Florante At Laura: Ilang Obserbasyong Feminista

Ang feminismo bilang kritikal na pananaw ay nagsimulang magkabunga sa kritisismo sa

Pilipinas noon lamang ikawalong dekada. Sapagkat tumutukoy sa isang uri ng opresyon at
malawakang karahasan na malaon nang ginagawa ng lipunan laban sa kababaihan, karaniwang
nasasalalak sa emosyonalismo ang mga debate. Subalit sa ilang pagkakataon, ang masinop na
paggamit ng mga kategorya mula sa feminismo ay nakatutulong sa pagpapalabas ng
interpretasyon na nakaiigpaw sa pagbibigay-kahulugan sa isang tradisyunal at patriyarkal na
pananaw.
Ang pananaw na sinala ng ilang aspekto ng feminismo ay matatagpuan sa sanaysay na ito
ni Ruth Elynia S. Mabanglo na nagpako ng pansin sa kanonisadong Florante at Laura ni Balagtas.
Pinagtuunan ng pansin ng kritiko ang mga pangkalahatang imahen na iniugnay sa mga babaeng
tauhan ng tulasina Laura at Fleridaat kanyang ipinaliwanag ang ugat ng mga ito sa
patriyarkal na oryentasyon ng makata. Para sa kritiko, ang patriyarkal at maskulinong atityud ni
Balagtas ang nagtakda kung anong uri ng mga katangian at pag-iisip ang ipagkakaloob niya sa
mga tauhang babae.
Sa kanyang pagsusuri, ginamit ni Mabanglo ang mga kategorya mula sa feminismo at
ilang konsepto na nagmula sa teorya ng pagbasa. At sa kanyang ginawang pagbasa, isang tinig
ang masusing nagtanong at ginawang problematiko ang kinagawiang representasyon ng
kababaihan sa isang dakilang obra. Ipinamalas ng kritiko kung gaano kahalaga at kakaiba ang
pagbasa ng isang babae na lubos ang paniniwala sa kabuluhan ng kasarian sa pagsusuri.
Sa isang agarang pagtunghay sa talaan ng mga naging pag-aaral sa Florante at Laura,
masisiwalat na karamihan sa mga pagsusuriy nakatuon sa anyo at pagpapakahulugan ng akda.
Sa mga ito, ulit-ulit ang paglitaw ng mga kongklusyon ukol sa kahusayan ng obra, sa kabisaan ng
paglalarawan sa kaligirang panahon at lipunan, sa paghahanay ng mga kaisipang nauugnay sa
ibat ibang aspekto ng buhay kahit pa sa kasalukuyan, at sa paggamit ng mga simbolong
mabibigyan ng bagot bagong pagpapakahulugan depende sa pangangailangan.
Salamat sa mga pag-aaral na iyon at nalalapitan na natin ang mga talinhaga ni Balagtas
nang walang agam-agam. Salamat rin at walang alinlangang naipagmamalaki natin ang awit
bilang isa sa mga pamanang kalinangan ng ating lahi. Tulad ng Noli Me Tangere at El
Filibusterismo, kabilang ang awit sa mga obrang dapat mabasa, maunawaan at mapahalagahan
ng mga estudyante sa hayskul. At dahil marami na ngang pag-aaral na nagawa sa awit, katakuttakot ang mga teksbuk na matatagpuan sa pamilihan. Bawat isay may kani-kanyang pagdulog
sa pag-unawa at pagpapahalaga ng akda; ang iba pa ngay may mga pagsusulit nang kasama.
Ang obrang panlaban sa imperyalismoy sasakyan din sa pagpapalawig ng imperyalismo.
Ngunit, maitanong ko, may nagawa bang pagsisiyasat ukol sa epekto ng Florante sa
mambabasa? Ano nga bang talaga ang dating ni Balagtas sa mga tumutunghay? Sapat na
bang maging sambitlaing-bibig ang mga berso niya para masabing mabisa ang kanyang
panulat?
