MAKEDONSKA AKADEMIJA NA NAUKITE I UMETNOSTITE

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA
MACEDONIAN ACADEMY OF SCIENCES AND ARTS
LEXICOGRAPHICAL CENTRE

ENCYCLOPAEDIA
MACEDONICA
2
M–SH

SKOPJE 2009
MAKEDONSKA AKADEMIJA NA NAUKITE I UMETNOSTITE
LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

2
M–[

SKOPJE 2009
 GLAVEN I ODGOVOREN REDAKTOR
akad. BLA@E RISTOVSKI

SOVET NA LEKSIKOGRAFSKIOT CENTAR

akad. Ilija Vaskov (pretsedatel), akad. Petar Hr. Ilievski, akad. Vlado Kambovski,
akad. Blagoj Popov, akad. Gane Todorovski

GLAVNA REDAKCIJA
akad. Ilija Vaskov (od 12. H 2006) (akad. \or|i Filipovski do 12. H 2006),
akad. Vlado Kambovski (od 11. XI 2006) (akad. Cvetan Grozdanov do 8. II 2006),
akad. Blagoj Popov, akad. Bla`e Ristovski (glaven redaktor), akad. Gane Todorovski
prof. d-r Simo Mladenovski (nau~en sekretar)
 MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

Glaven redaktor
akad. BLA@E RISTOVSKI

Nau~en sekretar
prof. d-r SIMO MLADENOVSKI

REDAKTORI NA TEMATSKITE OBLASTI OD NAUKITE I STRUKITE

Arheologija (predistorija, anti~ka i srednovekovna arheologija); numizmatika

Akad. Vera Bitrakova-Grozdanova

Anti~ka i srednovekovna istorija & istorija na turskiot period

(posebno XIX i XX vek); religii (eresi i sekti) & istorija na crkvite vo Makedonija
Prof. d-r Mihajlo Minoski
Prof. d-r [ukri Rahimi (od 3. III 2005)

Istorija na umetnostite
Prof. d-r Kosta Balabanov (od 21. IV 2006)

Pravo&voeni nauki&politologija&diplomatija&sociologija
Akad. Evgeni Dimitrov (do 1. III 2006)
Prof. d-r Svetomir [kari} (od 1. III 2006)

Literaturna istorija; pe~atarstvo&izdava{tvo&publicistika&novinarstvo

Akad. Gane Todorovski
Prof. d-r Agim Poqoska (od 3. III 2005)
Prof. d-r Arif Ago (od 1. IX 2006)

Lingvistika
Akad. Petar Hr. Ilievski
Prof. d-r Agim Poqoska (od 3. III 2005)

Muzika, opera, balet; teatar (drama)&film&televizija&radio

Prof. d-r Dragoslav Ortakov

Filozofija&psihologija&logika&etika&estetika&metodologija&antropologija&pedagogija&istorija
na prosvetnoto delo vo Makedonija
Prof. d-r Violeta Panzova
Prof. d-r Sefedin Sulejmani (od 3. III 2005)

Pomo{ni istoriski nauki (arhivistika&heraldika&filatelija&bibliotekarstvo&muzeologija

&epigrafika&nau~ni i kulturni ustanovi); etnografija&folklor; fotografija
Prof. d-r Simo Mladenovski

Ekonomija&stopanstvo&industrija&zanaet~istvo; {umarstvo&lovstvo; ugostitelstvo&turizam;

finansii&trgovija; demografija&iseleni{tvo
Akad. Ksente Bogoev (do 1. III 2006)
Akad. Nikola Uzunov (do 8. II 2006)
Akad. Taki Fiti (od 1. III 2006)
Prof. d-r Metodija Stojkov (od 1. III 2006)

V
 Matematika&fizika&hemija; elektrotehnika&ma{instvo&tehnologija&energetika&informatika;
arhitektura&grade`ni{tvo&geodezija; pati{ta&soobra}aj&vrski
Akad. Blagoj Popov

Geografija&meteorologija&seizmologija&astronomija;
geologija&mineralogija&rudarstvo&petrografija
Prof. d-r Aleksandar Stojmilov

Zemjodelstvo: pedologija&poledelstvo&ovo{tarstvo&lozarstvo&sto~arstvo;
biologija&botanika&zoologija; {umarstvo&hortikultura&lovstvo; ekologija
Akad. \or|i Filipovski (do 12. H 2006)
Prof. d-r Qup~o Grup~e (od 12. H 2006)

Medicina-stomatologija-farmacija-veterina
Akad. Momir Polenakovi}

Fiskultura-sport-gimnastika-{ah-igri
Prof. d-r Du{an Stanimirovi}

OP[TA ADAPTACIJA I REDAKCIJA

akad. Bla`e Ristovski

STRU^NI SORABOTNICI
m-r Anita Ilieva-Nikolovska, m-r Katerina Mladenovska-Ristovska, Liljana Ristevska

LEKTORI
prof. d-r Slavica Veleva, d-r Sne`ana Venovska-Antevska, Vesna Stoj~evska,
d-r Goce Cvetanovski, prof. d-r Aleksandar Xukeski

KOREKTORI
Gordana Ilieva, Tronda Pejovi}, Vesna Stoj~evska, Du{ko Topaloski, d-r Goce Cvetanovski

KOMPJUTERSKA OBRABOTKA NA TEKSTOT

Zdravko ]orveziroski

KOMPJUTERSKA REALIZACIJA
Branislav Gali}, Vesna Kr`evska, Metodija Nikolovski, Sim~o [andulovski

ILUSTRACII
Internet, prof. d-r Simo Mladenovski, akad. Bla`e Ristovski, m-r Ko~o Fidanoski

KORICA I GRAFI^KO OBLIKUVAWE

m-r Ko~o Fidanoski

PE^AT
Skenpoint, Skopje

VI
INICIJALI NA AVTORITE NA TEKSTOVITE
A. Ago m-r Aktan Ago, profesor
vo DSU „Josip Broz Tito#, Skopje
A. V.-M m-r Anita Vasilkova-Midoska, kustos,
Muzej na grad Veles, Veles
A. G. prof. d-r Aco Girevski, Pravoslaven
bogoslovski fakultet „Sv. Kliment
Ohridski#, Skopje
A. P. prof. d-r Agim Poqoska, Filolo{ki
fakultet „Bla`e Koneski#, Skopje
A. [uk. prof. d-r Aneta [ukarova,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
Al. And. prof. d-r Aleksandar Andonoski,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
Al. St. prof. d-r Aleksandar Stojmilov,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
Al. Stavr. prof. d-r Aleksandar Stavridis,
Medicinski fakultet, Skopje
Al. Tr. prof. d-r Aleksandar Trajanovski,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
Al. Cv. Aleksandar Cvetkovski, glaven i odgovoren
urednik na „Detska radost#, Skopje
Am. J. prof. d-r Amalija Jovanovi},
Filozofski fakultet, Skopje
An. Sv. prof. d-r Aneta Svetieva,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
B. V. d-r Bone Veli~kovski, nau~en sovetnik,
Institut za folklor „Marko Cepenkov#,
Skopje
B. Il. prof. d-r Bor~e Iliev,
[umarski fakultet, Skopje
B. J. Branimir Jovanovski, profesor po fizi~ka
kultura, pretsedatel na Sojuzot za sport
i rekreacija na invalidizirani lica, Skopje
B. N. prof. d-r Bo{ko Nikov,
„Nikov konsalting#, Skopje
B. Ort. prof. d-r Bojan Ortakov, Fakultet
za muzi~ka umetnost, Skopje
B. P. \. Boris Pop \or~ev, novinar, Skopje
B. Petr. doc. d-r Boban Petrovski,
Filozofski fakultet, Skopje
B. R. prof. d-r Boris Ristevski, Fakultet
za zemjodelski nauki i hrana, Skopje
B. R.-J. prof. d-r Biljana Ristovska-Josifovska,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
B. [. akad. Bojan [optrajanov, MANU, Skopje
Bl. B. prof. d-r Bla`o Boev,
Rudarsko-geolo{ki fakultet, [tip
Bl. P. akad. Blagoj Popov, MANU, Skopje
Bl. R. akad. Bla`e Ristovski, MANU, Skopje
Bl. S. Blagoja Sotirovski, dipl. {umarski in`.,
„Hortiekspert#, Skopje
Br. N. prof. d-r Branislav Nikodievi},
Medicinski fakultet, Skopje
Br. R. Branko Radovanovi}, dipl. ekonomist,
„Stokopromet#, Skopje
Br. Sv. m-r Branislav Svetozarevi}, pomo{nik
rakovoditel na Sektorot za za{tita
na arhivskata gra|a vo Dr`avniot arhiv
na RM, Skopje
V. Arn. prof. d-r Violeta Arnaudova,
Filozofski fakultet, Skopje
V. B.-Gr. akad. Vera Bitrakova-Grozdanova,
Filozofski fakultet, Skopje
V. V.-V. d-r Vera Veskovi}-Vangeli , nau~en sovetnik,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
V. G.-P. prof. d-r Vera Georgieva-Petkovska,
Filozofski fakultet, Skopje
V. D. d-r Vangelija Despodova, nau~en sovetnik,
Institut za staroslovenska kultura, Prilep
V. D.-J. prof. d-r Vesna Dimovska-Jawatova,
Filozofski fakultet, Skopje
V. Dask. prof. d-r Vasa Daskalovski ,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
V. \. prof. d-r Van~o \or|iev,
Filozofski fakultet, Skopje
V. Jot. prof. d-r Vasil Jotevski,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
V. K.-G. prof. d-r Viktorija Kolarovska-Gmirja,
Fakultet za muzi~ka umetnost, Skopje
V. L. prof. d-r Viktor Lil~i},
Filozofski fakultet, Skopje
V. M. akad. Vitomir Mitevski,
Filozofski fakultet, Skopje
V. M.-^. prof. d-r Vesna Mojsova-^epi{evska,
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
V. Mal. prof. d-r Vladimir Maleti},
[umarski fakultet, Skopje
V. Masl. Vesna Maslovari}, vi{ filmolog,
NU Kinoteka na Makedonija, Skopje
VII

