1

Kesintisiz renme (12. Bask) - Mmin Sekman

stbilgi:

Kahverengi renklendirilmi satrlar ykck (anekdot) ieriyor.

ndigo ile renklendirilmi satrlar nemli grdm satrlar ieriyor.

Turuncu renkte kalnlatrlm satrlar uygulama bilgilerini ieriyor.

Bu kitabn ataszleri alntlanmtr.

Mmin Sekman
Kesintisiz renme
12. Bask
Okul iin deil, hayat iin renmeliyiz. Seneca

KESNTSZ RENME
Mmin Sekman
1. Basm: 1998
8. Basm 2007
Gzden Geirilmi 9 - 12. Basm : Kasm 2008
ISBN : 978-975-316-107-7
Yaync ve Genel Yayn Ynetmeni M. Faruk Bayrak Yayn Ynetmeni Rana Grtuna
Pazarlama ve Sat Mdr Vedat Bayrak
Kapak Tasarm Sefa Karahan
2008, ALFA Basm Yaym Datm Ltd. ti.
Kitabn Trke yayn haklar Alfa Basm Yaym Datm Ltd. ti.ne aittir.
Yaynevinden yazl izin alnmadan ksmen ya da tamamen alnt yaplamaz, hibir ekilde kopya
edilemez, oaltlamaz ve yaymlanamaz.
Bask ve Cilt
Melisa Matbaaclk
Tel: (212)6749723 Faks: (212) 674 9729
Alfa Basm Yaym Datm Ltd. ti.
Ticarethane Sokak No: 53 34410 Caalolu, stanbul/Turkey Tel: (212)5115303-5138751
-5123046 Faks:(212)5193300
www.alfakitap.com
info@alfakitap.com

MMN SEKMAN
Kiisel geliim ve sosyal baar trnde kitaplarn yazardr.
Baarl olmak renilebilir dncesini savunan yazarn kitaplar:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Ya Bir Yol Bul, Ya Bir Yol A, Ya Da Yoldan ekil! (24. bask)

Kesintisiz renme (9. bask)
Trk Usul Baar (8. bask)
Baar niversitesi (14. bask)
Kiisel Ataleti Yenmek (15. bask)
evik irketler (5. bask)
Her ey Seninle Balar (2 ylda 500.000 adet)
Limit Sizsiniz (4 ayda 150.000 adet)

Bu kitaplardan baka, sfrdan zirveye baar yklerinin anlatld nsan sterse: Azmin Zaferi
ykleri dizisinin de konsept danmanln yapyor.
stanbulda doan yazar, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesini bitirdi; ama hukuk alannda hi
kariyer yapmad. Bir dnem ocuklar Duymasn dizisinin senaryo danmanl yapt.
ok sayda zel irket, kamu kurumu ve niversitede baar zerine seminer verdi. Kendi alannda
ilk te olan baz lider, star ve iadamlarna yks yazlmaya deer bir i baarma danmanl
yapt.
Kiisel Geliim Merkezinin kurucusudur. Kigem.com Trkiyenin ilk kiisel geliim ierikli internet
sitesidir ve Trkiyede Beyin Haftas kutlamalarn yrtmektedir.
Trkiyede kiisel geliim uzman titrini ilk kullanan kii olan Mmin Sekman, dnyann
metrekaresine den baarl insan saysn artrmay kiisel misyonu sayyor.
Rakamlarla Mmin Sekmann Kariyeri (Eyll 2008)

lk kitabn 21 yanda yazd.

Bugne kadar 8 kitab yaynland.
Trkiyenin 40 ehrinde seminer verdi.
Kitaplarnn toplam sat 850.000i geti.
Seminerlerine 60.000den fazla kii katld.
Web sitesi Kigem.coma 70.000 kii ye oldu.
Her ey Seninle Balar kitab 2 ylda 500.000 bask yapt.

www.kigem.com
www.muminsekman.com

Kurnaz insanlar okumay kmserler.

Basit insanlar ona hayran olurlar. Akll
insanlar ise ondan yararlanrlar.
*

Yalanlamak ve reddetmek iin okuma.

nanmak ve her eyi kabul etmek iin de
okuma. Sadece konumak ve nutuk
ekmek iin de okuma. Tartmak,
kyaslamak ve dnmek iin oku.
Francis Bacon

Cesaret, bilgelik ve iyilik adna

Albay Sava Uzele

NDEKLER

nsz..........................................................................................................................................6
Bu Kitab Kimler in Yazdm?..................................................................................................6
Bizler Okumay rendik; Ama renme zerine Yeterince Okumadk!................................8
Gnll renenlerden misiniz, Zorunlu renenlerden mi?.................................................10
renmeyi renmenin Yararlar: Niin renmeyi renmeliyiz?......................................13
renmenin Aamalar: Bilgi Beynimizin inde Nasl Akyor?.............................................16
1. Bilgiyi Beyne Almak: Bilgi Kafamza Nasl Girer?.............................................................18
2. Bilgiyi Beyinde lemek: rendiklerimizi Kafamza Nasl Yerletiriyoruz?.....................22
3. Bilgiyi Kullanmak: rendiimiz Bir Bilgiyi Beynimizden Nasl aracaz?................28
Beynimizi renmeye Hazrlamak in Gereken Isnma Hareketleri Neler?.......................30
En Yaygn renme Yolu: Okumak..........................................................................................34
Okuma Hz ve Anlama Dzeyi Nelere Baldr?.....................................................................37
Soyut ve Yabanc Kelimeleri Nasl renmeli?.......................................................................39
Dinleyerek renme Becerileri Nasl Gelitirilebilir?.............................................................41
Akronimlerle renme: Anahtar Kelimelerden ifreler Yaparak Aklda Tutmak................45
Kavrama Kapasitesini Artrmak: Daha Hzl ve Kolay Anlamak in Neler Yapmal?............46
Listeleri Hafzaya Kaydetmenin Yolu: Hafza Klipleri!...........................................................49
Pratik rencinin Rehberi: Ders almadan nce Bunlara aln!......................................51
nce Kendinizi renin: Hayat Amalarnz Neler?...............................................................53
Baarmak in renmek: Neyi Bilmeniz Gerektiini Nasl Bileceksiniz?.............................59
Bilgi Giriimcilii: renme zerine Kurulu Kariyerler.........................................................62
k: renmek, Yaama Sanatn Kefetmektir.....................................................................64

NSZ
BU KTABI KMLER N YAZDIM?
Amacmz; imknsz mmkn, mmkn kolay, kolay da zarif ve zevkli yapmann yollarn
bulmaktr. Dr. Feldenkrais
Yal bir adam, emekliliini huzurla geirme midiyle kk bir ev almt. Evindeki ilk gnleri gayet
mutlu geiyordu. Derken bir gn, ok sayda ocuun grltsyle uyand. 0 gn yeni evinin
yannda bir okul olduunu ve rencilerin ders ylnn baladn kefetti! renciler sokaktan p
kutularn tekmeleyip, barp ark syleyerek geiyor, dayanlmaz grlt yapyorlard. Bir gn
yal adam onlar ard. ocuklar sizi ok sevdim, bana genliimi hatrlatyorsunuz, bu neeli
halinizi ne olur devam ettirin! dedi. ocuklar ardlar. Bir de teklifte bulundu: Eer her gn byle
grlt yaparak geerseniz, size gnlk 10 dolar veririm! ocuklar bu tekliften holandlar. Daha
ok grlt yaparak gemeye devam ettiler. Yal adam da sz verdii gibi onlara demesini yapt.
Sonra bir gn yal adam, ocuklar enflasyon beni ok etkiledi, bundan sonra size ancak 5 dolar
deyebilirim. dedi. ocuklar biraz bozuldular ama grlt yapmaya devam ettiler. Yal adam da
demeye devam etti. Birka gn sonra yal adam, Kusura bakmayn ocuklar. dedi, Maam
alamadm, bundan sonra size ancak 1 dolar deyebilirim! ocuklar bu duruma ok kzdlar,
mknsz baym, dediler, bu paraya bu ii hayatta yapamayz! Grlt yaparak geme iini
braktlar!..
Hibir ey eitimin ulaamayaca yerde deildir.
Zekice tasarlanm bir eitim, mucizeyi bir ekilde insan davranlarn deitirir. Mark Twain,
Eitimin yapamayaca hibir ey yoktur. Hibir ey onun ulaamayaca yerde deildir.
Su, nasl iine konduu kabn eklini alyorsa, insan da kafasnn iindeki eitime gre hareket eder.
Eitim iki boyutludur: renme ve retme. Dnyay deitiren g, zorunlu retme deil,
gnll renmedir. Gnll renme merak etmekle balar. Merak ilgiyi oluturur. lgi, insan
bilgiye gtrr.
(B)ilgi: Bilginin creti ilgidir!
Peter Drucker, nmzdeki dnem bilgi a deil, bilgiyi kullanma a olacaktr. demiti. Bu
szn altnda yatan anlam nedir?
Parann kaps herkese ak deildir, bir bankaya gidip btn paralar isteseniz vermezler. Makam
kaplar herkese ak deildir, bir kuruma girip oradaki en st makam koltuuna oturmak istediinizi
syleseniz bunu size hemen vermezler. Buna karn bir ktphaneye gidip oradaki btn bilgileri
almak/renmek istediinizi sylediinizde, size engel olunmaz. 0 bilgiyi renip, kafanzda ileyip,
onunla hayatnza yeni bir yn ve biim verebilirsiniz. 0 bilgiyi rn ve hizmete evirip bakalarnn
hayatn da deitirebilirsiniz. Bill Gates bilgisayar yazlmn 6 gnde yazd. Bu, bilgiye dayal bir
rnd ve dnyay deitirdi.
Bilginin kaplar herkese aktr ve denecek en nemli cret birazck ilgidir.
renme, insanlar eit klar!
renme, bir frsat eitlii salaycsdr. Doutan gelen baz haksz eitsizlikleri kapatma aracdr.
Gzel domayabilirsiniz, zengin olmayabilirsiniz ama alannda en bilgili insan olduunuzda tm
bunlarn size sunulmaya balandn grrsnz.
renme, hayatmz ekillendirme aracmzdr. Hibirimiz olduumuz gibi kalmak zorunda deiliz,
mevcut halimize katlanmak zorunda deiliz, renerek kendimizi ve hayatmz istediimiz ekle
sokabiliriz. Bilgiyle kendimizi yeniden biimlendirebiliriz. Bu kitap bunu nasl yapabileceimizi
anlatmak iin yazlmtr.
Bu kitabn anafikri udur: Baarl bir ekilde renebilir ve iyi renerek daha baarl
olabiliriz.

Kesintisiz renmede, baarl renmek ve renerek baarmak iin bilinmesi gerekenleri

anlattm.1 Nasl baarl bir ekilde renebileceini ve renme gcn kullanarak nasl daha
baarl olabileceini merak edenlerin iine yarayacana inanyorum.
Bilgi, renme ve baar geninde neyi nasl yapmak gerektiini beyin temelinde sunmaya
altm. nce renmeyi renip, sonra bunu renme davranmza uygulayarak neler
yapabilirsiniz?
u an olduunuzdan daha hzl okuyabilirsiniz. Okuduunuzu daha iyi anlayabilirsiniz. Anladklarnz
aklnzda daha uzun sre tutabilirsiniz. rendikleriniz arasnda daha iyi balantlar kurup
bildiklerinizden daha kaliteli fikirler retebilirsiniz. Hafzanzdaki bilgileri ihtiya duyduunuzda daha
hzl ve kolay bir ekilde hatrlayp kullanabilirsiniz. Aklnzn ve beyninizin gcnden daha fazla
yararlanabilirsiniz. Tm bunlar nce dnme kalitenizi sonra yaam kalitenizi artracaktr.
Bu kitap kimler iin yazld?
Hayatmz iki blmden oluu yor: Okul hayat ve hayat okulu.
mrmzn drtte biri okul hayatnda, drtte hayat okulunda geiyor. Okul hayatnn amac,
hayat okuluna hazrlamak. Aradaki mfredat uyumazlndan, hayat okulunda gerekli pek ok
bilgiyi okul hayatnda renemiyoruz.
Okul hayatna devam eden renciler ile hayat okuluna devam eden reniciler bu kitaptan
yararlanabilir. Sklmadan ve zorlanmadan derslerinde baarl olmak isteyen renciler de,
renmeyi okul hayatyla snrlamayp hayat boyu severek renmek isteyen yetikinler de kitabn
kapsama alan ierisinde.
Bu kitapta okul hayatnda derslerle mcadele edenler ile yaam mcadelesi iin kitaplardan dersler
karmay sevenlere etkin, kolay ve kalc bir ekilde renmenin yollarn sunmak istedim.
Kesintisiz renmenin gzden geirilmi yeni halini okuyorsunuz.
Kesintisiz renme benim ikinci kitabm. u anda kitabn gzden geirilmi ikinci versiyonunu
okuyorsunuz. Kitabn 1998 ylndaki ilk yaynndan yaklak on yl sonra 2008de iini ve kapan
yeniden dzenledim.
Bu gzden geirme srasnda tarihi bir eseri restore etme titizliiyle altm. Bir yandan o ilk
yazmdaki ruhu korumaya, bir yandan da gnmzn ihtiyalarn karlayacak hale getirmeye
altm.
Kitaptaki blmler birbirini tamamlasa da, her blm kendi iinde bamszdr. Bir blmn iinde
anlatlanlar ilginizi ekmezse ya da bir ihtiyacnz gidermezse, bir sonraki ilginizi eken/ihtiyacnz
gideren ksma geebilirsiniz.
Son olarak, kitapta baz fikir, zdeyi veya neriler birka kez tekrar edilmitir. En temel bilgileri
retmek iin skc bulunmak pahasna birka kez tekrarladm oldu. Bu kritik bilgilerin kitab
sonuna kadar okuyan herkesin zihnine yerlemi olacana inanyorum.

Kitabn konusunu aklayan birka tmcedir. (G)

BZLER OKUMAYI RENDK; AMA RENME ZERNE YETERNCE

OKUMADIK!
Hukuk fakltesine baladm ilk gn, ilk oturduum srann zerinde yle yazyordu: nsan insan
eder gayret ile almak, fakat iin zor yan almaya almak!
Bizler okullarda okumay reniyoruz, renmeyi deil. Nasl okuyacamz reniyoruz ama nasl
reneceimiz zerine fazla bir ey okumadan mezun oluyoruz.
Sadece eitim sistemimiz deil, bizler de retilme merkezliyiz. renmeyi istemek yerine,
retilmeyi beklemek eilimindeyiz. Bu yzden oumuz okumay rendikten sonra, renme
zerine bir eyler okumay gereksiz bulabiliyoruz.
Sizler bu konuda farkl bir eyler yapmanz gerektiini dnmeye balam olmalsnz ki, bu kitab
aldnz. Bu, balang iin olumlu bir adm!
renme zerine yeni eyler renmemiz lzm. Aksi takdirde renmeyi renmeden bir eyler
renmeye zorlandka, renirken sklyor, renmeden souyor, hayat okulun- da ve okul
hayatnda baarsz oluyoruz.
Nasl rendiimizi iyice renirsek, renirken daha az zorlanrz.
Peki olmas gereken nedir?
Nasl rendiimizi ne kadar iyi bilirsek, o kadar iyi ve verimli reniriz. Ne kadar iyi ve verimli
renirsek, renmeyi o kadar ok severiz. renmeyi ne kadar ok seversek, renme ilerinde
ve renmeye dayal ilerde o kadar baarl oluruz. O halde ie renmeyi renmekten
balamalyz.
renmeyi renmek nedir?
nsann nasl rendiini renmesi demektir. Daha iyi nasl renebileceini bilmek ve bu bilgileri
kendi renme srecine uygulayp kullanabilmektir. renirken kafasnn iinde olanlarn farknda
olmaktr.
Niin renmeyi renmeliyiz?
Daha az zamanda, daha az yorularak daha ok ey renebilmek, renmenin keyfini karabilmek,
okuduklarmz daha iyi sindirebilmek, bilgiye dayal mesleki rekabet stnl kazanmak ve
nihayetinde renmeyi bir yaam tarzna dntrebilmek iin renmeyi renmeliyiz.
Peki renmeyi renmek iin neleri bilmek gerekir? renmeyi renmenin mfredat nedir?
renmeyi renmek, okuryazarlkla balar; ama orada kalmaz. Okumay rendikten sonra,
renme zerine bir eyler okumay gerektirir.
renmeyi renmek, okumann, kavramann, hafzann mekanizmasnn nasl altn bilmek
demektir. Bilgi hakknda bilgi sahibi olmak, kafamzn nasl alt zerine kafa yormaktr.
Zihinsel okuryazar msnz, yoksa sadece bakar-imzalar m?
Okuryazarlk kavram gnmzde ikiye ayrlmaktadr.
Birincisi, geleneksel alfabetik okuryazarlktr. Yani A-BCyi okuyup yazabilmek. lkokulun ilk
snflarnda retilen derslerdir.
kincisi ise zihinsel okuryazarlktr. Yani beynin nasl altn bilerek, ona gre renmek.
Maalesef bu, okullarda henz retilmemektedir.
Beyin zerine almalaryla tannan Tony Buzan bu iki okuryazarlk trn yle ayryor:
1) Alfabetik okuryazarlk (Okuldaki klasik okumay renme)

A) Szel okuryazarlk (Kelimelerle ilem yapabilmek. rnein adn yazabilmek)

B) Saysal okuryazarlk (Rakamlarla ilem yapabilmek. rnein drt ilem)
2) Zihinsel okuryazarlk (Beynin nasl rendiini renmek)
A) Beynin fiziksel (fizyolojik) yapsn anlamak. rnein beyin hcrelerini tanmak.
B) Beynin zihinsel (psikolojik) yapsn anlamak.
a) Hafzann nasl altn bilmek,
b) Gzn okuyuunu, beynin kavrayn bilmek,
c) Yaratcln, dnmenin, zeknn nasl altn bilmek.
Alfabetik okuryazarlk oran her geen gn artarken zihinsel okuryazarlk o kadar hzl artmyor.
Toplumun %90 alfabetik anlamda okuryazar olmasna ramen, zihinsel okuryazarln orannn
%10u gemediini dnyorum.
Alfabetik okuryazarln bilgi toplumundaki yerini gelecek bilimci Alyin Toffler yle tanmlyor:
Gelecein cahili, okuyamayan kii olmayacaktr. Nasl reneceini bilmeyen kii olacaktr.
Bilgi toplumunda okur-imzalar olmak yetmiyor, okur, dnr, uygular, sonu alr bir insan
olmak gerekiyor.
Bakalarndan renebileceimiz gibi, kendimizden de bir eyler renebiliriz.
Zihinsel okuryazarln amac, kiinin beyninin iindeki renme srecini tanyarak renme
verimini artrmasdr.
renmenin renilmesi iin nce renmenin ne olduunun tanmlanmas gerekir. renmenin
onlarca edebi ve estetik tanm yaplabilir. Buna karn teknik anlamda renme, d dnyadaki
verilerin, duyu organlarmz araclyla i dnyamza aktarlmas ve sonra i dnyamzda bu
verilerin ilenerek gerekli grlenlerin hafzaya kaydedilmesi ve gerektiinde hafzadan arlarak
amaca gre kullanlmasdr.
Dardan/bakalarndan renmenin tarifi bu ekildedir ama insan kendi iinde dnme yoluyla da
ok ey renir. Bu, kendinden renmedir. Dnrken, d dnyadan alnp i dnyamzda
arivlenen verilen kullandmz gibi, kendi hayal gcmzle ariv kaytlarmzda olmayan ekilde
tasarlayabiliriz.
ki trl renme var: Ak renme ve gizli renme!
Bazen ne rendiimizi bilerek reniriz ki buna ak renme denir. Okullardaki retim bu
tarzdadr. Bazen de rendiimizin farknda olmadan bir eyler reniriz. Buna gizli renme denir.
Snfta yaplan dersler ak renmedir, arkadalarmzla yaptmz sohbetlerde rendiklerimiz gizli
renme.
Arkadamz, Gel sana bir ey reteceim, demeden bir eyler anlatr ve anlattklar ilgimizi
ekerse hafzamza kaydederiz. Bu gizli renmedir. Hatta toplumun ounluu bu yolla renir!
nsan yaayarak renebilecei gibi, bakalarnn yaadklarn okuyarak da renebilir. Ac
ekmeden, bedelini bakasna deterek renmenin yolu, bakalarnn tecrbelerinden kendi
hayatna ders karmaktr.
nsann rendikleri onda dnce dzeyinde deiiklik yapabilecei gibi, davran dzeyinde de
deiiklik yapabilir. Davran deitirip dnceyi deitirmeyen eitim de, dnceyi deitirip
davran deitirmeyen eitim de eksiktir.
nemli bir nokta da, sindirilmi renme ile ezberlenmi bilginin farkdr. ngilizcede bu fark
information ve knowledge kavramlaryla ayrlr. Information bilgi demektir ama knowledge
iselletirilmi bilgi demektir. Yani, sindirilmi, renenle btnlemi bilgi. Information insan
bilgili yapar, bilge olmak iinse knowledge gerekir.

10

GNLL RENENLERDEN MSNZ, ZORUNLU RENENLERDEN M?

nl eitim profesr John Dewey insann bir ey yapmas iin onu yapmay istemesi gerektiini
savunurdu. Bir gn Dewey ve kk olu amurlu suyun iinde yryordu. Sradan bir insann bu
durumda ne yapaca belliydi; ama nl eitim filozofunun yznde ne yapacan bilmemenin
acizlii okunuyordu. Onun bu halini gren bir arkada, ocuu sudan kar John, yoksa tecek!
dedi. Bunun zerine, Biliyorum, biliyorum, dedi Dewey, ama onu bu amurlu sudan benim
karmamn bir faydas olmayacak. Onun, bu amurlu sudan kmay kendi kendine istemesi iin ne
yapmam gerektiini dnyorum!
Ben de bu kitapta, size ayn eyi yapmak istiyorum. renmeyi renmeyi istemenizi istiyorum.
Yaamak iin renmeyi ap, renmek iin yaayan biri olmanz istiyorum . renmeyle nefrete
deil, sevgi ve meraka dayal bir ilikiniz olsun isterim. Okul sresince deil, yaadka renin
isterim.
ok ey istediimin farkndaym; ama bunu sizin iyiliiniz iin istiyorum!
Gnll renenlerden misiniz, zorunlu renenlerden mi?
renmeyi ikiye ayrabiliriz: Gnll renme ve Zorunlu renme.
Gnll renme, kiinin kendi isteiyle renmesidir. Zorunlu renme ise, dardan zorlamayla
gerekleen renmedir. retme genellikle bir zorunlu renme ilikisidir. renciler ounlukla
zorunlu renen kategorisine girer. Zorunlu renmeler daha sorunludur.
Zorunlu renme, genellikle renmeden soutur. Konferanslarma katlan baz renciler, Ders
almam gerektiini biliyorum; ama canm ders almak istemiyor, ne yapmalym? diye
soruyorlar. Onlara yle diyorum: zlmeyin! Ders almak istemiyorsunuz ama ders alma
isteine sahip olmay istiyorsunuz. Nerede istek varsa, orada umut vardr. Bir yerde istek varsa,
baarnn yeerme ans da var demektir. stemeyi istemek asgari bir balang iin kabul edilebilir
bir kaldratr.
Grdm kadaryla renciler ders alma isteklerine gre gruba ayrlyorlar:
1) Ders almay isteyenler.
1) Ders almay istemeyen ancak istemeyi isteyenler
2) Ders almay istemeyen ve istemeyi de istemeyenler!
Bu sonuncu grup, renmeyle ilikisi problemli olan, en zor durumdaki gruptur. Bu gruptakiler
derslerden nefret etmelerinden dolay derslerin zorluunu gerekte olduundan daha ar
hissedecektir. stek zorluklar kolaylatran bir gce sahiptir.
stek gc yoksa irade gc vardr!
Eminim, pek ok renci okurda iten ie u soru kaynamaya balad: Bir insan sevmedii bir
konuyu ne kadar istekle renebilir ki?
Bakalarnn belirledii konuda, bakalarnn belirledii ierii renmek iin abalayp zorlanan bir
insan, renmeyi ne kadar sevebilir ki? stelik notlar da dkse, o dersi almay nasl isteyebilir
ki? Sevmedii bir ite dk maala alan birinin iini sevmesi kadar zor deil midir bu?
Byle dnmekte hakl olabilirsiniz ama byle dnmek doru deil!
Neden mi? nk sonuca gtrmeyen dnce doru da deildir. Yani hakl olduunuzu sandnz
dnce sizi snrlandryor, kafesiniz oluyorsa, o dncenin iine snmamanz gerekir. Aksi
takdirde hakl hakl kaybeden olursunuz.
Mesela sevmedii ite dk maala alan bir ii iini sevmemekte hakl olabilir ama bu tavr onu
baarl yapmaz. Bu kii sylenir, sular, direnir ama tm bunlar yapmas onu baarl yapmaz.
Baar, bir entelektel tartma deildir, disiplinli eylemler dizisiyle sonuca gitmektir. Hakl ya da
haksz olmanz bir tartmadr, baar program deil. Bir kii bu tartmada hakl da ksa, haksz da
ksa, baarnn gereini yapmad srece(o bir kaybedendir.

11

Baar hak deil grev merkezli yaamay gerektirir. Tartmay deil, eylemi gerektirir. Hayat
sadece teorik haklar zerine kurulu olsayd, dnya bir adliye saray olurdu!
Hayatta bazen hakl olmay deil, baarl olmay semek gerekir.
Semedii dersleri sevmemek bir rencinin hakk olabilir ama bu hakk kullanp o dersleri
renmemek insan baarya deil, baarszla gtrr. Sevmese de o dersi alp gemek
grevidir. Zaten baarl insanlar baarszlardan ayran da budur.
Sevdii ii herkes ayn ekilde yapar, sevmedii halde baars iin gerekli olan yapanlar ise baarl
olur. Hayat hep sevdiimiz eyleri yapacak kadar elenceli olmak zorunda deildir. Hayatn elenceli
boyutlar vardr; ama tamam elenceli olmak zorunda deildir.
O halde nasl dnmeli? Hayatta baz durumlarda hak yok, grev vardr. Baz eyleri, sevmesek de
yapmamz grevimizin gereidir. Grev duygumuz ve sorumluluk bilincimiz irade gcmzden, yani
i disiplinden beslenir.
Neyse ki dnyadaki her ey istein insafna kalmamtr. Bu dnyada irade gc denilen ve istei
ynetmek iin kullanlabilecek bir mekanizmamz daha bulunuyor. Bir eyi yapmanz gerekiyor; ama
yapmak istemiyorsanz, kendinizi ynetmek iin muhta olduunuz g iradenizde mevcuttur.
rade gc ark sylemek gibi kiiye zel bir yetenek deildir, her insanda mevcut olan
bir zelliktir.
Bir renci, iinde ders alma istei duymasa da, irade gcyle kendini iten zorlayarak harekete
geirebilir ten zorlamal bu abasn verimli renme teknikleriyle de destekleyerek baarl bir
renci olabilir.
stekle yapmak, irade gcyle yapmaktan daha kolaydr ama hayatta her zaman istekle ilerlenmez.
stein sorunu istikrarsz oluudur, bir gelir bir kaybolur. Bu da irade gcn yedek kuvvet olarak
kullanmay gerektirir. Fabrikalarda nasl elektrik kesildiinde jeneratr devreye giriyorsa, insanda da
istek kesildiinde irade gc devreye girmelidir. Bylece retim/alma aksamadan yrr.
ten gelen bir istekle ders alrken, istek aniden kesiliyorsa, irade gc devreye girmelidir.
Burada ilgin olan nokta udur: Bir davran iten zorlamal da olsa tekrar tekrar yapldka
alkanlk oluturur. Alanlk haline gelince de o davran gittike kolaylar. Alkanlk kendini
tekrarlatmaya eilimlidir. Alkanla dnen davran, balangta zorlamayla da olsa, sonralar
istekle yaplabilir hale gelebilir.
Zorlamayla yaplan ders alma da zamanla alkanlk oluturur, insana alkanl kolay geldii iin,
kii zamanla zorlanmadan ders alabilir. Balangtaki zorlama sonda kolayla dnr. Hatta
bazen kii alkanlk etkisiyle ders almay bile sevebilir!
Baarl renme iki eye baldr: stek ve teknik!
renme baars temelde iki eye baldr: renme istei ve renme teknii.
renme annda iinde bulunulan psikolojik durum ve kullanlan renme metotlar renme
performansn belirler. Yani renme annda motivasyonun yksek olmas ve etkili renme
tekniklerinin kullanlmas renme baarsn getirir.
Bir kii etkin renmenin stratejilerini bilmese bile yeterli moral-motivasyona sahipse bir yere kadar
baarl olabilir. Ama bu durum srdrlebilir deildir. Moral, tekniksiz ilerler ama fazla deil! Ayn
ey teknik iin de geerlidir. Moralsiz teknik de ilerler ama hedefe istenilen performans- ta
ulaamaz.
nemli olan motivasyon ile metotlu almay bir arada kullanmaktr. Gl bir renme istei,
gl bir renme tekniiyle birletiinde mucizeler yaratr.
Baar istekle balar, teknikle sonuca ular.

