Gljivicne bolesti pcelinjih drutava nisu donedavno predstavljale kod nas neki

problem. Medutim u novije vrijeme postaju sve cece i u svijetu su sve izraenija.
Tome je doprinijelo smanjenje otpornosti pcela i pcelinjeg legla usljed naruavanja
prirodne ravnotee, odnosno uticaja zagadenja okoline na prirodu a time i ivot
pcela. Uz to, stresne situacije izazvane zatvaranjem konice, selidbe, pregled,
dimljenje i manjak hrane ili vode dovode do brzog umnoavanja gljivica i izbijanja
znakova bolesti. Na sacu u konicama, narocito krajnjem su cesto prisutne razne
vrste gljivica koje pcelari uobicajno nazivaju bud. To u dobroj mjeri zavisi od
ventilacije u konici. Medutim, pored obicne budi, u konicama se mogu naci i dvije
vrste gljivicnih oboljenja koje ometaju razvoj pcelinjih drutava jer ugroavaju
razvojne stadijume pcela. U strucnoj literaturi su poznate pod imenom krecno i
kameno leglo.
KAMENO LEGLO
Uzronik bolesti
Kameno leglo na naim pcelinjacima se rijetko javlja, a
uzrokuje ga gljivica Aspergillus flavus a ponekad i
Aspergillus fumigatus. To je bolest legla i odraslih pcela, a
ponekad mogu prouzrokovati upalne promjene kod ljudi i
ivotinja. Od kamenog legla oboljevaju larve otvorenog i
zatvorenog legla. Prouzrokovac se moe nalaziti u konici kao
njen stalni stanovnik, a moe biti unijet u konicu putem
polena. Larve i pcele oboljevaju ako uzimaju hranu sa
sporama gljivica. Vlaga u konici pogoduje razvoju gljivica.
Kad larva ugine, pomlitavi i poprima uckasto-bijelu boju i postaje vrlo tvrda. Glavno
zaraavanje ide putem organa za varenje i celijama se brzo pune, tako da za par
dana cijela larva bude obuhvacena. Odrasle pcele se mogu na isti naci zaraavati, i
obicno poslije toga gubeci moc letenja mile po zemlji i uginu pri cemu im otvrdne
zadak i grudi. Takode se mumificiraju slicno krecnom leglu. O irenju ove bolesti se
malo zna. Neki smatraju da odrasle pcele ugibaju od toksina koje proizvode gljivice, i
da pcelari prenoseci ramove iz jedne u drugu konicu tako ire bolest.
Suzbijanje bolesti
Do sada nije proizveden neki preparat koji bi bio efikasan za
tretiranje pcelinjih drutava koja su napadnuta ovom
bolesti. U slucajevima veceg stepena zaraenosti pcelinjeg
drutva preporucljivo je spaliti okvire sa napadnutim leglom
i pcelama, a konice dezinfikovati. Ako je bolest u pocetnom
stadijumu pcele se mogu premjestiti u drugu konicu sa
zdravim sacem. Zbog mogucnosti zaraavanja disajnih organa covjeka neophodno je
prilikom rada zatititi disajne organe i oci. Med iz takvih drutava nije za ljudsku
upotrebu, jer ova gljivica moe klijati i u nosnim upljinama covjeka. Ako pcelar
posumlja da su mu drutva oboljela od kamenog legla potrebno je uzeti uzorke i dati
u nadlenu instituciju zbog laboratorijskog pregleda i dijagnosticiranja. Ukoliko
sumnja bude potvrdena najbolje je drutvo uguiti sumpornim dimom i uguene
pcele spaliti ili zakopati. Sace pretopiti i dezinfikovati.
KRENO LEGLO
Uzronik bolesti

