The Journal of Academic Social Science Studies

International Journal of Social Science

Volume 6 Issue 1, p. 1407-1422, January 2013

EYTANLA LGL BAZI YETLERN SEMANTK TAHLL,

AIMIZIN ALKOL VE TRAFK PROBLEMLERNE
YANSIMALARI
SEMANTIC ANALIZING SOME VERSES OF THE CORAN ABOUT
SATAN AND THEIR PROJECTS TO ALCOHOL AND EXCESSIVE SPEED
PROBLEMS IN THE AGE

Yrd. Do. Dr. Bill TEMZ

GAN Fen Edebiyat Fakltesi Dou Dilleri ve Edebiyat Blm retim yesi.

Abstract
The Gracious Qoran emphasizes frequently that the Satan whom was
created to balance the wisdom power, and never abandons his behind space as
if walking in humans veins. Satan is the clearest and -in the same time-the sliest
enemy for him.
Satan (who named Iblees in the orijin) is created as a virtual effect
opposite to ore of mind which will be real effective with support on the
religion. Satans created also to balance the mind. Satan has rejected to kowtow
for Prophet Adam (p.b.u.h) because of was created from the fire and fended off
by Allah. And this time, by the cause of its hoplessness, become the most
harmfull enemy to Him and his generations.

eytanla lgili Baz yetlerin Semantik Tahlli, amzn Alkol

ve Trafik Problemlerine Yansmalar
Allah has gave human freely to decide or invite what they do. So He
exams them how they act by the deceptions or tricks of Satan. Then Allah has
created the devil for instilling in people a passion that will be breaked and
become usefull by the Coranic Religion.
One of the adjectives of the Devil is maarid or mareed that means to be
out of control and never abstain from any crafty motivation. The Devil
misguides and drugs the human being to a worst traffic accident those dont
know him as the important and the biggest enemy. And another adjective
mirreed as a co-origin word, means a blind drunken. If we mention that the
Devil attempts the alcoholic drinks to its all phases, can easily say that Satan
incites the alcoholic drivers through to road accidents as does as in excessive
speed pasion.
If someone doesnt want to fall the trap of the Devil, he must be resolute
against to Satanic motives and to take shelter in God. Because the Devil isnt
effectual on those dont mention the Satanic tricks. Than to prevent the traffic
accidents the most effective and unique precaution is the education. Therefore if
the congenital roots of education dont be nourished by the blieves, itll become
stumpy.

Key Words: Satan, misguiding, alcohol, traffic, excessive speed and

frustration.

z
Kuran- Kerm, akl cevherine kar ve onu dengelemek iin yaratlm
olan eytann, insann kan damarlarnda dolarcasna peini brakmadn ve
onun hem apak hem de en sinsi dman olduunu srarla vurgular.
eytan (ilk ismiyle bls) din desteiyle gerek anlamda faal olabilecek
akl cevherine kar ve onu dengelemek iin yaratlm, sanal saylabilen bir
kuvvettir. Ateten yaratlm olmas bahanesiyle gururlanp Hz. dem (a.s)e
secdeye etmediinden lh huzurdan kovulmu, bu defa da dt mitsizliin iddetiyle Hz. deme ve nesline en hilekr dman kesilmitir.
Allah (c.c), insanlara yapacaklar fiilleri kendi hr iradeleriyle tercih
etme hakkn vermi olup, aslnda onlar eytanlarn vesvese ve aldatmalaryla
denemektedir. O halde Yce Allah eytan, din ile frenlenerek faydal hale
getirilebilecek bir ihtiras insana alasn diye yaratm olmaldr.
eytann vasflarndan mrid veya merd, onun kontrolden kp bir
ktle kilitlendiini ve onu dman bilmeyen insanlar da hataya drp
kazalara ynlendirdiini anlatr. Ayn kkten mirrd kelimesi de fec ekilde
alkoll demektir. retilmesinden iilmesine kadar alkoln her safhasna katks
olan eytan, ar hz tutkusunda olduu gibi, alkoll ara kullanmada da insan
en sivri drtlerle etkileyip trafik kazalarna srkler.

1408

1409
Bill TEMZ
eytann tuzaklarna dmemek iin salam bir irdeyle Yce Allha
snmak gerekir; Onun ihlsl kullarn eytann hibir drts etkileyemez.
Buna gre trafik kazalarn nlemenin en etkin yolu olan eitim, insann ftratna yerleik inan kkleriyle desteklenmeli ki, gdk kalmasn.

Anahtar Kelimeler: eytan, saptrma, alkol, trafik, ar hz ve hsran

Giri: eytan Kimdir ve nsana Kar Konumu Nedir?

eytan, bedenleri ate, hava ve ryiha gibi ltif maddelerden yaratlan, insann
be duyusunun alglayamad, akl ve irde sahibi ve ayn zamanda enerjik u
snf varlktan biridir:
a) Tamamen iyilik ve hayra ynelik melekler,
b) Hem iyilie hem de ktle meyilli cinler,
c) Cin taifesinden olup sadece ktle can atarak alan eytanlar 1.
Allah Telnn Hz. dem (a.s.) ve neslini farkl bir konumda yaratacan
meleklere sylemi ve yaratma sebebini nce Kendi ilminde sakl tutmu, daha sonra
da bu sebebin insann retilebilir ve kendi iradesiyle ykselebilir konumu olduunu
ifade buyurmutur2. Hemen ardndan da yaratt tm varlklarn ona secde
etmelerini emretmi, sadece eytanlarn atas bls bu emre uymamtr. Bu
itaatsizliine neden olarak da Hz. demi topraktan, kendisini ise ateten yarattn
ileri srmtr.3 eytanlarn, melekler arasnda zikredilen bls neslinden, onun da bir
baka yette cin trnden olduunun belirtilmektedir4.
Dier taraftan, ktl veya iyilii tercih edip o ynde mcdele verecek tek
varlk insandr. Yine eytana kar zafer kazanma veya hezimete urama sonular da
sadece insan iin sz konusudur5. O halde eytanlardan lhi emre isyan bayran
eken bls, akl cevherine kar ve onu dengelemek iin yaratlm vehm bir kuvvet
olarak alglanabilir6. Ateten yaratlm olmas bahanesiyle gurura kaplp dem
1

er-Rb Hseyin b. Muhammed el- SFEHN (.502/565), el-Mfredt f arbi'l-Kur'n, Ner.:

Muhammed Ahmed HALEFULAH, Msr 1970, Cin madd.; Ali Osman ATE, Kuran ve Hadislere
Gre Cinler-By, II. Basm, stanbul 1995, 18.
2
el-Bakara, 2/30-33.
3
el-Arf, 7/11
4
el-Bakara, 2/34 ve el-Kehf, 18/50.
5
Fazlur-RAHMN (.1998), Ana Konularyla Kuran, ev.: Alpaslan AIKGEN Ankara 1987, 252,
254.
6
Eb Abdillh Muhammed b. Omer Fahruddn er-RZ (.606/1209), Meftihu'l-ayb Tahran-(Msr1937 basksndan), XXVI, 229; Sleyman ATE, Yce Kurann ada Tefsiri, stanbul 1988, VII,
494.

eytanla lgili Baz yetlerin Semantik Tahlli, amzn Alkol

ve Trafik Problemlerine Yansmalar

1410

(a.s)e secde etmedii iin lh huzurdan kovulmu, bu defa da dt mitsizliin

iddetiyle Hz. deme ve nesline en hilekr dman kesilmitir7. Dolaysyla eytann,
8
aldatc zellie sahip gurur duygusu ile ayn kkten gelen arr:
sfat ismi ,
insana gururunu korumak bahanesiyle tatl diller, gler yzler ve ok cazip tekliflerle
yaklap, usulca insann iine akan en byk aldatc anlamndadr.
Kurn- Kerme Gre eytann Yaratl Nedeni:
Kurna gre Allah (c.c), insanlara yapacaklar fiilleri kendi hr irdeleriyle
tercih etme hakkn vermi olup, onlar eytanlarn vesvese ve aldatmalaryla denemektedir9. Yani eytann insan ayartabilme grevi, insann serbest irdeyle yaratld ve denemeye tabi tutulduu sistemin bir parasdr. Yoksa belirli ileri yapmaya
mecbur bir varln, daha baka ileri de yapabilecek mi! diye bir denemeye tabi
tutulmasnn bir anlam olmazd. O halde Yce Allah eytan, din ile frenlenerek
faydal hale getirilebilecek bir ihtiras insana alasn diye yaratm olmaldr 10.

eytanlar her birinizin iinde, kann dolat gibi dolar:

buyuran Hz. Peygambere sahbler, Senin iinde de mi? diye sorduklarnda,

Evet benim iimde de; ancak bendekine kar Allah bana yardm etti de, zararndan
uzak kalabiliyorum. cevabn vermitir11. Bu tr nakiller yoruma tabi tutulmadan,
yani zahir mnasyla benimsendii takdirde, cinler gibi eytanlarn da insan
etkileyebildii kabul edilmi olur. demolu kendi irdesini nasl kullanaca
konusunda imtihan edilmek zere yaratld iin, blse ve neslinden gelen
eytanlara belirli bir sre iin bu izin verilmiti12. Artk Hz. dem ve ei Hz.
Havvdan balayarak13 yeryzn ssl ve ilh yasaklar inemeyi zevkli
gstererek her insan kandrp azdrmaya alacaktr ve sadece Allhn ihlasl has
kullar bu bozucu abalardan etkilenmeyebilecektir14.
nsan artk kendine dost melike ile dman kesilen eytandan oluan iki
etken arasndadr. Bir tarafnda meleklerden gelen iyi dnce ve ilhamlar, dier
yannda eytandan kaynaklanan kt telkinler ve vesveseler.. Hads-i erflerde,
demoluna melein de bir dokunuu vardr eytann da..15; Her insann
7

Bkz. el-Hcr, 15/32-40.

Bkz. Lukmn, 31/33.
9
el-Bakara, 2/155; l Imrn, 3/86; el-Mide, 5/48; el-Enm, 6/165; Hd, 11/7; Muhammed, 47/4, 31;
el-Mlk, 67/2; ed-Dehr, 76/2; Kr. el-Bakara, 2/124; el-Mide, 5/94; en-Neml, 27/40 vb.
10
S. ATE, a.g.e, III, 324; V, 69.
11
el-mm Ahmed b. HANBEL (.241/855), el-Msned, Messeset Kurtuba, I-VI, Khire, Bty.,
III,309; Eb Abdillah Muhammed b. sml el-BUHR el-Cuf (.256/ 870), el-Cmius-sahh elMuhtasar, Tahk.: Mustaf Dibl-bu, Drubni Kesr, III. Basm, I-VI, Beyrut 1987, II, 717; III, 1195;
V, 2296; VI, 2623. Eb s Muhammed b. s et-TRMZ es-Slem (.279/892), el-Cmius-sahh
Snent-Tirmiz, Tahk.: Ahmed Muhammed kir ve dierleri, Dru ihyit-trsil-Arab, I-V,
Beyrut, bty., III, 475. Ahmed Sim KILAVUZ, TDV. slm Ans., Cin maddesi, VIII, 7.
12
Sd, 38/84-85.
13
Bkz. el-Bakara, 2/36; Th, 20/20.
14
el-Hcr, 15/39-42.
15
et-TRMZ, a.g.e.., K. et-Tefsr, Sre 2 ; S. ATE, a.g.e, X, 110.
8

