odnosno da je f neparna funkcija.
Formirajmo 2-periodiko proirenje restrikcije funkcije f na interval (, ):

, x (, )
x
x 2k, x ((2k 1) , (2k + 1) ) , k Z
f (x) =

0
, x = (2k + 1), k Z

-2

Slika 10: Dio grafika funkcije f

Primijetimo da u svim takama, pa i u takama prekida vrijedi:
f (x) =

limxx f (x) + limxx+ f (x)

2

Iz svega reenog moemo zakljuiti:

1. Za funkciju f moemo nai Fourierovu transformaciju
2. Funkciju f moemo predstaviti Fourierovim integralom u svim takama neprekidnosti
3. Periodikom produenju f , restrikcije funkcije f na interval (, ), moemo pridruiti Fourierov
red. Taj red e konvergirati ka funkciji f (x) za x R
a) Duina perioda funkcije f (x) je T = 2. Osim toga funkcija je neparna, pa su koeficijeniti an = 0.
bn =

4
T

T
2


2
bn =
x sin(nx)dx = 
0


Z




Z
4
2n
2n
x dx =
x dx
x sin
T
2 0
2


u=x




Z


du = dx
 = 2 x cos(nx)  + 1
cos(nx)dx

dv = sin(nx)dx 
n
n 0
0
cos(nx)

v= n


f (x) sin

16

bn =

 



2
sin(nx) 
2
cos(n) 0 cos(n 0)
cos(n) sin(x) sin(0 x)

+
+
+
=

n
n
n2  0

n
n2
n2

2 cos(n) 2 sin(n)
+
n
n2
Izraz sin(n) je jednak nuli za svaki cio broj n, dok izraz cos(n) alternira izmeu -1 i 1.
bn =

(1)n
(1)n1
=2
n
n





X
X
X
2n
2n
(1)n1
(1)n1

f (x) =
x =
sin
x =2
sin(nx)
bn sin
2
T
n
2
n
n=1
n=1
n=1
bn = (2)

b)
S() =

f (x) sin(x)dx =
0

x sin(x)dx
0



u=x
 






Z


du = dx
2 x cos(x) 
sin(x) 
 = 2 x cos(x)  + 1
cos(x)dx =

 +
dv = sin()xdx 

2 0
0
0
cos(x)

v=





2 cos() sin()
2 cos() 0 cos( 0) sin() sin( 0)
+
+

+
=
S() =

2
2





S() = 



S() =
c)
Z


2 sin() 2 cos()

sin(t)d
2

0
Z
sin() sin(t)
cos() sin(t)
d

2
d
2

0
Z

f (t) =

S() sin(t)d =
0

f (t) =

2.13

2 sin() 2 cos()

Z
0

Zadatak 50

a) Naite jedinine vektore prirodnog trijedra prostorne krive zadane parametarskim jednainama
x = t,

y = t2 ,

z = t3

u taki odreenoj izrazom t = 1, a zatim napiitie jednaine tangente, glavne normale i binormale
zadane krive u toj taki.
b) Naite jednainu oskulatorne ravnine krunice zadane jednainama
x2 + y 2 + z 2 = 6,

x+y+z =0

u njenoj taki M (1, 1, 2).

Rjeenje:
a) Dakle, data kriva odreuje take iji vektori poloaja su odreeni koordinatama x, y i z. Prema tome
vektor poloaja je ~r = {x, y, z} = {t, t2 , t3 }, znajui ovo mogue je pristupiti odreivanju vektora
tangente, binormale i normale. Pa vektor tangente je:
d{x, y, z}
d~r
=
= {x0t , yt0 , zt0 } = {1, 2t, 3t2 }
T~ =
dt
dt

17

vektor binormale:

 ~i
2

d~
r
d
~
r
0
0 0
00 00 00
2
~
B=
2 = {xt , yt , zt } {xt , yt , zt } = {1, 2t, 3t } {0, 2, 6t} =  1
dt
dt
 0

~j
2t
2

~k
3t2
6t



  2

 = 6t , 6t, 2



vektor normale:
~ =
N




d~r
d~r d ~r
2
= {6t2 , 6t, 2}{1, 2t, 3t2 } = 
dt
dt
dt

2

~i
6t2
1

~k
~j
6t 2
2t 3t2



 

 = 18t3 4t, 18t4 + 2, 12t3 + 6t



Sada moemo prei na odreivanje jednaina tangente, birnormale i normale po formulama ({x0 , y0 , z0 }
- zadata taka):
Tangenta:

Binormala:

Normala:

y y0
z z0
x x0
=
=
Tx
Ty
Tz
x x0
y y0
z z0
=
=
Bx
By
Bz
x x0
y y0
z z0
=
=
Nx
Ny
Nz

Uvrtavanjem dobijenih rezultata (iz raunanja vektora) i zadane take dobijemo ({x0 , y0 , z0 } =
{t, t2 , t3 } konkretno za t = 1 dobijemo {x0 , y0 , z0 } = {1, 1, 1}):
Tangenta:

Binormala:

Normala:

x1
y1
z1
=
=
1
2
3
y1
z1
x1
=
=
6
6
2
x1
y1
z1
=
=
11
8
9

Ostaje nam joda oredimo ortove vektora tangente, binormale i normale. Oznaimo ih respektivno
~ ~n. Odredimo prvo ~ :
sa ~ , ,


T~
{1, 2t, 3t2 }
{1, 2t, 3t2 }
1
2t
3t2
~ =
=
=
=
,
,
|{1, 2t, 3t2 }|
12 + 4t2 + 9t4
12 + 4t2 + 9t4
12 + 4t2 + 9t4
12 + 4t2 + 9t4
|T~ |
~
sad :


~
{6t2 , 6t, 2}
{6t2 , 6t, 2}
3t2
3t
1
B
~
=
=
=
,
,
=
~
|{6t2 , 6t, 2}|
36t4 + 4 + 36t2
9t4 + 9t2 + 1
9t4 + 9t2 + 1
9t4 + 9t2 + 1
|B|
i na kraju ~n:
~n =

~
N
{18t3 4t, 18t4 + 2, 12t3 + 6t}
{18t3 4t, 18t4 + 2, 12t3 + 6t}
=p
=
=
3
4
3
~|
|{18t 4t, 18t + 2, 12t + 6t}|
4(9t3 2t)2 + 4(9t4 + 1)2 + 36(2t3 + t)2
|N
(
9t4 + 1
9t3 2t
= p
,p
,
(9t3 2t)2 + (9t4 + 1)2 + 9(2t3 + t)2
(9t3 2t)2 + (9t4 + 1)2 + 9(2t3 + t)2
)
6t3 + 3t
p
(9t3 2t)2 + (9t4 + 1)2 + 9(2t3 + t)2

b) Prvo je potrebno odrediti vektor ~r iz jednaina krivih:

x2 + y 2 + z 2 = 6, x + y + z = 0
18

Pretpostavimo da je x = x(t), y = y(t), z = z(t) tj. da se date krive mogu predstaviti parametarski.
r
d2 ~
r
Sada pokuajmo nai vektore d~
dt i dt2 , diferencirajui date jednaine i izraavajui sve preko jedne
promjenjive:
xdx + ydy + zdz = 0 dx + dy + dz = 0
Uvrtavajuci taku M na mjesto koordinata (x, y, z) dobijemo:
dx + dy 2dz = 0 dx + dy + dz = 0 {dx, dx, 0}
Mnoei sve sa

1
dx

dobijemo vektor

d~
r
dt

= {1, 1, 0}.Na slian nain odreujemo vektor

d2 ~
r
dt2 :

d2~r
= {0, 1, 1}
dt2
Sada je pogodno odrediti vektor binormale tj.:


 ~i ~j ~k 
2


d~
r
d
~
r
~ =
B
2 = {1, 1, 0} {0, 1, 1} =  1 1 0  = {1, 1, 1}
dt
dt
 0 1 1 
Sada je prema relaciji (vidi Uumli 2, str. 158, zad 1617.):
Bx (x x0 ) + By (y y0 ) + Bz (z z0 ) = 0 (x 1) (y 1) (z + 2) = 0
tj. jednaina oskulatorne ravni je:
x+y+z =0

2.14

Zadatak 500

a) Izraunajte krivolinijski integral

Z

y 2 dx + x2 dy

gdje je C gornja polovina elipse x = a cos t, y = b sin t, koja se prelazi u smislu gibanja kazaljke sata.
b) Izraunajte trojni integral
ZZZ p
y 2 + x2 + z 2 dxdydz
V

gdje je V kugla poluprenika R.

