Professional Documents
Culture Documents
Polina
Polina
Polina
HAMITI
P O L I N A
ROMAN
Pjesa e par
PRJETIM KUJTIMESH
nuk guxonte tia prishte qetsin. Mirpo ajo dit kishte nisur e mbar
pr gruan, e cila nuk ngurroi tia bnte at vrejtje, q e kishte
konservuar pr nj koh t gjat thell n shpirt:
Pse nuk e pi i qet kafen, por t mbetn syt mbi libr? do
veprim duhet br n kohn e tij.
Njeriu nuk do t jetonte dot as prgjysm, grua, po t priste q pr
do veprim n jet t kishte nj koh t caktuar, u prgjigj ai, pa i
shkputur syt prej librit.
E kur i kam fituar debatet me ty un, belbzoi ajo duke u kthyer
srish n kuzhin. Edhe kur t t vij fundi, ti do t heqsh dor m
par prej ushqimit, pastaj nga leximi.
II
III
IV
VI
11
VII
12
VIII
13
IX
15
17
XI
19
XII
21
XIII
23
XIV
27
XV
Fjodori nuk kishte lvizur end prej vendit, ndonse salla pak nga
pak po boshatisej.
Misheli po e priste pak m tej. Ai e kuptonte se shoku i tij gjendej
nn efektin magjepss t njohjes nga afr me idhullin jashtkohor dhe
ndiente nevojn e meditimit n vetmi. Ndjenjat e tij n ato aste
meritonin respekt e durim m tepr se kurr.
N t vrtet, diskutimi i guximshm i Karterit e kishte befasuar
Fjodorin. Megjithse ai kishte dgjuar e lexuar shum mbi
temperamentin e veant t arkeologut t shquar, ajo ka kishte
prjetuar at dit i tejkalonte parashikimet e tij.
Me sjelljen dhe mnyrn e t shprehurit, Hovardi krijonte
prshtypjen se peripecit e jets kishin pak rndsi pr t, krahasuar me
origjinalitetin e t menduarit e t t vepruarit. Kjo ishte nj krkes e
natyrshme ndaj vetvetes, si pjes e temperamentit t tij, jo si qllim
demonstrimi egoist, pr tu paraqitur si misionar drejtsie. Prkundrazi,
m shum se do gj tjetr n jet Karteri urrente pikrisht falsitetin e
sjelljes, i cili prbnte elementin baz t hipokrizis bashkkohore n
shrbim t interesit material. Ai i prkiste asaj kategorie t veant
njerzish, tek t cilt kompromisi me ndrgjegjen, n dm t moralit e n
dobi t interesit, sht i pamundur. Natyrisht, kta jan t detyruar ta
paguajn rebelimin ndaj shoqris s infektuar nprmjet vuajtjesh
shpirtrore e materiale, t cilat e kalisin edhe m tepr karakterin e tyre
sfidues.
Shpirti i lir i Karterit gjente prehje n botn e faraonve, nprmjet
veprimtaris arkeologjike pr t nxjerr n drit shklqimin e qytetrimit
t lasht egjiptian. Asnjher ai nuk e kishte ndier veten m t lumtur, se
sa kur ishte ndodhur pr her t par ball pr ball me mumien e
Tutankhamonit n sarkofagun e art. Pajisja funebre e pacenuar e
faraonit ishte nj mesazh prjetsie, prball s cils voglsia shpirtrore
e qytetrimit modern tkurrej edhe m shum n syt e Hovardit. Sa her
q dilte nga varri i Tutankhamonit n paqe, ai linte dika prej shpirtit t
tij atje, para se t kthehej n botn e zhurmshme t t gjallve.
Kt udhtim imagjinar npr spiralen shpirtrore t Karterit po
bnte psikologu i ardhshm, kur Misheli e goditi leht n sup duke i
pshpritur:
Eja t dalim, Fjodor. Vetm ne t dy kemi mbetur n sall.
28
XVI
30
XVII
32
XVIII
Meq kam bler mish qengji, tju gatuaj tav kosi pr drek? e
pyeti gruaja Martinin.
Un nuk kam t drejt vote sot, u prgjigj ai duke shfletuar
gazetn e dits.
Nuk ke t drejt vetoje, ndrsa t drejt vote ke, ia ktheu ajo duke
qeshur.
Kujt i kalon e drejta e vendimmarrjes? pyeti Martini, pa i
shkputur syt prej gazets.
E kujt tjetr, ve mua? Fjodori jo vetm q vjen si mik tek ne, por
sht djali yn dhe nuk mund t marr vendime, q i prkasin familjes s
prindrve.
Por ti n mngjes m the: N Franc jam fizikisht, por moralisht
e shpirtrisht un jetoj me normat e vendit tim. E lejojn normat tona
zakonore q burri t ket t drejt vote e gruaja t drejt vetoje?
Po jetojm n Franc dhe, helbet, dika duhet t ndryshojm n
sjelljen ton, u prgjigj ajo me t qeshur, duke mbuluar fytyrn me duar.
T ndryshosh nga mngjesi n drek sht goxha ndryshim. Duhet
t t pshtyj, se mos t ha me sy.
Mos harro se i ke dhn fjaln djalit, q ardhja e tij e papritur do
t na shrbej si nj amnisti pr kundrshtit tona. Ja, doli nga banja ai.
Tani pyete se me far i plqen ta qerassh, si edhe pr gatimin e
dreks.
Qerasjen e kam gati, se mu kujtua far i plqen t shijoj m
tepr tani n vjesht Fjodorit. Por dua ta pyes se kur parashikon t
interesohet pr pun, gjersa e ka diplomn n xhep.
Martini i bri shenj me kok t mos tia bnte at pyetje t
parakohshme, mirpo Fjodori i kishte dgjuar fjalt e mamas. Ndrsa
po shijonte mblsirn e servirur prej saj t shoqruar me nj pije t
freskt, ai u prgjigj:
Un kam n plan q ti prkushtohem mbrojtjes s ndonj titulli
shkencor n psikologji, para se t interesohem pr pun. Pr mendimin
tim, kjo ka dy t mira. E para, shrben si nj periudh e dobishme
tranzicioni pr kristalizimin e njohurive teorike t fituara n universitet.
N kt mnyr ajo ka vlern e nj stazhi pasuniversitar.
E dyta, duke fituar nj titull shkencor, si rezultat i nj pune
krejtsisht t pavarur, do t ndihem m i sigurt n vetvete dhe kshtu do
t kem t drejt t pretendoj pr nj vend pune sa m premtues. Fillimi i
mbar sht gjysma e puns, thot nj proverb, q m ka msuar babai.
33
34
Pjesa e dyt
ZHGNJIM
35
zgjatur n spital, por edhe gjat kohs s lir tiu shrbenin n banesat e
tyre pacientve t tjer.
Puna e teprt e ndihmonte Danielin t harronte pjesrisht brengat e
pasojave t lufts. Megjithat ato mbeteshin pjes e jets s prditshme,
mbasi ai i ndeshte n spital, n rrug, n banesat e pacienteve q trajtonte
jasht spitalit, apo n mjediset e tjera ku e onte puna.
*
Vendi ku ngrihej dikur shtpia, n t ciln kishte lindur e ishte rritur,
mbetej nj burim kujtimesh q e lndonin Danielin. Megjithse prpiqej
t mos kalonte andej, me mendje ai e vizitonte at prdit. Fakti q vetm
Danieli dhe familja e tij e kishin mbijetuar pa pasoja luftn dhe
bombardimin e shtpis, i krijonte atij prshtypjen se rindrtimi i
godins monument kulture ishte nj detyrim shpirtror ndaj nns dhe t
afrmve t tjer, q humbn jetn nn grmadhat e saj. Si edhe ndaj atyre
brezave, q kishin jetuar dhe e kishin mirmbajtur me dashuri at objekt
krenarie.
Danieli ishte n gjendje ekonomike ta niste rindrtimin e shtpis.
Vetm disa kilometra larg periferis s Marsejs, familja Kutr kishte n
pronsi t saj 12 ha vreshta pjellore. Ndrsa n qytet, krahas shtpis s
rrafshuar, ata kishin pasur edhe nj hotel-restorant, i cili kishte mbetur i
pacenuar gjat viteve t lufts.
Danieli me familjen e tij dhe Zhani e kishin kthyer n banes njrin
krah t hotelit. Duke banuar pran vllait sakat e pa familje, Danieli dhe
bashkshortja kishin mundsi tia lehtsonin jetesn atij.
Nga ana tjetr, n saje t puns me orar t zgjatur, Danieli prfitonte
rrog dhe honorar t mir. Ndrkoh, n kuadr t fushats pr
rindrtimin e vendit, qeveria jepte kredi t leverdishme me afat t gjat.
T gjith kta faktor ishin t favorshm pr rindrtimin e shtpis.
Mirpo Danieli po prballej me nj vshtirsi tjetr, pr fillimin e
punimeve n terrenin e mbetur bosh. do her q shkonin atje, n kujtim
t t dashurve t aksidentuar, Zhani tronditej shum, deri n humbjen e
ndjenjave. N kto rrethana, gjith duke e dshiruar s teprmi
rindrtimin e shtpis, Danieli nuk ia lejonte kurrsesi pakujdesin vetes,
q ky veprim t kthehej n nj tortur shpirtrore pr vllain e gjymtuar.
37
II
40
III
42
IV
43
44
VI
45
VII
48
VIII
51
IX
54
56
XI
57
XII
Kur Danieli shkoi tek stoli, ku ishte ulur Fjodori, ky filloi t fliste pa
pritur q profesori ti drejtonte ndonj pyetje.
Kam prjetuar nj sken shum tronditse sot, e cila m ka...
Nuk pritet t shikohen skena gazmore n nj spital psikiatrik, ia
ndrpreu srish fjaln profesori. Kjo ssht gj e re pr ty, besoj.
Sigurisht, por mendoj se prania ime ndikoi pr keq n at q
ndodhi me t smurin.
Por tek ai q u hodh nga kati i dyt parmbrm, ti ndikove pr
keq? Fjodor, un mund t ta falja nj ndjeshmri t till, po t ishe n
vitin e par t fakultetit, por jo pas diplomimit. Nj sjellje si kjo nuk
sht e justifikueshme, as tek studenti m i rndomt. Sikur njerzit t
ishin kaq t brisht shpirtrisht, nuk do t kishte mjek n bot, e
veanrisht kirurg.
M falni, profesor, por, kto koht e fundit, nuk e di se nga m
vjen nj lloj trishtimi, i paprovuar m par, prej kontaktit me dhimbjen
njerzore.