1411
Bill TEMZ

meleklerden ve cinlerden/ eytanlardan mutlaka bir yolda vardr. Meleklerden olan

onu hayra ynlendirirken, eytanlardan olan ona erri emir ve tevik eder16
buyrulur. Demek ki, bunlarn her ikisi de insan psikolojisine hitap eden lh
kanunlardr.
Allhn her Peygambere insan ve cin eytanlarndan dmanlar var etmesi17,
Onun sosyolojik yasasna iarettir. Her iyinin karsnda bir ktnn bulunmas
dnyada mcadele ve yarma ruhunu dourur; bylece toplumun dinamizmi
salanr. Bu mcadele hikmeti olmasayd Allhn, belki de Peygamberleri gnderip
semv Kitaplar indirmesine gerek kalmayacakt. Nitekim bu mcadele bilim ve
tekniin ilerlemesine ve dnyann onarmna sebep olacak, baz toplumlar dierlerine
galip gelecek ve sonuta gl olan hak ortaya kacaktr18. te bu maksatla Allah
eytanlar serbest brakyor, dilemesi ve takdiri gerei, dostlar zorluklara tahammle
alsnlar diye eytanlara izin veriyor. Bu demektir ki eytanlar Allhn has kullarna,
yine Onun takdri dnda bir ktlk yapamyorlar19.
Kurn- Kerme gre melekler Yce Allh tesbih ve takds grevini yerine
getirdikleri halde, onlardan farkl bir konumda yaratlan Hz. dem, her eyin
isimlerini tamamyla Allhn retmesiyle tek tek sayarak bilgi edinme yeteneini
sergileyince20 Allah Tel meleklere, deme hrmeten secde etmelerini emretti.
Btn melekler bu emre uyarak demin stnln kabullenip secde ettiler;
sadece cinlerden biri olan bls, ondan daha stn yaratld iddia ederek, secdeye
yanamad21. Rabbinin secde etmesi emrini tanmad ve Onun huzurundan
kovuldu22. Sonra da bls, adnn mitsizlik anlamna uygun olarak Allhn
rahmetinden midini kesti ve sanki kendine cehenneme bir yolda ararcasna, Yce
Allahtan kullarn kandrp azdrmak iin izin istedi23, bylece eytanlarn ilki ya da
atas oldu24. Yani eytanlar insanlar aldatma entrikalarna bls ile balam oldular25.
eytann asl grevi insann, Rab Tel tarafndan snanmasnda onu artc
rol stlenmektir. Bu nedenle Allah Tel, eytann verdii vesveseleri, kalpleri
16

MSLM b. el-Haccc, Ebl-Huseyn el-Kueyr en-Nsbr (.261/874), Sahhu Mslim, Tahk.:

Muhammed Fud ABDULBK, Dru ihyit-trsil-Arab, I-V, Beyrut Bty., I, 363; IV, 2167; A.
Osman ATE, a.g.e., 46.
17
Bkz. el-En'm, 6/112-113.
18
S. ATE, a.g.e., III, 223-224.
19
Bkz. Seyyid KUTUB (.1386/1966), F Zlli'l-Kur'n, IV. Bask, Beyrut- bty., VIII, 18.
20
Bkz. el-Bakara, 2/32-33.
21
Bkz. el-Bakara, 2/34; el-Arf, 7/11; el-Kehf, 18/59; Sd, 38/71-74. Ayrca Mslman her sreyi
okumaya ve dier ilerine balarken ektii her besmeleyle eytan- racm yani kovulmu eytandan
Allha snr.
22
Sd, 38/75-78; Kr. el-Kehf, 18/50-51.
23
Sd, 38/79-83.
24
Bkz. el-Kehf, 18/50.
25
Fazlur-RAHMN, a.g.e., 70.

eytanla lgili Baz yetlerin Semantik Tahlli, amzn Alkol

ve Trafik Problemlerine Yansmalar

1412

mnev hastalk nedeniyle kaskat olan kimseleri snamak iin bir vesle klar. Hz.
demden sonraki hemen her resl veya nebnin de, arzularna vesvese kartrarak
tebli grevlerine engel olmaya alt26; nk onlar da ayn ilh snava muhatap
idiler. Ama Allhn zel inayetiyle baarl olamamtr.
Allah Tel u yette eytana, kullarn nasl kandracan sanki tlyor.
Ama aslnda insanlar eytann yaklam tarzlarn ihbar ederek, ondan kurtulu
reetesini vermektedir: Sesin ile, gcnn yettiini yerinden oynat, yaya ve
atllarnla onlara kar haykrarak yr. Mallarna ve ocuklarna ortak ol, onlara
vaatlerde bulun. Ama eytan sadece onlar aldatmak iin vaatte bulunur. Dorusu
Benim manl kullarm zerinde senin bir hkimiyetin olamaz. Rabbin vekil olarak
yeter27.
ns olduu kadar cin eytanlarn da Peygamberlere bile musallat edildiine28,
Hz. Ysuf ile kardelerinin arasn bozmalar29, sabr timsli Hz. Eyyba yorgunluk
verip eziyet ederek Yce Rabbine yalvarmaya mecbur etmeleri30, Hz. Msnn kavga
eden iki kiiyi aralamak iin birine bir yumruk vurmasyla, cinlerin onu katil
durumuna drmeleri31 rnek verilebilir.
eytann ii-gc tuzak kurup, desse ve hle yapmak, vesvese vermek,
yaldzl ve kof szlerle32 cimrilii ve hayaszl33 ho gstererek34 insanlar yoldan
evirip35 sinsice aldatmak36 ve sonra da aradan syrlver-mektir37. Bu bakmdan Yce
Yaratc pek ok yette eytann insan iin apak bir dman olduunu belirterek38
kulunun ona uymamasn ve ayan denk alp gfil avlanmamasn tler. Bir rnek
vermek gerekirse, olup bitince der ki: Dorusu Allah size gerei sz vermiti.
Ben de size sz verdimse de, sonradan caydm. Aslnda sizi zorlayacak bir nfzum
yoktu; ardm, siz de geldiniz. O halde beni deil, kendinizi knayn. Artk ne ben
sizi kurtarabilirim, ne de siz beni. Zaten beni Allha ortak komanz daha nce de
kabul etmemitim. Dorusu hata edenlere elemli bir azap var! der39.
Bu son yette eytann almet-i farkas, muhatabna sinsice sokulup kafasn
26

Bkz. el-Hacc, 22/52-53.

el-sr, 17/64-65.
28
Bkz. el-Enm, 6/112.
29
Bkz. Ysuf, 12/100.
30
Bkz. Sd, 38/41.
31
Bkz. el-Kasas, 28/ 15. nk Hz. Msya ilim ve hikmet verilmiti ve sriloullarnda bir kimsenin
kendisine emir veya hikmet verilmeden- bir bakasn ldrmesi yasakt. Bkz. Crullah Mahmud b.
mer ez-ZEMAHER (.538/1143), el-Kef an Hakik avmidt- Tenzl ve uyni'l-ekvl fi'
vchi't-te'vl, Drul-fikr, Beyrut, Bty., III, 169.
32
Bkz. el-Enm, 6/112.
33
Bkz. el-Bakara, 2/268, 275.
34
Bkz. en-Nis, 2/120.
35
Bkz. ez-Zuhruf, 43/62.
36
Bkz. Ftr, 35/5-6.
37
Bkz. el-Enfl, 8/48.
38
Bkz. el-Bakara, 2/168; el-Enm, 6/142; el-Arf, 7/175; Ysuf, 12/5; Ysn, 36/60.
39
brhm, 14/22; Kr. el-Furkn, 25/27-29, el-Har, 59/15-17.
27

