Utis2013 Bildiriler Kitabi

2013
UTS
U
T
S
2
0
1
3
4. ULUSAL TALALI MALAT SEMPOZYUMU
07-09 Kasm 2013
Pine Bay Resort Hotel, Kuadas
I
L
MALAT
EM
PO
2013
Z Y UMU
USAL TA
L
U
L
www.talasliimalat.org
UTS
BLDRLER
KTABI
Ege niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm
www.me.ege.edu.tr
%/'5/(5
.7$%,
6(032=<8021856$/%$.$1,
Prof.Dr. Ersan ASLAN
%LOLP6DQD\LYH7HNQRORML%DNDQO0VWHDU
6(032=<80'h=(1/(0(.858/8
(QJLQ.,/,d
2UWD'RX7HNQLNhQLYHUVLWHVL
Erhan ALTAN
<OG]7HNQLNhQLYHUVLWHVL
Erhan BUDAK
6DEDQFhQLYHUVLWHVL
(WHP6$./$.2/8
(JHhQLYHUVLWHVL
VPDLO/$=2/8
.RohQLYHUVLWHVL
0&HPDOd$.,5
8OXGDhQLYHUVLWHVL
Mustafa BAKKAL
VWDQEXO7HNQLNhQLYHUVLWHVL
Ulvi (.(5
*D]LhQLYHUVLWHVL
<LLW KARPAT
%LONHQWhQLYHUVLWHVL
6(032=<806(.5(7(5
1L\D]Ld$982/8
(JHhQLYHUVLWHVL
6(032=<80%/0.858/8
$KPHW+$6d$/,.
$KPHW0XUDW31$5
$KPHWg='(05
Ali ORAL
$OLh1h9$5
%DEUg=d(/.
%LOJLQ.$)7$12/8
%LUKDQ,,.
&DQd281
*|NKDQ.hdh.7h5.
+DF6$/$0
+DOLO'(05
+VH\LQ)/=
EUDKLPd)7d
KVDQ.25.87
.XELOD\$6/$17$
Murat KIYAK
Muzaffer ERTEN
1HFLS&$08d8
Nihat TOSUN
2X]KDQ<,/0$=
2UKDQd$.,5
g]GHQ%/5
6DEULg=7h5.
HILND.$60$1
8ODd$<'$
)UDWhQLYHUVLWHVL
&HODO%D\DUhQLYHUVLWHVL
Gazi hQLYHUVLWHVL
%DONHVLUhQLYHUVLWHVL
6HOoXNhQLYHUVLWHVL
*HE]H<NVHN7HNQRORML(QVWLWV
$WOPhQLYHUVLWHVL
.DUDENhQLYHUVLWHVL
dDQND\DhQLYHUVLWHVL
*D]LhQLYHUVLWHVL
6HOoXNhQLYHUVLWHVL
.DUDENhQLYHUVLWHVL
*D]LDQWHShQLYHUVLWHVL
.DUDENhQLYHUVLWHVL
*D]LhQLYHUVLWHVL
$I\RQ.RFDWHSHhQLYHUVLWHVL
<OG]7HNQLNhQLYHUVLWHVL
VWDQEXO7HNQLNhQLYHUVLWHVL
72%%hQLYHUVLWHVL
)UDWhQLYHUVLWHVL
*D]LDQWHShQLYHUVLWHVL
'LFOHhQLYHUVLWHVL
.DUDENhQLYHUVLWHVL
$EDQW]]HW%D\VDOhQLYHUVLWHVL
'RNX](\OOhQLYHUVLWHVL
)UDWhQLYHUVLWHVL
(1'h675'$1,0$.858/8
Aziz MEYDAN
(UFPHQW3(.=25/8
(UVDQ*h562<
)HULGXQg=+$1
EUDKLP*g.dh2/8
0HKPHWd(/.
0HWLQ$5,.)'$1
Naki POLAT
g]JU<DYX]723d82/8
6DQFDU<g5h.2/8
6HPLK3/$71
<DYX]g=%$5,$d,.
+060DNLQH6DQ7LF$
3HN0HNDQLN0KHQGLVOLN2WRPRWLY6DQYH7LF/WGWL.
61*0K+L]0DNLQD6DQYH7LF/WGWL
2UWDGRX5XOPDQ6DQD\L$
(JH%|OJHVL6DQD\L2GDV
$6(/6$1$
6DQGYLN(QGVWUL\HO0DPOOHU6DQ7LF$
786$-7UN+DYDFONYH8]D\6DQD\LL$
&06-DQWYH0DNLQH6DQ$
&RNXQ|]$
7(,7XVD0RWRU6DQD\LL$
2\DN5HQDXOW2WRPRELO)DEULNDODU$
ii
d1'(./(5
6g=/h%/'5/(5
0Q&U% %RUOX dHOLLQLQ 7RUQDODQPDVQGD 2SWLPXP 2UWDODPD <]H\
3U]OO9H.HVPH.XYYHWOHULQLQ7DJXFKL<|QWHPL\OH7HVSLWL
Muammer NALBANT, Hasan Basri 8/$, Mehmet $/78 .................................................................... 1
$,6, dHOLLQGH 'HIRUPDV\RQ 2UDQQQ OHQHELOLUOLH (WNLVLQLQ <]H\
3U]OO9H.HVPH.XYYHWOHUL$oVQGDQ'HHUOHQGLULOPHVL
0DKLU$.*h1+DOLO'(05 ..................................................................................................................... 19
$,6, dHOLLQLQ 'HOLQPHVLQGH .HVPH 3DUDPHWUHOHULQLQ gOo 7DPOQD dDSWDQ
6DSPD(WNLOHULQLQQFHOHQPHVL
6HOoXN<$085$GHP$&,58OYL(.(5 ........................................................................................... 29
Al 2014 - SiC .RPSR]LWOHULQ 7RUQDODQPDVQGD .HVPH +] 9H .HVLFL 7DNP
0DO]HPHVLQLQ<]H\.DOLWHVLQH(WNLOHULQLQQFHOHQPHVL
+DGL%/5Muharrem PUL, 5HFHSd$/,1 ............................................................................................ 37
Al2O3
Takviyeli
AA6061
M0.lerin
OHQPHVLQGH 2UWD\D dNDQ .HVPH
.XYYHWOHULQLQ*HQHWLN3URJUDPODPD<|QWHPL\OH7DKPLQ(GLOPHVL
)DUXNd$9'$50HKPHW$NLI'2$1(UGRDQ.$1&$, 0HWLQ.g. ............................................... 47
$O LQ 'HOLQPHVLQGH OHPH 3DUDPHWUHOHULQLQ <]H\ 3U]OO h]HULQH
Etkilerinin Deneysel Ve <DSD\6LQLU$.XOODQODUDNQFHOHQPHVL
(UNDQ%$+d(&LKDQg=(/(URO.,/,d.$3 .......................................................................................... 61
Camelyaf
Takviyeli
Polimer
Kompozit
Malzemenin
Gagalayarak Delinmesi
(VQDVLQGD2OXDQ<]H\+DVDUODULQLQ'HQH\VHO2ODUDNQFHOHQPHVL
Birhan IIK ................................................................................................................................................. 75
$ODPO '|NPH 'HPLU Malzemenin (Ni-+DUG .HVPH 3HUIRUPDQVQQ 7DJXFKL
<|QWHPL\OH%HOLUOHQPHVL
'XUPXKIR, Hasan g.7(0, Mustafa dg/, Fehmi (5=1&$1/,, 8XU<h&(/ ................................. 85
Co2 MQL 6LVWHPLQLQOHQHELOLUOLH(WNLVL
$OL7DQHU.8=87XoH7h/h*UNDQ%$<6$/&DQVXd(/.0XVWDID BAKKAL ........................... 99
DIN 3ODVWLN .DOS dHOLLQLQ OHQPHVLQGH (VDV .HVPH .XYYHWLQLQ
Modellenmesi
Nafiz <$$5, Hakan YURTKURAN, Mustafa *h1$< ......................................................................... 109
iii
DIN 6FDN 7DNP dHOLLQLQ OHQPHVLQGH <]H\ 3U]OOQQ

Modellenmesi
Hakan YURTKURAN, Erdi KORKMAZ, 5DPD]DQd$.,52/8, Mustafa *h1$< ........................... 119
'LN .HVPH 'XUXPXQGD .HVPH 6FDNOQQ $QDOLWLN 0RGHOOHQPHVL ve Deneysel
2ODUDN'RUXODQPDV
Esin d$.,5, Umut .$5$*h=(/ Utku OLGUN, Emre g=/h, Mustafa BAKKAL,
Erhan BUDAK ........................................................................................................................................... 129
'L]HO<DNW(QMHNVL\RQ6LVWHPOHULQGHdDSDNDOPD7HNQRORMLOHUL
)UDWh070HWLQ&,9/$.2VPDQ65$< .......................................................................................... 139
(OHNWUR(UR]\RQOHOHPH((<|QWHPLOH0LNUR'HOLN'HOPH6LVWHPL7DVDUP
9RONDQ<,/0$=+DNDQ'/3$. ........................................................................................................... 151
Elektroerozyonla OHPHGH OHP3DUDPHWUHOHULQLQ (OHNWURW.HQDU$QPDVh]HULQH
(WNLOHULQLQQFHOHQPHVL
NU.2&$%$0XUDW.,<$., Erhan ALTAN .................................................................................. 161
)DUNO DUWODUGD 8\JXODQDQ 0LQLPXP 0LNWDUGD 6RXWPD <|QWHPLQLQ $A7075
$OPLQ\XP $ODPQQ 7RUQDODQPDV 6UHFLQH 2ODQ (WNisinin Deneysel Olarak
QFHOHQPHVL
$\HJOd$.,56HOoXN<$085, 8OYL(.(5 .................................................................................... 173
Freze vH'HOLN'HOPHOHPOHULQGH.XOODQODQ.DUEU7DNPODUQ6LVWHPDWLN2ODUDN
3HUIRUPDQV.DUODWUPDV
Esma BAYTOK, BaDN781$$\KDQ7235$.(PUHg=/h(UKDQ BUDAK .................................... 185
)UH]HOHPHGH7DNP*HRPHWULVL9H7UODPD7LWUHLPOHULQLQ<]H\3U]OOQH
Etkileri
+VH\LQ6$5,6OH\PDQ<$/',=DNLU<$=0$1%DU%$.,5&,2/8 ........................................ 203
*D]7UELQOHUL3DOH7DPLULQGH.XOODQOPDNh]HUH*HRPHWUL\H8\DUODQDELOLU)LNVWU
*HOLWLULOPHVL
2X]KDQYILMAZ, Melike AVER ........................................................................................................... 213
HadfiHOG dHOLLQLQ 7RUQDODQPDVQGD .HVLFL 7DNP .DSODPDODUQQ 7DNP $QPDV
h]HULQGHNL(WNLOHULQLQ$UDWUOPDV
*OWHNLQ8=817XUJD\.,9$.(UJQ(.& ........................................................................................ 221
+DYDFON0DO]HPHOHULQLQ$WDOHW.D\QD<|QWHPLOH%LUOHWLULOPHVL
Nuri CIZIOGLU, Evren YASA*UD\AKBULUT, Semih PLATN ...................................................... 229
iv
+HOLVHO)UH]HOHPH6UHFLQGH7DNP$OW.HVPH$]QGDNL.XYYHWOHULQQFHOHQPHVL
N.Bircan %8'$<&,VPDLO/$=2/8................................................................................................. 241
.DUERQ 1DQRWS OH 0RGLIL\H (GLOPL &DP (O\DI(SRNVL 1DQRNRPSR]LW /HYKDODUQ
'HOLQPHVLWPH.XYYHWOHUL9H7DEDND$\UOPDVQQQFHOHQPHVL
$OLh1h9$50XUDW.2<81%$.$19RONDQ(6.=(<%(., Ahmet AVCI ...................................... 251
.HVLFL .HQDU <XYDUODWOP 7DNPODU OH 2UWRJRQDO 7DOD .DOGUPDGD gO %|OJH
2OXXPXQXQ'HQH\VHOQFHOHQPHVL
Alper UYSAL, Sabri g=7h5., Erhan ALTAN ........................................................................................ 259
.HVLFL8o 7DNP2QOLQH7DNLS6LVWHPL
Onur DEM57h5. .................................................................................................................................... 267
.UHVHO *UDILWOL '|NPH 'HPLUOHUGH 0LNUR\DS 9H .HVPH 3DUDPHWUHOHULQLQ
OHQHELOLUOLNh]HULQH(WNLVL
DNLU<$=0$1$KPHW$.'(050HVXW8<$1(5 ............................................................................ 273
.UHVHOOHWLULOPL AISI dHOLLQLQ )DUNO .HVLFL 7DNPODUOD 7RUQDODQPDVQGD
<]H\3U]OOQQ7DKPLQVHO0RGHOOHQPHVL
Ali Rza MOTORCU ................................................................................................................................. 285
0DVDhVW(NVHQOL&QF6WUDIRU.HVPH0DNLQHVL7DVDUP9H3URWRWLSL
Tanju AKKURT, 6DPHWg&$/, .HULPd(71.$<$ ............................................................................. 303
0LNUR)UH]HOHPHOHPLQGH0LQLPXP7DOD.DOQO9H.HVPH6FDNOQQ1PHULN
Olarak Belirlenmesi
UIDQ8&81,.XELOD\$6/$17$ )HY]L%('5, VPDLO8&81 ........................................................... 311
2UWDJRQDO.HVPHOHPLQGH7DOD0RUIRORMLVLQL(WNLOH\HQ3DUDPHWUHOHULQ$nalizi
Kubilay $6/$17$rfan UCUN, Fuat KARA ....................................................................................... 321
gVWHPSHUOHQPL .UHVHO *UDILWOL '|NPH 'HPLUOHULQ OHQPHVLQGH 6HUDPLN 9H
.DUEU.HVLFLOHULQ3HUIRUPDQVODUQQ.DUODWUOPDV
Yahya IIK ................................................................................................................................................. 329
3DUDOHO7RUQDODPDOHYLQL*HUoHNOHWLUHQ&QF7RUQD7H]JDKQQ7DVDUP.HVLFL8o
gPU9H.HVPH.DUDUOOQFHOHPHOHUL
1=$028//$5,A., d20$.A., BUDAK E ..................................................................................... 339
6DWK7DODPD2SHUDV\RQXQGD.XYYHW9H6FDNON0RGHOOHPHVL
Deniz ASLAN, Erhan BUDAK ................................................................................................................. 359
6HUW 0DO]HPHOHULQ 'HOLQPHVL OHPLQGH .DSODPD
7LSOHULQLQ 9H OHPH
3DUDPHWUHOHULQLQ'HOPHOHPLQH(WNLOHULQLQQFHOHQPHVL
M. &HPDOd$.,5$\KDQ25$1, <XQXV(PUHFDQ7h5.(5 .................................................................. 375
6HUWOHWLULOPL 0LNURDODPO dHOLLQ MnVS )DUNO .HVLFLOHUOH OHQPHVLQLQ
QFHOHQPHVL
$GHP$+1+DOLO'(05 ..................................................................................................................... 389
6HUWOHWLULOPHPLAISI 5XOPDQdHOLLQLQ.DUEU9H6HUPHW.HVLFL7DNPODUOD
OHQPHVL
$KPHW.80HKPHW%2<, EUDKLPd)7d ............................................................................................ 397
6UHNVL] 7DOD .DOGUDUDN 7RUQDODPDGD .HVLFL 7DNPD 0HNDQLN <RUXOPDQQ
Etkileri
HUHI+DQ$1$d6DEULg=7h5., Erhan ALTAN ................................................................................... 403
6UWQPHOL'HOPHOHPLQGH9LGD6\UPD.XYYHWLQLQ$UDWrlmas
=ONI'(05, &HEHOLg=(. ................................................................................................................... 417
HNLOOHQGLULOPL 0HWDO .DWRWODU 9H (OHNWURNLP\DVDO OHPH <|QWHPL OH 6SHUDODP
BliVNPDODW
6HPLK3/$71*UD\$.%8/87)DUXN'(055fat YILMAZ ........................................................ 429
7DOD.UF)RUPX9H7DOD.UF$oVQQ.HVPH.XYYHWOHUi Ve GeriOPHOHUh]HUine
Etkisi
Mustafa SEKMEN, Abdullah KURT, 8OYL(.(5 ................................................................................... 441
7HNLOOLNVL]%LU(NVHQOL.UHVHOOHPH7H]JkKQQ7DVDUP9H.RQWURO
6HGDW6$9$g]JU./7 ...................................................................................................................... 457
Termokimyasal <|QWHPOH.DSODQPAISI 'dHOLLQLQ.DUakterizasyonu Ve Kesme
.DELOL\HWLQLQQFHOHQPHVL
6DNS.g.6$/, HQRO(57h5. .............................................................................................................. 469
7RUQDODPDOHPOHULQGH<HQL%LUOHPH6WUDWHMLVL-'HLNHQOHUOHPHOL7RUQDODPD
$OL25$/0&HPDOd$.,50XVWDID*g.7(3(7XWNX7h5.0(1 .................................................. 479
7RUQDODPD.HVLFL7DNPODUQGD<QW7DOD0LNWDUQQ*|UQWOHPH<|QWHPL\OH
Belirlenmesi
0HKPHW$NLI'2$10HKPHW.2d)DUXNd$9'$5(UGRDQ.$1&$
Esen YILDIRIM.......................................................................................................................................... 487
7UELQ3DOHOHULQLQ(OHNWUR-.LP\DVDOOHQPHVLQGH.DWRW7DVDUP
Hasan '(057$2X]KDQYILMAZ, Bahattin KANBER .................................................................... 497
vi
8oDN0DO]HPHOHULQLQ'HOLQPHVLQLQ6RQOX(OHPDQODU<|QWHPLOHQFHOHQPHVL
g]GHQ%/5 ........................................................................................................................................... 505
8OWUDVRQLN 7RUQDODPDGD OHP 3DUDPHWUHOHULQLQ 3HUIRUPDQV .DUDNWHULVWLNOHULQH
(WNLOHULQLQ$UDWUOPDV
VPDLO+DNN $1/,7h5.1LKDW72681 ............................................................................................... 519
Uzaktan Cnc Kontrol Sistemleri
Burak KARAKAVUZ, Ersin TOPSAKAL, .HULPd(71.$<$ ............................................................ 533
<NVHN+]O)UH]HOHPH7HNQRORMLVLQGH.HVPH3DUDPHWUHOHULQLQ7DJXFKL<|QWHPL\OH
Optimizasyonu
0XVWDID+$0$0&,(\S6DEUL723$/ ............................................................................................... 543
POSTER %/'5/(5
(NVHQ0DVDVW&QF6YDPD7H]JDK7DVDUP9H3URWRWLSL
$GHPh1$/(PUH3,1$5%$,, .HULPd(71.$<$ .......................................................................... 553
3 Eksenli Seyyar Freze Tezgah Tasarm Ve malat
7DPHUd2%$12/86DEULg=7h5. ................................................................................................... 561
AISI gVWHQLWLN 3DVODQPD] dHOLLQ OHQPHVLQGH 7DOD .UF )RUPXQXQ .HVPH
.XYYHWOHUL9H<]H\3U]OOQH(WNLVLQLQ$UDWUOPDV
%DU%$.,5&,2/8$EGXOODK'85$1DNLU<$=0$1gPHU.8 ............................................... 571
AISI '7DNPdHOLLQLQ)LEHU/D]HUOHOHQPHVLQGH7DUDPD+]QQ9H)UHNDQVQ
<]H\3U]OOQH9H'HULQOLLQH(WNLVLQLQ%HOLUOHQPHVL
HILND.$60$1(WHP6$./$.2/8 ............................................................................................ 581
dRNOX.HVLFLOHUOH(]DPDQO6HUL7RUQDODPDOHPLQLQ$UDWUOPDV
2UKDQd$.,5, =ONI'(05 ................................................................................................................... 589
(LWLP$PDoO 0DVDVW&QF+HOLVHO'LOL$oPD7H]JDK Tasarm 9HPDODW
+DNDQg='1d.HULPd(71.$<$ ...................................................................................................... 597
+RQODPD0DNLQDVoLQ(NVHQGHdDODQ2WRPDWLN$SDUDW7DVDUP9HPDODW
2UKDQ,,.$/g]JUd(/.hPLWd(71(5&HPDO$/$< .............................................................. 611
1LNHO (VDVO 6SHU $ODPODUGDQ ,QFRQHO
Q 7RUQDODQPDVQGD .HVPH
3DUDPHWUHOHULQLQ7DJXFKL0HWRGXQD*|UH2SWLPL]DV\RQX
Abdullah ALTIN ......................................................................................................................................... 615
5RERW.ROX(OHNWURQLN'RQDQP9H.RQWURO6LVWHPL
*OoLQ&$1.8570HUYH.$5$0$1.HULPd(71.$<$ ............................................................... 625
vii
7DODOHPHGH2OXDQ6FDNONODUQ7HPDVV]6FDNONgOoPH<|QWHPLOH
'HHUOHQGLULOPHVL
Nergizhan KAVAK ..................................................................................................................................... 631
7DOD .DOGUPD OHPOHULQGH 0LQLPXP 0LNWDUGD <DODPD 0QL 8\JXODPDVQQ
.HVPH +] 9H <DODPD 'HELVLQH %DO 2ODUDN <]H\ 3U]OO h]HULQGHNL
EtkisiQLQ$UDWUOPDV
0PLQ/+$1, 2QXUd$982/8, Abdullah DURAN, 8OYL(.(5 ................................................. 637
7DODOPDODWWD$NWLI7LWUHLP.RQWURO8\JXODPDODU
%DU2X]*h56(6, Sercan SABANCI , Niyazi d$9862*/8, Aysun BALTACI............................. 645
7DODOPDODWWD.RPELQH7DNP.XOODQODUDN3URVHVOptimizasyonu
2UKDQ,,.$/g]JUd(/., Mert *h51/, Murat SAVLAK ............................................................ 651
7DODOPDODWWD7DNP7XWXFXODUQ7HNQRORMLN*HOLLPL9H.XOODQP<HUOHUL
2UKDQ,,.$/g]JUd(/.'LGHP6(50 ......................................................................................... 657
Ti6Al4V
Malzemenin
TalaO
PDODWnda
Kesme
Parametrelerinin
<]H\
3U]OOQH(WNLOHULQLQ'HQH\VHO2ODUDNQFHOHQPHVL
Birhan IIK ................................................................................................................................................ 663
Titanyum BliVN 3DOHOHULQLQ (NVHQ )UH]HOHQPHVLQGH 3DUoDV .D\QDNO
7LWUHLPOHULQ(QJHOOHQPHVL
g]JUPOYRAZ$NQ25+$1*h/, Caner 621*h/(5, Semih 3/$71 .......................................... 671
<NVHN 0DQJDQO dHOLLQ 7HO (UR]\RQ OH OHQPHVLQGH <]H\ 3U]OOQQ
$UDWUOPDV
+DULND.858%$/DWLIg=/(50HKPHW(UELOg=&$1........................................................................ 679
viii
g16g=
%LOLQGLL]HUHUHWLPELUONHQLQNDONQPDVQGDNLHQE\NHWNHQGLU
YHUHWLPIDDOL\HWOHULDUDVQGDWDODOLPDODW|QHPOLELU\HUHVDKLSWLU+DOHQ
ONHPL]GH WDODO LPDODW LOH LOJLOL $U-*H oDOPDODU QLYHUVLWHOHU YH VDQD\L
NXUXOXODU WDUDIQGDQ oRN E\N RUDQGD ELUELUOHULQGHQ EDPV] RODUDN
JHUoHNOHWLULOPHNWHGLU dDOPDODUQ GDKD YHULPOL KDOH JHWLULOHUHN EDDU\D
XODPDV LOJLOLOHULQ JHOLPHOHUGHQ KDEHUGDU ROPDODU YH ELOJL SD\ODP
VDODQPDV LoLQ NRQX LOH LOJLOL ELOLPVHO WRSODQWODU E\N |QHP DU]
etmektedir.
']HQOHPH NXUXOX RODUDN WDODO LPDODW DODQQGD gereksinimlerin,
NDUODODQ SUREOHPOHULQ EXQODUQ o|]P \ROODUQQ YH JHOLPHOHULQ
J|UOHFHLELOLPVHOWDUWPDRUWDPODUQQEHOLUOLSHUL\RWODUGDROXWXUXOPDV
JHUHNWLL GQFHVLQGH\L] %XQXQOD ELUOLNWH QLYHUVLWHOHUGH \DSODQ
DUDWUPDODUQ HQGVWULQLQ LKWL\Do \DGD |QHULOHULQH \|QHOLN RODUDN
JHUoHNOHWLULOHELOPHVL LoLQ DODQQGD X]PDQ DNDGHPLV\HQOHUOH HQGVWULGHQ
WHPVLOFLOHULQ ELUDUD\D JHOPHVL JHUHNPHNWHGLU%XVHPSR]\XPXQ ELUDPDF
GD QLYHUVLWH-VDQD\L RUWDNOQGD JHUoHNOHPHVL EX VD\HGH LELUOLNOerinin
DUWWUOPDVGU
(WNLQOLLQ JHUoHNOHWLULOPHVLQGHNL NDWNODUQGDQ GROD\ G]HQOHPH YH
ELOLPNXUXOXQGDNL GHHUOL ELOLPLQVDQODUQDYHVSRQVRURODUDNGHVWHNYHUHQ
ILUPDODUDNDWNODUQGDQGROD\WHHNNUHGHULP
'Ro'UEUDKLP(WHP6$./$.2/8
']HQOHPH.XUXOX%DNDQ
ix

SZL
BLDRLER
20MnCrB5 BORLU ELNN TORNALANMASINDA

OPTMUM ORTALAMA YZEY PRZLL VE KESME
KUVVETLERNN TAGUCH YNTEMYLE TESPT
Muammer Nalbant1, Hasan Basri Ula2, Mehmet Altu3
1
Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii Blm, Ankara

Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makina Etimi Blm, Ankara
3
nn niversitesi Malatya meslek Yksekokulu Makina ve Metal Teknolojileri Blm, Malatya
zet
2
Bu almann amac, bor katkl eliin ilenmesinde en kk ortalama yzey przll ve kesme
kuvvetini elde etmek iin ileme parametrelerinin optimizasyonudur. Deneylerde 20MnCrB5 eliinin
ilenmesinde kesici u, kesme hz, ilerleme deeri, tala derinlii ve u yarap parametreleri kullanlmtr.
Deneyler Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii aratrma atelyesinde Johnford TC35
CNC torna tezgahnda gerekletirilmitir. leme parametrelerinin etkileri, L18 taguchi deney tertibi ile
aratrlmtr. Optimum kesme artlar, daha kk-daha iyidir yaklamna gre kesme kuvveti ve yzey
przll iin sinyal-grlt (S/N) oran hesaplanarak tespit edilmitir. Varyans analizi ve sinyal-grlt
oran sonular kullanlarak parametrelerin, yzey przll ve kesme kuvvetleri zerindeki etkileri
istatistiki olarak aratrlmtr. Kesme kuvveti (Fz, N) ve ortalama yzey przll zerinde kesme
derinlii ve ilerlemenin daha yksek etkiye sahip olduu grlmtr.
Anahtar kelimeler:Tornalama, yzey przll, kesme kuvveti, Taguchi yntemi, Bor katkl elik,
20MnCrB5
DETERMINATION OF OPTIMUM AVERAGE SURFACE

ROUGHNESS AND MACHINING FORCES BY TAGUCHI
METHOD IN TURNING OF 20MnCrB5 STEEL
Abstract
The objective of this study is to investigate of the effects of machining parameters including, insert quality,
cutting speed, feedrate, depth of cut and insert radius on the average surface roughness (Ra) and cutting force
(Fz) of 20MnCrB5 boron steel machined by CNC lathe. The effects of machining parameters were
investigated using Taguchi L18 orthogonal array. Optimal cutting conditions were determined using the
signal-to-noise (S/N) ratio which is calculated for average surface roughness and cutting force according to
the "the smaller is better" approach. Using results of analysis of variance (ANOVA) and signal-tonoise
(S/N) ratio, effects of parameters on both average surface roughness and cutting forces were statistically
investigated. The results show depth of cut and feddrate have higher significant effect on both of average
surface roughness and cutting force.
Keywords: Turning, Surface roughness, Cutting forces. Taguchi Method, Boron steel, 20MnCrB5
4. Ulusal Talal malat Sempozyumu (UTS 2013), 07-09 Kasm 2013, Kuadas
1. GR
Tek bana dnya Bor rezervlerinin yaklak % 70'ini elinde bulunduran lkemiz, bu cevherlerin
deerlendirilmesinde yetersiz durumdadr. Bir ok bilim adamnn "21. yzyln petrol" olarak tanmlad
ve uzay teknolojisinden, biliim sektrne, metalrjiden nkleer teknolojiye kadar daha sayamadmz pek
ok sanayi dalnda kullanlan Bor mineralleri lkemizin elinde bulunan en stratejik varlk konumundadr [1].
Borlu eliklerle ilgili almalar 1935 yllarnda balam ve 1941 ylnda Jominy test metodunun bulunmas
ve 1941de II Dnya Sava, borlu eliklerin geliimini artrmtr. 1946 ylnda borlu yapnn oluumunu ilk
Granga ve Garvey gzlemlemi ve ayn zamanda karbon ieriinin artmasyla birlikte borun etkisinin
azaldn belirlemiledir [2]. 1950 yllnda Kore Sava ile birlikte borlu elie olan talep nispeten artmtr.
1961 ylnda Granga ve Mitchell, borlu eliklerin drt ana karakterini ortaya karmlardr. Bunlar; kk
miktarda ilave etmekle borun etkili olduunu, yksek stenitleme nedeniyle sertliin kaybolduunu, karbon
ieriinin sertleebilirlii etkilediini ve zel bir yapnn olutuunun gzlemlenmesidir [3]. 1962 ylnda
Fountain ve Chipman, saf demirde azotun eriyebilirlii zerine borun etkisini aratrm ve bor nitrr (BN)
belirlemitir [4]. Beam ve arkadalar, 1966 ylnda yeni teknoloji x-ray nlarnn bulunmasyla stenit
faznda borun belirlenmesi mmkn olmutur [5]. stenit fazndaki boru 1967 ylnda Hughes ve Rogersn
yan sra Armijo ve Rosenbaumda belirlemitir [6,7]. Ohmeri, 1971 ylnda stenit faznda Fe//2//3(C.B)//6
keltisi olduunu ortaya karmtr [8]. Ueno ve Inoue, iki yl sonra borun kelti ve segregasyon
davranlarn baaryla x-ray nlar ile gzlemlemilerdir. Habu, 1974 de [Al][N] ve [B][N]
eriyebilirliinden boru hesaplam ve optimum Al ve B miktar belirlemitir. 1976 da Watanabe, BN,
Fe//2//3(C.B)//6 ve AlN keltilerini gzlemlemitir. 1987 de Yamamoto, BN ve Fe//2//3(CB)//6 iin kelti
erisi x-nlar sayesinde aratrmtr [9].
Son 15-20 yl ierisinde Almanya, ABD, Rusya, Japonya, in gibi gelimi lkelerde borun kullanm alan
ile ilgili birok alma yaplm ve borun kaynaklanabilirlik, krlma tokluunu iyiletirmesi gibi faydalar
olduu ortaya karlmtr. Bu gelimeler, borun dier malzemelerde kullanm alann yaygnlatrmtr.
rnek olarak dkme demirlerde, paslanmaz eliklerde, kesme takmlarnda, nkleer reaktrlerde kullanlan
malzemelerde olduu gibi birok malzeme retiminde kullanm alan bulmutur.
Trkiyede ise borun elik sektrnde kullanm yaygnlaamamtr. Borun 10-25 ppm oranlarnda optimum
deerlerde ilavesi ve azot ile oksijene kar ilgisinin yksek olmas bor retimini gletirmektedir. Ayrca
borun dkm ileminin vakumlu indksiyon ocanda olmas gerekir. Trkiyedeki balca elik
firmalarndan Asil elik A.. 20MnCrB5 borlu elii, Bursa emta SAE 15B41H borlu elii ve zmir Ege
elik A.. 20MnB4 borlu elii retmektedir. DA firmas borlu elik retimini denemi ancak son
yllarda bu denemelere rastlanlmamaktadr. retim aamasndaki ilem basamaklarnn ve haddeleme
scaklnn nemli olmas gibi glkler, borlu eliin retimini zorlatrmaktadr [10].
Kaliteli elik retiminde kullanlan bor, miktar olarak 5-30 ppm aras olmasna ramen sementasyon
kalitelerinde sertleebilirlii direkt olarak arttrmaktadr. Burada karlalan durumu zetleyen mekanizma;
stenit tane boyutunun kltlmesi (tane bymesinin engellenerek) ve matris sertliinin kelti yoluyla
artmasdr. Bor kullanm, para isleminde uygulanan sementasyon ve ona bal olarak istenilen sertlik
derinliinin (zellikle dili paralarnda di dibi derinliindeki sertlik) elde edilmesi asndan nemlidir.
Borlu eliklerde elde edilen bu sonu, ayn kalitenin borsuz olarak retilmesi ile de elde edilebilir. Fakat,
bunun iin kullanlan alam elementlerinin zellikle sertleebilirlii arttran Cr, Mn, Mo, Ni vb. gibi
elementlerin arttrlmas gerekmektedir. Bu da ilave maliyet getirmektedir. Dolaysyla, borun mikro alam
olarak kullanlmas eliin retiminden sl ilemine kadar bir maliyet tasarrufu salamaktadr [11].
Borlu elikler yksek sertlik ve yksek anma dayanmna sahip alaml eliklerdir. Kolay ilenebilir
olmalar ve uygulanan sl ilemler sonrasnda da ok iyi mekanik zellikler sergilemeleri, bu tip eliklerin en
nemli zelliklerindendir. Benzer kabiliyetleri sunan yksek alaml eliklere gre ucuz olmalar da dikkate
alnrsa, borlu eliklerin gittike zorlaan ekonomik koullarda makine imalat sanayi kollar iin iyi bir
alternatif oluturduu sylenebilir. zellikle son yllarda ziraat aletleri, toprak ileyen aktif ular ve
madencilik ekipmanlar gibi ar alma koullarndaki uygulamalarda ve Avrupal otomotiv reticileri
tarafndan borlu eliklerin darbelere maruz kalabilecek yerlerde src ve yolcu gvenliini arttrmak
amacyla sklkla kullanld bilinmektedir. Forklift kollarnda, yaylarda, souk ekilmi ubuklarda, inaat
eliklerinde, vites dililerinde, kar kreme makinelerinin i gren ksmlarnda, tank paletlerinde, ta krc ve
tclerinde, kepelerin trnaklarnda, petrol boru hatlarnda, tren teker/raylarnda ve benzeri anma
2
dayanm gerektiren i paralarnn yapmnda yine borlu eliklerin kullanld grlmektedir. Trkiyede
son zamanlarda vida yapmnda da kullanlmaktadr [10, 12].
Bor katkl eliklerin ilenmesiyle ilgili olarak yaplan aratrmalarn says, gerek yurt iinde gerekse yurt
dnda son derece snrldr. lkemizde yaplan iki doktora tezine raslanlmtr. Birisi bor katksnn
getirdikleri, dieri ise borlu eliin frezelenmesi ile ilgilidir.
Yaplan bir almada, 1635 Cde ergitilen 1020 malzemesine deiik oranlarda bor ilave edilerek seramik
kalplara iki adet dkm gerekletirilmitir. I. dkm ileminde borsuz, 7, 15, 26, 29 ve 42 ppm bor elde
edilmitir. II. dkm ileminde ise 10, 17, 19, 23, 32, 42, 49 ve 63 ppm bor elde edilmitir. Deiik oranlarda
elde edilen borlu 30x30 mm kalnlnda kare malzemeler 2 pasoda haddelenerek % 70 80 deformasyon
salanmtr. 2. paso k scaklnn stenit blgesinde olmasna dikkat edilmitir. Haddelenen numuneler
optik mikroskopta incelenmi ve tane ierisinde heterojen 0,1 ila 1 m arasnda kresel noktalar olduu
gzlenmitir. Ayrca yer yer 1 ila 5 m byklnde turuncu renkte kegenli (genelde dikdrtgen)
paracklarn olduu grlmektedir. Deiik bor oranlarnda tane yaplarnda belirgin bir fark grlmemitir.
Taramal Elektron Mikroskobu (SEM) ile yaplan incelemelerde optik mikroskop ile grlen siyah noktalarn
sementit paracklar olduu tespit edilmitir. Optik mikroskop ile grlen turuncu renkte kegenli
paracklarn ise titanyum nitrr (TiN) olduu anlalmtr. SEM ile yaplan incelemelerde bor tespit
edilememitir. Elekton Prob Mikro Analiz (EPMA) ile yaplan incelemelerde ise, zellikle ferrit tanelerinin
ierisinde grlen siyah noktalarn koyu olanlarn bor nitrr (BN) olduu nokta analizi ile tespit edilmitir.
Ayrca EPMA ile yaplan haritalama metodu ile borun homojen olarak tane ierisinde dald gzlenmitir.
Deiik oranlarda bor ieren 1020 eliine yaplan sertlik testlerinde 15 ppm bor ieren 1020 eliinde 20
HV5 deerinde bir art gzlenmitir. entikli darbe deneyinde 10 ppm bor ieren 1020 eliinde 2 joule
bir art gzlenmi fakat bor orannn artmasyla d eilimi gstermitir. Sertlik ve darbe testleri
sonucunda optimum bor orannn 10 ila 15 ppm olduu sonucuna varlmtr. ekme testleri sonularna gre
ise, akma dayanmnda 26 ppm bor ieren 1020 eliinde 17 MPa art, ekme dayanmnda ise 20 MPa
art olduu gzlemitir. Bor elik ierisinde kat eriyik oluturarak dayanm artrmtr. Fakat vakumsuz
indksiyon ocanda dkm ileminin gerekletirilmesi, ilemlerin kontroln zorlatrm ve bor nitrr
olumas engellenememitir. Akma ve ekme dayanm artarken sneklikte herhangi bir azalma
grlmemitir [13].
Talal imalat yntemleri ierisinde tornalama yntemi nemli bir yer tutmaktadr. Tornalama yntemi ile
tala kaldrma ileminde farkl geometrik ekillere sahip i paralar, eitli kesici takmlar kullanlarak
ilenmektedir. Tornalama ilemi esnasnda meydana gelen kesme kuvvetleri ve dier tala kaldrma
parametreleri malzemelerin talal ilenebilirliine etki yapmaktadr. Tala kaldrma parametrelerinin
tanmlanmas; torna tezgh, kesici takm tasarm ve malzemelerin ilenebilirlii iin nemlidir. Tala
kaldrma parametrelerinin ilenebilirlie etkileri birok aratrmac tarafndan aratrlm ve halen de
aratrlarak uygun kesme koullar tespit edilmeye allmaktadr.
Tornalama ileminde torna tezghnn stabilitesi, kesici takm geometrisi ve tala kaldrma yntemi,
malzemelerin talal ilenebilirlii ve yzey kalitesi ile yakndan ilgilidir.
Talal ilenebilirlik terimi; talal imalat ileminde geni olarak kullanlmasna ramen, deiik tala
kaldrma parametrelerinin birlikte oluturduu bir sistem zelliidir. Kesici takm ve i paras malzemesi,
tala kaldrma ortam ve takm tezgah, talal imalat yntemi, kesme koullar, imalat yaplan i parasnn
yzey kalitesi ve imalat maliyeti faktrnn tamam talal ilenebilirlii belirleyen faktrlerdir. 20MnCrB5
ve SAE 15B34 Bor alaml elik malzemelerin dzlem yzey frezelenmesi esnasnda sert maden takma ulu
kesici takmda, iki farkl geometriye sahip kesici u kullanlarak talal ilenebilirlii incelenmitir. Sert
maden takma ulu aln freze aks ile dzlem yzeyin frezelenmesi esnasnda meydana gelen kesme
kuvvetleri deneysel olarak llmtr. Kesme kuvvetlerinin deiimine etki eden tala kaldrma
parametreleri yaplan deneylerin verileri incelenerek yorumlanmaya allmtr. Sert maden takma ulu aln
freze aks ile dzlem yzey frezeleme ileminde kesici azlarda meydana gelen kesme kuvvetinin tala
kesit alanna ve kesici azlarn ilk yerletirme hatalarna bal olarak deitii gzlemlenmitir. Kesici
azlarn ilk yerletirme hatalarndan ve i mili eksantrikliinden dolay kaynaklanan deiken karakterdeki
bu kesme kuvveti sisteme zorlayc etki yapmaktadr. Bu etki, beraberinde zorlanm titreimleri meydana
getirmektedir. Frezeleme yntemi ile yaplan tala kaldrma ilemi, kesintili tala kaldrma ilemi olduundan
kesme sisteminde titreimler meydana getirmektedir. Bu titreimlere bir de zorlayc titreimler ilave
3
olduunda kesme sisteminin dzgnszl artmaktadr. Btn bu olumsuzluklar gidermek iin uygun tala
kaldrma parametrelerinin belirlenmesi gerekmektedir.
Yaplan deneysel almada kesici azlara etki eden kesme kuvvetleri, yaplan deneylerden alnan verilerden
faydalanarak, bilgisayarda Excel program ile izilen grafiklerden faydalanarak yorumlanmaya allmtr.
Bu almada, ayn anda kesme yapan kesici az says, tala derinlii art, ilerleme hz ve kesme hznn
kesme kuvvetlerine etkisi, 20MnCrB5 ve SAE 15B34 bor alaml iki deiik malzemede kesme koullar
ayn kalmak artyla tala kaldrma ilemi yaplarak kesme kuvvetlerine etkileri incelenmitir. Kesme
kuvvetlerinin tala derinlii arttnda artm olduu, kesici ularnn ilk yerletirme hatalar arttnda kesme
kuvvetlerinin de izilen grafiklerde deikenlikleri dzgnsz olarak artt, ayn anda kesme yapan kesici u
says artnca Z eksenindeki basn kuvvetinin artt, kesici u says azaldnda kesme kuvvetlerinin artt,
i milli devir says arttnda basn kuvvetinin artm olduu ve kesme kuvvetlerinin bir miktar azalm
olduu gzlenmitir. Deneysel almalarda alnan kesme kuvveti verileri, bilgisayarda Excel program
yardmyla grafik izimlere dntrlmtr. Malzemelerin talal ilenebilirliine etki eden kesme
kuvvetlerinin daha iyi anlalabilmesi iin izilen grafiklerin deerlendirilmesi, alma sonunda ayrntl
olarak yaplmtr [14].
Bu almann amac, bor katkl eliin (20MnCrB5) tornalanarak ilenmesinde en kk ortalama yzey
przll ve kesme kuvvetlerini elde etmek iin kontrol edilebilir ileme parametrelerinden kesici u
kalitesi, kesme hz, ilerleme deeri, tala derinlii ve u yarap parametrelerinin Taguchi yntemiyle
optimizasyonunu salamak elde edilen deerleri dorulamak ve yntemin yeterliliini snamaktr.
2. DENEY TERTB
Endstride retim esitliinin artmas ve alternatif ileri imalat yntemlerinin gelimesiyle birlikte rnden
beklenen maksimum performansn elde edilmesine ynelik alsmalarda da art grlmektedir. Bu amala
yaplan aratrmalar, rnde proses deiskenlerinin yaratt deikenlikler ve etkilerinin belirlenmesine
ynelik olmu, bununla birlikte daha az maliyet ve zaman kaybyla en iyiyi belirlemek ynnde aralar
denenmitir. Sistemde rn zerinde etkisinin olduu dnlen parametrelerin her birinin farkl deerleri
iin kombinasyonlar oluturmak ve bunlar iin deneysel uygulamalar gerekletirmek, maliyet ve zaman
kaybyla birlikte proseste kontrol edilemeyen faktrlerin etkilerinin tespitinin zorlamas, istatistiksel deney
tertiplerinin endstride kullanmn arttrmtr. Kalite maliyetlerinde ve rnden beklenen sonularda
gvenirlilii arttrmas, deney tertibi yntemlerini istatistiksel bir ara olmaktan karm, aratrma
gelitirme arac olarak tamamlayc kalite faaliyetleri arasna yerletirmitir [15].
Optimum deney artlarnn belirlenmesine ynelik birok deneysel yntem bulunmaktadr. Bunlar arasnda
en gl aralar, istatistiksel deney tertip yntemleridir ve bunlardan iki farkl deney tertip yntemi olan
faktriyel yntem ve Taguchi yntemi kalite kontrolde sklkla kullanlmaktadr. Bu aralar kalite
deikenlerini rnle birlikte tasarlayp rndeki deikenlii azaltp kalite kontrol srecini ortadan
kaldrmaktadr. Endstride metal ileme uygulamalarnda Taguchi yntemi gvenilir sonular vermesinin
yan sra ekonomik maliyetinin az olmas sebebiyle tercih edilmektedir.
Taguchi yntemi, parametrelerin rn ne lde etkilediinin tespitine ynelik aralar sunmaktadr. Bunun
iin, rn ve proses tasarmn gerekletirerek prosesteki deikenlii en aza indirmeye ynelik zmler
oluturulmaktadr. Bu yntemde, hedef rn kalitesini belirlemeye ynelik almalar, retim balamadan
nce hem rn hem de proses tasarm olarak iki aamada deerlendirilmitir [16]. Her iki tertip, temel
aamay da kullanmaktadr. Bunlar, sistem tasarm, parametre tasarm ve tolerans tasarmdr. Sistem
tasarm aamasnda, mhendislik ve bilimsel prensipler kullanlarak rnn beklenen performans
salamasna ynelik prototip retim yaplr. Parametre tasarm asamas, rnde kabilecek deikenliklerin
en aza indirilerek imalat ve sonraki kullanm aamalarnda maliyetleri azaltmaya ynelik faaliyetleri
iermektedir. Burada ama farkllk yaratan faktr ve seviyelerin rn zerindeki etkisini en aza indirecek
tedbirleri almak ve parametreler iin en uygun deerlerin seilmesini salamaktr. Tolerans tasarm
aamasnda ama rn iin belirlenen kalite hedefine ulama ynnde seilen her bir parametrenin nominal
deer etrafndaki tolerans deerlerini belirlemektir. rnn hedef deerden farkl bir sonu vermesi
durumunda kayplar tespit edilerek sapmalar hesaplanr. Taguchi kayp fonksiyonu, beklenen hedef deerle
deneysel deer arasndaki sapmadr ve sinyal/grlt (S/N) oranna dntrlerek hesaplanmaktadr [17,18].
4
S/N orannn hesaplanmasnda sklkla kullanlan farkl karakteristik; anma (nominal) deer en iyi, daha
kk daha iyi ve daha byk daha iyidir. Bu almada, en dk yzey przll deeri, en iyi
performans ifade edeceinden ve literatrde ilenmi yzeylerde en dk yzey przll deeri iin
daha kk daha iyi S/N karakteristii kullanlmas sebebiyle analizlerde en az yzey przll ve kesme
kuvveti iin daha kk daha iyi S/N karakteristii kullanlmtr. Bununla birlikte, deneylerde daha byk
daha iyi S/N karakteristii de kullanlabilmektedir. Bu kapsamda deneysel alsmalarda kullanlacak S/N
oran formlleri asadaki gibidir [17-19].
Anma deer en iyidir:
y
S / N T = 10 log 2
s
y
(1)
Daha byk daha iyidir:
1 n 1
S / N L = 10 log 2
n i =1 yi
(2)
Daha kk daha iyidir:
1 n
S / N S = 10 log yi2
n i =1
(3)
Burada,
: mahede edilen veri ortalamas
yi: mahede edilen veri deeri (yzey przll ya da kesme kuvveti)
n: deney says
Burada ama S/N orann maksimize etmektir. Dolaysyla deerlendirmelerde, her bir parametre iin
hesaplanan ortalama S/N oranlar iinde en byk S/N oranna sahip seviye, en iyi sonucu belirlemede
kullanlmaktadr. Bu almada, en dk yzey przll ve en dk kesme kuvveti deeri en iyi sonucu
yani en iyi performans ifade etmektedir [17].
Deneysel alsmalardan elde edilen veriler, parametrelerin kt (ortalama yzey przll ya da kesme
kuvveti) zerindeki etkilerinin istatistiksel olarak gvenirliliinin ve farkl seviyelerin nasl bir deikenlik
meydana getirdiinin belirlenmesi amacyla varyans analizi (ANOVA) yaplr [16]. Bu almada, ANOVA
analizi iin anlamllk dzeyi %95 (=0,05) olarak seilmitir. Bu analiz sonucunda eer P deeri (olaslk
deeri) 0,05den kk olursa parametrenin kt zerindeki etkisinin istatistiksel olarak anlaml olduu
kabul edilmektedir.
Parametrelerin her bir seviyesi iin ortalama S/N orannn grafiksel gsteriminden yararlanlarak her bir
parametre iin optimal bir seviye belirlenmektedir. Buna gre, parametrelerin her bir seviyesi iin tespit
edilen S/N oran kullanlarak tahmini bir deer hesaplanmaktadr. Tahmini S/N oran ve kt (yzey
przll ya da kesme kuvveti) deerinin hesaplanmasnda 4 numaral forml kullanlmaktadr.
= =
(4)
Burada,
: Tahmin edilen S/N oran

: Toplam ortalama S/N oran
5
: parametrenin i. seviyesindeki S/N oran

Bununla birlikte optimal deerler iin dorulama test deneyi yaplmaktadr. Test deneyi sonucunda ilenmi
yzeyin lmnden elde edilen deer ile 4 nolu formlden elde edilen tahmini deer karlatrlarak
oluturulan kombinasyonun kt zerindeki performans kontrol edilebilmektedir.
Genel bir ifadeyle, bir prosesin tasarm aamas en nemli aamadr ve doru sistemin seilmesi ve kontrol
edilebilen proses parametreleri iin uygun deerlerin (seviyelerin) belirlenmesi faaliyetlerini kapsamaktadr.
Bylece, rn etkileyen ve kontrol edilemeyen faktrlere kar kontrol edilebilen faktrlerin deerlerini
optimal seerek rndeki ve prosesteki deiim en aza indirilebilmektedir [15,18,19].
3. MATERYAL ve METOD
20MnCrB5 (ZF7B) malzeme, asil elik elikten temin edilmitir. Malzemenin ap 70 mm uzunluu ise 520
mm olacak ekilde deneylerde ilenmeye hazr hale getirilmitir. Deney numunelerinin kimyasal analizi
yaplm ve Tablo 1de, fiziko-mekanik zellikleri ise Tablo 2de verilmitir.
Tablo 1. 20MnCrB5 bor katkl eliin kimyasal analizi
C
Mn
Cr
Cu
Al
Ti
Si
0,21
1,26
0,01
0,032
0,11
0,13
0,24
0,016
0,0019
0,19
0,17
1,22
0,015
0,027
1,25
0,27
0,33
0,001
0,0017
0,19
Mo
Ni
Sn
Nb
Ca
Sb
0,09
0,10
0,017
0,004
0,0005
0,005
Tablo 2. 20MnCrB5 bor katkl eliin fiziko-mekanik zellikleri

Sertlik, HB
Akma dayanm,
MPa
228
387
ekme
dayanm, Mpa
704
Kesit daralmas,
%
19
20MnCrB5 malzemesinin mikroyap fotoraf, ekil 1de verilmitir. Mikroyap fotorafndan 20MnCrB5
malzemesinin beynitik+tane snr ferrit yapda olduu grlmektedir.
ekil 1. 20MnCrB5 malzemesinin mikroyap fotoraf

6
Deneyler kuru kesme artlarnda gerekletirilmitir. Tala kaldrma ilemleri iin 10 KW gce sahip olan ve
50 ve 3500 arasnda devir yapabilen 250 x 3 eneli hidrolik kumandal aynaya sahip JOHNFORD TC35
BSD sanayi tipi torna tezgah kullanlmtr. Kullanlan torna tezgahnn zellikleri, Tablo 3de verilmitir.
Tablo 3 BSD torna tezgah zellikleri
Markas
mili en fazla dndrme ap
En byk para balama boyu
Srekli dnme devir saylar
Kesici balama hane says
mili gc
letim sistemi
Johnford TC35
450 mm
1200 mm
50~3500 dev/dak
12 Adet
12 KW
Fanuc OT
lenebilirlik deneylerinde kullanlan takm tutucu, ISO 3685te ve TSE 10379da belirtilen zelliklere ve
deneylerin yaplaca BSD tezgahnn takm balama bal, balant yuvas llerine uygun olarak
seilmitir. Bu kapsamda PSBNR 2525 M12 kodlu Sandvik firmasna ait takm tutucu seilmitir. Takm
tutucu zellikleri ekil 2de belirtilmitir.
ekil 2 Takm tutucu ve zellikleri

Tala kaldrma esnasnda 3 ortogonal kesme (Fx, Fy, Fz) kuvvetlerinin lmnde, gerinim lme esasna
dayal, Kistler 9257B marka dinamometre kullanlmtr. Kesme kuvvetlerini lmeye yarayan dinamometre
ile ilgili teknik zellikler Tablo 4de tala kaldrma ve deney dzeneinin gsterimi ise ekil 3de verilmitir.
Tablo 4. Kistler 9257B tipi dinamometrenin teknik zellikleri (Kistler, 1997)
Kuvvet aral (Fx, Fy, Fz)
-5...10 kN
Tepki verme
<0.01 N
Hassasiyet Fx, Fy
-7.5 pC/N
Fz
-3.5 pC/N
Doal frekans f0 (x,y,z)
3.5 kHz
alma scakl
070C
Kapasitans
220 pF
20Cdaki yaltm direnci
> 1013
Topraklama yaltm
> 108
Arlk
7.3 kg
ekil 3. Torna tezgahnda tala kaldrma ve kesme kuvvetleri lme dzeni
Ortalama yzey przll lmleri iin Mahr Perthometer M1 yzey przllk lm cihaz
kullanlmtr. lmlerde rnekleme uzunluu 0,8 mm ve lm uzunluu 5,6 mm olarak seilmitir.
parasnn ilenmi yzeyinde farkl noktadan przllk lmleri yaplm ve sonular m olarak
verilmitir.
Deneylerde kullanlan kesici ular ile takm tutucu ve kesme parametreleri, ISO 3685te ve TSE 10379da
belirtilen standarda uygun olarak seilmitir. Deneyler iin farkl kesme hz, 3 farkl ilerleme, 3 farkl
tala derinlii ve 2 farkl kesici takm kullanlmas kararlatrlmtr. Kesici olarak SANDVICK marka
CNMG 12 04 04, CNMG 12 04 08, CNMG 12 04 12-QM 4215 ve CNMG 12 04 04, CNMG 12 04 08,
CNMG 12 04 12-QM 4225 ular kullanlmtr (Tablo 5).
Tablo 5. Deneylerde kullanlan kesici takm ve takmlama sistemi detay
Takm tutucu zellii
PSBNR 2525M 12
Takm geometrisi zellii
Yaklama as: 75
Takm u yarap, mm: 0,4; 0,8; 1,2
Tala as:-6
Boluk as:-6
Takm ucu zellii ve
CNMG 12 04 04, CNMG 12 04 08, CNMG 12 04 12-QM 4215 ve
kalitesi
CNMG 12 04 04, CNMG 12 04 08, CNMG 12 04 12-QM 4225
Seilen kesme parametreleri, Tablo 6de verilmitir.

8
Tablo 6. Tala kaldrma ilemlerinde kullanlan kesme parametreleri ve seviyeleri

Kesme Parametreleri
Seviyeler
Karbr kesici kalitesi
4215
4225
Kesme hz, m/min
250
350
lerleme, mm/rev
0,1
0,15
Tala derinlii, mm
1
2
U yarap, mm
0,4
0,8
450
0,2
3
1,2
Deneylerde kullanlan parametrelerin yzey przllne ve Kesme kuvvetine olan etkilerinin tespiti icin
tam faktoriyel deney tertibinde toplam 102 deney yaplmas gerekirdi. Ancak tam faktoriyel deney tertibi
yerine Taguchi L18 (12x34) ortogonal deney tertibi kullanlm ve toplam 18 adet deney gerekletirilmitir
(Tablo 7). Elde edilen verilere varyans analizi uygulanmtr. statistik paket program olarak Minitab R 16
kullanlmtr.
Tablo 7. Deney tertibini tekil eden parametreler ve parametrelerin seviyeleri
Deney Nu Kesici u
Hz
lerleme Tala derinlii U yarap
4225
250
0,10
0,4
4225
250
0,15
0,8
4225
250
0,20
1,2
4225
350
0,10
0,8
4225
350
0,15
1,2
4225
350
0,20
0,4
4225
450
0,10
0,4
4225
450
0,15
0,8
4225
450
0,20
1,2
10
4215
250
0,10
1,2
11
4215
250
0,15
0,4
12
4215
250
0,20
0,8
13
4215
350
0,10
1,2
14
4215
350
0,15
0,4
15
4215
350
0,20
0,8
16
4215
450
0,10
0,8
17
4215
450
0,15
1,2
18
4215
450
0,20
0,4
4. BULGULAR VE TARTIMA
Silindir eklindeki bor katkl elik malzeme, CNC torna tezgahnda Taguchi L18 orthogonal deney tertibine
uygun olarak ilenmi, deneylerden elde edilen ortalama yzey przll (Ra, m) verileri ile bunlarn
Eitlik (3) kullanlarak hesaplanan sinyal/grlt (Signal to Noise ratio S/N) oranlar Tablo 8 de
verilmitir.
Tablo 8. Ortalama yzey przll deneylerinde elde edilen veriler ve S/N Oranlar
Deney Nu
Ortalama yzey
Ortalama yzey
Ortalama yzey
przll 1
przll 2
przll 3
Ortalama
S/N Oran
0,594
0,560
0,559
0,571
4,87
1,186
1,076
1,121
1,128
-1,05
3,791
3,967
4,047
3,935
-11,89
0,409
0,444
0,374
0,409
7,76
0,74
0,787
0,733
0,753
2,46
3,476
3,828
3,879
3,728
-11,43
1,034
1,042
1,044
1,04
-0,34
0,897
0,927
0,952
0,925
0,67
1,230
1,304
1,219
1,251
-1,94
10
2,651
2,778
2,639
2,689
-8,59
11
1,295
1,289
1,230
1,271
-2,08
12
1,482
1,477
1,498
1,486
-3,44
13
1,874
1,773
1,880
1,842
-5,31
14
2,204
1,993
2,369
2,189
-6,81
15
1,698
1,683
1,685
1,689
-4,55
16
1,334
1,029
1,045
1,136
-1,11
17
0,987
0,875
0,917
0,926
0,67
18
2,010
1,938
1,957
1,968
-5,88
Optimal ileme performans hesabnda, ortalama yzey przll iin daha kk daha iyidir performans
karekteristii esas alnmtr. Deney tertibi ortogonal (dik) olduundan dolay, farkl seviyelerdeki her bir
kesme parametresinin etkisini ayrmak mmkndr. Mesela 1 ve 2 kesici u seviyeleri iin ortalama S/N
oran, srasyla 1-9 ve 10-18 deneylerinin S/N ortalamalarndan hesaplanabilir. Dier kesme parametrelerinin
her seviyesi iin ortalama S/N oran, benzer tarzda hesaplanabilir.
Deneylerde kullanlan kesme parametrelerinin her seviyesine ait hesaplanan ortalama S/N oranlar zeti,
Tablo 9da verilmitir. Tablodeki en byk S/N oran, en kk ortalama yzey przlln ifade
etmektedir. Ayrca 18 deney iin genel ortalama S/N oran hesaplanm ve Tablo 9da verilmitir.
Tablo 9. Ortalama yzey przll S/N Oranlar (Daha kk daha iyidir)
Parametre
Seviye
Kesici
Hz
lerleme
4,12
3,69
0,45*
1,21*
2,97
1,02
2,26
0,28*
1,32*
6,52
6,52
4,28
10
Kesme Derinlii
0,78*
U Yarap
3,61
Fark
Sralama
2,91
2.37
6,07
7,31
3,82
1
Genel ortalama S/N oran = 2,66

Deney verilerine karlk gelen S/N oranlarnn vayans analizi sonular, Tablo 10da verilmitir. Varyans
analizinin gayesi, ileme parametrelerinden hangisinin, performans karekteristikleri zerinde nemli etkiye
sahip olduunu aratrmaktr. Bu, S/N oran genel ortalamasndan sapmalarn karelerinin toplamyla llen
S/N oranlarnn toplam deikenliini, ileme parametrelerinin her biri ve hatadan kaynaklanan
deikenlikten ayrmak suretiyle gerekletirilir. Tablode verilen Parametre etkisi deeri sonularna gre
yzey przll zerinde kesme derinlii ve ilerlemenin daha fazla, u yarap ve kesici ise daha az
olmak zere istatistiksel olarak anlaml bir etkiye sahip olduklar sylenebilir.
Tablo 10. Ortalama Yzey Przllnn S/N oranlar iin varyans analizi
Serbestlik Kareler
Kareler
F
Parametre
Parametre
Derecesi
Toplam
Ortalamas
Kesici
38,17
38,174
5,40
8,28
Hz
17,81
8,903
1,26
3,86
lerleme
134,91
67,456
9,54
29,25
Kesme derinlii
161,91
80,953
11,45
35,11
U Yarap
51,82
25,912
3,67
11,24
Hata
56,55
7,069
17
461,17
Toplam
Etkisi (%)
12,26
Ortalama yzey przll ile ilgili elde edilen sonular, dier aratrmalardan elde edilen sonularla
paralellik gstermektedir [21-23].
Kesme deneyi srasnda kullanlan parametrelerin seviyelerine gre, ortalama yzey przllnn ortalama
S/N oran deiimini gsteren grafikler, ekil 4te verilmitir. ekil 4de gosterilen S/N oranlarnn grafiksel
gsterimine gre minimum yzey przll icin belirlenen deney kombinasyonu kesici iin 4225, hz iin
450, ilerleme iin 0,20, kesme derinlii iin 1 mm ve u yarap iin 0,8mmdir.
11
ekil 4. leme parametrelerinin seviyelerine gre ortalama yzey przll sinyal-grlt (S/N) oranlar
leme parametrelerinin optimal seviyeleri ve bu seviyelere gre ortalama yzey przll (Ra) ve S/N
oranlar Tablo 11de verilmitir. Kesici iin seviye 2, hz iin seviye 3, ilerleme ve kesme derinlii iin
seviye 1, u yarap iin seviye 2, optimal seviyelerdir.
Tablo 11. leme parametrelerinin optimal seviyelerine gre ortalama yzey przll ve S/N oranlar
leme
Seviye
Ortalama Yzey
S/N oran
Parametreleri
Przll, Ra (m)
(dB)
Kesici
1,53
1,21
Hz
1,21
1,32
lerleme
1,28
0,45
Kesme derinlii
1,02
0,78
U Yarap
1,13
0,28
En kk ortalama yzey przll deerinin tespitinde parametrelerin her bir seviyesi iin en byk S/N
oran belirlenmi ve oluturulan yeni deney kombinasyonuna gre dorulama deneyi yaplmtr.
Parametrelerin belirlenen seviyeleri iin tahmin edilen ve deney sonucu gerekleen S/N oran ve ortalama
yzey przll deerleri Tablo 12de verilmitir. Dorulama deneyi icin yaplan tornalama ilemesi
sonrasnda llen ortalama yzey przll deeri 0,505 m olarak llmtr. llen bu deerden
daha kk bir deer deney srasnda elde edilmemitir.
12
Tablo 12. Ortalama yzey przll iin optimum sonu ve dorulama deneyi
Taguchi Optimizasyonu
Tahmin edilen
Seviye
Dorulama deneyi
A1B3C1D1E2
Kesme artlar
4225
450
0,1
A1B3C1D1E2
0,8
4225
450
0,1
Ortalama yzey przll
0,266
0,505
S/N oran
8,18
5,93
0,8
Bor katkl elik malzeme, CNC torna tezgahnda Taguchi L18 orthogonal deney tertibine uygun olarak
ilenmi, deneylerden elde edilen kesme kuvveti (Fz, N) verileri ile bunlarn Eitlik (3) kullanlarak
hesaplanan sinyal/grlt (Signal to Noise ratio S/N) oranlar Tablo 13 de verilmitir. Optimal ileme
performans hesabnda, Kesme kuvveti (Fz) iin daha kk daha iyidir performans karekteristii esas
alnmtr.
Tablo 13. Kesme kuvveti (Fz) deneylerinde elde edilen veriler ve S/N Oranlar
Deney
Kesici
Tala
Kesme
Nu
derinlii
yarap
kuvveti, Fz
4225
250
0,10
0,4
336,91
-50,55
4225
250
0,15
0,8
747,07
-57,47
4225
250
0,20
1,2
1474,61
-63,37
4225
350
0,10
0,8
341,80
-50,68
4225
350
0,15
1,2
732,42
-57,30
4225
350
0,20
0,4
1318,36
-62,40
4225
450
0,10
0,4
512,70
-54,20
4225
450
0,15
0,8
991,21
-59,92
4225
450
0,20
1,2
403,16
-52,11
10
4215
250
0,10
1,2
971,68
-59,75
11
4215
250
0,15
0,4
463,87
-53,33
12
4215
250
0,20
0,8
952,15
-59,57
13
4215
350
0,10
1,2
625,00
-55,92
14
4215
350
0,15
0,4
1127,93
-61,05
15
4215
350
0,20
0,8
556,64
-54,91
16
4215
450
0,10
0,8
937,50
-59,44
17
4215
450
0,15
1,2
415,04
-52,36
18
4215
450
0,20
0,4
874,02
-58,83
Hz
lerleme
13
S/N Oran
Deneylerde kullanlan kesme parametrelerinin her seviyesine ait hesaplanan ortalama S/N oranlar zeti,
Tablo 14de verilmitir. Tablodeki en byk S/N oran, en kk kesme kuvvetini ifade etmektedir. Ayrca
18 deney iin genel ortalama S/N oran hesaplanm ve Tablo altnda verilmitir.
Tablo 14. Kesme kuvveti (Fz) iin S/N Oranlar (Daha kk daha iyidir)
Seviye
Parametre
Kesici
Hz
lerleme
Kesme
Derinlii
U Yarap
57,24
57,34
55,09*
52,32*
56,73*
56,44*
57,04
56,60
57,21
57,00
56,14*
58,53
60,99
56,80
0,80
1,20
3,44
8,67
0,27
3
Fark
Sralama
Genel ortalama S/N oran = 56,84
Kesme kuvvetine karlk gelen S/N oranlarnn vayans analizi sonular, Tablo 15de verilmitir. Tablode
verilen Parametre etkisi deeri sonularna gre kesme kuvveti (Fz) zerinde kesme derinlii ve ilerlemenin
daha fazla kesici ve kesme hznn ise daha az olmak zere istatistiksel olarak anlaml bir etkiye sahip
olduklar sylenebilir.
Tablo 15. Kesme kuvveti( Fz) S/N oranlar iin varyans analizi
Parametre
Serbestlik
Kareler
Kareler
Derecesi
Toplam
Ortalamas
Parametre
Etkisi (%)
Kesici
2,853
2,853
11,31
1,05
Hz
4,656
2,328
9,22
1,71
lerleme
35,636
17,818
70,60
13,10
Kesme derinlii
226,549
113,274
448,85
83,31
U Yarap
0,238
0,119
0,47
0,09
Hata
2,019
0,252
17
271,951
Toplam
14
0,74
Kesme kuvveti (Fz) ile ilgili elde edilen sonular, dier aratrmalardan elde edilen sonularla benzerlik
gstermektedir [19-23].
Kesme deneyi srasnda kullanlan parametrelerin seviyelerine gre, kesme kuvveti (Fz) nin ortalama S/N
oran deiimini gsteren grafikler, ekil 5te verilmitir.
ekil 5. Her ileme parametresi iin seviyelerine gre kesme kuvveti (Fz) sinyal-grlt (S/N) oranlar
leme parametrelerinin optimal seviyeleri ve bu seviyelere gre kesme kuvveti (Fz) ve S/N oranlar Tablo
16da verilmitir. Kesici iin seviye 2, hz iin seviye 3, ilerleme ve kesme derinlii ve u yarap iin seviye
1, optimal seviyelerdir.
Tablo 16. leme parametrelerinin optimal seviyelerine gre kesme kuvveti (Fz) ve S/N oranlar
leme
Parametreleri
Seviye
Kesici
Kesme kuvveti, Fz
S/N
(N)
(dB)
762,03
56,44
Hz
688,94
56,14
lerleme
620,93
55,09
Kesme derinlii
419,57
52,32
U Yarap
772,29
56,73
En kk kesme kuvveti deerinin tespitinde parametrelerin her bir seviyesi iin en byk S/N oran
belirlenmi ve oluturulan yeni deney kombinasyonuna gre dorulama deneyi yaplmtr. Parametrelerin
belirlenen seviyeleri iin tahmin edilen ve deney sonucu gerekleen S/N oran ve kesme kuvveti deerleri
Tablo 17de verilmitir. Dorulama deneyi icin yaplan tornalama ilemesi sonrasnda llen kesme kuvveti
deeri 341,80 N olarak llmtr. llen bu deerden daha kk bir deer, deney srasnda elde
edilmemitir.
15
Tablo 17. Kesme kuvveti (Fz) iin optimum sonu ve dorulama deneyi
Taguchi Optimizasyonu
Tahmin edilen
Seviye
Kesme artlar
Dorulama deneyi
A1B3C1D1E1
4225
450
0,1
A1B3C1D1E1
0,4
4225
450
0,1
Kesme kuvveti (Fz)
201,08
341,80
S/N oran
-49,36
-50,47
0,4
5. SONULAR VE NERLER
Bu makalede, 20MnCrB5 eliinin ilenmesinde Taguchi deney tertibi kullanlarak tornalama
parametrelerinin optimizasyonu yaplmaya allmtr. Bu almann deneysel sonular esas alnarak
aadaki sonular sylenebilir:
Taguchi yntemiyle parametre tertibi, kesme parametrelerinin optimizasyonunda basit, sistematik ve
etkin bir metodoloji salad grlmtr.
Torna ile ileme deney sonular, kesme derinlii ve ilerlemenin ortalama yzey przll ve kesme
kuvvetini etkileyen be adet kontrol edilebilir faktr (kesici, kesme hz, ilerleme, kesme derinlii ve u
yarap) arasnda ana parametreler olduunu gstermitir. Ortalama yzey przllnde kesici,
ilerleme, kesme derinlii ve u yarapnn etkili olduu, kesme kuvvetinde ise kesici, kesme hz,
ilerleme ve kesme derinliinin etkili olduu sylenebilir.
Mhendislik yarglarn kullanmak yerine e zamanl olarak taguchi yaklam kullanlarak ortalama
yzey przll ve kesme kuvveti gelitirilebilir. Dorulama deneyleri, optimal kesme parametrelerini
teyit etmek iin yaplmtr. Elde edilen sonularn tatmin edici olduu sylenebilir. Yzey przll
ve kesme kuvveti S/N oranlarnn tahmini ve gerek optimal deerleri arasndaki sapmann kk olduu
sylenebilir.
20MnCrB5 eliinin tornalanmasnda daha iyi ortalama yzey przll ve kesme kuvveti elde
edilmesi, belirtilen parametrelerin test aralnda hemen hemen ayn seviyelerde elde edilmitir.
Taguchi ortogonal dizi tertibinin, bu makalede tanmlanan kesme kuvveti ve ortalama yzey
przlln analiz etmek iin uygun ve yeterli bir yntem olduu sylenebilir.
TEEKKR
Bu almann gerekletirilmesinde finansman destei salayan Gazi niversitesi Bilimsel Aratrmalar
Birimine (Proje nu: 07/2011-13) teekkr ederiz.
KAYNAKLAR
[1]
[2]
[3]
[4]
nk M., 2001. "Ulusal Maden Varlmz ve Bor Gerei" ATO Yaynlar, 196 s. Ankara
Grange, R. A., Garvey, T.M., Transactions ASM, , 37(1946) 136-140.
Granga, R. A. ve Mitchell, J. B., Transactions ASM, 53(1961) 157-162.
Fountain, R. W., Chipman, J., Solubility and precipitation of boron nitride in iron-boron alloys,
Transactions of The Metallurgical Society of AIME, 224(1962) 599-605.
[5] Beam, C.P, Fleischer, R. L., Swart, P. W., Hart, H. R., Effect of thermal-neutron irradiation on the
superconducting properties of Nb3Al and V3Si doped with fissionable impurities, Journal Applied Phys.,
37(1966) 2218-2225.
[6] Hughes, J. D. H., Rogers, G. T., High-resolution autoradiography of trace boron in metals and solids,
Journal of Insttute of Metals, , 95(1967) 299-302.
[7] Armijo, J. S., Rosenbaum, H. S., Boron detection in metals by alpha-particle tracking, Journal of Applied
Physics, 38(1967), 2064-2069,.
16
[8] Ohmori, Y., Isothermal decomposition of an Fe-C-B austenite, Transactions Iron Steel Inst. Jap., 11,
5(1971) 339-348.
[9] Tomoya, F., Hardenability improvement effect of the boron in TMCP, Research Review on Boron in
Steels and Targets for Next Century, 1999, 78-86.
[10]arboa, C. Trk elik Sektrnde Alam Elementi Olarak Borun Kullanm. International Iron &
Steel Symposium, 02-04 April 2012, Karabk, Trkiye s.360-367.
[11]Lopez-Chipres, E., I. Meja, C.Maldonado, A. Bedolla-Jacuinde, J.M. Cabrera Hot ductility behavior of
boron microalloyed steels, Materials Science & Engineering A. 460-461 (2007) 464-470.
[12]Er, . 15B35H Borlu eliinin Kuru Kayma Koullarnda Srtnme ve Anma Davrannn
ncelenmesi. Dumlupnar niversitesi Fen Bilimleri Dergisi. 25 (2011):75-82.
[13]arboa, C. Dk karbonlu eliklere bor ilavesisinin mikroyap ve mekanik zelliklere zerine etkisi.
Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits. Ankara,2010
[14]Glmez, S. Bor alaml eliklerin aln frezelenmesinde kesme kuvvetlerinin ve yzey przllnn
incelenmesi. Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits Yksek Lisans Tezi. stanbul. 2003
[15]Kasman, . Lazerle derin oyma tekniinde EN 7075 Alminyum alam iin ilem parametreklerinin
Taguchi methodu kullanlarak incelenmesi. Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi, 2011(8) 41-54.
[16]Savakan, M.,Taptk, Y ve Urgen, M., Deney tasarm yontemi ile matkap uclarnda performans
optimizasyonu, T Dergisi/d, Cilt 3, no 6, 2004, 117-128
[17]Montgomery DC. Design and analysis of experiments. 4th ed. New York: Wiley; 1997.
[18]Nalbant, M., H. Gokkaya, G. Sur.Application of Taguchi method in the optimization of cutting
parameters for surface roughness in turning. Materials and Design 28 (2007): 13791385
[19]Yang H, Tarng Y.S. Design optimization of cutting parameters for turning operations based on the
Taguchi method. J Mater Process Technol 84(1998):1229.
[20]Neeli S., . Asiltrk, S. Yaldz, H. Salam. Tornalama ileminde cevap yzey metodu ile kesme
kuvvetlerinin kesme parametrelerine bal olarak modellenmesi. 3. Ulusal Talal malat Sempozyumu,
04-05 Ekim 2012, Ankara, Trkiye
[21]Asiltrk, ., S. Neeli. Multi response optimisation of CNC turning parameters via Taguchi method-based
response surface analysis. Measurement 45 (2012) 785794
[22]Palanikumar, K., R. Karthikeyan. Optimal machining conditions for turning of particulate metal matrix
composites using taguchi and response surface methodologies. Machining Science and Technology,
10(2006):417433
[23]Ramesh, S., L. Karunamoorthy ., K. Palanikumar. Surface Roughness Analysis in Machining of
Titanium Alloy. Materials and Manufacturing Processes, 23(2008): 174181.
17
18
AISI 1040 ELNDE DEFORMASYON ORANININ

LENEBLRLE ETKSNN YZEY PRZLL VE
KESME KUVVETLER AISINDAN DEERLENDRLMES
Mahir AKGNa, Halil DEMRb
a, Aksaray niversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yksek Okulu Makine Program, Aksaray/TRKYE,
akgun.mahir@hotmail.com.tr
b, Karabk niversitesi, Teknoloji Fakltesi, malat Mhendislii Blm, Karabk/TRKYE,
hdemir@karabuk.edu.tr
zet
Bu almada, scak haddelenmi ve farkl deformasyon oranlarnda (%3,5, 4 ve 7) souk ekilmi dk
karbonlu elikler zerinde ileme deneylerine tabi tutulmutur. leme deneyleri tornalama metoduyla sekiz
farkl kesme hz (150, 180, 210, 240, 270, 330, 390 ve 450 m/dak), Drt farkl ilerleme hz (0,04, 0,08, 0,1
ve 0,12 mm/dev) ile drt farkl (0,5, 1, 1,5 ve 2 mm) tala derinliinde soutma svs kullanlmadan kuru
artlarda yaplmtr. Souk ekilmi elik paralarn mikroyaplar ve sertlikleri deimitir. Deien
mikroyap ve sertliklerin kesme kuvveti ve yzey przllne etkileri aratrlmtr. Souk ekmenin
kesme kuvvetleri ve yzey przllne etkisini incelemek amacyla, ayrca scak haddelenmi dk
karbonlu elikler de tornalama deneylerine tabi tutulmutur. Scak haddelenmi i paralarnn sertliinin
dk ve snekliinin yksek olmas kesme kuvvetlerinin yksek olmasna neden olmutur. Dier taraftan
souk ekilen i paralarnda ise sertliin yksek ve snekliin dk olmasndan dolay kesme kuvvetleri
dk olmutur.
Anahtar kelimeler: AISI 1040 elik, Kesme Kuvveti Yzey Przll
THE EVALUATE IN TERMS OF SURFACE ROUGHNESS AND

CUTTING FORCES OF EFFECT OF DEFORMATION RATE ON
MACHINABILITY OF AISI 1040 STEELS
Abstract
In this study, hot rolled and subsequently cold drawn low carbon steels of various deformation rate (% 3.5, 4
and 7) were subjected to machining tests. The machining tests were carried out through single point turning
operations at eight different cutting speeds (150, 180, 210, 240, 270, 330, 390 and 450 m/min), three different
feed rates (0.04, 0.08, 0.1 and 0.12 mm/rev) and 0.5 and 1 mm depth of cut without coolant. Cold drawing
changed the microstructures and hardness of the steel parts. The effect of different microstructure and
hardness on cutting force and surface roughness was investigated. In order to examine the influence of cold
drawing on cutting forces and surface roughness, turning tests on hot rolled low carbon steel were also
carried out. Hot rolled workpieces resulted in higher cuttring forces due to their low hardness and high
ductility. On the other hand, cold drawn workpieces led to lower forces due to their higher hardness and low
ductility.
Keywords: AISI 1040 Steels, Cutting Forces Surface Roughness
19
1. Giri
elie, alternatif malzemeler olmasna ramen hala otomotiv endstrisi iin en nemli malzeme snfn
tekil etmektedir. Bunun ana sebebi, ister oto gvdesi iin ister ase ve tekerlekler gibi yapsal paralar iin
bir malzeme olarak zelliklerinin snrsz deikenlikte olmasdr. elik malzemelerde, normal elikten orta
ve yksek mukavemetli elie doru bir eilim vardr [1].
Dnyadaki metal retiminin % 90n elikler ve bu miktarn yaklak % 77sini de dk karbonlu elikler
oluturmaktadr. Metaller souk ekme ilemeni tabi tutulduklarnda mikroyaplar ekil deitirme yn ve
miktarna bal olarak deiiklie uramaktadr. Deformasyon sonucu akma, ekme dayanm ve sertlik
artmakta, sneklik dmektedir. Souk ekme sonrasnda mikroyapda meydana gelen deiimlerin
kazandrd zellikler ilenebilirlik asndan nem arz etmektedir [2].
Talal imalat ilemlerinde kullanlan kesici takmlar, rn maliyeti ve kalitesi zerinde nemli bir etkiye
sahiptir. Ekonomik ve kaliteli retim iin, kesici takmlar, kesme ilemi esnasnda maruz kaldklar yksek
gerilme, scaklk ve srtnme etkilerine uzun sre dayanabilecek kabiliyette olmaldr. Talal imalat metodu
ile metal ve alamlarn ekillendirmenin yaygnlat Endstri Devriminden gnmze kadar kesici
takmlar alannda yaplan almalar, kesici takmlarn performanslarnda kyaslanamayacak artlar
beraberinde getirmitir. Yeni kesici takm malzemelerinin gelitirilmesi, kesici takmlara kaplamalarn
uygulanmas ve mevcut kesici takmlarn geometrilerinin ve yaplarnn iyiletirilmesi sonucu kesici
takmlarn anma direnleri ve performanslar da nemli lde iyiletirilmitir. rnein, endstri
devriminin ilk gnlerinde sertletirilmi karbon elii bir kesici takmla buhar motorunun bir silindirini
ilemek 27,5 gn srmtr. O zaman kullanlan kesme hznn yaklak olarak 5 m/dak olduu dikkate
alnrsa, ayn ii gnmzde seramik veya kbik bor nitrr (CBN) bir kesici takmla 500 m/dak hatta 1000
m/dak kesme hz ile ilenerek 100 ve 200 kat gibi daha ksa srelerde bitirilebilir [3].
Endstri Devriminin ilk gnlerinde kullanlan kesici takmlarla, gnmzde kullanlan kesici takmlarn
performanslar arasnda kyaslanamayacak derecede farklar olmasna ramen, kesici takmlar alanndaki
aratrma ve gelitirme faaliyetleri youn bir ekilde devam etmektedir. Bunun da balca iki nedeni vardr:
Bu nedenlerden birisi; kreselleen dnyamzdaki zor rekabet artlardr. Birim zamandaki retim miktarn
artrmak ve dolaysyla maliyeti drmek iin kesme hznn artrlmas ok nemli bir faktrdr. Dier
neden ise; endstriyel rnler iin zellikleri daha iyi olan malzemelerin gelitirilmesi ve kullanlmasdr [3].
Yeil yapm olduu doktora almasnda, vargel tezghnda dk karbonlu St 44 eliinde haddeleme yn
ve miktarnn ilenebilirlik zerine etkisini incelemitir. Bu amala elik, souk ve scak olarak farkl
miktarlarda haddelenmitir. Deney malzemeleri tala derinlii sabit tutularak haddeleme dorultusuna
paralel, dik ve apraz ynde ilenmitir. Kesme kuvvetleri ve yzey przllk deerleri lmtr. Souk
haddelenmi malzemelerde artan pekleme hz, kesme kuvvetlerini drrken, scak haddelenmi
malzemelerde pekleme hz ile kesme kuvvetleri arasnda dorusal bir iliki kuramamtr. Souk
haddelenmi malzemelerin yzey przl scak haddelenmi malzemelerin yzey przllklerine gre bir
miktar daha iyidir [2].
Bu almada, farkl deformasyon oranlarnda souk ekilen malzemelerin mikroyaplarnda meydana gelen
deiimin, ilenebilirlik kriterlerinden kesme kuvvetleri ve yzey przll zerine etkilerinin
aratrlmas amalanmtr. Scak haddelenmi ve souk ekilmi malzemeler zerinde ilenebilirlik
deneyleri, tornalama metodu ile farkl kesme hzlarnda soutma svs kullanlmadan yaplmtr.
2. Deneysel almalar
Deneysel almalar iin scak haddelenmi ve farkl deformasyon (%7, %4 ve %3,5) oranlarnda souk
ekilmi AISI 1040 elik malzemeler tedarik edilmitir. AISI 1040 elik malzemenin kimyasal bileimi
Tablo 1de verilmitir.
20
izelge 1. AISI 1040 eliinin kimyasal bileimi (%Arlk).

C
0,39
Mn
0,701
Si
0,206
S
0,033
P
0,016
Cu
0,045
Deney malzemelerindeki deformasyon oran farkllklarnn meydana getirdii yapsal deiikliklerin

gzlenebilmesi amacyla hadde ynnde ve hadde ynne dik paralar alnmtr. Alnan paralar silikon
kalp ierisinde effaf reineye gmlmtr. Parlatma ileminden sonra reineye alnan paralar %2 nital ile
dalanmtr. Mikroyap incelemeleri 4X-100X bytme kapasitesine sahip MEIJI marka optik mikroskop ile
gerekletirilmitir. Sertlik lm iin malzemeler ilenmeden nce hadde ynnde 5 mm kesilmitir ve
sertlik lmleri AFFRI sistem VRSD 251 marka makro sertlik cihaznda malzemeler zerinde iten
da 4 farkl noktada Rockwell C sertlik deerleri alnmtr. Numune rnei ve sertlik lm noktalar
ekil 1de verilmitir.
ekil 1. Numune rnei ve sertlik lm noktalar.

Tala kaldrma deneyleri Johnford TC35 tipi CNC torna tezgahnda yaplmtr. Bu tezgah 10 kW gce sahip
olup deiken i mili hz 4000 dev/dakikaya kadar ykselebilmektedir. Tala kaldrma deneyleri esnasnda
oluan kesme kuvvetlerinin bileenini de ayn anda lebilen bir dinamometre bu tezgaha balanmtr.
Kuvvet lmlerini gerekletirebilmek iin kullanlan dinamometre Kistler 9257 B model ve kullanlan
Charge Amplifier da 5019 B130 tipindedir. Sonularn grafik olarak elde edilmesi iin Dynoware program
kullanlmtr.
lenmi yzeyler zerinde yzey przll lmeleri iin Mahr Perthometer M1 model bir yzey
przllk lm cihaz kullanlmtr. lmeler, her bir ilenmi yzey iin er defa gerekletirilmi ve
bulunan sonularn ortalama przllk deerleri dikkate alnmtr. paras zerinde ileme srasnda
oluan yzey przllk deerlerinin lmleri iin kesme uzunluu 0,8 mm ve rnekleme uzunluu 5,6 mm
olarak seilmitir.
3. Deney Sonular ve Tartma
3.1 Sertlik
Metaller souk ekme ilemine maruz brakldklar zaman sertletikleri, mukavemetlerinin artt ve
snekliklerinin azald grlr. Scak haddelenmi ve souk ekilmi deney malzemelerinin sertlii izelge
2de gsterilmektedir.
21
izelge 2. Scak haddelenmi ve souk ekilmi deney malzemelerinin sertlik deerleri.

Deney Malzemeleri
%7
Deformasyon
oran
%4
Deformasyon
oran
%3,5
Deformasyon
oran
3.2 Mikroyap
Sertlik (HRC)
A
Ortalama
21,4 mm Scak
ekilmi
16,2
13,7
15,8
13,675
20 mm Souk
ekilmi
20,5
21,7
22
25,1
22,325
36,4 mm Scak
ekilmi
14,6
8,9
11,6
14
12,275
35 mm Souk
ekilmi
19,3
21,2
21
21,3
20,7
40,4 mm Scak
ekilmi
10,7
8,7
6,1
5,5
7,75
39 mm Souk
ekilmi
16,2
21
25
15,7
19,45
Farkl deformasyon (%7, %4 ve %3,5) oranlarnda souk ekilen malzemelerin mikroyaplarnda meydana
gelen deiimin gzlenebilmesi amacyla hadde ynnde ve hadde ynne dik paralar alnmtr. Ayrca
scak haddelenmi malzemelerde hadde ynnde ve hadde ynne dik paralar alnarak mikroyap
grntleri alnmtr. Alnan paralarn mikroyap grntleri, izelge 3de verilmitir.
izelge 3. Mikroyap grntleri.
21,4 mm Scak haddelenmi deney
malzemesinin mikroyap grnts.

20 mm Souk ekilmi deney




22
Oda scaklnda farkl deformasyon oranlarnda yaplan souk deformasyon, kristallerin ve tane snrlarnn
deforme olmasna neden olur. Taneler ekil verme ynnde uzar. Souk ekilmi malzemelerin yaplarndaki
uzamalar izelge 3de grlmektedir.
3.3 Yzey Przll
Ortalama yzey przll (Ra), m
Deformasyon (%3,5, %4 ve %7) orannn yzey przllne etkisini incelemek amacyla farkl kesme
hzlarnda (150, 180, 210, 240, 270, 330, 390 ve 450 m/dak), 1mm tala derinliinde ve 0,1 mm/dev ilerleme
miktarnda yaplan deneylerde elde edilen yzey przllk deerleri ve kesme hz ilikisi ekil 3de
grlmektedir. En yksek yzey przllk deerleri btn deformasyon (%3,5, %4 ve %7) oranlarnda, 150
m/dak kesme hznda yaplan deneylerde elde edilmitir. Ayrca 150 m/dak kesme hznda yaplan deneylerde
deformasyon oranndaki (%3,5, %4 ve %7) arta bal olarak yzey przllk deeri azalmtr. Kesme
hznn (180, 210 ve 240 m/dak) artmasyla yzey przllk deeri azalmtr. Deformasyon oranndaki
arta bal olarak artan sertliin ilenebilirlie olumlu etkisi olmutur. Ancak yksek kesme hzlarnda
yaplan deneylerde deformasyon orannn yzey przll zerindeki etkisi ortadan kalkmtr ve yzey
przllk deerleri fazla deiiklik gstermemektedir. En iyi yzey przllk deeri deformasyon orannn
%4de olduu deney malzemesinde 0,373 m olarak belirlenmitir.
2,4
2,2
2
1,8
1,6
1,4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
3,5%
4%
7%
150
180
210
240
270
330
390
450
Kesme hz (V), m/dak

ekil 2. Deformasyon oranna bal olarak kesme hz ve yzey przllk deeri ilikisi (a=1mm, f=0,1
mm/dev).
lerlemeye miktarnn yzey przllnn etkisini incelemek amacyla farkl ilerleme miktarlarnda (0,04,
0,08, 0,1 ve 0,12 mm/dev), 210 m/dak kesme hznda ve 1 mm tala derinliinde yaplan deneylerde elde
edilen yzey przllk deerleri ve ilerleme miktar ilikisi ekil 4de verilmitir. En yksek yzey
przllk deeri %3,5 deformasyon oranyla souk ekilen deney malzemesinde, 0,04 mm/dev ilerleme
miktarnda yaplan deneylerde 1,870 m olarak llmtr. Ayrca deformasyon orannn (%4 ve %7)
artmasyla 0,04 mm/dev ilerleme miktarnda yaplan deneylerde yzey przllk deerinin azald
grlmtr. %4 deformasyon oranyla souk ekilen deney malzemesinde 0,04 mm/dev ilerleme miktarnda
yaplan deneylerde 0,701 m olarak llmtr. %7 deformasyon oranyla souk ekilen deney
malzemesinde 0,04 mm/dev ilerleme miktarnda yaplan deneylerde 0,644 m olarak llmtr. lerleme
miktarnn artmasyla yzey przllk deerleri artmtr. En dk yzey przllk deeri deformasyon
orannn %7de olduu deney malzemesinde 0,04 mm/dev ilerleme miktarnda yaplan deneylerde 0,644 m
olarak belirlenmitir.
23
2
1,8
3,5%
1,6
4%
1,4
7%
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,04
0,08
0,1
0,12
lerleme miktar (f), mm/dev

ekil 3. Deformasyon oranna bal olarak ilerleme miktar ve yzey przllk deeri ilikisi (a=1mm,
v=210 m/dak).
Farkl tala derinliklerinde (0,5, 1, 1,5 ve 2 mm), 210 m/dak kesme hznda ve 0,1 mm/dev ilerleme
miktarnda yaplan deneylerde elde edilen yzey przllk deerleri ekil 5de verilmektedir. En dk
yzey przllk deerleri btn deformasyon (%3,5, %4 ve %7) oranlarnda, 0,5 mm tala derinliinde
yaplan deneylerde elde edilmitir. Ayrca 0,5 mm tala derinliinde yaplan deneylerde deformasyon
oranndaki (%3,5, %4 ve %7) arta bal olarak yzey przllk deeri azalmtr. %3,5 deformasyon
oranyla souk ekilen deney malzemesinde 0,5 mm tala derinliinde yaplan deneylerde 0,989 m olarak
llmtr. %4 deformasyon oranyla souk ekilen deney malzemesinde 0,5 mm tala derinliinde yaplan
deneylerde 0,735 m olarak llmtr. %7 deformasyon oranyla souk ekilen deney malzemesinde 0,5
mm tala derinliinde yaplan deneylerde 0,579 m olarak llmtr. Tala derinliinin artmasyla yzey
przllk deerleri artmtr. En yksek yzey przllk deeri %7 deformasyon orannda, 2 mm tala
derinliinde yaplan deneylerde 2,097 m olarak belirlenmitir.
2,2
2
1,8
1,6
1,4
3,5%
1,2
4%
7%
0,8
0,6
0,4
0,5
1,5
Tala derinlii (a), mm

ekil 4. Deformasyon oranna bal olarak tala derinlii ve yzey przllk deeri ilikisi (f=0,1 mm/dev,
v=210 m/dak).
24
Yaplan deneyler sonras elde edilen talalarn grntleri ekil 6da grlmektedir. leme esnasnda kan
talan srekli tala olmas ve krlmamasndan dolay i parasna talalar sarma yaparak veya kopmayan
talan i paras ile kesici takm arasna skmas ile i paras yzeyinde bozulmalara neden olduu
dnlmektedir.
ekil 5. Deneylerde elde edilen talalarn grntleri.

3.4 Kesme Kuvvetleri
Deformasyon orannn esas kesme kuvveti Fc deeri zerindeki etkisini incelemek amacyla, souk ekilmi
deney malzemeleri kesme hz 210 mm/dak, ilerleme miktar 0,1 mm/dev ve tala derinlii 1 mmde
tornalama metoduyla ileyeme tabi tutulmutur. Ayrca deformasyon orannn etkisini kyaslamak iin scak
haddelenmi deney malzemelerinde deneyler yaplarak esas kesme kuvvet deerleri llmtr. En yksek
kesme kuvveti deeri scak haddelenmi (40,4 mm) deney malzemesinde yaplan deneylerde 343 N olarak
llmtr. %3,5 deformasyon orannda deney malzemesinin souk ekilmesiyle sertlii artmtr. Sertlii
artan deney malzemesinin ilenmesiyle elde edilen esas kesme kuvveti deerinde yaklak olarak %12
orannda bir azalma grlmtr. Esas kesme kuvvet deeri 301 N olarak llmtr. Deformasyon
orannn artmasyla esas kesme kuvveti deerleri azalmtr. Ancak souk ekilmi deney malzemelerinin
ilenmesiyle elde edilen esas kesme kuvveti deerlerinde ok fazla bir deiim grlmemektedir. Scak
haddelenmi ve souk ekilmi deney malzemeleri karlatrldklarnda souk ekilmi deney
malzemelerinin ilenmesiyle elde edilen esas kesme kuvveti deerlerinin azald grlmektedir. En dk
esas kesme kuvveti deeri %3,5 deformasyon orannda souk ekilen deney malzemesinin ilenmesiyle 301
N olarak llmtr.
Souk ekilmi
Esas Kesme Kuvveti (fc), N
340
Scak haddelenmi
330
320
310
300
3,5
Deformasyon Oran (%)
ekil 6. Deformasyon oran ve esas kesme kuvveti (fc) ilikisi (f=0,1 mm/dev, v=210 m/dk a=1 mm).
25
%3,5 deformasyon orannda farkl kesme hzlarnda (150, 180, 210, 240, 270, 330, 390 ve 450 m/dak), 0,1
mm/dev ilerleme miktar ve 1 mm tala derinliinde yaplan deneylerde elde edilen kesme kuvvetleri ekil
8de verilmitir. En yksek esas kesme kuvveti deeri scak haddelenmi deney malzemesinde 150 m/dk
kesme hznda yaplan deneylerde 334 N olarak llmtr. Kesme hznn artmasyla esas kesme kuvveti
deerleri azalmtr. Kesme hznn (270 m/dk) artmasyla esas kesme kuvveti deerinde % 4 orannda bir
d grlmtr. En dk esas kesme kuvveti deeri 270 m/dk kesme hznda yaplan deneylerde 312 N
olarak llmtr.Souk ekilmi deney malzemesinde en yksek esas kesme kuvveti deeri 150 m/dk
kesme hznda yaplan deneylerde 306 N olarak llmtr (ekil 6.30). Kesme hznn artmasyla esas
kesme kuvveti deerleri azalmtr. Kesme hznn artmasyla kesme kuvvetlerinin d ksmen kesici
takm tala yzeyinde takm-tala temas uzunluunun azalmas ve ksmen de artan kesme hz sonucu kesme
blgesindeki scakln artmasyla, takm tala yzeyindeki akma blgesinde yapan malzemenin kayma
dayanmnn azalmasyla aklanabilir [4]. Kesme hznn (270 m/dk) artmasyla esas kesme kuvveti
deerinde % 3 orannda bir d grlmtr. En dk esas kesme kuvveti deeri 270 m/dk kesme hznda
yaplan deneylerde 298 N olarak llmtr.
335
Esas Kesme Kuvveti (fc), N
Souk ekilmi
325
Scak haddelenmi
315
305
295
285
150
180
210
240
270
330
390
450
Kesme hz (V), m/dak

ekil 7. %3,5 deformasyon orannda kesme hz ve esas kesme kuvveti ilikisi (f=0,1 mm/dev, a=1 mm).
4 Sonular ve neriler
Farkl deformasyon oranlarnda (%7, 4 ve 3,5) scak ve souk haddelenmi AISI 1040 eliinin souk
haddelemede uygulanan deformasyon oranlarna bal olarak mikroyaplar ve sertlikleri deimitir. Bu
farkl mikroyaplarn ve sertliklerin kesme kuvveti ve yzey przllne etkilerini belirlemek amacyla
baz ileme deneyleri yaplmtr. Bu almalarda elde edilen sonular aada zetlenmitir:
Deformasyon oranna bal olarak souk ekilmi malzemelerin sertlii artmtr. %7 deformasyon
oranyla souk ekilmi malzemede sertlik art en yksek olmutur.
Metalografik incelemelerde farkl deformasyon oranlarnda souk ekilen malzemelerin tanelerinin
hadde ynnde uzad grlmtr.
Artan sertlikle birlikte yzey przllk deerlerinde bir miktar azalma grlmtr. Ancak, nemli
bir derecede etkisi olmamtr.
26
Kesme hznn artmasyla yzey przllk deerleri azalmtr. En dk yzey przllk deeri
%4 deformasyon oranyla souk ekilen malzemede 330 m/dak kesme hznda yaplan deneylerde
0,373 m olarak llmtr.
Sabit kesme hz ve ilerleme miktarnda tala derinliinin artmasyla yzey przllk deerleri ve
kesme kuvvetleri artmtr.
Genel olarak en yksek kesme kuvvetleri (Fc) scak haddelenmi malzemelerin ilenmesinde
llmtr. 150 m/dak kesme hznda yaplan deneylerde 334 N olarak llmtr ve kesme hznn
arttrlmasyla kesme kuvvetleri azalmtr.
Deformasyon oranna bal olarak artan sertliin etkisiyle souk ekilmi malzemelerde yaplan
deneylerde, esas kesme kuvveti (Fc) Scak haddelenmi malzemelerde yaplan deneylerde elde edilen
deerlerden kk kmtr. Sertlik art kesme kuvveti deerlerinde de neden olmutur.
Kaynaklar
[1] Gndz, S., Kaar, R., Glen, B. 2001. The effect of the cooling rate on the yield behaviour in Ti,
V, Al interstitional free steels, Pamukkale University Journal of Engineering Science, cilt 7, say 2, s.
199-205.
[2] Yeil, H. 2003. Dk karbonlu elik malzemelerde haddeleme yn ve miktarnn ilenebilirlik zerine
etkileri, Doktora Tezi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, s. 5-80, Ankara.
[3] ifti, . Korkut . evik, E. Demir H. ve eker U. 2008. Tornalama ilemlerinde kesici takm
mrnn iyiletirilmesine ynelik alternatif bir yaklam, Karabk niversitesi Teknoloji Dergisi, cilt
11, say 2, s. 129-135.
[4] Demir, H. ve zl B. 2008. Dk soutma hzlarnda soutulmu 30MnVS6 mikroalaml eliin
ilenebilirliinin kesme kuvvetleri ve yzey przll asndan deerlendirilmesi, Teknoloji
Dergisi, cilt 11, say 4, s. 297-303.
27
28
AISI 1050 ELNN DELNMESNDE KESME

PARAMETRELERNN L TAMLIINA (APTAN SAPMA)
ETKLERNN NCELENMES
Seluk YAMUR, Adem ACIR, Ulvi EKER
Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi Ankara /TRKYE
syagmur@gazi.edu.tr, adema@gazi.edu.tr, useker@gazi.edu.tr,
zet
Matkapla delik delme ilemlerinde belli toleranslar dahilinde arzu edilen apta bir delik unsurunun elde
edilmesi temel amatr. Matkapla delinen deliklerde elde edilen ap, genellikle anma apndan byk
olmaktadr. Delme ileminde; uygulama biimi (dnen matkap-sabit i paras veya sabit matkap-dnen i
paras), kullanlan balama aralarnn kararll, rijitlik, takm tezgahnn genel durumu ve zellikle de
takmn kesici azlarnn durumu (doru takm geometrisinin temini) elde edilen deliin l tamln
etkiler. Ayrca kesme hz ve ilerleme miktar gibi parametrelerde son derece nemlidir.
Bu almada, endstriyel uygulamalarda yaygn olarak kullanlan AISI 1050 elii kullanlm olup, kesme
parametreleri (60, 75, 90 ve 108 m/dak kesme hzlar 0,15, 0,20 ve 0,25 mm/dev ilerleme miktarlar) ve
kesici takm tipi (kaplamasz ve TiN/TiAl/TiCN kaplamal solid karbr) girdileri baz alnarak; l taml
(aptan sapma) deerlendirilmitir.
alma neticesinde kesme hzndaki artn aptan sapma zerinde olumsuz etki yaparak, tm dier
parametreler iin belirgin bir ekilde, aptan sapma miktarn artrd grlmtr. Ayrca kesici takma
kaplama uygulamasnn istenen delik apnn elde edilmesinde olumlu etki yapt sonucuna varlmtr.
Anahtar kelimeler:Delme, l Taml, Kesme Parametreleri, AISI 1050
INVESTIGATION OF CUTTING PARAMETERS EFFECTS TO

ACCURACY OF MEASUREMENT IN DRILLING OF AISI 1050
STELL
Abstract
The main purpose is to obtain desired hole diameter in drilling with drill. Usually, obtained from holes
diameter larger than the nominal diameter in drilling. Application types, stability of binding instruments,
stiffness, general condition of the machine and especially the right tool geometry the effects accuracy of
measurement. Also cutting parameters ( cutting speed and feed rate) very important.
In this study, AISI 1050 steel was used in a widely used in industrial applications. Cutting parameters were
determined (60, 75, 90, 108 m/min and 0,15, 0,20, and 0,25 mm/rev) and used two different drills (uncoated
and TiN/TiAl/TiCN coated solid carbide).
Result of the study, increase in cutting speed negative impact on the accuracy of measurement. For all other
parameters increase in the diameter of the hole was observed. Also coating application had a positive effect
on the accuracy of measurement.
Keywords:Drilling, Accuracy of Measurement, Cutting Parameters, AISI Stell
29
4. Ulusal Talal malat Sempozyumu(UTS 2013), 07-09 Kasm 2013, Kuadas
1. Giri
Delik delme ilemi en nemli tala kaldrma ilemlerinden biridir ve tala kaldrma ilemlerinin yaklak te
birini iermektedir. Bu ilem genellikle tala kaldrma ilemlerinde son ilem olarak kullanlr. malat
endstrisinde modern talal imalat yntemleri gelitirilmesine ramen, geleneksel delik delme yntemi
ekonomiklii ve basit uygulanabilirlii gibi sebeplerden dolay hala en yaygn kullanlan ileme yntemidir
[1].
Delik delme, kesici takmlarla bir i parasna silindirik delik ama yntemlerini ierir. Delme ilemi; fatura
ama (kademeli delik ileme), raybalama, hava ama ve delik bytme gibi tala kaldrma ilemlerini
kapsamaktadr. Btn bu ilemlerde ortak olan, dorusal bir ilerleme hareketi ile birlikte ana bir dnme
hareketinin olmasdr [2].
Delik delme ilemlerinde elde edilen deliklerin yzey kalitesinin ve l tamlnn ikinci bir ileme gerek
kalmadan istenilen toleranslar dahilinde elde edilmesi nemlidir. nk istenilen delik kalitesini elde etmek
iin ikinci bir ilem uygulamak zaman kaybna dolaysyla maliyetlerde arta sebep olacaktr.
Bu sebeple son yllarda aratrmaclar delik kalitesi zerinde almalrn arttrmlardr.
Yaplan almalarda ; almaclarn farkl kesme hz ve ilerleme miktar kombinasyonunun delik kalitesine
etkisini inceledii grlmtr [3,4]. Ayrca eitli kesici takmlar kullanlarak kesici takm malzemesinin de
delik kalitesi zerindeki etkileri belirlenmitir [5]. Bunlarla birlikte kesici takma kaplama uygulamasnn
etkileri aratrma konusu olmutur [2,6]. Bunlarn dnda delik aplarnn [7] ve i paras malzemesinin
[8,9] delik yzey kalitesine etkileri aratrlan konular arasnda yer almaktadr.
Ayrca aratrmaclar matematiksel modelleme analitik yaklamlar ve istatistiksel yntemler kullanarak
delik kalitesi zerinde almlardr [10]
2. Malzeme ve Metod
2.1. Deney Numuneleri
Bu almada sanayide yaygn olarak kullanlan AISI 1050 elii kullanlmtr. AISI 1050 elii makine,
otomotiv ve imalat sanayinin yan sra zellikle cer kancalar, dililer, kazclar, transmisyon milleri, raylar
v.b. birok alanda kullanlan bir malzemedir [8].
Ayrca deneylerde kullanlan numunelere ait teknik resim ekil 2.1de verilmitir.
ekil 2.1. Deneylerde kullanlacak numunelere ait teknik resimler.
30
2.2. Deneylerde Kullanlan Takm Tezgah

Tala kaldrma deneyleri Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitimi Blm Talal retim
Anabilim Dalnda bulunan Johnford VMC550 marka CNC dik ileme merkezinde yaplmtr. Bu tezgahn
zellikleri izelge 2.1de verilmitir.
izelge 2.1. Deneylerde kullanlan tezgahn teknik zellikleri
Tezgahn Gc
5 KW
En Yksek Devir Says
8000 rpm/min
Srayla x, y, z ekseni
l Hassasiyeti
letim Sistemi
600, 500, 600 mm

0,001 mm
Fanuc
2.3. Kesici takm

Bu almada yekpare (solid) helisel karbr matkaplar kullanlmtr. Matkaplarn ap 14 mm olarak
seilmitir (ekil 2.2). Kullanlan matkaplarn standard DIN 6537 K dr. Matkaplarn delme derinlii 3D dir.
Deneylerde kullanlan matkaplarn mekanik ve termal zellikleri izelge 2.2de verilmitir.
ekil 2.2. Deneyde kullanlan yekpare karbr helisel matkap

izelge 2.2. Deneylerde kullanlan matkaplarn mekanik ve termal zellikleri
K25 grade
(Kaplamasz)
14,6
5000
590
0,22
70
5,6
Younluk (gr/cm3)
Basma Dayanm (MPa)
Young Modl (GPa)
Poisson Oran
Termal letkenlik (W/mK)
Termal genleme katsays (106/K)
P25 grade
(Kaplamal)
12,6
4600
550
0,22
45
6,7
Kaplama uygulamasnn l taml zerindeki etkilerini de deerlendirmek amacyla, kaplamasz karbr

matkaplarla beraber TiN/TiAlN/TiCN multilayer (ok katmanl) kaplamal karbr takmlar da kullanlmtr.
31
2.4. Kesme Parametreleri

almada kesme parametreleri olarak drt farkl kesme hz (60, 75, 90, 108 m/dak) ve farkl ilerleme
miktar (0,15, 0,20 ve 0,25 mm/dev) seilmitir Delme ilemlerinde birim zamanda kaldrlan malzeme
miktar (tala debisi) sabit olduundan kesme derinlii (ap, mm) otomatik olarak sabit seilmi olacaktr.
2.5. l Tamlnn llmesi (aptan sapma)
Deneysel almalarda elde edilen deliklerin aplar (aptan sapma) CMM tezgahnda hassas bir ekilde
llmtr.
3. Deneysel Sonular ve Tartma
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
b)
Kesme Hz
(m/dak)
14,042
14,050
14,065
14,042
14,052
14,077
14,049
14,058
14,076
14,060
14,069
14,089
60
75
90
108
aptan Sapma
(mm)
108
0,15
0,20
0,25
0,15
0,20
0,25
0,15
0,20
0,25
0,15
0,20
0,25
lerleme Miktar
(mm/dev)
90
Deney No
75
aptan Sapma
(mm)
60
lerleme Miktar
(mm/dev)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
a)
Kesme Hz
(m/dak)
Deney No
Delik delme ilemleri sonrasnda elde edilen deliklerin aptan sapma deerleri izelge 3.1deki
ktlarnda grafiklere dklmtr. Kesme hzlar, ilerleme kuvvetleri ve kesici tipine gre aptan sapma
deerlerinin deiimi ekil 3.1deki grafiklerde verilmitir.
0,15
0,20
0,25
0,15
0,20
0,25
0,15
0,20
0,25
0,15
0,20
0,25
14,018
14,020
14,027
14,012
14,041
14,055
14,020
14,039
14,075
14,047
14,072
14,089
ekil 3.1. Deneysel lmadaki girdilere bal olarak elde edilen ktlar
a)Kaplamasz Takm b) Kaplamal Takm
ekil 3.1deki grafikler incelendiinde, btn artlarda delik apnn anma apndan byk elde edildii ve
anma apndan sapmann genel anlamda;
i)
kesme hz arttka ve
ii)
ilerleme arttka
artt, bunun tersi olarak da kaplama uygulanmasyla birlikte, kaplamasz takmlarla ayn artlarda elde
edilen deliklere gre, azald grlmektedir.
32
ekil 3.1deki kaplamasz takmlara ait grafikler ile kaplamal takmlara ait grafikler karlatrldnda,
takmlara kaplama yaplm olmasnn istenen delik apnn elde edilmesinde olumlu etki yapt
grlmektedir. Bu durum takmn artan anma direnci ile beraber kesici azlardaki dk anmaya ve
dk srtnme katsays sebebiyle kolaylaan tala tahliyesi eklinde aklanabilir.
ekil 3.1.. aptan Sapma deerlerinin kesme hz ve ilerleme miktarna bal olarak deiimi a) Kaplamasz
Kesici b) Kaplamal kesici
Kaplamal ve kaplamasz takmlar arasndaki fark gsteren grafikler ekil 3.2 de daha net
grlebilmektedir.
33
ekil 3.2. Her bir kesme hz iin kaplamasz ve kaplamal kesicilerde ilerlemeye bal olarak aptan
sapmadeerlerinin deiimi
a) V= 60 m/dak, b) V= 75 m/dak, c) V= 90 m/dak, d) V= 108 m/dak .
lerlemenin aptan sapma zerindeki etkisine baklacak olursa, artan ilerleme miktar da, istisnai durumlar
hari, aptan sapma miktarnn artmasna sebep olmutur.
Bu deerlendirmeler nda; elde edilen delik aplarnda anma apna bal l taml iin, nerilen
snrlar iinde, daha dk kesme hzlar, dk ilerleme miktarlar ve takma kaplama uygulanmas
(kaplamal takm kullanlmas) tavsiye edilir.
34
4. Sonu
alma sonucunda el de edilen veriler nda u sonulara varlmtr.
aptan sapma deerlerine bakldnda, btn artlarda delik apnn anma apndan byk elde
edildii ve anma apndan sapmann genel anlamda; kesme hz arttka ve ilerleme miktar arttka
artt grlmtr, bunun tersi olarak da kaplama uygulanmasyla birlikte, kaplamasz takmlarla
ayn artlarda elde edilen deliklere gre, azald grlmektedir.
Kesme hzndaki art da, aptan sapma zerinde olumsuz etki yaparak, tm dier parametreler iin
belirgin bir ekilde, aptan sapma miktarn artrmtr.
Artan ilerleme miktar da, istisnai durumlar hari, aptan sapma miktarnn artmasna sebep
olmutur.
Elde edilen delik aplarnda anma apna bal l taml iin, nerilen snrlar iinde, daha dk
kesme hzlar, orta ilerleme deerleri ve kaplamal takm kullanlmas tavsiye edilir.
Matkapla delinmi deliklerin dairesellikten sapmas zerinde en etkili parametrenin kesme hz
olduu grlmtr. Kaplama uygulanm takmlarla elde edilen ovalite deerleri, kaplamasz
takmlarla elde edilen ovalite deerlerinden bir miktar daha dk kmtr.
Teekkr
Yazarlar, bu almann gereklemesinde finansman destei salayan Gazi niversitesi Bilimsel
AratrmaProjeleri Birimine (Proje Kodu: 07/2009-09) teekkr eder.
Kaynaklar
1. Tonshoff, H.L., Spintig, W., Konig, W., Neises, A., 1994, Machining of Holes D evelopments in
Drilling Techonolgy, Annals of the CIRP
2. Kaplan, Y., 2010, Delik delmede farkl parametrelerin kesme kuvveti, moment, titreim, yzey
przll, anma ve apak oluumuna etkileri, Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Fen
Bilimleri Enstits,
3. Asiltrk, ., Akkus, H., 2011, Determining the effect of cutting parameters on surface roughness in
hard turning using the Taguchi method, Measurement,
4. Meral, G., 2009, AISI 1050 Malzemenin Delinmesinde Delme Parametrelerinin Kesme
Kuvvetleri ve Delik Kalitesi zerindeki Etkisinin Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Gazi
niversitesi Fen Bilimleri Enstits,
5. Kalidas, S., DeVor, R.E., Kapoor,S.G., 2001, Experimental investigation of the effect od drill
coatings on hole quality under dry and wet drilling conditions Surface and Coatings Technology,
6. Kvak, T., 2007, Inconel 718in Delinebilirliinin Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Gazi
niversitesi Fen Bilimleri Enstits
7. K. Ogawap E. Aoyama: H. Inoue: T. Hirogaki,d H. Nobet Y. Kitahara,f T. Katayamab & M.
Gunjima,1997, Investigation on cutting mechanism in small diameter drilling for GFFW (thrust
force and surface roughness at drilled hole wall), Composite Shuchtres 38,. 1-4, pp. 343-350, 1997
8. Han-Ming Chow, Shin-Min Lee, Lieh-Dai Yang,2008 Machining characteristic study of friction
drilling on AISI 304 stainless steel Journal of Materials Processing Technology
9. Tosun, G., Muratoglu, M.,2004, The drilling of Al/SiC metalmatrix composites. Part II:
workpiece surface integrity, Composites Science and Technology 64, 14131418, 2004.
10. Endo, H., Murahashi, T., Marui, E., 2007 Accuracy estimation of drilled holes with small diameter
and influence of drill parameter on the machining accuracy when drilling in mild steel sheet,
Internatioanl Journal of Machine Tools & Manufacture,
35
36
AL 2014 - SIC KOMPOZTLERN TORNALANMASINDA

KESME HIZI VE KESC TAKIM MALZEMESNN YZEY
KALTESNE ETKLERNN NCELENMES
Hadi BLRa, Muharrem PULb, Recep ALINc
a
Karatekin niv.,MYO, Makine, ankr / TRKYE hadibilir@karatekin.edu.tr
Krkkale niv.,Mh. Fak., Met. Ve Mal. Mh, Krkkale/ TRKYE mpul@kku.edu.tr
Krkkale niv.,Mh.Fak.,Met.veMal Mh, Krkkale/ TRKYE, recepcalin@hotmail.com
zet
Bu almada, Al 2014-SiC Metal Matrisli Kompozit numuneler, kartrmal dkm yntemi ile % 3, % 6 ve
% 12 hacim oranlarnda SiC takviyeli retilmitir. Daha sonra retilen bu numuneler ile, Sementit Karbr ve
CVD yntemiyle Al2O3 Kaplamal Sementit Karbr kesici takmlar kullanlarak, CNC tornada kesme testleri
yaplmtr. leme deneyleri; kuru kesme artlarnda, sabit ilerlemede ve kesme derinliinde ve 100, 125,
160 ve 180 m/min kesme hzlarnda yaplmtr. Deneyler sonucunda, genel olarak kesme hznn artmasyla
yzey przll (Ra) deerlerinde azalma meydana gelmitir. En yksek Ra deerleri, 100 m/dak kesme
hzlarnda grlmtr. Sementit Karbr takmlar ile Al2O3 Kaplamal Sementit Karbr takmlara gre daha
przsz yzeyler elde edilmitir.
Anahtar kelimeler: Kartrmal dkm, Metal Matrisli Kompozit, Kesme hz, Kesici takm, Yzey kalitesi
INVESTIGATION OF THE EFFECTS OF CUTTING SPEED

AND CUTTING TOOL MATERIAL ON THE SURFACE
QUALITY IN TURNING OF AL 2014-SIC COMPOSITES
Abstract
In this research, Al 2014-SiC metal matrix composite samples were fabricated by melt stirring method
reinforced with 3%, 6% and 12% SiC volume ratio. After fabricating the mentioned samples, cutting
37
experiments were carried out by using cementite carbide and Al2O3 coated cementite carbide cutting tools
with CVD method on a CNC turning machine. Turning experiments were performed at a constant depth of
cut, in dry conditions, and constant feed rate at different cutting speeds of 100, 125,160 and 180 m/min.
Experimental results showed that increased cutting speed cause decrease in the surface roughness (Ra)
values. The highest Ra values were observed in the test performed at 100m/min cutting speed. Another
outcome is that the use of cementite carbide cutting tools enables more smooth surfaces than the Al2O3
coated cementite carbide cutting tools.
Keywords: Melt stirring, Metal Matrix Composites, Cutting Speed, Cutting Tool, Surface Roughness
1.Giri
Gnmzde retilen ok farkl zellikteki kompozit malzemelerden birisi de metal matrisli kompozitlerdir
(MMK). Metal matrisli kompozitler iin hemen hemen btn mhendislik malzemeleri matris olarak
kullanlabilmektedir [1]. MMKlerin retilmesinde; dkm, kartrmal dkm, toz metalurjisi, in-situ ve
infiltrasyon gibi farkl yntemler kullanlmaktadr [2-4]. Tanecik takviyeli MMK malzemelerin retim
yntemlerinden olan ergimi metal kartrma yntemi, genel amal uygulamalarda dk maliyetli MMK
malzeme retimi iin iyi bir potansiyele sahiptir [5]. Bu almann ilk blmnde, kartrmal dkm
yntemi ile %3, % 6 ve %12 (T-H) hacim oranlarnda SiC takviyeli MMK numuneler retilerek T-H orannn
kompozit yap zerindeki etkisi Taramal Elektron Mikroskobu (SEM) incelemesi ile aratrlmtr.
Kompozit yap ierisinde; takviye elemannn dalm, gzenek yaps ve matrisin takviyeyi slatabilme
zellii incelenmitir.
Malzemelerin ilenebilirlik zelliklerinin deerlendirilmesinde kullanlan en nemli kriterlerden birisi de
ilenen yzeylerin yzey kalitesidir [6, 7]. almann ikinci ksmnda, retilen kompozit numuneler, iki
farkl kesici takm malzemesi kullanlarak, tornalanmak suretiyle kesme deneylerine tabi tutulmutur.
Deneylerde kullanlan; sabit tala derinlii, sabit ilerleme ve drt farkl kesme hz deerinde elde edilen
ilenmi yzeylerin ortalama yzey przllk deerleri llmtr. leme deneylerine ait sonular,
retimi yaplm olan farkl takviye hacim oranndaki MMK malzemeye gre, yzey przllkleri
ynnden deerlendirilmitir. Bu konuda yaplan aratrmalara bakldnda, genel olarak, kesme hznn
artmasyla yzey kalitesinin iyiletii, ilerleme deerinin art gstermesiyle de yzey kalitesinin bozulduu
ifade edilmektedir [8-12].
2. Deneysel alma
2.1. Kompozit Malzemelerin retilmesi
Kompozit malzemelerin retilmesinde; sv matris malzemesi olarak % 99,5 saflnda Alminyum (Al
2014), takviye eleman olarak ise silisyumkarbr (SiC) kullanlmtr. Matris malzemesi Al 2014 ve takviye
eleman olarak pota ierisindeki sv alminyuma ilave edilen - 92,3 m parack boyutundaki SiCn
kimyasal bileimleri izelge 1de verilmitir.
38
izelge 1. Al 2014 ve SiCn kimyasal zellikleri [13]
erik
Al [%]
Cu [%]
Si [%]
Mn [%]
Mg [%]
Zn [%]
% oran
93,1
4,50
0,80
0,80
0,50
0,20
erik
% oran
SiC [%]
98
C [%]
0,15
Cr [%]
0,10
Fe2O3 [%]
Cl [%]
0,20
<50 ppm
Kompozit numunelerin retimi iin; matris malzemesi Al 2014, ekil 1deki pota ierisine konarak ergitme
ilemine balanmtr. Ergitme ilemine, matris scakl 700Cye kncaya kadar devam edilmitir. Sv
matris malzemesini kartrmak zere hazrlanan dzenek sv metal ierisine daldrlarak kartrma ilemine
balanmtr. Kartrma devri kademeli olarak, 500 dev/dakya karlarak, takviye oranna gre belirlenen
miktardaki SiC tozu, kartrma ilemi devam ederken, sv metal ierisine ilave edilmitir. Takviye eleman
SiCn sv matris malzemesi Al ierisine ilavesi tamamlandktan sonra, karm ierisindeki SiC
paracklarnn homojen dalmn salamak amacyla 4 dakika sreyle 500 dev/dak hznda kartrma
ilemine devam edilmitir. Kartrma tamamlandktan hemen sonra pota, ocak ierisinden karlarak,
hazrlanan kum kalba dklerek, oda scaklna soumaya braklmtr. Elde edilen kompozit
numunelerden deney paralar hazrlanarak, mikroyaplarn incelemek zere Taramal Elektron Mikroskobu
(SEM) fotoraflar ekilmitir.
2.2. Talal leme Testleri
Kesme testleri; GOODWAY marka GLS 200 model eksenli CNC torna tezgahnda, kuru kesme
artlarnda, drt farkl kesme hz, sabit ilerleme ve sabit kesme derinliinde yaplmtr. Kompozit
numuneler zerinde toplamda 24 adet kesme deneyi gerekletirilmitir. izelge 2de kesme testlerinde
kullanlan kesme parametreleri ve deerleri verilmitir.
39
izelge 2. leme deneylerde kullanlan kesme parametreleri ve deerleri

