Toplotna pumpa

Faze rada toplotne pumpe

Toplotna pumpa je ureaj

pomou koga se toplotna energija iz jedne sredine prenosi u drugu.

Za taj prenos toplotne energije troi se odreena energija koja je nekoliko
puta manja od prenete.

U tehnikoj praksi toplotne pumpe se najee koriste za

grejanje i hlaenje prostora i

rekuperaciju toplotne energije.

Toplotna pumpa je ureaj koji moe toplotnu energiju da trasportuje iz spoljanje

okoline u zgradu ili iz zgrade u spoljanju okolinu, tako da se u zimskom periodu
koristi za grejanje, a u letnjem periodu za hlaenje prostora.
Toplotna energija iz toplih otpadnih voda moe da se pomou toplotne pumpe vrati i
ponovo iskoristi za zagrevanje prostora ili zagrevanje vode. Najee primene su u
industrijskim procesima kao i u hotelskim i banjskim primenama. Ovaj proces zove
se: rekuperacija energije.

U zavisnosti od sredine iz koje se preuzima toplotna energija i sredine u koju se ona

prenosi postoje vie tipova toplotnih pumpi. Najea su dva osnovna tipa: vazduh
- vazduh i voda - voda kao i njihove kombinacije.
Toplotna pumpa koja koristi vodu kao toplotni izvor i vodu kao toplotni ponor uzima
energiju iz vode i prenosi je takoe u vodu u drugom prostoru. Kada se kao toplotni
izvor koristi podzemna voda koja je cele godine na temperaturi od 14 do 16 C
optimizacijom parametara toplotne pumpe postie se maksimalni koeficijent
korisnog dejstva u toku celog perioda upotrebe. Ovaj tip toplotne pumpe u
kombinaciji sa podnim sistemo grejanja i hlaenja daje najpogodnije rezulte.
Toplotna energija moe da se uzme iz podzemnih voda koje su na temperaturi od
oko 14C tokom cele godine. Iz izbuenog bunara voda se vodi u razmenjiva
toplote u kome se deo toplote iz podzemne vode prenosi u freon koji tada isparava.
Delimino ohlaena voda vraa se u drugi bunar koji je iste dubine kao i prvi tako da
se tokovi podzemnih voda ne remete. Freon koji je sada u gasovitom stanju sabija se
kompresorom i tada otputa latentnu prenetu toplotu i predaje je vodi koja cirkulie
kroz kondenzator i podni sistem cevi u zgradi.

OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJE (Predavanje )

OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJE OIE
Energija i z okoline
1.

Energija iz okoline
Pod pojmom energija iz okoline obuhvaene su sve mogunosti
dobijanja energije:

elektrine

toplotne

mehanikog rada
iz neposredne fizike okoline

2.
o

tla

vode

vazduha

Toplota iz tla, vode i vazduha

Toplota iz zemlje bez obzira da li se radi o

plitkim podzemnim vodama

geotermalnim vodama iz dubine

posledica su procesa u unutranjosti zemlje

manjim delom dozraene Suneve energije

Toplota iz vode (vodotokovi, mora, jezera) i vazduha posledica je
iskljuivo

zagrevanja Sunevom energijom

3.

Korienje energije iz okoline

Sistemi za iskorienje energije iz okoline naelno se mogu podeliti u dve
grupe:
sistemi koji direktno koriste tople medijume (geotermalnu energiju) iz
dubine zemlje
toplotne pumpe u kojima se toplota iz neposredne okoline (tla, vode,
vazduha) uz dodatnu energiju i prikladan medijum dovodi na vii temperaturni
nivo

o
o

Toplotne pumpe koriste sunevu energiju, jer sunce zagrijava zemlju, vodu
ili vazduh, a ta energija je besplatna i neiscrpna.

Prednost i uteda
Nii ukupni trokovi: Uporedni podaci pokazuju da ukupni godinji trokovi kod
grijnih sistema sa toplotnom pumpom tede do 80% sredstava u odnosu na
uobiajene grejne sisteme (trokovi goriva, drva, plina, trokovi eksploatacije i
odravanja, nabavke).

Princip rada
Toplotna energija koja se uzima iz okoline (obino, temperature se kreu u intervalu
+7C do +14C) ulazi u ispariva pumpe. U cevi se nalazi gas (npr. R407c) koji
3

preuzima tu energiju. Ovaj gas zadrava svoje stanje ak i na temperaturama ispod

nule.

Fan Coil
Ventilkonvertori (fan coil) za vertikalnu montau imaju mogunost zagrijavanja i
hlaenja vazduha. Odlikuju se visokom efikasnou kako u reimu hlaenja, tako i u
reimu grijanja. Izuzetno su beumni i kao takvi idealni su za ugradnju u poslovne
prostore, hotele, restorane i domove.

4.

