Professional Documents
Culture Documents
Vat Lieu Tu Va Ung Dung
Vat Lieu Tu Va Ung Dung
Vat Lieu Tu Va Ung Dung
CU TRC NAN
PGS TS Trn Hong Hi
a ch bn ti:
http://mientayvn.com/Cao%20hoc%20quang%20dien%20tu/Semina%20tren%2
Ni bn c th tho lun:
http://myyagy.com/mientay/
Phn I.
VT LIU T V NG DNG
2. Ngun gc ca t tnh.
Hu ht mi ngi u bit vt liu t l g, nhng rt t ngi bit
mt nam chm hat ng nh th no?. hiu c iu
ny th trc ht chng ta hy tm hiu mi tng quan gia
hin tng t v hin tng in.
Mt nam chm in n gin c th to ra bng cch cun dy
ng thnh cun v ni cun dy vi mt accu. Mt t trng
c to ra bn trong cun dy , nhng n ch tn ti khi dng
in vn cn chy qua cun dy.
Mt thanh nam chm thng thng khng c mt mi lin h r
rng vi dng n th n s lm vic nh th nao? Trng
c to ra bi nam chm c lin h vi s chuyn ng
v cc tng tc ca cc electron, cc ht tch in m,
chuyn ng theo qu o ht nhn ca mi nguyn t.
12
14
3. Cc n v t v thut ng
15
(1a).
(1b).
16
17
2A
4
Be
1s2
2s2
12
Mg
[Ne]
3s2
3A
5
B
1s2
2s22p1
13
Al
[Ne]
3s23p1
4A
6
C
1s2
2s22p2
14
Si
[Ne]
3s23p2
5A
7
N
1s2
2s22p3
15
P
[Ne]
3s23p3
6A
8
O
1s2
2s22p4
16
S
[Ne]
3s23p4
7A
8A
9
F
1s2
2s22p5
17
Cl
[Ne]
3s23p5
2
He
1s2
10
Ne
1s2
2s22p6
18
Ar
[Ne]
3s23p6
18
Cht nghch t
Trong mt vt liu nghch t , cc nguyn t khng c mmen
t ring khi khng c t trng ngoi t vo. Di nh
hng ca mt t trng ngoi (H) cc electron ang quay s
tin ng v chuyn ng ny , l mt loi dng in, to ra
mt t ha (M) trong hng i din vi phng ca t
trng ngoi. Tt c vt liu u c hiu ng nghch t, song
thng trong trng hp m hiu ng nghch t b bao ph
bi hiu ng thun t hay st t ln hn. Gi tr ca cm t
l c lp vi nhit .
19
Cht thun t.
T
20
(7)
(8)
23
Tnh st t
24
Tnh st t
Tnh st t ch c th khi cc nguyn t c sp xp trong mt mng
v cc mmen t nguyn t c th tng tc ln nhau v sp xp
song song vi nhau. Hiu ng ny c gii thch theo l thuyt c
in bng s c mt ca mt trng phn t bn trong vt liu st t,
ln u tin c a ra bi Weiss vo nm 1907. Trng ny
t ha vt liu n trng thi bo ha. Trong c hc lng t, model
Heisenberg ca st t m t s nh hng song song ca cc
mmen t theo tng tc trao i gia cc mmen ln cn.
Weiss a ra s c mt ca cc men t bn trong vt liu, l
cc vng m cc mmen t nguyn t c nh hng . S
dch chuyn ca cc men ny s xc nh vt liu hng ng nh
th no vi mt t trng v nh mt h qu, cm l mt hm ca
t trng ngoi. V vy, cc vt liu st t thng c so snh theo
t ha bo ha ( t ha khi tt c cc men c nh
hng ) hn l theo cm t.
25
Cht phn st t.
27
28
Ferit t
29
31
32
S d hng t
S d hng t
Trong mt vt liu t kt tinh,cc tnh cht t s rt ph thuc
vo cc phng tinh th ha, m cc dipol t s sp xp. Hnh 4
biu din hiu ng ny i vi mt n tinh th cobalt. Cu trc
tinh th hexagonal ca cobalt c th c t ha d dng theo
phng [0001] ( tc l dc theo trc c), nhng c trc kh ca
t ha theo phng loi [1010], nm trong mt phng c s (
90o so vi trc d).