Psikiatri e kuptoi, se ky rrfim i sinqert kishte nj kosto t lart
shpirtrore pr djaloshin. Ai i buzqeshi atij miqsisht, pr ta qetsuar,
pastaj vazhdoi bisedn:
Njeriu duhet t prpiqet ti njoh dhimbjet, pr t msuar ti
mjekoj ato, Fjodor. Por jo t bhet viktim e tyre. Ndrkoh sht e
drejt, e njhersh edhe detyr e njeriut, ti shijoj gzimet e jets, si
dhurat e prkohshme, e jo t konsumohet npr labirintet filozofike t
mistereve t saj. Ky do t ishte nj absurditet vetvrass, i papranueshm
pr nj qenie t arsyeshme. Orientimi dramatik i jets sht dukuri
natyrore, gjersa stacioni i saj i fundit sht vdekja. Pikrisht pse sht e
till, njerzimi e gzon dhe e shijon at m me pasion. Imagjino pr nj
ast faktin, q pas 80 vjetsh pothuajse gjith banort e sotm t globit
nuk do t jen m. Sipas mendimit tnd, ky fund dramatik i
paevitueshm prligj m shum t drejtn dhe detyrn e njeriut ta gzoj
jetn sa m mir q t jet e mundur, pr aq sa ta ket fat, apo nj vajtim
n kor t shoqris njerzore, duke e shndrruar at n nj marsh funebr
botror? Sigurisht un nuk e v n dyshim prgjigjen tnde t arsyeshme,
por u thellova disi n kt bised, pr t t thn dika tjetr. Un e
konstatova, qysh ditt e para, at lloj trishtimi q ti po provon rishtas, pr
t cilin t falnderoj q ma pohove me gojn tnde. Prandaj t propozova
58
60
Pjesa e tret
PERNDIMI I NJ LUMTURIE
61
64
II
66
III
68
IV
71
72
VI
74
VII
78
VIII
81
IX
83
Dakord.
Pr hir t Polins, vetm dakord dini t thoni. T shikojm, nse
do t vazhdoni me kt fjal deri n fund sonte. Ejani t shkojm n
zyr, pr t nnshkruar marrveshjen.
*
Zyra e padrones ishte luksoze, si e gjith Parajsa. Mbi tavolinn e
ndritshme ishin dy aparate telefoni, nj makin shkrimi e nj dosje.
Tablo t shtrenjta erotike zbukuronin muret e zyrs, ndrsa nj krevat
dopjo ndodhej n fund t saj, n krahun e majt.
Padronia hoqi xhaketn, e vendosi n nj varse vertikale druri t
lustruar ndan t krevatit, dhe u ul n kolltukun e rehatshm para
makins s shkrimit. Bluza q kishte veshur ishte e holl e me jak q
zbulonte fillimin e gjoksit. Ajo e ftoi Fjodorin t ulej n nj ndenjse
ndan t kolltukut t saj dhe filloi t shkruante tekstin e marrveshjes.
Kjo do t prpilohej n dy kopje njhersh; njra origjinale e tjetra me
letr karboni.
Mbasi e prfundoi s shkruari marrveshjen, ajo e hoqi prej makins
s shkrimit dhe u ua n kmb. T njjtn gj bri edhe Fjodori.
Padronia lexoi tekstin dhe ia zgjati atij pr ta verifikuar. Pas nj leximi t
shpejt, Fjodori i tha:
Jam dakord me prmbajtjen e saj.
Ather i firmosni t dy kopjet.
Fjodori firmosi dhe i shtyu letrat mbi tavolin n drejtim t padrones.
N vend q t firmoste, ajo u afrua pran djaloshit. Me nj lvizje t
shkatht, padronia hapi dy kanatat e bluzs s holl, q bashkoheshin me
nj zinxhir t imt. Duke rrshqitur pllmbn e dors n vijn ndarse
midis dy gjinjve t fryr, ajo i tha me fytyrn shpuz:
Rruga pr tek Polina kalon ktej. Po nuk that dakord edhe pr
kt, i keni thn lamtumir! asaj.
Ndonse i befasuar, Fjodori e kuptoi se fjalt e padrones nuk ishin
shantazh, por nj rrezik real pr ndarjen e tij prfundimtare me vajzn e
pafajshme.
M fal, Polin!, tha me vete, duke u prfshir n kraht e
profesionistes s seksit.
Pas gjysm ore, padronia akrrqejf firmosi marrveshjen. Duke i
zgjatur kopjen e tij Fjodorit, ajo i tha:
N orn katr pasdite, sillni detyrimin financiar dhe do t merrni
Polinn.
85
XI
88
XII
90
XIII
91
XIV
92
XV
94
XVI
96
XVII
98
XVIII
102
XIX
103
XX
Sapo kishte shkuar ora dhjet, kur ata t dy ndaluan para ports s
shtpis. Fjodori i bri shenj Polins, t mos i binte menjher ziles. Ai
e endi shikimin n oborr, prgjat shkallve e ballkonit dhe i fiksoi syt
n katin e dyt.
E paskan ndrtuar t rrumbullakt, q ti ngjante sa m shum
erdhes s lumturis t ndrrs s tyre t vrar,, mendoi me vete.
Projekti i veant i jepte nj pamje trheqse shtpis. Kati i par
kishte form tetkndshe t rregullt, ndrsa i dyti krijonte nj streh
rreth e qark tij, pr t arritur rrumbullaksin e plot. Qysh me shikimin
e par, krijohej prshtypja se porositsi i atij projekti kishte pasur shije
artistike. Fal forms dhe ngjyrs s katit prdhes, erdhja e lumturis
dukej sikur qndronte mbi nj trung baobabi t sharruar.
Nj arom e kndshme vinte prej luleve q qarkonin oborrin. Ato
ishin t sistemuara me kujdes e t mirmbajtura. Kuptohej q e zonja e
shtpis e kalonte nj pjes t mir t dits duke u kujdesur pr to.
Rrugica, prej ports deri n hyrje t shtpis, zbukurohej nga nj mozaik
pllakash guri. Shumica e dritareve ishin t hapura.
Ndrsa Fjodori po sodiste, i zhytur n mendime, at erdhe ku kishte
lindur e pernduar nj lumturi, nj grua e veshur me pantallona gri e
bluz ngjyr qumshti doli n ballkon.
Mamaja, i pshpriti Polina, duke e kapur pr krahu.
Ai i hodhi nj shikim dashamirs fytyrs s skuqur t vajzs e i tha:
Mund ti biesh ziles.
Gruaja n ballkon vuri dorn si streh mbi ball, pr t dalluar m
mir personin q i ra ziles. Duke njohur Polinn, e cila po e prshndeste
me dor, ajo i buzqeshi, e salutoi nga ana e saj dhe shkoi e shtypi
butonin, pr t hapur portn. Polina ftoi Fjodorin t hynte i pari.
Ndjenjat e nns jan shum m t shtrenjta, se etiketa e
mirsjelljes, Polin, i tha ai. Ec takohu shpejt me t, q t qetsohet, e
pastaj m prezanto mua.
m e bij u takuan n sallonin e katit t par. Pr ti ln
momentalisht t qeta, Fjodori nuk e kaprceu pragun. Tek po shtrngonte
Polinn n krah, mamas i rrodhn lot.
Shpirt i mamit, sa hert i njohe hallet e jets! i pshpriti.
Rndsi ka tju gjej prher mir, pa hallet harrohen me koh, iu
prgjigj me nj buzqeshje t sforcuar vajza. Po Lysieni, ku sht?
104
105
XXI
107
XXII
109
XXIII
113
XXIV
116
XXV
120
Pjesa e katrt
DILEM
121
keqardhjeje.
T siguroj se ti nuk ke gabuar askund, Fjodor, prkundrazi, i tha
ajo duke e puthur e prlotur. Por fatkeqsit ma kan dridhmuar
zemrn dhe hija e friks m bn ta humbas toruan. Un nuk dyshoj kurr
se ti mund t m braktissh n mnyr aq t pahijshme, duke m ln n
gjum, por imagjinata ime tani far nuk sajon nn ndikimin e friks!
Un isha n ballkon, se m plqen shum flladi mngjesor i detit,
u justifikua ai.
Po pse t ka dal gjumi hert sot? u interesua Polina duke frkuar
syt. Un nuk t kam ndier fare kur je uar prej krevatit.
Ti ishe n gjum t thell, flije si qengj. T sodita disa minuta i
knaqur, para se t dilja n ballkon. Qetsia jote prligj vlern e
dashuris son, Polin. Pr kt arsye, shqetsimi yt m rndon mjaft n
ndrgjegje.
Faleminderit, Fjodor. Por nuk duhet q ti t sakrifikosh gjithmon
qetsin tnde pr hir t simes, prndryshe, edhe mua m rndon n
ndrgjegje nj akt i till. A mos vall t ka dal gjumi hert sot, ngaq po
e vret shpesh mendjen pr fatin e dashuris son?
Duke vn gishtin mbi plag, syt e saj u rrmbushn prsri.
Sy t bukur t destinuar t lotojn shpesh prej fatit t shmtuar, tha
me vete i prekur Fjodori.
Ai iu prgjigj pyetjes me pyetje:
Ti mendon se dashuria jon nuk e meriton nj preokupim t till,
Polin?
Dashurin e fisnikrojn sakrificat n emr t saj, m ke thn at
nat q shtisnim n park. Un e besoj dhe e ndiej n vetvete kt t
vrtet. Mirpo ka ndonj lloj sakrifice q bie ndesh me normat e
pashkruara morale t bots son hipokrite, Fjodor. Ajo e fisnikron vrtet
dashurin, por mund t sjell pasoja, edhe m t padshiruara se sa vet
humbja e dashuris, pr at q sht i gatshm t sakrifikoj.
T kuptoj mir, Polin, dhe e admiroj kurajn tnde pr t m
folur rreth ksaj shtjeje, q ndodhet n rend t dits t s ardhmes
son. Un e kam bluar gjat n mendje kt problem dhe i kam dhn nj
zgjidhje prfundimtare, t pakthyeshme. Hipokrizia sht helmi i
ndjenjave. Pr mua si psikolog, t jetosh hipokrizisht sht m e pavler
se sa t mos jetosh fare. Un nuk kam ndrmend ti nnshtrohem ktij
mohimi t vetvetes, pr hir t normave morale t pashkruara t bots
son hipokrite, si e cilsove ti me t drejt. Dhe ky prbn nj mision t
dyfisht pr mua, si njeri dhe si psikolog.
Si njeri, un dua ta shijoj jetn ashtu si m plqen mua vet dhe jo
si do tiu plqente spektatorve t jets sime, opinionit publik. Si
psikolog, me aktin e sakrifics sime n emr t dashuris s pastr, un
shpreh protestn ndaj hipokrizis shoqrore, e cila krijon viktima t
123
124
II
128
III
130
IV
I keni t dy prindrit?
Jo, babai ka humbur jetn n nj aksident automobilistik, para disa
vjetsh, u prgjigj ajo me z m t ult.
Jet t gjat e t lumtur ju t tjert! far shkolle vazhdon ti?
Nj tjetr skuqje i parapriu prgjigjes s Polins:
Fatkeqsisht u detyrova ta ndrpres shkolln, pr arsye
ekonomike.
Nns nuk i la shije t mir kjo prgjigje dhe uli kokn.
Duke e kuptuar se pyetjet e mtejshme mund ta vinin n pozit t
vshtir Polinn, Fjodori ndrhyri pr t ndryshuar rrjedhn e biseds:
Me far do t na qerassh, mama? Ke gjsendi nga Shqipria?
Polins do ti plqente shum t shijonte dika prej vendlindjes sime.
Vajza qeshi dhe e aprovoi thnien e t dashurit me nj lvizje koke.
Po, kam ca fiq t that, arra dhe mjalt. Jan vrtet gosti e
shijshme, rrofsh q t shkoi mendja, u prgjigj e gzuar nna duke
shkuar n kuzhin.