12

Ders alma istei olan ve ders alma tekniklerini de renmi birinin ii kolaydr. Bu durumdaki
bir okurun, kitaptaki bilgiler nda kendi renme tekniini gzden geirmesi ve renme isteini
glendirmesi yeterli olacaktr.
Peki istei de teknii de olmayanlar ne yapabilir? ncelikle kitabn tamamn okumalar gerekiyor!
nk bylece renmeye bak alarn deitirecek ve renme tekniklerini gelitirecek fikirler
renecekler. Bu da daha iyi renmelerini salayacak.
nsan iyi yapabildii eyi sever ve tekrar tekrar yapmak ister. renme tekniklerini renip
zorlanmadan renmeye balayan bir rencinin istei de artmaya balar. steksizliin nedeni,
renirken yaanan zorluklar ve skntlardr. renme tekniklerini renip kullandka renme
isteiniz de artmaya balayacaktr.
Sevmesem de ()alrm!
Bir ngiliz atasz syle der: At suyun kenarna gtrebilirsiniz ancak ona su iirtemezsiniz.
Bakalar sizin iin, sizin istemediiniz eyleri size yaptramaz. Kendi hayatnz iin sorumluluk
almalsnz. radeli bir insan olup, baarnz iin yapmanz gerekenleri yapmalsnz. Bakalaryla
kapmak yerine, iinizdeki tembel tarafnz yenmeye almalsnz.
Biliyorsunuz ki, tm stratejilerin balad ve bittii yer sizsiniz. Eer siz kendiniz iin bir eyler
yapmak isterseniz, bakalar da sizin iin bir eyler yapabilir. Sizi baarl ya da baarsz yapacak
olan, sizsiniz. Seim sizin!

13

RENMEY
RENMENN
RENMELYZ?

YARARLARI:

NN

RENMEY

Bir Amerikal iadam ile Japon meslekta orman ierisindeki bir otelde dzenlenen, i
hayatnda rekabet yollarn anlatan bir seminere katlmlard. Seminer arasnda ormanda
dolamaya ktlar. Duyduklar vahi bir sesle ikisi de irkildi. Dnp arkalarna baktklarnda, a bir
aslann zerlerine doru komaya baladn grdler.
Her ikisi de hzla kamaya balad. Kaarken Japon aniden durdu ve melerek antasndan
bir eyler karmaya balad. Bu srada Amerikal hzla uzaklayordu. Japonun ne yaptn merak
eden Amerikal geriye dnp baktnda gzlerine inanamad!
Japon iadam, a aslann hzla zerine yaklamasna ramen, antasndan spor
ayakkablarn karm giyiyordu! Amerikal, O spor ayakkablarn giyerek a bir aslandan daha
hzl koabileceini mi sanyorsun? diye bararak kamaya devam etti.
Spor ayakkablarn giymeyi baaran Japon, ok gibi yerinden frlayarak komaya balad.
Amerikal i ayakkablaryla koarken, Japon spor ayakkablaryla kotuu iin, Amerikaly nce
yakalad, sonra da geti.
Amerikalnn gerilerde kaldn ve aslana yem olmak zere olduunu gren Japon
Amerikalya dnp cevabn verdi: Evet, ben bu spor ayakkablarmla a bir aslandan daha hzl
koamayabilirim; ama senden daha hzl koarm!
Bu hikyeden karlabilecek dersler neler?
Bu yknn bize mesaj nedir?
Ders bir: Asla bir Japonun yoldalna gvenerek tehlikeli ormanlarda dolamaya kma!
Ders iki: Bakalarndan farkl sonular almak istiyorsak, onlardan farkl eyler yapmalyz. nde
olmak iin nce bizi ne geirerek farklara sahip olmamz gerekir.
Yllar nce bir seminerime katlan ve niversite aday olduunu syleyen bir gen yle demiti:
Btn arkadalarm Tarih, Trke, Matematik alrken, benim burada renmeyi renme
seminerine katlmam ne kadar doru?
Ona yukardaki hikyeyi anlattktan sonra, Sen doru olan yapyorsun. Rakiplerin Tarih, Trke,
Matematik alrken sen renmeyi reniyorsun. Bir fark yaratyorsun. Bir avantaj gelitiriyorsun.
renmeyi renme snav maratonunda, spor ayakkablarn giyerek komak gibidir dedim. imdi
bu gen istedii blmde okuyor.
Rakipleriniz ders alyorken, siz nasl ders almanz gerektiini renip sonra hzla almaya
balayn. Bu sizi ne geirecek bir rekabet stnl demektir. Sadece okul hayatnda deil, hayat
okulunda da renmeyi renme, rekabet stnl salar.
Pek ok mesleki baarnn ekirdeinde bilgi bulunur.
hayatnda grdmz pek ok meslein ekirdeinde bilgi bulunur.
Avukatlar hukuk bilgileri nedeniyle, futbolcular top oynama konusundaki bilgi ve becerileriyle deer
grrler. Mhendisler ve mimarlar bir binann nasl yaplmas gerektii konusundaki uzman teknik
bilgilerini insanlara sunarlar. Kuafrler san nasl kesileceini, cerrahlar insan anatomisini,
marangozlar aalarn nasl ekillendirileceini normal bir insandan daha fazla bilirler.
Birok mesleki baarnn ve kariyerin temeli, bir konuda uzmanlam teknik bilgi sahibi olmak ve o
ii ortalama insandan birka kat daha iyi (yapa)bilmektir.
Eer bir insan byk bir baar kazanmsa bunun ardnda bir uzmanlam teknik bilgi vardr. O kii
o iin en iyi ekilde nasl yaplacan bilmeseydi muhtemelen baaramazd. Bundan dolay sk sk,

14

Eer bir insan byk bir i baarmsa, orada benim renmem gereken bir ey var demektir, diye
dnrm.
Baary getiren bilgi, neyin nasl yaplacann bilgisidir.
Her bilgi baar getirmez. Dedikodu da bir bilgidir ama baar getirmez. Baar getiren bilgiye
uzmanlam teknik bilgi (know how) denir. Bu kavrama neyin, nasl yaplacann bilgisi de
diyebiliriz.
Bir konuda know how sahibi insanlar o iin uzman olmu saylrlar.
Uzman az ey hakknda ok ey bilen kii olarak tanmlanr.
Nasl uzman olunur? nce neyin nasl yaplacan renir, sonra da bu bilgiyi beceriye
dntrerek uzman olursunuz.
Uzmanln gcyle de bir i(lev) grr, performansnz lsnde baarl olursunuz. Uzmanlkta
nemli olan noktalardan biri, insanlarn hayatn kolaylatrmak iin kullanlabilecek bilgi sahibi
olmaktr.
Eer cerrah olmak istiyorsanz ok ister ve abalarsanz, renme kapasiteniz de yeterli ise, siz de
nasl cerrah olunabileceini renebilir, bir cerrah olarak alabilirsiniz. Eitim insana frsat eitlii
salar. renmenin gc buradan gelir.
renme varoluu anlamlandrr: reniyorum, o halde varm!
renmeyle ilgilenmemizin tek nedeni baarl olmak deildir. Hayatn ve insann doasn anlamak
iin de renmeyi renmek gerekir. Bir dnr, renme toplu inenin ba ile boyal bir cam
kazma sanatdr diyor.
Bu benzetme, zerine biraz dnmeye deer.
nsann dnyaya geldiinde kendini camdan bir fanusun iinde bulduunu, bu fanusun iten boyal
olduunu, doum anndan itibaren camn dndaki dnyay merak ettiim izi, ancak o cam iten
kazyarak dary grebileceimizi dnelim.
Fanusun ii karanlktr. nsan karanlkta bir toplu ine bulur. ne ile boyal camn yzeyini iten
kazmaya balar. Bu, renmedir.
O boyal cam kazdka kendimize kk bir pencere aarz. Bu pencereden ilk k ieri szar.
Fanusun ii daha aydnlktr artk.
Bazlarmzn penceresi kktr, bazlarmznki ise byk. Bazlar keli, bazlar yuvarlak pencere
aar. Atmz o pencereden dar bakarak olan biteni anlamaya, bilmeye, grmeye, dnyann
srrna ermeye alrz.
Merak ederiz. Kefetmeye, haberdar olmaya alrz. Einstein, Hissedebileceimiz en gzel duygu,
bilinmeyen karsndaki heyecandr, der. renme akdr bu.
Fanusun dndakileri renmek iin, boyal cam kazyarak atmz pencereden gelen kla,
fanusun iindekileri de grmeye balarz. D dnyay rendike, i dnyamz da kefederiz.
Bazlarmz boyal camda at pencereye gzn dayar ve dary seyretmeye dalar, iine hi k
dmez.
Bazlar ise arada bir kendi fanusunun iine ekilir, dardaki n pencereden szarak fanusun iini
aydnlatmasyla ortaya kan i gereklerini seyreder. Bazlar kendi i dnyasn seyretmekle de
kalmaz, onu dekore eder, dzenler, gzelletirir.
Bilginin son kullanma tarihi ksalyor.
Modern a karakterize eden kavramlardan biri kesintisiz ve hzl deiimin getirdii srekli
renme mecburiyetidir. renme artk okul ile snrl tutulmuyor. Okul iin deil, hayat iin
renin kltr ve yaadka renme anlay yaygnlamaya balyor.

15

Okul hayatnn mfredat hayat okuluna uymuyor. Okul sonras, hayat yeniden okumak gerekiyor.
Bu da renmenin okulla snrl olmamas gereini gsteriyor.
Artk dnya ok hzl deiiyor. Bilginin son kullanma tarihi ksalyor. Okullardan alnan diplomalar
hayatn muazzam deiim hz nedeniyle birka ylda geersiz hale geliyor. Yaplan bilimsel
aratrmalara gre niversite mezunu bir gen 1 yl iinde sahip olduu mesleki bilgiden % 1Ounu
kaybediyor. Oysa bir alanda uzman olmak iin ortalama 10 yllk bir aba gerekiyor.
Eski bir in atasz her geen gn daha fazla gerek oluyor: renme akntya kar yzmeye
benzer, ilerlemezseniz gerilersiniz.
Yaadka renme mecburiyeti: Artk renme dnemsel bir ura deil, bir yaam tarz
olmak zorunda!
Bilginin ok hzl retildii ve datld bir dnyada renmeyi renmek bir tercih deil,
zorunluluktur. Bilgi toplumunda belirleyici g bilgidir. Modern hayata tutunmak istiyorsanz 1 ya
renirsiniz ya renirsiniz!
Eskiden insanlar monoton yaama biimleri nedeniyle, yeni bilgiye fazla ihtiya duymayabiliyordu.
Bir kyl 18 yanda rendikleriyle 80 yana kadar idare edebilirdi ama artk o kyl bile bazen
ehirle iliki kuran ocuunu anlamak iin, bazen TV dnyasnda olan biteni takip etmeye alrken
srekli yeni eyler reniyor.
renmeyi renmek, renme veriminizi artryor.
Nasl rendiimizi renmek renme kalplarmz da deitirir. Beyin nasl alt hakkndaki
bildiklerine gre alr.
nsan nasl rendiinin farknda olarak rendiinde, renme verimi artmaktadr. Prof. Dr. Adil
Trkoluna gre; renen renme srecinde kafasnda olup bitenlerin farknda olursa, renme
daha iyi olumaktadr. te bu dnmeyi dnme ya da renmeyi zihinde kontrol etme
srecine bilisel farkndalk (meta cognition) denilmektedir.
renme hakknda bir eyler renerek kendi renme stratejilerimizi gelitirebilir, kullandmz
tekniklerin doru mu, yoksa yanl m olduunu daha salkl bir ekilde deerlendirebiliriz.

16

RENMENN AAMALARI: BLG BEYNMZN NDE NASIL AKIYOR?

papaz kendi aralarnda konuuyorlard. Biri sordu:
Eer dnya bir anda kapkaranlk bir zindan olsayd ne yapardnz?
Dinleyenlerden biri atld:
Hemen cennetin kaplarn amas iin tanrya dua ederdim!
teki devam etti:
Tanrya yalvarr, benim iin hangi cezay uygun grrse, onu ekmeye hazr olduumu sylerdim
Son cevab ncs verdi:
Ben de karanlkta nasl yaayacam renmeye alrdm!
nsanlarn yaamn belirsizlikleri karsndaki tavrlar da, bu papazn yaptna benzer.
Hayatn ngrlemeyen durumlaryla karlatklarnda, bazlar ilekee sylenir. Bazlar kaderine
snr. Bazlar da deien artlara uygun bir yaam nasl oluturacan dnmeye balar. Aslna
bakarsanz renme yaamn deien koullarna uyum salama srecidir. Bu adan renme i
dnyann deien d dnyaya uyum salamasdr.
dnyamz harita, d dnya ise bir araziye benzer.
nsan iin tabiatta bulunan her ey bilgi mnsn oluturur. Bu mnden yaralanmamz aklmz ve
renme gcmz nispetindedir. D dnyadaki bu mn ile i dnyamz arasndaki ilikiyi, duyu
organlarmz araclyla kurarz. D dnyadaki gereklik hakkndaki bilgileri okuyarak, dinleyerek
veya dokunarak beynimize alrz. Bylece d dnyadaki d gerek (realite) ile beraber bir de
zihnimizde i gerek oluur.
Zihnimizdeki i gerek haritaya, d dnyadaki gereklik ise araziye benzetilir. Bundan da gerek
zerine gerek ortaya kar:
1. Harita arazinin kendisi deil bir kopyasdr. Bu bazen yanlabileceimizi, bildiklerimizin hayata
uymayabileceini ifade eder.
2. Arazi deitii halde harita deimeden ayn kalabilir. Bu, bilgi yanll demektir ve sk sk
bilgi gncellemesi yaplarak alabilir. Gznz d gereklerden ayrmamanz gerekir.
3. Arazide olan baz blmler haritada olmayabilir. Bu, bilgi eksiklii demektir. Haritann snrlar
vardr ve hibir, zihin haritas hayatn tm arazilerini kapsa(ya)maz.
Baka bir ifadeyle kelimeler ve onlarn temsil ettii ierik gerein kendisi deil, haritasdr. D
dnyadaki gerekleri, alglarmzn snrlar ve saptrmalar ile i dnyamza tarz. nsan algsnn
yaps gerei, gerekleri tam olarak bilemeyiz, nk biz iimizde(n) gerekleri deil, onun zihin
aynamzdaki grntsn gryoruz. renme ve dnme yoluyla, i dnyamzdaki gerekleri, d
dnyadakilerle uyumlu hale getirmeye alrz.
Bir btn olarak renme sreci nasldr?
renme, d dnyadan i dnyaya veri transferidir. Gzmzn grp, kulamzn dinleyip,
tenimizin hissedip beynimize gnderdii bir enformasyon beyinde bir hareketlilik balatr. Buna
genel olarak anlam(lam)a ura denilebilir. Beyin ilk nce gelen bilgiyi tanmlar. Ona snr
grevlileri gibi kimlik tespiti ilemi uygular. Onun ne olduunu, ne olmadn, anlaml olup
olmadn tespit eder. Bu admda gelen bilginin eldiven mi, yoksa merdiven mi olduu tespit
edilir. Bu, beynin bilgiyi tanmlama admdr.
Bu etab geen bilgi ieriine ve yapsna gre beyin tarafndan tasnif edilir. e yaramayaca ve
nemli olmad dnlen bilgiler bilinaltna ya da bilin dna atlr.
nemli olan ve ie yarayacana inanlan bilgiler ariv odasnda ait olduklar blmelere yerletirilir.
Buna kayt (bilgiyi beyne yerletirme) adm diyoruz. Bu admda kta sahanl corafya ksmndaki
bilgilere, sahanda yumurta ise beslenme ksmnda var olan bilgilere balanacaktr.
Yeni gelen bilgi, beyindeki mevcut bilgi tabannca tannmaynca misafir muamelesi
grr.
Balantlar gerektii gibi kurulamazsa ya da o konuda balant kurulacak ilgili n bilgi taban yoksa,
bu bilgilere misafir muamelesi yaplr. Bu durumda yeni gelen bilgiler 20 saniye ile 20 dakika

17

ierisinde bilinalt denilen beynin plne atlacaktr. Bilgiler byle durumlarda bir kulaktan girip
teki kulaktan km olurlar!
ok ksa sreli hafzann 20 saniyelik ve ksa sreli hafzann 20 dakikalk eleme elei engelini geen
yeni bir bilgi, beyne kaydedilmi olur. Ancak sorun burada da bitmez. Eer pekitirme yaplmamsa
ve izlenim zayf ise, o zaman bu bilgi ya unutulacak ya da hafzada yer ald halde
hatrlanamayacaktr. Nitekim yaplan aratrmalara gre rendiklerimizin % 80ini 24 saat
ierisinde unuturuz.
Elbette beyin gibi grkemli bir organn iinde gerekleen, renme gibi karmak bir sre bu
kadardan ibaret deildir, hala zlememi boyutlara sahiptir. Benim burada anlattm, bugne
kadarki aratrmalarn sonucunda bildiimiz kadaryla beyinde gerekleen renme srecin in
anlalr bir tarifidir. Beynimizi incelerken de beynimizi kullanyor olmamz, beynin renme srecini
de beynimiz iinde renerek ilerliyor olmamz bazen kr noktalar oluturan bir dezavantajdr.
Bilginin beynimizdeki vize ilemleri neler?
renmenin ana hatlarn dndmzde, bir bilginin renilmi olmas ve beyne kaydedilmesi
iin birka aamay baaryla gemesi gerekir. Beyne alnmaya deer grlp hafzann eleinin
zerinde kalan bir bilgi ka engeli am olur?
1) Duyu organlar o bilgiyi alglamayabilirdi. 2) Beyin onu tanmayabilirdi 3) Beyin onun nemsiz
olduunu dnp eleyebilir, bilinaltna gnderebilirdi. 4) Beyin yeteri kadar iyi kaydetmeyebilir
veya balant kurulabilecek ilgili n bilgi bulunamayabilirdi. 5) Hafzaya kaydedilse de 24 saat
ierisinde unutulan % 80lik dilimde yer alabilirdi. 6) Unutulmasa bile zayf izlenim veya bilgi
karkl dolaysyla hatrlanamayabilirdi. 7) Tm bu engelleri ap hafzada capcanl ve
hatrlanmaya hazr bir biimde beklerken, iinde bulunduu kafann sahibi tarafndan
kullanlmayabilirdi de!
Srada renmenin aamalarnn detayl aklamalar var. Bu aamalar aklanrken, arlkl olarak
en yaygn renme yolu olan okumaya gre anlatm yaplacaktr. Alternatif yollar ise yeri geldiinde
aklanacaktr.
imdi olduka kapsaml bir blme giriyoruz, ar sklet metinleri sevmeyen okurlar detaylar
arasnda yorulabilirler. Bu okurlar kitab brakmaktansa, ileride tekrar dnmek zere bir sonraki
blme gei yapabilirler. nmzdeki i blm hari her blm kendi iinde bamszdr.

18

1. BLGY BEYNE ALMAK: BLG KAFAMIZA NASIL GRER?

Yllar nce Konfys insann i dnyasndaki bilgi eksiklii ve bunun nasl kapatlabilecei zerine
ince ince dnm, sonunda una karar vermi: Bilmeyen ve bilmek isteyen ocuktur, retin
ona.
Bilen ama bildiini bilmeyen uykudadr, uyandrn onu.
Bilmeyen ve bilmediini de bilmeyen aklszdr, saknn ondan.
Bilen ve bildiini de bilen liderdir, izleyin onu.
Bu blmde bilginin iimizdeki ilerleyii hakknda bilgi sahibi olacaz.
u anda zerinizdeki giysilerin arl, nefesinizi verirken burnunuzdan kan ses, evreden geen
aralarn grlts, odanzdaki koku, oturduunuz sandalyenin verdii his gibi pek ok ey duyu
organlarnz tarafndan beyninize gnderiliyor.
Tabii bu duyu verilen ok fazla olduundan, beyin hepsini deerlendiremedii iin alg filtreleri
kullanr. Beyin dnyadan gelen verilerin iinden kafasna gre seim yaparak alglar. Gelen duyu
verilerinin ounluu zerinde ilem yapmaz. Buna da algda seicilik denir.
Duyu organlarmz nasl alr?
Her duyu organnn evredeki enerji deiimine hassas bir alcs (reseptr) vardr. Mesela gz
evredeki k ve renk deiikliini alglar. Okumak elinizdeki kitabn beyaz zeminli olan sayfalarnn
zerine, siyah renkte yazlm olan resimlerin (kelimeler gz iin resimdir) sayfaya arpan k
tarafndan, renk farkllamas halinde gze tanmas ile gerekleir. Bize bilgiyi getiren ey ktr.
Beyaz zemine arpan k beyaz renkle gzmze dnerken, hemen yanndaki harflerin olduu yere
arpan k siyah renkle dner. Bu renk farkll sayfa stndeki kelimeleri beyne aktarr.
Gzmzn arl yedi-sekiz gram olmasna ramen 80 metre uzaklktaki nesneleri net olarak
tanyabilir. Gece karanlnda 27 kilometre uzaklktaki mum n fark edebilecek kadar hassastr.
Bir milyondan fazla rengi ayrabilir. Bir yl ierisindeki gzya sarfiyat bir kola kutusunu doldurabilir.
Ortalama bir mrde erkekler 300 milyon, kadnlar 336 milyon kez gz kapaklarn ap kapatrlar.
Kadnlarn hayata erkeklerden daha ok gz krptklar fizyolojik bir gerektir!
Gz saln korumak iin neler yaplabilir?
Okurken kullandmz en nemli aygt gzdr. Bu nedenle ona gzmz gibi bakmalyz. Gzn
okuma gcn korumak iin baz eylere dikkat etmek gerekir. 1) In dorudan gznze deil,
okuduunuz kitaba vurmasn salayacak ekilde pozisyon almalsnz. 2) Uykusuz olduunuz
zamanlarda uzun sre kitap okumamaya zen gstermelisiniz. 3) erisindeki etil alkol nedeniyle
mmkn olduunca yznze kolonya srmemeniz nerilir. 4) Gznzn ihtiya duyduu
vitaminleri ieren besinlerin banda havu ve maydanoz geliyor. 5) Beslenme uzmanlarnn gz iin
nerdii vitamin takviyesi ise A, B2 ve B6 vitaminlerinden oluuyor. Gzleri yoran k olduu iin
onu dinlendirecek olan eylerden biri de karanlktr. Uzun okumalar gerektiinde, arada gzlerinizi
kapatp bir sre dinlendirmeniz yararl olacaktr.
Gzmz nasl okur?
ncelikle unu bilmekte yarar var: Gz sadece bakar, okuvan beyindir! Gz grdklerinin
fotorafn eker ve beyne yollar, o verilen anlamlandran beyindir.
Gzn okurken yapt iki temel hareket vardr. Gz okurken nce bir kelimenin zerinde durarak
onun fotorafn eker (saptama hareketi), sonra da dier kelime ile aradaki boluu geerek
(srama hareketi) yeni saptama noktasna yerleir ve oradaki kelimeyi grr. Sanlann aksine, gz
satr zerinde soldan saa seri halde gitmez, atlamalar ve duraklamalar yaparak ilerler.
1) Saptama hareketi: Buna tespit etme hareketi de denir. MeLindeki kelime ve rakam
karakterlerinin bir blm zerine gzn odaklanmasdr. Gz bu pozisyondayken, yani sabitlendii
srada okur. Okurken kullanlan zamann yaklak % 94 bu esnada, yani zerinde durup bir

19

kelimenin fotoraf ekilirken harcanr. %6 ise bir sonraki saptama noktasna sranrken harcanr.
Eitilmemi bir okuyucunun gz bir duruta (bir bakta) bir kelime grebilir, oysa bu eitim ile 23 kelimeye kadar karlabilir.
2) Srama (gei) hareketi: Gzn bir sonraki saptama noktasna gemek iin yapt harekettir.
Gz srasyla bir saptama, bir srama hareketi yapar. Gz srama durumunda, hareket halinde
olduu iin gremez. Gz duran eyleri durarak, hareket eden eyleri ise onunla beraber ayn ynde
ve hzda hareket ederek grr.
Okumada gz etkinlii ve beyin etkinlii
Okuyarak renmede iki kritik unsur vardr: birincisi bak kalitesi, ikincisi ise gr kalitesi. Bak
kalitesi gze, gr kalitesi beyne baldr. Hem bak kalitesi hem de gr kalitesi gelitirilebilir.
leride greceimiz zere, okuma hz iki eye baldr.
1) Gzn bilgi toplama hz
2) Beynin bilgi ileme hz
Gzn okuma srasndaki grevi beyni kesintisiz bir ekilde veri ile beslemektir. Eer gz, beynin
bilgi ileme hznn altnda bilgi gnderirse, aradaki bolukta, beyin o konudan kopar ve baka
eylerle ilgilenmeye balar. Bylece dikkat dalmas gerekleir. Hzl okuma beynin kesintisiz bir
ekilde bilgi ile beslenmesini salad iin konsantrasyon bozukluu ve dikkat kaymalarn biraz
daha azaltr. Ne kadar yava okursanz, dikkatiniz o kadar abuk dalr. Beyin, gzn bilgi toplama
hzndan 3-4 kat daha yksek bir hzda bilgi ileyebilir. Ancak bu, okunan konunun ieriine de
baldr.
Beynimize en fazla duyusal malzeme salayan organlarmzn banda gzmz gelir. Beyin
gzden gelen verilerden daha ok etkilenir. Gz ile beyin arasndaki sinir hatlar kulak ile beyin
arasndakine gre 20-25 kat daha gl olduu iin, yeni tantmz insanlarn yzn hatrlarz
ama ismini unuturuz. Televizyonun radyoya gre daha etkileyici olmasnn nedeni de grselliin
gcdr. Tananlarn d grne nem vermelerinin ve cilal imaj devrinin nedeni de budur.
Gzel kadnlara ve yakkl erkeklere olan talebin aklamas da budur. Mankenlerin retmenlerden
daha fazla kazanabilmelerinin aklamas da budur! Grsellikten etkilenmek insann bir tercihi
olmaktan te, yapsal bir zayf noktasdr.
ok boyutlu kayt yapmann gc
Bilginin beyinde derin izler brakabilmesi iin onu ok boyutlu kaydetmek gerekmektedir. Yani hem
grnts, hem sesi, hem hissi, hem tad, hem de kokusuyla! Bazen ilk kanaldan yaplan bilgi
girdisi de yeterli olabilir. Buna ok kanall kayt denir.
ok kanall kayt iki ekilde yaplabilir. Birincisi bilgiyi hayali olarak (zihinde) grmek, konuturmak
(dinlemek), tadna bakmak, koklamak ve onun nasl bir ey olduunu hissetmektir. Bu kolay ye
maliyetsiz bir yoldur. kincisi ise o bilginin olduu ortamda gerekten yaamaktr. Laboratuvar
deneyleri, keif gezileri bunun iin yaplr. Buna yaayarak renme/yaatarak retme de
denebilir. Dersi deneyime dntrmek, birka duyu organyla deneyimlemek amatr.
ok konulu kayt yaparak dersi deneyime dntrn.
ok kanall kaydedilen bir bilgi beyinde daha ok arm yapacak ve dier bilgilerle iliki
kuracaktr.
Dinlediiniz bir derste not tutarak ve anlatlanlar grsel emalara evirerek bilginin hem
kulaktan hem de gzden alnmasn salayabilirsiniz. O bilgileri yksek sesle okuyarak
gz ile beraber kulak yoluyla da kaydedebilirsiniz. Bir arkadanzla beraber nce konuyu
ayr ayr okuyup, sonra birbirinize anlatabilirsiniz. Bu da iki duyunun birlikte
kullanlmasn salar.
Unutmayn ki dersi deneyime dntrmenin yolu ok kanall kayttr.
Ana erevemizi tekrarlayacak olursak, renme birbirini takip eden ve biri olmadan dierine
geilmeyen 3 aamada gerekleir. Bunlardan birincisi bilgiyi beyne almak, ikincisi alnan bilgiyi
ilemek ve beyne kaydetmek, son adm ise bilgiyi saklamak ve lazm olduu anda kullanmaktr.