Sang-ayon sa ilang makasaysayang ulat, ang Florante at Laura ay dinala ni Rizal nang
maglakbay siya sa Europa. Isinaulo rin ito nang buung-buo ni Apolinario Mabini. Katunayan,
nang ipatapon ng mga Amerikano sa Guam ang Dakilang Lumpo at mahingan doon ng isang
obrang Pilipino, itinala niya ang awit mula sa memorya. Samakatwid, may malalim naiwan sa
katauhan ng dalawa ang Florante. Kay Rizal, ito marahil ang titis na nagpaalab ng inspirasyon

niya para sulatin angNoli. At kay Mabini, sino ang makapagsasabi? Hindi kaya ito ang naging
bukal ng kanyang tatag at lugod para batahin ang pagkatiwalag sa isang dayuhang bayan?
Ngunit sina Rizal at Mabini ay pawang mga ilustrado, at lalaki. Bilang mga ilustrado,
inihihinga at isinisiwalat nila ang kulturang ilustradokabuhayan, edukasyon, gawi, paniniwala,
kaugalian at mithiing ilustrado. Bilang mga lalaki, nakalimbag sa pagkatao nila ang mga
istiryutipong paniniwala at/o kaisipang nauugnay sa kanilang sarili, sa kanilang kapwa lalaki at,
siyempre, sa opposite sex-sa babae. Ilustrado rin naman at lalaki ang sumulat ng Florante.
Samakatwid, walang anumang sagabal na nakapagitan sa magkabilang panig: sa manunulat at
mambabasa. Maaliwalas ang landasing natatahak ng mga sagisag, kaisipan at imahen.
Napagtitibay at napatitibayan ng isat isa ang balangkas ng mga kahulugang kapwa ilustrado at
maskulino. Kung baga, nagbibigayan ang isat isa ng reinforcement para patuloy na mapalawig
ang kulturang patriyarkal, ang kulturang inilalahad mismo ng awit.
Paano naman kaya kung ang mambabasay poor o mahirap? At paano rin kung babae?
Ano ang bias sa kanya ng Florante? Sa tanong na ito gagabay ang aking paglalahad.
SA DIKIT AT YUMI
Sa isang artikulong pinamagatang Balagtas: The Passion Defined, tinunton ni B.S.
Medina Jr. sa mitong Malakas at Maganda ang Florante at Laura. Si Florante, ang mangingibig
at bayani, ay binigyan ni Balagtas ng mga katangiang sukat ikahulog ng loob ng isang babae sa
isang lalaki: makisig, magiting, maginoo, matalino, malakas. Lahat ng katangiang itoy maayos
at masining na pinatibayan ni Balagtas sa ibat ibang papel na ipinatungkol niya kay Florante:
bilang anak, bilang ka-ibigan (lover), bilang estudyante, bilang mandirigma.
Samantala, repleksyon naman si Laura ng isang katangi-tanging babae: maganda,
mahinhin, mabait, mapaglingkod, tapat. Dangat hindi nabigyan ng sapat na eksposisyon ang
mga nasabing katangian sa ibat ibang papel na gaya ng kay Florante. Sa halip, inilarawan
lamang si Laura bilang kasintahan ng bida. Wala tayong kabatiran kung anong larawan mayroon
si Laura bilang anak ni Haring Linceo, o kung anong uri siya ng dugong-bughaw. Siya kayay
nasangguni, minsan man, ng kanyang amang hari sa mga usaping pampamahalaan? Anong
impluwensiya mayroon siya sa kanyang ama? Ang pananalita kaya niyay nagkakahibo sa mga
desisyon ng korte? Hindi na nag-abala si Balagtas, ang istoryay umiinog lamang kay Florante.