Kesme hz (V), m/min
lerleme (f), mm/rev
Kesme derinlii (a), mm
100 - 125 - 160 - 180
0,20
1,0
Kesme testlerinden nce, retilen kompozit numuneler, CNC torna tezgahna kolay balanacak llerde, 20
mm apnda ve 70 mm boyunda olacak ekilde hazrlanarak kesme testlerine balanmtr. Kesme testlerinde,
ayn ileme parametreleri kullanlarak, nce sementit karbr (SK) takmlarla daha sonra ise kaplamal
sementit karbr (KSK) takmlar ile tornalama ilemi gerekletirilmitir. Kesme testlerinin yapld deney
dzeneine ait grn ekil 1de, CNC torna tezgahnn teknik zellikleri izelge 3te ve kullanlan iki
farkl kesici takmn geometrik zellikleri ile teknik bilgileri ise izelge 4te verilmitir.
ekil 1. Kesme testlerinin yapld deney dzenei

izelge 3. GOODWAY marka GLS 200 model CNC torna tezgahnn teknik zellikleri
retici firma
GOODWAY
Model
GLS 200
Tornalama ap
400 mm
Tornalama Boyu
500 mm
ubuk Kapasitesi
52 mm
40
Ayna Ebad
8''
mili normu
A2-6
Ana i mili motor gc
11 kW
Kontrol Sistemi
Fanuc Oi -TC
Magazin Tipi
BMT Taret
Magazin kapasitesi
12 stasyon
Makina arl
3200 kg
mili devri
4200 RPM
Kontrol Sistemi
Fanuc Oi -TC
izelge 4. leme deneylerinde kullanlan kesici takmlarn zellikleri [14]
ISO geometri
Kesici Takm
Kodu
Kalite retici
Kodu
Ana karbr yaps
SK (C)
Sandvik 432- H1P
WC-TiC TaC Ba.: Co
SNMA120408
Sandvik 432-KR
WC-TiC TaC Ba.: Co
SNMA120408-KR
KSK (CC)
Tanmlama kodu
Kesme testleri devam ederken, dier taraftan da ilemesi tamamlanan yzeylere ait przllk deerleri,
Hommel Tester T100 tipi cihaz ile llmtr. lm ilemleri ISO 4288e uygun olarak yaplmtr [15].
Przllk lmnde rnekleme uzunluu 0,25 mm ve lm uzunluu 1,75 mm seilmitir. lenen her bir
blgeden er yzey przll lm yaplm ve bunlarn aritmetik ortalamas alnarak ortalama yzey
przllk (Ra) deerleri belirlenmitir. Deneyler sonucunda elde edilen przllk deerlerine ait grafikler
yorumlanmtr.
41

3.1. Kompozit Numunelerin Mikroyap ncelemesi
Kartrmal dkm yntemiyle retilen kompozit numunelerin mikroyap zelliklerini incelemek amacyla,
rnek olarak 750C scaklkta retilen, % 3, % 6 ve %12 SiC takviyeli kompozit numunelerden ekilen
SEM fotoraflar ekil 2de verilmitir.
a) % 3 SiC takviyeli
b) % 6 SiC takviyeli
c) % 12 SiC takviyeli
ekil 2. Kompozit numunelerin SEMde ekilen mikroyap grntleri
SEM grntleri incelendiinde; her T-H oranndaki numunede, SiC paracklarnn homojene yakn bir
dalm sergiledii grlmektedir. SiC takviye orannn artmasyla, hem homojen dalmn iyiletii hem de
takviye topaklanmasnn yok denecek kadar az olduu, ekil 2deki SEM grntlerinden aka
grlmektedir. Benzer sonular literatrdeki baka aratrmalar ile de ortaya konmutur [10, 16,17]. Bu
olumlu yap zelliklerinin yannda, matris malzemesi Alun SiC takviye elemann baz blgelerde
slatamad ve takviye eleman ile matris malzemesinin ara yzeyinde boluklarn olutuu grlmektedir.
Takviye miktarndaki arta bal olarak boluklu yapnn da art gsterdii ekil 2 b) ve c)deki SEM
42
grntlerinden anlalmaktadr. Kompozit numunelerde mikroyap yap zelliklerine bakarak; kartrmal

dkm deneylerinde seilen sv Al scaklnn uygun olduu, ancak slatmay kolaylatrmak ve kompozit
yap ierisindeki boluklar azaltmak amacyla, 500 rev/min olan kartrma hz, 4 dakikalk kartrma
sresini ve 700C olan sv metal scakln arttrmann faydal olabilecei sylenebilir. [18].
3.2. Kesme Hz ve Kesici Takma Bal Olarak Yzey Kalitelerinin Deerlendirilmesi
lenen yzeylerde llen yzey przllk deerlerinin lmlerinden elde edilen sonular; kesici takm
malzemesi, kesme hz ve SiC T-H oranna bal olarak gsteren grafikler, ekil 3te verilmitir.
ekil 3. Kesici takm cinsi, kesme hz ve SiC T-H oranna bal olarak yzey przll (Ra) deerleri
ekil 3teki grafikler ortak deerlendirildiinde ilk gze arpan eilim, artan kesme hzyla beraber ortalama
yzey przllnde olumlu yndeki dme eilimidir. Her iki kesici takm iin, en yksek yzey
przll deerleri 100 m/min kesme hzlarnda meydana gelmitir. Kesme hznn artmasna paralel
olarak kesme blgesindeki scakln artmasyla beraber tala ak ve talan biimlenmesi kolaylamaktadr.
Bu durum, beklenen ekilde yzey kalitesini olumlu etkileyerek yzey przllnn azalmasna sebep
43
olmaktadr. Ancak kesme hzndaki ar artlar, takmn anma srecine daha erken girmesine sebep
olacandan (ar yksek scaklklarn kesici takmn scak sertliini olumsuz etkilemesi sebebiyle), kesme
hznn belli bir snra kadar artrlmas yzey kalitesi asndan olumlu olurken, daha fazla artrlmas yzey
kalitesinde tekrar ktlemeye sebep olabilmektedir. Bu durum zellikle SK takmlarda 180 m/min kesme
hzlarnda grlmektedir. 125 m/min ve 160 m/min kesme hzlarnda azalan yzey przll deerleri 180
m/min kesme hzlarnda aniden ykselme gstermitir. Daha nce yaplan almalar incelendiinde benzer
sonular grlmektedir. [6, 10, 11, 19, 20].
Takviye hacim oranna gre genel bir deerlendirme yaplacak olursa; en dk yzey przll deerleri
% 3 SiC takviyeli kompozitlerde, en yksek yzey przll deerleri ise % 12 SiC takviyeli
kompozitlerde meydana gelmitir. Metallerde ve alamlarnda gzlenen eilimlerden farkl olarak kompozit
malzemelerdeki sert fazn miktar, dalm, parack bykl ve gzenekli yap, kompozit malzemelerde
elde edilen yzey kalitesini olumsuz etkileyebilmekte ve beklenmeyen deiimler de gzlenebilmektedir [10,
11]. Bu almaya konu olan numunelerde, ar yksek olmayan sertlik ve retim yntemine bal olarak
elde edilen homojenite, yzey kalitesi zerinde bu ekilde olumsuz gelimeler gzlenmemesine sebep
olmutur. T-H orannn
% 12e kmasyla ise kompozit malzemelerde grlen baz olumsuzluklar n
plana kmaya balamtr.
Kesici takm trlerinin yzey kalitesi zerindeki etkileri deerlendirilecek olursa; % 3, % 6 ve % 12 SiC T-H
oranna sahip numunelerin hemen hemen hepsinde en dk yzey przll deerleri SK kesici
takmlarla elde edilmitir. KSK takmlardaki yzey kaplamas sebebiyle seilen kesme hz deerlerinin
dk kald sylenebilir. ekil 3teki grafikten de grld zere, kesme hzndaki artla birlikte yzey
przllk deerleri giderek azalma gstermitir. KSK takmlar ile her T-H orannda da en dk
przllk deerleri 180 m/min kesme hzlarnda elde edilmitir. Przllk deerlerinde gzlenen ani
deiimleri, kompozit yap ierisindeki sert fazlarn veya gzenekli blgelerin kesici takmn ucuyla
karlamasna atfetmek mmkndr. Ayrca, talan daha kolay akmasna yardmc olan takm ucundaki
snmann, KSK takmlardaki kaplama malzemesinin snmaya kar daha direnli olmas sebebiyle, yzey
kalitesini olumsuz etkiledii de ifade edilebilir.
4. Sonular
SiC takviye orannn artmasyla, homojen dalm iyilemi ancak, matris malzemesi Al ile SiC takviye
eleman ara yzeyinde baz blgelerde boluklar olumutur. Kompozit yap ierisindeki boluklar azaltmak
amacyla, 500 rev/min olan kartrma hz, 4 dakikalk kartrma sresi ve 700C olan sv metal scakl
arttrlabilir.
Artan kesme hzyla beraber ortalama yzey przll azalmtr. Hem SK hemde KSK kesici takm
iin, en yksek yzey przll deerleri 100 m/min kesme hzlarnda meydana gelmitir.
SK takmlarda, kesme hznn belli bir snra kadar artrlmas yzey kalitesi asndan olumlu olurken,
daha fazla artrlmas yzey kalitesinde tekrar ktlemeye sebep olmutur. Bu durum zellikle 180 m/min
kesme hzlarnda ortaya kmtr.
KSK takmlardaki yzey kaplamas sebebiyle seilen kesme hz deerleri dk kalmtr. Bu
takmlarda daha yksek kesme hz deerlerinde allmaldr.
Takviye hacim oranna gre; en dk yzey przll deerleri % 3 SiC takviyeli kompozitlerde, en
yksek yzey przll deerleri ise % 12 SiC takviyeli kompozitlerde meydana gelmitir. Bu durum,
kompozit yap ierisindeki sert fazn miktarna, dalmna, parack byklne ve gzenek miktarna
atfedilebilir.
SiC takviyeli Al matrisli kompozitlerin tornalanmasnda, fiyat ve elde edilebilirlik asndan en iyi
takmlardan biri olan SK takmlar tercih edilebilir.
44
Kaynaklar
[1] Sartas S. 1995. Engineering Metallurgy And Materials, Ankara, s. 5-30.
[2] Cornie, J. A.1986. Solidification processing of metal matrix composites, Ceramic Bulletin, Volume 65,
pages 293.
[3] Asthana, R., and Rohatgi, P. K. 1991. Solidification synthesis of pressure-infiltrated Al aloy 2104-SiC
platelet composites, Mat. Sci. and Eng., A, Volume 144, pages 169-178.
[4] ASM. 1993. Composites, Engineered Materials Handbook, 4, pages16-34.
[5] Sur, G., ahin, Y. ve Gkkaya, H .2005. Ergimi metal kartrma ve basnl dkm yntemi ile
alminyum esasl tanecik takviyeli kompozitlerin retimi, Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. say 20, No 2,
sayfa 233-238.
[6] eker, U. 2008. Takm Tasarm Ders Notlar, Gazi niversitesi, Ankara.
[7] Trent, E.M.1989. Metal cutting, Butterworths Press, London, pages 1-171.
[8] Sur G., Cetin H., Cevik E., Ahlatc H., Sun Y. 2011. Determining the Influence of Ti Additive on
Surface Roughness During Turning of AA6063 Alloy, 6th International Advanced Technologies
Symposium (IATS11), 16-18 May, Elaz, Turkey.
[9] Klckap, E., Cakr, O., Aksoy, M., Inan, A. 2005. Study of tool wear and surface roughness in machining
of homogenised SiC-p reinforced aluminium metal matrix composite, Journal of Materials Processing
Technology, Volume 164-165, pages 862-867.
[10] Pul, M. 2010. Investigations of al matrix MgO reinforcement composites the machinability and
produced by infiltration method, Ph.D. Dissertation, Gazi University Institute of Science. Ankara.
[11] Gnay, M. 2009. Toz metalurjisi yntemi ile retilmi Al-Si/SiCp kompozitlerin mekanik ve
ilenebilirlik zelliklerinin aratrlmas Doktora Tezi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Ankara.
[12] Natarajan C., Muthu S. and Karuppuswamy P. 2011. Investigation of cutting parameters of surface
roughness for a non-ferrous material using artificialneural network in CNC turning, Journal of Mechanical
Engineering Research, Volume 3(1), pp. 1-14.
[13] TS EN 1706. 2010. Alminyum Ve Alminyum Alamlar- Dkmler kimyasal Bileim ve Mekanik
zellikler Trk Standardlar Enstits, Ankara.
[14] Sandvik Coromant. 2008. Turning Catalog, Sandvik Coromant, Sweden, pages8-300
45
[15] ISO 4288. 1996. Geometrical Product Specifications (GPS) -Surface texture: Profile
method-Rules and procedures for the assessment of surface texture, pages 1-8.
[16] aln, R. 2006. Magnezya parack takviyeli Al matrisli kompozitin vakum infiltrasyon yntemi ile
retilmesi ve zelliklerinin incelenmesi, Doktora Tezi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Ankara.
[17] aln, R., tak, R. 2007. Effect of Mg content in matrix on infiltration height in producing MgO/Al
composite by vacuum infiltration method, Materials science forum, Volume 546, pages 611-614.
[18] G Uzun, M Pul, R aln, U eker. 2012. Al Matrisli MgO Takviyeli Kompozitlerin Farkl Kesici
Ularla Tornalanmasnda Kesme Hznn Anma Davranna Etkilerinin ncelenmesi 3. Ulusal Talal
malat Sempozyumu, 04-05 Ekim 2012, Ankara.
[19] Shaw, M.C. 1989. Metal cutting principles, Oxford University Press, Oxford, pages1-9.
[20] M Pul, R aln, U eker. 2010. nfiltrasyon Yntemiyle retilmi Al Matrisli MgO Takviyeli
Kompozitlerin lenebilirliinin Asl Kesme Kuvvetleri Asndan Deerlendirilmesi, Balkesir niversitesi
Mh.-Mim. Fakltesi, Timak, Tasarm malat Analiz Kongresi.
46
AL2O3 TAKVYEL AA6061 MMKLERN LENMESNDE

ORTAYA IKAN KESME KUVVETLERNN GENETK
PROGRAMLAMA YNTEMYLE TAHMN EDLMES
Faruk AVDARa , Mehmet Akif DOANb, Erdoan KANCAc ve Metin KKd
a, Mustafa Kemal niversitesi Makine Mhendislii Blm, Hatay/TRKYE, fcavdar@mku.edu.tr
b, Mustafa Kemal niversitesi Makine Mhendislii Blm, Hatay/TRKYE, madogan@mku.edu.tr
c, Mustafa Kemal niversitesi Makine Mhendislii Blm, Hatay/TRKYE, kanca@mku.edu.tr
d, St mam niversitesi Kahramanmara Meslek Yksekokulu, Kahramanmara/TRKYE,
metinkok@ksu.edu.tr
zet
Bu almada iki deiik parack byklne sahip ile deiik arlk oranlarnda Al2O3 paracklar ile
takviye edilmi AA 6061 esasl metal matriks malzeme, sabit kesme derinliinde, deiik kesme
parametreleri kullanlarak CNC torna tezghnda sementit karbr kesici u kullanlarak ilenmitir. leme
srasnda ortaya kan kesme kuvvetleri bir dinamometre yardm ile tespit edilmitir. Bu kuvvet deerleri,
Al2O3 takviyeli AA6061 malzemenin ilenmesi srasnda ortaya kacak kesme kuvvetlerini tahmin etmek
iin kullanlan bir genetik programlama esasl bir modelin gelitirilmesinde kullanlmtr. Algoritma
kullanlarak tahmin edilen deerler deneysel sonular ile karlatrlm ve deneylerden elde edilen sonular
ile uyumlu olduu gzlenmitir.
Anahtar kelimeler: Metal matris kompozit, kesme kuvvetleri, Genetik programlama
PREDICTION OF CUTTING FORCES OCCURING DURING

MACHINING OF AL2O3 REINFORCED AA6061 MMCS BY
GENETIC EXPRESSION PROGRAMMING
Abstract
In this study, AA6061based metal matrix material reinforced with Al2O3 particles with two different particle
sizes in three different weight fractions were machined on CNC lathe by using cementide carbide cutting tool
with different cutting parameters. Cutting forces occured during machining were measured. These force
values were used to develop a genetic algorithm based model to predict cutting forces occuring during
machining of Al3O3 reinforced AA6061 materials. Predicted values by means of the algorithm were
compared with observed during experiments and they were found to be in goog egreement with experimental
ones.
Keywords: Metal matrix composites, cutting forces, genetic algorithm
1. Giri
Metal matrisli kompozitler zellikle gelimi mekanik zellikler ve dk younluk gerektiren alanlarda
kullanlmaya balanm yeni bir malzeme snfdr. Bu malzemeler birok matris ve takviye elemanlarnn
kombinasyonlar sayesinde geni bir zellik eitlilii sunmaktadr[1]. Alminyum, titanyum ve magnezyum
alamlar en sk kullanlan matris malzemeleridir. Dk younluk, yksek atmosferik korozyon direnci ve
47
yksek scaklklardaki stn zellikleri gibi zelliklere sahip olmasndan dolay alminyumun en avantajl
matris malzemesi olduu kantlanmtr [2]. Takviye elamanlar partikl, sakal, srekli lif veya tekli tel
formunda olabilir [3]. Partikl takviyeli MMK ler dier MMK lere gre dk maliyetli imal edilebilirlik,
izotropik zellikleri ve yksek miktarlarda retilebilirlikleri gibi baz avantajlara sahiptir [4]. Partikl
takviyeli MMK lerde en ok kullanlan takviye malzemesi almina (Al2O3) ve silisyum karbrdr (SiC).
erdii sert ve andrc zellikteki takviye ajanlarnn ok dk takm mrne, nispeten zayf yzey
kalitesine ve byk kesme kuvvetlerine neden olmasndan dolay MMK lerin talal imalat aratrmalarn
odak noktas olmutur [5].
MMK lerin talal imalat ile ilgili almalar kabaca aadaki gibi snflandrlabilir :
MMK lerin ilenmesinde kullanlan deiik kesici takmlarn anma performanslar, kesme kuvvetlerine
ve yzey przllne etkileri,
Kesme hz, ilerleme miktar ve kesme derinlii gibi kesme parametrelerinin takm mrne, yzey
kalitesine ve kesme kuvvetlerine etkisi,
MMK lerin talal imalatnn modellenmesi.
Takm mr, ilenen yzeyin kalitesi, s oluumu ve i paras boyutlar zerinde nemli etkilere sahip
olmasndan dolay tala kaldrma srasnda oluan kesme kuvvetleri nemlidir. Bunlarn dnda, kesme
kuvvetlerinin takm tezghlarnn, kesici takmlarn ve gerekli balama elemanlarnn tarmnda dikkate
alnmas gerekir [6]. Bundan dolay MMK lerin ilenmesi srasnda oluan kesme kuvvetleri ile ilgili birok
alma yaplmtr.
Lin ve ark ortalama 12,8 m boyutundaki SiC takviyeli A359 alminyum alam matrisli kompozitin ok
kristalli elmas (KE) kesici takm ile ilenmesi srasnda oluan kesme kuvvetleri ve takm anmasn
incelemilerdir[7]. Bunun dnda, Pederson ve Ramulu tarafndan yaplan almada ortalama 3-4 mm
boyutunda, % 20 arlk orannda SiC partikl takviyeli magnezyum matrisli kompozit Titanyum Karbon
Nitrr (TiCN) ve Titanyum Nitrr (TiN) kaplamal Tungsten Karbr (WC) kesici takmlar kullanlarak
ilenmilerdir[8]. Her iki almada da ilenebilirlik deneyleri farkl kesme hzlarnda gerekletirilmi olup
deneylerde kesme kuvvetleri, yzey przll ve takm anmas incelenmitir. almalar sonucunda
kesme hznn ve ilerlemenin artmas ile hem kesme kuvvetinin hem de takm anmasnn artt
gzlemlenmitir. Ayrca yzey przll iin en nemli etkenin ilerleme hz olduunu belirlemilerdir.
Kesme kuvvetlerinin nceden hesaplanabilmesi amacyla matematik model gelitirmek iin yaplan
almalar da literatrde nemli bir yer tutmaktadr. Bu almalarn byk ounluu kuvvetleri mekanik ve
analitik olarak hesaplamay amalamtr.[9-11] Fakat, MMK lerin talal ilenmesi srasnda ortaya kacak
kuvvetlerin yapay zeka yntemleri kullanlarak matematik model gelitirmeyi amalayan bir almaya
rastlanmamtr. Kesici takm anmas[12], ve yzey przll [13,14] gibi ilenebilirlik zelliklerinin
yapay zeka yntemleri ile baarl bir ekilde modellendii gsterilmitir.
Bu almada Al2O3 takviyeli Al 6061 alam matrisinin CNC tornada kesilmesi ile elde edilmi kuvvet
verileri kullanlarak, genetik programlama (GEP) yardm ile bir matematik model oluturma hedeflenmitir.
2. Genetik programlama
Genetik programlama (GEP) genetik algoritmalarn (GA) bir sistemdeki anlalabilir ilikilerin otomatik
olarak kartlmas iin Koza tarafndan nerilmi bir uzantsdr[15]. Genetik programlamann Koza
tarafndan belirlenmi aamalar unlardr:
Problemin fonksiyon ve ilikilerinin geliigzel balang kombinasyonlar (bilgisayar programlar)
poplasyonlarnn retilmesi.
Poplasyondaki her programn altrlmas ve problemi ne kadar iyi zdne gre birer uygunluk
deeri verilmesi
Aadakileri uygulayarak yeni bilgisayar program poplasyonu oluturulmas;
Mevcuttaki en iyi programlarn kopyalanmas (yeniden retim)

48
Mutasyonlarla yeni bilgisayar programlarnn oluturulmas
aprazlama ile yeni bilgisayar programlarnn oluturulmas (eeysel yeniden retim)
O zamana kadar depolanm programlarn deitirilmesi operasyonu iin yeni mimari seilmesi
O ana kadar zm en iyi salayan, herhangi bir jenerasyondaki programn genetik programlamann
zm olarak atanmas.
Genetik programlama kt olarak bir deer deil bir program vermektedir. Bu yntemde aa yapsnda
bilgisayar programlar rastlantsal olarak retilir. retilen programlar hiyerarik, genel, deiik boyutlarda ve
yapdadr. Yntemin amac btn muhtemel zmlerin uzayn tarayarak problemin zmne en iyi uyan
bilgisayar programn bulmaktr[16].
2.1 Genetik ifade programlama (GEP) yazlm
Bu almada kullanlan GEP yazlm Fierra tarafndan bulunmu olan ve sabit uzunlukta lineer
kromozomlar halinde kodlanm deiik boyutta ve ekildeki bilgisayar programlarn reten bir GEP
geniletmesidir[17]. Kromozomlar alt programcklar olan genlerden olumutur. Lineer kromozomlarn
yapsal ve fonksiyonel organizasyonlar mutasyon, aprazlama ve yeniden kombinasyon gibi nemli genetik
oparatrlerin snrsz operasyonuna imkan verir. GEP in avantajl ynlerinden birisi benzersiz ok genli
yapsnn birden ok alt programlardan (kromozom) oluan kompleks programlar retebilmesidir.
GEPteki iki nemli parametre kromozomlar ve aalardr (ET). Aalar daha sonra deiik boyut ve ekilde
lineer olmayan ierikler olarak ifade edilecek olan sabit uzunluktaki lineer dizilerdir. rnek olarak
Tan((d0*d0)+c1) ifadesinin aa eklindeki ifadesi ekil 1de verilmitir.
ekil 1 fade aac (ET)

Tablo 1 6061 Al Alamnn Kimyasal Kompozisyonu (% Oran)
Si
Mn
Cr
Zn
Ti
Mg
Cu
Al
0,6
0,15
0,35
0,25
0,15
0,1
0,15
96
3. Materyaller ve Deney Prosedrleri

Deneyde kullanlmak zere, Al 6061 alamna 32 m ve 66 m boyutlarnda; % 10, % 15, % 20 arlk
oranlarnda Al2O3 partiklleri ilave edilerek vorteks metoduyla alt deiik metal matrisli kompozit malzeme
elde edilmitir. Al 6061 alamnn younluu 2,71 gr/cm3 olup, bu alamn elementsel (EDX) spektroskobi
analiz sonularna gre, arlka iermi olduu kimyasal bileimi Tablo 1 de verilmitir.
Al2O3 partikl takviye elemannn younluu 3,95 gr/cm3 olup, alminyum oksidin kimyasal bileimi
izelge 6.2de verilmitir.
49
Tablo 2 Takviye Malzemesi Alminyum Oksidin Kimyasal Bileenleri (%)

Al2O3
Fe2O3
TiO2
CaO
Dierleri
min 93
max 0.8
min 1.8
max 1.1
max 0.2
Mikro yap incelemeleri iin malzemelerden standart metallografik tekniklerle numuneler hazrlanmtr.
Mikro yaplarn incelenmesinde Mustafa Kemal niversitesi, Teknoloji ve Aratrma-Gelitirme Merkezi
(MARGEM) nde JEOL marka JSM-5500LV model taramal elektron mikroskobu (SEM) kullanlmtr.
Malzemelerin mikro yap fotoraflar ekil 2 de verilmitir.
Kesme deneyleri Johnford TC35 tipi CNC torna tezgah kullanlarak gerekletirilmitir. Yukarda
bahsedilen alt deiik MMK nin her biri drt farkl kesme hznda (130, 180, 230 ve 280 m/dk) ve deiik
ilerleme(0,10; 0,15 ve 0,20 mm/dev) miktarnda ilenmi, toplam 72 deney gerekletirilmitir. Her bir
deneyde numunelerden 1 mm kesme derinliinde 3000 mm3 tala kaldrlmtr. Kesme iin sementit karbr
kesici u kullanlm olup zellikleri Tablo 3te verilmitir.
Tablo 3 Kesici ucun zellikleri
Kesici
retici
Ana
takm
kalite
karbr
kodu
kodu
yaps
SK (c)
Sandvik
WC-TiCTac
432 HIP
Bond:Co
ISO geometri
kodu
SNMA120408
Takm geometrisi
ekil: kare
Boluk as: 0o
Tolerans snf: M
Tip: a (tala krcsz, delikli)
Kesme kenar boyu: 12 mm
Kalnlk: 4,76 mm
Ke radys: 0,8 mm
Kesme kuvvetlerinin lmnde esas kesme kuvveti, ilerleme kuvveti ve radyal kuvvetleri (Fc, Ff, Fr) birlikte
lebilen KISTLER 9257B model dinamometre kullanlmtr. Kesme kuvveti sonularnn bir grafik olarak
elde edilebilmesi iin Kistler rn olan Dynoware isimli bilgisayar yazlm kullanlmtr. Kesme kuvveti
lm cihaz yardmyla kesme kuvveti deerlerinin bilgisayara grafik olarak aktarlmasyla tespit edilmi ve
elde edilen sonular deerlendirilmitir.
50
ekil 2 Arlka % 10-15-20 oranlarnda ve 32/66 m Al2O3 partikl takviyeli Kompozitlerin Mikro Yap
Fotoraflar; a) %10, 32 m, b) %10, 66 m, c) %15, 32 m, d) %15, 66 m, e) %20, 32 m, f) %20, 66
m
ekil 3. Kesme kuvvetinin bileenleri

3.1 Modelleme Prosedrleri
Modelleme, kesme kuvvetlerinin bileeninin (Fc, Ff ve Fr) malzemenin partikl boyutu, partikl arlk
oran, kesme hz ve ilerleme oranna bal olarak ayr ayr modellemek zere dzenlenmitir. Tablo 4te
deikenler, kodlar, ksaltmalar ve aralklar verilmitir. Parametreler ve fonksiyon setlerinin listesi srasyla
Tablo 5 ve Tablo 6da verilmitir.
51
Tablo 4 Model oluturmak iin kullanlan deikenler.

Kodlama
Deiken
Ksaltmas
Aral
Girdi
d3
Parack boyutu Ps
32-66
Girdi
d2
Partikl arlk
oran
Pr
10-20
Girdi
Girdi
kt
d1
d0
F1
Kesme hz
lerleme oran
Esas kesme
kuvveti
V
F
Fc
130-280
0,1-0,20
127,47-261,02
kt
F2
lerleme kuvveti Ff
74,80-157,70
kt
F3
Radyal kuvvet
64,49-181-57
Tablo 5 GEP modelinin parametre listesi

P1
Fonksiyon seti
Fr
P2
Gen says
+, -, x, /, , ex, ln, log, x2, x3, 3, tan,

1/x
2, 3, 4, 5
P3
Balk says
3, 5, 8, 10, 15
P4
Link fonksiyonu
Toplama(+), arpma(x)
P5
Jenerasyon says
deiken
P6
Kromozomlar
30-45
P7
Mutasyon oran
0,044
P8
Ters evirme oran
0,1
P9
Tek nokta yeni kombinasyon oran
0,3
P10
ki nokta yeni kombinasyon oran
0,1
P11
Gen yeniden kombinasyon oran
0,1
P12
Gen yer deitirme oran
0,1
Deneylerden her bir kesme kuvveti bileeni iin elde edilen 72 adet verinin 60 tanesi modelleri oluturmak
zere eitim verisi olarak, kalan 12 veri modelin uygunluunu denetlemek zere test verisi olarak rastgele
olarak ayrlmtr. Eitim ve test verileri programa yklenmi ve parametreler teker teker deitirilerek en
uygun parametre setini bulmak iin GEP yazlm altrlmtr. En uygun parametre setleri en yksek R2
deerlerini veren setler seilmitir.
52
Tablo 6 Fonksiyon setlerinin listesi

Kod
Fonksiyon Seti
S1
+, -, x, /, , ex, ln, log, x2, x3, 3, tan
S2
+, -, x, /, , ex, ln, log, x2, x3, 3
S3
+, -, x, /, , ex, ln, log,
S4
+, -, x, /, , ex,
S5
+, -, x, /
S6
+, -, x, /, , ln, 1/x
S7
+, -, x, /, , ex, 1/x
S8
+, -, x, /, tan
4. Sonular ve tartma
Elde edilen sonularn deerlendirilmesi u admlar izlenerek yaplmaktadr: nce programa yklenen
deneysel verilere gre kesme kuvvetlerinin matematik modelleri GEP yazlm tarafndan oluturulmutur.
Daha sonra oluturulan modele gre hesaplanan kuvvet deerleri toplam ortalama hatay belirlemek iin
deneysel verilerle karlalmtr. Son olarak model ile tahmin edilen deerler ile deneysel verilerin
karlatrlmas iin korelasyon grafii oluturulmutur.
Tablo 7 En iyi GEP modellerinin parametreleri istatistiksel sonular
R2
MSE
P5
Eitim
Verileri
Test
Verileri
Eitim
Verileri
Test
Verileri
MAE
Eitim
Verileri
Test
Verileri
ktlar P1
P2
P3
P4
Fc
S1
20000
0,899
0,944
121,83 222,42 8,67
11,08
Ff
S6
149174
0,782
0,803
91,70
89,96
7,52
7,51
Fr
S8
15
175159
0,829
0,839
113,51 96,83
8,24
7,54
53
c0 = 6,071655
c1 = -5,498108
c0 = -9,905213
c1 = -1,843232
c0 = 1,729981
c1 = -8,879975
c0 = 3,902405
c1 = -6,749359
c0 = 7,381409
c1 = 6,25357
c0 = -2,937928
c1 = -6,297973
c0 = 1,966034
c1 = 6,25357
c0 = 5,021667
c1 = 7,836579
c0 = 3,505768
c1 = -2,240722
c0 = 4,778351
c1 = 4,913086
c0 = 1,022277
c1 = 6,411255
ekil 4 Fc, Ff, Fr iin ifade aalar

Formlasyonlarn genelleme yeteneklerini belirlemek iin deneysel datalar modelleme prosedrlerinde de
bahsedildii gibi eitim ve deerlendirme seti olmak zere ikiye ayrlmtr. Eitim ve test verileri rastgele
seilmitir. Formlasyonlar eitim setleri temel alnarak oluturulmu ve genelleme yetenekleri dorulama
setleri ile test edilmitir. En iyi GEP formlasyonlarnn elde edildii parametreler ile eitim ve test verileri
iin istatiksel parametreler Tablo 7de verilmitir. R2, MSE, MAE ifadeleri srasyla, korelasyon katsays,
hatalarn ortalama kareleri ve ortalama mutlak hatay temsil etmektedir. En uygun Fc, Ff ve Fr GEP
modellerine ait ifade aalar sras ile ekil 4te verilmitir. fade aalarndaki d0, d1, d2 ve d3 deerlerinin
neleri temsil ettii Tablo 4te verilmitir.
54
Tablo 8 GEP model sonularnn deneysel verilerle karlatrlmas.
Deney No
Parack
Boyutu
(m)
Parack
Oran
(%)
Kesme
Hz (m/dk)
lerleme
(mm/dev)
Fc
Hedef
Fc
Model
Hata
Oran
Ff
Hedef
Ff
Model
Hata
Oran
Fr
Hedef
Fr
Model
Hata
Oran
32
10
130
0,10
165,11
164,83
0,0017
103,14
98,58
0,0442
88,59
78,78
0,1108
32
10
130
0,15
208,40
199,13
0,0445
128,80
117,82
0,0853
116,99
97,61
0,1657
32
10
130
0,20
241,82
237,76
0,0168
143,88
137,30
0,0457
135,33
132,43
0,0214
32
10
180
0,10
165,63
172,09
0,0390
108,13
105,80
0,0216
93,61
89,17
0,0474
32
10
180
0,15
207,08
208,38
0,0063
129,31
128,64
0,0051
116,13
114,08
0,0177
32
10
180
0,20
242,08
250,52
0,0349
144,87
151,74
0,0474
140,51
140,50
0,0001
32
10
230
0,10
161,73
164,46
0,0169
106,04
101,01
0,0474
87,01
81,54
0,0629
32
10
230
0,15
194,28
195,84
0,0080
117,74
121,47
0,0317
104,63
94,86
0,0934
32
10
230
0,20
234,49
227,39
0,0303
135,72
142,17
0,0475
121,89
123,71
0,0150
10
32
10
280
0,10
156,56
163,26
0,0428
99,50
98,47
0,0103
79,76
84,67
0,0615
11
32
10
280
0,15
193,08
193,20
0,0006
114,48
117,66
0,0277
98,95
101,76
0,0284
12
32
10
280
0,20
225,86
221,55
0,0191
124,01
137,09
0,1055
116,84
131,02
0,1213
13
32
15
130
0,10
150,79
156,18
0,0357
82,53
88,80
0,0760
71,17
72,18
0,0141
14
32
15
130
0,15
189,97
190,48
0,0027
106,33
108,04
0,0161
93,07
96,00
0,0315
15
32
15
130
0,20
222,81
229,11
0,0283
120,73
127,53
0,0563
122,16
125,33
0,0260
16
32
15
180
0,10
153,28
163,44
0,0663
90,16
96,02
0,0650
78,10
81,02
0,0374
17
32
15
180
0,15
193,88
199,73
0,0302
110,47
118,87
0,0760
101,36
102,26
0,0088
18
32
15
180
0,20
231,85
241,87
0,0432
133,75
141,96
0,0614
128,44
138,76
0,0804
19
32
15
230
0,10
148,45
155,81
0,0496
84,84
91,24
0,0754
76,77
64,52
0,1596
20
32
15
230
0,15
186,17
187,19
0,0055
109,18
111,69
0,0230
93,19
97,80
0,0495
21
32
15
230
0,20
198,82
218,74
0,1002
115,30
132,40
0,1483
111,75
122,71
0,0981
22
32
15
280
0,10
127,47
154,61
0,2129
74,80
88,70
0,1858
64,49
76,97
0,1935
23
32
15
280
0,15
173,62
184,55
0,0630
107,13
107,88
0,0070
95,83
104,98
0,0955
24
32
15
280
0,20
208,08
212,90
0,0231
121,45
127,31
0,0483
117,89
130,58
0,1077
25
32
20
130
0,10
153,20
147,53
0,0370
83,30
83,50
0,0025
76,47
75,96
0,0067
26
32
20
130
0,15
188,10
181,83
0,0333
104,69
102,74
0,0186
103,25
99,55
0,0358
27
32
20
130
0,20
216,63
220,46
0,0177
117,99
122,23
0,0359
124,13
132,54
0,0677
28
32
20
180
0,10
157,76
154,80
0,0188
90,44
90,72
0,0031
82,97
80,58
0,0289
29
32
20
180
0,15
203,83
191,08
0,0625
123,23
113,57
0,0784
117,10
115,05
0,0175
30
32
20
180
0,20
248,32
233,22
0,0608
145,27
136,66
0,0592
144,35
146,05
0,0118
31
32
20
230
0,10
151,54
147,16
0,0289
88,11
85,94
0,0246
78,23
69,20
0,1155
Fc
Hedef
Fc
Model
Hata
Oran
Ff
Hedef
Ff
Model
Hata
Oran
Fr
Hedef
Fr
Model
Hata
Oran
Deney No
Parack
Boyutu
(m)
Parack
Oran
(%)
Kesme
Hz (m/dk)
lerleme
(mm/dev)
32
32
20
230
0,15
195,11
178,54
0,0849
115,17
106,39
0,0762
108,53
102,31
0,0574
33
32
20
230
0,20
225,99
210,09
0,0704
127,29
127,10
0,0015
125,12
129,61
0,0359
34
32
20
280
0,10
150,66
145,96
0,0312
90,99
83,40
0,0835
80,00
76,04
0,0495
55
35
32
20
280
0,15
187,06
175,90
0,0596
107,89
102,58
0,0492
99,05
107,74
0,0877
36
32
20
280
0,20
222,32
204,25
0,0813
124,57
122,01
0,0205
121,80
130,52
0,0716
37
66
10
130
0,10
169,17
164,83
0,0257
97,63
98,58
0,0097
93,20
104,73
0,1237
38
66
10
130
0,15
211,71
199,13
0,0594
126,19
117,82
0,0663
119,90
127,79
0,0658
39
66
10
130
0,20
261,02
237,76
0,0891
148,08
137,30
0,0728
181,57
156,52
0,1380
40
66
10
180
0,10
173,07
172,09
0,0056
113,91
105,80
0,0712
106,64
109,03
0,0224
41
66
10
180
0,15
226,26
208,38
0,0790
147,79
128,64
0,1295
147,03
135,11
0,0811
42
66
10
180
0,20
255,40
250,52
0,0191
157,70
151,74
0,0378
169,40
152,39
0,1004
43
66
10
230
0,10
165,56
164,46
0,0066
111,36
101,01
0,0929
95,89
97,86
0,0205
44
66
10
230
0,15
223,21
195,84
0,1226
150,59
121,47
0,1934
135,80
110,58
0,1857
45
66
10
230
0,20
204,41
227,39
0,1124
115,64
142,17
0,2294
109,52
128,52
0,1735
46
66
10
280
0,10
135,66
163,26
0,2034
78,13
98,47
0,2603
68,50
97,67
0,4258
47
66
10
280
0,15
186,66
193,20
0,0351
112,59
117,66
0,0450
100,80
112,50
0,1161
48
66
10
280
0,20
216,95
221,55
0,0212
124,29
137,09
0,1030
120,14
129,19
0,0753
49
66
15
130
0,10
144,12
156,18
0,0837
78,61
88,80
0,1297
70,02
79,61
0,1370
50
66
15
130
0,15
176,80
190,48
0,0774
96,19
108,04
0,1232
90,86
120,10
0,3218
51
66
15
130
0,20
239,14
229,11
0,0419
141,10
127,53
0,0962
163,01
138,69
0,1492
52
66
15
180
0,10
143,20
163,44
0,1414
80,60
96,02
0,1913
73,54
85,21
0,1587
53
66
15
180
0,15
202,87
199,73
0,0155
129,52
118,87
0,0822
122,30
121,49
0,0066
54
66
15
180
0,20
240,86
241,87
0,0042
145,13
141,96
0,0218
158,07
145,63
0,0787
55
66
15
230
0,10
144,26
155,81
0,0801
84,27
91,24
0,0827
76,31
65,53
0,1412
56
66
15
230
0,15
185,41
187,19
0,0096
109,95
111,69
0,0158
105,72
112,27
0,0620
57
66
15
230
0,20
219,06
218,74
0,0015
130,64
132,40
0,0134
127,81
123,22
0,0359
58
66
15
280
0,10
139,19
154,61
0,1108
78,73
88,70
0,1266
65,77
74,82
0,1376
59
66
15
280
0,15
192,82
184,55
0,0429
117,28
107,88
0,0802
113,87
114,70
0,0073
60
66
15
280
0,20
221,25
212,90
0,0378
128,20
127,31
0,0069
135,56
124,77
0,0796
Fc
Hedef
Fc
Model
Hata
Oran
Ff
Hedef
Ff
Model
Hata
Oran
Fr
Hedef
Fr
Model
Hata
Oran
Deney No
Parack
Boyutu
(m)
Parack
Oran
(%)
Kesme
Hz (m/dk)
lerleme
(mm/dev)
61
66
20
130
0,10
155,60
147,53
0,0519
97,85
83,50
0,1466
81,36
89,47
0,0996
62
66
20
130
0,15
187,77
181,83
0,0316
110,60
102,74
0,0710
93,50
99,71
0,0664
63
66
20
130
0,20
225,61
220,46
0,0228
130,87
122,23
0,0660
115,47
126,20
0,0929
64
66
20
180
0,10
149,16
154,80
0,0378
93,62
90,72
0,0309
83,14
90,91
0,0935
65
66
20
180
0,15
187,09
191,08
0,0213
111,15
113,57
0,0218
102,32
110,45
0,0795
66
66
20
180
0,20
223,36
233,22
0,0441
129,00
136,66
0,0594
127,08
133,36
0,0494
67
66
20
230
0,10
136,87
147,16
0,0752
86,26
85,94
0,0037
76,33
76,38
0,0006
68
66
20
230
0,15
164,96
178,54
0,0823
92,36
106,39
0,1519
87,56
92,98
0,0618
69
66
20
230
0,20
204,66
210,09
0,0265
114,14
127,10
0,1135
111,58
110,62
0,0086
70
66
20
280
0,10
139,86
145,96
0,0436
91,90
83,40
0,0925
82,11
80,07
0,0248
71
66
20
280
0,15
164,89
175,90
0,0668
90,65
102,58
0,1316
84,19
93,68
0,1128
72
66
20
280
0,20
202,26
204,25
0,0098
112,40
122,01
0,0855
110,16
105,23
0,0447
56
Deneyler sonucunda elde edilen kuvvet deerleri ve model ile tahmin edilen deerlerin karlatrmas Tablo
8de sunulmutur. Tablodaki kuvvet deerleri incelendiinde modellerden elde edilen deerler ile llen
deerler arasnda yeterli uyumun olduu grlecektir. Sras ile eitim ve test verilerine ait korelasyon
katsaylar Fc iin 0,899 ve 0,944; Ff iin 0,782 ve 0,803; Fr iin 0,829 ve 0,839 olarak tespit edilmitir. Hedef
deerler ile model deerleri atasndaki farkn hedef deerlerine blnmesiyle bulunan hata oranlar Fc iin
0,0006 ile 0,2129; Ff iin 0,0015 ile 0,2603; Fr iin 0,0001 ile 0,4258 arasnda deimektedir. Modellerden
elde edilen deerlerin dalmnn hedef deerlerle karlatrlmas ekil 5 te grlebilmektedir. Grafikler
incelendiinde model deerlerinin ounlukla hedef deerler etrafnda kmelendii grlmektedir.
5. Sonular
Bu almada Al2O3 paracklar takviyeli Al6061 alamn ilenmesi srasnda ortaya kacak olan kesme
kuvvetlerinin takviye elemannn partikl bykl, takviye arlk oran, kesme hz ve ilerlemeye bal
olarak tahminini gerekletirmek iin GEP kullanlarak bir matematik model oluturulmutur.
Yaplan matematik modelden elde edilen sonularn korelasyon katsays 0,85 civarnda bulunmutur. Bu da
MMK lerin ilenmesi srasnda ortaya kacak kesme kuvvetlerinin tahmininde GEP in etkili bir metot
olduunu gstermektedir. Bu sayede lm yapmaya gerek kalmadan bu almada kullanlan parametrelerin
snrlar ierisinde olmas art ile deiik malzeme zellikleri ve ileme artlarna bal olarak kesme
kuvvetleri yeterli dorulukta tahmin edilebilecektir.
57
Fc
260
160
60
60
Fc (model)160
110
Fc210
(Hedef) 260
Ff
260
160
60
60
110
160
Ff (model)
210
260
Ff (Hedef)
Fr
260
160
60
60
110
160
Fr (model)
210
260
Fr (Hedef)
ekil 5 GEP modellerinden elde edilen Fc, Ff ve Fr deerlerinin dalm
58
Kaynaklar
[1] Pramanik A, Zhang LC , Arsecularatne JA (2008) Deformation mechanisms of MMCs under indentation.
Composites Science and Thecnology 68:1304-1312
[2] Garcia J et al. (2011) Microstructure investigations and mechanical properties of an Al-Al2O3 MMC
produced by semi-solid solidification. Mat.-wiss. u. Werkstofftech 42, No.6:542-548
[3] Degischer HP, Prader P, San Marchi C(2001) Assesment of metal matrix composites for innovationsintermediate report of a European thematic netrwork Composites Part A: Applied science and manufacturing
32:1161-1166
[4] Park BG, CROSKY AG, HELLIER AK (2001) Material characterisation and mechanical properties of
Al2O3-Al metal matrix composites. Journal of Materials Science 36:2417-2426
[5] Seeman M & Ganesan G & Karthikeyan R & Velayudham A (2010) Study on tool wear and surface
roughness in machining of particulate aluminum metal matrix composite-response surface methodology
approach. Int J Adv Manuf Technol 48:613624
[6] eker, U., 2003. Takm tasarm, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Eitim Blm, 150, Ankara.
[7] Lin, J.T., Bhattacharyya, D., Kecman, V., 2003. Multiple regression and neural networks analyses in
composites machining, Composites Science and Technology, 63: 539-548.
[8] Pederson, W., Ramulu, M., 2006. Facing SiCp/Mg metal matrix composites with carbide tools.,
Journal of Materials Processing Techonology, 172: 417-423.
[9] Sikder S., Kishawy H.A., 2012. Analytical model for force prediction when machining metal matrix
composite, International Journal of Mechanical Sciences 59 : 95103
[10]
Kannana S., Kishawya H.A., Deiabb I., 2009. Cutting forces and TEM analysis of the generated
surface during machining metal matrix composites journal of materials processing technology 2 0 9: 2260
2269
[11] Pramanik A., Zhang L.C., Arsecularatne J.A., 2006 Prediction of cutting forces in machining of metal
matrix composites International Journal of Machine Tools & Manufacture 46: 17951803.
[12] Kk M., Kanca E, 2010, Abrasive Wear Model for Al2O3 Particle Reinforced MMCs Using Genetic
Expression Programming CMC, 410:1-23.
[13]Joshi S.S. et al, 2008, Modeling of surface roughness in precision machining of metal matrix
composites using ANN journal of materials processing technology 1 9 7: 439444
[14] Kk M., 2011, Modelling the effect of surface roughness factors in the machining of 2024Al/Al2O3
particle composites based on orthogonal arrays, Int J Adv Manuf Technol, 55:911920
[15]Koza JR (1992) Genetic programming: on the programming of computers by means of natural selection.
MIT, Cambridge
[16] Asbour AF, Alvarez LF, Toropov VV (2003) Comput Struct 81 642 (5):331338
[17]Ferreira C (2002) Gene expression programming: mathematical modelling by an artificial intelligence
59
60
AL 5005N DELNMESNDE LEME PARAMETRELERNN

YZEY PRZLL ZERNE ETKLERNN DENEYSEL
VE YAPAY SNR AI KULLANILARAK NCELENMES
Erkan BAHEa, Cihan ZELb , Erol KILIKAPc
a, nn niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Blm, Malatya/TRKYE, erkan.bahce@inonu.edu.tr
b, Frat niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Blm, Elaz/TRKYE , cozel@firat.edu.tr
c, Dicle niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Blm, Diyarbakr/TRKYE , ekilickap@dicle.edu.tr
zet
Bu almada, Al 5005 malzemesinin kuru kesme artlarnda delinmesinde, ileme parametrelerinin yzey
przll zerindeki etkisi hem deneysel hem de yapay sinir a kullanlarak incelendi. Deneyler farkl
HSS matkap ular (5 ve 10 mm apnda), devir saylar (400, 800, 1200 dev/dak), ilerlemeler (0.1, 0.2, 0.3
mm/dev) ve u alar (90, 118, 130, 140) kullanlarak yapld. lm sonularna gre, yzey
przllnn, ilerleme ve matkap apnn artmasna bal olarak artt, devir saysnn ve matkap u
asnn artmasna bal olarak da azald grld.
Ayrca, bu almada llen yzey przll deerlerine gre ileri beslemeli Yapay Sinir A (YSA)
modeli oluturuldu. YSA modeli katmanl (4-5-1) olup giri deerleri iin ap, u as, devir says ve
ilerleme parametreleri kullanld. Deneysel verilerin %75 i modellerin eitiminde kullanlrken, geriye kalan
%25 i modellerin test edilmesinde kullanld. Kullanlan deneysel veri gruplarnn sonular arasnda
olduka fazla farkllklar olmasna ramen, yzey przll iin YSA ile oluturulan matematiksel
modelden % 9.56 eitim ve % 4.23 test hatalar elde edildi. Elde edilen sonulara gre, YSA yntemiyle ile
oluturulan tahmini przllk modelinin gvenilir ve uygulanabilir olduu grld.
Anahtar kelimeler: Delme ilemi, Al 5005, Yzey przll, YSA
THE INVESTIGATION OF THE EFFECTS OF MACHINING

PARAMETERS ON THE SURFACE ROUGHNESS IN THE
DRILLING OF AL-5005 BY USING EXPERIMENTAL
METHODS AND ARTIFICIAL NEURAL NETWORK
Abstract
In this study, the effects of machining parameters on the surface roughness were investigated for the drilling
process of Al-5005 material under dry cutting conditions by using both experimental methods and artificial
neural network (ANN). The experiments were conducted by using different HSS drill bits (diameters of 5 and
10 mm) under the conditions of different rotation speeds (400, 800, 1200 rev/min), feed rates (0.1, 0.2, 0.3
mm/rev) and point angles (90, 118, 130, 140). According to measurements, it was seen that the surface
roughness increased due to the increase of feed rate and drill bit diameter, and it decreased due to increase the
rotation speed drill point angle.
61
In addition, a feed-forward ANN model was developed by using measured values of surface roughness
obtained in this study. The ANN model was composed of three layers (4-5-1), and drill bit diameter, point
angle, rotation speed and feed rate were used as input parameters. While 75% of the experimental data were
used to train the ANN model, the residual 25% were used to test the model. Although there is quite a number
of a difference among the results of the utilized experimental data groups, the training error and test error for
the mathematical model, which was set up by using ANN model for surface roughness, were estimated as
9.56% and 4.23%, respectively. According to the obtained results, it was seen that the predictive roughness
model built by ANN method was reliable and practicable.
Keywords: Drilling process, Al 5005, surface roughness, ANN
1.
GR
Alminyum, havaclk, denizcilik ve otomotiv gibi pek ok endstriyel alanda demir ve elikle birlikte
yaygn olarak kullanlan metallerden biridir. Alminyumun bu kadar yaygn olarak kullanlmasnn en nemli
nedenleri; arlka hafif olmas, yksek elektriksel ve sl iletkenlii zelliklerine sahip olmas, alamlar
yap eliklerinden daha fazla mukavemetli olmasdr [1]. Bu yaygn kullanmna karn alminyum ve
alamlarnn delinmesi ile ilgili olarak takm anmas, apak oluumu ve arzu edilen delik yzey kalitesi
gibi birok problem vardr.
Makine paralarnn istenen verimde alabilmesi iin, yzey kalitesi olduka nemlidir. Yzey kalitesini
belirleyen parametre ise yzey przlldr. Yzey przll sadece anma, srtnme ve yalama gibi
tribolojinin geleneksel konularnda deil ayn zamanda szdrmazlk, hidrodinamik, elektrik, s iletimi vb.
farkl alanlarda da dikkate alnmas gereken nemli bir faktrdr. Malzemelerin ilenmesi esnasnda
kullanlan kesme hz, ilerleme miktar ve kesme derinlii gibi kesme parametreleri yzey przlln
etkilemektedir [2]. Bu parametrelerin doru olarak seilmemesi yzey przlnn ktlemesine neden
olmaktadr. Bu durum entik etkisi yaratarak atlak balangcna, yorulma dayanmnn ve korozyon
direncinin azalmasna neden olmaktadr. Bu nedenle yzey przllnn lm ve karakterize edilmesi
talal imalat ilemlerinin optimizasyonu iin nem tamaktadr [3].
Delik yzey kalitesi ile ilgili yaplan almalar incelendiinde, Nouari ve arkadalar [4], Al 2024-T3
malzemesini kuru delme ilemine tabi tutmular ve ilenen yzeyin hem boyutsal doruluu hem de kesici
takm mrnn uzun olmas iin deneysel olarak analiz ve optimizasyon yapmlardr. Yapm olduklar
alma da kesici takm olarak sinterlenmi tungsten karbr ile HSS kesici takmlar kullanp, ilerleme
miktarn sabit 0,04 mm/dev ve kesme hzn ise 25, 65 ve 165 m/dak olarak belirlemilerdir. Deneyler
sonunda sinterlenmi tungsten karbr takmn HSS takma gre; takm mr, delik apnda sapma ve yzey
przll asndan daha uygun olduunu tespit etmilerdir. Lin [5], paslanmaz elik malzemenin TiN
kapl karbr takmla yksek hzda ilenmesinde, takm mr, yzey przll, takm anmas ve apak
oluumunu aratrmtr. Aratrma sonucunda kesme kenarndaki anmalarn ana sebebinin, dk kesme
hznda yksek ilerlemelerden kaynaklandn, arzu edilen apak ykseklii ve yzey przll iin ise
optimum kesme hznn 75 m/dak olduunu tespit etmitir. Ayrca paslanmaz eliklerin yksek hzda
ilenmesinde ilerleme deerinin 0.05 mm/devden dk seilmesi durumunda bu deerin takm mrn
nemli oranda arttrd da tespit edilmitir. Lin ve Syhu [6], farkl kaplamal matkap ular ile paslanmaz
eliklerin delinmesinde takm mrnn ve apak oluumunun iyiletirilmesi zerinde almlardr. Kurt vd.
[7], Al 2024 alamn DLC kaplanm matkaplarla delinmesinde, kesme parametrelerinin delme scakl,
kesme kuvveti ve yzey przllne etkisini aratrmlardr. Yapm olduklar almada, delik yzey
kalitesinde en etkili faktrlerin ilerleme oran ve matkap ap olduunu, belirlemilerdir. Ayrca yksek
kesme hzlarnda, ilerlemedeki ve aptaki deiimin ortalama yzey przlln nemli oranda
etkilediini gzlemlemilerdir. Dudzinski vd. [8], Inconel 718 malzemesinin delinmesinde takm mrnn
ok ksa olduunu buna bal olarak da yzey kalitesinin ktletiini tespit etmilerdir. Kullanlan kesici
takmlarda, ana anma mekanizmasnn abrasyon anmas olduunu belirlemilerdir. Ayrca, talan kesici
takm zerine kaynak yaparak adhezyonla BUE (Built-up Edge-Ynt Tala) olumasna sebep olduunu ve
BUEnin takm zerinden tekrar tekrar kaldrlmas ile entiklere yol atn gzlemlemilerdir. Klkap [9],
Al 7075 malzemesinin delinmesi esnasnda delik knda oluan apak ykseklii ve delik yzeyinin
przlln incelemitir. Yine, Klkap vd. [10], yapm olduu dier bir almada Al 7075
malzemesinin delinmesinde kesme hz, ilerleme ve deiik soutma tekniklerinin scaklk ve delik yzey
przllne etkilerini deneysel olarak aratrmlardr. Yapm olduklar almada en iyi przllk
62
deerini ve en uygun soutma tekniinin ya ile soutma olduunu belirlemilerdir. Ayrca ilerleme arttka
przlln arttn, devir saysnn artmas ile de przlln azaldn tespit etmilerdir. Hanyu vd.
[11], Al 7075 alamn kuru ve yar kuru delmede kendilerinin gelitirdii kristalletirilmi elmas kaplama
ynteminin yzey przllne etkilerini incelemilerdir. Kuru delmede, kendi gelitirdikleri
kristalletirilmi elmas kaplamann normal elmas kaplamaya gre drt kat daha iyi sonu verdiini deneysel
olarak kantlamlardr. Konig ve Grass [12] fiber takviyeli termosetlerin delinmesinde kesme
parametrelerinin delik yzey przllne ve dokusuna etkilerini aratrmlardr. lerleme miktarnn
artmas ile yzey przllnn arttn tespit etmilerdir. Tosun [13], yapt almada GRA (Grey
Relational Analysis) yntemini kullanarak, DIN 42CrMo4 elik malzemesinin yzey przllne ve apak
yksekliine etki eden delme parametrelerini farkl matkap malzemelerini, kesme hzlarn, matkap u
alarn ve devir bana ilerlemelerini gz nne alarak optimize etmitir. Sur vd. Al 6063 alamnn
tornalanmasnda Ti alamnn yzey przll zerine etkisini aratrmlardr. Yapm olduklar, Ti
ilavesinin malzeme sertliini yaklak %35 orannda arttrdn, sertlik artnn malzemenin yzey
przll zerinde, ilerleme hz ve kesme hz deerlerine kyasla dikkate deer bir etkisinin olmadn
tespit etmilerdir. lerleme hznn arttrlmas yzey przlln kt ynde etkiledii, kesme hz
deerinin arttrlmas ile yzey przllnn iyilemesinde katk salad, fakat ilerleme hznn etkisine
kyasla bu durumun daha az etkili olduunu tespit etmilerdir. El-Tammimi vd. [14] yumuak elik
malzemelerde kesme hznn, ilerlemenin ve matkap apnn, delik yzey kalitesine, boyutsal doruluuna ve
geometrik toleransna etkilerini incelemileridir. Yapm olduklar almada kesme hznn ve ilerlemenin
yzey kalitesinde byk etkisinin olduunu, boyutsal doruluun ise dk kesme hz ve ilerleme
deerlerinde daha fazla elde edildiini gzlemlemilerdir.
Yukardaki almalar incelendiinde genellikle 2000, 6000 ve 7000 serisi alminyum alamlar ile
paslanmaz elik malzemelerin ilenmesinde kesme parametrelerin delik yzey przll zerine etkileri
incelenmitir. Ancak havaclk, denizcilik ve otomotiv gibi daha pek ok endstriyel alanlarda yaygn olarak
kullanlmakta olan 5000 serisinden alminyum alamlar ile ilgili olarak aratrmalarn yeterince yaplmad
dikkati ekmektedir. Bu almada, Al 5005 malzemesi kuru delme artlarnda, farkl devir saylar,
ilerlemeler, matkap aplar ve u alar gibi ileme parametrelerine gre CNC freze tezghnda delindi ve
delik yzey przll ile kesici azlar zerinde BUE oluumlar incelendi. Daha sonra delik yzey
przlln nceden tahmin etmek bir YSA model oluturuldu ve modelin deney sonularna gre eitimi
yapldktan sonra apak boyutlarn tahmin etmekteki baars test edildi.
2.
MATERYAL VE METOT
Bu almada, Al 5005 alamna iki farkl ap, drt farkl u as, farkl ilerleme ve devir saylarnda
delme deneyleri uyguland. Deneylerde, dik ileme merkezli CNC freze tezgh (Taksan, TMC 700 V)
kullanld. Tezgahn i mili gc 5.5 kW olup, maksimum devir says 8000 dev/dak, devir bana ilerlemesi
maksimum 0.6 mm/dev, i tablasnn X, Y ve Z eksenlerindeki maksimum ilerleme deerleri ise srasyla
500, 600 ve 450 mm deerlerindedir. Deney tasarm, faktriyel (arpmsal) tasarm dikkate alnarak yapld.
Faktriyel tasarmda genelde deiik ve birbirleri ile ilikili olmayan faktrlerin belirli bir karaktere olan
etkileri inceleme konusu yaplmaktadr. Faktriyel tasarmda deney tasarm, deiken parametrelerin
(dzeylerinin) aprazlama uygulamas sonucu ile ortaya kmaktadr [15]. Bu almada, matkap ap iin 2,
u as iin 4, devir says ve ilerleme iin ise 3 seviye kullanlarak toplam 2 1.32.41= 72 farkl kombinasyon
ile deneyler yapld. Deneylerde deiken olarak kullanlan parametrelerin deerleri ise konu ile ilgili benzer
almalar dikkate alnarak Tablo 1deki gibi seildi [9,10,13,15].
Tablo 1. Deneylerde kullanlan parametreler
Devir bana
Devir says
U alar
Matkap malzemesi
ilerleme (mm/dev)
(dev/dak)
(derece)
ve ap (mm)
0.1, 0.2, 0.3
400, 800, 1200
90, 118, 130,140
HSS, 5, 10
63
Deneylerde kullanlan Al 5005 malzemesi 10mmx70mmx400mm boyutlarnda olup, kimyasal zellikleri

Tablo 2deki gibidir. Deney numuneleri zerindeki delme deneyleri her bir deliin eksenleri arasndaki
mesafe 20 mm olacak ekilde yapld (ekil 1). Ayrca bu almada, kesme svs, delme parametrelerinin
delik yzey przllne etkisini tam olarak gzlemlemek iin kullanlmad.
Tablo 2. Al 5005in kimyasal bileimi
Mg
Si
Fe
Cu
Mn
Cr
Zn
Dier
rnler
Al
0.5-1.10
0.3
0.3
0.20
0.20
0.10
0.25
0.15
Geriye
kalan
20
70
20
Al
5005
20
20
400
ekil 1. Delme eksenleri aras mesafe (Kalnlk 10 mm)

Deneylerde, N tipi, 30 helis asna sahip iki azl DIN 338/RN HSS matkap ular kullanld. Bu kesici
takmlarn sertlik deeri ise 65 HRc dir. Deneylerde her bir kesici takm 1 kez kullanld ve her bir deney
benzer almalar dikkate alnarak [3-8,15] 3 kez tekrarland. Delme ilemleri sonucunda kesici takmda
oluan BUElerin fotoraflanmas Leo Evo 40 marka Taramal Elektron Mikroskop (Scanning Electron
Microscope-SEM) kullanlarak yapld.
Kombinasyonel olarak yaplan delme ilemleri sonrasnda, delik yzey przllnn llmesi amacyla
numuneler delik eksenine paralel olarak tam ortasndan kesme diski ile kesildi. Daha sonra yzey
przll lmleri, Mitutoyo SJ-201 yzey przllk lme cihaz ile yapld. Przllk lmleri
literatr almalar [16-17] dikkate alnarak, rnekleme uzunluu 0.8 mm, rnekleme says 5 olarak (0.8x5)
seildi. Bu cihaza ait dier rnekleme uzunluu deerleri ise srasyla 0.25 mm ve 2.5 mm dir. lme ilemi
literatrde [3-14] genellikle delik eksenine paralel olarak farkl noktadan yaplmaktadr. Ancak bu
almada lmlerin hassas bir ekilde deerlendirilmesi iin be fakl noktadan lmler alnd ve daha
sonra bu deerlerin ortalamasna gre Ra deerleri belirlendi.
3.
SONULAR VE TARTIMA
3.1.
Delme Parametrelerinin Yzey Przllne Etkisi
Al 5005 malzemesinin soutma svs kullanlmadan, delme parametrelerinin yzey przllkleri zerindeki
etkisini daha ak bir ekilde grebilmek iin ekil 2deki grafikler izildi.
ekil 2deki grafiklerden de grld gibi devir saysnn artmas ile yzey przllkleri azalmaktadr.
Literatr almalarnda [18-20], bu durumun balca sebebi, kesme ve ilerleme kuvvetlerindeki azalmadan
kaynakland bahsedilmektedir. Kuvvetlerdeki bu azalma, ksmen temas alann azalmas ile ksmen de
kesme hzna bal olarak artan takm-i paras scaklnn, kesme blgesinde kayma dayanmn
azaltmasna neden olmaktadr [19-21].
64
a)
d=5 mm - 0.1 mm/dev
c)
d=5 mm - 0.2 mm/dev
e)
b) d=10 mm - 0.1 mm/dev
d) d=10 mm - 0.2 mm/dev
d=5 mm - 0.3 mm/dev
f)
d=10 mm - 0.3 mm/dev
ekil 2. Delme parametrelerine gre yzey przllklerinin deiimleri

Ayrca, ilerleme ve kesme kuvvetlerinin artmasna bal olarak meydana gelen adhesif anmann neden
olduu BUE, takm ve malzeme zerindeki tesirini artrd da dnlmektedir. Literatrde belirtildii gibi,
yaplarnda birden fazla faz bulunduran pek ok alamn ilenmesinde, malzemelerde deformasyon
sertlemesi nedeniyle kesici u blgesi ve takm yzeyine tala yaparak BUE olutuu ifade edilmektedir
[22]. Alminyum ve alamlar da, birden fazla faz ihtiva ettiinden, zellikle dk kesme hzlarnda
meydana gelen BUE yzey przlln olumsuz ynde etkiledii sylenebilir. Bu almada bu durumu
daha iyi aklayabilmek iin kesici takm ucunda oluan BUE oluumlar da incelendi (ekil 3 ve 4a-c).
Deney parametrelerinin fazla olmas ve dier blmlerde de ayrca incelenmesi nedeni ile tm kesme
parametrelerinden elde edilen fotoraflar verilmedi, bu durumu net olarak ifade eden SEM fotoraflar verildi
65
a)
400 dev/dak
c) 1200 dev/dak
b) 800 dev/dak
ekil 3. Kesici azlarda BUE oluumlarnn SEM grntleri (0.2 mm/dev-118- 5 mm)
a)
400 dev/dak
b) 800 dev/dak
c) 1200 dev/dak
ekil 4. Kesici azlarda BUE oluumlarnn SEM grntleri (0.1 mm/dev-118-10 mm)
ekil 3 ve 4 a-cdeki SEM grntleri incelendiinde, devir says arttka BUE oluumu azalmakta, yzey
przll zerinde daha az bir etkiye sahip olmakta ve yzey przllk deerinin azalmasna neden
olmaktadr (ekil 2a-f). Delme esnasnda kesici takm ucunda oluan BUE kararsz bir yapda olduu iin
yzey przllk deerini artrmaktadr. Nitekim dk kesme hzlarnda ynt talan byk ve kararsz
olmasndan dolay (ekil 3 ve 4 a,b) yzey przllk deeri daha da artarak, kt bir yzey olumaktadr
(ekil 2a-f).
Artan kesme hzyla BUEnin azalmas scaklk art ile aklanabilir [23]. Yksek kesme hzlar daha ok
scaklk artna neden olaca iin kesici utaki BUE sertliini ve dayanmn kaybederek devam eden kesme
srecinde zerine gelen gerilmelere dayanamayarak kesici utan uzaklamaktadr (ekil 3 ve 4c).
Dolaysyla yksek kesme hzlar ynt tala oluma eilimini azaltarak i paras yzey przllk
deerlerinin dmesini salamaktadr (ekil 2a-f).
Kesici azlarda oluan BUE kesici takmn geometrik yapsn da bozduundan, kesme ileminin kararl ve
ideal yapsn etkileyerek przll artrmaktadr (ekil 2a-f). Yine kesici azlarda oluan BUE, sl
gerilmelerin etkisi ile kesici azlardan koparken kesme kenarlarnda krlmalara ve anmalara da neden
olmaktadr [23]. Bu durum ise BUEnin byklne bal olarak delik yzey przlln artrmaktadr
(ekil 2-a, b ve c). Nitekim farkl ileme parametrelerine gre kesme aznda oluan anma ve krlmalar
sras ile ekil 5 ve 6da grlmektedir.
66
a) 5 mm - 400 dev/dak - 0.3 mm/dev-90 b) 5 mm - 800 dev/dak- 0.1 mm/dev-90
c) 10mm - 400 dev/dak - 0.2 mm/dev-90 d) 10 mm - 400 dev/dak - 0.1 mm/dev - 90

ekil 5. Kesme kenarlarnda oluan anmalarn SEM grntleri
a) 5 mm- 400 dev/dak- 0.2 mm/dev-118
c) 10 mm- 1200 dev/dak.- 0.3 mm/dev-118
b) 5 mm- 400 dev/dak- 0.3 mm/dev-118
d) 10 mm- 400 dev/dak.- 0.2 mm/dev-130
ekil 6. Kesme kenarlarnda oluan kk krlmalarn SEM grntleri

Yine BUE oluumuna benzer ekilde, helisel kanallara yapan talalarn helisel kanallar ksmen tkayarak
talan verimli ekilde atlmasn engellemektedir (ekil 7). Bu durumun dk devir saylarnda daha etkili
olduu ve buna bal olarak da przll artrd grlmektedir (ekil 2-a-f).
67
a) 5 mm- 400 dev/dak- 0.2 mm/dev-90
b) 5 mm- 400 dev/dak.- 0.3 mm/dev-90
ekil 7. Helisel kanallara yapan talan SEM grntleri

ekil 2deki a-f grafikleri incelenirse ilerlemenin artmas ile yzey przll artmaktadr. Bunun sebebi
ilerlemenin artmasna bal olarak tala hacminin artmasyla aklanabilir. nk ilerleme miktarnn
artmas; yksek ilerleme kuvvetine, dk kayma asna ve kaln talalarn olumasna neden olmaktadr
[22,24]. Bu durum ise ilenen yzeylerin kesme esnasnda meydana gelen kuvvetlerden daha ok etkilenmesi
anlamna gelmektedir. Benzer ekilde ilerlemenin artmas yksek srtnme direncine, basnca ve
scaklklarn artmasna neden olmaktadr [22,23]. Bu durumda tala, kayma gerilmelerine maruz kalr ve
kesici takma yapr. Bu tala yapmasnn miktar ilerlemeye bal olarak artmakta ve kararsz bir yap
ortaya karmaktadr. Bu durumu daha iyi aklayabilmek iin kesme aznda meydana gelen tala
svanmalar da incelendi (ekil 8). ekil 8deki gibi bu talalarn yapmas ve ilenmi yzeye entik etkisi
yapmas sonucunda yzey kalitesinin bozulmasna neden olduu dnlmektedir. Bu durum ise yzey
przlln artmasna neden olmaktadr.
90-0.1 mm/dev-800dev/dak
90-0.3 mm/dev-400dev/dak
ekil 8. Kesici takmda oluan svanmann SEM grntleri

Ayrca tornalamada, yzey przll, ilerleme hz ve kesici burun radyusunun bir deeri olarak
deimektedir. Bu deiim aadaki formlle gsterilmektedir [25].
2
Ra 0,321. f
(1)
68
Monagham ve OReily [25] bu durumun delme ilemine de uygun olduunu belirtilmitir. Buna gre
Denklem 1 dikkate alndnda Al 5005in delinmesinde de benzer bir durumun olduu grlmektedir (ekil
2- a-f).
Benzer ekilde ekil 2deki a-f grafikleri incelenirse matkap u asnn artmas ile yzey przllnn
genel olarak iyiletii grlmektedir. Bu durum 90lik u asna sahip matkapta, plastik deformasyon
blgesi, kesme az uzunluu ve tala kalnl gibi deerlerin dier u alarna gre (118, 130 ve 140)
daha fazla olmas ile aklanabilir. Buna ilaveten, u as azaldka, kesici azn srtnme yzeyi arttndan
kesici takm daha abuk anmakta [26,27] ve bu durum da kararl kesmeyi etkileyerek przlln
artmasna neden olmaktadr (ekil 2a-f). Ayrca u asnn artmas ile radyal kuvvet azaldndan delik
yzeyine uygulanan basn da azalmaktadr. Bu nedenle yzeyde oluan przllk dk u al
matkaplara gre daha az olmaktadr.
Yine, kesme aznda meydana gelen tala ylmasnn da yzey przlln etkiledii dnlmektedir.
ekil 9da kesici takmda tala ylmalarnn u alarna gre deiimleri grlmektedir. Buna gre u as
azaldka tala ylmas kesici takmn formunu daha ok bozmaktadr (ekil 9a ve b). Bu durum kesici
takmn kararl kesmesini etkileyerek yzey przlln artrmaktadr (ekil 2a-f).
a) 90
b) 118
c) 130
d) 140
ekil 9. Kesici azlarda tala ylmasnn SEM grntleri (1200 dev/dak-0.1 mm/dev)
Ayrca, 10 mmlik matkap ile yaplan delme ileminde meydana gelen przllk deerlerinin 5 mmlik
matkaba gre daha fazla olduu grlmektedir (ekil 2a-f). Bu durum ise, kesici az uzunluunun
artmasna bal olarak kuvvetlerin artmas ile aklanabilir [28]. Yine matkap apnn artmas deformasyona
urayan alann artrarak, BUE oluumlarnn, artmasna neden olmaktadr (ekil 10). Bu durumun da
przll artrd dnlmektedir (ekil 2a-f).
69
a)
5 mm
b) 10 mm
ekil 10. Kesici azlarda tala ylmasnn SEM grntleri

(800 dev/dak-0.2 mm/dev-118)
YAPAY SNR AI
4.
Genel olarak bir YSA, tek katmanl yada ok katmanl olarak dzenlenebilen ve paralel olarak alan ok
sayda dorusal olmayan yapay hcreden meydana gelen bir sistem yada matematiksel model olarak
tanmlanr. ekil 11de verilen yapay hcre modelinde sfr indisler polarma giriini ve arln (b)
gstermek zere statik hcrenin, matematiksel ifadesi Denklem 2deki gibi ifade edilebilir.
x0
W1
W0
x1
x2
(.)
x3
xn
Wn
ekil 11. Yapay hcre modeli
n
v Wi xi
i 0
veya
v Wi xi b
y (v)
i 1
(2)
Burada; - hcrenin arlklar matrisini, - hcrenin giri vektrn, v- hcrenin net giriini, y- hcre
kn ve (.)- hcrenin aktivasyon fonksiyonunu gstermektedir. Denklem 2den,
giri vektrnn
bileenlerinin d (geri beslemesiz) giriler olmas durumunda, hcrenin dorusal olmayan statik bir ilevi
gerekletirecei grlmektedir.
4.1 Aktivasyon Fonksiyonlar
Bu almada YSA iin katmanlar arasnda aktivasyon fonksiyonlar olarak srasyla, Tansig ve Purelin
olarak kullanld. Tansig fonksiyonu, trevi alnabilir, srekli ve dorusal olmayan bir fonksiyon olmas
nedeniyle dorusal olmayan problemlerin zmnde kullanlan YSAda tercih edilir [29,30]. Bu fonksiyon
ift ve tek ynl sigmoid fonksiyon olmas halinde matematiksel ifadeleri srasyla Denklem 3 ve 4deki
gibidir.
70
(v) a
(v) a
1 e bv
1 e bv
1
(3)
1 e bv
(4)
Purelin fonksiyonu ise, dorusal bir problemi zmek amacyla kullanlan dorusal hcre ve YSAda yada
genellikle katmanl YSAnn k katmannda kullanlan dorusal fonksiyon, hcrenin net girdisini dorudan
hcre k olarak verir. Dorusal aktivasyon fonksiyonu matematiksel olarak
eklinde tanmlanabilir.
Doyumlu dorusal aktivasyon fonksiyonu ise aktif alma blgesinde dorusaldr ve hcrenin net girdisinin
belirli bir deerinden sonra hcre kn doyuma gtrr [29,30]. Doyumlu dorusal aktivasyon
fonksiyonunun matematiksel ifadesi de Denklem 5deki gibidir.
1 v 1
y v 1 v 1
1 v 1
(5)
Bu almada, YSA modelin avantajlar dikkate alnarak deney malzemesi olarak kullanlan Al 5005
malzemesinin delinmesinde oluan yzey przllk deerlerini tahmin edebilmek iin bir ileri beslemeli
YSA modeli oluturuldu (ekil 12). Delme parametrelerinin yzey przll zerindeki etkilerini
deerlendirmek iin oluturulan YSA modeli, elde edilen deneysel verilerle eitildi ve daha sonra test edildi.
Ara katman
k katman
Giri katman
Wij1
Tansig
Wij2
Tansig
Giriler
Tansig
Purelin
Tansig
Tansig
ekil 12. Oluturulan YSA modelin yaps
Oluturulan YSA modeli ekil 12de grld gibi 3 (4-5-1) katmanldr. ekilde grlen Wij1 ve Wij2
hcrenin arlklar matrisini gstermektedir. Buna gre birinci katman 4 nrondan oluturuldu ve giri
deerleri iin ap, u as, devir says ve ilerleme parametreleri kullanld. kinci katman, ara katman olup 5
nrondan oluturuldu ve aktivasyon fonksiyonu olarak deneme yanlma yntemi ile tansig fonksiyonu
belirlendi. nc katman ise k katman olup tek nrondan oluturuldu ve aktivasyon fonksiyonu deneme
yanlma yntemi ile lineer bir fonksiyon olan purelin kullanld. Model yap eitilirken katmanlar ve
nronlar birbirine balayan arlk katsaylar optimum deerlerde seildi. YSA modellerinin eitiminde
kullanlan en yaygn metot backpropagation tekniidir [29-31] ve bu almada da bu teknik kullanld.
Modelin k deeri ile eitim verileri karlatrlarak k hatalar bulundu ve bu hata deeri kullanlarak
k katmanndan geriye doru bir nceki katmana ait nron klarndaki hatalar hesapland. Daha sonra,
bu hatalar minimum yapacak yeni arlk katsaylar belirlendi. lemlere bu ekilde devam edildi ve yzey
przlln tahminindeki hatay minimum yapan iterasyon says 140 olarak tespit edildi (ekil 13).
Deneysel verilerin %75i modellerin eitiminde kullanlrken, geriye kalan %25i modellerin test edilmesinde
kullanld. Yzey przll iin modelin eitilmesi ve test edilmesinin sonular, srasyla ekil 14 ve
71
15de verildi. YSA modelin kararln gzlemlemek amacyla test ilemlerinde seilen parametreler deney
parametreleri arasndan rastgele seildi. Ayrca yukarda bahsedilen ilemler iin MATLAB Neural
Network Toolbox yapay sinir a ara kutucuu kullanld.
Sonu olarak, yzey przll iin elde edilen veri gruplar arasnda olduka fazla farkllklar olmasna
ramen (ekil 2), deney lmlerinin mikrometre seviyesinde olduu dnldnde, YSA modelden kabul
edilebilir bir sonu elde edildii sylenebilir (ekil 15). Yzey przll iin deney sonular ile YSA
modelin vermi olduu cevaplar karlatrldnda, modelin % 97e yakn dorulukta cevaplar verdii
grlmektedir. Yine ekil 15de test datalar ile YSA datalar arasnda yer yer farkllklar gstermesinin
sebebi yksek ilerleme, yksek devir says ve dk u asnda yzey przllk deerlerinin kararsz yap
gstermesinden kaynaklanmaktadr.
Tr-Blue
Training SSE = 0.955673
10
Squared Weights = 36.5389
SSW
10
10
Effective Number of Parameters = 24.0256
# Parameters
50
40
30
20
10
0
50
100
150
200
250
400 Epochs
300
350
400
ekil 13. Yzey przll iin iterasyon saysna gre hatann deiimi
YSA modelin test edilmesi
YSA modelin eitilmesi
6.5
Deneysel Veriler
Model Verileri
6.5
5.5
Przllk (Ra)
Przllk (Ra)
Deneysel Veriler
Model Verileri
5.5
5
4.5
5
4.5
4
3.5
3.5
3
10
20
30
40
50
60
ekil 14. Yzey przll iin deneysel veriler

ile YSA modelin eitilmesi
10
12
14
16
18
Deney No
Deney No
ekil 15. Yzey przll iin deneysel veriler

ile YSA modelin test edilmesi
72
4. SONULAR
Bu almada, Al 5005 alamnn CNC freze tezghnda delinmesi ileminde devir says, ilerleme, matkap
ap ve u asnn etkisine bal olarak delik yzey kalitesi hem deneysel hem de YSA model kullanlarak
incelendi. Buna gre bu almadan, aadaki sonular elde edildi.
Yzey przllnn devir says ve u as arttka azald, ilerleme ve ap arttka ise artt
grld.
Delik yzey kalitesinde en etkili faktrlerin ilerleme ve matkap ap olduu grld.
Devir saysnn arttrlmas ile yzey przllnn iyilemesinde katk salad, fakat ilerleme
hznn etkisine kyasla bu durumun daha az etkili olduunu tespit edildi.
Deney lmlerinin sonular mikrometre seviyesinde olduu dnlrse oluturulan YSA model
yzey przllnn tahmini iin olduka iyi sonular verdii grld. nk oluturulan YSA modelin
genel olarak yzey przllnn tahmininde % 97e yakn dorulukta sonular verdii grld.
5. KAYNAKLAR
[1] ASM Handbook, 1999. Machining, Printed in USA, Volume: 16, 761-804.
[2] Tekaslan ., Gerger N., eker U., AISI 304 stenitik paslanmaz eliklerde kesme parametrelerine bal
olarak yzey przllklerinin aratrlmas, BA FBE Dergisi Cilt:10, Say:2, 3-12
[3] Sur G., etin H., evik E., Ahlat H., Sun Y., AA 6063 Alamnn Tornalanmasnda Ti Alamnn
Yzey Przll zerine Etkisinin Aratrlmas, 6 th International Advanced Technologies Symposium
(IATS11), 16-18 May 2011, Elaz, Turkey
[4] Nouari M., List G.; Girot F., Coupard D.,Experimental analysis and optimisation of tool wear in dry
machining of aluminium alloys Wear255 (2003) 1359-1368
[5] Lin W.S., Lee B.Y., Modelling the surface roughness and cutting force during turning, Journal of
Materials Processing Technology 108 (2001) 286-293
[6] Lin T. R. ve Shyu R. F., 2000. mprovement of Tool Life and Exit Burr using Variable Feeds when
Drilling Stainless Steel with Coated Drills, Int. J. Adv. Manuf. Technol, 16, 308-313.
[7] Kurt M., Kaynak Y., Bakr B., Kkl U., Atakk G. ve Kutlu L., 2009. Al 2024-T4 alminyumun
elmas benzeri karbon (dlc) Kaplanm matkaplarla delinmesinde kesme Parametrelerinin deneysel
incelenmesi ve taguchi Optimizasyonu, 5. Uluslararas leri Teknolojiler Sempozyumu (IATS09), 13-15
Mays, Karabk, Trkiye.
[8] Dudzinski D., Devillez A., Moufki A., Larrouquere D., Zerrouki., Vigneau J., 2004, Areview of
developments towards dry and high speed machining of Inconel 718 alloy, International Journal of Machine
Tool&Manufacture, 44, 439-456.
[9] Klckap E., 2010. Modeling and optimization of burr height in drilling of Al-7075 using Taguchi method
and response surface methodology, Int J Adv Manuf Technol, 10. 170-179
[10] Klkap E., 2009. Al-7075in Delinmesinde Oluan apak zerine Delme Parametrelerinin Etkisinin
ncelenmesi, I. Ulusal talal imalat sempozyumu, stanbul, 2-3 Ekim, 142-150.
[11] Hanyu H., Kamiya S., Murakami Y.; Saka M.:Dry and semi-dry machining using finely crystallized
coating cutting tools Surface and Coatings Technology 173-174 (2003) 992-995
[12] Knig W. and Grass P., (1989), Quality Definition and Assessment in Drilling of Fibre Reinforced
Thermosets, CIRP Annals, Vol. 38, No. 1, pp. 119-124
[13] Tosun N., 2006. Determination of optimum parameters for multi-performance characteristics, in drilling
by using grey relational analysis, Int J Adv Manuf Technol 28, 450455.
[14] El-Tamimi A. M., and Darwish S.M., "Formation of Surface Roughness for Machining Nickel Super
alloy with Different Tool, J. Materials and Manufacturing Processes,
[15 ] Hseyinolu M. ve Tosun, N., 2009. Al-7075 Alamnn Frezelenmesinde Minimum Soutma
Svsnn Yzey Przllne Etkisi, 5. Uluslararas leri Teknolojiler Sempozyumu (IATS09), 13-15
Mays Karabk, Trkiye.
[16]Lee B. Y., Liu H. S. ve Tarng Y. S., 1996. Modeling and Optimization of Drilling Process. Department
of Mechanical Manufacture Engineering, National Huwei Institute of Technology, Huwei, 632, pp. 1-9.
[17]Field M., Kahles F. J. ve Koster W. P., 1997., ASM Handbook Machining, 16, 19-36.
[18]zcatalbas Y., Ba A.,Effect of Cooling by Air Spraying on Cutting Forces and Tool
Life in Turning, J. Fac. Eng. Arch. Gazi Univ., 21(3), 451-455
73
[19] Trent, E.M., Metal Cutting, Tanner Ltd, London 1998.

[20] Liew, W.Y.H, Hutchingsand, I.M. and Williams, J.A., The Interaction Between Tool Material
Environment and Process Conditions in the Machining of Aluminum Alloys, Machining Technology, 3 (2),
pp. 286-373 UK, 1999.
[21] Oishi, K., Mirror Cutting of Aluminum with Sapphire Tool, Journal of Materials Processing
Technology, 62, pp. 331-334, Japan 1996.
[22] ahin, Y., 2000. Tala Kaldrma Prensipleri Cilt 1ve 2, Nobel Yaynevi
[23] Trent E.M., Metal Cutting, Butterworths Pres, London, 1989
[24] akr, C., 2006. Modern Talal malatn Esaslar, Nobel Yaynclk, Ankara.
[25] Monagham, J., OReily, P., 1992. The drilling of an Al/SiC metal matrix composite, J Mater Process
Tech, 33, 469-480.
[26] Toropov, A. ve Sung-Lim, K., 2007. Prediction of Shear Angle for Continuous Orthogonal Cutting
Using Thermo-mechanical Constants of Work Material and Cutting Conditions J Mater Process Tech, Vol.
182, 167-173.
[27] Monagham, J., OReily, P., 1992. The drilling of an Al/SiC metal matrix composite, J Mater Process
Tech, 33, 469-480.
[28] zatalba Y., ve Aydn B., Mekanik zellik Ve Kesme Geometrisinin Aa2014 Alamnn
lenebilme zelliklerine Etkileri Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. J. Cilt 21, No 1, 21-27, 2006
[29] Elmas ., 2007. Yapay Zeka Uygulamalar, Sekin Yaynclk, Ankara.
[30] Haykin S,. 1999. Neural Networks A Comprehensive Foundation. Prentice Hall, New Jersey.
[31]
Kadyalam, S., and Gurumorthy, R., 1996. Neural Network with modified backpropogation learning
applied to structual optimisation, Aaa Journal, 34, 408-412.
74
CAMELYAF TAKVYEL POLMER KOMPOZT

MALZEMENN GAGALAYARAK DELNMES ESNASINDA
OLUAN YZEY HASARLARININ DENEYSEL OLARAK
NCELENMES
Birhan Ika
a, Karabk niversitesi Teknoloji Fakltesi Mekatronik Mhendislii, Karabk /TRKYE,
birhanisik@karabuk.edu.tr
zet
Havaclk ve otomotiv sanayinde kompozit malzemelerin montajn gerekletirmek iin endstride delme
ilemi nemli bir ilemdir. Kompozit malzemeleri delme ilemlerinde kesme parametreleri ve karakteristik
zellikleri sebebi ile birok hasar faktr sorunuyla karlalmaktadr. Bu problemlerin ortadan kaldrlmas
iin retilen camelyaf takviyeli polimer kompozit (CETP) malzeme zerinde deneysel bir alma
gerekletirilmitir. Hem dz delme hemde farkl gagalama yntemleri kullanlarak CETP malzeme delindi.
Bylece birbirleri arasnda kyaslama yaplm oldu. Kesme parametreleri olarak farkl kesme hzlar (60, 80
ve 100 m/dk), farkl ilerleme (200, 300 ve 400 mm/dak), farkl az saylar (2, 3 ve 4) seildi. Karbr matkap
ve parmak freze takmlar kullanlmtr. U as 60ye zel olarak bilenmitir. Delik giri blgesinde hasar
faktrne etki eden kesme parametreleri ve takm geometrileri incelendi. Deney sonularnda kesme hz ve
ilerlemenin artmasyla hasar faktrnn azald grlmtr. Az saysndaki art hasar faktrn
azaltmtr.
Anahtar kelimeler: Camelyaf, polimer kompozit, delme, ilenebilirlik
EXPERIMENTAL INVESTIGATION OF SURFACE DAMAGES

OF GLASSFIBER REINFORCED POLYMER COMPOSITE
MATERIAL ON DRILLING BY PECKING METHOD
Abstract
Drilling is important process to montage composite materials used especially aircraft and automotive
industry. According to cutting parameters and material characteristics, some damage factors are occurred in
drilling. To minimize the problems, an experimental study was performed on glassfiber reinforced polymer
composite material (GFRP). Not only pecking method was used bu also classical drilling method was used to
compare each other. Different cutting parameters were used as cutting speed (60, 80 and 100 m/min), feed
(200, 300 and 400 mm/rev), bit number (2, 3 and 4). Carbure tools were chosen for the experiments with bit
angle 60. Damage factors occurred on hole entry were investigated. According to the experimental setup,
increasing of cutting speed and feed decrease damage factor. However increasing of bit number decrease
damage factor.
Keywords: Glassfiber, polymer composite, drilling, machinability
75
1. GR
Elyaf takviyeli malzemeler genel olarak takviyesiz hallerine gre daha mukavemetli bir yapya sahip olurlar.
Camelyaf oran arttka malzemenin mukavemetinde de art grlr. Normal camelyaflar elie gre 3 kat
daha mukavemetli ve eliin arlna gre daha tok bir davran sergilerler. Camelyaflar basma ve darbe
zellikleri dnda yksek mukavemet ve dk uzama, daha yksek elastik modls ve daha iyi eme
mukavemetine sahiptirler. Ayrca sahip olduklar yksek scaklk direnci ve dk nem tutabilme zellii
sayesinde boyutsal deiim ok kk olur ortam artlarna kar olan direnci de ok iyidir. Son olarak dk
nem tutabilme zellii, ok farkl hava koullarnda iyi elektriksel zellikli kalp bileenleri hazrlamay
kolaylatrr. Bununla beraber elyaf ve matris arasnda uygun bir ban olmas gereklidir. Aksi halde reine
ve elyaf arasna nem kamasyla polimerin mekanik zelliklerinde ok byk oranda d gzlenir. Btn
bunlarla birlikte elyafn kendisi de elastik zellik gsterir [1,2,3].
Camelyaf kompozit malzemeler basn ve vakum altnda kalplama, reine transfer yntemi gibi yntemlerle
tek ilemde istenilen nihai form elde edilebilecek ekilde retilebilirler. Gnmzde kompozit malzemelerin
eitli amalarla kullanmndan dolay tornalama, frezeleme, delik delme gibi ikincil ilemlere ihtiya
duyulmaktadr [4]. Camelyaf takviyeli kompozitlerin delinmesinde takm geometrisi ve malzemesinin
deformasyon zerine nemli bir etkisi olduu belirtilmektedir [5]. Delik blgesinde oluan hasarn kesme
parametreleri ve takm geometrisine bal olduu belirtilmektedir [6,7,8,9,10,11]. Camelyaf takviyeli polmer
kompozit malzemelerin delinmesinde karlalan temel hatalar; elyaf kopmas, fiber/reine ayrlmas,
gerilme younlamas, mikro atlaklar, delik blgesinde deformasyon oluumu ve delik yzey kalitesi olduu
sylenebilir [12].
2. DENEYSEL ALIMA
2.1. Deney numunesi
Deneylerde ARMAPLAST A.. tarafndan retilen 90 elyaf oryantasyonlu (hasr) E cam takviyeli polyester
reineli kompozit malzeme kullanlmtr. Kompozit malzeme % 89,9 elyaf reine karm orannda 10 mm
kalnlnda 14 katman elyaf tan hazrlanmtr. Camelyaf takviyeli polimer kompozit (CETP) malzemenin
mekaniksel zellikleri Tablo 1de gsterilmitir.
Tablo 1. CETP malzemenin mekanik zellikleri
Elyaf ap
Kopma uzamas
ekme modl
ekme dayanm
zgl s
Younluk
22m
% 4,9
3450Gpa
48Mpa
1.45kj/kgC
2.1 gr/cm3
76
2.2. Kesici Takmlar

Deneysel almalarda GUHRING firmasnn 8 mm apnda 2,3 ve 4 azl karbr kesici takmlar
kullanlmtr (ekil 1). Tm takmlarn u alar zel olarak 60 u asna bilenmitir.
c
ekil 1. Deneylerde kullanlan karbr takmlar a. 2 azl, b. 3 azl, c. 4 azl
2.3. CNC Freze Tezgah
Deneylerde Taksan TMC 500V dik ileme merkezi kullanlmtr. Tezgah kurulum artnamesine bal olarak
gerekli rijitlik, titreim ve balans ayarlarnda kurulan tezgah 5kWlk i mili motor gcne sahiptir.
2.4. Deneyin Uygulan
Hasr yapda, elyaf oryantasyonlu polyester reineli camelyaf malzemeden 200x100x12 mm plakalar halinde
hazrlanm deney numuneleri kullanlmtr. Delme ilemi esnasnda oluabilecek gerilme kuvvetlerinin
oluturmas muhtemel etkilerden dolay
deliklerin arasndaki mesafeler ayarlanmtr. Bylelikle
deliklerdeki hasarlarn birbirlerini etkilememesi salanmtr. Deliklerin deney numunesi zerindeki dalm
ekil 2 de grlmektedir. ki farkl gagalama yntemi uygulanmtr. Gagalama 1de 4 mm delik iine
dalnm, sonra 4 mm geri ekilmi, daha sonra kald yerden 4 mm daha delinmi ve 4 mm geri ekilmek
suretiyle 4 mmlik derinliklerle delme ilemine devam edilmitir. Gagalama 2de delik iine 4 mm girilmi
ve sonra delik yzeyine klmtr. Daha sonra kald yerden delik iine 4 mm daha girilmi (toplam 8 mm)
ve tekrar delik yzeyine klmtr. 4 mmlik derinliklerle bu ilemede devam edilmitir. Delme ileminin
yapl ekil 2de gsterilmektedir.
77
ekil 2. CETP malzemenin delinmesi

Literatr aratrmalar sonucu yksek kesme hznn kesici takm zerinde oluturaca etkilerden dolay
dk kesme hzlar (60,80,100 m/dak) tercih edilmitir. Ayn ekilde literatr aratrmalar sonucunda
camelyafn delinmesi esnasnda dk ilerleme hzlar tavsiye edilmektedir. Dk ilerleme deerleri ile
daha az hasarl deliklerin olutuu tespit edilmitir. Bu sebeplerden dolay deneyler esnasnda ilerleme
deerleri 200, 300 ve 400 mm/dev olarak alnmtr.
D: Delik ap [mm]
Dm: Azami hasar ap [mm]
HF = Hasar faktr
HF = Dm /D
ekil 3. Hasar faktrnn elde edilii
78
Hasar faktr, azami hasar apnn matkap apna blnmesiyle bulunmutur (ekil 3). Ani deiimler (pik
noktalar) hesaplamalara dahil edilmemitir. Bunlarn anlk deiimler olduu (tala skmas, takm
krlenmesi vs..) dnlmektedir.
Hasar Faktr, HF
3.
DENEYSEL SONULAR
Hasar miktarlar belirlendikten sonra giri ve k blgeleri iin hasar tablolar oluturulmutur. Oluturulan
bu hasar tablolarna gre giri ve k blgeleri iin hasar faktr-ilerleme, hasar faktr-kesme hz, hasar
faktr-az says kyaslama grafikleri yaplmtr (ekil 4, 5 ve 6).
1,130
1,128
1,126
1,124
1,122
1,120
1,118
1,116
1,114
1,112
1,110
Vc=60 m/dak
Vc=80m/dak
Vc=100m/dak
200
300
400
lerleme, f [mm/dev]
Hasar Faktr, HF
a
1,130
1,128
1,126
1,124
1,122
1,120
1,118
1,116
1,114
1,112
1,110
Vc=60 m/dak
Vc=80m/dak
Vc=100m/dak
200
300
400
lerleme, f [mm/dev]
Hasar Faktr, HF
b
1,130
1,128
1,126
1,124
1,122
1,120
1,118
1,116
1,114
1,112
1,110
Vc=60 m/dak
Vc=80m/dak
Vc=100m/dak
200
300
400
lerleme, f [mm/dev]
c
ekil 4. Gagalama 1 yntemiyle delinen deliklerin girilerinde oluan hasar faktrleri deerleri
takm, b. 3 azl takm, c. 4 azl takm
79
a. 2 azl
Hasar Faktr, HF
1,130
1,128
1,126
1,124
1,122
1,120
1,118
1,116
1,114
1,112
1,110
Vc=60 m/dak
Vc=80m/dak
Vc=100m/dak
200
300
400
lerleme, f [mm/dev]
Hasar Faktr, HF
a
1,130
1,128
1,126
1,124
1,122
1,120
1,118
1,116
1,114
1,112
1,110
Vc=60 m/dak
Vc=80m/dak
Vc=100m/dak
200
300
400
lerleme, f [mm/dev]
Hasar Faktr, HF
b
1,130
1,128
1,126
1,124
1,122
1,120
1,118
1,116
1,114
1,112
1,110
Vc=60 m/dak
Vc=80m/dak
Vc=100m/dak
200
300
400
lerleme, f [mm/dev]
c
ekil 5. Gagalama 2 yntemiyle delinen deliklerin girilerinde oluan hasar faktrleri deerleri
80
a. 2 azl
Hasar Faktr, HF
1,130
1,128
1,126
1,124
1,122
1,120
1,118
1,116
1,114
1,112
1,110
Vc=60 m/dak
Vc=80m/dak
Vc=100m/dak
200
300
400
lerleme, f [mm/dak]
Hasar Faktr, HF
a
1,130
1,128
1,126
1,124
1,122
1,120
1,118
1,116
1,114
1,112
1,110
Vc=60 m/dak
Vc=80m/dak
Vc=100m/dak
200
300
400
lerleme, f [mm/dak]
Hasar Faktr, HF
b
1,130
1,128
1,126
1,124
1,122
1,120
1,118
1,116
1,114
1,112
1,110
Vc=60 m/dak
Vc=80m/dak
Vc=100m/dak
200
300
400
lerleme, f [mm/dak]
c
ekil 6. Dz delme yntemiyle delinen deliklerin girilerinde oluan hasar faktrleri deerleri
81
a. 2 azl
4. SONULAR VE DEERLENDRME
Deneysel sonular neticesinde ekil 4, 5 ve 6ya bakarak u sonular karlabilir:
-
Gagalama 1 yntemiyle delinen delikler, Gagalama 2 ve dz delme yntemleriyle delinen deliklere
gre daha az hasar faktr oluturmaktadr.

-
Gagalama 2 bir miktar az gibi grnsede, dz delme yntemiyle elde edilen hasar faktrleri ile
birbirlerine ok yakn deerlerde kmtr.

-
Kesme hznn artmas tm yntemlerde hasar faktrn azaltmtr.
lerleme deerinin artmas tm yntemlerde hasar faktrn azaltmtr.
Az saysnn artmas ile Gagalama 1 yntemine gzle grlr bir azalmaya rastlanrken, Gagalama
2 ve dz delme yntemlerinde bu azalma deiimi yok denecek kadar az bir aralkta gereklemitir.
Tm bunlardan u genel sonular karlabilir:
Matkap delik iinden kmadan yaplan delme ilemleri (Gagalama 1 gibi) daha az hasar faktr
elde etmemizi salayabilir.

-
Kesme hzlarnn artmas ile daha az hasar faktr elde edilebilinir.
lerlemenin artmas ile daha az hasar faktr elde edilebilinir.
Az saysnn artmas ile daha az hasar faktr elde edilebilinir.
KAYNAKLAR
1. Hendbook, Samapthkumaran P., Seetharamu S., Murali A., and Kumar R.K., 1999, "Dry Sliding Wear
Behavior of Glass-Epoxy Composite." Journal of Reinforced Plastics and Composites, Vol. 18, No 01, p. 5562.
2. Palanikumar, K., Rubio, J. C., Abrao, A. M., Correia, A. E., Davim, J. P, Influence of Drill Point Angle in
High Speed Drilling of Glass Fiber Reinforced Plastics, J. Composite Materials, Vol:42, pp:2585-2597,
(2008).
3. Tsao, C. C, Hocheng, H., Effect of tool wear on delamination in drilling composite materials, I.
J.Mechanical Sciences, Vol: 49, pp: 983-988, (2007).
4. Park, J.N., Cho, G.J., A Study on the Cutting Characteristics of the Glass Fiber Reinforced Plastics by
Drill Tools, I. J. Precision Eng. And Manuf., Vol: 8, pp: 11-15, (2007).
5. Abrao, A. M., Campos, Rubio, J. C., Faria, P. E., Davim, J. P., The effect of cutting tool geometry on
thrust force and delamination when drilling glass fibre reinforced plastic composite, Materials & Design,
Vol: 29, pp:508-513, (2008).
6. Davim, J. P., Reis, P., Antonio, C. C., Experimental study of drilling glass fiber reinforced plastic (GFRP)
manufactured by hand lay-up, Composites Science and Technology, Vol: 64, pp:289-297, (2004).
82
7. Khashaba, U. A, Delamination in drilling GFR-thermoset composites, Composite Structures, Vol:63,

No:3-4, pp:313-327, (2004).
8. Franke V., Drilling of long fiber reinforced thermoplastics-Influence of the cutting edge on the machining
results, CIRP Annals - Manufacturing Technology, Volume 60, Issue 1, pp. 65-68, (2011).
9. Vaibhav A. Phadnis, Farrukh Makhdum, Anish Roy, Vadim V. Silberschmidt, Drilling in carbon/epoxy
composites: Experimental investigations and finite element implementation, Composites Part A: Applied
Science and Manufacturing, Vol. 47, pp. 41-51, (2013)
10. Xin Wang, Parick Y. Kwon, Caleb Sturtevant, Dave (Dae-Wook) Kim, Jeff Lantrip, Tool wear of coated
drills in drilling CFRP, Journal of Manufacturing Processes, Vol. 15, Issue 1, pp. 127-135, (2013).
11. T.V. Rajamurugan, K. Shanmugam, K. Palanikumar, Analysis of delamination in drilling glass fiber
reinforced polyester composites, Materials & Design, Volume 45, pp. 80-87, (2013).
12. Campos, A. M., Faria, P. E., Rubio, J. C., Reis, P., Davim, J. P., Drilling of Reinforced Plastics: A
review, Vol:186, No:1-3, pp:1-7, (2007).
83
84
ALAIMLI DKME DEMR MALZEMENN (Ni-HARD 4)

KESME PERFORMANSININ TAGUCH YNTEMYLE
BELRLENMES
Durmu KIR a, Hasan KTEM b, Mustafa Lc, Fehmi ERZNCANLI d ve Uur YCELe
a, Kocaeli niversitesi, Hereke Meslek Yksekokulu, Makine ve Metal Teknol. Blm Kocaeli/TRKYE,
durmus.kir@kocaeli.edu.tr
b, Kocaeli niversitesi, Hereke Meslek Yksekokulu, Makine ve Metal Teknol. Blm Kocaeli/TRKYE,
hoktem@kocaeli.edu.tr
c, Kocaeli niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Metalurji ve Malzeme Mhendislii Blm,
Kocaeli/TRKYE, mcol@kocaeli.edu.tr
d, Dzce niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Makine Mhendislii Blm, Kocaeli/TRKYE,
fehmierzincanl@duzce.edu.tr
e, Kocaeli niversitesi, Hereke Meslek Yksekokulu, Elektronik ve Otomasyon Teknol. Blm
Kocaeli/TRKYE, uguryu@hotmail.com
zet
Alaml dkme demir malzemeler (Ni-Hard 4), yksek anma dayanmlarndan dolay sanayide yaygn
olarak kullanlmaktadr. Genel olarak dkmden kt gibi kullanlan bu malzemelerin talal ilenmesi iin
gerekli kesici takm tipi ile en uygun kesme artlarnn belirlenmesi gncel bir aratrma konusudur.
Bu almada, Ni-Hard 4 malzemenin sert tornalanmas iin zel olarak retilen iki farkl tip kesici takmla
kesme srasnda oluan anma ve takm mrnn Taguchi yntemiyle belirlenmesi hedeflenmektedir.
alma kapsamnda, Taguchi L9 ortogonal deneysel tasarma dayal kesme art (ilerleme, kesme hz ve
kesme derinlii gibi) kullanlarak toplam 18 adet deney yaplmtr. Tornalama deneylerinde iki farkl tane
boyutunda (0.8-1.25 m) WC-Co toz karmndan retilen kaplamasz kesici ular kullanlmtr. Deneyler
sonucunda, her bir kesici takmn yan kenar anmas optik mikroskopla incelenerek kesme zamanna gre
takm mr tespit edilmitir. Deneylerden elde edilen saysal sonular kullanlarak anma ve takm mr
ynnden kesici takmlarn performans Taguchi yntemiyle belirlenmitir.
Bu alma sonunda, endstride talal ileme elverili olmad iin genellikle dkld gibi kullanlan NiHard 4 tr malzemenin torna edilebilirliine nemli katklar salanacaktr. Buna ilave olarak, Taguchi
yntemi sayesinde az sayda deney yaparak en iyi takm performansn veren en uygun kesme artlar
belirlenecektir.
Anahtar Kelimeler: Sert tornalama, Kesici takm, Toz metalurjisi, Taguchi metodu
85
DETERMINATION OF CUTTING PERFORMANCE OF

ALLOYED CAST IRON (NI-HARD 4) BY TAGUCHI METHOD
Abstract
In our today, alloyed cast-iron materials have commonly used in manufacturing industry due to their high
wear resistance. It is a current research subject to determine the cutting tool and optimum cutting conditions
required for metal cutting of these materials. In this study, it is purposed to determine wear and tool life by
utilizing Taguchi optimization method when turning of Ni-Hard 4 material, alloyed cast iron, by cutting tools
which will be produced with powder metallurgy and to improve the performance of cutting tool. A series of
18 experiments by using cutting process parameters such as cutting speed, feed and depth of cut based on
Taguchi L9 orthogonal design of experiments were conducted in a universal lathe converted CNC machine.
Uncoated and coated cutting tools were respectively utilized to perform these experiments. The powder
mixture of WC-Co which has grain size of 0.8 and 1.25 was employed in producing cutting tools required for
turning experiments. Flank wear of cutting tools used in experiments were investigated by utilizing optical
microscope. Then, the life of each cutting tool used was identified based on cutting time. The performance of
cutting tool in terms of wear and tool life were determined by Taguchi method based on obtained data. At the
end of this study, it was be contributed to hard turning of Ni-Hard 4 material which was employed as casted
in manufacturing industry by without machining process because of high hardness. Moreover, by helps of
Taguchi optimization method, optimum cutting conditions providing to the best performance of cutting tool
were determined by conducting at least experiments.
Keywords: Hard turning, Cutting tools, CNC automation, Powder metallurgy, Taguchi method
1.
Giri
Teknolojideki gelimeler ve bilimsel almalar hzl, gvenilir ve kaliteli retim yapma zorunluluunu
ortaya karmtr. En yaygn retim ekli olan metal kesme yntemi iin de bu durum geerlidir. Metal
kesme ilemlerinde kullanlan malzemeler gnmzde beton sanayi, imento sanayi ve makine imalat
sektrnde youn olarak kullanlmaktadr. Bu sektrlerde Ni- Hard 4 malzemeden retilen paralar,
genellikle dkld gibi herhangi bir talal ileme tabi tutulmadan kullanlmaktadr. Ancak, bu paralarn
dkldkten sonra talal ilenebilirlii bnyesinde bulunan youn karbr yapsndan dolay olduka zordur.
Dklerek retilen bu paralarn (Ni-Hard 4) talal ilenebilmesi ve ileme esnasnda kullanlacak kesici
takmlarda oluabilecek anmalar olduka nemlidir. Bu tip paralarn sert tornalama yntemiyle ilenmesi
srasnda en dk anma deerini veren en uygun kesme artlarnn belirlemesi gereklidir. Bundan dolay,
bu almada bir CNC torna tezgahnda zel olarak toz metalurjisi yntemiyle retilen kesici takmlarla NiHard 4 tr bir sert malzemenin ilenmesi srasnda oluan en dk anmay veren en uygun kesme
parametreleri Taguchi yntemiyle belirlenecektir.
2.
Literatr Taramas
Gnmz imalat sanayindeki mteri talepleri, maliyet, zaman, rekabet ortam ve malzeme bilimindeki
gelimeler yeni ve esnek retim teknolojilerinin kullanlmasn zorunlu hale getirmitir. zellikle, imentobeton sanayi, makine imalat sanayi ve seramik sektrlerindeki baz mekanik paralar, dklm haliyle
kullanld iin talal ilenebilmeleri olduka zordur. Bu sebepten dolay, bu yeni ve esnek retim
teknolojilerine dayal metal kesme yntemleri kullanlarak alaml sert dkme demir malzemelerin
ilenebilmesi mmkn olabilecektir. [1-2]. Silindirik geometriye sahip sert alaml dkme demir
malzemelerin; hzl, dk maliyet ve yksek kalitede ilenebilmesi iin sert tornalama ilemi gibi metal
kesme yntemleri tercih edilmektedir. Alternatif metal kesme yntemlerine gre sert tornalama ilemi; daha
dk maliyet, daha ksa ayarlama zaman, azaltlm ilem basamaklar, yksek malzeme karma oran,
daha iyi yzey kalitesi, dk anma miktar, uzun takm mr ve soutma svsnn kullanlmamas gibi
86
nemli avantajlara sahiptir [3]. Yksek alaml beyaz dkme demir malzeme olarak tanmlanan Ni-Hard 4
malzemelerin mikro yap ve mekanik zelliklerinin incelenmesi ve gelitirilmesi zerine bugne kadar baz
almalar yaplmtr. Bu tip malzemelerin ierisine normal dkme demire ilave olarak % 7-11 Cr, % 5-7 Ni
ve kullanm yerine gre ihtiya duyulduu kadar karbon katlr. Baz aratrmaclar, bu malzemelerin anma
direnleri, sl ilemleri ve alamlanmas zerine almlardr [4-6].
Dier taraftan; bu tr malzemeler iin nerilen sert tornalama ileminin baz avantajlarna ramen, uygulama
srasnda nemli problemlerle karlalmaktadr. Bu problemlerden biri, kesici takm ucunda oluan anma
ve bu anmalara bal olarak deien kesici takm mrdr. Bu problemi zebilmek iin, literatrde ok
sayda aratrma yaplmtr. Aratrmaclar [7-9], AISI 52100, AISI D2 ve AISI H11 elik malzemelerin sert
tornalama ilemi srasnda kullanlan kesici takmlarda oluan anma miktarn ve dolaysyla kesici takm
mrn saptamaya almlardr. Genellikle, Kbik Bor Nitrr (CBN) ierie sahip kesici takmlarla farkl
kesme artlar altnda deneyler yapmlardr. Baz aratrmaclar ise [10-12], AISI 52100 elik malzeme
zerinde kesici takmlarla (CBN ve PCBN-ok Kristalli Kbik Bor Nitrr) sert tornalama ilemini
gerekletirerek meydana gelen anmalar lmlerdir. Aratrmalarnda; CBN ve PCBN kesici takmlarn
kesme performansn, takm mr asndan Taylor kuralna dayal olarak oluturulan matematiksel modeller
yardmyla incelemilerdir. Burada her iki grup aratrmada, kesici takmlarn anmalar optik ve SEM
(Taramal Elektron Mikroskobu) mikroskoplaryla llerek tespit edilmitir.
Baz aratrmaclar [13-14], AISI 4140 elik malzemeyi tungsten karbr (WC-Co) zerine kaplanm ve
kaplanmam kesici takmlarla soutma svs kullanarak/kullanmakszn sert tornalamayla ilemilerdir.
Aratrmalarnda; kesici takmlara PVD yntemiyle AlTiN ve AlCrN tipi kaplamalar yaparak oluan anma
mekanizmalarn ve anma biimlerini mikroskop altnda inceleyerek snflandrmlardr. Ayrca, be farkl
kesme hznda ve maksimum anma miktar VB=0.6 mmde, kesicilere yaplan kaplamalarn anma ve
dolaysyla takm mr zerindeki etkilerini saptamlardr.
Bir grup aratrmac [15-16], AISI D2 elik gibi malzeme zerinde PCBN ve seramik kesici takmlarla
soutma svs kullanmakszn sert tornalama ilemi yaparak anma, takm mr ve malzeme karma
miktarnn belirlenmesi iin deneysel alma yapmlardr. Yaplan deneysel almada, anma sonucu
oluan takm mr ve malzeme karma miktarnn saptanmas iin Taylor kuralna dayal analitik
denklemler gelitirilmitir. Bu denklemler sayesinde, en uzun takm mr ve en fazla malzeme karma
miktarn salayan kesme artlar belirlenmitir. Ayrca, aratrmaclar kesici takmlarn yan kenarnda oluan
adezyon anmasn optik mikroskopla incelemilerdir. Dier bir almada [17], nikel alaml Inconel 718
malzemeyi CBN ierie sahip kesici takmlarla soutma svs kullanarak ilemilerdir. Sonuta farkl kesme
srelerinde oluan anmalar SEM mikroskobuyla inceleyerek, en etkin anma mekanizmalarnn adezyon
ve difzyon olduu sonucuna varmlardr.
Dier benzer iki almada [18-19], Gri dkme demir ile kresel grafitli dkme demirin farkl kesici
takmlarla tornalanmas srasnda oluan anma ve takm mrnn belirlenmesi amacyla deneysel sonular
elde edilmitir. Metal kesme ilemlerinden elde edilen deneysel sonular yardmyla, matematiksel temele
dayal olan Taguchi optimizasyon yntemi baz aratrmaclar tarafndan kullanlmtr. Aratrmaclar [2023], farkl tr malzemeler zerinde farkl tip kesici takmlar kullanarak sert tornalama ilemleri sonrasnda
meydana gelen anma ve takm mrnn tespit edilmesi iin Taguchi yntemiyle saysal analizler
yapmlardr. Bu saysal analizler sayesinde, en dk anma miktarn ve en uzun takm mrn veren en
uygun (optimum) kesme artlar belirlenmitir.
Bir grup aratrmac, anma direnci yksek dkme demir malzemeleri farkl kesme koullarnda CBN ularla
ileyerek anmay, przll ve kesme kuvvetlerini incelemilerdir. Aratrmaclar, kesici ularn yan
kenarlarnda meydana gelen anma miktarlarn optik ve SEM mikroskoplaryla inceleyerek, kesme
uzunluuna karlk gelen anma miktarlarn karlatrmlardr [24-25]. Buraya kadar bahsedilen
almalardan farkl olarak, Ni-Hard 4 tr yksek alaml dkme demir malzemenin talal ilenebilirlii
zerine de almalar yaplmtr. Bu almalarda [26-27], seramik ve CBN tr kesici takmlarla, Ni-Hard 4
malzemenin tornalanmas sonucu oluan anma, takm mr, kesme kuvvetleri ve yzey przll
incelenmitir. Aratrmaclar, elde ettikleri deney sonularn kullanarak en uygun kesme artlarn Taguchi
optimizasyon yntemiyle belirlemilerdir.
87
Bu almada, Ni-Hard 4 malzeme zerinde, L9 ortogonal deneysel tasarma dayal 18 adet sert tornalama
deneyi soutma svs kullanmakszn bir CNC torna tezgahnda gerekletirilmitir. Sert tornalama
deneylerinde iki farkl tane boyutuna (0.8-1.25 m) sahip (WC-Co) kesiciler kullanlmtr. Her deneyden
sonra, kesici takmlarn anma miktarlar belli srelerde optik ve SEM mikroskoplaryla llerek her
kesicinin takm mr tespit edilmitir. Daha sonra elde edilen deneysel sonular, Taguchi yntemiyle analiz
edilerek en dk anma ve en uzun takm mrn veren en uygun kesme artlar (kesme ilem
parametreleri) belirlenmitir. Bylelikle; imalat sanayinde dkld gibi kullanlan ve talal olarak
ilenemeyen bir malzemenin sert tornalamayla ilenebilmesi iin gerekli kesici takmlarn kesme performans
gelitirilmeye allmtr.
3.
Taguchi Yntemi
Taguchi yntemi, retim alan ve mhendislik analizinde yaygn olarak kullanlan ilem parametrelerinin en
uygun aralklarn belirlemek iin Dr. Genichi Taguchi tarafndan gelitirilmi deneysel bir tekniktir. Taguchi
yntemi, zaman ve ekonominin ok nemli olduu gnmz endstrisinde geni bir yer tutmaktadr. Bu
yntem, yksek kaliteye sahip sistemlerin tasarlanmas ve gelitirilmesi iin kullanlan ok gl bir aratr.
Bu sebeplerden dolay, Taguchi yntemi kullanlarak endstriler maliyetten hi dn vermeksizin rn
gelitirme zamann nemli lde azaltabilirler [28].
Taguchi yntemi; sistem tasarm, parametre tasarm ve tolerans tasarm olmak zere aamaya
ayrlmtr: Sistem tasarm, bir rn retmek iin gerekli olan mhendislik ve bilimsel bilginin
kullanlmasndan oluur. Parametre tasarm, en uygun ilem parametreleri altnda bir rnn parametre
deerlerini belirlemek ve performans karakteristiklerini gelitirmek iin ilem parametrelerinin en uygun
aralklarn bulur. Tolerans tasarm ise parametre tasarm tarafndan nerilen en uygun aralklar civarndaki
toleranslarn analiz edilmesini ve saptanmasn salar. Bahsedilen bu tasarmlar arasnda parametre tasarm,
maliyeti artrmakszn yksek kaliteye ulalmasnda anahtar bir rol oynad iin olduka nemli ve en
yaygn kullanlan aamadr [29-30].
Dier taraftan; klasik deneysel tasarm teknikleri ok karmak, zaman alc ve kullanmak iin zordur. Buna
ilave olarak, klasik deneysel tasarm tekniklerinde ilem parametrelerinin says art zaman yaplacak deney
says da artmak zorundadr. Taguchi yntemi bu problemleri zebilmek iin, ortogonal deneysel tasarm,
sinyal/grlt oran (S/N) ve Varyans analizi (ANOVA) gibi nemli aracn birletirerek sonuca ular.
Ortogonal deneysel tasarm, ok az sayda deneyle tm parametre uzayn tarayan zel bir tasarm oluturmak
iin kullanlr. Ortogonal deneysel tasarma gre planlanm deneylerden elde edilen sonular, S/N oran
iine tanarak analiz edilir. S/N oran, istenen deerlerden karlan performans karakteristiklerinin
llmesi iin kullanlr. S/N oran, (S/N)SB, daha kk-daha iyisi, (S/N)LB, daha byk-daha iyisi ve
S/N)NB, nominal-en iyisi gibi temel performans karakteristiine gre saptanr. ANOVA analizi ise
performans karakteristikleri zerinde etkili olan ilem parametrelerinin nemlilik derecesini istatiksel olarak
saptamak iin uygulanr. Bu nemli aracn dnda, Taguchi yntemi elde edilen en iyi sonularn
gvenirliini kontrol etmek amacyla son bir dorulama testi gerekletirir [31-33]. Bahsedilen bu temel
performans karakteristii aadaki formllerle (1, 2, 3) ifade edilebilir. Burada; yi; deneylerden llen
sonucu, y ; deneylerden llen sonularn ortalamasn, n; deney saysn ve s2y; ynin varyansn
gstermektedir.
1 n 2
S/NSB= -10log y i
n i 1
(1)
1 n 1
S/NLB= -10log 2
n i 1 y i
(2)
y
S/NNB= 10log 2
s y
(3)
88
4. Deneysel alma ve Taguchi Ynteminin Uygulanmas

4.1 Malzeme
Dkme demirler, alam miktar % 4n altnda ise dk alaml (36-55 HRC), zerinde ise yksek alaml
(47-65 HRC) dkme demir malzeme olarak adlandrlr. Bu almada, Ni-Hard 4 tr yksek alaml
dkme demir malzeme kullanlmtr. Ni-Hard 4, ok yksek anma direncine sahip (58-65 HRC) yksek
alaml beyaz dkme demirin ticari ismidir. Bu malzemelerde dkm srasnda martenzitik yap ierisine
dalan nikel-krom karbrler, anma dayanmn arttrd iin talal ilemeye elverili deildir. Bundan
dolay, imento-beton sanayi, makine sanayi ve madencilik sektrnde dkld gibi kullanlmaktadr [45]. Bu almada kullanlan Ni-Hard 4 malzeme ( 40x120 lsndeki), ntr astarl yksek frekansl
indksiyon ocanda 1460 Cde ergitilerek kum kalba dklmtr. Dklen malzemenin kimyasal
kompozisyonu Tablo 1de verilmitir. Ni-hard 4 malzeme, metalografik olarak hazrlandktan sonra ikincil
yapnn gzlemlenebilmesi iin Beraha II ayrac ile 5 sn daland ve Zeiss k mikroskobu ile grntlendi.
Gzlemlenen yapda martenzit matriks ve primer ve tektik karbrler gzlemlenmitir. Malzemenin Ni-hard
4 olduu ve yksek miktarda Cr ierdii gz nne alndnda, ieriinde 1700 HV sertliine kadar kan
M7C3M zel karbrleri arlktadr. ekil 1, Ni-Hard 4 malzemenin i yapsn gstermektedir.
Tablo 1: Ni-Hard 4 dkme demir malzemenin kimyasal bileimi (% w)
Elementler
Karbon (C)
Silisyum (Si)
Krom (Cr)
Nikel (Ni)
Molibden (Mo)
Mangan (Mn)
Fosfor (P)
Kkrt (S)
Demir (Fe)
ASTM A 532
Snf 4
2.6-3.2
Ni-Hard 4
Numune
2.89
1.8-2
1.43
7-11
9.22
4.5-6.5
0-0.4
0.4-0.6
maks. 0.06
maks. 0.10
Kalan
6.15
1.03
0.91
0.25
0.16
Kalan
ekil 1. Ni-Hard 4 malzemenin mikro yaps
89
4.2 Kesici Takmlarn retimi

Toz metalurjisiyle herhangi bir kesici takm retilmeden nce, ilenecek malzeme zelliklerinin bilinmesi, bu
malzemenin ilenmesinde kullanlacak kesici takmlara ait matris tozlarnn cinsi ve miktarnn belirlenmesi
gerekmektedir. Yaplan bu almada, talal ilemi yaplacak malzemenin ok sert (yaklak 62 HRC) olmas
nedeniyle matris seiminde % 94-%6 orannda ve iki farkl tane boyutunda (0.8-1.25 m) WC-Co toz
karmnn kullanlmas planlanmtr. Malzemenin sert olmas nedeniyle matriste bulunan WC toz oran
yksek seilmitir. Karm oranna gre hazrlanan tozlar, nce bir kap ierisine konularak ierisine bir
miktar yalayc (%1 orannda) katlarak mikserde en az yarm saat kartrlr. Tozlarn matris ierisinde
homojen dalmasn salamak iin kartrma ileminin ok iyi yaplmas ve hatta kartrma sresinin
arttrlmas gerekir. Mikser ierisinde iyice kartrlan tozlar, nce souk bask presinde baslarak kesici
takm eklini alr ve olduka krlgan dalabilir bir haldedir. Baslan numuneler, grafit plakalar zerine
yerletirilerek 900-1000 Cde serbest sinterlenmek zere frn ierisine konulur. Serbest sinterleme yaplan
paralara yeniden presleme ilemi uygulanarak tekrar 1400-1500 Cde sinterlenmesi salanr. Artk kesici
takm halini alan paralarn zerindeki apaklar, yzey ileme ve parlatma nitelerinde alnarak mat
grnml kesici takm ortaya kar. Yukarda bahsedilen kesici takm ularnn retim ak emas ekil
2de gsterilmitir. Ancak, retilen hibir kesici takm bu ekilde piyasaya verilmez ve anma dayanmn
arttrmak iin yzeyine PVD yntemiyle TiN, TiC, TiAlN v.b. kaplamalar yaplr.
ekil 2. Kesici ularn retim ak diyagram