20

Bu konuda ilgin olan bir boyut da algladmz her eyin zihnimizde kk ya da byk bir iz
brakmasdr. Bu konuyu fark etmi olan Goethe yle der: Her bak bir gzlem, her gzlem bir
dnce, her dnce bir balant ve iliki dourur. yle ki, her dikkatli baknzda bir teori
kurduunuz sylenebilir.
Beyindeki imaj bankasnn gc: nsan ne yerse odur!
Eer uaktan korkuyorsanz bunun nedeni, izlerken ok etkilendiiniz bir filmdeki uak kazas
sahnesi olabilir. Tpk korku filmi seyrettikten sonra karanlktan korkunuzun daha da artmas gibi.
Beynimize giren baz grnt ve sesler, beynimizin iinde baz dnceleri tetikler.
Bir in atasz yle der: nsan ne yerse odur.
Beynimizi mutfaa, aklmz da aya benzetebiliriz. Beynimize hangi malzemeleri verirsek ona
gre yemekler yaparak bize verecektir. Verdiimiz malzemeleri, farkl kombinasyonlaryla,
yemeklere evirip bize sunacaktr. Yemekler dncelerimizdir. Aya yumurta, domates, biber ve
tereya verirseniz size menemen yapp verebilecei gibi (menemen verdiiniz malzemelere tam
benzemez ama onlardan yaplr) zerine halanm yumurta doranm bir oban salatas da yapp
verebilir! Ayn malzemenin farkl bir kullanm eklidir bu. Beynimiz duyu organlarmzn alglayp
gnderdii malzemeleri, akln tarifleriyle mutfakta ilenerek bilgi, teori, davran,, inan, yarg,
tutum gibi eylere dntrr.
Bu da zihinsel ariv kaytlarnn gcn gsterir. nsan dnrken, zihinsel arivlerindeki grnt,
ses ve his kalplarn kullanma eilimindedir. Bir televizyonun ana haber blteni nasl ki bir konuda
haber yaparken arivlerindeki grnt ve ses kaytlarn kullanyorsa, ayn ekilde beyin de kendi
arivleriyle hareket eder.
Madem arivlerimiz bu kadar nemli o halde, beynimizden almak istediklerimize gre onu
beslemeliyiz.
Beyninize mutluluun malzemelerini ykleyin!
Beynimizin bu zelliini mutlu olmak iin nasl kullanabiliriz? Beynimizden almak istediimiz rn
mutluluk ise, mutluluun yapld malzemeleri beynimizin mutfana vermemiz gerekir. Bunun iin
de kulaklarmzdan gzel sesler almalyz beynimize. Mzik bunun iin icat edilmitir. Gzmzden
gzel grntler gndermeliyiz beynimize. Resim sanat da, gzellik ura da bunun iin vardr.
Tenimizden tatl hisler ekmeliyiz beynimize, dokunmak bunun iin icat edilmitir. Damamzdan
lezzetli tatlar gndermeliyiz beynimize. Yemek kltr bunun iin icat edilmitir.
Duyu organlarmzn haz veren duyular gndermesi keyif almak iin yeterlidir ama mutlu olmak iin
bunlar da yetmez. Beynimizi bizi mutlulua ve olumlu dnmeye gtrecek dncelerle de
beslemeliyiz. Pozitif dnme literatr bunun iin icat edilmitir. Kiiler beeni yaplarna gre,
edebi eserler seerek de beyinlerini mutluluk veren dncelerle besleyebilirler.
Peki ounluk ne yapar? Beyinlerini de mideleri gibi abur-cubur eylerle besleyerek ruh salklar ile
oynarlar. Sonra da baarl ve mutlu olmaya altklarnda, ilerindeki bir eyin kendilerini neden
srekli geriye ektiini bir trl anlayamazlar.
Zihinsel ariv kaytlarndaki negatif veriler, mutlulua ve baarya giderken i sabotaj yaparlar.
inizden size elme takar, en gl annzda i kargaa kartp sizi bunalma sokarlar.
Beyninizi neyle besleinize de en az mideniz kadar zen gstermenizi rica ediyorum.
Zararl filmler izlemeyin. Ruhunuzu kt etkileyecek kitaplar okumayn.
Beyninizi baarya gtrecek bilgiyle besleyin!
Baarl olmak iin beynimizi hangi malzemelerle beslemeliyiz? Mantk yine ayndr. Beyninize ne
verirsen iz, size onu geri verir. Beyninizi baarya gtren bilgilerle beslerseniz baarya, dier
durumda ise baarszla ynelirsiniz.
Beynimizi baarya ynlendirmek iin iki ana yol vardr:

21

1. Gerek yaantlarla beyni beslemek.

Eer hayat amacnz pop mzik sanats olmak ise, beyninizi en iyi konserlerdeki grnt, ses ve
his ile beslemeniz gerekir. Kaptan olmak istiyorsanz gemicilerle ve gemilerle, ynetmen olmak
istiyorsanz sanatlarla beraber zaman geirmeye almanz gerekir. Eer yazar olmak istiyorsanz,
byk imza gnlerinde orada olmalsnz. Olmak istediiniz yeri nceden kendinize yaatn. Eer
Boazii niversitesini kazanmay hedef olarak semiseniz, snava hazrlanmaya balamadan nce
gidip oray bir grmeniz beyninizi besleyecektir. Hayal ettiiniz baz niversiteleri ise grmeseniz
daha iyi olabilir! Beyni gerek baar grntleriyle beslemeye almann en kt yan, bazen
umduunu bulmayp hayal krkl yaamaktr.
2. Hayal gcyle beyni beslemek.
deal hayatmz, kendi en iyi halimizi zihnimizde canlandrmak, onu akli gzlerimizle grmektir.
Gelecekte hayatmzda grmek istediimiz sonular nceden yaamaktr.
Olmak istediiniz yeri tam ayrntlaryla hayal edin. Hayalimizde canlandrdklarmz da,
hafzamza gerek grntler gibi kaydedilip arivlenebilir.
Yaplan baz aratrmalar hayal edilen (zihinde canlandrlan) grntler ile gerek grntler
arasnda, beyni ve dolaysyla bedeni etkileme bakmndan nemli bir fark olmadn gstermitir.
ocuklar zerinde yaplan bir aratrmada, kk ocuklarn % 50sinin Spermenin gerek
olduuna, bir yerlerde yaadna inandklarn gstermitir!

22

2. BLGY BEYNDE LEMEK: RENDKLERMZ KAFAMIZA NASIL

YERLETRYORUZ?
Bu admda birinci aamadan gemi bilgiler, bir kimlik tespiti srecinden geer. Duyu organlarmz
tarafndan gnderilen veriler tanmlandktan sonra hemen bir tasnife tabi tutulurlar. Gereksiz ve
nemsiz bilgiler bu etapta elenir ve bilinaltna gider. Bu yzden bu aamaya bilgi seme ve
yerletirme sreci diyebiliriz.
Btn bu ilemler bir tutuklunun yarglanma sreci ierisindeki yaadklarna benzetilebilir. Bir zanl
nce polis tarafndan yakalanr. Polis duyu organlar gibidir. Zanl tutuklandktan sonra ilk nce
karakolda kimlik tespitine tabi tutulur, sabka kayd incelenir, ondan sonra mahkeme karsna
karlr. Yarg onun tutuklanmasna veya serbest braklmasna karar verir. Eer tutuklanmasna
karar verdiyse iledii sua gre hapishanede ilgili bir yere konur. Beyin tarafndan tutuklanan bir
duyu verisi (bilgi) de nce tannr, sonra gerekli grlrse beyindeki ilgili bilgilerin olduu yere
konur. Tabii bu bilgilerin bazlarnn tek istei bulduu ilk frsatta dar kamaktr!
Tanma ilemi nasl yaplr?
Beyin iin kelime ve rakamlar birer ifredir. Tanma, kelimelerin ve rakamlarn ilerinde tadklar
anlamlardan ayrlmasdr. Daha nceden beyne girmi, hafzada kayd olan bilgiler, daha kolay
tannr. Kineka gibi daha nce hi duymad bir kelimeyle karlanca, beyin o kelimeye yabanc
muamelesi yapar, vize ister.
Beyin de bir lke gibidir. Yabanc kelimeler, pasaportla giri yapmak zorunda olan turistler gibidir.
Bir insann kelime hazinesinin geni olmasnn nemi buradadr. nsann beyninde ne kadar kelime
ve bilgi yer alrsa, okuduklarn o kadar ok anlar. Bir kitab be ylda arayla iki kez okuduunuzda
her defasnda anladklarnz bu yzden deiir.
Kelime hazinesinin geni olmas gibi, anlatlan eyi kiinin kendi ifadeleriyle tekrarlamas da bilgi
giriini, dolaysyla anlamay hzlandrmaktadr. Duyu organlarnn alglayarak beyne aktard btn
bilgiler beyne yerletirilir mi?
Beynimiz ruhumuzun evidir.
Beynimiz bizim i evrenimizdir, ruhumuzun evidir. Baz ynlerden ev gibi ynetilir. Tpk bir evin en
nemli eyalarnn odalara konup, atlamayacak kadar gerekli ama evde kullanlamayacak kadar
nemsiz eyalarn depoya konmas, gereksiz ve nemsiz eylerin pe atlmas gibi, beyin de
duyularn gnderdii verilen bu ekilde eler.
Duyu organlarmz baz verileri beyne hi iletemez. Duyularmz alg eiklerimiz lsnde
dnyada olan biteni beyne aktarr.2 Alg eiklerimizin alt ve st snrlar bulunur. rnein kurbaa
ayak sesini duyar; ancak kulann dibinde atelenen top sesini duymaz! nk bu ses st duyma
eiini amtr.
Tasnif ilemi nasl yaplr?
lgi alanmza giren, hakknda n bilgi sahibi olduumuz, bir ihtiyacmz gidereceine inandmz,
daha nce renmi olduklarmzla ilgili olan, arpc, byk, olaanst grnen, evresiyle ztlk
tekil eden bilgiler aklmzda daha ok kalacaktr.
Bilgilerin bu eleme snavndan yukardaki zellikleri tamayan bilgiler geemeyecek, 20 saniye ile
20 dakika arasnda bilinaltna gidecektir. Hafza sistematii iine kaydedilmedikleri iin
hatrlanmalar da kolay olamayacaktr.
Beyine girmek iin tandk bulan bilgi ve hemehrisiz bilgi
Duyu verilerini ikiye ayrabiliriz: Referansllar ve referansszlar.
Referansl bilgi: Daha nce beyne bir kez giri yapm veya girmemi olsa bile hafzada
kendisiyle ilikili, hemen arm yapabilecei birok enformasyon bulunan bilgilere denir.
2

G Sorusu: Peki bu veri doruysa subliminal konumalar beyne nasl ular?

23

Referanssz bilgi: Beyne daha nce girmemi ve beyinde hemen arm yapp, ilikiler
kurabilecei n enformasyon bulunmayan bilgilere denir. Bu bilgiler beyinde misafir
muamelesi grrler.
Referansl bilgi daha kolay anlalr, daha uzun sre hatrlanr. Bu da ne kadar geni bir bilgi ve
kltr tabanna sahip olursanz, o kadar geni bir kavray kapasitesine sahip olacanz an- tamna
gelir.
Beynin tanma ve tasnif yetenei eitilebilir. Eer kii neyi aradn biliyor ise beyni o amaca gre
bilgileri snflayacak, gerekli gereksiz ayrmn o kritere gre yapacaktr. Hayatta ne istediini
bilmenin nemi buradan gelir. Yeni bir ie girdiinizde bir anda beyniniz o ile ilgili her eyi
grmeye balar. Daha nce grememenize aarsnz. Bu ilgi ve ihtiyacn, renmeye etkisine bir
rnektir.
Unutmayn, ne aradn bilmenin heyni onu bulmak iin ne yapmas gerektiini de bilemez!
Beyninize aradnz bilginin ekalini verin, o size onu yakalayp getirecektir.
renmede bilin ve bilinaltnn rol
renme srecinde elemeleri geemeyen bilgilerin bilinaltna atldn yazmtm. renme annda
bilin ile bilinaltnn rol zerine ksaca deinmek gerekiyor. Bilin ile bilinaltnn karlatrmal
incelemesi yle yaplabilir.
1) Bilinalt bilinten daha gldr. Her ne kadar bilinli insan olduumuzu iddia etsek de,
bilinaltndaki g ve onun etkisi, oumuzda bilin gcnden daha yksektir.
2) Bilinalt snrsz bir kapasiteye sahiptir. Oysa bilin bilgi ileme bakmndan iki snra sahiptir.
Zaman bakmndan snrldr. u anda dnrken kullandnz bilinli hafzanz yaklak 20
saniye ile snrldr. Bir eyi dnr, sonra baka bir eye ya da o eyin baka bir boyutuna geeriz.
Yani bizler ok ksa sreli hafza sresi ierisinde dnrz. Bu srede ksa sreli hafzaya
geemeyen bilgi unutulmu olur.
Kapsam bakmndan snrldr (kavray limiti zellii).
Beynin herhangi bir anda dnrken ileyebilecei bilgi snr 7 2dir. Yani bilin, yedinin iki
fazlas ya da iki eksii arasnda farkl bilgiyi bir arada ileyebilir, yorumlayabilir, anlamlandrabilir.
Bu limitlerin zerindeki bilgileri ayn anda ileyemez.
3) Bilin daha seicidir, bilinat her eyi kabul eder. Bilin tanma, tasnif gibi aamalardan
geirerek verilen elerken, bilinalt anlamadan, tanmadan, yorumlamadan, deerlendirmeden,
byk-kk, nemli-nemsiz, ie yarar veya yaramaz demeden her eyi iinde tutar. Bilin,
niversite gibidir, bavuranlar snavla eleyerek alr. Bilinalt Mevlanann derghna benzer, Ne
olursan ol yine de gel anlayndadr! Bu kadar farkl trden alg malzemesinin bir arada bulunmas
bilinalt gcnn gizemli kaynadr.
Sa ve sol lobun renmedeki rol
Beyin sa lob ve sol lob diye ikiye ayrlmtr. Sa lob bilginin btnn grr, sol lob detaylarla
ilgilenir. Sa lob hayal gc ve grsel ilikilerle bilgileri organize eder, sol lob ise konuma ve
mantksal ilikiler kurarak bilgileri organize iler.
Sa lob boyutlar, hareket ve ekiller yoluyla, sol lob mantk ve matematik yoluyla alr. Sanat,
mzik gibi uralar sa lobun, analizler, muhakemeler sol lobun faaliyetidir. Ana karakter olarak
sa lob elenceli ve yaratc ilerde younlarken, sol lob stresli ve yorucu faaliyetlerde
younlamtr.
Ezberci eitim sistemlerinde youn olarak sol lob kullanlr, bundan dolay soyut renme tipine
sahip kiiler daha baarl olur. Oysa renmeyi renmi bir kii ideal olan yapar; her iki beyin
lobunu da bir arada dengeli kullanr.
Bilginin beyne yerletirilmesi (kayt) ilemi nasl yaplr?
Alglama, tanmlama ve tasnif admlarn baaryla geen bilgiler, beyinde bulunan Hipokamp adl
merkez tarafndan hafzaya kaydedilir. Kayt, bilginin beyne yerletirilmesidir. Bu yerletirme bazen
tekrarla yaplr, bazen grsel balantlarla. Bazen de mantk rgs iinde hafzaya kaydedilir.
Bazen otomatik bellek tarafndan bilinsiz kayt yaplr. Baz bilgiler, beynimize kaydetmek iin
bilinli bir aba harcamadmz halde kendiliinden hafzamza yerleirler. Gittiimiz bir dnn

24

btn detaylarn ders alr gibi ezberlemeye almayz, bir gn sonra bu konuda snava da
girmeyeceizdir ama yine de birok detay aklmzda kalr.
Hafzaya kayt ilemine iki trl mdahale edebiliriz, etmeliyiz. Beynimizi neyi kaydedip,
neyi kaydetmemesi gerektii konusunda biz ynlendirebiliriz. renme hedefleri
belirleyerek, nelerin aklda tutulmasnn daha iyi olacana biz karar verebiliriz.
kincisi beynimize hafza ya bilgileri nasl kaydedebileceini ve daha iyi hatrlayabilmesi
iin nasl kaydetmesi gerektiini retebiliriz. Bunu hafzann nasl altn anlayarak ve
bilgiyi hafzann alma ekline uygun bir ekilde kaydederek yapabiliriz. Bylece kontrol ele
alabilir, daha bilinli bir renen olabiliriz.
Bilinli renme neyi, nasl yapmas gerektiini beyne retmektir. Bylece beynimizin doutan
getirdii amatr renme performansn artrp profesyonelce renen bir beyin sahibi olabiliriz.
Hibirimiz doal hafza gcmze mahkm deiliz, kendi eitilmi hafza gcmz gelitirebiliriz.
Beyin unutma ile maluldr!
Bilginin beyinde ren(il)me srecine girmesinden itibaren unutma sreci de balar. lk eleme, ok
ksa sreli hafzada gerekleir. Bu sre ierisinde beyinde tutunabilecek, iliki kurabilecek ilgili n
bilgi bulamayanlar bilinte kendine yer bulmakta zorlanr.
Ksa sreli hafzann ilk elemesini geen bilgiler 20 dakikalk ikinci elee konurlar. Bu elei de
geenler uzun sreli hafza denilen ksma gnderilir. Bu ksmda da silinme veya izlenim zayflamas
olur ancak dierlerine kyasla ok azdr.
Hafzaya kaydetmede kullanlan biim ve yntemler neler?
Bir bilgiyi hafzaya kaydetmenin temelde iki yolu vardr. Birincisi ezberci eitimin youn olarak
kulland tekrarlamadr. kinci yol ise, ezbersiz renme iin kullanlmakta olan, iliki ve balant
kurma metodudur. Bu balantlar iki trldr. Birincisi mantksal (ierik ynyle kurulmu)
balantlar, ikincisi ise biimsel (grsel yap boyutunda kurulmu) balantlardr. Esasen, renme
de bilgiler arasnda balantlar kurmak demektir.
Beynin bir bilgiyi hafzaya yerletirirken kulland 3 temel yol bunlardr. imdi bunlarn ne
olduklarn ve bu yollan daha iyi nasl kullanabileceimizi aratralm.
a) Ezbere dayal tekrar yoluyla hafzaya kaydetme.
Ezberleme, bir bilginin tekrar tekrar beyne gnderilerek hafzada daha derin bir iz brakmasnn
salanmasdr. Bir ey ilk defa reniliyorsa bir miktar tekrar kanlmazdr. nk tekrar,
gl bir ilk izlenim olumasn salar. Ezbersiz renme tekrarn hi yaplmamas deil,
gerektii zamanda ve yerde, gerektii kadar yaplmas demektir. Bir kii ezberlemekten
daha iyi yollar renirse muhtemelen ezberlemeyi daha az kullanacaktr. nk insanlar,
herhangi bir ii yaparken1 bildikleri metotlar arasndan en iyi olann seer ve kullanrlar.
Baarl bir renen olmak iin bir miktar ezber kanlmaz olduu iin ezberi doru yapmann
yntemini renmemiz gerekir. ABDde yaplan bir aratrma periyodik (aralkl) tekrarn, kesintisiz
tekrara gre yaklak % 50 daha verimli olduunu gstermitir. Aratrmaya gre, ilk defa
rendikleri yabana kelimeleri hi ara vermeden tekrarlayanlar 68 tekrarda renirken belirli aralar
vererek tekrarlaYania1h11, (rnein 10 tekrar yapp sonra 10 dakika baka eyle ilgilenip sonra bir
daha 10 tekrar yapanlar) 68 yerine 38 tekrarda ezberledii grlmtr.
mam Hatip Liselerinde okuyanlarn da, Arapa kelimeleri ezberlerken, tesbihin 33 boncuunu
kullanarak, yani 33 defa ayn kelimeyi tekrar ederek ezberlemesi ilgintir.
Tekrar daha bilinli yapmak iin nelere dikkat etmeliyiz?
Tekrar kesintisiz deil periyodik aralklarla yaplmaldr.
Tekrar iin en ideal zaman, renmenin bittii andan itibaren ilk 10 dakikadr.
rendiklerimizin % 70ini bir saat ierisinde unuturuz. Uyku annda ise unutma faaliyetleri
yavalar, durur. Gn iinde allan dersleri, uyumadan nce toplu halde tekrar etmek akllca bir
stratejidir.

25

Tekrar, birisine retiyormu gibi anlatarak yapmak bilginin pekimesini salar.

Yazl zet kararak yaplan tekrar, hem derin dzeyde kavramay hem de tekrar salar.
ema kararak yaplan tekrar, bilginin resim haline gelerek, gz yoluyla alglanmasn ve beynin
grnt merkezine de kaydedilmesini salar.
Tekrar srasnda anahtar kelimelerin bir listesinin karlmas, konunun zne istenildii anda
ulaabilmeyi ve gerektiinde hzla anafikirlerin arlmasn salar.
Okunan bir konunun yksek sesle tekrarlanmas, bilginin iki duyu organndan (ift kanall) kaydn
salayacaktr.
Bir bilgi beyne ilk defa gnderiliyorsa, en az 3-5 kez tekrarlayarak ilk izlenimi glendirmek ve
gerekli ezber tabann salam oluturmak gerekir.
Tekrar srasnda bilgi bir btn olarak grlmelidir.
Tekrar srasnda, bilgi paralarnn kendi aralarndaki ve ait olduklar btn ile ilikilerine dikkat
etmek, bu ilikileri bilinli olarak kurmak gerekir.
Dinleyerek renme tipine sahip kiilerin, konuyu birileriyle konuarak tekrarlamas daha
yararldr.
b. Grsel canlandrma yoluyla hafzaya kaydetme
Tekrar yoluyla ezberleme, baz insanlara zor gelir nk tekrar tekrar ayn eylerle ilgilenmek
insanlarda sklmaya neden olabilmekte, ezber yznden renmenin keyfi kaabilmektedir. Ayrca
ezberlenerek renilmi bilgiyi yorumlayarak kullanmak gerektiinde yorumlama zorluu
yaanabilmektedir. Neyse ki -tamamen vazgemek mmkn olmasa da- bir bilgiyi beyne
yerletirmede tek yol ezber deildir.
Bilginin beyne grsel canlandrmalarla kaydedilmesine dayal bir yol da son yllarda gittike
popler olmaktadr. Bu yntem hayal gcn renme srecine katan bir yaklamdr. Ezberde
beynin sol lobu aktifken, bu yntemde beynin sa lobu daha ok kullanlmaktr.
Yeni rendiimiz bilgi ile daha nceden renmi bilgiler arasnda abartl, sama,
komik, renkli, hareketli grsel balantlar kurarak bu metot kullanlr. zellikle birka
eyden oluan listelerin ezberlenmesinde ok ie yarar.
Size bir rnek: Gm bir servis ka, alt su barda, muz, bir kalp beyaz sabun ve yumurtadan
oluan bir listeyi hayal gcnz kullanarak, grsel bir biimde birbirine nasl balayabilirsiniz?
Tony Buzan Bellek Eitimiyle Anmsama Yntemleri adl kitabnda ne yapmanz gerektiini yle
anlatyor:
imdi kendinizi kapdan dar karken artc bir denge numaras yapan biri olarak dn nz.
Aznzda, sapn dilerinizin arasna sktrdnz gm renkli bir servis ka tutmaktasnz.
Aznzda metal tadn hissedin! Kan stnde sralanm alt tane kristal su barda var. Bu
ahane, mthi bardaklar gnete prl prl parlayarak gzlerinizi kamatryor. Hayran hayran bu
bardaklar dengede tutmaya alrken, birbirlerine hafife dokunup kardklar in, in seslerini
duyuyorsunuz. Tam sokaa admnz atacakken kocaman, kahverengi benekli sapsar bir muz
kabuunun stne basyorsunuz. Ayanzn altndaki muz kabuu bir paten gibi kayyor. Fakat siz
usta bir denge uzmansnz. Dmemek iin hemen br ayanz da kaldrp ikinci admnz
atyorsunuz, ama tam da bir kalp beyaz sabunun stne! Sizin gibi bir usta bile artk bu durumla
baa kamaz. Srt st dmeniz kanlmaz. Bu yumurta yn da nereden kt? stne
dtnz yumurta kabuklar tr tr krlyor. Sarlar bir tarafa beyazlar bir tarafa...
Bu teknikte, renkli, parlak, hareketli hayaller kullanlarak, bilgi fotorafik olarak beyne kaydedilir.
Grsel bir kayt sistemidir. Bilgileri bu ekilde grsel olarak birbirine balamak, hem elenerek
renmeyi, hem de bilgilerin uzun sreli hafzaya yerletirilmesini salar. Bu konuda ayrntl
bilgileri, ileride hafza kipleri ksmnda bulabilirsiniz.
Grsel (resimli) kaytlar neden gl iz brakrlar? Daha nce anlattm gibi, gz ile beyin
arasndaki sinir hatlar, kulak ile beyin arasndakine oranla kat be kat daha gldr. Bu yzden
grmek inanmay salar. Hayalde canlandrmak da gerekte grmek kadar etkili midir? Bunun
cevabn da nceden renmitik! Bir eyi hayalde canlandrmak ile onu gerekten grmek
arasnda, hafzada iz brakmak bakmndan nemli bir fark yoktur. Beyin gerek ile geree
yakn bir ekilde yaplm bir canlandrma arasndaki fark tam olarak ayramamakta,
hayalde canlandrlana da ger ekmi gibi tepki verebilmektedir. Komedi filminden km
kiilerin, yolda yrrken kendi kendilerine glmelerinin nedeni budur!

26

Unutmayn, bizler kafamzda tekrar tekrar canlandrdmz, hayali resimlerdeki halimize

dnrz. Nasl olmak istiyorsak, kendimizi yle olmu gibi hayal etmeliyiz nk hayal
gc kendini gerekletirebilen, kendi gereini yaratabilen bir kabiliyete sahiptir. Bu
gc kendi amalarnz iin kullanmak ise sizin tercihinize baldr.
c) Mantk rgs yoluyla hafzaya kaydetme
Yeni renilmi bir bilgi, mevcut bilgilerle mantksal yolla da balanabilir. Mantksal iliki kurabilmek
iin, nce konunun mantn anlamak ve kafada bir bilgi sistematii oluturmak gerekir. Bir
rnek yapalm!
lkenizdeki hukuk sistemi hakknda temel bilginizin olduunu ama kefaletle serbest braklmann ne
demek olduunu bilmediinizi varsayalm. Kefalet nedir? Kefalete niin ihtiya duyulmu? Kefalet,
tutuklu bir kiinin, kendisi iin nemli olan bir para karlnda tutuksuz yarglanmak zere serbest
braklmasdr. Niin kefalet sistemine ihtiya duyulmu? Su ileme zann ile tutuklanan bir kiinin,
delilleri ortadan kaldrabilme durumu yoksa (delillerin tamam toplanm ise) ve iledii su da ok
byk deilse, o kii, kendi mal varl iinde nemli bir yer tutan miktarda para deyerek serbest
dolaabilir. Ama beraat edebilecek kiileri hapishanenin kt artlar ve kiileri arasnda fazla
tutmamak, insanlar sulu psikolojisine altrmamaktr. Kefaletle serbest kalan bir kii yarglanmaya
devam eder ve bu sre ierisinde yurtdna kamayabilir. Temel ama masum olabilecek kiileri
fazla madur etmemektir. Bu da adaletin ve hukuk devletinin gereidir.
te bylece bir mantk rgs ile yeni rendiimiz kefalet kavramn, mantn anlayarak
kafamza yerletirmi olduk. Bu bir mantksal kayt rneidir.
Bilginin mantki kaydn yapabilmek iin, konuyla ilgili biraz n bilgi sahibi olmak ok nemlidir.
nsan anlamasa da bir kelimeyi ezberleyebilir ama mantkl kayt iin detay gereklidir. Bu
detaylandrma 5N+1K formlyle yaplabilir. Bir konunun ne ve kim hakknda olduu, niin yle
olduu, nasl yle olduu, ne kadar olduu, nerede olduu, ne zaman olduu kritik temel bilgilerdir.
Mantki kaytlar iyi yapmann yollar nelerdir?
Mantki ilikiler bir sistematik ierisinde kurulur. Konunun bal, yan konular, rnekler ve
alt balklar bir sistematik ierisinde kavrayarak hafzanza yerletirin.
nceden belirlenmi baz sorulara cevap arayacak ekilde okumak anlama ve hatrlama
dzeyini artrr. Sorular hazrladktan sonra okumak, cevap olan bilgilere ulancaya kadar
hem dikkati uyank tutmakta, hem de beynin ne aradn bilmesini salamaktadr.
Metindeki dnce paralar ile btn arasndaki ilikileri kurmak ok nemlidir. Anafikir ile
yan fikirler, para ile btn, bir para ile dier paralar arasndaki ilikilere dikkat etmek ve
bilinli olarak nemli bilgiler arasnda balantlar kurmak gerekir.
Anahtar kelimeler ile anafikirler arasnda arm ilikileri kurmak da yararl bir
yntemdir. Anahtar kelimeleri ve fikirleri sayfann kenarna yazarak tekrar etmek
ya da sayfadaki anahtar kelimelerin altn izip, okuma bitiminde o kelimelere bir
gz atmak yararldr.
Mantksal balantlar, kiinin zihninin ak ve mantk kalitesinin yksek olduu zamanlarda
kurmas daha verimli sonular almay Salar.
Her zihin destek sistemlerine ihtiya duyar. renciler iin derste not tutmak, alanlar iin
ise bir ajanda kullanmak ideal bir yardmc olabilir. Unutmayn lim unutur, kalem
unutmaz.
Mantksal iliki kurmann temeli tanmlar iyi bilmektir. Gl bir tanm tabanna
sahip olmak, renme kalitesini artrr.
Bir bilginin nerede kullanlabileceini bilmek veya bilgiyi renirken bunu
dnmek o bilginin uzun sre hafzada tutulmasn salar. Bir fkray nerede,
kimlere kar kullanacanz dnerek hafzanza kaydederseniz, o kii veya
yerlerle karlatnzda fkra daha kolay aklnza gelecektir.
Konsantre olabiliyorum, o halde varm!
Bir kitap okurken, ihtiya duyacamz en nemli eylerden biri konsantrasyondur. Metne konsantre
olamaynca okuduklarmz anlayamaz, anlayamadmz da hatrlayamayz. ou insann sorunu,
rendiklerini hatrlayamamalar deil, daha renirken beyinlerine bilgiyi zayf bir ekilde
yerletirmeleridir.

27

oumuz hatrlayamamaktan daha ok, bilgiyi beyne yanl yerletirme sorunu yayoruz.
Beyninizde doru yere kaydetmediiniz bir bilgiyi ihtiya duyduunuzda hemen bulmasn
beyninizden isteyemezsiniz. Daha dorusu istersiniz de, alamazsnz!
Bu arada konsantrasyon sorununa kar iyi bir yol, yazarak renmektir. Okuduklarnzn
yazl zetini kararak renirseniz, konsantre olamama sorununuzun renme
veriminizi etkilemesini en aza indirmi olursunuz.