V. P. prof. d-r Vesna Pendovska,
Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje
V. P.-K. d-r Viktorija Popovska-Korobar,
kustos-sovetnik, NU Muzei na Makedonija,
Skopje
V. Panz. prof. d-r Violeta Panzova,
Filozofski fakultet, Skopje
V. Petr. d-r Vesna Petreska,
nau~en sovetnik, Institut za folklor
„Marko Cepenkov#, Skopje
V. S. Voislav Sanev , kustos-sovetnik,
NU Muzei na Makedonija, Skopje
V. S.-A. prof. d-r Vera Stoj~evska-Anti}, Filolo{ki
fakultet „Bla`e Koneski#, Skopje
V. Sid. d-r Vesna Sidorovska, kustos-sovetnik,
NU Prirodonau~en muzej na Makedonija,
Skopje
V. St. prof. d-r Van~e Stoj~ev, Praven fakultet,
Univerzitet „Goce Del~ev#, [tip
V. T. K. d-r Vladimir T. Krpa~, kustos-sovetnik,
NU Prirodonau~en muzej na Makedonija,
Skopje
V. T. prof. d-r Vesna Tomovska,
Filozofski fakultet, Skopje
V. Toc. d-r Vasil Tocinovski, nau~en sovetnik,
Institut za makedonska literatura, Skopje
V. Ur. prof. d-r Viktor Urumov,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
V. F. prof. d-r Vladimir Filipovski,
Ekonomski fakultet, Skopje
Vl. Iv. d-r Vlado Ivanovski, nau~en sovetnik,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
Vl. K. akad. Vlado Kambovski, MANU, Skopje
Vl. M. prof. d-r Vlado Matevski,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
Vl. S. akad. Vladimir Serafimoski, MANU, Skopje
G. V. Georgi Vasilevski, urednik
na Filmskata redakcija,
Makedonska radiotelevizija, Skopje
G. Efr. akad. Georgi Efremov, MANU, Skopje
G. P. akad. Goran Petreski,
Ekonomski fakultet, Skopje
G. Pet. prof. d-r Goce Petreski,
Ekonomski fakultet, Skopje
G. St. akad. Georgi Stardelov, MANU, Skopje
G. T. akad. Gane Todorovski, MANU, Skopje
G. Cv. d-r Goce Cvetanovski, nau~en sorabotnik,
Institut za makedonski jazik
„Krste Misirkov#, Skopje
Gl. K. akad. Gligor Kanev~e, MANU, Skopje
Gor. L.-B. prof. d-r Gordana La`eti}-Bu`arovska,
Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje
D. G. d-r Dafina Gerasimovska,
Filozofski fakultet, Skopje
D. D. prof. d-r Don~o Donev,
Medicinski fakultet, Skopje
VIII
MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA
D. E. prof. d-r Dimitar Eftimoski,
Fakultet za administracija i menaxment
na informaciski sistemi, Bitola
D. Z. d-r Dragi{a Zdravkovski, kustos-sovetnik,
NU Muzei na Makedonija, Skopje
D. J. prof. d-r Danail Jankulovski, Fakultet
za zemjodelski nauki i hrana, Skopje
D. Jov. doc. d-r Dalibor Jovanovski,
Filozofski fakultet, Skopje
D. N. prof. d-r Dimitrija Nova~evski,
Ekonomski fakultet, Skopje
D. Nik. prof. d-r Dijana Nikodievi},
Medicinski fakultet, Skopje
D. P. m-r Dragan Petkovski, kustos-sovetnik,
Muzej na grad Skopje, Skopje
D. Pr. prof. d-r Dana Preli},
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
D. R.-Z. prof. d-r Danica Roganovi}-Zafirova,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
D. S. prof. d-r Du{an Stanimirovi},
Fakultet za fizi~ka kultura, Skopje
D. S.-B. prof. d-r Delka Stojanova-Brmbeska,
Medicinski fakultet, Skopje
Dr. V. prof. d-r Dragan Vasileski,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
Dr. \. prof. d-r Dragi \orgiev,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
Dr. \o{. prof. d-r Dragan \o{evski, Fakultet
za zemjodelski nauki i hrana, Skopje
Dr. J. prof. d-r Drage Janev,
Ekonomski fakultet, Skopje
Dr. M. prof. d-r Dragi Mitrevski,
Filozofski fakultet, Skopje
Dr. O. prof. d-r Dragoslav Ortakov ,
Fakultet za muzi~ka umetnost, Skopje
Dr. R. prof. d-r Dragoslav Rai~i},
Elektro-tehni~ki fakultet, Skopje
\. Z. prof. d-r \or|i Zafirovski,
Medicinski fakultet, Skopje
\. K. \oko Kuzmanovski, sekretar,
Sojuz na sportovi na grad Skopje, Skopje
\. M. prof. d-r \or|i Mladenovski,
Filozofski fakultet, Skopje
\. M. \. prof. d-r \or|i M. \or|iev,
Fakultet za muzi~ka umetnost, Skopje
\. Malk. prof. d-r \or|i Malkovski,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
\. P. At. d-r \or|i Pop-Atanasov, nau~en sovetnik,
Institut za makedonska literatura, Skopje
\. F. akad. \or|i Filipovski, MANU, Skopje
\. Cen. \ore Cenev, rakovoditel na Planetariumot
pri Mladinskiot kulturen centar, Skopje
\or. Iv. prof. d-r \orge Ivanov,
Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje
E. Al. m-r Emil Aleksiev, vi{ kustos,
Muzej na grad Skopje, Skopje
MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR
E. J.-U. d-r Elka Ja~eva-Ul~ar, nau~en sorabotnik,
Institut za makedonski jazik
„Krste Misirkov#, Skopje
E. M. prof. d-r Eftim Mir~ev,
Stomatolo{ki fakultet, Skopje
E. C. prof. d-r Emilija Crvenkovska,
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
El. M. prof. d-r Elica Maneva,
Filozofski fakultet, Skopje
Em. X. Emilija Xipunova, balerina,
Makedonski naroden teatar, Skopje
@. A. prof. d-r @ivko Atanasovski,
Ekonomski fakultet, Skopje
Z. Al.-B. Zaharinka Aleksoska-Ba~eva,
kustos-sovetnik, NU Muzej na sovremenata
umetnost, Skopje
Z. B. prof. d-r Zorica Bo`inovska,
Ekonomski fakultet, Skopje
Z. D. prof. d-r Zoran Desovski,
Grade`en fakultet, Skopje
Z. R. prof. d-r Zoran Radi},
Fakultet za fizi~ka kultura, Skopje
Z. R.-N. Zagorka Rasolkoska-Nikolovska,
kustos-sovetnik, NU Muzei na Makedonija,
Skopje
Z. T. akad. Zuzana Topoliwska, MANU, Skopje
Z. Tod. prof. d-r Zoran Todorovski,
Dr`aven arhiv na RM, Skopje
Z. X. prof. d-r Zlatan Xikov,
Medicinski fakultet, Skopje
Zd. R. d-r Zdenka Ribarova,
nau~en sovetnik, Institut za makedonski
jazik „Krste Misirkov#, Skopje
I. B. prof. d-r Ivan Blinkov,
[umarski fakultet, Skopje
I. Vel. d-r Ilija Velev, nau~en sovetnik,
Institut za makedonska literatura, Skopje
Iv. O.-T. Ivona Opet~eska-Tatar~evska,
sorabotnik za folklorni dobra,
Uprava za za{tita na kulturnoto nasledstvo,
Ministerstvo za kultura na RM, Skopje
Iv. X. prof. d-r Ivan Xeparoski,
Filozofski fakultet, Skopje
Ig. St. m-r Igor Stardelov, rakovoditel
na Filmskiot arhiv, NU Kinoteka
na Makedonija, Skopje
Il. P. Ilindenka Petru{evska,
rakovoditel na javna dejnost,
NU Kinoteka na Makedonija, Skopje
Il. T. prof. d-r Ilo Trajkovski,
Filozofski fakultet, Skopje
Il. X. prof. d-r Ilija Xonov,
Medicinski fakultet, Skopje
Ir. K.-N. Irena Koli{trkoska-Nasteva,
kustos-sovetnik, NU Muzei na Makedonija,
Skopje
J. ^.-F. Jasmina ^okrevska-Filip, kustos-sovetnik,
NU Muzei na Makedonija, Skopje
J. B. prof. d-r Jovan Bo{nakovski,
Veterinaren institut, Skopje
J. Doko Jeton Doko, pomlad asistent,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
J. J. prof. d-r Jove Jovanovski,
Fakultet za fizi~ka kultura, Skopje
J. Jan. prof. d-r Jovan Janev,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
J. M. prof. d-r Jo{ko Milenkovski,
Fakultet za fizi~ka kultura, Skopje
J. Nam. Jasminka Nami~eva, kustos,
Muzej na grad Skopje, Skopje
J. R.-P. m-r Jasminka Ristovska-Pili~kova,
asistent, Institut za folklor
„Marko Cepenkov#, Skopje
J. Str. Jovan Strezovski, pisatel, Struga
J. T. Jelica Todor~evska, bibliotekar,
NUB „Sv. Kliment Ohridski#, Skopje
J. Tak. prof. d-r Jovan Takovski,
Pravoslaven bogoslovski fakultet
„Sv. Kliment Ohridski#, Skopje
J. F. Jovan Filip, novinar, Makedonska
radiotelevizija, Skopje
J. C. m-r Jelena Cvetanovska, asistent, Institut
za folklor „Marko Cepenkov#, Skopje
K. Ax. prof. d-r Kosta Axievski,
Filozofski fakultet, Skopje
K. B. d-r Kosta Balabanov,
po~esen generalen konzul na Japonija, Skopje
K. Bic. prof. d-r Kita Bicevska,
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
K. Bog. prof. d-r Krste Bogoevski,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
K. Gr. prof. d-r Kokan Gr~ev, Fakultet
za arhitektura i dizajn,
Univerzitet Amerikan kolex Skopje, Skopje
K. K.-P. prof. d-r Kostadina Korneti-Pekevska,
Medicinski fakultet, Skopje
K. Kamb. prof. d-r Kiro Kamberski,
Filozofski fakultet, Skopje
K. Kep. Kostadin Kepeski, kustos-sovetnik,
NU Zavod i muzej, Prilep
K. Q. prof. d-r Kostadinka Qap~eva,
Tehnolo{ko-metalur{ki fakultet, Skopje
K. M.-R. m-r Katerina Mladenovska-Ristovska,
asistent-istra`uva~, MANU, Skopje
K. Min. doc. d-r Konstantin Minoski,
Filozofski fakultet, Skopje
K. P. prof. d-r Kosta Peev,
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
K. Tal. prof. d-r Kosta Talaganov,
Institut za zemjotresno in`enerstvo
i in`enerska seizmologija, Skopje
K. Tr.-Abj. Katica Trajkovska-Abjani}, novinar,
Makedonska radiotelevizija, Skopje
IX