Mt php o d hng t tinh th theo phng d t ha l
trng d hng, Ha ( c minh ha trn hnh 4 ), l trng i
hi quay tt c cc mmen i 90o, l mt n v trong mt
n tinh th bo ha. S d hng c gy ra bi mt lin kt
ca cc qu o electron i vi mng, v theo phng d t
ha th lin kt ny l lm cho cc qu o ny trng thi nng
lng thp nht.
34
S d hng t
Hng d t ha i vi mt nam chm vnh cu,
fert hay hp kim t him, c th l n trc ,
song n cng c th c cc vt liu vi nhiu trc
d hoc trc d nm ti mi ni trong mt
mt phng no hoc trn b mt ca mt hnh
nn. S thc l,mt nam chm vnh cu c tnh d
hng n trc ngha l kh kh t , v n cn
tr s quay ca phng t ha.
35
Cc men t
gii thch c s tht l cc vt liu st t vi t
ha t pht c th tn ti trng thi kh t, Weiss
a ra khi nim cc men t. Weiss xy dng trn
c s ca cng trnh trc ca Ampre, Weber v
Ewing khi a ra s tn ti ca chng. Cc kt qu tm
thy ca cng trnh ny lin quan n iu l bn trong
mt men mt s ln cc mmen nguyn t c
nh hng l 10 12 10 18, vt qu mt khi lng ln
hn nhiu so vi nhng d on trc . t ha bn
trong men c bo ha v s lun nm theo
phng t ha d khi khng c t trng ngoi t
vo. Phng ca s nh hng men ngang qua mt
khi lng ln vt liu l ngu nhin nhiu hay t v v
vy t ha ca mt mu l c th bng khng.
36
Cc men t
men t tn ti nhm gim nng lng ca h. Mt mu c
t ha ng nht, nh trn hnh 5(a), c mt nng lng tnh t
ln lin quan n n. l h qu ca s c mt ca ccc t t
do ti b mt ca mu, khi pht sinh ra mt trng kh t , Hd.
T quy c c chp nhn cho dnh ngha ca mmen t cho
mt dipol t th t ha bn trong mu ch ra i t cc nam
cho n cc bc, trong khi phng ca t trng ch ra l i
t cc bc n cc nam. V vy, trng kh t theo phng
ngc vi s t ha ca mu. ln ca Hd ph thuc vo
hnh hc v t ha ca mu. Ni chung, nu mu c t l cao
ca di trn ng knh ( v c t ha theo truc di) th
trng kh t v nng lng tnh t s thp.
37
Cc men t
Cc men t
39
Cc men t
Vic a vo mt men lm tng nng lng tng cng ca
h, v vy vic chia thnh cc men ch tip tc khi vic gim
nng lng tnh t ln hn so vi nng lng i hi to ra
vch men. Nng lng lin quan n mt vch men t l vi
din tch ca n. Vic biu din s ca vch men c ch ra
trn hnh 6, ch ra rng cc mmen dipol ca cc nguyn t bn
trong vch khng nm 180o i vi nhau v nng lng trao i
cng tng ln bn trong vch. V vy, nng lng vch men l
mt tnh cht ni ti ca mt vt liu ph thuc vo mc d
hng t tinh th v cng ca tng tc trao i gia cc
nguyn t ln cn. dy ca vch s thay i tng quan n
cc thng s ny, v mt d hng t tinh th mnh s ph hp mt
vch hp, trong khi m mt tng tc trao i mnh s thch hp
vi mt vch rng.
40
Domains:
Magnetized material
Unmagnetized material
E total minimized by presence of
domains within material that align
spins within domains, and keep H
external ~ 0
41
Domains
(a)
(b)
(d)
(c)
MINIMIZED
REDUCED
(e)
Domains
43
Part 2
Domains
44
Cc men t
Cc men t
8- Hin tng t tr
8- Hin tng t tr
Cc vt liu st t v ferit t c cc ng cong t ha
ban u khng tuyn tnh ( tc l cc ng chm trn
hnh 7), bi v t ha thay i vi t trng ngoi l
do mt s thay i trong cu trc men t. Cc vt
liu ny cng ch ra tnh tr v t ha khng quay v
gi tr khng sau khi ct t trng ngoi. Hnh 7 ch ra
mt chu trnh t ha tiu biu ; hai chu trnh biu din
cng mt s liu , song, chu trnh mu l phn
cc ( J = 0M = B - 0 H) v chu trnh mu xanh l
cm ng, c hai u c v i vi t trng ngoi.