Fjodori e shoqroi pr ta ndihmuar.
Duke i vendosur pjatat mbi tavolinn prej xunkthi n ballkon, ai iu
drejtua Polins:
Zakonisht ne i shijojm fiqt e that dhe arrat t shoqruara me
mjalt lulesh maji. Provoje dhe do ta kuptosh q shqiptart din t
zgjedhin.
Polina ia priti e buzqeshur:
Kjo flet n favorin tim, Fjodor, gjersa jam e zgjedhura e nj
shqiptari.
E sakt. Vese duhet pranuar q edhe marsejezt t zgjodhn
Missin e bukuris s tyre.
Pse, paske qen Miss Marseja ti, Polin? pyeti kureshtare nna.
Po, jam shpallur parvjet, u prgjigj vajza duke u skuqur.
E ke merituar plotsisht, i tha ajo e qeshur. Kjo do t t ket
ndihmuar pr t gjetur ndonj pun t mir, t paktn.
Ejani ti shijojm kto fruta q po na i bjn me sy, ndrhyri
Fjodori n bised. Polin, un do t tregoj se si duhen kombinuar ato,
pr t arritur shijen m t mir.
Ai preu n mes nj fik t that, i futi nj thelb arre brenda, e ngjeu n
mjalt dhe po e prtypte me syt t mbyllur prgjysm nga knaqsia.
Duke e par Fjodorin symbyllur, Polina qeshi me gjith zemr. Por
tingllimi i ziles s ports e pengoi q ta shijonte edhe vet kombinimin
e rekomanduar prej tij t frutave q kishte prpara.
Babai, thirri Fjodori, duke u uar n kmb.
Ai nuk shkoi t shtypte butonin e hapjes automatike, por vrapoi tek
porta.
Polina u ngrit nga tavolina dhe po shikonte me vmendje Fjodorin
132
pirunin e Polins e ngjeu n mjalt dhe e drejtoi tek goja e vajzs. Kjo u
b lulkuqe n fytyr dhe spo e hapte gojn. Mirpo Martini nuk po e
trhiqte dorn. E detyruar, Polina kapi me buz gostin e shijshme.
Fjodori dhe e ma duartrokitn duke qeshur. Edhe vajza nuk e prmbajti
dot t qeshurin dhe vuri nj letr pecet para gojs.
Jepi Polin, se duke ngrn, vjen oreksi, bri shaka Martini.
M tej ata filluan ti shijonin frutat n heshtje.
Pas dhjet minutash, e zonja e shtpis u ua prej tavolins.
Un do t shkoj t prgatis drekn, se po t shkon von ty Martin
pr tu kthyer n pun, i tha gruaja.
N t vrtet un me vones erdha dhe tani nuk kam m koh pr t
pritur prgatitjen e dreks. M mir po shkoj t ha me kta t rinjt tek
nj restorant afr zyrs sime, mbasi pres nj klient pas treerek ore. Po t
duash, mund t vish edhe ti me ne.
Jo, un kam pun n shtpi, por m vjen keq q Polina nuk e
provoi gatimin tim ditn e par q na erdhi.
Rndsi ka q Polina shijoi frutat e toks ton dhe i plqyen mjaft.
E pe se me sa dshir i prtypte? Sa pr gatimet, ti i je prshtatur
kuzhins franceze, t ciln Polina e njeh mir.
Kemi edhe gjell karakteristike t vendit ton ne q Polina nuk i
njeh fare, insistoi mamaja.
Ejani t nisemi se mua po m shkon von, i ra shkurt Martini.
Ata u takuan dhe u ndan me premtimin se do t vinin prsri ditt e
ardhshme.
134
VI
*
Duke dal prej restorantit, Fjodori i tha Polins:
Un do t qndroj ca n studio me baban. sht mir q ti ta
kalosh mbasditen tek mamaja, ku do t vij t t marr un.
Dakord, iu prgjigj e buzqeshur Polina, q e dinte mir se pse do
t qndronte Fjodori me baban.
Tani duhet t gjejm ndonj taksi q t shkosh atje.
E ojm ne me makin, pse duhet krkuar taksi? pyeti i habitur
Martini.
Jo, sht larg dhe ty t kalon orari i hapjes s studios, kmbnguli
Fjodori, i cili nuk donte q Martini ta merrte vesh para kohe se bij e
cils familje ishte Polina.
Ather u themi ktyre t restorantit t telefonojn n agjencin e
taksive pr t na drguar nj ktu.
Mir u kujtove, ia ktheu Fjodori duke nxituar t hynte n
restorant.
T mbetur vetm, Martini nisi bisedn me Polinn:
Prej sa kohsh njiheni me Fjodorin?
Rishtas jemi njohur, u prgjigj vajza duke u skuqur.
Dashurit e fuqishme nuk maten me kohzgjatjen e tyre,
buzqeshi Martini. Po prindrit e tu e njohin Fjodorin?
Un kam vetm nnn dhe nj vlla. Ai sht njohur me t dy.
Ku punon nna?
Nuk punon m. Pr arsye shndetsore, ka dal n pension t
parakohshm.
Fjodori doli prej restorantit dhe u afrua pran tyre.
Pr pes minuta vjen taksia, tha ai i buzqeshur.
Me hap t ngadalshm, ata iu afruan veturs s Martinit.
Ndrkoh q Polina po i prshndeste me dor prej taksis, ata u
futn n vetur dhe morn rrugn pr n studio.
137
VII
141
IX
mbulonin ballin.
Fjodori u ngrit nga vendi i shqetsuar. Ai i fshiu djersn me shami
dhe filloi ti frkonte leht damart e qafs.
M fal, baba, i pshpriti me nj fije zri.
Martini e futi aparatin n sirtar dhe iu prgjigj fytyrngrysur:
E ka fajin fati im, bir, jo ti.
146
XI
149
XII
151
XIII
154
XIV
156
XV
*
Ai e kuptoi kt dhe iu drejtua Elvirs:
Dashuria jon triumfoi mbi vshtirsit e shumta. Babai e miratoi
martesn time me Polinn, por me nj kusht: nuk do t zhvillohet
ceremoni martese as n Franc e as n Shqipri. Ne t dy do ta krijojm
familjen atje ku do t vendosim t bashkjetojm, pa ceremoni t
posame. Kjo pr arsye se nna ime nuk do ta miratonte kurrsesi
martesn ton. Ndrkoh babai dhe un nuk pranojm ta gnjejm nnn
pr rrethanat n t cilat jam njohur un me Polinn, n rast se ajo do t
na pyeste. Fatmirsisht, ajo nuk na ka pyetur deri sot pr kt shtje.
Pr ta evituar dika t till ditt e ardhshme, Polina dhe un duhet t
largohemi sa m shpejt q t jet e mundur nga Franca...
157
158
XVI
160
XVII
XVIII
Pjesa e pest
N TOKN E FARAONVE
166
168
II
170
III
I pashpirt!
bn kshtu, se m le shenj, u shqetsua ai.
Nuk pata at qllim, por nj lkundje e vaporit u b shkak q ta
tejkaloja masn padashur, u prgjigj ajo me z t mekur.
Ather mos u habit nse ndonj lkundje e vaporit, pas pak,
bhet shkak q un ta tejkaloj masn tek ti n ndonj drejtim tjetr.
Ai rifilloi leksionin e ndrprer, derisa Polina mezi po shqiptonte me
nj fije zri t zvargur:
I pashpiii paaashpiii i paaaaaa
174
IV
176
180
VI
edhe divizionet e tjera franceze nuk bnin sehir, por kaluan prej
formacionit t kuadrateve n nj front t prgjithshm msymjeje me
radh t shtrnguara. Artileria franceze villte zjarr pa pushim mbi
mamlukt dhe kmbsorin e tyre t prfshir n luftime, ndrkoh q
baterit armike me dyzet topa nuk ishin efikase, pr shkak t
pozicionimit t gabuar.
Bilanci i fundit t betejs qe katastrofik pr Murad Beun, i cili arriti
t shptonte me vshtirsi s bashku me tre mij mamluk t tjer.
Gjysma e kavaleris s tij nuk ekzistonte m, ndrsa humbjet e
kmbsoris s saj ishin edhe m t rnda. Francezt numronin dyzet t
vrar e 260 t plagosur.
N trheqje e sipr, t mundurit i vun zjarrin flots s tyre prej 600
anijesh q t mos binte n duart e francezve. N orn shtat t darks,
flakt e mdha prskuqnin minaret e xhamive dhe fasadat e piramidave
t largta. Nj kronist egjiptian, dshmitar okular i ngjarjeve, do t
shprehej: Ky spektakl i rrall nuk shnonte vetm epilogun e nj
beteje, por edhe shembjen e nj bote.
*
Kur Misheli heshti, Polina, q e kishte ndjekur me kureshtje tregimin
e tij, i tha:
Me kt stil t mbl prshkrimi t ngjarjeve historike q ke ti
Mishel, do t m bsh edhe mua simpatizante t Napoleonit.
t keqe do t kishte kjo, Polin? Megjithse Napoleoni, pr
udi, ka shum m tepr simpatizant t huaj sesa francez. Megjithat,
po t citova ligjratn e shkurtr drejtuar ushtarve francez n prag t
fillimit t ksaj beteje, sht e pamundur t mos bhesh simpatizante e
tij.
Ma cito, t lutem! i tha Polina e interesuar.
Misheli qeshi, imitoi qndrimin e Napoleonit dhe, duke drejtuar
dorn nga piramida e Keopsit, foli me nj z ku ndihej emocioni:
Ushtar e Oficer trima! Ju bij t denj t Francs krenare!
Nga lartsia e asaj piramide, dyzet shekuj po na bjn sehir. Le tiu
tregojm atyre, se far jan n gjendje t bjn francezt.
Polina murmuriti e emocionuar:
E habitshme, kur mendon se ai ather ishte vetm 29 vje! Si t
jesh pro ose kundr veprs s tij, madhshtia e nj gjeniu me prmasa t
tilla t imponon respekt.
183
VII
187
VIII
192
Kur shkuan tek tempulli i famshm i Ramseut II, Polina u habit prej
madhshtis s tij dhe i tha Fjodorit me nj ton qortues:
Prse nuk na solle ktu qysh paradite, po na ove t shikonim si
lvizin rrn prej vendit egjiptiant?
Kemi koh ti vizitojm t gjitha kryeveprat e Egjiptit t lasht,
mos u mrzit. Vetm dshir t kesh. Ajo puna, q ty t duket e rndomt
dhe e quan thjesht lvizje rre, sht nj veprimtari e pamuar shkencore,
Polin. Pa arkeologjin, njerzimi nuk do ta njihte si duhet t kaluarn e
tij t largt, pr tu orientuar drejt prparimit. Ky tempull q ty t trhoqi
me t drejt vmendjen sht vrtet madhshtor, por pa ndihmn e
arkeologjis vlerat e tij historike do t mbeteshin t panjohura pr
njerzimin. Ai do t ishte memec pr ne, ndrkoh q gjith muret e tij
flasin nj gjuh q na i bjn t njohur vetm arkeologt. N saje t tyre
ne kemi msuar se ky tempull madhshtor e ka emrin Kshtjella e nj
milion viteve. Arkitektt e famshm, q e kan projektuar kt vepr t
pavdekshme, kan parashikuar nj jetgjatsi t saj prej nj milion
vjetsh! Mendo se sa e re sht ajo n mosh, krahasuar me jetgjatsin
e parashikuar: vetm katr mij vjeare! Nisur nga konkluzionet e
nxjerra prej studimeve shumplanshe, shkenctart e sotm mendojn
se jetgjatsia e Kshtjells s nj milion viteve ka t ngjar t jet e
mundshme pr t. Mjafton vetm ky tregues, pr t imagjinuar
madhshtin e qytetrimit t Egjiptit t lasht! u shpreh me pasion
Fjodori.