4.3
Kesme artlar
Taguchi L9 ortogonal tasarma gre planlanm toplam 18 adet sert tornalama deneyi, kesme svs
kullanmakszn Ni-Hard 4 malzeme zerinde gerekletirilmitir. Deneylerde kullanlan kesme artlar,
kataloglar ve kullanc deneyimlerine dayal olarak tarafmzdan seilmitir. Bu almada, devir says (n),
tezgah tabla ilerlemesi (Vf), ve tala kalnl (hex), Tablo 2deki kesme artlar kullanlarak (4-6) nolu
denklemlere gre olarak hesaplanmtr:
n=(1000 x Vc)/( x Dc)
hex=fn x Sin r
Vf=fn x n
A=ap x fn
(4)
(5)
(6)
90
Burada;
n= devir says, (dev/dak)
Vf=tezgah tabla ilerlemesi (mm/dev)
A= talan kesit alan, (mm2)
Dc= i paras ap, (mm)
Vc= kesme hz, (m/dak)
fn= ilerleme, (mm/dev)
r= giri as, ()
hex= maksimum tala kalnl, (mm)
ap= kesme derinlii, (mm)
Tablo 2: Kesme artlar ve seviyeleri
Parametreler
Seviyeler
Vc
(m/dak)
fn
(mm/dev)
ap
(mm)
100
0.05
0.1
150
0.075
0.2
200
0.1
0.3
Tablo 3de verilen iki farkl tip kesici u kullanlarak toplam 18 deney, kuru kesme artlarnda
gerekletirilmitir. Daha sonra, kesici ularda oluan anma bir optik mikroskopla llmtr. Ayn
zamanda, kesici ularn tane boyutu ynnden performanslar incelenmitir. Sert tornalama deneylerini
gerekletirmek iin uygulanan ilemler, ekil 3te gsterilmitir. Bu deneylerde kullanlan CNC torna, 3500
dev/dak, 2500 mm/dak ilerleme hz ve 12.5 kW motor gcne sahip JOHNFORD marka bir tezgahtr.
Tablo 3. Sert tornalama deneylerinde kullanlan kesici ular
KESC ULAR
(Kaplanmam)
WC toz tane
boyutu
Takm tipi
BS 710
BS 610
(0.8 m)
(1.25 m)
ekil 3. Sert tornalama deneyleri
91
4.4 Kesici takmlarn anmasnn llmesi

L9 ortogonal deneysel tasarma gre planlanm her deneyden sonra, her bir kesici takmda oluan anma
miktar; 5 dak, 10 dak, 15 dak ve 20 dak gibi kesme srelerinde CNC torna tezgah durdurularak optik
mikroskopla llmtr. Anma miktarnn saysal deeri, optik mikroskoba (ekil 4) adapte edilmi
CLEMEX programyla tespit edilmitir. ISO standartlar referans alnarak, anma miktarnn, V B=0.60
mmyi gemesine izin verilmemitir. Bundan dolay, Taguchi analizlerinde en dk kesme sresi (5 dak), en
uygun kesme parametrelerinin belirlenmesinde kullanlmtr. Ayrca, en yksek anmay (en dk takm
mrn) karakterize edebilmek iin en yksek kesme sresinde (20 dak) oluan anma miktarlar da
incelenmitir.
ekil 4. Anma lm
4.5 Anma ve Takm mr iin Taguchi Ynteminin Uygulanmas
Bu almada, en dk anma miktar ve en uzun kesici takm mrn veren en uygun
parametreleri Taguchi optimizasyon yntemiyle belirlenmi olup; buna bal olarak
performansnn gelitirilmesi iin sekiz adm kural uygulanmtr. Bu almada, Taguchi
yntemini uygulamak iin istatistik program Minitab15 kullanlacaktr [33]. Taguchi
yntemini uygulanmas iin gerekli admlar ekil 5de gsterilerek aada ifade edilmitir.
kesme ilemi
kesici takm
optimizasyon
optimizasyon
Birinci adm, deneysel sonularn elde edilmesi iin gerekli olan kesme ilem parametrelerinin balang
deerlerinin seilmesiyle balar. Kesme ilem parametrelerinin balang aralklar tecrbelere ve literatre
uygun seilmesi, istenen sonularn daha kolay ve daha efektif bulunmasn salayacaktr. Bu almada,
metal kesme yntemlerinden sert tornalama ilemlerinde kullanlan kesme ilem parametreleri, kataloglar ve
literatrdeki almalar incelenerek seilecektir. kinci adm, daha az deney yaparak tm parametre
boluunu tarayan Taguchi yntemine dayal ortogonal deneysel tasarmlarn kullanlmasndan oluur.
Taguchi ortogonal deneysel tasarm, uygun planlama ve dizilim sayesinde deneylerin daha dk maliyette
ve ksa srede gerekletirilmesini salayacaktr. Bu almada, seviyeli (L9) ortogonal deneysel tasarm
kullanlarak kesme ilemi parametreleri planlanacaktr. nc adm, deneysel tasarma bal olarak
planlanacak deneylerin gerekletirilmesinden oluur. seviyeli (L9) ortogonal deneysel tasarma gre;
toplam 18 adet sert tornalama deneyi, bir CNC torna tezgah zerinde gerekletirilecektir. Drdnc adm,
deneysel sonularn S/N oranyla analiz edilmesinden oluur. Bu almada, anma miktarnn dk olmas
istenildiinden (S/N)SB kk-daha iyisi ve takm mrnn de uzun olmas istenildiinden (S/N) LB, daha
byk-daha iyisi gibi iki performans karakteristii S/N oranyla analiz edilmek iin seilmitir. Beinci
adm, kesme ilem parametrelerinin her birinin beklenen sonu zerindeki etkisinin ANOVA analiziyle
llmesinden oluur. Yani, her bir kesme parametresinin beklenen sonu zerindeki etkisinin nemli olup
olmadna yzde olarak karar verme srecidir. Ayrca, ANOVA ve S/N oran analizleri birbirini
tamamlayan iki saysal lm tekniidir. Bu almada, kesme parametresinin (Vc, fn, ap), anma miktar
ve takm mr zerindeki etkisini saysal olarak saptamak iin ANOVA analizleri yaplacaktr. ANOVA
analizleriyle, her bir kesme parametresinin anma ve takm mr zerindeki etkisi saysal olarak
92
deerlendirilecektir. Altnc adm, drdnc admn devam olup, en iyi sonucu veren en uygun kesme ilem
parametrelerinin S/N oranyla belirlenmesinden oluur. En byk S/N oran deerleri kullanlarak, en dk
anma miktar ve en uzun takm mrn veren en uygun kesme ilem parametreleri elde edilecektir. Yaplan
bu almada, her bir kesme ilem parametresinin en uygun deerleri bulunarak en iyi kesici takm
performansna ulalacaktr. Yedinci adm, saysal sonularn doruluunu kontrol etmek iin
gerekletirilen son bir deneyden oluur. S/N oran analizlerinden elde edilen en uygun kesme ilem
parametreleriyle sert tornalama ileminde son bir dorulama deneyi yaplacaktr. Bylelikle; saysal sonular
ile deneysel sonular kontrol edilecektir. Yani, bu deneyden elde edilen kesici takmn anma ve takm mr,
S/N oranyla hesaplanan anma miktar ve takm mryle kyaslanarak deerlendirme yaplacaktr. Sekizinci
adm, deneysel sonulara dayal olarak oluturulan Taguchi ynteminin S/N oran ile ANOVA analizlerinden
elde edilen sonularn deerlendirildii ve yorumland son admdr. Bu almada, Taguchi ynteminin
rettii saysal sonular yorumlanarak hedeflenen Taguchi ynteminin verimlilii ve gvenirlii test edilmi
olacaktr. Dolaysyla, nerilen bu almann baarya ulap ulamadna ve sert tornalama ilemlerinde
kullanlan kesici takmlarn performansnn gelitirilip gelitirilmediine karar verilecektir.
ekil 5. Taguchi ynteminin uygulama aamalar

5.
Deneysel sonularn analizi ve Tartmalar
5.1
Anma ve takm mr sonular
BS 710 nolu kesici u iin yaplan 9 adet kesme deneyine gre, anma deerleri ekil 6da verilmitir. En
byk anma deeri 3 ve 7 nolu deneyde en yksek kesme hz, maksimum kesme derinlii seeneklerinde;
en dk anma ise 1 nolu deneyde elde edilmitir. Dier taraftan, BS 610 nolu kesici uta 3 deneyde ayn
sonular elde edilirken; 8 nolu deneyde kesme derinlii dk olduu iin anma deerleri de en dk
kmtr (ekil 7). Bu durum, kesme derinliinin artmasnn anma miktarna nemli etkisi olduunu
gstermektedir.
93
1000
Anma, VB (m)
800
600
400
4
5
200
6
0
250
500
750
1000
7
8
Kesme uzunluu (mm)
Anma, VB (m)
ekil 6. Kesme uzunluuna karlk anma deerlerinin deiimi (BS 710)
800
700
600
500
400
300
200
100
0
1
2
3
4
5
6
250
500
750
1000
Kesme uzunluu (mm)
7
8
ekil 7. Kesme uzunluuna karlk anma deerlerinin deiimi (BS 610)
5.2 Taguchi analizi sonular

Taguchi yntemi, saysal sonular analiz etmek ve deerlendirmek iin ortogonal deneysel tasarm, S/N
oran ve ANOVA gibi aralar kullanr.[17-18]. ki farkl kesici takmla yaplan deneyler sonucunda elde
edilen anma deerleri, L9 (33) ortogonal deneysel tasarma dayal toplam 18 deney yaplmtr. L9 ortogonal
tasarm, seviyede 8 stun ve sert tornalama deneylerine karlk gelen 9 satrdan (8 serbestlik derecesi)
olumutur. Deneylerden elde edilen anma deerleri ve bu anma deerleriyle Denklem (1)ye gre
hesaplanan S/N oranlar, her iki kesici u iin (BS 710 ve BS 610) Tablo 4de verilmitir.
Tablo 4. Anma deerleri iin S/N oranlar
Deney
no
1
2
3
4
5
Anma
deerleri (m)
[BS 710]
188.2
197.2
501.3
163.7
361.6
Anma
deerleri (m)
[BS 610]
276.6
394.1
459.7
311.4
449.4
94
S/N Oranlar
(dB)
[BS 710]
-45.49
-45.90
-54.0
-44.28
-51.16
S/N Oranlar
(dB)
[BS 610]
-4884
-51.91
-53.25
-49.87
-53.05
6
7
8
9
284.0
332.5
211.6
319.4
255.5
402.1
174.5
355.9
-49.07
-50.44
-46.51
-50.09
-48.15
-52.09
-44.84
-51.03
En kk anma deerlerini veren en uygun sert tornalama koullarn belirlemek iin farkl seviyelerdeki
sert tornalama koulunun ortalama cevaplarn hesaplamak gereklidir. Bundan dolay, anma deerleri ve
bunlarn S/N oranlar iin ortalama cevap tablosu oluturulmutur. Bu tablodaki deerler, S/N oranlarnn
ortalamas alnarak hesaplanm ve elde edilen sonular Tablo 5de verilmitir.
Tablo 5. Anma deerleri iin S/N oranlar ortalama cevap tablosu
Parametre seviyeleri
Kesme
artlar
BS 710
BS 610
II
III
II
III
fn
-48,46
-46,74
-47,02
-51,33
-50,26
-47,27
Vc
-48,17
-47,86
-46,76
-50,36
-49,93
-50,94
ap
-49,01
-51,05
-51,87
-49,32
-50,81
-52,80
Bu almada, Varyans Analizi (ANOVA), kesme artnn anma zerindeki saysal etkisini, tespit etmek
iin kullanlmtr. ki farkl kesici u iin sert tornalama artnn anma zerindeki saysal etkisi, F-test ile
deerlendirilmitir. % 95lik (=0.05) gvenirlilik aralnda sert tornalama artn kontrol etmek
amacyla, F-deeri (hesaplanm) kullanlm ve F0.05, 2, 8=4.46 olarak bulunmutur. Her iki kesici u iin
kesme artlarnn anma zerindeki nemlilik yzdeleri, Tablo 6da verilmitir. Her iki sert tornalama
deneyinde, en nemli kesme artnn, kesme derinlii olduu Tablo 6dan grlmektedir.
Tablo 6. ANOVA analizi sonular
Kesme
artlar
fn
Vc
ap
Kesme artlarnn nemlilik

yzdeleri, (%)
BS 710
1.13
BS 610
9.1
35.238
1.56
62.8
84.7
Bu almada, her iki kesici u iin en kk anma deerini veren en uygun kesme artlar, Tablo 5deki her
kesme artna ait en byk S/N orannn seilmesiyle belirlenmitir ve Tablo 7de verilmitir. Ayrca, her iki
kesici u iin en dk anmay veren en uygun kesme artlaryla son bir dorulama deneyi yaplmtr.
Dorulama deneyinden elde edilen sonular ile balang deerlerinden elde edilen sonular karlatrlarak
gelitirme oranlar hesaplanmtr. Bylelikle, Taguchi analizleri sayesinde az sayda tornalama deneyi
yaparak en iyi kesici takm performansn veren en uygun kesme artlar belirlenmitir.
Kesici
ular
En uygun kesme
artlar
BS 710
fn (II), Vc (I), ap (II)
Balang
deerler
(dB)
-45.686
BS 610
fn (III), Vc (II), ap (I)
-50.554
Hesaplanan Dorulama
deerler
deneyleri
(dB)
(dB)
-44.565
44.280
-45.853
Tablo 7. Dorulama deneyleri
95
-46.510
Gelitirme
oran, (%)
3.2
8.7
5.3 Optik ve SEM grntleri
ekil 7. Yan kenar anmasnn mikro grntleri (BS 710)

ekil 7de BS 710 nolu kesici ucun 1,4 ve 7 nolu deneylerine ait kesici takm anma yzeyi mikro yap
grntleri verilmitir. Grntlerden anlalaca zere devir says ayn (100 m/dak) olduu halde kesme
derinlii ve ilerleme miktarnn artna bal olarak kesici kenardaki anmann artt tespit edilmitir.
zellikle, kesme uzunluunun 750 ve 1000 mm olduu durumda kesici takmdaki anmann hzla artt
grlmtr.
ekil 8. Yan kenar anmasnn mikro grntleri (BS 610)

ekil 8de BS 610 nolu kesici ucun 1, 4 ve 7 nolu deneylerine ait kesici takm anma yzeyi mikro yap
grntleri verilmitir. Grntlerden anlalaca zere devir says ayn (100 m/dak) olduu halde kesme
derinlii ve ilerleme miktarnn artna bal olarak kesici kenardaki anmann genel olarak artt tespit
edilmitir. zellikle, kesme uzunluunun 1000 mm olduu durumda kesici takmdaki anmann hzla artt
grlmtr.
96
6.
Sonular
Bu alma kapsamnda Ni-Hard 4 malzeme zerinde, iki farkl kesici takm ucuyla (BS 710 ve BS 610) sert
tornalama deneyleri gerekletirilmitir. almadan aadaki sonular karlmtr:
BS 710 ve BS 610 nolu kesici ularla yaplan deneyler sonucunda, kesme derinlii, ilerleme ve devir
saysnn artmas ile takmn kesici kenarndaki anmann dorusal olarak artt tespit edilmitir.
BS 710 nolu kesici uta 3 ve 9 nolu deneylerde anma deeri 250 mm kesme uzunluundan itibaren
VB=0.6 mmnin zerine kmtr. Fakat BS 610 nolu kesici ula yaplan ayn deneylerde ise anma deerleri
daha dktr. Yaplan dier deneyler karlkl mukayese edildiinde, BS610 nolu kesici uta anma
deerlerinin daha dk kt grlmektedir. Bu durumda, tane boyutu byk olan kesici takmdaki
anmann daha dk kt gzlenmitir.
BS610 nolu kesici uta kesme uzunluuna gre, anmada dorusal bir art gzlenirken; BS710 nolu
kesici uta ise 3, 5 ve 9 nolu deneylerde kesici kenar anmasnda ar bir art sz konusudur. Bu durum ise
kesme derinlii, kesme hz ve ilerlemenin yksek olduu deney artlarndan kaynaklanmaktadr.
Taguchi analizleri sayesinde, az sayda tornalama deneyi yaplarak, en iyi kesici takm performansn (en
dk anmay ve en uzun takm mrn) veren en uygun kesme artlar belirlenmitir. Her iki kesici u iin
srasyla % 3.2 ve % 8.7 orannda gelitirmeler salanmtr.
Ayrca, ANOVA analizlerinde de her iki kesici u iin en nemli sert tornalama artnn kesme derinlii
(ap) olduu anlalmtr.
Sonu olarak, bu almada talal ilenmesi ok zor olan ve kesme artlar yaygn olarak bilinmeyen bir
malzemenin ilenebilirlii deneysel ve saysal olarak incelenmitir.
7. Teekkr
Yazarlar, Do. Dr. Harun Demirkayaya, Prof. Ali Demirciye ve Prof. Sezer . Komsuoluna, sert
tornalama deneylerinin yapld ARMEKSAN A.. ve alanlarna teekkr ederler. Ayrca, bu proje
Kocaeli niversitesi Bilimsel Aratrmalar Birimi tarafndan (KOU-BAP-2012/72) nolu projeyle
desteklenmitir.
8. Kaynaklar
[1] Boothroyd, G., 1989. Knight, W, Fundamentals of Machining and Machine Tools, Marcel Dekker Inc.,
USA, 129-151.
[2] Akkurt, M., 1985. Takm Tezgahlar, Tala Kaldrma Yntemleri ve Teknolojisi, Birsen Yaynevi,
stanbul, 49-60.
[3] Konig, W., Hochschule, T., Komanduri, R., Schenectady, D., Tnshoff, H.K.T., 1984. Machining of Hard
Materials, Annual CIRP, 3: 417- 427.
[4] Radzikowska, J.M., 2006. Metallography and Microstructures of Cast Iron, ASM Handbook, 9: 555-588,
ASM International, Materials Park, Ohio, USA.
[5] Correa, R., Bedolla-Jacuinde, A., Zuno-Silva, J., Cardoso, E., Meja, I., 2009. Effect of Boron on the
Sliding Wear of Directionally Solidified High-chromium White Irons, Wear, 267, 495-504.
[6] Xiang, C., Yanxiang, L., 2010. Effect of heat treatment on microstructure and mechanical properties of
high boron white cast iron, Materials Science and Engineering A, 528, 770-775.
[7] Ucun, ., 2009. Aslanta, Sertletirilmi 52100 Takm eliinin Tornalanmasnda Karbrl Kesici
Takmn Performansnn Aratrlmas, 5. Uluslararas leri Teknolojiler Sempozyumu, IATS09, 13-15
Mays, Karabk, Trkiye.
[8] Chou, Y.K., Evans, C.J., Barash, M.M., 2002. Experimental Investigations on Cubic Boron Nitride
Turning of Hardened AISI52100 Steel, J. Materials Processing Technology,124:274-283.
[9] Poulachon, G., Bandyopadhyay, B.P., Jawahir, I.S., Pheulpin, S., Seguin, E., 2004. Wear Behavior of
CBN Tools While Turning Various Hardened Steels, Wear, 256:302-310.
[10] Poulachon, G., Moisan, A., Jawahir, I.S., 2001. Tool-wear Mechanisms in Hard Turning with
Polycrystalline Cubic Boron Nitride Tools, Wear, 250:576-586.
97
[11] Huang, Y., Dawson, T.G., 2005. Tool Crater Wear Depth Modeling in CBN Hard Turning, Wear,
258:1455-1461.
[12] Huang, Y., Liang, S.Y., 2004. Modeling of CBN Tool Crater wear in Finish Hard Turning, Int. J.
Advanced Manufacturing Technology, 24, 9-10:632-639.
[13] Lin, Y.J., Agrawal, A., Fang, Y., 2008. Wear Progressions and Tool Life Enhancement with AlCrN
Coated Inserts in High-Speed Dry and Wet Steel Lathing, Wear, 264:226-234.
[14] Khrais, S., Lin, Y.J., 2007. Wear Mechanisms and Tool Performance of TiAlN PVD Coated Inserts
during Machining of AISI 4140 Steel, Wear, 262, 1-2:64-69.
[15] zel, T., Karpat, Y., Figueira, L., Davim, J.P., 2007. Modeling of Surface Finish and Tool Flank Wear
in Turning of AISI D2 Steel with Ceramic Wiper Inserts, J.of Materials Processing Technology, 189:192198.
[16] Arsecularatne, J.A., Zhang, L.C., Montross, C., Mathew, P., 2006. On Machining of Hardened AISI D2
Steel with PCBN Tools, J. of Materials Processing Technology, 171:244-252.
[17] Costes, J.P., Guillet, Y., Poulachon, G., Dessoly, M., 2007. Tool-life and Wear Mechanisms of CBN
Tools in Machining of Inconel 718, Int. J. of Machine Tools & Manufacture, 47:1081-1087.
[18] Thamizhmanii, S., Hasan, S., 2006. Analyses of Roughness, Forces and Wear in Gray Cast Iron, J. of
Achievements in Materials and Manufacturing Engineering, 17:401-404.
[19] Yiit, R., Fndk, F., elik, E., 2009. Performance of Multilayer Coated Carbide Tools when Turning
Cast Iron, Turkish J. Engineering Science, 33: 147-157.
[20] ahin, Y., 2009. Comparison of Tool Life Between Ceramic and Cubic Boron Nitride (CBN) Cutting
Tools when Machining Hardened Steels, J. of Materials Processing Technology, 209:3478-3489.
[21] Yang, W.H., Tarng, Y.S., 1998. Design Optimization of Cutting Parameters for Turning Operations
Based on the Taguchi Method, J. of Materials Processing Technology, 84:122-129.
[22] Hasalk, A., ayda, U., 2008. Optimization of Turning Parameters for Surface Roughness and Tool
Life Based on The Taguchi Method, Int. J. of Advanced Manufacturing Technology, 38: 896-903.
[23] Gopalsamy, B.L., Mondal, B., Ghosh, S., 2009. Optimisation of Machining Parameters for Hard
Machining: Grey Relational Theory Approach And ANOVA, Int J. of Advanced Manufacturing Technology,
45:1068-1086.
[24] Zhou, J., Andersson, M., 2007. Effects of Lubricant Condition and Tool Wear in Hard Turning of
Novel-Abrasion-Resistance (N-AR) Cast Iron, Materials and Manufacturing Processes, 22:7-8, 865-870.
[25] Sayit, E., Aslantas, K., iek, A., 2009. Tool Wear Mechanism in Interrupted Cutting Conditions,
Materials and Manufacturing Processes, 24:476-483.
[26] Ycel, E., Gnay, M., 2012. Yksek Alaml Beyaz Dkme Demirlerin (Ni-Hard) Tornalanmasnda
Kesme Kuvvetinin Modellenmesi, 3.Ulusal Talal malat Sempozyumu, 04-05 Ekim, Ankara, Trkiye, 489495.
[27] Gnay, M., Ycel E., 2013. Application Of Taguchi Method For Determining Optimum Surface
Roughness n Turning Of High-Alloy White Cast Iron, Measurement, 46:913-919.
[28] Ycel, E., Gnay, M., 2012. Modelling and Optimization of the Cutting Conditions in Hard Turning of
High Alloy White Cast Iron (Ni-Hard 4), Published Online, 2013.
[29] Oktem, H., 2012. Optimum Process conditions on Shrinkage of an Injected-molded Part of DVD-ROM
Cover Using Taguchi Robust Method, J. of Advanced Manufacturing Technology, 61:519-528.
[30] Taguchi, G., 1990. Introduction to Quality Engineering, Asian Productivity Organization, Tokyo.
[31] Taguchi, G., Chowdhury, S., Taguchi, S., 2000, Robust Engineering, First Edition, McGraw-Hill, New
York, USA.
[32] Yuin, W., Alan, W., 2000. Taguchi Methods for Robust Design, First edition, ASME Press, New York.
[33] Minitab User Manual, Release 15, 2007. Making Data Analysis Easier, Minitab Corp, Mc Graw-Hill
Companies, Massachusetts, USA.
98
CO2 MQL SSTEMNN LENEBLRLE ETKS

Ali Taner KUZUa, Tue TLb, Grkan BAYSALc, Cansu ELKd, Mustafa BAKKALe
a, T Makina Fakltesi Makina Blm, stanbul/TRKYE, kuzua@itu.edu.tr
b, T Makina Fakltesi Makina Blm, stanbul/TRKYE, tulu@itu.edu.tr
c, T Makina Fakltesi Makina Blm, stanbul/TRKYE, baysalgu@itu.edu.tr
d, T Makina Fakltesi Makina Blm, stanbul/TRKYE, celikcan@itu.edu.tr
e, T Makina Fakltesi Makina Blm, stanbul/TRKYE, bakkalmu@itu.edu.tr
zet
Bu almada soutma zellii geleneksel soutma sistemlerinden daha az olan minimum miktarda yalama
sisteminin soutma kapasitesini arttrmak iin sistem karbondioksit gaz ile beslenmitir. lenebilirlik testleri
iin AISI 1040 elii kullanlmtr. lenebilirlik testlerinde takmda oluan scaklklar, kesme kuvvetleri,
yzey przllkleri ve tala oluumu incelenmitir. MQL-CO2 sistemi ile kesme kuvvetleri % 20-25
orannda, takm iinden llen scaklklar % 60 orannda ve takm anmas % 30-40 orannda azaltlmtr.
Yzey przll deerleri ise MQL ve MQL-CO2 sistemi kullanm ile deimemektedir.
Anahtar kelimeler: MQL, MQL-CO2, lenebilirlik
THE EFFECT OF CO2 MQL SYSTEM ON MACHINABILITY

Abstract
In this study, MQL system was feed by carbondioxide in order to improve cooling capacity of system. AISI
1040 steel was used as a work piece material. Cutting temperature, cutting forces surface roughness and chip
formation were investigated in machinability tests. The results showed that MQL-CO2 usage provided a
reduction in the cutting forces by 20-25%, a reduction in tool temperature by 60% and a significant reduction
in flank wear by 30-40% according to dry cutting. The effect of MQL-CO2 on surface roughness was not
observed.
Keywords: MQL, MQL-CO2, Machinability
1. Giri
Soutma svlar depolanmasndaki zorluklar, insan ve evre salna kt etkileri, yksek temizleme ve
piyasa maliyetlerinden dolay son zamanlarda ok tartlan bir konudur. evreye olan etkilerine ek olarak bu
paralarn temizlenme zorunluluu retim zamann ve maliyeti artrmaktadr [1]. evre bilinci ve
endstriyel iletmeler zerinde artan maliyet basklar ou ileme srelerinde kullanlan geleneksel
soutma svlarna eletirel bir bak as getirmitir. parasna bal olarak soutucu sv kullanmnn
maliyeti btn paray retmek iin gerekli maliyetin % 7 ile 17 arasnda olabilmektedir [2,3]. Takm
maliyetleri ise sadece % 2 ila 4 arasndadr. Klocke tarafndan yaplm almaya gre Almanyada 1994
ylnda 1.151.312 ton ya tketilirken bunlarn 75.491 tonu kesme ilemi srasnda soutma svs olarak
kullanlmaktadr [3].
Farkl talal imalat ilemleri iin gvenli ve tatmin edici sonular elde edebilmek amac ile ihtiya duyulan
soutma svs miktar deiecektir. MQL sistemini uygulamak iin scaklk oluumu, talan uzaklatrlmas
ve kinematik koullar dikkate alnmaldr [2]. MQL sistemi ok az miktarda ya bazl yalayc ile basnl
havann karmn damlacklar halinde kesme blgesine ynlendirilmesi prensibi ile alr. MQL de
yalayc ak hz tipik olarak 10-100 mL/saattir. Bu miktar geleneksel sulu kesmeye nazaran yirmi bin kat
99
daha azdr [4]. Bylece sulu kesmeye gre ok daha az miktarda kesme svs kullanlm olur. MQL sistemi
ile kesme yapmann bir dier avantaj ise tala ve i paras neredeyse kuru bir ekilde kalr bu talan geri
dnm maliyetlerini drr [5].
MQL kullanm ile yalama etkisinin yannda az da olsa basnl havann yaratt bir soutma etkisi vardr.
Fakat bu soutma etkisi sulu kesmeye gre ok azdr. Bu almada hava yerine MQL sistemi, soutma
kapasitesi havadan ok daha yksek olan ve ya ile kimyasal etkileime girmeyen inert karbondioksit gaz ile
beslenmitir. Bylece hem sulu kesme de olduu gibi litrelerce ya kullanm azaltlm ve MQL'in soutma
etkinlii arttrlmaya allmtr. Sanchez ve arkadalar talama ileminde MQL ve CO 2 gazn bu
almadan farkl olarak iki farkl nozzle ile taa yollayarak yzey kalitesine ve tan mrnde bir iyileme
salamlardr [6]. Bu almada sv ve CO2 gaz ayn nozzle'dan kesme blgesine yollanacaktr. Bu yntem
almada ksaca MQL-CO2 olarak adlandrlacaktr.
almada MQL-CO2 ynteminin verimlilii kuru kesme artlarnda ve MQL kullanarak gerekletirilen
testler ile karlatrlacaktr. Bu karlatrma takm anmas, yzey przll, kesme kuvvetleri, scaklk
ve tala oluumu dikkate alnarak yaplacaktr.
2. Yntem
almada minimum miktarda yalama sistemi hava yerine karbondioksit gaz ile beslenerek bu karmn
talal ilenebilirlik zerine olan etkisi aratrlmtr. Yaplan almada sistemin etkisi kuru ve MQL sistemi
kullanlarak yaplm testler ile karlatrarak incelenmitir. MQL-CO2 sistemlerinin temsili resmi ekil 1de
verilmitir. Grld zere MQL-CO2 siteminde 50 bar basnca sahip basnl bir kapta bulunan yksek
basnl sv karbondioksit reglatr yardm ile 6 barlk bir basnca drlerek Werte DKN-25 MQL
sistemini beslemektedir. MQL sisteminde ise kompresr yardm ile bir basnl kapta depolanan hava MQL
sistemini giri basnc 6 bar olarak beslenmektedir. Sisteme hava yerine karbondioksit beslenmesinin amac
karbondioksit gaznn soutma kapasitesinin havadan daha fazla olmasdr. Gaz-ya karm sprey halinde
21.6 ml/saatlik bir debi ile tala yzeyine pskrtlerek uygulanr.
Ya haznesi
Istc
CO2
Takm
Reglatr
Besleme
Pompas
paras
CO2 Tp
ekil 1 MQL-CO2 yalama ve soutma sisteminin alma resmi

Testler YCM GT200A CNC tornada gerekletirilmitir. almada 80 x 200 mm lsnde 1040 imalat
elii i paras olarak kullanlmtr. Kullanlan malzemenin kimyasal ierii Tablo 1de verilmitir. Kesici
takm ucu olarak, ARNO firmasna ait ISO kodu DCMT 11T302EN-AQ tungsten karbr takm ve ISO kodu
SDJCR 2020 K11 olan takm tutucu kullanlmtr.
100
Tablo 1 1040 eliinin kimyasal ierii
Si
Mn
Cr
Mo
Ni
0.40
0.25
0.80
0.040
0.050
Bu almada ilerleme 0,1 mm/dev ve paso 1 mm olarak sabit alnmtr. Yalama sisteminin etkisi takm
anmasna olan etkisi 300 ve 400 m/dak olmak zere iki farkl kesme hznda incelenirken, kesme kuvveti,
yzey przll ve scaklklar 100, 200, 300 ve 400 m/dak olmak zere drt farkl kesme hznda
incelenmitir.
3.
Sonular
3.1. Scaklk
Bu blmde MQL ve MQL-CO2 yntemlerinin takmda oluan scaklklarn anlalmas iin takmn iinden
scaklklar termoeleman yardmyla llmtr. almada kullanlan termoeleman OMEGA firmasnn
0,127 mm apl 5TC-TT-K-36-72 model K tipi termoelemandr. Termoelemann balanabilmesi iin kesici
uca EDM ile 0,5 mm apnda 2 mm derinliinde bir delik delinmitir. Deliin tam yeri ekil 2de detayl bir
ekilde gsterilmitir. Termoelemandan alnan scaklk verileri AGILENT 34970A data logger ile her 44 ms
de alnp bilgisayar ortamna aktarlmtr.
ekil 2 Takm zerinde termoelemann baland yer
ekil 3te 100, 200, 300 ve 400 m/dak kesme hzlarndaki takmn iinde termoelemann baland yerdeki
scaklk artlar gsterilmitir. lem srasnda ilerleme ve paso sras ile 0,1 mm/dev ve 1 mm olarak sabit
alnmtr. Grafiklerden rahatlkla anlalabilecei zere scaklklar kuru kesme artnda en yksek
seviyelerdedir. MQL kullanm ile hava- ya karmnn kesme blgesine pskrtlmesi ile scaklklarn
dt grlmektedir. Karbondioksitin s kapasitesi havadan daha yksek olmasndan dolay MQL-CO2
ynteminde scaklklar minimum llmtr. Kuru kesme srasnda takmdaki scaklklarn MQL-CO2
yntemi ile llen scaklk artlar arasnda 5-10 kat fark vardr. MQL ile yaplan testler ile kuru kesme
artlarnda llen scaklk art karlatrldnda ise burada 2-4 kat arasnda scaklk fark vardr. MQLCO2 yntemi ile llen en yksek scaklk art 20 oCiken MQL yntemi kullanlarak yaplan testlerde
llen scaklk art 50 oCdir. Deneylerin yapld zaman oda scakl 23 oC olduuna gre llen en
yksek scaklk MQL-CO2 ynteminde 43 oCdir. MQL- CO2 yntemi kullanm ile scaklklar MQL ile
ilemeye gre % 30-40 orannda azalmtr.
101
ekil 3 Farkl kesme hzlarnda llen scaklar
102
ekil 4te MQL- CO2 yntemi farkl kesme parametreleri ile llen scaklklarn farklar verilmitir.
Beklenildii zere kesme hznn artmas ile scaklk artlar artmaktadr. 100, 200 ve 300 m/dak kesme
hzlarnda takmda llen scaklklar bir rejimi yakalarken; 400 m/dak kesme hzlarnda yaplan testlerde
scaklklar bir rejime ulaamamtr. 150 mmlik kesme mesafesinde kesme ileminin, kesme kenarnda
oluan snn llen yere transfer olmas iin gerekli zamandan daha ksa bir srede gereklemesidir.
Grafikteki en yksek scaklklar incelendiinde 100 m/dak ile 300 m/dak kesme hzlarnda scaklk artnn
iki katna kt (7 oCden 15 oCye), 100 m/dak ile 400 m/dak kesme hzlar karlatrldnda ise scaklk
artnn yaklak 3 katna kt (7 oCden 25 oCye) gzlemlenmitir.
MQL-CO2
30
100 m/dak
200 m/dak
300 m/dak
400 m/dak
Scaklk [oC]
25
20
15
10
5
0
0
10
20
30
Zaman [sn]
40
50
60
ekil 4 Farkl kesme hzlarnda MQL-CO2 sistemi kullanlan testlerde elde edilen scaklk artlar
3.2. Tala Oluumu

Tablo 2de 300 ve 400 m/dak kesme hzlarnda farkl kesme artlarndaki tala oluumlar gsterilmitir.
Oluan talalar anmam takmn kesmeye balad ilk anda toplanmtr. Kuru ileme srasnda oluan
talan renginin menevi mavisi olduu gzlemlenmitir bu tala scaklnn 400 oC'nin stne ktn
gstermektedir. Talan ekillinin ise ksa ve virgl eklinde olduu grlmektedir. MQL yntemi
kullanlarak gerekletirilen testlerde tala renginin kurudakine benzer olarak menevi mavisi olduu
gzlemlenmitir. Talalarn ekilleri ise kuru kesmede elde edilen talalardan daha uzun ve spiral eklinde
olutuu gzlemlenmitir. MQL-CO2 yntemi kullanlarak yaplan testlerde ise tala rengi sarya dnk
olduu gzlemlenmitir. Buna gre talan scaklnn 400 0C'den daha az olduu yorumunu yapabiliriz.
MQL-CO2 yntemi ile elde edilen talalar spiral eklinde srekli olarak meydana gelmitir. Srekli tala
olumasndan dolay takm-tala ara yzeyinde meydana gelen srtnmenin ve deformasyonun daha az
olduunu syleyebiliriz.
103
Tablo 2 300 ve 400 m/dak kesme hzlarnda farkl kesme artlarndaki tala oluumlar
400 m/dak
MQL-CO2
MQL
KURU
300 m/dak
3.3.
Takm Anmas
Takm anma deerleri serbest yzeyde oluan anmalar dikkate alnarak incelenmitir. Anmalar Nikon
WD 123 stereo-optik mikroskop ile llmtr. Takm anmalar her soutma ortamnda iki farkl kesme
hz iin yaplmtr. Bu kesme hzlar 300 ve 400 m/dakdr. Takm anmalar 300 m/dak kesme hznda her
300 mmlik lmlerden sonra toplam 3000 mm kesme uzunluuna kadar; 400 m/dak kesme hznda her 150
mmlik lmlerden sonra toplam 1500 mm kesme uzunluuna kadar llmtr. 300 m deerine ulat
zaman testler sonlandrlmtr (kuru ortamda, kesme hz 400 m/dak olduu zaman).
ekil 5 ve 6 da sras ile kesme ilemi mesafesine gre 300 ve 400 m/dak kesme hzlarndaki takm anma
grafikleri gsterilmitir. 300 m/dak kesme hzlarnda Kuru ve MQL yntemi kullanld zaman kararl
anma hzlar birbirine ok yakndr. MQL-CO2 yntemi kullanld zaman ise kararl takm anma hz
kuru ve MQL yntemindekine gre daha azdr. Bunu sebebi MQL-CO2 yntemi kullanld zaman
karbondioksittin soutma kapasitesinin daha iyi olmas ve kesme blgesine gaz flenmesi ile birlikte talan
kesme blgesinden uzaklatrlmas ile aklanabilir. Kesme 400 m/dak olduu zaman ise MQL ve MQL-CO2
yntemi kullanld zaman karal anma hz birbirine benzer kmaktadr.
104
300
Kuru
MQL
Anma (m)
250
MQL-CO2
200
150
100
Vc = 300 m/dak
f= 0,1 mm/dev
ap = 1 mm
50
0
0
600
1200
1800
lem mesafesi (mm)
2400
3000
ekil 5 300 m/dak kesme hznda farkl kesme artlar iin takm anma grafii
350
Kuru
MQL
300
MQL-CO2
Anma (m)
250
200
150
100
Vc = 400 m/dak
f= 0,1 mm/dev
ap = 1 mm
50
0
0
300
600
900
lem mesafesi (mm)
1200
1500
ekil 6 400 m/dak kesme hznda farkl kesme artlar iin takm anma grafii
Tablo3te 300 ve 400 m/dak kesme hzlarnda farkl kesme artlarndaki srasyla 3000 ve 1500 mm kesme
ileminden sonraki takm anma fotoraflar gsterilmitir. Kuru ve MQL ile ilenen takmlarn anma
profiline bakldnda takm ile i parasnn temas ettii blgenin ilerisinde entik anmasna benzer
anmalar grlmektedir. Bunun sebebi ksa oluan talan serbest yzeye arpmas ile aklanabilir. MQLCO2 ynteminde ise talan srekli kmasndan dolay CO2 talan olutuu birinci blgeye flenmesi ile
serbest yzeye temas edemeden uzaklamas ile aklanabilir.
105
Tablo 3 300 ve 400 m/dak kesme hzlarnda farkl kesme artlarndaki son takm anma fotoraflar
400 m/dak (@1500 mm)
MQL-CO2
MQL
KURU
300 m/dak (@3000 mm)
3.4.
Kesme Kuvvetleri ve Yzey Przll
Kesme kuvvetleri KISTLER 9257 BA 3 eksenli tabla tipi dinamometre ile llmtr. Kesme kuvveti,
yzey przll ve scaklklar 100, 200, 300, 400 m/dak kesme hzlarnda sabit 0,1 mm/dev ilerleme ve
sabit 1 mm pasoda gerekletirilmitir. Kesme kuvvetleri lldkten sonra oluan yzeylerin yzey
przllkleri MITUTOYO SJ-201P tanabilir yzey przllk aleti ile llmtr.
ekil 7de 3 eksende oluan kesme kuvvetlerinin bilekesi karlatrlmtr. Grafikten grld zere
MQL kullanlarak bir miktar kesme kuvvetlerinde azalma salanmasna karn bu azalma ok kk
deerlerde olmaktadr. MQL-CO2 kullanlarak yaplan testlerde llen kesme kuvvetleri kuru ortamda
yaplan testlere gre % 20 25 orannda daha az kmaktadr. Bunun sebebinin Hava yerine inert gaz olan
karbondioksitin ya ile reaksiyona girmemesi ve yan yalayc zelliini kaybetmemesi ve dolays ile
srtnme kuvvetlerindeki daha dk kmas olarak aklanabilir. MQL-CO2 yntemi kullanld zaman
scaklklarn daha az olmasndan dolay talan tala yzeyine olan yapmas azalr buda kesme kuvvetlerini
azaltmaktadr [7].
106
400
Bileke Kuvveti [N]
300
KURU
200
MQL
MQL-CO2
100
0
100 m/dak
200 m/dak
300 m/dak
400 m/dak
ekil 7 Farkl kesme hzlarnda llen kesme kuvvetleri
ekil 8de llen yzey przll deerleri verilmitir. Grld gibi MQL yada MQL-CO2
kullanmann yzey przllne hibir etkisi grlmemitir. Ortalama olarak her kesme artlarnda yaklak
1m olarak llmtr.
Yzey Przll [m]
1,50
1,00
KURU
MQL
MQL-CO2
0,50
0,00
100 m/dak
200 m/dak
300 m/dak
400 m/dak
ekil 8 Farkl kesme hzlarnda llen yzey przll deerleri
4.
Deerlendirme
MQL-CO2 yntemi kullanlarak scaklklarda kuru kesme artlarna gre % 60-80 orannda MQL
yntemi kullanld zaman ise % 30-40 orannda bir azalma salanmtr. Bu scaklk farklar almada
kullanlan karbondioksitin soutma kapasitesinin havadan daha yksek olmas ile aklanabilinir.
MQL yntemi kullanld zaman llen bileke kuvveti 280 ile 300 N arasnda deiirken kuru kesme
artlarnda llen bileke kesme kuvveti 300 ile 330 N arasnda deimektedir. llen kesme kuvvetleri
107
arasndaki fark % 5 civarndadr. MQL-CO2 yntemi kullanld zaman llen bileke kesme kuvvetleri ise
240 ile 260 N arasnda deimektedir. MQL-CO2 ile kuru kesme artlarnda llen bileke kesme kuvvetleri
arasndaki fark yaklak olarak % 20 civarndadr. Bu MQL-CO2 ynteminde yalayc etkinin ok daha etkin
oluunu bize gstermektedir.
Takm anmalar dikkate alndnda MQL-CO2 yntemi kullanlarak takm anmas kuru kesme
artlarnda yaplan testlerde elde edilen sonulara gre %30-40 orannda iyileme salanmtr. Bunun sebebi
MQL-CO2 ynteminin soutma kapasitesinin daha yksek olmasndan dolay takmdaki scaklklarn ve
kesme kuvvetlerinin daha az olmasndan dolaydr.
Tala formlar incelendiinde kuru kesme artlarnda kesikli virgl eklinde, MQL yntemi kullanld
zaman kesikli spiral eklinde tala oluurken, MQL-CO2 yntemi ile tala kaldrld zaman srekli tala
oluumu gzlemlenmitir.
Yaplan almada 1040 malzemesinin ilenmesi srasnda oluan yzeylerde yzey przllne
soutma ynteminden bir etkisinin olmad anlalmtr.
Kaynaklar
[1] Tumis S., Xu J., Weinert K. 2009. Dry Cutting and Minimum Quantity Lubrication (MQL) Machining
as a Contribution to Sustainable Manufacturing, Design and Production of Machines and Dies/molds 5th,
zmir
[2] Weinert K., Inasaki I., Sutherland J.W., Wakabayashi T. 2004. Dry Machining and Minimum Quantity
Lubrication, CIRP Annals - Manufacturing Technology, Volume 53- 2, Pages 511-537
[3] Klocke F., Eisenblatter G. 1997 Dry Cutting, CIRP Annals-Manufacturing Technology, Volume 46- 2,
Pages 519-526
[4] Autret, R. and Liang, S.Y. 2003 Minimum quantity lubrication in finish hard turning, HNICEM 2003,
Philippines
[5] Itoigawa F., Childs T.H.C., Nakamura T., Belluco W. 2006. Effects and mechanisms in minimal
quantity lubrication machining of an aluminum alloy, Wear, Volume 260, Pages 339-344
[6] Sanchez J.A., Pombo I., Alberdi R., Izquierdo B., Ortega N., Plaza S., Martinez-Toledano J. 2010,
Machining evaluation of a hybrid MQL-CO2 grinding technology, Journal of Cleaner Production, Volume
18, Pages 1840-1849
[7] Dilip Jerold B., Pradeep Kumar M. 2011, Experimental investigation of turning AISI 1045 steel using
cryogenic carbon dioxide as the cutting fluid, Journal of Manufacturing Processes, Volume 13, Pages 113119
108
DIN 1. 2312 PLASTK KALIP ELNN LENMESNDE

ESAS KESME KUVVETNN MODELLENMES
Nafiz Yaara, Hakan Yurtkuranb, Mustafa Gnayc
a, Karabk niversitesi Meslek Yksek Okulu Makine Blm,
Karabk/TRKYE, nafizyasar@karabuk.edu.tr
b, Karabk niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Mhendislii Blm, Karabk/TRKYE,
yurtkuranhakan@gmail.com
c, Karabk niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm, Karabk/TRKYE,
mgunay@karabuk.edu.tr
zet
AISI 40CrMnMoS86 (DIN 1.2312) plastik kalp elii endstride anma ve korozyon direnci istenen
yerlerde youn olarak kullanlmaktadr. Bu almada, DIN 1.2312 plastik kalp eliinin ilenmesi srasnda
oluan kesme kuvvetleri deneysel olarak llmtr. leme deneyleri, SNMG 120408-QM formundaki
kaplamasz sementit karbr kesici takm kullanlarak CNC torna tezgahnda gerekletirilmitir. Kesme
parametresi olarak, drt farkl kesme hz, farkl ilerleme ve kesme derinlii seilmitir. Kesme
kuvvetlerinin llmesinde Kistler 9257B tipi dinamometre kullanlmtr. Deneyler sonrasnda, ileme
parametrelerinin esas kesme kuvveti (Fc) zerindeki etkileri varyans analizi (ANOVA) ile incelenmitir. Son
olarak, yapay sinir alar (YSA) kullanlarak Fcnin matematiksel modeli gelitirilmitir.
Anahtar kelimeler: DIN 1.2312, Kesme kuvveti, Yapay Sinir Alar, ANOVA
THE MODELLING OF MAIN CUTTING FORCE MACHINING

OF DIN 1.2312 PLASTIC MOULD STELL
Abstract
AISI 40CrMnMoS86 (DIN 1.2312) plastic mould steels are used extensively in industries where wear and
corrosion resistance is required. In this study, the cutting forces occurred during machining of DIN 1.2312
plastic mould steel was experimentally measured. The machining experiments were performed on CNC lathe
using the uncoated cemented carbide cutting tools which have SNMG 120408-QM form. Four different
cutting speed, three different feed rate and depth of cut were selected as cutting parameters. Cutting forces
were measured by using Kistler 9257B type dynamometer. After the experiments, the effects on main cutting
force (Fc) of cutting parameters were analyzed by the analysis of variance (ANOVA). Finally, a mathematical
model was developed using an artificial neural network (ANN) for F c.
Keywords: DIN 1.2312, Cutting Force, Artificial Neural Networks, ANOVA
109
1. Giri
Plastik kalp elikleri endstride s, korozyon ve anma direnci istenen yerlerde youn olarak
kullanlmaktadr. Kalp eliklerinin seilmesinde, sadece enjekte edilecek plastik hammaddesinin, elik
malzemenin sertlii, korozyon direnci gibi zelliklerin gz nne alnmasnn yan sra kimyasal etkilemeye
dayankllk, yzey sertletirilmesi ve ilenebilirlik zelliklerinin de dikkate alnmas gerekmektedir [1].
Bununla birlikte, kalbn tasarm boyutlar, yzey parlatlabilirlii, kaynak edilebilirlii gibi parametreler de
gz nnde bulundurulmaldr. Plastik rn boyutlarnn artmas, kalp llerinin artmasna dolaysyla daha
yksek tokluk ihtiyacn ortaya karmaktadr. Bu nedenle, uygulanacak sl ilemler, sertlemede
deformasyon problemlerini (arplma, atlama, vb.) meydana getirebilmektedir. Bu nedenlerden dolay DIN
1.2311, DIN 1.2312, DIN 1.2738 gibi n sertletirilmi kalp eliklerinin bulunmas bir avantajdr [2]. Bu
elikler 30-36 HRC sertlik deerinde retilebildiinden sl ilem gerektirmez ve kkrt (S) iermesinden
dolay ok kolay ilenebilme kabiliyetine sahiptir. Dier yandan, plastik enjeksiyon pazarnn maliyet analizi
verimliliin artrlmas gereini vurgulamaktadr. Kalp elii retim maliyeti ile birlikte kalp imalat
maliyeti enjeksiyon ile retilen plastik parann toplam maliyetini etkilemektedir. Bu balamda, kalp
eliinin ilenebilirliine bal olarak, kaba ileme ve fini ileme kalp imalat yntemleri arasnda en pahal
iki ilem olarak karmza kmaktadr [3]. Bu nedenle, plastik kalplnda talal imalat maliyetlerinin
azaltlmas amacyla kesme artlarnn optimize edilmesinin yan sra kesme kuvveti, yzey przll vb.
ileme ktlarnn modellenmesi verimliliin artrlmasna katk salayacaktr.
Tala kaldrma ilemi esnasnda oluan kesme kuvvetleri, s oluumu, takm mr, ilenen yzeyin kalitesi
ve i parasnn boyutlar zerinde nemli bir etkiye sahiptir. Ayn zamanda, kesme kuvvetleri takm
tezgahlarnn, kesici takmlarn ve gerekli balama kalplarnn tasarmnda da kullanlr [4]. Bununla birlikte,
tala kaldrma ileminin verimlilii iin takm malzemesi ve geometrisi, i paras malzemesi, kesme
parametreleri (kesme hz, ilerleme miktar, kesme derinlii), kesme svs ve takm tezgah gibi bamsz
deikenler ile takm mr, harcanan enerji, yzey btnl gibi baml deikenler arasndaki ilikiler iyi
kurulmaldr [5]. Bu balamda, kesme kuvvetlerinin modellenmesi metal kesme teorisinin alma
alanlarndan birisi haline gelmitir. Kesme kuvvetlerini etkileyen birbiriyle ilikili ok sayda deikenlerin
varl, bu alanda bir matematiksel model gelitirilmesini zorlatrmaktadr. Son yllarda gelien bilgisayar
teknolojisinin talal imalata transferiyle birlikte, tala kaldrma srecindeki zorluklar ortadan kaldrabilmek
veya minimuma indirebilmek iin varyans analizi, oklu regresyon analizi, yapay sinir a (YSA), bulank
uzman sistem gibi analiz ve modelleme yntemlerini kapsayan almalar yaplmtr [6-12].
Bu almada, DIN 1.2312 plastik kalp eliinin farkl kesme hz, ilerleme miktar ve kesme derinliinde
ilenmesinde oluan kesme kuvveti deiimleri analiz edilmitir. Kesme parametrelerinin esas kesme kuvveti
(Fc) zerindeki etkileri varyans analizi ile incelenmitir. Ayrca, yapay sinir alar kullanlarak F cnin
matematiksel modeli gelitirilmitir.
2. Materyal ve Yntem
2.1. Deney numuneleri
Deneysel almalarda i paras malzemesi olarak, plastik kalp imalat sanayisinde kullanlan AISI
40CrMnMoS86 (DIN 1.2312) plastik kalp elii kullanlmtr. paras boyutlar 60400 mm olup,
deneylerde kullanlan malzemenin kimyasal bileimi ve sertlik deeri Tablo 1de verilmitir. Deney
numuneleri, CNC Torna tezghnda ilenebilmesi amacyla nce niversal torna tezghnda 2 mm kesme
derinliinde kaba ve kademeli tornalama ilemine tabi tutulmu ve d yzeydeki olumsuzluklar giderilerek
her numuneye punta delii almtr.
110
Tablo 1. Deney numunelerinin kimyasal bileimi ve sertlikleri

Malzeme
Si
Mn
Cr
Mo
Ni
BSD
DIN 1.2312
0.40
0,30
1.49
1.89
0.1
0.19
0,024
333-335
2.2. Deney dzenei

Deneylerde, kesici takm olarak Sandvik firmasnn retimi olan kaplamasz SNMG 120408-QM karbr
kesici takmlar kullanlmtr. QM tala krc geometrisine sahip bu kesici takmlar, PSBNR 2525M12
formundaki takm tutucu ( 75) ile CNC torna tezgahna rijit bir ekilde balanmtr.
Deneylerde, tornalamada oluan kesme kuvveti bileenini (Fc, Ff ve Fr) lme kapasitesine sahip Kistler
9257 B tipi dinamometre kullanlmtr. Dinamometre tarafndan hissedilen kesme kuvveti verileri (gerilim
deerleri) Kistler Type 5019B130 Multichannel Charge Amplifier (ykselte) yardmyla Type 2855A3 A/D
Board CIO-DAS 1602/12 veri alma kart ve Kistler Type 2825A1-2 Dynoware yazlm kullanlarak
bilgisayar ortamna alnmtr. Deney dzenei ve deneysel sonularnn analiz aamalar ematik olarak
ekil 1de gsterilmitir.
ekil 1. Deney dzenei ve alma aamalar
111
2.3. Deney tasarm ve analizi

Kesme parametreleri, kesme hz (A), ilerleme miktar (B) ve kesme derinlii (C) olarak seilmi olup,
deneylerde tam faktriyel deney tasarm kullanlmtr. Bu balamda, takm retici firmasnn (Sandvik)
nerileri ve ISO 3685deki artlar dikkate alnarak faktrlerin farkl seviyesi belirlenerek deneyler
yaplmtr (Tablo 2).
Tablo 2. Kesme parametreleri

Faktrler
Seviyeler
(A)_Kesme hz (V), m/dak
75 125 175
(B)_lerleme miktar (f), mm/dev
0.1 0.25 0.4
(C)_Kesme derinlii (a), mm
1.0 1.75 2.5
Deneysel sonular nda, faktrlerin esas kesme kuvveti zerindeki etkileri varyans analizi kullanlarak
deerlendirilmitir. almann son aamasnda, DIN 1.2312 plastik kalp eliinin ilenmesinde oluan
Fcnin yapay sinir alar (YSA) kullanlarak matematiksel modeli gelitirilmitir.
3. Sonular ve Tartma
Deneysel olarak elde edilen esas kesme kuvveti (Fc) deerlerinin analizi iin kesme parametreleri-kesme
kuvvetleri etkileimini gsteren ekil 2deki grafikler izilmitir.
Esas kesme kuvveti, Fc (N)
1200
f=0,1
f=0,25
f=0,4
1000
800
600
400
200
0
75
a)
125
175
Kesme hz, V (m/dak)
1800
f=0,1
f=0,25
f=0,4
1500
1200
900
600
300
0
75
b)
125
Kesme hz, V (m/dak)
112
175
2400
f=0,1
f=0,25
f=0,4
2000
1600
1200
800
400
0
75
c)
125
175
Kesme hz, V (m/dak)
ekil 2. Kesme parametrelerine gre Fcnin deiimi:

a) a=1 mm; b) b=1,75 mm; c) c=2,5 mm
Kaplamasz kesici takm kullanlarak yaplan deneylerde, kesme hz arttrldnda esas kesme kuvvetinin
kk miktarda azald, ilerleme ve kesme derinlii arttrldnda ise kesme kuvvetlerinin art gsterdii
gzlenmitir (ekil 2). zellikle 2,5 mm kesme derinlii ve 0,4 mm/dev ilerlemede llen kesme
kuvvetlerinin deerlerinin, 1 mm ve 0,1 mm/dev iin llen deerlere gre daha yksek olduu
belirlenmitir. Bunun nedeni olarak yksek ilerleme ve kesme derinliinin artmasyla birlikte artan tala kesit
alann gstermek mmkndr. DIN 1.2312 eliinin ilenmesinde, en yksek Fc deeri 2,5 mm kesme
derinlii, 0,4 mm/dev ilerleme ve 75 m/dak kesme hznda 2169 N, en dk deer ise 1 mm kesme derinlii,
0,1 mm/dev ilerleme ve 175 m/dak kesme hznda 352 N olarak llmtr.
Esas kesme kuvveti zerinde deikenlerin etki seviyelerini belirlemek amacyla %95 gven dzeyinde
yaplan varyans analizi (ANOVA) sonular Tablo 3te verilmitir. Burada, her bir deikenin nem
seviyesini gsteren P deerleri ve yzde etki oranlar (Percentage Contribution Ratio_PCR) grlmektedir.
Tablo 3. Yzey przllne gre ANOVA sonular
Faktr
Serbestlik Kareler
Derecesi Toplam
(SD)
(KT)
Kareler
F deeri
Ortalamas
(KO)
P deeri
PCR (%)
0,784
0,392
7,19
0,004
0,14
344,728
172,364
3161,81
0,000
61,32
215,61
107,805
1977,56
0,000
38,35
Hata
20
1,09
0,055
Toplam
26
562,212
0,19
100
Tablo 3te grld zere Fc deeri zerinde en fazla neme sahip deiken % 61,32 etki oran (PCR) ile
ilerleme miktar olarak bulunmutur. Ra zerinde ikinci derecede neme sahip deiken ise %38,35lik PCR
deeri ile kesme derinliidir. ANOVA tablosundan anlalabilecei gibi kesme hz ise 0,14lk PCR deeri
ile en dk neme sahiptir.
113
DIN 1.2312 plastik kalp eliinin kaplamasz karbr kesici takmla ilenmesinde oluan esas kesme
kuvvetinin matematiksel modellenmesinde yapay sinir alar (YSA) yntemi kullanlmtr. Deneysel
sonular nda gelitirilen YSA modelinin tahmin performans, belirlilik katsays (R 2), hata kareleri
ortalamas (RMS) ve ortalama mutlak yzde hata (MAPE) yntemleri uygulanarak belirlenmitir.
R 2 1 (ti oi ) 2 / (oi ) 2
i
i
RMS MSE
MSE
1
ei2
p i
1
1
ei2
p i
p
(t
(3.1)
1
(ti oi ) 2
p i
(3.2)
oi ) 2
(3.3)
Fcnin YSA ile modellenmesinde Pythia yazlm kullanlmtr. Pythia yazlm transfer fonksiyonu olarak,
Fermi fonksiyonunu kullanarak eitim yapmaktadr. Fermi transfer fonksiyonu analitik biimde E.3.4 ile
hesaplanabilmektedir.
F (o )
(3.4)
4 Ii wi 0,5
i 1
1 e
Burada, n gizli katmanda kullanlan nron saysn ve wi nronlarn arlk deerlerini gstermektedir. Ni ise
gizli katmanda kullanlan her bir nronun Fc deeri zerindeki etkisi olup, YSA modelinde kullanlan kesme
parametrelerine gre;
Ei 4 (c1i V c2i f c3i a 0,5)
(3.5)
olmak zere,
Ni
1
1 e Ei
(3.6)
biiminde tanmlanmtr. Burada Cij sabitleri, Pythia programnda veri setinin eitimi sonucunda gizli
katmanda kullanlan her bir nron iin arlk deerlerini (w) gstermektedir.
Esas kesme kuvvetinin YSA ile modellenebilmesi iin, eitim ve test amal deneyler belirlendikten sonra,
deneylerden her biri iin 27 adet eitim, 9 adet deney ise test amal ayrlmtr. YSA ile deneysel sonular
eitilerek en uygun a yaplar, farkl dng ve nron saylaryla aratrlmtr. Program veri setindeki
giri ve bunlara bal olarak bir k deerini inceleyerek uygun a yapsn bulmak iin ok sayda
denemeler yaplmtr.
Fcnin YSA ile modellenmesinde uygun a yaps 3-5-4-1 olarak belirlenmitir. Oluturulan model iin iki
seviyeli gizli katmann uygulanmas gerektii belirlenmitir. Buna gre birinci ve ikinci seviyedeki gizli
katmanlarda kullanlacak nron says program tarafndan 9 olarak seilmitir. Buna gre, N1,N2,N3,N4,N5
nronlar gizli katmandaki birinci seviye ve N6,N7,N8,N9 nronlar da gizli katmandaki ikinci seviye olarak
belirlenmitir. N10 ise an k nronudur. ekil 3te kesme kuvvetleri tahmininde kullanlacak en uygun a
topolojisi verilmitir.
114
ekil 3. Fcnin tahmininde kullanlacak YSA yaps
Fcnin tahmininde kullanlacak en uygun a topolojileri belirlendikten sonra gerekli parametreler girilir ve
an eitilmesi salanr. Eitim sonucunda nronlara ait arlklar bulunur ve YSA kt deerleri ile gerek
deney sonularndan ortalama sapma deeri bulunur. Her bir nronun E i deeri zerindeki etkisinin
tamamlanmasnda kullanlan arlk deerleri w (baka bir ifadeyle Cij sabitleri) Tablo 4te verilmitir.
Tablo 4. Oluturulan model iin her bir nronun arlk deerleri

i
C1i
C2i
Birinci seviye nronlar
0,21901
-1,07914
1
0,188063
-0,33092
2
0,188063
-0,33092
3
0,033291
-1,05065
4
0,356921
-0,93805
5
kinci seviye nronlar
1,124281
-0,10574
6
-0,479938
0,615393
7
1,387254
-0,42152
8
-0,250362
0,455018
9
C3i
C4i
C5i
-0,22346
0,92221
0,92221
0,815218
0,808599
----------------
----------------
0,155831
0,282456
-0,35162
0,896111
0,809047
0,19132
0,323795
-1,35153
0,201974
0,400784
-0,02642
-1,44558
Fcnin a yapsnda iki seviyeli gizli katman olduundan; birinci seviye nronlar (N1, N2, N3, N4, N5) E. 3.5
dorultusunda E. 3.6ya gre Cij sabitleri yardmyla ifade edilmitir. olup, srasyla gizli katmanlar iin
E.3.7 ve E.3.8 kullanlmtr. Ancak ikinci seviye nranlarn (N 6, N7, N8, N9) birinci seviye nranlarla
balants nedeniyle, i= 6, 7, 8, 9 iin E.3.5 yerine E.3.7 ve E.3.8 kullanlmtr. Kesme parametrelerine
dayal Fc modeli (an k nronu, N10), YSA a yapsndaki arlk deerleri kullanlarak Fermi aktivasyon
fonksiyonuna gre elde edilmitir (E.3.9).
Ei 69 w1i f w2i V w3i a
(3.7)
Ei 69 wi 6 N1 wi 7 N 2 wi8 N 3 wi 9 N 4
(3.8)
115
Fc
1
1 e
(3.9)
4( 0, 90973 N6 1, 204701 N7 1, 97249 N8 1, 245375 N9 0, 5)
%95 gvenilirlik seviyesinde oluturulan YSA analizi sonucu elde edilen tahmini esas kesme kuvveti
deerleri ve deneysel alma sonucunda elde edilen esas kesme kuvveti sonularnn karlatrlmas ekil
4de verilmitir.
Grafik
YSA test
YSA eitim
Bal
Dorusal (YSA eitim)
R = 0,9964
2500
Tahmini Fc (N)
2000
1500
1000
500
0
0
500
1000
1500
2000
2500
Deneysel Fc (N)
ekil 4. Deney sonular ile YSA modeli ile elde edilen sonularn karlatrlmas
Deneysel sonular ve YSA ile elde edilen matematiksel modellerin performanslar eitli istatistiksel hata
kontrol yntemleri ile kyaslanmtr. YSA eitim ve test sonucunda elde edilen sonular ile deneysel
sonular arasndaki karlatrmalar RMS, R2 ve MAPE deerleri hesaplanarak yaplmtr (Tablo 5). YSA
eitim sonucundaki ortalama mutlak yzde hata (MAPEeitim) 2,491 olurken, YSA test sonucundaki ortalama
hata (MAPEtest) ise 3.202 olarak bulunmutur. Tablo 5den grld gibi elde edilen sonular, zellikle R 2
deerinin %99 olarak elde edilmesi, Fc iin gelitirilen YSA modelinin yksek dorulukta olduunu
gstermektedir.
Tablo 5. YSA modelinin hata analizi

RMS
R2
MAPE
YSA eitim
3,116552
0,999215
2,490575
YSA test
4,276195
0,999
3,20249
116
4. Sonular
Bu almada, DIN 1.2312 plastik kalp eliinin ilenmesinde oluan ve tornalamada kesme gc
asndan nemli bir kriter olan F cnin kesme parametrelerine gre deiimi deneysel ve istatistiksel olarak
analiz edilmitir.
Deney sonularna uygulanan varyans analizi (ANOVA)ne gre deikenlerin Fc zerindeki etki
oranlar, %61,2 ilerleme miktar, %38,35 kesme derinlii ve %0,14 kesme hz eklinde bulunmutur.
Deneysel almaya gerek duyulmadan tahmini deerlere ulamada kullanlabilecek F cnin

matematiksel modeli oluturulmutur. YSA modeli ile deikenler arasnda %99luk yksek derecede bir
iliki olduu belirlenmitir.
Deneysel olarak bulunan sonularn YSA programna eitilmesi sonucunda YSAnn verdii sonu
ile deneysel alma sonularna bakldnda elde edilen sonularn uyutuu grlmtr. Talal imalat
alannda ileme ktlarn YSA ile matematiksel modellerinin yksek dorulukla oluturulabileceini
gstermitir.
Kaynaklar
[1] Yaar, N. 2011. Plastik kalp eliklerinin zgl kesme direncinin deneysel olarak aratrlmas, Gazi
Universitesi Fen Bilimleri Enstits Yksek Lisans Tezi, Ankara.
[2] Szgnol, M., Kayr, Y. DIN 1.2311 ve 1.2738 kalp eliklerinin ilenebilirlii, 3. Ulusal Talal malat
Sempozyumu, 04-05 Ekim 2012, Ankara, Trkiye.
[3] Rech, J., Le Calvez, C., Dessoly, M. 2004. A new approach for the characterization of machinability
application to steels for plastic injection molds, Journal of Materials Processing Technology, 152, 6670.
[4] Zhang, J. H. 1991. Theory and Technique of Precision Cutting, Pergamon Press, Oxford, 1-50.
[5] Kalpakjian, S., Schmid, S. R. 2003. Manufactruring Processes for Engineering Materials, Prentice Hall,
404-460.
[6] Kadirgama, K., Abou-El-Hossein, K.A. 2006. Predicting of cutting force model by using neural
network, Journal of applied sciences, 6, 31-34.
[7] Gnay, M., Kacal, A., Turgut, Y. 2011. Optimization of machining parameters in miling of Ti-6Al-4V
alloy using taguchi method, E-journal of New World Sciences Academy Engineering Sciences, 6, 428-440.
[8] Gologlu, C., Sakarya, N. 2008. The effects of cutter path strategies on surface roughness of pocket
milling of 1.2738 steel based on Taguchi method, Journal of Materials Processing Technology, 206 (1-3), 715.
[9] Zain, M.A., Haron, H., Qasem, S.N., Sharif, S. 2012. Regression and ANN models for estimating
minimum value of machining performance, Applied Mathematical Modelling 36, 14771492.
[10] Asiltrk, ., unka, M. 2011. Modeling and prediction of surface roughness in turning operations
using artificial neural network and multiple regression method, Expert Systems with Applications, 38:
58265832.
[11] ayda, U., Hasalk, A. 2007. A study on surface roughness in abrasive waterjet machining process
using artificial neural networks and regression analysis method, Journal of Materials Processing
Technology, 202: 574582.
[12] Karabulut, ., Gll, A. 2013. Farkl yanama alar ile vermikler grafitli dkme demirin
frezelenmesinde kesme kuvvetlerinin aratrlmas ve analitik modellenmesi, Journal of the Faculty of
Engineering and Architecture of Gazi University, 28 (1), 135-143
117
118
DIN 1.2344 SICAK TAKIM ELNN LENMESNDE

YZEY PRZLLNN MODELLENMES
Hakan YURTKURANa, Erdi KORKMAZb, Ramazan AKIROLUc ve Mustafa GNAYd
a, Karabk niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Mhendislii Blm, Karabk/TRKYE,
yurtkuranhakan@gmail.com
b, Karabk niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm, Karabk/TRKYE,
merdikorkmaz@karabuk.edu.tr
c, Gazi niversitesi Ostim Meslek Yksekokulu ANKARA/Trkiye, rcakiroglu@gazi.edu.tr
d, Karabk niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm,
Karabk/TRKYE,mgunay@karabuk.edu.tr
zet
Bu almada, sertletirilmi DIN 1.2344 scak i takm eliinin tornalanmasnda oluan yzey
przllnn (Ra) matematiksel modellenmesi amalanmtr. ncelikle, DIN 1.2344 elik malzemeden
hazrlanan deney numuneleri vakumda sertletirme yntemi ile sertletirilmitir (55 HRC). Taguchi L 32
deney tasarmna gre CNC torna tezgahnda yaplan kesme deneyleri sonucunda R a deerleri belirlenmitir.
Deneyler, kaplamal ve kaplamasz kbik bor nitrr (CBN) kesici takm ile kesme hz, ilerleme miktar ve
kesme derinliinin drt farkl seviyesi seilerek gerekletirilmitir. Deneysel sonular kullanlarak yaplan
varyans analizi ile deikenlerin Ra zerindeki etki seviyeleri belirlenmitir. Son olarak, oklu regresyon
analizi uygulanarak yzey przllnn matematiksel modeli gelitirilmitir.
Anahtar kelimeler: Sert tornalama, Taguchi yntemi, Regresyon analizi, Yzey przll
MODELLING OF SURFACE ROUGHNESS IN MACHINING OF

DIN 1.2344 HOT WORK TOOL STEEL
Abstract
In this study, it was intended for mathematical modelling of surface roughness (R a) occurred in turning of
hardened DIN 1.2344 hot work tool steel. Firstly, the specimens prepared from DIN 1.2344 steel was
hardened with vacuum hardening method (55 HRC). According to the experimental design of Taguchi L 32,
the Ra values were determined as a result of experiments carried out on CNC lathe. Experiments were
performed using coated and uncoated cubic boron nitride (CBN) cutting tools with the cutting speed, feed
rate and depth of cut selected in four different levels. The effect levels of variables on Ra were determined
with the analysis of variance performed by using the experimental results. Finally, mathematical model of the
surface roughness was developed by applying the method of multiple regression analysis.
Keywords: Hard turning, Taguchi method, Regression analysis, Surface roughness
119
1. Giri
Yksek alma scaklklar olan 400 C il 650 C arasnda alan ve bu scaklk aralnda mekanik
zelliklerini kaybetmeyen, ayrca alamnda C elementi hari dier alam elementleri toplam %5ten aa
dmeyen eliklere scak i takm elii denilmektedir [1]. Scak i takm elikleri zel olarak retilmekte
olup, scak ekillendirme yntemi ile takm yapmnda kullanlrlar. Bu eliklerin scak i yap eliklerinden
fark, alma scaklnda sertliinden birey kaybetmemesi ve anma mukavemetinin yksek olmasdr.
Scak i takm eliinde kaynaklanma zellii, zel durumlar hari pek aranmadndan %0,3-0,6 C ihtiva
etmektedir. Scak i yap elii, kaynak edilebilmesi ve souk ekillendirilebilmesi iin karbon ierii %0,10,35 arasnda tutulmaktadr [2].
Scak i takm elikleri scak ekillendirmenin yapld pres ve ahmerdanlardaki, plastik enjeksiyon
makinelerindeki kalplarda, motor ve kompresrlerin piston imalatndaki basnl alminyum dkmlerin
yapld kalplarda ve savurma dkm kalplarda yaygn bir ekilde kullanlmaktadr [1]. Bu tr makine
paralar genellikle ilendikten sonra sertletirilmekte ve sonrasnda talama yntemiyle son eklini
almaktadr. Bylece para imalatnda maliyetler ve zellikle ileme sreleri artmaktadr. Son yllarda,
sertletirilmi malzemelerin (45-65 HRC) yksek anma direncine ve sertlie sahip kesici takmlar (CBN,
seramik vb.) kullanlarak tornalanmas sreci pek ok imalatnn ilgi oda haline gelmitir. Sert
ileme/tornalama olarak bilinen bu teknoloji, talama ileminin balang maliyetinden dolay endstride
rulmanlarn, hareket ileten millerin, akslarn, kalp malzemelerinin ve eitli motor ekipmanlarnn imalatnda
kullanlmaktadr [3,4]. Dk retim maliyeti, ileme zamannn ksa olmas, kaldrlan tala miktarnn fazla
olmas, kesme svsnn baz durumlarda kullanlmamas ve ilenmi paralarda oluan basma tipinde kalc
gerilmelere bal yksek yorulma dayanm sert tornalamann balca avantajlarndandr [5, 6].
Makine paralarnn talal imalatnda, maliyetin dk, i parasnn istenilen l ve yzey kalitesinde
olmas istenir. Bu faktrlerden yzey kalitesi, yzey przll, sl atlaklar ve kalc gerilmelerden
olumaktadr [7]. Yzey przll, yzey srtnmesine sebep olan temas, anma, yorulma, k yanstma,
s iletimi, ya filminin tutulmas ve datlmas kabiliyeti, kaplama veya diren mr gibi makine
paralarnn eitli fonksiyonel zelliklerini etkiler [8]. Genellikle yzey przlln etkileyen faktrler,
takm tezgahlarnn yeterli rijitlikte olmamas, tezgahn kinematik mekanizmas ve yataklama sistemi, kesici
takm ve takm tutucunun rijit olmamas, takm konumlama ve balama sistemi, takm anmas ve ortamn
etkisi ile oluan hatalar biiminde ifade edilebilir [9]. Yzey przllnn kontrol, ncelikli olarak
nemli kesme parametresi olan kesme hz, ilerleme miktar ve kesme derinlii iin uygun deerler seilerek
salanabilir [10]. Son yllarda kesme parametrelerinin optimizasyonu ile kesme kuvveti, yzey przll
gibi ileme ktlar iin cevap yzey metodu, Taguchi yntemi, yapay sinir alar gibi eitli yntemler
kullanlmaya balanmtr [11-12]. Taguchi ynteminin en nemli avantaj, pek ok faktr ayn anda
dorudan dikkate alabilmesidir. Ayrca Taguchi yntemi, az sayda deney ile maliyeti olabildiince
drerek, minimum zaman aralnda btn deney srecini kapsamay ama edinmitir [13]. Bununla
birlikte, talal imalat yntemleri ile imal edilen makine paralar iin istenilen yzey przllnden dn
vermeden retim kapasitesini artrmak amacyla yzey przlln tahmin edici matematiksel modeller
gelitirilmektedir. Kesme parametreleri ile ileme ktlar arasndaki ilikilerin nceden belirlenebildii bu
modelleme almalarnda regresyon analizi, yapay sinir alar vb. teknikler kullanlmaktadr.
Bu almada, sl ilem uygulanarak sertletirilen DIN 1.2344 scak i takm eliinin kbik bor nitrr
(CBN) kesici takmlar ile drt farkl kesme hz, ilerleme hz ve kesme derinliinde sert tornalama deneyleri
yaplmtr. lenmi yzeylerden llen ortalama yzey przllk (R a) deerlerine regresyon analizi
uygulanarak yzey przllnn matematiksel modeli gelitirilmitir.
120
2.1. Kesme artlar
Deneylerde, Johnford TC35 marka CNC torna tezgah kullanlm olup, tezgahn motor gc 20 HPdir.
leme deneylerinde, KYOCERA firmasndan temin edilen DNGA 150404S01225 kodlu KBN510
kalitesinde kaplamasz takm ular ile DNGA 150404S01225 kodlu KBN10 kalitesinde kaplamal CBN
kesici takm ular kullanlmtr. Takm tutucu olarak kesici takmlarn CNC torna tezgahna rijit bir ekilde
balanmasn salayan DDJNR 2525M-12 kodlu KYOCERA rn d tornalama kateri kullanlmtr.
Deney numunesi olarak kullanlan DIN 1.2344 scak i takm elii malzeme, Z-KA Metal Ticaret Limited
irketi (Ankara)nden temin edilmitir. Daha sonra, Bodycote STA firmasnda hizmet alm yaplarak
vakumda sertletirme yntemiyle malzemenin sertlii 55 HRCye karlmtr. Deney numuneleri, 40x200
mm boyutlarnda olup kimyasal bileimi Tablo 1de verilmitir.
Tablo 1. Deney numunelerinin kimyasal bileimi.
C
Si
Mn
Cr
Mo
Ni
Fe
0,40
1.00
0.40
5.1
1.3
1.00
Kalan
ekil 1. Deney dzenei.
121
2.2. Deney Tasarm

DIN 1.2344 malzemenin sert tornalanmasnda kullanlan kesme parametreleri, kesici takm ucu (CBN),
kesme hz (V), ilerleme miktar (f) ve kesme derinlii (a) olarak seilmitir. Deikenler ve seviyeleri Tablo
2de verilmitir. Tablo 2deki deikenler gz nne alnarak Taguchinin L 32 dikey dizinine gre kesme
deneyleri yaplmtr. Deney tasarm ve lm cihaz yardm ile llen R a deerleri Tablo 3te verilmitir.
Taguchi yntemine gre yaplan deney tasarm ve istatiksel analizler Minitab 16 paket program ile
yaplmtr.
Tablo 2. Deikenler ve seviyeleri.
Deikenler
Sembol
Seviye
1
Kaplamasz
Kesici takm
Kaplamal
Kesme hz (m/dk)
150
200
250
300
lerleme miktar (mm/dev)
0,05
0,1
0,15
0,2
Kesme derinlii (mm)
0,1
0,2
0,3
0,4
Tala kaldrma ilemi sonrasnda oluan yzey przlln lmek iin Mahr Perthometer M1 tipi
przllk lme cihaz kullanlmtr. Sert tornalama sonras oluan yzeylerin przllk deerleri,
numunenin 1200 eit ada farkl yerlerinden alnan lm deerinin aritmetik ortalamas esas alnarak
belirlenmitir. Deney sonularnn deerlendirilmesinde, ilenmi paralarn yzey kalite karakteristiinin
belirlenmesinde kontrol parametrelerinden birisi olan ortalama yzey przll (R a) analiz edilmitir.
MINITAB paket programnda Rann regresyon analizi ile en uygun matematiksel modeli gelitirilmitir.
Tablo 3. Deney tasarm ve llen Ra deerleri
Deney No
(A)
(B)
(C)
(D)
Ra (m)
0,23
0,87
1,73
2,94
0,29
0,80
1,89
2,81
0,29
122
10
0,88
11
1,86
12
2,79
13
0,28
14
0,85
15
1,75
16
2,83
17
0,28
18
0,87
19
1,99
20
2,90
21
0,29
22
0,87
23
1,92
24
2,92
25
0,35
26
0,62
27
1,96
28
2,70
29
0,40
30
0,89
31
1,95
32
2,73
123
3.Deney Sonular ve Analizi

Deneysel olarak elde edilen ortalama yzey przllk (Ra) deerlerinin analizi iin kesme parametreleriyzey przll etkileimini gsteren ekil2deki grafikler izilmitir. Bu grafiklerde, kaplamasz ve
kaplamal CBN kesici takmlar ile DIN 1.2344 eliinin ilenmesinde oluan R a deerlerinin deiimi
grlmektedir.
ekil 2. DIN 1.2344 iin (Ra)nn kesme parametrelerine gre deiimi.

a)Kaplamasz kesici takm
b)Kaplamal kesici takm
Kaplamasz ve kaplamal CBN kesici takmlarda yzey przllndeki deiimin benzer olduu
grlmektedir (ekil 2). Grafikler incelendiinde, zellikle ilerleme miktarnn artyla yzey przll
deerlerinde nemli derecede art meydana geldii grlmektedir. rnein, kaplamasz CBN kesici
124
takmlarda, ilerleme miktar 0,05 mm/devden 0,1 mm/deve kmasyla R a deeri %278 artarak 0,87 m
olarak llmtr. Kaplamal CBN kesici takmlarda benzer sonular elde edilmitir. rnein, ilerleme
miktar 0,1 mm/devden 0,15 mm/deve artrldnda Ra deeri 0,87 mden %177,67 artarak 1,99 m
olarak llmtr. L32 Taguchi dikey dizinine gre yaplan deneysel sonular tm incelendiinde, kesme
derinliinin ortalama yzey przllne etkisinin ok az olduunu grlmektedir. rnein, 21 nolu
deneyde kesme derinlii 0,4 mm olmasna ramen yzey przll 0,29 m llmtr. Bu sonu, sert
tornalamada yzey przll zerinde kesme derinliinin etkisinin ok dk olduunu bir kez daha
gstermitir.
lerleme miktarnn artmasyla birlikte przlln artmas, E. 1den anlalaca gibi R a deerinin fdeki
artla beraber fnin karesiyle orantl olarak artacann bir gstergesidir [14]. Dier yandan, deney
malzemesinin ilenmesinde kesme hznn yzey przll zerinde ok az etkili olduu ekil 2den
anlalabilmektedir. Benzer sonular, farkl malzemelerin sert tornalanmas zerine yaplan almalarda
belirtilmitir [12, 15]. Sonu olarak, kesme hz ve kesme derinliinin ilerleme miktarna gre ok daha az
etkili parametreler olduklar sylemek mmkndr (Tablo 3).
Ra 0, 0642 f 2 r
(1)
Kaplamasz takmlarda, en dk yzey przllk deeri 150 m/dk kesme hznda, 0,05 mm/dev ilerleme ve
0,1 mm kesme derinliinde 0,23 m olarak elde edilmitir. En yksek yzey przllk deeri ise, 150 m/dk
kesme hznda, 0,2 mm/dev ilerleme ve 0,4 mm kesme derinliinde 2,94 m eklinde llmtr. Kaplamal
takmlarda, en dk yzey przllk deeri 150 m/dk kesme hznda, 0,05 mm/dev ilerleme ve 0,4 mm
kesme derinliinde 0,28 m olarak elde edilmitir. En yksek yzey przllk deeri ise, 300 m/dk kesme
hznda, 0,1 mm/dev ilerleme ve 0,1 mm kesme derinliinde 2,92 m eklinde llmtr.
Yzey przll deeri zerinde deikenlerin zerinde, deikenlerin etki seviyelerini belirlemek
amacyla yaplan varyansanalizi sonular Tablo 4te gsterilmitir. Burada, her bir deikenin nem
seviyesini gsteren F deerleri ve yzde etki oranlar (Percentage Contribution Ratio_PCR) grlmektedir.
Tablo 4. Yzey przllne gre ANOVA sonular
Kaynak
Serbestlik
Derecesi
(SD)
Kareler
Toplam
(KT)
Kareler
Ortalamas
(KO)
F deeri
P deeri
PCR
(%)
1,48
1,484
1,73
0,203
0,08
1,11
0,369
0,43
0,734
0,06
1789,31
596,438
695,23
0,000
98,68
3,32
1,106
1,29
0,304
0,18
Hata
21
18,02
0,858
Toplam
31
1813,24
0,99
100,00
Tablo 4te grld zere yzey przll deeri zerinde en fazla neme sahip deiken % 98,68 etki
oran (PCR) ile ilerleme miktar olarak bulunmutur. R a zerinde dier deikenlerin 0,05 anlamllk
dzeyinde nemsiz olduu deikenlerin P deerlerinden anlalmaktadr. Sert tornalama ilemleri iin
ilerleme miktarnn daha nemli bir parametre olduunu, kesme hz ile kesme derinliinin etkisinin az
olduunu Aouici ve arkadalarnn almalar da desteklemektedir [16]. Benzer ekilde, farkl malzemelerin
deiik kesme artlar uygulanarak ilendii almalarda, kesme derinliinin, dier kesme parametrelerine
gre etkisiz bir parametre olduunu vurgulamlardr [10,11].
125
Bu almann son aamasnda, DIN 1.2344 scak i takm eliinin ilenmesinde oluan ortalama yzey
przll (Ra) iin bir matematiksel model gelitirilmitir. Rann matematiksel modellemesi, ortalama
yzey przllk deeri ile deikenler arasndaki ilikiyi gsteren oklu regresyon analizi ile yaplmtr.
Modelde kullanlan bamsz deikenler; kesici takm (A), ilerleme miktar (B), kesme hz (C), kesme
derinlii (D) eklinde kodlanmtr. Ortalama yzey przllk deeri (R a) iin %95 gven aralnda
oluturulan ikinci dereceden regresyon modeli ve iliki katsays, kaplamal-kaplamasz takm iin aada
sunulmutur.
Kaplamasz kesici takm iin yzey przll denklemi,
2
Ra 0,477 0,00142 * V 16,3 * f 3,38 * a 0,0221 * V * f 0,0048 * V * a 20,6 * a * f (R =%99,02)
(2)
Kaplamal kesici takm iin yzey przll denklemi,

2
Ra 2,21 0,0089 * V 8,6 * f 5,86 * a 0,0306 * V * f 0,0205 * V * a 13,2 * a * f (R =%99,1)
(3)
R2; regresyon denkleminin uygunluunu ifade eden katsaydr. R 2, 1e yaklatka; baml ve bamsz
deikenler arasndaki ilikiyi ifade eden regresyon modelinin, istatistiksel olarak gereklie yaknlnn
artt kabul edilmektedir. R2nin %80 ve zeri kabul edilebilir snrlar iindedir ve kuvvetli ilikiye sahiptir
[17]. Bu durumda, modellenen istatistiksel regresyonlar incelendiinde, kabul edilebilir snrlar ierisinde
olduu grlmektedir. Buradan yola karak, deneysel almada baml deikenlerin (ilerleme miktar,
kesme hz ve kesme derinlii) oluma orannda kuvvetli etkiye sahip olduu dnlerek seilen faktrler
(bamsz deikenler) doru tahmin edildii anlalmaktadr.
Regresyon modeli oluturulurken, kaplamal ve kaplamasz takm iin rastgele drt deer test iin ayrlmtr.
Kalan deerler ile denklem oluturulmu, bulunan denklem ile test iin ayrlan sonularn doruluu
irdelenmitir. ekil 3te regresyon denklemi sonucunda elde edilen deerlerin, test iin ayrlan deerler ve
gerek lm deerleri ile kyaslamas verilmitir.
a)
R2=99,02
Regresyon Test
GEREK DENEY SONULAR (RA)
Regresyon Eitim
y = 0,9907x + 0,0104
R = 0,9922
REGRESYON SONULAR (RA)
126
ekil 3. Ortalama yzey przllk deerinin Regresyon performans.
a) Kaplamasz kesici takm

b) Kaplamal kesici takm
4. Sonular
DIN 1.2344 scak i takm eliinin ilenmesinde llen Ra zerinde kesme hz ve kesme derinliinin
ilerleme miktarna gre daha az etkili olduu grlmtr.
En dk yzey przll olan 0,23 m, kaplamasz kesici takm ile 150 m/dak kesme hznda, 0,05
mm/dev ilerleme miktarnda ve 0,1 mm kesme derinliinde elde edilmitir. En yksek yzey przll ise,
kaplamasz kesici takmda 150 m/dak kesme hznda, 0,2 mm/dev ilerleme miktarnda ve 0,4 mm kesme
derinliinde 2,94 m olarak llmtr.
Deneysel almaya gerek duyulmakszn tahmini deerlere ulamada kullanlabilecek Rann
matematiksel modeli oluturulmutur. Modelde deikenler arasnda, kaplamal takmda %99,02, kaplamasz
takmda %99,1lik yksek derecede bir iliki olduu belirlenmitir.
Kaynaklar
[1] Tkel N., 1979. Demir-Karbon alamlar Malzeme III, s.254, stanbul.
[2] Gventrk F., 1990. elik El Kitab, Gven elik Tic. ve San. Yayn, stanbul.
[3] Zho. Stahl, J.E. 2004. Identification of cutting errors in precision hard turning process, Journal of
Materials Processing Tehnology, 153-154, 746-750.
[4] Grzesik, W., Rech, J., Wanat, T. 2007. Surface finish on hardened bearing steel parts produced by
superhard and abrasive tools, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 47, 255-262.
[5] Bartarya, G., Choudhury S.K. 2012. State of the art in hard turning, International Journal of Machine
Tools&Manufacture, 53, 114.
127
[6] Boy, M., ifti ., Demir, H., Gnay M., zhan F. 2012. Sertletirilmi eliklerin sert tornalama yntemi
ile ilenmesi, 3. Ulusal Talal malat Sempozyumu, 04-05 Ekim 2012, Ankara, Trkiye.
[7] Choudhury, S.K. ve Bajpai, J.B. 2005. Investigation in orthogonal turnmilling towards beter surface
finish, Journal of Material Processing Technology 170, 487-493.
[8] Gll, A., zdemir, A., Demir, H., 2003. Yzey przll lme yntemleri ve mukayesesi,
Teknoloji, 6 (1-2), 79-92.
[9] Cheung, C.F., Lee, W.B., 2000. A Theoretical and Experimental Investigation of Surface Roughness
Formation in Ultra-Precision Diamond Turning, International Jurnal of Machine Tools & Manufacture, C:
40, 979-1002.
[10] akr, M. C., Ensariolu, C., Demirayak . 2009. Mathematical modeling of surface roughness for
evaluating the effects of cutting parameters and coating material, Journal of Materials Processing
Technology, 209, 102-109.
[11] Aslan, E., Camuscu, N., Birgren, B. 2007. Design optimization of cuttin parameters when turning
hardened AISI 4140 steel (63 HRC) with Al2O3 + TiCN mixed ceramic tool, Materials and Design, 28,
1618-1622.
[12] Gnay, M., Ycel, E. 2013. Application of Taguchi method for determining optimum surface
roughness in turning of high-alloy white cast iron, Measurement, 46, 913-919.
[13] Taguchi, G., Chowdhruy, S., ve Wu, Y. 2005. Taguchis Quality Engineering Handbook, John Wiley
& Sons, Inc., New Jersey, USA.
[14] oun, C., zses, B. 2002. Bilgisayar saysal denetimli takm tezgahlarnda deiik ileme
koullarnn yzey przllne etkisi, G.., Mh. Mim. Fak. Der. 17, 1, 59-75.
[15] Asiltrk ., Akku, H. 2011. Determining the effect of cutting parameters on surface roughness in hard
turning using the Taguchi method, Measurement, 44, 16971704.
[16] Aouici, H., Yallese, M. A., Chaoui, K., Mabrouki, T., Rigal, J-F. 2011. Analysis of surface roughness
and cutting force components in hard turning with CBN tool: Prediction model and cutting conditions
optimization, Measurement, 45, 344-353.
[17] Montgomery, D.C. 2001. Design and Analysis of Experiments, John Wiley & Sons, Inc., New York.
128
DK KESME DURUMUNDA KESME SICAKLIININ

ANALTK MODELLENMES VE DENEYSEL OLARAK
DORULANMASI
Esin akr a , Umut Karagzelb ve Utku Olgunc , Emre zld, Mustafa Bakkale, Erhan Budakf
a, T Makine Fakltesi stanbul/TRKYE , cakires@itu.edu.tr
b, T Makine Fakltesi stanbul/TRKYE , karaguzelu@itu.edu.tr
c, Sabanc niversitesi Mhendislik ve Doa Bilimleri Fakltesi, stanbul TRKYE, utkuolgun@sabanciuniv.edu
d, Sabanc niversitesi Mhendislik ve Doa Bilimleri Fakltesi, stanbul TRKYE, eozlu@sabanciuniv.edu
e, T Makine Fakltesi stanbul/TRKYE , bakkalmu@itu.edu.tr
f, Sabanc niversitesi Mhendislik ve Doa Bilimleri Fakltesi, stanbul TRKYE, ebudak@sabanciuniv.edu
zet
Bu almada dik kesme koullarnda scaklk dalmnn hesaplanmas iin takm tala ara yzeyindeki
yapma ve kayma srtnme durumuna odaklanarak analitik bir model gelitirilmitir. Gelitirilen modelde
birinci kayma blgesi ve takm tala ara yzeyindeki s oluumu dikkate alnmtr.Bu modelde birinci
blgedeki malzeme modeli Johnson Cook bnye denklemi ile ifade edilmitir. Bu sayede takm ve talataki
scaklk dalmlar iki boyutlu olarak hesaplanabilmektedir. Gelitirilen analitik model yaplan deneylerle de
dorulanmtr. Gerekletirilen deneylerde AISI 1050 elii kullanlm olup kesme srasnda scaklklar
termal kamera yardm ile llmtr. Ayn kesme parametreleri iin gelitirilen modelden elde edilen
sonular ile deneysel sonular arasnda iyi bir uyum olduu grlmtr.
Anahtar kelimeler: Scaklk modeli, Termal kamera, Emissivite
MODELING OF TEMPERATURE DISTRIBUTION IN

ORTHOGONAL CUTTING AND EXPERIMENTAL
VERFICATION
Abstract
In this study, an analytical model is developed in order to calculate the temperature distribution in
orthogonal cutting with dual-zone contact at the rake face. The study focuses on heat generation at the
primary shear zone and at the rake face. The material behavior at the primary shear zone is represented by
Johnson-Cook constitutive equation whereas the contact at the rake face is modeled by sticking and sliding
friction zones. This new temperature distribution model allows obtaining the maximum temperature at the
rake face and helps determining two dimensional temperature distribution in the chip. The simulation results
obtained from the developed model are also compared with experimental results where good agreement is
observed.
Keywords: Thermal modeling, Infrared camera, Emissivity
1. GR
Talal imalatta karlalan en nemli problemlerden bir tanesi, kesme parametrelerinin seimini etkileyen s
oluumudur. Kesme ileminde tane s oluum blgesi vardr. Takm ve i parasnn sl iletim katsaysna
bal olarak, snn bir ksm takma geer bylelikle difzyon ve sl gerilmelere neden olarak takm
anmasn tetikler. Kesme scaklklar, zellikle takm-tala arayzeyindeki maksimum scaklk, takm mr
asndan nemlidir. Takm mr, talal imalatn verimliliini dorudan etkileyen bir parametre olduundan
kesme srasnda ortaya kan scaklklarn belirlenmesi srecin optimizasyonu asndan olduka nemlidir.
129
Scakln analitik olarak hesaplanmas ilk olarak Trigger ve arkadalar tarafndan yaplmtr [1].
Gelitirdikleri modelde; takm-tala arayzeyindeki ortalama scaklk, birincil ve ikincil deformasyon
blgelerine gre hesaplanmtr. Loewen [2] takm-tala arayzeyindeki scakln hesaplanmas iin
gelitirdii modelde, tala iindeki s aks orannn tala yzeyi boyunca sabit olduunu ve takmn eyrek
sonsuz gvde olarak davrand kabulu yaplmtr. Komanduri [3] tala hareketli bant s kayna ve takm
da sabit kare s kayna olarak tala st yzeyinde ve takm serbest yzeyindeki snrlar olarak
modellemitir. Ayrca homojen olmayan s orannn sebep olduu dzensiz s younluunu da gz nnde
bulundurmulardr. Moufki [4], takm-tala arayzeyindeki temas blgesiyle birincil kayma blgesini
birletiren sl-mekanik bir model gelitirmitir. kincil deformasyon blgesi iin, ortalama scakla bal
olan ortalama srtnme katsaysn ieren Coulomb srtnme yasas yaklamn kullanmlardr.
Bu almada, dik kesme artlarnda talataki scaklk dalm iin iki boyutlu analitik sl model
gelitirilmitir. Birincil deformasyon blgesindeki s oluum modeli [4] nolu referans almasndan
alnmtr. kincil deformasyon blgesi iki blgeli temas yaklam ile modellenmitir [5, 6]. Bu model temel
bir model olup deneysel olarak gelitirilen deney dzenei ile dorulanmtr. leriki almalarda bu temel
model ve deneyde elde edilen tecrbe kullanlarak eik kesme, frezeleme ve mikro ileme srelerinin
modellenmesi ve deneylerinin gerekletirilmesi dnlmektedir.
2.
KESME SICAKLII MODEL
Gelitirilen scaklk modeli ortogonal kesme durumunda tala yzeyindeki scaklklar analitik olarak
hesaplamaktadr. Bu model esas olarak birincil blgedeki deformasyondan kaynaklanan s retimi zerine
odaklanmaktadr. Birincil blgede malzeme davran Johnson Cook bnye denklemi ile ifade edilmitir
ayrca tala yzeyindeki temas blgesi kayma ve yapma srtnme blgeleri olarak iki blgede ifade
edilmitir. Aada model adm adm balklar halinde anlatlmtr.
2.1.
BRNCL BLGEDE ISI OLUUMUNUN MODELLENMES
Bu yaklamda tala ekil 1 de grld gibi kalnl "h" olan ince bir bant zerinde olumaktadr. Bu
nedenle malzemenin sadece bu bant ierisinde deforme olduu bu bant ncesinde veya sonrasnda herhangi
bir deformasyonun gereklemedii kabul edilir.
ekil 1 Birincil kayma blgesi modeli

Burada t1 kesilmemi tala kalnl, w kesme genilii, V kesme hz, tala asdr. Malzeme izotropik
olarak kabul edilmi ve termomekanik olarak deformasyon davran Johnson Cook malzeme modeli ile ifade
edilmitir. Bu model aada verilmitir.
( ) ][
( ) ]
(1)
130
Bu denklemde A,B,n, C ve m malzeme sabitleridir.

referans scakl ve Tm erime scakldr.
kayma birim ekil deiimi, Tw i paras scakl, Tr
Bu model kullanlarak kayma band kndaki T1 scakl hesaplanabilir. Kayma as

kesme enerjisini verecek ekilde iteratif bir yntem kullanlarak bulunur.
ise minumum
KNC BLGEDE ISI OLUUMUNUN MODELLENMES
2.2.
kinci blgede s srtnmeye bal olarak oluur. Srtnme olan blge yapma ve kayma srtnme blgeleri
olmak zere ikiye blnebilir.
Sonu olarak talataki s dalm birincil blgedeki plastik deformasyon ve ikinci blgedeki srtnme
nedeniyle oluur. Bu s dalm aadaki 2 boyutlu s denkleminin zm ile elde edilebilir.
(2)
olup i parasnn sl yaynmasn ifade etmektedir. Burada
iletkenlik,c s kapasite Vc ise tala hzdr. Tala hz ise yle ifade edilebilir.
malzeme younluu, k sl
(3)
2 numaral denklemi zebilmek iin gerekli snr koullar u ekildedir.
(4)
srtnme tarafndan oluturulan sdr. (2) ve (4) numaral denklemler Laplace dnm yardm ile
zlebilirler.
(5)
(6)
(7)
(8)
f(s) Q(x) in Laplace dnmn ifade etmektedir.
(9)
(5) nolu denklemin zm u ekilde verilebilir.
(10)
(6) ve (7) nolu snr koullar kullanlarak c1 ve c2 sabitleri :
131
(11)
(12)
Ters Laplace dnm uygulandnda talataki s dalm u ekilde elde edilmi olur:
(13)
Deneysel veriler gstermektedir ki takm-tala ara yzeyindeki normal gerilme bir polinom olarak ifade
edilebilir:
(14)
Yapma blgesinde kayma gerilmesi malzemenin akma dayanm olan

e eittir. Kayma blgesindeki
kayma gerilmesi ise Coulomb srtnmesine gre deimektedir. Bu durumda tala yzeyindeki kayma
gerilmesi u ekilde olur:
(15)
Burada
(16)
(17)
Takm tala yzeyindeki ortalama srtnme katsays u ekilde bulunur:
(18) nolu denklem kullanlarak

ekilde ifade edilir.
(18)
iteratif olarak hesaplanr. Son durumda temas uzunluunda s oluumu u
(19)
Elde edilenler (12) denklemde yerine yerletirilirse
(20)
(20) nolu denklemin ikinci terimi analitik olarak zlemez bu nedenle saysal olarak zme gidilmitir.
132
3. DENEY DZENE VE DENEYSEL ALIMA

Kesici takm zerindeki scaklk lm uzun yllardr mhendisleri ve bilim adamlarn megul eden
konularn banda gelmitir. Takm zerinde oluan scaklklar, takm anmas orann dorudan belirledii
gibi takm mrn ve kesilen parann yzey kalitesini de etkilemektedir. Bu sebeple doru llen
scaklklar, srecin anlalabilirlii asndan nemlidir.
Gemiten gnmze kadar termo elemanlar, pirometreler, termometreler, IR teknikleri kullanlarak sre
srasnda ortaya kan scaklklar llmeye allmtr. Bu makalede, gelitirelen modeli dorulamak iin
dik kesme ileminde scaklk llmtr. Bu amala FLIR A325 SC marka IR kamera alnm ve kesme
testleri yaplmtr.
ekil 2 Deney dzenei ve tezgahtaki konumu

Metal kesme testlerinin termal kamera ile lm sanlann aksine zorlu bir sretir. ncelikle takm tala
akma yzeyinin scaklnn llmesi temel esastr; fakat oluan talan da ayn yzeyden akmas sebebiyle
normal tornalama operasyonunda takm tala akma yzeyinden dzgn bir grnt almak neredeyse
imkansz hale gelmektedir. Bu problemi ortadan kaldrmak iin kanal ama takmlar kullanlarak aln
tornalama yaplmas dnlmtr. IR kamera takma dik olarak ekil-2 deki gibi konumlandrlmtr.
ekil-3 termal kamera ile alnan grnty gstermektedir. Kanal ama takmna dik olarak konumlandrlan
kamera sayesinde takm tala yzeyi ve takm yan yzeyleri grlemese de dik kesme koullar salanm ve
tala-takm zerinde oluan scaklklar rahatlkla llmtr.
ekil 3 Kesme srasnda termal kameradan alnan scaklk dalm grnts
133
Kesme srasnda en yksek scaklklar takm u blgesinde olumaktadr ve bu sebeple direk olarak o
blgenin llmesi gerekmektedir. Takm u blgesinin rahata grlebilmesi iin FLIR marka Close Up
lens kullanlmtr. Bu lensi kullanarak grnt alabilmek iin, kamera dzenei takma ekil-4 te de rahata
grlebildii gibi 20 mm yaknlatrlmak zorunda kalmtr. Kamerann takma ok yakn olmas, kesme
srasnda ortaya kan talan kameraya sarma problemini ortaya karmtr. Bunun olumasn engellemek
ve talan kamerann lensine zarar vermesini nlemek iin kamerann lensi nne koruyucu kapak
tasarlanm ve imal edilmitir. Ayrca ekilen grnty bozmamas iin ZnSe termal zellikli cam tedarik
edilmi ve koruyucu kapak ile birlikte ekil-4 de grld gibi lensin nne yerletirilmitir.
ekil 4 Kamera, koruyucu lens ve takmn konumu

Test dzenei kurulduktan sonra kesme testleri yaplmtr. AISI 1050 elik alam iki farkl kesme hz (200
m/dkk, 300 m/dkk) ve iki farkl ilerleme (0.15 mm/dev, 0.3 mm/dev) ile test edilmi ve scaklk lmleri
alnmtr.
Normal kameralarda grnt k sayesinde olurken, IR kameralarda grnt oluan s sayesinde olmaktadr.
Ayn ortamda farkl scaklklarda olan nesneler IR kamera tarafndan rahata ayrt edilebilmektedir. Bunun
sebebi nesnelerin farkl scaklklarda farkl emissiviteleri olmasdr. Her bir emissivite yaylm farkl dalga
boyuna sahiptir ve bu sebeple kamera objektifleri belirli bir scaklk aralklarnda grnt verebilmektedirler.
IR kamera ile yaplan lmlerde en byk sorun kamerann program iinde kullanlan emissivite deerinin
gerekte olmas gerekenden farkl olmasyd. Bu sebeple tahmin edilen scaklk aralnda malzememizin
yayd emissivite deerinin bulunmas ve kamerann o deere gre kalibre edilmesi gerekiyordu.
Kalibrasyon deneyleri iin ilk olarak T Makina Fakltesi Metalografi ve Isl lem Laboratuvarnda
bulunan sl ilem frn kullanlmtr. Bu deneyin mant frnda belirli bir scakla kadar stlan
malzemenin frndan karldktan sonra kamerann gr alan iine getirilmesine ve termokupl yardmyla
scakl okunarak emissivite deerinin scaklk deiimiyle llmesine dayanyordu. te yandan,
malzemenin frndan kartlp kamera dzeneine gelinceye kadar hzl bir ekilde soumas ve ayrca
malzemenin yksek scaklkta oksidasyona maruz kalmas salkl bir lm alnmasna ve kalibrasyona
engel olmutur.
Isl ilem frnndan istenilen sonularn alnamamas baka yntemlere ynlenilmesine sebep olmutur.
lm probleminin nne geebilmek iin emissivite kalibrasyonunun ezamanl gerekletirilmesi gerektii
sonucuna varlmtr; yle ki, malzeme stlrken ayn anda termokupl ve IR kamera lm almal ve
emissivite kalibrasyonu yaplmaldr. Bu amala tabla tipi stc kullanlm ve homojen s dalm olmas
iin ii bo silindirik numuneler hazrlanmtr. Istc yzeyin geniliinden tr termal nmlar
etkilemesi, stcnn kapasitesinin istenilen scaklklara kmaya elverili olmamas ve deneyin kontrolsz
ortamda olmas sebebiyle oksidasyona maruz kalmas bu deney dzeneinden de istenilen sonularn
alnmasna mani olmutur.
134
Yukarda anlatlan yntemlerin ie yaramamas sonucu tekrar literatr aratrmasna gidilmi ve konu ile
ilgili aratrmalar incelenmitir. Bu konuda zellikle ne kan Davies ve arkadalarnn [7] almalar
dikkatle incelenmi ve benzer yntemler uygulanmaya allmtr. almann esas silindirik ii bo
numunenin yine silindirik bir stc ile stlmas esasna dayanmaktadr. Numune silidirik olduu iin radyal
olarak her bir kesiti ayn scaklkta olacaktr bylelikle bir taraftan termal kamera bir taraftan ise termo
elemanla lm yaplarak scaklklar karlatrlabilir.
Bu amala T Makina Fakltesi Is Teknii Laboratuvarnda seramik d yzeye sahip bir stc
tasarlanmtr. Sonrasna bu stcnn tam olarak iine yerleebilecei numuneler yine T bnyesinde
hazrlanarak deney dzenei kurulmutur. ekil 5te deney dzeneinin ematik resmi grlebilir.
ekil 5: Fiek tip stc ile emissivite kalibrasyonu.

Ayrca ekil 9da deney dzeneinden alnm resimler de grlebilir. Deney boyunca scaklk transformatr
yardm ile kademeli olarak arttrlm ve hem termal kamera hem de termo eleman ile llmtr.
ekil 9: Emissivite kalibrasyonu deney dzenei.