Poznato je da krecno leglo uzrokuju dvije vrste gljivica

roda Ascosphaera A. apis i A. maior . Ove gljivice rastu u
obliku tankih niti, te stvaraju enske i muke micelije koje,
kad se spoje na krajevima daju rasplodna tijela, takozvane
ciste, ispunjene brojnim sporama. Ima ih vie vrsta i
ispoljavaju razlicitu agresivnost, tako da ulaze u zdravo
pcelinje drutvo razlicitim putevima. Micelije su dugi
koncasti organizmi, bijele boje, a tjelaca kojima se formiraju spore sivozelenkaste
boje. Iz tih razloga u konici ili ispred nje susrecemo mumificirane larve sivozelene i
bijele boje. Kada gljivice dodu u kontakt sa larvom udu u njeno tkivo i brzo se
razmnoavaju postepeno je obavijajuci tankim bijelim nitima. Uginula larva je u
pocetku bjelkasta i mekana a na kraju se stvrdne i dobije boju i konzistenciju krede
ili slicne mase. Po tome je i ime bolesti. Kad na povrini larve gljivica pocne stvarati
rasplodna tijela uginula larva poprima sivocrnu boju. Poklopci koji zatvaraju celije s
uginulim larvama neznatno mjenjaju izgled. Medutim, mumije krecnog legla se mogu
naci i u otklopljenim celijama, ali ih pcele kad otkriju izbacuju iz celije i ciste konice.
Ako uzmemo ram sa zatvorenim celijama i malo tresnemo cuje se zveketanje
propalih isuenih larvi koje udaraju u zidove celija. Bolest se u vecini slucajeva javlja
u proljece, a pcelar primjecuje ispred leta konice izbacene mumificirane larve.
Najceci su izvori zaraze propale pcelinje larve na cijoj su se povrini razvile spore
uzrocnika bolesti. S obzirom da pcele cistacice nastoje konicu ocistiti od propalih
larvi tom prilikom spore mogu ostati na sacu ili na djelu konice pa cak i poslije 15
godina kao i na opremi. Isto tako spore moe vjetar raznositi po okolini pcelinjaka i
na taj nacin mogu doci u pelud, nektar i vodu. To isto moe ciniti i pcelar sa svojim
priborom, zamjenom saca, pojacavanjem ili pripremanjem pcelinjih drutava i
ostalim radovima. Svakako da unutar konice uzrocnika bolesti prenose odrasle
pcele. Prema tome, uzrocnik bolesti se nalazi svuda gdje ima pcela.
Do irenja krecnog legla moe doci i nalijetanjem pcela, preko matice, a postoje
pretpostavke da u intenzitetu krecnog legla i nasljedni faktor moe igrati ulogu.
Krecno leglo moe doci u zajednici sa drugim oboljenjima kao npr. americka i
evropska trule, nozemoza, mjeinasto leglo i varoza.
Suzbijanje bolesti
Krecno leglo je veoma uporna bolest i treba dosta strpljenja i upornosti u njenom
suzbijanju. Najsigurniji nacin je primjena biolokih mjera, dranjem jakih drutava,
suavanjem plodita u rano proljece za vrijeme hladnih dana da pcele guce
pokrivaju leglo, utopljavanjem konica, prihranjivanjem pcela, izmjenom matica. Ako
su drutva vie napadnuta preporucljivo je ramove sa zaraenim sacem izvaditi i
spaliti, a umjesto njih staviti zdrave, a moe se izvriti i prihranjivanje sa 1 litrom
ecernog sirupa uz dodatak 1 g. askorbinske kiseline (vitamin C) i 1 g. konzervansa
uz dodatak nistatina prema uputstvu proizvodaca. Prihranjivanje ecernim sirupom
ima podsticajni karakter za cicenje oboljelih larvi, vitamin C povecava otpornost,
dok konzervans slui za suzbijanje irenja gljivica, a nistatin kao lijek. Za suzbijanje
bolesti i preventiva ce imati veliki uticaj. Zbog toga je prioritetno stvarati uslove u
kojima ne moe doci do razmnoavanja gljivica, odnosno gljivicnih infekcija kod
pcelinjeg legla, odraslih pcela, pa i polena kao pcelinjeg proizvoda. Radi toga
neophodno je: Pcelinjak smjestiti na suhom i suncanom mjestu, gdje ne lei hladan i
vlaan vazduh. U konicama u kojima se tokom godine javlja krecno leglo treba sve
sace zamjeniti novim a konicu dobro dezinfikovati prije upotrebe. Zemljite ispred
konice u irini 1 metar treba prekopati i dezinfikovati hlornim krecom ili 4%
rastvorom sporotola 100.