Imagjinata ime bllokohet, kur jam e uritur, u prgjigj Polina.
M fal! Harrova pr nj ast q ne njerzit e sotm jemi shum
m tepr toksor, sesa egjiptiant e lasht. Tek cili restorant t plqen t
shkojm?
Atje ku ka peshk t freskt Nili.
Ky sht nj artikull konsumi q nuk mungon n asnjrin prej
ktyre restoranteve.
Ather na o tek restoranti ku ke drekuar me Mishelin.
Bukur. At e kemi edhe m pran se t tjert.
Polina e uritur e shijoi s teprmi drekn. N mbarim t ngrnies,
kamerierja e buzqeshur u solli nga nj pjat me hurma t thata falas.
Ngaq ato i plqyen shum, Polina i tha duke qeshur Fjodorit:
M vjen keq q do ti l n pjat kto fruta kaq t mbla.
Mos u shqetso pr kt, se do ti kesh t prditshme n tavolin,
iu prgjigj ai. Toka egjiptiane sht e njohur pr shumllojshmrin e
193
t begat?
Q un t bhesha 18 vjee dhe t t trboja me gjinjt kapriioz
buz Nilit.
Prmes puthjesh t ethshme, ata filluan t rrokulliseshin mbi rr,
duke shtrnguar njri-tjetrin n krah me keqardhjen e pamundsis pr
tu shkrir n nj.
Pooliin!
Fjoodoooor!
Valt e Nilit, lumit t perndive, merrnin me vete jehonn e nj
dashurie t zjarrt, si rekuiem pr ditn q po jepte shpirt.
195
XI
196
XII
199
XIII
201
XIV
sr analizash t kujdesshme.
I kam br dy her ato analiza, Fjodor, u prgjigj Polina me z t
mbytur prej dnesave.
Pse nuk m ke folur m par pr kt problem?
Nuk dshiroja t t shqetsoja. Tekefundit ato ishin vetm
dyshime nga ana ime, meqense po vonohej shtatznia. Nuk ndieja
ndonj shqetsim shndetsor, pr t cilin do t t kisha vn patjetr n
dijeni.
Po si qenke bindur ather pr pamundsin e shtatznis?
Mbasi analizat e prgjithshme t bra n t dy rastet prcaktuan t
njjtn diagnoz.
Ciln?
Polins iu shtuan lott, kur shqiptoi me vshtirsi diagnozn:
Sterilizim prmes injeksionit.
Fjodori ndjeu nj therje n zemr. Ajo ishte nj diagnoz pa shpres
shrimi, s cils ai i trembej shum pr shkak t qndrimit t Polins n
Parajsn e Seksit. Duke dgjuar prgjigjen m t padshiruar pr pyetjen
q kishte br, Fjodorit po i buitnin vesht.
204
XV
206
XVI
*
N mbrmjen e dits q morn prgjigjen e analizs s tret, ajo e
ftoi Fjodorin t bisedonin pr t ardhmen. Me nj buzqeshje
domethnse, ai u shpreh i uditur pr propozimin e saj:
Bisedn pr t ardhmen ton ne e kemi zhvilluar nj her e mir
n hotel Sans Rival n Marsej, Polin. Pr marrveshjet me vlera jetike
flitet vetm nj her.
Faleminderit pr besnikrin tnde, Fjodor, e cila u b
shptimtarja e jets sime. Pr hir t dashuris son, ti ke br nj
sakrific t rrall pr mua, t ciln un nuk do ta harroj sa t jem e gjall.
Qysh prej dits q dolm s bashku me taksi pr her t fundit nga porta
e Parajss, ti nuk je vetm njeriu m i dashur n jet pr syt dhe pr
zemrn time, por edhe nj gjysmshenjt. Bamirsia e rrall e babait tnd
ndaj Elvirs e Lysienit, t cilt e quajn at sot shptimtari yn, m
prforcon bindjen se Zoti e ka mundsuar transferimin e familjes suaj
prej Shqipris n Franc, pr t shptuar familjen ton prej shkatrrimit.
Un e kuptoj mir se forc morale e shpirtrore duhet t disponoj
nj burr shqiptar si Martini pr t miratuar, qoft edhe me zemr t
207
210
XVII
211
XVIII
informimin e mtejshm.
Megjithat ajo foli me shoqet e saj pr skenn q kishte prjetuar dhe
jehona e ksaj ngjarjeje arriti deri n veshin e vmendshm t drejtorit t
spitalit. Si titullar i institucionit, ai u interesua t dinte dika m tepr
rreth shkakut t vrtet t tronditjes s Polins deri n at mas.
Informacionet e vartsve e ndihmuan pr t kuptuar arsyen e brengosjes
s saj.
*
Pas dy ditsh, drejtori improvizoi nj takim t rastsishm me
Fjodorin n kafenen e spitalit.
Si t shkojn punt me pacientt, z. psikolog ? e pyeti ai frngjisht
duke qeshur.
N prgjithsi mir, por jo pa probleme, iu prgjigj Fjodori
buzagaz.
Nuk mund t kuptohet nj spital pa probleme. Po nga ne, studentt
e frngjishtes dhe t shqipes, je ndopak i knaqur?
Shprehja humoristike e drejtorit e bri pr t qeshur Fjodorin.
Sikur ta dija se do ti kisha t gjith studentt t vullnetshm si ju
t dy, do t dshiroja m mir t isha pedagog sesa psikolog spitali.
N prgjithsi kto gjra na imponohen nga rrjedha e jets dhe
njeriut rrall her mund ti bjer rasti t ket t drejtn e t zgjedhurit.
Zgjedhja sht privilegj i t llastuarve t fatit, zoti Drejtor.
Un mendoj se edhe ti me Polinn hyni n numrin e njerzve t
prkdhelur nga fati. Nuk sht pak t cilsoheni ifti m simpatik i
spitalit m t madh t Kairos. Bukuria fizike dhe zgjuarsia jan dhurata
t fatit. Njeriu nuk i rrmben dot me forc ato, apo jo ?
Sigurisht, por ato vetm nuk mjaftojn. Megjith bujarin n
pamje, ngandonjher fati di ku t ta ngrej kurthin n jet, pr t mos ta
gzuar si duhet bukurin dhe zgjuarsin.
Jeta ruan nj far ekuilibri universal, Fjodor; nuk mund t ket
vetm t lumtur dhe t mjer. Prndryshe, bota jon do t dominohej nga
ngjyrat bardh e zi. Ather jeta do ta humbiste larmin e saj, q e bn
joshse, dhe do zvetnohej nga monotonia. Por meq ra fjala pr
zgjedhjen, mendoj t t bj nj propozim n favor t nuses tnde. A mos
do t ishte m mir pr Polinn t shrbente n ndonj pavijon m t qet
t spitalit ton? Pediatria sht sa trheqse pr nj femr, po aq edhe e
mundimshme. Ankesat dhe t qarat e fmijve e shqetsojn shpirtrisht
nj vajz t re si Polina. Meqense ajo, krahas puns, sht e angazhuar
edhe n studimin e nj gjuhe t huaj, mendoj se do t ishte m e
prshtatshme pr t q t shrbente n ndonj pavijon t qet. Kshtu
nuk do t kishte t drejt t justifikohej, po qe se do ta fitoj un garn n
msime, shtoi drejtori duke qeshur.
213
215
XIX
216
XX
218
XXI
XXII
221
XXIII
222
XXIV
223
XXV
225
XXVI
227
XXVII
229
Pjesa e gjasht
RRSHQITJE N HUMNER
230
232
II
233
III
235
IV
m mir.
Kur t takoj Alfonsin, do ti them q ti e ke msuar shklqyeshm
shqipen, gjuhn e bashkshortit tnd. Jam i bindur q ai do t gzohet,
kur t marr vesh q jemi br krushq me njri-tjetrin.
Shpirti i Alfonsit do tju jet prjet mirnjohs pr gjithka ju
keni br aq bujarisht pr familjen e tij. Por do kalojn shum vjet, para
se ju t shkoni tek Alfonsi, tha Polina duke u prlotur.
Mos qaj, Polin, se vdekjen e trheqin lott, mbasi ajo ushqehet
me ta. Aq m tepr tani q t korrat e saj jan t bollshme, pr shkak t
gjakderdhjes botrore. Prdit vriten me mijra djem e vajza n lule t
moshs, jo un, nj plak i smur, q i kam br ditt e perndis. Njeriu
nuk ka n dor as jetn, as vdekjen e tij. Veanrisht kt t dytn. Jam i
lumtur q arrita tju shikoja pr her t fundit dhe ti mbyll syt duke ju
par t dyve bashk. Pr t tjerat nuk
Zri, q kishte ardhur gjithmon duke u mekur, m s fundi u fik. I
smuri oi dorn mbi zemr e u rrudh n fytyr. Shikimi po i venitej.
Polina ia plasi t qarit, ndrsa Fjodori thirri i tronditur:
Jo baba, jo tani!
Hapuni pak, ju lutem, u tha mjeku, duke ndrhyr energjikisht.
Takimi me ju ia konsumoi fuqit e fundit.
Ai filloi ti bnte masazh mbi gjoks t smurit. Pas pak, Martini i
hapi me vshtirsi syt. Me nj hije buzqeshjeje n fytyr, ai e ngriti
paksa pllmbn e dors s djatht, duke br nj shenj t leht
lamtumire.
Jo, baba, t lutem! thirri prsri Fjodori, pa marr parasysh
krkesn e mjekut pr t ruajtur gjakftohtsin.
Nj lot rrshqiti prej syrit t djatht t Martinit n mbyllje e sipr.
Ky ishte loti i dyt dhe i fundit n jet q Fjodori pa t derdhej prej
syve t dashur t babait, shikimi i t cilve ishte nder tashm n
horizonte t tjera.
237
intensive.
Kur po merrnin kafen pas dreks, patologu nisi nj bised t
rndsishme me psikologun:
Megjithse ti sapo je kthyer aksidentalisht n Shqipri, do t
dshiroja t dija se mendim ke pr situatn n vendin ton.
Me sa kam mundur t informohem, mendoj se horizonti i s
ardhmes shqiptare sht i kuq. Tani ata kan mbetur pa rival pr pushtet
m duket, megjithse ju i njihni m mir kto pun.
Nj sugjerim nga ana ime: sot e tutje do t m flassh me ti, jo me
ju. Ne jemi miq dhe un nuk jam plak, q ti t m thrrassh n shums
pr respekt moshe. Tani t rikthehemi n temn m t rndsishme t
dits. Aktualisht pothuajse i gjith vendi administrohet prej komunistve.
Pritet vetm largimi i gjermanve, q ata t hyjn zyrtarisht n Tiran.
Me nj fjal, pun muajsh. Gjermant jan n trheqje t
prgjithshme kudo.