48
Hin tng t tr
Trn mt phn t th nht ca chu trnh c minh ha l
ng cong t ha ban u ( ng chm chm), ch ra s tng
ca phn cc v ( cm ng ) ln s p t ca mt trng
n mu cha b t ha. Trong mt phn t th nht, phn
cc v trng ngoi , c hai u dng, t l chng trong cng
hng. phn cc tng ban u bng s ln ln ca cc men
c nh hng thun li, n s c t ha trong phng d
ca tinh th. Khi phn cc c th tng ln khng th hn na
bi s ln ln ca cc men, th phng ca t ha ca cc
men khi s quay t trc d sang nh hng vi trng.
Khi tt c cc men c nh hng hon ton vi trng
ngoi th s bo ha s t c v phn cc khng th tng
hn na.
49
Hin tng t tr
Nu trng ngoi c d b th phn cc quay tr v dc
theo ng lin mu theo trc y ( tc l H = 0), v cc
men s tr v hng d t ha ca chng. H qu lm gim
phn cc. Trn hinh 7, ng xut ph t im bo ha n
trc y l nm ngang, biu din mt vt liu nh hng tt,
cc men c t ha theo hng d ca tinh th ti im
bo ha.
Nu hng ca trng ngoi l ngc li ( tc l theo hng
m ) th khi s phn cc s i theo ng vo trong mt
phn t th hai. Hin tng tr ngha l s phn cc chm li
pha sau trng ngoi v s ngay lp tc chuyn hng vo
ytong mt phn t th ba ( tc l s phn cc m). S phn
cc s ch gim xung sau khi trng ngoi cao c t
vo :
1) to mm v nui ln cc men c nh hng ph hp
i vi trng ngoi.
2) Quay hng ca t ha ca cc men v pha t trng
50
ngoi.
Hin tng t tr
52
Cc thng s t
Chu trnh tr l mt phng tin c trng cho cc vt liu t, v cc
thng s khc nhau c th c xc nh t n.
Trong na phn t th nht, phn cc bo ha Js v v vy m
t ha bo ha , Ms c th o c.
Song, hu ht cc thng tin hu ch c th nhn c trong mt phn
t th hai ca chu trnh.
Trng c to ra bi nam chm sau khi trng t ha c ngt
ra , c gi l cm ng cn d Br hay Jr.
Trng ngc i hi a cm ng t v khng gi l lc khng
t cm ng, bHc,
Trong khi , trng ngc i hi a t ha v khng gi l
lc khng t ni ti, jHc.
Gi tr cc i ca tch s ca B v H c gi l tch nng lng cc
i, (BH)max v l s o lng cc i ca cng hu ch c th thc
hin bi nam chm. (BH)max c dng nh mt c trng cho vt liu
nam chm vnh cu.
53
Cc thng s t
Hnh dng ca ng cong t ha ban u v chu trnh
t tr c th cung cp thng tin v bn cht men bn
trong vt liu.
H s vung gc l php o vung gc ca chu trnh
v l mt i lng khng kch thc gia 0 v 1, c
nh ngha bng t s ca trng ngc i hi gim J
i 10% khi cm cn d, trn Hcj. V vy h s vung
gc l 1 tng ng vi mt chu trnh vung gc hon ho.
C vi phng php khc phn loi vung gc ca
chu trnh, nh t s ca ji trn js .
54
C ch lc khng t:
i vi mt vt liu t cng, ngi ta mong mun rng cc men khng
th quay mt cch d dng phng ca t ha v cc vch men khng
dch chuyn mt cch d dng / hoc vic to mm cc men l kh khn.
- ngn cn vic quay cc men, vt liu phi c mt s d hng t tinh
th n trc mnh. Ni cch khc, s d hng t hnh dng xy ra trong
cc ht c dng hnh kim, , nng lng tnh t s nh khi t ha
nm trong trc dc ca hnh kim so vi trc ngang.