Si Laura ay naroon bilang isang inspirasyon, hindi bilang isang tauhang may sariling bait at
pagpapasya. Naroon siya sa istorya para maipakita ang kaganapan ng pagkalalaki ng bida. Para
maipadama ang sinseridad ng pagkakalarawan ng bayani. Para mapatingkad ang romansa.
Ang pagiging maganda ni Laura ang pangunahin sa mga katangian niya. Ang totoo, love
at first sight si Florante sa kanya:
Siyang pamimitak at kusang nagsabog
ng ningning ang talang kaagaw ni Venus
anaki ay bagong umahon sa bubog,
buhok na naglugay sa perlas na batok.
Tuwang pangalawa kung hind man langit
ang itinatapon ng mahinhing titig;
O, ang luwalhating buk ng ninibig,
pain ni Kupidong walang makarakip.

Liwanag ng mukha'y walang pinag-ibhan

kay Pebo, kung anyong bagong sumisilang;
katawang butihin ay timbang na timbang
at mistulang ayon sa hinhin ng asal.
Sa kaligayaha'y ang nakakaayos
bulaklak na bagong winahi ng hamog;
anupa't sinumang palaring manood,
patay o himala kung hindi umirog.
(Saknong 275-78)
Anupa't wala ngang pangalawa ang kariktan ni Laura. Sinumang lalaking makabasa ng
mga siniping saknong ay madarama ang pagpitlag ng dugong kaakibat ng gayong karanasan.
Kinikiliti ang gunamgunam ng lalaking mambabasa dahil binubuhay ang personal na karanasan
niya sa gayong sitwasyon at pagkakataon.
Ang personal ay nagiging unibersal. Hinihikayat ng mga pariralang buhok na naglugay
sa perlas na batok, luwalhating buk ng ninibig at katawang [] timbang na timbang sa mga
lalaking mambabasa ang emosyong nagsususog ng kaibhan nila sa babae, bukod sa pinapali ang
panlasa nila ukol sa kung ano ang huwaran sa dikit at yumi. Hindi maikakaila ang imaheng
napinta sa kanbas ng literatura. Kung isasalin ito sa kolokyal na pamamarirala, kitang-kitang masex appeal si Laurahanip sa ganda, mayaman ang hinaharap, pamatay ang
katawananupat babaeng-babae talaga.
Hindi siyempre ganito ang mauuntag na emosyon sa babaeng mambabasa (liban na
lamang siguro kung lesbian siya, at sabihin pa, kung inuuri niya ang sarili bilang lalaki). Inaanyo
ng teksto si Laura bilang huwarang babae sa pisikal na aspekto, ang huwarang babae na
mimithiin at sasambahin ng lalaking mambabasa. Ang pigurang babae ay nakananaghili, kung
gayon. Tuwiran at di-tuwiran, inilulunsad ng imahen ang ideyal na dapat tamuhin ng babaeng
mambabasa.
Bukod sa paglalarawan ng ganda at yumi ni Laura, hindi nakaligtaan ni Balagtas na
ilarawan din kung ano ang epekto ng babae sa lalaki:
Ito ay si Laurang ikinasisira
ng pag-iisip ko tuwing magunita,
[Saknong 279]
Anupa't kumpleto sa detalye ang tula, inilahad kung paano nagkautal-utal sa pagsasalita si
Florante nang unang makaharap si Laura, kung paano siya giniyagis ng pananabik na makita
itong muli sa loob ng tatlong araw na kinakapulong siya ni Haring Linceo na ama nito, at kung
paano siya nagkapag-asa nang maluha ang dalaga sa kanyang pag-alis.
ANG KASUKDULAN NG PAGLALARAWAN SA KATANGIAN NI LAURA AY MAKIKITA SA MGA
SUMUSUNOD NA LINYA:
Di kung ako Poo'y manggubat
ng hari mong ama sa alinmang syudad,
kung ginagawa mo ang aking sagisag,
dalawa mong mata'y nanalong ng perlas?