E sakt. Tani nj pyetje m konkrete: pas vdekjes s babait, ke
ndrmend t kthehesh prsri n Franc me Polinn, apo do t qndroni
n Shqipri?
Pyetje e vshtir. Nuk di t them. Pas martess son, ne n fakt
kemi jetuar n Egjipt. Por edhe atje gjendja u katandis keq dhe krkesa e
babait pr tu kthyer na gjeti t prgatitur shpirtrisht. Tani mamaja e ka
ndar mendjen q nuk ikn m nga Shqipria. Un nuk kam si ta l at
vetm, n kulm t dshprimit. Ndrkoh Polina do ta ket t vshtir t
ambientohet ktu. E ndiej q do ta kem t vshtir ti gjej zgjidhjen e
duhur ksaj situate t komplikuar.
Nuk sht vetm shtja e vshtirsis s ambientimit t Polins.
Pasi ta stabilizojn pushtetin n duart e tyre, komunistt ka t ngjar t
fillojn reprezaljet ndaj shtress s prmbysur, si i quajn ata t pasurit
e sotshm. Bile kt ata e kan shpallur edhe n programin e qeveris
provizore koht e fundit. Pr ty nuk sht e vshtir ta kuptosh se, qysh
prej nj viti t paktn, komunistt po zhvillojn luft civile pr
prqendrimin e pushtetit n duart e tyre. Natyrisht, t mundurit e ksaj
lufte do t paguajn edhe dmshprblimet m pas.
Ata nuk kan ndonj llogari pr t lar me mua. Un kam jetuar
gjith kohn larg Shqipris.
Ke pasur rast ta lexosh korrespondencn sekrete ndrmjet Leninit
dhe ministrit t tij t brendshm, Xherxhinskit, q u botua n Franc m
1936?
Jo, nuk m kan plqyer asnjher librat politik. lidhje ka ajo
korrespondenc me t ardhmen e Shqipris?
Kan lidhje ideologjike. Urdhrat e Mosks do t zbatohen n
Tiran.
far msimi mund t nxirret prej asaj korrespondenc?
239
240
VI
njjtn gj edhe tani, kur nna sht n pikun e dshprimit dhe nuk
pranon t largohet nga Shqipria.
N qoft se ty t ndodh gj e keqe n t ardhmen e turbullt, i merr
lumi si nnn edhe gruan tnde t huaj. fitove ather me qndrimin
n Shqipri?
Edhe sikur un me Polinn t iknim nga Shqipria dhe nna t
vdiste e vetme ktej, fitorja ime do t ishte si e Pirros, Kujtim.
T kuptoj. Por, i detyruar nga rrethanat, mendoj se ia vlen t
zgjedhsh t keqen m t vogl.
E keqja m e vogl nuk sht gjithmon ajo q duket n shikim t
par.
Si po rrjedhin ngjarjet, nuk do t t mbetet mjaft koh pr tu
menduar, Fjodor.
Ka t ngjar, por syt e nns s piklluar m akuzojn.
Po syt e Polins, nuk t thon gj?
242
VII
243
VI
Kur mori vesh se djali dhe nusja do t fillonin pun n spital, nna i
tha Fjodorit:
Pasi u nisi juve telegramin pr tu kthyer, Martini m dha kt
porosi: Po qe se un nuk do t arrij t takohem me Fjodorin, duhet ti
thuash t lexoj shnimet e mia n regjistrin e inventarit t pasurive tona
t patundshme. Lidhur me rndsin jetike t pronave, populli yn ka nj
proverb t muar q tingllon si mallkim: E bfsh punn tnde para!
Paraja sht e paqndrueshme, ndrsa pronat jan themeli i jets
ekonomike. Mirpo n vendin ton po fryjn erra t mbrapshta. T jesh
i pasur, do t thot t jesh i urryer e t luftohesh prej atyre q do t vijn
n pushtet s shpejti n Shqipri. Fjodori duhet ta shes nj pjes t
madhe t pronave, sipas shnimeve q po i l un. N qoft se do t ikin
prsri n Franc me Polinn, le ta marrin shumicn e t hollave me vete.
Po qndruan n Shqipri me ty, thuaj t mos i fus lekt n bank, por ti
siguroj diku. Priten koh t vshtira.
Faleminderit t dyve, mama. Un do ti respektoj porosit e
babait, se ato jan shum t vlefshme pr t ardhmen ton t prbashkt.
Edhe Kujtimi ma ka hedhur fjaln me lezet pr kto probleme. Por un e
Polina e kemi vendosur t mos t t lm vetm. Do t qndrojm n
Shqipri me ty.
Por ajo sht e huaj, more bir, nuk sht vajz shqiptare, q t
vuaj bashk me ne, n qoft se vijn koh t vshtira, si mendonte yt
at. Polina i ka nnn dhe vllain n Franc. Pse t vuaj ajo n dh t
huaj? Pr hir t saj, ti duhet t shkosh t jetosh bashk me t atje.
Pr hir t saj, un ju kam ln nj her vetm e jam nisur me
urgjenc pr n Egjipt, mama. Nga ky shkak, ti me baban nuk bt dot
as dasm pr martesn e djalit t vetm. Polina i kupton t gjitha kto
dhe e ka vendosur q ne t qndrojm ktu me ty.
Ajo sht shum e re, Fjodor, e lindur dhe e rritur n Franc.
Ndoshta nuk i kupton dot si duhet vshtirsit, pr t cilat bnte fjal
Martini.
Polina i ka dgjuar me hollsi nga goja e doktor Kujtimit ato
vshtirsi. Kryesisht pr kt qllim na kishte ftuar pr drek. Edhe ai
kmbnguli q ne t ktheheshim sa m par n Franc, por ishte vet
Polina q e kundrshtoi m me forc sesa un.
Kujtimi e njeh m mir nga ti gjendjen n Shqipri dhe e di sesi
mund t jet e nesrmja. Ai ka biseduar edhe me Martinin pr kto pun,
gjat ditve q e kuronte. Dgjoja fjaln, bir.
Nuk t l dot vetm n kt gjendje, mama. Pranon t nisemi qysh
244
245
VII
247
VIII
249
IX
pushtuesi.
Por un, si zot shtpie, nuk kam planifikuar t jap hyrje me qira.
Planet i bn pushteti, populli i zbaton. Apo nuk je dakord me
vendimet e pushtetit popullor ti?
Sigurisht q jam. Por pushteti popullor duhet t mendoj edhe pr
familjen time.
Doemos. Prandaj ju sht br favor, duke ju ln katin e dyt
juve, si pronar t ksaj shtpie. Bile edhe familja q do t banoj ktu
do tju paguaj qira.
Kush do ta caktoj shumn e qiras?
Pushteti popullor, e kush tjetr? Populli yn i ka zgjidhur nj her
e mir kto probleme me revolucionin q bri. Mendon pushteti pr
gjithka; populli le ta kthej kapeln mbi sy tani.
Faleminderit pr sqarimet.
Kjo sht detyra jon ndaj popullit. Ne nuk jemi pushtues, q tju
marrim shtpin pa pyetur.
Kur mendoni se do t vij familja e kuadrit tuaj t banoj ktu?
Nesr, thash; nesr pasdite.
Ju lutem ti bni t ditur asaj familjeje t nderuar, se babai yn ka
ndrruar jet para disa muajsh dhe ndodh q mamaja t qaj ndonjher
me z n kujtim t tij. T na falin pr shqetsimin.
jan kto fjal? Ne jemi t gjith shqiptar dhe i respektojm
rregullat e zis. Aq m tepr q ajo sht familje labe dhe gruaja e shokut
Kanan di t qaj me ligje. Ajo mund ti bj shoqri nns suaj. Viktim
lufte sht babai?
Jo, vdiq i smur.
Pjesrisht viktim lufte, mbasi shrbimi mjeksor nuk ka qen i
rregullt dhe ilaet kan munguar pr shkak t lufts. Pr kt shtje
mund t bisedoni direkt me major Kananin, se ai sht kompetent edhe
pr probleme t tilla.
Faleminderit.
Ska prse. Pushteti sht i popullit, populli sht i pushtetit.
Derdhet vaji, bie n lakra, apo jo?
Po, po.
Tani ne do t largohemi. Mund t shihemi prsri, kur t vijm pr
ndonj vizit tek familja e shokut Kanan.
251
253
XI
256
XII
257
XIII
Ose t dy, ose asnjri, Fjodor, i tha ajo duke i vendosur duart mbi
supe, me shikimin drejt n sy.
Ngjarjet kan marr rrjedh t keqe, Polin. T paktn lumturia
jote do t ishte nj ngushllim pr mua n fatkeqsi.
Polina ia shtrngoi me gjith forcn supet dhe iu prgjigj me nj
indinjat t dukshme:
Personi q po m flet me kt gjuh nuk sht Fjodori i shtrenjt,
q kam njohur un. Nuk e besoja kurr se mund ti dgjoja ndonjher
fjal t tilla nga goja e njeriut shpirtmadh, q m dashuroi atje ku
dashuria zvetnohet. Ti mendon vrtet se un mund t jem e lumtur pa ty
pran, Fjodor? Prania jote sht lumturia ime, ndrsa mungesa jote sht
fatkeqsia m e madhe, q mund t m ndodh n jet.
Fati ka tronditur her pas here jetn ton, Polin. Ka t ngjar q
un t t mungoj jo pr fajin tim, ndrkoh q mamaja i ka ditt t
numruara n gjendjen q ndodhet. Mos harro, se je nj e huaj n mes t
nj populli t orientuar, i cili po marshon duke knduar drejt mjerimit
m t madh njerzor t eksperimentuar qysh n kohn e Komuns s
Parisit.
E kam kuptuar deri diku situatn, Fjodor, por nuk kam dashur ta
prmend t keqen, se m dukej sikur do ta ndillja t afrohej. Ndoshta
nna, megjithse me shndet t brisht, do t vazhdoj t jetoj, po
ndodhi q ti t m mungosh fizikisht jo pr fajin tnd. Por prania jote n
zemrn time do t jet e prhershme dhe un do t bj t pamundurn q
t t gjendem pran, kudo q t ndodhesh. T jap fjaln se do t pranoj t
rripem si gjarpri n mjerimin shqiptar, por kurrsesi t ndahem pr s
gjalli prej teje. Ti je kuptimi dhe prmbajtja shpirtrore e jets sime.
Vetm duke i ndar bashk si lumturin edhe fatkeqsin, dashuria jon e
rrall do t mbijetoj. Ky ka qen pakti i prhershm shpirtror i
bashkjetess son dhe ai do t na shoqroj deri n varr.
Duke thn fjalt e fundit, Polina e shtrngoi fort n krah dhe e
puthi me sy t prlotur.
Fjodori prfitoi nga rasti pr ti dhn disa porosi t rndsishme:
Edhe po vazhdoi t jetoj, nna nuk sht n gjendje t t
ndihmoj pr asgj, Polin. Miku im i vetm mbetet doktor Kujtimi. Pr
fat t mir, ti e njeh tashm nga afr at dhe ju do t vazhdoni t punoni
bashk, besoj. Kshillat e tij do t jen shum t dobishme pr ty, mbasi
ai e njeh realitetin shqiptar si rrallkush. Tek doktor Kujtimi un t kam
ln nj shum t konsiderueshme t hollash q
Jooo, ne do t jemi gjithmon bashk, thirri Polina duke u
ngashryer dhe e futi kokn n gji t Fjodorit.