- Nu kch thc ca ht t gim xung n mt kch thc ngng m
di n s gim trong nng lng tnh t bng vic tch thnh hai men s
nh hn so vi vic tng nng lng do vic a vo vch men. Cc ht
di kch thc ngng c gi l cc ht n men, v nu chng
c d hng cao ngn cn vic quay hng ca t ha th cc
ht s gi li t tnh v kh b kh t. C ch lc khng t loi ny c th
c quan st trong cc nam chm NdFeB phun- nng chy., kch
thc tinh th l ~ 50 nm, so vi kch thc ngng cho cc ht n men
55
l ~ 300 nm.
57
58
59
60
Alnico
Trong s pht trin ca cc nam chm vnh cu , s ci thin u tin trn cc
thp , vo u nhng nm 1930, php hin ra nhm ca cc hp kim c
gi l cc hp kim Alnico. Cc hp kim ny ch yu da trn cc nguyn t
nickel, cobalt v st vi mt lng nh ca nhm, ng v titan ( Trng lng
in hnh %: Fe-35, Co-35, Ni-15, Al-7, Cu-4, Ti-4). Thnh phn hp kim v
vic c pht trin hng nm, v cc tnh cht t ti mt cc i vo
nm 1956 vi vic a vo alnico 9 d hng ct, vi mt tch nng lng ~ 80
kJm-3. Cc hp kim ny vn c dng cho ti by gi v chng c mt nhit
Curie cao ( ~850oC), v h qu l c th lm vic cc nhit cao hn
cng nh bn vng hn xung quanh nhit phng so vi vi hp kim hin
i hn. Song , nhc im ch yu ca chng l chng c lc khng t ni ti
thp ( ~ 50 kAm-1) v nh mt h qu, chng ch c th c to ra di dng
hnh mng nga hay hnh tr mng di, khng biu hin cc trng kh t ln.
Cc nam chm ny c thiu kt hay c trc tip, v sau c trong
mt t trng. Cch x l ny to ra mt vi cu trc nh hng gm cc
thanh Fe-Co() trong mt ma trn Ni-Al() t yu. Lc khng t bt ngun t
bn cht hnh dng thanh ca pha khi pht sinh d hng hnh dng cng vi
tnh t yu ca pha c nh cc vch men.
61
Fert cng,
Tin b tip theo trong s pht trin ca nam chm vnh cu n vo nhng nm 1950
vi s a ra cc fert hexagonal cng thng c xem nh nam chm gm. Cc vt liu
ny l fert t v v t l ca st bn trong vt liu c t d kh thp (~400 mT). Lc
khng t ca cc nam chm ny ( ~ 250 kAm-1), vt qu xa bt k vt liu no trc
y. t d thp ngha l tch nng lng cc i ch c ~ 40 kJm-3, thp hn c alnico,
nhng nh lc khng t cao nn cc vt liu ny c th lm thnh cc phn mng hn.
Cc nam chm cng th hin trng kh t va phi v v vy c th c s dng cho
cc ng dng nh l cc mot nam chm vnh cu. Cu trc fert lc gic c tm thy
trong c hai loi BaO.6Fe2O3 v SrO.6Fe2O3, nhng fert Sr c cc tnh cht hi cao hn.
u im chnh ca cc fert l chng c gi thnh cc k thp, nh vic d dng x l v
gi nguyn liu thp, iu ny lm cho chng tr thmh vt liu nam chm vnh cu c
ng dng rng ri nht. Cc nam chm c to ra bng qu trnh luyn kim bt v khng
c vn no trong vic xy ha bt trong sut qu trnh x l. Bi v vt liu vn l mt
xyt bn vng.Con ng x l bt bao m chc chn rng cc nam chm gm c cc
ht rt nh ( < 1 mm), l cn thit cho vic pht sinh lc khng t trong cc nam chm
ny. Trong qu trnh x l, bt c l xp cht trong mt t trng nh hng
phng d ca t ha ca cc ht v v vy tng cng t d v tch nng lng cc
i.