Geotermalna energija
Geotermalna energija u uem smislu obuhvata samo onaj deo energije
iz dubine Zemlje koji u obliku vrueg ili toplog geotermalnog medijuma

vode

pare
dolazi do povrine zemlje i podesan je za upotrebu

5.
o
o

u izvornom obliku (kupanje, leenje)

ili za pretvaranje u druge oblike (el.energiju, toplotu)

Geotermalna energija
Posledica je raznih procesa koji se deavaju u dubini zemlje (raspadanje
izotopa i sl.) gde temperature iznose vie od 4000 o C
Promena temperature sa dubinom slojeva naziva se geotermalni
gradijent
4

u Evropi proseno iznosi 0.03

C /m

Do dubine 30 m temperatura povrine zavisi i od Sunevog zraenja i tu

je skoro konstantna (sl.1)

6.

Geotermalni izvori
Geotermalni izvori su izvori geotermalnih voda iz podzemnih leita
mogu biti

bez dovoda vode sa povrine ili

sa prirodnim ili vetakim dovodom vode s povrine koja tada prolazi

kroz podzemna leita (sl.2)

Mogu se podeliti

prema stepenu istraenosti (potvrenosti leita)

prema vrsti leita

prema temperaturi i medijumu (topla, vrela voda ili para)

7.

Geotermalni izvori
Prema istraenosti leita, poznavanju hemijskog sastava i fizikih
osobina medijuma (vode ili pare) izvori se dele:

1. utvrene

bilansne (koji se mogu ispaltivo koristiti)

izvanbilansne
potencijalne

8.

Geotermalni izvori
Prema vrsti geotermalnih leita dele se prema:

napajanju, nainu ulaska i izlaza medijuma

s prirodnim ulaskom (napajanjem) i izlaskom: vrelom ili

izvorskom vodom (sl.3)

s prirodnim ulaskom i vetakim izlaskom vode (buotina)- sl.4

sa vetakim ulaskom i izlaskom vode (buotine)

9.

Geotermalni izvori
Izvori tople ili vrue vode (gejziri) su najei nain izlaska vode iz
zemlje

potiu od vrue vode ili pare zarobljene u poroznim stenama na manjim

ili srednjim dubinama (od 100 do 4500m)

o
o

medijum je veim delom u tenoj fazi

kada je temp. oko 170

Izvori suve vodene pare su retki

10.

C izlazi para

Geotermalni izvori
Prema temperaturi medijuma (voda ili para ili njihova smea) izvori
mogu biti:

o
o

niskotemperaturni t gmax =90-150

srednjetemperaturni t=90-225

visokotemperaturni t

11.

gmax

=150-225 o C

Primena geotermalne energije

12.

Fizike osnove
Geotermalni gradijent je jedna od osnovnih veliina prema kojoj se
procenjuje potencijal geotermalnog izvora, a jednak je promeni temperature sa
dubinom:

G=dt/dz=(t b -t sr )/H

G(oC/m)-geotermalni gradijent

t(oC)-temperatura sloja zemlje

Z(m)-dubina od povrine

Tb(oC)-temperatura medijuma na povrini

Tsr(oC)-srednja temperatura tla

H(m)-dubina buotine

13.

Toplotni protok
Toplotni protok od sloja u kome se nalazi topli ili vrui medijum (leita)
do povrine zemlje iznosi

Q=kG (W/m 2 )

o
o

2.86 =0.84v 0.6 (W/mK) koeficijent toplotne provodnostik=0.142

(g/cm 3 ) gustina stena

4.8 - seizmika brzina (km/s)v=0.05

U hladnijim predelima 80mW/m 2 - 10mW/m 2

14.

Pretvaranje geotermalne energije u druge oblike

Moe se koristiti na dva osnovna naina

Indirektno, pretvaranjem najpre u kinetiku energiju okretanja

lopatica parne turbine - el. Energija
Direktno, kao toplotna energija

Nain primene najvie zavisi od temperaturnog nivoa -

vii za indirektno, nii za direktno

Slike 5 i 6

15.

Indirektna primena
Rad geotermalnih elektrana se temelji na pretvaranju latentne toplote
geotermalnog medijuma (pare ili vrele vode) u kinetiku energiju okretanja
turbine a zatim u elektrinu energiju

Ukupni stepen korisnosti do 250 o C GTE ne prelazi 15%

Granina vrednost isplativosti 135MW za paru i 55MW za vrelu vodu

16.

Geotermalne elektrane
Pojavljuju se u 5 osnovnih izvoenja

Sa otvorenim procesom (sl.7)

Sa zatvorenim jednostepenim i dvostepenim procesom (sl.8)

7

17.
o

Sa binarnim procesom (sl.9)

Sa Stilingovim procesom

Direktna primena geotermalne energije

To je najjednostavnija primena geotermalne energije - bez pretvaranja u
druge oblike a zavisi od temperature medijuma na izvoru:

Grejanje (stanova, kua, naselja)

Poljoprivreda (staklenici, zemljite, gajenje riba)

Turizam i zdravstvo

Industrija i saobraaj

18.
o
o

Geotermalni toplotni sistem

ine ga osnovni delovi
Buotina ili izvor kroz koji medijum dolazi na povrinu, odnosno vraa