1413
Bill TEMZ

kartrmakla iine el atarak, bekledii kt sonucu alnca sessizce gzden

kaybolduu vurgulanmaktadr. yleyse trafik kazalarnn balca nedenlerinden alkol
ve ar hz konularna eytan drtlerinin etkileri asndan da bakmakta fayda
vardr. Bu balamda eytanncaydrlamaz anlamnda mrid veya merd:
/
nitelii, onun ktle meylettirme zelliini ifde etmektedir.
eytann nsan Trafik Canavar Yapma Drtleri:
eytanlar insanlar, yakaladklar her frsatta tuzaa drdkleri gibi, onlar
birer trafik canavar yapmak iin de u iki drty n plana karmaktadrlar:
a) Alkoll olduuna aldrmadan ara kullandrma,
b) Bir ey olmaz zannyla ve zevk iin ar hz yaptrma.

a) Alkol Ara Kullandrma Drts

eytan alkol almay insanlara her zaman cazip gsterir. Dier taraftan trafik
kazalarnn en bata gelen sebeplerinden biri de baz kimselerin alkoll iken, Bana
hi bir ey olmaz; ak gibiyim! gibi dncesizlikleridir. Bu da eytann etkili
olduu bir irade kullanm kavadr.
Alkoll ikinin zararlar ve slma gre haram olduu bu makalenin konusu
deildir. Ancak inanlarn kuvvetli ve aksiyoner olduu asr- sadetten u bilgi
burada aktarlmaldr:
Tif Seferi hazrlklar srerken Sakf Kablesinden bir grup, eli sfatyla
Reslullha gelerek, slmn baz prensiplerinin kendilerine daha yumuak veya
toleransl uygulanmasn salamak amacyla birtakm sorular sorarlar. lkin zinay,
ardndan fizi sorarlar. lgili yetlerle40 bunlarn haram olduu ve kesin uzak
durulmas gerektii bildirilir. Sonra da, Peki araba ne diyeceksin; kendi
topramzn meyve suyudur hani?!... diye sorduklarnda buna da: Ey iman edenler! arap, kumar, dikili talar (putlar), fal ve ans oklar eytann ii birer pisliktir:
; bunlardan uzak durun ki beldan kurtulasnz41

yetiyle kendilerine cevap verilir. Bunun zerine o srada oturmakta olan grubun hep
birden ayaa frlayp itiraz etmeleri42 ne derece alkol bamls olduklarn gsterir.

40

el-sr, 17/32, meli: Zinaya yaklamayn; nk bir hayszlk ve ok kt bir yoldur. Ve elBakara, 2/278, meli: Ey iman edenler! Allahtan korkun; eer gerekten inanyorsanz mevcut faiz
alacaklarnzdan vazgein.
41
el-Mide, 5/90.
42
Eb Abdirrahmn Ahmed b. uayb en-NESE (.303/915), el-Mcteb mines-Snen, Tahk.
Abdlfetth Eb udde, Mektebetl-matbtil-slmiyye, III. Basm, I-VIII, Halep 1986, 8, 315; Eb
Abdillah Muhammed b. Ebbekr Eyyb ez-ZER (.751/1350, Zdl-med f hedyi hayril-ibd,

eytanla lgili Baz yetlerin Semantik Tahlli, amzn Alkol

ve Trafik Problemlerine Yansmalar

1414

Buna ramen sonunda, vakitli vakitsiz her trl erre, belya veya felkete yol aan,
ksacas btn ktlklerin ana etkeni olan ikinin43 de haramln tam bir teslimiyetle kabul edip ondan uzaklaabilmilerdir.
u yet melinde ise eytann aldatt alkoll bir srcnn hali, sanki bire
bir tasvir edilmektedir: Rahmn anmaktan yz evirene ( ) bir eytan musallat
ederiz; artk onun yakn arkada odur. Dorusu onlar insanlar yoldan karrlar ama
bu insanlar, doru yolda olanlarn kendileri olduunu sanrlar44. Bu yetteki (

) fiili, tavuk karas denilen bir eit krle yakalanmay, ya da grmezlikten

gelmeyi ifde eder. Yani, Allh anmann hak olduunu bilir ama bilmez grnr ve
aptalm gibi davranr demektir45. Kirli cisimlere sineklerin mesi, kokumu
yerlere haertn yerlemesi gibi, Allh anmaya yanamayan insann ruhuna vesvese
ve kt dnceler yerleir.
Dier ynden eytann, yukarda s geen bu itirafnda Allah size inkrcl
takdir etmi ve sizi buna mecbur klmsa ben ne yapabilirdim?! yerine, Kendinizi
knayn, nk Allhn size vermi olduu hidyetten dnverdiniz demesi, kulun
eytan karsnda irdesini serbeste kullanabileceini gsterir46.

b) Ar Hz Yaptrma Drts
Makalemizin esas konusu olan ve eytann btn uyarlara duyarsz ve
kaytsz kalarak bir hedefe doludizgin kilitlenmesini ifde eden yetler melen
unlardr: nsanlar arasnda, bilgisizce Allah hakknda tartmaya giren ve her inat

eytana uyan (
) bir takm kimseler vardr. (Byle bir kimsenin) zerine,
Kim ona yaknlk duyar ve dost edinirse onu saptrp alevli ate azbna gtrecei
yazlmtr 47.
eytann Mrid / Merd Sfatnn Semantik Aklamas :
kk harflerinden gelen sz konusu sfat, birinci ve drdnc baptan
olmak zere iki trl kullanlr:



fiili, kesmek ve birisinin rz ve
nmusunu ayaklar altna alp inemek demektir. Ayrca, bir ii devaml ilemek
sretiyle alkanlk kazanmak, ksacas o fiile dadanmak demektir. Bir ocuun
annesinin memesini emerek ve stn azaltarak yumuatmas, ayrca ekmei suya
a) Birinci bptan

Tahk.: uayb el-ARNT-Abdlkadir el-ARNT, Messesetr-risle, I-V, Beyrt 1986, XIV.