62
Loi SmCo
Vo nm 1966, cc tnh cht t ca phase YCo 5 c pht hin ra.
l phase u tin da trn c s ca mt nguyn t t him (RE) v v
mt kim loi chuyn tip (TM) c tm thy l c cc tnh cht nam
chm t him. T hp ca RE v TM l t hp l tng bi v RE cung
cp tnh d hng cho phase v TM cung cp t ha v nhit Curie
cao. S pht hin ra SmCo5 tip theo vo nm 1967 v tr thnh vt liu
t vnh cu RE/TM thng mi u tin, c kt dnh polymer v c
mt tch nng lng ~ 40 kJm-3. Cui nm 1969, ngi ta thy rng cc
nam chm thiu kt SmCo5 c th c to ra vi tch nng lng ~ 160
kJm-3. Cc nam chm ny c Sm d to ra mt phas bin ht nhn v lc
khng t thu c bng vic ngn cn s to mm ca cc men ngc.
63
Loi NdFeB
Vo nm 1984, cc tnh cht t ca NdFeB c pht hin mt cch ng
thi b General Motor M v Sumitomo Special Metals ca Nht Bn.C hai
nhm u to ra vt liu da trn phas t Nd 2Fe14B, nhng cc phng php
gia cng khc nhau.
Thiu kt
Ti Nht Bn, Sumitomo Special Metals pht trin con ng gia cng
luyn kim bt, ban u cho tch nng lng c quan st cao nht tng c,
hn 300kJm-3. Cc nam chm vnh cu thiu kt da trnNdFeB sau ny c
sn xut ravi tch nng lng cc i ~450 kJm-3, bng cch ci thin vc x
l nhit, c kim sat nhiu hn v s dng cc thnh phn giu st hn.
Cc nam chm da trn NdFeB thiu kt t c lc khng t do mt phas
giu Nd ti cc bin ht c tc dng to ra phas lng khi thiu kt, lm trn
cc bin v v vy ngn cn vic to mm cc men t ngc.
Cc bt HD sau tip tc b v ra bng thit b nghin phun (Jet), lm gim
kch thc ht xung cn c 5 mm. Cn phi ch rng khi hp kim ang
di dng bt th rt d chy v phi c gi trong mt kh tr.
65
66
67
Nung chy
Hnh 10. S
biu din qu trnh
quay-nung chy v
sn xut nam chm
MQ.
68
MQ-I
Di bng c phun nng chy c pha trn vi mt loi nha to ra mt nam
chm vnh cu kt dnh. Cc tinh th ca vt liu MQI c nh hng hn n sao
cho cc nam chm l ng hng v c th t ha theo bt k trc no. Bn cht ng
hng ca vt liu gii hn (BH)max cho n ~ 80 kJm-3.
MQ-II
Tnh m dc c ci thin ca cc di bng phun-nng chy c th c c bng vic
p nng ti ~750 oC m khng c tc dng ngc ca lc khng t ca bt. Cc nam
chm loi MQII ny biu th mt s nh t nh ( ~ 10%) v t d m dc 100% ,
tc l cc tnh cht t khng b gim xung bi vt liu khng t, chng hn nha. V
vt MQII c (BH)max cao hn MQI vi gi tr 100 120 kJm-3.
MQ-III
S nh hng ln hn mt cch ng k ( > 75%) v v vy tch nng lng cc i
ln hn, c th nhn c bng mt bc x l ph thm. Vt liu MQIII c nung
cho n ~750oC trong mt khun cht ( die cavity) c mt ng knh ln hn v sau
c bin dng chm. Qu trnh p nng th hai ny, gii hn s ti cht ( dieupset forge), to ra mt dng nha ( plastic flow) v s dnh hng li ca cc tinh th.
Cc nam chm nh vy , nh MQIII c 100% c, v do s nh hng ca tinh
th nn c tch nng lnf cc i l ~400 kJm-3.
70
71
72
74
Xe hi
Mt khi ng, h thng phanh chng kha (ABS), mt iu khin gt
nc, cc bm phun, Qut v iu khin ca s. Ch ngi..., loa, phanh bng
dng xoy, my pht in xoay chiu.
Vin thng
H loa, micro, chung in thoi, ng nghe, ni, chuyn mch v rle.
X l s liu
B iu khin v actuator a cng, cc mt bc, my in.
Hng in t tiu dng.