AISI 1050 alam iin farkl scaklklarda lmler alnm ve bunlar kaydedilerek emissivite iin bir eri
karlmtr. ekil 10de grlecei zere emissivite scaklkla deimektedir; fakat belirli bir scaklktan
sonra sabit bir deere yaklamaktadr.
135
ekil 10: AISI 1050 alam iin scaklkla emissivitenin deimesi.
ekil 10de elde edilen emissivite deeri ile yaplan scaklk deneyleri tekrar yorumlanm ve sonular
analitik modelle karlatrlmtr.
Yukarda elde edilen model literatrden elde edilen verilerle ve deneysel olarak elde edilen sonularla
karlatrlmtr [8]. Tablo 1 de karlatrmada kullanlan deney matrisi verilmitir.
Tablo 1 Modelin literatrden elde edilen veriler ve deneysel sonularla karlatrlmas
Test
V(m/dak)
(derece)
t1(mm)
Analitik
Scaklk
vester
Deneysel
MRL
Deneysel
200
+5
0.15
942
1250
1110
200
+5
0.3
1179
1220
1092
300
+5
0.15
1165
1300
1287
300
+5
0.3
1493
1300
1253
ekil 8 de model ile deneysel verilerin karlatrlmas verilmitir. Buna gre sonular %13-32 aralnda
uyum salamaktadr.
136
ekil 8 Modelin deneysel sonularla karlatrlmas

4. SONULAR ve TARTIMA
Kesme scakl talal imalat srasnda karlalan en nemli problemlerin banda gelmektedir. zellikle
takm anmasnda oynad rol nedeniyle kesme scaklnn aratrlmas ve buna uygun tedbirlerin alnmas
verimli bir talal imalat prosesi iin ok nemlidir. Fakat zellikle deneysel olarak kesme scaklklarnn
belirlenmesi ok gtr bunun birok nedeni bulunmaktadr. Bunlarn banda kesme srecinin ok kk bir
alanda ve ok hzl bir ekilde meydana gelmesi verilebilir, ayrca ortaya kan talalar da zellikle temassz
lm yapan tekniklerde byk bir sorundur.
Bu almada ncelikle kesme scakl ortogonal kesme artlar iin takm tala blgesindeki temas durumu
da gz nne alnarak ayrntl bir ekilde analitik olarak modellenmitir. Daha sonrasnda hem gelitirilen
modeli dorulamak hem de eitli koullarda kesme scakln belirlemek amacyla bir deney dzenei
tasarlanmtr. Deneylerde temassz bir lm yntemi olan termal kamera kullanlmtr. Deneyler srasnda
lm ynteminin ok nemli bir basaman oluturan emissivite deerinin nemi kefedilmi ve bunun
kalibrasyonu iin de bir deney dzenei tasarlanarak ayrntl bir almaya girilmitir.
Sonuta elde edilen bilgilerle deneyler gerekletirilmi ve hem literatrdeki verilere hem de gelitirilen
modele uygun deneysel sonular elde edilmitir. Talal imalatta kesme scaklklarnn elde edilmesinin
zorluu dnldnde elde edilen sonular olduka tatminkardr. Bu alma ile elde edilen veriler temel
alnp daha sonrasnda bu veriler kullanlarak eik kesme, frezeleme ve mikro ileme operasyonlarnda kesme
scaklnn modellenmesi ve bu modellerin deneysel olarak dorulanmas planlanmaktadr.
KAYNAKLAR
[1]Trigger, K.J.; Chao, B.T.; "An Analytical Evaluation of Metal Cutting Temperature"; In: Transactions of
the ASME Vol.73, pp. 57-68; 1951.
[2]Loewen, E.G.; Shaw, M.C.; "On the Analysis of Cutting Tool Temperatures"; In: Transactions of the
ASME Vol.71, pp. 217-231; 1954.
[3]Komanduri, R.; Hou, Z.B.; "Thermal modeling of the Metal Cutting Process Part II: Temperature Rise
Distribution due to Frictional Heat Source at the Tool-Chip Interface"; In: International Journal of
Mechanical SciencesVol.43, pp. 57-88; 2000.
137
[4] Moufki, A.; Molinari, A.; Dudzinski, D.; "Modelling of Orthogonal Cutting with a
TemperatureDependent Friction Law"; In: Journal of MechanicalPhysics of Solids Vol.46, pp. 2103-2138,
1998.
[5]Budak, E.; Ozlu, E.; "Development of a ThermomechanicalCuttingProcess Model for MachiningProcess
Simulations"; In: CIRP Annals ManufacturingTechnologyVol.57, pp. 97-100; 2008.
[6] Ozlu, E.; Budak, E.; Molinari, A.; "Analytical and Experimental Investigation of Rake Contact and
Friction Behavior in MetalCutting"; In: International Journal of Machine Tools&Manufacture Vol.49, pp.
865-875; 2009.
[7] P.J. Arrazola, I. Arriola, M.A. Davies, A.L. Cooke, B.S. Dutterer, The effect of
machinability
on thermal fields in orthogonal cutting of AISI 4140 steel, CIRP Annals - Manufacturing Technology,
Volume 57, Issue 1, 2008
[8]Ivester, R.W.; Kennedy, M.; Stevenson, R.; Thiele, J. ; Furness, R. ;Athavale, S.;"Assessment of
Machining Models: Progress Report"; In: Mechanical Science and Technology Vol.4, pp. 511-538; 2000.
138
DZEL YAKIT ENJEKSYON SSTEMLERNDE APAKALMA

TEKNOLOJLER
Frat MTa , Metin CIVLAKb , Osman SRAYc
a, DELPHI DIZEL OTOMOTIV SSTEMLER A.., zmir/TRKYE , firat.umit@delphi.com
b, DELPHI DIZEL OTOMOTIV SSTEMLER A.., zmir/TRKYE , metin.civlak@delphi.com
c, DELPHI DIZEL OTOMOTIV SSTEMLER A.., zmir/TRKYE, osman.siray@delphi.com
ZET
Dizel Yakt enjeksiyon sistemlerinde, talal imalat sonras apakalma, hem i sal ve gvenlii, hem de
rn fonksiyonellii anlamnda birinci derecede nemlidir. Geleneksel rn ve proses tasarlama srelerinde,
apakalma genellikle gz ard edilir veya hafife alnr. Seri imalata gei sonras oluan apak ve buna bal
kirlilik problemleri kalitesizlik maliyeti, mteri memnuniyetsizlii, daha yksek yatrm maliyeti olarak
firmaya geri dner. apakalma amacyla, yzey geometrisi, rn gereklilii, yatrm ve iletme maliyetlerine
bal olarak pek ok teknoloji kullanlabilir. Bu almann amac; ortak rayl (Common rail) dizel yakt
enjeksiyon sisteminin nemli bir paras olan ray zerinde farkl apakalma teknolojilerinin karlatrmal
deneylerini yaparak, endstriyellemeye uygun teknolojilerin seilmesidir. Deerlendirilen rnek apakalma
teknolojileri; mekanik apakalma, fralama, elektro kimyasal ileme, sv honlama, termal apakalmadr.
Anahtar kelimeler: apakalma, ECM, HEG, dizel, enjeksiyon
DIESEL FUEL INJECTION SYSTEMS DEBURRING

TECHNOLOGIES
ABSTRACT
For Diesel Fuel Injection Systems, deburring is the most prior operation in terms of product functionality and
Health & Safety. Deburring is often overlooked or underestimated for traditional product and process design
activities. If required deburring strategies is not implemented before transition to mass production; cost of
poor quality and related cleanliness issues & customer complaints returns to the company as a higher
investment cost. Many Technologies can be utilized, depending on the surface geometry to be deburred,
product requirements, investment feasibility and operational costs. The aim of this study is; investigation of
available technologies Rail,as an important part of the common-rail diesel fuel injection systems, by
comparative experiments of different deburring technologies. Some deburring technologies which are
studied; mechanical deburring, brushing, ECM, hydro-erosive grinding, thermal deburring,
Keywords: Deburring, ECM, HEG, Diesel, Injection
1.GR
apak, yzey modifikasyon prosesleri sonrasnda, i parasna bal kalan kk malzeme paras veya
yksek kenardr. [1] malat sresince apak, oluumu istenmeyen bir durumdur ve genelde delme, frezeleme,
talama, tornalama gibi talal ileme operasyonlar sonrasnda oluur. Bu oluan apaklar kaldrmak iin
ilave bitirme (apakalma) operasyonlar gereklidir.
Her geen gn emisyon, yakt verimlilii, vibrasyon, sessizlik, g ve yorulma dayanm beklentileri artan
otomotiv sektrnde kalite, maliyet, fonksiyonellik ve SG (i sal ve ii gvenlii) gereklilikleri
139
asndan apakalma operasyonlarnn nemi artmaktadr. apakalma, zellikle yakt enjeksiyon

sistemlerinde retim maliyetlerinin nemli bir ksmn oluturmaktadr. rn ve prosesin tasarm aamasnda
gz ard edilen apak ve apan neden olabilecei potansiyel hata trleri, seri retime gei sonras kirlilik
problemi, montaj problemi, kalitesizlik maliyeti, mteri memnuniyetsizlii ve daha yksek yatrm maliyeti
olarak firmaya geri dner.
apakalmak iin farkl teknolojilerin kullanmndan nce, rnde apak oluumunu engelleyici nlemler
alnmaldr. rn tasarmnda uygun malzeme seimi, rn tasarm hatlarnn apak oluumu engelleyecek
veya azaltacak ekilde yaplmas gerekir. Benzer ekilde proses tasarmnda da ileme/operasyon sralamas,
yntemi ve parametresi ile apak oluumu nlenmeye veya azaltlmaya allmaldr.
apakalma amacyla, yzey geometrisi, rn gereklilikleri, yatrm ve iletme maliyetlerine bal olarak pek
ok teknoloji kullanlabilir. Bu teknolojilerden bazlar; mekanik apakalma, fralama, elektro-kimyasal
ileme, sv honlama (AFM/HEG) , termal apakalmadr.
apakalma teknolojisinin seiminde dikkat edilmesi gereken konular ise;
Ama (Fonksiyonellik, SG)
Uygulanaca blge (D blge, blge,..)
letme Giderleri
Yatrm maliyeti
apak Tipi
Operasyon ncesi ve sonras gerekliliklerdir (n apakalma, asitle temizleme,)
Bu almann amac; ortak rayl (Common rail) dizel yakt enjeksiyon sisteminin nemli bir paras olan
ray zerinde farkl apakalma teknolojilerinin karlatrmal deneylerini yaparak, endstriyellemeye
uygun teknolojilerin seilmesidir.
2. APAK TPLER VE APAIN ETKLER
Talal imalat yntemlerinde, fiziksel oluumlarna gre 3 tip apak vardr. Bunlar; Malzemenin yanal
aklarn da ieren plastik deformasyon (Poisson), Bklme (Rollover) ve Yrtlma (Breakout/tear)dr (ekil
1). Bklme, bu 3 tipten en sk karlalan apak tipidir. [2]
(a)
(b)
(c)
ekil 1 Genel apak Tipleri a) Plastik deformasyon b) bklme c) yrtlma

Delik delme operasyonunda oluan apak ekline gre de snflandrma yaplabilir. Bunlar; Dzenli apak
(a), sreksiz apak (b) ve ta apak (c) tr (ekil 2). [3]
140
ekil 11 - Delik operayonunda oluan apak tipleri

apak, imalat aamasnda ve/veya kullanm srasnda yaralanmalara neden olabilir. apak bulunan yerlerde
gerilim ylmas olur. Bu da rnn yorulma ve krlma dayanmn azaltr. Balant elemanlarnn montajn
engelleyebilir, parann kendisine veya balant elemanlarna zarar verebilir. apak, kaplama yaplan
uygulamalarda kaba yzey przllnn neden olduu kaplama kalnl farkllndan dolay korozyon
riskini arttrr. Hareket eden paralarda apak, srtnmeyi ve malzemede oluan sy arttrr. Para
arayzlerinde oluacak anmay hzlandraca iin deiim sklnn arttrlma gerekliliine neden
olabilir.[4] Serbest apan kopmas durumunda rn fonksiyonuna negatif etkisi olabilir. (orifis tkanmas,
yuvann bozulmas, vb) leme operasyonlarnda referans alnan yzeylerde oluan apaklar ise rnn
geometrisi stnde direk etken olup, i parasna ve/veya fikstre zarar verebilir.
3. APAKSIZ PARA RETM YNTEMLER
Dizel yakt enjeksiyon sistemlerinin bir paras olan ray, elik malzemeden talal imalat teknikleri
kullanlarak retilir. Bu balamda, apaksz para retmek amal yaklamlar 3 ana balk altnda
toplanmtr.
a. apak olumadan nlemek
i.
rn Tasarm
ii.
Proses Tasarm
b. D yzeylerde oluan apaklar almak
i.
Fralama
ii.
Termal apakalma
iii.
Kesici Takm le apakalma
iv.
Manuel apakalma
c. Yzeylerde oluan apaklar almak
i.
Sv Honlama (AFM/HEG)
ii.
iii.
ECM
141
a-i.
rn Tasarm
rn tasarm, apaksz para retiminin en nemli aamasdr. rnn tasarlanmas aamasnda;
-
Uygun malzeme seimi, tala krlma mekanizmas asndan apa nleyicidir.
Frezeleme, talama veya delme gibi operasyonlarda takmn k noktasnn radys veya pah olmas
keskin ke riskini minimize edecektir. (ekil 3)
(a)
(b)
ekil 3 - Dvme dizayn optimizasyonu: a) yksek apak oluturma riski olan braket dizayn b) frezeleme sonras apak
oluumunu nleyen/minimize eden dizayn
Balant dileri ile al olarak kesien deliklerde deliin gvenli bir mesafede olmas potansiyel
sreksiz apak oluumunu nleyecektir.
Delik patlama noktas al bir yzey olur ise; sreksiz apak oluumu sz konusu olacaktr (ekil
4). Bu durumlarda deliin mmknse dz bir yzeye kabilecei tasarmlar yaplmaldr. apraz deliklerde
(cross-hole) delik eksenlerinin birbirine 90o olmas, deliklerin birbirine gre e eksenli olmas apak
oluumunu azaltacaktr.
ekil 4- Al yzeyle kesien deliklerdeki apak oluumu

a-ii
Proses Tasarm
Proses tasarmn yaparken, rn gerekliliklerini n planda tutacak ekilde yaplacak uygulamann; ii

sal asndan kolay uygulanabilir ve gvenilir, birim para maliyetleri asndan ekonomik ve doa bilinci
asndan evreci olmas esastr. Prosesin tasarmnda;
Uygun ileme sras,
Uygun proses seimi,
Uygun parametrelerin belirlenmesi,

142
Uygun takmlandrmann yaplmas,
Takm mrnn uygun belirlenmesi,
Operasyonun, kaba ve hassas olarak ayrlmas
apak oluumunu engelleyecek veya azaltacaktr.

b-i.
Fralama
Dk yatrm ve takm maliyetiyle fralama, apakalma yntemlerinden en ok kullanlandr. Tek para

akna adaptasyonu kolaydr. Fralama operasyonunda mekanik apakalma operasyonlarna kyasla, ikincil
apak oluumu gzlenmez. apakalma fralar genellikle Naylon Andrc Filaman (NAF) veya elik
tellerden yaplr (ekil 5). NAF fralarda, genelde silisyum karbr veya alminyum oksit kullanlr. Bunlara
alternatif olarak Kbik Bor Nitrat (CBN) kullanlabilir fakat yksek maliyetleri ve gritlerden nce filamanlar
anmas nedeniyle ok fazla kullanm alan bulunmaz. [5]
(b)
(a)
ekil 5 - Fra Tipleri: a) Naylon Abrezif Filaman Fra b) elik Tel Fra
NAF fralar genelde kk boyuttaki apaklardan arndrmada, belirli ke radys gerekliliklerinde ve
yzey bitirme uygulamalarnda kullanlr. Tel fralar ise NAF fralara gre daha agresif tala kaldrma
zelliine sahiptir. Dolaysyla apakalmak iin daha verimlidir. Ancak rn zerinde uygulanmasnn
sakncal olduu hassas blgelerde (kaplamal veya boyal yzeyler) oluturaca hasarlar, manuel
uygulamalarda yarataca SG ( sal ve ii gvenlii) riskleri gz nne alnmaldr.
NAF fralar lifli yaplarndan dolay, zmparalar gibi andka performans kaybna uramazlar. Kullanm
srasnda, srekli yenilenen keskin olan abrasif tanecikler i paras stne sabit ve srekli olarak
uygulanabilir. Bylece frann mr boyunca, tutarl bir fralama yaplmas mmkn olur. NAF fralarn
yzey przllnde iyiletirme etkisi de bulunmaktadr.
NAF fralar, hem manuel fra tezghlarnda hem de CNC ileme merkezleri, robot fralamalar (ekil 6)
ve otomatik i istasyonlar gibi ekipmanlar iin uygundur. Yksek adetli retimler iin, otomasyonlu zel
fralama ekipmanlar kullanm basit fikstrleme gereklilikleri ve izlenebilirlik sistemine kolay adaptasyonu
nedeniyle tercih edilir. Otomasyon; hatal el iilii sonucu kalite problemleri, tekrarlanarak yaplan ilerde
karlalan ergonomi sorunlar (Karpal tnel sendromu v.b) gibi problemlerin nne geer.
143
ekil 6 - rnek Fralama Robotu Uygulamas

Tm talal imalat proseslerinde olduu gibi, NAF fra ile fralamada da 3 ana operasyon parametresi
vardr: hz, ilerleme ve bask (Depth Of Interferance). Temel proses parametreleri; ilem sresi, verimlilii ve
fra mr gz nnde bulundurularak optimize edilmelidir. Frann uygun alma hznn altnda almas,
apakalmann verimliliini drrken, yksek hzlara klmas halinde ise, snn artp filamanlarn yksek
sdan dolay eriyip, naylonun i paras yzeyine yapmasna neden olabilir. Ayrca filamanlarn
alabilecei scaklklarda, yksek kesme hzlar andrma performansn iyiletirse de ekipman veya
operatre binen ykler artar.
Geometrik olarak karmak yzeylerde apak alnacak ise, dk kesme hz ve yksek bask ile filamanlar
para konturuna daha iyi uyum gsterirler. Bu kombinasyon filamanlarn paraya arpmasn ve yzeyde
sramalarn nler, ayn zamanda yzeyin ve kelerin filamanla dolmasn ve silinmesini salar. Bu fra
mrn arttrmaya da katkda bulunur.
Fralar kuru da altrlabilir, fakat otomasyonlu zel fralama tezgahlarnn ounda konvansiyonel
tezgahlardaki gibi soutucu sv kullanlr. Soutucu sv kullanlmas kuru fralamaya gre doal olarak
daha iyi bir yzey iyiletirmesi salayacaktr. Ya bazl soutucularn, filaman/ para arayz arasnda fra
andrma performansna olumsuz etkisi olabilir.
b-ii.
Termal apakalma
Termal Enerji Metodu (TEM) olarak da bilinir. Delme, frezeleme gibi operasyonlardan sonra oluan;
ulalmas zor olan blgelerde veya ayn anda birden ok yzeyden apakalma operasyonu yaplmas
gereklilii olan uygulamalarda kullanlr.
Paralar, apakalma kazanna yerletirilir ve szdrmayacak ekilde kazan kapatlr. Kazan belirli oranlarda
kartrlan gaz (oksijen ve metan) ile doldurulur (bkz. ekil 7); i parasnn ii ve d tamamen gaz ile
evrelenir. Arkasndan, kontroll bir patlama gereklemesi salanr. Yanma sonucu scaklk anlk olarak
apan buharlaaca scaklklara (2,500 - 3,300 C ye) ykselir. apakalma kazannn iindeki oksijen,
kimyasal reaksiyon sonucu ~20ms iinde, apan FeO2 olarak buharlamasn salar (ekil 8).
apakalma sonular aadaki faktrlerden etkilenebilir:
-
Gaz dolum basnc (patlama basncna etki eder)
Tek at veya ift at yaplmas
Parann kazan iindeki pozisyonu
144
ekil 7 TEMin bileenleri
ekil 8- Termal apakalma operasyonunun aamalar

apak alnacak rn stnde boya veya kaplama uygulanm ise, oluan yksek scaklklar nedeniyle TEM
uygulamas tercih edilmemektedir. (ekil 9) Herhangi bir kaplama veya boya olmayan rnlerde ise; yksek
yatrm maliyeti, operasyon sonras oluan oksit tabakasndan arndrmak iin operasyon sonras proses
gereklilii (bkz. ekil 10), yksek iletme maliyeti, yzeysel olarak mikro yapya etkisi, tek para akna
uygunsuzluu ve tezgah zel kurulum gereklilikleri proses seiminde gz nnde bulundurulmaldr. Termal
apakalma operasyonu sonras para kenardaki keskin apaktan arndrlabilir, ancak kenarlarda belirli l
aralnda tekrarlanabilir bir radys veya pah oluturmak neredeyse imknszdr. Termal apakalma,
pasolarda keskin ke olmad iin dilerde istenmeyen yuvarlatmalara neden olmaz.
(a)
ekil 9 a) TEM ncesi
(b)
b) TEM yaplrken
(c)
c) TEM sonras Boya uygulamasz

(solda) ve Boya uygulamal (sada) raylar
145
(a)
(b)
ekil 10- a) TEM sonras yzeyi oksit kapl paralar
b) TEM sonras ykanarak yzeyi oksitlerden

arndrlm Paralar
TEM ncesi sreksiz veya ta formunda bal apak var ise proses sonras istenilen sonuca ulaamayabilir.
Bu gibi risklerden dolay n apakalma uygulamalar gerekebilir.
b-iii.
Kesici Takm ile apakalma
Dvme ve dkm malzemelerde, frezeleme operasyonu sonras oluan keskin keler dzenli bir geometriye
sahip deil ise bu amala tasarlanm zel takmlar kullanlabilir. CNC ileme merkezleriyle veya robotlu
uygulamalar yaplabilir. Kullanlan takmlar genellikle karbr olup 20.000-30.000 devir gibi yksek kesme
hzlarnda almas uygundur. Genellikle, oval, konik, silindirik veya alev eklinde takmlar kullanlr.
apak alnacak blgeye gre kullanlan takmn i parasnda istenmeyen yerlere deme riski olabilir. Hat
stndeki varyasyonu telafi edebilmek iin yksek yatrm ile mafsall takm tutucular (ekil 11) kullanlmas
gerekir. Tala kaldrarak yaplan bir operasyon olduu iin ikincil apak oluturma riski mevcuttur.
ekil 11- Mafsall Takm Tutucu

b-iv.
Manuel apakalma
Her ne kadar dk adetli imalat yaplan iletmelerde manuel apakalma yntemleri (raskete, ee, vb.)
yaygn olarak kullanlsa da, zellikle otomotiv sektrnn SG, kalite ve adet beklentilerini bu yntemlerle
karlamak mmkn deildir.
c-i.
Sv Honlama (AFM/HEG)
Rayda kritik kesitlerden birisi merkez delikle yan delik kesiimleridir. Yksek basnta (ekil12) alan
rnn yorulma dayanmn arttrmak zere, kesiim blgelerinde radys/yuvarlama yaplmas nemlidir.
146
(b)
(a)
ekil 12- Mikro deliklerde basn altndaki yzeyler (a) ve gerilim ylmalar (b)
Sv honlama, andrc akkan geirilerek delik kesiimlerine ve orifis kenarlarnda radys/yuvarlama
yapan bir prosestir (ekil 13). Malzeme kaldrma sadece yerel ak hznn en yksek olduu orifis
kesiimlerinde gerekleir. Bu proses, apakalmann yan sra orifislerin hepsinde benzer geometrik oluumu
salar ve debi kalibrasyonu iin de kullanlabilir. Dolaysyla sv honlama sonras yapay yalanma sayesinde
rn mr boyunca tutarl debi performans oluturulur.
Proseste kullanlan medya/macun, genellikle andrc malzeme olarak silisyum karbrn tayc sv olan
hidrolik ya ile belirli oranlarda kartrlmasyla oluturulur. Bu medya yksek basn ile orifisten geecek
ekilde rne uygulanr. Radysn veya konturunun llerine etki eden proses parametreleri unlardr:
-
Operasyon basnc
Medya/Macunun viskozitesi
Medyadaki abrasif in tane bykl
Medyadaki abrasif in bileeni
Medyann scakl
Operasyon sresi
(a)
(b)
ekil 13- a) Sv Honlama ncesi b) Sv Honlama Sonras Mikro Delik
147
lem sonras kullanlan andrc macunun rnden temizlenmesi takip eden operasyonlar ve rnn kalitesi
iin nemli bir kriterdir. Sv honlama ncesi sreksiz veya ta formunda bal apak var ise proses sonras
istenilen sonuca ulaamayabilir. Bu gibi risklerden dolay n apakalma uygulamalar gerekebilir.
c-ii.
Rayda ana delie patlayan yan deliklerin oluturduklar yzeyin geometrisi nedeniyle konvansiyonel
takmlarla bu blgede apakalmak mmkn deildir. Yksek basnta (ekil14) alan rnn yorulma
dayanmn arttrmak zere, kesiim blgelerinde radys veya pah yaplmas nemlidir. Alnmayan veya
uygunsuz alnan apak sonucu oluan entik etkisi, stres konsantrasyonuna neden olup yorulma dayanmn
drr.
Bu ekilde kompleks geometriye sahip blgeler iin yay basksyla alan zel takmlar kullanlabilir. Takm
yay destei ile kontur boyunca ayn basky yapar ve homojen bir yzey profili kmasn salar. (ekil 15)
Mekanik apakalma prosesinde, takm delie girdiinde dnmyor olmas gerekir. Delikten kan takm,
kesme ynnde dndrlerek delie doru kesme ilerlemesi yapar.
Mekanik apakalma prosesinin etkinliini arttrmak iin operasyon ncesi oluan apa minimize etmek
gerekir. Bu nedenle delii, matkap ve arkasndan rayba ile oluturmak faydal olur
(a)
(b)
ekil 14- Delik kesiimlerinde keskin ke olmas halinde (a) ve ke krma olmas halinde (b) yzeye uygulanan stres
Prosese etki eden parametreler;
-
Devir
lerleme
Yay bask kuvveti
148
ekil 15- rnek Mekanik apakalma Uygulamas

Mekanik apakalma, rn gerekliliine gre ECM gibi yksek yatrm ve operasyon ncesi & sonras proses
gerektiren operasyonlara gre daha ekonomik bir zmdr.
c-iii.
ECM
ECM, elektro kimyasal ileme anlamna gelir. DC akm veya pulse kayna ile i parasnn art (anot) ve
takmn negatif (katot) olarak polarize edilmesi sonucu kvlcm olumakszn paradan malzeme kaldrma
iin uygulanan hafif bir elektro kimyasal prosestir. Yzeyden kaldrlan talan miktar Faraday yasasna gre
tayin edilir. Genellikle sodyum nitrat veya sodyum klorr olan bir elektrolit solsyonu iinde bulunan Anot
ve katot arasnda uygulanan akm ile i parasndan metal iyonlarna ayrr. yonlatrlan bu malzeme,
solsyondan metal hidroksit olarak ayrtrlabilir. Kullanlan takm (katot) para konturuna uygun ekilde
tasarlanr. Bylece, ECM ile sadece istenilen noktalardan malzeme kaldrlm olur. Bu, prosesin en byk
avantajdr. [6] Tekrarlanabilirlii olduka yksektir. Fakat ksa devre olmamas iin n apakalma ve ileme
srasnda kullanlan kesme svlarnn elektrolitin konsantronunu etkilememesi iin ya alma operasyonu
gerekebilir. ECM sonras paralara paslanma riskine kar pasivasyon yaplmas gerekir. (ekil 16)
YA ALMA
PASVASYON
ECM
ekil 16- ECM yaplan parann rnek ak diyagram
ECM, radyal akmn etkisiyle, yorulma dayanmn arttrmak iin uygun yzeyin ve geometrik formun
olumasn salar. ECM operasyonuna etki eden parametreler:
-
Akm
Gerilim
Operasyon sresi
Elektrolitin konsantrasyonu
Elektrot pozisyonu
149
ECMin takm maliyetlerinin ucuz olmas, malzemenin mikro yapsna olumsuz etkisinin olmamas, istenilen
kompleks formlar oluturabilmesi, ksa operasyon sresi, takm izi oluturmamas ve kusursuz yzey
przll avantajlar varken ilem ncesi ve sonras ilave operasyon gereklilii, yksek yatrm gereklilii,
hassas proses parametresi gereklilii ve ksa devre riski gibi dezavantajlar da vardr. Dier benzer apakalma
uygulamalarna benzer ekilde sreksiz veya ta eklinde byk apak oluumlarnn nne geilmesi
gerekmektedir. Aksi takdirde istenilen proses verimlilii ve rn gereklilikleri salanamayabilir.
4. SONU
apakalma prosesi maliyetli ve zor bir sretir. rn d ve i yzeylerinde apakalma prosesi; yatrm ve
operasyonel maliyetleri, proses tekrarlanabilirlii anlamnda kompleks bir yapya sahiptir. rn ve proses
tasarm, talal imalat sonras apak ve keskin ke oluumunu en aza indirecek ekilde yaplmaldr.
rn ve proses tasarmnda alnan nlemlere ramen apakalma ihtiyac varsa, ama (SG, fonksiyon, rn
mr, temizlik, kozmetik) net olarak tanmlanmaldr. Bu amaca paralel olarak, apakalma sonucu istenilen
tolerans, sre kabiliyeti ve gvenilirlii belirlenmelidir.
Endstriyel birok teknolojinin farkl avantajlar ve dezavantajlar vardr. Bu kapsamda; evre gereklilii,
mteri talepleri, yatrm maliyeti, operasyonel maliyetler, operasyonel verimlilik, operasyon sresi, bakm
destei, malzeme ak ve makine yerleimi gz nnde bulundurarak fizibilite almalar yaplmaldr.
Bu almalar kapsamnda gzden karlmamas gereken en nemli nokta; uygun ve tekrarlanabilir bir sonu
alabilmek iin apakalma ncesi apan formu, bykl ve deikenliidir. Eer, bu parametreler kabul
edilebilir boyutta deilse fizibilite almasna n bir apakalma prosesi eklenmelidir.
5. KAYNAKA
[1]
Gillespie, L.K. ,1999, Deburring and edge finishing handbook, ISBN 978-0-87263-501-2, SME
[2] Charles, W., 1985, Tool and Manufacturing Engineers Handbook, Volume 3, Materials, Finishing and
Coating, ISBN 978-0872631762, Society of Manufacturing,
[3] Mahfouz 2007, Nouari et al. 2005
[4] Davidson, D., 2007, Surface Condition Impacts Part Performance, Metal Finishing,
[5] Sockman J. , 2011, Deburring with Nylon Abrasive Filament Brushes, June 2001 Manufacturing
Engineering Vol. 126 No. 6 , Crespo, PA.
[6] EMAG, 2013, www.emag.com/machines/applications/technologies.html 21.06.2013
150
ELEKTRO EROZYON LE LEME (EE) YNTEM LE

MKRO DELK DELME SSTEM TASARIMI
Volkan YILMAZ*, Hakan DLPAK**
* Gazi niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitimi Blm ANKARA/TRKYE volkan@gazi.edu.tr
** Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii Blm ANKARA/TRKYE hdilipak@gazi.edu.tr
ZET
Bu almada elektro erozyon yntemi ile mikro delik delme almas yaplmtr. Bu kapsamda dalma
erozyon tezgah zerine bir basn bal monte edilmitir. Bu balk sayesinde elektrot takma hem dnme
ve hem de ierisinden dielektrik sv pskrtme yetenei kazandrlmtr. Deneysel almalarda en kk
delik ap ve en yksek delik boyunu elde etmek iin eitli ileme parametreleri altnda delme ilemleri
gerekletirilmitir. Kurulan sistem sayesinde 0,8 mm apnda 20 mm boyunda delikler elde edilmitir.
Anahtar kelimeler: EE delik delme, mikro delik delme, hzl delik delme
METHOD OF ELECTRO DISCHARGE MACHINING (EDM)

MICRO HOLE DRILLING SYSTEM DESIGN
ABSTRACT
In this study, micro hole drilling was conducted by the method of electrical discharge machining. Within this
scope, a pressure head is mounted on the die sink EDM. By means of this part, the tubular electrode gain the
ability of rotational movement and flushing dielectric inside of it. In experimental studies, to obtain the
smallest hole and the highest diameter, hole drilling processes were carried out under various processing
parameters. Due to the designed system, 20 mm long 0.8 mm diameter holes were achieved.
Key Words: EDM hole drilling, micro hole drilling, fast hole drilling
151
1. Giri
Gelien teknoloji ile birlikte imalat sanayinde kullanlan malzemelerde de eitlilik artmakta ve artan bu
eitlilie paralel olarak da bu malzemelerde aranlan yksek scaklk dayanm, yksek mukavemet, yksek
sertlik ve karmak geometri gibi zellikler de bu malzemelerin klasik talal imalat yntemleri ile
ilenebilirliini zor hale getirmekte ve yeni imalat yntemlerinin kullanmn zorunlu klmaktadr [1-3]. Bu
yeni imalat yntemlerinden bir tanesi elektro erozyon ile ileme (EE) tekniidir. Bu yntem; elektrik
iletkenliine sahip elektrotun, dielektrik sv ierisindeki i parasna yaklatrlarak kontroll elektriksel
boalmlar ile i paras yzeyinden ergitme ve buharlama yardm ile parack koparmas esasna dayanr.
Bu metodun gelitirilmesi ile, allm imalat yntemleriyle ilenmesi zor olan, hem yksek sertlik ve
karallktaki ve hem de mikro yapdaki malzemelerin ilenmesi de olduka kolay hale gelmektedir.
Dolaysyla bu yntem uzay, havaclk, otomotiv, medikal, hafriyat vb. alanlarda her geen gn gelien
teknoloji ile birlikte klen mikro mekanik sistemlerin de ihtiya duyduu mikro yapdaki malzemelerin
retilebilmesi iin yeni yntemler dourmaktadr [4-8]. Bu yntemlerden bir tanesi de EE yntemiyle mikro
delik delme uygulamalardr [9-11]. EE ile mikro delik delme uygulamalarnda temel beklentiler; en kk
delik ap ve en yksek delik boyu ile delik duvarlarnn birbirine paralel olmas dorultusundadr. Bu
beklentiler EE yntemindeki ileme parametreleri (boalm akm, vurum sresi, vurum aral, geri ekme
vb.) ile dorudan ilgilidir [12-14]. Konu ile ilgili olarak yaplan bir almada [15], mikro EEnin zellikle
kk paralar, mikro bileenler ve mikro takmlarn retimi iin nemli bir ilem olduu belirtilmitir.
almada mikro EEnin iyi yzey kalitesi ve yksek tamlk verdii belirtilirken, tekrarlanabilir sonular ile
gvenilebilir bir srecin olumasn da mikro-EEde zlmesi gereken ilk sorunlar olarak grmlerdir.
Mikro EE ile mikro retim teknolojisindeki btn yeteneklerin gelitirilebileceinin belirtildii bu alma,
mikro EEnin eitli ekilleri (tel, delme, vb) iin son zamanlardaki gelimeleri sunmakta ve ana aratrma
konularn tartmaktadr. Bu alma ayrca, EEnin sistemleri ve anma problemleri zerine odaklanm,
elektrot talama ve EE esnasndaki yaklam pozisyonlarn da ele almtr. elik malzemenin
delinebilirliinin aratrld dier bir almada [16]; 0.17 mm apnda WC (tungsten karbr) elektrotlarla
deiik ileme parametrelerinde delikler delinmitir. Aratrmada ters kutuplamann (takm +, i paras ) i paras ileme hzn (H) artrd ve delik yzey przll deerlerini drd tespit edilmitir.
Ancak elektrot anmasnn biraz daha artt ve dner takml ilemelerde daha derin ve hzl ilemelerin
yaplabildii tespit edilmitir. Boru tipi takmlarn yan sra boru tipi olmayan takmlar kullanlarak yaplan
almalar da artmaktadr ve bu ynde yaplan bir aratrmada [17], silindirik takma x-y dzleminde
yrngesel hareket verilerek paslanmaz elik (316 SS) numunelere delikler delinmitir. Bu yntemde de
dnme hareketi verilmeyen takmla yaplan ilemelere gre daha dzgn delik geometrilerinin ve delik
yzeylerinde dk przllk deerlerinin elde edildii belirtilmitir. Ayrca takmn yrngesel hareketinin
doal sonucu olarak byyen yanal ileme boluunun artmasyla, daha etkin gerekletirilen yanal
pskrtme ileminin, ileme artklarn kolaylkla uzaklatrmasndan dolay i paras ileme hznn (H)
artt ve delik konikliinin azald ifade edilmitir. Takmn ileme tankna balanarak, deiik
frekanslarda titreimli ve titreimsiz ilemeler ile elik plakalar kullanlarak gerekletirilen bir almada
[18]; titreimli ilemelerde daha dk yzey przll deerleri elde edildii ve ileme sresinin
ksalarak Hnin artt vurgulanmtr. Benzer bir dier almada ise [19] uygun ileme artlarnda,
titreimli EE ile pirin plaka zerine kabul edilebilir geometri ve boyutlarda delikler delinmitir. Titreim
hareketli ilemelerde Hnn artt ve yzey kalitesinin daha iyi kt almann nemli sonularndandr.
Ayrca takma verilen titreim hareketi ile daha fazla kvlcm boalmnn meydana geldii ve ilemenin
kesintisiz ayn dzeyde devam ettii vurgulanmtr. Bu ekilde 200 m apndaki deliklerin paslanmaz elik
ve pirin plakalar zerine seri bir ekilde kolaylkla alabildii grlmtr. Yaplan literatr almalar
deerlendirildiinde, mikro mekanik sistemlerin yaygnlamasna paralel olarak, EE yntemiyle mikro delik
delme almalarnn da son yllarda hz kazand grlmektedir. Mikro EE uygulamalarnda temel sorun
delik delme ilemleri esnasnda i parasndan koparlan atklarn ileme ortamndan uzaklatrlmasdr. Bu
atklarn hzl bir ekilde ileme ortamndan uzaklatrlmas ile yanal erozyon nlenecek ve delik yzey
przll ile delik duvarlarnn paralellii konusunda iyilemeler salanacaktr.
152
Bu almada EE uygulamalar iin yeni bir yntem gelitirilmi ve bu yntem ile elektrot takma hem
dnme ve hem de ierisinden istenilen basn deerlerinde dielektrik sv pskrtme yetenei
kazandrlmtr. Elektrotun dnme ve dielektrik sv pskrtme yetenei sayesinde ileme ortamnn hzl bir
ekilde temizlenmesi ve ilemin sreklilii salanacaktr. Bu dorultuda almada en kk delik ap ile en
yksek delik boyunu elde etmek iin deneyler yaplmtr.
2. Materyal ve Metot
Yaplan almalarda Gazi niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Takm Tezgahlar Laboratuarnda
bulunan FURKAN marka EE M50A tip (ekil 1) endstriyel elektro erozyon tezgah kullanlmtr.
ekil 1. EE deney dzenei
Deney dzeneinde grlen basn bal sayesinde elektrok takm dnme yetenei kazanmtr. Basn
balna basnl dielektrik sv, basn pompas sayesinde istenilen basn deerlerinde ulatrlmtr.
Basn bal ve elemanlar ekil 2de sunulmutur.
153
ekil 2. Basn bal
Basn balna elektrot bir mandren vastasyla sabitlenmitir. Basn bal Elektro erozyon tezgahnn
hareketli kafa ksmna komparatr yardm ile balanlmtr. Basn balna mandren vastas ile tutturulan
elektrot bir seramik klavuz ierisinden geirilmi ve salg yapmas nlenmitir. paras ifti ileme
tanknn ierisine sabitlenen bir mengene yardm ile sktrlmtr (ekil 3).
154
ekil 3. paras iftinin sabitlenmesi ve elektrotun klavuzdan geirilmesi
Elektrot takmn i paras malzemesine 90 dik olmas ve bu diklii kaybetmemesi iin klavuz tutucu balk
EE tezgah gvdesine monte edilmitir (ekil 4).
ekil 4. Klavuz tutucu balk

Deneysel almalarda dielektrik sv olarak saf su, elektrot takm olarak pirin elektrot kullanlmtr.
155
Yaplan deneylerde 20*10*200 mm boyutlarnda AISI 1040 malzemesi kullanlmtr. paras malzemesi
ekil 5de kimyasal bileimi ise izelge 1de sunulmutur.
ekil 5. paras malzemesi

izelge 1. AISI 1040 elii i paras malzemesinin kimyasal bileimi
C
0,3754
Ni
0,097
3.
Si
Mn
Cr
Mo
0,208
0,744
0,0081
0,0269
0,0727
0,0148
Al
Co
Cu
Fe
0,0183
0,0243
0,1495
0,0915
98,175
Deneysel Sonular Ve Tartma
Deneylerde elde edilen 1. paras malzemesi iftine ait delik grntleri ekil 6de sunulmutur.
ekil 6. 1. paras malzemesi ifti n deneylerinde elde edilen deliklerin grnm
156
Yaplan deneylerde takma dnme hareketi verilerek yaplan uygulamalar baarl olmu ve 20 mm
derinliindeki delikler elde edilmitir. Takma dnme hareketi verilmeden yaplmak istenilen deneyler ise
baarlamamtr. Bu baarszln sebebi ise takm ierisinde oluan birikintiden dolay EE ilemi
sonlanmas olarak dnlmtr. 1. paras malzemesi ifti 1 nolu deneyde takma dnme hareketi
verilmeden EE ilemine balanm ve yaklak 7 mm sonra sistem tkanmadan dolay durmu, daha sonra
takma dnme hareketi verildiinde EE devam etmitir. Sistemin alt grlnce yaklak 3 mm sonra
sistem el ile durdurulmutur. 2, 3, 4 nolu deneyde takma srasyla 200, 400, 600 dev/dak dnme hareketi
verilmi ve deliklerin delinebildii grlmtr. 2 ve 3 nolu deneyde sistem el ile durdurulmu 4 nolu
deneyde i paras sonlanncaya kadar 40 Bar dielektrik sv basncyla EEye devam edilmitir. 5 nolu
deneyde akmn delik profili zerindeki etkisini grmek iin nce 12 Alik bir akm uygulanm ve yaklak 7
mm bu akm deeri ile delinmi daha sonra yaklak 2 mmlik bir ksm 1,5 Alik bir akm deeri ile
delinmitir. Bu deneyde delik profilini grebilmek iin deney el ile sonlandrlmtr. 6 nolu deneyde nce
40 bar dielektrik sv basnc ile delinmeye balanlan delik 10 mm delinmi ve daha sonra 120 bar dielektrik
basnc ile yaklak 5 mm daha delinmi ve daha sonra sistem durdurulmutur. Bu deneyde dielektrik sv
basncnn nemi net bir ekilde grlmtr. Dielektrik sv basncnn artmas ile i paras malzemesinden
koparlan paracklar delme blgesinden daha kolay uzaklatrlm ve delik profilinde de nemli miktarda
bir iyileme elde edilmitir. 7 nolu delik byk aplarda (3 mm) elektrot kullanlarak sistemin alma
durumunu gzlemlemek amacyla yaplm ve sistemin byk elektrot aplarnda da ayn performans verdii
gzlenmitir. 8 ve 9 nolu deneyler alma ve bekleme srelerinin tespiti iin delinmi ve bu srelerin temel
performans ktlar asndan nemli olduu grlmtr.
Deneylerde elde edilen 2. paras malzemesi iftine ait delik grntleri ise ekil 7da sunulmutur.
ekil 7. 2. paras malzemesi ifti n deneylerinde elde edilen deliklerin grnm
157
kinci i paras malzemesi ifti iin delme ilemlerine balamadan nce elektrotun diklik ayar yaplmtr. 1
ve 2 nolu deneyde takma dnme hareketi verilerek EE ilemine balanm ve tam delik delme ilemi
baarlmtr. 3 nolu delikte dielektrik sv basnc drlm ve bunun sonucunda ilemenin zorlat
grlmtr. 4 ve 7 nolu deliklere delme ileminin balamas sorunlu olmu ve bu ilem ksa bir sre sonra
durmutur. lemin gereklememe sebebi ise nceki ilemler sonrasnda tam olarak temizlenmeyen
malzemeler zerinde kalan tabakann elektrik akna izin vermemesi olarak tespit edilmitir. Daha sonra 5 ve
6 nolu deneylerde aseton ile iyice temizlenen i paralar ayn parametreler altnda ileme tabi tutulmu ve
ilem gereklemitir. 8-12 nolu deneylerde akm deeri deitirilmi dier parametreler sabit tutulmutur.
Deney tasarm iin 3 akm deeri altnda yaplan n deneyler baar ile gerekletirilmitir. 13-23 nolu
deneylerde takm dnme devir says deerleri deitirilerek deneyler yaplm ve takm dnme devir
saysnn hem delik delme sresi hem de yzey przll asndan nemli olduu grlmtr. 24-37
nolu deneylerde ark sresi deerinin deitirilmesi ile elde edilen delik profillerinde deiiklikler olduu,
ark sresinin deitirilmesi ile deliklerin ileme srelerinde farkllklar olduu grlmtr. Bylece 3 farkl
ileme sresi deerinin deney tasarm iin uygun olduu dnlmtr. Yarm deneylerde delik profilinin
net olarak grlmesi iin sistem kontroll olarak durdurulmutur. 38-41 nolu deneylerde bekleme sresinin
artmas ile delik delme sresinin ok fazla uzad ve sistemin sk sk durduu gzlemlenmitir. lk n deney
numunesi iftine paralel olarak ikinci n deney numunesi iftinde de, tm deliklerde dielektrik sv basncnn
artmas ile i paras malzemesinden koparlan paracklar delme blgesinden daha kolay uzaklatrlm ve
delik profilinde de nemli miktarda bir iyileme elde edilmitir.
Deneyler esnasnda en etkili ileme parametresinin boalm akm (I) olduu belirlenmitir. Boalm akmnn
artmas ile i paras ileme hz (H), elektrot anma hz (EAH), bal anma (BA) ve yzey przll
(Ra) deerleri artmtr. Ayrca delik delme uygulamalarnda son derece nemli olan delik duvarlarnn
birbirine paralellii de bozulma eilimine girmitir. Boalm akmnn artmas ile elektrot takmn apndan
sapma oran da artmtr.
Elektrot takma uygulanan devir saylarndaki art ile delikler daha kolay delinir hale gelmitir. Devir
saysnn arttrlmas ile H deerleri de artmtr. Elektrot takm devir saylarnn art ilenen yzeylerin
przll zerinde olumlu etki yapm ve yzey przll (Ra) deerleri azalmtr.
Elektrot takm ierisinden pskrtlen dielektrik sv basncnn artmas ile ileme artklar ileme
blgesinden daha rahat uzaklatrlm ve ilemeler daha kolay gerekletirilmitir. Dielektrik pskrtme
basncnn artmas ile H deerleri art eilimine girmitir. Ayrca dielektrik pskrtme basncnn artmas
ile EAH ve Ra deerleri de azalma eilimine girmi ve bu deerler zerinde dielekrik pskrtme basncnn
olumlu etkisi tespit edilmitir.
Yaplan deneysel almalar deerlendirildiinde; kurulan yeni sistem ile mikro delik delme uygulamalar
baarl bir ekilde gerekletirilmitir. Bu yntemde 0,8 mm apndaki ve 20 mm boyundaki delikler elde
edilmitir. Boalm akm deerinin ykselmesi ile delik delme sresi ksalmtr. Vurum sresi, vurum
aral, dielektrik pskrtme basnc, elektrot takm devir says ve dier EE ileme parametresi deerlerinin
de hem delik delme sresi ve hem de delik profili zerinde etkili olduu grlmtr.
KAYNAKA
1.
Benedict, G. F., Nontraditional Manufacturing Processes, Marcel Dekker Inc., USA, 1-250 (1987).
2.
Ozerkan, H. B,. Delikli Dner Elektrot Kullanarak Elektrokimyasal Delme Ynteminin Gelitirilmesi
Ve Deneysel, Doktora Tezi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Ankara, (2010).
3.
Ozerkan, H. B,. Elektro Erozyon ile lemede Toz Karml Dielektrik Svnn leme Performansna
Etkisinin Deneysel ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Ankara,
(2003).
4.
Pandey, P.C., Shan, H.S., Modern Machining Processes, Tata McGraw-Hill Publishing Company
Limited, New Delhi, 84-114, (1980).
158
5.
Springborn, R. K., Non-Traditional Machining Processes, American Society of Tool and
Manufacturing Engineers, USA, (1967).

6.
Chow, H.M., Yan, B.H., Huang, F.Y., Hung, J.C., Study of added powder in kerosene for the micro-
slit machining of titanium alloy using electro-discharge machining, Journal of Materials Processing
Technology, 101, 95-103, (2000).
7.
Simao, J., Lee, H.G., Aspinwall, D.K., Dewes, R.C., Aspinwall, E.M., Workpiece surface modification
using electrical discharge machining, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 43, 121128, (2003).
8.
McGeough, J. A., Advanced Methods of Machining, Charpman and Hall Ltd., England, (1988).
9.
Leao, F.N., 2005, Optimisation of EDM fast holedrilling through evaluation of dielectric and electrode
materials, Proceedings of COBEM 2005, 18th International Congress of Mechanical Engineering,

November 6-11, Ouro Preto, MG.
10. Kuppan, P., Rajadurai, A., Narayanan, S., 2008, Influence of EDM process parameters in deep hole
drilling of Inconel 718, International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 38/1-2:74-84.
11. Asokan, T., Reddy, S.S., Costa, P.D.E., 2000, Electrical discharge drilling of titanium alloys for
aerospace applications, Proceedings of 19th AIMTDR conference, IIT Madras, Chennai:161-165.
12. Egashira, K., Tanuguchi, T., Hanajima, S., Tsuchiya, H., Miyazaki, M., Plenatary EDM of Micro
Holes, Kyoto Instiute of Technology, Sakyo, Kyoto, 606, 8585, Japan (2005).
13. Hwa-Teng Lee, Werner P. Rehbach , Fu-Chuan Hsu, Tzu-Yao Tai , Edward Hsu., The study of EDM
hole-drilling method for measuring residual stress in SKD11 tool steel., Journal of Materials Processing
Technology 149 (2004) 8893
14.
Lin Li (2)1, C. Diver2, J. Atkinson1, R. Giedl-Wagner3, H. J. Helml3., Sequential Laser and EDM
Micro-drilling for Next Generation Fuel Injection Nozzle Manufacture., Annals of the CIRP Vol. 55/1/2006
15. D.T. Pham., S.S. Dimov., S. Bigot., A. Ivanov., K. Popov., Micro-EDMrecent developments and
research issues., Journal of Materials Processing Technology 149 (2004) 5057.
16. S. Bigot, J. Valentin, O. Blatnik, M . Junkar, Micro EDM parameters optimisation, Multi-Material
Micro Manufacture, 195-198, (2006).
17. Bamberg, E., Heamawatanachai, S., Orbital electrode actuation to improve efficiency of drilling
micro-holes by micro-EDM, Journal of Materials Processing Technology, 209, 18261834 (2009).
18. Endo, T., Tsujimoto, T., Mitsui, K., Study of vibration-assisted micro-EDMThe effect of vibration
on machining time and stability of discharge, Precision Engineering, 32, 269277 (2008).
19. Chern G-L., Chuang, Y., Study on vibration-EDM and mass punching of micro-holes, Journal of
Materials Processing Technology 180, 151160 (2006).
159
160
ELEKTROEROZYONLA LEMEDE LEM

PARAMETRELERNN ELEKTROT KENAR AINMASI
ZERNE ETKLERNN NCELENMES
kr KOCABA (a), Murat KIYAK (b) ve Erhan ALTAN(c)
Yldz Teknik niversitesi Makine Mhendislii Blm, stanbul/Trkiye, (a)kocabassukru@hotmail.com, (b)
kiyak@yildiz.edu.tr, (c) ealtan@yildiz.edu.tr
zet
Elektroerozyonla ilemede, i parasndan malzeme giderilmesi esnasnda, elektrotta anmalar olumaktadr.
Bu anmalar elektrotun aln yzeyinde, yan yzeylerde ve aln yzeyi ile yan yzeyler arasndaki kenarlar
boyunca olumaktadr. lem balangcnda elektrot ortalama kenar yarap yaklak sfr olsa da, ilem
parametrelerine bal olarak kenarlardaki anmalar sonucu yarap deeri artmaktadr. Elektrot formunun
deimesi ilenen parann formunu da etkilemekte, dolaysyla elektrot kenar anmasnn ilem
parametreleriyle nasl deitiinin bilinmesi nem kazanmaktadr.
Bu almada, farkl aplarda silindirik formda bakr elektrotlar ve farkl ilem parametreleriyle deneyler
gerekletirilmi, elektroerozyon ilem parametrelerinin elektrot kenar anmas zerine etkileri deneysel
olarak incelenmitir. almada, ilem sonucu oluan elektrot kenar yaraplar, kenar anmalarnn
gstergesi olarak alnm ve lmleri yaplarak deerlendirilmitir. ANOVA yntemi uygulanarak ileme
parametrelerinin, elektrot kenar yarapna hangi nem srasyla etkiledii bulunmu ve ayrca Taguchi
Deneysel Tasarm yntemi uygulanarak en ideal proses parametre kombinasyonu belirlenmitir.
Anahtar kelimeler: Elektroerozyon, elektrot kenar anmas, Taguchi, ANOVA
INVESTIGATION OF THE EFFECT OF MACHINING

PARAMETERS ON TOOL ELECTRODE
EDGE WEAR IN EDM
Abstract
In electrical discharge machining, wear appears on the electrode during removal of the material. These wears
occur on the faces of the electrode and the lateral faces, and also along the edges between these faces. At the
beginning of the processes, although the average diameter of the electrode is approximately zero, the radius
increases according to the process parameters. As the geometry of the electrode changes, the geometry of
workpiece changes. Therefore, the knowledge of edge wear of the electrode has great importance.
In this study, experimental studies were done by employing cylindrical copper electrodes with different
diameters and different process parameters and the effects of process parameters on electrode wear were
investigated. The edge radii of the electrodes were measured and they were evaluated in terms of edge wear
of the electrode. ANOVA was utilized to find the level of significance of each process parameter on edge
radius. Taguchi experimental design was also applied to determine the optimal combination of the process
parameters.
Keywords: Electroerosion, electrode edge wear, Taguchi, ANOVA
161
1. GR
Elektroerozyon ile ilemenin temelleri, 1768 ylnda ngiliz kimyac J. Priestly tarafndan kvlcmn
boalmyla metalin erozif olarak anmasn kefetmesi ile atlmtr. Ancak imalat sanayinde
kullanlabilmesi iin yz yldan fazla bir zamana ihtiya olmutur. lk Elektroerozyon ile ileme (EE)
uygulamas aratrmac Lazerenkolar tarafndan II. Dnya Sava sreci iinde (1940) gerekletirilmitir [1,
2, 3].
Elektroerozyon ile ileme yntemi; dielektrik sv iersindeki elektrot ve iparas arasnda tekrarlanan
elektriksel boalmlarn etkisiyle i parasndan malzeme giderme esasna dayanmaktadr. Bu yntemle,
geometrik olarak kark, yksek sertlikteki, gevrek ve yksek dayanml malzemeler gibi ilenmesi
geleneksel yntemlere gre zor olan malzemeler bu yntemle rahatlkla ilenebilir.
EE ynteminde i paras ve elektrot arasnda fiziksel bir temas olmamasndan dolay, i parasnda artk
gerilme dier ileme yntemlerine gre olumad kabul edilmekte bu da yntemin hassas kalp retiminde
yaygn kullanlmasna neden olmaktadr. Ayrca havaclk, otomotiv, uzay sanayi, uak sanayinde ve cerrahi
paralarn bitirme ilemlerinde son eklinin verilmesinde de kullanlr [4, 5, 6].
Elektroerozyonla ilemenin tm bu avantajlarna ramen baz nemli eksiklikleri de vardr. Bunlardan biri de
yksek oranda elektrot anmasnn olumasdr. Oluan bu elektrot anmalar, i parasnn geometrisini
dorudan etkileyerek elde edilmek istenen geometrinin bozulmasna neden olmaktadr. Elektroerozyon ile
ilemede kullanlan vurum jeneratrlerindeki son teknolojik gelimeler ve elektrot anmalarn minimize
etmek iin ileme parametrelerinin ayarlanmas zerine yaplan almalar sonucunda, elektrot anmalar
nemli lde azaltlm olmakla birlikte halen olumsuz etkileri grlmektedir [7].
Elektroerozyonla ileme srasnda elektrotlarda gerekleen geometrik anmalar elektrotlarn farkl
blgelerinde farkl geometrik deiimlere neden olmaktadr, bu anmalarn karakterleri de birbirinden farkl
olmaktadr [7]. Geometrik anma bileenleri srasyla; yan yzey anmas, kenar (ke) anmas ve n
yzey anmas eklindedir (ekil 1).
Yan yzey anmas; elektrot yan yzeyinin konik as eklinde ifade edilir () birok aratrmada bu a ok
kk olduu iin ihmal edilmitir [8].
ekil 1. Geometrik anma bileenleri [7]
162
Kenar Anmas; Bu anma elektrot kenarlarnn yuvarlanmas eklinde meydana gelmektedir ve

kenarlardaki yuvarlanma genellikle geometrik olarak bir dairenin yay eklinde ifade edilir (ekil 2). leme
balangcnda elektrot kenarlarnda grlen anma, elektrot n yz anmasna gre ok daha hzl
gereklemektedir [8].
n yzey anmas; n yzey eim as () ile ifade edilir (ekil 2-c) bu a byk lde ileme boluuna
gnderilen dielektrik svnn giri ynne baldr [8]
Elektroerozyon ile ileme srasnda elektrolarda oluan anma deerleri boalm akmnn artmasyla birlikte
artmaktadr [9, 10, 11, 12]. Bunun nedeni boalm akmnn artmasyla birlikte boalm enerjisinin
ykselmesi ve yksek boalm enerjisinin i paras ve elektrot yzeyinden daha fazla malzeme ergimesi ve
buharlamasna neden olmasdr. Vurum sresinin artmasyla elektrot anma miktarnn ilem artlarna gre
deiiklik gsterdii gzlenmitir. Baz almalarda [8, 9, 10] vurum sresinin artmasyla elektrot anma
hz vurum sresiyle birlikte art gstermiken, vurum sresinin daha da artmas elektrot anma hznn
azalmasna yol amtr. Baz almalarda [13,14] vurum sresinin artmas elektrot anma hznn
azalmasna yol at da grlmtr.
ekil 2. Elektrot i kenar ve d kenar anmas a) ileme ncesi b) ileme sonras c)n yzey anmas [8]
163
Literatr incelemesi sonucunda; elektrot kenar anmalar hakknda ok az sayda alma olduu
grlmtr. Yaplan bir deneysel almada [8], boalm akmnn artmasyla elektrot kenar anma
deerlerinin (id), artt gzlenmitir. ke anmas dielektrik svnn ileme blgesine giri ksmnda
elektrotta grlen anmayken, d ke anmas ise dieletrik svnn ileme blgesinden k ksmnda
elektrotlarda oluan anma olarak tanmlanmaktadr. Vurum sresinin artmasnn elektrot kenar anma
deerlerinin (id), azalmasna neden olduu grlmtr. Yaplan baka bir deneysel almada [12] ise
vurum sresi ve boalm akmnn artmasyla elektrot i ve d kenar anma deerlerinin de artt
grlmtr. Bu almada [12], i kenar anma deerinin d kenar anma deerinden %10 ile %50
arasnda daha byk olduu grlmtr. Bunun nedeni ise dielektrik sv ak zelliklerinin ve dielektrik
svnn yaltkanlk zelliinin, ileme boluundaki giri ve k ksmlarnda farkl zellik gstermesidir.
Dielektrik svnn ak hz uygulama merkezinden uzaklatka azalr. Yksek hzlardaki dielektrik svnn
ilem blgesine gnderilmesi akn trblansl olmasna yol aan kabarcklar oluturur. Yksek ak hz ve
trblansa sahip dielektrik sv yaps, bir sonraki boalmn ayn noktalarda oluma ihtimalinin daha yksek
olmas olasln artrr bylece bu noktalarda anma miktarlar artar.
2. DENEYLER
Deneyler, Nea-ar marka CNC-P50 tipi elektro erozyon tezghnda gerekletirilmitir. Deneylerde, i paras
olarak, DIN 1.2379 (TS EN X155CrVMo12), souk i takm elii kullanlmtr. paralarnn sertlikleri
sl ilemle 5859 HRC ye kadar kartlmtr. Daha sonra i paralarnn, deneylerin yaplaca karlkl iki
geni yzeyi paralel olarak talanmtr. Deneylerde boylar 20 mm olmak zere 3 farkl apta (8, 12 ve 16)
ve % 99 saflktaki elektrolitik bakrlar elektrot malzemesi olarak kullanlmtr. Silindirik ubuklar tornalama
ile deney iin ngrlen ap deerlerine getirilmitir.16 ve 12 mm apl elektrotlar Elektroerozyon tezgahna
balayabilmek iin M5, 8 mm apl elektrot iin de M4 vida almtr (ekil 3).
a)
b)
ekil 3. Deneylerde kullanlan farkl aplardaki elektrotlar a), elektrotlarn teknik resmi b)
Kullanlan elektrotlarn baz fiziksel zellikleri izelge 1'de verilmitir.
izelge 1. Elektrot malzemesinin baz fiziksel zellikleri
Malzeme
Younluk gr/cm
Ergime Scakl (C)
Elektriksel Diren (cm)
Elektrolitik Bakr
8,904
1083
Deneylerde dielektrik sv olarak, zel hidrokarbon bileiklerinden oluan kokusuz, Petrofer Dielektrikum
358 kullanlm olup genel zellikleri izelge 2de verilmitir.
izelge 2. Dielektrik sv zelikleri
Parametre
Deer
Younluk
(g/cm)
Viskozite
(cSt)
0,809
2,3
Alev alma
Noktas
(C)
> 130
164
Akma
Noktas (C)
Kaynama
Balangc C)
-23
240
Deneylerde kullanlan ileme parametreleri izelge 3'te verilmitir. Elektro erozyonla ilemede deney
parametreleri iin boalm akm, vurum sresi, vurum bekleme sresi ve elektrot ap deiken parametre
olarak alnmtr. Aralk gerilimi, elektrotun kutubu, ileme zaman, elektrodun i paras zerinde kalma
sresi ve elektrodun i paras zerinden maksimum uzakl tm deneyler boyunca sabit olarak alnmtr.
izelge 3. Deneylerde kullanlan ileme parametreleri
Deney Parametresi
Boalm tepe akm (Amper) (A)
Vurum sresi (ts) (s)
Vurum bekleme sresi (tp) (s)
Elektrot aplar (mm)
Aralk gerilimi (Volt) (V)
Elektrodun iparas zerinde kalma sresi (sn)
Elektrodun iparas zerinden (max) uzakl (mm)
leme zaman (dk)
Elektrot kutbu
Deer
9, 15, 21
10, 20, 45
6, 30, 300
8,12, 16
55
1.5
1.5
20
Pozitif (+)
2.1. Elektrotlarn Kenar anmasnn llmesi

Elektrot kenar yaraplar, kenar anmalarnn gstergesi olarak alnm ve elektrotlarda oluan kenar anma
yarap deerlerini belirleyebilmek iin, 1m boyutsal lm hassasiyetine sahip olan BETY R14 model
profil projeksiyon cihaz kullanlmtr (ekil 5). Silindirik elektrotlarn, kenarlarndan 4 farkl noktadan
50er deer alnarak kenar yarap llmtr. 4 noktadan yaplan bu lmlerin aritmetik ortalamas
alnarak her elektrot iin kenar anma sonucu oluan ortalama kenar yarap deerleri bulunmutur.
ekil 5. Profil Projeksiyon Cihaz

3. Deneysel Sonular ve Tartmalar
Deneylerde elektroerozyon ile ilemenin en etken parametrelerinden olan boalm akm, vurum sresi ve
vurum bekleme sresinin elektrot ortalama kenar yarap deerine etkisi incelenmitir.
165
3. 1 Boalm Akmnn Etkisi

Yaplan deneysel almalarda boalm akmn artmasyla birlikte tm farkl aplardaki elektrotlar (8, 12 ve
16 mm) iin elektrot ortalama kenar yarap deerinin artt grlmtr (ekil 6). Bunun nedeni olarak
boalm akmnn artmasyla birlikte boalm enerjisinin artmas bylelikle hem i paras hem de elektrot
yzeyinden daha fazla malzemenin ergiyerek ve buharlaarak uzaklatrlmasdr. Elektrot kenar yarap
deerlerinin elektrot ap arttka (8 mmden 16mmye doru) kld grlmtr
ekil 6. Boalm akmnn elektrot ortalama kenar yarapna etkisi (vurum sresi 45 s, vurum bekleme
sresi 6 s)
3.2. Vurum Sresinin Etkisi
Yaplan deneysel almalarda vurum sresinin artmasyla birlikte elektrot ortalama kenar yarap deerinin
artt grlmtr (ekil 7) bunun nedeni olarak vurum sresinin artmasyla birlikte boalm enerjisinin
artmas bylelikle hem i paras hem de elektrot yzeyinden daha fazla malzemenin ergiyerek ve
buharlaarak uzaklatrlmasdr. Elektrot kenar yarap deerlerinin elektrot ap arttka (8 mmden 16
mmye doru) kld grlmtr.
ekil 7. Vurum sresinin elektrot ortalama kenar yarapna etkisi ( boalm akm 21 A, vurum bekleme
sresi 6 s)
166
3.3. Vurum Bekleme Sresinin Etkisi

Yaplan deneysel almalarda vurum bekleme sresinin artmasyla birlikte elektrot ortalama kenar yarap
deerinin azald grlmtr (ekil 8). Bunun nedeni ise vurum bekleme sresinin artmasyla birlikte etkin
ileme zamannn azalm olmasdr. Elektrot kenar yarap deerlerinin elektrot ap arttka (8 mmden 16
mmye doru) kld grlmtr.
ekil 8. Vurum bekleme sresinin elektrot ortalama kenar yarapna etkisi (boalm akm
15 A, vurum sresi 45 s)
4. Taguchi Yntemi
Taguchi Metodu ortogonal dizileri kullanarak kontrol edilemeyen faktrlerin etkilerini en aza indirmeye
alan bir deneysel tasarm tekniidir. Faktrlerin birbirinden bamsz olarak deerlendirilebilmesi, yaplan
deneysel tasarmn dengeli olmas istendiinden ortogonal diziler kullanlmaktadr. Tasarmn dengeli olmas
iin faktrlerin farkl seviyeleri iin her test edilen art altnda eit sayda rnekleme yaplmaldr [15,16].
Genellikle bir rne etki eden ok sayda deiken olduunda, bu deikenlerin optimum dzeylerini bulmak
olduka zor olacaktr. nk ok sayda deikenin kendi aralarnda da etkileimleri olacaktr ve bu da
problemi zorlatracaktr. Taguchi metodu, rnde ve proseste, deikenlii oluturan ve kontrol edilemeyen
faktrlere kar, kontrol edilebilen faktrlerin dzeylerinin en uygun kombinasyonunu seerek, rn ve
prosesteki deikenlii en aza indirmeye alr [16,17].
Taguchi Deney Tasarm ynteminde sinyal/grlt (s/n) oranlar deneysel almalarla elde edilen sonulara
gre hesaplanr. Taguchi yntemine dayanarak s/n oranlar, en kk en iyi, en byk en iyi ve nominal
deer iyi olarak kalite deerlerinin hedeflendii deere gre farkl ekillerde aadaki eitliklere gre
hesaplanr [18].
En Byk En yi : -10log
(1)
En Kk En iyi : -10log
(2)
Bu almada ileme parametrelerinin (boalm akm, vurum sresi, vurum bekleme sresi ve elektrot ap),
elektrotlarda oluan kenar anmalarna etkilerini optimize edebilmek iin Taguchi Yntemi uygulanmtr.
Faktr seilen ileme parametrelerinin saysn, seviye ise seilen faktrlerin ka kez deitiini ifade etmek
iin kullanlr. 3 seviyeli ve 3 faktrl deney setleri iin elektrotlarda oluan kenar yarap deiimine ilem
parametrelerinin etkilerini optimize etmek iin (L18) ortogonal dizisi seilmitir. Daha sonra sinyal/grlt
167
deerleri hesaplanmtr ve hesaplanan sinyal/grlt deerleri yardmyla sinyal/grlt grafii izilerek

(ekil 9) optimum ileme art elde edilmitir
izelge 4. Taguchi (L18) Ortogonal Dizisi
Deney No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
A
1
1
1
2
2
2
3
3
3
1
1
1
2
2
2
3
3
3
B
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
C
1
2
3
1
2
3
2
3
1
3
1
2
2
3
1
3
1
2
D
1
2
3
2
3
1
1
2
3
3
1
2
3
1
2
2
3
1
izelge 5. Kullanlan faktrler ve seviyeleri

Parametre
Seviye 1 Seviye 2
Boalm Akm (A)
9
15
Vurum Sresi (ts) s
10
20
Vurum Bekleme Sresi (tp) s
6
30
Elektrot ap (mm)
8
12
Seviye 3
21
45
300
16
izelge 6. Elektrot Kenar Anmas in Taguchi (L18) Ortoganal Dizisi

Boalm
Akm
(A)
9
9
9
15
15
15
21
21
21
9
9
9
15
15
Vurum
Sresi (ts)
(s)
10
20
45
10
20
45
10
20
45
10
20
45
10
20
Vurum Bek.
Sresi (tp)
(s)
6
30
300
6
30
300
30
300
6
300
6
30
30
300
Elektrot
ap
(mm)
8
12
16
12
16
8
8
12
16
16
8
12
16
8
168
Elektrot
ortalama kenar
yarap (mm)
0,209
0,125
0,065
0,205
0,142
0,226
0,300
0,171
0,314
0,037
0,225
0,121
0,086
0,180
Sinyal/grlt
(s/n) oran
13,59707
18,0618
23,74173
13,76492
16,95423
12,91783
10,45757
15,34008
10,06141
28,63597
12,95635
18,34429
21,31003
14,89455
15
21
21
21
45
10
20
45
6
300
6
30
12
12
16
8
0,261
0,107
0,256
0,574
11,66719
1941232
11,8352
4,821762
Elektrot kenar anmas iin sinyal/grlt (s/n) deerleri en kk en iyi kalite karakteristiine gre
aadaki ekilde hesaplanmtr. Buradaki A boalm akmn, B vurum sresini, C vurum bekleme sresini
ve D ise elektrot apn temsil etmektedir.
A1 = 19,22287 db
A2 = 15,25146 db
A3 = 11,98806 db
B 1 = 17,86298 db
B 2 = 15,00704 db
B 3 = 13,569237 db
C1 = 12,31369 db
C2 = 14,99162 db
C3 = 19, 15708 db
D1 = 11,60752 db
D2 = 16,09843 db
D3 = 18,75643 db
ekil 9. Elektrot kenar anmas iin sinyal/grlt grafii

Sinyal/grlt grafii yardmyla optimal ileme kombinasyonu bulunurken, izilen grafikteki en st noktalar
seilmelidir. Bu bilgiye gre A1B1C3D3 kombinasyonu elektrot ortalama kenar yarap iin optimal ileme
kombinasyonudur.
A1B1C3D3 kombinasyonu (boalm akm 9A, vurum sresi 10 s, vurum bekleme sresi 300 s ve elektrot
ap olarak 16 mm) ileme artna karlk gelmektedir, bu kombinasyonun doruluunu test etmek iin bu
ileme artna gelen elektrotun kenar yarap deeri profil projeksiyon cihazyla llmtr ve bu
kombinasyonun, en kk elektrot ortalama kenar yarapna sahip olan ileme art kombinasyonu olduu
grlmtr. Bu kombinasyonda elde edilen elektrot ortalama kenar yarap 0.037 mm dir.
5. Varyans Analizi
alma sonularnn gvenirlii iin istatistiksel analizlerin yaplmas gerekmektedir. Taguchi yntemi tek
cevap zelliklerini optimize etmek iin tasarlanmtr. Bir kt iin en byk en iyiyken, dier kt iin en
kk en iyi olmas istenebilir bu nedenle oklu ktlarn optimizasyonu karktr. Bunun iin ok
deikenli varyans analizi (ANOVA) kullanlarak parametrelerin sonular zerindeki etki yzdeleri ve gven
dzeyleri belirlenmektedir [19]. Bu almada Statgraphics istatistik program kullanlarak varyans analiz
yntemi, Taguchi (L18) ortagonal dizisi iin uygulanmtr ve ileme parametrelerinin (boalm akm, vurum
sresi, vurum bekleme sresi ve elektrot ap) elektrot kenar anmas zerine etkileri incelenmitir.
169
5.1. Elektrotlarn Kenar Anmas iin ANOVA Sonular

izelge 7. Elektrot Kenar Anmas iin ANOVA Sonular
Parametre
Kar.Top.(SS)
Ser.Der.(d.f)
Boalm Akm
Vurum sresi
Vurum bek. Sr.
Elektrot ap
Hata
0,0762004
0,0343421
0,0443658
0,0663818
0,032755
2
2
2
2
9
Dzeltilmi top.
0,254045
17
Ort. Kar. Top.

0,0381002
0,0171711
0,0221829
0,0331909
0,00363944
F - oran
P- deeri
10,47
4,72
6,10
9,12
-
0,0045
0,0397
0,0212
0,0069
.
P deerinin sfra yakn olmas demek parametrelerin etkinliinin fazla olduunu gstermektedir. P deerleri
0,05 ten daha kk olduu ilemin gvenilirlik oran %95dir. Her bir parametrenin yzde olarak katksn
bulmak iin o parametrenin kareler toplam, toplam kareler toplamna blnr. Toplam kareler toplam ise
her parametrenin kareler toplamnn ve hata deerinin toplanmasyla elde edilir.
SST = SSA+ SSB+ SSC + SSD + SSE
(3)
Bu eitlikteki; SSA boalm akmnn kareler toplam, SSB vurum sresinin kareler toplam, SSC vurum
bekleme sresinin kareler toplam, SSD elektrot aplarna ait olan kareler toplam, SSE ise hata deerinin
kareler toplamdr.
SST = 0,0762004+ 0,343421+ 0,0443658+ 0,0663818+ 0,032755= 0.254045
Boalm akmnn yzde katks = ( SSA/SST) x 100 = (0,0762004/0.254045) x100 = % 29,9
Vurum sresinin yzde katks = (SSB/SST) x 100 = (0,0343421/0.254045) x 100 = % 13,5
Vurum bekleme sresinin yzde katks = ( SSC/ SST) x 100 = (0,0443658 /0.254045) x100 = % 17,4
Elektrot apnn yzde katks = ( SSD/ SST)x 100 = (0,0663818/0.254045) x100 = % 26,1
Elektrot kenar yarap deerine etkiyen ileme parametreleri bykten ke etki srasna gre boalm
akm, elektrot ap, vurum bekleme sresi ve vurum sresidir. Elektrot apnn ve boalm akmnn elektrot
ortalama kenar yarapna etkisinin fazla olduu grlmtr.
6. SONULAR
Yaplan deneysel almalar sonucunda elektrot kenar anmas deerinin boalm akm ve vurum sresinin
artmasyla birlikte artt, vurum bekleme sresinin artmasyla birlikte azald gzlenmitir. Elektrot ap
kldke ( 16 mm'den 8 mm'ye doru) elektrot kenar anmas deerlerinin artt grlmtr. Varyans
analizi yntemi uygulanarak ileme parametrelerinin elektrot kenar anmas zerine hangi nem sras ile
etki ettii bulunmutur.
Elektrot kenar anmasna etki eden ileme parametreleri bykten ke etki srasna gre boalm akm
(% 29,9), elektrot ap (%26,1), vurum bekleme sresi (% 17,4) ve vurum sresi (% 13,5) eklinde
bulunmutur. (L18) ortoganal dizisi kullanlarak Taguchi Deneysel Tasarm uygulanm ve elektrot kenar
anmas iin ileme parametreleri optimize edilmitir. Optimize edilen deerin (boalm akm 9A, vurum
sresi 10s, vurum bekleme sresi 300s ve elektrot ap olarak 16mm) ileme artna karlk geldii
grlmtr. Bu kombinasyonun doruluunu test etmek iin dorulama testi yaplm ve bu ileme artnn
0.037mm ile en kk elektrot ortalama kenar yarap verdii grlmtr.
170
KAYNAKLAR
1. Puertas I., Luis C. J., (2003), A Study on the Machining Parameters Optimisation of Electrical
Disharge Machining Journal of Metarials Processing Technology 143-144, 521-526
2. McGeough J.A., (1988), Advanced Methods of Machining, ISBN :0412 31970 5, Chapman and Hall,
London New York, 128-147.
3. Abdel H., El-Hofy G., (2005), Advanced Machining Processes (Nontraditional and Hybrid Machining
Processes, ISBN : 0071453342 / 0-07-145334-2, McGraw Hill Newyork 115-127
4. Ho K. H., Newman S.T., (2003). State of Art Electrical Discharge Machining (EDM), International
Journal of Machine Tools & Manufacture, 43: 12871300
5. Drozda J. T., Wick C., (1983), Tool and Manufacturing Engineers Handbook, ISBN : 087263177, SME,
Michigan Vol. 1 Machining 14-43, 14-57
6. Abbas. N. M., Solomon. D. G., Bahari. M. F., (2007) A Review On Current Research Trends in
Electrical Disharge Machining (EDM) International Journal of Machine Tools &Manufacture 47, 1214
1228
7. zgedik A., oun C, (2003) Elektro Erozyon le lemede Elektrot n Yzey Anmasnn Deneysel
ncelenmesi Mhendis ve Makine Cilt 44, Say 521
8. zgedik A., oun C., (2006) An Experimental Investigation of Tool Wear in Electric Discharge
Machining Int. J. Adv. Manuf. Technol. 27 : 488-500
9. Kumar V., Omprakash B. U., (2011) Effect of Titanium Carbide Particle Addition in the Aluminium
Composite on EDM Process Parameters Journal of Manufacturing Processes 13 60-66
10. Joshi S.N., ve PandeS.S., (2009) Development of an intelligent process model for EDM Int. J. Manuf.
Technol. 45 : 300-317
11. Jahan M.P., Wong Y.S., Rahman M., (2009) A Study on the Quality Micro-Hole Machining of
Tungsten Carbide by Micro-EDM Processusing Transistor and RC-Type Pulse Generator Journal of
Materials Processing Technology, 209 1706-1716
12. oun C., Akaslan ., (2002) The Effect of Machining Parameters on Tool Electrode Edge Wear and
Machining Performance in Electric Disharge Machining (EDM) KSME International Journal, Vol. 16, No.
1, pp 46 59
13. Sohani M.S., Gaitonde V.N., Siddeswarappa B., Deshpande A.S., (2009) Investigations into the Effect
of Tool Shapes with Size Factor Consideration in Sink Electrical Disharge Machining (EDM) Process Int. J.
Adv. Manuf. Technol. 45: 1131-1145
14. Yan B.H., Tsai H.C., Huagh F.Y., (2005) The Effect in EDM of a Dielectric of a Urea Solution in
Water on Modifying the Surface of Titanium International Journal of Machine Tools & Manufacture 45
194-200
15. Taylan D., (2009) Taguchi Deney Tasarm Uygulamas.,Yksek Lisans Tezi, Sleyman Demirel
niversitesi Fen Bilimleri Enstits
16. Canylmaz E., Kutay F., (2003) Taguchi Metodunda Varyans Analizine Alternatif Bir Yaklam,
Gazi niversitesi, Mh.Mim.Fak.Dergisi, Cilt :18, No:3, 51-63
17. irvanc M., ( 1997) Kalite in Deney Tasarm Literatr Yaynlar (stanbul)
18. Lin Y.C., Chen Y.F., Wang D.A., Lee H.S., (2009) Optimization of Machining Parameters in
Magnetic Force Assisted EDM Based on Taguchi Method Journal of Materials Processing Technology 209
3374-3383
19. Singh P.N., Raghukandan K., Pai B.C., (2004) Optimization by Grey Analysis of EDM Parameters on
Machining Al-10%SiCp Composites, Journal of Materials Processing Technology, 155-156 1658-1661
171
20.
172
FARKLI ARTLARDA UYGULANAN MNMUM MKTARDA

SOUTMA YNTEMNN AA7075 ALMNYUM ALAIMININ
TORNALANMASI SRECNE OLAN ETKSNN DENEYSEL
OLARAK NCELENMES
Ayegl AKIRa , Seluk YAMURb ve Ulvi EKERb
a, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Eitimi Blm, Ankara/TRKYE
aysegulcakir@gazi.edu.tr
b, Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii Blm, Ankara/TRKYE
syagmur@gazi.edu.tr, useker@gazi.edu.tr
zet
Talal imalat srecinde soutma svs uygulamas kesme performansn artrmada nemli rol oynar. Fakat
bu srete kullanlan soutma svs miktarnn kontrol hem doaya ve insan salna olan etkisi asndan,
hem de toplam retim maliyeti asndan ok nemlidir. Dier nemli olan husus ise kullanlan soutma
svs miktarn drrken rn kalitesi ve kesici takm mrn olumsuz etkilememektir. Son yllarda
gelitirilen minimum miktarda soutma (MMS) yntemi bu ihtiyalara cevap aramak iin uygulanmaya
balanan bir yntemdir. MMS tekniinin incelendii bu almada AA7075 malzemelerinin tornalanmas
srecinde drt farkl kesme hz (150; 187,5; 240; 300 m/dk), iki farkl ilerleme oran (0,1; 0,2 mm/dev) ve
drt fakl debi uygulamas (0,25; 0,45; 0,90; 3,25 ml/dk) yaplarak deneyler gerekletirilmitir. Deneyler
sonunda artan ilerleme oran ve kesme hz yzey kalitesini ve takm anmasn olumsuz etkilerken, artan
debi miktarnn yzey kalitesini ve takm anmasn olumlu etkiledii gzlenmitir.
Anahtar kelimeler: Alminyum, tornalama, MMS, yzey przl
EXPERIMENTAL INVESTIGATION OF THE EFFECT OF

MINIMUM QUANTITY LUBRICATION USED IN DIFFERENT
CONDITIONS ON TURNING PROCESS OF AA7075
ALUMINUM ALLOY
Abstract
Cutting fluid application plays an important role in improving cutting performance in machining process.
But, controlling amount of the coolant used in this process is important in terms of its effects on nature,
human health, and also total cost of production. Here, another important issue is not to decrease product
quality and cutting tool life when decreasing the amount of coolant used. Minimum amount of cooling
method that was developed in recent years is a suitable method for meeting these needs. In ths study which
were resourched MQL tecnique AA 7075 aluminium alloys were subjected to turning machine cutting
process in four different cutting speeds (150; 187,5; 240; 300 m/min), using two different feed rates (0,1; 0,2
mm/rev) and four diffirent flow rates (0,25; 0,45; 0,90; 3,25 ml/min) which applied for cutting fluids in
MQL system. At the end of experiments, it was observed that increased feed rate and cutting speed have
negative effect on surface quality and tool life, while the increased flow rate has positive effect on surface
quality and tool life.
Keywords: Aluminum, turning, MQL, surface roughness
173
1.
Giri
Son yllarda endstriyel alanda kullanm hzla artan alminyum, esiz zellik kombinasyonuna sahip olan
ok ynl yap ve mhendislik malzemelerinden biri haline gelmitir. Alminyumun hafif olmas ve birok
alamlarnn da ok iyi mukavemete, elektriksel ve sl iletkenliine sahip olmas; bilgisayar, uak ve
otomobil endstrisindeki nemini artrmtr. Ayrca korozyona kar direnci de salk sektr iin bu
malzemeyi nemli hale getirmitir [1]. Alminyumun ilenebilirliini ileme artlar ve malzemenin
metalrjik yaps deitirdii bilinmektedir. Alminyumun temel ilenebilirlik problemi talalarn
kontrolndedir. Alminyum ve baz alminyum alamlarnn ilenmesi esnasnda tala sreklidir, olduka
kalndr, gldr ve kolay krlmaz [2-3]. ok eitli zellik kombinasyonlarna sahip bu malzemenin
ilenme srecindeki davranlar ve uygulanan soutma yntemleri zerine bu gne kadar baz almalar
yaplm olup halen bu konudaki aratrmalar devam etmektedir.
Baarl bir imalat sreci, sadece rn kalitesi ve retim miktar ile zamann da kapsayan retim ekonomisi
ile ifade edilemez. Ayrca doaya ve insan salna olan etkisi ile de dorudan ilgilidir. Talal imalat
srecinde kesme svs uygulamas nem arz eder. nk bu srete, kesme svlar kesme blgesinde oluan
sy drrken, yalama etkisi ile takm-tala ara yzeyindeki srtnmeyi azaltr. kan talan kesme
blgesinden uzaklamasna da yardmc olur. Bu ekilde kesme svlar takm mrnn uzamasn ve rn
kalitesinin artmasn salar [4].
Kesme svlar ile geleneksel soutma uygulamalar, sz edilen avantajlarnn yannda imalat srecinde
olumsuz etkilere de sebep olmaktadr. Atk ynetimi iyi yaplmadnda kimyasal ierie sahip soutma
svs topraa kararak doaya zarar vermektedir. retim hattnda alanlarn tenine temas eden bu kimyasal
svlarn insan salna da zarar verdii bir gerektir. Bunun yannda kesme svlarnn depolanmas, tedarii
ve atnn yok edilmesi gibi safhalarn maliyetlerinden dolay toplam retim maliyetini de ykseltmektedir.
Yaplan bir aratrmada soutma svs maliyetinin toplam retim maliyetinin %7 ila %17lik bir ksmn
oluturduu ortaya koymutur [5].
Talal imalat srecinde kullanlan soutma svs miktarnn kontrol hem doaya ve insan sal olan etkisi
asndan hem de toplam retim maliyeti asndan nemli olduu aka grlmektedir. Dolaysyla
kullanlan soutma svs miktarnn drlmesi sz edilen hususlarla ilgili ihtiya olarak ortaya
kmaktadr. Burada dier nemli olan husus ise kullanlan soutma svs miktarn drrken rn kalitesi
ve kesici takm mrn olumsuz etkilememektir [6]. Son yllarda gelitirilen minimum miktarda soutma
(MMS) yntemi bu ihtiyalara cevap aramak iin uygulanan bir yntemdir. Konuyla ilgili yaplan literatr
aratrmasnda bu yntemin takm mr ve yzey kalitesi asndan geleneksel soutma yntemi kadar; baz
durumlarda da daha iyi sonular verdii gzlenmitir.
Attanasio ve arkadalarnn yaptklar aratrmada tornalama ileminde MMS tekniinin takm anma
srecindeki etkisi incelenmitir. Bu makalede tornalama ileminde iki farkl ilerleme oran ve kesme
uzunluu ile MMS teknii kullanlarak elde edilen sonular SEM analizlerinde rapor edilmitir. Elde edilen
sonulara gre takm yan yzeyine uygulanan MMS tekniinin takm mrnde kuru kesmeden fakl bir sonu
vermedii, fakat ayn tekniin takmn tala yzeyine uygulandnda takm mrn artrabildii gzlenmitir
[7].
M.Hseyiolu ve arkadalar yaptklar almada, AA7075 alminyum alam bir malzemenin minimum
soutma svs kullanlarak frezelenmesinde yzey przll zerinde ileme parametrelerinin etkisi
deneysel olarak incelemilerdir. Farkl kesici takmlar, devir saylar ve ilerleme hzlar kullanlarak yaplan
deneylerde, ilerleme hz arttka yzey przllnn art, fakat devir says arttka yzey
przllnn azald tespit edildi. Ayrca karbr takmlarla yaplan deneylerde TiN ve HSS takmlara
gre daha iyi yzey przll elde edildii gzlemlendi [8].
D.U. Braga ve arkadalar yaptklar almada Alminyum- Silisyum alamlarnda kaplamasz karbr ve
elmas kaplamal karbr takmlarla yapt delme ileminde MMS tekniinin geleneksel soutma tekniine
gre daha iyi; baz artlarda da benzer sonular elde etmilerdir [9].
174
H.A. Kishawy ve arkadalar yaptklar alma, otomotiv endstrisi iin A356 alminyum alamnn yksek
hzda frezeleme ileminde farkl soutma uygulamalarnn sonularn vermektedir. Bu almada soutma
svs uygulamas kuru kesme ve MMS tekniklerinin; kesme kuvvetleri, yzey przll ve takm
anmasna olan etkileri aratrlmtr. Keme hz 5225m/dkya kadar, ilerleme oran 20m/dk ya kadar
kullanlmtr. MMS uygulamasnn sonucu kuru kesme ve soutma svsyla kesme ile kyaslanmtr. Bu
almalarla MMS in soutma svs tekniine alternatif olabilecei bulunmutur. Adhesiv anma
mekanizmas ve bu mekanizmalarn yzey przllne olan etkisi bu teknikle azald gzlenmitir [10].
P.S. Sreejith tarafndan yaplan bir aratrmada, elmas kaplamal karbr takmlar ile AA6061 alminyum
alamnn ilenmesinde farkl yalama uygulamalar konu edilmitir. Kesme kuvvetleri, yzey przll,
takm anmas dikkate alnarak kuru kesme, MMS ve geleneksel soutma teknikleri analiz edilmitir ve bu
ekilde farkl soutma ortam karlatrlmtr. Yaplan incelemeler sonunda MMS tekniinin soutma
teknii iin bir alternatif olabilecei saptanmtr [11].
Konuyla ilgili yaplan aratrmalara bakldnda elde edilen sonular geleneksel soutma tekniinin yerini,
uygun ekilde kullanlan MMS tekniinin alacan gstermektedir. Dolaysyla sadece evre dostu olduu
iin deil, ayn zamanda ileme karakteristiini ykselttii iin de tercih sebebi olabilecei yaplan bu (vb.)
aratrmalarla aklk kazanmtr.
Yaplacak olan bu yeni almada, ileme performans iin avantajlar literatrde gzlemlenen MMS teknii
kullanlrken, kesme parametreleri de dikkate alnarak debi ve basn deerleriyle ilgili optimum artlarn
belirlenebilmesi amalanmaktadr.
2.
Malzeme ve Metod
Bu almada AA7075 alminyum alamnn ilenmesi srecinde farkl kesme parametreleri ve soutma
artlarnda deneyler yaplmtr.. Deneyler iin Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi Bnyesindeki Johnford
, TC 35 marka CNC Torna tezgah kullanlmtr. MMS sistemi SKF marka, LubriLean-Basic model soutma
sistemidir. MMS sistemi ve tezgaha entegre edilmi hali ekil 2.1.de verilmitir
(a)
(b)
ekil 2.1 MMS sistemi (a) ve CNC torna tezgahna balanmas (b)
Sistemde soutma ya olarak Alminyum malzemelerin ilenmesine uygun olan kesme ya kullanlmtr.
LubriFluid F100 adndaki kesme/soutma yann zelliklerin izelge 2.1de verilmitir.
175
izelge 2.1. MMS siteminde kullanlan kesme/soutma yann zellikleri
Ya Cinsi
Litre (lt)
erik
LubriFluidF100
2,5 ; 5 ;
10
Ya
Alkolleri
DIN 51757
DIN 51562
Younluk
[20C] (g/cm3)
0,84
Vizkozite[40C]
(mm2/sn)
25
DIN ISO
2992
Yanma
Nokt. (C)
184
MMS teknii kullanlarak tornalama ilemine tabi tutulan AA7075 alminyum alamnn kimyasal ve
mekanik zellikleri izelge 2.2deki gibidir.
izelge 2.2. AA 7075 alminyum alamnn kimyasal ve mekanik yaps
AA
7075
Si
Cu
Mn
Mg
Cr
0,40
1,60
0,30
2,50
0,30
Zn
5,6
Gerilim
(kg/mm2)
58,4
Uzama
(%)
11,0
Sertlik
(Brinell)
150
ekil 2.2. Tornalama ilemi srasnda numunenin grnts

Yaplan deneylerde kesme hz, ilerleme oran ve soutma artlarnda yaplan deiikliklerin, ilemeler
sonunda elde edilen ortalama yzey przl (Ra) zerindeki etkileri incelenmitir. Farkl soutma art
olarak farkl debi uygulamalarn ihtiva eden MMS teknii soutma yntemi olarak kullanlmtr. Her deney
iin yeni bir kesici takm kullanlmtr. Kullanlan kesici takmlar CCGT 12 04 04 HP formunda olup,
alminyum alamlarna zel Kennametal K313 kalitesindir. Aadaki izelgede farkl kesme hz, ilerleme
oran ve MMS uygulamasnda kullanlan fakl debileri ieren deney tasarm verilmitir.
izelge 2.3. Deneylerde kullanlan farkl kesme artlar
Soutma art
MMS (0,25 ml/dk)
MMS (0,45 ml/dk)
MMS (0,90 ml/dk)
MMS (3,25 ml/dk)
Kesme hz
150 m/dk
187,5 m/dk
240 m/dk
300 m/dk
lerleme oran
0,1 mm/dev
0,2 mm/dev
Tala derinlii
2,5 mm
AA7075 alminyum alamnn farkl her kesme artlar iin tornada ilenmesiyle elde edilen deney
numunelerinin yzey przlkleri Mahr Perthometer yzey przllk cihaz ile llmtr. Kullanlan
yzey przllk lme cihaznn teknik zellikleri izelge 2.4de verilmitir.
176
izelge 2.4. Yzey przllk lme cihaznn teknik zellikleri

Mahr Perthometer M1
Sylus metodu
0,5
100-150
Gaussian
1,75 5,6 17,5
1-5 aras seilebilir
MODEL
lme prensibi
Tarama hz (mm/sn)
lm aralkalr
Filtre
Tarama uzunluklar (mm)
rnekleme uzunluu says
3.
Bulgular ve Tartma
AA7075 alminyum malzemenin tornalanmas ileminde kullanlan farkl kesme parametreleri ve MMS
soutma tekniinde kullanlan farkl debi uygulamalarn test etmek iin 32 adet deney yaplarak, elde edilen
yzeyler iin Ra przllk deerleri llmtr. Her lm kez tekrarlanarak lm ileminin
gvenirlii de salanmtr. Bu lmn ortalamas alnarak ortalama Ra deerleri elde edilmitir.
3.1.
Verilerin deerlendirilmesi
Yaplan bu deneylerde farkl kesme hzlarnn, farkl ilerleme oranlarnn ve soutma svs iin uygulanan
farkl debilerin elde edilen yzey przl sonularna etkilerini deerlendirebilmek iin veriler grafiklere
dklmtr.
ekil 3.1de AA7075 alamnn tornalanmas ileminde 0,1mm/dev ve 0,2 mm/dev ilerleme oranlar iin
kesme hznn ve uygulanan MMS soutma tekniinde debi farknn yzey przlne etkisi grafiksel
olarak verilmitir. ekil 3.1.(a)ya bakldnda 0,1 mm/dev ilerleme oran iin MMS uygulamasnda en
dk deer olan 0,25ml/dk debide en yksek yzey przlk deerleri elde edildii; en yksek deer olan
3,25ml/dk debide en dk yzey przlk deerleri elde edildii grlmektedir. Grafiklere bakldnda,
daha yksek ilerleme oran olan 0,2mm/dev iin debilerdeki art yzey przlk deerlerini drerek yzey
kalitesini iyiletirdii gzlenmitir.
ekil 3.1deki (a) ve (b) grafii karlatrldnda ayn artlarda ilerleme oranndaki artn beklendii zere
yzey przlnde ak bir arta sebep olduu grlmektedir. Ayrca grafiklere bakldnda, (a)
grafiindeki debi serileri (b) grafiine oranla birbirine daha yakndr. Bu, ilerleme oranlarndaki artn; debi
farknn yzey przl zerindeki etkisini artrd eklinde yorumlanabilir.
177
(a)
(b)
ekil 3.1. Alminyum alamlarnn tornalanmasnda kesme hznn ve MMS soutma yntemindeki debi
farknn ortalama yzey przlne etkisi
(a)
(b)
AA7075 alamnn 0,1 mm/dev ilerleme oranyla ilenmesi

AA7075 alamnn 0,2 mm/dev ilerleme oranyla ilenmesi
Kesme hznn yzey przl zerindeki etkisi artlara bal olarak deiiklik gsterebilir. Genelde kesme
hznn artmas kesmeyi kolaylatraca takm azndaki BUE oluumunu engelleyecei deerlendirilir.
zellikle eliklerin ilenmesinde artan kesme hznn yzey kalitesini iyiletirdii sz edilen durumlara
balanr. Fakat alminyum alamlarnda durum biraz daha farkl olabilir. eliklere oranla daha snek olan
alminyum alamlarnn ilenmesi srecinde takmn anmasndan ok talan takma svanmas sz
konusudur. BUE oluumunun daha sk ve daha yksek kesme hzlarnda da grld bu malzemelerin
ilenmesinde tala kontrol de problemdir. kan srekli tala kesme hznn artmasyla daha kontrolsz
davran sergileyerek malzeme yzeyini deformasyona uratabilir. Ayrca yksek kesme hzyla birlikte
birim zamanda daha ok malzeme kaldrmaya maruz kalan takm daha ok yk altnda kalr. Bu durum
takmdaki titreimlerde arta sebep olabilir. Artan titreimin yzey kalitesini olumsuz etkileyecei hatta,
deien yklerle takmdaki anma mekanizmalarn hzlandraca bilinmektedir. Nitekim (a) ve (b)
grafiklerinde de kesme hznn artmasyla birlikte yzey przlndeki art belirtilen bu hususlar dikkate
alnarak yorumlanabilir.
3.2.
Verilerin yapay sinir a (YSA) ile analizi
Yaplan deney tasarmna bal olarak gerekletirilen deneylerden elde edilen sonularn Pythia Paket
Program kullanlarak analizleri yaplmtr. Program ile yapay sinir alar kullanlarak benzetim
yntemiyle tahmini deerler elde edilmitir. Bu deerleri hesaplanrken normalize edilmi verilere Fermi
Fonksiyonunu uygulanmtr. Fermi fonksiyonu aadaki gibidir.
(1)
178
ekil 3.2 Pythia paket programnda verilerin benzetim yoluyla ilenmesi

ekil 3.2de olduu gibi program tarafndan formle dayal k deerleri ve bir ortalama sapma deeri
hesaplanmtr. Hesaplanan ortalama sapma deeri 0,00078dir. Programn hesaplad ortalama yzey
przl deerleri ekil 3.2deki O1(NET) veri stununda verilmitir
Deneysel veriler (Q1) ile programn hesaplad verileri (Q1 NET) ekil 3.3deki gibi grafie dktmzde
verilerin dalmn ve uyum derecesini gzlemleyebiliriz.
ekil 3.3. Hesaplanan Ra deerleriyle deneysel deerlerin uyumu

Grafikte de grld gibi hesaplanan Ra deerleriyle deneysel deerler arasnda R 2>0,95 orannda bir uyum
vardr. Elde edilen benzetim denklemi ise
y = 9892x + 0,0203
(2)
eklindedir. ekil 3.4de ise hesaplanan verilerle deneysel verilerin grafiksel karlatrlmas verilmitir.
179
ekil 3.4. Deneysel verilerle hesaplanan verilerin grafiksel olarak karlatrlmas

Bu ekilde elde edilen veriler farkl yazlmlar ve yntemler kullanlarak saysal modellere
dntrlebilmesi mmkn olmu; rastgele seilen parametre deerlerinin yzey przll zerindeki
etkileri benzetim yoluyla oluturulabilmitir.
Verilerin varyans analizine gemeden nce tm deney artlarnn tek grafikte grlebildii ekil 3.4
incelenecek olursa:
Garfikte AA7075 alam iin 32 adet deney 32 adet noktayla gsterilmitir. lk drt deney 0,1mm/dev
orannda ikinci drt deney 0,2 ilerleme orannda gerekletirilmek zere drder deney gruplar halinde
dalgalanmalar gzlenmektedir. Bu dalgalanmalar, artan ilerleme orannn yzey kalitesi zerindeki olumsuz
etkisini gstermektedir. Her drtl gurubu kendi iinde inceledeiimizde artan debi orannn yzey
kalitesindeki olumlu etkisini gzlemleyebiliriz. Her sekiz deneyde bir de kesme hz artrlmtr. Garafii
sekizer gurplara ayrdmzda artan kesme hznn yzey kalitesini olumsuz etkiledii gzlenmektedir. Bu
durumun sebebi nceki blmlerde aklanmtr. Grafie baklarak hem kesme hz hem de artan debi
miktarnn yzey kalitesi zerindeki etkisi, ilerleme orannn yzey kalitesi zerindeki etkisine oranla az
olduu sylenebilir. Bu durumla ilgili yorumu saysal verilerle aklamak iin sonulara varyans analizi
uygulanmtr.
3.3.
Varyans analizi (ANOVA)
lem parametreleri ile ilem parametrelerine ait ikili etkileimlerinin kalite karakteristii zerindeki etkisini
lmek iin ANOVA testi uygulanmaktadr. Bu almada kalite karakteristii olarak yzey przl; ilem
parametreleri olarak ise kesme hz, ilerleme oran ve soutma uygulamasnda kullanlan debi deerleri
seilmitir. ANOVAda sz konusu ilem parametresinin anlamll ona ait varyans deerinin hatann
varyansa oran ile belirlenmektedir. Bu ilem F test istatistii olarak da adlandrlr. F test deeri belli gvenlik
seviyesinde Ftablo deeriyle mukayese edilerek parametrenin kalite karakteristii zerinde anlaml olup
olmad belirlenir. Ftest deeri Ftablo deerinden byk ise parametre anlaml kabul edilir. Bunun yannda P
anlamllk deeri yaplan test sonucunda anlamllk tespitini yapmada daha pratik bir yol olarak kullanlr. P
deeri deerinden kk ise veri seti anlaml olarak kabul edilir. lgili verilere bal olarak ortalamalara ait
ANOVAlar izelge 3.1de verilmitir.
izelge 3.1. Yzey przl iin oluturulan ANOVA sonular
Kaynak
lerleme (f)
Kesme hz (V)
Debi (Db)
Hata
Toplam
SD
KT'
KT
KO
1
3
3
24
31
29,7452
2,2483
2,8062
1,7843
36,5840
29,7452
2,2483
2,8062
1,7843
-
29,7452
0,7494
0,9354
0,0743
-
400,09
10,08
12,58
-
0,000 81,30
0,000
6,20
0,000
7,65
4,85
- 100,00
YD
SD : Serbeslik derecesi, KT' : Saf kareler toplam, KT : Kareler toplam, KO : Kareler ortalamas,
YD : Yzde dalm F: Test istatistii, P : Anlamllk deeri
180
Minitab Paket Program yardmyla yaplan ANOVA testinde = 0,05 olarak alnmtr. Test sonunda elde
edilen kesme hz ilerleme ve debi ilem parametrelerine ait P deerleri deerinden kk kmtr. P<
olduu iin ilem parametrelerinin kalite karakteristii olan yzey przll zerinde anlaml bir etkiye
sahip olduu yorumu yaplr. Bu etkinin derecesi F test istatistiiyle belirenir. izelge 3.1deki F stununa
bakldnda ilerleme orannn yzey przlne etki derecesinin, dier iki ilem parametresine oranla ok
daha byk deerde olduu grlmektedir. Bu, yzey przl deerini ilem parametreleri arasnda en ok
ilerleme orannn etkiledii anlamna gelmektedir. Daha sonra srasyla debi ve kesme hz gelmektedir. Bu
durum grafiklerde yaplan gzlemlerle de rtmektedir.
3.4.
Optimum seviyelerin belirlenmesi
Minitab Paket Programnda en kk en iyidir yaklamyla yaplan Taguchi sinyal- grlt (S/N)
analizinde yzey przlnn en dk olduu seviyeler en iyi seviyeler olarak belirlenmitir. Herhangi bir
parametre iin en iyi deer o parametrenin tm seviyeleri ierisinde elde edilen en byk S/N oranna gre
bulunmutur. Buna gre AA7075 iin optimum yzey przll deeri; ilerleme orannn birinci
seviyesinde (A1), kesme hznn birinci seviyesinde (B1) ve debi orannn drdnc seviyesinde (C4) elde
edilmitir. Buna gre yzey przll ilerleme deerinin artyla belirgin bir ekilde artarken, kesme hz
artyla da artm, debi deerinin artyla ise azalma eilimi gstermitir. Bu durum S/N deerlerinin
verildii ekil 3.5de ak bir ekilde grlmektedir.
ekil 3.5. Yzey przll sonular iin kontrol faktrlerinin S/N oran grafikleri
ekildeki Sinyal/Grlt (S/N) grafiklerine baklarak elde edilen optimum parametreler izelge 3.2.de
verilmitir.
izelge 3.2. Yzey przll (Ra) iin kontrol faktrlerinin optimum seviyeleri
Kontrol faktrleri
Simge
Birim
Optimum seviye
Optimum deer
lerleme oran (A)
m/dev
0,1
Kesme hz (B)
mm/dk
150
Debi (C)
Db
ml/dk
3,25
181
4.
Sonu
AA7075 alminyum malzemenin tornalanmas ileminde kullanlan farkl kesme parametreleri ve MMS
soutma tekniinde kullanlan farkl debi uygulamalarnn Ra yzey przlne olan etkilerini test etmek
iin yaplan deneylerden elde edilen sonular aadaki gibi zetlenebilir.
Yaplan deneyler sonunda elde edilen ortalama yzey przl (Ra) verileri grafiklere aktarlarak
incelendiinde;
- Kullanlan iki farkl ilerleme orannda, artan ilerleme oran yzey przlnde ak bir arta sebep
olduu gzlenmitir.
- Artan debi orann ise yzey przln drerek yzey kalitesini olumlu etkiledii gzlenmitir.
- lerleme oranlarndaki artn; debi farknn yzey przl zerindeki etkisini artrd gzlenmitir.
- Genelde kesme hznn artmas kesmeyi kolaylatraca ve takm azndaki BUE oluumunu
engelleyerek yzey kalitesini olumlu etkileyecei deerlendirilir. Bu almada kesme hzndaki art
beklendii gibi yzey kalitesini artrmam, genelde drd gzlenmitir. Bu durum snek olan
alminyum alamndan kan talalarn kesme hznn artmasyla daha kontrolsz bir hal alarak yzeyi
deforme ettmesinin yannda, artan kesme hzyla birllikte tezgaha ve kesici takma binen yklerden dolay
titreimin artamsndan da kaynaklanabilecei deerlendirilmitir.
Yaplan ANOVA analizinden elde edilen sonularda P < (0,05) olduu iin ilem parametrelerinin kalite
karakteristii (yzey przll) zerinde anlaml bir etkiye sahip olduu grlmtr. zellikle ilerleme
orannn yzey przl zerindeki etkisi dier ilem parametrelerine oranla ok daha fazla olduu
gzlenmitir. Elede edilen sonulara gre ilerleme orann srasyla debi oran ve kesme hz izlemektedir.
Optimum seviyelerin belirlenmesi iin en kk en iyidir yaklamyla yaplan Taguchi sinyal /Grlt (S/N)
testlerinden elde edilen sonulara gre optimum deerler; ilerleme orannn 0,1mm/dev, kesme hznn
150m/dk ve MMS yntemiyle soutmada uygulanan debi oran 3,25ml/dk olarak bellirlenmitir.
Ayrca YSA metodu kullanlarak tahmini deerler Fermi fonksiyonu araclyla hesaplatlmtr. Grafikte de
grld gibi hesaplanan Ra deerleriyle deneysel deerler arasnda 0,00078 ortalama sapma deeri ile
R2>0,95 orannda bir uyum salanmtr. Bu ekilde elde edilen veriler farkl yazlmlar ve yntemler
kullanlarak saysal modellere dntrlebilmesi mmkn olmu rastgele seilen parametre deerlerinin
yzey przll zerindeki etkileri benzetim yoluyla oluturulabilmitir
Teekkr
Bu almann gereklemesinde 07/2012-33 kodlu projeye katklarndan dolay Gazi niversitesi Bilimsel
Aratrma Projeleri Birimine teekkr ederiz.
Kaynaklar
1. akr, A., "Al 7075 ve Al 6013 Alminyum Alamlarnn Delme Operasyonlar Esnasndaki Kesme
Parametrelerinin ncelenmesi, Yksek lisans Tezi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, (2009).
2. Erdoan, M., Demir D Alamlar, Mhendislik Alamlarnn Yap ve zellikleri, Cilt1
3. Mills, B., Redford., A.H., Mechanibility of Engineering Metarials NewYork, USA (1983).
4. Dhar, N.R., Kamruzzaman, M., Ahmed, M., "Effect of minimum quantity lubrication (MQL) on tool
wear and surface roughness in turning AISI-4340 steel", Journal of Materials Processing Technology,
Vol.172, No.299304 (2006).
5. Autret
R.,
Liang
S.
Y.,
2003,
Minimum
quantity
lubrication
in
finish
hardturning,http://hardingeus.com/usr/pdf/hardturn/LIANG3.PDF,alnd tarih 17.12.2008.
6. Dhar, N.R., Ahmed, N.T., Islam, S., An experimental investigation on effect of minimum quantity
lubrication in machining AISI 1040 steel, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 47, 748753, (2007).
182
7. Attanasio, A., Gelfi, M., Giardin, C., Remino, C., " Minimal quantity lubrication in turning: effect on
tool wear", Wear, Vol.260 (3), No.333338 (2006).
8. Hseyinolu, M., Tosun, N., "7075 Alminyum alamlarnn frezelenmesinde minimum soutma
svsnn yzey przllne etkisi" 5. Uluslararas leri Teknolojiler Sempozyumu (IATS09) (2009).
9. D.U. Braga, A.E. Diniz, G.W.A Miranda, N.L. Coppini, "Using a minimum quantity of lubricant (MQL)
and a diamond coated tool in the drilling of aluminumsilicon alloys", Journal of Materials Processing
Technology, Volume 122, Issue 1, Pages 127-138, (2002).
10. Kishawy, H.A., Dumitrescu, M., Ng, E.-G., Elbestawi, M.A., "Effect of coolant strategy on tool
performance, chip morphology and surface quality during high-speed machining of A356 aluminum alloy",
International Journal of Machine Tools & Manufacture, Vol.45 No.219227 (2005).
11. Sreejith, P.S., "Machining of 6061 aluminium alloy with MMS, dry and flooded lubricant conditions",
Materials Letters Vol.62, No.276278 (2008).
183
184
FREZE VE DELK DELME LEMLERNDE KULLANILAN

KARBR TAKIMLARIN SSTEMATK OLARAK
PERFORMANS KARILATIRMASI
Esma BAYTOKA, Basak TUNAB, Ayhan TOPRAKB, Emre ZLA, Erhan BUDAKC
a,Maksima malat ARGE Ltd. ti, GOSB Teknopark, Gebze, Kocaeli/TRKYE, baytoke@maxima.com.tr,
emre@maxima.com.tr
b,Makina Takm Endstrisi A.. Mimar Sinan M. stanbul C. Gebze, Kocaeli/TRKYE,
btuna@makinatakimtic.com.tr, atoprak@makinatakimtic.com.tr
c,Sabanc niversitesi, retim Aratrma Laboratuar, Orhanl, Tuzla, stanbul/TRKYE,
ebudak@sabanciuniv.edu
zet
Bu almada, yerli ve yabanc eitli takm retici firmalarn rettii karbr freze ve matkaplar laboratuvar
lmleri ile sistematik olarak karlatrlmtr. Karlatrma deneyleri srasnda takm anmas, kesici
geometrisi (tala as, takm yuvarlama yarap vb.), kesme kuvveti ve takm dinamik zellikleri
llmtr. Sonular performans analizleri kapsamnda deerlendirilmi olup kesici u geometrisi ve
deneysel sonulara gre yorumlanmtr.
Anahtar kelimeler: Kesici takm, freze, matkap, kesme kuvveti, titreim darbe testi
PERFORMANCE COMPARISON OF MILLING AND DRILLING

CARBIDE TOOLS
Abstract,
In this study, a systematical comparison is applied for the milling tools and drills produced by national and
international manufacturers. Tool wear, tool geometry (rake angle, hone radius, etc.), cutting forces and tool
daynamics are measured for comparison. The results are discussed according to the performance analysis,
tooth geometry and experimental results.
Keywords: Cutting tools, milling tool, drill, cutting forces, impact testing
1.
Giri
Talal malat ilemleri hem yar-mamulleri son para geometrisine getirmede hem de ham-mamulden
dorudan son para ilemede kullanlan yaygn retim operasyonlardr. Sklkla kullanlan talal imalat
yntemleri frezeleme, tornalama, delik delme ve brolama operasyonlardr.
Talal imalat operasyonlarnda kullanlan kesici takm, i paras, tezgah ve lm yntemleri olduka
nemlidir. Bu operasyonlarn birounda programlanabilir tezgahlarn ve gelimi kesici takmlarn
kullanlyor olmas bu ilemlerin esnekliini olduka arttrmakta, hzl deiiklikler yaplmasna olanak
salamakta, hazrlk zamann ve maliyetini azaltmakta ve dk sayda para retimini ekonomik hale
getirebilmektedir. Bunlara ek olarak doru kesici takm seimi ile deiik malzemelerden basit ya da ok
karmak geometrilerin yksek yzeysel ve boyutsal kalitelerde ilenebiliyor olmas, talal imalat en ok
kullanlan retim yntemi haline getirmektedir [1]. Verimlilik art beklentisi, maliyeti drme abalar,
ileri teknoloji malzemeleri, ve yksek teknolojili ekipman ve tezgah kullanm kesici takm malzemesi ve
185
zellikleri konusundaki gelimeleri srekli klmaktadr. Son yllarda kesici takm teknolojilerinde meydana
gelen gelimeler birok malzemenin talal imalat yntemleriyle retim veriminin artmasn salamtr.
Talal imalat operasyonlar srasnda oluan yksek kesme scaklklar ve buna bal olarak meydana gelen
takm anmalar sklkla karlalan problemlerdir [2]. Son yllarda bu problemleri nlemek ve kesici takm
performansn arttrmak amacyla yeni teknolojiler zerine allmaktadr. Gelitirilen takm teknolojileri
daha ok takm geometrisi, takm kaplamas ve takm malzemesi konusundadr. Bu zellikler imalat prosesini
olduka etkilemektedir. Piyasa da halen en ok kullanlan kesici takm karbr takmlardr. Fiyat performans
avantaj karbr takmlar farkl endstrilerde en ok tercih edilen takm malzemesi haline getirmitir. Yine bu
sebeplerle karbr takmlar, takm teknolojileri gelitirme almalarnda hale oka tercih edilen takm
trleridir. Gnmzde kesici takm endstrisine hizmet etmekte olan yerli ve yabanc birok firma
bulunmaktadr. Firmalar birbirinden ayran temel faktr ise takm retimi srasnda kullandklar farkl
retim ve ilem teknikleridir. Bu sebeple ayn kesme koullarnda kullanlan farkl firmalara ait takmlar
farkl performans sergilemektedirler. Bu takm performanslarnn karlatrld almalarda karlatrma
takm geometrisi, yzey przll, anma, scaklk ve kesme kuvvetleri farklarna baklarak yaplmtr
[3-8].
Bu almada da farkl yerli ve yabanc firmalara ait karbr freze ve matkap performans takm anmas,
kesici geometrisi (tala as, takm yuvarlama yarap vb.), kesme kuvveti ve takm dinamik zellikleri gz
nnde bulundurularak karlatrlmtr. Dier almalardan farkl olarak deerlendirmeler kesme
mekanii ve dinamii metodlar gz nne alnarak yaplmtr.
2.
Deneysel almalar
Bu alma kapsamnda yaplan testlerde 4 mm, 10 mm ve 16 mm apnda drt farkl markaya ait dz
parmak freze takm, 4 mm ve 10 mm apnda drt ayr firmaya ait kresel parmak freze takm ve yine ayn
ekilde 4 mm ve 10 mm apnda drt farkl firmaya ait matkap takmlar kullanlmtr. Takmlarn zellikleri
Tablo 1, Tablo 2 ve Tablo 3de detayl olarak verilmitir.
Tablo 1: Testlerde karlatrlan dz parmak freze takmlar ve genel zellikleri
MARKA
Takm ap(mm)
Tam boy(mm)
Kesici boyu(mm)
Helis as ()
aft
Kaplama
Malz. Kalite
A
4
10
16
51 73
93
14 21
32
35
HA
TiAlN
-
B
4
10
16
50
72
92
11
22
32
30
HA
FIRE
-
C
4
10
16
50
72
92
11
19
32
30
HA
TiAlN
K30
D
4
51
14
10
73
21
30
HA
AlTiN
KR70
Tm testlerde kullanlan i paras malzemesi Ck 45 eliidir. Tm testlerde kullanlan kesme svs %5 bor
ya, %95 su iermektedir. Performans karlatrmalar takm ucu geometrisi, takm snmleme katsays ve
yay sabiti, kuvvet ve takm anmas dikkate alnarak yaplmtr.
Tablo 2: Testlerde karlatrlan kresel parmak freze takmlar ve genel zellikleri
MARKA
Takm ap(mm)
Tam boy(mm)
Kesici boyu(mm)
Helis as ()
aft
Kaplama
Malz. Kalite
A
4
51
14
B
10
73
21
35
HA
TiAlN
-
4
57
8
C
10
72
19
30
HA
FIRE
-
186
4
50
14
D
10
72
21
30
HB
TiAlN
K30
4
51
14
10
73
21
30
HA
AlTiN
KR70
Tablo 3: Testlerde karlatrlan matkap takmlar ve genel zellikleri

MARKA
A
B
C
D
Takm ap(mm)
4
10
4
10
4
10
4
10
89
55
89
55
89
55
89
Tam boy(mm)
55
43
22
43
22
43
22
43
Kesici boyu(mm)
22
Helis as ()
30
30
30
30
U as ()
140
118
140
aft
HA
HA
HA
HA
Kaplama
TiAlN
FIRE
TiAlN
TiAlN
Malz. Kalite
K10/K20
KR70
2.1.
Takm Ucu Geometrisi lmleri
Bu aamada kullanlan her bir takm iin takm geometrileri lokal olarak drt ana parametre zerinden
karlatrlmtr: Geometrik byklklerin tanmlar ekil 1de gsterilmitir.
ekil 1: Kesici takm ucu lokal geometrik byklkleri.

Takmlar iin, takm ucu yuvarlama yarap, tala as ve takm tala yzeyi lmleri Nanofocus NonContact 3d Profilometre [9] ile, boluk as lmler ise optik hassas mikroskop ile gerekletirilmitir.
Takm ucu yuvarlama yarap iin rnek bir lm ekil 2de, rnek bir boluk as lm ise ekil 3te
grlebilir.
ekil 2: Dz parmak freze takm iin takm ucu yuvarlama yarap profili.
ekil 3: 4mm apl A kodlu takm iin boluk as lm
187
Takm tala yzeyi przll iin rnek bir lm ise ekil 4te grlebilir.
ekil 4: rnek bir tala takm yzeyi przll lm.

2.2.
Snmleme Katsays ve Yay Sabiti
Kesici takmlarn dinamik zellikleri ilem srasndaki zelikle trlama tr titreimler iin olduka nemlidir
[10]. Bunlar ayn anda statik direngenlik iin de nemli olan yay sabiti ve titreim genliini direkt etkileyen
snmleme katsaylar olarak sralanabilir. Takmlarn snmleme katsaylar ve yay sabitlerinin belirlenmesi
iin Frekans Tepki Fonksiyonlar (FTF) llmtr. FTF kabaca herhangi bir yapnn dinamik direngenlii
olarak tanmlanabilir ve titreim analizlerinde sklkla kullanlrlar. FTFlerden ayrca doal frekanslar da
elde edilebileceinden trlama analizlerinin de kanlmaz gereksinimleridir. FTFlerin zellikle titreimlerin
en yksek genlie ulaaca rezonans blgelerindeki deerlerini sistemin yay sabiti ve snmleme oran
belirler. Yay sabiti ve snmlemenin yksek olmas yapnn dinamik direngenliinin daha fazla olmas ve
dolays ile titreimlerin daha az olaca olarak yorumlanabilir. ki deer de yapnn geometrisine ve malzeme
zelliklerine baldr. Bu anlamda ayn geometrideki takmlarda yay sabiti ve snmleme farkllklar ana
olarak malzemeden yani karbrn yapsndan ve ieriinden kaynakland dnlebilir. Dinamik lmler
iin darbeli eki, ivmeler ve veri toplama aparatlar kullanlarak modal analiz yaplmtr. Yukarda
akland gibi snmleme katsays titreim var olduu durumlarda takmn bu titreimi ne kadar
snmleyebileceinin bir ltdr. Yay sabiti titreimlere ek olarak takm esneklii konusunda da fikir
sahibi olmamz salar. Dinamik zellikleri takm geometrisine ek olarak malzeme de etkiler. zellikle takm
esneklii balama boyuna baml olduundan sadece takmlar arasnda karlatrma yapmak iin
kullanlacaktr.
2.3.
Frezeleme ve Delik Delme Kuvvetleri
Tm kuvvet testleri tabla tipi Kistler dinamometresi kullanlarak llmtr (ekil 5). Testler Mazak Nexus
510C-II CNC tezgahnda Iscar Power Chuck takm tutucuyla 40 Nm tork ile sklarak gerekletirilmitir.
Testlerde kullanlan kesme parametreleri Tablo 4,5,6da grlebilir:
(a)
(b)
ekil 5: (a) Mazak Nexus 510C-II CNC tezgah ve (b) tabla tipi dinamometre zerine bal Ck45 i paras.
188
Tablo 4: Dz parmak freze kuvveti lm deneylerinde kullanlan kesme parametreleri.

Takm
ap
(mm)
4
10
16
Takm
balama
boyu (mm)
16
30
36,5
Kesme
Hzlar
(m/dak)
100, 125,
150
lerleme Hzlar
(mm/dev*az)
0,01-0,02-0,04-0,08
0,02-0,05-0,08
0,04-0,075-0,1
Eksenel
Kesme
Derinlii (ap)
2 mm
2 mm
4 mm
Radyal
Kesme
Derinlii (ae)
0,4 mm
1 mm
1,6 mm
Tablo 5: Kresel ulu parmak freze kuvveti lm deneylerinde kullanlan kesme parametreleri.
Takm
ap
(mm)
4
Takm
balama
boyu (mm)
24
48
10
Kesme
Hzlar
(m/dak)
100,
125,
150
0,02-0,04-0,06
Eksenel
Kesme
Derinlii (ap)
0,2 mm
Radyal
Kesme
Derinlii (ae)
0,2 mm
0,03-0,05-0,08
0,5 mm
0,5 mm
lerleme Hzlar
(mm/dev*az)
Tablo 6: Delik delme kuvveti lm deneylerinde kullanlan kesme parametreleri.

Takm ap
(mm)
4
10
Takm
balama boyu
(mm)
24
48
Kesme
Hzlar
(m/dak)
lerleme Hzlar
(mm/dev*az)
50, 75, 100
0,02-0,03-0,06
0,02-0,04-0,1
Frezeleme ilemlerinde, genel olarak ilerleme ve normal ynlerde oluan kuvvetlerin bilekesi olan kuvvet
esas alnr. Bu kuvvet takm esnemesi, titreim ve yksek olmas durumlarnda takm krlmalarna sebep
olacandan karlatrmalarda kullanlacaktr.
2.4.
Takm Anmas
Tm takm anma testleri Mazak Nexus 510C-II CNC tezgahnda Iscar Power Chuck takm tutucuyla 40 Nm
tork ile sklarak gerekletirilmitir. Anma deerleri takmlarn boluk yzeylerinde hassas mikroskop
kullanlarak llmtr. Takmlar iin test artlar Tablo 7,8 ve 9da bulunmaktadr. Dz parmak freze
testleri toplamda 72 dakika boyunca yaplm olup yaklak 12 dakikada bir lm alnmtr. Kresel
parmak freze testlerinde ise 4 mm apl takmlar iin toplamda 84 dakika boyunca test yaplm olup yaklak
28 dakikada bir lm alnmtr. 10 mm apl kresel parmak freze takmlar iin toplamda 96 dakika
boyunca test yaplm olup 16 dakikada bir lm alnmtr. Matkap testlerinde ise 4 mm apl takmlar iin
25 delikte bir takm kontrol edilerek toplamda 400 delik delinerek, 10 mm apl takmlar iin ise 25 delikte
bir takm kontrol edilerek 200 delik delinmitir.
Tablo 7: Dz parmak freze anma deneylerinde kullanlan kesme parametreleri
Takm
ap
(mm)
4
10
16
Takm
balama
boyu (mm)
16
30
36,5
Kesme
Hzlar
(m/dak)
100
100
160
lerleme
Hzlar
(mm/dev*az)
0,02
0,05
0,05
189
Eksenel
Kesme
Derinlii (ap)
2 mm
2 mm
2 mm
Radyal
Kesme
Derinlii (ae)
0,4 mm
1 mm
1,6 mm
Tablo 8: Kresel ulu parmak freze anma deneylerinde kullanlan kesme parametreleri
Takm
ap
(mm)
Takm
balama
boyu (mm)
Kesme
Hzlar
(m/dak)
lerleme
Hzlar
(mm/dev*az)
Eksenel
Kesme
Derinlii (ap)
4
10
20
30
100
100
0,02
0,05
2 mm
2 mm
Radyal
Kesme
Derinlii
(ae)
0,4 mm
1 mm
Tablo 9: Matkap anma deneylerinde kullanlan kesme parametreleri.