Basm, II, 521.
43
MSLM b. el-Haccc, a.g.e., I, 145.
44
ez-Zuhruf, 43/36-37.
45
ez-ZEMAHER, a.g.e., III, 488.
46
Fahruddn er-RZ, a.g.e., XIX, 111, 114.
47
el-Hacc, 22/3-4. Bu kimseler herhangi bir ipucu, bilgi vb. ellerine tutamak olacak bir ey aramakszn
Allah hakknda tartmaya giriir ve Onun kudretini snrlamak isterler.

1415
Bill TEMZ

batrp yumuatmak anlamlar da vardr48.

Yine fiili, haddini aarak taknlk gstererek, bir eye inadna devam
etmek veya .. fiili, bozuk plak gibi, bir sz bktrncaya kadar srarla tekrarlayp durmak anlamndadr. Bundan tretilen sfat, niteledii adamn, cin
veya eytanlarn gem almaz, sz dinlemez serkelik niteliini vurgular49. Nitekim
Allah Tel melen, evrenizdeki bedev Araplardan ve Medne halkndan baz
mnfklar var ki, ikiyzll inadna srdrmekte sanki kaarlanm olurlar (
) .. Sen onlar bilmezsin, Biz biliriz. Onlara iki kez azap edeceiz, sonra da

byk bir azba itilecekler50 buyurur. Bu kimseler her trl hayra inadna uzak
durmaktan bir trl kendilerini alamamladr.

: Allha isyan ederek Onun emir ya da yasaklarna kar kmakta
inatlaan eytana dendii gibi51 cin veya insan tr eytanlardan olan hatta dier
btn hayvanlar arasnda da bulunabilen, kural tanmaz, irret mi irret ve son derece
srnak kimse veya ey demektir52.
Bu balamda Trkede, bir canavarn avna dilerini geirerek avn pes ettirip
ldrnceye kadar enesini hrsla ve smsk tutmas anlamnda di geirmek ve
yrtc bir hayvann st brakp etle beslenmeye balayarak srarla av aramas anlamnda diine kan demek deyimlerinin yan sra, Arap Dilindeki u kullanmlar da
konuyu daha net ortaya koyar:
da eytann bir ismidir ki,
, yerden srekli toz kaldrp sonra
da her yne yayarak ge ykselen kasrgann lakabdr. nsanlarn yzn
buruturduu ve zor katlanld, bir an nce dinmesi arzu edildii iin olmal ki,
eytanla bir ilgisi kurularak byle bir kasrgaya, inat eytan: da denir53..


: Adam sert davranarak hayvan hzl hzl srd.

.
: Kayk kay gnder adl srkla kydan te kakt.
demektir.
Ayrca : Yksek bina anlamnda ve Yemmede rz adyla bilinen
48

MTERCM SIM Efendi, Ebu'l-Keml Ahmed (.1236/1820). el-Okynsu'l-Bast f Tercemeti'lKmsi'l-Muht, Cemal Efendi Mat., I-IV, stanbul 1305, madd II, 22.
49
BN MANZR, a.g.e, III, 400.
50
et-Tevbe, 9/101.
51
Eb Cafer, Muhammed b. Cerr b. Yezd b. Hlid et-TABER (.310/922), Cmiul-beyan an
tevili yil-Kurn, I-XII, Byy. Bty., IV, 278.
52
Muhammed Abdurraf el-MNV (.1031/1619), et-Tevfq al mhimmtit-terf, Tahk.:
Muhammed Rdvn ed-Dye, Drul-fikr, Dimek 1410h, I, 651.
53
el-FRZBD, Mecdddn, Muhammed b. Yakb, (.817/1414), el-Kmsu'l-Muht ve'lKbsu'l-Vast, Beyrut, Bty., I, 935.

eytanla lgili Baz yetlerin Semantik Tahlli, amzn Alkol

ve Trafik Problemlerine Yansmalar

1416

dan sivri burun gibi km bir ok siyah kayalklarnn da addr. Yine, Dmetlcendelde Mrid ve Tim ilesindeki Eblak adl kalelerin ikisi de yaln ve salamd.
Hre Melikesi Zb ok defa bu kaleleri feth ve zapt etmek iin didinip ok aba sarf
etmise de, fethetmeyi baaramamt. Buna bir bir bahane bulmak amacyla, Mrid
iyice sarplat, el-Eblak da glendike glendi: . diyerek mitsizlii
ile ba baa kalm; bu Arapa sz de elde edilemeyen eyleri anlatan bir deyim hline
gelmitir54.

ya da mzdeki yaygn sylenen adyla

, bn mer blgesinde
evleri yaln kayalklara yaplm olan55 Mardin ehri ve kazas merlinin isimlerinin
nereden geldiini anlatr.
Netice itibariyle,


kknden kullanldnda


masdarlar, bir kimseyi veya eyi drtmek, azgnlk ve tuyanda ileri gitmek, hatta
byle nitelenen grubu bile geride brakp u noktaya tek bana varmak anlamndadr.
b)
eklindeki masdarlar dz,
kknden kullanldnda ise
przsz ve parlak olmak anlamndadr.
: Binann d cephelerini svayp
dzlemek, Hz. Sleymnn kraliyet sarayn anlatan : ifdesinde bu sfat
dz, svanm ve cillanm eik anlamndan baka, semaya doru ykseltilmi
gkdelen bina anlamnda da kullanlm olabilir56.

: Daln yapraklarn syrmak; yapraksz dal ve
dalsz-budaksz aa demektir. ( )
: stnde ot bitmeyen ve o nedenle hi
hoa gitmeyen orak arazi veya kumluk.
: Henz sakal kmam, sadece
by terlemeye balam delikanl demektir.
: Bir kimsenin sakalnn uzun sre
kmamakta direndikten sonra ktn anlatr.

Yine bir eyde temerrd etmek, ktlk yapmak iin inatlamak (eanlamls
teannd) ve temle uymamak demektir. Nitekim zamannda hatta belirli bir sre
getikten sonra da denmeyen borlara temerrd yani dememekte direnme fizi
yklenir.
Ayn kelime felketleri ifde iin de kullanlr; mesel normal snrlarn aan
su takn iin, Bu sel rndan kt: . denir57.