Tregohu e fort, e dashur, ashtu si je n t vrtet. Ndodhemi n
nj udhkryq t vshtir t jets dhe na duhet t shpalosim gjith vlerat
tona, pr t prballuar stuhin e fatit q po na kanos. Nj proverb
259
260
XIV
262
XV
Qershori i vitit 1947 filloi i nxeht si nga klima edhe nga tensionet e
brendshme politike n Tiran.
Nj dit doktor Kujtimi kishte hapur dritaren e zyrs dhe po sodiste
nj bli t ngarkuar me lule, vetm pak metra m tej. Aroma e tij dehse i
plqente shum. Nj mori bletsh zukatnin npr degt e blirit, t
knaqura prej asaj gostie t natyrs. Duke i ndjekur me sy, drejtori i
spitalit tha me vete:
Ah, sikur t arrinte edhe njeriu t punonte me prkushtimin e blets,
sa prpara do t ishte shoqria njerzore! Blett japin jetn pr
mbretreshn e tyre, se ajo u siguron vazhdimsin e jets n koshere,
ndrsa njerzit shpesh u binden verbrisht mbretrve, q ua nxijn
jetn.
Meditimin ia ndrpreu shefja e kuadrit t spitalit, e cila hyri me nj
regjistr n dor.
Shoku drejtor, shefi i mparshm i kuadrit ka br disa gabime t
rnda n regjistrin e personelit t spitalit, i tha ajo.
Shefja me arsim fillor kishte punuar nj vit si infermiere pran nj
brigade partizane.
Gabimet jan njerzore, shoqja shefe, iu prgjigj buzagaz drejtori.
M duket gabim i qllimshm, se sht prsritur tek shnimet
lidhur me stazhin n pun t pothuajse gjith antarve t personelit t
spitalit, insistoi ajo.
Dika e uditshme, se ai ishte nj profesionist i mir, tha drejtori
duke marr regjistrin.
Profesionist i mir, por pa partishmri, vrejti shefja, duke harkuar
vetullat.
Kjo sht e vrtet, prndryshe ai nuk do t pushohej nga puna.
Por t lutem m trego ku konsistojn gabimet e tij, mbasi un nuk po
arrij ti gjej vet.
Shefes s re n mosh i gufoi zemra. Ajo po kapte n gabim jo vetm
paraardhsin e saj n detyr, por edhe vet drejtorin!
Shiko se far ka br ai borgjezi: antarve t personelit t
spitalit u ka njohur vjetrsi pune, para se t fillonin pun ktu. Kuptohet
qllimi i tij antiklasor: punonjsit t merrnin, nj dit, m shum pension
nga sa do tiu takonte, ndrsa pushteti yn t harxhohej, n mnyr q t
dobsohej ekonomikisht. Dhe thuaj, pastaj, q ai nuk e meriton ti hidhen
hekurat.
263
265
XVI
gjoks, ia ndrpreu fjaln shefes ushtarake. Ajo thirri n emr njrin prej
bashkpuntorve t saj dhe i ftoi t vinin t gjith n dhomn e t
smurs.
Duke par vjehrrn q dergjej pa ndjenja, Polina filloi t qante me
dnes.
Duhet ti telefonojm spitalit; e ke numrin e urgjencs? e pyeti
njri prej kolegve prgjegjsen.
Jo; kam vetm numrin e drejtorit t spitalit.
Njsoj sht. Telefonoi atij t drgoj ambulancn.
Prgjegjsja u afrua pran bashkbiseduesit dhe i tha me z t ult:
Si thua ti, ia vlen ta shqetsojm drejtorin e spitalit pr kt
plakaruqe aristokrate?
N kt rast, po. Ajo i humbi ndjenjat mbasi shkove ti atje.
Prgjegjsja rrudhi turinjt nga paknaqsia dhe formoi si me pahir
numrin e telefonit t drejtorit t spitalit. Doktor Kujtimi iu prgjigj
menjher.
267
XVII
XVIII
Kur Polina trokiti, doktor Kujtimi nuk i tha hyr!, por shkoi e i hapi
dern. ehrja e saj e vrar e preku mjekun me prvoj t gjat. Arrestimi
i Fjodorit dhe agonia e vjehrrs kishin qen nj goditje e dyfisht pr
Polinn brenda disa orsh. N mngjes ajo kishte ln burrin dhe
vjehrrn n shtpi, ndrsa n mbrmje do ti duhej t mblidhej vetm.
Ose do ta kalonte natn n salln e reanimacionit, pran t vjehrrs, n
qoft se do ta gdhinte e gjall.
Pr syt e strvitur t doktor Kujtimit, ajo dit e kishte lodhur
shpirtrisht Polinn sa tre vjet vuajtje fizike. N cepat e syve t
kadifenjt pr her t par dalloheshin rrudha n moshn 28 vjeare.
Polin, e kuptoj mir pozitn tnde t vshtir dhe m vjen keq q
rrethanat nuk m lejojn t t ndihmoj aq sa duhet, e filloi bisedn doktor
Kujtimi me z t prdllyer.
Faleminderit shum pr aq sa keni br dhe po bni pr mua, zoti
Kujtim. Pavarsisht se jam lindur e rritur n Franc, un arrij ta kuptoj
realitetin e vrazhd shqiptar. Pr kt m ndihmon mjaft fakti q im at e
kishte studiuar me hollsi historin e Komuns s Parisit dhe, her pas
here, prsriste shprehjen e nj historiani t shquar: Udhheqsit
shpirtror t asaj lvizjeje, agresive e regresive, meritojn nj vend
nderi n muzeun e prbindshave t kombit.
Ather pse nuk pranove propozimin e prsritur t Fjodorit, q t
ktheheshe n Franc ?
Pa Fjodorin, pr mua sht Shqipri kudo; ndrsa me Fjodorin,
sht kudo Franc.
Ke akoma koh t mendosh pr kt shtje, Polin.
M vjen keq q po e dgjoj nj sugjerim t till nga miku i vetm i
Fjodorit.
Doktor Kujtimi u skuq n fytyr dhe u orvat ti justifikonte fjalt q
tha:
Komuna e Parisit sht lule, n krahasim me komunizmin primitiv
e barbar q po rrnjoset n Shqipri, Polin. do vler e vrtet e ktij
populli dhe e ktij vendi po shkatrrohet, pr tu prdorur si karburant i
makineris s rnd shkatrrimtare t shtetit, q po tjetrson edhe vet
njeriun. E vrteta po flijohet pr hir t gnjeshtrs, e drejta mohohet n
emr t s padrejts, atdhedashuria sht shpallur mkat klasor prej
internacionalizmit hipokrit e mashtrues. Virtyti po luftohet pr tu
zvendsuar nga vesi, turpi po akuzon nderin, dinjiteti sht shpallur
dukuri antiklasore dhe detyrohet ti lshoj vendin depersonalizimit t
269
271
XIX
272
XX
273
XXI
274
XXII
276
XXIII
278
XXIV
duhet ta shtrngosh patjetr pelerinn pas trupit; pra, duhet ti kesh duart
t lira.
M fal, Anet, por nuk po t kuptoj dot.
Do m kuptosh dalngadal, kur t ta tregoj konkretisht se si
duhet t veprosh, ia ktheu ajo.
Aneta shkoi n dhomn tjetr, mbushi shpejt e shpejt nj trast me
rroba, mori mushaman e shiut, litarin e holl q prdorte vet pr
ngarkes dhe u kthye srish tek Polina. Ajo i futi kraht mushamas,
mori n dor trastn me rroba dhe filloi ti shpjegonte Polins:
Kur fryn er e fort e bie shi, si ditn edhe natn, nuk mund t
ecsh dot duke e mbajtur trastn e mbushur n dor. N radh t par ajo
t kput kraht dhe lodhesh shpejt, ndrkoh q udhtimi sht shum i
gjat. Nga ana tjetr, duart duhet ti kesh patjetr t lira, ti mbash n
xhepa, q t mos t t ngrijn nga t ftohtit, dhe t shtrngosh
mushaman e shiut ose pelerinn pas trupit. Gjithashtu duart e lira jan t
domosdoshme edhe pr tu mbrojtur nga qent, kur t na sulmojn.
Pse do na sulmojn, jan t trbuar? pyeti e habitur Polina.
Aneta u shkreh s qeshuri dhe e prqafoi me dhembshuri.
Jo, Polin, nuk jan t trbuar, por gjat udhtimit m kmb ne
nuk ecim gjithmon prgjat rrugs automobilistike. Pr t fituar koh,
prdorim udh t shkurtra, t cilat ndodh t kalojn afr banesave t
fshatarve. Qent e ktyre banesave na sulmojn si keqbrs.
Ne na kan br keq t tjert, pa i br keq njeriu, tha Polina duke
pshertir.
Por qent nuk e din kt, ia ktheu Aneta duke qeshur prsri.
Ather duhet t m msosh si ngarkohet trasta n shpin me litar.
Tani u fute n tem. Ja shikom mua si veproj.
Aneta e prsriti ngadal tri her ngarkimin dhe shkarkimin e trasts
prej shpine.
M duket se e kuptova, i tha Polina.
Provoje.
Polina nuk arriti ta ngarkonte dot trastn n shpin, pa ndihmn e
Anets. Por mbasi e prsriti disa her t njjtin veprim, ajo e msoi. Me
trastn n krah, e veshur me pelerinn e shiut t Anets dhe duart n
xhepa, Polina u shpreh e habitur:
Sa shkoll e madhe q sht prvoja, Anet! E ngarkuar n kt
mnyr, mund t ecsh pa shum vshtirsi.
Mos u entuziazmo shpejt, Polin, se do e mir ka t keqen e saj, i
tha Aneta me t qeshur.
Cila sht e keqja n kt rast? e pyeti Polina kureshtare.
Me koh, litari i kryqzuar mbi gjoks do ta vras gjirin tnd t
bukur.
Derisa t dal Fjodori nga burgu, gjirin tim do ta ken vrar
281
282
XXV
283
XXVI
Ja i ziu burg, i tha Aneta, kur godina e zymt u shfaq para syve t
tyre t lodhur e t trishtuar.
Prball ports s burgut kishte persona t tjer q prisnin.
Po tani do t bjm? pyeti Polina e stresuar.
Do t paraqitemi tek zyra e oficerit t rojs, ku do t dorzojm
pasaportat dhe do t japim emrat e njerzve tan t burgosur.
Dhe ata do ti thrrasin pastaj?
M ngadal pr ti thirrur, durim. Pa kaluar t paktn tri or, nuk i
takojm dot njerzit tan. Pastaj, si e shikon, ka t tjer njerz n radh
para nesh.
Ato i shkarkuan trastat nga shpina dhe lan Arsenin pran tyre. Aneta
e Polina u futn n radh para sportelit t oficerit t rojs.
Ti kalo para meje, meqense sht hera e par q vjen, i tha Aneta.
Ndoshta do t kesh nevoj ti japsh ndonj shpjegim oficerit t rojs
dhe un mund t t ndihmoj pr kt. Tani hiqe kapuin nga koka.