Takm ap
(mm)
4
10
3.
Takm balama
boyu (mm)
24
48
Kesme Hzlar
(m/dak)
100
100
lerleme Hzlar
(mm/dev*az)
0,06
0,1
Deneysel Sonular
Bu almada yaplan testler ve lmler sonucunda elde edilen sonular aada srasyla sunulmutur.
3.1.
Takm Ucu Geometrisi lm Sonular
Takm kesici ucu zerinde yaplan geometrik lm sonular Tablo 10, 11 ve 12 de grlebilir.
Tablo 10: Dz parmak freze takm ucu geometrisi lm sonular
Takm
Yarap
4 mm
10 mm
16 mm
Marka
A
B
C
D
A
B
C
D
A
B
C
Yuvarlama
Yarap
(m)
9,65
11,02
11,21
8,42
11,90
11,47
6,03
5,02
10,88
14,80
12,45
Takm Tala
Yzeyi
Przll (Ra)
0,262
0,478
0,524
0,996
0,565
0,544
1,330
0,774
0,728
0,792
0,854
Tala
As
()
16,67
11,53
13,46
15,36
10,86
9,77
8,09
12,87
19,51
10,34
11,30
Boluk
As
()
9,11
15,01
12,34
13,18
12,7
13,18
10,81
10,55
12,21
13,18
8,49
Sonulardan da grlebilecei zere takmlar arasnda ok byk farkllklar bulunmamaktadr. C firmasna

ait 10 mm apl dz parmak frezede takm tala yzeyi przll 2 kat daha yksek kmtr. Bunun
yansra kayda deer dier bir fark ise kresel parmak frezelerde D firmasna ait 4 mm apl freze takmnn
tala as ok dktr.
190
Tablo 11: Kresel ulu parmak freze takm ucu geometrisi lm sonular
Takm
Yarap
Yuvarlama
Yarap
(m)
7,48
10,70
7,13
7,00
12,06
11,28
4,83
8,41
Marka
A
B
C
D
A
B
C
D
4 mm
10 mm
Takm Tala
Yzeyi
Przll (Ra)
0,07
0,17
0,08
0,06
0,17
0,24
0,19
0,26
Tala
As
()
5,86
10,57
11,26
-1,32
2,46
14,54
13,10
11,70
Boluk
As
()
20,49
14,41
16,65
23,44
27,03
9,65
9,02
15,49
Tablo 12: Matkap takm ucu geometrisi lm sonular

Takm
Yarap
Marka
A
B
C
D
A
B
C
D
4 mm
10 mm
3.2.
Yuvarlama
Yarap (m)
12,68
24,52
9,33
Chamfer
11,10
13,52
46,34
32,42
Takm Tala Yzeyi

Przll (Ra)
1,180
0,983
1,150
0,523
0,533
1,010
1,2101
1,100
Snmleme Katsays ve Yay Sabiti Sonular
Takmlar zerinde yaplan darbe testleri sonucunda elde edilen FTFlerden belirlenen snmleme ve yay
sabitleri Tablo 13 ve 14te verilmitir.
Tablo 13: Dz parmak freze takm ucu FTF lm sonular
Takm
Yarap
4 mm
10 mm
16 mm
Marka
A
B
C
D
A
B
C
D
A
B
C
Snmleme Katsays
(%)
0,67
0,77
0,71
0,43
1,88
1,91
1,99
1,73
2,64
2,32
2,25
Yay Sabiti
(N/m)
2,17E6
6,78E6
2,21E6
2,68E6
2,39E7
5,99E7
2,37E7
4,56E7
7,03E16
4,06E16
6,16E16
Bu sonular tek balarna karlatrlabilecei gibi, mutlak kararllk limitleri hesaplanp karlatrma
yaplmas da mmkndr. Direk mutlak kararllk limitleri karlatrmalar dinamik zellikleri tek bir
parametreye drmesi asndan daha kolay bir karlatrma olana sunmaktadr. Bunun yansra
191
yukardaki blmlerde de tartld zere, snmleme katsaysnn daha ok takm malzemesinden, yay
sabitinin ise daha ok genel takm geometrisinden etkilendii dnlebilir. Detayl tartmalar 4. blmde
bulunabilir.
Tablo 14: Kresel parmak freze ve matkap takm ucu FRF lm sonular
Takm
Yarap
4 mm
10 mm
Marka
A
B
C
D
A
B
C
D
Kresel Parmak Freze

Snmleme
Yay
Katsays
Sabiti
(%)
(N/m)
0,35
2,29E+06
0,40
5,47E+06
0,21
3,19E+06
0,33
2,28E+06
0,31
2,12E+07
0,27
1,61E+07
0,48
9,34E+06
0,65
4,12E+07
3.3.
Kesme Kuvveti Karlatrmalar
3.3.1.
Dz Parmak Freze Kuvvet Sonular
Matkap
Snmleme
Yay
Katsays
Sabiti
(%)
(N/m)
0,367
3,98E+05
0,259
3,21E+05
0,297
3,63E+05
0,458
4,23E+05
0,813
3,36E+06
0,600
2,09E+06
0,480
3,27E+06
1,049
2,73E+06
ekil 6da rnek olarak bir freze takmnn bir dnnde takm zerine gelen toplam (bileke) kuvvetin
deiimi gsterilmitir. ekilden de grlecei gibi frezelemede kesici diler srayla malzemeye girip
ktklarndan kesme kuvvetleri periyodik olarak deiirler. 4 dili bir takm iin kesme kuvvetleri bir devirde
4 tane tepe noktasna ular. Ancak salgdan dolay her diin kaldrd tala miktar deitiinden ekillerden
de grlecei zere tepe kuvvetleri tam olarak ayn deildir.
A
B
C
D
ekil 6: D10 Parmak Frezeler iin bir dnte rnek kuvvet karlatrmas
ekil 7de ise rnek olarak 4 mm apl dz parmak frezeler iin maksimum bileke kuvvet karlatrmalar
bulunabilir. Her bir aptaki takmlar iin karlm olan grafikler burada verilmemekle birlikte, Tartmalar
blmnde normalize edilmi sonular detayl bir ekilde sunulmutur.
192
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Maksimum Bileke Kesme Kuvveti (N)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0,02
0,05
0,08
Az Bana lerleme (mm/dev*az)
B
0,02
0,05
0,08
C
A
D
Vc=150 m/dak
Vc=100 m/dak
ekil 7: 4 mm apl dz parmak frezelerin maksimum bileke kuvvet karlatrmalar

3.3.2.
Kresel Parmak Freze Kuvvet Sonular
Yukardaki blme benzer ekilde bu blmde de rnek olarak 10 mm apl kresel parmak frezelerin
deiik kesme hzlarndaki maksimum bileke kuvvetleri karlatrma grafikleri sunulmutur. Detayl
tartmalar 4. Blmde bulunabilir.
300
300
250
250
200
200
150
150
100
100
50
0
0,03
0,05
0,08
B
50
0
0,03
Vc=100 m/dak
0,05
0,08

C
Vc=150 m/dak
ekil 8: D10 kresel frezelerin maksimum bileke kuvvet karlatrmalar
3.3.3.
Delik Delme Kuvvet Sonular
Bu blmde rnek olarak 10 mm apl matkaplarn deiik kesme hzlarndaki maksimum ilerleme
kuvvetleri ve tork karlatrma grafikleri sunulmutur. Detayl tartmalar 4. Blmde bulunabilir.
193
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Maksimum Dikey Kuvvet (N)
Maksimum Dikey Kuvvet (N)
0,02
0,02
0,04
0,1
D
0,04
0,1

D
Vc=50 m/dak
Vc=100 m/dak
ekil 9: 10 mm apl matkaplarn maksimum ilerleme kuvvet karlatrmalar.
Maksimum Tork (N/m)
Maksimum Tork (N/m)
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
6E-16
0,02
-0,1
0,02
0,04
0,04
0,1
0,1

10 Matkap
D
B
C
A
Vc=50 m/dak
10 Matkap
Vc=100 m/dak
ekil 10: 10 mm apl matkaplarn maksimum tork karlatrmalar.

3.4.
Takm Anmas
3.4.1. Dz Parmak Freze Anma Sonular

Aada, 4 mm apl dz ve kresel parmak freze takmlar (ekil 11) ve matkaplar (ekil 12) iin anma
testi sonular grlebilir. Salg nedeniyle her bir diin zerindeki tala yk farkl olduundan anmalar da
diten die farkllklar gstermektedir. Aadaki deerler her bir di iin ortalama anma miktarlardr.
Anma Miktar (mm)
Anma Miktar (mm)
0,06
0,05
0,04
0,03
0,02
0,01
0
0,30
0,25
0,20
0,15
0,10
0,05
0,00
28
56
84
Kesme Zaman (dak)
Kesme Zaman (dak)
(a)
(b)
ekil 11: 4mm apl (a) dz ve (b) kresel parmak freze takmlarnda anma testleri sonular
194
Anma miktar (mm)
0,100
B U
0,080
B DI
A U
0,060
A DI
0,040
D U
0,020
D DI
C U
0,000
25
50
75
C DI
100 125 150 175 200

Delik Says
ekil 12: 10 mm apl matkaplarda anma testleri sonular

3.5.
Delik Delme Deneylerinde Delik Kalitesi Sonular
20
18
15
Ortalama silindiriklik deeri

(um)
Ortalama silindiriklik deeri

(um)
Delik kalitesi lmlerinde nominal aptan kaklk ve silindiriklik deerleri Mitutoyo CMMde llmtr.
rnek olarak 4 ve 10 mm apl matkaplarda silindiriklik ve normal aplardan sapma deerleri ekil 13 ve
ekil 14de grlebilir.
13,8
10,6
10
7
5
0
A
25
21,5
20
15 12,6
12
11,5
10
5
0
A
(a)
(b)
50
43
Nominal aptan kaklk

-Ortalama (um)
Nominal aptan kaklk

-ortalama (um)
ekil 13: (a) 4 mm ap (b) 10 mm apl matkaplar iin ortalama silindiriklik deerleri
40
30
19
20
10
0
A
50
38,2
40
30
19,4
20
13
7,7
10
0
A
(a)
(b)
ekil 14: (a) 4 mm ap (b) 10 mm apl deliklerin nominal aptan sapma deerleri
195
4. Tartma
Bu blmde testlerden elde edilen sonular deerlendirilmitir:
100
115
120
114 113
111
110
115
110
105
103
100
100
95
90
(a)
110
Maksimum Kesme
Kuvveti (%)
120
115
110
105
100
95
90
Maksimum Kesme
Kuvveti (%)
Maksimum Kesme
Kuvveti (%)
4.1. Kesme Kuvveti Testleri Sonular

Kesme kuvveti test sonularnn dz parmak frezeler iin normalize edilmi halleri ekil 15,16 ve 17de
verilmitir. ekil 15de de grld zere, 4 ve 16 mm apl dz parmak freze takmlarda B marka takm
en dk kesme kuvveti sonularn vermitir. 10 mm apl takmlarda ise A marka takm en dk kesme
kuvveti ile kesme ilemini gerekletirmitir. Ancak genel olarak deerlendirildiinde kesme kuvvetleri
arasndaki farklarn marjinal olduu sylenebilmektedir; en yksek fark %15den azdr. Ancak farklar baka
ilerleme yani tala kalnlklarnda deiebilmektedir. zellikle ince ilemelerde kullanlan dk tala
kalnlklarnda kesici az yuvarlama yarap daha etkin bir hale gelmekte ve belirleyici olmaktadr. Bu
durumlarda yksek yuvarlama yarap kesme kuvvetleri zerinde nemli miktarda rol oynamakta ve dolays
ile takm ve para esnemelerini de arttrmaktadrlar.
107
106
105
100
100
95
A
(b)
(c)
300
250
Maksimum Kesme
Kuvveti (%)
Maksimum Kesme
Kuvveti (%)
ekil 15. (a) 4 mm (b)10 mm ve (c) 16 mm apl dz parmak freze takmlar iin normalize edilmi
maksimum bileke kesme kuvveti sonular
Benzer ekilde kresek parmak freze takmlar iin normalize edilmi kesme kuvveti sonular ekil 16da
grlebilir. ekil 16da grld gibi 4 mm apl kresel ulu parmak frezeler takmlarnda D marka takm
ve 10 mm apl takmlarda B marka takm en dk kesme kuvveti sonularn vermitir.
246
176 181
200
150
100
100
50
250
234
200
157
127
150
100
100
50
0
A
(a)
(b)
ekil 16: (a)4 mm ve (b)10 mm apl kresel freze takmlar iin normalize edilmi bileke maksimum
kesme kuvveti sonular.
Delik delme kuvveti test sonularnn her ap iin normalize edilmi halleri ekil 17de yer almaktadr.
ekilde de grld gibi 4 mm apl matkaplarda C marka ve 10 mm apl takmlarda ise A marka takm en
dk kesme kuvveti sonularn vermitir.
196
200
192
200
149
Kesme Kuvveti (%)
Kesme Kuvveti (%)
250
145
150
100
100
50
0
100
100
50
0
157
140 135
150
(a)
(b)
ekil 17: (a) 4 mm (b) 10 mm apl matkaplar iin normalize edilmi bileke maksimum kesme kuvveti
sonular
Takm Anma Sonular
4.2.
Takm anmas sonular her ap iin en dk anan takma gre normalize edilmi bir halde ekil 18, 19
ve 20de gsterilmitir. ekil 18de grld gibi 4 mm ve 16 mm apl dz parmak freze takmlarda A
marka takm en iyi sonular vermekle birlikte, 10 mm apl takmda C marka takm en iyi sonucu vermitir.
Genel olarak anma ynnden A marka takmn en iyi bir performans sergiledii sylenebilmektedir.
100
109
100
80
60
40
20
0
116
112
115
110
104
105
100
100
95
Anma Deerleri (%)
120
Anma Deerleri (%)
Anma Deerleri (%)
120
138
140
ar lokal krlmalar
146
160
109
110
108
106
104
100
102
100
100
98
96
90
94
A
(a)
(b)
(c)
ekil 18: (a) 4 mm (b) 10 mm ve (c) 16 mm apl dz parmak freze takmlar iin normalize edilmi takm
anmas sonular
Kresel frezeler iin sonular ekil 19da bulunabilir. ekil 19da grld gibi 4 mm apl takmlarda D
marka ve 10 mm apl takmlarda B marka takm en iyi sonucu vermitir. 10 mm apl kresel ulu
takmlarda A marka takm toplamda 96 dakika sren testte 48. dakika da lokal krlmalar ve kopmalar
nedeniyle erken anma gstermitir ve testi tamamlayamamtr.
120
897
115
552
Anma (%)
Anma (%)
800
600
Erken anma, lokal kopmalar
1000
541
400
200
110
105
100
100
95
0
A
(a)
90
113
113
100
(b)
ekil 19: (a) 4 mm ve (b) 10 mm apl kresel takmlar iin takm anmas sonular
197
Matkaplarn normalize edilmi anma sonular ekil 20de bulunabilir. Matkap takmlarnn anmalar iin
her ap iin en dk anan takma gre normalize edilmi bir halde ekil 20da verilmitir. 4 mm apl
matkaplarda D marka, 10 mm apl takmlarda ise B marka matkap en iyi sonu vermitir. 10 mm apl
takmlarda A ve C marka takmlar ise 200 deliklik testi tamamlayamamlardr.
203
200
132
150
100
100
150
100
100
50
50
0
169
163
Anma (%)
Anma (%)
200
(a)
(b)
ekil 20: Normalize edilmi takm anmas sonular (a) 4 mm (b) 10 mm
4.3.
FRF lmleri ve Titreim
100
100
Titreimsiz Kesebilme Endeksi
nceden de belirtildii zere takmlarn dinamik zelliklerinin bir gstergesi olan FTFlar trlama
analizlerinde kararl kesme derinliklerinin hesaplanmasnda kullanlrlar [10,11]. Bu hesaplamalar her bir
takm ve malzeme ifti iin yaplrlar, yani her durum iin farkl bir trlama limiti elde edilir. Trlama limiti
bir takmn belirli bir durumda titreim olmadan kesebilecei en yksek derinlii gsterir. Trlama limitleri
takmdaki kesici di says ve paso miktar gibi dier kesme koullarna da baldr. Dier btn parametreler
sabit tutulduunda trlama limitlerinin arasndaki farkllklar takm FTFlerine yani snmleme ve yay
sabitlerine bal olduunu dnmek yerinde olur. ekil 21 ve 22de normalize edilmi titreim endeksi
bulunmaktadr. ekil 21de grld gibi 4 mm ve 10 mm apl dz parmak frezelerde B marka takm en
iyi sonu vermitir.
80
60
40
31
28
22
20
00
100
100
74
80
60
40
20
00
A
(a)
40
36
(b)
ekil 21: (a) 4 mm ve (b) 10 mm dz parmak freze takmlar iin titreim endeksi
ekil 22ye bakldnda ise kresel ulu parmak frezeler arasnda 4 mm apl kresel ulu parmak frezelerde
B marka, 10 mm apl takmlarda ise D marka takm en iyi sonucu vermitir.
Matkaplarn FTF lmlerinden elde edilen sonularda aralarnda kayda deer bir fark grlmemitir.
198
120
100
100
80
60
40
35
27
33
20
0
A
120
100
100
80
60
44
40
29
35
20
0
(a)
(b)
ekil 22: Normalize titreim endeksi sonular (a) 4 mm (b) 10 mm
4.4.
Kresel Ulu Takmlarda Takm Formu Karlatrmas
A marka kresel ulu parmak freze takmlarn kuvvet ve anma testlerinde gsterdikleri dk performans
nedeniyle takm formlar karlatrlmtr. Karlatrmalar ekil 23 ve 24de verilmitir.
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 23: (a) A, (b) B, (c) C ve (d) D firmalar iin 4 mm apl kresel takmlarn formlar.
5. Gzlemler
Dz parmak freze testlerinde genel olarak takmlar arasnda byk performans fark gzlemlenmemitir.
Kesme kuvveti ve anma deerleri arasndaki fark genellikle %15 civarlarnda kmtr. Tm performans
kriterlerine bakldnda en iyi performans B marka takmlarn, en kt performans ise D marka takmlarn
verdii gzlemlenmitir. 10 mm apl dz parmak freze takmlarda A markas, B ve C marka takmlardan
%15 daha yksek anma gstermitir (ekil 18). Takm ucu geometri lmlerine bakldnda (Tablo 10),
A marka takmlarn yuvarlama yarapnn C marka takmlarnkinden %40 ve u asnn (tala yzeyi ile
boluk yzeyi arasndaki a) %10 daha dk olduu grlebilir. Yuvarlama yarap arttnda takm ucu
altnda elastik olarak ezilen malzeme miktar artacandan, geri yaylanan malzeme miktar da artmakta ve
boluk yzeyinde daha uzun bir temas blgesi olumasna yol amaktadr. Buna ek olarak u as
azaldnda takm ucu direnci azalmakta ve lokal gerilmeler altnda takm ucunda oluan lokal kopmalar
(mikro anmalar) artmaktadr. Bu durum da takm mrn negatif olarak etkilemektedir. Bu nedenle 10 mm
apl A marka takmlarnda yuvarlama yarapnn %30-40 aras daha dk, u asnnda %10-15 daha
199
byk olarak retilmesinin takmn mrn artrmas asndan faydal olaca grndeyiz. U as
artnn orantl olarak tala as ve boluk asndaki azalmalarla salanmas doru bir yaklam olacaktr.
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 24: (a) A, (b) B, (c) C ve (d) D firmalar iin 10 mm apl kresel takmlarn formlar.
Kararllk limitlerinden elde edilen titreime kar diren sonularna bakldnda (ekil 22), A marka
takmlarn genel olarak C ve D marka takmlara yakn performanslar sergiledii sylenebilir. Fakat B marka
takmlardan olduka dk performans sergilemektedir. Bu hesaplamalar yaplrken tezgah, ve i paras
etkisi elenmitir. Yani sonular direk olarak takm malzemesinin ve geometrisinin performansna baldr. Bu
analizler nda A marka takmlardaki titreim performansnn dklnn nedeninin takm
malzemesinden ve geometrisinden kaynakland dnlmektedir. Tm takmlarn di dibi uzaklklar
lldnde A marka takmlarn en yksek olduu grlmtr. Yani kesici takmn kesen ksm boyunca
en fazla malzeme A marka takmlarda kaldrlmtr. Bu durumda takm esnekliini drmektedir. Daha
detayl bir aratrma iin direk ilenmemi takm malzemesi zerinde ve de nceden hesaplanm eitli tala
boluu geometrileriyle retilen takmlar zerinde testler gerekletirilebilir. Yukarda da tartlan titreim
probleminin takm mrne olumsuz etkilerde bulunma olasl vardr. Daha nce yaptmz almalarda
takm mrnn titreimli kesme durumlarnda 6 kata kadar azald gzlemlenmitir [11]. Bu almada
yaplan takm anmas testlerinde takmlar mmkn olduunca rijit balanp titreimsiz kesme artlar
yaratlmtr. Endstriyel kullanmda titreimler altnda takm mr ok daha azalabilir. Test edilen kresel
ulu parmak freze takmlar arasnda ise zellikle kuvvet ve anma lm testlerinde byk performans
farklar gzlemlenmitir. Performans kriterlerine bakldnda 4 mm apl takmlarda en iyi performans D
marka, 10 mm apl takmlarda ise B marka takmlar salamtr.
A marka kresel ulu freze takmlarn kesme kuvveti sonular dier takmlara oranla yaklak 2 kat yksek
olmakla birlikte, takm anmas konusunda da olduka kt performans sergilemilerdir. Bunun nedeninin
takm formu olduu dnlmektedir. Kresel takmlarn en alt ksmnda, yani kesme azlarnn kesitii
uta l blge olarak adlandrlan ksm olduka problemlidir. Problemli olmasnn temel olarak 2 nedeni
mevcuttur. Bunlardan birincisi kesme hznn bu blgede ok azalmas hatta en ucunda sfra kadar
dmesidir. Dier neden ise bu blgedeki lokal kesme alar (zellikle tala ve eim as) kontroll bir
ekilde retilmezse kesme ilemini zorlatrc ynde etkide bulunmaktadrlar. rnein takm zerindeki tala
as tam bu blgede direk eim asna dnebilmektedir, bu blgedeki tala as deerleri de negatif
deerlere debilmektedir. ekil 23deki takm formlarna bakldnda A ve C marka takmlarn kesici
azlarn kesitii noktada l blgenin etkisini artrc ynde bir form vardr. B ve D marka takmlarn
formlarna bakldnda bu fark aka grlebilmektedir. ekil 24de ise C marka takmlar bir miktar daha
dzgn iken A marka takmlarn l blge formlarnn ayn etkide kald grlebilmektedir. A marka
takmlarn performans dklnn nedeninin bu formdan kaynaklandn dnlmektedir. Test edilen
matkaplar arasnda kuvvet testlerinde A ve C marka matkaplarn daha az kuvvet ile delme ilemini
tamamlad grlrken, anma lm testlerinde zellikle 10 mm apl matkaplarda yine A ve C marka
matkaplarn testleri tamamlamadan and gzlemlenmitir.A marka matkaplarn kesme kuvveti sonular
200
dier takmlara oranla yaklak 1-1,5 kat daha dk olmakla birlikte, takm anmas konusunda da olduka
kt performans sergilemilerdir. Yaplan titreim lmlerinde ve kesici u geometrilerinde takmlar
arasnda bu fark aklayacak bir neden grlmemitir. Bu performansn nedeninin takm formunun yansra
karbr ve/veya kaplama olduu dnlmektedir.
6.
Sonular
Bu almada parmak freze, kresel freze ve matkap karbr takmlar iin sistematik bir ekilde performans
karlatrmas yaplmtr. Elde edilen sonular ok fazla sayda parametreye bal olduu iin genel
karlatrma srecinde normalize edilmi parametreler deerlendirilmitir. Daha sonra genel performans
sonular detay lmlerle aklanmtr. Gzlemler srasnda kesme mekanii ve dinamii de gz nnde
bulundurulmutur.
7.
Kaynaklar
[1] Ezugwu, E.,O., 2005, Key improvements in the machining of difficult-to-cut aerospace superalloys,
International Journal of Machine Tools & Manufacture 45, 13531367.
[2] J.A. Ghani, J., A., Choudhury, I., A., Masjuki, A.,A., 2004. Performance of P10 TiN coated carbide tools
when end milling AISI H13 tool steel at high cutting speed, Journal of Materials Processing Technology
153154 10621066
[3] Aspinwall, D., K., Dewes, R.,C., Ng, E.-G., Sage,C., Soo, S.,L., 2007. The influence of cutter orientation
and workpiece angle on machinability when high-speed milling Inconel 718 under finishing conditions,
International J. of Mach. Tools & Manuf. 47 18391846
[4] Taylan, F., olak, O., Kayacan, M., C., 2011, Investigation of TiN Coated CBN and CBN Cutting Tool
Performance in Hard Milling Application, Strojniki vestnik - Journal of Mechanical Engineering 57 5, 417424.
[5]Okada, M., Hosokawa, A., Tanaka, R., Ueda, T., 2011, Cutting performance of PVD-coated carbide and
CBN tools in hardmilling, Int. J. of Mac. Tools & Manuf. 51, 127132.
[6] Sharif, S., Rahim, E., A., 2007, Performance of coated- and uncoated-carbide tools when drilling
titanium alloyTi6Al4V, Journal of Mat. Proc. Technology 185, 7276
[7] Camuscu, N., Aslan, E., 2005, A comparative study on cutting tool performance in end milling of AISI
D3 tool steel, Journal of Materials Processing Technology 170, 121126
[8] Yasa, E., Orhangul, A., Songuler, C. , Pilatin, S., Baytok, E., Ozlu, E., Tunc, T., Budak, E., 2013,
Assessment of machinability performance in 5-axis milling of Inconel 718 alloy with different carbide
grades, Die and Mold Conferences, 20-23 June 2013, Turkey.
[9] http://www.nanofocus.com/
[10] Budak, E., and Altintas, Y., 1998, Analytical Prediction of Chatter Stability in Milling-Part I:General
Formulation, Part II: Application to Common Milling Systems, ASME Journal of Dynamic Systems,
Measurement, and Control, 120:2236.
[11] Ozlu, E., Budak, E., 2007, Comparison of One Dimensional Oriented Transfer Function Stability Model
vs. Multi Dimensional Stability Model in Turning Operations , International Journal of Machine
Tools&Manufacture, (47), 1875-1883.
[12] Kayhan, M., Budak E, An Experimental Investigation of Chatter Effects on Tool Life, Proc. IMechE
Vol. 223 Part B:J. Eng. Manuf., 1455-1463.
201
202
FREZELEMEDE TAKIM GEOMETRS VE TIRLAMA

TTREMLERNN YZEY PRZLLNE ETKLER
Hseyin SARIa, Sleyman YALDIZb, akir YAZMANa, Bar BAKIRCIOLUa
a
Seluk ni. Ilgn M.Y.O. Ilgn/Konya/TRKYE

hsari@selcuk.edu.tr, syazman@selcuk.edu.tr, bbakircioglu@selcuk.edu.tr,
b
Seluk ni. Teknoloji Fak. Makine Mh. Bl. Konya/TRKYE
syaldz@selcuk.edu.tr
zet
Yzey kalitesi birok imalat yntemleri iin nemli bir ihtiyatr. Yzey kalitesi ile ekil ve konum
toleranslar kesme parametrelerine, takm geometrisine takm ve tezgahn rijitliine ve i parasnn balama
durumuna gre deimektedir. Bu yzden istenen yzey kalitesini kontrol etmek iin optimum ileme
parametrelerinin seimi ok nemlidir. Bu almada AISI 1040 elii kullanlarak frezeleme ilemleri
yaplmtr. Mengene ile tabla arasna zel yapm bir dinamometre balanm ve ayn zamanda mengeneye
balanan boyutlu titreim ler kullanlarak alnan veriler e zamanl olarak dinamometreden alnan
verilerle birlikte bilgisayara kaydedilmitir. Deneyler sonunda numunelerin przllk lm sonular
kaydedilmitir. Bylece takmn geometrisine bal oluan trlama titreiminin yzey przllne
etkiledii incelenmitir. Tala as 0, yaklama as 45 ve takm u yarap 0,4-0,8 mm deerlerinde
minimum yzey przll elde edilmitir.
Anahtar Kelimeler: Kesici takm geometrisi, Trlama titreimi, Yzey przll.
THE EFFECT OF TOOL GEOMETRY AND CHATTER

VIBRATIONS ON SURFACE ROUGHNESS IN MILLING
Abstract
Surface quality is quite necessary for a wide range of manufacturing methods. Surface quality and form and
position tolerance may change according to cutting parameters, tool geometry, the rigidity of tool and
machine tool and fixing conditions of workpiece. Therefore, in order to control desired surface quality,
selection of optimum machining parameters is very important. In this study the milling operations were
carried out on specimens of AISI 1040 steel. An ad hoc dynamometer was fixed between the clamp and
milling table, at the same time, by using a three dimensional vibrometer fixed on the clamp, the data received
were recorded on the computer simultaneously together with the data received from the dynamometer. The
results of the roughness measurement of the specimens were recorded at the end of the experiments. This
way, the effect of chatter vibration that arose as a result of the tool geometry on surface roughness was
examined. Minimum surface roughness was obtained at 0 rake angle, 45 approach angle and 0,4-0,8 mm
tool noise radius.
Key words: Cutting Tool Geometry, Chatter Vibration, Surface Roughness
1.Giri
Farkl talal imal usulleri kullanlarak yaplan yzey ilemleri dorudan veya dolayl olarak ileme
parametrelerinden etkilenmektedir. yi seilmeyen ileme parametreleri kesici takmlarn krlmas, hzl
anmas, yanmas gibi ekonomik kayplarn yan sra i parasnn bozulmas veya yzey kalitesinin
dkl gibi ekonomik kayplara da neden olmaktadr. Talal imalatn dier imalat metotlar arasnda
nemli bir yeri vardr.
Talasl imalatta yzey przll imalat verimliliini etkileyen en temel faktrlerdendir. Makine
paralarnn gerek yzeyleri; kesme hz, ilerleme ve kesme derinlii, kesici takmn soutma ve yalama
durumu, i parasnn yaps ve balama durumu, kesici takmn geometrisi ve tespit sekli, takm tezgh,
yardmc takm ve aparatlar gibi deiik faktrlere bal olarak bir takm prz ve dzgnszlklerden oluur
[1]. Bu yzden nmerik deerlerle przlln nasl olutuunu belirlemeye veya tahmin etmeye ihtiya
203
vardr. Parann fonksiyonunu ve maliyetini etkileyen przlln gerek deerinin tahmininde de takm-i
paras arasndaki temas titreimini (Trlama titreimi) kullanmak mmkn olmaktadr.
Yzey kalitesinin bu neminden dolay imalatlarn dikkati ilenmi paralarn yzey przlln
azaltma konusu zerinde odaklanmtr. Titreim ve yzey przll almas ve bunlar arasndaki
etkileim dnyada eitli teknik niversitelerde ve enstitlerde makine biliminin artan bir ilgisine sahip
olmaktadr.
Kim ve Lee , yksek hzlarda orta frezeleme esnasnda meydana gelen trlama titreimlerini incelemilerdir.
Deiik kesme artlarnda deney yapmlar meydana gelen trlama titreim deerlerini kaydetmilerdir. Sonra
orta frezelemede trlama tahmini iin matematiksel bir model gelitirmilerdir. Modelden elde edilen
deerlerle deney sonularn karlatrmlar ve sonucun ayn olduunu grmlerdir [2].
Insperger, Stephan , yksek ve dk hzlarda frezeleme ilemleri iin oluan trlama titreim blgelerine ait
bir harita karp kararsz blgeler iin yeni tanmlar yapp bantlar kurmulardr. Doruluu ispatlanm
deneylerle bu bantlar karlatrmlar [3].
Ertrk, Budak ve zgven , bu almada; analitik yntemlerle elde edilen i mili takm tutucu ve takm
frekansnn tepki fonksiyonlar ile deneysel olarak elde edilen dinamik zelliklerinden yararlanarak btn
sistem iin gerekli frekans tepki fonksiyonlarnn hesaplanmas amalanmtr. Bu sayede ileme
merkezlerinde meydana gelen trlama titreimlerinin giderilerek yzey przllnn minimum dzeye
indirilmesi hedeflenmitir [4].
Jang ve ark., esnek bir imalat sisteminde bir tezgah kontrol etmek iin gerek zamanl bir izleme algoritmas
gelitirmilerdir. Yzey przll ile trlama titreimi arasndaki korelasyonla ilgili olan bu algoritma,
takmla i paras arasnda bal kesme titreimlerinin olduunu ortaya koymutur [5].
Aboulatta (2001) tarafndan yzey przllnn tahmin edilmesi iin yaplan almalarda, yzey
przllnn kesme parametreleri ve ayn zamanda kesici takm titreimine bal olduu ortaya
konulmutur. Kesme parametreleri ve radyal yndeki titreim deerlerinin birbirlerine olan etkileimi zerine
4-farkl matematiksel model gelitirmitir. kard bu 4-matematiksel modelle Ra ortalama yzey
przll, Rt maksimum yzey przll ve Rsk genlik dalm erisi deerlerini hesaplamtr.
Bulduu deerler ile matematiksel modeller arasnda R2leri ile yzdelik olarak hata oranlarn bulmutur.
Deneysel sonularda ise yzey przllnn sadece kesme parametrelerine bal olmad, titreiminde
yzey przllne etki ettiini ortaya koymutur. Maksimum yzey przll Rtnin en ok kesme hz
ve para apna bal olduunu belirtmitir [6].
Bu almann amac; deiik geometriye sahip takmlarla yaplan aln frezeleme ilemlerinde takm
geometrisinin trlama ve buna bal olarak yzey przll zerindeki etkilerini analiz etmektir.
2.Deneysel almalar
2.1. Malzeme
Deney numunesi olarak; 60x60x20 mm boyutunda AISI 1040 imalat elii kullanlmtr. Gerekli homojen
tala kesitini elde etmek ve malzeme yzeyindeki tufal tabakasn ortadan kaldrmak amacyla deneyler
ncesi numunelerden 1 mm derinliinde tala kaldrlmtr. Deneyde kullanlan malzemenin kimyasal
kompozisyonu Tablo 1de verilmitir.
Tablo 1. Deneylerde kullanlan malzemenin kimyasal kompozisyonu
Element
%
Element
%
C
0,365
Cu
0,3
Si
0,247
Nb
0,002
Mn
0,799
Ti
0,001
P
0,0166
V
0,001
S
0,0422
W
0,0868
Cr
0,0528
Pb
0,002
Mo
0,0267
Sn
0,0188
Ni
0,106
Sb
0,0066
Al
0,019
Fe
97,83
Co
0,0223
2.2. Deneyin yaps ve kesme koullar

Bu almasnda dinamik kesme artlar altnda takm geometrisine bal olarak meydana gelen kesme
kuvvetleri ve trlama titreiminin yzey przll zerine etkisi deneysel olarak aratrlmtr. Tam
Faktriyel Tasarm (TFT) yntemiyle seviyeli faktrl deney yaps kullanlarak 27(=3 3) farkl deney
yaplmtr. Deneyler dik balk taklm (Taksan FU-315 ) niversal bir freze tezghnda, kesme hz,
204
ilerleme hz ve tala derinlii sabit alnarak yaplmtr. Deneylerin tamam kesme ve soutma svs
kullanlmadan kuru kesme artlarnda gerekletirilmitir. Deney dzeneinin ematik grn ekil 1de
ve tala kaldrma deney detaylar Tablo 2de verilmitir.
ekil 1. Deney setinin ematik grn

Tablo 2. Tala kaldrma deney detaylar
Takm Tezgah
Takm Tutucu
Kesici Takm
Taksan FU-315 dikey balkl freze tezgah

NFR 45 110 12, NFR 60 110 12, NFR 75 110 12
SNMG 120404, SNMG 120408, SNMG 120412 (P
20 TiC kaplamal)
Kesme Parametreleri
Kesme hz (V)
lerleme (s)
Tala derinlii (a)
Tala as ()
Yaklama as ()
Takm u yarap (r)
Kesme koulu
193 m/dak (sabit)

313mm/dak (sabit)
1.5 mm (sabit)
0 , -6, -12
45, 60, 75
0.4mm, 0.8mm, 1.2mm
Kuru
Deneylerde P20 kalitesinde TiC kapl SNMG sert metal kesici (Mitsubishi) ulardan dokuz farkl takm u
yarap ve tala asna sahip takma ular kullanlmtr. Bu ulara uygun farkl yaklama al (45, 60 ve
75) ve ayn apta (110mm) negatif tala al takm tutucular (Takmsa NFR 45 110 12, NFR 60 110 12,
NFR 75 110 12) kullanlmtr. Takm tutucunun ekli ve geometrik yaps ekil 2de gsterilmitir.
N-N Kesiti
Fs
54
Fz
20
8
Fn
N
Fv
K
Fr
Fn
N
ekil 2. Deneylerde kullanlan takm tutucu
205
Titreim sinyalleri, mengene zerindeki ivmelenme sensrnn kitapnda belirtilen przllk, ekil ve
konum toleranslarna uygun ilenmi tespit yzeyine, titreimin llecei ynde mknatslanma zelliinden
faydalanlarak monte edilen boyutlu titreim ler (Kistler 8692C50) kullanlarak alnmtr.
vmelenme sensrnden alnan sinyaller kablo (Kistler 1756B3) araclyla sinyal ykselticiye (Kistler
5134A1(E) ) giri yapar. Ykseltici k ksmndan alnan sinyal k kablosu (Kistler 1511B1) kullanlarak
veri toplama boarduna (Kistler PCLD-8712) aktarlan sinyaller buradan PC ierisindeki veri toplama kart
(Advantech PCI-1712) tarafndan karta ait yazlm program ile PC zerine kaydedilmitir. ekil 3de deney
seti balantsnn ksmi bir resmi gsterilmektedir.
lenen numunelerin yzey przllk deerlerini lmek iin przllk lm cihaz (Mahr Perthometer
M1) kullanlmtr.
(a)
GR IKI
VME
LER
BOARD (EVRM KARTI)

YKSELTC
(b)
ekil 3. a) Titreim sensrnn balants
b) Ykseltici ve PCLD-8712 board balants

3.1. Tala asnn kesme kuvveti, titreim ve yzey przllne etkisi
Bu deneysel almada yaklama alar =45, 60 ve 75 ve tala as =0, -6, -12 olarak uygulanmtr.
Her bir yaklama as iin u yaraplar sabit tutulmutur. Belirlenen parametrelere bal kalarak yaplan
deneylerde deiik yaklama ve tala alarnda meydana gelen titreim, kesme kuvveti ve ortalama yzey
przll deiimleri ekil 4 ve ekil 5de verilmitir.
ekil 4a ve bde yaklama as ve takm yarap sabit alnarak farkl deney yaplmtr. Her deney iin
farkl tala al kesici u kullanlmtr. ekil 4ada tala asndaki deiimin kesme kuvvetlerine etkisi,
ekil 4 bde ise titreimdeki deiim grlmektedir.
206
Fy
Vx
Fz
Vy
Vz
2500
2,5
2000
Titreim genlii (mV)
Kesme kuvveti (N)
Fx
1500
1000
500
0
1,5
0,5
-6
-12
0
Tala as
-6
-12
Tala as
(a)
(b)
ekil 4. a) Tala asna bal olarak kesme kuvvetlerindeki deiim ( =45, r=0.4), b) Tala asna bal
olarak titreim genliindeki deiim ( =45, r=0.4)
Ort. yzey przll (Ra)
ekil 4 incelendiinde tala asnn azalmasyla, teetsel kuvvet (Fy), ilerleme kuvveti (Fx) ve radyal kuvvet
(Fz) ve titreimde meydana gelen art ak bir ekilde grlmektedir. Kesme kuvvetlerinin artmas titreimi
de olumsuz ynde etkileyerek artmasna neden olmaktadr.
Negatif tala as ve oluturulan yzeylerin uzunluu tasarmda ilk ele alnacak unsurlardr. Bu unsurlar
ileme esnasnda oluan talan deformasyon miktar ve erilii zerinde etkide bulunurlar. Tala kaldrma
srasnda kesme kuvvetlerini etkileyen en nemli faktrlerden birisi de takm-tala temas uzunluudur [7].
Temas uzunluunun azalmas ile birlikte kesme kuvvetleri derken, temas uzunluunun artmas ile
srtnmenin de artmas, kesme kuvvetlerinin artmasna sebep olmaktadr. Takm geometrisini oluturan
elemanlardan, zellikle tala as, bu temas blgesinin belirlenmesinde nemli bir rol oynamaktadr [8].
Tala as ve yaklama asna bal olarak ortalama yzey przllnde (Ra) meydana gelen deiim
ekil 5te verilmitir.
Tala as ve yaklama asna bal olarak ortalama yzey przllnde ki deiim (ekil 5)
incelendiinde yzey przlnde art olduu grlmektedir. Tala asnn azalmasyla kesme
kuvvetlerindeki art ve buna bal olarak titreimde meydana gelen art yzey przlln de olumsuz
ekilde etkilemi ve yzey przllnn artmasna neden olmutur. [10].
ekil 5. Tala as ve yaklama asna bal olarak ortalama yzey przllnde (Ra) meydana gelen
deiim. (r=0,4)
207
3.2. Yaklama asnn kesme kuvveti, titreim ve yzey przllne etkisi

Deneylerde =45, 60, 75 yaklama al freze kafalar ve r=0,4-0,8-1,2 mm u yarapl takmlar
kullanlmtr. Tala as = 0 olacak ekilde sabit tutulmutur. Belirlenen parametrelere bal kalarak
yaplan deneylerde deiik u yarapl takmlarla ileme esnasnda meydana gelen kuvvet, titreim ve yzey
przll deiimleri grafik halinde verilmitir (ekil 6 ve ekil 7).
Yaklama asna bal olarak kesme kuvvetlerindeki(Fx, Fy, Fz) ve titreimdeki deiimleri gsteren
grafikler ekil 6 a ve bde verilmitir.
Fy
Fz
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Titreim genlii (mV)
Kesme kuvveti (N)
Fx
45
60
75
Vx
Vy
45
60
Vz
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
75
Yaklama as
Yaklama as
(a)
(b)
ekil 6. a) Yaklama asna bal olarak a) kesme kuvvetlerindeki deiim, b) titreim genliindeki deiim
(= 0, r=0.4)
Yaklama asnn talan uzunluu, genilii ve ak yn zerindeki etkisi byktr. Bu ann uygun
tasarm sayesinde kesici kenarn tala kontrol salanmas, yaplacak ilemlerde byk nem
gstermektedir. Yaklama as talan oluumunu etkiledii gibi kesme kuvvetlerinin ynn, kesme
ilemine katlan kesici kenar uzunluunu, kesici kenar ile i paras arasndaki temas uzunluunu etkiler.
Uygun yaklama asnn seimiyle tala kalnl azaltlarak basncn daha byk bir kesici kenar uzunluu
zerine dalm salanr.
ekil 6 ada ki grafik incelendiinde yaklama as bydke Fy ve Fx kuvvetlerinde art olurken Fr
kuvvetinde nemli derecede bir d sz konusudur. Yaklama as yatay dzlemdeki kesme kuvvetlerinin
ynn de etkiler. Byk bir yaklama as byk bir ilerleme kuvveti ve daha kk bir radyal kuvvetin
ortaya kmasna neden olurken daha kk yaklama as kuvvetler arasnda daha dengeli bir ilikinin
kurulmasn salar. Yaklama asnn daha kk seimiyle kuvvetlerin dengelenmesi salanacak ve ilemin
rijitlii artacaktr [7,9].
Yaklama asnn klmesi kesme basncnn yaylmas ve kesme kenarnn byk bir ksmn kullanmak
asndan bir avantajdr. Bu ann 45 olduu durum gz nne alndnda, ileme esnasnda takm zerinde
meydana gelen kesme kuvvetleri, 75 yaklama al takmla meydana gelen kesme kuvvetlerinden az olmas
beklenir. Bu durum sistemi kararl bir hale getirir ve yzey przlln olumlu ynde etkiler [10].
208
r=0,8
r=1,2
r=0,4
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
r=0,8
r=1,2
14
Yzey przll
Bileke kuvvet
r=0,4
12
10
8
6
4
2
0
45
60
45
75
60
75
Yaklama as
Yaklama as
(a)
(b)
ekil 7. Yaklama as ve takm u yarapna bal olarak a) bileke kuvvette ve b) yzey przllndeki
deiim (= 0)
3.3. Takm u yarapnn kesme kuvveti, titreim ve yzey przllne etkisi
Bu deneylerde yaklama as sabit tutularak; tala as ve takm u yarap deiimlerine gre kuvvet,
titreim ve yzey przll deerleri incelenmitir.
ekil 8.ada Fr (konsol hareket yn) ve takm u yarap ilikisinin grafii izilmitir. Grafik incelenirse,
takm yarapnn arttrlmasyla z ynndeki kesme kuvvetinin de fazlalatn grmekteyiz. Ayn
parametrelerde ve ayn yndeki titreim verilerinden elde edilen grafie (ekil 8. b) ve ekil 9ya
bakldnda kuvvetteki artma veya azalma davrannn benzeri titreim deerleri ve yzey przll iin
de sylenebilir.
r=0.4
r=0.8
r=1.2
3500
3000
2500
Vz (mV)
Bileke kuvvet (Fr)
4000
2000
1500
1000
500
0
0
-6
-12
Tala as
r=0,4
r=0,8
-6
r=1,2
5
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
-12
Tala as
(a)
(b)
ekil 8.a) Kesme kuvveti (Fr)-tala as grafii ( =45 ), b) Titreim genlii (Vz)- tala as grafii ( =45 )
ekil 9da tala as ve takm u yarapna bal olarak yzey przllndeki deiimi gsteren grafik
verilmitir. AISI 304 stenitik paslanmaz elik kullanlan baka bir almada [11], kesici takm u
yarapnn artmasyla genel olarak yzey przllk deerlerinin beklenmedik ekilde artt grlmtr.
Bu durumu artan u yarap ile kesici takm ikinci kesme kenarndaki muhtemel kesici u krlmalarnn
artna ile aklanmtr. Dier benzer bir almada [12] mikroalaml eliklerin ilenmesinde, ayn ekilde
byk u yarapl takmlarla yksek yzey przllk deerleri elde etmitir. Bu durumun sebebini, takm
u yarapnn bymesiyle takm i paras ara yzeyinde oluan efektif srtnme alannn artmas ve
bylece trlama titreiminin ortaya kmas eklinde aklamtr.
209
Yzey przll (Ra)
r=0,4
r=0,8
r=1,2
8
7
6
5
4
3
2
1
0
0
-6
-12
Tala as
ekil 9. Tala as ve takm u yarapna bal olarak yzey przllndeki deiim ( =45 )
4.Sonular
Bu almada literatrlerden yola klarak, talal imalatta olduka byk bir neme sahip yzey
przllnn takm geometrisinden ve trlama titreiminden ne derecede etkilendii deerlendirilmitir ve
elde edilen en nemli bulgular aada zetlenmitir
1. Tala asnn daha kk negatif deerlerinde kesme kuvvetinin artmasnn bir sonucu olarak trlama
titreimlerinin artt belirlenmitir. =0 tala al takmla yaplan ilemede meydana gelen yzey
przll =-6 ve =-12 alarna gre daha dk olarak gereklemitir.
2. Yaklama asnn yzey przllne etkisini incelemek amacyla yaplan deneylerde, her yaklama
asnda farkl sonular elde edilmitir. Yaklama as =45 olduu durumda kesme kuvveti ve trlama
titreimi en kk seviyede gereklemi, a deerinin =60 ve =75 olduu durumlarda kesme
kuvvetinde meydana gelen artlardan dolay titreimlerde nemli lde ykselmeler olmutur. paras
zerinde oluan yzey przll (Ra) deerinin llmesi sonucunda, przlln ileme srasnda
meydana gelen trlama titreimi iddetiyle orantl olduu tespit edilmitir.
3. Takm u yarapnn yzey przllne etkisi incelendiinde elde edilen sonularda, r=0,4 mm uta en
dk Ra przllk deeri elde edilmitir. r=0,8 mm ve r=1,2 mm u yarapl takmlarla ilenen
numunelerde daha dk Ra przllk deeri beklenirken tersi gereklemitir. Bunun sebebi takm u
yarapnn bymesi ve dolays ile takm ile i paras ara yzeyinde oluan srtnme alannn artmasyla
oluan kuvvet ve artan kesme kuvvetinin bir etkisi olarak da trlama titreimin ortaya kmasndan
kaynakland dnlmektedir.
4. Takm u yarap r=1,2 mm ularla bitirme ilemleri, bu titreimlerin her an ortaya kmas ihtimalinden
dolay tavsiye edilmemektedir. Bitirme ilemleri iin u yarap r=0,4-0,8 mm kesici ular yksek kesme
hz ve dk ilerlemede tavsiye edilmektedir.
Teekkr: Yazarlar bu almay 06101047 numaral proje ile destekleyen Seluk niversitesi Bilimsel
Aratrma Projeleri Bakanlna (BAP) teekkr eder.
210
Semboller
a
:
Fy
:
Fz
:
Ff
:
r
:
Ra
:
s
:
V
:
:
Vx,Vy,Vz :
Tala derinlii
Teetsel kuvvet
Radyal kuvvet
lerleme kuvveti
Takm u yarap
Ortalama yzey przll
lerleme
Kesme hz
Tala as
Yaklama as
x, y ve z eksenlerinde titreim genlii
5. Kaynaklar
[1] Bhattacharyya, A., Ham, I., "Design of cutting tools use of metal cutting theory", 1969, American Society
of Tool and Mech. Engineers, Dearborn, Michigan, 12-26
[2] Kim, S., K. Ve Lee, S., Y., 2000. Chatter Prediction of End Milling in a Vertical Machining Center
Journal of Sound and Vibration 241(4), 567-586.
[3] Insperger, T. ve Stephan, G., 2004. Vibration Frequencies in High-Speed Milling Processes Or a
Positive Ansver to Davies Pratt, Duttererand Burns Journal of Manufacturing Science and Engineering. ISO
4287/1 (E/F/R).
[4] Ertrk, A., Budak, E. ve zgven, H. ,2005. leme Merkezlerinde Mili TakmTutucu Takm
Sisteminin Dinamik Modellemesi 12. Ulusal Makina Teorisi Sempozyumu UMTS,
[5] Jang, D.Y., Choi, Y.G., Kim, H.G., Hsiao, A., 1996. Study of The Corelation Between Surface
Roughness and Cutting Vibrations To Develop An Online Roughness Measuring Tecnique n Hard Turning,
International Journal of Machine Tools manufacture, Vol. 36(4), pp. 453-464.
[6] Aboulatta, O.B., 2001. Surface Roughness Prediction Based On Cutting Parameters and Tool Vibrations
in Turning Operations, Journal of Material Processing Technology, 118: 269-277.
[7] Neeli, S., Yaldz, S, 2007. Tornalamada Yaklama As ve Tala Asna Bal Trlama Titreimlerinin
Yzey Przllne Etkileri Politeknik Dergisi, Cilt:10 Say: 4 s.383-389,
[8] Shaw, M. C., 1984. Mechanics of orthogonal cutting, Metal Cutting Principles, Oxford University
Press, London.
[9] Gden, K., 2005. Meyil As ve Yaklama Asnn Kesme Kuvvetleri zerindeki Etkisinin
ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Seluk niversitesi.
[10] Knight, W.A., 1972. Chatter in Turning: Some Effects of Tool Geometry and Cutting Conditions, Int.
J. Mach. Tool Des. Res., vol. 12, Permagon Press, pp. 201-220.
[11] Balc, B., 2008. AISI 304 stenitik Paslanmaz elik Malzemenin lenmesinde
Yzey Przllnn ncelenmesi. Yksek Lisans Tezi, Gazi . Fen Bilimleri Enstits.
[12] an, S., 2007. Mikroalaml eliklerin lenebilirliinin Takm mr ve Yzey Przll
Asndan Deerlendirilmesi. Yksek Lisans Tezi, Gazi . Fen Bilimleri Enstits.
211
212
GAZ TRBNLER PALE TAMRNDE KULLANILMAK

ZERE GEOMETRYE UYARLANABLR FKSTR
GELTRLMES
Ouzhan Ylmaza, Melike Averb,
a, Gaziantep niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Makine Mhendislii Blm, Gaziantep/TRKYE,
oyilmaz@gantep.edu.tr
b, Frat niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Makine Mhendislii Blm, Elaz/TRKYE ,
maver@firat.edu.tr
zet
Gaz trbinleri, bir yanma gaznn kompresrden yanma odasn geerek trbine olan akndan enerji eken
dner motorlardr. Gaz trbinleri havaclkta uak motorlar olarak, enerji sektrnde ise endstriyel enerji
retimi amac ile kullanlmaktadr. Motorun farkl blgelerinde ve farkl amalarla kullanlan, karmak
geometrileri ve maruz kaldklar zor alma artlar dolaysyla kritik motor komponentlerinden olan paleler
veya kanatklar, deiik nedenlerden (yksek basn ve scaklk, yabanc cisim arpmas ve korozyon) tr
hasara uramakta ve hasar oranna gre deiiklik veya tamir karar verilmektedir. Tamir edilmesine karar
verilen paleler, genelde aamal bir sreten (hasar lm, malzeme yma ve talal ileme) sonra, tekrar
motora taklarak kullanlabilmektedir. Bu almada, hasarl palelerin aamal tamiri esnasnda
kullanlmak zere geometrik uyarlamal pale fikstr tasarm konu edilmitir. Gelitirilen fikstr sayesinde,
tm bu ilemler esnasnda, lsel ve tolerans kararllnn ve ilemler aras veri aknn en az hata ile
salanmas ile para takma-skme zamannn minimize edilmesi hedeflenmitir.
Anahtar kelimeler: Fikstr gelitirme, pale tamiri, uyarlamal fikstr
DEVELOPMENT OF AN ADAPTIVE FIXTURE FOR THE

REPAIR OF GAS TURBINE BLADES
Abstract
Gas turbines are rotating engines that produce energy by streaming burnt gas in combustion chamber through
compressor. Gas turbines are used in aircraft engines and industrial energy production. Blades are used in
different turbine stages and purposes. These highly critical components have very complex geometries and
they are used in very severe service conditions, such as high pressure and temperature, foreign objects
damages and corrosion). Blades may have some damages due to these service conditions and they are
replaced with a new one or repaired one. If a blade is to be repaired, three basic steps (pre-inspection,
deposition and machining) are applied and used in the turbines. In this paper, designing of an adaptive fixture
which is used through these three repairing stages is presented. By the designed and developed adaptive
fixture, dimensional and tolerance consistency is maintained through whole repair steps, total repair cycle
time is reduced.
Keywords: Fixture Design, Blade Repair, Adaptive Fixture
213
1. GR
Fikstrler imalat srelerinde kullanlan yardmc ekipmanlardan olup, zellikle i parasnn imalat sonras
lsel ve yzeysel kalitesinde kritik rol oynamaktadrlar. Fikstrler tip olarak genelde snf altnda
toplanmlardr: (1) modler fikstrler [1-11]: Bu tr fikstrler ilem esnasnda i parasn gvenli ve hassas
biimde tutan, i paras geometrisine gre deitirilebilir komponentlere sahip yapda tasarlanan
fikstrlerdir. (2) Adanm fikstrler [12-14]: zel amal olarak ve zel bir i paras geometrisine uygun
tasarlanan fikstrlerdir. (3) Sral-ineli fisktrler: Bu tip fikstrler, sral olarak yerletirilmi ve yerletirilme
ekseninde hareket kabiliyeti olan ve i parasnn geometrisine uyarlanabilir zellikleri sayesinde kesme
ilemi esnasnda oluan ykleri ve oluacak sy karlayacak nitelikte tasarlanmaktadrlar. Bylelikle,
ileme esnasnda i parasnda oluabilecek biimsel ve ekilsel bozukluklar ile titreimleri en aza
indirebilmektedirler. malat aamalarnda, esneklii ve elde edilebilirlii dier fikstr trlerine gre fazla
olan modler fikstrler genelde tercih edilmekle beraber, dier fikstr trleri de zel amal imalat sreleri,
i paralar ve geometriler iin kullanlmaktadrlar.
Fikstrler bir ya da birden fazla imalat sreci iin tasarlanabilirler: kesme ilemi, kaynaklama, montaj,
lme-kontrol vb. Bir fikstr temel ilevi yerine getirmesi iin tasarlanmaktadr: (1) yerletirme, (2)
balama, (3) destekleme. Bu temel ilevsellik baz alndnda, bir fikstrden beklenilenler u ekilde
zetlenebilir. parasnn sklp taklmasndaki tekrarlanabilirlik hassasiyetinin yksek olmas ve en az
yerletirme hatasna sahip olmas, balama ve kesme kuvvetlerinden oluan biimsel bozulmay en aza
indirmek, ilem esnasnda hareketsizlik, istikrarl durmas ve ulalabilirlik, en az balama zellii ve
istenilen kalite standartlarna ulalabilirlik olarak belirtilebilir. Bu alanda yaplan birok aratrma, bu temel
ilevsellikler zerine younlam ve tasarm-en iyileme almalar byk oranda yer tekil etmitir.
Genelde fikstr trleri zerine yaplan almalar [3,5,15,16-18] modler fikstrler zerine younlamtr.
Ancak bu tr fikstrler dk rijitlik oranlar ve uzun sren para balama sreleri nedeniyle zel olarak ok
karmak geometrili ekle sahip paralar ile ok sk tolerans ihtiyalarnda tercih edilmektedir. Bununla
birlikte, fikstr ana gvdesine monte edilmi pimler (ular yuvarlatlm ubuklar), tutucular, destekler ve
sktrclara sahip, geometrik deiikliklere uyarlanabilir ve ayn trden ancak farkl geometrili paralarn
daha ksa srede ve rijit olarak balanabilecei uyarlanabilir fikstrlere ihtiyalar olumutur.
Bu almada, enerji, uzay ve havaclk endstrilerinde kullanlan, gaz ve jet motor paralarnda kullanlan
palelerin tamir ilemlerinde kullanlmak zere gelitirilen, farkl aamalarda kullanlabilen ve geometriye
uyarlanabilir bir fikstr tasarm sunulmaktadr.
2. PALE TAMR
Enerji, havaclk ve uzay sanayisinde kullanlan jet ve gaz trbinleri deiik geometrilere ve malzeme
zelliklerine sahip pale ad verilen kk kanatklar iermektedir. Bu paleler, trbinlerin alma prensibine
uygun olarak tasarlanmakta ve ok ar alma artlarna (yksek scaklk ve basn) maruz kalmaktadrlar.
rnein bir uak jet motor trbini (ekil 1) temel olarak havann dardan emilmesi ve kompressr etkisi
yardmyla yksek basn oranlarnda yanma odalarna gnderilmesi ve yaktla kartrlarak yksek
oranlarda itme gc oluturmas amacyla tasarlanmtr. Bu ilemleri gerekletirmek amacyla bir jet motor
trbini ana blmden oluur: (1) hava emi ksm, (2) kompressr ksm ve (3) trbin ksm. Bu
blmn alma artlarnn birbirinden farkl olmas nedeniyle bu ksmlarda kullanlan palelerin
geometrileri, malzemeleri ve alma artlar farkllklar gstermektedir. rnein, kompressr ksmndaki
palaler boyut olarak daha kk ve yksek basn ve scaklk oranlarna diren gsterebilecek nikel alaml
malzemelerden retilmektedirler. Bununla birlikte, n hava emi ksmndaki paleler boyut olarak daha byk
olmakla birlikte, arln nemli olmas ve bunun yanndan direnli olmalar nedeniyle titanyum
alamlarndan retilmektedirler.
214
ekil 1. Jet morotu ve deiik boyutlarda kompresr paleleri

Trbin paleleri ok ar alma artlar (yksek basn ve scaklk, korozyon) ve baz harici etkiler (yabanc
cisim arpmalar) nedeniyle bakm ve onarma ihtiya duymaktadrlar. ekil 2de zarar grm kompresr
palelerine ait grntler verilmektedir. Bakm ve onarm srelerinde, hasarl paleler tespit edilmekte ve
yenileriyle yer deitirilmektedirler. Ancak, son yllarda orijinal para reticilerinin talepleri, malzeme
fiyatlarndaki hzl artlar ve srekli yenileen teknolojiler nedeniyle, jet motor reticileri palelerin bakm ve
onarm srelerinde yer deitirme yerine hasarl palelerin hasar oranlarnn tespit edilerek tamir edilmesi
hususunda deiik stratejiler gelitirme arayna girmilerdir. Buradaki asl ama, jet motorlarndaki
ncelikle paleler olmak zere, dier tm paralar mmkn olduunca tamir ederek yeniden kullanabilmek
ve tamir edilebilir para listesini olabildiince arttrmaktr. Benzer bir durum enerji retim santrallerindeki
gaz trbinlerinde kullanlan pale ve dier trbin paralar iinde sylenebilir.
ekil 2. Hasarl kompresr paleleri [19]

Gnmzde, zellikle uak motor sanayisi baz alndnda jet motoru tamir-bakm ve onarm giderlerinin
toplam bakm-onarm ve revizyon giderlerinin %34n kapsad ve jet motoru revizyon maliyetleri
ierisinde ise pale tamiri ve revizyonunun %49 oranlarnda olduu grlmektedir [20]. Bu nedenlerden
dolay, tamir-bakm ve onarm sektr etin bir rekabetin yaand, kabiliyetin ve yetkinliin ok nemli
olduu ve en nemlisi yksek kar oranlarnn yer ald bir alan olmaktadr. Pale tamirinde deiik stratejiler
uygulanmakla beraber [21-24], genel olarak hasarl bir palenin tamirinde ana sre uygulanmaktadr: (1)
hasar tespiti (2) malzeme yma ve (3) fazla malzemenin kaldrlmas.
215
ekil 3. Genel pale tamir aamalar

3. GEOMETRYE UYARLAMALI FKSTR TASARIMI
Pale tamirinde, tm tamir aamalarnda kullanlmak zere tasarlanan fisktrler, hem palenin toleranslarnn
korunmasna ve hem de veri aknn doru olmasna olanak vermektedir. Bununla birlikte, fikstrn hasar
tespitinde lme ilemlerine olanak verecek biimde tasarlanmas, kaynaklama (malzeme yma) srecinde
sl iletkenlii gz nnde tutmas, eriebilirlii samas ve fazla malzemenin kaldrlmas esnasnda kesme
kuvvetlerini karlamas, kesme takmnn eriebilir olmas ve parada oluacak deformasyonu engellemesi
gibi bir ok faktrn dnlmesi gerekmektedir. Bu nedenlerden dolay, fikstr tasarm pale tamirinde ok
nemli bir yer tutmakta ve tamir ileminin verimini dorudan etkilemektedir.
Pale tamirlerinde, bir ok farkl tip fikstr kullanla gelmitir. Genel ama her zaman paleyi fikstre tamir
ileminin banda balamak ve son tamir sreci bitene kadar paleyi fikstrden zmemektir. Bylelikle, tm
tamir sreci boyunca ayn referans noktalar veya yzeyleri kullanlm olacak ve veri aknn gvenilirlii
de salanm olacaktr. ok basit fikstrler kullanlm ve her bir ilem iin takma-skme ilemlerinden
kanlmamtr (ekil 4). Bu tr yaklamlar pratiklik ve baz basit tamir ilemleri iin tercih edilebilir olsa
da tamir ileminin hassasiyeti ve tamir tekrarlanabilirlii hassasiyetleri alarndan gvenilir deildir.
ekil 4. Basit bir pale tamir fikstr [24]

Bununla birlikte, pale tamir srecinde en ok tercih edilen fikstr tipi, pale airfoil geometrisini evreleyen ve
yzeysel temas salayan sadece belirli bir pale geometrisinin balanmasna msaade eden fikstrlerdir. Bu
tip fikstrlerin en nemli zellikleri, rijit olamalar, pale airfoil geometrisini tamamen sarmalar,
eriebilirliklerinin iyi olmas ve en nemlisi ise ylm malzemenin kaldrlmas esnasnda oluan kesme
kuvvetlerine kar pale geometrisinin deformasyonunu engellemeleri olarak sylenebilir. ekil 5de pale
yzeyini tutan fikstre ait kat model ve ilem anndaki grnts verilmektedir. Ancak bu tr pale fikstr
tiplerinin en nemli dezavantajlar, sadece bir geometriye uygun olmalardr. Farkl bir geometriye sahip
palenin tamirinde, o paleye ait geometriye uygun fikstr balama yzeyi paras taklmal ve kullanlmaldr.
Bu durumda, farkl pale tipleri iin farkl balama yzey paralar kullanlmas gereksinimi domaktadr.
Bununla birlikte, tamir edilecek hasarl palelerin geometrileri incelendiinde, ayn tip pale olmasna ramen
216
kullanlm ve hasarl palelerin geometrilerinin birbirleriyle ve ilk tasarm geometrisiyle uyumlu olmadn
grlmtr. Bu nedenle, her bir hasarl pale, tek bir tip geometrili pale eklinde alglanmal ve tamir
stratejisi, fikstr tasarm ve ilenmesi zgn olmaldr. Dolaysyla, bu tip fisktrler, palenin geometrisine
uygun olmamalar ve pale airfoil hassasiyetinin korunmasnn gereklilii nedeniyle makul bir zm olarak
karmza kmamaktadr.
ekil 5. Pale ile yzeysel temas salanan fikstr tipleri [25]

Hasarl pale geometrilerinin, orijinal veya balang geometrilerden farkl olarak dnlmesi gerekliliinden
dolay, pale tamir srelerinde pale geometrisine uyarlanabilir fikstrlerin kullanlmas zorunlu hale
gelmitir. Bu tip fikstrler, ayn veya farkl pale tiplerinde kullanlabilecek zellikleri nedeniyle fikstr
maliyetlerini azaltc etkileri bulunmaktadr. Ayrca, geometriye uyarlanabilir zellikleri nedeniyle, tamir
srecinin verimini ve etkinliini st seviyelere karabilmektedirler. Bu tr geometriye uyarlanabilir fisktr
tiplerine en iyi rnek sral-ineli fikstrlerdir (pin-array fixture). Fikstr balama aparatlarna yerletirilen
sral ineler (pinler) vastasyla geometriyi en uygun formda tutabilen; ayarlanabilir zellii sayesinde farkl
blgelere deiik bask kuvvetlerini verebilen bir yapdadrlar. nelerin ular yuvarlatlm olduklarndan, i
paras yzeyine nokta temas salarlar. Bir kompresr palesinin tamirinde kullanlan ineli fikstr ekil 6da
gsterilmektedir. Bu tr bir ineli fikstr tasarmnda, standart fikstr tasarm kriterlerinin yannda, pale
tamiri iin farkl srelerde de kullanlmas planlanmtr. Bunlar, n hasar tespitinde saysallatrma ilemi,
lazerle malzeme yma ilemi ve frezeleme ile malzeme kaldrma ilemi.
ekil 6. Saysallatrma ilemi iin kullanlan sral-ineli fikstr [24]

Fikstr tasarmnda, fikstre balanacak olan paraya ait be (5) ana yzey dikkate alnr: (1) Aktif yzeyler,
(2) Destek ve yerletirme yzeyleri, (3) Balama yzeyleri, (4) Referans yzeyler, (5) Serbest yzeyler. Aktif
yzeyler, pale tamirinin yapld yzeylerdir ki bu alma da pale ucu tamiri yapld iin palenin u ksm
aktif yzey olarak dnlebilir. Destek ve yerletirme yzeyleri olarak ise palenin kuyruk ksm alnmtr.
Balama yzeyleri olarak palenin basma ve emme yzeyleri alnm ve sral inelerin bu yzeylere temas
etmesiyle balama gerekletirilmitir. Kompresr pale tamiri iin tasarlanan sral-ineli fikstrde referans
yzeyler ise palenin alt taban yzeyi olarak belirlenmitir. Son olarak, fikstr tarafndan kullanlmayan ve
ilem grmeyen yzeyler ise serbest yzey olarak kalmtr. ekil 7 de yukarda belirtilen yzeylerin
gsterimi verilmektedir.
217
ekil 7. Bir kompresr palesine ait fikstr tasarm yzeyleri

Kompresr pale tamirinde kullanlacak fikstrn tasarm aamalarnda, fikstrn genel geometrik analizleri,
kinematik analizleri, kuvvet analizleri ve son olarak deformasyon analizleri gerekletirilmi ve fikstr pale
tamir aamalarnn tmnde kullanlmak zere imal edilerek monte edilmitir. ekil 8de tasarm
gerekletirilen fikstrn kat modellemesi verilmitir.
lk hasar tespitinde, gelitirilen fikstr zerinde hareketsiz paralar yerletirilmi ve bu bloklarn yardmyla
tamir aamalarnda ortak kullanlacak koordinat eksenlerinin tanmlanmas salanmtr. Fikstre balanan
parann optik lme cihazlaryla saysallatrlmas esnasnda, eriebilirlik, aktif yzeylerin ortaya
karlmas ve referans bloklarn grntlerinin elde edilmesinde yksek baar salanm ve tamir edilecek
paleye ait poligon a yzeyi elde edilmitir. Fikstr, paletleme ekipmanlar kullanlarak tanm ve lazerle
malzeme yma srecinde de pale sklmeden kullanlmtr. Bu aamada, sral inelerin scaklk etkisiyle
genlemeleri ve balama kuvvetlerinin deimesi risklerine kar zel teknikler kullanlmtr. Son aama
olarak, palenin hasarl blgelerine ylan fazla malzemenin kaldrlmas iin frezeleme ilemi iin fikstr
tanarak 5-eksenli frezeleme tezgahna yerletirilmitir. Fikstr zerindeki hareketsiz bloklar yine koordinat
eksenlerinin konumlanmas iin kullanlmtr. Bylelikle, ilemler arasnda ayn koordinat eksenlerinin ve
merkezinin kullanlmas salanm ayrca veri aknda gvenilirlik oluturulmutur.
ekil 8. Sral-ineli fikstre ait kat model

Frezeleme ileminde en nemli unsur kesme kuvvetleridir. Kesme kuvvetleri, palenin aktif yzeyinde
deformasyona, sehime, inelerde zlmeye ve balama kuvvetinin bozulmasna yol amaktadr. Bu
durumlar gerekletiinde hassas lsel toleranslara sahip palenin tamir sonras oluan lsel ve yzeysel
toleranslarn yakalanmamasna neden olmaktadr. Bu almada, frezeleme esnasnda benzer durumlar tespit
edilmi ancak frezeleme sonras yaplan lmler neticesinde pale reticilerinin belirtmi olduklar
toleranslar ierisinde kalnd grlmtr. Bylelikle, gelitirilen geometriye uyarlanabilir sral-ineli
fisktrn istenilen artlar salad ispatlanmtr (ekil 10).
218
ekil 9. Tasarm ve imalat bitirilen geometriye uyarlanabilir fikstrn kompresr palesinin u tamirinde
kullanlmas
4. SONU
Bu almada, uzay-havaclk ve enerji sektrlerinde kullanlan gaz ve jet trbin motor paralarndan olan
palelerin tamirlerinin en etkili ve verimli bir biimde yaplabilmesi iin geometriye uyarlanabilir bir fikstr
tasarmndan bahsedilmi ve tantlmtr. Bu fikstr, sral-ineli yaps sayesinde, hasarl palelerin tm tamir
aamalarnda kullanlabilecek bir yapda tasarlanarak imal edilmi ve bir kompresr palesinin tamirinde
kullanlarak test edilmitir. Gerekletirilen pale tamiri sonrasnda, tamir edilen palenin lsel ve yzeysel
toleranslarnn istenilen aralklarda olduu grlm ve baarl bulunmutur.
KAYNAKA
[1] Surendr Babu, B., Madar Valli, P., Anil Kumar, A.V.V., and Rao, D.N., 2005, Automatic modular
fixture generation in computer-aided process planning systems, Proc. IMechE, Part C: J. Mechanical
Engineering Science, Volume 5 (10), pages 1147-1152.
[2] Yen, W.D., Rong, Y., Hu, W., Kang, Y., and Zhang, Y., 2001, Locating error analysis and tolerance
assignment for computer-aided fixture design, Volume 39 (15), Pages 3529-3545.
[3] Senthil Kumar, A., and Fuh, J.Y.H., 2000, Automated design assembly of interference-free modular
fixture setup, CAD, Computer Aided Design, Volume 32 (10), pages 583-596.
[4] Li, J., Ma, W., and Rong, Y., 1999, Fixturing surface accessibility analysis for automated fixture
design, Int. J. Prod. Res., Volume 37(13), pages 29973016.
[5] Kow, T. S., Kumar, A. S., and Fuh, J. Y. H., 2000, An integrated approach to collision-free computeraided modular fixture design, Int. J. Advd Mfg Technol., Volume 16(4), pages 233242.
[6] Kakish, J., Zhang, P. L., and Lbrahim, Z., 2000, Towards the design and development of a knowledgebased universal modular jigs and fixtures system, J. Intell. Mfg, Volume 11(4), pages 381401.
[7] Boyle, I. M., Rong, K., and Brown, D. C., 2006, CAFixD: A casebased reasoning fixture design
method. framework and indexing mechanisms, J. Comput. Inf. Sci. Engng, Volume 6(1), pages 4048.
[8] Shokri, M. and Arezoo, B., 2008, Computer-aided CMM modular fixture configuration design, Int. J.
Mfg Technol. Managmt, Volume 14(12), pages 174188.
[9] Violante, G. M., Luca, J., and Paulo, M., 2007, Design and production of fixtures for free-form
components using selective laser sintering. Rapid Prototyping, J., Volume 13(1), pages 3037.
219
[10] Arzanpour, S., Fung, J., Mills, J. K., and Cleghorn, W. L., 2006, Flexible fixture design with
applications to assembly of sheet metal automotive body parts, Assembly Automn, Volume 26(2), pages
143153.
[11] Li, B., Shiu, B. W., and Lau, K. J., 2003, Robust fixture configuration design for sheet metal assembly
with laser welding, Trans. ASME, J. Mfg Sci. Engng, Volume 125(1), pages 120127.
[12] Wang, Y. et al., 2005, Fixturing error measurement and analysis using CMMs, J. Physics: Conf. Ser.,
Volume 13, pages 163166.
[13] Wang, Y., Chen, X., Gindy, N., and Xie, J., 2008, Elastic deformation of a fixture and turbine blades
system based on finite element analysis, Int. J. Advd Mfg Technol., Volume 36(34), pages 296304.
[14] Wang, Y., Chen, X., and Gindy, N., 2007, Surface error decomposition for fixture development, Int.
J. Advd Mfg Technol., Volume 31(910), pages 948956.
[15] Dai, J. R., Nee, A. Y. C., Fuh, J. Y. H., and Senthil Kumar, A., 1997, An approach to automating
modular fixture design and assembly, Proc. IMechE, Part B: J. Engineering Manufacture, Volume 211(7),
pages 509521.
[16] Wu, Y., Rong, Y., Ma, W., and LeClair, S. R., 1998, Automated modular fixture planning: Accuracy,
clamping and accessibility analysis, Robotics and Computer-Integrated Mfg, Volume 14, pages 1724.
[17] Wu, Y. G., Gao, S. M., and Chen, Z. C., 2008, Automated modular fixture planning based on linkage
mechanism theory, Robotics and Computer-Integrated Mfg, Volume 24, pages 3849.
[18] Hu, W. and Rong, Y., 2000, A fast interference checking algorithm for automated fixture design
verification, International Journal of Advanced Manufacturing Technology, Volume 16, pages 571581.
[19] Gao J, Folkes J, Yilmaz O, Gindy NNZ, 2005, Investigation of a 3D Non-contact Measurement based
Blade Repair Integration System, Aircraft Engineering and Aerospace Technology, Volume 7(1), pages 34
41.
[20] Paul Walton, http://www.ttl-solutions.com/pdf/newsletter1.pdf, 01.07.2013
[21] Brinksmeir E, Berger U, Jansen R., 1998, Advanced sensoric and machining system for manufacturing
and repair of jet engine components, 31st CIRP international seminar on manufacturing systems. Berkeley,
USA.
[22] Bremer C., 2000, Adaptive strategies for manufacturing and repair of blades and blisks Proceedings
of ASME Turbo Expo 2000: 45th ASME international gas turbine & aeroengine technical congress, Munich,
Germany.
[23] Gao J, Chen X, Yilmaz O, Gindy N., An integrated adaptive repair solution for complex aerospace
components through geometry reconstruction. International Journal of Advanced Manufacturing
Technology, Volume 36 (11), pages 1170-1179.
[24] Yilmaz O., 2006 Repair of complex geometry components and free-form surfaces, PhD Thesis, The
University of Nottingham/UK.
[25]
Jones,
J.,
McNutt
P.,
Tosi
Riccardo,
Perry,
C.,
and
Wimpenny,
D.,
https://www.dora.dmu.ac.uk/xmlui/handle/2086/7552, 01.07.2013
220
HADFIELD ELNN TORNALANMASINDA KESC TAKIM

KAPLAMALARININ TAKIM AINMASI ZERNDEK
ETKLERNN ARATIRILMASI
Gltekin UZUNa*, Turgay KIVAKb, Ergn EKCc
a
Makine Eitimi Blm, Teknik Eitim Fakltesi, Gazi niversitesi, 06500, Ankara,
uzun.gultekin@gazi.edu.tr
b
malat Mhendislii Blm, Teknoloji Fakltesi, Dzce niversitesi, 81620, Dzce,
turgaykivak@duzce.edu.tr
c
Makine Blm, Cumayeri Meslek Yksekokulu, Dzce niversitesi, 81700, Dzce,
ergunekici@duzce.edu.tr
zet
Hadfield elii de denilen stenitik manganezli elikler son yllarda, sahip olduklar mkemmel anma
direnci zellikleri ile geni bir uygulama alan bulmaktadr. Ancak sahip olduu zellikleri nedeniyle
ilenebilirlii zor malzemeler olarak bilinmektedir. Bu almada, Hadfield eliinin tornalanmasnda kesici
takmlar zerine yaplan kaplama malzemelerinin takm anmas zerindeki etkileri aratrlmtr. Deneyler,
CVD TiCN/Al2O3/TiN, PVD TiAlN ve PVD TiAlN/AlCrO kaplanm sementit karbr takmlar kullanlarak
kuru kesme artlar altnda CNC torna tezghnda yaplmtr. Deney sonularna gre, PVD-TiAlN kaplama
takm anmas bakmndan CVD TiCN/Al2O3/TiN ve PVD TiAlN/AlCrO kaplamalara stnlk salamtr.
Ayn anma deerinde PVD TiAlN/AlCrO takma gre CVD TiCN/Al2O3/TiN ve PVD TiAlN kapl takm
srasyla % 244 ve % 333 daha fazla tala hacmine ulamtr. Baskn anma tipinin yanak anmas olduu
grlmtr.
Anahtar kelimeler: Hadfield elii, kaplamalar, kesme kuvveti, takm anmas.
INVESTIGATION OF THE EFFECTS OF CUTTING TOOL

COATING MATERIALS ON THE TOOL WEAR DURING THE
TURNING OF HADFIELD STEEL
Abstract
Austenitic manganese steels, also called Hadfield steel, have had a wide field of application in recent years
because of their excellent wearing resistance. However, these materials are known to have hard machinability
due to their some features. In this study, the effects of cutting tool coating materials on the tool wear during
the turning of Hadfield steel have been analyzed. The experiments have been carried on the CNC turning
machine under dry cutting conditions by using CVD TiCN/Al2O3/TiN, PVD TiAlN and PVD TiAlN/AlCrO
coated cementite carbide tools. Experiment results have proven that PVD TiAlN coated has outclassed CVD
TiCN/Al2O3/TiN and PVD TiAlN/AlCrO coatings in terms of tool wear. On the same abrasion value, CVD
TiCN/Al2O3/TiN ve PVD TiAlN coated tool has reached respectively 244 % and 333% more chip volume in
comparison to PVD TiAlN/AlCrO. It has been detected that flank wear is the dominant wear type.
Keywords: Hadfield steel, coatings, cutting force, tool wear
221
1. GR
Tornalama operasyonlar, mhendislik endstrisinde metallerin ekillendirilmesinde yaygn olarak
kullanlmaktadr. malatta en nemli maliyet faktrlerinden birini enerji sarfiyat oluturmaktadr. Tala
kaldrma srasnda harcanan g, enerji sarfiyatn belirleyen en nemli unsurdur. Malzemenin zgl kesme
direncine bal olarak dier faktrlerin de devreye girmesiyle, tala kaldrma srasnda ihtiya duyulan asl
kesme kuvveti (Fc), tala kaldrmak iin harcanan gc ve dolaysyla enerji maliyetini belirleyen en nemli
parametredir [1]. Kesme hz, ilerleme, kesme derinlii, tala as, u rads, ilenen parann fiziksel ve
kimyasal zellikleri, tala krc geometrisi gibi kesme kuvvetlerini ve yzey przlln etkileyen birok
parametre vardr. Bundan dolay dk maliyet ve yksek kalitede rnlerin elde edilebilmesi iin uygun
ileme artlarnn belirlenmesi gereklidir [2-5].
Hadfield elikleri, ilk olarak 19uncu yzyl sonlarnda, Sir Robert Hadfield tarafndan imal edilmitir.
Hadfield elikleri sahip olduklar mkemmel anma direnci zellikleri nedeni ile kaz makinalar,
madencilik, pompalar, demiryolu paralar, elik imalat fabrikalarnn haddeleme paralar ve makine
ekipmanlarnn anma direnli paralar olarak geni bir kullanm alanna sahiptir. Hadfield elii de denilen
austenitik manganezli elikler son derece tok ve mknatslanma zellii olmayan alamlar olup, mkemmel
bir anma mukavemeti ile yksek sneklie sahiptirler. Sahip olduu dk termal iletkenlii, yksek sertlik
ve ileme esnasndaki deformasyon sertlemesi zelliinden dolay ilenebilirlii zor bir malzeme olarak
bilinmektedir. Bu yzden ileme esnasnda yksek kesme kuvvetleri, yksek kesme scaklklar ve takm
anmas ortaya kmakta bu da ileme esnasndaki boyutsal tamln kontroln zorlatrmaktadr [5-10].
Takm anmas, kesme artlar, i paras malzemesi ve takm malzemesine bal olarak farkl ekillerde
meydana gelen karmak bir durumdur [11]. Birok aratrmac tarafndan kesme parametrelerine bal
olarak kaplamal takmlarn anma davranlar incelenmitir [12-13]. Bu almada Hadfield eliinin
tornalanmasnda kesici takmlar zerine yaplan kaplama malzemeleri ve kesme parametrelerinin kesme
kuvvetleri ve takm anmas zerindeki etkileri deneysel olarak aratrlmtr.
2. MATERYAL VE METOT
Tornalama deneyleri, kuru kesme artlar altnda Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii
Blm Laboratuvarlarnda gerekletirilmitir. leme deneyleri maksimum devri 3500 dev/dak olan
Johnford TC 35 (10kW) marka CNC torna tezghnda, ISO 3685 (TS 10329)deki mr deneyleri artlarna
bal olarak gerekletirilmitir. Kesme kuvvetlerinin lmnde kuvvet bileenini de lebilen Kistler
9257B tipi dinamometre kullanlmtr. Deneylerde kullanlan tezgh ve cihazlarn ematik gsterimi ekil
1de verilmitir. leme deneylerinde drt farkl kesme hz (100, 140, 180 ve 220 m/dak) sabit ilerleme hz
(0,2 mm/dev) ve kesme derinlii (0,8 mm) kullanlmtr. Anma deneylerinde, takm anma kriteri (ISO
3685) olarak yanak anmas dikkate alnm olup yanak anma deeri VB=0,3 mm olduunda takmn
and kabul edilmitir. Kesici takmdaki anma deerleri Mitutoyo (2x20x) takmc mikroskobu
kullanlarak llm ve dijital mikroskop ile anma fotoraflar alnmtr.
222
5019B130 Multichannel
Charge Amplifier
Dynoware
yazlm
Fx
Fy
JOHNFORD T35
CNC Torna Tezgah
Fz
CIO DAS 1602/12
veri alma kart
9257B
dinamometre
kesici
takm
i paras
5019B130 ok kanall
arjl amplifikatr
ekil 1. Deneylerde kullanlan tezgh ve cihazlarn ematik gsterimi
Deneysel almalarda, 60x150 mm ebatlarnda hazrlanm Hadfield elii olarak ta bilinen GX120Mn12
(30 HRC) numuneler kullanlmtr. Deneylerde kullanlan Hadfield eliinin kimyasal bileimi Tablo 1de
verilmitir.
Tablo 1. Hadfield eliinin kimyasal bileimi
Fe
Mn
84,91 12,4
1,16
Si
Cr
Mo
Ni
Dier
0,448
0,028
0,0145
0,959
0,0144
0,0633
0,0028
Deneylerde SNMG 120408 geometrisine sahip farkl kalitede sementit karbr kesici takm kullanlmtr
(Sandvik Coromant). Kaplama malzemelerinin, Hadfield eliinin ilenebilirlii zerindeki etkilerini
deerlendirmek amacyla, PVD ve CVD yntemleriyle tek katl ve ok katl kaplanm farkl kaplamaya
sahip karbr takmlar tercih edilmitir. Tornalama deneylerinde kullanlan kesici takm ve kaplama zellikleri
Tablo 2de verilmitir.
Tablo 2. Kesici takm ve kaplama zellikleri
Kaplama
malzemesi
TiCN/Al2O3/TiN
Kaplama ISO malzeme

yntemi
kalitesi
CVD
S05
Kaplama
Kalnl (m)
4
Sertlik
(Hv)
1750
TiAlN
PVD
S15
1850
TiAlN/AlCrO
PVD
S20
1750
Kesme kuvvetlerinin belirlenmesi iin 12 deney gerekletirilmitir. Kaplama tipi, kesme hz ve ilerlemeye
bal olarak elde edilen kesme kuvvetleri sonular Tablo 3te verilmitir.
223
Tablo 3. Deney parametreleri ve sonular

Deney
no
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Kaplama
Vc (m/dak)
PVD TiAlN
100
PVD TiAlN
140
PVD TiAlN
180
PVD TiAlN
220
CVD TiCN/Al2O3/TiN
100
CVD TiCN/Al2O3/TiN
140
CVD TiCN/Al2O3/TiN
180
CVD TiCN/Al2O3/TiN
220
PVD TiAlN/AlCrO
100
PVD TiAlN/AlCrO
140
PVD TiAlN/AlCrO
180
PVD TiAlN/AlCrO
220
Fc (N)
543
520
500
498
568
561
504
497
581
563
522
514
3. DENEY SONULARI VE TARTIMA

Kesme hz ve kaplama malzemesine bal olarak kesme kuvvetlerinde meydana gelen deiimler ekil 2de
grlmektedir. farkl takmda da kesme hzndaki artla kesme kuvvetlerinde d grlmtr. Kesme
hz kesme kuvvetleri zerinde, ilerlemeye ve kaplama malzemesine bal olarak deimekle birlikte %9-13
arasnda deien deerlerde de sebep olmutur. Kesme hzndaki artla kesme kuvvetlerinde meydana
gelen bu de, ksmen takm-tala temas alanndaki azalma, ksmen de kesme hzndaki artla birlikte
scaklktaki artn malzemenin akma mukavemetini drmesinin sebep olduu sylenebilir [14]. Kaplama
farkna bal kuvvet deiimleri irdelendiinde ise btn kesme parametresi kombinasyonlarnda kaplama
farkna bal ok fazla deiim olmamakla birlikte en dk kesme kuvvetleri PVD TiAlN kapl takmlarla
elde edilmitir. Bu takm CVD TiCN/Al2O3/TiN ve PVD TiAlN/AlCrO kapl takmlar takip etmitir. PVD
TiAlN kaplamann daha dk kesme kuvvetlerine sebep olmas bu kaplamann dk sl iletkenlie ve
srtnme zelliine sahip olmasna atfedilebilir [15-16]. zellikle kuru kesme artlarnda yksek sertlii ile
kesici takmn uzun sre dayanmn korumasna yardmc olmaktadr [17]. En st katman TiN olan CVD
TiCN/Al2O3/TiN kaplamann da PVD TiAlN/AlCrO kaplamadan daha dk srtnme katsaysna sahip
olmas da kesme kuvvetlerinde bir miktar d meydana getirmitir.
224
PVD TiAlN
CVD TiCN/Al2O3/TiN
600
Kesme Kuvveti (N)
580
560
540
520
500
480
460
440
100
140
180
220
Kesme Hz (m/dak)
ekil 2. Kesme hzna bal olarak takm arasndaki kesme kuvvetleri deiimi
3.2 Takm Anmas
Hadfield eliinin tornalanmasnda kesici takmlar zerinde meydana gelen yanak anma deerleri tala
hacmine bal olarak deerlendirilmitir. Anma deneyleri 140 m/dak kesme hznda 0,2 mm/dev ilerlemede
ve 0,8 mm kesme derinliinde gerekletirilmitir. Takm anmas her 50 mm kesme boyunda tezgah
durdurularak llmtr. takm arasnda tala hacmine bal olarak yanak anmasnda meydana gelen
deiimler ekil 3te sunulmutur. PVD TiAlN ve CVD TiCN/Al2O3/TiN kapl takmlar PVD TiAlN/AlCrO
kapl takma gre yanak anmas bakmndan ciddi bir stnlk salamtr. Takm anmas kriterine (0,3
mm) PVD TiAlN/AlCrO kapl takm 15 cm3, CVD TiCN/Al2O3/TiN kapl takm 52 cm3 PVD TiAlN kapl
takm ise 65 cm3 tala hacminde ulamtr. Ayn anma deerinde PVD TiAlN/AlCrO kapl takma gre
CVD TiCN/Al2O3/TiN ve PVD TiAlN kapl takm srasyla % 244 ve % 333 daha fazla tala hacmine
ulamtr. PVD TiAlN kaplamann sahip olduu yksek sertliin kesici takmn anma direncinin artmas
zerinde nemli bir role sahip olduu grlmtr.
Yanak anmas, yaklak 0,18 mm deerinden sonra, takmda da ok hzl bir art gstermitir. Hadfield
elii deformasyon srasnda son derece hzl bir biimde sertlemektedir. 0,18 mm anma deerinden sonra
kesici takmlar zerinde meydana gelen anmalarn deformasyonu zorlatrmas malzemede ciddi sertlik
artlar meydana getirerek anma art orann hzlandrd dnlmektedir. Genel olarak ileme esnasnda
elde edilen kesme kuvveti verileri, kesici takm kaplama malzemelerinin anma deerleri ile paralellik arz
etmektedir. Bu da kesme kuvvetlerinin takm anmas ile ilgili nemli fikirler verdiini gstermektedir.
225
PVD TiAlN
CVD TiCN/Al2O3/TiN
1)
0,4
Yanak Anmas, Vb (mm)
PVD TiAlN/AlCrO
1)
2)
3)
0,35
0,3
2)
0,25
0,2
0,15
0,1
3)
0,05
0
0
10
20
30
40
Tala Hacmi
50
60
70
(cm3)
ekil 3. 140 m/dak kesme hz ve 0,2 mm/dev ilerlemede kaplama malzemelerine bal olarak tala hacmi ile
yanak anmasnn deiimi
4. SONULAR
Hadfield eliinin tornalanmasnda kesici takm kaplamalarnn takm anmas zerindeki etkilerinin
aratrld alma neticesinde aadaki sonular elde edilmitir.
Kesme hz kesme kuvvetleri zerinde, kaplama malzemesine bal olarak deimekle birlikte %9-13
arasnda deien deerlerde de sebep olmutur.
Btn kesme parametresi kombinasyonlarnda kaplama farkna bal ok fazla deiim olmamakla
birlikte genel olarak en dk kesme kuvvetleri PVD TiAlN kapl takmla elde edilmitir.
Takm anmas bakmndan PVD TiAlN ve CVD TiCN/Al2O3/TiN kapl takmlar, PVD TiAlN/AlCrO
kapl takma gre ciddi bir stnlk salamtr. Ayn anma deerinde PVD TiAlN/AlCrO kapl takma
gre CVD TiCN/Al2O3/TiN ve PVD TiAlN kapl takm srasyla % 244 ve % 333 daha fazla tala hacmine
ulamtr.
Hadfield eliinin tornalanmasnda yanak anmasnn kritik deeri olarak 0,18 mm olarak grlm bu
anma deerinden sonra takmlarn hzl bir anma srecine girdii belirlenmitir.
Yksek takm mr asndan Hadfield eliinin tornalanmasnda yksek anma direnci ile PVD TiAlN
kaplamann kullanlmas tavsiye edilebilir.
KAYNAKLAR
[1]. akr, M.C., Modern Talal malat Yntemleri, Vipa A., Bursa, Trkiye, 350-390
2000.
[2]. Asiltrk, I., unkas, M., Modeling and prediction of surface roughness in turning operations using
artificial neural network and multiple regression method, Expert Systems with Applications 38, 5, 5826
5832, 2011.
[3]. Tamas, S., Cutting force modeling using artificial neural networks, J. Mater. Process Technol, 92,
344349, 1999.
226
[4]. Singh., P.D., Rao, V., A surface roughness prediction model for hard turning process, Int J Adv
Manuf Technol, 32, 11151124, 2007.
[5]. Ouz, B., Karbonlu ve Alaml eliklerin Kayna, OERLIKON Yayn, 1985.
[6]. Hadfield, R.A., Metallurgy and its Influence on Modern Progress, Chapman and Hall Ltd, 91101,
1925.
[7]. Canadinc, D., Sehitoglu, H., Maier, H.J., Chumlyakov, Y.I., Strain hardening behavior of aluminum
alloyed Hadfield steel single crystals, Acta Mater, 53, 1831-1842, 2005.
[8]. Gavriljuk, V.G., Tyshchenko, A.I., Razumov, O.N., Petrov, Yu N., Shanina, B.D., Berns, H.,
Corrosion-resistant analogue of Hadfield steel, Mater. Sci. Eng, A 420, 4754, 2005.
[9]. Niu, L., Xu, Y., Wu, H., Reinforcement of Hadfield steel matrix by oriented high-chromium cast iron
bars, Fatigue & Fracture of Engineering Materials & Structures, 00, 1-7, 2010.
[10]. Horng, J.T., Liu, N.M., Chiang, K.T., Investigating the machinability evaluation of Hadfield steel in
the hard turning with Al2O3/TiC mixed ceramic tool based on the response surface methodology, Journal of
Materials Processing Technology, 208, 532541, 2008.
[11]. Sikdar, S.K., Chen, M., Relationship between tool ank wear area and component forces in single
point turning, Journal of Materials Processing Technology, 128, 210215, 2002.
[12]. Jindal, P.C., Santhanam, A.T., Schleinkofer, U., Shuster, A.F., Perfomance of PVD TiN, TiCN and
TiAIN coated cemented carbide tools in turning, Int.J. Refract. Met. Hard Mater, 17, 163-170, 1999.
[13]. Sahooa, A.K., Sahoo, B., Experimental investigations on machinability aspects in nish hard turning
of AISI 4340 steel using uncoated and multilayer coated carbide inserts, Measurement, 45, 21532165,
2012.
[14]. ifti, ., stenitik paslanmaz eliklerin ilenmesinde kesici takm kaplamasnn ve kesme hznn
kesme kuvvetleri ve yzey przllne etkisi, Gazi niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi
Dergisi, 20, 2, 205-209, 2005.
[15]. Barshilla, H.C., Yogesh, K. ve Rajam, K.S., Deposition of TiAlN coatings using reactive bipolarpulsed direct current unbalanced magnetron sputtering, Vacuum, 83, 427434, 2009.
[16]. Ma, L.W., Cairney, J.M., Hoffman, M.J. ve Munroe, P.R., Deformation and fracture of TiN and TiAlN
coatings on a steel substrate during nanoindentation, Surface & Coatings Technology, 200, 3518 3526,
2006.
[17]. Yu, D., Wang, C., Cheng, X. ve Zhang, F., Optimization of hybrid PVD process of TiAlN coatings by
Taguchi method, Applied Surface Science, 255, 18651869, 2008.
227
228
HAVACILIK MALZEMELERNN ATALET KAYNAI

YNTEM LE BRLETRLMES
Nuri Czolua, Evren Yasab, Gray Akbulutc, Semih Pilatind
a, TUSA Motor Sanayii A.. ESKEHR/TRKYE, nuri.cizioglu@tei.com.tr
b, TUSA Motor Sanayii A.. ESKEHR/TRKYE, evren.yasa@tei.com.tr
c, TUSA Motor Sanayii A.. ESKEHR/TRKYE, guray.akbulut@tei.com.tr
d, TUSA Motor Sanayii A.. ESKEHR/TRKYE, semih.pilatin@tei.com.tr
zet
Srtnme kayna yntemlerinden biri olan atalet kayna yntemi, seri imalata uygunluk, yksek verimlilik,
yksek kaynak mukavemeti, s tesiri altndaki blgenin dar olmas ve dolaysyla kaynak sonras mekanik
zelliklerdeki deiimin az olmas gibi avantajlar sayesinde, zellikle yksek kalite gereksinimlerinin sz
konusu olduu havaclk ve uzay sektrnde tercih edilmektedir. Bu bildiride, srtnme kayna yntemleri
ve kullanm alanlar hakkndaki genel bilginin ardndan, atalet kaynak prosesinin fiziksel ynleri, prosesi
etkileyen faktrler ve uak motor komponentlerindeki uygulamalar hakknda aklamalar yaplmtr.
Ayrca, havaclk sektrnde sklkla kullanlmakta olan titanyum alamlar ve nikel-bazl speralamlar
gibi yksek scaklk malzemelerinin atalet kayna yntemi ile birletirilmesi sonrasnda elde edilen kaynak
metalurjisi konusunda bilgilere yer verilmitir.
Anahtar kelimeler: Atalet kayna, srtnme kayna, havaclk malzemeleri
INERTIA WELDING OF AERO-ENGINE MATERIALS

Abstract
Inertia welding is a preferred friction joining process in aerospace applications with high requirements due to
the advantages like high productivity, high weld strength, minor changes in mechanical properties after
welding due to a narrow heat affected zone and convenience for mass production. In this study, after an
introduction of methods and applications in friction welding, physical aspects of inertia welding, process
parameters and applications in aero-engines are presented. Additionally, some information on welding
metalurgy of titanium and nickel based superalloys, high temperature aeroengine materials, is given.
Keywords: Inertia welding, friction welding, aeroengine materials
1. Giri
Bilindii zere, kaynak, genel olarak metal veya termoplastik malzemeleri birbirine birletirmek iin
kullanlan bir imalat yntemidir. Yaygn olarak kullanlan metot birletirilecek olan paralarn ksmen
ergitilmesi ve dolgu malzemesinin eklenmesi sonucu oluan kaynak banyosunun soumasyla kuvvetli bir
ba oluturmaktr [1]. Farkl mekanizmalara sahip kaynak metotlar, enerji kaynana gre snflandrlacak
olursa, elektrik ark veya diren kaynakl, n (lazer, elektron gibi) kaynakl ve kat hal kaynaklar olmak
zere snflandrlabilir. Kat hal kaynaklarnn, genel kaynak tanmnn aksine, dierlerinden temel fark
herhangi bir kaynak banyosu yaratmadan birletirmenin gerekletiriliyor olmasdr. Bu kaynak metotlarnn
temelinde malzemelerin ergime scaklnn altnda, dardan uygulanan basn yardm ile birbirine temas
etmesi sonucu iki yzey arasnda oluan balar bulunmaktadr. Kat hal kaynak yntemlerinin birok
avantajnn yansra, yksek ilk yatrm maliyeti ve bunun para byklne bal olarak artmas, yzey
229
temizlii ve hassasiyeti anlamnda yksek isterler, tahribatsz muayene yntemlerinin kaynak kontrolu iin
kullanmnn zorluu gibi dezavantajlar da mevcuttur. Kat hal kaynak yntemlerinden biri olan srtnme
kaynak teknikleri dolgu malzemesi kullanmadan yksek scaklkta malzemenin yumuamasnn ardndan
temas eden yzeylerin birbirine bastrlmas temeline dayanr. Genel olarak tm srtnme kayna
yntemlerinde gerekli olan s, paralar arasndaki arayzde oluan srtnme sayesinde mekanik enerjinin
termal enerjiye dnmesiyle elde edilmektedir. [2]. Srtnme kaynaklarnda kullanlan enerji younluunun
dier kaynak yntemlerine gre yeri, ekilde gsterilmitir.
ekil 1: Srtnme kaynak yntemlerinin enerji younluu asndan dier kaynak yntemleri ile
kyaslanmas [1]
2. Srtnme Kayna Yntemleri
ou zaman faydasz veya kayp olarak dnlen srtnme enerjisinin verimli kullanm alanlarndan biri
srtnme kayna metotlarnn gelitirilmesi sayesinde farkedilmitir. Gnmzde, srtnme kaynak
teknikleri, kendilerini farkl alanlarda farkl uygulamalarda kantlam, dk maliyetle gvenilir ekilde
yksek kaliteli kaynak yapabilen metotlar olarak bilinmektedir [3]. Srtnme kayna, birbirine gre dnme
veya dorusal hareketle srtnme ve dolaysyla s yaratarak basma kuvveti altnda birbirine temas eden i
paralarn birletirmeye yarayan bir kat hal kaynak yntemidir. Kat-hal kayna olarak kabul edilmesine
ramen, baz durumlarda arayzde ince bir film halinde sv hal mevcut olabilmektedir, ancak bu durum final
kaynak kalitesini etkilememektedir. Herhangi bir kaynak dolgu malzemesi kullanmna ihtiya
duyulmamaktadr. Dnerek srtnme kaynan gerekletiren bir durum iin ana aamalar ekilde
gsterilmitir: bir i paras sabit duruken, dieri dndrlmektedir. Doru dnme hzna ulaldnda, iki i
paras dorusal hareketle birbirine doru ilerletilmekte ve bir eksenel kuvvet uygulanmaktadr. Arayzde
oluan srtnme i paralarn str ve malzemenin bir ksm ekilCde gsterildii zere dar atlmaya
balanr. Dar atlan bu malzeme miktarna upset, yani boyda ksalma ismi verilir. Nihayetinde parann
dnme hareketi tamamlandnda maksimum upset miktarna da ulalm olunur ve sre tamamlanr (bkz.
ekilD).
ekil 2: Srtnme kayna iin ana aamalar [4]

Srtnme kaynak teknikleri, ana malzeme ile %100e yakn mekanik zellikler salayan bir ba veya
brileme salamas sayesinde dier kaynak proseslerine gre olduka avantajl bir kaynak grubudur. Dier
kaynak yntemlerine gre avantajlar zetle yle sralanabilir:
Srtnme kayna, %100 kesitsel kaynak alan salar

Tam otomasyon kolaylkla mmkndr
Operatrden bamsz yksek tekraredilebilirlik salar
230
Herhangi bir dolgu malzemesinin kullanlmamas sayesinde maliyetler asndan avantajldr
Yksek sre hz salar.
Birbirinden farkl malzemelerin malzeme zellikleri deimeden birletirilebilir.
Malzeme iinde gaz porozitesi veya kirlenme olumaz.

Dnerek srtnme kaynanda enerjiyi uygulamann balca iki yolu mevcuttur. Bunlar dorudan tahrikli ve
atalet srtnme kaynadr. Dorudan tahrikli srtnme kaynanda, paralardan biri dorudan motor tahrik
nitesine balanmtr. Motor belirlenmi bir dnme hzna getirildiinde, i paralar birbirine yaklatrlr ve
birbirine srnen yzeylerde oluan srtnme s meydana getirir. Bu ilem, nceden belirlenmi upset
deerine ulaana kadar, bir sre bu devam ettirilir. Frenleme vastasyla dnme durdurulur ve dnme hareketi
sona ermesine ramen srtnme kaynak kuvveti bir sre daha uygulanr. Dorudan tahrikli srtnme
kaynandaki parametrelerin deiimi ekilada gsterilmitir. Enerji kayna asndan ikinci srtnme
kaynak tr atalet kaynadr. Bu teknikte, paralardan biri volana balanr, dier i paras dnmez. Volan
belirli bir dnme hzna getirilir ve bylece istenen enerji volanda depolanr. Tahrik motoru devreden karlr
ve i paralar belirli bir eksenel kuvvet altnda biraraya getirilir. Volanda depolanan kinetik enerji, arayzde
srtnme vastasyla sya dnr ve parann dnme hz azalr ve sonunda para durur. Eksenel kuvvet
(veya basma kuvveti) bir sre daha uygulanmaya devam edilir. Atalet kayna proses deikenlerinin sre
iindeki geliimi ekilbde verilmitir.
a) Dorudan tahrikli srtnme kayna
b) Atalet kayna
ekil3 : Srtnme kayna farkl eitlerinde hz, kuvvet ve upset deiimlerinin zamana bal olarak
geliimi [4]
Genelde srtnme kuvveti dnme hareketi ile salansa da, farkl srtnme enerjisi yaratma yollar mevcuttur.
Bunlar arasnda, ekilte verilen radyal, orbital, asal ve dorusal srtnme kaynaklar gsterilebilir.
Dorusal ve dnme hareketi ile salanan enerjilerle kaynatlm para rnekleri ise ekilte verilmitir.
Dnme hareketi ile enerji salanan srtnme kaynanda, prosesin doas gerei paralardan en az birinin
dairesel veya okgen kesite sahip olmas gerekmektedir. Dier bir dezavantaj ise s oluum hznn arayz
boyunca homojen olmaydr. Bu da s tesiri altndaki blge (ITAB) kalnlnn dzensiz olmasna neden
olmaktadr [3].
231
a)
c)
b)
d)
ekil 4: Farkl srtnme hareket eitleri a) radyal b) orbital c) asal d) dorusal [4]
a)
b)
ekil 5: a) Dorusal srtnme [5] b) Dnme hareketi ile salanan srtnme [6]
Srtnme kaynak metotlar arasnda, srtnme kattrma kayna olarak adlandrlan metot, farkl
sektrlerde kullanm alan bulmu, ematik olarak ekilda gsterilen kaynak metodudur. Bu proseste nc
bir eleman, birbirine temasta iki i parasn kaynatmakta kullanlr. Dnmekte olan pin diye adlandrlan
nc eleman, malzemenin iine byk bir kuvvetle bastrlr ve ileri doru hareket ettirilir. Pin dndke,
oluan srtnme enerjisi ve syla pinin etrafnda yumuak plastize bir blge oluur. Pin ilerleyince,
arkasndaki blge omuz tarafndan iletilen eksenel kuvvet altnda birleerek katlar. Prosesin dier kaynak
yntemlerine gre balca avantaj konvansiyonel fzyon kaynak yntemleri ile kaynak edilemeyen
aluminyum ve alamlarn birletirebiliyor olmasdr. Prosesin balca dezavantaj ise, proses sonunda k
deliinin para stnde kalmasdr.
Srtnme kayna ile ilgili yaplan almalar farkl alanlarda yrtlmtr. Bunlardan biri proses
mekaniinin anlalmas iin srtnme kuvvetinin oluumu ve etkisinin incelenmesidir [7-10]. Bu konuda
ok allan alanlardan biri de farkl malzemelerin birbiri ile srtnme kayna kullanlarak birletirilmesinin
etkilerinin aratrlmasdr [11-13]. Srtnme kaynak teknikleri birok farkl alanda uygulama bulmu ve
yaygn olarak kullanlyor olmasna ramen, prosesi doru ve tatmin edici olarak tanmlayan teorik bir model
oluturulamamtr. Baz aratrmaclar analitik model oluturmaya alrken [14,15], bazlar nmerik
modeller stne almalar yapmtr [16,17].
232
ekil 6: Srtnme kattrma kayna [7]

3. Havaclk Sektrnde Atalet Kayna Kullanm
Genel olarak bakldnda srtnme kayna yntemleri yksek kaynak kalitesi ve dayanm salamas
nedeniyle birok alanda uzun yllardr gvenle kullanlmaktadr. Dier sektrler ile karlatrldnda ise
havaclk sektrnde kritik paralarn imalatnda kullanlacak olan kaynak yntemlerinden beklenen kalite ve
dayanm zellikleri ok daha yksektir. Bu sebeple, sz konusu yksek gereksinimlerin karlanabilmesi
amacyla havaclk sektrnde yuvarlak kesitli paralarn kaynaklanmasnda atalet kayna yntemi sklkla
tercih edilmektedir (rnek motor komponentleri iin bkz. ekil).
Havaclk sektrnde, atalet kayna yntemi, dier alternatif olan dorudan tahrikli srtnme kayna
yntemi ile kyaslandnda;
-
s tesiri altndaki blgenin (ITAB) daha dar olmas,
kaynak srasnda ortaya kan apak miktarnn daha az olmas,
proses sresinin daha ksa olmas,
nedeniyle ne kmaktadr.
Atalet kaynak prosesini etkileyen girdi faktrler ve proses sonucunda elde edilen ktlar ekilde ematik
olarak grlebilmektedir. Belirtilen faktrler arasnda yer alan temel girdi dnme hz (w), atalet (I) ve
kaynak basnc kaynak parametreleri olarak adlandrlmaktadr. Proses ktlar ise upset miktar, e
merkezlilik ve parallellik genelde dikkate alnmaktadr. Sz konusu parametrelerin her bir kaynak
konfigrasyonu, yani malzeme grubu, geometrisi ve fikstrlemesi iin, ayr ayr belirlenmesi gerekmektedir.
ktlar arasnda upset en nemli olandr. Zira her bir kaynan uygunluu sonuta ortaya kan upset
deerine gre deerlendirilmektedir. Upsete etki eden, kontrol edilebilen temel parametreler ise dnme hz,
atalet ve kaynak basncdr. Denklem 1de gsterildii zere, dnme hz ve atalet deeri kaynak ncesi
volanlara depolanan mekanik enerji (E) miktarn belirlemektedir. Depolanan mekanik enerji deeri de
kaynak sonrasnda ortaya kacak olan upset miktarn doru orantl olarak etkilemektedir. Ayn ekilde,
nc parametre olan kaynak basnc da ortaya kacak olan upset miktarn deitirmektedir.
(1)
233
a)
b)
c)
ekil 7: Havaclk sektrnde atalet kaynakl para rnekleri a) jet motoru kompresr rotoru [18] b) fan
kanatk rotoru [18] c) 7 kademeli yksek basn kompresr spool [19]
ekil 8: Atalet kaynan etkileyen faktrler

Proses srasnda kaynak yzey scaklnn artmas ve uygulanan yksek basn sonucunda malzeme dar
doru akmaktadr. Souma sonrasnda bu malzeme sertleerek apak ad verilen yapy oluturmaktadr (bkz.
ekil). Enerji, kaynak basnc ve dnme hznn s tesiri altndaki blgenin (ITAB) ve kaynak sonrasnda
oluan apan ekline olan etkileri ise ekilda ematik olarak verilmitir [20].
ekil 9: Atalet kayna yntemi ile birletirilmi bir parann kesiti
ekil 10: Proses parametrelerinin kaynak sonrasnda oluan apan ekline olan etkisi
234
Atalet kayna prosesi temel olarak, ekilde grafiksel olarak gsterildii zere 3 faza ayrlabilir [21]:
I.
Isnma Faz: Kuru srtnmenin gerekletii fazdr. Kaynak yzeyleri arasnda snma gerekleir.
Bu fazda, basma kuvveti artar, dnme hz dmeye balar, upset deerinde bir deiim gzlenmez.
II.
Denge Faz: Kaynak blgesinde scaklk dengeye ulamtr. Upset bu fazda olumaya balar.
III.
Souma Faz: Dnme hareketi tamamlanm, mekanik enerji sya dnmtr. Bu fazda souma
gereklemektedir.
ekil 11: Atalet kaynana ait sre fazlar [21]

Dier srtnme kayna yntemlerine benzer ekilde atalet kayna ynteminin de en nemli avantajlarndan
biri farkl malzemelerin bibirine kaynaklanabilmesidir.
Atalet kayna ile devam eden akademik ve endstriyel almalar belirli alanlara younlamaktadr.
Bunlardan ilki, srecin daha iyi anlalmas ve tahmin edilebilirliin arttrlmas iin yaplan proses
modelleme almalardr. Literatrde u ana kadar ortaya konulmu olan gerek analitik gerekse nmerik
modeller mevcut olmakla birlikte proses ktlarn tam olarak ngrebilen bir teorik model oluturulmasnda
fazla bir yol katedilememitir [3]. Bunun en nemli nedeni proses boyunca kaynak yzeyinde oluan
srtnme davrannn henz tam olarak anlalamam olmasdr [23]. Bunun sonucunda da proses esnasnda
kaynak yzeyinin scaklnn nasl deitii doru ekilde ngrlememektedir.
zerinde allan dier nemli bir konu da proses izleme ve kontrol alannda atalet kayna prosesinin en
nemli kts olarak kabul edilen upset miktarnn proses esnasnda gerek zamanl olarak kontrol edilerek,
deikenliinin azaltlmasdr [18, 24]. Bu amala iki temel yaklam sz konusudur. Bunlar tork
modlasyonu ve basn modlasyonudur [25]. Her iki yaklam da anlk upset miktarlarnn tezgah
bilgisayar tarafndan deerlendirilerek hz veya basncn gerek zamanl olarak ayarlanmas prensibine
dayanmaktadr.
Bir dier alma alan ise hibrit tezgah gelitirilmesi zerinedir [18]. Gnmzde atalet kayna ve dorudan
tahrikli srtnme kayna yntemlerinin birlikte kullanlmasna olanak salayan yeni hibrit tezgahlar
zerinde almalar yaplmaktadr. Sz konusu bu tezgahlar sayesinde;
-
her iki kaynak ynteminin ayr ayr kullanm
birletirilen paralarn kaynak sonrasnda birbirine gre asal oryantasyonu
gerek zamanl upset kontrol
mmkn olabilmektedir.
Srtnme kaynak yntemleriyle birletirilmesi mmkn olan farkl malzeme eitleri ekilde gsterilmitir
[22]. Verilen matristen de anlalaca zere, aluminyum, bakr, nikel, titanyum alamlar ve birok elik
tr iin proses kendi trnden veya farkl malzeme gruplar ile yksek mukavemetli kaynaklar proses
yetenei iindedir.
Atalet kayna sonrasnda elde edilen mikroyaplar, daha sonrasnda parann servis performansn
etkilemesinden dolay kontrol nemli olan zelliklerden biridir. Ayn tr veya farkl malzemelerin
birletirilmesinin ardndan, birleme izgisi etrafnda gelien mikroyaplar, farkl aratrma gruplar
tarafndan allmtr.
235
ekil12: Atalet kayna ile birletirilebilecek malzeme gruplar [22]

stenitik paslanmaz eliklerle yaplan bir almada elde edilen kaynak izgisi ve etraf ekilte
gsterilmitir. Bu mikroresimden anlald zere, ana malzemedeki ak izgileri, birleme izgisi
yaknnda ani ve ciddi bir eim gstermektedir. Bu da yksek scaklk blgesinin olduka dar olduuna ve
plastik ekil deitirmenin bu dar alanda gerekletiine iaret kabul edilmektedir. Daha yksek
znrlklerde, kaynak blgesinde, ana malzemeye kyasla, yksek scaklk ve plastik deformasyon
sayesinde belirli bir ynde uzam olan slfatlarn krlp ok daha ince partikllere ayrld grlmtr
[26]. Bir baka almada ise, konvansiyonel yntemlerle kaynak edilemeyen AISI 416 paslanmaz elik iin,
atalet kayna ile yaplan denemelerde, isterleri salayacak mukavemet salanm olmasna ramen,
slfatlarn kaynakla birlikte yeniden ynlenmi olmalar ile sneklik ve tokluk deerleri olduka dk
kalmtr [27]. Ayn ekilde martenzitik paslanmaz eliklerle yaplan almalarda da yeterli mukavemetin
yannda, dk tokluk deerleri elde edilmitir ve bunlarn iyiletirilmesi iin sl ilemler denenmitir. Duble
temperleme ilemi sonucunda, mukavemette kayp pahasna, toklukta iyileme salanmtr [28].
236
ekil13: stenitik paslanmaz eliklerin atalet kayna ile birletirilmesi

Havaclk motorlarnda kullanlan malzemelere baklacak olursa, bu konuda yaplm olan alma says
snrl olmakla birlikte, genel olarak nikel bazl speralamlar kapsamaktadr. rnein, Preuss ve dierleri,
farkl 3 nikel bazl speralam malzeme, UDIMET 720Li, RR1000 ve Inconel 718, zerinde atalet kayna
denemeleri gerekletirmilerdir. Farkl Al + Ti oranlar sayesinde, farkl miktarlarda fazna sahip bu
malzemelerde, denemeler sonucunda, her malzemede kaynak blgesi civarnda farkl mikroyap
deiimleri gzlenmitir. Inconel 718de, faznn tamamen ana matris iinde zld ve sre
sonrasnda yeniden olumad, bu sayede yumuak bir kaynak blgesi grlmtr (bkz. ekil). Buna
karn, 720Li ve RR1000 malzemelerinde ise, souma esnasnda, malzeme kompozisyonunda mevcut olan
yksek Ti+Al oranlarndan dolay bu fazn yeniden olutuu ve bu sayede yksek mukavemetli kaynak
blgesi gzlenmitir [29].
Yukardaki almada bahsedildii zere, kelti sertletirmeli nikel bazl speralamlarda, kaynak
yaplabilirlii belirleyen Al + Ti oran atalet kaynanda da nemli bir role sahiptir. Bunun yansra,
pekleme (ing. work hardening) ve tanecik snr sertletirilmesi (ing. grain boundary strengthening) gibi
faktrler de kaynak izgisi etrafnda oluan mikroyap / sertlik stnde, ekilde gsterildii zere, etkilidir
[30].
Nikel speralamlar dnda, titanyum alamlar ile yaplan almalar da mevcuttur. Ti6Al4V zerinde
yaplan bir almada, farkl proses parametrelerinin elde edilen mekanik ve metalurjik zellikler stne olan
etkisi incelenmitir [31]. Farkl dnme hzlarnda gerekletirilen kaynak sonrasnda, kaynak blgesinden
elde edilen mikroskop grntleri ekilte verilmitir. Resimlerde grld zere, sdan etkilenen blge
olduka dar ve birleme sreklidir. Ancak, arayzde gelien mikroyaplar birbirinden farkldr. Bu numuneler
stnde gerekletirilen sertlik ve ekme testlerinde farkl sonular elde edilmitir. Maksimum sertlik deeri,
1000 RPMde 380 VHN civarnda iken, 1500 RPMde 430 VHN ve 2000 RPMde 400 VHN olarak
llmtr. Ayrca ekme mukavemeti de srasyla, 1110 MPa, 1180 MPa ve 1125 MPa olarak
belirlenmitir.
237
ekil14: Farkl nikel speralamlar ile yaplan almada kaynak blgesinde normalize faz younluu
[29]
a)
b)
ekil15: Farkl mekanizmalarn kaynak sonras (a) ve kaynak sonras sl ilemlerin ardndan (b) elde edilen
sertlik ve mikroyapsal zellikler stne olan etkisi [30]
1000 RPM
1500 RPM
2000 RPM
ekil16: Farkl dnme hzlarnda gerekletirilen atalet kayna testleri sonrasnda kaynak blgesine ait 200X
bytmeli mikroskop grntleri [31]
238
4. Sonu
Havaclk sektrnde mevcut olan yksek gereksinimlerin karlanabilmesi amacyla yuvarlak kesitli
paralarn kaynaklanmasnda atalet kayna yntemi sklkla tercih edilmektedir. lave olarak s tesiri
altndaki blgenin dar olmas ve proses sresinin ksa olmas srecin dier avantajlar arasnda saylabilir. Bu
almada srtnme kaynann konvansiyonel kaynak yntemleri ile karlatrlmas yaplarak genel bilgiler
verilmitir. Ayrca, havaclk sektrnde atalet kayna ynteminin kullanm ile atalet kayna sonras
havaclk malzemelerinde gzlemlenen mikroyapsal deiimler zerinde durulmutur.
5. Referanslar
1.
ASM Handbook, Volume 6 Welding Brazing and Soldering, 1993 by ASM International.
2. Sahin, M., 2004, Simulation of friction welding using a developed computer program, Journal of
Materials Processing Technology, 153-154, 1011-1018.
3. Maalekian, M., 2007, Friction Welding critical assessment of literature, Science and Technology of
Welding and Joining, 12/8, 708-729.
4.
AWS Welding Handbook, Chapter 23: Friction Welding, 1997.
5.
www.thompson.com
6.
www.twi.co.uk
7.
www.ewi.org
8. Li, R.,Li.,J.-L., Xiong, J., Zhang, F., Zhao, K., Ji, C., 2012, Friction heat production and atom diffusion
behaviours during Mg-Ti rotating friction welding process, Transactions of Nonferrous Metals Society of
China, 22/11, 2665-2671.
9. Winiczenko, R., Kaczorowski, M., 2013, Friction welding of ductile iron with stainless steel, Journal of
Materials Processing Technology, 213/3, 453-462.
10. Francis, A., Craine, R.E., 1985, On a model for frictioning stage in friction welding of thin tubes,
International Journal of Heat and Mass Transfer, 28/9, 1747-1755.
11. Ambroziak, A., 2010, Friction welding of titanium-tungsten pseudoalloy joints, Journal of Alloys and
Compounds, 506/2, 761-765.
12. Sahin, M., 2005, Joining with friction welding of high-speed steel and medium-carbon steel, Journal of
Materials Processing Technology, 168/2, 202-210.
13. Paventhan, R., Lakshminarayanan, P.R., Balasubramanian, 2011, Prediction and optimization of friction
welding parameters for joining aluminium alloy and stainless steel, Transactions of Nonferrous Metals
Society of China, 21/7, 1480-1485.
14. Dave, V.R., Cola, M.J., Hussen, G.N.A, 2001, Heat genaration in the inertia welding of dissimilar tubes,
Welding Research Supplement, October 2001, 246-252.
15. Maalekian, M., 2008, Comparative analysis of heat generation in friction welding of steel bars, Acta
Materials, 56, 2843-2855.
16. Zhang, Q.Z., Zhang, L.W., Liu, W., Zhang, X.G., Zhu, W.H., Qu, S., 2006, 3D rigid viscoplastic FE
modelling of continuous drive friction welding process, Science and Technology, 11/6, 737-743.
17. Fu, L., Duan, L.Y. and Du, S.G., 2003, Numerical Simulation of Inertia Friction Welding Process by
Finite Element Method, 65-70, 2003.
18. http://www.mtiwelding.com/
19. Williams, J.C., Starke, E.A., 2003, Progress in structural materials for aerospace systems, Acta
Materialia, 51-19, 5775-5799.
20. Jacoby, B.R., Fundemental Mechanisms Affecting Friction Welding Under Vacuum, M.Sc. Thesis, MIT
1985, United States of America.
239
21. Baxter, G., Preuss, M., Withers, P.J., 2002, Inertia friction welding of nickel base superalloys for
aerospace applications, Int Conf on Microstructure and Performance of Joints in High Temperature Alloys,
London.
22. OBrien, R.L., 1997, Welding Handbook, Welding Processes 8th Edition. American Welding Society.
23. Yang, L., 2010, Modelling of inertia welding of Inconel 718, Ph.D. Thesis, University of Birmingham,
UK.
24. Hartman, D.A., Dave, V.R., Cola, M.J., 2003, The development of an in-process monitoring solution for
inertia friction welding: an investigation into feature descriptors, Thirteenth International Conference on
Computerization of Welding, June 18, Orlando, Florida.
25. Adams, R., 2007, Method and system of inertia friction welding, European Patent 1802419 A1 by
Manufacturing Technology Inc.
26. Lippold, J.C., Odegard, B.C., 1984, Technical Note: Microstructural Evolution During Inertia Friction
Welding of Austenitic Stainless Steels, Welding Research Supplement, Jan. 1984, 35-38.
27. Mortensen, K.S., Jensen, C.G., Conrad, L.C., Losee, F., 2001, Mechanical properties and
microstructures of inertia-friction-welded 416 stainless steels, Welding Research Supplement, Nov. 2001,
268-273.
28. Rajasekhar, A., Reddy, G.M., Mohandas, T., Murti, V.S.R., 2008, Influence of post-weld heat
treatments on microstructure and mechanical properties of AISI 431 martensitic stainless steel friction welds,
Materials Science and Technology, Vol 24/2, 201-212.
29. Preuss, M., Withers, P.J., Baxter, G.J., 2006, A comparison of inertia friction welds in three nickel base
superalloys, Materials Science and Engineering A437, 38-45.
30. Preuss, M., Pang, J.W.L., Withers, P.J., Baxter, G.J.,2002, Inertia Welding Nickel-Based Superalloy:
Part I. Metallurgical Characterization, Metallurgical and Materials Transactions A, Vol 33A, Oct 2002, 32153225.
31. Avinash, M., Chaitanya, G.V.K., Giri, D.K., Upadhya, S., Muralidhara,B.K., 2007, Microstructure and
Mechanical Behaviour of Rotary Friction Welded Titanium Alloys, Proceedings of World Academy of
Science, Engineering and Technology,Vol. 26, Dec. 2007, 426-428.
240
HELSEL FREZELEME SRECNDE TAKIM ALT KESME

AZINDAK KUVVETLERN NCELENMES
N.Bircan Budayc, smail Lazolu
Ko niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm
retim ve Otomasyon Aratrma Merkezi, stanbul/TRKYE, ilazoglu@koc.edu.tr
zet
Bu almada endstride yaygn kullanlan parmak frezelerin alt yzeyindeki kesme aznda kesme srasnda
oluan kuvvetler incelenmitir. Literatrde yer alan birok model sadece yan yzeylerin kesmeye olan
etkilerini incelemektedir. Ancak zellikle dk kesme derinliklerinde alt yzeyin kesme kuvvetlerine, takm
zerinde oluan scaklklara ve dolaysyla anmalara olan etkisi artmaktadr. Yaplan almada kesme
kuvvetleri yan yzey ve alt yzeyde oluan kuvvetlerin toplam olarak ngrlm, farkl kesme
derinliklerinde yaplan lmleme testleri sonucunda elde edilen kesme katsaylar kullanlarak bu kuvvetler
modellenmitir. Takmn yan yzeyi ve alt yzeyindeki kenar yaraplarnn ayn olduu beyaz k
interferometresi yardmyla gsterilmitir. Modellenen kuvvetler ile yaplan testler sonucunda elde edilen
kuvvetler karlatrlmtr.
Anahtar kelimeler: Kuvvet Modelleme, frezeleme, mekanistik lmleme
INVESTIGATION OF BOTTOM EDGE CUTTING FORCES IN

HELICAL END MILLING
Abstract
The contribution of bottom edge to the cutting forces is investigated for helical end milling. Many studies in
the literature focus only on the side edge cutting in helical end milling. However especially for low axial
depths of cut, the bottom edge affect on the cutting forces, tool temperature differences and to the tool wear
increases. In this work the cutting forces are predicted as the sum of bottom and side edge forces. Then using
the cutting coefficients obtained from the mechanistic calibration tests the cutting forces are modeled. It is
proved that the side and bottom edge geometries are similar by using the White Light Interferometer and
showing the edge radii are the same. The modeled forces are then compared with the experimental forces.
Keywords: Force Modeling, helical end milling, mechanistic calibration
241
1.
Giri
Frezeleme gibi havaclktan, kalp retimine, otomotivden uzay sanayine kadar birok farkl endstride ska
kullanlan bir yntemde oluacak kuvvetlerin hassas modellenmesi retim planlamas asndan byk neme
sahiptir [1,2]. Bu model kesme parametrelerinin belirlenmesi, takm mrlerinin [3,4] ve artk gerilmelerin
ngrlmesi [5], scaklk analizleri [6-8] ya da retim planlamas [9,10] gibi nemli aratrmalarn temelinde
yer almaktadr.
Kuvvetler modellenirken kesici u birok kk elemana blnr ve her bir elemann kesme kuvvetlerine
olan katks hesaplanr. Daha sonra bu etkilerinin toplanmas, toplam kesme kuvvetlerini verir. Her bir
elemann kesme kuvvetlerine olan etkisi ise, o elemann kesecei tala ykne baldr [11,12]. Literatrde
bu banty belirleyen kesme katsaylarnn elde edilmesi iin iki temel yntem vardr. Bu yntemlerden ilki
mekanistik kalibrasyon yntemidir. Bu yntemde kesme katsaylar modellenecek takm-i paras ikilisi ile
farkl ilerleme hzlarnda yaplan kesme testleri sonucunda elde edilmektedir. Bu yntemin avantaj hzl ve
basit bir ekilde kesme katsaylarnn elde edilmesidir. Ancak ortalama tala yknn anlk tala yknden
farkl olduu maksimum ve minimum kuvvet noktalarnda bu yntemin verdii sonular gerek deerlerden
uzaklamaktadr [13,14].
kinci yntem ise ortogonal kesme testleri sonucunda elde edilen katsaylarn oblik dzleme dntrlmesi
yntemidir [1,2,6]. Bu yntemin dezavantaj ise kesme katsaylarnn elde edilmesi iin yaplmas gereken
test saysnn fazla ve zahmetli olmasdr. R. F Hamade, [15] uzun zaman alan bu testlerin yerine, yaplacak
matkap testleri sonucunda da ayn katsaylarn elde edilebileceini gstermitir. Bu yntemde matkap
boyunca deien kesme geometrisi ve kesme hz daha az sayda test ile daha geni bir aralkta sonu
alnmasn salamaktadr.
Parmak frezelerdeki alt yzeyin kesme kuvvetlerine olan etkisi ise greceli olarak daha az allan bir
konudur. Var olan birok almada alt yzeyin etkisi ihmal edilmi bu yzde oluan kuvvetler kenar
kuvvetlerin iinde deerlendirilmitir. Dang ve grubu bu konuyu 2010 ylnda incelemi [16] ancak tala
yknn hesaplanmas srasnda anlk tala yklerini di bana ilerlemenin stel bir fonksiyonu olarak
deerlendirmilerdir. Ancak bu stel fonksiyonun bulunmas iin yine ok sayda deney yaplmtr.
Daha nceki almalardan farkl olarak yaplan bu almada mekanistik kalibrasyon metodu ile ortalama
tala kalnl kullanlarak freze alt yzeyindeki kesme kuvvetleri hesaplanmtr. Bu model sonucunda elde
edilen kuvvetler ile oluturulacak scaklk alanlarnn varolan modellerden [17-19] daha hassas sonular
vermesi beklenmektedir.
2.
Kuvvetlerin Modellenmesi
Bu almada kesme srasnda oluan kuvvetler yan yzey ve alt yzeyde oluan kuvvetlerin toplam olarak
modellenmi ve bu kuvvetler her bir dn as, eksenel kesme derinlii ve kesici az iin ayr ayr
hesaplanmtr.
F FS FB
(1)
242
ekil 1 - Diferansiyel kesme kuvvetleri

2.1.
Yan yzeyde oluan kuvvetlerin modellenmesi
Yan yzeydeki kuvvetler iin freze kk disklere blnm ve her bir diskin kaldrd tala miktar
hesaplanmtr. Bu disklerin her bir anlk asal pozisyonda ( ) kesme kuvvetlerine olan katks aadaki
gibidir;
dFS ,i , j
dFS ,T ,i , j ( ) K S ,T ,i , j
dFS , R ,i , j ( ) K S , R ,i , j hS ,i , j ( ) wS ,i , j ( )
dFS , Z ,i , j ( ) K S , Z ,i , j
(2)
Bu denklemde dFS ,i , j i kesici aznn, j kesme derinliindeki yan kesme kuvvetini gstermekte ve bu
kuvvet teet [T], radyal [R] ve eksenel [Z] ynlerde 3 bileenden olumaktadr. Her bir bileenin deeri ise o
bileene ait kesme katsays ( K S ,T ,i , j , K S , R ,i , j , K S ,Z ,i , j ), tala kalnl hS ,i , j ( ) ve kesme geniliine
wS ,i , j ( ) baldr. Yan yzeyde kesme genilii deeri sabit kalmakta, bu nedenle modellenecek kesme
derinlii istenilen eleman saysna blnerek hesaplanmas gereken disk says bulunmaktadr. Tala kalnl
ise dn asna bal olarak kesme ileminin balangcnda sfr iken, anlk asal pozisyonun 90 olduu
anda maksimum deeri olan diba ilerleme miktarna ( fpt ) kadar kmakta ve tekrar sfra inmektedir.
Bylece her asal pozisyon iin n saydaki azda ve m saydaki btn bu elemanlarn kesme kuvvetlerine
olan etkisi toplanarak yan yzeyin kesme kuvvetlerine olan etkisi hesaplanmaktadr.
360
FS
1
2.2.
n 1
m 1
K S ,i , j wS ,i , j fpt sin( )
(3)
Alt yzeyde oluan kuvvetlerin modellenmesi
Alt yzeydeki kuvvetler iin frezenin alt yzeyindeki kesici kenarn kaldrd tala miktar hesaplanmtr.
Bu yaklama gre alt yzeyin diferansiyel kesme kuvvetlerine olan katks aadaki gibidir;
243
dFB ,i
dFB ,T ,i ( ) K B ,T ,i
dFB , R ,i ( ) K B , R ,i hB ,i ( ) wB ,i ( )
dFB ,Z ,i ( ) K B ,Z ,i
(4)
ekil 2 Alt yzeyde kaldrlan tala miktar grseli

20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
-20
-15
-10
-5
10
15
20
ekil 3 - Anlk tala kalnlnn hesaplanmas

Bu denklemde dFB ,i i kesici aznn alt kenarnn kesme kuvvetlerine olan etkisini gstermekte ve bu
kuvvet teet, radyal ve eksenel ynlerde 3 bileenden olumaktadr. Her bir bileenin deeri ise o bileene ait
kesme katsays ( K B ,T ,i , K B , R ,i , K B ,Z ,i ), tala kalnl hS ,i ( ) ve kesme geniliine wS ,i ( ) baldr.
Alt yzeyde yan yzeyin tersine tala kalnl deeri sabit kalmakta buna karn kesme genilii ise dn
asna bal olarak kesme ileminin balangcnda sfr iken, dn asnn 90 olduu anda maksimum
deeri olan diba ilerleme miktarna ( fpt ) kadar kmakta ve tekrar sfra inmektedir.
Bylece her bir dn as iin btn bu disklerin kesme kuvvetlerine olan etkisi toplanarak alt yzeyin
kesme kuvvetlerine olan etkisi hesaplanmaktadr.
360
FB
1
n 1
K B fpt wB sin( )
(5)
244
3.
Kesme Katsaylarnn bulunmas
3.1.
Mekanistik Kalibrasyon Testleri
Mekanistik kalibrasyon testleri iin Mori Seiki NMV5000 DCG be eksenli CNC tezghnda, yksek
hassasiyetli dner dinamometre ve yksek hzl veri toplama sistemi kullanlarak farkl kesme derinliklerinde
(Ap=0.5, 1.0, 1.5, 2.0 mm) ve di ba ilerlemelerde ( fpt =0.10, 0.15, 0.25 mm/rev) kanallar almtr. Daha
sonra Ap=1.0 testinden Ap=0.5 testi verilerinin kartlmas ile yan yzeyde sadece 0.5 mm geniliindeki
kesitin kesme kuvvetlerine olan etkisi hesaplanmtr. Benzer ekilde Ap=1.5 testinden Ap=1.0, Ap=1.0
testinden Ap=0.5 testlerinin kartlmasyla toplamda 3 farkl 0.5 mm geniliindeki aralklardan kesme
kuvvetleri llmtr. Bu kuvvetlerin ortalama deerleri alnm ve kesme genilii olan 0.5 mmye
blnerek teet, radyel ve eksenel ynlerde kesme geniliinden bamsz kesme katsaylar elde edilmitir.
ekil 4 Kalibrasyon testleri CAD/CAM grseli
ekil 5 Deney Dzenei
245
Yan Kesme Kuvvetleri @F=0.10 mm/dev

80
Ft
Fr
60
Fa
20
-20
-40
200
400
600
800
1000
Pozisyon (Deg)
1200
1400
1600
1800
ekil 126- Yan yzeydeki kesme kuvvetleri (0.10 mm/dev, 8000 dev/dk)
100
Ft
Fr
Fa
50
Kuvvetler (N)
Kuvvetler (N)
40
-50
200
400
600
800
1000
Pozisyon (Deg)
1200
1400
1600
1800
246

120
Ft
100
Fr
80
Fa
Kuvvetler (N)
60
40
20
0
-20
-40
-60
-80
200
400
600
800
1000
Pozisyon (Deg)
1200
1400
1600
1800

Yan Kesme Katsayilari @8000 rpm
70
Ft
Fr
Fa
60
Katsayilar (N/mm)
50
40
30
20
10
0
0.1
0.15
0.2
Dis basi ilerleme (mm)
0.25
ekil 9 Yan yzeyden elde edilen kesme katsaylar

3.2.
Yan yzey ile alt yzey kesme yaraplarnn karlatrlmas
Model oluturulurken alt yzeyde oluan kuvvetlerin yan yzey ile simetrisi dikkat ekmektedir.
Matematiksel olarak disk kalnl di bana ilerleme deerine eit alnrsa alt yzeyin kesme kuvvetlerine
olan etkisi yan yzeydeki ilk diskin kuvvetlere olan etkisi ile byklk asndan ayndr. Ancak yan
yzeydeki kesme kuvvetlerinin alt yzeyde de kullanlabilmesi iin bu iki kesici kenarn geometrik olarak
ayn olmas gerekmektedir [1]. Bu varsaymn dorulanmas iin frezenin alt ve yan yzeyi alminyum
eritlere batrlm ve bylece kesme kenarlarnn erkek eleri kartlmtr. Meydana kan bu izler beyaz
k interferometresi (White Light Interferometer-WLI) yardm ile llm ve elde edilen yzey
topografyalarndan kenar yaraplar elde edilmitir.
247
ekil 1410 - Kesme kenar topografyalar (A- Alt kenar, B-Yan kenar)
A (Re=0.82 um)
B (Re=0.81 um)
ekil 11 - Kesme kenar yaraplarnn llmesi (a- Alt kenar, b-Yan kenar)
4.
Sonular
Modelden elde edilen sonularla karlatrmak iin Ko niversitesi retim ve Otomasyon labaratuarnda
kesme deneyleri yaplmtr. Bu deneyler iin 16mm apnda tungsten karbr kobalt takmlarla alminyum
7050 malzemesinin zerinde 2mm derinliinde 25 mm uzunluunda kanallar alm, ilem srasnda tezgaha
balanan dner tip dinamometre ile gerek zamanl olarak eksenel, radyal ve teet ynlerde kesme kuvvetleri
kaydedilmitir.
Yaplan testler sonucunda zellikle dk kesme derinliklerinde alt yzeyin kesme kuvvetlerine nemli bir
etkisinin olduu gzkmektedir. Burada oluan kuvvetler ve ortaya kan s takmn zerinde oluacak
scaklk dalmnda dorudan etkili olacak ve dolays ile anma karakterini deitirecektir.
248
Kesme Kuvvetleri
600
Fx Model
Fy Model
500
Fz Model
Kesme Kuvvetleri (N)
Fx Deney
Fy Deney
400
Fz Deney
300
200
100
-100
-200
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
Anlik Aisal Pozisyon (deg)
ekil 12 - Alt Modellenen kuvvetler ile yaplan testlerin karlatrlmas