Ang aking plumahe kung itinatali

ng parang korales na iyong daliri,
buntong hininga mo'y nakikiugali
sa kilos ng gintong ipinananahi.
Makailan, Laurang sa aki'y iabot,
basa pa ng luha bandang isusuot,
ibinibigay mo ay naghihimutok,
takot masugatan sa pakikihamok!
Baluti't koleto'y di mo papayagang
madampi't malapat sa aking katawan,
kundi tingnan muna't baka may kalawang
ay nanganganib kang damit koy marumhan.
Sinisiyasat mo ang tibay at kintab,
na kung sayaran man ng tagay dumulas;
at kung malayo mang iyong minamalas,
sa gitna ng hukbo'y makilala agad.
Pahihiyasan mo ang aking turbante
ng perlas, topasyo't maningning na rubi;
bukod ang magalaw na batong dyamante,
puno ng ngalan mong isang letrang L.
(Saknong 43-48)
At dito pa:
Kung ako'y mayroong kahapisang munti,
tatanungin mo na kung ano ang sanhi;
hanggang di malining ay idinarampi
sa mga mukha ko ang rubi mong labi.
Hindi ka tutugot kung di matalastas,
kakapitan mo nang magbigla ng lunas;
dadalhin sa hardi't doon ihahanap
ng ikaaaliw sa mga bulaklak.
(Saknong 51-52)
Hindi makapagkakaila ang hiwatig ng mga taludturan. Si Laura, ang babae at kaibigan, ay
tumutungkol ng mga tiyak na gawain para kay Florante. Ipinagbuburda niya ito at ipinagtatahi,
ipinag-aayos ng isusuot, inaaruga, inaaliw pa kung nalulungkot.
Maaaring isiping walang masama rito. Nagmamahalan ang dalawa, natural lamang na gawin ng
babae ang nauukol sa ikasisiya at ikatitiwasay ng loob ng minamahal. Karampatan lamang ang
mga tungkuling pinapel ni Laurasa kulturang patriyarkal. Anupat masasabing ang mga
imaheng nabuo ng katauhang babae ay karapat-dapat para masusugan ang mitong Malakas at
Maganda. Kailangan ni Florante ang pagsisilbi ni Laura para ma-establish ang pagkalalaki niya.
Isa sa katuparan ng pagiging lalaki ang pagkakaroon ng babaeng maglilingkod at aaliw sa
kanya. Kailangan din naman ni Florante si Laura para mapag-alayan ng kanyang mga

tagumpay. Hindi magkakaroon ng kaganapan ang pagkalalaki niya kung wala siyang babaeng
susumpaang iibigin at ipagtatanggol hanggang kamatayan. Patunay nito ang sabi ni Medina Jr.:
In Philippine mythology, man is savior, woman is the eternal pawn; unwittingly, the woman,
virtuous otherwise, become mans passage into glory.
Sa dakong ito, mahalagang punahin na malinaw na malinaw ang pamamayani ng pambabaeng
imahen sa katauhang Laura. Ang mga pambabaeng gawain na kinakatawan ng paggawa ng
sagisag, pagtahi ng plumahe, pag-aabot ng bandang isusuot, pagsisiyasat ng balutit koleto
at paghihiyas ng turbante ni Florante na tinutupad ni Laura ay maitutumbas na rin sa mga
trabahong-bahay sa kasalukuyan: paglalaba, pagluluto, paglilinis ng bahay, pag-aasikaso sa
mga bata.
Sa modernong lipunang industriyal, isang natatanging anyo ng pambabaeng hanapbuhay ang
trabahong-bahay. Naiiba ito sa ibang uri ng trabaho dahil sa ilang magkakaugnay na aspekto.