Mt DC cho vi tm, My git, Khoan, B iu khin DC th thp cho cc
thit bkhng dy, B loa cho TV v Audio, Dng c sa cha v tp trung tiu
im ca chm TV, Da copact disc, Computer gia nh, my quay video, b
kha.
Cc thit b in t.
Cc cm bin, Cc cng tc khng tip xc, Cc ph k NMR, a o
nng lng, Cc thit b bin i in c, Cc ng dn trng cho nhau,
Dng c hat ng chuyn dng, Thit b hm.
75
Cng nghip.
Mt DC cho cc dng c t tnh, Robot, Cc thit b tch t
cho vic tch kim loi v qung, Cc vt mang t, cc my nng,
Cc b hm v khp ni, Cc thit b o.
Thin vn v khng gian.
Cc vt mang khng ma st, Cc mt bc, Cc lin kt cp,
Thit b, cc ng truyn sng, La bn t ng.
Phu thut sinh hc.
Hm rng, Nha khoa, Khoa chnh hnh, Lnh vt thng, trt l
thng d dy, Cc vng ai y, Tri tim nhn to t ng, Thit
b qut c th cho Chp nh cng hng t(MRI).
76
9. Cc vt liu t mm.
Cc vt liu t mm l cc vt liu c t ho v kh t d dng. in
hnh l chng c lc khng t ni ti nh hn 1000 Am-1. Chngc s
dng u tin tng cng hoc che chn t thng c to ra bi mt dng
in. Thng s chnh, thng s dng nh mt biu tng cho vt liu t
mm l t thm tng i ( r, y r = B/moH ), l php o cho bit
hng ng nh th no ca vt liu i vi t trng ngoi. Cc thng s
chnh khc ng quan tm l lc khng t, t ha bo ha v dn in.
Cc loi ng dng ca vt liu t mm nm trong hai lnh vc chnh: AC v
DC. Trong cc ng dng DC, vt liu c t ha nhm thc hin mt hat
ng v sau b kh t ti kt thc ca hot ng, v d mt nam chm in
trn mt cn trc cu hng , c ni mch ht li thp v sau b ngt
mch tho ri thp ra. Trong cc ng dng AC, vt liu s lin tc xoay
vng t ha theo phng ny n phng khc, qua mt chu k hat ng., v
d nh bin th cng sut. Mt t thm cao l tt i vi mi loi ng
dng, nhng s quan trng ca cc tnh cht khc s thay i.
77
Cc hp kim St-Silic.
Cc hp kim ny c dng lm li bin th v c bit l cc
thp in. Trong cng nghip in , in th hu nh lun lun l
AC v ti tn s thp, 50-60 Hz. Ti cc tn s ny cc dng in
xoy c pht sinh trong cc li bin th. Hp kim Fe vi Si c
mt nh hng v cng ln ln in tr ca vt liu, vi s tng ca
h s 4/3 % trng lng Si. Silic cng c ch li lm gim t
gio ( tc l s thay i di ln t ha) v s d hng t tinh
th. Thm vo , vt liu c s dng di dng cn mng ,
dy in hnh 0.3 n 0.7 mm. Vic thm vo qu nhiu silic lm
cho vt liu cc k dn v kh sn xut, khi cho mt gii hn
thc t 4% trng lng vo s lng silic c thm vo. Gn y,
m65t k thut c pht trin to ra vic dt mng vi > 6%
trng lng Si, bng vic x l lng ng hi ha hc SiCl4 lm
giu cn dt mng vi Si sau khi to hnh cn dt mng. Cc thp
in in hnh nht s chagia 3 v 4 % trng lng Si.
79
82
84
Cc hp kim Nickel-St.
Cc hp kim ny , cn gi l permalloy, cc k tuyt vi, c
s dng trong mt khong rng ca cc thnh phn, t 30 n
80% trng lng Ni. Trn khong thnh phn ny, cc tnh
cht thay i v thnh phn ti u phi cla chn cho mt
ng dng ring bit. Cc hp kim hm lng Ni cao c t
thm cao, xung quang 50% trong lng Ni, c t ha bo
ha cao v hm lng Ni thp, c mt in tr sut cao.
C cc s phn loi c bit cc hp kim Ni-Fe c t gio
zero v d hng t zero, chng hn nh mumetal, c to ra
bng vic x l nhit k lng v cc cht ph thm Cu, Cr.