28

3. BLGY KULLANMAK: RENDMZ BR BLGY BEYNMZDEN

NASIL AIRACAIZ?
Hafzaya ilk kaydn yapld anlarda gerekleen unutmalar gibi, iyi kaydedilmemi bilgiler de
zamanla unutulabilir ya da izlenimler hatrlanamayacak kadar zayflayabilir. Bu da bilginin beyinde
saklama sreciyle ilgilenmemizi gerektirir.
1) Bilgiyi beyinde depolama (saklama) sreci
Daha nce anlatlanlardan hatrlarsnz. Duyu organlarnca alglanan bir bilgi, ilk nce duyusal
hafza da denilen, ok ksa sreli hafzada tutuluyor. Bu sre 20 saniye kadardr. Bu srede,
okunan bir cmlenin iinde geenler aklda tutulur ve o cmlenin anlam zlr. Rehberden
okuduunuz bir telefon numarasn evirinceye kadar aklnzda tutarken, ok ksa sreli hafzanz
kullanrsnz.
Bu etaptan geen bilgiler, 20-30 dakika arasndaki ksa sreli hafzaya aktarlr. Bu hafzann dier
ad alan hafzadr. Yani bilgileri bellee gtrp kaydeden, armlarn gerekletii, bellekten
ilgili bilgilerin arld, hatrland aamadr bu.
Bu aamay da geen bilgiler uzun sreli hafzaya kaydedilir. Bu aamada bilgi gebe hayat
brakarak, bellekte yerleik hayata geecek ve arlaca gn bekleyecektir. Bellein tm bu
etaplarnda, unutma sreci de devam edecektir.
Unutma doal bir sretir ve eer zel bir aba gstermezsek rendiklerim izin % 80ini 24 saat
ierisinde unuturuz. Unutmay engellemenin temeli doru kayt yapmaktr. Hangi tr bilgiyi nasl
kaydedebileceinizi nceki blmlerde aklamtm.
renmenin bittii andan itibaren ilk 10 dakika ierisinde yaplan tekrar, konunun bitiminden
hemen sonra balayan unutma srecini azaltr.
Tekrar programn unutma srecinin artt zamanlara paralel olarak yapmak gerekir. Prof. Acar
Balta stn Baar adli kitabnda bu durumu yle aklyor:
Hatrlanan miktarn hemen dmeye balayaca noktada, dzenli tekrarlardan oluan bir
programn uygulanmas gerekir. rnein ilk tekrar 20-40 dakikalk bir renme seansnn sonunda
yaplmal ve 10 dakika srmelidir. Bu tekrar, hatrlanan miktarn bir gn daha ayn dzeyde
kalmasn salar ve 2-4 dakika srecek ikinci tekrar yaklak 24 saat sonra yaplmaldr. Bundan
sonra bilgi hafzada bir hafta kadar saklanr ve 2 dakikalk nc tekrarn yaplmas gerekir.
Drdnc tekrar bir ay sonra, 2-4 dakikalk bir sreyle yapldktan sonra bilgiler uzun sreli hafza
ya son derece kuvvetli bir biimde yerletirilmi olur.
2) Hafzada Kaytl Bilgiyi Hatrlama sreci
Hatrlama, hafzada kaytl bilginin, ihtiya duyulduu zamanda ve yerde hafzadan karlarak
kullanlmasdr. Bir bilgi hafzamza kaytl olduu halde onu hatrlamayabilir miyiz? Evet, bu
mmkndr.
Hafzaya bilgilerin bir sistematie gre kaydedilmemesi, onlar hatrlarken birbirine kartrmaya,
dolaysyla salkl bir ekilde hatrlayamamaya neden olur. Ayrca hafzaya kaydedilmi bir bilgi
orada bulunduu halde izlenimlerin zayflndan dilinizin ucuna kadar gelir ama aklnza
gelmeyebilir!
Tm bu ilemler bilgisayar diliyle nasl anlatlabilir? Hafzaya bir ey kaydetmek, bilgisayarda bir
konuya zel dosya amaya benzer. Bir dosya aar ve ona bir adres verirsiniz. kinci adm depolama
(saklama) aamasdr. Bu admda bilgiyi hard diskte saklarsnz. nc adm ise, o bilgiye ihtiya
duyduunuz anda onu bulup karmaktr. Bilgiyi bellekte bulmak iin, istenen bilginin ne olduunu
ve onun nerede kaytl olduunu bilmeniz gerekir.
Buraya kadar daha ok renenin ne yapmas gerektii zerinde durduk. Hafzaya kaydedilirken,
renilen bilginin zellikleri de ok nemlidir. Baz konular daha kolay hatrlanr, bazlar daha zor.
Peki neler kolay, neler zor hatrlanr?

29

abuk unutulup zor hatrlananlar

Tam anlalmam konular

Rakamlar ve isimler
Bilinsizce, rastgele rendiklerimiz
Aralksz uzun sre alma ile renilenler Tekrarlanmayan bilgiler
Mutsuz anlarda rendiklerimiz
stemeden, zorunluluk hissiyle renilenler
Dnlmeden ezberlenenler
nanlarmza ters den bilgiler
Soyut, ilikilendirmenin zor olduu bilgiler
Uykusuzken rendiklerimiz
Bir ie yaramayacana inanlan konular
Stresli bir durumda renilenler
arm ilikileri zayf bilgiler
Pasif dinleme ile renilenler

Kolay hatrlanp daha az unutulanlar

Kiiye anlaml gelen, tam anlalm bilgiler

Duygusal anlar, holanlan hatralar
Bilinli olarak hafzaya kaydedilenler
ok tekrarlanan bilgiler
Mutlu, neeliyken renilenler
steyerek, yksek motivasyonla renilenler
zerinde dnlerek renilenler
Dncelerimizi onaylayan bilgiler
Hep ayn zaman ve yerde renilenler
Olumlu, arpc, ilgin, renkli bilgiler
Somut, balantlar kurulabilecek, grsel bilgiler
Uykudan nce ve uyandktan hemen sonra renilenler Kiiye baary artran bilgiler
lgi ve bilgi alanmza giren bilgiler
Nerede, ne zaman ve nasl kullanlaca bilinen bilgiler
Stressiz bir ortamda renilenler
nemli olduu dnlen fikirler
Aktif dinleme ile renilenler
Bilgiyi hafzada tamak deil kullanmak insan baarl yapar.

Buraya kadar anlatmdan hareketle, ne kadar ok eyi renir, kafanzda ne kadar ok bilgi
tarsanz o kadar baarl ve kltrl olduunuzu dnm olabilirsiniz. Bu dnceniz
geleneksel eitim anlayna gre doru olabilir ama modern dnyada artk kafada ok bilgi
tamak byk bir stnlk anlamna gelmemektedir.
Artk bilgiyi tamak deil kullanmak stnlktr. nk bilgi internet arama motorlar araclyla
istenildiinde hzla bulunabilmektedir. Bilginin adresini bilmek, ihtiya duyduunda onu nerede
bulacan bilmek gittike nem kazanmaktadr.
Hafzanzda tadnz bilgi deil, bu bilgiyi kullanarak rettiiniz fikir ve projeler sizi baarl
yapacaktr. Hafza gc kadar, yaratc dnme ve entelektel retim gc de nemlidir. Bilgiyi
hafzaya kaydetmek ama deil, bolca fikir retmek ve aklc davranmak iin aratr. Bilgiyi baarya
evirmek herkesin renmesi gereken bir sanattr.

30

BEYNMZ RENMEYE
HAREKETLER NELER?

HAZIRLAMAK

GEREKEN

ISINMA

Biroumuz beynimizin % 3-5ini kullandmz, daha fazlasn kullanrsak daha byk iler
baarabileceimizi dnyor, iimizde uyuyan bir dev olduuna inanyoruz.
imizdeki bu dev beynimizde yatyor. Aslnda dev diye sembolize ettiimiz ey konsantre olmu
beyin gcdr. Beyin tm dikkatini bir noktaya odakladnda devleir. Pencere cam gne n
aynen geirirken, mercek ayn toplayp bir aac bile tututuracak kadar yakc g elde eder.
Dank ve odaksz bir beyin, pencere cam gibi gszdr. Odaklanm beyin gc mercek gibi
yakcdr.
Bu devin ynetimi iin yaplmas ve yaplmamas gerekenler vardr. Bu dev bizden ne ister?
1) Beyin kendisinden tam, net ve kesin olarak ne istendiini bilmek ister. inizdeki deyin
istediinizi yapabilmesi iin nce siparilerinizi tam ve kesin olarak bilmesi gerekir. Ona Bana
yiyecek bir eyler getir demeyin, Bana hamburger getir demelisiniz. stediiniz ne kadar net ise,
beyniniz de size o kadar hzl geri dn yapacaktr.
2) Beyin renklilik ve eitlilik ister. Uzun sre skc bir konu ile ilgilenince beynin gc zayflar.
Sradan, basit, monoton-tekdze bir ii konsantre bir ekilde uzun sre yaparsak beynimiz sklr ve
yorulur. Beyin kas sistemiyle almad iin fiziksel anlamda yorulmaz. Beynin yorgunluu
tekdzelikten kaynaklanr. nsanlar hipnoz yoluyla uyutmak iin bir nesneye uzun sre baktrlr.
Uzun sre ayn nesneye bakan beyin yorulur ve uyku durumuna benzer bir hale geer. Pek ok
insan da skc ve monoton ilerini yaparken hipnotik bir yavalkla hareket ederler.
3) Beyin bir ama ister. Beyin gcn zayflatan veya israf eden ey, beynin sahibinin bir
amacnn olmamasdr. inizdeki dev Dile benden ne dilersen derken ona Canm hibir ey
istemiyor derseniz sizin iin ne dnr? Beyin kpek gibidir, oyalanmas iin olabildiince uzaa
plastik kemik atmalsnz, yoksa dnp sizi rahatsz eder.
ok zeki, yksek enerjili insanlar uyarmak istiyorum. nsan beyni ya ina eder ya da tahrip. Ona
ina edecei bir hedef vermezseniz, dner sizi tahrip eder. Bir kap dolusu keskin sirke gibi, iine
eritecek bir ey koymazsanz kabna zarar verir. Gc ne kadar keskinse o kadar zarar verir. Zeki ve
yksek enerjili birok insann hayatnda tutkuyla izledii bir hedefi olmad iin, dnp tm o
keskin zeksyla zykm yaptna, kendisine derin aclar ektirip kendini bunalma soktuuna
defalarca tank oldum.
Bu kitap beyni, renme boyutuyla ele alyor. Baka bir kitapta, beyni dier boyutlaryla incelemek
istiyorum. imdi ana konumuza dnelim, beynimizi renmeye nasl hazrlayabileceimizi ele
alalm.
Beyin de otomobil gibidir, konuya kar souk olduu zamanlarda motorunu stmak
gerekir!
Otomobil motorunun souk havada bir sre altrlarak stlmas gibi, insan beyni de renmeye
nceden hazrlanabilir. Bu hazrln nemini bir in atasz, En fazla ileriye giden ok, en ok
geriye ekilmi yaydan kar diye anlatr.
Atlar yartan, mankenler yryten, boksrler matan, pazarlamaclar sat grmelerinden
nce baz snma hareketleri yaparlar. Yazarlar bir ey yazmadan nce, bir takm ritelleri yerine
getirir, yazya zihinsel hazrlk yaparlar. Hazrlktan ama, beyni ve bedeni o konuya sndrmaktr.
Bir insann kendini renmeye hazrlamasnn iki boyutu vardr: Birincisi fiziksel hazrlk, ikincisi ise
zihinsel hazrlktr. Tam bir hazrlk hem fizyolojik (bedensel) hem de psikolojik (beyinsel) hazrlk
gerektirir. imdi bu iki tr hazrl daha yakndan inceleyelim.
1) renmeye fizyolojik (bedensel) hazrlk.
Burada ama bedeni renmeye hazr hale getirmektir. Bir kiinin, en yksek potansiyel gcne
ulaabilmesi iin, ruh ve beden hazr olmaldr. Bunlar karlkl etkileim iindedir. Beyin, dnce
gc ve vcut kim yas ile bedeni kontrol eder. Beden de salg ve tepki mekanizmalaryla beyni

31

etkiler. Bedenimizi bizi destekleyecek ve glendirecek hale getirmenin yollarndan bazlarn

inceleyelim.
Vcudunuzu doru pozisyona getirin.
Her vcut hareketinin (pozisyonunun) duygusal bir karl vardr. Bedeninizi nasl kullanrsanz,
beyniniz ona gre duygusal cevaplar oluturur. rnein u anda omuzlarnz km durumda ise
beyin iin bu duruun anlam yorgunluktur. Beyin bu mesaj uzun sre alnca uykunuzu getirebilir.
sterseniz hemen imdi srtnz dikletirebilir, omurganz dik tutabilir, banz yukar evirebilir, be
defa derin nefes alarak kendinizi canlandrabilirsiniz. Byle yaparak bedeninizi bir sreliine pozitif
enerji duruuna getirmi oluyorsunuz.
yi bir sonu iin iyi bir balang yapmak gerekir. Yatakta yan gelip yatarak kitap okursanz, eer
sadece keyif iin okumuyorsanz, fazla bir yararn gremezsiniz. Okurken zamanla duruunuz
bozulabilir ama en azndan okuma srecinin banda doru bir durula balamaya almalsnz.
Salk durumu ve beslenme biiminize zen gsterin.
nsann ok a olmas da, ok tok olmas da renme asndan istenmeyen durumdur. ok a
olunmas durumunda, beyin midedeki alk sinyallerine odaklanp dikkatini toplayamayabilir. ok
tokluk durumunda ise, vcuttaki kan sindirim sistemine tahsis edildii iin, beynin renme
performans der.
Ne kadar yediiniz gibi, ne yediiniz de renme verimin izi etkiler. Genel olarak sala zararl,
ar asitli, ar yal yiyecekler renme verimini de olumsuz etkileyecektir.
Yiyecekler kadar iecekler de renme kalitesinde etkilidir. Portakal suyu gibi pozitif ieceklerle
bedenimizi beslemek idealdir. Bununla birlikte maalesef oumuz ay ve kahve gibi,
kafein etkisi ile ilk anda zihnimizi aan ama fazla alndnda bir sre sonra ilk andaki
uyarlmln tersine uyku getiren iecekleri tercih ediyoruz. Doru olan ile
alkanlmz olan atabiliyor.
Beslenme ile ilgili temel kurallar nelerdir? ok deil, eitli yiyin. ok yaamak
istiyorsanz daha az yiyin! Can boazdan gidiyor! Bolca sebze ve meyve yiyin. Kilo
almamak iin, akam 18.00den sonra yemek yememeye zen gsterin.
renme verimini etkileyen temel unsurlardan birisi de gz saldr. ok kitap okuyanlarn belli
dnemlerde gz muayenesinden gemesi gerekir.
Bilge insanlar insanlarn salk konusundaki hatalarn iki cmleyle zetlemiler. Birincisi
Salmz kendimizi en salkl sandmz anlarda kaybederiz. kincisi ise nsanlar nce para
kazanmak iin saln harcar, sonra da saln geri kazanmak iin parasn!
renme baarnz iin sadece fiziksel salnz deil, ruh salnz da korumalsnz. Ruh sal
bozuk bir insan, ne kadar iyi renebilir ki? Salam hafza salkl kafada bulunur!
Fiziksel hareketlilik ile renme verimini artrn.
Kitap okurken belirli bir pozisyonda uzun sre durduumuz iin kaslarmz gerilir ve kan dolam
yavalar. Bu da beyne daha az kan gitmesi demektir. Bunun sonucunda renme, dnme veya
konuma kalitesinde d olabilir.
Okumaya balamadan nce ve okumaya ara verildiinde, okuma jimnastii yapmak
yararl olacaktr. Bu, okuma srasnda hareketsiz duran organlarmz altrmay
amalar. Okuma jimnastiinin temel hareketleri nelerdir? Ayaklarnzla yere 5 izmeye
alabilirsiniz. Banzla havaya 8 izmeye alabilirsiniz. Kollarnzla umaya alr
gibi hareketler yapabilirsiniz.
Yaplan baz aratrmalar insan beyninin ayaktayken, oturmadaki durumuna gre % 10 ile % 15
daha iyi altn ortaya koymutur. Bu tesadf deildir, yrrken vcutta kan dolam
hzlanmaktadr. Aykr bilge Sokrat bunu kefetmi olmal ki, hi oturduu yerde ders yapmaz, hep
ekirgelerini arkasna alp yryerek bir eyler anlatrd. renirken uygun aralar verip,
aralarda mutlaka masadan kalkp hareket etmek gerekir.

32

2) renmeye psikolojik (zihinsel) hazrlk

Beden gibi beynin de renmeye hazr hale getirilmesi gerekir. renmeye fizyolojik hazrlk gibi,
psikolojik hazrlk da yapmak gerekir.
Bazen insan beyni doal olarak renmeye hazrdr. rnein sabahn erken saatlerinde beynimiz
daha alc moddadr. Sabah saatlerinin dnda, insan ilgi duyduu konular renirken zihinsel
olarak daha kolay hazrlanr.
Bununla birlikte ilgi duyulmayan ama renmek zorunda kalnan metinlere kar zihinsel hazrlk
yapmak nemlidir. Zihinsel-psikolojik hazrln amac beyni bilgi alc bir pozisyona sokmaktr.
Beynimizin bir konuda renmeye ak pozisyona gelmesi iin aadaki sorularn cevab
zerine bilinli olarak dnmeliyiz.
1)
2)
3)
4)
5)
6)

Tam olarak ne renilecek?

Bu renmedeki ama nedir?
Bu konunun ilgin yan neresi?
Bu konu neden nemli?
Bu konu en iyi nasl renilebilir?
Nereden balamal?

Zihinsel-psikolojik hazrln iki kritik unsuru vardr. Hazrlktan ama bu iki noktay
gerekletirebilmektir.
1) Motivasyon oluturmak. Ama renme istei yaratmaktr.
2) Konsantrasyon oluturmak. Ama konuya tam odaklanabilmek, sadece o konuyla ilgilenmeyi
salamaktr.
Baarl renmenin psikolojik temeli renilecek konuya kar istek ve ilgi duymaktr. stek ve ilgi
konsantrasyonu genellikle beraberinde getirecektir.
Aslnda her konunun ilgin ve istenebilir bir yan vardr. Matematiin bile! Her ne kadar, siz ve ben
sevmesek de, matematii seven milyonlarca insan var. Einstein gibi zeki bir insann fizik ve
matematik bilimine k olmasna ne dersiniz? O halde sevimlilik veya sevilmezlik derslerin
doasnda yoktur. Onlara bu anlamlar biz ykleriz.
Eer bir matematik profesr gzyle matematie baksaydnz, belki siz de matematii ok
severdiniz. Aslnda bir dersi sevmeniz de gerekmez. Siz yapmanz gerekeni yapn. Sevmediiniz bir
ders sizin hayat amalarnza ulamanz engelliyorsa, yapmanz gereken ey o engeli amaktr. Bir
engelden kurtulmann en iyi yolu onu amaktr. O dersin zerinden atlamadnz srece, tekrar
tekrar onu yeniden renmek zorunda kalacaksnz. nnze kan engellerle boumann hibir
anlam yok, onlardan kurtulmann yolu, zerinden atlayp gemektir.
Beyninizi renmeye hazrlamak iin yapabileceiniz baka eyler de vardr.
Okuyacanz konunun erevesini nce beyninize yerletirin.
Siz hi ka metre koacanz bilmediiniz bir yara katldnz m? 100 metre mi, yoksa 5000 metre
mi komanz gerektiini bilmediiniz bir yarta kondsyonunuzu nasl dzenlerdiniz? Okumaya
balarken neyi, nereye kadar, ne kadar zamanda okuyup bitirmeniz gerektiini tespit etmezseniz,
beyniniz de ka metre yarna katldn bilmeyen bir atlet gibi kararsz kalr. Enerjisini doru
ayarlayamaz.
Ne yapmalsnz? renmeniz gereken konuyu an. Ban-sonunu, konunun ne hakknda
olduunu, st ve alt balklar, ne kadar srede bitirebileceinizi inceleyin. Sreyi
belirlemenin en nemli faydas renme performansnz ve kendinize verdiiniz szleri
tutma becerinizi llebilir hale getirmesidir.
reneceiniz konuyu ynelik ilgi ve istek oluturun.
Beynin bir sngere benzediini dnrsek, ilgi ve istek oluturmak sngeri skmak gibidir. Bir
sngeri sktktan sonra suya atarsanz, alabilecei en yksek miktarda suyu eker, iine alr.

33

Peki beynin ilgisi ve istei nasl kkrtlr? Bir konuya kar kendimizi meraklandrabilmenin yolu
nedir? Baz insanlar doutan merakldr. Her eyi bilmek, anlamak, zmek isterler. Bunarn ii
daha kolaydr. Bazlarnn merak ise harekete geirilmeyi bekler.
Eer doutan merakl deilsek, nmzdeki konu da ilgimizi ekmiyorsa, bize konuyu
ilgimizi ekecek ekilde anlatacak birileri de yoksa, o zaman kendi merakn kendin
kkrt tarzn benimsememiz gerekir Bunu yapmann yolu, konunun en ilgin yanlarn
bilinli bir ekilde aramaktr.
Tarih dersinden stanbulun fethini reniyorken skldnz varsayalm. stanbulun fethinin ilgin
ve karikatrize taraflarn aramaya karar verdiniz.
Gemilerin karadan yzdrlmesine ne dersiniz? Olaylarn arka plann dnmeyi ister misiniz?
rnein gemilerin tarlalardan yzdrlmesini gren civardaki ocuklar neler dnyordu acaba?
Gemiyi ekenler gemiyi ektirenler hakknda ne dnyordu? Gemiyi ekenler niin gemileri
karadan yrttklerini biliyorlar myd?
Bir konuyu kendiniz iin ilgin ve anlalabilir hale getirmek istiyorsanz onu
kiiselletirin. Konunun iine insani duygular ve gndelik ilikileri katn. Kendinizi
olaylarn iine katn. Bu okuma hznz drr ama kavrama dzeyinizi artrr. Okuma
ncelikleriniz dorultusunda ne yapmanz gerektiine karar verin.
Konunun nemini belirleyin.
Bir ey okurken doal olarak Bu bana ne kazandracak? diye kendimize sorarz. Eer renciysek,
genellikle aklmza gelen cevap Hayatta hibir eye yaramaz bunlar!dr.
Dnyann her yannda, var olan tm lkelerde eitim mfredatlar eletirilir. Gereksiz eyler
rettikleri, gereklileri retmedikleri sylenir. Neyin gerekli, neyin gereksiz olduuna karar
vermenin kesin bir yolu bulunamad -daha da kts bulunamayaca- iin bu tartma devam
edecek. Bu arada rencilerden bazlar baaryla, bazlar baarszlkla o sistem iinden geip
gidecek. Baaranlar okulda retilenin tesine geip, kendi kendine renebildikleriyle baaracak.
Ben konuya baka bir adan bakyorum. Okulda rendiimiz konulardan daha ok, o konular
renirken gsterdiimiz abayla gelien beyin adalelerimizin bizi baarl yaptna inanyorum.
Bouna krek ekiyorum diye zlmeyin, o anda kol kaslarnz geliiyor!
Okulda retilen konularn nemini ve yararn dnrken acele etmemek gerekir. Acelecilik
ocuklarn babalarnn bilgileri hakkndaki yorumlar gibi yanltabilir. nsanlarn ou 5 yandayken
Babam her eyi biliyor, 20 yandayken Babam hibir ey bilmiyor! 40 yandayken Babam da
baya eyler biliyormu!, 50 yandayken de Babam bu kadar ok eyi nasl da biliyormu!
dedii sylenir!
Sonu olarak, renilmeye allan bir konunun nemli olduunu ve hayat amalarna ulamakta
ie yarayacan dnmek, dikkatin o konuya daha fazla odaklanmasn salayacaktr.
Hazrla ok fazla taklp kalmayn, harekete gein!
Hazrlk ama deil aratr. Hazrlk srecini eylem takip etmelidir. Dnceler eyleme geince
varlk deeri kazanr. Birok kii iin sorun planlamak deil, plan dorultusunda harekete geip bir
eyler yapmaktr. Planlama ve hazrlk yapmal ama bunlara taklp kalmamalyz. Bize plan kadar
pilav da lazm!

34

EN YAYGIN RENME YOLU: OKUMAK

renme zerine yaplan aratrmalar bilgi almada en baskn kanaln gz olduunu ortaya
koymutur. Akademik dnyada, sahip olduumuz bilgilerin % 85inin gz yoluyla alnd kabul
edilmektedir.
Okuma hakknda yeni eyler renerek okuma kalitemizi artrabiliriz.
Okumak hakknda doru bildiiniz yanllar ve yanl bildiiniz dorular gzden geirmeye ne
dersiniz?
Daha nce yaptm tanm tekrarlarsak; okuma, satr zerinde bulunan kelime ve rakamlarn, gz
tarafndan fotoraflarnn ekilerek beyne gnderilmesiydi. Sayfa zerinde bulunan kelime ve
rakamlar gz iin birer resimdir. Gerek bir aa da, sayfa zerindeki aa kelimesi de gz iin bir
resimdir.
Okumada kritik faktr vardr: Gsteren, gren ve grlen. Gren gzdr. Gsteren ktr.
Grlen ise kelimeler ve ekiller. Ik sayfaya arparak, kelime ve rakamlar gze tar, gz de
beyne aktarr. Gzn grme kalitesi, n tama kalitesi ve grlenlerin yaps okuma kalitesini
belirler. u anda bu kelimeleri okumanz salayan yaz ile sayfa arasndaki ekil-zemin renk farkdr.
Okumada iki temel etkinlik vardr. Bunlardan birincisi gz etkinlii, dieri ise beyin etkinliidir. Gz
etkinlii grme netliine, beyin etkinliinin ise, entelektel donanma baldr. Gz bakar, gren
beyindir.
Amaca gre okuma biimleri
Okumadan beklentimize gre farkl farkl okuma metotlar kullanabiliriz.
1) zlenim iin okuma
Bir metnin iinde ana hatlaryla neyin olup neyin olmadn anlamak iin yaplan okumadr. zlenim
iin okumann en yaygn tr gazete okumalardr. zlenim iin okuyanlar, rendiklerinden snava
ekilmeyeceklerini bilirler. Metin taranr, ne hakknda olduu ve nemli noktalar seilerek alnr.
zlenim iin okumaya bir anlamda anafikir iin okuma da diyebiliriz. zlenim edinmek iin
okuyann en nemli amac anafikirleri yakalamaktr.
Gndelik hayatmzda izlenim almak iin okumann rnekleri nelerdir? Kitapda satn almak
istediimiz bir kitab, izlenim edinmek iin yzeysel olarak okuruz. Gazete ve dergiler de genellikle
yzeysel olarak taranr ancak ilgi duyulan konular derinlemesine okunur.
zlenim iin okuma bir seici renme stratejisidir. Her ey hakknda bir eyler bilmek iin yeterlidir
ama bir ey ile ilgili her eyi bilmek (derin okuma) iin yetersizdir.
2) Derin okuma
Derin okuma, tam renmek iin okumadr. renciler snava hazrlandklar konular, yetikinler
szleme metinlerini ve inceleme kitaplarn tam renmek iin derinlemesine okur. Metni eksiksiz
anlamak esastr. Bunun iin gerekirse, metnin satr aralar da okunur. Yazarn dedii kadar, demek
istedii de kefedilmeye allr.
Tam renmek iin derinlemesine okuma, aamada gerekletirilebilir. Bu etaplar n okuma,
derinlemesine okuma ve son okuma diye ayrabiliriz. n okuma bir kitap veya makalenin gz
gezdirmeli olarak taranmasdr. n okumada, gzler aknc birlikleri gibi kefedici bir adan
bakarlar. Derinlemesine okuma ise, metnin tamamnn suyunun son damlasn karrcasna
okunmasdr. Kelime atlanmaz ve anlama arlkl okunur. Son okuma, okunan metin bittii anda,
tekrar amacyla, alt izilen veya iaretlenen yerlerin yeniden okunmasdr. Ama tekrar etmek
yoluyla daha iyi anlamak ve iyi hatrlamaktr.
3) Dnmek iin okuma
Dnmek iin okuma, okuduklar zerine uzun uzun dnp sindirerek okumaktr. Dnmek iin
okumada ama ok yemekten ziyade, daha iyi sindirmektir. zellikle fikir kitaplar bu yntemle
okunur.

35

Bir kitaptan okuduklarmz deil, okuduklarmzn bize dndrdkleri bizi bytr. Peki bir kitab
okuyan herkes ayn eyi mi dnr? Ayn yerlerin mi altn izer? Roman kahramanlarnn yzn
ayn ekilde mi canlandrr? Okuduklar bir romann, sonradan filmini seyreden insanlar bu sorunun
cevabn ok iyi bilirler! Roman okurken olaylar ve kahramanlarn davranlarn siz kafanzda
kurgularsnz. Okuduunuz romann zihninizdeki canlandrmasnda ynetmen sizsiniz. Sizin kafa
sinemanzdaki film ile, ayn romana ait sinemada oynayan film ayn olamayacaktr. nk
sinemadaki film ynetmenin kafa sinemasnn eseridir.
Dnmek iin okumak ya da dnerek okumak bilge olmak iin ok nemlidir. Tam renme ile
bilgili olabilirsiniz ancak bilge olmak iin, rendikleriniz zerine dnmek zorundasnz. Beyine
giren bir bilgi, beyin iindeki dnme faaliyeti ile sindirilmekte ve oaltlmaktadr. Dnmek
ileminde kullanlan hammadde bilgidir. Bu anlamda beyne bir bilgi koyup fikir almann yolu
ok dnmektir.
renme ile dnme arasndaki ilikiyi dnrken, iki cmleyi aktarmadan geemeyeceim.
Bilgiye dayal dnmenin nemini anlatyorlar.
1. Konfys der ki, dnmeden renmek gereksiz, renmeden dnmek tehlikelidir.
2. Uur Mumcu der ki bir konuda bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmamak gerekir.
te dnmek iin okuma, yorum yaparak, sindire sindire okumadr. Dnerek okuduumuz
kitaplar kiiliimizin bir paras olurlar. Bundan dolay kiiliin izi etkilemesini istediiniz
kitaplar, tekrar tekrar ve d ne dne okumanz gerekir. Ben hayatm en ok
etkilemesini istediim 10 kitab her ylbandan nce mutlaka bir kez daha okuyorum.
Dnerek okumay baarl bir ekilde yapmann bir yolu, yeni bir teknik rendiinde hemen
bunu hayatmn neresinde, nasl kullanabilirim? gibi sorular sorarak dnmektir. Dnmek
bilgileri birbirine balamann en hzl ve etkili yoludur. ki kavram ne kadar bir arada dnrseniz,
onlar arasnda o kadar ok ba kurarsnz.
4) Elenmek iin okuma
Elenmek iin okuma, roman-hikye, iir trlerinde yaygn olarak kullanlr. Ama yeni bilgiler
renmekten ok, hoa vakit geirmektir. Elenmek iin okumada ama bir yere varmak deil,
gzel bir yolculuk yapmaktr.
Roman dorudan bilgilendirme ilevi grmez. Eitimden ok duygulandrma ve dndrme
aracdr. Kelime hazinesine katklar yapar. Farkl alardan baktrr. Dnme dinamiklerini harekete
geirir. Farkl ve derin baz duygular tetikler.
Baz okurlar gerekleri anlatan inceleme ve aratrma kitaplar severken, bazlar gerek olmasn
istediklerini anlatan kurgu romanlar daha ok tercih eder. Bu konu doru ve yanltan te
entelektel tercih meselesidir. Hayatta baar iin aratrma kitaplar daha yararldr ama bazlar
romanlar daha keyifli bulabilir. Okur iin hangisinin daha doru olduu okumadan beklentisine gre
deimektedir.
Metni taramak iin semeli okuma
Yetikinler i okluundan, okumaya fazla zaman bulamadklar iin semeli okuma metodunu da
kullanrlar. Elbette szleme gibi kritik metinler ve sonunda bilgi testine girilecek konular semeli
okunamaz.
Semeli okumann dier bir ad taramal okumadr. Ayrca gz gezdirmeli okuma veya kayman
alma metodu gibi isimler de verilmektedir. Semeli okumann temel varsaym bir konuyu anlamak
iin metinde geen her kelimeyi bilmek zorunda olmadmzdr.
Semeli okumada zor olan taraf bir metni okurken ayn anda nerelerin atlanacana, nerelerin ise
derinlemesine okunacana karar vermektedir. Semeli okuma yaparken italik cmleler, trnak
iindeki kelimeler, ekiller-grafikler, ilk ve son paragraflar, koyu yazl ksmlar,
paragraflarn giri ve biti cmlesi gibi anlam yataklarna dikkat etmek gerekir.
Artk neyi bilmediini bilmek deil, neyi bilmesi gerektiini bilmek baar getiriyor.