Oficerit t rojs i trhoqi vmendjen pasaporta e Polins dhe
fizionomia e saj.
Ke qen ndonjher tjetr ktu ti? e pyeti duke hapur pasaportn
pr t br regjistrimin.
Jo, sht hera e par.
Si quhet i burgosuri q do t takosh?
Fjodor Petrela.
h, e paskeni gjetur si me pish njri-tjetrin, ia bri oficeri i
rojs. Pak borgjez ka Franca q paske grisur tri pal kpuc ti, pr t
psonisur kt peshqeshin ton ktu? Apo ke ardhur me mision.
Misioni im sht t takoj burrin e burgosur, zotri.
Zotrinjt ec e gjeji atje n Franc, n qoft se t ka marr malli
pr ta. N Shqipri ka vetm shok. Ndonjrit q e mban veten pr zotri
ktu tek ne, si ai kapadaiu yt, ia thyen hundn Partia, si do ta shikosh
me syt e tu. Tani largohu dhe prit t dgjosh emrin, kur t t thrrasin
pr takim.
*
Emrat i thrriste nj polic ezmer, shtatlart e pak i krrusur. Ai
kalonte her pas here dorn tek hunda prej t ftohtit dhe lista q mbante
n dor ishte br gjith njolla. Kishte z t trash dhe i ishte br zakon
q ta prsriste dy her do emr q lexonte. Prej shtat emrave q kishte
284
285
XXVII
XXVIII
288
XXIX
Nat. Ato vazhdonin t ecnin qysh prej tri orsh. N mes t tyre,
Arseni. Aneta dhe Polina e kishin kapur pr dore q ti jepnin zemr atij
dhe t merrnin zemr edhe vet. Ideja se ishin tre persona e bnte tri her
m t fort secilin prej tyre.
Mu mpin kmbt, mama; nuk eci dot m, u dgjua zri ankues i
Arsenit.
Forca edhe pak, xhani i mamit. Pas nj erek ore, arrijm tek
Shpella e Lotve. Atje bn m ngroht dhe mund t lodhemi e t flem
dy-tri or.
Po un nuk eci dot m t thash; vetm t zvarritem.
Do t t ndihmojm un e Polina, shpirt.
Ato e kapn fort prej krahsh dhe filluan ta onin pjesrisht pesh. Ai
qeshi me z t lart.
Ule zrin se filluan t lehin qent, vrejti Polina.
Po n Franc shqip lehin qent, Polin? pyeti kureshtar Arseni.
Ishte radha e atyre t dyjave t qeshnin me z.
Oh, t keqen nna, na lodhe me kto fjal! i tha Aneta.
Me t mbrritur tek shpella, Arseni u shtri q n hyrje t saj.
Jo aty, se ka lagshtir, i tha e ma duke ndezur nj qiri. M
tutje ka disa drur t shtruar prtok me kasht prsipr. Hallexhinj si ne
kan qen edhe ata q e kan br kt shrbim t mir.
Pse quhet Shpella e Lotve? e pyeti Polina kureshtare.
Edhe un e kam br kt pyetje dikur. Prgjigjja ka qen se
banorve t zons prqark u ka rastisur t dgjojn t qara natn, kur
kalojn kndej pari.
Dhe ti na sjell ne ktu pr t fjetur? protestoi Arseni, duke e kapur
t mn pr krahu.
Sa her kemi fjetur bashk ktu dhe jemi zgjuar si kokrra e thans,
t kujtohet?
Por ather nuk dija gj un.
Mos e vazhdo m kt bised, Arsen, se Polina do t mendoj q
ti trembesh vrtet, nuk je trim si burrat shqiptar.
Jo, moj; un bra shaka, u trhoq me dinjitet adoleshenti.
Nn dritn e zbeht t nj qiriu, ata hngrn disa kafshata buke, para
se t shtriheshin. Nga lodhja e madhe, i zuri menjher gjumi.
*
Nuk dihej sa kishin fjetur, kur Polina e pa veten n ndrr, duke
289
290
XXX
292
XXXI
294
XXXII
fletn e tret.
Nj heshtje e thell i pasoi fjalt e drejtorit. Dy shoqet partiake
shkmbyen letrat dhe, pas pak, filluan t pshpritnin me njra-tjetrn.
Tani po e kuptoj pse u interesua shoku Rexhep pr Fjodor
Petreln, pas arrestimit t tij, i tha sekretarja e organizats baz doktor
Kujtimit duke i kthyer njrn nga letrat.
Shoku Rexhep nuk do t ishte sot kuadr i rndsishm n
Ministrin e Brendshme, po t mos ia kishte shptuar jetn Fjodor
Petrela dikur, ia ktheu drejtori, duke i theksuar mir fjalt.
E uditshme! E paska br si lopa ish-psikologu i spitalit ton, tha
shefja e kuadrit Megjithat objekt i diskutimit ishte bashkshortja e tij,
jo ai vet, shtoi ajo.
Po, por infermierja e reanimacionit u b objekt diskutimi pr
shkak t bashkshortit, ama, vrejti drejtori.
Dhe pr shkak t nnshtetsis s saj, e plotsoi shefja e kuadrit.
Ju siguroj se un nuk kam punsuar asknd n spital, pa njohur
m par personalitetin e tij si njeri. Polin Malarm ka merita, m
shum edhe nga vet bashkshorti i saj, n mbshtetje t njsiteve
guerile t Tirans. Pr kt edhe ajo m ka paraqitur provat shkresore
prkatse, tha drejtori duke nxjerr prej sirtarit disa letra t tjera.
Ai ua zgjati ato dy shoqeve t pranishme dhe priti reagimin e tyre.
Pr udi t tij, kt her qe vet shefja e kuadrit q shprehu opinion t
kundrt pr Polinn:
Faleminderit pr sqarimet e argumentuara, shoku drejtor. N saje
t dokumentacionit q disponoj n zyrn time, un jam e bindur q
shumica drrmuese e punonjsve t spitalit ton nuk i kan meritat e
infermieres prgjegjse t reanimacionit. Pavarsisht se ajo sht nj
qytetare e huaj, Partia na mson q njerzit ti gjykojm vetm nprmjet
puns. E trheq relacionin q ju paraqita.
Sekretarja e partis u solidarizua me mendimin e koleges parafolse.
Admirues i parimit pragmatist, mishi t piqet, por helli t mos digjet,
drejtori nuk e mbshteti iden e trheqjes s relacionit:
Kur bhet fjal pr luftn e klasave, ne duhet t kemi parasysh
fjaln popullore: Kujdesi nuk sht asnjher i teprt pr shtjet
delikate. Relacioni juaj shpreh vigjilencn klasore q ju karakterizon n
pun, shoqja shefe e kuadrit. Vese, pr hir t s vrtets, ne do ta
marrim at n konsiderat vetm pjesrisht. Pra, infermierja Polin
Malarm do t vazhdoj t punoj n reanimacionin e patologjis, por pa
ushtruar detyrn e prgjegjses nesr e tutje. Pavarsisht prej meritave t
saj personale, pr t cilat tashm jemi t gjith n dijeni, ajo sht gruaja
e nj t burgosuri politik dhe kt fakt ne duhet ta mbajm parasysh. Un
ju falnderoj pr relacionin q m drejtuat dhe shpreh dshirn q t jeni
gjithmon po kaq vigjilente, shoqja shefe.
297
298
XXXIII
300
XXXIV
301
XXXV
302
XXXVI
304
XXXVII
Nuk vonoi shum dhe npunsi shqiptar doli tek dera. Ai i bri
shenj Polins q t shkonte atje dhe hyri prsri n zyr, duke e ln
dern hapur. Ai i tregoi me dor Polins ndenjsen nga ana tjetr e
tavolins s gjat. Ajo e falnderoi dhe u ul.
Un jam sekretar pr marrdhniet me jasht i Kryqit t Kuq
Shqiptar, iu prezantua ai Polins. Kta dy zotrinjt jan t drguar t
posam t Kryqit t Kuq Ndrkombtar, me qendr n Gjenev, pr tu
interesuar pr shtjen tnde. Meqense ti je nj qytetare me kombsi e
nnshtetsi franceze, ata jan t interesuar pr riatdhesimin tnd mbi
baza vullnetare. Shqipria, si nj shtet antar i OKB-s, e ka nnshkruar
Konventn mbi t Drejtat e Njeriut dhe i respekton me rigorozitet aktet e
prejardhura prej saj. Me autorizim t qeveris, Kryqi i Kuq Shqiptar ka
bashkpunuar me Kryqin e Kuq Ndrkombtar, pr riatdhesimin e
mundshm t disa qytetarve t huaj t mbetur n vendin ton n
rrethana lufte. Lidhur me hollsit e dosjes tnde do t t informojn dy
zotrinjt e pranishm. Ti ke t drejt t komunikosh n frngjisht me ta,
mbasi un e njoh at gjuh.
Zyrtari shqiptar ua kaloi fjaln t drguarve t Kryqit t Kuq
Ndrkombtar, t cilt mbanin prpara nj dosje. Njri prej tyre ishte
zviceran, ndrsa tjetri francez. Ky nisi nj bised t ngroht me
bashkatdhetaren:
Si jeni me shndet, zonja Malarm?
Mir, ju faleminderit.
Sa koh keni q jetoni n Shqipri?
9 vjet.
Jemi n dijeni se keni ardhur ktu pas martess me nj nnshtetas
shqiptar. sht e vrtet?
Po.
Ku ndodhet aktualisht bashkshorti juaj?
N vend q ti prgjigjej pyetjes, Polina shikoi n sy npunsin
shqiptar.
Prgjigju sakt, se ata e din t vrtetn, i tha ky shqip.
Francezi e kuptoi shqetsimin e bashkatdhetares, u skuq n fytyr
dhe e ledhatoi Polinn me nj shikim keqardhjeje. Pasi mori ok e
shqiptarit, ajo iu prgjigj pyetjes s mbetur pezull:
N burg politik.
Si mendoni, kjo rrethan e lehtson apo e vshtirson kthimin tuaj
vullnetarisht n Franc? vazhdoi me pyetje bashkatdhetari i Polins.
E vshtirson.
Pse?
305
306
XXXVIII
309
XXXIX
311
XL
316
XLI
318
XLII
320
XLIII
324
XLIV
326
XLV
Anets i doli gjumi nga meraku dhe hodhi syt n hyrje t Shpells s
Lotve. Ajo ndrionte e tra. E shqetsuar, Aneta nxitoi t zgjonte
Polinn dhe Arsenin:
ohuni shpejt, se jasht ka rn dielli! Na vajti shum von, u tha
ajo e shqetsuar.
Ndrsa Polina u ua menjher duke frkuar syt, Arseni u ankua:
Nuk mbaj mend t m kesh ln ndonjher rehat, derisa t m
dilte gjumi vet, mama.
T jap fjaln, se kur t lirohet babai nga burgu, nuk do t t zgjoj
asnjher pa u ngopur me gjum, i premtoi ajo.
Ashtu thua ti prher, por harron pastaj, i tha Arseni duke u uar
ndenjur.
Kur doln jasht, vun re se ishte hna n t prishur q ndrionte.
End nuk ishte gdhir.
Sa sht ora, Polin? e pyeti Aneta.
Katr pa nj erek.
E po mir, nuk qenka aq hert. Pas gjysm ore ne duhej t
oheshim patjetr.