Una, hindi ito napahahalagahang gaya ng ibang okupasyon o trabaho. Kahit ngayong nauso na
ang mga domestic helper na kumikita umano ng mataas pa kaysa karaniwang sahod ng
isang public school teacher, hindi pa rin ito kasing prestihiyoso ng pagiging empleyado sa isang
bahay-kalakalan. Mabuti na nga ngayon at isang alternatibong okupasyon na rin ang trabahongbahay. Ngunit maging noon at ngayon, ay balewala ang trabahong ito kung isasaalang-alang na
ang ibang hanapbuhay ay maaaring makapagdala ng kadakilaan sa bayan at pamilya. At ang
pinag-uusapan lamang dito ay ang domestikong trabaho ng babae para sa kanyang asawa at/o
mga anak. Wala itong renumerasyon. Na siya ring masasabing ikinaiiba nito sa ibang
hanapbuhaytanging kabiyak o pamilya lamang ang nakikinabang. Idagdag pang ang gawaing
ito na eksklusibong pampamilya lamang ay hindi maipapalit ng anumang commodity o
pangangailangan ng pamilyapagkain, damit, gamut para sa may sakit, atbp.
Sa madaling sabi, sa pamamagitan ng mga istiryutipong gawaing iniaambil at ipinahuhuwaran sa
mga pangunahing tauhang babae, nalilikha ng akdang mag-isip at magpakahulugan ang babae
ayon sa pananaw ng kulturang lalaki. Nagkakaroon ang babae ng tinatawag ni Rosetta Brooks
(1987) ng self-image consciousness na humihikayat sa kanya para kilalanin at tanggapin ang
sarili bilang imahen, bilangappearances o bilang objects. Tinatanggap niya ngayon at kinikilala
ang sarili na may katangian ng pagiging-bukod (otherness) na kung tutuusi'y nag-aalis sa
kanyang pagkatao ng halaga at kabuluhan. Sabi ni Brooks:
This 'self-image consciousness' encourages women to think of themselves as images, as
appearances or as objectsthe sense of otherness which within the social mythology of capitalist
culture reduces women to the status of a reflection. It also encourages to incorporate this sense
of otherness into their subjective perceptionthere is the belief that in looking one is looking as
though a man, or more accurately that one is spying on a spectacle ready-prepared for men.
Incorporated into the context of perception is the woman's lack of presenceher invisibility as
observer is countered by her visibility as perception. The effect of this is to deny her own reality
and reinforce the reality of her appearance as reflected in the man-made image.
Inilalahad nito na sa positibong pagtanggap ng babae sa mga tungkuling itinakdang pambabae
ng kulturang lalaki, hindi niya kailanman maguguniguni ang sarili sa ibayo ng makitid na
pambabaeng daigdig na ginagalawan niya. Ang trabaho niyay mananatiling nakakanal sa
pagsisilbi sa kabiyak/kasintahan, kundi man sa pagpaparikit o pagpapaluwalhati ng pagkatao
nito bilang lalaki. Samakatwid, ang depinisyon ng pagkatao niya, ang esensiya ng kanyang
pagkababae ay hindi atas ng sariling tunguhin. Sa halip, isang pagkatao at katauhang binaybay
ng kasariang lalaki lamang ang nagpapakahulugan.

MAY BUSOG MAN AT PALASO

Naiiba ba si Flerida kay Laura? Katumbalik siya ni Laura sa maraming aspekto. Pinagtabi sila
para makita ang malaki nilang kaibhan. Kung bagaman maganda rin si Flerida na ayon sa
deskripsiyon ay
Kung nakikiumpok sa madlang prinsesay
si D'yana sa gitna ng maraming nimpa,
kaya't kung tawagin sa reyno ng Persya,
isa sa Houris ng mga propeta.
[Saknong 353]
binigyan siya ni Balagtas ng kagandahang Amasona. Patibay ito ng pagkagamit ng makata ng
imaheng Diana, ang babaing mangangaso. Ang totoo, naging napakatipid ni Balagtas sa
paglalarawan sa babae. Nasira ang kabihasaan niya sa pagsasaberso ng mga papuring
maiaangkop kay Flerida. Dahil kaya sa wala sa hinagap niya ang ganitong uri ng babae? O hindi
rin siya kumakatig na itanghal at iluwalhati ang babaeng may ganitong katauhan?