Cc hp kim ny c t thm cc cao, n 300000 v lc
khng t ni ti thp l 0.4 Am-1.
85
Cc fert mm.
Ti tn s cao, cc vt liu t mm kim loi hon ton khng th
c s dng do mt mt dng in xoy. V vy, cc fer mm, l
cc cht cch in gm, tr thnh cc vt liu tt nht. Cc vt liu
ny l ferit t vi cu trc tinh th lp phng v thnh phn tng
qut l MO.Fe2O3, y M l kim loi chuyn tipnh l nickel,
mangan hay km.
Fert MnZn, c tn thng mi l ferroxcube, c th s dng ti
cc tn s cho n 10 MHz, chng hn, trong cc b truyn v thu
tn hiu telephon v trong b chuyn mch ngun cng sut ( cng
c th tham kho converter DC-DC). i vi loi ng dng ny,
lc thc hin lm tng tn s l cho php s thu nh li.
Thm vo na l mt phn h fert mm, l cc fert vi sng,
chng hn granat st ytri. Cc fert ny c s dng trong khong
tn s t 100 MHz n 500 MHz, cho vic dn sng cho cc bc
x in t v trong cc thit b vi sng nh ci chuyn phas
( phase shifter).
86
Cc ng dng AC.
Cc ng dng AC lin quan n cc mch in v ch yu trong cc bin
th khi chuyn i th AC ny thnh mt th khc. S truyn cng sut c
hiu qu hn ti cc th cao, nhng nguy him hn v kh s dng nh
hn. V vy, cc bin th tng p ( step-up)c dng tng th cho s
truyn ti v cc bin th h p ( step-down) c s dng gim th
trc khi a vo nh.
Loi bin th nh nht l bin i DC-DC, cn c gi l ngun nui
thay i ( switch mode power supply). Nhng ci ny thng c gn ln
trn mt con chip c th t vo mt board mch. Chng ly th DC li
vo. Dao ng th thnh tn hiu AC, sau i qua mt cun dy qun
quanh mt li xuyn, mt cun pick-up s thu tn hiu t li v chnh sa (
nn) li thnh th li ra. S vng tng i trn cc cun s cp (input) v
cun th cp (output) xc nh s khc nhau v th gia li vo v li ra.
Cc vt liu t mm cng ng mt vai tr quan trng trong cc mot
in, chng tng cng trng c to ra bi cc vng qun mt.
Trong cc mt nam chm vnh cu, chng cng c dng che chn
t thng c to ra bi cc nam chm vnh cu.
87
Cc ng dng DC.
Mt trong nhng ng dng DC chnh l trong lnh vc che
chn t. Mt vt liu t c t thm cao c s dng
bao quang mt thit b cn phi c che chn, Hnh 12
minh ha mt v du n gin ca mt l chn t , mt
ng tup hay mt hnh cu bng vt liu c t thm cao
che chn t trng khi vo bn trong ng tup hay hnh
cu. Hiu qu ca vic che chn c th biu th qua h s
che chn,S, y S lin quan ti trng bn ngoi (Bo) v
trng bn trong (B1) bng phng trnh 9
B0
S
(9)
B1
i vi mt hnh cu, S cn phi c tnh theo phng
trnh (10), y r = t thm tng i, d = dy ca
vch v D = ng knh .
4 r d
S
(10)
3 D
88
93
T tr.
T tr (MR) l hiu ng m in tr ca mt vt liu t thay i
ph thuc vo hng tng i ca dng in v t ha. Trong
hu ht cc trng hp, in tr l cao nht khi dng in v t
ha l song song v thp nht khi chng vung gc. Mc t tr
ca mt vt liu thng c th hin theo s thay i phn trm
ca in tr t in tr cao nht n thp nht v thng c gi tr
c vi phn trm. ng dng chnh cho cc sensor MR l trong
cc u c ca cc a cng.
Mt hiu ng tng t c quan st trong cc lp t a lp ,
chng hn Fe/Cr, y cc lp st t xen k tng cp phn song
song vi nhau. Di nh hng ca t trng , s nh hng
tng i ca t ha ca cc lp s thay i v in tr s gim
xung n gi tr cc tiu khi cc phng ca t ha ca cc
lp song song. Hiu ng ny cho s xut hin ca s thay i in
tr 50-60%, v hiu ng c mang tn l t tr khng l (GMR).