36

Dnya son yllarda bir bilgi retimi patlamasna sahne oluyor. Artk hi kimse her eyi (bile)bilmek
ansna sahip deil. Dnyadaki tm medeniyet bilgileri, ilk defa 4000 ylda kendini ikiye
katlamt. Gnmzde ise her 50 ylda bir toplam bilginin ikiye katland ve ikiye katlanma hznn
da gittike ksald grlyor.
retilen bu dev bilgi yn, televizyon, gazete, radyo gibi aralarla hzla yaylmaktadr. Internet gibi
hzlandrlm bilgi yayma aralar sayesinde herkes insanln bilgi bankasna katkda bulunabiliyor.
Bu youn bilgi bombardmanndan kafas karmadan kmann yolu kiisel bilgi politikas
oluturmaktr. lkenin eitim politikasn eletiri yorsanz, sizin de kiisel bilgi politikanzn olmas
gerekir. Kiisel bilgi politikasnn temeli kiinin neleri bilmesi gerektiini biliyor olmasdr. Sizin
hayat amalarnz gerekletirebilmeniz iin neleri biliyor olmanz gerekiyor?
Sokrata gre, bilmeyen ama bilmediini bilen insan erdemliydi. nk o dnemde dnyada fazla
bilgi yoktu. Aristo kurbaalar stne de, anayasal sistemler stne de kitap yazmt! Artk bir
deil, yz insan mrnde renilemeyecek kadar ok bilgi var. Bu yzden artk neyi bilmediini
bilmek deil, neyi bilmesi gerektiini bilmek erdemdir. Sokrat yaasayd, yle derdi: Bildiim bir
tek ey var, o da neyi bilmem gerektiini bilmek zorundaym!
Neleri bilmemiz, neleri ise bilmememiz gerektiine bilinli olarak biz karar verebiliriz, vermeliyiz.
Snrsz bilgi mnsnden ihtiyacmz giderecek ve amalarmza ulamamz salayacak besleyici
bilgileri semek zorundayz. Oburluk ederek her eyi yemeye kalkarsak, obezleen beynimiz bir
sre sonra hibir ie yaramaz hale gelecektir.
Her insan renirken seici olabilir, olmaldr. nemli olan nokta, yaptmz seimin bizi ok fazla
snrlamamasdr.

37

OKUMA HIZI VE ANLAMA DZEY NELERE BALIDIR?

Okumada iki temel faktr nemlidir: Anlama ve hz. Hangisinin ncelikli olduu okuma amacna
gre deiir. Bazen hz arlkl okuruz, bazen anlama arlkl.
Okuma hz sonradan kazanlmtr. Bu yzden eitimle arttrlabilir. Bu blmde okuma hz zerine
biraz bilgi vereceim.
Daha hzl okumak, bir noktaya kadar anlama kabiliyetini artrr. Bunun nedeni hzmz artrdka
dikkatimizin de artmasdr. ehir iinde otomobil kullanan bir kii, dk bir hzla giderken aklndan
yzlerce ey getii iin dikkati blnmtr. Oysa ehirleraras yolda saatte 160 km ile giden bir
otomobil srcs sadece yolu dnr. Hz, konsantrasyonu zorlar. 0 anda beyin yola kilitlenmi
durumdadr. te bir noktaya kadar, hz art dikkati uyarr ancak ar hz durumunda dikkat
yetmezlii balar.
Hz arlkl okuma ve anlama arlkl okuma
Hz arlkl okumann yolu u an okuduunuzdan daha hzl ancak dnce akn yitirmen ize
sebep olacak olan hzdan daha dk bir dzeyde okumaktr. u anda dakikada ka kelime
okuduunuzu bularak ona % 25 fazlasn ilave edip bir dakikada o kadar kelime okumaya
alabilirsiniz.
Hz arlkl okumann tersi anlama arlkl okumadr. Normal okuma % 50 hz + % 50 anlama
oranyla gider. Oysa hz arlkl okumada % 70 hz + % 30 anlama gibi bir oranla gidilir.
Anlama arlkl okuma, bir metnin nemli ksmlarn anlamna younlaarak okumaktr. Anlama
arlkl okuma % 70 anlama ile % 30 hzn karm olabilir. Bu oranlar okurun nceliklerine gre
deiebilir.
Baz metinler yaplar gerei anlama arlkl olarak okunmak zorundadr. Baz metinler yaplar
gerei hz arlkl okunabilir. Ayn metnin baz ksmlar anlama arlkl, bazlar hz arlkl
okunabilir. Bu da bizi okuma esneklii, dier deyile esnek okuma kavramna gtrr.
Esnek okuma ve okuma esneklii
Okuma esneklii dnce akna, okunan metne veya okuma amacna gre hz ile anlama
arasndaki dengeyi kurabilmektir. Baarl okumada ama, mmkn olan en yksek hzda okumak
ve okunan mmkn olduunca iyi anlamaktr. Ancak bir noktadan sonra, hz ile anlama arasndaki
iliki, terazinin kefeleri gibi, biri artnca dieri azalmaya balar.
Anlama ile hz arasndaki iliki otomobildeki gaz ile direksiyon dengesine benzer. Gaz hz artrr, hz
direksiyon hkimiyetini zorlatrr. Esneklik, doru oran bulmak iin ayarlamalar yapmaktr.
Esnek okuyucu dnce akna gre hz ya da anlama arlkl okur. rnein ana fikirlerde anlama
arlkl, dier ksmlarda hz arlkl okur. Bir gazete okurken hangi haberleri anlama arlkl,
hangilerini ise hz arlkl okuyacam bilir. Esnek okuyucu ayn zamanda hangi metinleri tam
okuma ile hangi ksmlar semeli okuma metoduyla okuyacan o metni okurken anlar ve kararn
hemen verir.
Okuma esneklii zamanla gelien bir beceridir. En zor taraf metni okurken ayn anda neyin nemli,
neyin nemsiz olduuna karar verip hzl seim yapabilmektir. Kritik unsur ise stten okuma
yapabilmektir. Metni okurken, bir yandan da o metne stten bakabilmektir. Metnin iinde
kaybolmayp metnin yapsn ve anlam btnln izleyebilmektir.
Esnek okuyucu dikkatli bir ofrn araba kullanmas gibi kitap okur. Bazen yavalar, bazen hzlanr.
Krmz kta durur, yeil a geldiinde geer. Yolun durumuna ve yolculuk amacna gre
otomobilin hz deiir.
zetle esnek okuyucu, okuma amacna, okunan metne ve metnin dnce akna gre okuma
metodu seer ve kullanr. Bunu metni okurken, okuduu metni tanyarak yapar.
Okuma ile ilgili temel varsaymlar

38

1) Her insan u anda olduundan daha hzl okuyabilir.

Okuma hz sonradan kazanlm bir yetenek olduu iin gelitirilebilir, artrlabilir. Tpk
cambazlarn ip zerinde yryebilmesi gibi, okuma hz da zerinde bilinli bir dikkatle allrsa
artrlabilir.
2) Her insann birden fazla okuma hz vardr.
Her insann ayr okuma hznn olduunu dnebiliriz. Bunlardan birincisi en yava
okuma hz, ikincisi ortalama okuma hz, ncs ise en yksek okuma hz. Yorgun ve isteksiz
olduunuz anlarda genellikle en yava hznzla okursunuz. Her eyin normal olduu durumlarda
ortalama okuma hznzla okursunuz. Youn bir konsantrasyon ve moral ile okuduunuz metinlerde,
en yksek hz potansiyelinize ularsnz.
Dnya ampiyonu bir atle6n bakkaldan ekmek almaya giderken, yartaki kadar hzl
komamas gibi, hzl okumada da nemli olan her eyi hzla okuyup gemek deildir, gerektiinde
ne kadar hzl okuyabileceinizdir.
3) Hzl okumak gibi yava okumak da renilir.
Okumann bir davran olduunu ve sonradan renildiini biliyoruz. Okuma davrannn bir
paras olan okuma hz da, her alkanlk gibi, bir davrann tekrar tekrar yaplmasyla oluur. Yani
yava okuma alkanl da renme ve tekrarn sonucu oluur.
Okuma Hzn Artrmak in Neler Yapmak Gerekir?
Hzl okuma teknii zerine lkemizde ok sayda kitap yazld. Bu kitaplarn temeli, okuru
iten seslendirme alkanlndan kurtarma zerine kuruludur. Birou okurun okuma hzn artrmak
konusunda biraz da abartl iddialarda bulunur.
Hzl okuma zerine yerli ve yabanc ok sayda kitap mevcut. Bu yzden bu konunun
detayna girmeyi gerekli grmyorum. Bu kitaplardan ciddi olan birini alp okuyabilirsiniz.*
* Mustafa Ruenin yazd Hzl Okuma adl kitap bu alandaki kitaplarn ncs ve en ok
satandr.

39

SOYUT VE YABANCI KELMELER NASIL RENMEL?

Snava giren pek ok rencinin korkulu ryas snavlarda tarihlerin, yabanc isimlerin, soyut
kelimelerin sorulmasdr! Bu konuda biraz talihsiz bir toplumuz. Kltre yeterince nem
vermememizden dolay yeterince gelimemi olan dilimiz artk neredeyse yabanc kelimelerden
oluuyor.
Bir aratrmada, iinde M harfiyle balayan 1300 kelime bulunan bir Trke szlk incelenmitir.
M harfiyle balayan 1300 kelimenin 700 tanesinin Arapa ve Farsa, 300 tanesinin Avrupa kkenli
olduu, geriye kalan 300 kelimenin ise ztrke olduu grlmtr. Bu gebe kltrnn bir
sonucu olsa gerek! Bu kadar ok yabanc kelimenin bulunduu bir dilde, yabanc kelime renme
teknii de nem kazanmaktadr.
Bu ksmda soyut ve yabanc kelimeleri renmek iin kullanacanz bir teknii anlatacaz.
Soyut kelimeyi bl, anlamlandr ve yut teknii!
Bu teknie bl, anlamlandr ve yut teknii diyebiliriz. Bu teknikte, yabanc kelime nce hecelerine
ayrlyor, sonra ayn hecelerden anlaml bir Trke cmle kuruluyor ve sonra o cmle araclyla o
yabanc kelime hatrlanyor.
Time Dergisi, 1997 yl ierisinde Dopamin adl bir salgnn bulunuunu kapak yapmt. Habere
gre, uyuturucu kullananlar, beyinlerinde dopamin salglamas fazla olan kiilerdi. Dopamin
uyuturucu, seks, sigara, dans gibi haz uyandran davranlar yaparken, bol miktarda
salglanyordu.
Haberin nemi uydu; imdiye kadar insanlarn uyuturucu kullanmas karakter zayflna,
bilinsizlie, kt yaanm ocuklua, ksacas sosyal nedenlere balanmt. Oysa bu haberde
uyuturucu kullananlar biyolojik yaplarnn kurban olan genetik talihsizler olarak sunuluyordu.
imdi eer dopamin kelimesini unutmayacak ekilde renmeniz gerekseydi ne yapardnz? Birinci
yol, o kelimeyi defalarca kafanzda tekrarlayarak ezberlemektir. Bu geleneksel yoldur, aba ister.
Kafadan tekrar ederken bir yandan da kda yazmak, ezber sresini daha da ksaltr.
Bu teknikle nasl reniliyor?
Alternatif bir yol; bl, anlamlandr ve yut tekniidir. Bu teknie gre bu kelimeyi nasl renebiliriz?
1) Kolay unuttuunuz bir isim, kavram, soyut ve yabanc kelime bulun. (rnein: Dopamin.)
2) Kelimeyi anlaml hecelere ayrn. (Do-Pa-Min)
4) Bu kelimelerden oluan anlaml bir cmle kurun. (rnein: DOulu PArlamenterler MNdere!)*
5) Kelimenin anlam ile cmle arasnda abartl, komik, sama, kanl-canl, grsel, renkli bir ba
kuran senaryo oluturun.
* Dipnot; bu rnek iin gazeteci Ali Krcaya teekkr ederim!
rnein, Doulu milletvekillerinin Kzlderili kyafetleri giymi bir ekilde TBMM salonuna koyduklar
bir minderin zerine oturarak Gneydoudaki atmalarn sona ermesi dileiyle, iinde keyif verici
maddeler bulunan (dopaminin anlam-ilevi) bar ubuu tttrdn hayalinizde
canlandrabilirsiniz.
Tekniin uygulamasna baka nasl rnekler verilebilir?
Bl, anlamlandr ve yut tekniine baka rnekler de verebiliriz.
1. Fabulozo bir deterejan markasdr. FArabinin, BUlduU LOkumdan ZOrdaym cmlesini, iine
deterjan katlm lokumlar yemi bir insann haliyle canlandrabilirsiniz.
2. Siyak-sibak Osmanlca sezgisel kavrama gibi bir anlama gelir. Aklnzda tutmak isteseydiniz ne
yapardnz? Sgaray YAK, Sgaraya BAK diye bir cmle kurabilirdiniz.
3. Televizyon programlarndaki az sonra stratejisinin ad teaserdir. Bunu nasl blebiliriz?
TEyzem ASkerliini ER olarak yapt!

40

Bl, anlamlandr ve yut teknii, baz kelimelerde ie yaramayabilir. nk onlarn hecelenmesinden

anlaml cmleler kmayabilir. Bu durumda baka baz teknikler kullanmak gerekir. Bu teknikler
beynin yapsna uygunluu lsnde ie yarayacaktr.
Soyut kelimeleri beyne yerletirmek iin kullanlabilecek dier yollar
Soyut kelimeleri aklda tutmak iin yaplabilecek bir yol da, o kelimeyi kafiyeli benzerleriyle
beynimize yerletirmektir. rnein Yargtaydaki durumalara mrafaa denir. Mrafaann kafiyelisi
olan kelime nedir? Zrafaa!
Yargtay binasndaki ilerin hzlanmas iin binann n bahesine zrafalarn konulduunu,
zrafalarn bir duruma salonundan ald evrak baka bir salona boynunu hzla evirerek
ulatrdn hayal edin. Ben bunu hukukta okurken gerekten kullanmtm ve 10 puan getirerek o
dersten snf gememi salamt.
Bir dier yol empati kurmaktr. Elektrik mhendisliinde okuyan bir renci, derslerine konsantre
olamyor, dolaysyla baars dk kyordu. Bir gn nndeki elektrik devrelerine bakp Bu
tellerin iinden geen elektrik akm neler hisse- diyor olabilir? diye dnmeye balad. Kablonun
iindeki elektrik akmnn servenini, empatik iletiimle alglaynca, bir anda derslere olan ilgisi artt
ve baarl sonular almaya balad.
Soyut kavramlara kar yaplabileceklerden biri de, onlar kiiselletirmek ve be duyu organ ile
alglanabilir hale getirmektir. Burada sizden istenen, soyut kavramn anlamm hayatnzla
ilikilendirmeniz ve bu ilikiyi hayali olarak yaamanzdr. rnein monalitik mantk kaya gibi, tek
ynl, deimez bir mentaliteye sahip dnceleri betona yazlm kiilerin zihniyetini tanmlamak
iin kullanlr. imdi bu kavramn anlamn kiiselletirelim. Hayatnzdaki en beton fikirli insan
kim? Siz hangi konularda sabit fikirli birisiniz? Hangi politikaclar sizce monalitik mantk sahibi?
Kiisel rnekler, zamanla bu kavram size artran grsellere dnecektir.
Soyut kelimeleri veya yabanc kavramlar, hafza ya yerletirme3 nin bir yolu da o kelimeyi zihinde
grsel olarak canlandrmaktr. rnein Koniiva Japonca hoa kal demektir. Bu kelimeyi
hafzanza kaydetmek iin onu neon klaryla yazlm bir otel/casino tabelas gibi hayal edin.
Sonra grnty yakma getirin, bytn, parlak, renkli ve net hale getirin. Iklarn birka defa
yanp snmesini seyredin. Tm bu ileri yeteri kadar kendinizi vererek yaparsanz, beyniniz de
grsel dnmeye yatknsa, o kelimeyi unutmanz daha zordur.

41

DNLEYEREK RENME BECERLER NASIL GELTRLEBLR?

renmenin en yaygn yolu okumak olsa da, en kolay yolu dinlemektir. Masal dinlerken, roman
okumaya gre daha az yoruluruz. Bir yabanc dili o lkede yaayarak renmeye almak, kitaptan
renmeye almaktan ok daha ksa srede sonuca gtrr. Tm bunlar kulaklarda byk bir
renme potansiyeli olduunu gsterir.
Eskiler Dilin mterisi kulaktr derlerdi. Kitabn bu ksmnda dinleyerek renme performansmz
nasl artrabileceimizi reneceiz.
Dinlemenin trleri nelerdir?
Dinleme trleri ierisinde en yaygn olan seici dinlemedir. Bu tr dinlemede konumann baz
ksmlar can kulayla dinlenirken, ilgin olmayan ksmlar yarm kulak dinlenir. Dinleyici
konumacnn sylediklerinin baz ksmlarn aktif dikkat ile baz ksmlarn ise pasif dikkat ile takip
eder.
Bir dier dinleme yolu tam dinlemedir. Bu tarzda dinleyici her syleneni takip eder ve notlar alr.
Tam dinleyen bir kii, sylenenleri deerlendirir ve aralarndaki ilikileri grmeye alr. Tam
dinleyen bir kiinin tersi, ilgisiz ve kopuk bir dinleyicidir. Bu tr dinleyiciler konuya ve kiiye ilgi
duymazlar. Genellikle mecburiyetten orada bulunduklar iin, dinleme annda kafalarn iinde tam
bir i grlt yaanr. Bu i grlt kar yayn da denilen, sylenenlere ters veya ilgisiz
dncelerin kafann iinde seslendirilmesidir.
Dinlemek neden baz insanlara zor gelir?
Dinlemenin birok insana zor gelmesinin bir nedeni ortalama konuma hznn, beynin dnme
hzna oranla gerilerde olmasdr. Beynin bilgi ileme ve dnme hz, konuma hznn yaklak 3-4
kat fazladr. Bu nedenle konumacnn dudaklarndan kanlar beynimizi kesintisiz bir ekilde
bilgiyle besleyemedii iin, beynimiz aradaki bolukta ilgilenecek daha iyi eyler bulmaktadr.
Unutmayn, beyin boluu sevmez. Siz onu yararl eylerle beslemezseniz, o kendi kendine bir
eyler bulacaktr.
kinci bir neden baz insanlarn ana beyin modelleridir. zellikle grsel beyinli kiiler beyinlerini
srekli grntyle besleme ihtiyac duyduklarndan, hareketsiz duran bir konumacy uzun sre
dinleyemezler. Ayrca grsel insanlar hzl dndkleri iin, yava konuanlardan nefret ederler.
Kelime aras ay molas veren yava konumaclar, grsel beyinli insanlar ileden kartr.
Toplumdaki en yaygn beyin modeli de grsel tiptir. lgi alan dar kiiler, ar hareketli (hiperaktif)
kiiler, konsantre olma zorluu yaayan kiiler de sk sk dinleme gl yaar.
Dinleme zorluunun bir nedeni de, konumacnn uzaktan kumandasnn olmamasdr! Kitapta
skldnz sayfalar geebilirsiniz. TV izlerken beenmediiniz programlardan zapping
yapabilirsiniz. Ama bir snfta birini dinlerken, bildiiniz bir eyi skc bir ekilde tekrarlasa da onu
dinlemek zorunda kalrsnz.
Dinleme(me) kendini gzlerde ele verir.
Baarl bir dinlemenin en nemli gstergesi konu ann gzle takip edilmesidir . Gzler iin ruhun
penceresi denir. Eer perdeleri kapatrsanz, hem siz dary gremezsiniz hem de dardakiler sizi
gremez. Perdenin kapatlmas gibi, ilginin kapal olmas da dardan anlalr.
Deneyimli kiiler, dinleme taklidi yapan dinleyicileri kolaylkla tanr. Bunun iin gzlere bakmak
bile yeterlidir. Akl baka yerde olan insann gzleri donuk bakar. yi bir dinleyici, rahatsz etmeden
konumacnn gzlerine bakarak konumay takip eder. Anlatlanlardan kafasna yatanlar bayla
onaylayarak konumacya geri bildirim sunar.
Dinleyicinin bann duru ekli bile onun i halleri zerine ipular verir. Eer dinleyici srekli nne
bakyorsa, duygusal younluu yksek bir ruh hali iinde demektir. Yukarya doru bakan kiiler,
beyinlerinde bir grnt canlandrmaya alyor demektir. Bir kii dinlerken ba ortada - kafasyla
omuzlar arasnda telefon tutar gibi- ve hafif yana eik ise, dinleme modundadr. Bu pozisyondaki

42

bir dinleyici ya sylenenleri anlamaya alyordur ya da sylenenlere kar iinden cevap

hazrlyordur!
Arka sradakiler, en ilgisizler olarak kabul edilir.
Dinleme verimini artran bir dier nokta mesafedir. Tembel renciler genellikle en arkada oturmay
tercih eder! lgisi az ve renme zgveni yetersiz kiiler en arkalara otururlar. Bu tr insanlarn
saysnn okluundan dolay, konferans salonlar hep arkadan ne doru dolar!
Eitmenler, rencilerin birbirlerinin arkasna oturarak gizlenmelerini nlemek iin, sandalyeleri
yarm ay eklinde (buna U dzeni denir) dizerler. Bylece her dinleyicinin, nndeki dier
dinleyicinin oluturduu barikat olmadan, derse dorudan katlmas salanabilir.
Her dinleyicinin farkl kopma noktas vardr.
Dinlemenin en nemli eii kopma noktas dediimiz andr. nsanlar doalar gerei, dinlenirken
periyodik aralklarla konudan kopartr. Dikkat, zellii gerei bazen younlalr, sonra dalr, bazen
tekrar younlalr, tekrar dalr ve bu byle srp gider. Younlama ne kadar yksek ise,
konsantre kalnan sre o kadar ksa olur. Younlamann daha az olmas uzun srmesini salar.
Bir konumacy dinlerken, kiiye gre farkl olmakla beraber, ortalama olarak her 5 dakikada bir
dikkatimiz dalr. 20 dakikada dikkat zayflar. deal dinleme sresinin 45 dakikay gememesi
gerekir. Bu rakamlar, konumacya, dinleyiciye, konuya ve ortama gre deimekle beraber, genel
ortalamay temsil ederler.
Herkes kendi kopma eiini bulmal ve dikkatini buna gre ynetmelidir. nemli olan dinlerken
konudan kopmanz deil, koptuunuzu anladktan sonra hemen geri dnmenizdir. Dinlerken bazen
konudan kopup baka eyler dnmek kanlmazdr ama kii kendi i disipliniyle kendini toplayp
konuya dnebilir.
Dinleme disiplini, dinleyerek renme baarsnn temelidir.
Toplulua hitap eden bir konumacy dinlerken, beyin konudan uzaklamak iin bazen yle ho
eyler bulur ki, dinleyici o ilginlikleri brakp konumacnn szlerini dinlemek istemez. Burada bir i
disiplin mcadelesi balar. Akll, i disiplin sahibi, kendine sz geirmesini bilen kiiler Bu i
konumay ok seviyorsam1 bunu konuma bittikten sonra da yapabilirim der, kendi i diyalouna
son verir ve konumacy dinlemeye devam eder.
Tabii bu arada konumaclarn da ses tonu, snf ii uygulamalar, beden dili veya sunum cihazlaryla
kopma noktasndaki kiilerin dikkatini yeniden konuya ekerek zihinsel sadakatlerini salamas
gerekir.
Dinlemede nemli nokta, sorumluluun bizde olduunu bilmektir. Eer dinliyorsanz kendiniz iin
dinliyorsunuz. Konumacnn size kendini dinlettirmesini beklemeyin, o kt bir konumac da olsa,
ondan yararlanmak sizin kazancnzadr. Hayat bir TV program deildir! Kimsenin sizin daha iyi
renmeniz iin her eyi sizin istediiniz gibi sunmak zorunda olmadn bilin.
Dinlerken konumacnn konuyu datmasn denetlemek ve konuyu istediimiz dzleme ekmek
iin elimizdeki silah nedir? Soru sormak. Soru sormak, sizin renme srecine aktif katlmnz
salar. Soru sorarak rendikleriniz sizin iin ezberlenmi bir bilgi deil, hatra gibidir. Sorarak
renilenler yaanm bilgi saylrlar.
Not tutmak da dikkatli dinlemenin temelidir. Anlatlanlar not etmek birok ynden faydaldr. En
nemlisi, dikkat dalmasn byk lde ortadan kaldrmasdr. nk not alan kii dikkatini bir ie
yne1terek beynini kontrol eder ve denetler. Tutulan notlar daha sonra tekrarlamalarda kolaylk
Salar. Ayrca not tutmak, yazl renmeyi salad iin hatrlama miktarn artrr.
Soru sorarak ve not tutarak dikkatinizi canl tutabilirsiniz.
Burada dein ilmesi gereken konulardan biri de empatik dinlemedir. Empati kurmak, kendimizi
karmzdaki kiinin yerine koyarak, onun penceresinden dnyaya bakmaktr. Karmzdaki kii ile
tek ve bir olmak, onun grdklerini grmek, iittiklerini iitmek, hissettiklerini hissetmek demektir.
Dinler menin en etkin yollarndan biri empati kurmaktr. Bir kimseyi dinlerken sadece onun ne
sylediiyle ilgilenmeyin. Onun sylediklerini niin sylediini, neden yle bir slupla sylediini,

43

sylerken neler hissettiini, anlatrken aklndan geenleri de gzlemlemeye aln. Bu, hem
dikkatinizi uyank tutacaktr hem de konuana kar olumlu bir tavr gelitirmenizi salayacaktr.
Pasif deil aktif bir dinleyici olmaya aln.
Dinlerken pasif kalmamak, aratrmac ve aktif bir zihin haliyle dinlemek gerekir. Buna aktif dinleme
denir. Pasif dinleyici kendisini misafir gibi grr ve anlatlanlar sadece dinler. Oysa aktif dinleyici,
nce konuyla ilgili n bilgi toplayarak veya eski bilgilerini kafasnda canlandrarak dinlemeye geldii
kiiye zihinsel hazrlk yapar. Ayrca konumacy sadece kelimeleriyle deil, niyeti ve beden diliyle
de dinler. Anlatlanlarn yorumunu yapar. Tm bunlar yapmak dikkati srdrmeyi salar ve
renme verimini artrr.
Dinlerken, anlatlanlarn nceden anlatlm olanlarla ilikisini kurarak dinlemek gerekir. Ayn
ekilde, anlatlanlardan hareketle konumacnn neler syleyeceini tahmin etmeye almak da
yararldr. Bunun yarar iki trldr. Birincisi dikkati uyank tutar. kincisi bilgiler arasndaki ilikileri
grmenizi salar. Dinlediklerimiz zerine dnerek bilgileri birbirine balayabiliriz.
En kolay hatrladmz bilgiler, aralarndaki balantlar bizim kurduumuz bilgilerdir. Dinlerken
anlatlan bilgi paralarnn birbirleriyle ve anafikirle olan ilikilerine bilinli olarak dikkat etmek
gerekir. Bir konuyu dinlerken kurduumuz dnce balar, gelecekte hatrlama kprleri olarak
bizlere hizmet edecektir.
nsanlar dinlerken kollarnz balamanz, aranza psikolojik demir perde ekmeniz
anlamna gelir!
Bir dier nemli nokta, dinlerken kollar balamamaktr. Kollarnz baladnz anda konumac ile
aranza psikolojik bir demir perde ekmi olursunuz. Kollar kavuturmak konumac ile dinleyici
arasna girmi bir barikattr. nsanlar niin kollarn balar? nsanlar genellikle konu ilgisini ekmez
ise, can sklrsa veya konumacnn szlerinden farkl dncelere sahipse kollarm balayarak
dinler. Kollarn balanmas, dinleyicinin algsn konumacya kapatr. Aratrmalar bu tr
durumlarda %40a varan renme kayb yaandn ortaya koymutur.
lgin nokta udur; bir kii cam skld iin kollarn balar fakat kollarn balad iin can daha
da ok sklr! Sizlere nerim, sadece ders dinlerken deil, hayatnzn her annda kollarnz
balamamaya almanzdr. Srekli kollar bal duran insanlar, souk, sorunlu ve ii skntl
grnrler. Bu kiiler, renen deil, sylenen, szlanan, srekli her eyi sorgulayan tiplerdir.
Anadoluda ne derler: Kollarn balama kzm ksmetin kapanr!
Dinlerken kafanzn iindeki i grlty azaltn!
Dinleyici konudan veya konumacdan skld zaman ya da konumacnn szlerine katlmayp
iinden itiraz etmek istediinde, dinlemeyi keser ve kafasnn iinde kapal devre kar yayna
balar.
Bu noktada beynin ilgin bir zellii devreye girer. Beynin grme veya konuma merkezi, ayn
anda hem ie hem de da dnk faaliyet yapamaz. Yani, eer kendi kafanzn iinde ateli bir
i konuma yapyorsanz, iitme duyunuzun ie ynelmesi nedeniyle yakndaki bir arkadanz sizi
ardnda onu duyamayabilirsiniz. Benzer ekilde baka birini dinlerken, ayn anda i
konuma yapamazsnz. O anda yaptnz i konuma dinleme kalitenizi drr. Beyin ayn
ilevi, ayn anda, hem ie hem da dnk yapamaz.
Baarl dinleme yolundaki ilk engel, ilgisizlik gibi grnr. Zamanla, i konuma da devreye girer.
Bu etapta dinleyici iitir ama dinlemez. Kii o anda dinleme taklidi yapar.
zellikle ikili tartmalarda insanlar genellikle, kar taraf konuurken onu dinlemek yerine
ilerinden ona verecekleri cevab hazrladklarndan, kardakinin ne sylediini tam olarak dinlemez
ve sonra da sze, Ama beni dinlemiyorsun ki... diye balayarak dncelerini anlatrlar.
Muhtemelen kar taraftaki de ayn eyi yapmaktadr!
grltyle ba etmenin yolu, saygl, olgun ve iradeli davranmaktr. konumanz eer ok
gerekliyse onu ders veya konferans bittikten sonra da yapabilirsiniz. Olgun insanlar,
karsndakini yarglamadan nce btnyle anlamaya alr. Bir fikri houna gitmeli diye
oraya taklp, dier dnceleri dinlemezlik etmez. Btn zamann insanlar eletirmek iin

44

harcayanlarn, kendilerini gelitirmek ve dier insanlar sevmek iin ok az zamanlarnn kalacan

unutmamak gerekir. Birini dinlerken hemen yarglamaya balamayn. sterseniz kafanza taklan
noktalar not edebilir, konuma bitiminde sorabilirsiniz.
Dinlemesini bilmek kadar dinletmesini bilmek de bir sanattr.
renmeyi sevdike daha ok okursunuz. Okumak da insan doldurur. Sk sk fikriniz gelmeye
balar! Dolduka tamak, iinizdekileri paylamak istersiniz. Bunu yaparken bazen dardan
gevezelik ettiiniz, bilginizle gsteri yaptnz gibi sulamalara maruz kalabilirsiniz.
renmeyi sevmeyen insanlara srarla bir eyler retmeye kalkanlarn bana sk sk gelir bu! Bu
tr durumlarda Lord Chesterfieldin u szn unutmamak gerekir: rendiklerini bir saat gibi
cebinde ta, iki de bir saati olduunu gstermek isteyen insanlar gibi ortaya karma. Biri sana
saati sorarsa sylersin. Her saat banda sorulmadan saat kulesi gibi tme!