5.
Semboller
Toplam kesme kuvvetleri
FB Alt yzeydeki kesme kuvvetleri
FS
Yan yzeydeki kesme kuvvetleri
Dn as
Kesici az says
Disk eleman says
dFS ,T Yan teet diferansiyel kuvvet
dFS , R Yan radyal diferansiyel kuvvet
dFS , Z Yan eksenel diferansiyel kuvvet
dFB ,T Alt teet diferansiyel kuvvet
dFB , R Alt radyal diferansiyel kuvvet
dFB , Z Alt eksenel diferansiyel kuvvet
K B,R
Alt radyal kesme katsaylar
K B,Z
Alt eksenel kesme katsaylar
K B ,T
Alt teet kesme katsaylar
K S ,T
Yan teet kesme katsaylar
K S ,R
Yan radyal kesme katsaylar
K S ,Z
Yan eksenel kesme katsaylar
hS
Yan kesme derinlii
wS
Yan kesme genilii
hB
Alt kesme derinlii
wB
Alt kesme genilii
fpt
Di ba ilerleme miktar
Ap
Kesme derinlii
249
6.
Teekkr
Trk Uzay ve Havaclk A.ye bu projenin gerekletirilmesindeki desteklerinden dolay teekkr ederiz.
Kaynaklar
[1]
Altintas, Y. 2000. Manufacturing Automation: metal cutting mechanics, machine tool vibrations and
CNC design, ISBN 0-521-65029-1, Cambridge University Press, USA.
[2]
Taylor, F.W. 1906. On The Art Of Cutting Metals, The American Society of Mechanical Engineers
New York Meeting, New York USA.
[3]
Bugdayci, N.B., Lazoglu, I., Akcay, R.. 2012. Comparative Study on performance of different helical
end mills in milling Al-7050, The 15th International Conference on Machine Design and Production,
Denizli, Turkey.
[4]
Budayc, N.B., Lazolu, I., Akay, R.. 2012. Alminyum 7050 Alamnn Frezelenmesinde takm
performanslarnn karlatrmal analizi, UTIS 2012, Ankara, Trkiye.
[5]
Lazoglu, I., Ulutan, D., Alaca, B.E, Engin, S., An Enhanced Analytical Model for Residual Stress
Prediction in Machining, CIRP Annals, Vol.57, Issue:1, pp 81-84, 2008.
[6]
Moufki, A., Molinari, A., Dudzinski, D.. 1998. Modellng of orthogonal cutting with a temperature
dependent friction law, Journal of the Mechanics and Physcis of Solids, 46, 2103-2138.
[7]
Dinc, C., Lazoglu, I., Serpenguzel, A., "Analysis of Thermal Fields in Orthogonal Machining with
Infrared Imaging", Journal of Material Processing Technology, Elsevier Science Ltd., Volume 198, Issues 13, pp. 147-154, 2008.
[8]
Lazoglu, I., Islam, C., Modeling of 3D temperature fields for oblique machining, CIRP Annals Manufacturing Technology, Volume 61, Issue 1, 2012, Pages 127-130.
[9]
Budak, E., Lazoglu, I., Guzel, B.U.. 2004. Improving Cycle Time in Sculptured Surface Machining
Through Force Modeling, CIRP Annals Manufacturing Technology, 53, 103-106.
[10] Lazoglu, I., Boz, Y., Erdim, H., "Five-Axis Milling Mechanics for Complex Free Form Surfaces",
CIRP Annals, Vol. 60/1, pp. 117-120, 2011.
[11] Altntas, Y., Engin, S. 2001. Mechanics and dynamics of general milling cutters. Part 1: Helical end
mills., International Journal of Machine Tools and Manufacture, 41, 2195-2212.
[12] Wan, M., Zhang W.H.. 2009. Systematic study on cutting force modeling methods for peripheral
milling, International Journal of Machine Tools and Manufacture, 49, 424432.
[13] Azeem, A., Feng, H.Y., Wang, L.H.. 2004. Simplified and efficient calibration of a mechanistic
cutting force model for ball-end-milling, International Journal of Machine Tools and Manufacture, 44, 291
298.
[14] Wang, S.-M., Chiou, C.-H., Cheng, Y.-M. 2004. An improved dynamic cutting force model for endmilling process, Journal of Materials Processing Technology, 148(3), 317-327.
[15] Hamade, R. F., Seif, C. Y., Ismail, F. 2006. Extracting cutting force coefficients from drilling
experiments, International Journal of Machine Tools and Manufacture, 46(3-4), 387-396.
[16] Dang, J.-W., Zhang, W.-H., Yang, Y., Wan, M. 2010. Cutting force modeling for flat end milling
including bottom edge cutting effect, International Journal of Machine Tools and Manufacture, 50(11), 986997.
[17] Wan, M., Zhang, W.H., Dang J.W., Yang, Y.. 2010. A novel cutting force modeling method for
cylindrical end milling, Applied Mathematical Modelling, 34, 823836.
[18] Li, H.Z., Zhang, W.B., Li, X.P. 2001. Modeling of cutting forces in helical end milling using a
predictive machining thoery, International Journal of Mechanical Sciences, 43,1711-1730.
[19] Ko J.H., Yun W.-S., Cho D.-W., Ehmann K.F.. 2002. Development of a virtual machining system,
Part 1: approximation of the size effect for cutting force prediction, International Journal of Machine Tools
and Manufacture, 42, 15951605
.
250
KARBON NANOTP LE MODFYE EDLM CAM

ELYAF/EPOKS NANOKOMPOZT LEVHALARIN
DELNMES: TME KUVVETLER VE TABAKA
AYRILMASININ NCELENMES
Ali NVARa, Murat KOYUNBAKANb, Volkan ESKZEYBEKc ve Ahmet AVCId
a
Seluk niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Makina Mhendislii Blm, Konya/TRKYE,

aunuvar@selcuk.edu.tr
b
mkoyunbakan@selcuk.edu.tr
c
anakkale Onsekiz Mart niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Malzeme Bilimi ve Mhendislii Blm,
anakkale/TRKYE, veskizeybek@comu.edu.tr
d
aavci@selcuk.edu.tr
zet
Karbon nanotpler mkemmel dayanmlar, elektriksel ve sl iletkenliklerinin olduka yksek olmas
nedeniyle polimer kompozit malzemelerin takviye edilmesinde kullanlabilecek en uygun nano boyuttaki
fiberlerdir. Nano boyuttaki malzemeler ile takviye edilmi kompozit malzemelerin uygulama alanlarnn
belirlenmesinin yannda ilenebilirlik zelliklerinin ortaya karlmas olduka ilgi ekici hale gelmitir. Bu
almada, epoksi matriks ierisine kartrlan karbon nanotpler ile modifiye edilmi cam elyaf/epoksi
polimer kompozit lamineler vakum yardml reine transfer kalplama metodu ile retilmi ve ardndan HSS
matkap kullanlarak, farkl kesme parametrelerinde (kesme hz ve ilerleme oran) ve kuru kesme artlarnda
delme ilemleri deneysel olarak gerekletirilmitir. Deneyler sonucunda itme kuvvetleri ve delik girilerinde
meydana gelen hasara bal olarak oluan deformasyon faktr deerleri llmtr. Elde edilen deneysel
verilere gre, itme kuvvetlerinin kesme hz ile ters ve ilerleme oranyla ise doru orantl olarak deitii,
ayrca en dk itme kuvveti deerleri 0,05 mm/dev llmtr. laveten, en kk deformasyon faktr
deerlerinin 0,05 mm/dev ilerleme ve 75 m/dak kesme hznda olutuu gzlenmitir.
Anahtar kelimeler: Nano Kompozit, Polimer matriksli kompozit, Delme, Deformasyon, tme Kuvveti.
DRILLING OF CARBON NANOTUBE MODIFIED GLASS

FIBER/EPOXY NANOCOMPOSITE LAMINATES:
INVESTIGATION OF THRUST FORCE AND DELAMINATION
Abstract
Carbon nanotubes are one of the most suitable nanoscaled fibers to reinforce polymer composite materials
due to their outstanding mechanical properties, high electrical and thermal conductivities. In addition to
establish application area, machinability performances of composites reinforced with nanoscaled materials
have gained substantial attention. In this study, carbon nanotube modified epoxy matrix composite laminates
were fabricated via vacuum assisted resin transfer molding method and following drilling process applied
under different cutting parameters (cutting speed and feed rate) by using HSS drill tools. The thrust force and
deformation factors at hole entrances were measured. According to experimental results, the thrust force
variables in direct correlation with cutting speed while in indirect correlation with feed rate. In addition, the
lowest thrust force value was measured at 0.05 mm/rev and the lowest deformation factor value was
calculated at 0.05 mm/rev as feed rate and 75 m/min as cutting speed.
Keywords: Nanocomposite, polymer matrix composite, Drilling, Deformation, Thrust force
251
1.
GR
Son yllarda, nano parack ilaveli fiber takviyeli polimer kompozitlerin gelitirilmesi malzeme biliminde
yeni ve ilgi ekici bir konu haline gelmitir. Nano paracklar, fiber takviyeli polimer kompozitlerin mekanik
zelliklerinin iyiletirilmesinde kullanlabilecek en uygun dolgu malzemeleri olarak grlmektedir. Dolgu
malzemesi olarak kullanlabilecek nano paracklar arasnda sahip olduklar esiz zellikleri sayesinde
karbon nanotpler (KNT) byk nem kazanmaktadr [1-4]. KNT'ler yksek rijitlie ve dayanma [5-8],
1300 m2/g kadar ulaabilen spesifik yzey alanna [9] ve birka binlere ulaabilen boy/ap oranlar ile
polimer kompozitlerin takviyesi iin kullanlabilecek en nemli yaplardr. KNT'ler, sahip olduklar grafitik
yaplar sayesinde ayn zamanda yksek sl iletkenlie, yar-metal veya metal gibi davranabilen elektriksel
iletkenlie sahiptirler. Bu zellikler dnldnde, KNT'ler polimerler ierisinde dolgu malzemesi olarak
kullanlmas ile birlikte mekanik zellikleri iyiletirilmi iletken polimerler veya hasar ve mr analizi
yapabilen ok fonksiyonlu malzemeler retilebilinir. Kompozit malzemeler zellikle uzay, savunma,
havaclk ve otomotiv endstrileri gibi kritik uygulama alanlarnda kullanlmaktadr. Elyaf takviyeli polimer
kompozit malzemeler genel olarak son ekli verilmi olarak retilmelerine ramen yinede temel ileme
operasyonlarna da gereksinim duyulmaktadr. Bu operasyonlardan en ok tercih edilen ise delme ilemidir.
El Sonbaty [10] kk bir motorlu uakta 100000'in zerinde delik bulunduunu belirtmektedir.
Havaclk ve otomotiv endstrilerinde kompozit elemanlarn montajnn gnmzde matkapla konvansiyonel
delme ilemi en ekonomik ve etkili ilem prosesi olarak karmza kmaktadr [11]. Kompozit malzemelerin
delinmesi esnasnda fiber syrlmas, tabaka ayrlmas beyazlama (matriks deformasyonu) vb. gibi
problemler ska karlalan problemlerdir. Bu problemler kompozit malzemenin anizotropik yapsndan
dolay ortaya kabilmektedir. Herhangi bir kompozitin ilenmesi durumunda kesme prosesinin doru ve
etkin bir ekilde anlalmas byk nem arz etmektedir [12, 13-20]. nk yapsal alanlarda kullanlan
kompozit malzemelerde ilem srasnda oluabilecek hatalar bu pahal malzemelerin kolaylkla hurdaya
ayrlmasna sebep olmaktadr. Cam fiber takviyeli kompozit malzemelerin ileme mekanizmalar metallerden
olduka farkldr. Hzl takm anmas, ilem grm yzeyin fazla przl olmas ve alt tabakalarda aa
kan atlaklar ve tabaka ayrlmas gibi problemler, fiber takviyeli tabakal kompozitlerin ilenmesi esnasnda
karlalan en belirgin problemlerden bazlardr [21]. Yaplan aratrmalardan bazlar tabaka ayrlmas
(delaminasyon) zerine odaklanmtr. Tabaka ayrlmas, elyaf takviyeli polimer kompozitlerin delinmesi
esnasnda ortaya kan ciddi bir sorundur. Tabaka ayrlmas, montaj toleranslarnda zayflk oluturduu gibi
malzemenin performansnda da zamanla azalmaya sebebiyet verir.
Kompozit malzemelerin delinmesi esnasnda ortaya kan tabaka ayrlmas hasarnn asl nedeni, delme
esnasnda oluan itme kuvvetidir. Tabakal kompozitlerde delme ilemi esnasnda aa kan tabaka
ayrlmas hasar birok aratrmac tarafndan hem deneysel hem de analitik olarak incelenmitir [22-25].
Mohan ve ark. [26], cam fiber takviyeli kompozitlerin delinme prosesinde tabaka ayrlmas hasarn analitik
olarak incelemiler ve ilerleme deeri, kesme hz ve malzeme kalnln tabaka ayrlmasn etkileyen
parametreler olarak ortaya ktn savunmulardr. Latha ve Senthilkumar [27] tabakal kompozitlerde
delme ilemi sonrasnda deliin boyutlu grntsn oluturarak tabaka ayrlmas hasar zerinde ileme
parametrelerinin etkisini tartmlardr. Sonu olarak cam fiber takviyeli tabakal kompozitlerde tabaka
ayrlmas hasar zerinde ilerleme deeri ve matkap apnn etksinin olduunu belirlemileridir. Dk
ilerleme hzlarnda genel olarak ilerleme kuvvetinin de dk olduu, bunun da katman ayrmasn azaltt
gzlemlenmitir [28]. Lin ve ekibi [29] ise kesme hznn artyla kompozit malzemede oluan hasarn
azaldn gzlemlemitir.
Bu almann amac cam fiber takviyeli/epoksi polimer karbon nanotp kompozit malzemelerin HSS
matkapla delinmesinde meydana gelen deformasyonun kesme parametrelerinden nasl etkilendiini deneysel
olarak incelemek ve nano partikl katlmam olan malzeme ile karlatrmaktr.
252
2.
MATERYAL VE METOT
2.1 Nanokompozit Levhalarn retimi

Deney numuneleri vakum infzyon yntemi kullanlarak retilmitir. Kompozit levhalar alt tabaka rg cam
fiber kuma kullanlarak retilmi ve kalnlklar 30.25 mmdir. Bu almada tercih edilen epoksi reine
ticari olarak bulunabilen ve Momentive firmas tarafndan salanm olan MGS-L285 laminasyon reinesidir.
ok duvarl KNTler NANOCYL firmasndan tedarik edilmi olup 50 nm d apta ve 10 ila 30 m
uzunluundadr. rg cam fiberler Metyx Telateks A.. Trkiye' den temin edilmi olup alana bal
younluklar 300 gr/m2 'dir. Her bir filament 2400 adet fiberden meydana gelmi olup tek bir fiber 14 m 'dir.
retilen nanokompozit levhalarn ekme deneyleri ASTM D 3039 standard erevesinde gerekletirilmi
ve elde edilen ekme dayanmlar ve elastikiyet modl deerleri Tablo 1de verilmitir.
Tablo 1. Deney numunelerinin ekme deneyleri sonucunda elde edilen dayanm ve elastikiyet modl
deerleri
Malzeme
Cam Fiber/Epoksi
Cam Fiber/Epoksi+Karnon
nanotp
ekme Dayanm (MPa)

252
Elastikiyet Modl (GPa)

8
348
14
2.2 Delme ilemi

Delme deneyleri maksimum 12.000 devre sahip Mazak Variaxsis 500 CNC ileme merkezinde
gerekletirilmitir. Matkap ucu olarak Makine Takm Endstrisi tarafndan retilen iki kesme kenarl ve u
as 118 derece olan HSS matkap seilmitir. Deney numuneleri, zerinde 12 delik olan ve her birinin ap
12 mm olan iki elik levha arasna alnarak delinmitir. Bu levhalar itme kuvvetlerinin llebilmesi iin
KISTLER marka 9257B model dinamometre zerine balanmtr. ekil 1de deneylerin gerekletirildii
takm tezgah ve delme dzenei grlmektedir. Deneyler, farkl kesme hzlar ve ilerleme oranlar
kullanlarak kuru ortamda gerekletirilmitir. Bu deerler Tablo 2de verilmitir. Her koul iin deneyler
drder kez tekrarlanm ve elde edilen sonularn ortalamalar alnmtr.
ekil 1. CNC ileme merkezi ve deney dzenei

Tablo 2. Deney parametreleri ve deerleri
Deerleri
Deney Parametreleri
Kesme Hz (m/dak)
lerleme Oran (mm/dev)
50
0,05
253
75
0,10
90
0,15
0,20
Delme ilemleri tamamlandktan sonra delik evresinde oluan hasarn sebep olduu deformasyon
faktrnn tespit edilmesi iin Leica DM2700 M model optik mikroskop kullanlmtr. Elde edilen
grntlerden maksimum hasar ap tespit edilmi ve matkap apna orantlanarak deformasyon faktr
deerleri hesaplanmtr. Her deney drt kez tekrarlandndan bu sonularn ortalamalar alnmtr.
Deformasyon faktrnn bulunmasnda kullanlan bant aada verilmitir. Burada; F D -Deformasyon
faktr, Dmax - Maksimum hasar ap, D ise matkap apdr.
(1)
Optik mikroskop kullanlarak elde edilen grntlerden iki rnek ekil 2de verilmitir.
ekil 2. (a) Epoksi kompozit delik grnts (b) epoksi/karbon nanotp delik grnts
3. DENEYSEL SONULAR VE TARTIMA
Kompozit malzemelerin delinmelerinde meydana gelen yzey hasarlar malzemenin hurdaya ayrlmasna
sebebiyet vermektedir. Bu orann havaclk endstrisinde %60 civarnda olduu belirtilmektedir. Kesme
parametrelerinin bu hasarlara olan etkileri gnmzde youn ekilde aratrlmaktadr. Ayrca CETPK
malzemelerin mekanik zelliklerinin arttrlmas zerine de pek ok almalar yaplmaktadr. Bu almada,
yeni bir malzeme olan CETP karbon nanotp kompozit malzemelerin HSS matkapla delinmelerinde meydana
gelen yzey hasarlarna kesme parametrelerinin etkilerini incelemek zere bir takm deneyler
gerekletirilmitir. ncelikle yzey hasarlarnn meydana gelmesinde nemli rol oynayan itme kuvvetleri
llmtr. ekil 3de her iki malzeme iin de llen itme kuvvetleri, ilerleme oran ve kesme kuvvetlerine
bal olarak gsterilmektedir.
ekil 3. tme kuvveti- lerleme oran grafikleri (a) epoksi (b) epoksi/karbonnanotp
254
Her iki malzemede de kesme hz arttka itme kuvvetlerinin dt grlmektedir. lerleme sabit
tutulduunda en dk itme kuvvetleri 90 m/dak kesme hznda gereklemitir. Ayrca kesme hz sabit
tutulduunda ilerlemenin artmas itme kuvvetlerini arttrmaktadr. Ancak epoksi/karbon nanotp kompozit
malzemede 0,20 mm/dev ilerleme orannda ok kk bir azalma tespit edilmitir. Kesme parametrelerinin
deney numunelerinin giri ksmlarnda meydana gelen deformasyona olan etkileri de ekil 4de
gsterilmitir.
ekil 4. Deformasyon faktr-lerleme oran grafikleri (a) epoksi

(b) epoksi/karbon nanotp
Genel olarak grafikler incelendiinde ilerleme orannn artmas ile deformasyon faktr deerleri de
artmaktadr. Her iki malzeme iinde 75 m/dak kesme hznda deformasyon faktrnn dier iki kesme hz
parametresine gre az olduu gzlemlenmitir. Ancak epoksi kompozit malzemede 50 m/dak kesme hz ile
ilemede ilerleme 0,10 ve 0,20 mm/dev de bir miktar dler grlmektedir. Yine epoksi/karbon nanotp
kompozit malzemenin 75 m/dak kesme hz ile delinmesinde 0,15 mm/dev ilerleme orannda bir miktar
ykselme olmutur.
Genel olarak itme kuvveti ve delaminasyon faktr asndan en dk deerler 0,05 mm/dev ilerleme oran
deerlerinde tespit edilmitir. En dk deformasyon faktr deerleri ise 75 m/dak kesme hznda
grlmtr.
4. SONULAR
Bu almada CETP epoksi ve epoksi/karbon nanotp kompozit malzemeler HSS matkap kullanlarak
delinmi, kesme hz ve ilerleme oran deerlerinin itme kuvvetlerine ve deformasyon faktr deerlerine
olan etkileri deneysel olarak incelenmi ve aadaki sonular elde edilmitir.
Her iki malzeme iinde kesme hz arttka itme kuvveti deerleri azalmaktadr. Buna sebep olarak,
kesme hznn artmas sonucu azalan temas sreleri gsterilebilir.
En dk deformasyon faktr ve itme kuvveti deerleri en dk ilerleme deeri olan 0,05 mm/devde
grlmtr.
Deformasyon faktr asndan en dk deerler 75 m/dak kesme hznda tespit edilmitir.
Yaplan deneyler sonucunda, karbon nanotp ile modifiye edilmi CETPK levhalarda oluan tabaka
ayrlmas hasarnn daha az olduu ve karbon nanotplerin tabakal polimer kompozitlerde tabakalar arasnda
kalan matrikse zengin blgenin dayanmn arttrarak tabaka ayrlmasn iyiletirici ynde katk salad
grlmektedir. zellikle 0,05 mm/dev ilerleme oran iin tm kesme hzlarnda karbon nanotp ile modifiye
edilmi CETPK levhalar iin llen deformasyon faktr deerleri en kk kmtr.
255
almann en nemli sonularndan bir olarak, CETPK malzemelerin karbon nanotp ile modifiye
edilmesi, CETPK malzemelerin mekanik zelliklerini iyiletirirken ayrca ilenebilirlik zelliklerini ve delik
kalitesini de olumlu ynde etkiledii sylenebilir.
Bu alma kapsaml bir aratrmann balangcdr. Daha sonra yaplacak deneysel almalar ile CETP
epoksi/karbon nanotp kompozit malzemelerin ilenebilirlik zellikleri zerine detayl bilgiler elde
edilecektir.
5. TEEKKR
Bu almann gereklemesindeki katklarndan dolay Seluk niversitesi malat Sistemleri Otomasyonu ve
Bilgisayar Destekli Tasarm retim Aratrma ve Uygulama Merkezi (SOMER)e ve Makine Mhendislii
Blmne teekkr ederiz.
6. KAYNAKLAR
[1] Iijima S., (1991), Helical microtubules of graphitic carbon, Nature, 354,5658.
[2] Oberlin A. and Endo M.,(1976), Filamentous growth of carbon through benzene decomposition, J Cryst
Growth, 32, 335349.
[3] Nesterenko, A.M., Kolesnik, N.F., Akhmatov, Y.S., Sukhomlin, V.I. and Prilutski, O.V., (1982), Metals
3, UDK 869.173.23, News of the academy of science, 1216, USSR.
[4] Thostenson, E.T., Ren, Z., and Chou T.W., (2001), Advances in the science and technology of carbon
nanotubes and their composites: a review, Composites Science and Technology, 61, 1899-1912.
[5] Thostenson, E.T., Chou, T.W., (2003), On the elastic properties of carbon nanotube-based composites:
modeling and characterization, J Phys D: Appl Phys, 36, 573582.
[6] Yu, M.F., et al., (2000), Strength and breaking mechanism of multi walled carbon nanotubes under tensile
load, Science 287, 637-676.
[7] Yu, M.F., Files, B.S., Arepalli, S., Ruo, R.S., (2000), Tensile loading of ropes of single wall carbon
nanotubes and their mechanical properties, Phys Rev Lett, 84, 55525555.
[8] Li, C., Chou, T.W., (2003), Elastic moduli of multi-walled carbon nanotubes and the eect of van der
Waals forces, Compos Sci Technol, 263, 15171524.
[9] Peigney, A., Laurent, C.H., Flahaut, E., Bacsa, R.R., Rousset, A., (2001), Specic surface area of carbon
nanotubes and bundles of carbon nanotubes, Carbon, 39, 507514.
[10] El-Sonbaty I, Khashaba UA, (2004), Machaly T. Factors affecting the machinability of GFR/epoxy
composites. Compos Struct 63(34):32938.
[11] Tsao C.C.,(2008), Experimental study of drilling composite materials with step-core drill, Materials and
Design 29 1740 1744.
[12] Lubin G., Hand Book of Composites, Van Nostrand Reinhold, (1982)
[13] Deng J.L., (1989), Introduction to grey system, Journal of Grey System 1 124. (1989)
[14] Singh P. N., Raghukandan K., Pai P.C., (2004), Optimization by grey relational analysis of edm
parameters on machining al-10% Sicp composites, Journal of Materials Processing Technology 155156
16581661.
[15] Tosun N., (2006), Determination of optimum parameters for multiperformance characteristics in drilling
by using grey relational analysis, The International Journal of Advanced Manufacturing 28 450455.
[16] Huang J.T., Lin J.L., (2008), Optimization of machining parameters setting of die-sinking EDM process
based on the Grey relational analysis with L18 orthogonal array, Journal of Technology 17 659664.
[17] Fung C.P., (2003), Manufacturing process optimization for wear property of fiber-reinforced
polbutylene terephthalate composites with grey relation analysis, Wear 254 298306.
[18] Yang Y.Y., Shie J.R., Huang C.H., (2006), Optimization of dry machining parameters for high purity
graphite in end-milling process, Materials and Manufacturing Processes 21 832837.
[19] Chiang K.T., Chang F.P., (2006), Optimization of WEDM process of particle reinforced material with
multiply performance characteristics using grey relational analysis, Journal of Materials Processing
Technology 180 96101.
256
[20] Tzeng C.-J., Lin Y.-H., Yang Y.-K., Jeng M.-C., (2009), Optimization of turning operations with
multiple performance characteristics using the Taguchi method and Grey relational analysis, Journal of
Materials Processing Technology 209 27532759.
[21] An S.-O., Lee E-S, Noh S.-L., (1997), A study on the cutting characteristics of glass fiber reinforced
plastics with respect to tool materials and geometries, Journal of Materials Processing Technology 68 6067.
[22] Hocheng H., Tsao C.C., (2003), Comprehensive analysis of delamination in drilling of composite
materials with various drill bits, Journal of Materials Processing Technology 140 335339.
[23] Davim J. P., Reis P., Conceicao A.C., (2004), Drilling fiber reinforced plastics (FRPs) manufactured by
hand lay-up: influence of matrix (Viapal VUP 9731 and ATLAC 38205), Journal of Materials Processing
Technology 155156 18281833.
[24] Davim J. P., Reis P., Conceicao A.C., (2004), Experimental study of drilling glass fiber reinforced
plastics (GFRP) manufactured by hand lay-up, Composites Science and Technology 64 289297.
[25] Khashaba U.A., (2004), Delamination in drilling GFR-thermoset composites, Composite Structures 63
313327.
[26] Mohan N.S., Kulkarni S.M., (2007), Ramachandra A., Delamination analysis in drilling process of glass
fiber reinforced plastic (GFRP) composite materials, Journal of Materials Processing Technology 186 265
271.
[27] Latha B., Senthilkumar V.S., (2009), Fuzzy rule based modeling of drilling parameters for delamination
in drilling GFRP composites, Journal of Reinforced Plastics and Composites 28 951964.
[28] Tsao, C.C., (2008), Thrust force and delamination of core saw drill during drilling of carbon fiber
reinforced plastics (CFRP), Int. J. Adv. Manuf. Technol., 37, 23-28.
[29] Lin SC., Chen IK., (1996), Drilling of Carbon Fiber-Reinforced Composite Material at High Speed.
Int J Mac Tools Manufact, pp.15662.
257
258
KESC KENARI YUVARLARTILMI TAKIMLAR LE

ORTOGONAL TALA KALDIRMADA L BLGE
OLUUMUNUN DENEYSEL NCELENMES
Alper Uysala, Sabri ztrkb ve Erhan Altanc
a, Yldz Teknik niversitesi Makine Fakltesi Makine Mhendislii Blm, stanbul/TRKYE,
auysal@yildiz.edu.tr
b, Abant zzet Baysal niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Makine Mhendislii Blm,
Bolu/TRKYE , sabriozturk@ibu.edu.tr
c, Yldz Teknik niversitesi Makine Fakltesi Makine Mhendislii Blm, stanbul/TRKYE,
ealtan@yildiz.edu.tr
zet
Talal imalat ilemlerinde kullanlan kesici takmlar, retim yntemleri ne olursa olsun kesici kenarlarnda
belirli bir miktar yuvarlakla sahiptirler. Baz durumlarda, takmlarn kesici kenarlar zellikle
yuvarlatlmaktadr. Byk bir uygulama alanna sahip olan kesici kenar yuvarlatlm takmlarn kullanld
talal imalat ilemlerinde, takmn nnde i paras malzemesinin plastik akn belirleyen ve l blge
olarak adlandrlan kk durgun bir blgenin olutuu bilinmektedir. Bu almada, l blge oluumunun
incelenmesi iin planyalama esasl alan ani durdurma cihaz kullanlmtr. Elde edilen deney
numunelerinin mikro yapsal gzlemleriyle l blge oluumu incelenmi, zellikle kesici kenar yuvarlatma
yarap ile olan ilikisi deneysel olarak belirlenmitir. Kesici kenar yuvarlatma yarap arttka, kesici takm
ucunda daha byk bir negatif tala as etkisi olutuundan l blgenin byd tespit edilmitir.
Anahtar kelimeler: Kesici kenar yuvarlatlm takm, l blge, ani durdurma cihaz, ortogonal tala
kaldrma
EXPERIMENTAL INVESTIGATION OF DEAD METAL ZONE

FORMATION IN ORTHOGONAL METAL CUTTING WITH
EDGE HONED CUTTING TOOL
Abstract
The cutting tools used in machining operations always have a little roundness on cutting edge regardless of
the manufacturing process. In some cases, cutting edges are specially honed. In machining operations with a
edge honed cutting tool having huge application area, it is known that a stagnant area called as dead-metal
zone is formed in front of the cutting tool and it specifies the material flow of workpiece. In this study, a
shaping based quick-stop device was used to investigate dead metal zone formation. The formation of dead
metal zone was investigated by microstructural observation of samples and the relationship between dead
metal zone and cutting edge radius was specially specified by experimentally. When the cutting edge radius
increased, it was observed an increment on the dead metal zone due to consisting more negative rake angle
effect in front of the cutting tool.
Keywords: Edge honed cutting tool, dead metal zone, quick-stop device, orthogonal metal cutting
259
1.
Giri
Tala kaldrma ile ilgili olarak yaplan almalarda, kesici kenar yuvarlaklna ait etkiler grmezden
gelinmekte ya da etkisinin grece olarak az olduu dnlmektedir. Ancak sivri olarak tanmlanan kesici
takmlar dhil olmak zere tm kesici takmlarn kesici kenarlarnda doal bir yuvarlaklk bulunmaktadr.
Kesici takmlarda kenar yuvarlaklnn gz nne alnmas, l blge oluumunun ve tala deformasyon
mekanizmasnn anlalmasn gelitirmektedir. Albrecht (1960) yapm olduu almada eitli takmlarn
kesici kenarlarnn doal yaraplarn lerek ok nemli bir adm atmtr ve bu yaraplarn 0,00254 mm
ile 0,0254 mm arasnda olduunu belirlemitir [1]. Okushima ve Kakino (1969) tarafndan gerekletirilen
almada, kesici kenarn tam olarak keskin bir ekilde retilememesinden dolay, her kesici takmn kesici
kenarnn belirli bir yarapa sahip olduunu belirtmilerdir [2]. Palmer ve Yeo (1963) tarafndan yaplan
almada, ortogonal tala kaldrma ileminde kesici kenar ucu civarnda malzeme ak incelenmitir.
Aratrmaclar, yaklak 0,0076 mm olduu savunulan doal kesici kenar yarapnn kesici kenar geri kalan
ksm ile karlatrldnda fark edilebilir bir l olduunu saptamlar ve ayrca kesici kenar yuvarlatlm
takmlarla tala kaldrmada l blge olutuunu ilk kez gsteren almay gerekletirmilerdir.
Aratrmaclar yaptklar almada, %0,18 C ieren elik ve maksimum 0,127 mmye kadar farkl kesici
kenar yarapl takmlar kullanmlar ve doal keskin ulu takm hari, dier takmlarda l blge
gzlemlemilerdir. l blgenin oluumunun, kesici kenar yarapnn byklne ve blgesel durgunlua
dayandn savunmulardr [3]. Abdelmoneim ve Scrutton (1974), byk kesici kenar yuvarlatma yarapna
sahip takmlarla yaplan tala kaldrma ilemi srasnda, kk kesme derinliklerinde kesme etkisinin
aratrlmas amacyla bir alma gerekletirmilerdir. Gerekletirilen almada pirin ve inko
malzemeler kullanlmtr. Aratrmaclar, l blge boyutunun, kesme hzna ve takmn tala asna bal
olduunu ne srmlerdir [4]. Kountanya ve Endres (2001) yaptklar almada, kesici kenar yaraplar 5
150 m arasnda olan takmlar kullanmlar ve byk kesici kenar yarapl takmlar ile tala kaldrma
ilemlerinde negatif tala as etkisinden dolay tala kvrlmasnn daha fazla olduunu ve pirin i paras
malzemesi iin l blgenin olutuunu belirlemilerdir [5]. Tala kaldrma ilemlerinin modellenmesine
ynelik yaplan baz almalarda da l blge oluumu gz nne alnmtr. Yoon ve Ehmann (2009),
mikro tala kaldrma ilemi iin ortogonal kesme kuvveti modeli gelitirmilerdir. Aratrmaclar
gelitirdikleri modelde, l blge oluumunu ve etkilerini de gz nnde bulundurmulardr [6]. Deshpande
vd. (2001) tarafndan yaplan almada, kesme kuvvetlerinin belirlenmesi amacyla iki farkl model
gelitirilmitir. Aratrmaclar, kesici kenarn nnde gen bir l blgenin olduunu ve l blgenin dz
snrlarnn, akn ayrlma noktasnda kesitiini belirtmilerdir [7]. Emel'yanov vd. (2011) almalarnda,
tala kvrlmasn incelemiler ve tala geometrisinden yola karak l blge boyutlarnn hesaplanmas iin
bir yntem nermilerdir [8]. Uysal vd. (2012) yaptklar almada, kesici kenar yuvarlatl takmlarla tala
kaldrma iin l blge oluumunu da gz nne alan bir kayma hatt modeli gelitirmilerdir [9].
Bu almada, ani durdurma cihaznda gerekletirilen mikro tala kaldrma ilemlerinden elde edilen
numunelere ait mikro yap grntleri incelenmi ve kesici kenar ucunda oluan l blgenin, kesici kenar
yuvarlatma yarap ile deiimi belirlenmitir.
2.
Deneysel almalar
2.1 Paras Malzemesi

Tala kaldrma ilemlerinde i paras malzemesi olarak, kolay scak ve souk ekillendirilebildii ve tala
kaldrma ilemi srasnda oluan kayma blgelerinin mikroskop altnda incelenebilmesine olanak
salamasndan dolay pirinci olarak adlandrlan CuZn30 (Ms70) pirin malzeme tercih edilmitir. Ayrca
bu malzeme ile yaplan n deneylerde, yma az oluumu ile karlalmamas da tercih edilmesinde nemli
bir faktr olmutur.
Deneylerde kullanlan CuZn30 i paras malzemesinin kimyasal bileimi ve mekanik zellikleri Tablo 1de
verilmektedir. Kullanlan i paralar, lazer ile kesilerek 32x30x1,5 mm boyutlarnda hazrlanmtr. Lazer ile
kesilen numunelerin talal ilenecek yzeylerinden kesme derinlii boyunca mikro sertlik deerleri Bulut
Makine HVS-1000 model mikro sertlik lm cihaz kullanlarak 200 gr ykn 10 sn uygulanmas ile
llmtr. Mikro sertlik deerleri ekil 1de grlmektedir. Kesme derinlikleri, sl etkiden etkilenmemi
blgede ilem yaplacak ekilde belirlenmitir.
260
Tablo 1. Deneylerde kullanlan CuZn30 i paras malzemesinin kimyasal bileimi ve mekanik zellikleri
Kimyasal Bileim
Mekanik zellikler
Akma
ekme
Uzama
Elastisite
Dayanm
Dayanm
[%]
Modul
Cu [%] Zn [%]
Pb [%] Fe [%] Ni [%]
[MPa]
[MPa]
[GPa]
69,73
30,216
0,006
0,008
0,04
320
440
11
114
2.2 Kesici Takmlar

Yaplan deneysel almalarda, TPGN160308 kesici takm ucu kullanlmtr. Kullanlan takmlarn kesici
kenar yuvarlklar 50 m, 100 m ve 150 m olarak belirlenmitir. Kesici takm boluk as 11dir. Kesici
az yuvarlatlm takmlar Bhler Sert Maden firmas tarafndan retilmi ve kesici kenar yuvarlaklk
kontrolleri ayn firma tarafndan yaplmtr.
2.3 Deney Ekipmanlar
Mikro Sertlik [HV]
Deneyler, ekil 2de grlen planyalama esasl tala kaldran bilgisayar kontroll Ani Durdurma Cihaz
(ADC) kullanlarak gerekletirilmitir. Genel anlamda ani durdurma cihazlar, talan olumaya balad an
ile i parasndan koptuu an arasndaki ksa zaman aralnda tala kaldrma ilemini durdurarak tala
oluum numunelerinin elde edilmesini salayan mekanizmalardr. Ani duru ilemi iin gerekli duru
mesafesi ve kesme hz bilgisayar kontrolyle gereklemektedir.
Yzeyden Kesme Derinlii Boyunca Mesafe [m]

ekil 1. Lazer ile kesilen numunelerin talal ilenecek yzeylerinden kesme derinlii boyunca mikro sertlik
deiimi
ekil 2de grlen ani durdurma cihaznda, tek eksende kesme hareketi ve hassas kesme derinlii hareketi
olarak iki ana hareket mevcuttur. Maksimum kesme hz (hareketli tablann ilerleme hz) 17,5 m/dak ve
duru sresi 0,01 sn olan ani durdurma cihaz ile pirin malzeme iin ilenebilecek maksimum tala kalnl
2 mm ve maksimum tala genilii 1,5 mmdir. Ani durdurma cihaznda kesme derinlii verebilmek ve i
parasnn paralelliini salamak iin Mitutoyo 543-450 B dijital komparatr kullanlmtr.
Kayma blgelerinin ve l blgenin incelenmesi amacyla ani durdurma cihaz kullanlarak talan i
parasndan kopmad numuneler elde edilmitir. Bu numuneler zmparalama, parlatma ve dalama
ilemlerinden geirilerek mikro yap grntleri elde edilmitir. Zmparalama ve parlatma ilemleri,
Metaserv 2000 Grinder/Polisher cihaznda nce srasyla 800, 1000 ve 1200lk zmparalar kullanlarak
zmparalama ve sonra da 1 m elmas pasta kullanlarak parlatma ilemleri ile gerekletirilmitir.
261
Numunelerin parlatlma ilemleri tamamlandktan sonra 100 ml saf su, 96 ml etanol, 59 g demir (III) klorr
bileiminden oluan dalama reaktifi [10] kullanlarak yaklak 25 sn dalanmlardr. Dalama yaplan
pirin numunelerin incelenmesinde SOIF XJP-2 optik mikroskop ve resimlerin ekilmesinde Ogatech OG
5110 dijital fotoraf makinesi kullanlmtr.
ekil 2. Planyalama esasl tala kaldran ani durdurma cihaz

2.4 Tala Kaldrma Parametreleri ve Deneylerin Uygulan
Yaplan deneysel almalarda, kesici kenar yuvarlatlmam ve kesici kenar yarap r=50 m, r=100 m ve
r=150 m olan takmlar kullanlmtr. Tala kaldrma ilemleri, 0,5 m/dak kesme hznda (V), 150 m kesme
derinliinde (t) ve tala as () 2 ve 6 olacak ekilde gerekletirilmitir. Anmann deney sonularn ve
lmleri etkilememesi iin her deney yeni bir takmla yaplmtr.
3.
Deneysel Sonular
Malzeme ak, ekil 3de grlen ayrlma noktas tarafndan belirlenmektedir. Malzemenin bir ksm
ayrlma noktasndan kesici takm altna doru akmakta, bir ksm ise ayrlma noktasndan yukar doru
akarak talaa karmaktadr. Tala kaldrma esnasnda uygulanan kesme derinliinin altndaki malzeme ise
serbest yzeyin altna doru akmakta ve bu malzeme ak, ayrlma noktasna gelmeden ykselme gsterip
daha sonra l blgenin altndan aaya doru akmaktadr (ekil 3). Bu durum literatrde [11, 12] belirtilen
bir ak eklidir. Dolaysyla ayrlma noktasnn konumu tala aknda nemli rol oynamaktadr.
262
ekil 3. Malzeme ak ve l blge, r= 100 m, V= 0,5 m/dak, t= 150 m, = 2

Ani durdurma cihaznda gerekletirilen deneylerden elde edilen numunelerinin mikroskopla incelenmesi
sonucunda kesici kenar yuvarlatlm takmlarda l blge oluumuna rastlanmaktadr (ekil 4). Ayrca
kayma hatt da net bir ekilde grlmektedir.
ekil 4. Kesici kenar yuvarlatlm takmlarla tala kaldrmada l blge, V= 0,5 m/dak,
t= 150 m, = 2 a) r= 100 m, b) r= 150 m
Kesici takm nnde oluan l blgenin, kesici kenar yuvarlaklnn negatif tala as etkisi nedeniyle
olutuu, ekil 5de l blge oluumunun grlmedii, kesici kenar yuvarlatlmam takmlara ait tala
kaldrma blgesi grntlerinden anlalmaktadr.
263
ekil 5. Kesici kenar yuvarlatlmam takmlarla tala kaldrmada kesme blgesi,

V= 0,5 m/dak, t= 150 m, a) = 2, b) = 6
Kesici kenar yuvarlaklnn arttrlmasyla takm nnde oluan l blgenin artt ekil 6da verilen tala
kaldrma blgesi grntlerinden anlalmaktadr. Burada kesici kenar yuvarlaklnn artmas, takm ucunda
daha byk bir negatif tala as etkisi oluturmakta ve l blge alannn artmasna neden olmaktadr.
4.
Sonu
Bu almada, l blgenin deneysel incelenmesi amacyla kesici kenar yuvarlatlm takmlarla ani
durdurma cihaznda ortogonal tala kaldrma deneyleri gerekletirilmitir. Elde edilen deney numuneleri
mikroskopla incelenmi ve l blge oluumu ve geliimi belirlenmitir. Kesici kenar yuvarlatlmam
takmlarda l blge oluumu gzlemlenmemitir. Kesici takm nnde oluan l blgenin kesici kenar
yuvarlaklnn negatif tala as etkisinden dolay olutuu ve bu durumun literatr ile uyumlu olduu
anlalmtr. Kesici kenar yuvarlaklnn arttrlmasyla takm nnde oluan l blgenin artt
belirlenmitir. Burada kesici kenar yuvarlaklnn artmas, takm ucunda daha byk bir negatif tala as
etkisi oluturmakta ve l blge alannn artmasna neden olmaktadr.
264
ekil 6. Kesici kenar yuvarlatlm anmam takmlarda l blge, V= 0,5 m/dak,

t= 150 m, = 2 a) r= 50 m, b) r= 100 m, c) r= 150 m
5.
Teekkr
Bu alma, Yldz Teknik niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Koordinatrl tarafndan desteklenmitir (Proje
No: 29-06-01-DOP01).
6.
Kaynaklar
[1]
Albrecht, P. 1960. New Developments in the Theory of Metal Cutting Process, Journal of
Engineering for Industry, Volume 82, Pages 348-358
[2]
Okushima, K., Kakino, Y. 1969. Study on the Generating of Machined Surface, Bulletin of Japan
Society of Mechanical Engineers, Volume 12(49), Pages 141-148
[3]
Palmer, W.B., Yeo, R.C. 1963. Metal Flow Near the Tool Point During Orthogonal Cutting with a
Blunt Tool, 4th International MTDR Conference, Oxford, ngiltere
[4]
Abdelmoneim, M.E.S., Scrutton, R.F. 1974. Tool Edge Roundness and Stable Build-Up Formation
in Finish Machining, Journal of Engineering for Industry, Volume 96(4), Pages 1258-1267
[5]
Kountanya, R.K., Endres, W.J. 2001. A High-Magnification Experimental Study of Orthogonal
Cutting with Edge-Honed Tools, ASME International Mechanical Engineering Congress and Exposition,
New York, USA
[6]
Yoon, H.S., Ehmann, K.F. 2009. A Slip-Line Model for Orthogonal Micro-Machining Processes,
International Conference on Multi-Material Micro Manufacture, Karlsruhe, Germany
265
[7]
Deshpande, A.A., Madhavan, V., Adibi-Sedeh, A.H. 2001. Models for Indentation Force in Metal
Cutting, Transactions of the North American Manufacturing Research Institute of SME, Volume 39, Pages
233-242
[8]
Emel'yanov, S.G., Yatsun, E.I., Remnev, A.I., Shvets, S.V. 2011. Chip Curling in Metal Cutting,
Russian Engineering Research, Volume 31(7), Pages 679-683
[9]
Uysal, A., Ozturk, S., Altan, E. 2012. A Slip-Line Approach to the Micro-Cutting Process with a
Rounded-Edge Tool, Advanced Materials Research, Volume 445, Pages 56-61.
[10]
Voort G.F.V., 2004. ASM Handbook Vol. 9:Metallography and Microstructures, ISBN: 978-087170-706-2, ASM International
[11]
Fang, N. 2003. Slip-Line Modeling of Machining with a Rounded-Edge Tool Part I: New Model
and Theory, Journal of the Mechanics and Physics of Solids, Volume 51, Pages 715-742.
[12]
Fang, N., Fang, G. 2007. Theoretical and Experimental Investigations of Finish Machining with a
Rounded Edge Tool, Journal of Materials Processing Technology, Volume 191, Pages 331-334.
266
KESC U TAKIM ONLNE TAKP SSTEM

Onur DEMiRTRK
Cms Jant Ve Makina San. A.. / zmir / TRKYE - igli Talal malat / odemirturk@cms.com.tr
zet
Kesici u ve takmlarn kullanm mrlerini tahmin edebilmek retim asndan byk bir nem tamaktadr.
Bu nedenle, retim annda kesici u ve takmlarn anlk takibinin yaplmas retimde yaanlacak sorunlarn
meydana gelmeden nlenmesini salayacaktr. Yaplan bu almada, online takip sistemi gelitirilerek kesici
u ve takmlarn faydal kullanm mrleri ayrca da deiim zamanlar belirlenmektedir. Bylece,
deiimlerinin zamannda yaplmas ile kesici u ve takm maliyetlerinde azalma meydana gelir. Online takip
sayesinde kesici takmlarn krlmadan bakm ilemine alnmas salanmaktadr. Kesici u ve takm
deiimine ait verilerin online olarak kaydnn tutulmas ile elde edilen veriler dorultusunda, kesici u ve
takmlara ynelik iyiletirmelerde ksa srede aksiyonlar alnabilmektedir. Bunun yan sra, yeni kesici u ve
takm deneme almalar da gerek verilerle ksa srede online izleme yntemi ile yaplabilmektedir. Kesici
u ve takmlarn online takibi ile talal imalat retim srecinin planlanmas verilere dayal bir hal almtr.
Kesici u ve takm stok maliyetleri azaltlmtr.
Anahtar Kelimeler: Kesici u ve takmlarn online takip edilmesi, maliyetlerin indirgenmesi, zamannda
kesici u ve takmlarn deiimi, mteri memnuniyeti
CUTTING TOOL ONLINE TRACKING SYSTEM

Abstract
It is great significant for manufacturing to estimate the life span of cutting inserts and tools. Therefore, in the
time of manufacturing to cutting inserts and tools of live snapshot monitoring will be prevented problems
before they occur. In this study, Usable lifetime of cutting inserts, tools and also time for changing were
determined by online tracking system. Thus, Totaly costs of cutting tools were reduced that changing done on
the correct time. Cutting tools before breaking are taken for griding with online tracking system.Actions
could be taken as soon as possible that improvement in cutting inserts and tools with online recording that
cutting inserts and tools change in the provision of data.As well as, Testing of cutting inserts and tools with
new online monitoring method could be done with real data as soon as possible.Machining and
manufacturing process planning have become based on the data with online tracking systems. Inventory costs
of cutting inserts and tools were reduced.
Keywords: Cutting tool online tracking, cost reduction, cutting tool and insert exchange on time, customer
satisfaction
.
267
1.
GR
Talal imalatn amac, tala kaldrmak suretiyle malzemeleri belirli bir biim ve boyuta getirmektir.
parasn istenilen biim ve boyuta getirirken fazla malzemeyi kaldrmak iin, bir kuvvet uygulanmasna
ihtiya duyulmaktadr1. Bu nedenle tala alma ilemi; elastik ve plastik ekil deitirmeye dayanan,
srtnme, s oluumu, talan krlmas, ilenen para yzeyinde oluan deformasyon sertlemesi ve kesici
ucun anmas gibi olaylarn gzlendii temelinde karmak bir fiziksel olgudur.
Metal kesimi, para retim yntemleri iinde kullanlan yaygn bir yntemdir. Tm metal kesme
uygulamalar, bir kesici takmn zorlamal hareket ile i paras zerinden talalar halinde metal
uzaklatrlmasn esas almaktadr. Bu nedenle kesici takm, i paras yzeyinden metalin uzaklatrlmas
ilemi kadar da nem tamaktadr. Geleneksel olarak retim sistemlerinde i paras aknn kontrol
olduka byk bir nem tar hale gelmitir. Son bir ka yldr kesici takm ynetimi, retim blm
kontrolnn nemli ve tamamlayc bir unsuru halini almaya balamtr 2.
Kesici takmlar zerine yaplan gerek zel sektr almalar gerekse de niversite aratrmalarnn ou hem
kesici takm ularnn faydal kullanm mrlerinin arttrlmas hem de bu ularn kullanm mrlerinin takip
edilerek optimum deiim srelerinin belirlenmesi konularn ele almaktadr. Bu kapsamda talal imalat
srecindeki ileme tezgah, malzeme, kesici takm ve operatr alnarak deerlendirilmektedir. Kesme
ileminin doru analiz edilebilmesi iin, ilemeden nce, ilem srasnda ve sonrasnda gzlemlerin yaplmas
gerekmektedir. Bu nedenle, gnmzde yksek kapasiteli PC'lerin mhendislik uygulamalarnda yaygn
olarak kullanlmas ile gerekletirilen gzlemler ve yaklak zm yntemleri byk
nemkazanmaktadr3.Bylecekesici takmlarn retim srelerinde anlk takibin yaplmas, hem retim
srelerinde kesici takm deiim srelerinin belirlenerek retim planlarnn salkl bir ekilde yaplmasn
salamaktadr.
Yapm olduumuz bu alma da, seri retimde kullanlan kesici takmlarn kullanmlarna ait anlk verilerin
toplanmas, bu verilere dayal kesici takmlarn faydal kullanm mrlerinin belirlenmesi, gnlk operatr ve
vardiya bazl retim takiplerinin kolayca yaplabilmesi salanmaktadr. Bunlarn yan sra, sitemden gelen
gerek verilerin toplanmasyla kesici takmlarn tedarik edildii firmalarn da deerlendirilmesi asndan
olduka byk fayda salamaktadr.
2.
UYGULAMA ALIMASI
Talal imalatta yaplan ilemlerin temelinde 4 ana unsur yer almaktadr. Bunlar;
parasnn malzemesi,
Kesme hz,
Tala derinlii,
Tala alma as,

eklin de sralanabilir. Yaplan bu almada 4 ana unsur esas alnmtr. paras malzemesi olarak seri
retimdeki alminyum esasl alamlar kullanlmtr. Kesme hz her bir tezgh iin standart olarak
belirlenmesine ramen, ilenecek olan jant kesitlerinin ve llerinin farkl olmasndan dolay kesme ucunun
izleyecei mesafeler farkllk gstermektedir. Tala alma alar ve tala derinlikleri jantn tala alnarak ilen
ilecek ksmlarna gre farkllk gstermesine ramen her jant iin standart olarak belirlenmitir.
Kesici takm ve ularnn online olarak takip etme sisteminin oluturulmas iin ilk adm olarak kesici ularn
kullanmlarna ait gerek verilerin elde edilebilmesidir. Bu nedenle ilk olarak retilen her model jantn tala
alnacak her bir yzeyi iin kesici ucun takip ettii mesafe ve tala alma ilem sreleri llerek
belirlenmitir. Ayrca her bir kesici u tm jant modellerine tek tek deneme almas yaplarak, kesici ucun
hangi model jantta ka adet retim yaptklar belirlenmitir. Bylece, kesici ular iin ortalama bir faydal
mr tespit edilmitir. Bu uygulama iletmede kullanlan her bir marka; her markann kullanlan ayr
rnlerine uygulanmtr. Elde edilen veriler belirli bir tolerans aralnda sabitlenerek markalarn her rn
iin veri taban oluturulmutur.
268
Kesici ularn faydal kullanm mrleri hakknda elde edilen verilerin istatistiksel hesaplamalar sonucunda
her bir tedarikinin kullanlan rnlerine ait kontrol limitleri dahilin de standart bir retim mr
belirlenmitir. Tm bu veriler esas alnarak talal imalat tezgahlarn da kullanlan bilgisayarlar iin standart
uygulama reeteleri oluturulmutur. rnein; A firmas iin rettiimiz bir jantn talal imalat yaplaca
srada operatr, kontrol panelinden jantn tanmn girdikten sonra sistem, ilk olarak hangi tedarikinin hangi
rnn jantn talal imalatnda hangi noktasnda tala almas gerektiinin otomatik olarak bilgisini
kartmaktadr. Ayrca talal imalat srasnda kullanlan kesicilerin retim adetleri sistemsel olarak kontrol
edilerek kesicinin ka adet jant retimini geekletirdikten sonra hurdaya ayrlmas gerektii bilgisi de yine
operatrlere otomatik olarak kontrol panelinden gelen mesaj bildirimi ile salanmaktadr. Tm bu sreler
ekil 1 Kesici u takip sisteminin kurulum mantnda genel olarak gsterilmektedir.
Sistemin oluturulmasndaki ilk adm tamamlandktan sonra bu verilerin online olarak takibinin yaplabilmesi
iin gelitirilen yazlm sayesinde talal imalat srecindeki tm tezgahlar ve tezgahlarda kullanlan kesici u
ve takmlarn takibi yaplabilmektedir. Bunun iin retim alanndaki her bir tezgaha, tanmlayc kodlar
verilerek tezgahlarn kontrol panelindeki ekran grntleri online olarak paylalabilmektedir. Bylece
retim yapan bir tezgahtaki kesici ularn anma mrlerinden nce deiimlerinin yaplmas iin kalan
sreler gsterilmektedir.
Toplanan tm veriler ve gelitirilen yazlmlar sayesinde kesici ularn takibinin yaplmasnn yan sra
ularn herhangi bir nedenden dolay krlmas ya da hasara uramas durumunda da bunlara ait veriler
toplanp nedenleri incelenmektedir. Gelitirilen bu sistemin salad avantajlardan birisi de vardiya bazl
retim adetlerinin takibinin yaplmasdr. Bylece vardiya ve operatr bazl kesici u verimlilii ile ilgili
tamamen gerek verilerin toplanmas salanmaktadr.
269
Kesici Ularn
Tanmlanmas
Kesici U
1
Kesici U
2
Kesici U
3
Kesici U
4
Takm Tezgah 2
Takm Tezgah 3
Takm Tezgah 4
Kesici Ularn
Tezgahlara
Montaj
Takm Tezgah 1
Kontrol
Panelinden
Kesici Ulara Ait
Bilgilerin Takibi
Uyar Mesaj
ekil 1. Kesici U Takip Sisteminin Kurulum Mant
270
Kullanm
Annda Anlk
Verilerin
Toplanmas
Kullanm Annda Anlk

Verilerin Toplanmas
Operatr ve Vardiya Bazl

retim Takip Verileri
Kesici U Bazl Takip

Verileri
Hata ve Arza Tanmlarnn

Oluturulmas
Analizlerin Yaplmas
ekil 2.Kesici U Takip Sisteminin Veri Toplama Mant
271
3.
SONULAR ve DEERLENDRMELER
retimin hemen her noktasnda kullanlan bilgisayar tabanl veri toplama sistemi kesici u ve takm takibinin
anlk olarak yaplabilmesi amacyla gelitirilen bu sistemin salad faydalar;
a.
retimde hatal kesici u ve takm kullanmnn nlenmesi,
b.
Kullanlan kesici ularn takibinin gerek veriler ile yaplmas,
c.
retimde kesici u deiimlerinin anma olmadan nce yaplmas,
d.
Vardiya ve personel baznda retim takibinin gerek veriler ile yaplmas,
e.
Ani kesici u ve takm krlmalarndan kaynaklanacak retim durularnn nlenmesi,
f.
retim planlarna uyumun salanmas,
g.
Alternatif kesici u ve takm tedarikilerinin gerek veriler ile deerlendirilmesi,
h.
Kesici u ve takmlar iin fazla stok bulundurulmasnn nlenmesi ile stok maliyetlerini azaltlmas,
i.
Anan kesici u ve takmlarn genel anma nedenlerinin gerek veriler ile ortaya konulmas,
j.
Kesici takmlarda krlma olmadan andklar zaman retimden ekilerek bileme dngs
yaplabilmesi ile kesici takm maliyetlerinin azaltlmas,
eklinde sralanabilir. phesiz elde edilen bu kazanmlar retim faaliyetleri yapan firmalar iin byk bir
nem tamaktadr. Bu alma alt yaps kullanlarak retimin dier noktalarna da yaygnlatrlmas,
retimin takibi ve elde edilen sonularn gerek veriler ile deerlendirilmesi asndan byk nem
tamaktadr.
4.
KAYNAKLAR
1)
Gkkaya, H, Nalbant, M., eker, U, 2004, Tala Kaldrma Srasnda Aa kan Isnn Kesme
Blgesinde Oluturduu Scaklklarn llmesinde Kullanlan Yntemler, Politeknik Dergisi, cilt:7, say:4,
sayfa: 297-305.
2)
Veeramani, D., Upton, D. M., Barash, M. M., 1992, Cutting-Tool Management in ComputerIntegrated Manufacturing, The International Journal of Flexible Manufacturing Systems, 3/4, 237-265.
3)
Ik, Y., 2004, Talal malatta Kesici Takmlarn Krlma ncesi Davranlarnn Sonlu Elemanlar
Yntemi le Analizi, Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, cilt: 9, say:1.
272
KRESEL GRAFTL DKME DEMRLERDE MKROYAPI VE

KESME PARAMETRELERNN LENEBLRLK ZERNE
ETKS
akir YAZMANa, Ahmet AKDEMRb, Mesut UYANERc
Seluk . Ilgn M.Y.O Ilgn/Konya/TRKYE, syazman@selcuk.edu.tr
b
Seluk ni. Mh. Mim. Fak. Makine Mh. Bl. Konya/TRKYE, aakdemir@selcuk.edu.tr
c
Seluk ni. Mh. Mim. Fak. Metalrji ve Malzeme Mh. Bl. Konya/TRKYE, muyaner@selcuk.edu.tr
a
zet
Bu almada, farkl mikroyapya sahip farkl snf kresel grafitli dkme demir (GGG40, GGG50,
GGG60) numune zerinde, ISO 3685:1993 (E) de belirtilen standartlara uygun olarak farkl tala kaldrma
parametreleri kullanlarak kesme kuvvetleri ve yzey przll asndan ilenebilirlik deneyleri
yaplmtr. Yaplan deneyler sonucunda; kesme kuvvetleri asndan en dk deerler, tamamen ferritik
yapdaki GGG40 numunelerden elde edilmitir. Bunun yan sra yapsnda ferritle birlikte deiik oranlarda
perlit bulunan GGG50 ve GGG60 numunelerin ilenmesi srasnda mikro yapdaki perlit miktarna bal
olarak kesme kuvvetlerinin artt, en yksek deerlerin GGG60 numuneden elde edildii grlmtr.
Yzey przll asndan en yksek deerler GGG40 numunelerden elde edilmitir. Kesme hznn
artmasyla birlikte mikro yapdaki krelerin dalm, boyutu ve saysna bal olarak kesme kuvvetlerinin
artt grlmtr.
Anahtar kelimeler: Kresel grafitli dkme demir, Mikroyap, lenebilirlik, Kesme kuvvetleri, Yzey
przll
THE EFFECT OF MICROSTRUCTURE AND CUTTING

PARAMETERS IN DUCTILE IRONS ON MACHINEBILITY
Abstract
In this study, in compliance with the standards set in ISO 3685:1993 (E) machinebility experiments were
conducted regarding cutting forces and surface roughness on three different grade ductile iron specimens
(GGG40, GGG50, GGG60 ) with different microstructures by making use of different cutting parameters.
As a result of the experiments, lowest values regarding cutting forces were obtained from completely ferritic
GGG40 specimens. Moreover, in the course of machining GGG50 and GGG60 specimens that contains
pearlite in different amounts together with ferrite, it was observed that cutting forces increased and the
highest values were obtained from GGG60. The highest results regarding surface roughness were obtained
from GGG40. It was also observed that with the increase in cutting speed, cutting forces increased depending
on the dispersion, dimension and the number of spheres in microstructure during the machining of the
specimens.
Keywords: Ductile iron, Microstructure, Machinability, Cutting forces, Surface roughness
1. Giri
Gnmzde sanayimizin byk bir blmnde arlkl olarak demir esasl malzemeler yer almaktadr. Son
yllarda elie rakip olan ve birok alanda yerini alan kresel grafitli dkme demirler (KGDD) popler
malzemeler arasna girmitir. KGDDler dier dkme demir trlerine gre daha yksek dayanm, sneklik,
tokluk zelliklerine sahiptir [1,2,3]. KGDDlerin bu stn zellikleri, alam elementleriyle ve uygulanan sl
273
ilemlerle daha da iyiletirilebilmektedir. KGDDlerde bahsedilen bu stn zelliklerin elde edilmesinde

KGDDe ilave edilen alam elementlerinin tr ve miktarlar; sementit oluumunu, grafit kresellemesi ve
dalm ile matris yap trn etkiledii iin byk nem tamaktadr [4,5]. Kresel grafitli dkme demirler
zellikle mukavemet ve tokluun birlikte gerektii yapsal uygulamalarda talal imalatnn kolay olmas ve
dk fiyatndan dolay tercih edilir. Otomotiv ve tarm endstrileri kresel grafitli dkme demirlerin en
byk kullanclardr [6]
Dkme demir eitlerinin ilenebilirlik karakteristikleri deerlendirilmek istendiinde genellikle, kimyasal
bileim, mikroyap ile mekanik zelliklere dikkat edilmesi gereklidir. KGDDlerde mikro yap (ferrit ve
perlit miktarlarnn birbirine gre oranlar, kre boyutu ve dalm), malzemenin ekme, akma, uzama ve
sertlik gibi mekanik zelliklerini etkilerler. Mekanik zelliklerinde meydana gelen deiimlerde dorudan
ilenebilirlii etkilemektedir. Kresel grafitli dkme demirlerdeki grafit partiklleri, bu malzemelerin kolay
ilenebilirlik karakteristikleri ve eliklerle karlatrldnda daha iyi olan ilenebilirliinin en nemli
sebebidir. Grafit partiklleri kesme kuvveti ve yzey przlln etkilerken, matris ise takm mrn
belirleyen temel faktrdr. Gri dkme demir ve temper dkme demir ile kyaslandnda, nispeten daha kt
ilenebilirlik zellikleri sergileyen KGDDlerin, elikler ile karlatrldnda daha iyi ilenebilirlik
zellikleri sergiledii bilinmektedir. Bu malzemelerin dier demir esasl baz mhendislik malzemeleri ile
karlatrlmas ekil 1.deki bal ilenebilirlik grafiinde gsterilmektedir [2,3,7].
Bu almada, farkl mikro yap ve mekanik zelliklere sahip farkl snf KGDD numune zerinden farkl
kesme parametreleri kullanlarak, mikro yapnn ve kesme parametrelerinin KGDDlerde ilenebilirlii ne
lde etkilediini aratrmak ve optimum parametreleri bulmak amalanmtr.
ekil 1. Demir esasl baz malzemelerin bal ilenebilirlii

2. Deneysel almalar
Ferritik ve perlitik-ferritik kresel grafitli dkme demir ubuklar (GGG40-GGG50-GGG60) United Cast
Bar firmasnn spanyadaki tesislerinde yatay srekli dkm yntemiyle retilmitir. Malzemelerin spektral
analizleri Tmosan A.. metalografi laboratuarnda her bir malzeme iin ayr numuneden (il dkm)
llmek suretiyle gerekletirilmitir. Deneysel alma iin numuneler 40 mm apnda ve 250 mm
uzunluunda hazrlanmtr. Tablo 1de numunelerin kimyasal kompozisyonu verilmitir.
Tablo 1. Deneylerde kullanlan malzemenin kimyasal kompozisyonu
Element
%
GGG40
GGG50
GGG60
Si
Mn
Mo
Ni
Cu
Mg
3.78
3.55
3.67
2.370
2.149
2.720
0.123
0.124
0.258
0.025
0.030
0.028
0.017
0.012
0.019
0.005
0.005
0.230
0.337
0.416
0.669
0.054
0.057
0.085
274
2.2. Metalografi ve mikroyap

Yatay srekli dkm yntemiyle retilmi malzemelerden alnan numunelerin standart metalografik numune
hazrlama ilemi tamamlandktan sonra birim alana (mm2) den grafit kre says dalanmam numune
yzeyinden X 100 bytmede optik mikroskop monitr zerinde grlen 15 ayr blgeden yaplan
saymlarla belirlenmitir. Faz hacim oranlarnn lm % 2 Nital ile dalanm numune yzeyinden, yine
mikroskop monitr zerinde 15 ayr blgeden alnan lmlerle belirlenmitir.
2.3. Mekanik deneyler
Malzemeler standartlarna uygun olarak belirtilen boyutlarda, her bir malzeme iin er adet ekme ubuu
ve darbe deney numunesi hazrlanmtr. ekme ve darbe deneyi KOSGEB Konya Blge Mdrl
Malzeme Laboratuarnda ekme cihaznda (600 kNluk DARTEC M900 Model) oda scaklnda ekilerek
gerekletirilmitir. Gerilim ve % uzama deerleri deney srasnda grafik olarak kaydedilmitir.
Sertlik lmleri, KOSGEB Konya Blge Mdrl Malzeme Laboratuarnda sertlik lme cihaznda
(REICHERTER) Brinell (BHN) cinsinden deerleri llmek suretiyle yaplmtr. Her bir malzeme iin
er adet hazrlanan numunelerin merkez ekseninden d apa doru farkl blgeden sertlik deerleri
llmtr.
2.4. lenebilirlik deneyleri
lenebilirlik deneyleri ISO 3685 (TS 10329)deki deney artlarna uygun olarak CNC torna tezgahnda
(Johnford TC-35) gerekletirilmitir. Tala kaldrma ilemlerinde ISO 1832ye uygun SCMT 120408-19
(Iscar IC 20ye edeer K10, K10/20, K20) kaplamasz sementit karbr takmlar seilmi olup takm tutucu
olarak SSBCR 2525M-12 kullanlmtr. Deneyler, farkl kesme hz, tala derinlii ve ilerlemede
yaplmtr. Deneylerin tamam kesme ve soutma svs kullanlmadan kuru kesme artlarnda
gerekletirilmitir. Ayna punta arasnda tezgaha balanan numuneler zerinden deney ncesi tala
kaldrlarak silindirik bozukluklar ve d katmanda homojen olmayan sertliin olumsuz etkisi ortadan
kaldrlm ve kesme kuvvetleri lm deneyleri iin gerekli homojen tala kesiti salanmtr. Bu durum
kesme kuvvetlerinin kararl bir davran gstermesine yardmc olmakla birlikte ilk anda takm anmasnn
olumsuz etkilenmesini nlemektedir. Deney artlarnn detaylar Tablo 2de verilmitir.
Tala kaldrma srasnda kesme kuvvetleri eksende kuvvet lm yapabilen bir dinamometre (Kistler
9257B) ile llerek sinyaller bir arj ykselticiden (Kistler 5019B130) geirilerek bir veri toplama kart
(CIO-DAS 1602/12) aracl ile bir paket yazlm (Dynoware) kullanlarak bilgisayara kaydedilmitir.
Tornalamada kesme kuvveti lme setinin ematik diyagram ekil 2de grld gibidir.
Takm Tezgah
Takm tutucu
Kesici takm
Kesme Parametreleri
Kesme hz (v)
lerleme (f)
Tala derinlii (a)
Tala as ()
Yanama as ()
Kesme koulu
Johnford TC-35 CNC Torna tezgah

SSBCR 2525M-12
SCMT 120408-19 (K10, K10/20, K20)
20 -50 -75- 100 -150- 200 m/dak
0.10 - 0.12 - 0.15 - 0.20 mm/dev
0.5 - 1.0 - 1.5 - 2.0 mm
6o
75o
Kuru
275
ekil 2. Kesme kuvvetlerinin llmesinin ematik olarak gsterilmesi

Tornalanmak suretiyle ilenen numunelerin yzey przllkleri, yzey przllk lm cihaznda (TaylorHobson Surtronik 10) llmtr.
3.1. Metalografik inceleme ve mekanik zellikler
Numunelerin mikroyap fotoraflar ekil 3de, mikroyap ve mekanik zellikleri Tablo 3te verilmitir.
Tablo 3. Numunelerin mikroyap ve mekanik zellikleri
Numune
Grafit
(%)
Ferrit
(%)
Perlit
(%)
Kreselle
me oran
(%)
Kre says
(kre/mm2)
Akma
dayanm
(MPa)
ekme
dayanm
(MPa)
%
uzama
Sertlik
(BHN)
GGG40
21.374
78.626
86.83
231
353.19
461.24
15.83
161.66
GGG50
18.610
28.179
53.211
90.05
243
396.18
580.28
5.93
184.38
GGG60
15.237
21.667
63.426
91,62
224
422.64
591.33
5.51
189.87
276
ekil 3. Numunelerin mikroyap fotoraflar

Grafit kre says, dalm ve hacim oran; para kesit kalnl ve geometrisi, souma hz, dkm scakl
ve zaman, kreletirici malzeme cinsi ve miktar, kalp tasarm ve yntemi, kreletirme ilemi, alama
ilemi, karbon edeerlii ve en nemlisi alam elementleri cins ve miktarlarna bal olarak deiim
gstermektedir [8].
Numunelerin kreselleme oranlarnda ve kre saysna bakldnda nemli bir fark grlmemektedir (Tablo
3).Ancak alaml KGDD (GGG50, GGG60) numunelerin kre aplarnda klme belirlenmitir (ekil 3. a,
b, c).
Tablo 3 ve ekil 3den de aka grlebilecei gibi Cu, Ni ve Mo ilavesi, yapda perlit oluturmaktadr.
tektoid dnm srasnda souma hz alam elementlerinin matriste dalmn etkiler ve grafit krelerine
yakn segrage olan Cu, Ni ve Mo gibi alam elementleri C difzyonunu zorlatrarak kreye yakn yerlerde
ferritin daha i ksmlarda ise perlitik yapnn oluumuna neden olur [9]. GGG40 numuneye bakldnda
perlit oluturucu hibir alam elementi olmad iin matris yap tamamen ferritten olumaktadr. Perlit
miktar en fazla GGG60 numunede elde edilmitir, bunun muhtemel sebebi alam elementlerinin zellikle
Cun bu numunede daha fazla olmasndan kaynaklanmaktadr.
Tablo 3 incelendiinde genel olarak alaml KGDDlerin (GGG50, GGG60) alamsz numune (GGG40) ile
karlatrldnda ekme dayanm, akma dayanm ve sertlik asndan yksek deerler elde edildii,
alamsz numunelerde ise (GGG40) %uzamann yksek deerlerde kt grlmektedir. Buda alaml
numunelerin yapsnda bulunan perlit ile aklanabilir. Alaml numunelerin yapsnda bulunan perlit
malzemenin mukavemetini arttrrken snekliin dmesine sebep olmaktadr.
3.2. Kesme kuvvetleri
Kesme hzna, ilerlemeye ve tala derinliine bal olarak esas kesme kuvveti (Ft), lerleme kuvveti (Ff) ve
radyal kuvvet (Fr)deki deiimleri gsteren grafikler srasyla ekil 4, ekil 5 ve ekil 6da verilmitir.
Kesme hzna bal olarak kesme kuvvetlerindeki (Ft , Ff , Fr) deiim incelendiinde (ekil 4), ayr
numune iinde en dk kesme kuvvetleri, deneylerde kullanlan en dk kesme hz olan 20 m/dak kesme
hznda, en yksek Ft , Ff , Fr kuvveti ise en yksek kesme hz seilen 200 m/dakda elde edilmitir. Esas
277
kesme kuvvetleri numunede de dzenli bir ekilde art sergilerken (ekil 4 a)ilerleme ve radyal kuvvette
yaklak 100 m/dak kesme hzndan sonra ani artlar (ekil 4 b,c) dikkat ekicidir.
Kesme kuvvetleri asndan en dk deerler tamamen ferritik yapda olan GGG40, en yksek deerler ise
yapsnda ferrit ile beraber deiik oranlarda perlit ieren GGG50 ve GGG60 numunelerden elde edilmitir.
Daha yumuak yapdaki ferritin ilenmesinde ihtiya duyulan kesme kuvvetleri, yapsnda yksek dzeyde
perlit ihtiva eden alaml numunelere gre daha dk olmaktadr.
20 m/dak kesme hznda kesme kuvvetlerinin dk kmas; dk kesme hzlarnda takm/tala ara
yzeyinde kararl BUEnin varl, kesici takmn etkin tala asn arttrr. Artan tala as ise kesme
dzlemi asn arttrarak kesme dzlemi alan ve dolaysyla tala kaldrma kuvvetlerini drr [10, 11].
Ayrca takm tala yzeyinde BUEnin varl takm/tala temas alann da ksaltmaktadr. Bu sebeple, azalan
srtnme kuvvetleri de esas kesme (Ft) ve ilerleme kuvvetlerinin (Ff) azalmasna sebep olur [10, 11]. Kesme
hzlarnn bir miktar artmasyla BUE boyutunun azalmasndan dolay kesme kuvvetlerinde belirli bir miktar
art grlmtr. Fakat kesme hzlarnn daha da artmasyla (100-150-200 m/dak) birlikte; kesme blgesinde
artan scaklk malzemenin akma dayanmn dr [12,13] bu da kesme kuvvetlerinin dmesine sebep olur,
ayrca kesme hznn ykselmesiyle kesme dzlemi as klr bu da talan daha kararl kmasna ve
kesme kuvvetlerinin dmesine sebep olduu bilinmekle beraber yaplan deneyler sonucunda, kresel grafitli
dkme demir numunelerde bunun tam tersi sonular gzlenmitir. Bunun da muhtemel sebebinin grafit
krelerin kesme dzlemi asnn klmesiyle talan aknda bariyer oluturmas ve talan akn
zorlatrarak kesme kuvvetlerini zellikle Ff , Fr kuvvetlerini (ekil 4 b,c) arttrabilecei dnlmektedir.
(b)
(a)
(c)
ekil 4. Kesme hzna bal olarak a) Esas kesme kuvveti, Ft, b) lerleme kuvveti, Ff ve c) Radyal
kuvvetteki, Fr deiim (ilerleme, f:0.12mm/dev, tala derinlii, a: 1mm)
278
Numuneler karlatrldnda kesme hznn artmasyla, kesme kuvvetlerindeki en fazla art orannn
GGG50 ve GGG60 numunelerde meydana geldii, bununda muhtemel sebebinin bu numunelerin kre
evresindeki ferrit blgesini saran perlitten kaynaklana bilecei, tala kaldrma esnasnda krelerin perlitten
dolay daha zor hareket edecei ve kesme kuvvetlerini zellikle ilerleme kuvvetini daha da arttrabilecei
kanaatine varlmtr.
Kresel grafitlerin tala kaldrma esnasnda oluan gerilimler ve kuvvetlerin etkisiyle krlp st ste binerek
tabakalat, kat yalayc bir zellik gsterdii bununda talan dzensiz bir ekilde olumasna sebep
olduu bilinmektedir [2].
(a)
(b)
(c)
ekil 5. lerlemeye bal olarak a) Esas kesme kuvveti, Ft, b) lerleme kuvveti, Ff ve c) Radyal kuvvetteki, Fr
deiim (kesme hz, v:100m/dak, tala derinlii, a: 1mm)
lerlemeye bal olarak Ft , Ff , Fr kuvvetlerindeki deiimi gsteren grafikler ekil 5te verilmitir. En dk
kesme hzlar deneylerde seilen en dk ilerleme olan 0,1mm/dev de, en yksek kesme kuvvetleri ise
deneylerde seilen en yksek ilerlemeolan 0,2mm/dev de elde edilmitir.
lerlemenin artmasyla, btn numunelerde (GGG40, GGG50, GGG60) kesme kuvvetlerinde genel anlamda
bir art grlmektedir. GGG40 ve GGG60 numunelerinin ilenmesi srasnda kesme kuvvetlerindeki bu art
dzenli bir ekilde gerekleirken GGG50 numune de esas kesme kuvveti hari ilerleme ve radyal kuvvet
artlarnda bir dzensizlik belirlenmitir (ekil 5 b,c). GGG50 numune de 0,1mm/dev ilerlemeden
0,12mm/dev ilerlemeye geite ilerleme ve radyal kuvvet de ani ve ar bir art olup, 0,12mm/dev
ilerlemeden sonra (0,15-0,2mm/dev) radyal kuvvetteki art dzenli bir ekilde seyir etmektedir. Fakat
279
0,15mm/dev ilerlemeden sonra ilerleme kuvvetinde bir miktar azalma gzlenmitir. Bununda muhtemel
sebebi GGG50 numunenin yapsndaki dzensiz ferrit ve perlit faz ve kre dalmndan gerekleebilecei
dnlmektedir.
(a)
(b)
(c)
ekil 6. Tala derinliine bal olarak a) Esas kesme kuvveti, Ft, b) lerleme kuvveti, Ff ve c) Radyal
kuvvetteki, Fr deiim (kesme hz, v:100m/dak, ilerleme, f:0.12mm/dev)
Tala derinliine bal olarak Ft , Ff , Fr kuvvetlerindeki deiimi gsteren grafikler (ekil 6) incelendiinde,
numunelerin nde de en kk tala derinliinde (0,5 mm) en dk kesme kuvvetleri, en byk tala
derinliinde (2 mm) en yksek kesme kuvvetleri elde edilmitir. Tala derinliinin artmasyla birlikte
numunede de kesme kuvvetleri (Ft , Ff , Fr) dzenli bir art eilimi sergilemektedir. Tala derinlii arttka
kaldrlan tala hacmi artt iin buda kaldrlan tala miktarn ve buna bal olarak zgl enerji ve kesme
kuvvetleri de artmaktadr [2, 14].
Numuneler birbirleri ile karlatrldnda, ilerlemenin artmasyla birlikte GGG40 ferritik numunelerin
tornalanmas srasnda oluan kesme kuvvetlerindeki artn dier iki numuneden daha az olduu
grlmektedir. En yksek art deerleri GGG60 numuneden elde edilmitir. Perlit miktarnn artmasyla
birlikte malzeme mekanik zelliklerinde de art olduu bilinmektedir (Tablo 3). Perlitik+Ferritik
mikroyapya sahip GGG50 ve GGG60 numunelerin yapsnda ki perlit miktar kesme kuvvetlerindeki art
orann belirleyici bir rol oynamaktadr.
3.3. Yzey przll
Kesme hzna, ilerlemeye ve tala derinliine bal olarak aritmetik ortalama yzey przllndeki (Ra)
deiimi gsteren grafikler ekil 7de verilmitir.
280
Kesme hzna bal olarak Radeki deiimi gsteren grafik (ekil 7 a) incelendiinde en dk kesme
hznda (20 m/dak) en yksek Ra deerleri elde edilmi, en yksek kesme hzlarnda ise (200 m/dak) en dk
Ra deerleri elde edilmitir. Genel olarak kesme hznn artmasyla Ra da d eilimi grlmektedir. Dk
kesme hzlarnda, ana malzemeden daha sert ve ayrca byk boyutlarda oluan BUEnin kesici kenar gibi
davranmas ve kesici kenarn alt ksmna doru byyerek ilenmi yzeyi dzensiz deforme etmesi yzey
przllnn yksek kmasna sebep olur [15]. Kesme hznn artmas ile birlikte BUE boyutu dmekte
ve kaybolmaktadr ve BUE nin olumsuz etkileri ortadan kaybolmutur. Ayrca kesme hznn artmasyla
birlikte, yksek kesme hzlarnda artan scakla bal olarak, deformasyon ileminin kolaylamas ve i
paras malzemesinin kesici kenar ve u radys evresinde rahat bir ekilde deforme edilmesi yzey
przln azaltc bir etki yapmaktadr.
lerlemenin artmasyla birlikte (ekil 7 b), numunelerin nde de Ra dzenli bir art eilimindedir, yine
numunelerin nde de przllk deerleri birbirine ok yakndr.
Tala derinliine bal olarak Ra daki deiim incelendiinde (ekil 7 c), GGG40 numunede Ra deerinde
nemli bir deiim olmad grlmektedir. GGG50 numunede tala derinliinin 0,5mmden 1mmye
kmasyla bir miktar art olduu 1,5-2 mm tala derinliinde ise d olduu grlmtr. GGG60
numunede 0,5mmden 1,5mmye tala derinliine kadar Ra da dzenli bir art olduu, tala derinliinin
2mmye kmasyla Ra da bir miktar d olduu grlmektedir.
Yzey przll asndan en kt sonular tamamen ferritik GGG40 numuneden elde edilmi, snek
malzemelerin ilenmesinde karlalan yzey przllndeki olumsuzluu, bu numunelerde de grmek
mmkndr. Snek ve yumuak malzemelerin ilenmesindeki yksek svanma eilimi, ilenen yzeyin
yapsn olumsuz ynde etkilemektedir. Yzey przll asndan en iyi sonular ferritik+Perlitik GGG50
ve GGG60 numunelerden elde edilmitir. GGG50 ve GGG60 numuneler yzey przll asndan ok
kk farklar olmakla beraber ayn davran sergilemektedir.
ekil 7. a) Kesme hzna, b) lerlemeye, c) Tala derinliine bal olarak aritmetik ortalama yzey
przllndeki (Ra) deiim
281
4. Sonular
1. Numunelerin kreselleme oranlarnda ve kre saysna bakldnda nemli bir fark grlmemektedir.
Ancak alaml KGDD (GGG50, GGG60) numunelerin kre aplarnda klme belirlenmitir.
2. Alaml KGDDlerin (GGG50, GGG60) alamsz numune (GGG40) ile karlatrldnda ekme
dayanm, akma dayanm ve sertlik asndan yksek deerler elde edildii, alamsz numunelerde ise
(GGG40) %uzamann yksek deerlerde kt grlmektedir. Buda alaml numunelerin yapsnda
bulunan perlit ile aklanabilir. Alaml numunelerin yapsnda bulunan perlit malzemenin mukavemetini
arttrrken snekliin dmesine sebep olmaktadr.
3. Kesme hzna bal olarak kesme kuvvetlerindeki (Ft , Ff , Fr) deiim incelendiinde (ekil 3), ayr
numune iinde en dk kesme kuvvetleri deneylerde kullanlan en dk kesme hz olan 20 m/dak kesme
hznda, en yksek Ft , Ff , Fr kuvveti ise en yksek kesme hz seilen 200 m/dakda elde edilmitir. Genel
anlamda kesme hzlarnn artmasyla birlikte kesme kuvvetlerinde art olduu belirlenmitir. Bunun da
muhtemel sebebinin grafit krelerin kesme dzlemi asnn klmesiyle talan aknda bariyer
oluturmas ve talan akn zorlatrarak kesme kuvvetlerini zellikle Ff, Fr kuvvetlerini arttrabilecei
dnlmektedir.
4. Numuneler karlatrldnda kesme hznn artmasyla, kesme kuvvetlerindeki en fazla art orannn
GGG50 ve GGG60 numunelerde meydana geldii grlmtr.
5. lerlemenin artmasyla, btn numunelerde (GGG40, GGG50, GGG60) kesme kuvvetlerinde genel
anlamda bir art grlmektedir. GGG40 ve GGG60 numunelerinin ilenmesi srasnda kesme
kuvvetlerindeki bu art dzenli bir ekilde gerekleirken GGG50 numune de esas kesme kuvveti hari
ilerleme ve radyal kuvvet artlarnda bir dzensizlik belirlenmitir.
6. lerlemenin artmasyla birlikte, GGG40 ferritik numunelerin tornalanmas srasnda oluan kesme
kuvvetlerindeki artn, dier iki numuneden daha az olduu grlmtr. Perlitik+Ferritik mikroyapya sahip
GGG50 ve GGG60 numunelerin yapsnda ki perlit miktar kesme kuvvetlerindeki art orann belirleyici bir
rol oynamaktadr.
7. Yzey przll asndan en kt sonular tamamen ferritik GGG40 numuneden elde edilmi, en iyi
sonular ferritik+Perlitik GGG50 ve GGG60 numunelerden elde edilmitir. GGG50 ve GGG60 numuneler
yzey przll asndan ok kk farklar olmakla beraber ayn davran sergilemektedir.
Semboller
Ft : Esas kesme kuvveti
Ff : lerleme kuvveti
Fr : Radyal kuvvet
Ra : Aritmetik ortalama yzey przll
: Kesme hz
: lerleme
: Tala derinlii
: Tala as
:Yanama as
v
f
a
Kaynaklar
[1] Bosnjak, B., Radulovic, B., Pop-Toner, K., Asanovic, V., 2001, Influence of microalloying and heat
treatment on the kinetics of bainitic reaction in austempered ductile iron, Journal of Materials Engineering
and Performance, 10 (2) , 203-211.
[2] Akdemir, A., Yazman, ., Salam, H., Uyaner, M. , 2012, The effects of cutting speed and depth of cut
on machinability characteristics of austempered ductile iron, Journal of Manufacturing Science and
Engineering-Transactions of the ASME,Volume 134, Issue 2, 021013-021021.
282
[3] eker, U., Hasirci, H., 2006, Evaluation of machinability of austempered ductile irons in terms of cutting
force and surface quality, Journal of Materials Processing Technology, 173 (3), 260-268.
[4] Sidjanin, L. and Smallman, R. E., 1992, Metallography of bainitic transformation in
austempered ductile iron. Materials Science and Technology Vol: 8, p: 1095-1103.
[5] Akun, Y., Hasrc, H., eker, U., 2003, Ni ve Cu ile alamlandrlm kresel grafitli
Dkme demirlerin ilenebilirliinin kesme kuvvetleri ve yzey kaliteleri asndan deerlendirilmesi
Pamukkale niversitesi Mhendislik Fakltesi Mhendislik Bilimleri Dergisi, 9 (2) 191-199
[6] Sen U., Sen S., ve Ylmaz F., 2004. Structural Characterization ofBoride Layer on Boronized Ductile
Irons, Surface and Coatings Technology, v. 176, 222-228.
[7] akr, M.C., Bayram, A., Ik, Y., Salar, B., 2005, The Effects of Austempering Temperature and Time
onto the Machinability of Austempered Ductile Iron, Materials Science and Engineering, A, 407 (1-2):147153
[8] Stefanescu, D.M., Warrick, R.J., Jenkins, L. R., Chen and, G., Martinez F., 1985, AFS Transactions,93,
835-848.
[9] Yazman,., Kara, A., Avc, A., Akdemir, A., Ksakrek, E., 2012, Kresel Grafitli Dkme Demirlerde
Alam Elementlerinin ve stemperleme Isl leminin Mikroyapya ve Mekanik zelliklere Etkisi, 14th
International Materials Symposium (IMSP2012), Denizli.
[10] Aydn B., zatalba Y., 2002, AA2014 Alamnn lenebilirliine Yalanma Sresinin Etkisi, 11.
Uluslararas Metalrji ve Malzeme Kongresi, ,syf. 405-412.
[11] Liew W.Y.H., Hutchingsand I.M., Williams J.A., 1999, The Interaction Between Tool Material
,pp. 286-373 UK.
[12] Liew W.Y.H., Hutchingsand I.M., Williams J.A., 1999, The Interaction Between Tool Material
pp. 286-373 UK.
[13] Trent, E.M., 1984, Metal Cutting, Tanner Ltd. , London.
[14] Yazman, ., 2006, stemperlenmi Ferritik Kresel Grafitli Dkme Demirlerse Kesme
Parametrelerinin lemeye Etkisinin Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Seluk niversitesi, Fen Bilimleri
Enstits, Konya.
[15] Carrilero, M.S., Marcos, M., 2002, A SEM and EDS Insight into the BUL and BUE Differences in the
Turning Processes of AA2024 Al-Cu Alloy, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 42,
215-220.
283
284
KRESELLETRLM AISI 52100 ELNN FARKLI

KESC TAKIMLARLA TORNALANMASINDA YZEY
PRZLLNN TAHMNSEL MODELLENMES
Ali Riza MOTORCU
anakkale Onsekiz Mart niversitesi Mhendislik Fakltesi Endstri Mhendislii Blm,
anakkale/TRKYE, armotorcu@comu.edu.tr
zet
Bu almada, kreselletirilmi AISI 52100 eliinin kaplamasz seramik (KY1615), kaplamal seramik
(KY4400) ve kaplamal karbr (TP1000) kesici takmlarla tornalanmasnda oluan yzey przllk
aritmetik ortalamas (Ra) deerleri tahminsel olarak elde edilmitir. Merkezi Kompozit Tasarm (MKT)
metoduna gre gerekletirilen ilenebilirlik deneylerinde elde edilen veriler Yant-Yzey Teknii (YYT) ile
deerlendirilmitir. farkl kesici takm iin % 95 gvenilirlik seviyesinde ikinci dereceden tahminsel
denklemler gelitirilmi ve bu denklemlerle elde edilen tahminsel Ra deerleriyle deneysel Ra deerleri
arasndaki farklarn ortalamas % 4,2'nin altnda kalmtr. Ra zerinde en etkili parametreler srasyla;
ilerleme miktar, tala derinlii ve kesme hz olarak belirlenmitir. Ra yzey przll zerindeki
performanslar karlatrldnda en dk Ra deerlerini srasyla KY1615, KY4400 ve TP1000 takmlar
salamlardr.
Anahtar kelimeler: AISI 52100 elii, Tornalama, Yzey przll, Kesici takm, Tahminsel Modelleme
PREDICTIVE MODELING OF SURFACE ROUGHNESS IN

TURNING OF SPHEROIDIZED AISI 52100 STEEL WITH
DIFFERENT CUTTING TOOLS
Abstract
In this study, the arithmetic average values of surface roughness (Ra) forming in turning of spheroidized
AISI 52100 steel with the uncoated ceramic (KY1615), coated ceramic (KY4400) and coated carbide
(TP1000) cutting tools have been obtained as predictive. The data obtained from machinability experiments
conducted by the Central Composite Design (MKT) method have been evaluated with Response Surface
Method (YYT). Second order predictive equations have been developed for three different cutting tools at the
95% confidence level and the average of the differences between predictive Ra values obtained from these
equations and experimental Ra values have been remained below 4,2%.The feed rate, depth of cut and cutting
speed have been determined as the most effective parameters on Ra, respectively. When compared with their
performance on Ra surface roughness, KY1615, KY4400 and TP1000 cutting tools have provided the lowest
Ra surface roughness values, respectively.
Keywords: AISI 52100 steel, Turning, Surface Roughness, Cutting tool, Predictive modeling
285
1. GR
Son yllarda takm tezgh ve kesici takm teknolojilerindeki hzl gelimeler nedeniyle sert ve ilenebilirlik
oranlar olduka dk olan malzemelerin ilenmesinde olduka baarl sonular elde edilmekte, yksek
hzlarda tornalama ilemlerinin uygulanmasyla talama ilemlerine ihtiya kalmamaktadr [1-3]. Talama
ilemleriyle kyaslandnda yksek hzlarda tornalama ilemleriyle, her bir operasyon iin gerekli olan
hazrlk ve ileme sresi ksalmakta, retim maliyetleri dmekte, soutma svs kullanm elimine
edilmekte, enerji tketimi azalmakta, ilenen parann malzeme zellikleri deimemekte, tek bir kesici
takmla daha dk yzey przllk deerleri elde edilmektedir [2, 3]. Bu faydalar ancak doru takm
tezgh, doru ileme parametre deerleri, doru kesici takm ve takm geometrisi seildii srece
salanabilmektedir [1, 4].
Geleneksel kesici takmlarn kabiliyetleri baz artlarla snrl olmasna ramen, yksek hz elikleri, karbr
ve sermet kesici takmlar tornalamada en fazla kullanlan kesicilerdir. Su verilmi elikler ya da dkme
demirler, nikel esasl refraktr alamlar ve metalik kompozit malzemelerde olduu gibi sertlik artt
zaman, ihtiyalara cevap verecek uygun kesici takmlar kullanmak gerekir. Dolaysyla, malzemelerin
kaplamal karbr, kaplamal ve kaplamasz seramik, kbik bor nitrr (CBN) ve ok kristalli elmas (PCBN)
gibi yksek anma direnci ve yksek sertlie sahip sper sert takmlarla ilenmesi gerekir [1-3, 5-10].
Kaplamasz ve kaplamal sinterlenmi karbrler, bnyesinde sert karbrleri ihtiva ettiklerinden ve yksek
anma direncine sahip olduklarndan tala kaldrma endstrisinde yaygn kullanlan kesici takmlardr.
Sinterlenmi karbr ular, toz metalrjisi metodu ile tungsten ve karbr tozlar ile genellikle kobaltn, ergime
noktas altnda sinterlenmesiyle retilirler [11, 12]. Farkl kaplama malzemelerinin salam olduklar
katklar tek bir takm ucu zerinde birletirmek iin sinterlenmi karbr takmlar TiC, TiN ve Al2O3 gibi
malzemelerle ve deiik metotlarla kaplanrlar. Bylece kaplamal sinterlenmi karbr ular daha iyi takm
mr, daha fazla retim art ve daha kolay tala ak salamaktadrlar. Kaplama; kesme kuvvetini, oluan
sy ve anmay byk oranda azaltarak geici bir yalayc grevi yapmaktadr. ok katmanl kaplamalar
yaklak 10 m kalnla sahip olup TiC, TiCN, TiN ve Al2O3n deiik bileimleri kaplama olarak
kullanlr. Son 20 yldr ok katmanl kaplamalarn kullanmna doru eilim vardr [11]. Seramik kesici
takmlar ise, yksek scaklklara kar oksidasyon direnci yksek, olduka yksek scak sertlie ve anma
dayanmna, plastik deformasyonlarda yksek dayanma ve kimyasal kararlla sahip inorganik metal
olmayan malzemelerdir. Bugn dnya sanayisinde kullanlan kesicilerin % 5ini seramik kesiciler
oluturmaktadr. Seramik kesici takmlarn esasn alminyum oksit (Al 2O3) oluturmaktadr. Bununla
birlikte magnezyum oksit (MgO), yitrum oksit (Y2O3), zirkonyum oksit (ZrO) ve krom oksit (CrO) vb.
malzemeler farkl zellikteki seramiklerin elde edilmesinde kullanlmaktadr. Seramik kesici takmlar, gri
dkme demirin, sper alamlarn, souk sertletirilmi dkme demirlerin ve yksek dayanml eliklerin
yksek hzlarda ilenmesinde kullanlmaktadrlar [11-13].
lenmi yzeyin zellikleri, paralarn yorulma dayanm, korozyon direnci ve tribolojik zeliklerini byk
lde etkilemektedir [14, 15]. leme sonras elde edilen yzey przll malzemenin kalitesini
belirlemektedir. Yksek przllk deerleri yorulma mrn ksaltr. Bu nedenle, ilenmi yzeyin kontrol
gvenli tornalama ilemleri iin olduka nemlidir. Dier elemanlarla veya malzemelerle kullanm srasnda
temasta olan ilenmi paralar, yzey kalitesi ve boyutsal hassasiyetten etkilenmektedir [14, 15]. Bu nedenle,
imalat ilemlerinde en nemli durumlardan birisi lme ve yzey zelliklerinin karakterize edilmesidir [14].
Tornalama ileminde yzey przll zerinde kesme hz (V), ilerleme miktar (f) ve kesme derinlii (d)
gibi ileme parametrelerinin optimal deerlerde seilmesi potansiyel fayda salamaktadr [1-3, 8, 9, 16-18].
Ancak; yzey przll zerinde etkili olan parametreler ana kesme parametreleriyle snrl deildir.
Yzey przll zerinde etkili olabilecek bamsz deikenlerin etki dzeylerini belirlemek amacyla
aratrmaclar tarafndan ticari ya da deneysel amal retilen takmlarla, farkl malzemelere sahip i paralar
zerinde ilenebilirlik almalar yaplmaya devam etmektedir [7]. Yaplan almalar incelendiinde,
aratrmaclarn bamsz deikenler olarak; ilerleme miktar [1-5, 7-9, 15-19], kesme hz [1-5, 7-9, 15-19 ],
tala derinlii [1-5, 8, 9, 16-18], kesici takm zellikleri [19], kesici takm u yarap [7, 20, 21], i paras
malzemesi sertlii [8, 19, 22], kesici takm anmas ve svanma [20, 21], kesme svs [10, 17, 23], kesici
takm alar [20, 21] ve dier baz deikenlerin yzey przll zerindeki etkilerini aratrd,
286
tahminsel ve matematiksel modeller gelitirdii grlmektedir. Bu almalarda, bamsz parametreler ile

yzey przll arasndaki ilikiler geleneksel deneysel yntemlerle akland [15] gibi tahminsel ve
ampirik modeller [8, 16, 20, 24], yapay sinir alar teknii [14, 18], yant yzey teknii (YYT) [8, 16, 20,
24], faktriyel tasarm teknikleri [2, 5, 18], regresyon teknikleri [18, 20], varyans analizleri [8, 16, 19, 24,
20], ok deikenli gl parametre tasarm (MRPD) [2] ve Taguchi teknii [14, 16, 20, 24] gibi tekniklerin
ayr ayr ya da birlikte kullanlmasyla gelitirilen tahminsel denklemlerle aklanabilmitir. Son on ylda
yaplan almalar incelendiinde yzey przll ile bamsz deikenler arasndaki ilikilerin
belirlenmesi iin yaplan ilenebilirlik almalarnda deneysel tasarm ve modelleme tekniklerinin
aratrmaclar tarafndan tercih edildii grlmektedir. nk bu tekniklerin kullanmyla bamsz
deikenlerin baml deiken/deikenler zerindeki etkisi saysal olarak ifade edilebilmekte, matematiksel
ya da tahminsel modeller sunulabilmekte, deikenlerin optimum seviyeleri belirlenebilmektedir. Bu
nedenle, bu almada sistematik bir yaklam sunmas nedeniyle yant yzey teknii (YYT) ve merkezi
kompozit teknii (MKT) birlikte kullanlarak deneysel veriler deerlendirilmitir.
Bu almann amac, kreselletirme sl ilemi uygulanarak ilenebilirlik oran arttrlm, zellikle kalp
paralar ve rulman retiminde olduka sk kullanlan AISI 52100 rulman eliinin kaplamal karbr,
kaplamal ve kaplamasz seramik takmlarla ilenmesinde ana kesme parametrelerinin etkilerini belirlemek
ve yzey przllk tahminsel denklemleri gelitirmektir. Haddelenmi ve sl ilemsiz durumda yaklak 6064 Rockwell C sertliine sahip olan AISI 52100 elii gibi yksek sertlie sahip eliklerin bitirme yzeyi
tornalanmasnda CBN takmlar tercih edilmesine ramen [1, 4-9, 16-19, 25], bu almada uygulanan
kreselletirme sl ilemi ile i paras sertlii % 50 orannda azaltldndan ve i parasnn ilenebilirlik
oranlar iyiletirildiinden kaplamal karbr ve seramik takmlar [1, 2, 10, 25] tercih edilmitir. Yaplan n
deneylerde kreselletirme sl ilemi grm AISI 52100 eliinin ilenmesinde karbr ve seramik kesici
takmlarn iyi performans sergiledii belirlenmitir [11].
2. MATERYAL VE METOT
2.1. Paras
Bu deneysel almada i paras malzemesi olarak AISI 52100 (100Cr6) elii seilmitir. Bu elikler
rulman elii olarak ta bilinmektedir. AISI 52100 eliinin kimyasal kompozisyonunu; % 0,99 C, % 0,9 Mn,
% 0,16 Si, % 1,40 Cr ve % 1,4 Ni ve Fe (balans) oluturmaktadr [4, 11]. Yksek anma dayanm
nedeniyle, bu elikler bata eitli kalplarn retimi olmak zere, profil makaralar, toplar ve rulman
kafeslerinin retimi iin tavsiye edilir [16]. Ayrca, matrislerin, profillendirme silindirlerin souk
ekillendirmesi amacyla da kullanlrlar. Kreselletirme sl ilemi ile AISI 52100 eliinin ilenebilirlii
arttrlmaktadr. Bu amala Ortadou Rulman Sanayi ve Ticaret A..de atmosfer kontroll srekli tavlama
frnnda kreselletirme sl ilemleri yaplmtr. AISI 52100 eliine uygulanan kreselletirme sl
ileminin ematik zeti ekil 1de gsterilmektedir [11]. Srekli tavlama frn sekiz blgeden olumakta
olup bir seferde 930 kg arj yaplabilmekte ve bir sepetin gei sresi 70 dakikadr (ekil 1). Haddelenmi
koullarda ve kreselletirme sl ilemi grm AISI 52100 eliinin hadde ynne dik mikro yaps ekil
2de verilmitir. Haddelenmi koullardaki AISI 52100 numunesinin hadde ynne dik mikro yaps ekil
2.ada grlecei zere tamamen perlitten olumaktadr. Kreselletirilmi numunede ise ferrit matriste
Fe3Cnin kreselletii ve deiik parack boyutlarnda kresel sementitten meydana geldii grlmektedir
(ekil 2.b). Isl ilemsiz haddelenmi durumdaki AISI 52100 eliinin sertlik deeri on farkl nokta zerinden
yaplan lm sonucu ortalama 356 HV olarak belirlenmitir. Kreselletirilmi AISI 52100 eliinin sertlii
ise ortalama 196 HV olarak belirlenmitir [11]. lenebilirlik deneyleri 30 x 250 mm i paralar zerinde
yaplmtr.
287
ekil 1. AISI 52100 eliine uygulanan kreselletirme sl ileminin ematik zeti [11].
a. Haddelenmi koullarda
b. Kreselletirme sl ilemi uygulanm
ekil 2. AISI 52100 eliinin hadde ynne dik mikro yaps [11].
2.2. Kesici Takmlar
Bu almada kreselletirme sl ilemi uygulanm AISI 52100 rulman eliinin bitirme yzeyi
ilenmesinde oluan Ra zerindeki performanslarn belirlemek amacyla farkl kesici takm kullanlmtr.
Bunlar; kaplamasz seramik (KY1615), kaplamal seramik (KY4400) ve kaplamal sinterlenmi karbr
(TP1000) kesici takmlardr. Deneysel almada kullanlan kesici takmlarn tipi, geometrisi, tanmlamas ve
baz zellikleri Tablo 1de verilmitir. TNGA 120408-T02020-KY1615 geometri ve kalitesine sahip ticari
KY1615 70% Al2O3+30% TiC kompozisyonundan olumaktadr [4, 11]. KY4400 ise 70% Al 2O3+30%TiCN
matristen olumakta olup Fiziksel Buhar Biriktirme (PVD) ile TiN kapldr ve TNGA 120408-T02020KY4400 geometrisine sahiptir [4]. Bu seramik ular, sertletirilmi eliklerin ve dier sert malzemelerin orta
tala kaldrma ve bitirme yzeyi ilemlerinde iyi performans salamaktadrlar [4, 11]. TP1000 takm; TNMG
120408-MF2-TP1000 geometri ve kalitesine sahip, kuru ilemede ve yksek kesme hznda tala kaldrmada
mkemmel performans sergileyen takmlardr. TP1000; Kimyasal Buhar Biriktirme (CVD) ve Azaltlm
Scaklkta Kimyasal Buharlatrma (MTCVD) teknikleri ile retilmi olup; Ti(C,N) alt katman, Al2O3 ve
Ti(C,N) orta katmanlar ve TiN st katmanlarndan olumutur [11]. Bu ular ISO tanmlamas PTBNR
2525-16 olan katere rijit bir ekilde balanarak kullanlmtr [11].
288
Tablo 1- Kesici takmlarn tipi, geometrisi, tanmlamas ve baz zellikleri [4, 11].
Termal
letkenlik
Kesici Takm
Tipi
Takm
Tanmlamas
Takm Malzemesinin
Kimyasal Kompozisyonu
Sertlik
(HV)
(Wm-1 K1
)
Karma seramik
(KY1615)
TNGA 160408
Al2O3 (70%) +TiC (30%)
2145
28
Kaplamal
seramik
(KY4400)
TNGA 160408
Al2O3 (70%) +TiC (30%)

+TiN
2250
32
Kaplamal
karbr (TP1000)
TNMG
160408
Ti(C,N)+Al2O3 +
Ti(C,N)+TiN
1660
2.3. Kesme Parametreleri ve Seviyeleri

Deneylerin yaplaca Bilgisayar Destekli Kontrol (CNC) tezghn kapasitesi, kesici takm ve i paras
zellikleri de gz nnde bulundurularak bu bamsz deiken; kesme hz (V), ilerleme miktar (f) ve
tala derinliinin (d) be seviyesi gz nnde bulundurularak ilenebilirlik deneyleri yaplmtr. Her bir
bamsz deikenin dnm denklemi;
xV
ln V ln( 273)
ln(327) ln( 273)
(1)
xf
ln f ln(0,162)
ln(0,195) ln(0,162)
(2)
xd
ln d ln(0,50)
ln(0,6) ln(0,50)
(3)
Denklem 1-3te,
xV ; Vnin kodlanm deeri, x f ;fnin kodlanm deeri ve xd ; dnin kodlanm deeridir.
lenebilirlik deneylerinde kullanlm bamsz deikenler ve seviyeleri Tablo 2de verilmitir.
289
Tablo 2. Bamsz deikenler ve seviyeleri [11]

Seviyeler
Kodlama
En dk
Dk
Merkez
Yksek
En Yksek
-2
-1
Bamsz Deikenler
Kesme Hz, V (m/dak)
164
218
273
327
382
lerleme Miktar, f
(mm/dev)
0,097
0,13
0,162
0,195
0,227
Tala Derinlii, d
(mm)
0,3
0,4
0,54
0,6
0,7
2.4. lenebilirlik Deneyleri ve Yzey Przllk lmleri

lenebilirlik deneyleri 10 kW gce sahip ve maksimum 3500 dev/dak devirle allabilen sanayi tipi Jonford
TC35 CNC torna tezghnda yaplmtr. Yzey przll lmnde profil metodu kullanlm, Ra
deerleri MAHR-Perthometer M1 tanabilir yzey przllk cihaz ile llmtr. lme ileminden
nce cihaz kalibre edilmitir. rnekleme uzunluu (lc) 0,8 mm alnmtr. llecek yzey uzunluu (L)
rnekleme uzunluunun en az 5 kat olacandan 15 mm seilmitir. Deneylerin ncesinde bir kesici ula 0,3
mm tala kaldrlarak i parasnn salgs alnmtr. Her yzey yeni ve kullanlmam bir takmla ilenmitir.
lenen her yzey yaklak 90 dndrlerek drt lm alnm ve elde edilen sonular veri tablosuna kayt
edilerek ortalamas alnmtr.
2.5. Merkezi Kompozit Tasarm (MKT) ve Yant Yzey Teknii (YYT)
Bu almada, deneysel tasarm iin MKT, deneysel almadan elde edilen verileri modellemek amacyla
ise YYT birlikte kullanlmtr. MKT, ikinci dereceden yant yzeylerinin katsaylarnn tahminine olanak
veren birinci dereceden faktr tasarmlar olup ikinci dereceden tasarmlarn en popler olandr [11]. Bu
almada kullanlan MKT; etkili olup toplam 18 deney iermektedir. Bunlardan ilk sekizi birinci
dereceden parametreleri, sonraki alt tanesi ikinci dereceden parametreleri tahmin etmek iin ve son drt
tanesi ise modelin uyum eksikliini belirlemek iindir. Deneysel tasarmdaki noktalarn dalm ekil 3te
gsterilmitir. Bu ekildeki numaralandrlm noktalar standart deney numaralarn ifade etmektedir.
Modelin ikinci dereceden parametrelerini tahmin etmek iin kullanlan alt deneyin arttrlm noktalar
tasarmn merkez noktasndan 2 birim uzaklktaki mesafeye yerletirilmitir. Son drt deney modelin uyum
eksikliini tanmlamak iin kullanlr ve bu tekrar eden deneyler ayn seviyelerde gerekletirilmitir [11].
290
ekil 3. etkili merkezi kompozit tasarm [11].

YYT, bir ka bamsz deiken ile baml deiken arasndaki ilikinin incelendii, ampirik optimizasyon
ve ilikileri belirleme almalarnda kullanlan matematiksel ve istatistiksel tekniklerin kombinasyonudur [
8, 11, 25, 27]. Bu metotta, gerekli olan deneysel tasarmdaki nicel (miktarsal) veriler ok deikenli bir
denklemi tanmlamak ve zmlemek iin kullanlr. Yant yzeyleri olarak grafiksel gsterilmede ifade
edilebilen bu denklem proses deikenlerinin yant nasl etkilediini, proses deikenleri arasndaki ara
etkileimleri ve tm proses deikenlerinin yant zerindeki birleik etkisini tanmlamak iin kullanlr. YYT,
endstride ok geni alanda kullanlmaktadr [8, 11, 20, 25, 27]. Baz sistemlerde olduka fazla sayda
deiken sistemin baz zelliklerinden etkilenmektedir. Bu zellikler yant/baml deiken olarak
adlandrlr. Yant; normal olarak srekli bir lekte llr ve bu sistemin nemli bir fonksiyonunu yerine
getiren bir deikendir. Ra yzey przll bu almann baml bir deikenidir. Yine sistem ierisinde
yer alan baz giri deikenleri vardr ki; bunlar bamsz deikenler olarak ya da yant zerinde etkiye sahip
olan kontrol faktrleri olarak adlandrlrlar. V, f ve d ise bu almann bamsz deikenleridir [11, 18, 27].
Baml deiken, bamsz deikenlerin dorusal bir fonksiyonu ile modellenirse, yaklam fonksiyonu
birinci dereceden modeldir:
y 0 1 x1 2 x2 ............ 3 x3
(4)
Bu denkleme ikinci dereceden terimler dahil edilerek ikinci dereceden yaklam modeline ulalr. ou
durumda, ya birinci dereceden ya da ikinci dereceden model kullanlr ve parametreleri tahmin etmek iin en
kk kareler yntemi kullanlr. Bamsz parametrelerin ana etkilerini, quadratik etkilerini ve
etkileimlerinin etkisini ieren ikinci dereceden model de;
k
i 1
i 1
y 1 i xi ii xi
2
i 1
j 1
x xj
(5)
ij i
formlyle ifade edilir. Burada,
x1 , x2 ,., xk bamsz deikenler, 0 , 1 , 2 , i i 1,2,...., k ,
ij i 1,2,...., k ; j 1,2,...., k bilinmeyen katsaylardr [8, 18, 20].

Bu almada Ra yzey przlln tahmin etmek iin gelitirilecek ikinci dereceden tahminsel modeller
(denklemler);
Ra 0 1V 2 f 3 d 4V 2 5 f 2 6 d 2 7Vf 8Vd 9 fd
eklinde ifade edilecektir [18].
291
(6)
3. DENEYSEL BULGULAR VE GELTRLEN TAHMNSEL MODELLER

3.1. kinci Dereceden Tahminsel Denklemler
Bu deneysel almada yeni bir ula ilenmi her bir yzeyde 4 Ra yzey przllk lm yaplm ve bu
yzey przllk lm sonularnn aritmetik ortalamas Tablo 3te verilmitir. Tablo 3te verilen deneysel
veriler Minitab 13.2 paket program kullanlarak deerlendirilmi ve ikinci dereceden tahminsel denklemler
gelitirilmitir.
K1615, KY4400 ve TP1000 takmlar iin Ra yzey przll zerinde V, f ve d temel
parametrelerin/bamsz deikenlerin etkilerinin yan sra etkileimlerinin etkilerini ve quadratik etkilerini
de ieren ikinci dereceden regresyon denklemleri srasyla;
Ra _ KY1615 3,88 0,00768.V 26,3. f 1,00.d 0,000014.V 2 108. f 2 0.933.d 2
(7)
0,0021.V . f 0,0001.V .d 2.72. f .d
Ra _ KY 4400 2,47 0.00563.V 0,80. f 1,52.d 0.00010.V 2 46,5. f 2 1,06.d 2
(8)
0,0036.V . f 0,0011.V .d 1,90. f .d
Ra _ TP1000 5,78 0,0115.V 37,7. f 1,73.d 0,000021.V 2 158. f 2 1,61.d 2
(9)
0,0022.V . f 0,00002.V .d 4,15. f .d
eklinde elde edilmitir. K1Y1615, KY4400 ve TP1000 takmlar iin gelitirilen ikinci dereceden tahminsel
denklemlerin korelsyon katsaylar (belirleme katsaylar, R 2 ) %95 anlamllk dzeyinde srasyla
R 2 KY1615 %96,6 , R 2 KY 4400 %97,7 ve R 2 TP1000 %97,0 olarak elde edilmitir. Dolaysyla; bu
denklemlerdeki bamsz deikenler ile Ra yzey przllkleri arasndaki ilikiler %96nn zerindeki
seviyelerde aklanabilmitir. Gelitirilen ikinci dereceden tahminsel denklemlerin korelsyon katsaylarnn
yksek kmas bu denklemlerin geerliliini yanstmaktadr [16]. Denklem 6-9dan; artan ilerleme miktarna
bal olarak Ra yzey przllnn orantl bir ekilde artt anlalmaktadr [1-3, 8, 16]. Bu denklemler,
takm titreimi ve tala yapmas gibi olumsuz durumlarn etkisini iermemektedir.
292
Tablo 3. lenebilirlik deney tasarm ve sonular [11].