Rjeenje
a) Kako je podintegralna funkcija elementarna, pa prema tome i neprekidna, to je ona i integrabilna,
tj. postoji traeni integral po krivoj koja je glatka. Zadatkom su nam zadani x i y u parametarskom
obliku. Odredimo dx i dy (to moemo, jer su funkcije x(t) i y(t) elementarne, pa prema tome i
diferencijabilne):
dx = a sin tdt
dy = b cos tdt
Da bismo opisali gornju polovinu elipse potrebno je mijenjati parametar t od 0 do . Uzevi u obzir
da elipsu obilazimo u smijeru kazaljke na satu parametar t se ustvari mijenja od do 0. Uvrtavajui
parametarske oblike za x, y, dx i dy, i vrijednosti parametra t imamo:
Z
Z 0
Z
Z 0


I=
y 2 dx + x2 dy =
ab2 sin3 tdt + a2 b cos3 tdt = ab2
sin3 tdt + a2 b
cos3 tdt
C

Rijeimo sada neodreene integrale:


Z
Z
Z
Z
 cos t = s
3
2
2
sin tdt =
(1 cos t) sin tdt = sin tdt cos t sin tdt = 
sin tdt = ds
Z
Z
3
3
cos t
s
=
cos t
=
sin tdt + s2 ds = cos t +
3
3
19

cos3 tdt =

(1 sin2 t) cos tdt =


 sin t = s
sin2 t cos tdt = 
cos tdt = ds

Z
cos tdt

s2 ds = sin t

cos tdt

sin3 t
s3
= sin t
3
3

Vratimo se na izraunavanje poetnog integrala:

 

 0

 3

1
4
sin3 t 
1

2 cos t
2
cos t  + a b sin t
I = ab
 = ab2 + 1 + 1 = ab2


3
3
3
3
3
0

Traeni integral iznosi 34 ab2 .

b) Kako je podintegralna funkcija je oigledno elemenatarna i definisana na R3 , pa prema tome i na
oblasti D, to je ona i neprekidna na toj oblasti, pa prema tome i integrabilna u Riemannovom smislu,
odnosno postoji traen integral.
S obzirom da je oblast integracije kugla, dati integral je najlake raunati po sfernim koordinatama.
Stoga preimo sa pravouglih na sferne koordinate, koristei transformaciju:
x = sin cos ,
Odredimo Jacobijan ove transformacije:
 0
 x x0 x0
D(x, y, z)  0
y0 y0
= y
J =
D(, , )  0
z z0 z0

y = sin sin ,

 
  sin cos
 
 =  sin sin
 
 
cos

z = cos

sin sin
sin cos
0

cos cos
cos sin
sin

= 2 sin 6= 0 , za (x, y, z) 6= (0, 0, 0) z 6= 0

Trasformiimo podintegralnu funkciju:
p
y 2 + x2 + z 2
f (x, y, z) =
q
q 



f (, , ) =
2 sin2 cos2 + 2 sin2 sin2 + 2 cos2 = 2 sin2 cos2 + sin2 + cos2 =
q


2 sin2 + cos2 = sqrt2 = || =
=
Kako su oigledno zadovoljeni dovoljni uslovi za smjenu varijabli, to traeni integral postaje:
ZZZ p
ZZZ
2
2
2
I=
y + x + z dxdydz =
2 sin ddd
V0

Sada je potrebno odrediti granice integracije, to nije komplikovano, jer je oblast integracije veoma
jednostavna (kugla). Za kuglu poluprenika R u sfernim koordinatama vrijedi: [0, R], [0, 2],
[0, ], pa imamo:
Z
I

d
0
4

=
=

Z
d

sin d =

sin d

0
2

R
R
sin d
d =
4 0
4
0
4
4
R R
+
= R4
2
2

Z
0

2

sin d 
0

Traeni integral iznosi R4 .

20

R
4 
d
d =
sin d
d  =
4 0
0
0
0

4
4 Z

R
R

cos  =
sin d =
=
2
2
0
0

3
3.1

Rjeenja pripremnih zadataka 1 iz Inenjerske matematike 2

Zadatak 1

Rijeite sistem diferncijalnih jednaina:

3t

dx
2x y + z = 0
dt

dy
x 3y z = 0
dt
dz
6t
+ x 7y 5z = 0
dt
2t

Rjeenje
Uvedimo smjenu eu = |t|, tada oigledno imamo: dt = eu du, pa uvrtavanjem u poetne jednaine
imamo:
dx
2x y + z = 0
3eu u
e du
dy
2eu u
x 3y z = 0
e du
dz
+ x 7y 5z = 0
6eu u
e du
Daljim sreivanjem dobijemo:
2
1
1
dx
= x+ y z
(4)
du
3
3
3
1
3
1
dy
= x+ y+ z
(5)
du
2
2
2
dz
1
7
5
= x+ y+ z
(6)
du
6
6
6
Diferenciranjem (4) imamo:
1 dy
1 dz
d2 x 2 dx

du2
3 du
3 du 3 du
Uvrtavanjem (5) i (6) u prethodnu jednainu dobijemo:
1
1
1
1
7
5
d2 x 2 dx

= x+ y+ z+ x y z
du2
3 du
6
2
6
18
18
18
1
1
d2 x 2 dx 2

x= y z
du2
3 du 9
9
9
Ako izrazimo z iz (4) i uvrstimo u prethodni izraz:
d2 x 2 dx 2
1
1 dx 2
1

x= y+
x y
2
du
3 du 9
9
3 du 9
9
d2 x dx

=0
du2
du
Ovo je homogena diferencijalna jednaina sa konstantnim koeficijenitima, koju moemo rijeiti rjeavanjem karakteristine jednaine:
2 = 0 = 1 = 0,
pa je opte rjeenje jednaine:
x = C1 e0u + C2 e1u = C1 + C2 eu

(7)

dx
= C2 eu
du

(8)

Diferenciranjem rjeenja imamo:

21

Sada uvrstimo (8) i (7) u (4):

2
C1 +
3
Sreivanjem ovog izraza dobijemo relaciju izmeu
C2 e2 =

2
1
1
C2 e2 + y z
3
3
3
y i z:

y = C2 eu 2C1 + z

(9)

Uvrtavanjem (7) i (9) u (6) (pomnozenu sa 6) dobijemo:

6

dz
= C1 C2 eu + 7C2 e2 14C1 + 7z + 5z
du

Nakon sreivanja imamo:

5
z 0 2z = C2 e2 C1
2
Ovo je linearna diferencijalna jednaina po z ije je opte rjeenje dato sa:

 R

Z 
R
5
z = e 2du C3 +
C2 eu C1 e 2du du ,
2
odnosno:

5
z = C3 e2u C2 eu + C1
4
Uvrtavanjem (10) u (9), i nakon sreivanja imamo:

(10)

3
y = C3 e2u C1
4
Uzimajui u obzir da je eu = |t|, dobijemo opte rjeenje polaznog sistema:
x = C1 + C2 |t|,

3.2

3
y = C1 + C3 t2 ,
4

z=

5
C1 + C2 |t| + C3 t2 ,
4

t R \ {0}

Zadatak 10

Rijeite Cauchyev problem:



xIV + 2x00 + x = t,
x(0) = x0 (0) = x00 (0) = 0, x000 (0) = 1

Rjeenje:
Dati Cauchyev problem rjeavat emo pomou Laplaceove transformacije, pa stoga "Laplace-irajmo"
datu jednainu:
xIV + 2x00 + x = t /L
z 4 X(z) z 3 x(0) z 2 x0 (0) zx00 (0) x000 (0) + 2[z 2 X(z) zx(0) x0 (0)] + X(z) =
1
1
X(z)[z 4 + 2z 2 + 1] = 2 + 1
z2
z
1
1
1
X(z)[z 2 + 1]2 = 2 + 1 X(z) = 2 2
+ 2
z
z (z + 1)2
(z + 1)2
1 + z2
1
X(z) = 2 2
X(z) = 2 2
z (z + 1)2
z (z + 1)
z 4 X(z) 1 + 2z 2 X(z) + X(z) =

Inverzna Laplaceova transformacija daje:





1
1
1
x(t) = L1 2 2
= L1 2 2
= t sin t
z (z + 1)
z
z +1
22

1
z2

3.3

Zadatak 100

Naite funkciju ija je Laplaceova transformacija:

z3

4
.
+ 4z

Rjeenje:
Dati izraz razlaemo na parcijalne razlomke:
4
4
z2 + 4 z2
1
z
=
=
= 2
3
2
2
z + 4z
z(z + 4)
z(z + 4)
z
z +4
Sad prelazimo na taenje inverzne Laplaceove transformacije:




4
z
1
1 1
L
= L
2
z 3 + 4z
z
z +4


 
z
1
1 1
L
= 1 cos 2t
= L
z
z2 + 4

3.4

Zadatak 2

Laplaceovom transformacijom rijeite Cauchyjev problem drugog reda:

 00
y + y = sh x
y(0) = 1, y 0 (0) = 0
Rjeenje
Prvo odredimo Laplaceovu transformaciju sh t.
sh t =

1
1
et et
= et et
2
2
2


1 1
1
1  
1  
1 1
1 t 1 t

= 2
L [sh t] (z) = L e e
(z) = L et (z) L et (z) =
2
2
2
2
2z1 2z+1
z 1


Ako sada primjenimo Laplaceovu transformaciju na cijelu diferencijalnu jednainu imamo:

z 2 Y (z) zy(0) y 0 (0) + Y (0) =

z2

1
1

Uzimajui u obzir poetne uslove dobijemo:

z 2 Y (z) z + Y (z) =

1
z2 1

Odnosno, nakon sreivanja:

Y (z) =

1
z
+
(z 2 + 1)(z 1)(z + 1) z 2 + 1

Rjeenje diferencijalne jednaine je inverzna Laplaceova transformacija gornje funkcije. Meutim da

1
rasbismo efektivno nali inverzne Laplaceove transformacije funkcije Y (z) potrebno je (z2 +1)(z1)(z+1)
taviti na parcijalne razlomke:
1
Az + B
C
D
= 2
+
+
(z 2 + 1)(z 1)(z + 1)
z +1
z1 z+1
1 = (z 2 1)(Az + b) + C(z 2 + 1)(z + 1) + D(z 2 + 1)(z 1)

23

z = (A + B)(1 1) = 1 A = 0 B =
z = 1 1 = C(1 + 1)(1 + 1) C =

1
2

1
4

1
4
1 1
1 1
1 1
1
= 2
+

(z 2 + 1)(z 1)(z + 1)
2z +1 4z1 4z+1
z = 1 1 = D(1 + 1)(1 1) D =

Otuda imamo:

1 1
1 1
1 1
z
+

+ 2
,
2
2z +1 4z1 4z+1 z +1
odnosno, primjenjui inverznu Laplaceovu transformaciju dobijemo:








1 1
1 1
1 1
1
1
1
z
1
1
L [Y (z)] (x) = L
(x) + L
(x) L
(x) + L
(x)
2
z2 + 1
4
z1
4
z+1
z2 + 1
Y (z) =

1
1
1
y(x) = sin x + ex ex + cos x
2
4
4
1
1 ex ex
y(x) = sin x +
+ cos x
2
2
2
1
1
y(t) = sin x + sh x + cos x
2
2

3.5

Zadatak 3

Laplaceovom transformacijom rijeite diferencijalnu jednainu drugog reda, ija je desna strana step
funkcija:
 00
y + y = (x + ), ( > 0),
y(0) = 0, y 0 (0) = 1
gdje je (t) tzv. Heavisideova funkcija definirana formulom:

1 za t 0
(t) =
0 za t < 0
Rjeenje:
Prvi korak u postupku rjeavanja bit e nalaenje Laplaceove transformacije obje strane date dif. jednaine. S obzirom da s desne strane imamo funkciju iju:

1 x
(x + ) =
0 x <
Laplaceovu transformaciju ne moemo oitati s tablica (zbog uslova < 0), morat emo pristupiti
traenju Laplaceove transformacije funkcije (x + )"po definiciji":
Z +
L[(x + )] =
(x + )ezx dx,
0

treba uoiti kako funkcija (x + ) nije jednaka nuli za x < 0, pa ju je potrebno "modifikovati" da bi
odredili Laplaceovu transformaciju. Modifikacija se sastoji u tome da emo traiti Laplaceovu transformaciju umnoka funkcija (x) i (x + ) pri emu je (x) definisana kao u postavci zadatka (t x). Sada
je mogue napisati izraz:
 zx +
Z +
Z +
e
1
zx
zx
L[(x)(x + )] =
1 1e
dx =
e
dx =
= ,
z
z
0
0
0
i nastaviti sa rjeavanjem zadatka-traenja Laplaceove transformacije obje strane:
24

z 2 Y (z) zy(0) y 0 (0) + Y (z)

Y (z)[z 2 + 1]

Y (z)

Y (z)

Y (z)

Y (z)

1
z
1
+1
z
1
1
+ 2
2
z(z + 1) z + 1
[z 2 + 1 z 2 ]
1
+ 2
2
z(z + 1)
z +1


z
1
1
2
+ 2
z
z +1
z +1
1
z
1
2
+
Re{z} > 0
z
z + 1 z2 + 1

Sad preimo na traenje inverzne Laplaceove transformacije dobijene funkcije Y (z):

 




1
z
1
1 1
1
1
L [Y (z)] = L
+L
L
z
z2 + 1
z2 + 1
L1 [Y (z)] = (x + ) cos x + sin x
Dakle:
y(x) = (x + ) cos x + sin x
predstavlja rjeenje date dif. jednaine.

3.6

Zadatak 4

Koristei razvoj funkcije f (x) = x2 ,

0 < x < 2, u Fourierov red, izraunajte graninu vrijednost:

x2
.
x
1 + n2 x2
n=1
lim

Rjeenje
Pokaimo da za x R, i n n vrijedi:
0

x2
1
< 2
1 + n2 x2
n

Lijevi dio ove nejednakosti je oigledan jer je brojnik nenegativan, a nazivnik pozitivan. Kako je
1
x2
< 2 x2 n2 < 1 + n2 x2 0 < 1,
1 + n2 x2
n
P
x2
to vrijedi i desni dio nejednakosti, pa i cijela nejednakost. Pa je zadani red n=1 1+n
2 x2 uniformno
konvergentan prema Weierstrassovom kriteriju.
x2
Takoer funkcija 1+n
2 x2 je definisana za x (, ), pa je taka taka gomilanja domena ove
funkcije, a funkcija je oito elementarna, pa prema tome i neprekidna na cijelom domenu.
Iz ovoga moemo zakljuiti da vrijedi relacija:

X
X
1
x2
x2
=
=
lim
2 x2
2
x
x 1 + n2 x2
1
+
n
n
n=1
n=1
n=1

lim

Zadana funkcija f je elementarna, pa prema tome i neprekidna, i ima neprekidne izvode na intervalu
(0, 2), odnosno zadovoljava Dirichleove uslove na intervalu (0, 2). Prema tome moemo joj pridruiti
25

4 2

9 2
4

Slika 11: Grafik funkcije f (x)

Fourierov red, koji e konvergirati ka funkciji f (x), za x (0, 2), dok e na krajevima intervala (x = 0
i x = 2) konvergirati ka vrijednosti:
A=

limx0+ f (x) + limx2 f (x)

0 + 4 2
=
= 2 2
2
2

Odredimo sada Fourierove koeficijente:

a0

an

bn

2
1 x3 
8
= 2
3 0
3
0



 u = x2
"
#
2


Z 2
Z 2
2



du
=
2xdx
1
x
sin(nx)
2
1
2

=
x cos(nx)dx = 
x sin(nx)dx =

cos(nx)dx 
0
n
n 0
 dv =sin(nx)
0

 v=
n



 u=x
"
#

2

Z 2


 du = dx
 = 1 2x cos(nx)  1

cos(nx)dx =

 dv = sin(nx)dx 
n2
n2 0


0
cos(nx)

 v=
n
"
2 #
sin(nx) 
1 4 cos(2n)
4

= 2

2
3

n
n
n
0


2

 u=x
"
#
2


Z 2
Z 2
2



du
=
2xdx
2
1
x
cos(nx)
1
 +
=
x2 sin(nx)dx = 
x cos(nx)dx =


0
n
n 0

 dv = sin(nx)dx
0
cos(nx)

 v=
n



 u=x
"
#

2

Z 2
2


 du = dx
 = 1 4 cos(2n) + 2x sin(nx)  2

sin(nx)dx =

 dv = cos(nx)dx 
n
n2
n2 0


0

 v = sin(nx)
n
"
2 #
2cos(nx) 
1 4 2
4

,
=

3

n
n
n
0
1

x2 dx =

26

pa je odgovarajui Fourierov red:

f (x)

8 2 X 4 cos(nx) X 4 sin(nx)