45

AKRONMLERLE RENME: ANAHTAR

YAPARAK AKILDA TUTMAK

KELMELERDEN

FRELER

Onu ilk defa mahcup klar kefetti. Sevgililerine srprizli iirler yazarken kullanyorlard. Bu
iirlerin en nls yleydi:
Seviyorum ama kimi,
En tatl birisini,
Nasl an/atsam sana,
lk harflerine baksana!
iirin ilk harflerine baknca SEN diye bir kelime kyordu!
Bu teknik, renmede de ok yaygn olarak kullanlan ve ie de yarayan bir yoldur. Bu teknie
akromin (daha popler adyla akrosti) denir. Bu tekniin temeli, aklda tutulmas gereken
kelimelerin ba harflerinden anlaml bir kelime meydana getirmektir. Bu kelime bilgiyi iinde
saklayan bir ifre gibidir.
Eitim alannda hem retmek hem de renmek asndan akronim (acronym) ok yararl bir
tekniktir.
dnyasnda da anlalmas ve hatrlamas kolay olduundan akronim ok yaygn olarak kullanlr.
rnein devlet dairelerinde 3Y Yasas vardr. Bunlar Yok, Yarn gel, Yava yava! Bir kurumu
batran 3-Ydir. Bunlar; Yaclk, Yeteneksizlik ve Yavalk.
Bir Japon irketinin eleman seme kural SMILE (glnise) akronimifli oluturur. Bunlar Skil
(yetenek), Management Ability (ynetim becerisi), Internal flexibility (esneklik), Language facility
(yabanc dil bilgisi) ve Endeavour (gayret)dir.
Baarl bir ynetimin 4 Me ihtiyac olduu sylenir. Bunlar Man (insan), Machine (makine), Money
(para) ve Management (sevk ve idare).
Halkla ilikiler dnyasnda ise bir kii, rn veya hizmetin kitlelere nasl sunulmas gerektiini
gsteren nl A.l.D.A. forml vardr. Attention (dikkat ek), Interest (ilgi uyandr) Desire (arzulat)
ve Action (eyleme geir.)
Src kurslarnda, renicilerin hi unutmamas gereken, otomobilin gnlk bakm kurallar
HAYRET diye bir akronimle anlatlr. Bunlar Hava, Akaryakt, Ya, Radyatr, Elektrik ve Tedbirlerin
kontrol edilmesi gerektiini gsterir.
En nl akronim: ASPAVA!
Orta snf restoranlarn tabelalarnda sklkla grlen ASPAVA da bir akronimdir. Alm Allah,
Saadet, Para, Ak, Versin, Amindir.
Askeriyede de birok akronim kullanlr. Bunlardan biri Hurda-Enkaz-Khnenin ilk harflerinden
oluan HEKtir. Askerin devini gsteren dier bir akronim de VDAKtr (Vazife, Dman, Arazi,
Kamuflaj). Askeri aralarn bakm iin GESTAY kullanlr. (Gzetle, Elle, Sktr, Temizle, Ayarla
Yala)
Bir akronim nasl oluturulur? Bir DAKKA uraarak!
Akronim retmenin akronimi DAKKAdr. Alm Dnce, Anahtar kelime, Kafiye, iliki, Konsept,
Ayarlamadr. Akronim oluturabilmek iin ilk adm, o konu ile ilgili dncelerin toplanmasdr. O
dnceleri temsil edebilecek anahtar kelimelerin bulunmas ikinci admdr. Sonrasnda kelimelerin
ilk harflerinin kafiyeli, mantkl veya ilgin bir iliki oluturacak ekilde bir araya getirilmesi gerekir.
Bunun iin de konu ile ilgili bir konsepte (balam, ereve) ihtiya vardr. lk denemede uyumlu bir
sonu elde edilemeyeceinden yeniden denemek, deitirmek, ayarlamalar yapmak gerekir. Bu son
adm en iyiye ulancaya kadar denemeye dayanan yap boz oyununa benzetilebilir.

46

KAVRAMA KAPASTESN ARTIRMAK: DAHA HIZLI VE KOLAY ANLAMAK

N NELER YAPMALI?
Btn lke ayn iddiay konuuyordu! Bazlar Olur mu yle ey? derken, bazlar Hocadr, bir
bildii vardr! diyordu. ok gemeden mparator Timur da bu iddiay duydu. Hemen iddiann sahibi
Nasrettin Hocay artt. Ona Hoca eee bile okumay retebileceini sylemisin, doru
mudur? diye sordu. Nasrettin Hoca da, Emredin reteyim hnkrm, diye karlk verdi.
Timur pek de inanmadn gsteren bir tavrla, ret de grelim, dedi. Hoca ie koyuldu. Kitabn
arasna ot ve yaprak koyarak eeine kitap sayfalarn evirmeyi retti. ddiasn kantlamak iin
huzura kt.
Eein sayfalar evirip gemesini gren Timur, Hoca sen buna okumak m diyorsun? diye sorunca,
Nasrettin Hoca cevabi yaptrd: Eee hnkrm! Okuyan eek olunca, ancak bu kadar
anlayabiliyor?
Bu hikye bize baktmz eyleri grmemizin, okuduumuz eyleri anlamamzn, anladmz eyleri
de sindirmemizin nemini gsteriyor.
Bu konuda Baconn Denemeler adl harika kitabnda ok gzel bir tespiti yer alr: Bizi gl
yapan yediklerimiz deil, sindirdiklerimizdir; bizi zengin yapan kazandklarmz deil
tasarruflarmzdr; bizi bilgili yapan okuduklarmz deil, kafamza yerletirdiklerimizdir. Bizi nder
yapan da bakalarna verdiimiz tler deil, onlar kendimizde uygulamamzdr.
Anlama kapasitesi nasl artrlr?
Okuduumuz metni anlama kapasitemizi artrmak iin bir yandan okuma motivasyonumuzu ve
konsantrasyonumuzu artrmal, dier yandan da bilgi tabanmz geniletip kltr seviyemizi
ykseltmeliyiz. Ne kadar bilirsek, o kadar anlayabiliriz. Anlayabileceklerimizin limiti entelektel
kapasitemize, anladklarmzn limiti ise psikolojik durumumuza (zellikle de motivasyon, stres ve
konsantrasyon seviyesine) baldr. Her iki snrn da ykseltilebileceini bilmek nemlidir.
Aada okuduunuz metni daha kaliteli bir ekilde kavramak iin neyi nasl yapmanz gerektiine
dair neriler bulacaksnz:
1) Gnlk bir gazete okuyun. Bir aratrmaya gre, bir lise mezunu, 5 yl boyunca kesintisiz bir
ekilde ciddi bir referans gazeteyi okursa, niversite mezununa denk genel kltr seviyesine
ulaabiliyor. Gazeteye verilen para harcama deil entelektel yatrmdr.
2) Mutlaka bir ansiklopedi bitirin. Her alandan bir eyler renmenin ve zihninizdeki haritay
zenginletirmenin en iyi yollarndan biri bir ansiklopediyi batan sona okumaktr. Ansiklopedi
okumak, bilgi ve kltr yelpazenizi geniletmenin, doru bir bilgi temeli kurmann bilinen en iyi
yollarndan biridir. Gnmzde basl ansiklopedilerin yerini, elektronik ansiklopediler almaktadr.
Kaynak gvenilmezlii nedeniyle, internetteki Vikipedi tarz siteleri okumak ansiklopedi okumak
saylmaz! Bilgi gvenlii de gda gvenlii kadar nemlidir.
3) Felsefe kitaplar okuyun. Dnce adalelerini gelitirmenin en iyi yollarndan biri de felsefe
kitaplar okumak- tr. Felsefenin insana soru sordurmaya ynelmi olmas, beynin kavray
evikliini artrr. Felsefe kitab derken, illa ki, felsefe anlatan kitap kastedilmemekte, derin
dnceler anlatan, derin dnmeye iten kitaplar kastedilmektedir.
4) Dnmek iin, dnerek okuyun. Okuduklarnzn iindeki nemli bilgileri kafanzn iindeki
dnce sistematiinize yerletirin. Konumalarnzda kullann. Hakknda bir eyler yazarak, o
bilgiyi iyice iselletirin.
5) Szlk okuyun. Szlk okumak, beyninizin yeni dnceleri renirken temel olarak kullanaca
bir tanm taban oluturacaktr. Szlk okurken ne kadar ok kelimenin bildiinizden farkl
anlamlara geldiini de greceksiniz. Bir insann, neyi ne kadar bildiini anlamas iin yapmas
gereken ilk ey szlk okumaktr.

47

6) Ne kadar ok okursanz, o kadar yksek anlama kapasitesine ularsnz. Bildiiniz kadar

anlarsnz, anladnz kadar bilirsiniz. inde yaadnz toplumun dier yelerinin zihin haritalar
ile ortak paydalar oluturmak iin, en ok okunan kitaplar siz de okuyun, en ok izlenen filmleri siz
de izleyin. Beenmek iin deil, yarglamak iin deil, sadece bilmek ve anlamak iin bunlar takip
edin.
7) Bakasna retecekmi gibi renmek anlama seviyesini artrr. Bir konuyu rendikten sonra
gidip birilerine retmek iyi bir yoldur. Bilginin ift dikile (renme ve retme boyutu) beyne
kaydedilmesini salar. steyen hayal gcn kullanarak yastklara ya da oyuncaklarna da anlatmay
deneyebilir! Benzer ama ve motivasyon dzeyine sahip kiilerden oluan bir renme arkadal
grubuyla birlikte almak da baz kiilerde ie yarar.
8) Bir konuyu yazl olarak tekrar etmek o bilginin anlalma dzeyini artrr. Bir konu hakknda ne
kadar ey bildiinizi anlamann en iyi yollarndan birisi de o konu hakknda bir eyler yazmaya
kalkmaktr. Bir metni okuyup aklmzda kalanlardan bir yaz yazmaya kalkmak, neyin aklmzda
kaldn ve kafamzdaki bilgi boluklarn gsterir.
7) Altn izerek okumak anlama dzeyini artra bilir. Okunan bir metindeki nemli yerlerin altn ya
da stn izerek iaretlemek, dikkati keskinletirerek kavramay artrmaktadr. Altn izmenin iki
nemli yarar vardr. Birincisi, tekrar ederken nemli ksmlar hemen bulmanz salar. kincisi ise,
renkli kalemlerin kullanlmasyla okuma monotonluunun yaratt skcl azaltr. lgin bir dier
nokta da, beynin Pavlovun kpei gibi zamanla renklere artlanmasdr. Bir insan srekli nemli
grd yerlerin altn krmzyla izerse, bir sre sonra beyni krmz kalemle izilen yerlere daha
fazla nem vermeye artlanacaktr. Bylece krmz kalemle izilen yerlere dikkatini kendiliinden
ynlendirir, o bilgiyi nemseyip kaydeder.
8) Dersaneciler arasnda yaygn bir kanaate gre, bir konuyu sadece derste dinleyerek, onun %
20sini renebilirsiniz. Eer ayn konuyu bir de kitaptan okursanz % 40n kavrarsnz. Daha nce
hem dinleyip hem de okuduunuz bir konunun bir kez de yazl zetini karrsanz, % 60na sahip
olduunuz dnlr. Eer bu konuyu bir de bakasna anlatrsanz % 80ine sahip olursunuz.
9) Dzenli ve sk aralar vermek, uzun sre aralksz okumaktan daha ok anlamay salamaktadr .
renme aratrmalar gstermitir ki drt ey daha ok aklda kalyor: Metnin banda anlatlanlar,
metnin sonunda anlatlanlar, arada sk sk tekrar edilenler ve ortalarda anlatlsa da ok ilgin
olanlar. Metnin bandakiler beyin henz diri ve alc durumda olduu iin aklda kalr. Sondakiler,
zaman avantajyla hatrlanr. Okurken dzenli ve sk aralar vermek, balang ve biti saysn
artrd iin, anlama ve hatrlamay artrabilir. Tabii ara verdikten sonra tekrar alma masasnn
bana gelmek artyla!
Metinde sk tekrarlananlar ise, yenileme ve ezber etkisiyle hatrlanr. lgin olan eyleri ise beyin
kendi kendine otomatik kaydeder. Beynin bu huyu biraz tuhaftr, nk iimiz beynimizin kendi
kendine yapt otomatik kaytlarna kalsa, sadece ilgin ve renkli eyleri hatrlardk! ok magazin
dkn bir beynimizin olmas gariptir. Bu huyu yznden beyin, en gerekli eyleri sokaa atp,
en renkli ve paavra eyleri eve toplayan lgn bir kadna benzetilir! renirken yaanan can
skntsnn temeli, beyin iin renkli ve ilgin olamayan eylerin beyne zorla yklenmeye
allmasdr. retmen zoruyla nefret ettii dersi alan bir rencinin kafatasnda, bakalarnn
zoruyla sevmedii bir eyi sklarak renmeye alan bir beyin vardr!
10) Anahtar kelime zeti karmak, anlama dzeyini ve renme kalitesini artrr. Anahtar kelimeler
bilgi taycsdr. Metindeki kritik noktalar artrr. Anahtar kelimeleri iaretlemekle yetinmeyip,
onlar kitabn kenarndaki boluklara yazmak da iyi bir yoldur.
11) Konuyu bir btn halinde ve grsel olarak gsteren bir ema, bilginin anlalrln artrr,
hatrlamay kolaylatrr. Bunun iki nedeni vardr. Birincisi konuyu btn olarak kubak grmek,
o bilginin paralarnn kendi arasndaki ve paralarla btn arasndaki ilikileri grmemizi salar.
kincisi ise grsel bir ema beynimize bilginin resmini gnderir. Bir resim de bin sze bedeldir.
12) Bir konunun anlatl sistematiinden farkl bir sistematikle yeniden dzenlenmesi anlama ve
yorumlama becerisini ok gelitirir. Bilginin verili biimi ile alm biimi farkl olabilir. renciler iin
bir konunun verili biimi derste anlatlanlara, alm biimi ise snavdaki soru tipine baldr. Bir
konunun anlatl biimi ile soru biimi ayn ise, i kolaydr, konuyu ezberleyen geer Zorluk yorum
isteyen sorulardadr. Yorum sorular anlatlan farkl bir adan grmeyi gerektirir.

48

Bir konunun sistematiini yeniden dzenlemeyi bir rnekle anlataym. Tarih kitab veya retmeni
Osmanl tarihini yle bir sistematikte anlatyor olabilir.
A) Klasik sistematik
1) Kurulu dnemi
a) Savalar
b) Padiahlar
c) Gelir kaynaklar
2) Ykselme dnemi
a) Savalar
b) Padiahlar
c) Gelir kaynaklar.
Ayn konu baka bir sistematikle nasl anlatlabilirdi?
B) Alternatif (apraz) bir sistematik.
1) Savalar
a) Kurulu dnemi
b) Ykselme dnemi
2) Padiahlar a) Kurulu dnemi b) Ykselme dnemi
3) Gelir kaynaklar
a) Kurulu dnemi
b) Ykselme dnemi
Bu alternatif sistematii hazrlamann nemli faydas vardr. Birincisi bilginin apraz
sistematiinin kurulmasyla bilgi paralarnn ait olduklar btnle aralarndaki ilikiler daha net
grlr. Bu yeni balar sarslmaz renme alar kurulmasn salar. kincisi, bu alma yazl
tekrar imkn salar. ncs, genellikle snavlardaki soru tipi alternatif sistematie uygundur.
retmen konuyu A kkndaki sistematie gre anlattktan sonra Kurulu dnemi savalar ile
ykselme dnemi savalarn karlatrn, benzerliklerini/ farkllklarn yazn gibi bir soru sorar.
Ama rencinin ezber becerisini deil, rendiklerini yorumlama becerisini test etmektir. Eer
alternatif bir sistematie gre zet karmsanz bu soru sizin iin ok kolaydr. Byle bir sistemle
almam bir kii, nce her iki dnemin savalarn detaylaryla hatrlayacak, sonra bu savalarn
benzerlik ve farkllklarn yorumlamaya alacaktr. Bunu snav annda en iyi ekilde yapmak zor bir
itir.
Sadece renciler iin deil, yetikinler iin de okuduklar metnin alternatif sistematiini
oluturabilmek, paralar arasnda ve her bir parann btnle ilikisini yeniden kurabilmek ok
nemlidir.

49

LSTELER HAFIZAYA KAYDETMENN YOLU: HAFIZA KLPLER!

Tibet tapnaklarndaki rencilere yle bir soru sorulurmu: ienin iine girmi bir fil nasl dar
kar? Birisi bu soruyu bana ilk sorduunda, Fil iine girdii ieyi yutarak dar kar! demitim.
stenen ve doru kabul edilen cevap yledir: Fil ienin iine nasl girdiyse yle kar. Yani hayal
gc ile girdiine gre, yine hayal gc ile kar.
Bu ksmda hayal gcmz kullanarak birka maddelik bir listeyi uzun sre aklda tutmann renkli
bir yolunu reneceiz. Hayal gcnn renme performansn artrmak iin kullanlmasna
hafza klipleri diyoruz. Hafza kliplerinin temeli, hafzann ve hayal gcnn alma
ilkelerine uygun renmedir. Bilgiyi beyne ilemenin en kolay ve renkli yollarndan biri
budur.
renmenin, bilgileri birbirine balamak olduunu biliyoruz. Bu balamann deiik ekillerde
yapldn da daha nce renmitik. Birinci yol, bilgi paralar arasnda mantkl balantlar
kurmakt. kinci bir yol bilgilerin ekilleri (biimleri, d grnleri) yoluyla grsel balantlar
kurmakt. Grsel balantlarda, beynin dier duyu merkezlerinden ok daha stn olan grnt
merkezi youn olarak kullanlr.
imizdeki bu potansiyel yetenekten yararlanmak iin, hafzann doasndaki grsel balantlar
kurma biiminin nasl altn anlamak ve yeni bilgileri hafzann doasna uygun bir biimde
beyne kaydetmek gerekir.
Hafza iin reytingi yksek bir klip nasl ekilir?
Hatrlamanz gereken birka maddelik bir liste varsa ve bunlar ezberlemeden hatrlamak
istiyorsanz, grsel hafza klipleri ile birbirine balayabilirsiniz.
Yaplmas gerekenler ok basittir.
nce listedeki maddeleri okuyun. Sonra onlar bir senaryo ile birletirin. Listedeki maddeler tespih
tanelerine, senaryonuz ise tespihin ipine benzer. Senaryonuz ierinden geerek onlar bir arada
tutmaldr. Sonra iiniz ynetmenlie kalyor. Senaryonuza uygun hareket ederek abartl, komik,
sama, olaanst, kanl canl, renkli zellikler gsteren bir klip ekip listeyi kafanza
yerletirebilirsiniz.
Bu konuda bir rnei daha nce yapmtk. Bilgiyi ilemek ksmnda, bilginin beyne grsel yolla
kayd anlatrken, Tony Buzann bir alveri listesini (sayfa 40-41) 3 grsel bir senaryoyla aklda
tutma rneine yer vermitik. Uygulamay kendinizi vererek yaptysanz, listeden baz maddeleri
hatrlyor olmanz gerekir.
Hafza klipleri, birka maddelik listelerin, birbiriyle balantl birka bilginin bir arada hatrlanmasn
Salar ama tm entelektel birikiminizi grsel bir senaryo zerine yerletiremezsiniz. Her zaman
olduu gibi, her tekniin ie yarad ve yaramad yerler olacaktr. nemli olan doru zamanda
zihinsel alet antanzdan doru teknii bulup kullanabilmektir.
Hafzann doasna en uygun kaytlar nasl yaplr?
Bilgileri beyne grsel olarak kaydetmek iin yaplmas gerekenler unlardr:
Fikirleri grselletirin. Bilgileri emalar veya ekiller araclyla resim haline getirdikten sonra,
bilgiyi manzara resmi gibi beyninize yerletirin.
Soyut kavramlar sembollerle somutlatrn. Amerikay zgrlk heykeli, delileri huni,
Hristiyanl ha ile sembolize etmek onlar somutlatrmamz salar. Bilgiyi sembollerle
grselletirin.
Hafzada kurulan balantlarn renkli ve cvl cvl olmas kalcl artrr. Hayalinizde ektiiniz
klipler, siyah beyaz deil renkli olmaldr.

Bu e-kitaptaki 25. sayfaya gnderme yaplyor.. (G)

50

Hayalinizde canlandrdnz grntler fotoraf gibi durgun deil film gibi hareketli olmaldr.
inde hareket olan hayaller, duygular harekete geirerek o bilginin ders olmaktan kp deneyime
dnmesini salar.
Kanl canl sahneler, abartl ve byk hayaller daha etkileyicidir. Hayalinizde canlandrdnz
grntlerin erevelerini kaldrn. Pireyi deve byklne, deveyi pire kklne getirin.
Abartl, olaanst balantlar kurun.
Balantlarn mantk d, sama, garip olmas onlarn ilginliini artrd iin mmkn olduunca
abartn, samalatrn, tuhaf ilikiler kurun.
Komik balantlar da duygular harekete geirerek, bilginin daha kalc bir ekilde kaydedilmesini
Salar. Kliplerinize mizah katn.
Zihninizde canlandrdnz grntnn, byk olmas kadar, parlak ve net olmas da onun
kalcln artrr.
Duygusal bir younlukla, iinde yayormu gibi hissederek kurulan balantlar, beyinde
fizyolojik deiiklikler yapmakta, adeta bilgiyi hafzaya kazmaktadr. Hayalinizde canlandrdnz
grntnn iine girerek her eyi hissedin.
Ayn grnty 2-3 defa tekrarlamak bilginin daha gl bir ekilde kaydedilmesini salar.
Hzl bir biimde canlandrmak, grntleri yava yava canlandrmaktan daha fazla etkili
olmaktadr.
Byk skender, Galatasarayn stadyumunu kuatsayd neler yaanrd?
imdi aadaki ikili kelimeler arasnda, yukardaki zelliklere sahip balantlar kuran klipler
ekebilir misiniz?
1) Tilki ve orap 2)Tirt ve hedef 3) Konserve ve sarho 4) Mart ve sepet 5) Topuz ve
tencere 6) Uak ve gazete 7) skender ve Galatasaray 8) Temel Reis ve balk 9) Kpek ve
hindi 10) Televizyon ve ayna.
2)
nce kendi kliplerinizi ekip sonra aada verilenlerle karlatrabilirsiniz.
yle klipler ekebilirsiniz;
1) Tilki kafasna kadn orab geirmi kmes soymaya gidiyor (hayalinizde canlandrn!)
2) William Tell, elma yerine tirtnn zerinde hedef tahtas olan birine ok atyor
3) Sarho, konserve kapan dileriyle amaya kalknca, gece vakti tm mahalleyi
uyandryor.
4) Anneniz, sizi bir martnn sepet iinde getirdiini sylyor, itiraz ediyorsunuz!
5) Malazgirt savanda topuzu olmayanlar, sopa taktklar tencereleri kullanarak dman
korkutuyorlar.
6) Uak dmeye balaynca parat bulamayan yolcular gazeteleri parat gibi kullanarak
aaya atlyorlar.
7) Byk skender Galatasarayn stadyumunu kuatyor! 100 000 kiilik ordusu, il kiilik
fuybolcuyla topu ele geirmek iin kapyor.
8) Temel Reis, niversite snavndan nce, snav kazanmak iin ton balkl spanak yiyor. Ya
da Karadenizli Temel, ay barda ierisinde balk avlyor!
9) iftliin kpei hindinin kendisine elme takmasna sinirlenince, gidip sahibini kandrmak
iin takvim yapraklarn kopararak sayfay 1 Ocaka getiriyor.
10) Bir televizyon, koltuuna kurulmu aynada kendi iindeki programlar seyrediyor.
Bu ve benzeri klipleri
canlandrabilirsiniz.

abartarak

komik

bir

hale

getirebilir,

izgi

film

gibi

zihninizde

Bu egzersizlerle yetinmek zorunda deilsiniz. Szlkten rastgele 3-5 kelime seerek abartl, komik,
sama, olaanst, grsel, kanl canl, renkli zellikler gsteren kliplerle birbirine balamaya
alabilirsiniz. Ezberlemeniz gereken listeleri de ayn ekilde birbirine balayarak aklda
tutabilirsiniz.