K. Trajk. d-r Katica Trajkova,
nau~en sorabotnik, Institut za makedonski
jazik „Krste Misirkov#, Skopje
Kr. B. prof. d-r Kristi Bombol,
Tehni~ki fakultet, Bitola
Kr. Il. prof. d-r Krasimira Ilievska,
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
Kr. Nik. prof. d-r Kristina Nikolovska,
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
Kr. T. akad. Krum Tomovski, MANU, Skopje
L. J. Len~e Jovanova, kustos-sovetnik,
Muzej na grad Skopje, Skopje
L. K. Liljana Kepeska, kustos-sovetnik,
NU Zavod i muzej, Prilep
L. M. d-r Liljana Makarijoska,
nau~en sovetnik, Institut za makedonski
jazik „Krste Misirkov#, Skopje
L. N. Liljana Nedelkovska, kustos-sovetnik,
NU Muzej na sovremenata umetnost, Skopje
L. P.-T. prof. d-r Lidija Petru{evska-Tozi,
Farmacevtski fakultet, Skopje
L. S.-L. d-r Lidija Stojanovi}-Lafazanovska,
nau~en sovetnik, Institut za folklor
„Marko Cepenkov#, Skopje
Q. A. Qup~o Altiparmakov, dipl. in`. metalurg,
Makstil AD, Duferco Group, Skopje
Q. Gr. prof. d-r Qup~o Grup~e,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
Q. P. prof. d-r Qubica Pavlova,
Medicinski fakultet, Skopje
Q. Sp. prof. d-r Qudmil Spasov,
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
Q. T. prof. d-r Qubomir Tan~ev,
Grade`en fakultet, Skopje
Q. X. m-r Qubinka Xidrova,
vi{ kustos, NU Muzei na Makedonija,
Skopje
M. ^und. prof. d-r Milan ^undev,
Elektro-tehni~ki fakultet, Skopje
M. B.-P. Marika Bo~varova-Plavevska,
kustos-sovetnik, NU Muzej na sovremenata
umetnost, Skopje
M. Bilb. Milo{ Bilbija, vi{ kustos,
Muzej na grad Skopje, Skopje
M. G. d-r Mihajlo Georgievski,
nau~en sovetnik, Institut
za staroslovenska kultura, Prilep
M. Gr. doc. d-r Melina Grizo,
Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje
M. D. prof. d-r Mihail Danev,
Veterinaren institut, Skopje
M. Z. prof. d-r Mihailo Zikov,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
M. Zdr. prof. d-r Milka Zdraveva,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
X
MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA
M. I. Milan Ivanovski, konzervator-sovetnik,
Nacionalen konzervatorski centar, Skopje
M. K. prof. d-r Mitko Karadelev,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
M. Kar. prof. d-r Maksim Karanfilovski,
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
M. Kit. d-r Marko Kitevski, nau~en sovetnik,
Institut za makedonska literatura, Skopje
M. Kol. Marko Kolovski, muzi~ki kriti~ar,
Makedonska radiotelevizija, Skopje
M. Kr. Mirjana Krpa~,
Entomolo{ko dru{tvo za istra`uvawe
i konzervacija na biodiverzitetot
i odr`liviot razvoj, Skopje
M. L. prof. d-r Mom~ilo Lazarevski,
Medicinski fakultet, Skopje
M. M. Mirjana M. Ma{ni}, konzervator-sovetnik,
Nacionalen konzervatorski centar, Skopje
M. Mark. prof. d-r Marjan Markovi},
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
M. Min. prof. d-r Mihajlo Minoski,
Filozofski fakultet, Skopje
M. Mirk. prof. d-r Milica Mirkulovska,
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
M. Mih. prof. d-r Mile Mihajlov,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
M. Pol. akad. Momir Polenakovi}, MANU, Skopje
M. S. prof. d-r Metodija Stojkov,
Ekonomski fakultet, Skopje
M. T. d-r Mil~o To~ko, vi{ nau~en sorabotnik,
JNU Hidrobiolo{ki zavod, Ohrid
M. Ta{. prof. d-r Marija Ta{eva,
Filozofski fakultet, Skopje
M. C. prof. d-r Maja Cvetkovska,
Tehnolo{ko-metalur{ki fakultet, Skopje
M. [oq. prof. d-r Marija [oqakova,
Medicinski fakultet, Skopje
N. V. prof. d-r Novica Veljanovski,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
N. Dum. prof. d-r Nikola Dumurxanov,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
N. P.-J. prof. d-r Nada Pop-Jordanova,
Medicinski fakultet, Skopje
N. S. prof. d-r Nehas Sopaj,
Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,
Skopje
N. T. prim. d-r Nada Temelkoska,
Zavod za sportska medicina pri JZO
Zdravstven dom – Skopje, Skopje
N. C. prof. d-r Naum Celakoski,
Ma{inski fakultet, Skopje
N. Cv. prof. d-r Nade`da Cvetkovska,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
O. Iv. d-r Orde Ivanoski, nau~en sovetnik,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR
P. B. prim. d-r Petar Bojaxievski,
Klini~ka bolnica „D-r Trifun Panovski#,
Bitola
P. Gil. Paskal Gilevski, pisatel, Skopje
P. Iv. prof. d-r Petre R. Ivanovski,
Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, Skopje
P. J. m-r Pero Josifovski, vi{ kustos,
NU Muzei na Makedonija, Skopje
P. N. prof. d-r Pece Nedanovski, Ekonomski
fakultet, Skopje
P. T. m-r Predrag Trpeski, asistent,
Ekonomski fakultet, Skopje
P. Hr. Il. akad. Petar Hr. Ilievski, MANU, Skopje
Pet. G. prof. d-r Petre Georgievski,
Filozofski fakultet, Skopje
R. Redakcija
R. V. d-r Rodna Veli~kovska,
nau~en sorabotnik, Institut za folklor
„Marko Cepenkov#, Skopje
R. Gr. Riste Grup~e, kustos-sovetnik, NU
Prirodonau~en muzej na Makedonija, Skopje
R. D. prof. d-r Radojka Don~eva,
Grade`en fakultet, Skopje
R. L. akad. Risto Lozanovski, MANU, Skopje
R. R. prof. d-r Radoslav Rizovski,
[umarski fakultet, Skopje
R. Rib. prof. d-r Risto Ribarovski,
Grade`en fakultet, Skopje
R. St. Risto Stefanovski, teatrolog, Skopje
R. H. prof. d-r Risto Hristov,
Ekonomski fakultet, Skopje
Rad. Gr. prof. d-r Radmila Grup~e,
Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, Skopje
Rat. Gr. prof. d-r Ratomir Grozdanovski,
Pravoslaven bogoslovski fakultet
„Sv. Kliment Ohridski#, Skopje
S. Ab.-D. Sowa Abaxieva-Dimitrova, kustos-sovetnik,
NU Muzej na sovremenata umetnost, Skopje
S. I. Iliev, dipl. in`. metalurg,
Rudnik „Bu~im#, Radovi{
S. Ml. prof. d-r Simo Mladenovski,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
S. Nov. prof. d-r Sowa Novotni,
Dr`aven univerzitet, Tetovo
S. Pil. d-r Sevim Pili~kova, nau~en sovetnik,
Institut za folklor „Marko Cepenkov#,
Skopje
S. R. prof. d-r Slave Risteski,
Ekonomski fakultet, Skopje
S. S. Sne`ana Slavkova, dipl. in`. tehnolog,
partner vo M-6 Investments, Skopje
S. T. prof. d-r Simeon Tanev,
Grade`en fakultet, Skopje
S. H. P. prof. d-r Stefanka Haxi Pecova,
Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, Skopje
S. C. d-r Sa{o Cvetkovski, kustos-sovetnik,
NU Muzej „D-r Nikola Nezlobinski#, Struga
S. X. prof. d-r Sowa Xikova,
Medicinski fakultet, Skopje
Sv. K. prof. d-r Svetislav Krsti},
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
Sv. P. d-r Svetozar Petkovski, kustos-sovetnik,
NU Prirodonau~en muzej na Makedonija,
Skopje
Sv. H. J. prof. d-r Svetomir Haxi Jordanov,
Tehnolo{ko-metalur{ki fakultet, Skopje
Sv. [. prof. d-r Svetomir [kari},
Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje
Sl. A. prof. d-r Slave Armenski,
Ma{inski fakultet, Skopje
Sl. \. m-r Slavjan \or|iev,
etnolog i kostimograf, Skopje
Sl. M. P. prim. d-r Slobodan M. Powavi},
Centar za voenozdravstveni ustanovi, Skopje
Sl. N. d-r Slavica Nikolovska,
pomo{nik rakovoditel na Sektorot
za avtomatska obrabotka na podatoci (AOP),
Dr`aven arhiv na RM, Skopje
Sl. N.-K. Slave Nikolovski-Katin, publicist, Skopje
Sl. P. Slavejko Pat~ev, dipl. in`. tehnolog,
„Alkaloid#, Skopje
Sn. ^.-An. m-r Sne`ana ^adikovska-Anastasova,
profesor vo MBUC „Ilija Nikolovski-Luj#,
Skopje
St. D. prof. d-r Stoj~e Deskovski,
Tehni~ki fakultet, Bitola
St. Dod. d-r Stanislava Dodeva,
[vajcarska kancelarija za sorabotka,
[vajcarska ambasada, Skopje
St. Kis. prof. d-r Stojan Kiselinovski,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
St. N. prof. d-r Sterja Na~eski,
[umarski fakultet, Skopje
St. P.-A. d-r Stoja Pop-Atanasova,
nau~en sovetnik, Institut za makedonski
jazik „Krste Misirkov#, Skopje
T. And. prof. d-r Tome Andonovski,
Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje
T. B. akad. Tome Bo{evski, MANU, Skopje
T. Vr. d-r Tanas Vra`inovski, nau~en sovetnik,
Institut za staroslovenska kultura, Prilep
T. P. Tatjana Petkovska,
redoven profesor po scenski dvi`ewa i
tanci, Fakultet za dramski umetnosti, Skopje
T. Petr. prof. d-r Tatjana Petru{evska,
Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje
T. S. Trajko Stamatoski,
nau~en sovetnik, Institut za makedonski
jazik „Krste Misirkov#, Skopje
T. Ser. prof. d-r Todor Serafimovski,
Rudarsko-geolo{ki fakultet, [tip
T. F. akad. Taki Fiti, MANU, Skopje
T. Fil. m-r Toni Filipovski, asistent,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
T. ^. prof. d-r Todor ^epreganov,
Institut za nacionalna istorija, Skopje
XI
 MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