+
6
n2
n
n=1
n=1

Ranije je ustanovljeno da za vrijednost x = 0 dobijeni Fourierov red konvergira ka vrijednosti A(=

2 2 ), pa imamo:

X
8
4 cos(0) X 4 sin(0)
A = 2 2 = 2 +

6
n2
n
n=1
n=1
2 2 =

8 2 X 4
+
6
n2
n=1

X
2 2 68 2
1
=
4
n2
n=1

X
2
1
=
,
n2
6
n=1

odnosno:

2
x2
=
.
x
1 + n2 x2
6
n=1
lim

3.7

Zadatak 5

Stepenasta funkcija y = f (x) je 2-periodiko proirenje funkcije y = f (x) zadane formulom:

1, za x (, 0)
0,
za x = 0
f (x) =

1,
za x (0, ]
kao na slici.
a) Razvijte zadanu funkciju f u Fourierov red.
b) Odredite Fourierovu transformaciju zadane funkcije i od proirenja f funkcije f na R koja je jednaka
nuli izvan razmaka (, +].
c) Odredite Fourierov integral zadane funkcije i od proirenja f funkcije f na R koja je jednaka nuli
izvan razmaka (, +].
Rjeenje:
U svrhu provjere zadovoljenja Dirchletovih uvjeta uoimo za datu funkciju f (x) na intervalu (a, b) vrijedi
:
1. Funkcija je na zadanom razmaku neprekidna, osim u taki x = 0 u kojoj ima prekid prve vrste
(konaan skok).
2. Postoji podjela razmaka (, ] na konano mnogo podrazmaka na kojima je funkcija f monotna.
Dakle zadana funkcija zadovoljava Dirichletove uslove na razmaku (, ]. Vrijedi primjetiti da je
f (x) = f (x), za sve x (, +] tj. data funkcija je neparna. Njeno 2-periodiko proirenje
moemo zadati formulom:

1, za x ((2k 1), 2k) (k Z)

0,
za x = k
f =

1,
za x (2k, (2k + 1)]

27

-1

Slika 12: Dio grafika funkcije f

a) Primjetimo kako za sve take osim taaka x R vrijedi:

f =

limxx f (x) + limxx+ f (x)

2

Otuda slijedi da je zadanoj funkciji f mogue priduiti Fourierov red koji e konvergirati ka funkciji f (x)
za x R. Preimo na odreivanje Fourierovih koeficijenata. S obzirom da je funkcija neparna bie
an = 0(n N). Ostaje da odredimo koeficijente bn , kako je period od T jednak 2 to imamo:
Z
Z
2 T /2
4 T /2
2n
2n
bn =
xdx =
xdx =
f (x) sin
f (x) sin
T T /2
T
T 0
T
Z 2/2
Z
Z
2
2
4
2n
2n
xdx =
xdx =
f (x) sin
1 sin
sin nxdx =
2 0
2
0
2
0



  4
1
2
cos n
2 1 cos n
2 h cos nx i
n , za n = 2k + 1 (k Z)
+
=

=
=
=
0,
za n = 2k (k Z)

n
n

n
0
=

Otuda dobijemo sljedei razvoj funkcije f (x) u Fourierov red

f (x) =

+
X
n=1

bn sin

+
+
+
X
2n
2n
4 X sin nx
4 X sin(2k + 1)x
4
x=
sin
x=
=
T
n
2
n=1 n

2k + 1
n=1
k=0

pri emu vrijedi da je

f (x) =

+
4 X sin(2k + 1)x

2k + 1
k=0

za x (, ]. b) Razmotrimo da li moemo nai Fourierovu transformaciju funkcije f (x). Kako

funkcija f (x) zadovoljava Dirichletove uslove na svakom konanom razmaku < a, b > R, ostaje nam
jo da utvrdimo da li je funkcija aposlutno integrabilna:
Z +
|f (x)|dx <

tj.:
Z

1 dx =

1dx =

dx =

s obzirom da je skup taaka prekida funkcije f (x) Lebesgeuve mjere nula, to nee uticati na vrijednost
integrala:
= x|
=
Prema tome funkcija f (x) nije apsolutno integrabilna. Kako nije ispunjen ovaj uvjet ne moemo efektivno odrediti ni Fourierov integral, a ni Fourierovu transformaciju funkcije f (x).
Na lian nain provjeravamo apsolutnu integrabilnost funkcije f:
Z +
Z +
Z +
1dx =
1 dx =
dx = 2 <

28

pa prema tome funkcija f je apsolutno integrabilna.

Pristupamo traenju Fourierove transformacije f(x), s obzirom da je funkcija f(x) neparna vrijedi
a() = 0, odnosno:


Z
Z
2 cos
1
2 +
2 +
2 h cos x i
=

S() =
f (x) sin xdx =
sin xdx =

0
0

0


2 cos
1
S() =

c) Fourierov integral za funkciju f(x) sad moemo odrediti pomou relacije:

1
f(t) =
2

S()et d

tj.:
1
f(t) = 2

3.8


1 t
cos

e d

Zadatak 50

Parna pilasta funkcija (saw-tooth) f je 2-periodiko proirenje restrikcije funkcije f na interval (, )

zadane formulom:

|x|, |x| <
f (x) =
0 , |x|
a) Pronaite Fourierov red funkcije f .
b) Odredite Fourierovu transformaciju funkcije f .
c) Odredite Fourierov integral funkcije f .
d) Pokaite da je:

1
2
=
2
(2n 1)
8
n=1
Rjeenje
Zadana funkcija se moe napisati u obliku:

0 ,

x,
f (x) =
x ,

0 ,

x
< x < 0
0x<
x

Primjetimo da za funkciju f na intervalu (a, b), gdje su a i b proizvoljni realni brojevi vrijedi:
1. Funkcija je neprekida u svim takama intervala, osim u takama x = i x = , ukoliko one
pripadaju intervalu.
2. Funkcija je monotona na intervalima (, )(a, b), (, 0)(a, b), (0, )(a, b), (, )(a, b).
Prema tome funkcija f zadovoljava Dirichleove uslove na intervalu proizvoljnom, konanom (a, b). Kako
je
0

Z
Z
Z 0
Z
x2 
x2 
|f (x)|dx =
= 2 ,
|x|dx =
xdx +
xdx =  +
2
2 0

29

-2

Slika 13: Dio grafika funkcije f

to je funkcija f (x) apsolutno integrabilna.
Primijetimo jo da vrijedi f (x) = f (x), odnosno da je f parna funkcija.
Formirajmo 2-periodiko proirenje restrikcije funckije f na interval (, ):

, x [, )
|x|
x 2k , x [2k, (2k + 1) ] , k Z
f (x) =

x + 2k, x [(2k 1) , 2k) , k Z

Primjetimo da u svim takama vrijedi:
f (x) =

limxx f (x) + limxx+ f (x)

2

Iz svega reenog moemo zakljuiti:

1. Za funkciju f moemo nai Fourierovu transformaciju
2. Funkciju f moemo predstaviti Fourierovim integralom u svim takama neprekidnosi.
3. Periodikom produenju f , restrikcije funkcije f (x) na interval (, ), moemo pridruiti Fourierov red. Taj red e konvergirati ka funkciji f (x) za x R
a) Duina perioda funkcije f (x) je T = 2. Osim toga funkcija je parna, pa su koeficijeniti bn = 0.
Z T2
2n
4
xdx
f (x) cos
an =
T 0
T

Z
2
2
2 x2 
a0 =
=
=
xdx =

0
2 0




 u=x





Z
Z
Z


du = dx
2
2
1
2 x sin(nx) 


an =
|x| cos(nx)dx =
x cos(nx)dx = 
sin(nx)dx =
=
 n
cos(nx) 
0
0
n
0
 dv =sin(nx)
0

 v=
n

2 cos(nx) 
2 (1)n 1
=
=
n2 

n2
0

Pa je odgovarajui Fourierov red:

f (x)

2 X (1)n 1
+
cos(nx)
2
n=1
n2

Primjetimo da za sve parne n-ove izraz (1)n 1 postane jednak nuli, pa ostanu samo neparni n-ovi,
pa moemo pisati:

2 X (1)2n1 1

2X
2
f (x) +
cos(nx) = +
cos(nx)
2
n=1 (2n 1)2
2
n=1 (2n 1)2

30

Daljiim sreivanjem i na osnovu ranije izvedenih zakljuaka moemo pisati:

4X
1
cos(nx)

