MAKNELERDE KESME VE DVME LEMLERNDE

KUVVET ANALZ VE
G HESABI
A)Kesme leminde kuvvet analizi ve g hesab
1)Takm ve talaa etkiyen kuvvetler

takm
F

Tala

Fs
Fn

Para

ekil 1.1 kesme ileminde talaa etkiyen

kuvvetler
stteki ekilde; kayma dzlemi as, tala
asdr.Ayrca; F srtnme kuvveti, N normal kuvvet, Fs
kayma kuvveti, Fn dik kuvvet diye isimlendirilir.Bu
kuvvetler dorudan llemez; aadaki ekilde
bilekesi bunlarla ayn olan llebilen kuvvetler
gsterilmitir.

Tala

takm

Fc

Para

R
Ft

ekil 1.2 kesme ileminde takm zerine etkiyen

llebilen kuvvetler
2)Merchant dairesi
Bir talal imalat operasyonunda F, N, Fs, Fn
kuvvetlerinden hibiri dorudan llemez. nk
uygulandklar dorultular takm geometrisine ve kesme
koullarna gre farkllklar gsterir. Ancak, bir
dinamometre kullanlarak takma etkiyen iki kuvvet
dorudan llebilir. Bunlar kesme kuvveti (Fc) ve
kesme kuvvetine dik olarak etkiyen kuvvettir (Ft).
Kesme kuvveti kesme hzyla ayn yndedir. Merchant
dairesi bizim llemeyen kuvvetleri llebilen
kuvvetler cinsinden yazp hesaplayabilmemizi salar.

Fn

F = Fcsin + Ftcos

Fc

Fs

N = Fccos - Ftsin
R,R,R
Fs = F
Fct cos - Ftsin
Fn = Fcsin + Ftcos

ekil 1.3 Merchant dairesi ve elde edilen formller

Tala asnn 0 olduu durum ortogonal kesmede zel

bir durumdur. Bu durumda F = Ft ve N = Fc olur.
Bylece bu zel durumda srtnme kuvveti ve
srtnme kuvvetine dik olan kuvvet dinamometre ile
dorudan llebilir.
3)Kesme ilemi ile ilgili kavramlar
ekil 1.1 de gsterilen kesme modeli ortogonal kesme
modelidir.Bu modelde takm tarafndan talaa
uygulanan srtnme kuvveti (F) ve bu kuvvete dik olan
(N) kuvvet kullanlarak srtnme katsays bulunur.
= F/N
Bu iki kuvvet kullanlarak bileke kuvvet(R)
bulunur.Bileke kuvvetin pozisyonu srtnme as ad
verilen bir ayla tanmlanr.
= tan
Takm kuvvetlerinin yan sra, i paras tarafndan tala
zerine etkiyen iki kuvvet vardr. Bunlar kayma kuvveti
ve kayma kuvvetine dik olan kuvvettir (Fn). Kayma
kuvveti (Fs) kayma dzlemi zerinde kayma
deformasyonu oluturan kuvvettir. Kayma kuvveti
kullanlarak, tala ile i paras arasndaki kayma
dzlemi zerinde etki eden kayma gerilmesi tanmlanr.
= Fs/As
Buradaki kayma gerilmesi deeri talal imalat
operasyonunun gerekleebilmesi iin gerekli olan
gerilme deeridir.
Burada As kayma dzlemi alandr. Kayma dzlemi alan
aadaki denklemle elde edilir.
As = (t0w)/(sin)

4)Merchant denklemi
Metal kesmede nemli bir iliki Eugene Merchant
tarafndan elde edilmitir. Bu iliki ortogonal kesme
modeli esas alnarak elde edilmitir. Ancak boyutlu
talal imalat operasyonlarnda da geerlilii vardr.
Merchant kayma gerilmesini aadaki formda yazarak
balamtr.
Fccos - Ftsin
=
tow/sin
Bir takmn kesme kenarndan balayan mmkn olan
tm alarn dnda kayma deformasyonunun
oluabilcei bir tek kayma dzlemi as vardr. Bu a,
kayma gerilmesinin i paras malzemesinin kayma
dayanmna eit olduundaki adr. Dier mmkn olan
tm kayma alar iin kayma gerilmesi kayma
dayanmndan daha dktr. Bu nedenle dier alarda
tala oluumu meydana gelmez. Bylece i paras
malzemesi, enerjiyi en dk seviyeye indiren kayma
dzlemi asn semi olur.Merchant bu ann kayma
gerilmesinin kayma dzlem asna gre trevinin alnp
-
0 'a eitlenmesiyle bulunduunu gstermitir.
= 45 +
2
Merchant denklemindeki varsaymlar unlardr; i
paras malzemesinin kayma dayanm sabittir, birim
ekil deiimi hz, scaklk ve dier faktrlerin etkisi
yoktur. Gerek bir talal imalat operasyonunda bu
varsaymlar ihlal edildiinden, bu denklem yaklak
sonular elde etmede kullanlan bir bant olarak
dnlmelidir.
Merchat Denkleminden Elde Edilebilecek karmlar:
Bu denklem tala as, takm tala srtnmesi ve
kayma dzlemi as arasnda genel bir ilikiyi tanmlar.
Kayma dzlemi as, tala asnn arttrlmasyla ve

takm ile tala arasndaki srtnme asnn

azaltlmasyla arttrlabilir. Tala as uygun takm
tasarmyla arttrlabilir. Srtnme as ise yalayc
olarak kesme akkanlarnn kullanlmasyla azaltlabilir.
Kayma dzlemi asnn arttrlmasnn nemi aadaki
ekilde grlebilir. Dier etkilerin ayn kalmas artyla
kayma dzlemi asnn byk olmas kayma dzlemi
alannn azalmasna neden olur. Kayma dzlemi alannn
azaltlmasyla tala oluturmak iin gerekli olan kayma
kuvveti de azaltlm olur. Kayma dzlemi asnn daha
byk olmas ile daha az kesme enerjisi, daha az g
gereksinimi ve kesme scaklnn azaltlmas salanr.
Bu iyi nedenler, talal imalatta kayma dzlemi asnn
mmkn olduunca arttrlmaya allmasn gerektirir.
5)Kesme ileminde g ve birim g
Talal imalat operasyonu iin gereken g kesme hz ile
kesme kuvvetinin arplmasyla elde edilir.
P c = Fc x v
Gcn(Pc) birimi Nm/s veya W , kesme kuvvetinin birimi
N ve kesme hznn birimi m/s 'dir.
Talal imalat operasyonunu gerekletirmek iin
gereken g(Pg), motor ve aktarma organlarnn
mekanik kayplarndan dolay daha fazladr.
P g =Pc
E
Burada Pg toplam g, E ise takm tezgahnn mekanik
verimidir. Genellikle E yaklak % 75-80 dir.
Bazen gerekli olan gc, birim tala kaldrma oran iin
gerekli olan gce evirmek daha kullanldr.Gcn
tala kaldrma oranna(Rmr) blnmesiyle birim g(Pu)
elde edilir.
Pc

Pu =
Rmr
Burada Rmr tala kaldrma orandr. Birimi ise mm3/s 'dir.
Birim gcn birimi ise Nm/mm3 'tr.
Birim g, talal imalatta birim hacim metal kaldrmak
iin gerekli olan gc elde etmek iin kullanl bir veri
oluturur. Bu veri kullanlarak eitli i paras
malzemeleri iin gerekli olan g deerleri
karlatrlabilir.
B)Dvme ileminde kuvvet analizi ve g hesab