54

Eb Abdillah Ykut b. Abdillh el-HAMEV (.636/1230), Muceml-bldn, Drul-fikr, I-V,

Beyrut bty., V, 38.
55
BN MANZR, Ebu'l-fazl Cemluddn b. Mkerrem (.711/1311), Lisnu'l-Arabi'l-Muht, Tahk.:
Ysuf HAYYAT-Nedm MERAL, Beyrt, Bty.; el-Kms, Cemal Efendi Matbaas, II, 23;
56
Bkz. en-Neml, 27/44. Meli : O (Yemen Melikesi Belksa), Kke gir! dendi. Melike kapnn
giriini grnce derin bir su sand ve eteini yukar ekti. Sleyman, Bu, camdan yaplm ve
cillanm bir eiktir deyince Melike, Rabbim! Ben gerekten kendime yazk etmiim. Sleymanla
beraber lemlerin Rabbi Allha teslim oldum dedi.
57
el-HALL b. Ahmed, a.g.e., VIII, 37; bn MANZR, a.g.e,, III, 400; el-Kms, Cemal Efendi
Matbaas, II, 23.

1417
Bill TEMZ

Yine ayn kkten treyen zilzurna sarho:

sfat, fec ekilde alkoll
demek olan ya da ile eanlamldr58 ki sarhotan iyi ve mantkl bir
davrann kmayacan anlatmas asndan dikkat ekicidir.
Bir hads-i erfte, Cennet ehli oraya ibe ve sulara bulamadan:
girecekler59 anlamnda kullanldna gre fiili, sulamalardan aklanp kmak
anlamnda olduu gibi, zt olarak iyilik ve itatten syrlp uzaklamak anlamna da
gelmektedir.
Demek ki, kknn bir mnas da kaypaklk etmek ve her trl hayrdan soyutlanmaktr. Sval bina ( ) ve yapraklar etrafa salan aa ( )
deyimleri bu anlamdan kaynaklanr. eytann bu sfatla nitelenmesi ise yalnzca erre
odaklanm olmas veya hi bir ey aslamayan, dolaysyla da insanlara hibir hayr
dokunmayan dz ve budaksz bir sra benzetilmesi ya da, ksenin sakalsz enesinin ortada oluu asndan, ktlk iin ortada kol geziyor olmak gibi bir ilgisi
kurulabilir60.
Ayn kk fiilin geisiz kullanmnda da ktlkte direnme; zararl kacak
olsa da, hedefe varmak iin her przden soyutlanma anlam yatmaktadr. Yani ok
gibi frlayp hibir eye taklmadan, ne pahasna olursa olsun hedefe kilitlenip
vurmak anlam ykldr.
Sonu olarak, sz konusu kk fiilin geili anlam acmaszca saldrmaktan
tretilen kontrol tanmaz: / sfat-fiili, bir hedefe kilitlendiinde asla geri adm
atmadan srnaklk derecesinde inat etmek demektir.

eytann en belirgin zelliini tantan sz konusu sfatnn semantik alan

taramasndan sonra, onun ar hz tutkunlarna fit verdiini ifde eden u yetlere de
yer vermek gerekir:
(O mrikler) Allh brakp yalnzca bir takm diilerden (kendilerinin dii
ismi takt tanrlara) dua ediyorlar. ve sadece inat eytandan dilekte bulunuyorlar
.
Allah o (eytan) lnetlemi; o da, Yemin ederim ki, kullarndan
belli bir ksmna el atp onlar mutlaka saptrarak bo kuruntulara boacam elbette..
Kesinlikle onlara emredeceim de hayvanlarn kulaklarn yararak (onarl putlar iin
belirleyecekler). Yine, phesiz onlara emredeceim de Allhn yaratt eyleri
deitirecekler (dedi). Kim Allh brakr da eytan dost edinirse elbette apak bir
ziyana dmtr. eytan sz verip onlar mitlendirir ama onlara sz vermesi
58

bn MANZR, a.g.e, III, 400.

Ahmed b. HANBEL, a.g.e., II, 295; V, 243; et-TRMZ, a.g.e., IV, 682, Hads no: 2545.
60
Ebul-Fadl Mahmd el-LS (.1270/1854), Rhu-l-men f tefsril-Kurnil-azm ves-sebilmesn, Dru ihyit-trsilArab, I-XXX, Beyrut, Bty., V, 149.
59

eytanla lgili Baz yetlerin Semantik Tahlli, amzn Alkol

ve Trafik Problemlerine Yansmalar

1418

aslnda aldatmadan baka bir ey deildir61.

te byle bir eytana bilerek ve isteyerek yaknlk duymak, hatta ona dua
etmek, Ulhiyete son derece ters bir fiildir ve eytana tapnmaya delil saylr.
Neredeyse hayrla ve hidyetle hi mi hi alkas kalmayacak kadar azgnlkta
kemiklemi bir itat, haktan ok uzak ve u noktalarda bir dallettir. eytan
dalletten dolay lnetlidir ve bu yzden ona boyun emenin lanetlilik ve dallet
dnda bir getirisi olamaz. nsanlar doru yoldan saptrp helke srklemeye son
derece gayretlidir62.
bnul-Katt, el-Evzn adl eserinde, Kim blse itat ederse, akama yzst
srnr anlamnda . ifdesinin Arap ataszlerinden biri olduunu

syler63. Buna gre bir adam inat ve srnak biriyse, lnetli eytann en belirgin
isimlerinden biri olan ifrt:
sfat ile, kknden tretilen ve ifrti izleyen
64
/

/ / ikili sfatlarndan bir ift ile nitelenebilir .
eytandan Korunma
eytan bu zellikleriyle anlatan Kurn- Kerm, Biz yakn semay yldzlarla
ssledik ve (onu hedefe kilitlenmi gibi) inadna k yapan her eytandan koruduk
) . Onlar, artk Mele-i Alya65 kulak veremezler. Her taraftan
( .

talanr, kovulur ve atlrlar; onlar iin srekli bir azap vardr. Ancak (orada konuulanlardan) bir sz kapan olursa, onu da parlak bir k izleyip deler geer66 yet
mealiyle eytann hedefe kilitlenme zellii tamamen kontrolsz olmadn bildirir.
nsanoluna gre, eytan kendisiyle ba edilemez grnse de, Rahmn ve Rahm olan
Rabbine gre yle deildir.
Kuran- Kerme gre eytan ya da eytanlardan korunmann ilk art olarak
onu apak dman ( ) bilmek ve tanmaktr67. kinci olarak da u tavsiyede
bulunur: Byle mer olmayan kumpaslar, mminleri zntye bomak iin eytan
tarafndan telkin edilir. Ancak Allah dilemedike bu onlara asla zarar vermez. O