2
n=1 (2n 1)2

f (x) =

(11)

b)
S()

f (x) cos(x)dx =



 u=x





Z
Z

 du = dx
1
2 x sin(x) 


x cos(x)dx = 

sin(x)dx
=
=

cos(x) 

0
0
 dv =sin(x)
0

 v=
  


1
2 sin() + cos() 1
sin() cos(x) 
2 sin() cos()

=
+
+
=

2
2

2
0

c)
Z
f (t)

S() cos(x)d
0

f (t)

Z
0

sin() + cos() 1
cos(x)d
2

d) Uvrtavajui x = 0 u 11 imamo:

4X
1
f (0) = 0 =
cos(n 0)
2
n=1 (2n 1)2

4X

1
0=
2
n=1 (2n 1)2

4X

1
=
2
n=1 (2n 1)2

2
1
=
(2n 1)2
8
n=1

31

4
4.1

Rjeenje varijante A drugog parcijalnog ispita iz Inenjerske

matematike 2 u akademskoj 2005/2006 na popravnom roku
Zadatak 1

Odredite Fourierov integral funkcije f zadane izrazom:


0
t<0
f (t) =
e2t t 0
Rjeenje
Slian zadatak je ve rijeen u poglavlju 1.2 (Pripremni zadaci 1 - Zadatak 10 ). Tamo je rijeen opti
sluaj, dok je ovo primjer za = 2.

4.2

Zadatak 2

Izraunajte dvojni integral funkcije f zadane formulom

r

1
1 x2 y 2
9

f (x, y) =

na oblasti D( R2 ) ogranienoj krivom ija je jednaina x2 + 9y 2 = 9.

Rjeenje

1.5
1.0
0.5
0.0
-0.5
-1.0
-1.5
-3

-2

-1

Slika 14: Oblast D je elipsa (lijevo), a grafika interpretacija ovog dvojnog integrala je volumen tijela na
slici(desno)
Funkcija f je definisana na oblasti D. Kako je ona na oblasti D elementarna, to je i neprekidna na
ovoj oblsati, pa prema tome i integrabilna u Riemannovom smislu, tj. postoji traeni integral.
2
Primjetimo da je oblast D( R2 ) elipsa, ograniena krivom: x32 + y 2 = 1 Prema tome pogodno je sa
pravouglih prei na eliptine koordinate, koje e elipsu preslikati na pravougaonik. Uradimo to putem
transformacije:
x = 3 cos
y = sin
Odredimo Jacobijan ove transformacije:
 0
 
 x x0   3 cos 3 sin
=
J =  0
y y0   sin
cos
=



 = 3 sin2 + 3 cos2 = 3(sin2 + cos2 ) =


3 6= 0, za (x, y) 6= (0, 0)
32

Pa se funkcija f (x, y) transformie u:

r
q
p
1
f (, ) = 1 32 2 cos2 2 sin2 = 1 2 (cos2 + sin2 ) = 1 2
9
Kako su oigledno zadovoljeni dovoljni uslovi za smjenu varijabli, to traeni integral postaje:

 1 2 = t

 2d = dt
ZZ
ZZ
Z 2
Z 1p

2
1 d =  d = 21 dt
I =
f (x, y)dxdy =
f (, )3dd = 3
d
D
D0
0
0
 =0t=1

 =1t=0

Z
Z
Z 1
Z 2
Z 0
3 1
1
3 2 2
3 2
dt
3 2
t 2 
2

d
d 3  =
= 2
= 3
t dt =
d
t =

2
2 0
2 0
23 0
0
0
1
2

Traeni integral iznosi 2.

4.3

Zadatak 3

Izraunajte povrinu oblasti D, koja je ograniena krivom ija je jednaina:

(x2 + y 2 )2 = 4x3
Rjeenje
1.5
1.0
0.5
0.0
-0.5
-1.0
-1.5
0

Slika 15: Grafiki prikaz oblasti D

Zamjenimo pravougle kooradinate polarnim, koristei transformaciju:
x = cos ,
Jacobian ove transformacije je:
 0
 
 x x0   cos sin

=
J= 0
y y0   sin cos

y = sin



 = sin2 + cos2 = (sin2 +cos2 ) = 6= 0, za (x, y) 6= (0, 0)


Primjetimo da iz krive koja ograniava oblast imamo:

(x2 + y 2 )2 = 4x3
(2 )2 = 43 cos3
33

 = 4 cos3
Ovo je granina vrijednost za , odnosno se mijenja u intevralu [0, 4 cos3 ].
Takoer mora biti ispunjeno: x 0, zato to je lijeva strana jednaine krive kvadrat, odnosno nenegativan
broj, pa to mora biti i desna strana. Prema tome vrijedi cos 0, odnosno cos 0, to je ispunjeno
za [ 2 , 2 ].
Kako su oigledno zadovoljeni dovoljni uslovi za smjenu promjenjivih, traena povrina postaje:
ZZ
P =

ZZ
dxdy =

4 cos3

dd =

D0

d =

4 cos3
Z 2
2 
d 
cos6 d
=8
2 0

Za odreivanje integrala visokog stepena kosinusa pogodno je koristiti forumulu koju emo izvesti:
Z
Z
Z
Z
cosn d =
cosn2 (1 sin2 )d = cosn2 d cosn2 sin2 d =


 u = sin


 Z
Z
 du = cos d

1
cosn1 sin
=  dv = cosn2 sin d  = cosn2 d +
cosn d

1
n

1


 v = cosn1

n1
R
Ako sada obiljeimo cosn d sa I, imamo:
Z
I
cosn1 sin

I = cosn2 d +
n1
n1
Z
1
cosn1 sin
I(1 +
) = cosn2 d +
n1
n1
Z
n1
cos
sin n 1
+
cosn2 d
I=
n
n
Z
Z
cosn1 sin n 1
n
cos d =
+
cosn2 d
n
n
Koristei se ovom formulom (vie puta) odredimo neodredjeni integral od cos6 :
Z
Z
cos5 sin 5
cos6 d =
+
cos4 d
6
6


Z
cos5 sin 5 cos3 sin 3
+
+
cos2 d
=
6
6
4
4



Z
cos5 sin 5 cos3 sin 3 cos sin 1
=
+
+
+
d
6
6
4
4
2
2
 3


5
cos sin 5 cos sin 3 cos sin
=
+
+
+
6
6
4
4
2
2
Koristei Newton-Leibnizovu formulu, uzimajui u obzir da je cos 2 = 0 i cos 2 = 0, imamo:
Z

P =8

cos6 d = 8

Traena povrina iznosi:

4.4

5 3 h i 5
+
=
64 4
4
2

5
2 .

Zadatak 4

Naite jednainu oskulatorne ravnine krunice zadane jednainama:

x2 + y 2 + z 2 = 6,
u njenoj taki M (1; 1; 2).
34

x+y+z =0

Rjeenje
Identian zadatak je ve rijeen u sekciji 1.13 (Pripremni zadaci 1 - Zadatak 50 -b).

4.5

Zadatak 5

Koristei Laplaceovu transformaciju rijeite sljedee diferencijalne jednaine/(sistem diferencijalnih jednaina):

a)


x00 + 02 x = 2 sin 0 t
x(0) = x0 (0) = 0

b)
00
x + x0 + y 00 y = et
x0 + 2x y 0 + y = et

x(0) = y(0) = y 0 (0) = 0, x0 (0) = 1

c)


y 00 + y = x(x 1)
y(0) = 0, y 0 (0) = 1

Rjeenje
a) Ako primjenimo Laplaceovu transformaciju na diferencijalnu jednainu imamo:


L [x00 ] (z) + L 02 x (z) = L [2 sin 0 t] (z)
z 2 X(z) zx(0) x0 (0) + 02 X(z) =

20
z 2 + 02

Uvrtavanjem poetnih uslova (x(0) = x0 (0) = 0) imamo:

z 2 X(z) + 02 X(z) =


X(z) z 2 + 02 =
X(z) =

20
+ 02

z2

20
z 2 + 02

20
(z 2 + 02 )2

Do rjeenja diferencijalne jednaine doi emo inverznom Laplaceovom tranformacijom gornjeg izraza:


20
x(t) = L1
(t)
(z 2 + 02 )2
Pozabavimo se sada traenjem inverzne Lapaceove transformacije. U tu svrhu izraz emo natimati
na prozivod dvije tabline slike:




20
2
0
0
1
x(t) = L1
(t)
(t)
=
L
(z 2 + 02 )2
0 z 2 + 02 z 2 + 02
Dalje na osnovu osobina linearnosti i konvolucije (inverzne) Laplaceove transformacije imamo:




Z t
Z t
2
2
0
0
1
x(t) =
L1 2
(t)L
(t

x)dx
=
sin(0 x) sin(0 t 0 x)dx
0 0
z + 02
z 2 + 02
0 0

35

Izvrimo sada transformacij proizvoda sinusa u razliku kosinusa:

Z t

Z t
2 1
x(t) =
cos(0 x 0 t + 0 x)dx
cos(0 x + 0 t 0 x)dx =
0 2 0
0
"
#
t
Z t

Z t
t
1 sin(20 x 0 t) 
1

cos(20 x 0 t)dx
cos(0 t)dx =
=
 cos(0 )t x0
0 0
0
20
0
0
=

sin(0 t) 0 t cos(0 t)
sin(0 t) sin(0 t) t cos(0 t)

=
202
0
02

Pa je konano rjeenje Cauchyevog problema:

x(t) =

sin(0 t) 0 t cos(0 t)
02

b) Primjenjujui Laplaceovu transformaciju na obje jednaine, uvrtavajui poetne uslove i sreui

dobijene izraze imamo:
z
X(z)(z 2 + z) + Y (z)(z 2 + 1) =
z1
1
X(z)(z + 2) + Y (z)(1 z) =
z+1
Rijeavanjem ovog sistema po X(z) i Y (z) dobijemo:
X(z) =

1 2z
2(z + 1)2 (1 z)

Y (z) =

3z
2(z + 1)2 (1 z)2

Nakon rastavljanja na parcijalne razlomke:

X(z) =

3
1
1
+

2
8(z 1) 4(z + 1)
8(z + 1)

Y (z) =

1
3

2
8(z 1)
8(z + 1)2

Iz gornjih jednaina moemo primjetiti da neki od izraza nisu tabline slike Laplaceovih transformacija, pa ih trebamo posebno odrediti:


Z t
Z t
t
1
1
x t+x
L
(t) =
e e
dx =
et dx = et x0 = tet
(z 1)2
0
0


Z t
Z t
t
1
(t) =
ex etx dx =
et dx = et x0 = tet
L1
2
(z + 1)
0
0
Ostale slike su tabline pa moemo jednostavno nai inverzne Laplaceove trasformacije, pa nakon
sreivanja imamo:
3 t(e2t 1)
x(t) =
8
et
2t
1 e + 6t 1
y(t) =
8
et
c) Primjetimo da nije jednostavno nai Laplaceovu transformaciju izraza sa desne strane jednakosti u
diferencijalnoj jednaini. Meutim ako ga napiemo u sljedeem obliku:
x(x 1) = (x 1)(x 1) + (x 1)
Tada taj izraz ustvari postaje zbir dva orginala za koje je jednastavno nai Laplaceovu transformaciju.
Lijevi sabirak je funkcija x u pomaku, dok je desni sabirak Heavisideova funkcija. Prema tome nakon
36

primjene Laplaceove transformacije na diferencijalnu jednainu sa transformisanim izrazom sa desne

strane imamo:
ez
ez
z 2 Y (z) zy(0) y 0 (0) + Y (z) = 2 +
z
z
Nakon uvrtavanja poetnih uslova i sreivanja gornjeg izraza imamo:
Y (z) =

ez
ez
1
+
+ 2
2
2
2
z (z + 1) z(z + 1) z + 1

Rastavaljanjem na parcijalne razlomke dobijemo:

Y (z) =

ez
ez
ez
zez
1

+
z2
z2 + 1
z
z2 + 1 z2 + 1

Primjenom inverzne Laplaceove transformacije dobijemo:

y(z) = (x 1)(x 1) (x 1) sin(x 1) + (x 1) (x 1) cos(x 1) + sin(x)
Odnosno daljim sreivanjem...
y(z) = (x 1) (x sin(x 1) cos(x 1)) + sin(x)

37

Rjeenje varijante B drugog parcijalnog ispita iz Inenjerske

matematike 2 u akademskoj 2005/2006 na popravnom roku

5.1

Zadatak 1

Naite inverznu Laplaceovu transformaciju funkcije:

F (p) =

1
1
+ 2
,
(p 1)n
(p + 1)2

(n N )

Rjeenje:
Razmatrajmo prvi sabirak:
n!
n bt
Izraz za prvi sabirak "malo podsjea" na izraz (pb)
n+1 ija je inverzna Laplaceova transformacija t e .
Stoga pristupamo sreivanju izraza da poprimi oblik na "koji podsjea":
(n 1)!
1
1
(n 1)!
1
=

n
(n1)+1
(p 1)
(n 1)! (p 1)
(n 1)! (p 1)(n1)+1
Sada ako "potraimo" inverznu Laplaceovu transformaciju dobijemo:


1
1
1
(n 1)!
1
1
L [
]=
=
L
tn1 et
(p 1)n
(n 1)!
(n 1)!
(p 1)(n1)+1
Razmatranje drugog sabirka:
Odreivanje inverzne
R t Laplaceove transformacije izraza drugog sabirka obavit emo uz pomo relacije
L1 [F1 (p)F2 (p)] = 0 f1 (u)f2 (t u)du (ako vrijedi L1 [F1 (p)] = f1 (t) i L1 [F2 (p)] = f2 (t)). S obzirom
da je poznato L1 [ z21+1 ] = sin t onda vrijedi:
L1

 Z t
Z
Z
Z t
1
1 t
1 t
[
=
[cos(2ut)cos
t]du
=
cos(2ut)ducos
t
sin
u
sin(tu)du
=
du] =
(p2 + 1)2
2 0
2 0
0
0
#
"
t
1
sin(2u t)
1
t
cos t[u]0 = [sin t cos t t]
2
2
2
0

Vraanjem u izraz za funkciju F (p) dobijemo:





1
1
1
1
1
L1 [F (p)] = L1
tn1 et + [sin t cos t t]
+
L
=
(p 1)n
(p2 + 1)2
(n 1)!
2
Vrijedi napomenuti kako navedene Laplaceove transformacije za prvi i drugi sabirak vrijede u sluajevima
Re{p} > 1 i Re{p} > 0, odnosno u sluaju {Re{p} > 1} {Re{p} > 0} = {Re{p} > 1} za Laplaceovu
transformaciju itave funkcije F (p).

5.2

Zadatak 2

Izraunajte trojni integral

ZZZ p

x2 + y 2 + z 2 dxdydz

gdje je V = {(x, y, z) R3 |x2 + y 2 + z 2 z}.

Rjeenje:
Za izraunavanje integrala pogodno je prei na polarne koordinate, dakle:
x = sin cos y = sin sin z = cos

38

Slika 16: Grafiki prikaz oblasti V

Odreivanjem Jacobiana dobijemo:
 0
 
 x x0 x0   sin cos

 
D(x, y, z)  0
J=
=  y y0 y0  =  sin sin
D(, , )  0
cos
z z0 z0  

sin sin
sin cos
0

Uvrtavanjem u polazni integral, dobijemo:

ZZZ
ZZZ
p
x2 + y 2 + z 2 dxdydz

cos cos
cos sin
sin




 = 2 sin



3 sin ddd

V (,,)

V (x,y,z)

S obzirom da je sad mogue uzastopno integrirati, najprije je potrebno odrediti granice integracije. U
cilju toga potrebno je razmotiri izraz kojim je zadat skup taaka V:
V = {(x, y, z) R3 |x2 + y 2 + z 2 z}.
Poto je lijeva strana nejednakosti nenegativna, slijedi da je z 0. Uvrtavanjem polarnih koordinata
dotina nejednakost poprima oblik:
x2 + y 2 + z 2 z pol. koordinate 2 cos ,
p
s obzirom da je = x2 + y 2 + z 2 0, slijedi da je 0 cos . Time smo odredili granice integracije
za promjenjivu .
Kako smo ve utvrdili da mora biti z 0 za oblast V (time direktno vrijedi da se oblast V nalazi u oktantima
I-IV, tj. oktanti u kojima je z 0), slijedi da razmotrimo podintegralni izraz
p
2
F (x, y, z) = x + y 2 + z 2 na moguu simetrinost u ravni xOy. Kako vrijedi F (x, y, z) = F (x, y, z) =
F (x, y, z) = F (x, y, z) zakljuujemo da je funkcija definirana datim izrazom simetrina u odnosu na
sva 4 kvadranta ravni xOy. (Analogno, moe se primjetiti (i dokazati) kako je i izraz koji odreuje oblast
V isto tako simetrian na prva 4 oktanta). Time je problem integracije koju oblast V "zatvara" mogue
39

svesti na jedan oktant, ukupni volumen e se dobiti kad se volumen jednog oktanta pomnoi sa 4 ( s
obzirom da zbog simetrinosti oblast V "zaklapa" jednake volumene u sva 4 oktanta svoje definisanosti).
Ako uzemo integraciju u prvom oktantu, dobijemo slijedee granice integracije:
(0 cos ) (0