Tr. P. d-r Trajko Petrovski, F. M. prof. d-r Fim~o Muratovski,

vi{ nau~en sorabotnik, Institut Fakultet za muzi~ka umetnost, Skopje
za folklor „Marko Cepenkov#, Skopje

Hat. O. m-r Hatixe Odai, asistent,

Ub. G. d-r Ubavka Gajdova, vi{ nau~en sorabotnik, Dr`aven univerzitet, Tetovo
Institut za makedonski jazik
„Krste Misirkov#, Skopje
Cv. Gr. akad. Cvetan Grozdanov, MANU, Skopje

F. \. Foti \atovski, profesor po fizi~ka

kultura, Sojuz na sportskite federacii X. K. prof. d-r Xoko Kungulovski,
na Makedonija, Skopje Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

XII
UPOTREBENI KRATENKI
a) kirili~ni

a.n.v. apsolutna nadmorska viso~ina BKP Bugarska komunisti~ka partija

AAM Asocijacija na arhitekti na Makedonija BKP(t.s.) Bugarska komunisti~ka partija
AB armiska bolnica (tesni socijalisti)
ABI akutna bubre`na insuficiencija BKF Balkanska komunisti~ka federacija
AVII Arhiv Vojno-istorijskog instituta BMB bezoloven motoren benzin
(Arhiv na Voenoistoriskiot institut), BNA Bugarska narodna armija
Belgrad BND bugarsko nacionalno dvi`ewe
AVNOJ Antifa{isti~ko ve¢e narodnog boln. bolnica
osloboÚewa Jugoslavije
(Antifa{isti~ko sobranie na narodnoto BRP(k) Bugarska rabotni~ka partija (komunisti)
osloboduvawe na Jugoslavija) BRSDP(t.s.) Bugarska rabotni~ka socijaldemokratska
AGITPROP Agitaciono-propagandno oddelenie partija (tesni socijalisti)
na KPM BRSDP({.s.) Bugarska rabotni~ka socijaldemokratska
AD akcionersko dru{tvo partija ({iroki socijalisti)
akad. akademik BCAK Bugarski centralen akcionen komitet
AKRM Advokatska komora na RM
AKUD akademsko kulturno-umetni~ko dru{tvo v. vek; vesnik; vidi
AMN †Avstralisko-makedonski nedelnik# v.d. vr{itel na dol`nost
anest. anestezija V. f. Veterinaren fakultet
ANOK Akcionen narodnoosloboditelen Va voena ambulanta
komitet VA Voena akademija
ANSSSR Akademija na naukite na SSSR VB Velika Britanija
ANUBiH Akademija na naukite i umetnostite Vb voena bolnica
na Bosna i Hercegovina VBS Voena bolnica, Skopje
AO armiska oblast VV voeno vozduhoplovstvo
AOP avtomatska obrabotka na podatocite VVA Voenovozduhoplovna akademija
AP avtobusko pretprijatie VIP mnogu va`na li~nost (Very Important Person)
ar. arapski Vk Veterinarna komora
ARM Armija na Republika Makedonija VK Vrhoven komandant; Vrhoven komitet
arh. arhitekt VKV visokokvalifikuvan
Arh. fak. Arhitektonski fakultet VM Voena mornarica
AS avtobuska stanica VMA Voenomedicinska akademija
ASNOM Antifa{isti~ko sobranie na narodnoto VMK Vrhoven makedonski komitet
osloboduvawe na Makedonija
VMOK Vrhoven makedonsko-odrinski komitet
ASSEE Arhitektonski sovet za Centralna
i Isto~na Evropa VMORO Vnatre{na makedonsko-odrinska
revolucionerna organizacija
ASU Avtosoobra}ajno u~ili{te
VMRO Vnatre{na makedonska revolucionerna
ATD antituberkulozen dispanzer organizacija
ATRO Avtobuska transportna rabotna VMRO(Ob) Vnatre{na makedonska revolucionerna
organizacija organizacija (Obedineta)
ATC avtomatska telefonska centrala VMRO-DPMNE Vnatre{na makedonska revolucionerna
AUO Arhiepiskopski upraven odbor organizacija – Demokratska partija
AUP arhitektonsko-urbanisti~ki plan za makedonsko nacionalno edinstvo
AF@ Antifa{isti~ki front na `enite VN visok napon, visokonaponski
AF@M Antifa{isti~ki front na `enite VOZ Vostani~ka operativna zona
na Makedonija vonr. vonreden
VP[ Vi{a pedago{ka {kola
BAN Bugarska akademija na naukite VS voen sanitet
BANTAO Balkanska asocijacija za nefrologija, VSU voeno-sanitetski ustanovi
dijaliza, transplantacija i ve{ta~ki VT[ Vi{a tehni~ka {kola
organi
VHF frekvencija na dolgi branovi
BB banovinska bolnica
V[RT Vi{a {kola za radiolo{ki tehni~ari
BDP Bo{wa~ka demokratska partija; pri M.F.
bruto doma{en proizvod
BEN balkanska endemska nefropatija
g. godina
BIBL. bibliografija
g. d. geografska dol`ina
BJRM Biv{a Jugoslovenska Republika
Makedonija g/t / g/t grama na ton
g. {. geografska {irina

XIII
 MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

GA garnizonska ambulanta EAPS Evroatlantski partnerski sovet

GZ Gerontolo{ki zavod egip. egipetski
GIM GosudarstvennìŸ istori~eskiŸ muzeŸ EDES Gr~ki nacionalen demokratski sojuz
(Dr`aven istoriski muzej), Moskva EE elektroenergetski, elektroenergetika
GINI Glasnik na Institutot za nacionalna EES elektroenergetski sistem
istorija
EZ Evropska zaednica
GIT Gastrointestinalen trakt
EKKA Nacionalna i socijalna prerodba
GMC Grade`no-ma{inski centar
EKS Emigrantski komunisti~ki sojuz
GO Gradski odbor; Glaven odbor
EKTS Evropski kredit transfer sistem
GP grade`no pretprijatie
el. elektri~en; elektro-
gr. grad
ELAS Gr~ka narodnoosloboditelna vojska
Grad. fak. Grade`en fakultet
elektromagn. elektromagneten
GSP Gradsko soobra}ajno pretprijatie
EM Egejska Makedonija; Egejskiot del
GTM gradski trigonometriski mre`i na Makedonija
GTC Gradski trgovski centar EME Slobodna Golema Grcija
GUC Grade`en u~ili{ten centar EMUC Elektro-ma{inski u~ili{ten centar
G[ Glaven {tab EMF Elektro-ma{inski fakultet vo Skopje
EO na IRGD Etnografsko oddelenie na
DAG Demokratska armija na Grcija Imperatorskoto rusko geografsko
DARM Dr`aven arhiv na Republika dru{tvo
Makedonija EPON Nacionalna segr~ka organizacija
DD detski dispanzer na mladite
DDV danok za dodadena vrednost ES Nacionalna armija
dek. dekemvri ESM Elektrostopanstvo na Makedonija
DEM Dru{tvo na ekolozite na Makedonija ETAI Zdru`enie za elektronika,
telekomunikacii, avtomatika
den. dene{en i informatika na RM
DZGR Dr`aven zavod za geodetski raboti ETAN Elektronika, telekomunikacii,
dipl. geod. in`. diplomiran geodetski in`ener avtomatizacija i nuklearna tehnika
dipl. grad. in`. diplomiran grade`en in`ener ETF Elektrotehni~ki fakultet
dipl. el. in`. diplomiran elektrotehni~ki in`ener EU Evropska Unija
dipl. in`. arh. diplomiran in`ener-arhitekt EFA Evropska slobodna alijansa
dipl. in`. geol. diplomiran in`ener po geologija (European Free Alliance)
dipl. ma{. in`. diplomiran ma{inski in`ener ECRP elektri~ni centrali i razvodni postrojki
dir. direktor
distrib. distribucija, distributiven `. `itel
DLUM Dru{tvo na likovnite umetnici `. l. `elezni~ka linija
na Makedonija @SK @elezni~arski sportski klub
DLU[ Dru{tvo na likovnite umetnici @TP @elezni~ko transportno pretprijatie
na [tip
DMFM Dru{tvo na matemati~arite Z zapad
i fizi~arite na Makedonija
ZAVNOBiH Zemaqsko anifa{isti~ko ve}e narodnog
DN Dru{tvo na narodite, @eneva oslobo|ewa Bosne i Hercegovine
DNZ Dom za narodno zdravje (Zemsko antifa{isti~ko sobranie
DNU Dru{tvo za nauka i umetnost na narodnoto osloboduvawe
na Bosna i Hercegovina
DNU[ Dru{tvo za nauka i umetnost na [tip
Zb. Zbornik
DOZ Dr`aven osiguritelen zavod
ZEMAK Zdru`enie na energeti~arite
DOO dru{tvo so ograni~ena odgovornost na Makedonija
DPM Dru{tvo na pisatelite na Makedonija ZIK Zemjodelsko-industriski kombinat
d-r t. n. doktor na tehni~kite nauki ZJZ zapad–jugozapad
DSZ Dr`aven zavod za statistika ZOIL Zavod za osiguruvawe imoti i lica
DSU dr`avno sredno u~ili{te ZPM Zavod za preventivna medicina
DT Doj~e telekom ZPMZ Zavod za preventivna medicinska
DUP Detalen urbanisti~ki plan za{tita
DFJ Demokratska Federativna Jugoslavija ZS zdravstvena slu`ba
DFM Demokratska Federalna Makedonija;
Dru{tvo na fizi~arite na Makedonija I istok
i.g. istata godina
EANU Evropska akademija na naukite IARM Institut za akreditacija
i umetnostite na Republika Makedonija