94
Vt liu ghi t
S dng k tht t ghi ting ni con ngi ln u tin c k s
ngi an Mch, Poulsen, thc hin vo nm 1898. Vic ghi c
thc hin trn mt dy st t, nhng do thiu phn khuch i nn
cht lng ghi rt ti. Vo nm 1927, bng t c pht minh
mt cch ng thi M v c. Song cc bng h xyt cho vic
ghi audio khng c pht trin cho mi n nm 1947 bi
hng 3M.
a cng u tin, c k hiu l RAMAC, c gii thiu
bi IBM vo nm 1957, v c dung lng t tr 2000 bit in -2.
Dung lng tr tng ln mt cch nhanh chng v u n t
RAMAC v vo nm 2000 t xp x 1 Gbit in-2, tc l mt
s tng bng h s nhn 5 triu. S tng ny trong dung lng lu
tr c minh ha trong hnh 13., theo s gim trong din tch trn
a c i hi tr thng tin.
95
Hnh 14. Biu din hnh khi kch thc ca mt bit d liu trn mt a
cng. Kch thc c phng to ln 1000 ln.
96
Bng t.
Cc bng t c s dng mnh cho vic ghi cc tn hiu
audio v video, tuy nhin khng bit r l k thut ny s
c tip tc s dng bao nhiu lu na vi s xut hin tnh
ph bin ca digital versatile disk ( DVD).
Cc bng c th c lm vi c mi trng ht c dnh
ln mt plastic ln mng c bc bay kim loi (ME) ln
trn mt . Lp t trn bng ht ch c 40% vt liu t,
trong khi bng ME c 100% lp t. V vy, cc bng ME
cho ta ghi cht lng tt hn, tuy nhin chng tiu ph thi
gian nhiu hn to ra v t tin hn. Cc bng ht r hn
nhiu , v vy l s la chn cho phn ln cc bng t.
97
Material
Saturation Polarisation
(mT)
Intrinsic Coercivity
(kAm-1)
Particle Shape
-Fe2O3
440
30
0.5 x 0.1
Needle
Co modified -Fe2O3
460
60
0.5 x 0.1
Needle
CrO2
600
70
0.4 x 0.05
Needle
Fe
2100
125
0.15 x 0.05
Needle
BaO.6Fe2O3
460
200
0.15 x 0.05
Disc
99
101
Cc a t.
Vic ghi d liu ln trn mt a c u vit hin nhin so vi thi gian truy
nhp, bi v u c 5th sn sng di chuyn n ch tng ng trn a,
trong khi mt ci bng cn phi c cun li hoc cun tip v pha
trc ( advanced). C hai loi da: mm (floppy) v cng (hard). Cc
nguyn l ca vic sn xut v ghi trn cc da mm rt ging vi bng t
ht, tc l ging nh cc vt liu ht trn plastic.
Da cng c to ra trn mt rn, thng l nhm, dy c 2mm. Trn
c lng ng vi lp : mt lp di gip gn cht ( ~ 10 nm,
nickel phosphide); mt lp crom (5-10 nm) kim tra s nh hng v
kch thc ht ca lp t; lp t 9 50 nm PtCo vi cc ph gia khc nhau
Ta, P, Ni, Cr); mt lp ph trn bo v ( chng hn zirconia 10-20 nm) v
cht bi trn cui cng lm gim s c xt v s bo mn ca a
( chng hn mt n lp ca fluorocarbon mch di ( long chain)). Lp t
to ra mt cu trc t bo ca cc t bo t giu Co trong mt ma trn
khng t tnh. Cc t bo ny ging ht nh mi trng ghi t ht, nhng
trn phm vi nh hn nhiu.
102
Hnh 16. S
biu din cu to
ca mt a cng
103
Ghi v c cc d liu .
Vic ghi d liu c thc hin khi s dng mt u cm ng , nh c minh
ha trn hnh 17. Vic c d liu cng dng mt u cm ng hoc nh trong
mt a cng hin i , mt u t tr khng l (GMR) ( c minh ha trn
hnh 17).
104
105