) (0 )
2
2

Sada je mogue prei na odreivanje integrala:

ZZZ

ZZZ

sin ddd = 4

=4

Z
d


sin d

"Z

Z
d

4
0

5.3

=4
0

#
"Z
2
p4
dp = 4
4
0

Dakle vrijednost integrala je

Z
d

sin d =

"Z

#

4 cos

V /4

cos

sin ddd = 4

"Z

"Z



cos = p

 sin d = dp
(cos )4

d
sin d = 
4
0
 = /2 p = 0
 =0p=1
"
#
#
 5 1
Z 2

1
1
p
d
d = []02 =
=4

20 0
20 0
5
10

10 ,

Zadatak 3

Primjenom trojnog integrala izraunajte volumen tijela V omeenog povri:

2

x 3 + y 3 + z 3 = 1.
Rjeenje:
Oito kako je data povr simetrina u svih 8 oktanata, pa stoga problem raunanja volumena moemo
svesti na prvi oktant (ukupni volumen dobijemo mnoei volumen prvog oktanta sa 8, ( slian postupak
rjeavanja kao u zadatku br. 2.)). Prije toga uvedimo smjene:
x = 3 sin3 cos3 y = 3 sin3 sin3 z = 3 cos3
Odredimo Jacobian:
 0
 x
D(x, y, z)  0
J=
= y
D(, , )  0
z

x0
y0
z0

x0
y0
z0

 
  32 cos3 sin3
 
 =  32 sin3 sin3
 
 
32 cos3

33 cos2 sin sin3

33 cos sin2 sin3
0

33 cos3 cos sin2

33 cos sin3 sin2
33 cos2 sin

= 278 cos2 cos2 sin2 sin5

S obzirom da emo integraciju vriti u prvom oktantu, vrijede slijedee granice integracije:
q

2
2
2
(0 ) (0 ) (0 (= x 3 + y 3 + z 3 ) 1)
2
2
Prema tome integral prvog oktanta postaje:
ZZZ
ZZZ
ZZZ
dxdydz
|J|ddd
V (x,y,z)/8

V (,,)/8

Odnosno:

278 cos2 cos2 sin2 sin5 ddd

V (,,)/8

ZZZ

278 cos2 cos2 sin2 sin5 ddd =

V =8
V (,,)/8

= 8 27

8 d

Z
|0

cos2 sin2 d
cos2 sin5 d
(*)
{z
} |0
{z
}
I

II

40

Slika 17: Grafiki prikaz oblasti V

Razmotrimo integral I:

Z
I=
0

1
sin2 2
d =
4
8




sin 4 2
1
=
[1 cos 4]]d =
8
4
16
0

Razmotrimo integral II:

Z

II

cos2 [1 cos2 ]2 sin d





cos = p


Z 2

sin d = dp 
2
2 2

cos [1 cos ] sin d = 
=


0
 = 2 p=0 
 =0p=1 
Z 0
Z 1
2
2 2
=
p [1 p ] dp
p2 [1 2p2 + p4 ]dp
cos sin d

II

II

Z
II

[p2 2p4 + p6 ]dp

p5
p7
p3
2 +
3
5
7
8
105


II
II

=
=

1
0

Vraajui u (*) dobijemo:

9
V = 8 27
9


1

41

8
4

=
16 105
35

5.4

Zadatak 4

Neka je f funkcija dobivena kao 2-periodiko proirenje funkcije f zadane formulom f (x) = x2 , x
[, ]. Razvijte tu funkciju u Fourierov red.
Rjeenje:

2
4

3
2

3
2

Slika 18: Dio grafika funkcije f

S obzirom da je data funkcija neprekidna na segmentu [, +], i monotona na podsegmentima
[, 0] i [0, ] ona oigledno zadovoljava Dirichletove uslove. Preimo na razvijanje funkcije u Fourierov
red, odreujemo Fourierove koeficijente pomou relacija:
Z
Z
Z
2 b
2 b
2 b
2nx
2nx
a0 =
dx bn =
dx
f (x)dx an =
f (x) cos
f (x) sin
T a
T a
T
T a
T


, poto je kod nas segment [a,b] simetrian tj. [a, b] = T2 , T2 = [, ] , T = 2, te je funkcija f(x)
parna onda vrijedi:
Z
Z
2 0 2
2 0 2
a0 =
x dx an =
x cos nxdx bn = 0


Odredimo a0 :
a0 =
Zatim an :

x2 dx =

 
2 2
2 x3
=
3 0
3

 2


Z
Z
1
2 2
2
x sin nx

x cos nxdx =
x sin nxdx =
0

n
n 0
0
 2

h

Z
1
x sin nx
x cos nx i 1
2

cos nxdx =
=

n
n
n
n 0
0
0
 2


 
1 h x cos nx i 1
2
x sin nx
sin nx

+
=

n
n
n
n
n
0
0
0







2 (1)n
2 x2 sin nx cos nx
1
1
1
2(1)n
+
=
=
x

+
=
2
2
3

n
n
n 0

n
n
n
n2
an =

Sad uvrstavajui u relaciju za Fourierov red:


+ 
2nx
a0 X
2nx
+
+ bn sin
f (x) =
an cos
2
T
T
n=1
42

, dobijemo:
+

f (x) =

2 X 2(1)n
cos nx
+
3
n2
n=1

+
X
2
(1)n
f (x) =
cos nx
+2
3
n2
n=1

5.5

Zadatak 5

Koristei Laplaceovu transformaciju rijeite Cauchyev problem:

a)


y 00 5y 0 + 6y = sin x
y(0) = 0, y 0 (0) = 1;

b)


xIV + 2x00 + x = 3t
x(0) = x0 (0) = x00 (0) = 0, x000 (0) = 1;

c)
0
x = y,
y 0 = z,
0
z = 4(x y) + z, x(0) = 0, y(0) = 1, z(0) = 5.
Rjeenje:
a) Rijeimo Cauchyev problem:


y 00 5y 0 + 6y = sin x
y(0) = 0, y 0 (0) = 1;

"Laplace-iranjem" date jednaine dobijemo:

L[y 00 ] L[5y 0 ] + L[6y] = L[sin x] L[y 00 ] 5L[y 0 ] + 6L[y] = L[sin x]
, odnosno:
z 2 Y (z) zy(0) y 0 (0) 5(zY (z) y(0)) + 6Y (z) =

1
1
z 2 Y (z) 1 5zY (z) + 6Y (z) = 2
.
z2 + 1
z +1

Izraavanjem Y (z) iz dobijene relacije, dobijemo:

Y [z][z 2 5z + 6] =

z2

1
1
1
+ 1 Y [z] = 2
+ 2
2
+1
(z + 1)(z 5z + 6) (z 5z + 6)

Y [z] =

(z 2

1
1
+
+ 1)(z 3)(z 2) (z 3)(z 2)

Sada je potrebno nai inverznu Laplaceovu transformaciju izraza za Y(z), prije toga pogodno je dati
izraz rastaviti na parcijalne razlomke: (to je mogue uraditi metodom neodreenih koeficijenata, ili
(ako su izrazi pogodni) dodavanjem i oduzimanjem odreenih lanova u brojniku i sreivanjem):
Y [z] =

(z 2) (z 3)
(z 2) (z 3)
+
+ 1)(z 3)(z 2)
(z 3)(z 2)

(z 2

Dodali smo i oduzeli neke lanove u brojniku, tako da vrijednost brojnika ostaje nepromjenjena.
Y [z] =

1
1
1
1

(z 2 + 1)(z 3) (z 2 + 1)(z 2) z 3 z 2

43

Sada za prva dva sabirka primjenimo metodu neodreenih koeficijenata ime dobijemo:

 

1
(z + 3)
1
z+2
1
1
=

(z 2 + 1)(z 3)
10(z 3) 10(z 2 + 1)
(z 2 + 1)(z 2)
5(z 2) 5(z 2 + 1)
Vraanjem u prvobitnu relaciju dobijemo:
Y [z] =

1
(z + 3)
1
z+2
1
1

+
+

10(z 3) 10 (1 + z 2 ) 5(z 2) 5 (1 + z 2 ) z 3 z 2
Y [z] =

z+1
6 1
11 1
+

10 z 3 10(z 2 + 1) 5 z 2

Uvaavajui da je (iz tablica Laplaceovih transformacija):