XIV
MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

IB Informaciono biro (Informbiro) na kn. kniga

komunisti~kite i rabotni~kite partii KNOJ Korpus na narodnata odbrana
IVE Za{tinici na Severna Grcija na Jugoslavija
IVZ Islamska verska zaednica kw. kwiga
IGA Me|unarodna geotermalna asocijacija KOEM Komunisti~ka organizacija
IGCP Me|unarodna programa za geolo{ka na Egejska Makedonija
korelacija (IGCP – International Geological kom. komitet
Correlation Program) Konferencija za evropska bezbednost
IZV. izvori i sorabotka
IZIIS Institut za zemjotresno in`enerstvo KOS Kontraobave{tajna slu`ba
i in`enerska seizmologija (Kontrarazuznava~ka slu`ba)
IK Izvr{en komitet KP komunisti~ka partija
IKT Informaciona i komunikaciska KPA Komunisti~ka partija na Albanija
tehnologija KPB Komunisti~ka partija na Bugarija
IMJ Institut za makedonski jazik, KPG Komunisti~ka partija na Grcija
„Krste Misirkov“, Skopje
KPD Kazneno-popraven dom
INI Institut za nacionalna istorija,
Skopje KPJ Komunisti~ka partija na Jugoslavija
inst. institut KPM Komunisti~ka partija na Makedonija
Inst. za inf. Institut za informatika KPSS Komunisti~ka partija na Sovetskiot
Sojuz
Inst. za mat. Institut za matematika
KUD kulturno-umetni~ko dru{tvo
instal. instaliran
KUNMZ Komunisti~ki univerzitet
IPM Institut za preventivna medicina na nacionalnite malcinstva na Zapad
IS SRM Izvr{en sovet na SRM KFOR Kosovo Force
ISRM Institut za standardizacija
na Republika Makedonija
l. litar; lica
istra`. istra`uva~, istra`uva~ki
l/sek / l/sec litar vo sekunda
lab. laboratorija, laboratoriski
JA Jugoslovenska armija
LDI Laboratorija za dinami~ki ispituvawa
JAZU Jugoslavenska akademija znanosti
i umjetnosti, Zagreb LIT. literatura
JDP Jugoslovensko dru{tvo za pati{ta LK Lekarska komora
JZ jugozapad
JI jugoistok m. mesnost, mesto
JIE Jugoisto~na Evropa m. v. minatiot vek
JJZ jug-jugozapad M.f. Medicinski fakultet
JJI jug-jugoistok m/sek metri vo sekunda
JLZ Jugoslavenski leksikografski zavod m³/s kubni metri vo sekunda
JNA Jugoslovenska narodna armija MAGA Makedonska geotermalna asocijacija
JNS Jugoslovenska nacionalna stranka MAIM Makedonska asocijacija za istorija na
(partija) medicinata
JOVB Jugoslovenska mladina na Vardarska Mak. sekc. IEEE Makedonska sekcija na IEEE (v.)
Banovina MAKO SIGRE Nacionalen komitet na CIGRÉ (v.)
JP javno pretprijatie vo Republika Makedonija
JPAU Javno pretprijatie za aerodromski uslugi MANAPO Makedonski naroden pokret
(Makedonsko narodno dvi`ewe)
JRZ Jugoslovenska radikalna zaednica
MAND Makedonsko arheolo{ko nau~no
JSDS Jugoslovenska socijaldemokratska partija dru{tvo
JSP Javno soobra}ajno pretprijatie MANS Makedonsko-amerikanski naroden sojuz
JUGORAS Jugoslovenski rabotni~ki sojuz MANU Makedonska akademija na naukite
i umetnostite
KARIL Klinika za ansteziologija, reanimacija MAO Makedonska antifa{isti~ka
i intenzivno lekuvawe organizacija
KV kvalifikuvan Mat. inst. Matemati~ki institut
KEP Komesarstvo za evrejski pra{awa Mat. fak. Matemati~ki fakultet
KI Komunisti~ka internacionala, MACEF Makedonski centar za energetska
Kominterna efikasnost
Kl. klinika Ma{. fak. Ma{inski fakultet
km/km kilometar MBUC Muzi~ko-baletski u~ili{ten centar
km²/km² kilometar kvadraten MVIO Makedonska voeno-inspekciska oblast
km/~as / km/h kilometar na ~as MVR Ministerstvo za vnatre{ni raboti

XV
 MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

MVRNZ Ministerstvo za vnatre{ni raboti MRK Makedonski revolucioneren komitet,

i narodno zrdavje Petrograd
MV[ Mesten voen {tab MRO Makedonska revolucionerna
Med. fak. Medicinski fakultet organizacija (TMORO, VMORO)
Med.c. Medicinski centar MRSG Makedonska rabotni~ka socijalisti~ka
grupa
MES Me|unaroden evrejski sojuz
MRTV Makedonska radiotelevizija
MEFO Makedonska emigrantska federativna
organizacija MU ma{insko u~ili{te
M@ Makedonski `eleznici MFRO Makedonska federativna revolucionerna
organizacija
M@S Makedonski `enski sojuz
MFS Ma{inski fakultet – Skopje
MZNDTVO Makedonsko zdru`enie za nefrologija,
dijaliza, transplantacija MHK Metalur{ko-hemiski kombinat
i ve{ta~ki organi
MZT Metalski zavod „Tito“ n. v. (n.m.v.) nadmorska viso~ina
MK Mesten komitet n. m. naseleni mesta
MKD Makedonsko kulturno dru{tvo NANU Nacionalna akademˆ® navuk Ukraˆni,
MKNOUB Makedonsko-kosovska Kiˆv (Nacionalna akademija na naukite
narodnoosloboditelna udarna brigada na Ukraina, Kiev)
MKNS Makedonsko-kanadski naroden sojuz nar. narodno
MKP Makedonska kolonija vo Petrograd NATO Severnoatlantski pakt
ML Makedonska liga NBKM Narodna biblioteka „Kiril i Metodij“,
Sofija
MLD Makedonsko lekarsko dru{tvo
NBS Narodna biblioteka Srbije (Narodna
MLK Makedonski literaturen kru`ok biblioteka na Srbija)
vo Sofija
NV „Narodna volÔ“, vesnik na Bugarite
mln. milion i Makedoncite vo SAD
MMKD Mlada makedonska kni`ovna dru`ina, NV Narodna vojska
Sofija
NVO nevladina organizacija
MMP Makedonski medicinski pregled
NG[ na ARM Na~alnik na General{tabot
MMS Makedonski mladinski sojuz na Armijata na RM
(vo Bugarija)
ND[O Nacionalna demokratska {iptarska
MMTRO Makedonska mladinska tajna organizacija
revolucionerna organizacija
NEAP Nacionalen ekolo{ki akcionen plan
MNI Makedonski nau~en institut, Sofija
NIP nau~noistra`uva~ki proekt;
MNLD Makedonsko nau~no-literatutno Novinsko-izdava~ko pretprijatie
drugarstvo vo S.-Peterburg
NIR nau~noistra`uva~ka rabota
MNOB Makedonska narodnoosloboditelna
brigada NKAMA Nacionalen komitet za avtonomija
na Makedonija i Albanija
MNOK Makedonski narodnoosloboditelen
korpus NKOJ Nacionalen komitet na osloboduvaweto
na Jugoslavija
MNOUB Makedonska narodnoosloboditelna
udarna brigada NM Nacionalen muzej, Praga
MNOUK Makedonski narodnoosloboditelen NN nizok napon, niskonaponski
udaren korpus NNSG Nau~no-nastavna studiska grupa
MNR Ministerstvo za nadvore{ni raboti NO Narodnoosloboditelen
MNS/MANS Makedonski naroden sojuz/Makedonsko- NOAVM Narodnoosloboditelna antifa{isti~ka
amerikanski naroden sojuz vojna na Makedonija
MNSG Makedonska narodna studentska grupa, NOB Narodnoosloboditelna borba
Sofija NOV i POM Narodnoosloboditelnata vojska
MNT Makedonski naroden teatar i partizanskite odredi na Makedonija
MON Ministerstvo za obrazovanie i nauka NOV Narodnoosloboditelna vojna;
MONSS Makedonski op{t naroden studentski Narodnoosloboditelna vojska
sojuz, Sofija NOVA Narodnoosloboditelna vojska
MORO Makedonska omladinska revolucionarna na Albanija
organizacija (Makedonska mladinska NOVJ Narodnoosloboditelna vojska
revolucionerna organizacija) na Jugoslavija
motoren benzin NOVM Narodnoosloboditelna vojna
MPO Makedonska patriotska/politi~ka na Makedonija
organizacija NOD Narodnoosloboditelno dvi`ewe
MPC Makedonska pravoslavna crkva noem. noemvri
MPCO Makedonska pravoslavna crkovna NOK narodnoosloboditelan korpus
op{tina nom. nominalen
MR Makedonsko radio NOMS Narodnoosloboditelen mladinski sojuz