61

en-Nis, 4/117-120.
EBUSSUD Muhammed b. Muhammed el-Imd (.982/1574) rd aklis-selm il mezylKurnil-Kerm, Dru ihyit-trsilArab, I-IX, Beyrut, Bty, II, 234.
63
bn MANZR, a.g.e, I, 625; Muhammed Murtad el-Huseyn el-Vst ez-ZEBD, (.1145/1732),
Tcu'l-Ars min cevhiri'l-Kms, Byy. Bty. I, 725.
64
BN MANZR, a.g.e, V, 224.
65
En yksek topluluk, Allah Telnn semlarda zirvesinde yaratt, Onun gnderdii dnini,
dolaysyla da kudretini ifade etmekzere, vahy ettii eyleri konuan meleklerin topluluudur. (BN
KESR, Ebu'l-Fid smil el-Kura (.774/1372), Tefsru'l-Kur'ni'l-Azm, Tahk.: Abdulazz
ANM, Muhammed Ahmed R, Muhammed brhim el-BENN, Kahire Bty. IV, 6).
66
es-Sfft, 37/6-9.
67
Bkz. el-Bakara, 2/186, 208; el-Enm, 6/142; el-Arf, 7/77; Ysuf, 12/5; el-Kehf, 18/50; Th,
20/117, 123; el-Kasas, 28/15; Ftr, 35/6; Ysn, 36/60.
62

1419
Bill TEMZ

halde mminler yalnz Allha gvensinler68.

Gerekli tedbirleri alarak Rabbine gvenenlere kar eytann bir gc yoktur;
sadece nefsine ar deer verip, gnahlara son hzla koanlara kar gldr69. Ve
asl ii de, kendine ar gvenen kimselerin basiretlerini bulandrmaktr. nsann
karsna merte kmak yerine, hilekrl ve gz boyamay tercih eder. Kurnn bu
konuda srarla vermek istedii mesaj, eytann faaliyetleri ok sinsi ve yaygn
olduundan, insann her an tetikte olmas ve kendini kollamasdr. Ne zaman nefsini
rahatlatr ve ii gevetirse, sersem sersem yzen bir baln daha byk bir balk
tarafndan yutulmas gibi, eytann aldatmalarna derhal hedef olabilir.
Aslnda her insan belli bir lde eytann drtlerine mruz kalr ve denirse
de, ahlk tehlikeye kar devaml uyank olan takva sahipleri hemen Allh hatrlar
ve gerei grrler70. Bu yzden eytan, sadece kendisine uyanlar korkutabilir71.
Fakat i bittikten sonra, Allah size gerek vaatte bulunmutu: Ben ise size vaatte
bulunmu isem de, hemen caymtm; zerinizde her hangi bir gcm yoktu.
Dolaysyla beni deil, kendinizi ayplayn..72 tarznda cizliini itiraf edecektir. te
bu ifdeleriyle onun kaypakln, ona gveneni yzst braktn Allah (c.c)
imdiden aklyor ki, s dnceli ve yzeysel davranl kullar gururlanp da ona
aldanmasn diye73.
Demek ki takv sahiplerinin rehberi hd, aldatlmann tetikleyicisi
hevya tercih edilirse eytandan kurtulmak pekl mmkndr. Yeter ki, irdeyi
hislere malup ettirip, yeryzn ifst ederek erre, kazzedeleri de hsrana boan
eytann dostluu ve dostlar braklp Kurnn hidyetine uyulsun. rdesine sahip
her insan, ayann kaydrld ve doru yoldan saptrld her konunun ardnda
eytann olduunu grebilmelidir74.
Ksacas, eytann en ok kulland hilesi, en faydal ve en iyi sonu verecek
tedbirleri pek yavan ve yaplmas ok g olarak telkin etmesi, buna karlk
dnyann en sfl eylerini de gayet ssl ve gzel gstermesidir75.
yleyse hemen her gn trafik kazalarnn, vicdann kanatt insan olu, u
ilh arya kulak vermelidir: eytan seni drtecek olursa Allha sn; dorusu O
68

el-Mcdele, 58/10; Kr. l mrn, 3/36.

Bkz. en-Nahl, 16/99-100; Kr. el-Hcr, 15/41-42; sr, 17/64-65; el-Ahzb, 33/21.
70
Bkz. el-Arf, 7/200-201.
71
Bkz. l mrn, 3/175.
72
brhm, 14/22.
73
Ebulleys Nasr b. Muhammed b. Ahmed es-SEMERKAND (.375/ 985), Bahru'l-Ulm, Tahk.: eyh
Ali Muhammed MUAVVID,
eyh dil Ahmed ABDLMECD
ve
Dr. Zekeriyy
ABDLMECD, I. Basm, Beyrut Bty., II, 204.
74
S. KUTUP, a.g.e, VIII, 138-139.
75
Bkz. el-En'm, 6/43; el-Enfl, 8/48; en-Nahl, 16/63.
69

eytanla lgili Baz yetlerin Semantik Tahlli, amzn Alkol

ve Trafik Problemlerine Yansmalar

1420

iitir ve bilir. Allha kar gelmekten saknanlar, eytann vesvesesini sezince, hemen
Allh anarlar ve gerei grrler. eytann kardeleri onlar azgnla srkler ve
bundan da asla geri durmazlar76.
Kuran okuyacan zaman, kovulmu eytandan Allha sn. Dorusu
eytann, inananlar ve yalnzca Rabbine gvenenler zerinde bir nfzu yoktur77. O
sadece kendisini dost edinenler ve Allha ortak koanlar zerinde otoriterdir.

SONU
eytanlar atalar bls dhil, etrafa mitsizlik yayarlar. nsan aklnn avantajn
dengelesin de planlanan ilh imtihan dilne gereklesin diye yaratlm ve insanlar yanltp dorudan saptrma grevini stlenmilerdir.
eytann belirgin niteliklerinden dizginlenemezlii veya erre kilitlenmi
olmas trafikte kazalarnn en nemi iki nedeni olan alkoll olarak ara kullanmay
ve ar hz ve refleks kaybna bal olarak direksiyona hkim olamamay
getirmektedir. Bunlar nlemenin en etkili yolunun da esasl eitim olduu son derece
aktr.
Eitimin insan ftratna kk salp hayata yansmas salam inanlardan
beslenmesiyle mmkndr; yoksa her zaman gdk kalr. O halde dar anlamda
toplum ve geni mnada tm insanlk, eitimi batl bile olsa- inan kaynaklarna
dayandrmal ve insann bilinaltna hitap eden Kurn ilkelerini dikkate almaldr.