Sistem pripreme grejnog medijuma (degazator, odvaja neistoe)

izmenjivai toplote i oprema

Razvod grejnog medijuma - cevovodi, armatura, akumulatori, pumpe,

sekundarni izmenjivai toplote

19.
o

Sl.10

Grejanje staklenika
Zimi i nou je nedovoljna dozraena koliina toplote

Izrada sistema grejanja staklenika zavisi od:

Vrste biljaka

Uloge sistema grejanja (dogrevanje ili potpuno grejanje)

Vrste izvora (prirodan ili vetaki-buotina)

Direktno t do 40oC i indirektno

20.
o

Grejanje staklenika
Za zagrevanje tla
8

Za zagrevanje tla i vazduha

Za zagrevanje vazduha prirodnom ili prinudnom konvekcijom

Za zagrevanje povrine tla

Kombinovano

Najvie energije koju ljudi koriste, generie se iz fosilnih goriva (nafte, prirodnog gasa, uglja ili
uranijuma). Budui da ulazimo u energetsku krizu, ova fosilna goriva postaju sve skuplja.
Elektrina energija, najvie proizvedena iz uglja, sledie ovaj porast cena.
Jedini nain da se ublai energetska kriza jeste, na jednu stranu, da se tedi energija i, na drugu
stranu, da se koristi energija koja se ne generie iz fosilnih goriva. I to i jeste prava svrha
korienja obnovljive energije.
Obnovljiva energija ja svuda oko nas i besplatna je (izuzev biomase) koristili je mi ili ne.
Energija dobijena iz geotermalnog izvora, iz sunca ili vetra moe dejstveno zameniti upotrebu
primarne energije generisane iz fosilnih goriva.

Geotermalna toplotna pumpa

Toplotna pumpu, Zemlja-Voda, povezanu sa nekoliko vertikalnih sondi koje se postavljaju u
zemlju na dubini od 100m.

rezervoar od 750 litara i geotermalna toplotna pumpa 300/2 u Amadeu (foto Beodom).

10

Vaillant geotermalna toplotna pumpa GeoTHERM VWS 300/2 povezana sa geotermalnim

sondama u Amadeu.

11

Prolaz geotermalnih sondi u Amadeo zgradu (foto Beodom).

12

Priprema Rehau RAUGEO geotermale sonde (bazirane na PE-Xa cevima) za instalaciju u

jednu od Amadeovih buotina (foto Beodom).

Geotermalna toplotna pumpa funkcionie tako to preuzima toplotu iz zemlje da bi obezbedila

korisnu energiju za grejanje kue i obezbeivanje tople vode. Toplotna geotermalna pumpa nudi
odlinu utedu energije, ak do 75% energije za grejanje moe biti izvueno iz zemlje.
Elektrina energija se koristi za rad kompresora i cirkulisanje tekuine koja razmenjuje toplotu.
13

Zatvorena petlja cevi se postavlja u zemlju i puni sa (npr.glikol antifriz) tekuinom. Ta tekuina
se greje sa toplotom iz zemlje na oko 10-12C. Zatim se prenosi u toplotnu pumpu gde se toplota
predaje drugom mediju. Toplotna pumpa onda, uz pomo svog kompresora, obezbeuje toplu
vodu za sistem grejanja.
Geotermalna energija se najbolje koristi sa podnim grejanjem, koje zahteva vodu niske
temperature za grejanje kue.

Vaillant geotermalna toplotna pumpa GeoTherm VWS Zemlja-Voda (izvor Vaillant).

Geotermalno

buenje

instalacija

geotermalnih

sondi,

vizuelni

vodi

14

Instalacija

prve

Raugeo

geotermale

sonde

za

Amadeo

Buenje

rupa

za

instalaciju

geotermalnih

sondi

za

Amadeo

Podno grejanje na vodu niske temperature sa geotermalnom toplotnom pumpom za

Amadeo!

Sanitarna topla voda korienjem termalnih solarnih panela

Termalni solarni paneli su perfektno reenje za pripremu sanitarne tople vode. U Beogradu,
solarna energija moe pokriti do 85% potreba za toplom vodom godinje. To znai toliko utede
u potronji elektrine energije.

15

Rehau SOLECT sistem za Amadeo. 2 bojlera od po 500 litara i 12 solarnih kolektora za totalnu
povrinu krova od 25.7m (foto Beodom).

Rehau SOLECT sistem za Amadeo (photo Beodom).

Solarni kolektori, postavljeni na junoj strani krova, povezani su sa centralnim bojlerima koji
obezbeuju toplu vodu za sve stanove u zgradi. Dodatno tome, isti bojleri su povezani sa
geotermalnom toplotnom pumpom koja komplementira solarnu energiju u hladnim danima.
16

Solarna energija kombinovana sa geotermalnom energijom moe obezbediti blizu 100%

potreba za sanitarnom toplom vodom tokom cele godine. To je fantastina kombinacija koja
tedi elektrinu energiju tradicionalno korienu za grejanje sanitarne vode.

17