XVI
MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

NOMSM Narodnoosloboditelen mladinski sojuz PV[M Pokrainski voen {tab za Makedonija

na Makedonija PDVG Privremena demokratska vlada
NOO narodnoosloboditelen odbor na Grcija
NOPO narodnoosloboditelen partizanski PEEA Politi~ki komitet za nacionalno
odred osloboduvawe
NOPOJ Narodnoosloboditelni partizanski PEES prenosni elektroenergetski sistemi
odredi na Jugoslavija PEN Poets, Essayists, Novelists (Me|unarodna
NOPOM Narodnoosloboditelni partizanski asocijacija na kni`evnicite)
odredi na Makedonija PK Pokrainski komitet
NOR Narodnooslobodila~ki rat pl. planina
(Narodnoosloboditelna vojna)
PMF Prirodno-matemati~ki fakultet
NOU Narodnoosloboditelna udarna [brigada]
PNS Privremeno narodno sobranie
NOUB Narodnoosloboditelna udarna brigada
PO partizanski odred
NOF Narodnoosloboditelen front
POJ Partizanski odredi na Jugoslavija
NOFM Narodnoosloboditelen front
na Makedonija polk. polkovnik
NRB Narodna Republika Bugarija POM Partizanski odredi na Makedonija
NRM Narodna Republika Makedonija pom. pomo{nik
NRPJ Narodna rabotni~ka parija POS Partizanski odredi na Srbija
na Jugoslavija postdipl. postdiplomski
NS SRM Narodno sobranie na SR Makedonija po~. po~etok
NUB Nacionalna i univerzitetska biblioteka pr. n.e. pred novata era
„Sv. Kliment Ohridski“, Skopje prof. profesor
nukl. nuklearen PS MLD Pedijatriska sekcija pri MLD
NFP Narodna federativna partija psevd. psevdonim
PTT Po{ta-telegraf-telefon
OGNB OdeskaÔ gosudarstvennaÔ nau~naÔ
biblioteka im. Gorkogo, Odesa (Odeska
dr`avna nau~na biblioteka „Gorki“) R Republika
odd. oddelenie (bolni~ko) r. reka
OZ operativna zona RA Republika Albanija
OZN, OZNA Oddelenie za za{tita na narodot rakov. rakovoditel
OK okoliski komitet; oblasten komitet RAN Ruska akademija na naukite
ok. okolu RB Republika Bugarija
OKNE Mladinska komunisti~ka organizacija RG/RGr Republika Grcija
na Grcija RGB RuskaÔ gosudarstvennaÔ biblioteka
okt. oktomvri (Ruska dr`avna biblioteka), Moskva
OKTA Rafinerija vo Skopje RGO Rabotna grade`na organizacija
OMO Obedineta makedonska organizacija RGF Rudarsko-geolo{ki fakultet
ON Obedinetite Nacii RDG rendgen
ONA Osloboditelna nacionalna armija red. redoven
ONO Okoliski narodnoosloboditelen odbor REK rudarsko-energetski kombinat
ONR operativno-nastavna rabota rep. republi~ki
OOZT Osnovna organizacija na zdru`en trud R@ Rudnici i `elezarnica
OON Organizacija na Obedinetite Nacii RZZZ Republi~ki zavod za zdravstvena
za{tita
ORK okoliski/op{tinski revolucioneren
komitet RZT Republi~ki zavod za transfuziologija
ORL otorinolaringologija RK Reonski komitet
OU osnovno u~ili{te RM Republika Makedonija
OHIS Organsko-hemiska industrija & Skopje RNB Ratnici za napred†k na b†lgarçinata
(Borci za napredok na bugar{tinata)
RNB RuskaÔ nacionalÏnaÔ biblioteka (Ruska
p.o. partizanski odred nacionalna biblioteka), S. Peterburg
PAA protivavionska artilerija RO Rabotna organizacija
PAO Segr~ka osloboditelna organizacija ROZT Rabotna organizacija na zdru`en trud
PARP Proces za planirawe i pregled RPC Ruska pravoslavna crkva
na programata „Partnerstvo za mir“
RS Republi~ko sobranie; Republika Srbija
PVM Privremena vlada na Makedonija
RSVR Republi~ki sekretarijat za vnatre{ni
PVO Protivvozdu{na odbrana raboti
PVC polivinil-hlorid RSIZ Republi~ka samoupravna interesna
PV[ Pokrainski voen {tab zaednica

XVII
 MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

RSl Republika Slovenija SND Skopsko nau~no dru{tvo

RF Ruska Federacija SNOV Slavjanomakedonska nacionalno-
RFr Republika Francija osloboditelna vojska
(vo Egejskiot del na Makedonija)
RH Republika Hrvatska
SNOF Slavjanomakedonski nacionalno-
osloboditelen front
S sever (vo Egejskiot del na Makedonija)
s. selo, sekunda SOE Slu`ba za specijalni operacii
SAD Soedineti Amerikanski Dr`avi na Velika Britanija (SOE – Special
Operations Executive)
SADJ Sojuz na arheolo{kite dru{tva na
Jugoslavija SOFA Dogovor za statusot na silite
SAM Sojuz na arhitektite na Makedonija sp. spisanie
SANU Srpska akademija nauka i umetnosti SPb Sankt-Peterburg, S.-Peterburg
SBOTI^ Savez bankarskih, osiguravaju¢ih, SPbSBD S.-Peterbur{ko slovensko blagotvorno
trgova~kih i industriskih ~inovnika dru{tvo
(Sojuz na bankarskite, osiguritelnite, spec. specijalist
trgovskite i industriskite ~inovnici) SR Germanija Sojuzna Republika Germanija
Sv. Sveti Srb. Srbija
sv. sveti; sveska sred. sredina
SVP Stru{ki ve~eri na poezijata SRJ Sojuzna Republika Jugoslavija
SVR Sekretarijat za vnatre{ni raboti SRM Socijalisti~ka Republika Makedonija
SGT sredna godi{na temperatura SRNAO Srpska nacionalna omladina
SDA Stranka na demokratskata akcija (Srpska nacionalna mladina)
SDIJ Sojuz na dru{tvata na istori~arite SRPJ Socijalisti~ka (socijaldemokratska)
na Jugoslavija rabotni~ka partija na Jugoslavija-
SDIRM Sojuz na dru{tvata na istori~arite komunisti
na Republika Makedonija SSZ sever-severozapad
SDM Sojuz na dru{tvata na matemati~arite SSI sever-severoistok
(na Makedonija) SSJ Sojuz na sindikatite na Jugoslavija
SDMI Sojuz na dru{tvata na matemati~arite SSNO Sojuzen sekretarijat za narodna odbrana
i informati~arite (na Makedonija)
SSRNJ Socijalisti~ki sojuz na rabotniot
sev. severen narod na Jugoslavija
sek. sekundaren SSRNM Socijalisti~ki sojuz na rabotniot
sept. septemvri narod na Makedonija
S@OU Savez `idovskih omladinskih udru`ewa SSSR Sojuz na Sovetskite Socijalisti~ki
(Sojuz na evrejskite mladinski Republiki
zdru`enija) st. e. (s. e.) stara era
SZ severozapad st. st. star stil
SZB Sojuz na zdru`enijata na borcite St. f. Stomatolo{ki fakultet
SZBNOV Sojuz na zdru`enijata na borcite SFRJ Socijalisti~ka Federativna Republika
od Narodnoosloboditelnata vojna Jugoslavija
SZO Svetska zdravstvena organizacija SHS Kraqevina Srba, Hrvata i Slovenaca
SI severoistok (Kralstvo na Srbite, Hrvatite
SIGRE Me|unaroden komitet za golemi i Slovencite)
elektri~ni sistemi (CIGRÉ – Conference
international des grands réseaux électriques) t/~ / t/h toni na ~as
SIZ Samoupravna interesna zaednica TAM Telegrafna agencija na Makedonija
SIM Voenorazuznava~ka slu`ba na Italija TANJUG Telegrafska agencija na Nova
SIRM Sojuz na istori~arite na Makedonija Jugoslavija
SIS/SIV Sojuzen izvr{en sovet / Savezno TBI terminalna bubre`na insuficiencija
izvr{no ve¢e TBC tuberkuloza
SK sportski klub TVN tehnika na visok napon
SkAO Skopska armiska oblast TE termoelektrana
SKJ Sojuz na komunistite na Jugoslavija Teh. fak. Tehni~ki fakultet
SKM Sojuz na komunistite na Makedonija tehn. tehni~ki
SKOJ Savez komunisti~ke omladine Tehn.-met. fak. Tehnolo{ko-metalur{ki fakultet
Jugoslavije (Sojuz na komunisti~kata
mladina na Jugoslavija) TEC termoelektrocentrala
SMD Sojuz na makedonskite dru{tva TM „Trudova MakedoniÔ“, mese~en organ
na MNS vo SAD
SMO Svetska meteorolo{ka organizacija
TMOK Taen makedonsko-odrinski kru`ok
SN sreden napon, srednonaponski (vo Rusija)
Sn. sl. sanitetska slu`ba