KAYNAKA
AHMED b. HANBEL Eb Abdillah e-eybn (.241/855), el-mm, el-Msned,
Messeset Kurtuba, I-VI, Kahire Bty. (Hadslere uayb el-ARNADun
yorumlaryla)
el-LS, Ebul-Fadl Mahmd (.1270/1854), Rhu-l-men f tefsril-Kurnil-azm
ves-sebil-mesn, Dru ihyit-trsilArab, I-XXX, Beyrut, Bty,
ATE, Ali Osman, Kuran ve Hadislere Gre Cinler-By, II. Basm, stanbul 1995.
ATE, Sleyman, Yce Kurann ada Tefsiri, stanbul 1988, VII, 494.
el-BUHR, Eb Abdillah Muhammed b. sml el-Cuf (.256/870), el-Cmius-sahh
el-Muhtasar, Tahk.: Mustaf Dbl-bu, Drubni Kesr, III. Basm, I-VI,
Beyrut 1987.
EBUSSUD Muhammed b. Muhammed el-Imd (.982/1574) rd aklis-selm il
mezyl-Kurnil-Kerm, Dru ihyit-trsilArab, I-IX, Beyrut, Bty,

76
77

el-Arf, 7/200-202; Ayrca bkz. el-Mminn, 23/97; Fussilet, 41/36.

en-Nahl, 16/98-99; ayrca bkz. el-Mmin, 40/56.

1421
Bill TEMZ

FAZLUR-RAHMN (.1998), Ana Konularyla Kuran, Terc.: Alpaslan AIKGEN,

Ankara 1987.
el-FRZBD, Mecdddn Muhammed b. Yakb, (.817/1414), el-Kmsu'l-muht
ve'l-kbsu'l-vast, Beyrut-ts.
el-HALL b. Ahmed, Eb Abdirrahmn el-Ferhid (v.175/791), Kitbu'l-Ayn, Tahk.:
Mehd el-MAHZM-brhm es-SMUR, I.Basm, Beyrut 1988.
el-HAMEV, Eb Abdillah Ykut b. Abdillh (.626/1230), Muceml-bldn, Drulfikr, I-V, Beyrut bty.
BN KESR, Ebu'l-Fid smil el-Kura (.774/1372), Tefsru'l-Kur'ni'l-Azm, Tahk. :
Abdulazz ANM, Muhammed Ahmed R, Muhammed brhim elBENN, Kahire Bty.
BN MANZR, Ebu'l-Fazl Cemluddn b. Mkerrem (.711/1311), Lisnu'l-Arabi'lMuht, Tahk.: Ysuf HAYYAT - Nedm MERAL, Beyrt-bty.
el-SFEHN, er-Rgp Hseyin b. Muhammed (.502/565?), el-Mfredt f arbi'lKur'n, Ner.: Muhammed Ahmed HALEFULAH, Msr-1970.
KILAVUZ, Ahmed Sim, TDV. slam Ans., Cin maddesi.
KUTUB, Seyyid (.1386/1966), F Zlli'l-Kur'n, IV. Bask, Beyrut, bty.
el-MNV, Muhammed Abdurraf (.1031/1619), et-Tevqf al mhimmtit-terf,
Tahk.: Muhammed Rdvn ed-Dye, Drul-fikr, Dimek 1410h, I, 651.
MSLM b. el-Haccc, Ebul-Huseyn el-Kueyr en-Nsbr (.261/874), Sahhu
Mslim, Tahk.: Muhammed Fud ABDULBK, Dru ihyit-trsil-Arab,
I-V, Beyrut Bty.
MTERCM SIM Efendi, Ebu'l-Keml Ahmed (.1236/1820) el-Okynsu'l-Bast f
Tercemeti'l-Kmsi'l-Muht, Cemal Efendi Matbaas, I-IV, stanbul 1305.
en-NES, Eb Abdirrahmn Ahmed b. uayb (.303/915), el-Mcteb mines-Snen,
Tahk. Abdlfetth Eb udde, Mektebetl-matbtil-slmiyye, III. Basm,
I-VIII, Halep 1986.
er-RZ, Eb Abdillh Muhammed b. Omer Fahruddn (.606/1209), Meftihu'l-ayb
Tahran-(Msr-1937 basksndan), XXVI, 229; Sleyman ATE, Yce Kurann
ada Tefsiri, stanbul 1988.
es-SEMERKAND, Ebulleys Nasr b. Muhammed b. Ahmed (.375/985), Bahru'l-Ulm,
Tahk.: eyh Ali Muhammed MUAVVID,
eyh dil Ahmed
ABDULMECD ve Dr. Zekeriyy ABDULMECD, I. Basm, Beyrut bty.
AHN, M. Sreyy, TDV. slam Ans., Cin madd.,

eytanla lgili Baz yetlerin Semantik Tahlli, amzn Alkol

ve Trafik Problemlerine Yansmalar

1422

et-TABER, Eb Cafer, Muhammed b. Cerr b. Yezd b. Hlid (.310/922), Cmiulbeyan an tevili yil-Kurn, I-XII,
et-TRMZ, Eb s Muhammed b.s es-Slem (.279/892), el-Cmius-sahh
Snent-Tirmiz, K. et-Tefsr, Sre 2, Tahk.: Ahmed Muhammed kir ve
dierleri, Dru ihyit-trsil-Arab, I-V, Beyrut, bty.
ez-ZEBD, Muhammed Murtad el-Huseyn el-Vst (.1145/1732), Tcu'l-Ars min
cevhiri'l-Kms, Byy.-ts.
ez-ZEMAHER, Crullah Mahmud b. mer (.538/1143), el-Kefu an hakik
avmidt -Tenzl ve uynu'l-ekvli fi' vchi't-ve'vl, Beyrut, t.y.,
ez-ZER, Eb Abdillah Muhammed b. Ebbekr Eyyb (.751/1350), Zdl-med f
hedyi hayril-ibd, Tahk.: uayb el-ARNT-Abdlkadir el-ARNT,
Messesetr-risle, XIV. Basm, I-V, Beyrt 1986.