51

PRATK RENCNN REHBER: DERS ALIMADAN NCE BUNLARA

ALIIN!
Bu ksmda zellikle rencilerin ders almaya balamalar, srdrmeleri ve baaryla
sonulandrmalar iin baz ipularna yer verilmitir. Bu ipular maalesef mucize vaat
etmemektedir! Sadece ders alma srecinde neleri yapmak, nelerden ise kanmak gerektiinin
bir listesini sunuyorum. Bazlar zaten bildiiniz eylerken, bazlar zerine kafa yorduunuz ama
henz zemediiniz bir konu hakknda olabilir.
Okulda ders dinlerken, kimin sylediiyle deil, ne sylendiiyle ilgilenmeye aln.
Bir derste iki defa sylenen her bilgi nemlidir.
Snavlarda kabilecek sorular tahmin etmenin en iyi yolu, derste retmenin vurgulamalarna
dikkat etmektir
Okuduunuz kitap sayfalarnn 1 /10i kadar yazl zet karmamsanz, o konuyu tam olarak
iselletirememisiniz demektir. Yazarak renmeyi alkanlk haline getirin.
Dersi derste renmenin yolu, derste dersi dnmektir. Ders d zamanlarnzda dersleri kara
kara dnmek zorunda kalmak istemiyorsanz, derste darsn dnmeyin! An yaayn (Carpe
Diem!), derste dersi dnn:)
Anafikri yakalamak iin ilk ve son paragraflara, italik ve bold yazlm ksmlara hemen bir gz
gezdirin.
O gn ilenecek konuya, dersten nce bir gz atmak, beyni o konuya hazrlar ve dolaysyla
renme verimini artrr.
renmenin monotonluunu yenmek ve beyninizin sklmasn engellemek iin, farkl renklerde
kalemlerle satrlarn altn/stn izebilirsiniz. Ayrca not alrken de renkli ktlar kullanabilirsiniz.
Bylece ders hayatnzn ekli skc olsa da, zemini elenceli olur!
En verimli altnz zamanlar kefettikten sonra o saatlerde almaya ()aln.
Gece ders almay alkanlk haline getiren bir kiinin hi uyumakszn snava girmesi bir eyler
bilmesini salasa da bildiini hatrlayabilme yeteneini zayflatr. Bu tr durumlarda, birka saat
uyuduktan sonra snava girilmelidir.
Beyninizin ve bedeninizin ihtiya duyduu enerjiyi portakal suyu gibi pozitif ieceklerden
salamak idealdir. Tabii ounluumuz ay ve kahveyi tercih ediyor. Ben ikisini de yapyorum!
Kahve kafein etkisiyle ilk nce uyarp canlandrr ama ok fazla iildiinde birka saat sonra ilk
etkisinin tersine uyku getirir.
Snavlardan nceki son tekrarlar, notlardan yapmanz gerekir. Snavdan nceki son dakikalarda
yeni bir konunun renilmeye allmas veya arkadalarla bir konunun tartlmas daha da kafa
karklna sebep olabilir.
Bir kii ne kadar ok soru zerse, test yapsndan yararlanma ve tesadfe isabet yetenei o
kadar fazla olur.
renmede rol oynayan unsurlar birbirinden bamsz deildir. Okuma hz, anlama dzeyi, not
tutma alkanl, hafza gc, konsantrasyon derecesi, renme istei gibi unsurlar karlkl
etkileim halindedir. Yaplmas gereken tek bir ynde deil, her adan kendimizi gelitirmektir.
renilen yeni bir bilginin, snavda nasl sorulabileceinin -yaplabiliyorsa- o anda dnlmesi,
snav annda hatrlamay kolaylatrabilmektedir.
Ylm dersleri bitirebileceinize ynelik inancnz kaybolursa, moral gcnz toplamak iin, o
sre ierisinde, o dersleri bitirebileceinizi gsteren bir zaman planlamas yapn.
Ders alma ile ilgili yanl alkanlklarnz bir liste halinde yazn. Sonra da onlardan kurtulmak
iin, her birine en az bir hafta sre ayrarak, onlar bilinli bir ekilde ele aln.
Snav test tarzndaysa nce yanl seenekleri ayklamak gerekir. Geriye kalan seeneklerden,
genellikle akla ilk gelen cevap dorudur. Bu durum zellikle ok eskiden renip de unuttuumuz
konularda geerlidir.
Snavda karlalan zor sorularn yanna bir iaret koyarak, soruyla bouup tm zaman
tketmeden, ileride zaman kalrsa dnp baklmak zere gemek gerekir. Kalan zaman ierisinde,
bu sorulara tekrar dnlebilir.
retici kii ile kurulacak iyi ve yakn ilikiler, onun sylediklerine daha ok ilgi ve dikkat
gsterilmesine sebep olur. Buna nezaketen renme de diyebiliriz! retmenin bize verdii
bilginin ieriini onunla ilikimize bal olarak alglarz. Olmas gereken bu olmasa da, oumuz iin
geerli olan budur.
Eer ders almak iin zaman yetmiyorsa, bunun nedeni daha nceleri zamannz ders almak
iin yeterince kullanmamanzdr! Tm rencilerin bir gn 24 saattir.
Hangi faaliyete ne kadar zaman ayrmanz gerektiine karar verebilmeniz iin bir alma plan
yapmanz gerekir. alma planna uymasanz da, bu plan sayesinde, neyi ne kadar geriden veya
eksik yaptnz anlayabilirsiniz.

52

Uykusuz ve yorgun olduunuz gnlerde, uykusuzluk ve yorgunluun derecesi yksekse uyuyun,

du aln ve dinlenin. Konunun nemi yksekse ve yorgunluk dzeyi dkse kahve veya ay gibi
uyarclarla almanz srdrmeyi seebilirsiniz.
renci verimini ve motivasyonunu artran yaklamlardan birisi de rencinin yaad ilerlemeyi
hemen grmesidir. Baarnz kendinize gsterin! Baarlarnzda kendini dllendirin.
Zararl bir alkanlktan kurtulmann yolu, o alkanl kullanmamaktr. Kullanlmayan alkanlk
krelir.
renme baarnz ok etkileyen 3 kt alkanlnz tespit edin ve onlar kreltin.
Kullandnz doru ve etkin bir alkanlktan daha ok faydalanmann yolu, onu daha ok
kullanmaktr. Ne kadar ok tekrarlarsanz, olumlu alkanlk o kadar ok glenir ve dolaysyla
faydas o oranda artar.
Kendi doal renme hznz belirleyin. Bir gnde ve bir saatte ka sayfa renebiliyorsunuz? Plan
ve programlarnz bu gerekler zerine kurmalsnz.
Okurken anlamay artrmann bir yolu da yaznn yapsn okumaktr. Bunu yapabilmek biraz aba
ve biri- kim gerektirir. Yazarn ne srd ana dnce ne? Bunu nasl kantlyor? rnekleri ne?
Baka hangi rnekler olabilirdi? Ana dnceler ile yan dncelerin rgs nasl? Kulland
anahtar kelimeler neler? Kulland metaforlar neler?
Eer bir yazy okurken kafanzda o metnin anafikri yoksa, gereksiz bir aba ierisindesiniz
demektir. Bir metni okurken herhangi bir yerinde aniden durun ve u anda aklmdaki anafikir ne?
diye kendinize sorun. Eer bir anafikir yoksa, hemen gz gezdirmeli okuma ile anafikri bulun ve
anafikir ile yaznn aknda karnza kan fikirleri ilikilendirerek okuyun.
Yanl okuma alkanlklar edinmemek ve yerleik okuma biiminizi bozmamak iin dikkatli
olmalsnz. Eer uyumadan nceki uyku rehavetinde kitap okumay uzun sre tekrarlarsanz,
Pavlovun kpekle yapt artlanma deneyinde olduu gibi, bir sre sonra kitab her elinize
alnzda uykunuz gelmeye balar. Beyin uyku ile kitab birbirine balamtr.
Eer okurken abuk yoruluyorsanz okuma maratonu yapmam olmanzdandr. Ne kadar ok
okursanz, okuma kondisyonunuz o kadar geliir.
Ders almay renmek kadar elenmeyi bilmek de gerekir. hayat neden 5 gn alma, iki
gn tatil eklinde blnmtr? Neden insanlar 7 gn altrlmayp iki gn tatil yaptrlr? Dier 5
gn daha iyi alsnlar diye:)
yi notlar alan rencilere ne kadar alyorsun diye sorduunuzda bazlar ok az altklarn,
dersi derste dinleyip snavdan nceki son iki saatte tekrar yaptklarn syleyebilirler. Buna
inanyorsanz, tembel olduunuz kadar safsnz da demektir! alkan renciler rekabeti bir ruh
yapsna sahip olduklarndan kendi alma miktarlarn genellikle ya fazla ya eksik gsterirler.
Dzenli bir uyku, verimli renmenin temelidir. Uykunuza dzen kazandrmann ve kaliteli bir
uyku gerekletirmenin yolu, her gn ayn saatlerde uyumaktr. Beyin uykunun standartlamasn
ister. deal olan gece uykusudur ancak gece almay sevenler iin snav dnemleriyle snrl olarak
gndz uykusu da ihtiyac giderebilir. Uykudan nce gerginlik yaratan kahve ve ay gibi
uyarclardan uzak durmak gerekir. Tabii bunlar ok tketip, bunlardan hi etkilenmeden uyuyabilen
kahve kahramanlar da grlmektedir.
Ders almak iin hazrladnz ideal alma programlarna bir trl uyamyorsanz,
yapabileceiniz bir ey de, gndelik hayattaki kendi alma ritminize gre bir planlama yapmaktr.
Bu idealist yaklamn tersine, realist yaklamdr. deale gre gereinizi uyduramyorsanz,
gereinize uyan bir ideal belirlemekle ie balayabilirsiniz. Ona ulatnzda hedefinizin bir beden
daha bytebilirsiniz. Bir gn, bu yolla bir zamanlar ideal grdnz eikleri de getiinizi
grebilirsiniz.
Her gn bir adm daha! Hepsi bu kadar. Yeter ki, kararl olarak o admlar atn. Sonunda ine
ulamay hayal etmeseniz de, o ynde her gn bir adm atmak sizi oraya gtrr. Hayattan gz
kork(utul)mular iin en iyi baar modeli budur. Byk hayaller yerine ayn ynde kk ama
azimli admlarla ilerlemek.

53

NCE KENDNZ RENN: HAYAT AMALARINIZ NELER?

Hayat amalarn belirlemenin nemini biliyoruz. Bir amac olup, o amaca uygun yaamann
yararlar anlatmakla bitmez. renme asndan bile ok nemlidir amal bir insan olmak. Ne
olmak istediine karar verememi bir insan, neyi bilmesi gerektiine de karar veremeyecektir.
Beyni onun iin gerekli bilgiyi gereksiz bilgiden ayracak bir lye sahip olamayacaktr.
Bu ksmda hayat amalarmz kesin olarak nasl belirleyebileceimizi adm adm reneceiz. lk
kitabm Ya Bir Yol Bul, Ya Bir Yol A Ya Da Yoldan ekilin ana konusu hayat amalarnn
belirlenmesiydi. Bu konuyu o kitabmda ok ynl olarak anlatmtm. imdi ana admlar zetlemek
istiyorum.
Hayat amalarn belirlemek aktif okumay gerektirir. Sizden istenilen uygulamalar yapmanz
yararnzadr. Biliyorsunuz ki, bilmek baar iin gereklidir ama tek bana yeterli deildir,
bildiklerinizi gndelik hayata uygulamak, rendiklerinizin hakkn vermek de gerekir.
1. Kendinizi tanyn, kim olduunuzu karar verin.
Siz nasl birisiniz? Karakter zellikleriniz neler? Kendinizi gelitirmeniz gereken eksik ynleriniz
neler? Gl ynleriniz neler? Belli bal alkanlklarnz neler? Heraclitius Karakteri insann
kaderidir der. Sizin karakteriniz amalarnz iin uygun mu? Ya da amalarnz karakteriniz iin
uygun mu?
Bir kiinin kendisini tanyabilmesi iin kiiliini, inan ve dncelerini, tutumlarn, arkada
evresini, alkanlklarn, baar ve baarszlklarn, tecrbelerini ok iyi analiz etmesi gerekir.
sterseniz hemen kendinizi tanmlayan be kelimenin ne olduuna karar vermekle ie
balayabilirsiniz. Baka insanlardan sizi kelimeyle anlatmalarn isteyebilirsiniz. Bylece iten
ve dtan nasl grndnz kefetmeye balayabilirsiniz. Sonunda tm bu verilen dikkate alarak
kim olduunuza karar vermelisiniz.
2. u anda durumunuz nasl?
Hayatnzdan memnun musunuz? Hayatnzda deimesi gereken noktalar neler? Deimemesi
gereken noktalar neler? Gelecekte olabilecekleri ynlendirebilmek iin, nce u anda hayatnzda
neler olduunu grmeniz gerekir. Hayatnz gzden geirmeniz iin kendinize sormanz istediim
baz sorular var:
Nereden yola ktm?
Bugnk durumum nasl?
u anda hayatm nereye doru akyor? Nereye gidiyorum?
nmde hangi engeller var?
3. Ne istiyorsunuz?
Kesin-net ve tam olarak kim olmak, neler yapmak, nasl bir hayat yaamak istiyorsunuz? Bu
istediinizi ne kadar zaman iinde, hangi bedeller karlnda, nasl elde edebilirsiniz?
10 yl sonra nasl bir hayat yaamak istediinizi hayal edin ve yazn. 5 yl ierisinde neler yapmak
istediinizi dnn ve yazn ltfen.
ve eitim hayatnzn nasl olmasn isterdiniz? zel yaamnzn nasl olmasn isterdiniz? Ruhsal
durumunuz nasl olsun isterdiniz? Nasl bir bedene sahip olmak isterdiniz? nsanlarla ilikilerinizin
nasl olmasn isterdiniz? Ekonomik durumunuzun nasl olmasn isterdiniz? Tm bunlar beyaz bir
sayfaya Hayattan ne istiyorum? balnn altna yazabilirsiniz. Pek oumuz hayattan
istediklerimizi belli belirsiz brakmak isteriz, bylece eer istediklerimiz olmazsa kesin bir hayal
krkl yaamaktan kendimizi koruyacamz dnrz. Oysa belirsiz istekler beynimizin gcnn
bize hizmet etmesini engelleyen, beynin sisli havada otomobil kullanr gibi ilerlemesine neden olan
bir durumdur. stediklerin izi ne kadar kesinletirebilirseniz, onlara ulamak iin nelere ihtiyacnz
olduuna beynin iz o kadar kolay karar verecektir.
Ne istediinizi dndnzde aklnza ok ey geliyorsa, ncelikle ve gerekten ne
istediinizi anlamak iin 6 ay kuralna gre dnebilirsiniz. Bu kural, 6 aylk
mrnzn kaldn dnmenize dayaldr. O zaman ne yapardnz? Ne yapmazdnz?

54

Yapmak istediklerinizi hangi ncelikle yapardnz? Neyi baarmay, neleri baarmamay

seerdiniz? (110. s.)
4. Niin istiyorsunuz?
Ne istediini bilmek yetmez, onu niin istediinizi de belirlemeniz gerekir. Bu admda baar
gerekelerinizi oluturmanz amalyoruz. Her bir hedefiniz iin, niin onu baarmak istediinize
karar vermelisiniz.
Bunun iin hayattan ne istiyorum metninden en ok istediiniz birka hedefi seebilirsiniz.
Bu hedeflerin her biri iin, Bunun benim iin nemi ne?, Bunu niin baarm olmak istiyorum?
diye dnn. Yeterince gl nedenler aklnza gelmiyorsa, o hedef iniz iktidarsz demektir.
istediklerinizi gzden geirin, gerekten tutkuyla istiyor musunuz, yoksa sadece heves mi
ediyorsunuz? Kkl tutkulara dayanan isteklerin, iimizde gl gerekeleri vardr. Bu gerekeler
bizi harekete geirir ve hedefe ulancaya kadar yolda tutar.
5. Hayatnzda neleri istemediinizi belirleyin
Neler istediinizi belirledikten sonra, yapmanz gereken dier ilem neleri artk istemediinizi
belirlemektir. Nelerin artk hayatnzda olmasn istemezsiniz? Cevabnz hayatnzn artklar,
ykleri, prangalardr.
Hayatnzda asla ve asla neleri yapmak istemezsiniz? Hangi durumda olmak istemezsiniz? Ne tr
insanlar hayatnzdan uzak dursun istersiniz? Neyiniz hi eksik kalmasn istersiniz? Neyi hayatnzda
istemezsiniz? Devlet memuru olmak m istemezsiniz, yoksa arabasz bir hayata m tahamml
edemezsiniz?
imdi hemen hayatnzda hi olmasn istemediiniz kii, kurum, durum, davran, alkanlk, mekan
vs.leri yazn. Bunlar sizin hayatnzn asgari katlanlabilirlik snrn oluturacaktr. Baarszlk
blgesini gsteren, krmz izgilerinizi ekiyorsunuz.
6. Temel hayat amalarnz belirledikten sonra, beyninizi amalarnz gerekletirmeye
artlandrn!
Kim olduunuzu ve kim olmadnz, ne istediinizi ve ne istemediinizi, nerede olduunuzu ve
nerede olmak istediinizi, baladnz yeri ve bitirmek istediiniz yeri kararlatrdktan sonra,
beyninizi amalarnz gerekletirmeye younlatrmalsnz. Baarl insanlarn balang sermayesi
beyinleridir. Hibir eyiniz yoksa, her eyi zebilecek bir tek eyiniz var demektir, beyniniz. Aklnz
amalarnza gitmek iin kullann.
Beyniniz el fenerine benzetilir. Ba ksm geni aya ayarlanrsa, geni bir alan, az bir kla
aydnlatr. Fenerin ba daraltlp odaklandnda, az bir alana younlatrldnda, n gc artar,
yolu daha iyi aydnlatr. Kendinizi bir madenci kabul ederseniz, aklnzn tepenizdeki fener
gibidir. Kafanz nereye evirirseniz oray aydnlatr. Beyin gcnz abuk subuk eylere harcayp
telef etmeyi brakn, aklnzn n baar yoluna evirin.
Ne yapmalsnz? Kendinizi baarya artlandrmalsnz. Beyninizi kesintisiz bir ekilde
baarya gtren bilgiyle beslemelisiniz. Baarya gtren kitaplar okumal, baarl
insanlarla zaman geirmelisiniz. Baarya gtren alkanlklarla donanmalsnz.
Beyninizin btn arama motorlarn kullanarak, nasl baarl olabileceinizi 7/24
dnmelisiniz. Harcadnz her dakikann sizi amacnza ne kadar yaklatrdnn
hesabn yapmalsnz. Sizi amalarnzdan uzaklatran kii, yer ve durumlar
hayatnzdan uzaklatrmalsnz.
Baar saval kesin tavrlar ister. Tereddtle kalanlar ortalama olurlar.
7. Bir yllk amalarnz kesinletirin.
Baar yoluna girmi insanlarn ou hemen bir sonu grmek ister. nsan bir eyler yapabildiine,
kk de olsa bir i baarabildiine kendini inandrdnda daha byn denemek iin kendi
iinde g retir. Byk bir hedefi denemeden nce, onun kk bir boyunu gerekletirmeye
almaya gven hedefi denir.

55

mrlk hedefler belirlediinizde, o sonulara ulamak on yllar aldndan, bir an nce neler yapp
neler yapamadnz grmek isteyebilirsiniz. Bunun yolu bir yllk hedef koymaktr. Hayat boyu
izleyeceiniz hedefinize ters dmeyen bir yl iinde gerekletirilebilir hedefler belirlemektir.
Hayattan neler istiyorum metninizden, bir yl iinde yapmak istediklerinizi seerek yazabilirsiniz.
Bir yl iinde neleri baarmak istiyorsunuz? Onlar baardnz nasl anlayabilirsiniz? Onlar nasl
gerekletirebilirsiniz? Tm bunlara karar vererek, bir yllk hedeflerinizi netletirin. Hayat boyu
izleyeceiniz hayallerinizin ilk admn, pilot uygulamasn balatn.
8. Ama devlerinizi (yap-yapma listesi) belirleyin.
Amalarnz sizden ne ister? Eer niversite snavn kazanmay ama edinmiseniz; bir alma
program hazrlamanz, o programa uymanz, azimli olmanz, sayfalarca bilgi ezberlemeniz vb.
gerekir. Bunlar amacn izin size verdii ev devidir.
Genel olarak her amacn bizden iki istei vardr. Bunlar o amaca ulamann n koulu gibidir.
1. Amaca ulamak ii yaplmas gerekenler (Ama devleri)
2. Amaca ulamak iin yaplmamas gerekenler (Yoldan karanlar)
Snav kazanmak iin sadece yapmanz gerekenleri yapmanz yetmez, yapmamanz gereken -fazla
TV seyretmek gibi- davranlardan da uzak durmanz gerekir.
Dnn ltfen, genel olarak hayat amacnza ya da zel bir hedefe ulamanz iin yapmanz
gereken ve yapmamanz gerekenler neler? Bunlar bilmenin yarar, yapmanz gerekeni yaptnzda
ya da yapmadnzda en azndan bunun farknda olmanzdr.
Baar bir yolun sonundaki duraa varmak ise, yolda hedefe doru attnz her bir adm baarya
ilerlediinizin gstergesidir. leride baaracanzn kant, hedefe her gn bir adm daha
yaklatnz bilmektir.
9. Amalarnza ulamak iin irade gcnzle kendinizi iten zorlayn.
Baar disiplin ister. Bir amaca ulamak iin yaplmas ve yaplmamas gerekenleri belirlemek akl
meselesidir; ama yaplmas gerekenleri -dardan zorlama olmakszn- kendine yaptrabilmek irade
gcne baldr.
Gndelik hayatn onlarca keyifli ve kark meguliyetleri iinde, kendine ama devlerini hatrlatp
onlara uygun yaayan kii idealist bir insandr. dealist insanlarn en byk i destei, irade
gcdr. Yneticiler insan dtan zorlar oysa irade gc iten zorlar.
Baar bizden, yapmamz gerekenleri yapmamz ister. Tembel tarafmz ise gndelik yaayp
gitmek ister. Burada yapmamz gereken, irade gcmz harekete geirip i disiplin ile kendimizi
baarya zorlamaktr. disiplin/irade gc yapmamz gerekenler ile yaptklarmz arasndaki fark
kapatabilecek en byk aratr.
disiplininizi gelitirmek iin kendinize bir ama emri oluturmanz nereceim. Ama emri
duyduunuz zaman sizde i disiplin (deve sahip kma) duygusu uyandran slogandr. Benim
niversite snavna hazrlanrken iki tane ama emrim vard.
Bir yandan zihnimde yksek sesle tekrarlarken, ayn anda kalemle bastra bastra ama emrimi
kda yaznca, bir anda kendimi yapmam gereken devlere kar istek duyar halde buluyordum.
Bu durum askerlerin her ey vatan iin diye bararak yrrken hissettikleri cesaret ve
vatanseverlik duygusuna benzer. Benim sloganlarm Yapman gerekeni yap! ve Benim iin kendi
szm yasadr! eklindeydi.
10. Dzenli faaliyetlerinizi amalarnza uygun hale getirin.
Geleceimizi, her gn, dzenli olarak yaptmz gndelik faaliyetlerimizle ekillendiririz. Bana son
bir yldr normal bir gnnz nasl geirdiinizi syleyin, size ayn ekilde devam ederseniz
gelecekte ne olacanz syleyeyim.

56

Eer dnya apnda bir bilim adam olmak istiyorsanz ancak gnnzn 8 saatini TV dizileri
izlemekle geiriyorsanz, gelecekte olacanz yeri grmek iin kariyer khini olmaya gerek yok! Ne
istiyorsanz onu deil, ne yapyorsanz onu olursunuz. Hayat hayaller tasarlar ama eylemler
ekillendirir.
Bu konuda kendinizi deerlendirmek iin dnn ltfen.
Hayat amalarma ulaabilmem iin gnlerimi nasl geirmem gerekirdi? u anda nasl
geiriyorum?
Amalarma ulaabilmem iin, her gn dzenli olarak yapmam gerekenler ne? Ben ne yapyorum?
Hayat amalarma bir adm daha yaklamak iin, imdiden balayarak ne yapabilirim?
Beni yapmam gerekenleri yapmaktan alkoyan ne? Alkoyanlar kim? Sorun nerede?
11. Kiiliinizi amalarnza ya da amalarnz kiiliinize uygun hale getirmeye aln.
Baar nemli lde kiilik meselesidir. Farkl alanlarda baarl olmu insanlarn ortak baz kiilik
zelliklerinin olduu grlr. Mcadelecilik, aklclk, ne istediini bilmek gibi. te yandan her hedef
ona zel baz kiilik zellikleri gerektirir. Baz kiilik zelliine sahip in.anlar baz hedefleri daha
kolay gerekletirir.
Baarsz olmann en garantili yolu, kariyer ile kiiliin uyumsuz olmasdr. Glgesinden bile korkan
bir kiinin general olmay amalamas, baarsn imkansz hale getirmese de, ok zorlatrr.
Amalar ile kiilik uyumsuz ise, yaplabilecek iki ey vardr. Birincisi amac kiilie uydurmak
(kiiliine uygun yeni bir ama semek), ikincisi ise kiilii amaca uydurmak. Seim sizin!
u anda sahip olduunuz kiilik zellikleri neler? Amalarnza ulaabilmeniz iin sahip olmanz
gereken kiilik zellikleri neler? Siz kiiliinizde bu ynde bir deiiklik yapmak istiyor musunuz?
Eer istiyorsanz, nasl yapacasnz? Kiiliinizi hedeflerinize gre nasl ekillendireceksiniz?
Tm bu sorularn derin cevaplar var. Bu kitap ncelikle renme tekniini anlatmak amacyla
yazld iin, bu konuda ayrntl aklamalara giremeyeceim. Dier kitaplarmda bu konularda bilgi
bulabilirsiniz.
12. Kendinize bir baar modeli/rnei sein.
Bugn kahraman olarak grdmz pek ok insann kkken bir kahraman vard. Sizin
kahramanlarnz kim? Hayallerinizi sizin koullarnzdan gelerek baarm kiiler kimler? Hayatnza
etkide bulunmu olan yaknnzdaki veya uzaklardaki kiiler kim?
Amalarnza benzer amalar olmasa da, kendi hayat amalarn gerekletirmi kiilerin hayatlarn
okuyun. Onlarla yaplm rportajlar izleyin. Yapabildikleriyle size cesaret ve ilham veren bir insan
sein ve onu baar rnei olarak kullann.
13. Kendinize bir misyon belirleyin.
Bu dnyada niin varsnz? Varlnzla uruna hizmet etmek istediiniz yce deerler/dnceler
neler? Asrlardr gebe yaam bir toplum olarak, sonunda hepimiz bir mesleimizin olmas
gerektiini artk rendik. Mesleimiz bakalarna hizmet ederek para kazanmamz salad. Bu
sayede karnmz doyurduk. Karnmz doyurunca fark ettik ki, doyurulmas gereken bir de ruhumuz
var. Bazlarmzn ruhunun gdas dindir, ama bazlarmza din de yetmez. Kendimize bir yaam
anlam retmek isteriz.
Tm bunlar kendimize bir meslek semenin tesine geip, bir misyon da sememiz gerektiini
gsteriyor. Baarmz bize hizmet eder, misyonumuz ise bizim bakalar iin karlk beklemeksizin
yapabileceklerimizle ilgilidir. Her trl imknnz olsayd, kimler iin ne yapardnz? Misyonunuz bu
cevapta gizli olabilir.
Benim misyonum, hayalleri olan ve bunlar gerekletirmek isteyenlere ihtiya duyduklar baar
tekniklerini retmek. Mesleim ile misyonum i ie gemi durumda. Siz bu dn yay hangi konuda
bulduunuzdan daha iyi brakmak istersiniz?
14. Kendinize bir baar slogan bulun.

57

Slogan saatlerce sren bir konumadan daha gl bir etkiye sahiptir. Gl bir baar slogan,
kiinin baar yolunda ilerlerken ihtiya duyaca moral ve cesareti verebilir. Elbette her ey
slogandan beklenmemelidir ancak sloganszlk eksik bir durumdur.
niversiteye hazrlanrken bana da kazanamazsn diyenler oluyordu! Byk hayal kurmamam
gerektiini, sonra hayal krkl yaayabileceimi sylyorlard. Moral bozan bu tr insanlarn
szlerine kar panzehirim, Baarnca ya kadar her baar hayaldir diye bir slogand. Bugn
bana basit gelebilir ama o gn ruhuma iliyordu. Kuyuya dtnzde grdnz tek yldz,
gkyzndeki en parlak yldzdr. O sz belki de yzlerce kez yazdm, syledim, duvara astm.
Her tekrarlaymda, zgvenim artyor, cesaretimi topluyor, kelimenin tam anlamyla kendime
geliyordum. 0 benim baar sloganmd.
Benim kitaplarmda onlarca baar slogan bulabilirsiniz. Onlardan en hounuza gideni seip
kullanabilirsiniz. Size birka rnek:
aresizseniz areniz sizsiniz.
Ya bir yol bulurum ya da bir yol aarm.
Amalar olmayanlar amalar olanlarndr.
Hayatta ya tozu dumana katarsn ya da tozu duman yutarsn.
Gerek baar baarsz olma korkusunu yenmektir.
15. Acaba neler olurdu oyunu oynayn.
imdi arkanza yaslann ve dnn. Hayallerinizin tmn gerekletirmi olsaydnz neler olurdu?
Hayatnz hangi ynde, nasl deiirdi? evrenizdeki insanlar sizden nasl bahsederdi? Siz kendinizi
nasl hissederdiniz? Neler deitirdi evrenizde? nsanlarla ilikileriniz nasl olurdu?
Arkadalarnz size nasl davranrd? Kar cinsten insanlarn tavr nasl deiirdi?
Baar hayatnz nasl deitirirdi? Nasl bir evde yaardnz? Ne tr elektronik cihazlarnz ve evcil
hayvanlarnz olurdu? Byk dnmekten korkmayn, hayal kurmann faturas yoktur!
Baarl olmak istiyorum gibi genel bir cmleden beyin pek bir ey anlamaz. Ona daha somut ve
grsel eylerden bahsetmelisiniz. Yukardaki sorular sizi bu tr cevaplara gtrecektir.
16. Baarabilirim inanc ve zgven gelitirip heyecanla harekete gein.
Hedef koyup, plan yapp, yol haritas kardktan sonra heyecanla harekete gemek gerekir.
Emerson, Heyecan duyulmakszn byk iler baarlamaz der. inizde gl bir heyecan
oluturmanz, sizi mevcut duygusal durumunuzun stne karacak eyleme gemenizi salayacaktr.
Hedefinizi gerekletirebileceinize dair kantlarnz toplayarak, baarabilirim inanc oluturmaya
alabilirsiniz. unu da unutmayn, baar yk anlatan kitaplar kant olmasa da yine de
baarabileceine inanan ve bu inanc sayesinde sonu alan insanlarla doludur.
Yapabildiklerinizden hareketle, yapabilecekleriniz iin gven retmeye alabilirsiniz.
Baary bir yaam biimine evirmek gerek.
Ryalarn gerekletirenler o ryalar uyankken de akllarndan karmayanlardr!
Baary uruna fazladan aba harcanan bir i olmaktan karp, yaam tarzna
evirmelisiniz. Bunun iin yaplabilecek ok ey var. nsanlarla amalarnz zerine
konuun. Baar ile ilgili kitaplar okuyun, baary her ynyle iyice renin. Sizinle
benzer ama ve motivasyona sahip kiilerle birlikte vakit geirin, bu kiilerle kiisel
geliim arkadal oluturun.
Hedefleriniz hayatnzn kutup yldzdr. Gznz hayatnzn zerindeki yldzdan ayrmayn.
Baarl kiiler her sabah uyandklarnda hayat gemilerini gnee gre yeniden ayarlayan
insanlardr. Hayatmz gemi, klavuzumuz gne, kaptan ise biziz. Geminiz daima amacn rotasnn
sana soluna sapacaktr. Her gn onu amacnza gre dzenlemeniz, ayarlamanz gerekir.
Bir dier nemli nokta da baar saptrclardr. Bunlar bir bir istek, bir kii veya herhangi bir ey
olabilir. TVden, uygun olmayan bir arkadaa, ani isteklerinizden, komularnza kadar birok ey

58

amacnza ulamak ynnde sizi engelleyebilir, sizi yolunuzdan saptrabilir, oyalayabilir. Eer bir
forvet oyuncusuysanz ve top sizin ayanza gelmise h?men rakip kaleye bakarsnz. nk nihai
ama topu filelere gndermektir. Ancak topu filelere gnderinceye kadar birok futbolcuyu
atlatmanz, seyircilerin slklarndan armamanz, birka kez yere dp kalkmanz gerekebilir. Bir
ama varsa engeller ve yoldan karclar da olacaktr. Baar engellerin mi sizi yoksa sizin mi
engelleri yendiinize baldr.
Ama ne kadar byk olursa, o amaca ulamak iin almas gereken engel o kadar kk
grnr.
Hayatta baarl olmak iin ama belirlemek gereklidir, ancak yeterli deildir. O amaca layk olacak
ekilde kendini gelitirmek, amaca nasl ulalacann planlarn yapmak, plan yapmakla yetinmeyip
eyleme gemek, eyleme getikten sonra karlalan zorluklarda ylmamak, yorulsa dahi
saduyusunu yitirmeyip kararl bir ekilde hedefine ulamaya almak gerekir.
Amacn olmas kadar, amacn ebatlar da nemlidir. nk engellerin psikolojik bykl amalara
baldr. Amacnz bydke engelleriniz klmeye balar. nk ama bydke motivasyon
da byr. Byk amalar byk hrslar retir. Eer nnzde aslnda kk olduu halde sizin
alamaz zannettiiniz engeller varsa, bu kk amalara sahip olduunuz iindir. Konfys, Eer
aalara trmanma y istiyorsanz, yldzlara trmanmay hayal edin diyor.
Byk ama seerken de, ly karmamak gerekir. Amalarnz kadar bacaklarnzn boyu da
nemlidir. Ar byk amalar, onlara ulaabileceinize ynelik hevesinizi krarak sizi atalete
srkleyebilir. Amacmz, heyecan verecek kadar byk; ama gzmz korkutup eylemsizlie
itmeyecek kadar ulalabilir olmaldr.