XVIII
MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

TMORO Tajna makedonsko-odrinska Filoz. fak. Filozofski fakultet

revolucionerna organizacija FISOM Fiskulturen sojuz na Makedonija
TNG te~en naften gas FK fudbalski klub
TO Teritorijalna odbrana FMR fizikalna medicina i rehabilitacija
TOMO Tajna makedonska osloboditelna FNRJ Federativna Narodna Republika
organizacija Jugoslavija
transf. transformator FOD Fabrika za oprema i delovi
ts tesni socijalisti FON Fakultet za op{testveni nauki
TS transformatorska stanica FTU Fakultet za turizam i ugostitelstvo
tur. turski FF Filozofski fakultet
TF Tehni~ki fakultet ha hektari
TC termocentrala HAZU Hrvatska akademija znanosti i umjetnosti
(Hrvatska akademija na naukite
UDB Uprava za dr`avna bezbednost i umetnostite)
UIA Me|unarodna unija na arhitektite HBI hroni~na bubre`na insuficiencija
UIC Me|unarodna unija na `eleznicite HBC Hristijanska baptisti~ka crkva
UKIM Univerzitet „Sv. Kiril i Metodij“, HD hemodijaliza
Skopje HE hidroelektrana
univ. univerzitet, univerzitetski HEK hidroelektro kombinat
UNIKOMB Partija za na cionalno obe di nu vawe HEMTEKS Hemisko-tekstilna industrija – Skopje
na Albancite HEO higiensko-epidemiolo{ki odred
UNPREDEP United Nations Preventive Deployment [Force] HEC hidroelektrocentrala
UNPROFOR United Nations Protection Force HE~ higiensko-epidemiolo{ka ~eta
UO Upraven odbor HZ Higienski zavod
URS Ujediweni radni~ki sindikat HI Higienski institut
(Obedinet rabotni~ki sindikat)
HMS hidromeliorativen sistem
URSS Ujediweni radni~ki savez sindikata
(Obedinet rabotni~ki sojuz na HOBB hroni~na opstruktivna belodrobna
sindikatite) bolest
USAOJ Ujediweni savez antifa{isti~ke hon. honoraren
omladine Jugoslavije (Obedinet sojuz Hrv. Hrvatska
na antifa{isti~kata mladina HS hidrosistem
na Jugoslavija)
HC hidrocentrala
UHF frekvencija na ultrakratki branovi
UCMN Univerzitetski centar za medicinski
nauki CANU Crnogorska akademija nauka i umetnosti
UCMTN Univerzitetski centar CVZU Centar za voeno zdravstvena ustanova
za matemati~ko-tehni~ki nauki na ARM (Armija na RM) – (VB – Skopje)
CDA Centralen dr`aven arhiv, Sofija
Fak. za mat. Fakultet za matematika CK i CP Crven krst i Crvena polumese~ina
Farm. f. Farmacevtski fakultet CK Centralen komitet
FAS Fabrika za avtobusi – Skopje CNS Crkovno-naroden sobor
FVM Fakultet za veterinarna medicina CSO Centar za sredno obrazovanie
FDU Fakultet za dramski umetnosti
fev. fevruari ~ ~asot
fenik. fenikiski ^SSR ^ehoslova~ka Socijalisti~ka
Republika
FECC Zdru`enie na evropskite karnevalski
gradovi
FIDE Federation Internationale des Echecs [RA [panska republikanska armija
(Me|unarodna {ahovska federacija) [um. fak. [umarski fakultet
FILA Fédération Internationale des Luttes Associées
(Me|unarodna bora~ka federacija)

XIX
 MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

b) latini~ni

Ag srebro INALCO Institut National des Langues et Civilisations

Ah amper-~asovi Oriental, Paris
AIESEE Association Internationale d’ Etudes du (Nacionalen institut za orientalni
Sud-Est European, Paris jazici i civilizacii, Pariz)
As arsen ISAO International Society for Artificial Organs
Au zlato ISN International Society of Nephrology
ISO International Organization for Standardization
(Me|unarodna organizacija
BHWR Boiling heavy water reactor za standardizacija)
(reaktor za zagreana te{ka voda)
IVF in vitro fertilizacija
Bi bizmut
kV kilovolti
Cd kadmium
kWh/g kilovat-~asovi godi{no
CIGRÉ International Council on Large Electric
Systems
CIHA Internacionalen komitet za istorija mk makedonski doseg na Internet
na umetnostite MKS Metre-kilogram-second system
CNC Computer numerical control (MKS – metar-kilogram-sekunda sistem)
(kompjuterska numeri~ka kontrola) Mo molibden
Cu bakar MVA megavolt-amperi
MW megavati
DAAD Deutscher Akademischer Austausch Dienst
(DAAD – Germanski servis za akademska Ni nikel
razmena) NIH Nacinalen institut za zdravje
DIN Deutsches Institut für Normung vo Betedza (SAD)
(DIN – Germanski institut NUK Narodna in univerzitetna knji`nica (Narodna
za normirawe) i univerzitetska biblioteka), Qubqana
DTM Digital Terrain Model (DTM – Digitalen
model na terenot) OSS Office of Strategic Services (Kancelarija
za specijalni slu`bi na SAD)
EDF Électricité de France
(Elektrostopanstvo na Francija) p. page (stranica)
EFMA/WHO Evropski forum na lekarskite Pb olovo
asocijacii pri SZO Pd paladium
ERA/EDTA European Renal Association/ European PHWR pressurised heavy water reactor
Dialysis and Transplant Association (reaktor za te{ka voda pod pritisok)
ERCP Endoskopska retrogradna Pt platina
holangio-pankreatografija
ESAO European Society for Artificial Organs
Sb antimon
EU-COST European Cooperation in the Field
of Scientific and Tehnical Reserch Se selen
(Evropska sorabotka na poleto SEEFMA Forum na nacionalni lekarski
na naukite i tehni~kite istra`uvawa) asocijacii od Jugoisto~na Evropa

Fe `elezo Tl talium
FISP Fédération Internationale des Sociétés
de Philosophie (FISP – Me|unarodna UIAS Internacionalen komitet
federacija na filozofskite dru{tva) za slovenska arhelogija
UNDRO United Nations Disaster Relief Organization
Ga galium (UNDRO – Organizacija na ON
GAME Globalna organizacija za medicinska za pomo{ pri katastrofi)
edukacija UNESCO United Nations Educational, Scientific
GCI Getty Conservation Institute and Cultural Organization (UNESKO –
(GCI – Geti institut za konzervacija) Organizacija na ON za obrazovanie,
nauka i kultura)
Ge germanium
UNIDO United Nations Industrial Development
GWh/g. Gigavat ~asovi godi{no Organization (UNIDO – Organizacija
za industriski razvoj na ON)
IAEA International Atomic Energy Agency
(Me|unarodna agencija za atomska Vol. volume (tom)
energija)
IEEE Insitute of Electrical and Electronics Engineers
WAA World Apheresis Association
IFAC International Federation of Automatic Control
(IFAC – Me|unarodna federacija WIZO Woman’s International Zionist Organization
za avtomatsko upravuvawe) (Svetska organizacija
na cionisti~kite `eni)
IFTOMM International Federation for the Theory
of Machines and Mechanisms WMA Svetska lekarska asocijacija
(IFTOMM – Me|unarodna federacija WVA World Veterinary Association
za teorijata na ma{inite i mehanizmite)
In indium Zn cink

XX