1
z
1
1
1
1
3x
1
2x
1
L
= sin x L
= cos x
=e L
=e L
z3
z2
z2 + 1
z2 + 1
vrijedi:
L1 [Y (z)]

L1 [Y (z)]

L1 [Y (z)]

L1 [Y (z)]







6
1
11 1
1
1
z+1
L
=
L1
+ L1 2
10
z3
5
z2
10
z +1








11 1
6
1
1
1
1
z
1
L
L1
+ L1 2
+ L1 2
=
10
z3
5
z2
10
z +1
10
z +1
1
1
11 3x 6 2x
e e +
cos x +
sin x =
10
5
10
10
11 3x 6 2x cos x + sin x
e e +
10
5
10

Dakle, rjeenje date dif. jednaine je:

y(x) =

11 3x 6 2x cos x + sin x
e e +
10
5
10

b) Slino kao pod a), imamo dif. jednainu da rijeimo pomou Laplaceove transfromacije:
 IV
x + 2x00 + x = 3t
x(0) = x0 (0) = x00 (0) = 0, x000 (0) = 1;
Izvrimo Laplaceovu transformaciju obje strane jednaine:
L[xIV + 2x00 + x] = L[3t] L[xIV ] + 2L[x00 ] + L[x] = 3L[t]
dobijemo:
L[xIV + 2x00 + x] = L[3t] L[xIV ] + 2L[x00 ] + L[x] = 3L[t]
[z 4 X(z) z 3 x(0) z 2 x0 (0) zx00 (0) x000 (0)] + 2[z 2 X(z) zx(0) x0 (0)] + X(z) =
Uvaavajui zadate poetne uslove:
z 4 X(z) 1 + 2z 2 X(z) + X(z)

X(z)[z 4 + 2z 2 + 1]

X(z)[z 2 + 1]2

X(z)

44

3
z2
3
+1
z2
3
+1
z2
1
3
+ 2
2
2
2
z (z + 1)
(z + 1)2

3
z2

Ostaje nam kao u prethodnom sluaju da odredimo inverznu Laplaceovu transformaciju X(z)-a (prije
toga, naravno obavljamo razlaganje na parcijalne razlomke):
X(z)

X(z)

X(z)

X(z)

X(z)

X(z)

X(z)

1
3
+ 2
z 2 (z 2 + 1)2
(z + 1)2
z2 + 1 z2
1
3 2 2
+ 2
z (z + 1)2
(z + 1)2


1
1
1
+ 2

3 2 2
z (z + 1) (z 2 + 1)2
(z + 1)2
 2

1
1
z + 1 z2
3
+ 2
2
z 2 (z 2 + 1)
(z + 1)2
(z + 1)2


1
1
1
1
3 2 2
+ 2

z
z + 1 (z 2 + 1)2
(z + 1)2
1
1
1
1
3 2 3 2
+ 2
3 2
z
z +1
(z + 1)2
(z + 1)2
1
1
1
3 2 3 2
2 2
z
z +1
(z + 1)2

Sad prelazimo na traenje inverzne Laplaceove transformacije ( za prvi i drugi sabirak odreujemo
pomou tablice):
 




1
1
1
1
1
L [(z)] = 3L
2
3 2
z2
z +1
(z 2 + 1)2


1
()
L1 [(z)] = 3t 3 sin t 2
(z 2 + 1)2
Za zadnji sabirak odreujemo pomou relacije L1 [F1 (z)F2 (z)] =
f1 (t) i L1 [F2 (z)] = f2 (t), u naem sluaju je:
F1 (z) =

Rt
0

f1 (u)f2 (tu)du ako je L1 [F1 (z)] =

1
1
F2 (z) = 2
L1 [F1 (z)] = L1 [F2 (z)] = sin t
z2 + 1
z +1

, pa je:
L1 [F1 (z)F2 (z)] =

sin u sin(t u)du =

1
=
2

Z

1
cos tdu =
2

cos(2u t)du
0

Z
f1 (u)f2 (t u)du =

"

sin(2u t)
2

1
2

Z

cos t[u]t0


(cos(2u t) cos t)du =

t

1
=
2

"

1
[sin t t cos t]
2

Na kraju, vraajui u (*) dobijemo:

1


1
[sin t t cos t]
[X(z)] = 3t 3 sin t 2
2


tj. rjeenje dif. jednaine u finalnom obliku je:

x(t) = 3t 3 sin t sin t + t cos t = 3t 4 sin t + t cos t
c) Sada za rjeavanje imamo sistem dif. jednaina:
0
x =y
y0 = z
0
z = 4(x y) + z, x(0) = 0, y(0) = 1, z(0) = 5.
45

sin(2u t)
2

t

cos t[u]t0

"Laplace-irajmo" sve 3 jednaine i dobijemo:

pX(p) x(0) = Y (p)
Y (p) y(0) = Z(p),
pZ(p) z(0) = 4(X(p) Y (p)) + Z(p)
, uvrtavanjem poetnih uslova sistem poprima slijedei oblik:
pX(p) = Y (p)
Y (p) 1 = Z(p),
pZ(p) 5 = 4(X(p) Y (p)) + Z(p)

(12)
(13)
(14)

Pristupimo sad rjeavanju ovog algebarskog sistema jednaina po nepoznatim X(p), Y (p), Z(p). Izrazimo X(p) i Z(p) iz jednaina (12) i (13) preko Y (p):
X(p) =

Y (p)
Z(p) = pY (p) 1 Z(p)[p 1] 5 = 4(X(p) Y (p)) (3)
p

, sad uvrstimo u jednainu (14):





p
Y (p)
Y (p) Y (p)p
Y (p) + 5 p2 Y (p) pY (p) p + 1 = 4

+5
[pY (p) 1][p 1] = 4
p
p
p
p
p3 Y (p) p2 Y (p) p2 + p = 4 [Y (p) Y (p)p] + 5p p3 Y (p) p2 Y (p) p2 + p = 4Y (p) 4pY (p) + 5p
p3 Y (p) p2 Y (p) + 4pY (p) 4Y (p) = p2 + 4p Y (p)[p3 p2 + 4p 4] = p2 + 4p
p2 + 4p
Y (p) = 3
[p p2 + 4p 4]
Izraz u nazivniku je mogue rastaviti (jer je jedna nula polinoma p=1), pa pomou Hornerove eme
razlaganjem nazvnika dobijemo sljedei oblik:
Y (p) =

p2 + 4p
[p 1][p2 + 4]

, vraajui u gornji sistem jednaina na slian nain odreujemo X(p)iZ(p):

X(p) =

5p2 4p + 4
p+4

Z(p)
=
[p 1][p2 + 4]
[p 1][p2 + 4]

Rastavljanjem na parcijalne razlomke dobijemo:

p+4
[p 1][p2 + 4]
p2 + 4p
Y (p) =
[p 1][p2 + 4]
5p2 4p + 4
Z(p) =
[p 1][p2 + 4]

X(p) =

1
p

p 1 p2 + 4
1
4
Y (p) =
+
p 1 p2 + 4
1
4p
Z(p) =
+
p 1 p2 + 4
X(p) =

Sada je jo ostalo da naemo inverzne Laplaceove transformacije izraza X(p), Y (p) i Z(p) to se sada
moe odraditi oitavanjem iz tablica, pa za X(p) imamo:








1
1
p
p
L1 [X(p)] = L1
L1 [X(p)] = L1
L1 2
L1 2
p1
p +4
p1
p +4




1
2p
L1 [X(p)] = L1
L1 2
L1 [X(p)] = et cos 2t
p1
p +4
, za Y (p):








1
4
1
22
L1 [Y (p)] = L1
+ L1 2
L1 [Y (p)] = L1
+ L1 2
p1
p +4
p1
p +4




1
2
L1 =
L1 [Y (z)] = et + 2 sin 2t
+ 2L1 2
p1
p +4
46

i konano za Z(p):







1
1
4p
4p
1
1
1
1
L [Z(p)] = L
L [Z(p)] = L
+L
+L
p1
p2 + 4
p1
p2 + 4




1
p
L1 [Z(p)] = L1
+ 4L1 2
L1 [Z(p)] = et + 4 cos 2t
p1
p +4
1

Dakle rjeenje datog sistema dif. jednaina je:

x(t) = et cos 2t
y(t) = et + 2 sin 2t
z(t) = et + 4 cos 2t

47