Farkl Kesici Takmlarla Elde
Edilen Ra Yzey Przllk
lmlerinin Aritmetik
Ortalamas, (m)
Kesme artlar
Deney
No
V
(m/dak)
f
(mm/dev)
d (mm)
218
0,130
327
KY1615
KY4400
TP1000
0,54
0,914
1,082
1,382
0,130
0,54
0,935
1,066
1,409
218
0,200
0,54
1,518
1,681
2,295
327
0,200
0,54
1,538
1,707
2,318
218
0,130
0,80
0,929
1,036
1,411
327
0,130
0,80
0,936
1,003
1,418
218
0,200
0,80
1,466
1,684
2,227
327
0,200
0,80
1,507
1,664
2,273
164
0,165
0,67
1,057
1,282
1,592
10
382
0,165
0,67
1,126
1,280
1,695
11
273
0,095
0,67
0,900
0,747
1,347
12
273
0,235
0,67
2,014
2,022
2,983
13
273
0,165
0,41
1,065
1,236
1,614
14
273
0,165
0,93
0,917
1,221
1,390
15
273
0,165
0,67
0,949
1,178
1,431
16
273
0,165
0,67
0,941
1,189
1,429
17
273
0,165
0,67
0,966
1,187
1,442
18
273
0,165
0,67
0,957
1,175
1,436
Tablo 4te kreselletirme sl ilemi uygulanm AISI 52100 eliinin KY1615, KY4400 ve TP1000 takmla
ilenmesinde deneysel Ra yzey przllk deerleri ile tahminsel teorik deerlerin (Ra-teo) karlatrlmas
yaplm ve artklar bulunarak her deneydeki % hata oranlar verilmitir. Ortalama % hata oranlar
incelendiinde, K1615, KY4400 ve TP1000 takmlarla ileme iin gelitirilen tahminsel denklemlerle
srasyla; %4,0, %3,7 ve %4,3 hata oranlaryla Ra yzey przllk deerleri teorik olarak elde
293
edilebilmektedir.
yanstmaktadr.
Hata
orannn
%5ten
kk
kmas
gelitirilen
denklemlerin
gvenilirliini
Tablo 4. Farkl takmlarla ilemede deneysel yzey przllk deerleri ile tahminsel deerler arasndaki
farklar ve % hatalar [11].
KY1615 takm
D.N.
KY4400 takm
TP1000 takm
Ra
Ra-teo
Artk
%
Hata
0,914
0,885
0,029
3,2
1,082 1,01767 0,064
5,9
1,382 1,33575 0,046
3,3
0,935
0,902
0,033
3,5
1,066 1,01262 0,053
5,0
1,409 1,36364 0,045
3,2
1,518
1,469
0,049
3,2
1,681 1,62399 0,057
3,4
2,295 2,21059 0,084
3,7
1,538
1,503
0,035
2,3
1,707 1,64643 0,061
3,5
2,318 2,25547 0,063
2,7
0,929
0,863
0,066
7,1
1,036 0,99373 0,042
4,1
1,411 1,3078
0,103
7,3
0,936
0,883
0,053
5,6
1,003 0,95745 0,046
4,5
1,418 1,33634 0,082
5,8
1,466
1,398
0,068
4,7
1,684 1,63455 0,049
2,9
2,227 2,10714 0,120
5,4
1,507
1,435
0,072
4,8
1,664 1,62577 0,038
2,3
2,273 2,15267 0,120
5,3
1,057
1,113
-0,056
5,3
1,282 1,33816 -0,056
4,4
1,592 1,68755 -0,096
6,0
10
1,126
1,171
-0,045
4,0
1,28 1,32661 -0,047
3,6
1,695 1,76557 -0,071
4,2
11
0,900
0,940
-0,040
4,4
0,747 0,79841 -0,051
6,9
1,347 1,40229 -0,055
4,1
12
2,014
2,075
-0,061
3,1
2,022 2,07329 -0,051
2,5
2,983 3,09362 -0,111
3,7
13
1,065
1,087
-0,022
2,1
1,236 1,3023 -0,066
5,4
1,614 1,65033 -0,036
2,3
14
0,917
0,996
-0,079
8,6
1,221 1,2574 -0,036
3,0
1,390 1,51958 -0,130
9,3
15
0,949
0,979
-0,030
3,1
1,178 1,2079 -0,030
2,5
1,431 1,47592 -0,045
3,1
16
0,941
0,979
-0,038
4,0
1,189 1,2079 -0,019
1,6
1,429 1,47592 -0,047
3,3
17
0,966
0,979
-0,013
1,3
1,187 1,2079 -0,021
1,8
1,442 1,47592 -0,034
2,4
18
0,957
0,979
-0,022
2,2
1,175 1,2079 -0,033
2,8
1,436 1,47592 -0,040
2,8
% Hata Ortalamas=
Ra
Ra-teo
4,0
Artk
%
Hata
3,7
294
Ra
Ra-teo
Artk
%
Hata
4,3
3.2. Varyans Analizi

Tablo 5te kreselletirilmi AISI 52100 eliinin KY1615, KY4400 ve TP1000 takmlarla ilenmesinde
tahminsel Ra denklemleri iin varyans analizlerinin zeti yer almaktadr. Bu tablo incelendiinde, ana kesme
parametreleri ile bunlarn karelerinin ve etkileimlerinin etkilerini ieren tm denklemlerin anlamll; PRa
=0,000<0,05 olarak elde edilmitir.
Tablo 5. KY1615, KY4400 ve TP1000 takmlarla ilemeler iin gelitirilen ikinci dereceden tahminsel yzey
przll denklemlerinin varyans analizi zetleri
a. KY1615 kesici takm
Serbestlik
Derecesi
Kareler
Toplam
Kareler
Ortalamas
Regresyon
1,70179
0,18909
35,40
0,000
Artk Hata
0,04273
0,00534
Toplam
17
1,74452
37,15
0,000
28,61
0,000
Kaynak
b. KY4400 kesici takm

Regresyon
1,703
0,18932
Artk Hata
0,04077
0,00510
Toplam
17
1,74461
c. TP1000 kesici takm
Regresyon
3,72948
0,41439
Artk Hata
0,11588
0,01448
Toplam
17
3,84535
3.3. Farkl Takmlarla lemede Kesme Parametrelerinin Yzey Przll zerindeki Etkileri
ekil 4-6da kreselletirilmi AISI 52100 eliinin KY1615, KY4400 ve TP1000 takmlarla ilenmesinde
kesme parametrelerinin Ra zerindeki etkileri gsterilmitir. ekil 4 ve 6da kreselletirilmi AISI 52100
eliinin KY1615 ve TP1000 kesici takmlarla ilenmesinde, ilerleme miktarnn Ra zerinde en etkili
parametre olduu [2, 3, 8, 16, 18, 19, 24], kesme hznn en dk deerinde ve tala derinliinin en yksek
deerinde yzey przllnn iyiletii grlmektedir [5]. Ancak, her iki kesici takm iin de kesme
hznn artna bal olarak Rann dorusal ya da dzenli olarak azald sylenemez. Dk kesme
hzlarnda daha dk deerlerde Ra deerlerinin elde edilmesi yaplan almalarda elde edilen sonularla
paralellik gstermektedir [15]. f=0,0975 mm/dev-0,1625 mm/dev aralnda Ra yava bir ekilde artmakta
iken bu deerden sonra yzey przllnde hzl bir art grlmtr (ekil 4, 6). KY4400 takmlarla
ilemede de f yine en etkin parametre olup fnin artmasyla Ra deerleri de artmtr [2, 3, 8, 15, 16, 18, 19,
24]. Yine, V=218 m/dak ve V=327 m/dak ile d=0,54 mm ve d=0,80 mmde elde edilen Ra deerleri yksek
kmtr (ekil 5). Dier taraftan; kesme hz ve tala derinlerinin artmasna veya azalmasna bal olarak Ra
deerlerinde dorusal ve belirgin bir deiim gzlenmemitir. Kesme hzna bal olarak Rada belirgin bir
295
deiimin gzlenmemesi, seilen kesme hz aralndaki (V=164-382 m/dak) ilemelerde oluan kesme
kuvvetlerinin yksek olmamas nedeniyle dolayl olarak ilenebilirlik sisteminin stabil kalmasna atfedilebilir
[9]. Yaplan kreselletirme sl ilemiyle de i paras malzeme sertliinin % 50 civarnda drlmesi ve
ilenebilirliin iyiletirilmesi yksek kesme kuvvetlerinin olumamasn ve kesme sisteminin stabil kalmasn
salamtr. leme boyunun dk seilmesiyle kesme sresi az olduundan kesme hznn yksek
deerlerinde Ray etkileyecek boyutlarda takm anmas da olumamtr. Tm bu etkenlerden dolay bu
almada kesme hznn yzey przll zerindeki etkisi ilerleme miktarndan dk kmtr [3, 15,
18]. Ulalan bu sonu ise yaplan almalarda elde edilen bulgularla paralellik gstermektedir.
ekil 4. Kreselletirilmi AISI 52100 eliinin KY1615 takmla ilenmesinde Ra zerinde ana kesme
parametrelerinin etkileri [11].
ekil 5. Kreselletirilmi AISI 52100 eliinin KY4400 takmla ilenmesinde Ra zerinde ana kesme
296
ekil 6. Kreselletirilmi AISI 52100 eliinin TP1000 takmla ilenmesinde Ra zerinde ana kesme
Kreselletirilmi AISI 52100 elii zerinde farkl kesici takmla deney tasarmna gre yaplan deneyler
sonucu elde edilen Ra deerlerinin aritmetik ortalamalar karlatrldnda en dk Ra deerleri srasyla
KY1615 (Ra=1,15 m) KY4400 (Ra=1,30 m) ve TP1000 (Ra=1,72 m) kesici takmlarla elde edilmitir
(Tablo 6, ekil 7). AISI 52100 eliklerinin tornalama, talama, frezeleme vb. tala kaldrma operasyonlarnla
ilenmesinde elde edilen Ra deerleri 0,005m-7,3m aralnda deimektedir [16]. Dolaysyla
kreselletirilmi AISI 52100 eliinin farkl kesici takmlarla ilendii bu almada elde edilen tm Ra
deerleri bu deerler arasnda kalmtr. Seramik takmlarn kaplamal karbr takmlardan daha iyi yzey
przllk deerleri salamas, sl ilem grm eliklerin ilenmesinde bu takmlarn takm mr ve yzey
przll zerinde salam olduu yksek performansa atfedilebilir. Yine, seramik kesici takmlarn
negatif al olmas ve i parasna temas eden kesme kenarnn ok ksa sreli kesmelerde deformasyona
uramamas daha dk deerlerde Ra deerlerinin elde edilmesinde etkili olmutur. Kaplamasz (KY1615)
ve kaplamal seramik (KY4400) takmlarn Ra zerindeki performanslar karlatrldnda; 11 nolu deney
hari (V=273 m/dak, f=0,095mm/dev, d=0,67mm) KY1615 kesici takmlar ortalama %14,5 (% =-14,5)
orannda daha dk Ra deerleri salamlardr (Tablo 6). Kaplamal seramik takmn kaplama etkisi
kreselletirilmi AISI 52100 eliinin ilenmesinde etkili olarak bulunmamtr. KY1615 takmla elde
edilen minimum ve maksimum Ra deerleri; 0, 9 m ve 2,014 m olarak elde edilmi iken KY4400 takmla
0,747 m ve 2,022 m olarak elde edilmitir. TP1000 takmlarla elde edilen Ra yzey przllk deerleri
KY1615 takmlarla elde edilenlerden % 50 orannda daha yksek kmtr. Bu oran, KY4400 ve TP1000
takmlarn kyaslanmasnda % 32,9 civarnda tespit edilmitir. Yaplan ilenebilirlik deneylerinde tm kesme
artlarnda KY1615 ve KY4400 takmlar TP1000 takmlardan daha iyi yzey przllk performans
sergilemitir. Bu durum seramik takmlarn minimum deerde plastik deformasyona uramasyla
aklanabilir. Bu deneysel almada seilen kesme artlarnn kullanlmas ile TP1000 takmlarla 1,347 m2,983 m aralnda Ra yzey przllk deerleri elde edilmitir.
297
Tablo 6. Kesme parametrelerinin farkl seviyelerinde KY1615, KY4400 ve TP1000 takmlarla elde edilen Ra
yzey przll deerlerinin kyaslanmas [11].
Ra Yzey Przll, m
Kesme Parametreleri
V
218
0,130 0,54
327
0,130 0,54
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
218
327
218
327
218
327
164
382
273
273
273
273
273
273
273
273
D.N.
0,200 0,54
0,200 0,54
0,130 0,80
0,130 0,80
0,200 0,80
0,200 0,80
0,165 0,67
0,165 0,67
0,095 0,67
0,235 0,67
0,165 0,41
0,165 0,93
0,165 0,67
0,165 0,67
0,165 0,67
0,165 0,67
KY1615- KY4400
KY1615 KY4400
0,914
1,082
KY1615- TP1000
% KY1615 TP1000
-18,4
0,914
1,066
0,935
-14,0
0,935
-10,7
1,518
-11,0
1,538
-11,5
0,929
0,936
0,936
-14,9
1,466
-10,4
1,507
-21,3
1,057
-13,7
1,126
1,684
1,466
1,28
1,126
0,9
0,9
-0,4
2,014
-16,1
1,065
-33,2
0,917
2,022
2,014
0,949
0,949
-26,4
0,941
-22,9
0,966
-22,8
0,957
1,189
0,941
298
-36,6
1,282
1,592
-24,2
1,28
1,695
-50,5
-32,4
0,747
1,347
-49,7
-80,3
2,022
2,983
-48,1
-47,5
1,236
1,614
-51,5
-30,6
1,221
1,39
-51,6
-13,8
1,178
1,431
-50,8
-21,5
1,189
1,429
-51,9
-20,2
1,187
1,442
-49,3
1,436
yileme Ortalamas, % -14,5
2,273
-50,6
1,442
1,175
0,957
-32,2
1,664
1,429
1,187
0,966
2,227
-50,8
1,431
-24,1
1,418
-41,4
1,684
1,39
1,178
-36,2
-51,9
1,614
1,221
0,917
1,411
-51,5
2,983
1,236
1,065
2,318
-35,8
1,003
1,347
17,0
-36,5
1,036
1,695
0,747
2,295
-51,9
1,592
-27,7
-32,2
1,707
2,273
1,282
1,057
1,409
-50,7
2,227
1,664
1,507
1,066
1,681
1,418
-7,2
1,382
-51,2
1,411
1,003
1,082
-50,7
2,318
1,036
0,929
-51,2
2,295
1,707
1,538
% KY4400 TP1000 %
1,409
1,681
1,518
1,382
KY4400- TP1000
-21,5
1,175
1,436
-50,1
-22,2
-50,8
-32,9
ekil 7. Ra zerinde KY1615, KY4400 ve TP1000 takmlarn performanslar
4. SONULAR
Bu almada, kreselletirilmi AISI 52100 rulman eliinin kaplamasz seramik, kaplamal seramik ve
kaplamal karbr kesici takmlarla ilenmesinde elde edilen Ra yzey przllk lm sonularnn
istatistiksel tekniklerle deerlendirilmesiyle u sonular elde edilmitir:
farkl takm ile ilemede Ra yzey przll zerinde kesme parametrelerin etkilerinin yan sra
etkileimlerinin etkilerini ve quadratik etkilerini de ieren ikinci dereceden tahminsel denklemler % 95
gvenilirlik seviyesinde gelitirilmitir.
farkl kesici takm ile elde edilen yzey przllk deerleriyle ikinci dereceden tahminsel denklemle
elde edilen teorik yzey przllk deerleri arasndaki sapma % 4,5in altnda hesaplanmtr.
Kreselletirilmi AISI 52100 rulman eliinin ilenmesinde kaplamal karbr takmlara gre kaplamasz
seramik takmlar % 50,8, kaplamal seramik takmlar ise % 32,9 oranlarnda daha dk yzey przllk
deerleri salamlardr.
En dk yzey przllk deerlerinin elde edilmesinde en iyi performans srasyla; kaplamasz
seramik, kaplamas seramik ve kaplamal karbr takmlar salamlardr.
Yzey przll zerinde en etkili parametre ilerleme miktar olmu iken tala derinlii ve kesme
hznn belirgin bir etkisi gzlenmemitir.
299
KAYNAKLAR
[1] Aslantas, K., Ucun, ., icek, A., 2012, Tool life and wear mechanism of coated and uncoated
Al2O3/TiCN mixed ceramic tools in turning hardened alloy steel, Wear, Volume 274 275, Pages 442-451.
[2] Paiva, A.P., Campos, P.H., Ferreira, J.R., Lopes, L.G.D., Paiva, E.J., Balestrassi P.P., 2012, A
multivariate robust parameter design approach for optimization of AISI 52100 hardened steel turning with
wiper mixed ceramic tool, International Journal of Refractory Metals and Hard Materials, Volume 30, Pages
152-163.
[3] Sood, R., Guo, C., Malkin, S., 2000, Turning of hardened steels, Journal of Manufacturing Processes,
Volume 2, No 3, Pages 187-193.
[4] Sahin, Y., 2009, Comparison of tool life between ceramic and cubic boron nitride (CBN) cutting tools
when machining hardened steels, Journal of Materials Processing Technology, Volume 209, Pages 34783489.
[5] Bartarya, G., Choudhury, S.K., 2012, Effect of cutting parameters on cutting force and surface
roughness during finish hard turning AISI52100 grade steel Procedia CIRP 1 5th CIRP Conference on High
Performance Cutting, Pages 651-656.
[6] Kountanya, R., Al-Zkeri, I., Altan, T., 2009, Effect of tool edge geometry and cutting conditions on
experimental and simulated chip morphology in orthogonal hard turning of 100Cr6 steel, Journal of
Materials Processing Technology, Volume 209, Pages 50685076.
[7] Lin, Z-C., Chen, D-Y., 1995, A study of cutting with a CBN tool, Journal of Materials Processing
Technology, Volume 49, Pages 149-164.
[8] Aouici, H., Yallese, M.A., Chaoui, K., Mabrouki, T., Rigal, J-F., 2012, Analysis of surface roughness
and cutting force components in hard turning with CBN tool: Prediction model and cutting conditions
optimization, Measurement, Volume 45, Pages 344-353.
[9] Yallese, M.A., Chaoui, K., Zeghib, N., Boulanouar, L., Rigal, J-F., 2009, Hard machining of hardened
bearing steel using cubic boron nitride tool, Journal of Materials Processing Technology, Volume 209,
Pages 1092-1104.
[10] Dilbag, S., Rao, P.V., 2008, Performance improvement of hard turning with solid lubricants,
International Journal of Advanced Manufacturing Technology, Volume 38, Pages 529-535.
[11] Motorcu, A.R., 2006, 1050, 4140 ve 52100 eliklerinin ilenebilirlii ve modeller gelitirilmesi,
Doktora Tezi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Ankara.
[12] Shaw. M.C., 1984, Metal cutting principles, Oxford-Clarendon Press, Oxford, Pages 7-97.
[13] Ezugwu, E. O., Wallbank, J., 1987, Manufacture and properties of ceramic cutting tools: a review,
Materials Science and Technology, Volume 3, Pages 881-887.
[14] Pontes, F.J., Paiva, A.P., Balestrassi, P.P., Ferreira, J.R., Silva, M.B., 2012, Optimization of radial basis
function neural network employed for prediction of surface roughness in hard turning process using
Taguchis orthogonal arrays, Expert Systems with Applications, Volume 39, Pages 7776-7787.
[15] Kumar, N.S., Shetty, A., Shetty, A., Ananth, K., Shetty, H., 2012, Effect of spindle speed and feed rate
on surface roughness of Carbon Steels in CNC turning, International Conference on Modeling, Optimization
and Computing (ICMOC 2012), Procedia Engineering, Volume 38, Pages 691-697.
300
[16] Bouacha, K., Yallese, M.A., Mabrouki, T., Rigal, J-F., 2010, Statistical analysis of surface roughness
and cutting forces using response surface methodology in hard turning of AISI 52100 bearing steel with CBN
tool, International Journal of Refractory Metals and Hard Materials, Volume 28, Pages 349-361.
[17] Diniz, A.E., Ferreira, J.R., Filho, F.T., 2003, Influence of refrigeration/lubrication condition on SAE
52100 hardened steel turning at several cutting speeds, International Journal of Machine Tools and
Manufacture, Volume 43, Pages 317-326.
[18] Asiltrk, ., unka, M., 2011, Modeling and prediction of surface roughness in turning operations
using artificial neural network and multiple regression method, Expert Systems with Applications, Volume
38, Pages 5826-5832.
[19] zel, T., Hsu, T-K, Zeren, E., 2005, Effects of cutting edge geometry, workpiece hardness, feed rate
and cutting speed on surface roughness and forces in finish turning of hardened AISI H13 steel,
International Journal of Advanced Manufacturing Technology, Volume 25, Pages 262-269.
[20] Neeli, S., Yaldz, S., Trke, E., 2011, Optimization of tool geometry parameters for turning
operations based on the response surface methodology, Measurement, Volume 44, Pages 580-587.
[21] Dogra, M., Sharma, V.S., Dureja, J., 2011, Effect of tool geometry variation on finish turning-A
Review, Journal of Engineering Science and Technology Review, Volume 4, No 1, Pages 1-13.
[22] Umbrello, D., 2011, Influence of material microstructure changes on surface integrity in hard
machining of AISI 52100 steel, International Journal of Advanced Manufacturing Technology, Volume 54,
Pages 887-898.
[23] Biek, M., Dumont, F., Courbon, C., Puavec, F., Rech, J., Kopa, J., 2012, Cryogenic machining as an
alternative turning process of normalized and hardened AISI 52100 bearing steel, Journal of Materials
Processing Technology, Volume 212, Pages 2609-2618.
[24] Sahoo, A.K., Sahoo, B., 2012, Performance studies of multilayer hard surface coatings
(TiN/TiCN/Al2O3/TiN) of indexable carbide inserts in hard machining: Part-II (RSM, grey relational and
techno economical approach), Measurement, (Article In Press)
[25] Grzesik, W., 2008, Influence of tool wear on surface roughness in hard turning using differently shaped
ceramic tools, Wear, Volume 265, Pages 327-335.
[26] Benga, G.C., Abrao, A.M., 2003, Turning of hardened 100Cr6 bearing steel with ceramic and PCBN
tools, Journal of Materials Processing Technology, Volume 143, Pages 237-241.
[27] Oktem, H., Erzurumlu, T., Kurtaran, H., 2005, Application of response surface methodology in the
optimization of cutting conditions for surface roughness, Journal of Materials Processing Technology,
Volume 170, Pages 11-16.
[28] Sedlaek, M., Podgornik, B., Viintin, J., 2009, Influence of surface preparation on roughness
parameters, friction and wear, Wear, Volume 266, Pages 482-487.
301
302
MASA ST 3 EKSENL CNC STRAFOR KESME MAKNES

TASARIMI VE PROTOTP
Tanju AKKURT a Samet CAL b ve Kerim ETNKAYA c
a K. Teknik Eitim Fakltesi, Karabk, Trkiye tanju81@windowslive.com
b K. Teknik Eitim Fakltesi, Karabk, Trkiye sametocal86@hotmail.com
c K. Teknik Eitim Fakltesi, Karabk, Trkiye kcetinkaya@karabuk.edu.tr
ZET
almamzdaki 3 Eksenli CNC Strafor Kesme Makinesinin 2 ekseni dorusal ve nc ekseni dairesel
hareket etmektedir. Sistemde 5 adet step motor kullanlmaktadr. Bunlardan 2 tanesi 2.2Nluk tutma torkuna
sahiptir. 5 adet motordan 1 tanesi i parasn dndrecek olan aynaya dier 4 adedi ikierli seri balanarak
sisteme monte edilmitir. Motorlarn seri balanmasyla 3 eksen elektronik kontrol kart kullanlmtr. CAD
ortamnda tasarm yaplan sistemin G kodlar CAMBAM programnda hazrlanm olup bu kodlar sisteme
aktaran ara yz program olarak da MACH3 program kullanlmtr. Sistemde 24Vluk Supply NES-350 tip
tek kl G Kayna kullanlmtr. Sistemin ileme boyutlar dairesel ilemlerde 350mm apnda ve
700mm uzunluunda, prizmatik ilemlerde ise 700mm uzunluunda 450 mm geniliindedir. Kesim ii
rezistans telinin stlmasyla yaplmaktadr.
Anahtar kelimeler : 3 Eksen CNC, Strafor kesim, Mach3, CAMBAM
DESKTOP 3 AXIS CNC STROPHOR CUTTING MACHINE

DESIGN AND MANUFACTURING ON EDUCATION PURPOSE
ABSTRACT
3 axis CNC foam cutting machine has 2 lineer axis'es and 1 radial axis. 5 step motors are used in system.
Twice of them have 2.2 N/mm power. One of step motors is attached to radial axis and four of them have
serial connection by two motors on system. The system has 3 axis CNC controller card. G-codes of system
which is designed by CAD programs, is created by CamBAM and that codes are transpored to system by
using MACH3. System has 24V power supply. Operation length of system at radial has 350mm diameters
and 700mm lenght, at lineer has 700X450mm. The cutting operation is maden by hot wire.
Keywords: 3 Axis CNC, Strophor cutting, Mach 3, CamBAM
1.
GR
Strafor kesme makinesi imalat endstrisinde nemli bir yere sahiptir. Binalarn ve birok kapal ikamet
alanlarnn yaltmnda strafor (EPS) tercih edilmektedir. Bu malzemeler salkl, kullanl ve az maliyetli
yaplaryla retim sanayisinde d cephe kaplama, yaltm, reklamclk ve mantolama ilerinde reticilerin
gzdesi olmutur. Strafor, petrolden elde edilen bir hidrokarbon olup % 98i havadan oluan termoplastik
esasl bir yaltm malzemesidir [1]. EPSnin (EPS-Genletirilmi Polistren Sert Kpk) en nemli
zelliklerinden biri ksa ve uzun sreli yklemelere kar gsterdii mekanik dayankllktr [2]. Straforun s
iletkenlik zellii birim arlna baldr. Birim arlk artmaya balaynca s iletkenlik deeri nce der;
birim arlk yaklak 50 kg/m3 deerini alnca s iletkenlik deeri en dk deerine ular. Daha yksek
birim arlk deerlerinde s iletkenlik katsays da artar [3]. Kflenmez, rmez, kokmaz ve
mikroorganizmalar barndrmaz [4].
303
EPS kpk optimum zellikleri nedeniyle ok ilgi grm bir malzemedir. lenmesi konusunda da az
maliyet felsefesine paralel tavr gsteren bir yaps vardr. Istmal tel ile kesilmesi uygun grlm ve
gnmzde straforun kullanm alan ok genilediinden bu sistemlerin CNC tezgahlarna ihtiya duyulmu
ve bu tezgahlar retilmitir [5].
Hzl prototiplemedeki retimde kpk kullanlr. Bunun iin retilen kpk kesme makineleri, geni alma
hacimleri ve ucuz maliyetleriyle reticilerin gzdesi olmutur[6]. Kesme teline sabit bir elektrik akm
uygulanr. Tel bu akmla snr ve polistren kpk karakteristik yapsnn elverililii ile ok kolay kesilir [7].
Bir OptiCut Freze robotu ile kesici takm az deitirilerek istediimiz modeller oluturulabilir. Bu takm
azna gerek freze aks gerek scak tel sistemi taklarak her iki ekilde amaca uygun kesimler yaplabilir
[8]. Makine sanayisi ve retim teknolojileri, her geen gn akl almaz bir ekilde kendini gelitirmekte ve
daha ileri seviyeye yol almak adna kendine de zemin hazrlamaktadr. Gelien bu teknolojilerin
gerekliliklerini ve amalarn etkin bir ekilde izlemeyi ve bunlar eitim sisteminde yanstmay hedefleyen
Karabk niversitesi, amaca uygun mfredatn, laboratuar ve materyallerini gelien teknolojilerle e
zamanl olarak dzenlemektedir. Bu gelimelerden bir tanesi de bu almaya ismini vermi olan Masa st
3 Eksen CNC Strafor Kesme Makinesidir. retim sanayisinde straforlar genellikle, drtgen prizma
eklinde, 2 eksen CNC tezgahlarnn retebildii ekli alrlar. Bu 2 eksenli CNC tezgahlar piyasann
ihtiyacna ynelik, birok retim ihtiyacn karlar. Ancak karmak geometrili, helezonik, konik ve dairesel
ilenmi strafor rnlerin oluturulmas iin nc bir eksene ihtiya duyulmutur. Yaplan bu alma, bu
ihtiyac karlamaya yneliktir.
2.
MATERYAL METOT
Balang aamasnda nemli kstaslardan biri de malzeme seimidir. nk makinenin amacna ulamas
iin hassasiyet ve maliyet konular malzeme seiminin nemi ile doru orantldr. Tezgah tasarm CNC
router mantyla ekil. 1' de; prototipi ise ekil. 2' de grlmektedir.
ekil 1. 3 eksenli CNC strafor kesme makinesi tasarm

Yukardaki resimde (ekil 1) karar verilen son prototipin tasarm modeli grlmektedir. ekil 1 deki sar
malzemeler kestamit ad verilen malzemelerdir. Yataklama ve dorusal hareket salama grevinde
almaktadrlar.
304
ekil 2. 3 eksenli CNC strafor kesme makinesi prototipi
ekil 3. 3 eksenli CNC strafor kesme makinesi prototipinin genel alma prensibi
almamzdaki 3 Eksen CNC Strafor Kesme Makinesinin 2 ekseni dorusal hareket etmekte nc ekseni
de dairesel hareket etmektedir (ekil 3). Sistemin ana asisi, 4mm St37 sac malzemenin ekillendirilmesi ve
montaj ile yaplmtr. Balantlarda sistemin tamamnda M8 cvata kullanlp uzunluklar deiebilir. asiye
destek amal yataklama yuvalarnda ve hareketli kayar sistemlerde kestamit kullanlmtr. Kestamit,
masast tezgahlarda oka tercih edilen bir malzemedir. Sistemde 5 adet step motor kullanlmaktadr.
Bunlardan 2 tanesi 2.2Nluk tutma torkuna sahiptir ve dier 3ne gre daha gldr.5 adet motordan 1
tanesi i parasn dndrecek olan aynaya dier 4 tanesi de kendi aralarnda e zamanl alabilecek ekilde
ikierli seri balanarak sisteme monte edilmitir (ekil 3). Motorlarn seri balanmasyla sistemde, 3 eksen
elektronik Mach3 kontrol kart kullanlmas yeterli olacaktr. CAD ortamnda SOLDWORKS te
tasarm yaplan sistemin G kodlar CAMBAM programnda hazrlanm olup bu kodlar sisteme aktaran ara
yz program olarak da MACH3 (ekil 4) program kullanlmtr. Sistemimizde 24Vluk Supply NES-350
tip tek kl G Kayna kullanlmtr.
305
ekil 4. Mach3 program ara yz

Sistem henz tasarm aamasndayken malzeme temini ve iilik gibi konular analiz edilmi ve piyasa
aratrmalar sonucunda uygun zellikler gz nnde bulundurularak yaplan almalar sonucunda toplam
maliyet 1100TL olarak hesaplanmtr.
3.
DENEYSEL ALIMALAR
Sistem, alma mantnda ilk olarak okgen prizmatik ekilleri yuvarlama grevi grmektedir. Sonrasnda
istenilen helezonik ilemleri veya kademeli ap ileme vb. ilemleri gerekletirmektedir. Olumsuz
sonularn nedenlerini u ekilde zetleyebiliriz;
Kesici telin uygun kesim yapabilecek optimum scakla ulaamamas
nce tel ile belirli bir scaklkta kesilebilecek straforun yksek younlukta seilmesi ve bundan
dolay telin eilmesi ve dzgn kesememesi
Sistemin olanaklar dorultusunda beyaz strafor seilmesi gerekirken, yksek younluklu EPS yeil
straforun ileme tabi tutulmas.
Rezistans telinin iyi seilmemi olmas

stenilen apta, istenilen scaklklara ulaabilen, kesime uygun kimyasal ve fiziksel yapda, kesim sonras iyi
derece yzey kalitesi salayan yapda ve son rne %100 e yakn bir benzerlikle ekillendirmeyi salayan
bir kesici tel, ekil 5.te verilmektedir.
Ayrca slift ile tel scakl llm ve hangi apta tel kullanlaca yukardaki parametrelerin de etkisiyle
bir karara balanmtr. Scaklk lm anndan bir grnt aadaki ekilde grlmektedir.
ekil 5. Telin Scaklnn llmesi
306
Sistem montaj ve kesici tel scaklklar kontrol edildikten sonra konik ve helezonik deneme almalar
yaplmtr. Bu deneysel almalar ve dolaysyla oluan deneysel parametreler aadaki ekil ve
aklamalarda daha net anlalmaktadr.
ekil 6. lk konik alma sonucu oluan model

Sistemde uygulama olarak yaplan ilk konik kesim almasnn sonucu yukarda ekil 6 da grlmektedir.
ekil 7. boyutlu konik kesim denemesi sonucu

Uygun tel ap ve dolaysyla belirlenen uygun scaklk dorultusunda oluturulan model yukardaki ekilde
grlmektedir (ekil 7).
Sistemde yuvarlama almalar yaplmakta ve uygun tel ap ve tel yanama mesafesi belirlenmek
istenmektedir. lk ileme sonucu ekil 8 deki gibidir.
ekil 8. Dairesel kesim ilk sonu
307
Bu deneysel almada (ekil 8) uygulanan G kodlar sonrasnda tel fazla yanam ve toplam apta 8mmlik
bir sapma meydana getirmektedir. Sonrasnda yeniden yazlan g kodlar ile yeni bir yuvarlama almas
yaplmtr. Bu kodlar kullanlarak yaplan ikinci yuvarlama almasnn bir resmi ekil 9 da grlmektedir.
ekil 9. kinci Yuvarlama almas sonucu oluan model

Her iki deneysel almay, yaklama mesafeleri ve oluan son lleri ile anlatan bir ema aada ekil 10
da grlmektedir.
ekil10. Deneysel ilemlerin sonular, a)1. Deney, b)2. Deney

Makinede uygulama olarak yaplan dier almalar aada grld gibi helezonik almalardr
(ekil11). Solda di ama almasn ve sada alt ke bir cvata almas grlmektedir.
308
ekil 11. Helezonik almalar
4.
SONU VE NERLER
Dz kesim ve model kesim almalarnda en uygun parametre aynann 25 mm/sn hzla dnerken tel apnn
1mm olduu, tel scaklnn 196oC ye ulat ve hammadde olarak beyaz straforun kullanld
parametredir. Bu artlarda yaplan ekillendirme ilemleri istenilen llere benzerlik gstermektedir. Tel
ekli farkl geometrilere getirilerek farkl ekillendirmeler (konik ve helezonik) yaplmtr.
Sistemde kesici takm mekanizmas haricinde salnm nleme amal x ekseni mil uzunluklar ksaltlabilir
veya mil aplar arttrlarak sistem endstriyel boyutlarda retilebilir. Sistem daha profesyonel dnlrse
kestamit somunlar kaldrlarak bilyal somun sistemi kullanlabilir. Maliyet %15 kadar arttrlarak sistem
daha endstriyel bir hale getirilebilir ve daha hzl, hassas ve uygun parametrelerde kesim yaplabilir.
Sistemin toplam yk klavuz miller yerine kzak sistemi ile ana asiye verilebilir.
KAYNAKLAR
1. R. Snmez, M. Demir, H. Ekim Stiropor Hafif Agregal Beton 2. Ulusal Yap Malzemeleri Kongresi,
stanbul, 2004.
2. PD (Polistren reticileri Dernei) yayn, Is Yaltmnda Polystrene Sert Kpk EPS Styrophor. EPS
reticileri Birlii, 1995.www.pud.org
3. Ate, E., Strafor Hafif Betonun ve Betonarme at Plak Elemanlar zerine Aratrma, Bitirme devi,
.T.. naat Fakltesi, 2000. www.pud.org
4. CNS GRUP D Cephe ve Yap Malzemeleri Bilimsel Paylam Yayn, 2011. www.cnsgroup.com
5. T. CASTELJN, Faculty of Acrchitecture TUDelft Building technology, January, 2011. (particular for
sharing their technology and knowledge). t.castelijn@hotmail.com
6. Hadley Brooks, University of Canterbury, Christchurch, New Zealand, March, 2009.
hadleybrooks1@gmail.com, david.aitchison@canterbury.ac.nz
7. Bain, Joseph1; Aitchison, David1; Kato, Fumi1; Pearse, John1; Pons, Dirk11Department of Mechanical
Engineering, University of Canterbury, Christchurch, New Zealand, Nz Rapd Product Development
Conference, 2011.
8. Xiaodong, X 2010, Evolutionary Topology Optimization of Continuum Structures: Methods and
Applications, Wiley- Blackwell, London.
309
310
MKRO FREZELEME LEMNDE MNMUM TALA

KALINLII VE KESME SICAKLIININ NMERK OLARAK
BELRLENMES
rfan UCUNa , Kubilay ASLANTAb , Fevzi BEDRc ve smail UCUNd
a, Afyon Kocatepe niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Blm, Afyonkarahisar/TRKYE,
irfanucun@aku.edu.tr
b, Afyon Kocatepe niversitesi Teknoloji Fakltesi Makine Mhendislii, Afyonkarahisar/TRKYE,
Aslantas@aku.edu.tr.
c, Sleyman Demirel niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm, Isparta/TRKYE,
fbedir@mmf.sdu.edu.tr
d, Afyon Kocatepe niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Blm, Afyonkarahisar/TRKYE,
iucun@aku.edu.tr
zet
Yaplan bu almada, mikro frezeleme ileminde minimum tala kalnl ve kesme scakl nmerik olarak
belirlenmitir. Ayrca, kesme scakl, termal kamera yardmyla llm ve nmerik sonularla
karlatrlmtr. Nmerik modellemede mikro frezeleme ilemi iki boyutlu olarak modellenmi ve dzgn
bir tala oluumunun meydana geldii tala kalnl llmtr. Yaplan alma sonucunda, dzgn bir
tala oluumu herbir ilerleme hz iin farkl asal pozisyonlarda meydana gelmitir. Bu alma iin
minimum tala kalnl, kesici kenar radius deerinin yaklak 0,1 katdr. Bununla birlikte deneysel ve
nmerik kesme scakl deerlerinin birbirine yakn olduu grlmtr. Her iki almadan elde edilen
sonular, ilerleme hznn artmasyla kesme scaklnn arttn gstermitir.
Anahtar kelimeler: Minimum tala kalnl, Deform 2D, Kesme scakl, Mikro frezeleme
NUMERICAL DETERMINATION OF MINIMUM CHIP

THICKNESS AND CUTTING TEMPERATURE IN MICRO END
MILLING PROCESSING
Abstract
In this study, the minimum chip thickness and the cutting temperature were defined as numerical in micro
end milling process. However, the cutting temperature was measured by thermal camera and compared with
numerical results. In the numerical modelling, micro end milling process was modelled as 2D and the chip
thickness in which a uniform chip formation occurs was measured. At the end of study, a uniform chip
formation occurred at different angular positions for each feed rate. For this study, the minimum chip
thickness was about 0.1 times of cutting edge radius. Additionally, the experimental and numerical cutting
temperature values were found to be close to each other. The results obtained from both studies appeared that
the cutting temperature increased with increasing feed rate.
Keywords: Minimum chip thickness, Deform 2D, Cutting temperature, Micro end milling.
311
1.
Giri
Mikro frezelemeyi konvansiyonel frezelemeden ayran en temel unsur hi phesiz, her iki ilem arasndaki
boyut farklldr. Bu durum, mikro frezelemeyi daha karmak hale getirmektedir. Mikro frezelemede,
kesici takm kenar radiusu, dzgn bir tala oluumunun meydana gelmesi asndan nemli bir rol
oynamaktadr (Chae vd., 2006). Konvansiyonel frezeleme ileminde, kesme derinlii genellikle kesici
takmn kenar radiusundan ok byk olduu iin (Vogler vd., 2004; Chae vd., 2006) kesme srasnda
dzgn bir tala oluumu salanabilmektedir. Bu durum, mikro frezeleme iin herzaman mmkn deildir.
nk mikro frezelemede, kesme derinlii veya di bana den ilerleme miktarnn kesici takm kenar
radiusuna oran genellikle byktr (Bao vd., 2000; Kang vd., 2007). Byle bir durumda kesici takm kenar
radiusunun da etkisiyle kesici takm kenar, negatif bir tala as karakteri sergilemekte, hatta tala kaldrmak
iin yeterli derinlie ulaamamaktadr. Bu durum, kesme ileminde kararszlklara sebep olmaktadr
(Shimada vd., 1993; Yuan vd., 1996; Kim vd., 2002, Chae vd., 2006; Sun ve Cheng, 2010). Bu yzden,
mikro frezeleme ileminde dzgn bir tala oluumunun meydana gelmesi iin tala derinlii ve az bana
den ilerleme miktarnn takm kenar radiusu ile arasnda optimum bir orann salanmas gerekmektedir. Bu
oran, minimum tala kalnl ya da kritik tala kalnl olarak tanmlanmaktadr (Ikawa vd., 1992; Shimada
vd., 1993; Yuan vd., 1996; Spath vd., 1999; Chae vd., 2006; Li, 2009).
Mikro frezeleme ileminde minimum tala kalnlnndan dolay temel olarak iki deformasyon mekanizmas
ile karlalmaktadr. Bunlar unifom bir tala oluumunun meydana geldii (tc>tcmin) plastik deformasyon ve
dzgn bir tala oluumunun grlmedii daha ziyade ovalama/kazma mekanizmasnn hakim olduu
(tc<tcmin) elastik-plastik deformasyondur (Chae vd., 2006) (ekil 1). parasnn ovalama/kazma eklinde
deforme edilmesi, beraberinde baz problemlerin olumasn da salamaktadr. Bu ekilde bir deformasyon
sonucu, imalat boyunca kesme kuvveti, yzey przll ve apak oluumunda bir artn grlmesi
kanlmazdr (Yuan vd., 1996; Chae vd., 2006, Filiz vd., 2007). Bunun iin optimum kesme
parametrelerinin belirlenmesi nemlidir (Liu vd., 2006).
tc<tcmin
tctcmin
tc>tcmin
ekil 1. Minimum tala kalnl etkisinin ematik gsterimi (Chae vd., 2006).
Minimum tala kalnlnn direk olarak elde edilmesi olduka zordur. Bunun yerine aratrmaclar, gerek
deneysel gerekse de nmerik metotlarla minimum tala derinliini tanmlamaya almlardr (Weule vd.,
2001; Schmidt vd., 2002; Kim vd., 2002; Vogler vd., 2004(a); Vogler vd., 2004(b); Schmidt ve Tritschler,
2004; Kim vd., 2004). Bunlar arasndan Vogler ve dierleri (2004) sonlu elemanlar simlasyonlarn
kullanarak elik bir malzeme iin minimum tala kalnln elde etmiler ve minimum tala kalnlnn
perlit ve ferrit malzemeler iin srasyla, kesici takm kenar radiusunun 0,2 ve 0,3 kat olduunu ileri
srmlerdir. Minimum tala kalnl zerine yaplan bir dier almada da, bu parametrenin ayn zamanda
kesici takm ve i paras arasndaki srtnme koullarndan da etkilendii ileri srlmtr. Son vd. (2005),
tek kristal yapl elmas bir kesici takmla alminyum, pirin ve bakr malzemeleri zerinde hem teorik,
hemde deneysel bir aratrma gerekletirmilerdir. alma sonucunda, minimum tala kalnlnn srasyla
0,09, 0,1 ve 0,12 olduu teorik sonulardan elde edilmitir. Bu sonular ayn zamanda deneysel verilerle de
uyum iinde olduu ifade edilmitir. Bununla birlikte, minimum tala kalnlnn srtnme katsays ve
kenar radiusu ile ilikili olduu ve minimum tala kalnlnda, yzey zelliklerinin de iyiletii almada
belirtilmitir.
Mikro frezeleme kesme anndaki scakln llmesi olduka zor bir ilemdir. nk kullanlan kesici
takmlar ve ilenen geometrileri olduka kk olmas termokupl ile direk olarak llmesine imkan
tanmamaktadr. Yaplan almalara bakldnda scakln ounlukla nmerik olarak elde edildii
grlmektedir [zel vd. 2011, Dharnorker ve zel, 8]. Bununla birlikte termal kamera yardmyla da kesme
anndaki scakln lld grlmektedir[Yang vd. 2011].
312
Yaplan bu almada inconel 718 sper alamnn mikro frezeleme prosesi nmerik olarak modellenmitir.
Yaplan sonlu eleman zmleriyle kesme annda meydana gelen scaklk ve minimum tala derinlii tahmin
edilmitir. Ayrca kesme anndaki scaklk oluumu termal kamera yardmyla da llerek nmerik sonular
ile karlatrlmtr.
2.
Materyal ve Metot
almada, endstrinin nemli alanlarnda (uak ve uzay sanayi, tp endstrisi, v.s.) kullanlan ve stn
mekanik zellikleri ile dikkat eken Inconel 718 nikel esasl sper alam, i malzemesi olarak seilmitir.
Kesme deneylerinde kesici takm olarak, 768 m apa sahip K10-K20 kalitesinde ultra ince taneli karbr
mikro end mills kullanlmtr. Takma ait baz mekanik zellikler Tablo 1 de verilmitir. Kesme parametresi
olarak, 20000 dev/dk sabit devir says (Vc=48 m/dk) ile 1.25, 2.5, 3.75 ve 5 m/flute ilerleme hz ve 0.1mm
sabit kesme derinlii deerleri kullanlmtr. Deneyler CNC leme merkezinde kuru kesme koullar altnda
gerekletirilmitir (ekil 2). alma kapsamnda kesme srasnda meydana gelen scakln lm iin,
FLIR ThermaCAM E45 termal kamera kullanlmtr (ekil 1).
Tablo 1. Kullanlan WC-Co a ait baz mekanik zellikler (Hartmetall, 2012).
Type
Grain size
(m)
Density
g/cm3
Hardness
(HV30)
K10-K20
0.2-0.5
14.2
1680
Transverse Rupture
Strength
(MPa)
4300
Compressive
Strength
(MPa)
6500
Themal kamera
Kesici
takm
paras
paras
kenar
ekil 2. Kesme annda scakln llmesi ve kullanlan termal kamera.

Bununla birlikte gerek scaklk gerekse de minimum tala kalnlnn tespiti iin her bir ilerleme hz iin
nmerik zmler gerekletirilmitir. almada, sonlu eleman yazlm olarak, Deform 2D kullanlmtr.
Nmerik zmler, 2 boyutlu olarak gerekletirilmi ve kesme ilemi esnasnda remeshing teknii
kullanarak her bir zm aralnda sonlu eleman a oluturulmutur. Yaplan sonlu eleman analizlerinde, i
paras elastik-plastik olarak modellenmitir. Oluturulan zm anda, 10000 adet drtgen eleman
kullanlmtr. Elde edilen zm andaki eleman boyutlar ise, 0,2 m ile 4 m arasnda deimektedir.
Kesici takm ise, rijit olarak modellenmi ve 2500 adet drtgen eleman kullanlarak zm a
oluturulmutur. Kesici takmda kullanlan en kk eleman boyutu ise, 0,2 m civarndadr. Sonlu eleman
zmlerinde kesici takmn dairesel hareketini takip eden dinamik bir zm a penceresi tanmlanarak ve
remeshing uygulayarak deformasyonun en fazla olduu noktada yeniden bir zm a oluturulmutur.
Deform 2D programnda hazrlanan nmerik model ekil 3de verilmitir.
313
f , (m/az)
O1
ekil 3. Deform 2D de oluturulan 2 boyutlu model

Yaplan alma boyunca i paras olarak inconel 718 speralam i paras olarak dikkate alnmtr.
Bununla birlikte, WC-Co kesici takm malzemesi olarak kullanlmtr. paras malzemesi ve kesici takma
ait baz zellikler Tablo 2de verilmitir.
Tablo 2. Sonlu eleman zmlerinde kullanlan i paras ve kesici takma ait mekanik ve termal zellikler
(Deform 2D V9.0, 2006).
nconel 718
Elastisite modl (GPa)
WC-Co
Termal iletim katsays

(Wm-1C-1)
217
10,3 (20C)
11,9 (100C)
13,6 (200C)
15,2 (300C)
560
Termal genleme katsays

(mm mm-1 C-1)
1,28e-05 (20C)
1,35e-05 (93C)
1,39e-05 (204C)
1,42e-05 (316C)
4,7e-06
Is kapasitesi
(Nmm-2C-1)
3,6 (20C)
3,8 (100C)
3,9 (200C)
4 (300C)
2,08(20C)
2,12(100C)
2,17 (200C)
2,22 (300C)
55
2.1. Malzeme Modelinin Oluturulmas

Yaplan nmerik almada, i paras malzeme modeli olarak ounlukla plastik deformasyonun sz konusu
olduu durumlarda, i parasnn deformasyon karakteristiini tanmlayan Johnson-Cook malzeme modeli
kullanlmtr (Denklem 2.1). Johnson-Cook malzeme modeli temel olarak ekil deitirme, ekil deitirme
hz ve scakla bal olarak tanmlanan akma gerilmesiyle ifade edilmektedir.
314
(1)
) ]
(2.1)
(3)
(2)
Yukardaki analitik model, pek ok talal imalat simlasyonunda tercih edilmesine ramen uygulanabilirlii
noktasnda baz problemleri vardr. nk, her malzemenin mekanik zellikleri farkldr. Buna bal olarak,
ekillendirilebilme zellikleri de deiiklik gsterebilir. Bunun yan sra, bu analitik model, btn ekil
deitirme durumlarnda ve ekil deitirme hz ve scaklk aralklarnda uygulanabilmesine karn, zellikle
yksek ekil deitirme durumlarnda yksek scaklklarda malzemede grlen akma yumuamas ve termal
yumuama gibi malzemedeki anlk yapsal deiimleri ihmal etmektedir (Sima ve zel, 2010). Gerek
koullarda malzemede grlmesi muhtemel bu durumlarn modelde ihmal edilmesi, simlasyon sonularn
dorudan etkileyecektir. Bu kapsamda yaplan almalarda Johnson-Cook malzeme modeli, malzemenin bu
zellikleri dikkate alnarak modifiye edilmitir (Calamaz vd. 2008; Sima ve zel, 2010). Modifiye edilen
modellerden Denklem 2.2 de verilen Sima ve zelin modeli bu almada malzeme modeli olarak dikkate
alnmtr. Kullanlan bu yeni modelde i paras malzemesindeki termal ve akma yumuamas eklinde
grlen yapsal deiimler dikkate alnmtr.
[
[
Burada;
)] [
(
ve
][
) ]
(2.2)
)] ]
(2.3)
Yukarda ifade edilen bu analitik ifade, fonksiyonun bir araya gelmesiyle elde edilmitir. Bunlar, (1)
malzemenin ekil deitirme sertlemesi karakterini, (2) malzemenin ekil deitirme hz hassasiyetini ve (3)
malzemenin termal yumuama karakterini tanmlamaktadr. Bu analitik ifadeyi oluturan fonksiyonlardaki
parametreler ise; A, malzeme akma gerilmesi sabitini, B, malzemenin sertleme modln, C, ekil
deitirme hz hassasiyetini, n, sertleme katsaysn ve m, ise, malzemenin termal yumuama katsaysn
ifade etmektedir. Bununla birlikte analitik ifade deki dier bilinmeyeler ise; , plastik ekil deitirmeyi, ,
ekil deitirme hzn (s-1), , referans ekil deitirme hzn (s-1) tayin etmektedir. Bununla birlikte T, i
paras scakln, Tr, oda scakln, Tm, i paras ergime scakln ifade etmektedir. Modifiye edilmi bu
modeldeki ilave parametrelerden a, b, r, d ve s malzemeye ait katsaylardr. Bu katsaylardan a, ekil
deitirme sertlemesini kontrol eden bir parametredir. Bunun yan sra, b, scakla bal olarak akma
yumuama etkisini kontrol etmektedir. d, parametresi ise, D nin scakla bal olma derecesini kontrol
etmektedir. Bu parametre, akma yumuamas zerinde nemli bir etkiye sahiptir. Ayrca minimum akma
gerilmesini tanmlamaktadr. Tanh fonksiyonu dk ekil deitirme hzlarnda akma gerilmesini
ayrmaktr. Bununla birlikte, tanh fonksiyonunu kontrol eden s parametresi de, malzemedeki yumuama
eimini kontrol etmektedir (Calamaz vd. 2008; Sima ve zel 2010). Yaplan bu almada ise, modifiye
edilmi malzeme modeli zerindeki ilave parametrelerin bir ksm (s ve r), zel vd. (2011) tarafndan nconel
718 malzemesi zerindeki yaplan bir almadan elde edilmitir. Bununla birlikte, modifiye edilmi
Johnson-Cook modeli iin kullanlan parametrelerde ise, A=450 MPa, B=1720 MPa, n= 0,65; C=0,017;
m=1,3 =0,001 (Ulhman vd. 2007), s=5; r=1 (zel vd. 2011), a=0,5; b=10; d=0,22 katsaylar dikkate
alnmtr.
315
3. Sonular ve Tartma
3.1 Minimum tala kalnlnn tahmini
Minimum tala kalnl, mikro frezeleme ileminde nemli bir unsurdur. nk, kesme ileminde dzgn
bir tala oluumu byk lde bu parametreye baldr. Bu deer, temel olarak kesici takm kenar
radiusunun az bana ilerleme ya da kesme derinlii ile olan ilikisi olarak ifade edilmektedir. Minimum
tala kalnlnn belirlenmesi deneysel olarak belirlenmesi olduka zor bir ilemdir. Bunun iin, genellikle
analitik ve nmerik modeller tercih edilmektedir. Yaplan bu almada, minimum tala kalnl sonlu
eleman analizi ile belirlenmitir. Mikro frezeleme prosesi iki boyutlu olarak modellenerek dzgn bir tala
oluumunun meydana geldii blgedeki tala kalnl llmtr (ekil 4). Her bir ilerleme hz iin
yaplan analizlerde, ilerleme hzna bal olarak farkl asal pozisyonlarda tala oluumu grlmtr (ekil
5). Yaplan nmerik analiz sonucunda, bu alma iin minimum tala kalnlnn, kesici kenar radius
deerinin yaklak 0,1 kat olduu anlalmtr.
paras
tcmin 0,2m
re=2 m
Kesici kenar
ekil 4. Bu alma kapsamnda minimum tala kalnlnn llmesi.
=2,9
=3,9
f=3,75 m/az
f=5 m/az
=4,3
=6,2
f=2,5
f=1,25
ekil 5. Farkl ilerleme hzlarnda tala oluumunun elde edilmesi.
316
3.2. Kesme annda scakln tahmini

Kesme ilemi srasnda meydana gelen scaklk hem nmerik olarak modellenmi, hemde kesme ilemi
srasnda termal kamera yardmyla llmtr. Her bir ilerleme hz dikkate alnarak elde edilen sonularn
karlatrlmas ekil 6 da verilmektedir. Elde edilen sonulara bakldnda nmerik sonular ile termal
kameradan elde edilen sonular arasnda % 92-95 arasnda deien bir uyumun olduu grlmektedir. Bu
sonu ayn zamanda yaplan nmerik modellemenin ve malzeme modelinin doruluunu gstermektedir.
Ortaya kan sonularda dikkat eken bir dier husus ise; ilerleme hzna bal olarak meydana gelen
scaklklardaki deiimdir. Genel olarak ilerleme hzyla birlikte scaklk deerlerinin artt grlmektedir.
Bu durum, takm-tala ara yzeyinde artan srtnme ile aklanabilir. nk ilerleme hznn artmas, tala
kesitinin de bymesine neden olmaktadr. Artan tala kesiti, kesici takm ile tala ara yzeyindeki temas
basncnn artmasna neden olabilir. Fakat meydana gelen bu artn da kk bir miktarda olduunu
sylemek mmkndr. Bununla birlikte, sadece nmerik almadan elde edilen kesici takmdaki scaklk
deiimi de ekil 6 da verilmitir. Takmda meydana gelen scaklkta kesme scaklna paralel olarak
ilerleme hzyla birlikte artmaktadr. Fakat oluan scaklk nispeten daha azdr. nk, takmdaki scaklk, bir
anlamda kesme scaklnn takm zerine bir yansmas eklindedir.
Kesme Scakl (C)
ap= 0,1mm
Nmerik kesme scakl
180
150
Termal kamera
Nmerik takm scakl

133,6
122
136,7
129
140 134
147,5
139
120
90
60
30
0
1,25
2,5
3,75
lerleme Hz (m/az)
ekil 6. lerleme hzna bal olarak nmerik ve termal kameradan elde edilen kesme scakl ve takm
scakl deiim.
Yaplan simlasyonlardan ve termal kameradan elde edilen scaklk grntleri ekil 7 de verilmektedir.
Termal kameradan elde edilen grntlere bakldnda, max. kesme scakl kesici takmn u noktasnda
meydana gelmektedir. Takm apnn ok kk olmas nedeniyle, kesme scaklnn deneysel olarak
llmesinde en iyi yntem termal kameradr. Kesme srasnda oluan tala ok kk olduundan lm
sonularn etkilememektedir. Hem termal kamera hem de nmerik sonular beraber deerlendirildiinde
elde edilen sonularn birbirleriyle olduka yakn olduunu sylemek mmkndr. Simlasyon sonularna
gre, max. scaklk, plastik deformasyonun en fazla olduu kayma dzlemi blgesinde olumaktadr. Kesme
ilemi srasnda kesici takm ile tala arasnda srekli bir srtnmenin meydana geldii ikinci deformasyon
blgesinde de scakln max. olduu sylenebilir. Yaplan almalara da bakldnda takm-tala ara
yzndeki srtnmenin kesme scakl iin bir s kayna oluturduu ifade edilmektedir (Silva ve
Wallbank, 1999, Yen vd. 2004, Komandori ve Hou, 2001).
317
1,25 m/az
2,5 m/az
3,75 m/az
5 m/az
ekil 7. lerleme hzna bal olarak kesme blgesinden elde edilen scaklk dalm ve termal kamera
grntleri.
4. Sonular
nconel 718 sper alamnn mikro frezelenmesinde minimum tala kalnl ve kesme scakl nmerik
olarak tespit edilmitir. Ayrca kesme scakl termal kamera yardmyla llerek nmerik sonularla
karlatrlmtr. almada elde edilen sonular aadaki gibi sralanabilir. Elde edilen nmerik sonular
sonrasnda minimum tala kalnlnn btn ilerleme deerleri iin ayn olduu fakat minimum tala
kalnlnn her bir ilerlemede takmn farkl asal pozisyonlarnda olutuu grlmtr.
318
Ayrca, almada meydana gelen scaklk oluumu hem nmerik hem de termal kamera yardmyla yaplan
lmlerle deerlendirilmitir. Nmerik ve deneysel sonular arasnda iyi bir uyum olduu grlmtr.
Ayrca kesme ilemi srasnda oluan scakln ilerleme hzyla birlikte artt anlalmtr.
Bununla birlikte kesici takmla meydana gelen scaklkta nmerik sonulardan elde edilmitir. Takm
scakl sonular da, ilerleme hzyla birlikte artmtr. Fakat kesme scaklna nispeten biraz daha az
olduu grlmtr.
5. Kaynaklar
[1]
Chae, J., Park, S.S., Freiheit, T., 2006. Investigation of Micro-Cutting Operations. Internationa
Journal of Machine Tools and Manufacture, Volume 46, Pages 313-332.
[2]
Vogler, M.P., DeVor, R.E., Kapoor, S.G., 2004. On the Modeling and Analysis of Machining
Performance in Micro Endmilling Part I: Surface generation. ASME Journal of Manufacturing Science and
Engineering, Volume 126, Pages 685- 694.
[3]
Kang, I.S., Kim, J.S., Kim, J.H., Kang, M.C., Seo, Y.W., 2007. A Mechanistic Model of Cutting
Force in the Micro End Milling Process. Journal of Materials Processing Technology, Volume 187188,
Pages 250-255.
[4]
Bao, W.Y., Tansel, I.N., 2000. Modeling Micro-End-Milling Operations. Part I: Analytical Cutting
Force Model. International Journal of Machine Tools and Manufacture, Volume 40, Pages 21552173.
[5]
Kim, C.J., Bono, M., Ni, J., 2002. Experimental Analysis of Chip Formation in Micro Milling.
Transactions of the North American Manufacturing Research Institute of SME, Volume 30, Pages 247-254.
[6]
Shimada, S., Ikawa, N., Tanaka, H., Ohmori, G., Uchikoshi, J., 1993. Molecular Dynamics
Analysis of Cutting Force and Chip Formation Process in Microcutting. Seimitsu Kogaku Kaishi/Journal of
the Japan Society for Precision Engineering, Volume 59(12), Pages 20152021.
[7]
Sun, X., Cheng, K., 2010. Micro/Nano-Machining through Mechanical Cutting. Qin, Y. (Ed),
Manufacturing Engineering and Technology inde (24-38). Elsevier, 414p, Oxford.
[8]
Yuan, Z.J., Zhou, M., Dong, S., 1996. Effect of Diamond Tool Sharpness on Minimum Cutting
Thickness and Cutting Surface Integrity in Ultra Precision Machining. Journal of Materials Processing
Technology, Volume 62(4), Pages 327330.
[9]
Ikawa, N., Shimada, S., Tanaka, H., 1992. Minimum Thickness of Cut in Micromachining.
Nanotechnology, Pages Volume 3, Pages 6-9.
[10]
Spath, D., Huntrup, V., 1999. Micro-milling of Steel for Mold Manufacturing Inuences of
Material, Tools and Process Parameters. Precision Engineering Nanotechnology, Proceedings of the First
International Euspen Conference, 31 May-4 June, Bremen, Germany, Pages 203206.
[11]
Li, P., 2009. Micromilling of Hardened Tool Steels. PhD Thesis, Technical University of Delft, ,
160p, Delft.
[12]
Filiz, S., Conley, C.M., Wasserman, M.B., zdoganlar, O.B., 2007. An Experimental Investigation
of Micro Machinability of Copper 101 Using Tungsten Carbide Micro Endmill. International Journal of
Machine Tools and Manufacture, Volume 47, Pages 1088-1100
[13]
Liu, X., DeVor, R. E., Kapoor, S. G., 2006. An Analytical Model for the Prediction of Minimum
Chip Thickness in Micromachining. Journal of Manufacturing Science and Engineering, Volume 128, Pages
474-481.
[14]
Weule, H., Huntrup, V., Tritschle, H., 2001. Micro-Cutting of Steel to Meet New Requirements in
Miniaturization. Annals of the CIRP, Volume 50(1), Pages 61-64.
[15]
Schmidt, J., Spath, D., Elsner, J., Huentrup, V., Tritschler, H., 2002. Requirements of An
Industrially Applicable Microcutting Process for Steel Micro-Structures. Microsystem Technologies,
319
[16]
Kim, C.J., Bono, M., Ni, J., 2002. Experimental Analysis of Chip Formation in Micro Milling.
Transactions of the North American Manufacturing Research Institute of SME, Volume 30, Pages 247-254.
[17]
Performance in Micro Endmilling Part II: Cutting Force Prediction. ASME Journal of Manufacturing
Science and Engineering, Volume 126, Pages 695-705
[18]
Performance in Micro Endmilling Part I: Surface generation. ASME Journal of Manufacturing Science and
Engineering, Volume 126, Pages 685- 694.
[19]
Schmidt, J., Tritschler, H., 2004. Micro Cutting of Steel. Microsystem Technologies, Volume 10,
Pages 167-174.
[20]
Kim, C.J., Mayor, J.R., Ni, J., 2004. A Static Model of Chip Formation in Microscale Milling.
ASME Journal of Manufacturing Science and Engineering, Volume 126, Pages 710-718.
[21]
Son, S.M., Lim, H.S., Ahn, J.H., 2005. Effects of the Friction Coefcient on the Minimum Cutting
Thickness in Micro Cutting. International Journal of Machine Tools and Manufacture, Volume 45, Pages
529535.
[22]
zel, T., Thepsonthi, T., Ulutan, D., Kaftanolu, B., 2011. Experiments and Finite Element
Simulations on Micro-Milling of Ti6Al4V Alloy with Uncoated and CBN Coated Micro-Tools. CIRP
Annals Manufacturing Technology, Volume 60, Pages 8588.
[23]
Dhanorker A., zel, T., 2008. Meso/Micro Scale Milling for Micro-Manufacturing. International
Journal of Mechatronics and Manufacturing Systems, Volume 1(1), Pages 23-42
[24]
Yang, K., Liang, Y.C., Zheng, K.N., Bai, Q.S., Chen, W.Q., 2011. Tool Edge Radius Effect on
Cutting Temperature in Micro End Milling Process. International Journal of Advanced Manufacturing
Technololgy, Volume 52, Pages 905-912.
[25]
Hartmetall
CO,
2013.
http://www.hartmetalluk.com/downloads/grades.pdf.
Eriim
Tarihi:
10.02.2013.
[26]
Deform 2D V9.0, 2006. Veritaban.
[27]
Sima, M., zel, T., 2010. Modified Material Constitutive Models for Serrated Chip Formation
Simulations and Experimental Validation in Machining of Titanium Alloy Ti-6Al-4V. International Journal
of Machine Tools and Manufacture, Volume 50, Pages 943-960.
[28]
Calamaz, M., Coupard, F., Girot, A., 2008. New Material Model for 2D Numerical Simulation of
Serrated Chip Formation When Machining Titanium Alloy Ti-6Al-4V. International Journal of Machine
Tools and Manufacture, Volume 48, Pages 275-288.
[29]
zel, T., LIanos, I., Soriano, J., Arrazola, P.J., 2011. 3D Finite Element Modelling of Chip
Formation Process for Machining Inconel 718: Comparison of FE Software Predictions. Machining Science
and Technology, Volume 15, Pages 21-46.
[30]
Uhlmann, E.; Graf von der Schulenburg, M.; Zettier, R., 2007. Finite Element Modeling and
Cutting Simulation of Inconel 718. Annals of the CIRP, Volume 56(1), Pages 6164.
[31]
Silva, M.B., Wallbank, J., 1999. Cutting Temperature: Prediction and Measurement Methods A
Review. Journal of Materials Processing Technology, Volume 88, Pages 195-202.
[32]
Yen, Y.C., Jain, A., Altan, T., 2004. A Finite Element Analysis of Orthogonal Machining Using
Different Tool Edge Geometries. Journal of Materials Processing Technology Volume 146 Pages 7281.
[33]
Komanduri, R., Hou, Z.B., 2001. A Review of the Experimental Techniques for the Measurement
of Heat and Temperatures Generated in Some Manufacturing Processes and Tribology. Tribology
International, Volume 34, Pages 653-682.
320
ORTAGONAL KESME LEMNDE TALA MORFOLOJSN

ETKLEYEN PARAMETRELERN ANALZ
K. Aslantaa, . Ucunb ve F. Karac
Afyon Kocatepe niversitesi Teknoloji Fakltesi Makine Mhendislii Blm, Afyon/TRKYE,
aslantas@aku.edu.tr
b
Afyon Kocatepe niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi, Makine Eitimi Blm, Afyon/TRKYE,
irfanucun@aku.edu.tr
c
Dzce niversitesi, Teknoloji Fakltesi, malat Mhendislii Blm,
Dzce/TRKYE, fuatkara@duzce.edu.tr
a
zet
Bu almada, AISI 316L paslanmaz eliin ortogonal artlarda tornalanmas srasnda oluan tala eklinin
deiimi aratrlmtr. Bu amala kaplamasz ve Al2O3 kaplanm karbr esasl kesici takmlar dikkate
alnmtr. Nmerik modelleme iin iki farkl malzeme modeli kullanlarak tala oluumu ve kayma
blgesindeki deiim aratrlmtr. Elde edilen sonulara gre, kaplama malzemesi hem makro hem de
mikro lekte tala formunu nemli oranda etkilemektedir. Al2O3 kaplamas ve artan kesme hz kayma band
geniliinin azalmasna neden olmaktadr. Bununla birlikte artan kesme hz birim zamanda oluan testere
diinin artmasna neden olmaktadr.
Anahtar kelimeler: Karbr kesici takm, Tala morfolojisi, AISI 316L
ANALYSIS OF PARAMETERS AFFECTING CHIP

MORPHOLOGY IN ORTHOGONAL CUTTING PROCESS
Abstract
In this study, variation of chip forms generated in turning of AISI 316L austenitic stainless steel under
orthogonal cutting conditions was investigated. For this purpose, uncoated and Al2O3 coated carbide cutting
tools were considered. Change in the shear zone and chip formation was investigated using two different
materials models for numerical modeling. According to obtained results, coating materials affects
significantly to the chip form in both macro and micro-scale. Al2O3 coating and increasing the cutting speed
causes a decrease in the width of the shear band. However, increasing cutting speed leads to increase of saw
teeth which generated in unit time.
Keywords: Carbide cutting tool, Chip morphology, AISI 316L
1. GR
Paslanmaz elikler, son yllarda kullanm hzla yaygnlaan nemli bir malzeme grubudur. Bu malzemeler,
mkemmel korozyon direnci, dk-yksek scaklklarda kullanlabilmeleri, kolay ekillendirilebilmeleri ve
estetik grnme sahip olmalar gibi stn zelliklere sahiplerdir. Bununla birlikte paslanmaz elik
malzemeler, zellikle tp, havaclk, nkleer, savunma ve gda endstrisinde yaygn bir ekilde kullanld
iin birok bilimsel almaya konu olmutur. Bu almalarn genel amac, ideal kesme parametrelerini
belirlemektir. Yksek kesme hz, scaklk ve basncn bir arada bulunduu metal kesme ilemleriyle ilgili
kesin belirlemelerin yaplmas son derece zordur. Bu amala kesme ilemleri ile ilgili teorik ve ampirik
tanmlamalar yaplm ve modeller gelitirilmitir. Sonlu elemanlar metodu, tala oluum mekanizmalar ve
takm-tala ara yzndeki temas olaylarn anlamak ve iyiletirmek iin tala kaldrma ilemlerinin
modellenmesinde yaygn bir ekilde kullanlmaktadr [1].
321
Ucun ve Aslanta (2011), kesme kuvvetleri, takm gerilmeleri ve kesme scakl zerinde kesici takm
kaplamasnn etkisi belirlemek iin nmerik simlasyonlar gerekletirmilerdir. Deneysel olarak, AISI 4340
elii ortogonal artlarda iki farkl kaplamal (TiCN+Al2O3+TiN ve Al2O3) ve kaplamasz karbr takmlarla
tornalanmtr. Tahmin edilen kesme kuvveti deerleri deneysel sonular ile karlatrlmtr [2]. Duan ve
Zang (2013) yaptklar almada, tala oluum mekanizmalarn doru bir ekilde tahmin eden gvenilir bir
method gelitirmeyi amalamlardr. Bu amala, bir dizi yksek hzda ileme deneyi gerekletirmiler ve
ayn deneylerin sonlu elemanlar yntemi ile analizlerini yapmlardr. Sonu olarak, tala asnn testere tipi
tala oluumunda nemli bir etkiye sahip olduu bulunmutur. Tala as arttnda, testere tipi tala derecesi
ve kesme kuvvetleri azalm fakat tala blnme frekans artmtr [3]. Miguelez vd. (2013) Ti6Al4V
alamnn ortogonal tornalanmasnda adiyabatik kayma band geniliinin numerik analizleri zerine bir
alma yapmlardr. Adiyabatik kayma band genilii, ilerlemenin art ile artm, kesme hznn artyla
azalmtr. Ayrca, nmerik modelleme ile elde edilen teorik sonular ile deneysel sonularn korelasyonu
kabul edilebilir bulunmutur [4]. Liyao vd. (2013) yapm olduklar almada, sertletirilmi AISI 1045
eliinin yksek hzda ilenmesindeki testere tipi tala oluumu esnasndaki lokal adiyabatik kayma band
krlmalarn deneysel ve nmerik olarak incelemilerdir [5]. Ye vd., (2013) Ti-6Al-4V alamnn yksek
hzda tornalanmas esnasnda oluan adiyabatik kayma bandnn oluumunu modellemilerdir. Kesme hznn
artmasyla, oluan talan ekli srekli biimden testere tipi haline dnmtr. Bu durum birinci
deformasyon blgesi ierisinde oluan termo-plastik istikrarszln neden olduu periyodik kayma band
oluumuna atfedilmitir [6]. Bu almalarn yan sra, optimum kesme artlarn belirlemek ve kesme
ileminde kesin belirlemelerin yaplabilmesi iin literatrde tala morfolojisini inceleyen almalar yer
almaktadr [7-13].
Yaplan literatr aratrmas sonucunda kaplamann tala oluumu zerindeki etkisinin okta dikkate
alnmad sonucuna varlmtr. Bu noktadan hareketle, Al2O3 kaplanm ve kaplamasz karbr kesici
takmlar kullanlarak ortogonal artlarda kesme deneyleri gerekletirilmitir. ki farkl kesme hz dikkate
alnarak yaplan deneylerden elde edilen talalar mikro lekte incelenmitir. Bylece talan mikro lekte
boyutsal deiimi ve kayma bandnn kaplama ve kesme hzyla nasl etkilendii ortaya konulmutur.
2. MATERYAL ve METOT
Bu almada, AISI 316L paslanmaz elik malzemesi i paras olarak seilmitir. Farkl kesme
parametrelerinde kaplamal ve kaplamasz olmak zere iki farkl kesici takm kullanlmtr. Deneysel
almalarda kullanlan kesici takmlar ISO standardna gre tek noktadan kesme yapan tala krcsz WCCo kesici takmlar kullanlmtr. retici firmann tavsiye ettii kesme parametreleri snrlar iinde kalmak
art ile bir dizi testler gerekletirilmitir.
2.1. Deney Dzenei
Deneysel almada ortogonal kesme ilemi gerekletirebilmek iin, 60.3 mm ap ve 2 mm et kalnlna
sahip AISI 316L stenitik paslanmaz elik boru malzemesi kullanlmtr (ekil 1). Kullanlan i paras 165
HB sertliinde olup; kt, selloz, suni ipek sanayi, boya endstrisi, hastane ekipmanlar ve gda sanayinde
yaygn olarak kullanlmaktadr. Tala kaldrma ilemi srasnda kesici takm ucu olarak ISCAR firmasnn
retmi olduu TNMA 160408 serisine ait IC20 kaplamasz karbr kesici takm, IC4028 TiCN+Al 2O3+TiN
kapl karbr kesici takm ve IC428 Al2O3 kapl karbr kesici takm olmak zere 3 farkl kesici takm
kullanlmtr. Tablo 2 de, almada kullanlan her kesici takmn zellikleri verilmitir. Tabloda verilen
sertlik ve eilme mukavemeti deerleri tam deerleri ifade etmemekle birlikte ISO snfna karlk gelen
deerlerdir.
322
ekil 1. Ortogonal kesme ileminde kullanlan deney numunesi ve deney dzenei.

Kesici takm tutucusu olarak SANDVIK Coromant firmasnn Kesme ilemi esnasnda 90 yaklama asna
sahip PTGNL 2525M16 seri numaral takm tutucusu kullanlmtr. Deneylerde kesici takmn anmas
sonucunda ortaya kan faktrleri bertaraf etmek amacyla her bir kesme parametresi iin farkl bir kesici
takm/kesici kenar kullanlmtr. Yaplan deneysel alma sonrasnda elde edilen talalarn bir ksmnn
SEM fotoraflar alnmtr. Talalarn SEM grntlerinden faydalanlarak testere tala tipinin maksimum
ykseklii (h1), minimum ykseklii (h2) ve adm (L1) deerleri llmtr (ekil 2).
Tablo 2. almada kullanlan kesici takmlarn zellikleri
Kesici
Takm
ISO Snf
Sertlik
(HRA)
Eilme
Mukavemeti
(MPa)
Kaplama
Yntemi
Kaplama Tr
P05-P15
K05-K20
91.51.5
1760-1820
CVD
Al2O3
K05-K20
91.5
1360
CVD
TiCN+Al2O3+TiN
M10-M25
K10-K20
91
2060
----
----
IC428
IC4028
IC20
323
ekil 2. Testere tala geometrisi zerinden alnan lmlerin geometrik tanm

3. DENEYSEL SONULAR
3.1. Talan Mikro lekte Analizi
ekil 3te artan ilerleme deerine bal olarak her kesici takm iin tala tan alnan maksimum ykseklik
deerlerinin deiimi verilmitir. Dikkati eken ilk nokta, elde kaplama trne bal olarak maksimum
yksekliin deimesidir. ekil 3te kaplamasz karbr takm iin, ilerlemenin artmas ile elde edilen
maksimum ykseklik deerinin lineer bir ekilde artt grlmektedir. Fakat ayn ekilde yer alan kaplama
yaplm takmlarda bu durum sz konusu deildir. TiCN+Al 2O3+TiN kapl kesici takmla yaplan
deneylerde, dk ilerleme hzlarndaki (0.05 ve 0.1 mm/dev) maksimum ykseklik deerleri neredeyse ayn
olduu, bu duruma paralel olarak yksek ilerleme hzlarndaki (0.2 ve 0.3 mm/dev) maksimum ykseklik
deerlerinin de ok yakn olduu dikkati ekmektedir. Benzer durum Al 2O3 kapl kesici takm iinde
geerlidir. Genel olarak bir deerlendirme yapldnda, maksimum h1 deerlerinin kaplamasz karbr kesici
takmdan elde edilirken, minimum deerlerin ise kaplanm kesici takmdan elde edildiini sylemek
mmkndr.
ekil 3. Talalarda oluan maksimum ykseklik deerinin ilerleme ve kaplama trne gre deiimi.
ekil 4 ve 5te elde edilen h2 ve L1 deerlerinin ilerlemeye ve kesici takm trne bal olarak deiimi
verilmitir. ekil 3, 4 ve 5 beraber deerlendirildiinde, kaplamasz takmda elde edilen her byklk (h 1,
h2 ve L1) artan ilerleme deerlerine bal olarak lineer ekilde artmaktadr. Fakat Al2O3 kapl kesici takm
iin bunu sylemek pek mmkn deildir. zellikle h2 deerleri artan ilerleme deeriyle farkl bir seyir
izlemektedir. Ayrca ekil 3 ve 5te grld zere f= 0.1 mm/dev ve daha kk ilerleme deerlerinde h1
ve L1 deerleri kaplamal takmlarda daha kk iken f= 0.2 mm/dev ve daha byk ilerleme deerlerinde
ani bir art gstermektedir. Ortaya kan bu tablonun daha ak yorumlanabilmesi iin tala oluumu
srasnda oluan kayma bandlarnn mikroskobik incelemesinin yaplmas gerekmektedir. zellikle kaplama
324
malzemesiyle takm tala ara yzeyindeki srtnme katsaysnn deiimi talan eklini etkileyebilecei
kuvvetli bir ihtimaldir.
ekil 4. Talalarda oluan minimum ykseklik deerinin ilerleme ve kaplama trne gre deiimi.
ekil 5. Talalarda oluan adm deerinin ilerleme ve kaplama trne gre deiimi.
3.2. Kayma Bandnn Deiimi
Kayma band daha ok bir malzemedeki plastik deformasyonun belirli bir alanda younlamas neticesinde
meydana gelir. Fakat talal imalatta buna ilave olarak kesme scakl da devreye girer. Bu nedenle bu
alanda yaplan almalarda birinci deformasyon blgesinde meydana gelen bu olay adiyabatik kayma band
oluumu olarak isimlendirilir. Bir anlamda adiyabatik kayma band; kaymann meydana geldii blgeden s
transferini engelleyecek kadar yksek ekil deitirme hznn olutuu dar bir alandr. Kayma band
blgesinde kalan malzeme hem nemli bir scaklk artna hem de byk ekil deitirmelere maruz
kalmaktadr. Bu almada da hem kaplamann hem de kesme hznn kayma band zerindeki etkisini ortaya
koymak adna bir dizi kesme deneyleri gerekletirilmitir. ekil 6da hem kesme hzna hem de kaplama
trne bal olarak elde edilen mikroyap resimleri verilmektedir.
325
ekil 6. Kesme hz ve kaplamann kayma band genilii zerindeki etkisi.
ekilde dikkati eken ilk unsur; artan kesme hzna bal olarak kayma band geniliinin azalmasdr.
Bununla birlikte Al2O3 kaplanm kesici takmda elde edilen kayma band genilii kaplamasz takmda elde
edilen band geniliinden daha dktr. Artan kesme hz, kesme scaklnn artmasna neden olacaktr.
zellikle de birinci deformasyon blgesindeki scakln artmas, kayma band geniliini etkileyecektir.
Artan kesme scakl malzemede termal yumuamay beraberinde getirmektedir. Kayma blgesindeki
scaklk art lokalize olduundan kayma da daha dar bir alanda meydana gelmektedir. Fakat dk kesme
hznda, kayma blgesindeki scaklk daha dk olacandan kaymaya zorlanan alan daha byk olacaktr.
Bylece kaplanmam kesici takmda elde edilen kayma band genilii daha byk olmaktadr. Kayma
band geniliinin etkileyen nemli bir unsur da kaplama malzemesidir. nk kaplama malzemesi takmn
anma direncini arttrrken, termal bariyer zellii de gsterir. Kesme esnasnda meydana gelen scakln
takma transferini engelleyen kaplama malzemesi kesme blgesindeki scakln artmasna neden olur.
Burada da kaplama malzemesinin termal iletkenlik katsays nemli rol oynamaktadr. Al2O3 kaplama
malzemesinin termal iletkenlik katsays scaklkla ters orantldr. Bir anlamda, kesme esnasnda meydana
gelen scakla karn sl iletkenlii azalmaktadr. Bylece takma transfer olan s miktar azalr ve byk
bir ksm tala ve kesme blgesine iletilir. Bu da birinci deformasyon blgesinin scaklnn artmasna neden
olur ki neticede termal yumuama meydana gelir. Termal yumuamann etkisiyle kayma daha dar bir alanda
meydana gelir ve kayma band genilii azalr. ekil 7 de hem kesme hz hem de Al2O3 kaplama
malzemesinin kayma band genilii zerindeki etkisi verilmitir.
326
ekil 7. Al2O3 kaplama malzemesinin ve kesme hznn kayma band genilii zerindeki etkisi.
4. SONU
Bu almada Al2O3 kaplama malzemesinin ve kesme hznn talan mikro geometrisinde ve kayma band
zerindeki etkisi aratrlmtr. Yaplan alma, devam etmekte olan bir almann kk bir ksmn
yanstmaktadr. Elde edilen deneysel veriler gz nne alndnda, aada sralanan sonular n plana
kmaktadr.
316L paslanmaz elik malzeme iin minimum kesme hzndan (75 m/dak) maksimum olan (250
m/dak) kesme hzna kadar tm kesme ilemlerinde tala testere formunda elde edilmitir.
Kesme parametrelerinden ilerleme miktar talaa ait h1, h2 ve L1 deerlerinin artmasna neden
olmaktadr.
zellikle kesme hz, kayma band geniliinde nemli bir role sahip olup, artan kesme hz kayma
band geniliinin azalmasna neden olmaktadr.
Kaplama malzemesi de kayma band geniliini etkilemektedir ve kaplamasz takma nazaran kayma
band genilii daha dktr.
KAYNAKLAR
[1] Molinari, A., Cheriguene, R., Migulez, M.H. 2012. Contact variables and thermal effects at the tool
chip interface in orthogonal cutting, International Journal of Solids Structure, Volume 49, Pages 37743796.
[2] Ucun, . Aslanta, K. 2011. Numerical simulation of orthogonal machining process using multilayer and
single-layer coated tools, International Journal of Advanced Manufacturing Technology, Volume 54, Pages
899910.
[3] Duan, C., Zhang, L. 2013. A reliable method for predicting serrated chip formation in high-speed
cutting: analysis and experimental verification, International Journal of Advanced Manufacturing
Technology, Volume 64, Pages 15871597.
[4] Migulez, M.H., Soldani, X., Molinari, M. 2013. Analysis of adiabatic shear banding in orthogonal
cutting
of
Ti
alloy,
International
Journal
of
Mechanical
Sciences,
http://dx.doi.org/10.1016/j.ijmecsci.2013.06.011.
327
[5] Liyao, G., Minjie, W., Chunzheng, D. 2013. On adiabatic shear localized fracture during serrated chip
evolution in high speed machining of hardened AISI 1045 steel, International Journal of Mechanical
Sciences, http://dx.doi.org/10.1016/j.ijmecsci.2013.07.004.
[6] Ye, G.G., Xue, S.F., Jiang, M.Q., Tong, X.H., Dai, L.H. 2013. Modeling periodic adiabatic shear band
evolution during high speed machining Ti-6Al-4V alloy, International Journal of Plasticity, Volume 40,
Pages 3955.
[7] Luo, J., Ding, H., Shih, A.J. 2005. Induction-heated tool machining of elastomers - Part 2: Chip
morphology, cutting forces, and machined surfaces, Machining Science and Technology, Volume 9, Pages
567588.
[8] Mabrouki, T., Rigal, J.F. 2006. A contribution to a qualitative understanding of thermo mechanical
effects during chip formation in hard turning, Journal of Materials Processing Technology, Volume 176,
Pages 214221.
[9] Daymi, A., Boujelbene, M., Ben Salem S., Hadj Sassi, B., Torbaty S. 2009. Effect of the cutting speed
on the chip morphology and the cutting forces, Computational Materials Science and Surface Engineering,
Volume 1, 2, Pages 7783.
[10] Kountanya, R., Al-Zkeri, I., Altan, T. 2009. Effect of tool edge geometry and cutting conditions on
experimental and simulated chip morphology in orthogonal hard turning of 100Cr6 steel, Journal of
Materials Processing Technology, Volume 209, Pages 50685076.
[11] List, G., Sutter, G., Bouthiche, A. 2012. Cutting temperature prediction in high speed machining by
numerical modelling of chip formation and its dependence with crater wear, International Journal of
Machine Tools & Manufacture, Volume 5455, Pages 19.
[12] Mahnama, M., Movahhedy, M.R. 2012. Application of FEM simulation of chip formation to stability
analysis in orthogonal cutting process, Journal of Manufacturing Processes, Volume 14, Pages 188194.
[13] Molinari, A., Soldani, X., Migulez, M.H. 2013. Adiabatic shear banding and scaling laws in chip
formation with application to cutting of Ti-6Al-4V, Journal of the Mechanics and Physics of Solids,
http://dx.doi.org/10.1016/j.jmps.2013.05.006.
328
STEMPERLENM KRESEL GRAFTL DKME

DEMRLERN LENMESNDE, SERAMK VE KARBR
KESCLERN PERFORMANSLARININ KARILATIRILMASI
*
Yahya ISIK*
Uluda niversitesi Teknik Bilimler MYO, 16059, Bursa, TRKYE, yahya@uludag.edu.tr
zet
stemperlenmi kresel grafitli dkme demirler, stn mekanik zelliklerinden dolay, son yllarda, birok
endstriyel alanda mhendislik malzemesi olarak kullanlmaktadr. Bu almada, PVD kaplamal
aluminyum oksit esasl seramik Al2O3+Ti[C,N] (KY4400) ile CVD kaplamal karbr kesici takmlarn
TiC+AI2O3+TiN (ISO P25),
stemperlenmi kresel grafitli dkme demirlerin ilenmesindeki
performanslar karlatrlmtr. Deneylerde kullanlan KGDD numuneler, ilk olarak 927Cde 90 dakika
stenitlemeden sonra, tuz eriyiinde 400Cde 1 saat stemperlenmitir. Sertlik 43.5 HRC olarak
llmtr. Deneylerde, takm mr sresince kesme kuvvetleri, serbest yzey anmas ve yzey
przll deerleri llerek karbr ve seramik kesici takmlarn performanslar karlatrlmtr.
Seramik kesici takmlar ile tala kaldrma ileminde daha yksek kesme hz kullanlm olmasna ramen,
karbr kesici takmlardan daha yksek yzey kalitesi ve daha uzun takm mr elde edilmitir.
Anahtar kelimeler: Kresel grafitli dkme demir, Seramik, Takm mr, Kesme kuvveti
THE PERFORMANCE EVALUATION OF CERAMIC AND

CARBIDE CUTTING TOOLS IN MACHINING OF
AUSTEMPERED DUCTILE IRONS
Abstract
The aim of this research is to compare PVD coated mixed alumina-based ceramic Al2O3+Ti[C,N] (KY4400)
and CVD coated carbide TiC+AI2O3+TiN (ISO P25) cutting tools in turning austempered ductile irons.
Ductile cast iron samples were austenitized at 927C and subsequently austempered for 1 hour at 400C. The
hardness of the workpiece material was measured and found to be 43.5 HRC. In all experiments cutting
forces, flank wear and surface roughness values were measured throughout the tool life. The experimental
results showed that the coated carbide insert occurred shorter tool life and poor surface than the ceramic
insert. Although much higher cutting speed was used in ceramic insert.
Anahtar kelimeler: ceramics; machining; wear; tool life; cutting force; ductile iron.
I. GR
Seramik kesici takmlar gelitirilen mekanik zellikleri nedeniyle, birok endstriyel uygulamada yaygn
olarak kullanlmaktadr. Bu zellikler; yksek scaklklarda dayanm, yksek termal ok direnci, dk
younluk, yksek sertlik, anma direnci, elektrik direnci ve kimyasal direntir[1, 2]. Sahip olduu benzersiz
kimyasal ve mekanik zellikler, metallerin ilenmesinde, seramik kesici takmlara tala atm miktarlarnda ve
takm mrnde artlar salamtr. Bu zellikler paslanmaz ve sertletirilmi eliklerin ilenmesinde, yksek
kesme hzlarnda eitli elikler, dkme demirler, demir olmayan metaller ve nikel esasl metallerin
ilenmesinde nemli avantajlar salamtr[3, 4].
329
OKGDDlerin (stemperlenmi kresel grafitli dkme demirlerin) muhtelif takmlarla talal imalatnda, en
uygun kesme parametrelerinin ve kesici takmlarn belirlenmesine ynelik muhtelif aratrmalar yaplmtr.
Baz aratrmaclar seramik kesici takmlar ile KGDDlerin ilenmesinde takm performansn
incelemilerdir[5].
Kesici takm malzemesi olarak seramik takmlarn; yksek scaklklarda sertliini muhafaza etmesi, yksek
anma direncine sahip olmas, dk s iletim katsays ve yksek kimyasal kararllk ve dk tokluk gibi
zelliklere sahip olmas kesici takm olarak geni bir alanda kullanlmasn salamtr[6]. Kesici takm
performansnn belirlenmesinde; takm mr, kesme kuvvetleri, takm anmas ve yzey kalitesi gibi
kriterler kullanlmtr. Bu kriterler takm geometrisi (pozitif ve negatif u as, u radys, tala as)
ilerleme, kesme hz, tala derinlii, i paras malzemesi (homojen ve homojen olmayan) ve takm
malzemesidir.
Teorik olarak anma ile ilgili uygulanabilir teorik bir model bugne kadar oluturulamamtr. Bu alandaki
tm bilgiler deneysel almalar sonucu elde edilmitir. Takm mrnn belirlenmesinde en nemli
parametrenin takm anmas olmas nedeniyle deneysel aratrmalarda en ok ilgilenilen ve aratrlan
parametre takm anmas olmutur[7, 8].
Seramik takmlarn anma karakteristik zelliklerinin belirlenmesinde, sert metallerin ilenmesi srasnda
takmda meydana gelen anma davranlar incelenmitir. Bu amala muhtelif aratrmaclar eitli
malzemelerin seramik kesici takmlar ile ilenmesinde anma davranlarn incelemilerdir. Bu almalarn
birinde Huang et al.[9]. muhtelif malzemelerin seramik Al2O3/TiC kesici takmlarla ilenmesinde kesme
parametrelerinin takm mr zerine etkilerini incelemitir. El-Wardany et al.[10]. Seramik kesici takmlarla
sertletirilmi eliklerin ilenmesinde takmda meydana gelen plastik deformasyonun yzey kalitesine ve u
krlmasna etkilerini aratrmtr. Benzer bir almada takm mr ile yzey kalitesi arasndaki iliki
seramik ve karbr kesici takmlarla KGDDlerin ilenmesinde karlatrlmtr[11].
Bu almada kaplamal seramik ve karbr kesici takmlarla KGDDlerin ilenmesinde kesme kuvveti,
yzey przll, takm anmas ve takm mr sresince tala atm oranlar aratrlarak takm
performanslar karlatrlmtr.
2. DENEYSEL ALIMALAR
2.1. Malzeme
paras malzemesi olarak silindirik KGDD numuneler kullanlmtr. Deneylerde kullanlan malzeme 87
mm apnda ve 300 mm uzunluundadr. Numuneler 927C de stenitlendikten sonra 400C de 1 saat
stemperlenmitir. Beynitik yapnn elde edildii bu sl ilem de, elde edilen yap ile direk sertletirme
yapsna gre daha dayanml ve sneklii yksek malzeme elde edilmesi salanmtr. Bu ilemden nce
numuneler 87 mm apnda ve 300 mm uzunluunda tala kaldrlarak hazrlanmtr. Sertlik 43.5 HRC olarak
llmtr. KGDD numunelerin kimyasal kompozisyonu Tablo 1de ve elektron mikroskopla
grntlenen iyaps ekil 1de grlmektedir.
Tablo 1. KGDDnin kimyasal kompozisyonu
Element
C
Si
Mn
Ni
Cu
Miktar (%) 3.72 1.95 0.198
0.015
0.582
330
P
0.0283
S
0.0093
Mo
0.0012
ekil 1. KGDDnin mikroyaps, (stemperlenme 400C de 1 saat) lek X10

2.2. lenebilirlik Deneyleri
Kesici takm performanslarna ilikin deneyler ISO 3685e gre 5.5 kW gcnde TOSS torna tezgahnda
yaplmtr. Deneylerde ilerleme 0.12 mm/dev. ve tala derinlii 1.0 mm olarak sabit deerler kullanlmtr.
Kesme hz seramik takmlarda 192 m/dak. ve karbr kesici takmlarda 128 m/dak. olarak farkl deerler
kullanlmtr. Bu farklln temel nedeni kesici takmlarn sahip olduu farkl mekanik zelliklerdir.
Deneylerde soutma svs kullanlmamtr. Kullanlan kesme parametreleri Tablo 2de grlmektedir.
Deneylerde KGDDlerin ilenmesinde PVD kaplamal aluminyum esasl seramik AI 2O3+Ti[C,N]
(KY4400) ve CVD kaplamal karbr TiC+AI2O3+TiN (ISO P25) olmak zere iki farkl takm kullanlmtr.
Takm malzemelerinin mekanik zellikleri ve kimyasal kompozisyonlar Tablo 3de ve mikroyaplar ekil
2de grlmektedir.
Tablo 2. Deney parametreleri
Tezgah
: TOSS, 5.5 KW, Torna
paras malzemesi
: Kresel Grafitli Dkme Demir
Numune boyutlar
: Silindirik iparas 87300 mm
Kesici takmlar
: PVD kaplamal aluminyum esasl seramik AI2O3+Ti[C,N] (KY4400),
CVD kaplamal karbr TiC+AI2O3+TiN kesici takm, DNMG 150608
Takm tutucu
: CDBNR 2525 M12
Takm geometrisi
: Eim as:6, tala as:6, boluk as:6, u as:75
Ke radys
: 0.8mm
Kuvvet ler
: Kyowa TD-500,
Mikroskop
: Nikon104 byltme oran X10
Przllk lme cihaz
: Taylor Hobson Talysurf 10
Kesme parametreleri
Kesme hz, V :CVD kaplamal karbr 128 m/dak. PVD kaplamal seramik 192 m/dak.
lerleme oran, f
: 0.12 mm/dev.
Tala derinlii, a
: 1.0 mm
Kesme ortam
: kuru
331
Tablo 3. Kesici takmlarn zellikleri ve kimyasal kompozisyonu

Takm malzemesi
zellikleri
Birim
Kompozisyon
Takm zellikleri
Younluk
Vickers sertlik
Krlma dayanm
Elastik modl
Krlma tokluu
Is iletkenlii
Termal genleme katsays
g/cm3
(HV10)
MPa
GPa
MPa-m1/2
W/Mk
K -1 x10 -6
CVD kaplamal
karbr
TiC+AI2O3+TiN
(ISO P25)
90% W, 6% Ni, 4%
Cu
DNMG 15 06 08
T01020
11.6
1500
2150
530
13
42
12.4
a) PVD kaplamal seramik takm
TiN (PVD) kaplamal

AI2O3+Ti[C,N] aluminyum
esasl seramik (KY4400)
AI2O370% TiN 22.5% TiC
7.5%
DNMG 15 06 08 T01020
4.26
1800
550
400
4.0
24
8.6
b) CVD kaplamal karbr takm
ekil 2. Karbr (AI2O3+Ti[C,N]) ve seramik (TiC+AI2O3+TiN) takmlarn mikro yaps[12]
Deneylerden elde edilen verilerin analizinden, seramik kesici takmlarn karbr kesici takmlara gre ok
daha uzun takm mrne sahip olduklar gzlemlenmitir. Kesici takmlarn sahip olduklar farkl mekanik ve
kimyasal zellikler nedeniyle daha doru analizlerin yaplabilmesi iin deneylerde farkl kesme hzlarnn
kullanlmas gerekmektedir[11].
Takm mr kriteri olarak; VBB=0.3 mm serbest yzey anmas esas alnmtr. Bu konuda ISO 3685de
belirtilen ltler kullanlmtr[13]. Kesici takm olarak ISO DNMG 150608 (K10) ve takm tutucu olarak
CDBNR 2525 M12 deneylerde kullanlmtr. Takm mr sresince kesme kuvvetleri ve yzey przll
lmleri yaplmtr.
Kesme kuvvetlerinin llmesinde Kyowa TD-500 kuvvetler kullanlmtr. Deneylerde 75 mm aralklarla
serbest yzey anmas, Nikon 104 mikroskop ile X10 byltme leinde takm mr sresince
llmtr.
2.3. Serbest Yzey Anmas
Metal kesme ilemlerinde serbest yzey anmas takm durumunun nemli bir gstergesidir. Belirli kesme
parametrelerinde takmn kademeli olarak anmas takm mrnn belirlenmesinde nemli bir
gstergedir[14, 15, 16].
332
Seramik takmlar ile sert metallerin ilenmesinde serbest yzey anmas, abrasiv anmasnn bir sonucudur.
Genellikle kesme kenarnda yksek scaklkla oluan abrasiv anmas, takm yzeyinde anmaya neden
olduu gibi, i parasnn da yzey kalitesini etkilemektedir[17, 18].
Takm mrnn tahmin edilebilmesi iin sabit kesme parametrelerinde kesme zelliini kaybedinceye kadar
deneyler yaplmtr. Talal imalatta genel olarak serbest yzey anmas takm mr kriteri olarak kullanlr.
Deneylerde yeni kesici takmlar kullanlm ve belirli uzunluklarda ilem durdurularak kesme kenarnda
meydana gelen anmalar llmtr. ekil 3de serbest yzey anmasnn seramik ve karbr kesici
takmlarda takm mr sresince geliimi grlmektedir.
2.4. Yzey Przll
Takm performansnn belirlenmesinde nemli parametrelerden birisi yzey przlldr. Teorik
yzey przll ilerleme ve kesici u radysnn bir fonksiyonudur. Bununla birlikte uygulamada
hz, tala derinlii ve takm anmas da yzey przll etkilenmektedir. Seramik kesici
kullanmann avantajlarndan birisi zellikle karbr kesici takmlarla karlatrldnda ayn
parametrelerinde yksek yzey kalitesi elde edilmesidir[18].
olarak
kesme
takm
kesme
Metal kesme teknolojisinde bitirme ilemlerinde yzey kalitesi, takm anmasna bal olarak farkllklar
gsteren en nemli parametrelerden biridir. Bu nedenle yzey kalitesi ve yzey anmas takm
performansnn belirlenmesinde nemli parametredir. Deneysel almalarda anma miktarna bal olarak
izin verilen maksimum yzey przllnn belirlenmesi yaygn olarak kullanlan bir yntemdir[19].
CVD kaplamal karbr takm
PVD kaplamal seramik takm
Serbest yzey anmas (VB ) mm.
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
50
150
250
350
600
900
K e s m e u z u n l u u (mm)
ekil 3. Serbest yzey anmasnn takm mr sresince geliimi (V=128 m/dak. karbr takm, V=192
m/min. seramik takm, f=0.12 mm/rev, a=1 mm)
Deneylerde yzey przll deerleri 75 mm aralklarla Hobson Talysurf Series przllk cihaz ile
takm mr sresince llm ve karbr ve seramik takmlar iin karlatrlmtr. ekil 4de takm
anmas sresince yzey przllnn seramik ve karbr kesici takmlarda deiimi grlmektedir. Ayn
kesme koullarnda benzer takm geometrisi kullanlmas ve seramik kesici takmlarda, karbr kesici
takmlara gre daha yksek kesme hz kullanlm olmasna karlk, seramik takmlarla daha yksek yzey
kalitesi ile birlikte daha uzun takm mr elde edilmitir. ekil 5de kesme ilemi sresince farkl takmlarda
yzey kalitesinin deiimi grlmektedir.
333
Y z e y p r z l l (Ra)
PVD kaplamal seramik takm (KY4400)
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
0,05
0,08
0,15
0,17
0,21
0,3
S e r b e s t y z e y a n m a s (m m)
ekil 4. Takm anmas ve yzey przllnn seramik ve karbr kesici takmlarda deiimi (karbr takm V=128
m/dk.), (seramik takm V=192 m/dk.), f=0.12 mm/dev., a=1 mm)
Y z e y p r z l l (Ra)
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
100
150
300
450
600
750
900
1200
K e s m e u z u n l u u (mm)
ekil 5. Kesme ilemi sresince farkl takmlarda yzey kalitesinin deiimi, (karbr takm V=128 m/dk.),
(seramik takm V=192 m/dk.), f=0.12 mm/dk, a=1 mm)
2.5. Kesme Kuvvetleri
Tala kaldrma ilemlerinde en nemli parametrelerden birisi kesme kuvvetleridir. Takm mr, yzey
kalitesi ve harcanan gcn belirlenmesinde kesme kuvvetlerindeki artlar nemli bir gstergedir. ekil 6da
kesme ilemi sresince kesme kuvvetlerinin deiimi grlmektedir. Takm mr sresince kesme
kuvvetlerindeki artlar takm anmasna ilikin bilgiler ierir.
Kesme ileminin balangcndaki kesme kuvvetleri ile takm mr sonundaki kesme kuvvetleri artlarnn
karlatrlmas ekil 7de grlmektedir. Seramik takmlarda kesme kuvveti art %12 ve karbr
takmlarda art oran %16 dr.
334
a)
CVD kaplamal karbr kesici takm b) PVD kaplamal seramik kesici takm
ekil 6. Kesme ilemi sresince kesme kuvvetlerinin deiimi
K e s m e k u v v e t i (daN)
50
45
40
35
1
11
T a k m m r (dk.)
ekil 7. Kesme kuvvetlerinin takm mr sresince deiimi (karbr takm, V=128 m/dk.), (seramik takm,
V=192 m/dk.), f=0.12 mm/dev, a=1 mm)
3. DENEY SONULARI VE TARTIMA
Tala kaldrma ilemine ilikin deneylerde serbest yzey anmas Nikon 104 mikroskop ile X10 byltme
leinde takm mr sresince llmtr. Kesici takmlarn mekanik zellikleri nedeniyle farkl kesme
hzlar kullanlmtr.
Deneylerde kullanlan i paras malzemesi (87x300 mm) ktlesinin ar olmas nedeniyle, i parasnn bir
ucuna punta delii alm ve punta ile desteklenmitir. Deneylerde numuneler ayna punta arasnda
ilenmitir. Ancak bu durumda bile puntaya yakn blgelerde yzey kalitesinde olumsuzluklar grlmtr.
Bu olumsuzluklar yalnzca takm anmasndan deil ayn zamanda i parasnn konumundan ve aynaya en
uzak noktalarda gzlemlenmitir. Yzey kalitesinin analizinde bu durum dikkate alnmtr. ekil 8de farkl
kesicilerde takm mr sresince kaldrlan tala miktar karlatrlmas grlmektedir.
Deney sonularnn analizinde seramik takmlarn kesme hzlar, karbr takmlara gre 1.5 kat fazla olmasna
ramen seramik takmlarda daha uzun takm mr salanmtr. Bu nedenle seramik takmlar bu tip ilemler
iin karbr takmlara gre daha uygundur.
335
Takm mr sresince atlan tala hacmi (cm3)
T a l a h a c m i (cm3)
300
250
200
150
100
50
0
Kaplamal karbr
Kaplamal seramik
ekil 8. Farkl takmlarda takm mr sresince kaldrlan tala miktar V=128 m/dk. (karbr takm), V=192
m/dk.(seramik takm), f=0.12 mm/dev., a=1 mm)
4. SONU
Bu almada deneysel olarak stemperlenmi kresel grafitli dkme demirlerin iki farkl takmla
ilenmesinde, takm performanslar karlatrlmtr. Kesici takm olarak PVD kaplamal karbr ve CVD
kaplamal seramik takmlar kullanlmtr. Yaplan deneylerden elde edilen verilerin analizinden aada
belirtilen hususlar tespit edilmitir.
a)
Takm anmas, kesme kuvveti ve yzey kalitesi arasnda gl bir iliki olduu grlmtr.
Seramik takmlarda daha yksek yzey kalitesi ve daha az serbest yzey anmas elde edilmitir.
b)
Kaplamal seramik takmlar karbr kesici takmlara gre KGDDlerin ilenmesinde daha yksek
kesme performans ve tala atm miktar elde edilmitir.
c)
Seramik ve karbr takmlarn takm mrleri karlatrldnda karbr takmlarn daha ksa takm
mrlerine sahip olduklar daha kk kesme hz kullanmasna ramen grlmtr. (karbr takmlar
V=128 m/dk. seramik takmlar V=192 m/dk.
d)
Farkl kesme hzlarna ramen elde edilen yzey kalitesi seramik ve karbr takmlarda benzer
deerler elde edilmitir.
e)
KGDDlerin ilenmesinde seramik takmlarda anma direncinin karbr kesici takmlara gre daha
yksek olduu grlmtr.
Kaynaklar
[1] Luttervelt, S. V., Childs, T. H. C., Jawahir, I. S., Klocke, F. and Venuvinod, P. V. Present situation
and future trends in modelling of machining operations. Ann CIRP, 47, (1998), 587626.
[2] Camuscu, N. Effect of cutting speed on the performance of Al 2O3 based ceramic tools in turning nodular
cast iron. Materials and Design, 27, (2006), 997-1006.
[3] Kumar, A. S., Duraia, A. R., Sorna, S. Wear behaviour of alumina based ceramic cutting tools on
machining steels. Tribology International, 39, (2006), 191-197.
[4] Schneider, J. Ceramics and CBN. Manufacturing Engineering, 1, (1999), 122-166.
[5] Bhattacharyya, S. K., Ezugwu, E. O., Jawahid, A. The performance of ceramic tool materials for the
machining of cast iron, Wear, 135, (1989), 147159.
336
[6] Diniz, A. E., Ferrer, J. A. G. A comparison between silicon nitride-based ceramic and coated carbide
tools in the face milling of irregular surfaces, Journal of Materials Processing Technology, 206, (2008), 294
304.
[7] Ucun, ., Aslanta, K., Tagetiren, S., ve Gk, K. stemperlenmi kresel grafitli dkme demirin
sinterlenmi karbr kesici takm ile tornalama ileminde takm performansnn incelenmesi, Gazi niv. Mh.
Mim. Fak. Der. J. Fac. Eng. Arch. Gazi Univ., 22:4, (2007), 739-744.
[8] Ercan, S., Kubilay, A., Cicek, A., Tool wear mechanism in interrupted cutting conditions, Materials and
manufacturing Processes, 24:4, (2009), 476-483.
[9] Xu, C. H., Ai, X., Huang, C. Z. Fabrication and performance of an advanced ceramic tool material,
Wear, 249, (2001), 503-508.
[10] El-Wardany, T. I., Mohamed, E., Elbestawi, M. A. Material side flow in finish turning of hardened
steel with ceramic tools, Contact problems and surface interactions in manufacturing and tribological
systems, New York: ASME, PED, 67, (1993), 159170.
[11] Grzesik, W., Rech, J., Zak, K., Claudin, C. Machining performance of pearliticferritic nodular cast
iron with coated carbide and silicon nitride ceramic tools, International Journal of Machine Tools &
Manufacture, 49, (2009), 125133.
[12] Isik, Y.Tool life and performance comparison of coated tools in metal cutting, International Journal of
Materials Product Technology, 39(3-4), (2010), 252-262.
[13] Dhar, N. R., Effects of cryogenic cooling by liquid nitrogen jets on machinability of steels, Journal of
Materials Processing Technology, 116, (2001), 4448.
[14] Luo, X., Cheng, K., Holt, R., Liu, X. Modeling flank wear of carbide tool insert in metal cutting, Wear
259, (2005), 1235-1240.
[15] Haron, C. H. C., Ginting, A., Goh, J. H. Wear of coated and uncoated carbides in turning tool steel,
Journal of Materials Process Technology, 116, (2001), 49-54.
[16] Arsecularatnea, J. A., Zhanga, L. C., Montrossb, C. Wear and tool life of tungsten carbide, PCBN
and PCD cutting tools, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 46, (2006), 482491.
[17] Seker, U. Hasirci H. Evaluation of machining of austempered ductile irons in terms of cutting force and
surface quality, Journal of Materials Processing Technology, 173, (2006), 260-268.
[18] Sornakumar, T., Gopalakrishnan, M. V., Krishnamurthy, R., Gokularatnam, C. V. Development
of alumina and Ce-TTZ ceramic composite (ZTA) cutting tool, International Journal Refract Hard Materials,
8, (1995), 375378.
[19] Cakir, M, C., Isik, Y. Investigating the machinability of austempered ductile irons having different
austempering temperatures and times, Materials & Design, 29, (2008), 937-942.
337
338
PARALEL TORNALAMA LEVN GEREKLETREN CNC

TORNA TEZGAHININ TASARIMI, KESC U MR VE
KESME KARARLILII NCELEMELER
Nizamoullar A , omak A ve Budak E
Tas. Mh. Alper Nizamoullar, Akm Metal Ar-Ge Merkezi stanbul/TRKYE,
anizamogullari@akimmetal.com.tr
Ara. Gr. Alptun omak, Sabanc niversitesi Mhendislik ve Doa Bilimleri Fakltesi,
stanbul/TRKYE , alptunc@sabanciuniv.edu
Prof. Dr. Erhan Budak, Sabanc niversitesi Mhendislik ve Doa Bilimleri Fakltesi, stanbul/TRKYE,
ebudak@sabanciuniv.edu
zet
Bu almada, tornalama ile retilen para esas alnarak, bilgisayar destekli nmerik kontrol (CNC)
sistemine sahip, paralel tornalama ilevini gerekletiren tezgah tasarlanm ve imalat yaplmtr. malat
yaplan CNC paralel tornalama tezgahnda paralel tornalama ynteminin, esas ileme zaman, kesici u mr,
para kalitesi, sistem kararll ve kendinden kaynakl titreimler (trlama) zerindeki etkileri incelenmitir.
Bu alma sonularnda elde edilen verilerden yararlanarak; takm mrnde, ileme kalitesinde ve ileme
srelerinde iyileme salad grlen CNC paralel tornalama tezgahnn, seri imalat yapan iletmeler iin
uygun olduu deerlendirilmektedir.
Anahtar kelimeler: Paralel Tornalama, Kesme kararll, Takm mr, leme Sresi
CUTTING TOOL LIFE, CUTTING STABILITY AND PROCESS

TIME REVIEW ON DESIGNED AND MANUFACTURED CNC
TURNING MACHINE WHICH PERFORMS THE PARALLEL
TURNING FUNCTION
Abstract
In this study, based on turning of parts produced with computerized numerical control (CNC) turning
machine have been designed and manufactured, which performs the parallel turning function. Processing
time, cutting tool life, part quality, system stability and self-induced vibration (chatter) are examined on
manufactured CNC turning machine. Using the data obtained from the results of this study, tool life,
machining and processing times associated with improvement in the quality of CNC turning machine is
considered to be suitable for companies engaged in serial production.
Keywords: Cutting Stability, Parallel Tuning, Tool life, Processing Time
339
1. Giri ve Ama
1.1 Giri
Gnden gne deien, kresel boyuta yaylan rekabet artlarnda mteriler, reticilere ve tedarikilere her
geen gn retim srelerinde yenilikleri ve iyiletirmeleri zorunlu klmakta, daha ucuza, daha kaliteli
rnler satn alabilmek iin basklarn arttrmaktadr. Mevcut ileme tezgahlar zerine adapte edilen
gelimi otomasyon sistemleri ile snrl bir sre bu talepler karlanabiliyor olsa da uzun vade de ileme
srelerinde iyiletirme ve gelitirme almalarnn yaplmas kanlmazdr.
Salad katma deer ile gelimi ve gelimekte olan lkelerin byk nem verdii, sanayilemenin
lokomotifi olan imalat sanayinde her gn yeni stratejiler belirlenmekte, aratrma ve gelitirmeye ynelik
almalar hzlandrlmakta, yeni metotlar ve teknolojiler gelitirilmektedir. Gibert'in [9] yapm olduu
ileme srelerinin optimizasyonunun teorik analizi, ileme srelerinin ekonomisi zerine yaplm ilk
almalardandr. Snrl artlarda ve koullarda yaplan ilk almalardan dinamik programlama[10-11],
geometrik programlama[12-13], lineer programlama ve ardk serbest indirgeme teknikleri[14] gibi
almalar literatrde, yeni gelitirilen sre optimizasyonu yntemlerinin temelini oluturmaktadrlar. Tang,
Landers ve Balakrishnan[16] paralel tornalama yntemi zerine yapm olduklar alma ile yeni bir sezgisel
yaklam metodu gelitirmilerdir.
Gnmzde, mevcut retim srelerinin, retkenliinin, kalitesinin arttrlmas ve maliyetlerinin drlmesi
iin yaplacak mhendislik youn almalar ile bilgi alt yaplarnn oluturulmas sonucunda yeni
yntemlerin ve teknolojilerin gelitirmesi, kresel apta rekabetin en nemli unsuru haline gelmitir.
1.2 Ama
Bu almann amac; retim maliyetlerini dorudan etkileyen ileme sresi, ileme kalitesi ve kesici u
mr gibi unsurlarda iyilemeleri bnyesinde barndran, seri imalat artlarna uygun teknolojik bir tezgah
gelitirmektir. Bu tezgaha bilgisayar destekli nmerik kontroll (CNC) paralel tornalama tezgah ad
verilmitir. Sisteme gerekli ilavelerin yaplmas ile ayn anda frezeleme ve tornalama operasyonlar da
yaplabilmektedir.
2. Tasarm Yaklam
2.1 Paralel Takm le leme Yntemi
Uzun yllardan beri bilinen paralel ileme yntemi, nmerik kontrol sistemlerinin snrl kabiliyetleri sebebi
ile yeterli gelimeyi gsterememitir. Paralel ileme ynteminin tezgahlara uygulanamamas, yntem
zerinde yaplabilecek akademik almalara da engel olmutur. Paralel ileme yntemine ynelik akademik
almalar, tek takm ile ileme yntemi zerine yaplan akademik almalara oranla yok denecek kadar
azdr.
Bilindii gibi paralel takm ile ileme yntemi, iki farkl taret zerine balanm birbirinden bamsz kontrol
edilebilen kesici takmlarn ayn anda ve ayn i paras zerinde yapm olduklar kesme ilemidir. Paralel
kesme yapan takmlar ounlukla, ekil-1 'de gsterildii gibi ayn dzlem zerinde olacak ekilde
birbirlerine dik olarak yerletirilirler.
340
ekil-1 Paralel takmlar ile ileme ynteminin ematik gsterimi

Kesici takmlar, birbirlerinden bamsz olarak kontrol edilebildikleri iin farkl derinliklerinde kesme ilemi
yapabilirler. Kesici takmlarn ekil-1'de grld gibi,
ekseni zerinde birbirlerine mmkn olan en
yakn noktalarda konumlandrlmalar, seimden dolay oluan lsel hatalar azaltarak, ince ve uzun i
paralarnn tek balama da ilenebilmesine imkan salamaktadr. leme operasyonu says fazla olan i
paralarnda, operasyonun niteliine gre i parasnn farkl noktalarnda da kesme ilemi yapabilirler. Fakat
noktalarda yaplan kesme operasyonlar, lsel ve ekilsel hatalar da beraberinde getirdii iin, bu
operasyonlara karar verilmeden nce, i parasnn ham ve bitmi hallerinin geometrik artlarn gz nnde
bulundurmak gerekir.
Paralel ileme ynteminin birim zamanda kaldrlan tala hacmine ve elastik deformasyondan kaynakl
lsel hatalarn giderilmesine salad avantajlarn yannda, yzey kalitesi ve takm mr zerinde
dorudan etkisi olan, kendinden oluan titreimlerin (trlama) snmlenmesinde de olumlu etkileri olduu
aratrmaclar tarafndan ortaya konmaktadr. Yaplan almalar da tek takm ile ileme yntemine oranla,
doal titreim frekanslar birbirine yakn olan paralel takmlar ile yaplan kesme operasyonlarnda, trlama
titreimlerinin snmlenerek toplam kesme kararllnda art olduu gzlemlenmitir [3].
2.2
Kesme Kuvvetlerinin Para zerindeki Etkileri
Bir tornalama ileminde kesici takm ve i parasnn bal hareketine bal olarak
gibi kesme
kuvveti oluur [4]. Paralel ileme ynteminde ayn dzlem zerinde birbirlerine dik yerletirilen takmlarn
kesme operasyonu esnasnda oluan kesme kuvvetleri ekil-2 ile gsterilmitir.
ekil-2 Paralel ileme ynteminde oluan kesme kuvvetleri
341
Burada
i mili motorunun torkunun,
ilerleme ekseni tahrik motoru torkunun,
ise i parasnda
oluacak seimin ve para eksenine dik eksenin tahrik motoru torkunun hesaplanmasnda kullanlr.
parasnn lsel ve ekilsel hatalarna etki eden kuvvet radyal kesme kuvveti 'dir. Bu nedenle hatalarn
nceden tespiti veya i parasnn ileme koullarna karar vermek iin yaplan hesaplamalarda esas alnr.
Paralel takmlar ile ileme ynteminde takmlar birbirlerinden bamsz olarak kontrol edilebildikleri iin,
ekil-3 ile gsterildii gibi i parasnn farkl noktalarnda kesim yapabilirler. Bu esnada oluan radyal
kesme kuvveti
'nin para zerindeki etkileri hesaplanarak, takm pozisyonlar ve kesme
derinliklerine nceden karar verilmesi gerekir.
Takm-1
Takm-2
ekil-3 Farkl noktalarda takm pozisyonlar
ekil-3'de hedef seilen parann paralel tornalama yntemi ile kesme ilemi esnasnda takmlarn
birbirlerinden olabilecekleri en uzak noktalardaki konumlar gsterilmitir. Takmlarn bu pozisyonunda en
byk seim ekil-4 ile gsterilen noktasnda oluur. Burada
birinci takmn radyal kesme kuvvetini,
ikinci takmn radyal kesme kuvvetini temsil eder.
ekil-4 Kesme kuvvetleri dalm emas
noktasndaki seimi
seim;
(
hesaplamak iin bir ucu sabit dier ucu hareketli kiri yntemi kullanlr. Oluan
eklinde ifade edilir.
(1.1)
ekil-4'de grlecei gibi noktasnda etki eden ikinci takm sabit mesnet vazifesi grr. Birinci takmn
kuvvetine tepki kuvveti olarak noktasnda
kuvveti meydana gelir. Bu kuvvet, ayn yndeki ekseni
342
tahrik eden motorun torkunu dorudan etkiledii iin nemlidir. Ayn noktadan ikinci takmn kesme
derinliine bal olarak
'de tesir etmektedir. Bu sebeple B noktasndaki kuvvetin bykl;
olarak ifade edilir.
(1.2)
ekil -5 Tornalamada tala kesiti ve kesit parametreleri

ekli-2'de gsterilen
ve
kesme kuvvetlerinin deerleri, geleneksel tek takm ile tornalamada
kesme kuvvetine gre hesaplanr. Buna gre;
esas
eklinde ifade edilir [4].

esas kesme kuvveti, en ar basan kuvvet olduundan, kesme kuvveti hesaplamalarnda daima bu kuvvet
esas alnr. Btn tornalama yntemlerinde esas kesme kuvveti; tala kesiti ile ilenen i parasnn zgl
kesme kuvvetinin arpm esasna dayanr [4].
tala kesiti,
zgl kesme kuvveti
yaklak yntemde
ekme kopma mukavemetidir [2].
olarak alnabilir. Burada
para malzemesinin
Bilimsel yntemde
deeri, deneylerin yapld koullar dikkate alnarak bir takm dzeltmelerle
hesaplanr. Buna gre zgl kesme kuvveti;
(
bants ile hesaplanr [2].
Paralel tornalama srecinde ise kuvvet modellemesinde balang noktas olarak kesici torna takmlarnn
kesme ilemi yaptklar yzeydeki ilerleme ve ilerleme ynne dik kuvvet bileenleri yazlmaldr. Statik
tala kalnl ifadesi i. nokta kesilirken aadaki gibi yazlabilir.
(1.3)
burada , kesme derinlii olup statik yer deiimleri aadaki ekilde hesaplanmaktadr.
ve
(1.4)
ve
deerleri srasyla ikinci ve birinci takma ait direngenlik deerleridir.
343
Bu durumda ikinci takmn (i-1) admda yaratt yzeyi birinci takm i. admda kaldrmaktadr ve ikinci
takmn yaratt sehim nedeniyle yzeyde kalan malzemeyi birinci takm kesecektir. Birinci takmn
kendisinin yaratm olduu sehim ise tala kalnln azaltacaktr.
Eer her iki kesici takm da ilerlemeyi eit miktarda blyorlarsa, yani;
(1.5)
ve her iki takm iin de kesme katsaylar ayn ise, i. admda oluacak olan kuvvetler u ekilde
yazlabilmektedir.
[
] ve
(1.6)
lerleme ynndeki kuvvet ile ilerlemeye dik yndeki kuvvet arasnda yle bir bant vardr:
(1.7)
stteki bant, kuvvet denklemleri ierisinde yerine konulursa, bir ve iki noktasndaki kuvvetler,
[
(1.8)
haline gelmektedir.
Birok kesme durumunda
deeri 0,5e eit kabul edilmektedir. Denklemlerin basitlemesi adna
deeri
stteki kuvvet denklemlerinde yerlerine yazlrsa;

(
(
)
)
(1.9)
eklinde son halini alr.