*
Nuk kishin as nj or q po udhtonin, kur u dukn dritat e nj
kamioni n largsi.
Sa mir do t ishte t na merrte kjo makina q po vjen, mama, i
tha Arseni.
Un do ta provoj nj her fatin; do tia bj me dor pr t ndaluar,
i tha Aneta.
Megjithse nata ishte e kthjellt, ata t tre kishin veshur mushamat e
shiut me kapuat n kok pr t zn ngroht.
ZISI ndaloi.
Njri t hipi n karroceri me bagazhet, dy t tjert n kabin,
porositi shoferi.
Ngjitu lart, Arsen, e urdhroi Aneta.
Pas nj or e gjysm udhtim, ata zbritn.
Ti me Arsenin ulni bagazhet, se i paguaj un lekt e udhtimit, i
tha Polina Anets, kur doln nga kabina.
Ajo hipi n parafango t makins dhe i zgjati shoferit pesqind lek.
Ky filloi t grmonte npr xhepa pr ti kthyer reston, me syt tek
pasqyra e ZIS-it. Arseni dhe Aneta i shkarkuan bagazhet dhe po prisnin
327
328
XLVI
331
XLVII
N dhjetor t vitit 1954 burri i Anets u lirua nga burgu. Polina bri
nj vizit urimi tek familja e gzuar. Asaj i ra n sy zbehtsia e fytyrs s
ish-t burgosurit dhe thinjat.
Ai e njihte shum mir Fjodorin. Gjat ndrrimit t dhomave t
fjetjes n burg, i cili bhej do gjasht muaj, ata kishin takuar t ishin n
t njjtn dhom dy her. Pra, ata kishin kaluar nj vit s bashku. Burri i
Anets e lavdroi Fjodorin pr karakterin e fort, respektin ndaj
bashkvuajtsve t tij dhe vullnetin pr t lexuar.
Aneta i kishte thn gjat nj takimi t shoqit, se ajo e bnte
rregullisht rrugn me gruan e t burgosurit Fjodor Petrela. Ky fakt i
kishte forcuar m tepr marrdhniet midis dy burrave t burgosur. N
bised e sipr, ai i tha:
Fjodori e kishte shum merak shtjen e riatdhesimit tnd, Polin.
Ai prsriste her mbas here fjalt: Riatdhesimin e Polins un e vlersoj
m tepr se sa lirimin tim nga burgu. Mua m burgosi diktatura n
Burrel, kurse ajo po vetburgoset n Shqipri pr shkakun tim.
Pr t mos merakosur Polinn, ai i tha se Fjodori gzonte shndet t
mir. Por me Anetn ai ishte shprehur ndryshe:
Fjodori vuante nga mushkrit. Sipas mjekut t burgosur q na
vizitonte, ai kishte shum nevoj pr nj kur kundr tuberkulozit dhe
pr ushqim t mir. Mua m vjen keq ta trishtoj Polinn, por shndeti i
Fjodorit mund t marr rrokullimn n ato kushte dhe do t m vras
ndrgjegjja pastaj. Ti e njeh mir Polinn dhe mund tia gjesh mnyrn si
tia shpjegosh gjendjen shndetsore t burrit.
Duke e kuptuar rndsin e situats, Aneta e vuri n dijeni Polinn
pr shndetin e Fjodorit. Pr gjykimin e saj, ia vlente m mir q Polina
t shqetsohej n koh pr kt problem, se sa kur t bhej von dhe
ndihma mjeksore t ishte e paefektshme. N kt rast Polina do t
kishte t drejt t mrzitej me Anetn.
*
Lajmi i keq e tronditi Polinn, por edhe e mobilizoi pr ti br ball
hallit. N mbrmje, ajo mori n telefon doktor Kujtimin, i cili i fiksoi nj
takim jo larg shtpis s saj qysh at nat.
Ai mori prsipr tia siguronte kurn kundr tuberkulozit me parat e
tij, mbasi kushtonte shtrenjt dhe Polina nuk kishte m lek n bodrumin
e mjekut, ndrkoh q rrogn n azil e kishte m t ult se n spital.
Mirpo doktor Kujtimi i krkoi asaj tia onte Fjodorit sa m par kurn
332
e domosdoshme.
Polin, do jav q kalon smundja e mushkrive prparon,
sidomos n kushtet e burgut, e sqaroi ai.
Do t nisem pr n Burrel, sapo t ma siguroni kurn, i tha Polina.
Un e di q ti je n vshtirsi ekonomike tani, por duhet t bsh
mos q ti osh edhe ushqim t mir Fjodorit. Kura sht e fort dhe
nuk e bn efektin e duhur, po nuk u shoqrua me ushqim cilsor. N t
kundrt, ajo e dmton organizmin vetm me gjelln e kazanit t burgut.
Do t mundohem ti bj derman patjetr.
Po pr vete je vizituar, Polin?
Un jam mir, por edhe sikur t vuaj nga ndonj gj e vogl, nuk
ia kam ngen shndetit tim, ndrkoh q Fjodori sht i smur.
Tekefundit un nuk jam n burg.
N burg jemi t gjith, Polin, por nuk i kemi telat me gjemba
para syve, si i ka Fjodori. Edhe kur u takuam n azil t thash q t
vizitoheshe patjetr. Po ta prsris edhe sonte q nuk je mir me shndet,
prandaj bj kujdes.
Pa shndetin e Fjodorit, nuk ka m duhet shndeti im, z. Kujtim.
Faleminderit shum pr gjithka po bni pr shptimin e mikut tuaj.
Natn e mir!
Doktor Kujtimi iu prgjigj prshndetjes s saj pa lvizur nga vendi.
Ai e ndoqi Polinn me sy, derisa u zhduk n errsir. Fjalt e saj pr
shndetin e Fjodorit i kishin shtuar respektin dhe shqetsimin njhersh
mjekut kompetent. Pr doktor Kujtimin Polina ishte e smur por, e
mbytur n halle, ajo zvarritej me shpirt ndr dhmb fal moshs s re.
333
XLVIII
336
XLIX
337
339
LI
340
LII
342
LIII
344
LIV
346
LV
347
LVI
349
LVII
Polin, por fati i keq e mposht njeriun. Tani un po dal dhe do t shkoj t
marr elsat e shtpis suaj. Po sonte, do tia jap Anets. Qetsohu; natn
e mir.
Natn e mir e gjith t mirat, z. Kujtim.
352
LVIII
353
LIX
Ajo nat tetori ishte e ftoht. Aneta me Arsenin kishin shkuar, njzet
minuta para ors s caktuar, tek hyrja e pavijonit t smundjeve
infektive. Pr tu mbrojtur prej thllimit, ata kishin veshur mushamat
franceze t shiut me astar t ngroht. Kapuat i kishin ngjeshur n kok.
Nn e bir lviznin tutje-thu, pr tu nxehur dhe pr t vrar kohn.
Kur ora po shkonte tet, ata i hoqn kapuat dhe lvizjet i kufizuan n
distanca t shkurtra para ders s pavijonit.
Nj vetur ndaloi rreth 30 m tej tyre. Dikush zbriti prej saj, ndrsa
vetura u largua. Pas pak, doktor Dermani ngadalsoi hapat, kur pa ata t
dy.
Mirmbrma; m quajn Aneta, i foli ajo e para.
Mirmbrma, Anet. Eja me mua; djali t t pres jasht, i tha
mjeku.
Ata shkuan drejt e tek dera e dhoms s Polins. Mjeku trokiti dhe
hyri, duke prshndetur t smurn:
Mirmbrma Polin; si ndihesh sonte?
Me trupin e tij kaba, ai e pengonte t smurn pr t par Anetn.
Mirmbrma, doktor. Ndihem nj dit m afr fundit tim, u
prgjigj ajo me z t dobt, por e buzqeshur.
Pr do dit q kalon, t gjith njerzit hedhin edhe nj hap m
tepr drejt fundit t tyre. Ky nuk sht nj prjashtim vetm pr ty,
Polin. Prkundrazi, sonte ti gzon nj privilegj t veant, ndryshe prej
t smurve t tjer. Mikesha jote, Aneta, t ka ardhur pr vizit.
Ua, far surprize! ia bri Polina me z t gjallruar, duke hapur
kraht.
Mjeku u shmang anash, pr t kaluar Aneta. T emocionuara, ato u
prqafuan si motra. Dashuria dhe respekti pr njra-tjetrn e bnin
qesharake pr Anetn iden e mbrojtjes prej infeksionit.
Keni njzet minuta koh pr t qndruar bashk. Pastaj Aneta do
dal prsri me mua, u tha mjeku me dorn n dorez t ders.
Faleminderit shum, doktor, i than ato pothuajse n nj goj.
*
Kur mjeku mbylli dern, ato u prqafuan prsri t prmalluara.
Oh, e kam pritur me padurim takimin me ty! i tha Polina duke i
kapur dorn e djatht me dy t sajat.
Aneta u trishtua prej dobsis s duarve t Polins, ku venat ngjanin
sikur ishin n siprfaqe. Atyre u mungonte fuqia pr ta shtrnguar dorn
e Anets. Por kjo u orvat ta inkurajonte shoqen e smur:
Ja ku jemi bashk, Polin. Dhe bashk do t jemi pr nj koh t
354
356
LX
358
LXI
360
LXII
361
LXIII
363
LXIV
deri n Krishtlindje?
Ato letra i kishte prgatitur para kohe Polina, pa e vendosur datn
n to. Mbi tavolinn e dhoms s gjumit ke letrn e saj t lamtumirs, ku
t shpjegon gjithka, besoj.
Ka pasur hall se mos m rndohej smundja prej dshprimit, tha
Fjodori, duke tundur leht kokn. Ajo gjithmon ka menduar pr mua.
Edhe ti po ashtu pr t, e plotsoi ish-bashkvuajtsi.
smundje ia solli fundin? u interesua ai.
Verdhza n faz t avancuar.
Pse n faz t avancuar? Polina n spital punonte, apo jo?
Jo gjith kohn; e kishin transferuar n azil si infermiere.
Nuk ma ka thn kt, pr t mos m mrzitur.
Fjodori nuk foli m.
*
Aneta i ftoi t hanin drek.
N t vrtet un nuk kam uri, megjithse ora e dreks ka kaluar,
tha Fjodori.
Pas lirimit nga burgu, sht gjynah t mos ta hash vaktin e par n
shtpi, vrejti bashkfolsi. Nj got raki t qetson, pas lodhjes s
madhe dhe mrzitjes.
Supa e shijshme me limon ia hapi oreksin Fjodorit. Ndonse kishte
shum vjet pa vn raki n goj, ai piu kastile m tepr nga duhej, pr
t vrar mrzin. Kur filluan ti mbylleshin syt, i shoqi i Anets i tha me
shaka:
Fjodor, po t qmton gjumi, m duket.
sht e vrtet. Do m falni, por nuk rezistoj dot m.
Nga meraku se mos e kishte zn rakia dhe rrzohej, ai e shoqroi
Fjodorin deri n dhom t gjumit. Kur ky u fut n krevat, i shoqi i Anets
i la elsat e shtpis ndan t letrs s lamtumirs t Polins. Pastaj doli
bashk me gruan.
365
LXV
367
LXVI
368
LXVII
370