Kung si Laura ang katauhang babaeng-babae, masasabing si Flerida naman ang babaeng lalaki
(masculine woman). Si Flerida [ay] hindi katulad ni Laura na uupo sa isang tabi at maghihintay
ng ipapataw sa kanya ng kapalaran. Ang dalawang babae ay kapwa nalagay sa sitwasyong
pinag-imbutan ng mga lalaking hindi nila mahal. Pinag-imbutan si Laura ni Konde Adolfo,
tinangka rin siyang gahasain nang kidnapin siya sa huli. Si Flerida naman ay pinag-imbutan ng
ama ni Aladdin. Itinaboy niya ang sariling anak upang masarili ang mutyang prinsesa. Ngunit
makikita sa pagbaka sa at/o reaksiyon sa sitwasyon ang pagkakaiba ng dalawa. Nagtiis si Laura,
naghintay, nag-ulik-ulis sa pagpapasya, humingi ng palugit kay Adolfo sa pagtanggap ng alok
nitong pakasal. Samantalay sumakay sa sitwasyon si Flerida, nagkunwaring pumapayag sa
pagsinta ng Sultan bago ginamit iyon para malayang makatakas at paghanapin si Aladdin. Si
Laura, ang Maganda, ay larawan nga ng kahinaan. Lagi, kailangan nito ng isang masasandigang
malakas na sasagip sa kanya sa lahat ng panganib. Si Flerida, ang Amasona, ay matatag. Alam
ang gusto at alam ang gagawin para makuha ang gusto. Sayang nga lamang at hindi gaanong
pinag-ukulan ni Balagtas ng atensiyon. Kailangan marahil dahil kung hindiy maa-upstagesi
Laura.
Ang patriyarkal at maskulinong atityud ni Balagtas sa pagtrato kay Flerida ay gumigitaw
hanggang sa huli. Hindi lamang niya sinikil ang pamumukadkad ng pagkatao at katauhang
Flerida, binigyan pa niya ito ng pangangatwirang sahol sa kaalamang ideolohikal o politikal na
lalaki lamang ang dapat magtaglay. Katwiran ni Flerida nang iligtas si Laura:
Sagot ni Flerida: Nang ditoy sumapit
ay may napakinggang binibining boses
na pakiramdam ko'y binibigyang-sakit,
nahambal ang aking mahabaging dibdib.
"Nang paghanapin ko'y ikaw ang natalos,
pinipilit niyong taong balakiyot;
hindi ko nabata't bininit sa busog
ang isang palasong sa liloy tumapos.
(Saknong 391-92)

Habag o awa sa isang kapwa-babae na nasa gayong marawal na kalagayan ang nagtulak kay
Flerida para iligtas si Laura. Sa awa nakahulma ang sense of justiceniya. Hindi gaya ng
pangangatwiran ni Aladdin na may hibong ideolohikal nang iligtas nito si Florante sa mga sisilang
mababangis na hayop:
"Kung nasusuklam ka sa aking kandungan,
lason sa puso mo ang hindi binyagan;
nakukutya akong hindi ka saklolohan
sa iyong nasapit na napakarawal.
"Ipinahahayag ng pananamit mo,
taga-Albanya ka at akoy Persyano;
ikaw ay kaaway ng baya't sekta ko,
sa lagay mo ngayo'y magkatoto tayo.
"Moro ako'y lubos na taong may dibdib,
at nasasaklaw rin ng utos ng Langit;
dini sa puso ko'y kusang natititik
natural na leing sa abay mahapis.