59

BAARMAK N RENMEK: NEY BLMENZ GEREKTN NASIL

BLECEKSNZ?
Bilirsiniz, insan dnyaya gelmesine araclk eden ailesini kendisi seemez. Buna karn ailesinin
imknlar, gencin ilk limitini belirler. Bazlar gariban ocuudur, bazlar zengin ocuu.
Bazlarnn gl akrabalar vardr, bazlarnn kimsesi yoktur.
Eer en alt snfta yaayan bir ailenin ocuu olarak doduysanz, hayatn ilk yllarnda byk
zorluklar sizi bekliyor demektir. imdi gereklerle yzleme ve dnme zaman. Yokluklar iinden
binbir zorluu yenerek zirveye kmak iin kullanlabilecek en onurlu ve akla dayanan yol
hangisidir?
Hibir eyi yokken ok byk iler baarmak isteyen bir insann en byk silah
renme gcdr.
Eer aileniz varlkl deilse, gndelik ihtiyalarnz ve ders ara gerelerini alacak paranz bile
snrlysa, mcadele iinde, mcadele iin alan birisiniz demektir. Bu durumda sizin
kullanabileceiniz en uygun, en zekice yol, eitim ve renmedir. Neden mi bu kadar kes(k)inim,
nk kendimden biliyorum! Eer paranz, evreniz, tecrbeniz, bilginiz yok ise, bir tek ansnz var
demektir; iyi bir renici olmak.
imdi ne demek istediimi bir rnekle anlatmak istiyorum. renmenin gcn kullanarak
ykselmi, yokluktan baarya ulam bir gencin hikyesi:
ocukluumu Srmenenin bir da kynde geirdim. Bizim kyde, ehre gitmek bile bir hayaldi.
Btn hayatm kyde geireceimi zannederdim. Hayatmda dlediim en byk ey, istediim
kadar kavurma yiyebilecek paraya sahip olmakt. Oralarda ylda bir kere ancak et yiyebilirdik.
stelik biz kyn gya hali vakti yerinde ailesiydik. Hibir zaman brakn stanbulu, Ankaray veya
yurtdn, Trabzona bile gidebileceimi sanmazdm. Kyde iken ortaokula ve liseye gitmeyi bile
hayal edemezdim. Devlet bursu olmasayd, herhalde niversiteyi okumam mmkn olmazd.
ocukken kendisine kiisel ama olarak dnebildii en byk ey istedii kadar kavurma
yiyebilecek paraya sahip olmak olan bu kii, hibir eye sahip olmadnda bir tek eye sahipti:
Ders alma yetenei!
Azim ve akl gcyle btn zorluklar yendi.
Kynde okul yoktu ama o yine de okuyacakt. Azimle alt, devlet parasz yatl okulunu kazand.
Devlet bursuyla yatl okudu. Lise bitince niversite snavna girdi ve Trkiye ampiyonu oldu.
niversite snavnda kazand bu birincilik ona hem Trkiyedeki, hem de yurtdndaki eitimi iin
gerekli olan parasal destein, devlet bursu olarak verilmesini salad.
Yurtdndaki eitimi srasnda da skntlar ekti; ama o vazgemedi, iindeki renme tutkusunu
izledi: 1974 ylnda Trkiyede dviz sknts balaynca burslarmz zamannda alamadk.
Amerikada gn a kaldm hi unutmam. renci yurduna bulak olarak girdim...
Buraya kadar hikyesini okuduunuz insan Adnan Kahvecidir. Kahveci, yurtd eitimini de
tamamladktan sonra zaln daveti zerine Trkiyeye dnp bakan oldu. Bakan olduu zaman bile
kendi evini kullanan mtevaz bir insand. O, bir renen insand. Hzl okuma eitimi alm, baar
ve aratrma metotlar almt. renmenin gcne inanyordu.
Trkiyede en sevdiim ey budur: En fakir ocuk bile alkan olduu srece baarabiliyor ve
ykselebiliyor. Trkiyenin hayran olduum taraf budur. Kiinin zengin veya fakir olmas nemli
deil; kiinin doudan veya batdan olmas da nemli deil. Trkiyede alan, gayret gsteren
engelsiz ykselebiliyor.
renmek iin yaayan insan sonunda bilgi imparatoru olur.
Bu kitapta sizi renen adam yapmay umuyorum. renen adam hayattan ne istediini bilen, o
amacna ulamak iin neleri bilmesi gerektiini bilen, bu bilgileri nereden, ne zaman, nasl

60

alabileceini bilen ve tm bunlar gerekletirmek iin eyleme geen kiidir. renen adam, bilginin
imparatorudur. Bilgiyi alr ve amalarna gre ekillendirerek kullanr.
Adnan Kahvecinin balangta renme gc ve alkanlndan baka bir eyi yoktu. lmnden
nce Trkiyenin ikinci adamlna ykselmiti. Her eyden nemlisi milyonlarca insan onu iyilikle
anyordu. O bilgiyi iyilie, kariyere, baar yksne evirmeyi baarmt. O mtevaz biriydi; ama
onun baars renmenin g gsterisiydi.
rendike baard, baardka rendi. Bakmakla yetinmedi, gren oldu. Maliye Bakan olduu
dnemde, kendisine Sayn Bakanm... diye hitap edildiinde hemen mdahale ederdi: Ben bakan
deil grenim!
renerek baar iin neyi, hangi srayla yapmal?
Yllar nce kendim iin bir renerek baar modeli gelitirmitim. Bu model u sorularla
balyordu:
Ne yapmak, neyi baarmak istiyorum? Bunlar baarabilmem iin neleri bilmem gerekiyor? Bu
bilmem gerekenleri nereden ve nasl renebilirim? Bunlar ne zaman renebilirim?
Bir nceki blmde hayat amalarnz belirlemeye almtnz.
gerekletirmek iin, neleri nasl renmeniz gerektiini ele alacaz.

imdi

amalarnz

renerek baar modelini kullanarak, kendinizi nasl eitebileceinizi, baar iin kendinizi nasl
yetitirebileceinizi anlatmak istiyorum.
1. Adm: Temel hayat amalarnz belirleyin.
Hayatta neyi, niin, nasl yapmak istiyorsunuz? Tam, kesin ve net olarak ne yapmak, kim olmak,
nereye varmak istiyorsunuz? Hayat amalarn belirleme ksmndaki cevaplarnz bunun iin de
kullanabilirsiniz.
2. Adm: Amalarnza ulaabilmek iin, sahip olmanz gereken bilgi ve becerileri
belirleyin.
Amalarnz gerekletirebilmek iin neleri bilmeniz gerekiyor? Eer hkim olmak istiyorsanz hukuk
renimi grmeniz, doktor olmak istiyorsanz tp bilgileriyle donanmanz, general olmak istiyorsanz
askeri okula kaydolmanz gerekir. Bilgi gibi beceri de nemlidir. Politikac olmak istiyorsanz gzel
konumay, satc olmak istiyorsanz ikna etmeyi, psikolog olmak istiyorsanz iletiim becerilerini
renmeniz gerekir. Hangi bilgi ve becerilere sahip olursanz amalarnz iin uygun bir insan
haline gelirsiniz? Dnn ve yazl olarak yantlamaya aln ltfen. Yazl yantlama dnce
netlii salayacaktr.
3. Adm: htiyacnz olan bilginin kaynan bulun.
Hayat amalarnz gerekletirmek iin ihtiyacnz olan bilgiyi nereden renebilirsiniz? 0 bilgilere
sahip kiiler ve yerler neresi? niversitede mi okumanz gerekiyor? Kursa ya da seminere mi
gitmelisiniz? Yoksa kitap okumak yeterli mi? Belki de bir ktphane iinizi grr. Bu gibi sorular
kolaylkla cevaplayabilmeniz iin, hangi bilginin nerede olduunu iyi biliyor olmanz gerekir. Internet
bu konuda iinizi ok kolaylatracaktr. Bundan sonra, nereden neyi renebileceinize dikkat
etmelisiniz. Sizin ihtiyacnz olan bilgi nerede sakl? 0 kasann anahtar kimde?
4. Adm: htiya duyduunuz bilgiyi en kolay, en etkin biimde nasl renebileceinizi
renin.
Ne olmak istediinize, bunun iin neyi bilmeniz gerektiine, o bilgiyi nereden renebileceinize
karar verdiinizi varsayalm. 0 bilgiyi en iyi ve verimli ekilde nasl renebilirsiniz? Kaynak olan ey
bir kitap ise okumanz, CD-DVD ise seyretmeniz, bir insan ise onunla iletiim kurmanz ve onu
dinlemeniz gerekecek. Kitab veya kursu en iyi ekilde nasl reneceksiniz? ngilizce kursuna
gitmek ngilizce renmeye yetmez. Bir kitab okuyan herkes ayn eyleri renmez. Hukuk veya
tp fakltesini kazanm olabilirsiniz. Bu dersleri en iyi ekilde nasl reneceksiniz? nemli olan
genel stratejilerden hareketle kendi tarznza uyan stratejilerinizi gelitirmenizdir.

61

5. Adm: Faaliyetlerinizi planlayn ve takvime balayn.

Tm bu istediklerinizi ne zaman gerekletireceksiniz? Atacanz kesin admlar bulun ve onlar
takvime balayn. Bylece en azndan, kendinize verdiiniz sz tutup tutmadnz anlarsnz.
rnein uu hostesi olmak istediinizi, bunun iin kursa gitmeyi kararlatrdnz varsayalm.
Sonra hemen bir eylem plan yapmanz lazm. Kursun cretini nasl karlayacaksnz? Alternatifler
neler, daha ekonomik kurs yapan baka yerler var m? Kursun balad ve devam edecei gnler i
gnlerinizle atyor mu? Konuyu u anki patronunuza ne zaman, nasl anlatmalsnz?
6. Adm: Harekete gein ve sonu alncaya kadar yeni yollar deneyin.
Sadece planlayarak baarya ulaamazsnz. Biliyorsunuz ki, oturduu yerde baarya ulaan tek
yaratk tavuktur! Kalkn ve bir eyler yapmak iin, bir yerlerden balayn. Baz planlarnz
gereklere uymayacaktr, o zaman hemen gereklere uyan, revize edilmi yeni bir plan dnn.
Baarl insanlar kusursuz planlamaclar deil, ylmaz eylemcilerdir.
Her planda, ngrlemeyen durumlar ksa da, plan planszlktan daha iyidir.
Planlarda ngrlmemi eyler mutlaka kacaktr. nceden fark edilmemi engeller mutlaka
olacaktr. Ylmayn, pes etmeyin, zorlayn. Akl ve azim gcyle ilerleyin. lerlerken bazen
hedefinizin sizden kk olduunu grp yeni hedeflere de ynelebilirsiniz. Aslolan temel baar
igdnz kaybetmemektir. Yol haritas ama deil aratr. Tek nemli nokta, karlatnz azimle
alabilir zorluklarda plan bir kenara atmamaktr. Plannz ac ektiiniz iin deil, gerekten
mantksz olduu iin kenara atabilmelisiniz.
Baar yolunda giderken, bazen kaybetmekten korkarken kazanacak, bazen kazanacanzdan
eminken kaybedebileceksiniz. Kazanmak da, kaybetmek de bu yolun doasnda var. kisini de
yaayn ve gein. Ne baar sizi batan karsn ne de baarszlk sizi iinize gmsn.

62

BLG GRMCL: RENME ZERNE KURULU KARYERLER

Dnyada hzla yaylan iki ey var: Elektrikle alan aletler ve bilgiyle alan insanlar! Bu kalc ve
yapsal bir dnm sreci. Dnya gittike bilgi toplumuna dnyor. Bilgi endstrileri, bilgi iileri
ve bilgi ynetimi yapan irketler ne kyor. lkeler ve irketler entelektel sermayeleri kadar
gelecek vaat ediyor. Bu da beraberinde bilgiye dayal kariyerleri getiriyor.
Baar gemite hi olmad kadar bilgiye dayal artk. Bilgiyi baarya evirenlerin anda
yayoruz. Bir inaat iisinin baars hiil kas gcne dayal olabilir ama o bile iini iyi yapmay
renip nce ustala, oradan da patronlua gei yapabilir. Bir yandan inaatlarda alrken bir
yandan da niversitelerin devam gerektirmeyen blmlerinde okuyup mhendis olabilir.
Eitime dayal kariyerlerin
dnmemizi gerektiriyor.

artmas,

bilgiyi

kariyer

baarmz

iin

nasl

kullanabileceimizi

Bilgi sahibi olmak deil, onu kullanmak yarar getir.

Peter Drucker, 21. yzyl bilgi a deil, bilgiyi kullanma a olacaktr demiti. Bilgiyi kullanmak
nedir? Bir bilgiyi doru kaynaktan almak, deerini artracak ekilde onu ilemek ve insanlarn
ihtiyacn giderecek rn ve hizmetlere dntrmek demektir.
Bilgi ilemeye dayal kariyeri olanlar iin bilgi bir hammaddedir. Bilgiye dayal kariyerlerde baarl
olanlar, bir alanda ok ey bilmenin yannda bu bilgiyi kullanmay da iyi bilen insanlardr. Bu tr
kiiler neleri bilmeleri gerektiini, neleri ise bilmeyebileceklerini iyi bilirler. Bildiklerini kime kar, ne
zaman, ne miktarda ve nasl kullanacaklarn ok iyi bilirler. Beyinlerini rastgele deil, seilmi
bilgilerle beslerler. Amal renirler. Bilginin de son kullanma tarihi olduunu bilir, son kullanma
tarihi gemi bilgiyle fikir retip dinazor sulamasna maruz kalmamaya zen gsterirler.
Bilgi stne kariyer kurmak: Bilgi giriimcilii!
Kariyerinde baarl olmak iin bilgiyi kullananlardan baka, srf bilgi zerine kan yer kuranlarn
says da hzla artmaktadr. Bir marangoz iinde baarl olmak iin bilgiyi kullanr ama danmanlk
gibi meslekler dorudan bilgi zerine kuruludur.
dnyasnda bilgiye dayal bir i kurmaya, bilgi giriimcilii deniyor.
Bilgi giriimcisi olmann yollar herkese aktr. Bilgi ktphaneden alnp, kafada ilenip, kariyere
evrilebilir bir hammaddedir.
Bilgi giriimcisi olmak iin, ne kadar ok ey bildiiniz deil, bildiklerinizin kimin, ne iine yarad
nemlidir.
mrnzn 25 yln deniz yosunlarnn yaamn aratrmak iin harcayabilirsiniz. Bu konuda ok
ey bilseniz de bilginizin ie yararllk deeri dktr. e yarar bir eyler bilmek de yetmez, o
bilgiyi ilemek, paketlemek ve insanlara uygun formlarda sunmak gerekir. Peki bu nasl yaplr?
Bir bilgi giriimcisi de dier giriimciler gibi, ya ihtiyatan uzmanla ya da uzmanlktan ihtiyaca
doru gider.
Bilgi giriimcilii de, normal giriimcilik gibi, ihtiyatan n- ne ya da rnden ihtiyaca doru
hareket edebilir. nce kola ya da bilgisayar gibi bir rn icat edip sonra onun reklamm yaparak
ihtiyacn yaratabilirsiniz. Bu rnden ihtiyaca/talebe giditir. kinci yol tersten gider. nsanlarn
giyinmek gibi temel bir ihtiyacm gidermek iin gidip bir konfeksiyon fabrikas kurabilirsiniz. Bu
ihtiyatan rne gitmektir.
Bu iki yolun eitli zellikleri ve farklar vardr:
a. Birinci yol, ihtiyatan rne gitmek. Toplumda bir konuda ihtiya gzlenir, sonra da sk bir aba
ile o ihtiyac giderecek bir uzmanlam bilgi oluturulur. Bu bir hizmet olarak insanlara sunulur.
Giriimciler bilir ki, i hayatnn birinci kural Bir ihtiyac tespit edin ve onu gidenindir. Bir ite
alan her insan mterilerin bir ihtiyacn giderir. Gazeteciler haberdar olma, mzisyenler
elenme, retmenler eitilme, futbolcular heyecan yaama ihtiyacmz giderir. Bir ihtiyac
gideriyoruz, o halde varz.

63

b. kinci yol ise, rnden talebe gitmektir. Eer u anda bir uzmanlk alannz varsa, bu yol sizin iin
idealdir. Kural udur: En iyi yapabildiiniz ii belirleyin, onu rn veya hizmete evirin ve ihtiya
duyanlara sunun. Hemen her bilginin giderecei bir ihtiya vardr. Amerikal bir veteriner,
kurbaalar zerindeki uzmanln kullanarak, kurbaalara dans etmeyi retip dans eden
kurbaalar yksek fiyattan satmt!
ster ihtiyatan uzmanla, ister uzmanlktan ihtiyaca gidin, size tm kitaplarmda yazdm, bir
numaral MS kuraln (Mmin Sekman kural) unutmamanz isterim: Ne i yaparsanz yapn o ii 70
milyon kii iinde en iyi yapabilen siz olun!

64

IKI: RENMEK, YAAMA SANATINI KEFETMEKTR

Kitaplar da hayat gibidir, girileri, gelimeleri, skc anlar, ilgin yanlar ve k noktalan vardr.
Yazarlar giri yazma- y nemserler ama nedense ou kta okura veda etmeyi unuturlar. Ben
balanglar kadar bitileri de nemserim. Akta da, ite de, kitapta da dzgn balayp, dzgn
bitirmeyi severim. Bitirmeyi de bir sanat olarak grrm.
Ne zaman bir kitabn sonuna gelsem, konuyla ilgili aklmda olan ama o kitapta yer bulamayan
fikirler birden saanak yamur gibi gelir. Kendilerini gsterebilmek iin son anslardr sanki. O
kitapta yer alamazlarsa, bilinmezlikte yok olacaklarm gibi panik yaparlar. Bana iten bask
yaparlar.
imdi, bir yandan size veda ederken, bir yandan da aklma gelen baz son szleri paylamak
istiyorum. nce buraya kadar okuduklarnz nasl kullanmanz gerektii ile ilgili baz aklamalarm
olacak.
Kitaptaki nerileri uygularken ne yapabilirsiniz?
Bu kitapta anlatlan onlarca metot ve
uygulamalym diye arm olabilirsiniz.

taktik

iinde

hangisini

yapmalym,

hangi

srayla

yle dnmelisiniz;
1.
2.
3.
4.

deal renme tarz udur...

Benim mevcut renme tarzm budur..
Aralarndaki farklar unlardr...
Bunlar kapatmak iin yapmam gerekenler unlardr...

Bu yapmanz gerekenler ok olursa ne yapmalsnz? nce kafanza yatanlar uygulamanz

nereceim. Onlardan alacanz sonularn verdii cesaretle dierlerine de geebilirsiniz.
Kitaptaki baz nerileri uygularken kiisel farkllklarn izi dikkate almalsnz. Malum insanlar trl
trldr. Birine uyan dierine uymayabilir. Bazlar tek bana, bazlar grup iinde daha iyi renir.
Bazlar okuyarak daha iyi renir, bazlar dinleyerek. Kimisi altn izerek daha iyi anlar, kimisi
kitab kirlenir korkusuyla kaplayarak okur! En iyisi kendi tarznz dikkate alarak, ona gre hareket
etmektir.
Bu kitapta grdnz ve ilgin izi eken yntemleri alkanlk haline getirinceye kadar kullanmanz
nereceim. Alkanlk haline geldikten sonra, otomatik olarak kullanmaya balarsnz. Bu durum
otomobil kullanmaya benzer. lk bata bir sr kural renirsiniz, kaf anz karr, uygulamak zor
gelir. Balangta her bir kural zerine dnerek hareket edersiniz. Zamanla, birok eyi
dnmeden yapmaya balarsnz. Bilginin beceriye dnt, becerinin ise alkanlk haline gelip
otomatik pilota baland dzeydir bu.
nerilen bir yntem ile yerleik bir alkanlk atrsa?
Kitapta ideal yol olarak nerilen bir yntem ile sizin u anda sahip olduunuz bir alkanlnz
atabilir. Mesela normalde mzik dinleyerek ders almak verimsiz alma saylr ama baz
renciler tersine verimli olabildiini iddia eder!
nerilen yeni yntem ile yerleik alkanlk atrsa, hangisine gre hareket etmek gerektiine
duruma gre karar vermek gerekir. Eer yerleik yanl alkanlk ok zararl deilse srdrlebilir.
nk alanlk olmasnn verdii rahatlk, zararn kapatabilir. Temel neme sahip bir yanl
alkanlk varsa, bir sreliine alkanl terk etmenin gerginliini yaamak pahasna onu
deitirmek gerekir. renme tarznzdaki temel renme ilkelerine ok ters den eyleri
elemelisiniz.
Verimli ve aktif renme srekli olarak, neyin renme verimini artrd, neyin ise drdne
dikkat etmeyi gerektirir. Bylece kii kendi stratejilerini gelitirebilir veya nerilen stratejileri test
edebilir. Neyin ie yarayp neyin yaramadn anlamak iin yntemleri hayatnza tam olarak
uygulamal ve sonularn kendinizde gzlemlemelisiniz. Sizde ie yarayan bakasnda

65

yaramayabilir, bakasnda ie yarayan sizde yaramayabilir. nemli olan, kendi renme tarznz
tanmlayp kademeli olarak gelitirmektir.
renmeyi seven insann zihni akarsu gibi berrak akar.
renmeye olan ilginiz, sizi bu kitaba getirdi. Ben de kitap iinde bu ilgiyi, bilgiyle beslemeye
altm. Elene rene bir yolculuk yaptnz umuyorum.
renmeyi seven insann beyni akarsu gibidir. Bilgiler bir yerden girer, dier yerden kar ama
akan suyun o canl rlts nehrin yatana huzur verir. Akarsu suyunu saknmaz. Kular, ceylanlar,
aalar, bulutlar besler. Yararl olduu kadar, temizdir de. Ataszdr: Akan su pislik tutmaz.
renmeyi sevmeyen insanlarn beyinleri ise durgun ve kk bir gl gibidir. Dardan su almaz,
darya su vermez. Korkusundan saknr suyunu, iindeki balklardan bile saklamaya alr.
Dnyada o sudan baka yok sanr.
Bilmez ki, her kk gl bir gn l olma tehdidi altndadr.
Akmayan suyun ne kadar kirlendiini de fark edemez. Kt kokan tek suyun, uzun sre ayn, yerde
duran su olduunu da kabullenmek istemez.
Zamanla gne, durgun suyu buharlatrr. Zemini nce batakla dnr, sonra da le. Hayat
bataklk olarak grenler, ilerindeki bu batakl grmeyenlerdir.
imizdeki kresel snma ve zihinsel lleme tehdidine dikkatinizi ekebilmiimdir umarm.*
renmek, yaama sanat ini kefetmektir.
nsanlar renme ve yaama ekline gre gruba ayrlr.
Birinci grup, nce renir sonra yaar. Bunlar bilgiye deer veren insanlardr. Bilginin ve
renmenin gcne inanrlar. Hayatn getirebileceklerine, nceden dnerek veya renerek
hazrlk yapar, belirsizliklere bo yakalanmazlar.
kinci grup, nce yaar sonra renir. Bunlar, acl renmeyi seven insanlardr. Sk sk
yaamadan bilemezsin derler, okuldaki eitimi kmserler. Sobaya ellerini srp yakmadan
renmezler. Dmeyince dnmezler. Yeterince dnmedikleri iin dtklerini de gremezler
tabii!
Bilgiye deil tecrbeye inanrlar. Oysa tecrbe en pahal bilgidir! Carlye, Tecrbeler en iyi
retmenlerdir ama okul masraflar biraz pahaldr derken, Benjamin Franklin, Tecrbe ok pahal
bir okuldur ama kafasn fazla kullanmayanlar baka okulda renmezler der.
nc bir grup, bir eyler yaar; ama hibir ey renemez. Bunlar sulamaktan, sylenmekten,
szlanmaktan renmeye vakit bulamayan insanlardr. Kendilerini kurban olarak grrler.
renmeden bir eyler dener, sonra doal olarak yanlr ve sonuta yanlglarn kaderleri olarak
benimserler.
ki kitap arasndan yeni bir insan ol!
nl bilge Sadi, Bildiklerine gre hareket etmeyen insan, elinde meale tutan kre benzer.
Bildikleri bakasnn yolunu aydnlatsa da kendi yolu karanlktr der. Bilgili olmak, kafasnda ok
sayda bilgi tamaktr, bilge olmak ise bildiine uygun yaamaktr. Bildiklerini sindirdike bilgeleir
insan.
Umuyorum ki, sizler de bilgili olmann tesine geip bilge olmaya alacaksnz. Bilginin taycs
olmakla yetinmeyip kullancs olacaksnz. Kitaplar okumakla yetinmeyip rendiklerinizi
yaamnza uygulayacaksnz.
Thomas Hery Huxley, Her alanda bir eyler bilin, bir alanda her eyi bilin der. Her alanda bir
eyler bilmek genel kltrnz artracaktr, bir alanda her eyi bilmek ise sizi uzman yapacaktr.
Genel kltr geni bir uzman olmak da sizi baarya yaklatracaktr.

66

Son olarak, Gandi, Gerek eitim insann kendisindeki en iyiyi meydana karmasdr. der. Kendi
en iyi versiyonunuzu bulup yaayncaya kadar renmeye devam etmelisiniz.
Fikirlerimi sizinle paylamama izin verdiiniz iin, teekkr ederim.
Hayatnzdan zekay ve merhameti eksik etmemeniz dileiyle...
MS
* Kesintisiz renmenin ilk basksnn kapanda l kafal bir insan resmi vard. 0 resmin mesaj
zihinsel kuraklklar ve beyin llemeleriydi.

67

LGL TRKE KAYNAKLAR VE OKUMA NERLER

Baltos Acar; stn Baar / Remzi Kitabevi
Buzan Tony; Bellek Eitimiyle Anmsama Yntemleri! Epsilon Yaynlar.
Buzan Tony; Akln En yi ekilde Kullan/Arion Yaynlar.
Bono Edward de; Rekabet st/Remzi Kitabevi.
Buscaglia Leo; Yaamak, Sevmek, renmek / nklap Yaynlar.
Fidan Prof. Dr. Nurettin; Okulda renme ve retme / Alkm Yaynlar.
Osmay Nvit; Dnce Atlas/Atlas Pazarlama.
Robbins Anthony, Snrsz G / nklap Yaynlar
Ruen Mustafa; Hzl Okuma / Alfa Yaynlar.
Recan Ali; Adnan Kahveci: Sorunlar zmler/Alfa Yaynlar.
Sekman Mmin; Ya Bir Yol Bul, Ya Bir Yol A, Ya da Yoldan ekil / A1- fa Yaynlar.
Simonet, Renee ve Jean; Not Alma Teknikleri / Arion Yaynlar.
Titiz, Tnaz; nsan Ne Yerse Odur! /nklap Yaynlar.
Trkkan, Reha Ouz; Kolay ve yi renme T/ Alfa Yaynlar.
Trkolu Prof. Dr. Adil; Ders alma Becerileri / Baki Yaynlar.

68

69