(Saknong 148-50)
Sabihin pa, makitid ang pananaw na iniaambil sa katauhang babae. Sa babae, at pinatitibayan
iyan ng Florante at Laura, pag-ibig ang lunduyan ng pagkatao, ang kanyang hanapbuhay, ang
kanyang tungkulin. Sa lalaki, isa lamang itong fringe benefit kundi man isang dakilang paglihis
sa kaganapan ng pagkatao at katauhan niya bilang nilikha. Ang kaganapan ng buhay ng lalaki
ay nasa pagtalunton sa tinanguang paglinang ng kanyang pagkalalaki, saan mang larangan,
kailang panahon man.
KAILANGAN: BAGONG INTERPRETASYON NG FLORANTE AT LAURA
Sa bahaging ito, ibig kong balikan ang tinutugaygayang tanong. Ano ang bisa ngFlorante at
Laura sa mambabasang babae? Matapos mailahad ang ilang obserbasyon sa itaas, hindi kaya
mangangailangang muling basahin ang obra at bigyan ng bagong pagpapakahulugang hindi
naman maglalagay ng panganib sa persepsiyon ng babae sa kanyang sarili? Walang dudang
maraming mahuhusay na katangian ang obra ni Balagtas. Walang dudang dapat itong basahin
ng lahat ng estudyante. Ngunit kailangang alalayan ng guro ang interpretasyon. Kailangang
maitiwalag ng mambabasa ang sarili sa obra. Kailangang mailagay ang tumutunghay sa
sitwasyong kontrolado niya ang pagtanggap ng mga kaisipan at imaheng nakalarawan sa akda.
Kailangang hindi makasagabal ang awit sa pagkakaloob sa kababaihan ng pagkakataong
malinang ang sarili para sa sariling kaganapan. Kailangang makatulong ang akda sa lubos na
paglaya ng kababaihan sa nakalulupaging impluwensiya ng takot at kahinaang bunga ng
kawalang-tiwala sa sarili. Kailangang maturuan nitong tungkulin at panagutan ng babae ang
sariling buhay.
PAGPAPAHALAGA
Sa pagsusuring "Balagtas: The Passion Defined" ni Buenaventura S. Medina Jr. na nalathala sa
antolohiyang Himalay (1988) ng Cultural Center of the Philippines; sa artikulong Gender, Values
and Lessings Cats ni Judith Gardiner na lumitaw sa Feminist Issues in Literary
Scholarship (1987), at sa artikulong Women Visible: Women Invisible ni Roseta Brooks na nasa

librong Framing Feminism(1987). Pasasalamat rin kay Marj Evasco sa pagpapahiram niya ng
librong Gender and Reading (1986) na nagbigay sa akin ng panimulang kaalaman sa paksang
tinalakay.
Pananaw Sosyolohikal
Gamit ang pagdulog na ito, malalaman natin ang kalagayan ng lipunan nang panahong ginawa
ang panitikan. Karamihan sa mga akdang sinusuri gamit ang ganitong pagdulog ay ipinapakita
ang kalagayan ng lipunan at ang uri ng mga taong nabuhay sa panahong iyon.
May relasyon rin ang pananaw Marxismo sa Sosyolohikal dahil karamihan sa mga akdang
sinusuri ay may kinalaman sa kahirapan at kapangyarihan ng mga tauhan. LAYUNIN NG
PANANAW SOSYOLOHIKAL:
Ipakita ang kalagayan at suliraning panlipunan. Pati na rin ang pamamaraan ng mga tauhan sa
akda sa pagsugpo sakalagayan o suliranin ng lipunan.Naniniwala ang mga kritiko na ang
panitikan ay hindi hiwalay sa lipunan. Sinasabing ang panitikan ay hindi basta likhang-isip ng
tao, kundi ng isang nasusulat na saksi sa isang tiyak na panahon at lugar at siya ay aktibong
nakikibahagi sa kumunidad na maaari niyang maimpluwensyahan o siya ang maimpluwensyahan
nito