Kesici takmlarn statik direngenlik deerleri genellikle
mertebelerindedir. Bu yzden kuvvet
denklemlerinde
ve
nin parantez iindeki arpanlar ilerlemenin (
) yannda
ok kk saylar haline gelmektedir.
2.4 Para leme Sreleri
malatta retkenlik ve ekonomik bakmdan en nemli faktr, rnn veya parann ileme zamandr. malat
sektrnde yaplan sre iyiletirme almalarnn temelini ileme zamannda iyileme gereksinimi
oluturur.
Tasarmn banda parann ileme zamannn incelenerek mevcut yntemlerle arasndaki farkn ortaya
konmas gerekir. leme zamann aklamak iin en yaygn yntem REFA yntemidir [2].
REFA yntemine gre toplam i zaman
aadaki gibi tanmlanr.
344
1)
Hazrlk zaman
2)
Para ileme zaman ( )
a)
ayar zaman
b)
esas ileme zaman
c)
yardmc zaman
3)
Kayp zaman
4)
retimde para maliyetinin ve toplam i zamannn odak noktasn esas ileme zaman
gsterildii gibi ilerleme
ve i mili devrine
bal olarak hesaplanabilir.
5)
6)
7)
8)
,aada
(1.10)
veya
bants ile
kesme hzna bal olarak :
eklinde ifade edilir [2].
(dak)
(1.11)
3. Tasarm Parametreleri
3.1 Paralel leme Yntemi le leme artlarnn ncelenmesi
Tasarm parametrelerini belirleyebilmek iin ilk olarak ekil-6 ile gsterilen hedef i paras drt blm
halinde paralel ileme yntemi bakmndan incelenerek esas ileme sresi hesaplanmtr. Parann drt
blme ayrlmasnn sebebi, her blgede farkl kesme parametrelerinin uygulanyor olmasdr.
ekil-6 parasnn ham ve bitmi halinin gsterimi

Hesaplamalarda kullanlan kesme parametreleri, halen ayn parann retimini yapan standart CNC torna
tezgahlar esas alnarak belirlenmitir. Uzun sredir kullanlan kesici uca ve ileme tecrbesine bal olarak
olumu kesme parametreleri aynen kullanlarak, eit kesme koullarnda tek takm ve paralel takm ile
ileme yntemleri arasnda ileme zaman bakmndan kyaslama yaplmtr.
Tablo-1 Kesme Parametreleri
Tablo-1 ile halen kullanlmakta olan ve bizim esas alacamz kesme parametreleri grlebilir. Parann
nc blge dndaki blgelerinde ayn kesme parametreleri kullanlmaktadr. nc blge de yzey
przll
deerine bal olarak ince tornalamaya gerek duyulmamaktadr.
345
Tablo-1'deki deerler forml (1.10) 'de yerine konularak hesaplanan esas ileme sreleri Tablo-2'de
gsterilmitir. Tek takm ile ileme ynteminde nmerik yollarla yaplan hesaplama da esas ileme zaman 49
sn bulunmutur. Halen imalat yapan standart CNC torna tezgahlarnda ise esas ileme zaman 47~48 saniye
olarak gereklemektedir.
Tablo-2 Esas ileme sreleri
Tablo-2'de hesaplanan deerlere gre esas ileme sresinde ki iyileme %46,2 olarak grlmektedir. Bu
iyilemeyi salayan etkenlerden bir tanesi ekil-3'de gsterildii gibi takmlarn i parasnn zerinde farkl
konumlarda kesim yapabilmeleridir. Paralel ileme yntemi iin yaplan inceleme de nc blgedeki tala
derinliinin a=1,5mm iki takmn ayn anda kesmesi yeterli olmad deerlendirilmitir. Bunun sebebi takm
u radyuslardr. Kullanlan kesici ularn u radyuslar 0,8mm olduu iin kesme derinliinin bu deerin
zerinde olmas gerekir. Bu durumda paralel takmlar iin olmas gereken kesme derinlii en az a=1,6mm'
dir.
nc blgenin tek takm ile ileniyor olmas sebebi ile dier takm drdnc blgede konumlandrlmtr.
Her iki blgenin ileme sreleri birbirlerine yakn olduu iin, kesme ilemleri tek blgeye indirgenmitir.
Takmlarn nc ve drdnc blmlerde kesme ilemine baladklar konumlar, birbirlerinden en uzak
olduklar konumlardr. Para kalitesini etkileyen lsel hatalar takmlarn bu konumlarndayken meydana
gelecei iin oluacak seimin incelenmesi gerekir.
Seimi hesaplayabilmek iin ekil-4'de gsterilen
Hedef seilen i paras scak ekme .1040 malzemedir.
radyal kuvvetleri deerlerine ihtiya vardr.
Tablo-3 .1040 fiziksel zellikleri
346
Blm 2.3'de gsterilen hesaplama yntemi kullanlarak bulunan kesme kuvveti deerleri Tablo-4'de
gsterilmitir. Kuvvet deerleri takmlarn birbirlerine en uzak noktadaki kesme parametreleri esas
alnarak hesaplanmtr.
Tablo-4 nc ve drdnc blgede kesme kuvveti deerleri
ekil-4 takmlarn birbirlerinden en uzak konumlarnda, para zerindeki kuvvet dalmn

gstermektedir. Paralarn konumlarn belirleyen ve deerleri Tablo-5' de gsterilmitir.
Tablo-5 Konum ve para parametreleri
Forml (1.1) kullanlarak seim;

olarak bulunmutur.
Nmerik hesaplamann yannda, numune i paras sonlu elemanlar analizi yapan simlasyon program
(cosmos simulation) kullanlarak analiz edilmitir. ekil-7'de gsterilen simlasyon analiz sonucunda da
azami seim ngrld gibi
kuvvetinin etkidii C noktasnda meydana gelmitir. Simlasyon
programnn vermi olduu sonuca gre C noktasnda oluan seimin bykl;
'dir.
ekil-7 Sonlu elemanlar simlasyonu analiz sonucu

Nmerik hesaplama ve analiz sonular arasndaki fark 0,2
gz ard edilebilecek bir deer olduu iin her
iki sonucun birbirini dorulad sylenebilir. C noktasnda oluan seimin byklnden dolay parann
nihai lsnde meydana gelen lsel hata aadaki gibi incelenebilir [1]. Burada
gerekleen kesme
derinliini ifade eder.
347
Gerekleen kesme derinlii 'nin parann C noktasndaki nihai lsnde -0,002 mm hataya sebep olur.
Bu noktadaki l tolerans
'dir. Seimden kaynakl lsel hata para toleranslar iinde
kald iin takmlar ekil-3'de gsterildikleri konumlarda kesme ilemi yapabilirler.
3.2 Tahrik Motorlarnn ncelenmesi
Tayc ve tahrik elemanlarnn tespiti iin kullanlan kesme parametreleri Tablo-1'de gsterilen
parametrelerin kesme derinlii ve ilerleme deerlerinin azami olanlarn seilerek belirlenmitir. Tablo-6 ile
gsterilen hedef kesme parametreleri, takm bana den kesme parametreleridir.
Tablo-6 Hedef kesme parametreleri
Bu parametreler esas alnarak hesaplanan kesme kuvvetleri neticesinde Tablo-7'de eksen motorlar iin tork
gereksinimleri gsterilmitir.
Tablo-7 Eksen motorlar tork gereksinimleri
Blm 2.2'de bahsedildii gibi, iki numaral takmn

eksen motoru iin kesme torku gereksinimi
hesaplamalarnda (1.2) numaral formlnden bulunan
kuvveti esas alnmtr. kan sonu neticesinde
grlmtr ki; ayn derinlik ve ilerlemelerde kesim yapmalarna ramen ikinci takmn eksen motoru iin
gereken tork deeri,
motoru iin gereken tork deerinden daha yksektir. Tablo-7' de belirtilen eksen
ynleri ekil-8'de grlebilir.
Tablo-8 mili motorlar tork gereksinimleri
348
ekil-8 Tezgahn tasarm bitmi hali
4. Testler ve lmler
ekil-8 tasarmn son hali grlen CNC torna tezgah, tasarma uygun olarak imal edilip devreye alnmtr.
Tezgahn deneme almalarna ekil-6 ile gsterilen para imalat ile balanm, lm iin numune
alnmadan nce 5000 adet para ilenerek test edilmitir.
parasnn lmlerde esas alnacak yzeylerinin toleranslar ekil-9' da gsterilmitir. A ve B yzeyleri
tornalamann ardndan talanaca iin en hassas tornalama toleranslar bu yzeylere verilmitir. A ve B
yzeyleri iin ap toleranslar 0,02 mm, bu yzeyler dndaki yzeylerde ap toleranslar
0,05mm'dir.
Geometrik toleranslarda yine A ve B yzeylerine verilmitir. ekil-9'da grlen toleranslar tornalama
operasyonu iin verilen toleranslardr.
ekil-9 A ve B yzeyi toleranslar
349
4.1
Geometrik hassasiyetin incelenmesi
lmler kalite laboratuarnda ki cihazlar ve mikrometre kullanlarak yaplmtr.
ekil-10 Emerkezlilik lm cihaz ve raporlar

Dairesellik, ve emerkezlilik, cihazlardaki younluk ve lm srelerinin uzunluu sebebi ile lmler
toplamda 13 para zerinden yaplmtr. lm sonular en kk ve en byk deer alnarak aadaki
tabloda verilmitir.
Tablo-9 Dairesellik ve emerkezlilik lm tablosu
Tablo-9'da ki deerler incelendiinde A ve B yzeylerindeki dairesellik llerinin toleranslarn zerine

kt grlmektedir. Puntaya yakn olan B yzeyinde lsel hata artmaktadr. Hatann nedenini bulabilmek
iin tek takm ile ileme yapan CNC tezgahlardan numune alnarak lmler yaplm, ayn hatalar bu
paralar zerinde de grlmtr. Bu sebeple meydana gelen hatalarn i parasn ekseni ile punta delik
ekseninin arasndaki farktan kaynakland deerlendirilmitir.
350
4.2
Tekrarlanabilirlik hassasiyetinin incelenmesi
Tekrarlanabilirlik hassasiyeti lmleri 440 parann mikrometre ile A ve B yzey aplar llerek
gerekletirilmitir. Mikrometre lm hassasiyeti 0,01mm'dir.
ekil-11 Tekrarlanabilirlik lm grafii

ekil-11'de grld gibi, blgede lsel sapmalar meydana gelmitir. Birinci blge takmlarn yeni
deitirilerek ileme operasyonuna baland blgedir. ller otuz paradan sonra kararl hale geldii
grlmektedir. kinci blgede ise 240 para sonunda meydana gelen lsel sapma grlmektedir.
Sapmalarn A ve B yzeylerinde ayn i paras zerinde olmas kesici ularn andnn gstergesidir.
Yzey przllk deeri
'in altnda olduu iin takmlar deitirilmemi, operatr tarafndan tezgaha
mdahale edilerek
eksenine 0,02mm (+) ynde l verilmitir. Bu ilem genel olarak " telafi verme"
olarak tanmlanr. nc blgede ki lsel sapmann sonucunda ileme yzey kalitesi
'in zerine
kt iin takmlarn anm olduuna karar verilmi ve takmlar deitirilmitir.
ekil-11 incelendiinde, tezgahn tekrarlanabilirlik hassasiyeti 0,02mm'dir sonucu karlabilir. Fakat
tekrarlanabilirlik hassasiyetini etkileyen nemli faktrlerden bir tanesi i parasnn zellikleridir. Tezgah
satclar genel olarak tezgahlarnn hassasiyet deerlerini kendi belirledikleri malzemeler ve kesme
koullarnda garanti ederler. Dolays ile imal edilen tezgahn tekrarlanabilirlik hassasiyetine mevcut i
paras zerinden karar vermek doru olmayacaktr. Bunun yerine parann toleranslar gz nnde
bulundurularak deerlendirme yapmak ve yeterliliini deerlendirmek daha salkl olacaktr.
Bir tezgahn yeterliliinin kabul edilebilmesi iin toleranslarn dna kmadan otuz para ard ardna
ilemesi gerekir. ekil-11' de grld gibi imal edilen tezgah 240 paraya kadar toleranslarn dna
kmadan ileme yapabilmektedir. Bu sonulara gre imal edilen tezgahn hedef i paras iin yeterli olduu
deerlendirilmitir.
4.3
Kesici Takm mrnn ncelenmesi
Kesici u mr denemeleri her iki takmda ayn kesici u kullanlarak yaplmtr. Kesici ular, orta
(medium) tala kalnlna hitap eden takm as 55 derece, kenar uzunluu 15mm, u radyusu 0,8mm olan
sert metal ulardr.
Takm mr incelemeleri 5000 adet para esas alnarak yaplm, kesici u deiimlerinde her iki u ayn
anda deitirilmitir.
351
Tablo-10 Takm deiimlerinde para adetleri
mr denemelerinde toplam 10 kez kesici ular deitirilmitir. Kesici ular ile yaplan en fazla para adedi
750, en az para adedi 390 olarak gereklemitir. Her deiimde iki adet u deitirildii iin u bana
ilenen en az para adedi 195, en fazla para adedi 375 olarak kabul edilebilir. Geleneksel CNC tezgahlarda
bu adetler en az 80, en fazla 200 olarak gereklemektedir.
Karlatrma neticesinde paralel ileme ynteminin kesici takm mrnde %46 iyileme salad
grlmtr.
4.4
Esas leme Zaman
ncelenmesi
Blm 3.1'de nmerik yntemle hesaplanan esas ileme zaman, tek takm ile kesme yntemi iin 49 saniye
olarak bulunmutu. Tezgah zerinde ise esas ileme zaman 47~48saniye olarak gereklemiti.
Tablo-11 Esas ileme zaman karlatrma tablosu
Paralel ileme yntemi ile ise esas ileme zaman ngrlenden 1 saniye farkla, 27 sn'de tamamland. Bu
sonularla, esas ileme zamannda beklenilen iyileme %3,6 derek %42,6 olarak gereklemitir. Meydana
gelen farkn tezgahn paraya yanama ve uzaklama esnasnda kaybetmi olduu zamandan kaynakland
sylenebilir.
5. Paralel Tornalama Operasyonunun Kararll
Bu blmde e zamanl paralel tornalama operasyonlarnn trlama titreimi bakmndan kararll
incelenmitir. Operasyonun dinamik yaps ortaya kartlm ve bu ynde kararl kesme koullarnn
belirlenmesi iin bilgisayar ortamnda benzetimler yaplmtr.
Paralel tornalama ilemleri iki kesici takmla birlikte gerekletirildiinden toplam kesme derinliini ve
verimlilii artrc yararlar vardr. te yandan ikinci takmn kesme ilemine katlmas ile beraber ek titreim
sorunlar ortaya kabilir ve trlama titreimleri kesme operasyonunun kalite ve verimliliini olumsuz olarak
etkilemektedir. Bu sebeple paralel tornalama operasyonlarnn dinamik yapsnn incelenmesi gerekmektedir.
En uygun derinlik ifti bulunarak trlamasz yksek kesme derinlikleri elde edilmelidir. Bunun iin tek
takml tornalamada olduu gibi kararllk diyagramlarnn kartlmas gerekmektedir.Kararl kesme
koullarn gsteren kararllk diyagramlarnn kartlmas iin ilk olarak kesici takmlarn dinamik
yaplarnn belirlenmesi gerekmektedir. Bu sebeple kesici takmlar stnde modal test yaplmtr. Modal test
sonucunda takmlarn dinamik zelliklerini gsteren doal frekans, direngenlik ve snm oran gibi modal
352
parametreleri belirlenmitir. ekil 12de birinci (takm-1) takmn FRF grafiini ve modal parametrelerini
grmekteyiz
ekil-12 Takm-1 FRF grafii ve modal parametreleri.
Grld zere birinci takmn en dominant modu 2680 Hzte grlmektedir. Benzer ekilde ikinci takmn
da FRF grafii ve modal parametreleri ekil 13de gsterilmitir.
ekil-13 kinci takmn FRF grafii ve modal parametreleri.
353
Takm ve i parasnn dinamik zellikleri belirlendikten sonra bu koullarda seilmesi gereken uygun kesme
parametreleri iin trlama kararllk diyagramlarnn kartlmas gerekmektedir. Gerekletirilen
simlasyonlarda kullanlan takm ve kesme parametreleri aadaki gibidir.
Tablo-12 Kesme kararll simlasyon parametreleri
Tm bu kesme parametreleri gz nne alndnda paralel tornalama yntemine ait kararllk diyagram iin
benzetim yaplmtr.
ekil 14den grlecei zere kararllk diyagram iki farkl izgiden olumaktadr. Mavi izgi operasyona ait
st kesme limitlerini gsterirken, krmzizgi ise alt limitleri gstermektedir. st ve alt limit arasndaki
herhangi bir derinlik iftinde operasyon karar bir yap gstermektedir ve trlama titreimleri olumamaktadr.
Bu blgenin dnda ise trlama titreimleri olumaktadr ve operasyon kararsz bir yap gstermektedir.
rnein ilk takmn 14 mm, ikinci takmn ise 2 mm kesim yapt derinlik iftinde trlamal bir kesim sz
konusu iken, ilk takmn yine 14 mm, ikinci takmn ise 4 mm derinlie sahip olduu noktada trlamasz
(kararl) bir kesim salanmaktadr.
Bir baka nemli nokta ise birinci takmn (st takm) belirli bir kesme derinliine kadar, kararllk diyagram
tek takml tornalama ilemlerinde olduu gibi tek fazl bir yapya sahiptir yani tek bir kararllk limiti vardr.
lk takmn belirli bu deerinden sonra (12mm), kararllk diyagram artk ift fazldr yani iki farkl limit
vardr. st ve alt limitlerin arasndaki blgeye ayn zamanda kararllk band da denebilir. nceden de
belirtildii zere bu bant ierisindeki birinci ve ikinci takma ait kesme derinlik iftleri kararl bir kesme
operasyonu salamaktadr. Son olarak alt ve st limitler eksponansiyel olarak artarak en yksek derinlik
deerlerine ulatktan sonra her iki limit sfrlanmaktadr. Bu noktadan sonraki tm kesme derinlikleri yine
trlamal bir kesim ortaya karacaktr.
354
a2 vs a1
12
Trlama
a2[mm]
10
st limit
alt limit
Kararl
6
4
Trlama
2
0
8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28
a1 [mm]
ekil-14 Kararllk diagram
Simlasyon sonularna gre kan kesme derinlii deerleri, imal edilen tezgahn hedef derinliklerinin
zerindendir. Simlasyonu dorulayabilmek iin tezgahn gcne bal olarak kararl blgede ve kararsz
blgedeki tala derinliklerinde kesme ilemleri yaplmtr. Denemeler esnasnda birinci takmn kesme
derinlii, ikinci takma gre fazla olduu durumlarda yzey kalitesi
deerlerinde ykseli gzlenmitir.
Takmlarn trlamalar Tablo-13'de gsterilen parametreler uygulandnda salanabilmitir. Denemelerde
ekil-6 ile gsterilen i paras kullanlmtr.
Tablo-13 Trlama salanan kesme parametreleri
6. Sonu
Bu almada retim yaplan paralara zel, tasarm ve imalat yaplan paralel tornalama yntemi ile alan
CNC torna Tezgahnda, takm mrnde, ileme srelerinde, para kalitesinde ve kesme kararllnda,
tasarm ncesinde ve tasarm srasnda hedeflenen iyilemeler incelenmitir. kan sonularla tek takm ile
alan CNC torna tezgahlarnda elde edilen sonular kyaslanmtr.
kan sonular neticesinde ileme srelerinde, tek takm ile ileme yntemi ile alan CNC torna
tezgahlarna oranla %42,6 iyileme salamtr. Takm mrlerinde ise %46'lk iyileme salanmtr.
ngrlenin aksine ikinci takmn kesme ilemine katlmas ile oluan ek titreimin, para kalitesini ve
tekrarlanabilirlik hassasiyetini olumsuz etkilemedii grlmtr.
355
Standart tezgahlara oranla salad avantajlarn yannda, birim zamanda kaldrlan tala hacmin artmas,
daha fazla g, daha mukavim bir gvde, daha mukavim takm tutucular, daha mukavim hareket sistemi
elemanlar, daha kapsaml nmerik kontrol sistemi ve daha byk i mili gereksinimlerini de beraberinde
getirmektedir. Bu gereksinimlerin maliyetleri ile elde edilen iyiletirmelerin salad katma deerler byle
bir tezgaha yatrm karar alnrken gz nnde bulundurulmas gereken unsurlardr.
Semboller
(
(
)
)
356
Kaynaklar
[1] Altnta Y, 2006, Manufacturing Automation, Metal Cutting Mechanics, Machine Tool Vibration, and
CNC Design, ISBN 0-521-65029-1, Cambridge University Press, New York, USA
[2] Akkurt M, Tala Kaldrma Bilimi ve Teknolojisi CNC Takm Tezgahlar ve retim Otomasyonu, ISBN
978-975-511-214-6, Birsen Yaynevi, stanbul
[3] Budak E, Ozturk. E, 2010, Modeling Dynamics of Parallel Turning Operations, Proceeding of 4th CIRP
International Conference on High Performance Cutting
[4] Mendi F, 2006, Takm Tezgahlar Teori ve Hesaplar, ISBN 975-6009-53-5, Gazi Kitabevi, Ankara
[5] Ozlu E, Budak E, 2007, Comparison of one-dimensional and multi-dimensional models in stability
analysis of turning operations, Int. Journal of Machine Tools & Manufacture, 47, 18751883.
[6] Ko E, 2013, Makina Elemanlar Cilt-2, ISBN 978-605-464-918-1, Akademisyen Kitabevi, Ankara
[7] Shigley J.E, Mischke C.R, 1989, Mechanical Engineering Design,ISBN 0-07-056899, McGraw-Hill
[8] Beer F.P, Johnston R, 1962, Vector Mechanics For Engineers, ISBN 975-511-007-0, McGraw-Hill
[9] Gilbert WW , 1950, Economics of Machining Theory and Practice, American Society Metals, Cleveland,
OH
[10] Iwata K, Murotsu Y, Iwatsubo T, Oba F, 1977, Optimization of Cutting Conditions For Multipass
Operations Considering Probabilistic Nature in Machining Conditions, J Eng Ind Trans, ASME, say 99,
s.211-17
[11] Shin YC, Joo YS, 1992, Optimization of Machining Conditions with Practical Constraints, Int J Prod
Res, say 30, s.2907-2919
[12] Ermer DS, Kromodihardo S, 1981, Optimization of multipass with constraints, J Eng Ind Trans ASME,
say103, s.462-468
[13] Gopalkrishan B, Khayyal FA, 1991 Machining Parameter Selection for Turning with Constraints: an
Analytic Approach Based on Geometric Programming, Int Prod Res say29, s.1897 - 1908
[14] Hati SK, Rao SS, 1976, Determination of Optimum Machining Conditions Deterministic Probabalistic
Approaches, Trans ASME J Eng Ind, say 98, s.359-359
[15] Yldz AR, 2009, A Novel Particle Swarm Optimization Approach for Product Design and
Manufacturing, Int J Adv Manuf Technology, say 40, s617-628
[16] Tang L, Landers RG, Balakrishnan, Paralel Turning Process Parameter Optimization Based on an Novel
Heuristic Approach,
357
358
SATIH TALAMA OPERASYONUNDA KUVVET VE SICAKLIK

MODELLEMES
D.Aslan ve E.Budak
retim Aratrma Laboratuar, Sabanci niversitesi,, Istanbul
denizaslan@sabanciuniv.edu, ebudak@sabanciuniv.edu
zet
Talama operasyonu, i parasnn hassas llerde ve istenen yzey kalitesinde retilmesini salamak amac
ile kullanlmaktadr. Ancak, sertlii yksek, frezeleme ve tornalama ile retilmesi zor veya fazla maliyetli
olan paralarn retiminde de talama operasyonu kullanlabilmektedir. Dolaysyla talama operasyonundaki
kuvvet ve scaklk deerlerinin nceden bilinmesi olduka nemlidir. zellikle operasyon srasnda oluan
yksek scaklk deerleri, takm anmasna yol amakta ve i parasnn yzeyinde metalurjik hasarlar
meydana getirmektedir. Bu almada sath talama operasyonun mekanik ve termal modellemesi yaplarak
srecin nasl ilediine dair daha kapsaml bir anlay gelitirilmeye allmtr. Bunun iin yar-analitik
kuvvet ve sonlu farklar scaklk modelleri gelitirilmitir. Gelitirilen modeller deneylerle deiik durumlar
iin dorulanm ve modellerin gvenilirlii tespit edilmitir. Farkl durumlardaki kuvvet deerleri ve
scaklk deerlerinin davranlar tespit edilmi, incelenmi ve tartlmtr.
Anahtar kelimeler: Sath Talama, Kuvvet Modeli, Termal Model
FORCE AND TEMPERATURE MODELING FOR SURFACE

GRINDING OPERATION
Abstract
Grinding process is generally used for satisfying tight tolerances and obtaining desired surface qualities of
the workpiece. However; for the materials which are hard to be machined or cost inefficient with machining
operations can also be manufactured with grinding. Therefore, ability to calculate force and temperature
values beforehand is crucial. Especially, high temperature values lead to tool wear and thermal damage on
workpiece surface. In this work, semi-analytical force and finite difference temperature models for surface
grinding operation are introduced. For the validation purposes of these models, certain experiments have
been conducted and results are presented in this work. Force and temperature values for various experiments
have been measured, examined and discussed.
Keywords: Surface Grinding, Force Model, Temperature Model
8.
Giri
Talama operasyonu, olduka eski zamanlara kadar dayanmakta ve insanln ilk evrelerinden beri
kullanlmaktadr. Modern andrc teknolojisi 19. yzylda Sanayi Devriminin rzgarn arkasna alarak
gelimeye balam ve gnmzdeki halini almtr. u an, endstrideki hassas yzey bitirme ilemlerinin
yzde 70e yakn bir ksmn talama operasyonlar oluturmaktadr. Talama operasyonlar; havaclk,
otomotiv, ulam, salk ve elektronik gibi yksek kalite ve dar toleranslarn arand alanlarda daha fazla
tercih edilmektedir. Ancak bu uygulamalara ve yaygnlna ramen talama operasyonu yakn tarihlere
kadar pek aratrlmam ve daha ok deneme&yanlma yntemleri ile gelitirilmeye allmtr. Bu
359
operasyon, belirli formda imal edilmi sert andrc taneler ieren kesici bir takmn i paras zerinde
birok noktadan tala kaldrmasna dayanmaktadr. Geleneksel imalat yntemlerinin aksine birok
parametrenin birbirine bal olduu kompleks bir tala kaldrma yntemidir. Kesici takm ve i paras
arasndaki temas blgesindeki mikroskobik ve oklu etkileimlerden (kesme,ezme ve ovalama) dolay ilemi
anlamann zorluu artmaktadr. Bu almada genel olarak sath talama operasyonu deerlendirilmitir.
Sath talama operasyonunu anlamak ve modelleyebilmek adna; tan yaps (parack dalm,
ekli,balayc madde vb.), iparas, sre parametreleri ve soutucu sv gibi etkenlerin iyi anlalmas
gerekmektedir. Sath talama operasyonunda talar genel olarak disk eklindedir ve yksek dnme hzlar iin
hassas ekilde dengelenmitir. Talar, andrc paracklar ve balayc malzemeden meydana gelir ancak bu
paracklarn her birinin eklini, lokal dalmlarn operasyon ncesinden tahmin etmek u an sahip
olduumuz teknoloji ile pek mmkn deildir. Bu paracklarn genel zellikleri; yksek sertlik, anma
direnci, tokluk ve krlganlk olarak nitelendirilebilir. Tan zerindeki kesici paracklarn dalm ve ekil
bilgisini eksiksiz belirlemek neredeyse imkansz olduundan dolay kuvvet ve scaklk modeli gelitirmek
adna birok varsaym yapmak gerekmektedir.
Bugne kadar yaplan almalarda birok varsaym yaplm ve farkl yaklamlar kullanlmtr. Bu
yaklamlardan ilki; Hecker ve Ramoneda[1] tarafndan sunulan, tan olasla dayal 3 boyutlu topogrofisi
elde edilerek kesici parack bana den kuvveti hesaplamaktr. Model; lokal parack dalm ve parack
younluu tespit edilerek deneyler yardm ile kalibre edilmektedir. Abdullah ve Pak[2] tarafndan sunulan
deneysel modelde ise sre parametrelerinin birbirine olan etkisi detayl bir ekilde incelenmi ve aslnda
geleneksel imalat yntemleri nda nceden tahmin edilebilen parametre ilikileri tespit edilmitir. Bir
baka almada Tang ve Du[3] tala oluum enerjisini statik ve dinamik olmak zere ikiye ayrm ve bu
srelerin anma, scaklk ve kuvvet analizlerini ayr ekilde gerekletirmilerdir. Tala oluumdaki kayma
gerilmesi, kayma gerilme oran ve scaklk incelenmi, ezme ve ovalama kuvvetleri de deerlendirmeye
alnmtr. Durgumahanti ve Singh[4] ise daha ok sre srasndaki deiken srtnme katsaysna
odaklanm ve bu katsaynn ezme-ovalama kuvvetleri zerindeki etkisini aratrmlardr. Kesme, ezme ve
ovalama sreleri iin ilerleme ynndeki ve teetsel kuvvetler iin ampirik denklemler gelitirilmitir.
Ardndan, Chang ve Wang[5], sekisiz parack dalm varsaym ile stokastik bir kuvvet modeli
sunmulardr. Dinamik sre kuvvetleri tek bir parack zerine gelen kuvvet ve parack younluk
fonksiyonlarnn evriimi ile hesaplanmtr. Son olarak, Fan[6] ise tamamen deneysel bir kuvvet modeli
oluturarak optimum ta geometrisi (segmental ta vb.) elde etmeye almtr. Segmental talar ile
kuvvetlerin kayda deer bir ekilde dt ancak yzey przll deerlerinin artt gzlemlenmitir.
Talama operasyonu iin kuvvet modelleme almalarnn yannda scaklk modelleme ve lm
konusunda da almalar yer almaktadr. Malkin ve Cuo[7], operasyon srasndaki scaklk deerleri ve
dalmn daha iyi anlayabilmek adna analitik bir model gelitirmilerdir. Bu modelde ta ve i parasnn
temas alan bir scaklk kayna olarak ele alnm ve i parasnn zerinde hareket ettii dnlmtr.
Farkl scaklk kayna ekilleri (dikdrtgen, gen vb.) sunulmu ve bunlarn analitik denklemlere olan
etkisi tartlmtr. Ardndan, Shih ve Xiao[9] sonlu farklar yntemi ile scaklk analizleri yaparak i
parasnn x ve z ynndeki scaklk dalmn karmlardr. Shen ve Xiao[8] ise scaklk modellerinin
dorulanabilmesi adna iparasna epoksi yardm ile termokupl gmme ilemini sunmular ve bu sreci
detayl bir ekilde aklamlardr.
Bu makalede ise, sath talama operasyonunu daha iyi anlayabilmek adna yar-analitik kuvvet ve sonlu
farklar scaklk modelleri gelitirilmitir. Kuvvet modelinde; ilerleme ve teetsel yndeki kuvvetler
hesaplanm, herbir parack zerine gelen ortalama kuvvet deeri tespit edilmitir. Scaklk modelinde ise
talama takm, i paras zerinde verilen ilerleme deeri ile hareket eden bir scaklk kayna olarak ele
alnm ve i paras yzeyinde oluturduu scaklk dalm elde edilmitir. Her iki modeli dorulamak
adna yaplan deneylerde kuvvet ve scaklk lmleri alnarak modellerin gvenilirlii tespit edilmitir.
360
2. Sath Talama Operasyonu iin Yar-Analitik Kuvvet Modeli

Geleneksel tornalama ve frezeleme operasyonlarnn aksine, talama operasyonlarnda belirli bir kesici takm
geometrisi bulunmamaktadr. Kesici paracklarn her biri farkl zelliklere sahip olduundan dolay sre
geometrisini belirlemek olduka zordur. Talama takmlarnn zerinde binlerce kesici parack bulunduu
iin btn bu paracklarn geometrisini teker teker belirlemek pratik olarak imkanszdr. Operasyon
srasnda oluan kuvvetleri nceden tahmin edebilmek adna, mikroskobik seviyedeki tala oluumu, ezme ve
ovalama mekanizmalar iyi anlalmaldr. Bu almada, mekanistik freze kuvvet modelinin formlasyonu
temel alnarak parack bana den kuvvet hesaplandktan sonra toplam kuvvetlere geilmitir.
2.1 Sre Geometrisi
Parack bana den kuvvet ifadesini tretmek iin nce talama takm ile i paras arasndaki temas
blgesi tespit edilmelidir. ekil 1de grld gibi kesici parack negatif veya pozitif eim asna sahip
olabilecei gibi, 3. Blge geometrisi de her bir parack iin deikenlik gstermektedir. Tala oluum
dinamii, kayma as ve kayma blgesi gibi kavramlar geleneksel tornalama ve frezeleme operasyonlar ile
benzerlikler gstermektedirler. Operasyonun genel geometrisi ekil 1de grlebilir.
ekil 1. Sath Talama Operasyonu Sre Geometrisi
Bu ekilde, eksenel kesme derinlii (a), tan dnme hz (v s), ta ap (ds), kayma as (), temas blgesi
(lc), yzeye normal yndeki kuvvet (Fn), ilerleme ynndeki kuvvet (Ft) ve son olarak i paras ilerleme hz
(vwp) parametreleri belirtilmitir.
2.2 Kuvvet Hesaplama Yntemi
Ft ve Fn kuvvetlerini hesaplayabilmek adna aadaki formlasyon kullanlmtr[12];
Ft-parack = Ktc * f * sin() * b
Ff-parack = Knc * f * sin() * b
(1)
Burada Ktc ve Kfc sras ile ilerleme ve yzeye normal yndeki kesme katsaylarn (Mpa) belirtmektedirler.
as tan asal pozisyonunu, f deeri i parasnn ilerlemesini, b deeri ise yanal yndeki kesme
derinliini belirtmektedir. Bu denklemlerde kullanlmak zere K tc ve Kfc deerleri deneyler ile
belirlenmelidir. "b deeri operasyon ncesi belirlendii iin bilinmekte, f deeri bilinen parametreler ile
hesaplanabilmekte ve as ise hesaplamalarda tam olarak hangi esnada kuvvet deeri elde edilmek
isteniyorsa o ekilde verilmektedir. asn belirleme yntemi mekanistik frezeleme modeli ile
ayndr[10]. Parack bana den kuvveti hesaplamann birok avantaj vardr. Bunlardan ilki, parack
baznda srtnme katsays, kayma as, eim as, kayma alan gibi sre hakknda detayl bilgiler veren
kavramlarn ortalama olarak hesaplanabilecek olmasdr. Bir baka avantaj, dinamik ve kararllk
361
analizlerine geildiinde eer yar-analitik kuvvet modelinde olduu gibi freze operasyonu baz alnacak ise,
kesici parack bana den ortalama Kfc deerini bilmek olduka nemlidir. Son olarak, parack bana
den ezme ve ovalama kuvvetlerini belirleyebilmek veya hesaplayabilmek, ardndan toplam kuvvetlere
geebilmek adna avantaj salamaktadr.
ekil 2. Sath Talama Operasyonu iin Belirlenmesi

ekil 2de grld gibi as takmn dn eksenindeki pozisyonunu belirtmektedir. Bu almada
sunulan modelde, ilk olarak talama parametreleri istenir, ardndan talama takm ve l c deeri aadaki
geometrik olarak elde edilmi forml ile hesaplanr;
(2)
Bu formlde D ta apn belirtmektedir. paras arasndaki temas uzunluu olan lc uzunluu dz bir
izgi olarak ele alnmaktadr, daha detayl incelemeler iin tan bu blgedeki yuvarlak yaps gz nne
alnarak lc uzunluu embersel olarak hesaplanabilir. Ardndan milimetrekare bana den kesici parack
says, c, belirlenmelidir. Bu bilgi, eitli lm cihazlar ile tan yzeyi incelenerek elde edilebilir. Bu
almada kullanlan talarda bu deer milimetrekare bana 5 ve 6 parack decek ekilde deimektedir
ve lmler ile dorulanmlardr. c deeri bilindii anda, ortalama olarak tan zerinde ka adet kesici
parack olduu ve operasyon srasnda aktif ekilde kesim yapan parack says aadaki formller ile
hesaplanabilir;
(3)
(4)
(5)
(6)
Bu denklemlerde, R tan yarapn, w tan geniliini ifade etmektedir. Yukarda bahsedilen deerler
hesapland zaman, bu almadaki modeli mekanistik frezeleme kuvvet modeline uyarlayabilmek adna
tan zerinde ka adet kesici di bulunduu varsaym yaplmaldr. Bu kesici diler sadece aktif parack
says kadar parack barndrmaldr. Bir baka deyile, bir kesici di, operasyon srasndaki l c uzunluuna
eit bir ksm kaplamaldr. rnek vermek gerekirse, tanmlanan operasyonda l c uzunluu 4 mm ve tan
evresi 380 mm ise, bu ta 380/4=95 adet kesici die sahip bir freze takm gibi modellenmektedir. Ardndan
e ve zt ynl talama operasyonlarnda bir di iin giri ve k alar belirlenmitir. Zt ynl talama
iin;
(7)
362
R))
(8)
Bu hesaplamalar sonucunda, yaplan deneylerle belirlenen Ktc ve Knc deerleri eliinde, forml (1)
kullanlarak parack bana den maksimum kuvvetler hesaplanabilmektedir. Operasyon srasnda oluan
total kuvvetleri elde etmek iin ise u formller kullanlmaldr.
(9)
3. Sath Talama Operasyonu iin Sonlu-Farklar Scaklk Modeli

Sath talama operasyonunda yksek scaklk deerleri grlebilmektedir. Bu scaklk deerleri takma ve
zellikle i parasna zarar vermektedir. parasnn yzeyinde ani scaklk artlarna dayal yzey yanklar
ve i parasnda metalurjik hasarlar meydana gelmektedir. lenmek istenen i parasna uygun ta seimi,
doru bileme yntemleri, operasyon iin doru parametrelerin belirlenmesi ve kesme svs kullanm bu
sorunu zmek adna en nemli admlardr. Doru ta seebilmek adna ta ve i paras arasndaki kimyasal
etkileimin incelenmesi gerekir, bu almada literatrde yer alan ta-i paras elemeleri kullanlmtr.
Operasyon srasndaki scaklk deerlerini drebilmek adna kesme svs kullanm olduka nemlidir.
ekil 3. Sath Talama Operasyonunda Kesme Svs Uygulan [9]
Literatr aratrmalar sonucu, s kayna olarak gen s kayna modu seilmitir.
ekil 4. Sath Talama Operasyonu gen Is Kayna [9]
363
lk olarak, i parasna olan s ak hesaplanmaldr. Kuru kesimde snn %90lk bir ksmnn paraya
gittii varsaylmtr[8].
(10)
katsays snn yzde kann paraya iletildiini gsteren blmleme katsaysdr ve bu almada deeri
0.9 olarak ele alnmtr. Ardndan, i paras x ve z ynnde elemanlara blnm (ekil 4.a) ve sonlu
farklar scaklk modeli uygulanmtr[9]. ekil 4.bde grlecei gibi, her bir eleman bir nceki komular
deerlendirerek hesaplanm ve talama tann gen bir s kayna olarak i paras zerinde hareket ettii
varsaylmtr. Bu modeli uygulayabilmek iin i parasnn termal kondaktivitesi (k), younluu(), s
kapasitesi(cp) bilinmelidir. Bu parametreler bilindiinde termal difzivite() aadaki forml ile
hesaplanabilir;
(11)
Btn deerler belirlendii an, hareket eden gen s kayna formlasyonu ile lokal scaklk
hesaplanabilir[11].
(12)
Sonlu farklar ynteminin 2 boyutlu s transfer denklemi ve bu almadaki operasyona uyarlanm

formlasyonu ise[9];
(13)
[
(14)
eklinde ele alnmtr.
4. Benzetim ve Deneysel Dorulama Sonular

4.1 Yar Analitik Kuvvet Modeli Sonular ve Dorulamas
Gelitirilen yar-analitik kuvvet modelini dorulayabilmek adna sath talama operasyonu iin farkl
ilerleme, kesme derinlii, ta tr ve kesme hzlar ile testler yaplmtr. Bu deneylerde Alminyum Oksit
tr talama ta ve i paras olarak 1050 elii kullanlmtr. Kuvvetler Kistler tabla tipi 3 eksen
dinamometre ile llmtr. nceden belirlenmi spesifik operasyonlar iin scaklk lm yaplmtr.
Talama ta olarak, 125*25*20 ebatlarnda NK 46 06 V tipi sath talama takm kullanlmtr. Kuvvet
lm iin kurulan deney dzenei ekil 5de gsterilmitir.
364
z
x
ekil 5. Kuvvet lm iin deney dzenei
lk etapta, 4 farkl eksenel kesme derinlii ( 0.01, 0.02, 0.03,0.06 mm ), 1 kesme hz deeri( 30.16 m/s ) ve 4
ilerleme deeri (0.56, 0.69, 1.04,1.67 mm/rev) kullanlmtr(Set1). Bu testler sonucunda ortaya kan
sonular ekil 6da gsterilmitir.
Al.O Ta (yanal d.= 50 mm) - (bileylenmi)

350
300
250
200
Ft(N)
150
100
50
0
0.01 mm
0.02 mm
0.03 mm
0.06 mm
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
lerleme(mm/devir)
ekil 6. Eksenel kesme derinlii ve ilerlemenin kuvvetlere olan etkisi (Set 1)
Bilindii gibi kuvvetler eksenel kesme derinlii ve ilerleme deeri ile birlikte artmaktadr. Talama takmnn
bileylenmesinin kuvvetlere olan etkisi ise ekil 7de grlebilir.
365
Al. O Ta (yanal d.= 50mm, eksenel d.= 0.06mm)

300
Ff(N)
250
Bileylenmi
200
Bileylenmemi(1)
150
Bileylenmemi(2)
100
Bileylenmi(2)
50
0
0,00
0,20
0,40
0,60
0,80
1,00
1,20
1,40
1,60
1,80
lerleme(mm/devir)
ekil 7. Takm bileylemenin kuvvetlere olan etkisi

ekil 7de grld gibi ilk olarak anmam elmas (ekil 8.a) ile bileylenen tata ( Bileylenmi ) en dk
kuvvetler ve ardndan ta bileylenmedike daha yksek kuvvetler grlmektedir. Ancak, son bileyleme
bilinli olarak anm, kullanm mrnn sonlarna yaklam bir elmas ile gerekletirilmi ve
bileylenmemi tatan daha da yksek kuvvetler gzlemlenmitir ( Bileylenmi(2) ). Bunun sebebi, anm
elmas (ekil 8.b), ta ile noktasal bir temastansa blgesel temasa getii iin bir kere bilenen kesici parack
tan bir sonraki dnnde tekrar elmasa demekte ve sivrilip keskinlemektense daha fazla ktleip
krelmektedir.
(a)
(b)
ekil 8. Talama takmlarn bileylemek iin kullanlan elmaslar

kinci etapta ise 3 farkl kesme derinlii ( 0.1, 0.2, 0.3 mm ), 1 kesme hz deeri ( 25.47 m/s) ve 2 ilerleme
deeri (7.48, 22.42) kullanlmtr(Set2). Bu testler sonucu ortaya kan sonular ekil 9da grlebilir.
366

300
0.1 mm
250
200
0.2 mm
Ft(N) 150
0.3 mm
100
50
0
0
10
15
20
25
lerleme(mm/devir)
ekil 9. Eksenel kesme derinlii ve ilerlemenin kuvvetlere olan etkisi (Set 2)

Sabit bir ta ilerlemesi eliinde eksenel kesme veya yanal kesme parametrelerinin deiimleri de kuvvet
deerlerini birinci dereceden etkilemektedir. Forml (1)de grlebilecei gibi yanal kesme derinlii, kuvvet
deerini hesaplarken bir arpan olarak kullanlmaktadr. Eksenel kesme derinlii ise lc deerini hesaplarken
kullanlmakta ve dolaysyla giri ve k alarnn belirlenmesinde rol oynamaktadr. Dolays ile bu iki
parametrenin operasyon esnasnda oluan kuvvetler zerinde rol byktr. ki parametrenin etkileri ekil
10da verilmitir.
Al.O Ta (bileylenmi)
350
300
250
Ft(N)
200
150
100
50
0
0
0,1
0,2
0,3
Eksenel Kesme Derinlii (mm)
0,4
lerleme = 7.48
mm/rev, Yanal D. =
20 mm
lerleme = 22.42
mm/rev, Yanal D. =
20 mm
lerleme = 7.48
mm/rev, Yanal D. =
40 mm
lerleme = 22.42
mm/rev, Yanal D. =
40 mm
ekil 10. Eksenel ve yanal kesme derinliklerinin kuvvete olan etkisi (Set 2)
ekil 10da grlebilecei gibi eksenel kesme derinlii arttka kuvvetlerde kayda deer bir art
gzlemlenmektedir. Bunun yannda, yanal kesme derinlii iki katna karken ( 20 mmden 40 mmye ),
kuvvet deerleri yaklak olarak iki katna kmtr. Bunun nedeni ise nceden bahsedildii gibi, verilen
kuvvet formlnde (1) yanal kesme derinliinin direk arpan olarak ele alnmasdr. Eksenel kesme derinlii
ile kuvvet deerleri arasnda ise benzer bir ilikiye rastlanmamaktadr. Eksenel kesme derinlii, kuvvet
formlnde (1) bulunan sin() teriminin maksimum deerini (k as) belirleyen faktr olduundan
tr, kuvvet hesabnda dolayl bir ekilde yer almaktadr. Bu parametrenin art kuvvet deerlerini ciddi
lde arttrsada yanal kesme derinliinde olduu gibi birebir bir ilikiden bahsedilememektedir.
Yar analitik kuvvet modeli ile hesaplama yapabilmek iin c parametresinin belirlenmesi gerekmektedir.
Bu parametre, ta reticisinden renilebilir ancak daha gvenilir bir sonu iin eitli lm cihazlar ile
tan yzeyine baklarak tespit edilebilmektedir. ekil 11da grlebilecei gibi ta yzeyi mikroskop altnda
367
incelenerek milimetrekare bana den kesici parack says elde edilmitir. Bu sistem ile yaplan lmler
sonucu Set1 iin c deeri 6, Set2 iin ise 5 olarak tespit edilmitir. Bu parametreler kullanlarak yaplan
hesaplamalar sonucu elde edilen kuvvetler ile deney sonularnn kyaslamalar ekil 11 ve 12de grlebilir.
ekil 11. Alminyum Oksit Ta Yzeyinde Kesici Paracklarn Belirlenmesi (lek: 1mmx1mm)
Milimetrekare bana den kesici parack says belirlendikten sonra, deneylerden elde edilen kesme
katsaylar ile yar-analitik model kullanlarak kuvvetler hesaplanmtr. Yaplan deneylerde llen
kuvvetler ve model ile hesaplanm olanlar arasndaki uyum ekil 12 ve 13de grlebilir. ekil 12daki
simlasyon sonular her bir operasyon iin birebir hesaplanan kesme katsaylar ile elde edilmi olup, ekil
13de ise sadece tek bir ilerleme deeri ile elde edilen kesme katsaylar dier operasyon simlasyonlarnda
da kullanlm ve deney sonular ile uyumlu olduklar grlmtr. rnek vermek gerekirse; bu yaklam ile
81 adet operasyona ait kuvvet deerlerini bulabilmek iin sadece 9 adet deney yaparak kesme katsaylarn
elde etmek yeterli olacaktr. Ezme ve ovalama kuvvetleri, deney srasnda llen kuvvetleri lineer regresyon
ile analiz ederek tespit edilebilir. Ezme kuvveti oluumunda andrc taneler yzey iine doru uzanr fakat
tala oluturmaya yetecek kadar deildir. Yzeyde deformasyon meydana gelir ve enerji tketilir ancak
malzeme kaldrlmaz. Ovalama kuvvetinde ise andrc taneler yzey ile temas eder ancak sadece ovalama
srtnmesi oluur, enerji tketilir ancak yine hibir malzeme kaldrm gzlemlenmez. Toplam kuvvetlerden
ezme ve ovalama kuvvetleri karldnda geriye kalan ksm tala oluumundan ortaya kan kuvvetler
olarak kabul edilmektedir. Bu almada sadece toplam kuvvetler baz alnmtr. Lineer regresyon ile ezme
ve ovalama kuvvetleri hesaplanabilmekte olsa da yar-analitik kuvvet modeli ile bu kuvvetleri
hesaplayabilmek adna yaplan almalara devam edilmektedir. Bu amaca erimek iin talama tann
yzeyi daha detaylca incelenmeli ve kesici paracklarn eim as, u radys gibi zelliklerinin dalm
eitli varsaymlarla dahi olsa elde edilmelidir.

250
0.01 mm_experiment
0.01 mm_simulation
0.03 mm_experiment
0.03 mm_simulation
200
150
Ft(N)
100
50
0
0,00
0,50
1,00
1,50
lerleme(mm/devir)
ekil 12. Deney ve Kuvvet Modeli Sonularnn Kyaslanmas
368
2,00

250,0
0.01 mm_experiment
200,0
0.01 mm_simulation
0.03 mm_experiment
150,0
Ft(N)
0.03 mm_simulation
100,0
50,0
0,0
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
lerleme(mm/devir)
ekil 13. Deney ve Kuvvet Modeli Sonularnn Kyaslanmas

Analizler sonucu, her bir operasyon iin kesme katsaylar bulunarak yaplan hesaplamalarda ortalama hata
deeri %9, tek bir ilerleme seti iin kesme katsaylarn belirleyip sonrasndaki tm operasyon kuvvetlerinin
hesapland durumda ise hata deeri %16.3 olarak hesaplanmtr.
ekil 14te ise ekil 13de ele alnan operasyonlar ve ek olarak 0.06 mm eksenel kesme derinlii kullanlan
operasyonlar iin kesici tanecik bana den maksimum kuvvet deerleri sunulmutur.

0,180
0,160
0,140
0,120
0,100
Ft_
parack (N) 0,080
0,060
0,040
0,020
0,000
0.01 mm
0.03 mm
0.06 mm
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
lerleme(mm/devir)
ekil 14. Simlasyon ile hesaplanan kesici bana den kuvvet deerleri
4.2 Sonlu Farklar Scaklk Modeli Sonular ve Dorulamas
Scaklk deneylerini yapabilmek adna i parasna tel erezyon ile termokupln girebilecei minimum apta
delikler almtr. Bu deliklere termokupllar ekil 15teki gibi yerletirilmi ve talama operasyonu
srasnda termokupln ucu da talanarak kesme blgesindeki scaklk deerleri elde edilmitir. Operasyon
ncesi termokupln kalibrasyonu yaplm ve scakl bilinen objeler zerinde dorulanmtr. Bunun
zerine yaplan deneylerde operasyon srasnda meydana kan maksimum scaklk deeri elde edilmitir.
369
(a)
(b)
ekil 15. parasna Termokupl monte etme metodu

Gelitirilen model nceden de bahsedildii gibi sonlu farklar yntemine dayanmaktadr. Talama ta, i
paras zerinde hareket eden gen ekline sahip bir s kayna olarak dnlm ve ardndan operasyon
srasnda i parasna doru ynelen s ak forml (10) ile hesaplanmtr. Bu hesaplama sonrasnda aa
kan enerjinin snn 95inin i parasna transfer olduu kabul edilmitir.
Yaplan scaklk deney sonularnn bir ksm ekil 16te grlebilir;
ekil 16. Scaklk Deneyi ve Simlasyon Sonular

Bu deneyler sonucu elde edilen ortalama hata deeri %10.2 olarak belirlenmitir. Model, maksimum scakl
hesaplamann yannda hareket eden s kaynann zaman ierisinde belirli bir noktaya olan etkisini simle
edebilmekte ve sonlu farklar yntemi ile elemanlara blnm olan i paras zerindeki hareketini ve
scakl gsterebilmektedir. rnek olarak 6. Operasyon seilmi ve simlasyon sonucu ekil 17de
verilmitir.
370
(a)
(b)
ekil 17. Scaklk Simlasyon Sonular

Bu hesaplamalarda parametrelerin birbiri ile olan ilikisini iyi zmsemek gerekir. gdsel olarak, eksenel
kesme derinlii arttka oluacak scaklk kuvvetlerinin artmas beklenmektedir ancak bu durum her
operasyonda geerli deildir. Eksenel kesme derinlii artt anda forml (10)da paydada yer alan l c deeri
artmakta ve s akn azaltmaktadr. Ancak, eksenel kesme derinlii arttka oluan kuvvetler arttndan
dolay s ak artma eilimi gstermektedir. Dolaysyla, eksenel kesme derinlii deitike, hem l c deeri,
hem de oluan kuvvet deerleri deitii iin, parametreler formlasyona ve sonlu-farklar scaklk modeline
konularak hesaplamalar yaplmaldr. Ayn durum, ilerleme deeri iin de geerlidir. lk etapta, ilerleme
artt durumda oluan kuvvetler artaca iin i paras yzeyindeki scakln artmas beklenir. Fakat
ilerleme arttka gen eklinde kabul edilen s kayna ( talama ta ) yzeydeki belirli bir nokta zerinde
daha az vakit geirdii iin s ak dk ilerleme ile yaplan operasyonlara gre daha az olmaktadr. Benzer
bir durum yanal yndeki kesme derinlii ve kuvvet arasnda bulunmaktadr. Yanal kesme derinlii s ak
formlnde paydada yer ald iin artmas durumunda s akn azaltc ynde etki yapmaktadr. Artan
yanal kesme derinlii kuvvet deerini arttraca iin ise s ak deeri artmaktadr. Dolays ile bahsedilen
parametrelerin, operasyon srasnda meydana kan scaklk deerlerini tek bana arttrp veya azalttn
sylemek gtr. Bu ilikiler ekil 18 ve 19da daha detayl bir biimde grlebilir.
lerleme - Scaklk Grafii
1200
1000
Deney(eksenel derinlik =
0.05 mm)
Deney(eksenel derinlik = 0.1
mm)
Simlasyon(eksenel derinlik
= 0.05 mm)
= 0.1 mm)
800
Scaklk('C) 600
400
200
0
0,03
0,08
0,13
0,18
0,23
lerleme (mm/devir)
ekil 18. Simlasyon-Deney Sonular Kyaslamas
371
lerleme - Scaklk Grafii
1200
1000
800
Scaklk('C)600
400
200
0
0,03
0,08
0,13
lerleme (mm/devir)
0,18
= 0.01 mm)
= 0.02 mm)
= 0.03 mm)
= 0.05 mm)
= 0.06 mm)
= 0.1 mm)
0,23
ekil 19. Farkl ilerleme ve eksenel kesme derinlikleri iin Simlasyon Sonular
ekil 19da grld gibi, kuvvet bilgisi, yaplan deneylerden elde edilmekte ve eksenel derinlik arttka
ayn oranda art trendi gstermemektedir ve bu durum scaklklara da yansmaktadr. Belirli bir eksenel
kesme derinlii iin ilerleme arttka eer kuvvet bunu dengeleyecek kadar artmyor ise, scaklk deeri
artmak yerine azalmaktadr. gen s kaynann yzeyde daha hzl hareket ediyor olmas lokal scakl
drc bir etki yaratmaktadr. Ayn zamanda nceden bahsedildii gibi eksenel kesme derinliinin artmas
takm ve i paras arasndaki temas alann azaltmakta fakat oluan kuvveti arttrmaktadr. Btn bu
parametreler birbirine baldr ve bu ilikiler formller incelenerek daha detayl bir ekilde grlebilir. Ancak
son olarak genelde scakln ilerleme ve eksenel kesme derinlii ile bir art trendi gsterdii sylenebilir.
5. Sonular
Sath talama operasyonu iin yar-analitik kuvvet modeli ve sonlu farklar scaklk modelleri gelitirilmitir.
Benzetim sonular deneysel almalar ile dorulanmtr. Gelitirilen yeni yaklam ile talama ta
zerindeki kesici paracklarn her biri zerine gelen ortalama kuvvet ve toplam kuvvet
hesaplanabilmektedir. Kuvvetler elde edildiinde ise sonlu farklar scaklk metodu ile operasyon srasndaki
maksimum scaklk elde edilebilmektedir. Bir sonraki alma olarak ezme ve ovalama kuvvetlerinin ayr
olarak modellenmesi ve scaklk lmlerinin sadece maksimum deer olarak deil operasyon esnasnda
srekli bir ekilde yaplp gelitirilen simlasyon ile kyaslanmas hedeflenmektedir.
Bilgilendirme
Yazarlar, takm tezgah desteinden dolay Emek Kalp Aparat ve Makina Sanayi A.ye teekkrlerini
sunarlar.
6. Referanslar
[1] Hecker, R., Ramoneda, I., Liang, S. 2003. Analysis of Wheel Topography and Grit Force for Grinding
Process Modeling, Journal of Manufacruting Processes, Vol. 5/No. 1
[2] Abdullah, A., Pak, A., Farahi, M., Barzegari, M., 2009. Force and Specific Energy in Creep-Feed
Grinding of Tungsten Carbide by Using Resin-Bond Diamond Wheel.
[3] Tang, J., Du, J., Chen, Y. 2009. Modeling and Experimental Study of Grinding Forces In Surface
Grinding, Joutnal of Materials Processing Technology, Vol 209, 2847-2854.
[4] Durgumahanti, U., Singh, V., Rao, P., 2010. A New Model for Grinding Force Prediction and Analysis,
International Journal of Machine Tools&Manufacture, Vol. 50, 231-240.
372
[5] Chang, H., Wang, J., 2008. A Stochastic Grinding Force Model Considering Random Grit Distribution,
International Journal of Machine Tools&Manufacture, Vol. 48, 1335-1344.
[6] Fan, X., Miller, M., 2009. Force Analysis for Segmental Grinding, Michigan Technological University,
Houghton, MI.
[7] Malkin, S., Guo, C., 2007. Thermal Analysis of Grinding, Annals of the CIRP, Vol. 56/2, 760-782.
[8] Shen, B., Xiao, G., Guo, C., Malkin, S., Shih, A., 2008. Thermocouple Fixation Method for Grinding
Temperature Measurement, Journal of Manufacturing Science and Engineering, Vol. 130, 200-207.
[9] Shen, B., Shih, A., Xiao, G., 2011. A Heat Transfer Model Based on Finite Difference Method for
Grinding, Journal of Manufacturing Science and Engineering, Vol. 133, 240-250.
[10] Park, H., Liang, S., 2008. Force Modeling of Microscale Grinding Process Incorporating Thermal
Effects, International Journal of Advanced Manufacturing Technology, Vol. 44, 476-486.
[11] Akbari, M., Sinton, D., Bahrami, M., 2009. Moving Heat Sources in a Half Space: Effect of Source
Geometry, ASME 2009 Heat Transfer Summer Conference, California, USA.
[12] Budak, E., 1994. Mechanics and Dynamics of Milling Thin Walled Structures, PhD Thesis,
Mechanical Engineering. The University of British Columbia, Vancouver, Canada.
373
374
SERT MALZEMELERN DELNMES LEMNDE KAPLAMA

TPLERNN VE LEME PARAMETRELERNN DELME
LEMNE ETKLERNN NCELENMES
M.Cemal AKIRa , Ayhan ORANb ve Yunus Emrecan TRKERc
a, Uluda niversitesi Mh.Mim.Fakltesi Makine Mh. Blm, Bursa/TRKYE, cemal@uludag.edu.tr
b, Bosch San. Ve Tic. A., Bursa/TRKYE, ayhan.oran@tr.bosch.com
c, Uluda niversitesi Mh.Mim.Fakltesi Makine Mh. Blm, Bursa/TRKYE
yunusemreturker1809@gmail.com
ZET
Bu deneysel almadaki ama, delik delme ileminde spiral matkap performansnn eitli
kaplamalar ve farkl kesme deerleri iin incelenmesidir. Toplamda 3 farkl grupta deneyler
yaplm ve her grup deney bir ncekinin devam olacak ekilde srdrlmtr. lk grup deneyde
272 HRC sertliindeki C45PbK slah elii, ikinci grupta ise 372 HRC sertliindeki 42CrMo4
slah elii 3 farkl kaplamal (TiAlN, AlCrN, TiAlN+WC/C) takmla, dk kesme hzlarnda (47
m/dak) delinmi ve kaplama performanslar karlatrlmtr. Son grup deneyde ise kesme hz
nemli lde arttrlm (75 m/dak) ve bu alma artlar iin kaplamal takmlarn performanslar
yine karlatrmal olarak incelenmitir. Deneyler Deckel Maho 3D CNC tezghnda, soutma
svs Ecocool 3110 bor ya kullanlarak gerekletirilmi, performans karlatrmalar takm
mr ve yzey przll kriterlerine gre yaplmtr.
Anahtar kelimeler: Delik delme, kaplamal takmlar, ileme performanslar, Helica, TiAlN
ABSTRACT
In this experimental work, the drilling performance in conjuction with the various coatings and
cutting speeds is investigated. Three group of experiments were conducted using three different
coatings (TiAlN, AlCrN ve TiAlN + WC/C): drilling of C45PbK (27 HRC) mild steel in low
cutting speed (47 m/min); drilling of 42CrMo4 (37 HRC) mild steel in low cutting speed and
drilling of both material in high cutting speed (75 m/min). The performances of coating materials
are then compared in term of tool life and surface quality. Experiment were conducted on Deckel
Maho 3D CNC drilling machine. Ecocool 3110 was used as the coolant.
Keywords: Drilling, coated drills, cutting performance, Helica, TiAlN
1.
Giri
Spiral matkaplarn delik delme performansnn artmas talal ileme operasyonlarnda teknolojik
ve ekonomik olarak nemlidir. Mhendislik ve AR-GE almalarnda ulalmak istenen, helisel
matkabn delik delme operasyonunda maksimum performansla almasdr. ncelikle iyi bir
analiz yaplarak performans etkileyen durumlar incelenir ve bu durumlara baklarak gerekli
parametreler belirlenir. Her bir parametre ele alnarak performans etkileyen faktrler bulunur.
375
Daha sonra bulunan faktrler zerinden deney tasla hazrlanr ve uygun deney aamalar
belirlenir. Deney aamalar maliyet ve zaman gz nnde bulundurularak hazrlanmas gerekir.
Yaplan deney sonunda optimum artlar tespit edilerek performans artrmna yaklalr.
Yaklamlarda faktrler arasndaki etkileim gz ard edilmemelidir. Bu sebep ile eitli faktrlerin
maliyet ve zaman dikkate alnarak kombinasyonlar yaplr, hata oran ve belirsizlik en aza
indirilir. Tm durumlar gz nnde bulundurulurken kaliteden de taviz verilmemelidir.
Delme ilemi endstride nemli bir talal imalat operasyonudur. Kaplama tr farkllklar, kesme
parametrelerinin deiimi ve helisel matkabn geometrik deiimi ile salanacak performans art
maliyete ve kaliteye ok nemli katkda bulunacaktr. Bu nedenle kesme parametreleri (devir,
ilerleme gibi), kesici takmn kaplamas ve geometrisi birinci ncelikli nemli deikenlerdir.
Bunlar etkileyen anma ve mr gibi faktrler de performans indirgeyen durumlardr.
Mhendislik almasnda bu faktrlerin etkileri azaltlarak performans artrm salanacak ve
endstride istenen rekabet seviyesine ulalacaktr.
Mevcut literatrler de kesici takmlarn performanslarn arttrc birok yzey kaplama almas
vardr. Kopac, kesici takmlarda, takm malzemesi ve kaplamalarn takm mrne etkisi ile ilgili
yaptklar almalarda, yzey sertletirmenin nemine deinmilerdir [1]. Ezugwu ve Okeke'nin
yapt almada ileme operasyonunda ortalama g tketimiyle kabul edilebilir yzey
hassasiyetini elde etmek iin, sa vida ekme takmlarn TiN kaplamlardr [2]. Sonuta, i
paras kalitesini ve takm mrn arttrmak iin kesici takmlarn sert seramik filmlerle
kaplanmasn nermilerdir.
Wang (2000) ise elik tornalamada kesici takma etkiyen kuvvetlere, ok katl yzey kaplamalarn
etkilerini tartm ve karbr takmlar zerine bu konuyla ilgili deneyler yapmtr. Deneylerinde
takmlara kaplanan sert kaplamalarn yan yzeyinde meydana gelen kuvvet bileenlerinin, dk
srtnme katsaysndan dolay azaldn iddia etmitir [3]. Tokmanolu (2000) almalarnda
takmlarn anmadan dolay ok byk malzeme kayplarna maruz kaldklarn ortaya koyarak;
klavuz, matkap ve freze gibi takmlar eitli kompozisyonda sert seramiklerle kaplamtr.
Yaptklar deneylerde, kaplamal takmlarn %10-30 arasnda takm ve ileme maliyetini
drdn gzlemlemilerdir [4].
Tamura ve Tokunaga (1998) ise geni aplardaki elik borularn ve martenzitik paslanmaz eliin
dzgnce delinebilmesi iin matkap yzeylerini TiCN (titanyum karbonitrr) ile kaplamlardr.
Sonu olarak delinmesi zor olan malzemeler iin kaplamal kesici takmlarn konvansiyonel kesici
takmlara gre 4 kat daha fazla kesme performansn arttn belirtmilerdir [5], [6]. ekerin
2011de yapt almalarda takm mrlerinin scakla bal olan deiimleri incelenmitir.
Daha sonra bu veriler kullanlarak kaplama farkllklarnn etkilerini belirtmilerdir. Yaplan
deneylerden elde edilen sonular deerlendirildiinde; kesme blgesindeki scakln, artan
ilerleme miktar ile azald gzlenmitir [7]. Kesici takma kaplama uygulamas neticesinde,
kesme blgesindeki scaklk nemli lde dmtr. Takma kaplama yaplmas, deerlendirilen
btn parametreler asndan nemli avantajlar salamtr.
Yaplan almada farkl kaplamalarn farkl devir ve ilerlemedeki performanslar ve mrleri
incelenmitir. ki farkl sertlikteki slah elii, farkl kaplama tipi TiAlN, Helica, Hardlube ve iki
farkl kesme hz deeri (3000 dev/dak 47 m/dak ve 4800 dev/dak 75 m/dak) ile grup deney
erevesinde ilenmitir. Kaplama malzemelerinin zellikleri izelge 1de verilmitir. Bu deneyler
sonucunda kaplama tiplerinin ve kesme hznn takm mr ve yzey kalitesine etkileri
incelenmitir.
376
izelge 1 Kaplama zellikleri
Ghring teknik kataloguna gre tala formlarnn oluumu ve geliimi kesme parametreleri ve i
paras malzemesine baldr.[8] Takm mr ve kesme performansna etkisi tala oluumu ve
formu ile olur. izelge 2 de tala formu ve oluum sebepleri verilmitir.
izelge 2 - Tala Formu ve Karakteristii
Deney ncesinde devamll yksek bir CNC tezgh (Deckel Maho 3D) belirlenmi ve
kaplamalarn genel zellikleri hakknda bir n alma yaplmtr. Deneye balamadan nce
retimde kullanlmakta olan devir ve ilerlemeden daha dk deerler alnm ve ncelikle dk
kesme hzlarndaki performansn incelenmesi istenmitir. paras malzemesi olarak sertlikleri
272 HRC olan C45PbK ve 372 HRC olan 42CrMo4 iki farkl slah elii kullanlm ve her bir
silindirik paraya 4,95 mm olan 30 mm derinliinde 8 delik delinmitir. Deneylerde kullanlan
spiral matkap ekil 1 de gsterilmitir. Deney farkl almadan olumutur. lk almada
TiAlN kaplamal matkabn 272 HRC sertlikte olan C45PbK slah elii zerinde delik delme
performans ve mr incelenmitir. kinci almann devamnda farkl kaplama ile 372 HRC
sertliindeki malzeme delinmi ve bu kaplamalar birbirleriyle mr ve kalite performans asndan
kyaslanmtr.
377
ekil 1 4,95 mm Spiral Matkap

Her bir deney kesici takm krlmas sonrasnda sonlandrlm olup, lm ve sonu ksmna
geilmitir. Makine ve lm kapasitesi, i paras ve kesici takm maliyetleri nedeniyle deney
sonularn dorulamak zere deney tekrarna bavurulmamtr.
2.1 Birinci Grup Deney: C45PbK Islah elii ve TiAlN Kaplama
Birinci grup deney almasnda TiAlN kaplamal spiral matkap kullanarak C45PbK malzemesinde
dk kesme hznda delik delme ilemi yaplmtr. Bu deneyin yaplmasnn amac TiAlN
kaplamann 272 HRC malzemede, yani balang artlarnda mrn bir referans olarak
belirlemektir. Bylelikle TiAlN kaplamann yumuak ve sert malzeme iin mrnn kyaslanmas
yaplacaktr. Kesme parametreleri izelge 3deki gibidir.
izelge 3 - Deney almas 1 Kesme Deerleri
Takm kesici aznda herhangi bir anma gzlenmezken, iaretlerde de grrl gibi kenar
zrhlarda ve tala kanalnda kaplamann and ve kalkt gzlenmitir. mr sonlarna
gelindiinde anmalarn artt gzlenmektedir.
ekil 2 - TiAlN Kaplamal Matkap

Deneyler esnasnda her 40 parada bir ilem durdurulmu, takm zerinde anmalar resimlenmi
ve yzey przll deerleri (Rz ve Rzmax) Taylor Hobson cihaz kullanlarak llmtr.
llen yzey przll deerleri ekil 3de gsterilmitir.
378
ekil 3 - C45PbK ve TiAlN iin Rz-Rzmax Deerleri

lmlerde delik says arttnda beklenildi gibi kesici takm mr sonuna doru Rz yzey
przll deerinin linear bir ekilde, az bir sapma ile ykseldii izlenmitir. Rzmax ise lm
cihaznda tanml olan katot (blge) ierisindeki en yksek deer olarak tanml olmas haliyle,
ilem yzeydeki izlerin derinliine, ilem yzeyi temizliine bal olarak kendi ierisinde daha
dzensiz ve yksek bir sapma gstermektedir.
2.2. kinci Grup Deney: 42CrMo4 Islah elii ve 3 Farkl Tip Kaplama
kinci grup deney almasnda 372 HRC sertliindeki malzemenin 3 farkl kaplama ile delinmesi
ilemindeki kalite performans ve kesici takm mr incelenmitir. ncelikle ilk grup deneyde
TiAlN kaplamann yumuak malzeme iin belirlenmi mr ve anma deerleri sert malzeme iin
elde edilen deerler ile karlatrlmtr. Kesme verileri izelge 4teki gibidir.
izelge 4 - kinci Grup Deneyi Kesme Parametreleri
Deney 2.2.1
Bu deneyde TiAlN kaplamal spiral matkabn 372 HRC sertliindeki 42CrMo4 slah eliini
delme ilemi incelenmi, her 80 delikte bir ilem durdurulmu ve oluan anmalar izlenmitir
(ekil 4).
379

Yumuak malzemeden sert malzemeye geite kesme verileri ayn olmasna ramen TiAlN
kaplamal matkap sert malzemede daha az mr gstermitir. Malzeme yapsnn sert olmas ve
ilerleme hznn ykseklii mr azalmasndaki kritik etkilerdendir. Tala ak ve kanallardan
geii de takmn mrn azaltan etkendir. Bu ksmdan sonu blmnde bahsedilecektir. Yzey
przll izelge 5 de gsterilmitir.
izelge 5 - 42CrMo4 ve TiAlN Kaplamal Takmn Rz-Rzmax Deerleri
izelge 5te grld gibi TiAlN kaplamal takm sert malzemede delik delmesinde yzey
przll yumuak malzemeye gre olduka ktdr. Bunun etkileri kesici takmn sert
malzemeyi akc olarak kesememesidir.
Deney 2.2.2
Bu almada 42CrMo4 malzemenin delinmesinde AlCrN bazl Helica kaplamal takm

kullanlmtr. ekil 5te grld gibi kesici azn u ksmlarna doru kaplamann and
gzlenmitir.
ekil 5 - Helica Kaplamal Matkap

Sert malzemede Helica kaplama, TiAlN kaplamal takma gre daha iyi bir performans ve mr
gstermitir. Sonu ksmnda kyaslamadan bahsedilecektir. ekil 6da grld zere yzey
przll deerleri kabul edilebilir limitlerde (Rz:16 m / Rzmax:25 m) llmtr. Her 40
delikte (5 para x 8 delik) bir yzey przll llm olup, 600 delik sonunda Rzmax 21 m
ulatnda takm mrn tamamlamtr.
380
ekil 6 - 42CrMo4 ve Helica Kaplamann Rz-Rzmax Deerleri

Deney 2.2.3
Bu almada 42CrMo4 malzemenin delinmesinde TiAlN+WC/C bazl Hardlube kaplamal matkap

kullanlmtr.
ekil 7 - Hardlube Kaplamal Matkap

Hardlube kaplama deney almas Deney 2.2.2 deki Helica kaplamaya gre daha az mr ve
performans gstermitir. Takm erken krld iin anmalar net incelenememitir. Krlma sebebi
olan tala aknn kanal boyunda skmasndan sonular blmnde bahsedilecektir. llen
yzey przll deerleri ekil 8 de gsterilmitir.
381
ekil 8 - 42CrMo4 ve Hardlube Kaplamann Rz-Rzmax Deerleri

nceki deney sonularnda olduu gibi takm mrnn sonuna doru gelindiinde Rz ve Rzmax
deerleri ykselmektedir. Delik kalitesi iin i paras teknik resmi zerinde tanmlanm olan
Rz:16 m / Rzmax:25 m limitleri aldnda, matkap zerindeki anmalarnda etkisi ile kesme
artlarnn ve tala kanalndan kan talalarn tahliyesi zorlamakta, neticesinde kesici takm
krlmaktadr.
2.3. nc Grup Deney: 42 CrMo4 ve Islah elii Kesme Parametresi Deiimi
Bir nceki blmde kesici takm kaplamas etkisini ortaya koyan almaya ek olarak, nc grup
almada dier tm balang artlar sabit tutularak, daha yksek kesme hznn kesici takm
performansna ve delik delme ilemi kalitesine olan etkisi incelenmitir. Kesme hz izelge 2.3te
grld gibi arttrlmtr.
izelge 6 - nc Grup Deney Kesme Deerleri
Deney 2.3.1
Bu deneyde TiAlN kaplamal spiral matkap ile 372 HRC sertliindeki 42CrMo4 slah eliinin
farkl kesme artlarndaki delme ilemi incelenmitir. Ancak kesici takm ksa bir srede krlmtr.
382
lmler yksek kesme hz ile birlikte daha 14.parada yzey kalitesinde yksek deerlere
ulald, buna bal olarak matkap mrnn hzla azalarak, krlma ile sonulandn
gstermektedir. lm deerleri izelge 7 deki gibidir.
izelge 7 - 42CrMo4 ve TiAlN Kaplamal Takmn Rz-Rzmax Deerleri
Deney 2.3.2
Bu almada ise AlCrN bazl Helica kaplamann farkl kesme hznda 42CrMo4 slah eliinin
delinmesi incelenmitir.
ekil 10 - Helica Kaplamal Matkap

Helica kaplamal matkap yksek kesme hznda TiAlN kaplamal kesici takma gre daha fazla
delik delmitir. Yzey przll lmleri izelge 8 de yer almaktadr.
izelge 8 - 42CrMo4 ve Helica Kaplamal Takmn Rz-Rzmax Deerleri
Yzey przll lm deerleri yksek kesme hznn Rz ve Rzmax deerlerinde daha ksa
srede bir arta neden olduunu gstermektedir.
Deney 2.3.3
Bu almada TiAlN + WC/C bazl Hardlube kaplamal takmn yksek kesme hzndaki
performans ve mr incelenmitir.
383
ekil 11 - Hardlube Kaplamal Matkap

llen yzey przllne gre Hardlube kaplamal takmn yksek kesme hznda delik yzey
kalitesi daha dk kesme hzna gre ktlemitir. izelge 9da yzey przll deerleri
gsterilmitir.
izelge 9 - 42CrMo4 ve Hardlube Kaplamal Takmn Rz-Rzmax Deerleri
3. SONULAR
Deien i paras malzeme sertlii ile birlikte kesici takm mrnde dikkate deer bir d
grlmtr. Takm mr d takmn hzl bir ekilde anmas neticesinde delik kalitesinin
bozulmas ya da bir sre sonra takmn krlmas eklinde karmza kmaktadr.
TiAlN kaplamann yumuak malzemede ulat uzun mr sert malzemede elde edemedii ilk
grup deneyinden sonra belli olmutur. Takm sert malzeme delme ilemine baladnda anma
yumuak malzemeyi ilemeye oranla ok daha hzl gerekletii izlenmitir. ekil 12de birinci
grup deneyinin mrleri grselletirilmitir.
ekil 12 - Birinci Grup Deneyi mr Kyaslamas

Sert malzemede takm performansn iyiletirmek iin farkl kaplamalarla yaplan almada
Helica kaplama TiAlN ve Hardlube a gre daha iyi bir performans gstermitir. Bulgularn kabul
edilebilirlii Rz/Rzmax yzey przllk lm ile dorulanmtr. Rz/Rzmax yzey przll
takm andka artmaktadr. paras iin teknik resimde tanml yzey przll deeri kesici
384
takm performans iin snrlayc kriterdir. ekil 13te yzey przllnn kyaslanmas
grselletirilmitir.
ekil 13 - kinci Grup Deney - Rz/Rzmax
ekil 14 - nc Grup Deney - Rz/Rzmax

ekil 14te grld gibi kesme hznn yksek olduu durumda yzey przll deerleri tm
kaplamalarda ksa srede ykselmektedir. Yksek kesme hz; kesici takmn hzl bir ekilde
anmasna, anma neticesinde kesme koullarnn zorlamasna ve bozulan yzey kalitesi ile
birlikte tala tahliyesinin salanamamasna, ksa srede tala ylmas neticesinde kesici takmn
krlmasna sebebiyet vermektedir.
Teoride kesme mekanizmasnn kesici takmn i parasna temasnda, scakln belli bir deere
ulamas ile birlikte gerekletii bilinir. Deney balangcndaki 46 m/dak kesme hz delme ilemi
iin dk bir deer olup, gerekli olan scaklk koullarnn olumam olmasndan yola karak,
pratikte kabul edilebilir 75 m/dak kesme hzna karlk gelen 4800 d/dak ile yaplan deneylerde
kesici takm performansnn hzl bir ekilde dt gzlemlenmitir. lk deneyde baarl bir
performans sergileyen Helica kaplama iin yaplan kesme hz optimizasyonu kan ilk sonularn
olduka altnda kalmtr. ekil 15te kaplamalarn iki deney grubunda verdii farkl mrler
gsterilmitir.
385
ekil 15 - kinci ve nc Deney Grubu mr Kyaslamas

Helica kaplamann performansn aklamak iin izelge 1de kaplama zelliklerine bakldnda;
mikro sertlik ve srtnme katsaysnda farklar grlmektedir. Srtnme kat says, oluan talan
tala kanalndan kolayca akmas iin en etkin olandr. Srtnme kat says en dk olan
kaplamada yzeye tutunma en az olacandan, tala soutma svs ile beraber daha kolay tahliye
edilir. Kaplamalar ierisinde Helica en dk srtnme kat saysna sahiptir. izelge 10da
srtnme katsays ve mikro sertlikler bir kez daha gsterilmektedir.
izelge 10 - Kaplama zellikleri
Tala tahliye kanalnda srtnmeden dolay talan iyi tahliye edilememesi durumunda, tala
ylmas olur, kanaln tkanmas ve tala skmas neticesinde takm ksa bir sre sonra krlr. Bu
durum kaplamann srtnme katsays ile dorudan ilgilidir.
almalarda da grld gibi Helica kaplamal takm dier kaplamalara gre daha fazla mr
yapm, kalite yeterliliklerini yerine getirmitir; dolays ile ayn kesme koullarnda (devir,
ilerleme) ve malzeme sertliinde TiAlN takma gre Helica ile bir mr art salanmtr.
Dier bir yandan delik delmede kritik bir konu olan tala oluumu ve talan boaltlmas konusuna
bakldnda, deneylerde olumsuz etkiler grlmektedir.
Delik yzey kalitesi ve kesici takm mr asndan delme ilemi srasnda oluan tala formu
nemli bir parametredir. Oluan tala ekilleri ve karakteristii izelge 2de grselletirilmitir.
Deneylerde tala rneklemeleride alnmtr. Tm admlarda elde edilen tala formlar izelge 2
de yer alan Yarm Kabuk formundadr. Form karakteristiinde talan yarm kabuk olmasnn
sebebi yksek ilerlemedir. Bu durum deneylerde kullanlan btn kesme parametrelerine
uymaktadr.
ekil 16da tala rneklemeleri incelendiinde yarm kabuk tala formu yannda kenar yzeyleri
girintili kntl, inemsi bir grnm almtr. Bu yap sert malzeme ve yksek ilerleme
386
neticesinde; takmn kesme kenarlarnn anmas ile birlikte malzeme zerinde kesme kabiliyetinin
azalmas ve yolma eklinde bir kesme yapmas eklinde yorumlanabilir.
Tala tahliyesi iin yzey tutunmas, dolaysyla srtnmenin en aza indirgenmesi gerektii bir
ortamda bu tala formunda talalar birbiri ile i ie girerek, tutunmay arttrmaktadr. Bu durumda
kesme svs basncnn dk olmasnn (P=11 Bar) da etkisi ile tala tahliyesi zorlamakta, tala
ylmas ve skmas neticesinde kesici takm ska krlmaktadr.
ekil 16 - Tala Formlar ve Resimleri
387
Kaynaklar
[1] J. Kopac and M. Bahor, "Interaction of the technological history of a workpiece material and
the machining parameters on the desired quality of the surface roughness of a product," Journal of
Materials Processing Technology, pp. 381-387, 1992-93.
[2] Ezugwu EO, Okeke CI (1999) Tool life and surface integrity when machining Inconel 718 with
PVD and CVD-coated tools. Tribol Trans 42(2): 353360
[3] J. Wang, The effect of the multi-layer surface coating of carbide inserts on the cutting forces in
turning operations, J. Mater. Process. Technol. 97, 114119, 2000.
[4] Tokmanolu, K., Turkuz, C., "Kesici Takm Sanayiine Yonelik nce Sert Seramik
Kaplamalarn Onemi ve Uygulama Sonuclar", Yuzey slemleri Dergisi, Kasm-Aralk Says,
300-304, 2000.
[5] Tamura, M., Tokunaga, T., "Deposition of TiCN Coating onto Large-Diameter Tip Saws",
Surface and Coating Technology, 108-109:551-557, 1998.
[6] Yaln B. Ylmaz N. 2010. "Ark PVD Yzey Kaplama Metoduyla Titanyum Nitrr Kaplanm
Matkap Takmlarnda Takm Anmasnn Deneysel Olarak ncelenmesi", Sleyman Demirel
niversitesi, Isparta
[7] eker U. 2011, Delik delme ilemlerinde kesme parametrelerine bal olarak oluan scakln
deneysel olarak incelenmesi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits
[8] Mitsubishi carbide, Materials cooperation, 2011
http://www.mitsubishicarbide.com/EU/de/product/pdf/c_n_other/c005d_n.pdf
388
SERTLETRLM MKROALAIMLI ELN (30MnVS6)

FARKLI KESCLERLE LENMESNN NCELENMES
Adem AHNa, Halil DEMRb
a, Karabk niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Karabk/ Trkiye
adem.sahin58@hotmail.com
b, Karabk niversitesi Teknoloji Fakltesi, malat Mhendislii, Karabk/ Trkiye,
hdemir@karabuk.edu.tr,
zet
Bu almada, 30MnVS6 mikroalaml elikten hazrlanan i paralar yada ve suda soutularak iki farkl
mikroyap elde edilmitir. Bu iki malzeme zerinde ileme deneyleri yaplmtr. Deneyler tornalama
metoduyla yedi farkl kesme hz (40, 50, 60, 70, 80, 100 ve 120 m/dak) ilerleme miktar (0,08 mm/dev) ve
tala derinliklerinde ( 0,8 mm) soutma svs kullanlmadan yaplmtr. Uygulanan sl ilemler i
paralarnn mikroyaplarn ve sertliklerini deitirmitir. Farkl mikro yaplarn ve sertliklerin kesme
kuvveti ve yzey przllne etkileri aratrlmtr. En dk yzey przllk deerleri suda soutulan
i paralarnda seramik kesici takmla yaplan deneylerde grlmtr.
Anahtar Kelimeler: Mikroalaml elik, yzey przll, kesme kuvveti
INVESTIGATION OF MACHINING OF HARDENED MICRO

ALLOYED STEEL (30MnVS6) WITH DIFFERENT CUTTING
TOOLS
Abstract
In this study, 30MnVS6 microalloyed steel workpieces were cooled in oil and water and two different
microstructures were obtained and then, machining tests were carried out on these two materials. The
machining tests were carried out with turning method at seven different cutting speeds (40, 50, 60, 70, 80,
100 and 120 m/min), three different feed rates 0.08 mm/rev and three different depth of cut 0.8 mm without
using cutting fluid. The heat treatments applied to the workpieces changed their microstructures and
hardnesses. Different microstructures and hardnesses on cutting force and the surface roughness were
investigated. The lowest surface roughness values were seen in the experiments in which ceramic cutting
tools were used on the workpieces cooled in water.
Keywords: Micro alloyed steels, surface roughness, cutting forces
1. Giri
Son yllarda elik metalrjisinde en nemli gelimelerden bir tanesi mikroalaml eliklerdir. Mikroalaml
elikler yksek mukavemet, tokluk ve iyi kaynak kabiliyeti gibi zellikleri nedeniyle otomotiv sektrnden,
bina yapmna kadar ok geni bir kullanm alanna sahiptir. Mikroalam eliklerinde bulunan vanadyum,
niobyum, titanyum, bor ve alminyum gibi elementlerin oluturduklar karbonitrrler tane bymesini,
dislokasyonlarn hareketini ve yeniden kristallemeyi engelleyerek eliin dayanmn artrmaktadr [12].
Bu malzemelerin zelliklerinin iyi olmas tasarm ynnde cazip klmaktadr. Ancak bu malzemelerin sertlik
ve dayanmlarnn yksek olmas, talal imalat metotlaryla ekillendirme bakmnda ounlukla problemlere
neden olmaktadr [3].
389
Endstride geni kullanm alan bulunan yksek dayanml dk alaml (YDDA) elikleri birok imalat
uygulamalarnda talal imalata tabi tutulmaktadr. Talal ilemle ekillendirmelerde kesme kuvvetleri, ilem
esnasnda oluan baz deikenler tarafndan, dorudan etkilenen en nemli k deikenlerinden biridir.
Kesme kuvvetleri zerinde etkili olan bu deikenler; kesme hz, ilerleme, tala derinlii, takm ve tala
geometrisi, i malzemesi, takm-tezgh iftinin dinamik karakteristikleri, balama sistemi, takm kesme
yzeylerindeki anmann geliimi, scaklk ve titreim gibi faktrlerdir [4-5].
Yaplan eitli almalarda [2-3] kesici takm olarak Kennametal firmas tarafndan KC9110 kalite
gurubunda ait kaplamal karbr kullanlm ancak kesici takmlarda ar miktarda anma olmutur.
Yaplacak olan bu almada kesici takm olarak; Kennametal firmas tarafndan retilen CNGA120404
takm geometrisinde KY4400 kalitesine sahip TiN kaplamal karma seramik kesici takmlar (Al 2O+TiCN) ile
CNMG120404 takm geometrisinde KT315 kalitede; TiN/TiCN/TiN kaplamal sermet kesici takmlar
kullanlmtr.
Bu almada, (YDDA) hazrlanan i paralar yada ve suda soutularak farkl mikroyaplar ve sertliklerde
numuneler oluturulmutur. Farkl oranlarda sertletirilmi malzemeler zerinde ilenebilirlik deneyleri,
tornalama metoduyla farkl kesme hzlarnda soutma svs kullanlmadan yaplarak, deiik mikroyaplarn
ve farkl sertliklerin kesme kuvveti ve yzey przllne etkilerinin aratrlmas amalanmtr.
2. Deneysel almalar
Deneysel almalar iin 60X250 mm boyutlarnda YDDA 30MnVS6 mikroalaml elik malzeme
kullanlmtr. eliin kimyasal bileimi Tablo 1de verilmitir.
Tablo 1. 30MnVS6 mikroalaml eliin kimyasal bileimi
Deney paralar 9005 C sl ilem frnnda bir saat stenitleme sl ilemine tabi tutulduktan sonra, yada
ve suda farkl souma hzlarnda soutulmutur. Farkl souma hzlarnda sertletirilen numunelerin
mikroyap incelemeleri iin klasik metalografik yntemlerle hazrlanan metalografi numuneleri %2lik
nital zeltisinde dalama ilemine tabi tutulmutur. Mikroyap incelemeleri X10-X1000 bytme
kapasiteli nikon marka optik mikroskopta gerekletirilmitir. Deney paralarnn sertlik lm affr 251
mrsd marka sertlik lm cihaz ile rockwell (HRC) trnden yaplmtr.
Kesici u kalitesi mikroalaml elik malzemeye uygun seilmitir. Deneylerde, Kennametal firmas
tarafndan retilen CNGA120404 takm geometrisinde KY4400 kalitesine sahip TiN kaplamal karma
seramik kesici takmlar (Al2O+TiCN) ile CNMG120404 takm geometrisinde KT315 kalitede;
TiN/TiCN/TiN kaplamal sermet kesici takmlar kullanlmtr. Kennametal firmas tarafndan retilen kesici
ular, rijit olarak PCBN R 2525M12 ISO kodulu takm tutucu ile balanmtr. Deneylerde kullanlan i
paralar; FANUC kontrol nitesine sahip olan Johnford TC35 CNC torna tezghnda ilenmitir. CNC
torna tezghnn gc 10KW olup, tezgh i mili deiken kademesiz hza sahip ve 4000 dev/dak'ya kadar
kabilmektedir. Her bir numune iin kesme hz 40 m/dak, 50 m/dak, 60 m/dak, 70 m/dak, 80 m/dak, 100
m/dak, ve 120 m/dak kesme hzlarnda ve her kesme hz iin 0,08 mm/dev ilerleme miktar ve 0,8 mm tala
derinlii kullanarak, para zerinde 20 mm aralklarla deneyler yaplmtr.
Tala kaldrma esnasnda oluan kuvvet bileenini; esas kesme kuvveti Fz (Fc), ilerleme kuvveti Fx (Ff)
ve radyal kuvveti Fy (Fr) lebilen KISTLER 9257A tipi piezoelektrik dinamometre kullanlmtr. lenmi
yzeyler zerinde yzey przll lmleri Mahr marka Perthometer M1 tipi yzey przllk lme
cihaz ile gerekletirilmitir. lmler i paras eksenine paralel olacak ekilde ve i paras her lm
sonras kendi ekseni etrafnda yaklak 120 dndrlerek farkl yzeyde gerekletirilmitir. lmler
sonucu bulunan deerlerin aritmetik ortalamas alnarak ortalama yzey przllk (Ra) deerleri
hesaplanmtr.
390

3.1 Mikroyap
Deneylerde kullanlan YDDA mikroalaml eliin suda ve yada soutulmas sonrasnda oluan mikroyap
grntleri ekil 1de gsterilmitir. ekil 1de grld gibi farkl souma ortamnda soutulan i
paralarnn souma hzlar farkl olduu iin mikroyaplarda farkl morfolojide olumutur.
ekil 1. Farkl ortamlarda soutulan i paralarnn mikroyaplar.

a) Suda soutulan, b) Yada soutulan
Yada ve suda soutma sl ileminden sonra suda soutulan i parasnda martenzitik arlkl bir yapya
dnrken, yada soutulan i parasnda martenzitik ve beynit bir grnm sergilemektedir. Bu durum i
parasnda sertlik ve buna bal olarak dayanmnn daha fazla ykselmesine neden olduu dnlmektedir.
Deney numuneleri zerinde gerekletirilen sertlik lmleri de bu sonucu desteklemitir. Yada soutulan i
paras 30,33 HRC sertlik deerine ve suda soutulan i paras ise 46,24 HRC sertlik deerine sahip
olmutur.
3.2 Kesme kuvvetleri
Farkl soutma hzlarnda (su ve ya) sertletirilen numunelerin ilenebilirlik deneyleri sermet kesici takmla
farkl kesme hzlarnda (40, 50, 60, 70 ve 80 m/dak) ilerleme miktar 0,08 mm/dev ve tala derinlii 0,8
mmde gerekletirilmitir. Kesme hzna bal kesme kuvvetlerindeki deiim belirlenerek ekil 2de
verilmitir.
391
ekil 2. Kesme hznn kesme kuvvetine etkisi.

ekil 2de grld gibi 60 m/dak kesme hzlarnda yaplan deneylerde yada soutulan i parasnda
kesme kuvveti 200,38 N bulunurken, suda soutulan i parasnda kesme kuvveti ise %42,12 azalarak 115,41
N olduu tespit edilmitir. Kesme hznn artmasyla yada soutulan i parasnda oluan kesme kuvvetleri
fazla bir deiim gstermemitir ancak su da soutulan i parasnda ise kesme hznn artmasyla kesme
kuvveti de ters orantl olarak azald grafikte grlmektedir. En dk kesme kuvveti suda soutulan i
parasnda kesme hz 80 m/dakda yaplan deneylerde 77,36 N olduu tespit edilmitir. Kesme hznn
artmasyla kesme kuvvetlerinin d ksmen kesici takm tala yzeyinde takm-tala temas uzunluunun
azalmas ve ksmen de artan kesme hz sonucu kesme blgesindeki scakln artmasyla takm tala
yzeyindeki akma blgesinde yapan malzemenin kayma dayanmnn azalmasyla aklanabilir [6].
Farkl soutma hzlarnda (su ve ya) sertletirilen numunelerin ilenebilirlik deneyleri seramik kesici
takmla farkl kesme hzlarnda (60, 70, 80, 100 ve 120 m/dak) ilerleme miktar 0,08 mm/dev ve tala
derinlii 0,8 mmde gerekletirilmitir. Kesme hzna bal kesme kuvvetlerindeki deiim belirlenerek
ekil 3de verilmitir.
ekil 3. Kesme hznn kesme kuvvetine etkisi.
392
ekil 3de grld gibi 100 m/dak kesme hznda yaplan deneylerde yada soutulan i parasnda kesme
kuvveti 64,15 N bulunurken, suda soutulan i parasnda kesme kuvveti ise %46,11 N artarak 119,04 N
olarak tespit edilmitir. Kesme hz artrlarak yaplan deneylerde suda ve yada soutulan i paralarnda
kesme kuvvetleri genelde azalmtr.
En dk kesme kuvveti ise suda soutulan i parasnda kesme hz 120 m/dakda yaplan deneylerde 58,72
N olarak llmtr [7].
3.3 Yzey przll
Farkl soutma hzlarnda (su ve ya) sertletirilen numunelerin ilenebilirlik deneyleri sermet kesici takmla
farkl kesme hzlarnda (40, 50, 60, 70 ve 80 m/dak) ilerleme miktar 0,08 mm/dev ve tala derinlii 0,8
mmde gerekletirilmitir. Kesme hzna bal ortalama yzey przllk deerleri belirlenerek ekil 4de
verilmitir.
ekil 4.Kesme hznn ortalama yzey przllk deerine etkisi.

ekil 4de grld gibi 40 m/dak kesme hznda yaplan deneylerde suda soutulan i parasnn yzey
przllk deeri 0,567 m olurken yada soutulan i parasnn yzey przllk deeri ise %63,20
artarak 1,541 m olarak llmtr.
Farkl soutma hzlarnda (su ve ya) sertletirilen numunelerin ilenebilirlik deneyleri seramik kesici
takmla farkl kesme hzlarnda (60, 70, 80, 100 ve 120 m/dak) ilerleme miktar 0,08 mm/dev ve tala
derinlii 0,8 mmde gerekletirilmitir. Kesme hzna bal ortalama yzey przllk deerinin deiimi
belirlenerek ekil 5de verilmitir.
393
ekil 5.Kesme hznn ortalama yzey przllk deerine etkisi.

ekil 5de grld gibi en yksek yzey przllk deeri suda soutulan i parasnda kesme hz 80
m/dak kesme hznda yaplan deneylerde 0,982 m llmtr. En dk yzey przllk deeri ise yada
soutulan i parasnda %54,17 azalarak 0,450 m olmutur. Kesme hznn artmasyla yzey przllk
deerinin azalmas, yksek kesme hzlarnn oluumu azalan BUE ile aklanabilir. Kesme hznn artmasyla
genelde yaplan deneylerde yzey przllk deerinin azald grlmektedir. ekil 6, 7, 8 ve 9da yada ve
suda soutulan i paralarnda deneyler esnasnda kullanlan sermet ve seramik kesici takmlarn taramal
elektron mikroskobu SEM (250X) grntleri verilmitir.
ekil 6. Yada soutulmu i parasnda kullanlan sermet kesici takmlar a) kesme hz 50 m/dak tala
derinlii 0,8 mm ilerleme miktar 0,08 dev/dak b) kesme hz 60 m/dak tala derinlii 0,8 mm ilerleme
miktar 0,08 dev/dak.
394
ekil 7. Suda sogutulmu i parasnda kullanlan sermet kesici takmlar a) kesme hz 50 m/dak tala
ekil 8. Yada sogutulmu i parasnda kullanlan seramik kesici takmlar a) kesme hz 50 m/dak tala
ekil 9. Suda sogutulmu i parasnda kullanlan seramik kesici takmlar a) kesme hz 70 m/dak tala
4. Sonular
YDDA mikroalaml elikten hazrlanan deney numuneleri temin edildikleri ekliyle, su ve yada
soutularak farkl mikroyaplar oluturulmutur. Bu farkl mikroyaplarn kesme hz, kesme kuvveti ve
395
yzey przllne etkilerini belirlemek amacyla baz ileme deneyleri yaplmtr. Bu almalarda elde
edilen sonular aada zetlemitir.
Yada ve suda soutulan i paralarnda deneyler esnasnda kullanlan sermet ve seramik kesici
takmlarda nemli bir miktarda takm anmas gereklemedii tespit edilmitir.
Suda ve yada soutulan i paralarnn yaplarnda suda soutulan i parasnda martenzitik yap
oluurken yada soutulan i parasnda ise beynitik yap olumutur.
Yada souyan i parasnn sertlii 30,33 HRC olurken, suda souyan i parasnn sertlii ise %52,45
artm ve sertlik 46,24 HRC olmutur.
Yada ve suda soutulan i paralarnda artan kesme hzyla ters orantl olarak kesme kuvvetlerinde
genelde dme grlmtr.
Yada soutulan i paralarnda sermet ve seramik kesici takmlarla yaplan deneylerde seramik kesici
takmlarla yaplan deneylerde esas kesme kuvvetlerinin genelde daha dk deerlerde olumutur.
Suda soutulan i paralarnda sermet ve seramik kesici takmlarla yaplan deneylerde seramik kesici
takmlarla yaplan deneylerde esas kesme kuvvetlerinin genelde daha dk kt tespit edilmitir.
Yada soutulan i paralarnda sermet ve seramik kesici takmlarla yaplan deneylerde seramik kesici
takmlarla yaplan deneylerde ortalama yzey przllk deerlerinin genelde daha dk kt
grlmtr.
Suda soutulan i paralarnda sermet ve seramik kesici takmlarla yaplan deneylerde sermet kesici
takmlarla yaplan deneylerde ortalama yzey przllk deerleri genelde daha dk kt grlmtr.
5. Kaynaklar
1) Koltuk, F., 1996. Mikroalaml eliklerin kincil Scak ekillendirlmesinde zelliklerin
Optimizasyonunun ncelenmesi, Doktora Tezi, Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits Metalrji
Ana Bilim Dal, stanbul,
2) zl, B., 2007. Mikroalaml eliinin Mikro Yapsn Deitirerek lenebilirliinin ncelenmesi
Yksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Zonguldak,
3) Demir, H., 2008. The Effects of Microalloyed Steel Pre-Heat Treatment on Microstructure And
Machinability, International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 35, 1041-1046,
4) Stout, K.J., 1998. Engineering surfaces a philosophy of manufacture (a proposal for good
manufacturing practise), Proc. Instn.Mech.B 212 169 174,
5) Akkurt, M., 1992. Tala Kaldrma Yntemleri Ve Takm Tezghlar, Birsen Yaynevi, stanbul, s. 8
107,
6) Trent EM., 1989. Metal Cutting, Butterworths Pres, London,
7) ahin, A., 2013. Sertletirilmi Mikroalaml eliin (30MnVS6) Farkl Kesicilerle lenmesinin
ncelenmesi Yksek Lisans Tezi, Karabk niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Karabk,
396
SERTLETRLMEM AISI 52100 RULMAN ELNN

KARBR VE SERMET KESC TAKIMLARLA LENMES
Ahmet KUa, Mehmet BOYb ve brahim FTc
a, Karabk niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Karabk/TRKYE, ahmetkuss@hotmail.com
b, Karabk niversitesi Meslek Yksekokulu Makine Program, Karabk/TRKYE , mboy@karabuk.edu.tr
c, Karabk niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii Blm, Karabk/TRKYE,
iciftci@karabuk.edu.tr
zet
Bu almada, AISI 52100 (100Cr6) rulman eliinin ilenmesinde karbr ve sermet kesici takmlarn
performansn belirlemek amacyla tornalama yntemiyle ileme deneyleri yaplmtr. Tornalama deneyleri
4 farkl kesme hznda (150, 200, 250 ve 300 m/dk karbr kesici takmlar iin ve 200, 250, 300 ve 350 m/dk
sermet kesici takmlar iin), 0,1 mm/dev ilerleme hz ve 0,5 mm kesme derinliinde kesme svs
kullanlmadan gerekletirilmitir. Karbr takmlar 4 farkl reticiden ve sermet takmlar da iki farkl
reticiden temin edilmitir. Deneyler sonucunda kesici takmda oluan anmalar ve ilenmi yzeylerin
yzey przllk deerleri belirlenmitir. Ayrca, tarama elektron mikroskobu (SEM) ile kesici takm
anmalar ve etkin anma mekanizmalar incelenmitir. Farkl reticilerden temin edilen karbr kesici
takmlarn performanslarnda farkllklar grlmtr. Sermet kesici takmlarda kesici u krlmalar ve ok
miktarda entik anmas grlmtr.
Anahtar Kelimeler: AISI 52100, Tornalama, Tam Anmas
MACHINING OF SOFT AISI 52100 BEARING STEEL USING

CARBIDE AND CERMET CUTTING TOOLS
Abstract
In this study, machining tests through single point turning method were carried out on AISI 52100 (100Cr6)
bearing steel in order to determine the perfomances of various carbide and cermet cutting tools. The turning
tests were conducted dry at four different cutting speeds (150, 200, 250 and 300 m/min for carbides and 200,
250, 300 and 350 m/min for cermets), 0.1 mm/rev feed rate and 0. 5 mm depth of cut. The carbide tools were
obtained from four different producers while the cermet tools were obtained from two different producers.
Cutting tool wear and surface roughness values were determined. In addition, cutting tool wear and wear
mechanisms were examined using a SEM. The carbide cutting tools obtained from the different producers
exhibited differences in their performances. Cermet cutting tools were subjected to edge fractures and heavy
notch wear.
Key Words: AISI 52100, Turning, Tool Wear
1. GR
Rulman elikleri bata rulmanlar olmak zere eitli rnlerin retiminde kullanlan yksek karbon ieren
krom alaml bir eliktir. Rulmanlarda kullanlan elikler, sertletirme ve temperleme sl ilemlerine tabi
tutulmu olarak kullanlmaktadr. Bu nedenle AISI 52100 rulman elikleri zerine yaplan akademik
almalarn hemen hemen tamam sertletirilmi ve akabinde temperlenmi ve yaklak olarak 54-64 HRC
sertlikteki malzemeler zerinde yaplmaktadr. Bunun nedeni de sertlii olduka yksek olan bu eliin hzl
takm anmasna neden olmasdr. Dolaysyla bu almalarla kesici takm maliyetini drmek iin en uzun
397
takm mr salayan ileme koullarnn belirlenmesine allmaktadr. Bu ekilde kesici takm maliyeti
drlmekle birlikte takm anmasndan kaynaklanan boyutsal deiim, takm anmasnn neden olduu i
parasndaki arplmalar ve takm anmasnn neden olduu yzey btnl ile ilgili problemler
azaltlmaya allmaktadr [1-5].
Sertletirilmemi rulman eliklerinin ilenebilirlii, sertletirilmi olanlarnki kadar zor olmamakla birlikte
dk ve orta karbonlu eliklerin ilenebilirliklerinden daha zordur. Sertletirilmemi rulman eliklerinin
ilenmesi ile ilgili yaplan alma olduka snrldr [6,7]. Geleneksel rulman bilezii imalatnda, scak
dvme ve souk ovalama ilemlerinden sonra sertletirilmemi halde kaba tornalama ilemleri
gerekletirilir. Rulmanlarn ok yksek saylarda retildii dikkate alndnda bu malzemenin
sertletirilmemi halde ilenmesinde yaplacak en kk iyiletirme dahi toplam maliyette ciddi dlere
neden olma ihtimali vardr.
Bu alma, rulman retiminde kullanlan AISI 52100 eliinin sl ilem grmeden nce kaba olarak
tornalanmasnda kesici takm maliyetinin azaltlmas amacyla yaplmtr. Kesici takm olarak farkl
reticilerden temin edilen sementit karbr ve sermetler kullanlarak tornalama yntemleriyle AISI 52100
elik zerinden tala kaldrlacaktr. Yaplan ileme deneyleri ile ilenmi yzeylerin yzey przllk
deerleri ve kesici takm anmalar incelenecektir.
paras malzemesi olarak ticari kalite AISI 52100 (100Cr6) rulman elii seilmitir. Tablo 1de bu
malzemenin ierisindeki elementlerin arlka oranlar gsterilmektedir.
Tablo 1. AISI 52100 Rulman eliinin Kimyasal Bileimi
Element
% (Arlk)
C
0,97
Si
0,27
Mn
0,32
P
0,020
S
0,011
Cr
1,48
Ni
0,17
Mo
0,06
40 mm apnda silindirik AISI 52100 rulman elii i paralar zerinde ekil 1de gsterildii gibi kanallar
almtr. Bu ekilde ileme koullarnn rulmanlarn kaba ilenmesindeki gerek koullara yakn olmas
salanmtr. AISI 52100 rulman eliinin ilenmesinde farkl reticilerden temin edilen sementit karbr ve
sermet kesici takmlarn ve kesme hznn kesici takm anmas ve yzey przll zerindeki etkilerini
incelemek amacyla tornalama deneyleri yaplmtr. Tornalama deneyleri iin Kyocera, Sandvik, Korloy ve
Kennametal firmalar tarafndan retilen CNMG 120404 formunda sementit karbr ve Kyocera, Korloy
firmalar tarafndan retilen sermet kesici takmlar kullanlmtr. Sermet kesici takmlar retici firmalarn
zel tavsiyesi zerine seilmitir. Kesici takmlarn genel geometrileri ayn olmakla birlikte tala krclar
geometrileri bir miktar farkllk gstermitir. Bu durumun takm performansn bir miktar etkilemesi
muhtemeldir ancak farkl reticilerden ayn tala krc geometrisine sahip takmlar temin etmenin gl
dikkate alnmaldr. Bu kesici takmlar TCLNR 20 20 K12 kodlu bir takm tutucuya rijit bir ekilde mekanik
olarak balanmtr.
ekil 1. AISI 52100 Rulman elii Paras
398
Tablo 2. Kesici Takmlarn zellikleri

retici
Kyocera
Korloy
Sandvik
Kennametal
Kyocera
Korloy
Malzemesi
Sementit Karbr
Sementit Karbr
Sementit Karbr
Sementit Karbr
Sermet
Sermet
retici Kodu
CA5525
NC3020
GC4215
KCP25
PV7020
CN20
Tornalama deneyleri Taksan TTC-630 CNC torna tezgahnda ayna punta arasnda i paralar balanarak
gerekletirilmitir. Deneyler ncesinde i paras yzeyinden ince bir tala kaldrlarak muhtemel salg ve i
paras yzeyindeki dzensizlikler giderilmitir. Deneyler soutma svs kullanlmadan karbr kesici
takmlar iin 150, 200, 250 ve 300 m/dk ve sermet kesici takmlar iin de 200, 250, 300 ve 350 m/dk kesme
hzlarnda, 0,1 mm/dev ilerleme hz ve 0,5 mm tala derinliinde kesme svs kullanlmadan yaplmtr.
Kesici takm anmas Nikon marka stereo mikroskop ile llmtr. lenmi yzeylerin yzey przllk
deerlerini lmek iin Marsurf PS1 yzey przllk lm cihaz kullanlmtr. Yzey przllk
lmleri 0,8 mm kesme (cut-off) uzunluu ve 5,6 mm rnekleme (sampling) uzunluu kullanlarak
gerekletirilmitir. Her bir tornalama deneyi iin yzey przllk lm gerekletirilmi ve ortalama
yzey przllk deeri esas alnmtr.
3.1. Kesici Takm Anmas
Kyocera ve Korloy firmalar sertletirilmemi rulman bileziklerinin ilenmesi iin sermet kesici takmlar
zellikle tavsiye etmilerdir. Ancak, Kyocera firmasndan temin edilen sermet kesici takmda ciddi krlmalar
meydana gelmitir. Korloy firmasndan temin edilen kesici takmda ise ok yksek miktarda entik anmas
gzlemlenmitir. ekil 2de Kyocera ve Korloy sermet kesici takmlarda oluan krlma ve entik anmas
grlmektedir. Bu krlmalar ve yksek miktarda entik anmas nedeniyle sermet kesici takmlarla deneyler
daha fazla devam ettirilmemitir.
a)
b)
ekil 2. Sermet kesici takmdaki krlmalar a) Kyocera 300 m/dk ve b) Korloy 300 m/dk
ekil 3te drt farkl reticiden temin edilen karbr kesici takmlardaki anmalarn SEM grntleri
verilmektedir. ekil 3ten Korloy haricindeki kesici takmlarda dzenli yan yzey anmas grlmektedir.
399
Kesici takmlarda anma istenmeyen bir durum olmakla birlikte kanlmazdr. Kesici takmda anmann
dzenli bir biimde olmas istenen bir durumdur. Dzenli anma ile ilem kontrol altnda tutulabilir ve hatta
anma ok yksek miktarlarda olmamas durumunda anmadan kaynaklanan boyutsal deiimler
gnmzde yaygn olarak kullanlan CNC tezgahlar sayesinde rahatlkla telafi edilebilir. Kesme
kuvvetlerinde ani ykselmelerden ve ilenen para boyutlarnda ngrlmeyen deiimlerden kanlmas
dzenli anma ile mmkndr.
Anmalarda etkin olan mekanizmalar ise Korloy kesici takm iin adhesif ve dierleri iin de abrasif olarak
grlmektedir. Korloy kesici takmda anm blgeye yapan i paras malzemesi de ekil 3ada
grlmektedir. paras ierisindeki sert karbrlerin abresiv anmaya neden olduu dnlmektedir.
Korloy kesici takmn birletirici ve sert karbrlerini bir arada tutan adhezyon kuvvetinin dierlerine gre
dk olmas bu takmda gerekleen adhesif anmann nedeni olabilir.
a)
b)
c)
d)
ekil 3. Karbr kesici takmlarn SEM grntleri a) Korloy, b) Kyocera, c) Sandvik ve d) Kennametal
Kesici takmlarn performanslarn karlatrmak amacyla anma deerleri stereo mikroskopta anmalar
rahatlkla llebilecek hale gelinceye kadar deneyler yaplmtr. Bilinmelidir ki bu almada verilen yan
yzey anmas/kesme hz erileri her bir kesici takm iin belirtilen koullarda sabit miktarda tala kaldrma
ileminden sonra elde edilen deerlerdir. Bu nedenle elde edilen deerler gerek manada yan yzey anma
erileri deildir. Yan yzey anma erileri gerek manada sabit bir kesme hznda ileme zamanna bal
400
olarak elde edilir. Ancak, elde edilen bu deerler incelenen kesici takmlarn ak bir ekilde performansn
gsterir [8].
ekil 4te drt farkl kesici takm iin drt farkl kesme hzndaki yan yzey anma deerleri grlmektedir.
En yksek anma deerlerinin btn kesme hzlar iin Korloy kesici takmda olduu grlmektedir. Daha
nce de belirtildii gibi bu kesici takmda dzenli bir anma band grlmemi ve ekil 3teki SEM
fotoraflarndan Korloy kesici takmda anmann dier firmalardan temin edilen kesici takmlardakine gre
yksek oluu ak bir ekilde grlmektedir.
ekil 4. Karbr kesici takmlarn yan yzey anmas

Kyocera ve Kennametal kesici takmlarda en yksek anma deerleri en dk kesme hz 150 m/dkda
gereklemitir. Kesme hznn artmas ile anma deerleri dmtr. Sandvik kesici takmda ise en dk
anma en dk kesme hznda gereklemi ve kesme hznn artmas ile anma miktar artmtr.
3.2. Paras Yzey Przll
lenmi paralarn yzey przllk deerleri genellikle bitirme ilemlerinde dikkate alnr. Bu almada
olduu gibi kaba tornalama ilemlerinde oluan yzeylerin przllk deerleri ounlukla dikkate alnmaz.
Ancak, baz durumlarda bitirme ilemlerini etkiledii iin deerlendirmeye alnr. Baz yapm resimleri
zerinde kaba tornalama ilemleri iin de yzey przllk deerleri belirtilir. Bu tr resimlerden bir ksm
da rulman bileziklerine ait olan yapm resimleridir. ekil 5te farkl karbr kesici takmlarla AISI 52100
rulman eliinin tornalanmas sonucu elde edilen yzey przllk deerleri grlmektedir.
En yksek yzey przllk deeri Kennametal karbrle 250 m/dk kesme hznda ilemede elde edilirken en
dk yzey przllk deeri de Korloy karbrle 300 m/dk ilemede elde edilmitir. Bu almada elde
edilen ortalama yzey przllk deerleri genel olarak 0,8 ila 1,3 m aralnda deitii iin rulman
bilezikleri gibi paralarn kaba ilenmesinde endstriyel olarak kabul edilebilir deerlerdir.
401
ekil 5. Yzey przllk deerleri

4. SONULAR
Yaplan bu almadan aadaki sonular kartlabilir:
1. Farkl reticilerden temin edilen sementit karbr kesici takmlar, AISI 52100 rulman eliinin
ilenmesinde takm anmas ve yzey przll bakmnda farkl performans sergilemilerdir.
2. Sementit karbr kesici takmlarda oluan anmalar genellikle dzenli yan yzey anmas biiminde
gereklemitir.
3. Sermet kesici takmlar kesici u krlmalarna ve yksek miktarda entik anmasna maruz kalmlardr.
KAYNAKLAR
[1] Ucun, ., Aslanta, K., Sertletirilmi 52100 takm eliinin tornalanmasnda karbrl kesici takmn
performansnn aratrlmas, 5. Uluslararas leri Teknolojiler Sempozyumu (IATS09), 13-15 Mays 2009,
Karabk, Trkiye.
[2] Galoppi, G.S., Filho, M.S., Batalha, G.F., Hard turning of tempered DIN 100Cr6 steel with coated and
no coated CBN inserts, Journal of Materials Processing Technology, 179 (2006) 146-153.
[3] Benga, G.C., Abroa, A.M., Turning of hardened 100Cr6 bearing steel with ceramic and PCBN cutting
tools, Journal of Materials Processing Technology, 143-144 (2003) 237-241.
[4] Grzesik, W., Rech, J., Wanat, T., Surface finish on hardened bearing steel parts produced by superhard
and abrasive tools, International Journal of Machine Tools & Manufacture, 47 (2007) 255-262.
[5] Yallase, M.A., Chaoui, K., Zeghib, N., Boulanouar, L., Rigal, J.F., Hard machining of hardened bearing
steel using cubic boron nitride tool, Journal of Materials Processing Technology, 209 (2009) 1092-1104.
[6] Motorcu, A.R., Isl ilemsiz ve kreselletirilmi 52100 rulman eliinin farkl takmlarla
ilenmesinde takm mr ve anmasnn incelenmesi, Gazi niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi
Dergisi, 25 (2010) 65-75.
[7] Nowag, L., Slter, J., Brinksmeier, E., Influence of turning parameters on distortion of bearing rings,
Production Engineering Research Development, 1 (2007) 135-139.
[8] Ciftci, I., Turker, M., Seker, U., CBN cutting tool wear during machining of particulate reinforced
MMCs, Wear 257 (2004) 1041-1046.
402
SREKSZ TALA KALDIRARAK TORNALAMADA KESC

TAKIMA MEKANK YORULMANIN ETKLER
eref Han ANAa, Sabri ZTRKb ve Erhan ALTANc
a, Yldz Teknik niversitesi Makine Fakltesi Makine Mhendislii Blm, stanbul/TRKYE,
serefhan67@hotmail.com
Bolu/TRKYE , sabriozturk@ibu.edu.tr
c, Yldz Teknik niversitesi Makine Fakltesi Makine Mhendislii Blm, stanbul/TRKYE,
ealtan@yildiz.edu.tr
zet
Tala kaldrma srekli ve sreksiz olarak gerekletirilebilir. Sreksiz tala kaldrma ilemlerinde kesici
takm iddetli bir deiken zorlanma etkisi altnda kalr. Ksa aralklarla takm zerine etkiyen kesme
kuvvetleri, zellikle frezeleme ve sreksiz tornalama ilemlerinde, kesici takmn tala yzeyi zerinde enine
atlaklara neden olurlar ve takmn mekanik, sl yorulmalar altnda kalarak ksa srede, anma kriterlerine
ulamadan bozulmasna neden olabilirler.
Bu almada, P20 kalite sert metal kesici takm ucu ve eksenel kanall silindirik dvlm SAE 4340 i
paras malzemesi kullanlm, tornalama ile sreksiz tala kaldrma gerekletirilmitir. Sreksiz tala
kaldrma ileminde mekanik yorulma sonucu takmda oluan atlaklar ve bozulmalar SEM ile grntlenmi,
takm tala yzeyinde sertlik art saptanm, tala kaldrma parametrelerinin, mekanik yorulmadan
kaynaklanan takm bozulmasndaki etkileri belirlenmitir.
Anahtar Kelimeler: sreksiz tala kaldrma, SAE 4340, kesici takm, yorulma.
EFFECTS OF MECHANICAL FATIGUE ON CUTTING TOOL

IN INTERRUPTED TURNING OPERATION
Abstract
Chip removal operation may be performed continuously and interrupted. In interrupted machining operations,
cutting tool may be damaged under severe variable loading. The cutting forces occurred in a short period of
time, specially milling and interrupted turning operations, were caused transverse cracks on the rake faces
and cutting tool may be damaged at interrupted machining process under mechanical and thermal fatigue in a
short period of time.
In this study, hard metal, P20 quality cutting tool inserts and forged SAE 4340 quality materials with axial
cylindrical channel have been used and interrupted turning operations were carried out. In the interrupted
machining process, damages are displayed by SEM, increasing of hardness occurred on cutting tool inserts,
the effects of mechanical fatigue on tools and the metal cutting parameters effects, which are caused failure
on the tools by mechanical fatigue, have been determined.
Keywords: interrupted cutting, SAE 4340, cutting tool, fatigue.
403
1. Giri
Talal ekillendirme ile imalat, uzun yllardr yaygn kullanlan bir imalat yntemidir. Talal
ekillendirmede tala kaldrma takmlar zaman iinde reticilerin talebine bal olarak daha stn zelliklere
sahip olacak ekilde gelitirilmektedir. Makine imalatnda tala kaldrma srekli ve sreksiz olarak
gerekletirilebilir. Sreksiz tala kaldrmada takm bozulmas, eitli etkiler altnda srekli tala kaldrmaya
gre farkllk gsterir. Kesici takm maliyetleri toplam imalat maliyeti iinde nemli bir yer tuttuundan ve
imalatta sreksiz tala kaldrma yntemleri de kullandndan, bu artlar altnda takm zerinde sreksiz tala
kaldrmadan kaynaklanan etkileri iyi bir ekilde bilmek ve zararl olabilecek etkilerden saknmak olduka
nemlidir.
Srekli kesme ilemi, tala kaldrma yzeyinde tala kaldrma esnasnda srekli tala oluup, zerinde aralk
bulunmayan veya nemsiz aralklarn olduu varsaylan yzeylerde gerekletirilen tala kaldrmadr ve
uzun kesme olarak da tanmlanr. Frezeleme, yksek kesme hzlarnda tornalama ve aralkl i paralar
yzeylerini tornalama gibi kesme ilemleri sreksiz kesme ilemi olarak tanmlanabilir. Sreksiz tala
kaldrma ilemlerinde kesici takm deiken zorlanma etkisi altnda kalr. Bu nedenle kesici takmn davran
bilgisi, zellikle deiken ykler altnda, byk nem tar. Deiken ykler altnda sert metaller ve
sermetlerde kuvvetli mekaniksel yorulmalar grlmektedir. Literatrde gnmze kadar bu konularda ok
fazla aratrma bulunmamaktadr.
Sreksiz kesme prosesinde etkin olan karakteristik zellik vardr. Bunlar takm-i paras girii, takm-i
paras k ve takmn, boluklu, aralkl, kanall i paralarn ilerken kesme ileminin olmad
blgelerde soumas, dier blgelerde ise srtnme ve plastik deformasyondan dolay snmas sonucu oluan
termal oklardr. Bu bozulmalarn en nemli olan, takm kesici kenarna yakn olan blgede oluan kesici
kenara paralel mekaniksel atlaklardr. Bu mekaniksel atlaklar, takm zerinde meydana gelen mekaniksel
yorulmalar sonucu oluur. Mekaniksel yorulmalarn tespiti olduka zor ve kapsaml almalar
gerektirmektedir. Takmn krlarak bozulmasna neden olan dier bir etken de termal yorulmalarn meydana
getirdii termal atlaklardr. Termal yorulmann tespiti, mekanik yorulmalara gre daha basittir. Mekaniksel
yorulmalar ile kyaslandnda sreksiz tala kaldrmada takm scakl zerinde ve termal yorulmalar
hakknda daha fazla sayda alma bulunmaktadr [1-7].
Sreksiz tala kaldrmada, takm mekanik ve sl yorulmalar altnda kalarak ksa srede anma kriterlerine
ulamadan bozulmaktadr. Sreksiz tala kaldrma ileminde kullanlan takmn bozulmasna tala kaldrma
parametrelerinin ve takm zerinde oluan mekanik ve termal yorulmalarn etkileri vardr. Takm bozulmas,
genellikle takmn krlmas ve zerinden kk paralarn kopmas eklindedir. Kk kesme hzlarnda,
mekaniksel atlaklar takm bozulmalar iin temel etkendir. Bu durumda, kesme kuvvetleri daha yksek olup
scaklklar daha dktr. Mekaniksel atlaklar kesici kenarn giriinde veya takmn is parasndan ks
sresince oluabilir [8-12]. Kesici kenarn giriindeki oklardan dolay oluan problemler, talan takm tala
yzeyine yapma eiliminden tr daha da ktye gidebilir [13]. Kk kesme hz ve byk ilerlemede
takm, termal etkilerin oluturduu tarak atlaklarn gstermez. Bunun yerine, takmlarda kenar atlamalar
(mekanik atlaklar) ile oluan krlmalar grlr. Mekanik atlaklar benzer sebeplerle, takm tala yzeyi
zerinde kesici kenara yakn olur ve daima kesici kenara paralel hareket eder. Belirli bir kesme hznda,
mekanik atlaklarn oluumu ilerleme ile fazlasyla etkilenir. Bu nedenle, sreksiz tala kaldrmada byk
deerlerdeki ilerleme takm performansna zararl olarak bulunmutur. Takm performans ve sreksiz
kesmedeki ilerleme arasndaki gl iliki kk kesme hzlarnda aklanabilir. Byk ilerlemede oluan
kuvvetler; ileme sresince takm kenarnda yksek deerde deiken mekanik gerilmelere neden olurlar. Bu
gibi bir durum, mekaniksel yorulma mekanizmas ile takmda bozulmalara yol aar. Yorulmadan dolay
meydana gelen atlaklar zelikle gevrek takmlarn kolayca krlmasna neden olur [14].
Sreksiz kesmede takm mr, kesme hznn bir fonksiyonu olarak srekli kesmede elde edilen takm
mrne benzerdir ve takm mr kesme hzna gre izilirse bir maksimum gsterir [15]. Bu durumda,
scaklk dnml olarak deitiinden takm scakl ile kesme hznn dorudan ilikili olduu
dnlemez.
Sreksiz tala kaldrma ilemi srasnda takm birok nedenden dolay krlarak bozulmaktadr. Bu
zelliklerden hangisinin daha ok nemli olduuna karar vermek mmkn deildir. Her birinin makul ve ar
404
bir yn olup gerek etkilerinin llmesinde bir standart yoktur. Krlma kaynakl takm bozulmasna neden
olan kesme parametreleri sreksiz tala kaldrma testleriyle aratrlmtr [16,17]. Sreksiz tala kaldrma
iin optimum kesme hz da belirlenmitir [18].
Mekaniksel gerilmelerin sebep olduu atlaklar kesici kenara paralel oluur. Bunlar kesici takmn tala
yzeyi zerinde, kesici kenara paralel hareket eden atlaklardr ve enine atlaklar olarak belirtilir (ekil 1).
Frezeleme gibi sreksiz kesme ilemlerinde kesici takm iddetli bir deiken zorlanma etkisi altnda kalr.
Bu ekildeki bir dinamik ykleme, takm srekli krlmaya gtrebilir. Ksa aralklarla takm zerine etkiyen
kesme kuvvetleri zellikle frezeleme ve sreksiz tornalama ilemlerinde enine atlaklara neden olurlar.
Takm malzemesi sert metal olduunda bu durum daha da belirgindir.
ekil 1. Kesici takmda oluan enine, tarak atlaklar ve serbest yzey anmas [9]
Sert metal kesici takmlarda dinamik ykler altnda oluan yorulma sonucunda tala yzeyinde sert metal
bnyesinde bulunan kobaltn pekletii, sertliinin artt, bunun da atlak oluumunda etkin rol oynad,
sert metal malzemelere yorulma testi uygulanmasnda grlmtr [19]. Fakat tala kaldrma artlarnda ayn
etkinin olutuu literatrde belirtilmemektedir. Bu almann amalarndan biri sert metalin yorulma
testlerinde grlen kobalt peklemesi, sertlemesinin sreksiz tala kaldrma artlarnda da oluup,
olumadnn aratrmasdr.
Deneylerde sert metal kesici takm ucu ve eksenel kanall silindirik dvlm elik i paras malzemesi
kullanlm, tornalama ile sreksiz tala kaldrma gerekletirilmitir. Seilen tala kaldrma artlar altnda
uygulanan sreksiz tala kaldrma ileminde mekanik yorulma sonucu takmda oluan atlaklar ve
bozulmalar SEM ile grntlenmi, tala kaldrma parametrelerinin, mekanik yorulmadan kaynaklanan takm
bozulmasndaki etkileri belirlenmitir. Sert metalin yorulma testlerinde grlen kobalt peklemesi,
sertlemesinin sreksiz tala kaldrma artlarnda da oluup, olumad aratrlmtr.
2. Deneysel almalar
2.1. Paras Malzemesi
Tala kaldrma ilemlerinde i paras malzemesi olarak, sreksiz kesme ilemine uygun ve endstride ok
kullanlan SAE 4340 ( 4340(MKE), 34 CrNiMo6(DIN)) malzeme seilmitir. Dvme eliklerin
ilenebilirlii ergitme prosesi, kimyasal bileimler ve sl ilem tarafndan byk lde etkilenir.
Bu almada kullanlan paralar 2 eksenel kanall 98,6mmx500mm (ekil 2.a) ve 4 eksenel kanall
98,6mmx500mm (ekil 2.b) 20-25 HRc sertliinde SAE 4340 kalite dvlm elik malzemelerdir.
405
ekil 2. almada kullanlan paralar a) 2 eksenel kanall 98,6mmx500mm b) 4 eksenel kanall

98,6mmx500mm
Deneylerde kullanlan i paras malzemesinin kimyasal bileimi izelge 1de verilmitir.
izelge 1. Deneylerde kullanlan SAE 4340 i paras malzemesinin kimyasal bileimi ve fiziksel zellikleri
Kimyasal Bileim
C [%]
Si [%]
Cr [%]
Fe [%]
Ni [%]
Mn
[%]
Mo
[%]
P max
[%]
S max
[%]
0.32
0.40
0.90
0,008
0.90
0.60
0.20
0.035
0.035
Sertletirilmi durumda fiziksel zelikleri

Akma Snr: 55-90 Kg/mm2, Kopma Dayanm: 80-130 Kg/mm2,
Kopma Uzamas: % 10-14
2.2. Kesici takm ve takm tezgh

Sreksiz tala kaldrma iin yaplan deneysel almalarda BHLER SPUN 120308 P20 takm ucu
kullanlmtr. Kesici takm boluk as 11dir. Kesici takm u ap 0.8 mmdir.
406
ekil 3. Deneylerde kullanlan kesici takm ucu ve tutucusu

Deney almalarnda Tezsan firmasna ait ayna ap maksimum 600mm apnda, maksimum devri 1000
dev/dak olan torna tezgh kullanlmtr.
2.3. Test ekipmanlar
Boyutsal lmler iin D-150 Mitutoyo kumpas, sertlik lmlerinde btnleik sertlik lm test cihaz
Model TH130, scaklk lmlerinde lazerli infrared termometre, taramal Elektron mikroskop (SEM)
grntleri iin SEM JSM 5600 cihaz, mikro sertlik lmleri iin FM 700 mikro sertlik cihaz
kullanlmtr.
3. Deneylerin uygulan ve deneysel sonular
3.1. Takmda atlak oluumu ve kesme parametrelerinin etkileri
Takmda atlak oluumunu gzleyebilmek iin n deneylerin yaplmas dnlm, n deneyler iin
hazrlanm olan 2 kanall i paras srasyla izelge 2de verilen tala kaldrma parametreleri ile ilenmitir.
leme srasnda takm ucu zerine soutma svs bol miktarda uygulanarak scaklk kontrol altnda
tutulmutur. leme sresince takmdaki scaklk llm, 45Cyi gemedii grlmtr.
izelge 2. Deneylerde kullanlan kesme parametreleri
1 nolu sreksiz tala kaldrma uygulanrken, ilem belirli aralklarla durdurularak atlak oluumlar SEMle
aratrlmtr. atlak oluumu ve takm krlmas grlmedi. Belirli bir tala kaldrma sonras SEMde kesici
takm ucu serbest yzey anmasna bakldnda kesici takmn, sert metaller iin bilinen VB=0.3mmlik
serbest yzey anmasn getii grlmtr (ekil 4).
407
ekil 4. izelge 2de 1 nolu parametreler iin sreksiz tala kaldrma sonras takmdaki serbest yzey
anmas
2 nolu sreksiz tala kaldrma uygulanrken, ilem belirli aralklarla durdurularak atlak oluumlar SEMde
aratrld. 20 sn sonunda takm kesen aznda kk kopmalar grld. 55 sn sonunda da takm kesen
aznda krlma grld (ekil 5).
ekil 5. izelge 2de 2nolu parametreler iin 55sn alma sonras ekilmi takm tala yzeyi SEM fotoraf
3 nolu sreksiz tala kaldrma uygulanrken, ilem belirli aralklarla durdurularak atlak oluumlar SEMde
aratrld. paras, 3nolu parametreler ile sreksiz ilenmeye balandktan 4sn sonra talal ileme
durdurularak takm ucu tala yzeyi SEMde incelendiinde, takm ucu tala yzeyi zerinde ilk atlak
oluumu gzlendi (ekil 6).
ekil 6. izelge 2de belirtilen 3nolu parametreler iin 4sn alma sonras ekilmi takm tala yzeyi SEM
fotoraf.
408
Gerekletirilen n deneylerde kesme hz 80,110 ve 130 m/dak alnmt. 80 m/dak kesme hznda, ilerleme
ve kesme derinlii tm kesme hzlar iin minimum tutularak is paras ilendiinde takm ucunda atlama
grlmemitir. Bu hzda serbest yzey anmasndan dolay takm mr son bulduundan takm ucu zerinde
mekaniksel atlaklar grmek mmkn olmamtr. 130 m/dak kesme hznda ise kesici takm ucundaki
kk krlmalar sonras kesici ucun krlmas ok ksa bir sre iinde gereklemitir.
lerleme ve kesme derinlikleri, 80 ve 130 m/dak kesme hzlar ile gerekletirilen deneysel almalar ile 110
m/dak kesme hz ile gerekletirilen almada ayn olmadndan, kesme hznn sreksiz tala kaldrmadaki
etkisi netlik kazanmamtr. Bu yzden, kesme hz 90 m/dak, ilerleme ve kesme derinlii de izelge 2de
belirtilen 3nolu parametrelerle ayn seilerek (s=0,3 mm/dev, a=0,8mm) sreksiz tala kaldrma ilemi
tekrarlanmtr. 90 m/dak kesme hz ile i paras ilenirken 15sn sre sonunda ilem durdurulup takm ucu
tala yzeyine SEMde bakldnda atlak oluumu grlemedi. Takm tekrar tezgha balanp is paras
5sn sre daha ilendiinde takm ucunda krlma grld (ekil 7).
ekil 7. 90m/dak kesme hz ile 20sn alma sonras ekilmi takm tala yzeyi SEM fotoraf
Tm deneyler sonucunda tala kaldrma parametrelerinden sadece kesme hznn arttrlmasyla takm tala
kaldrma sresinin azald anlalmaktadr. Dolaysyla kesme hz arttka kesici takm bozulmalar daha
abuk olmaktadr. Takmda meydana gelen bozulmalar mekaniksel yorulmadan dolay oluan atlaklardan
kaynaklanmtr. izelge 2de yer alan 3nolu parametreler ierisinde ilerleme deeri 0.3 mm/dev olarak
alnmtr fakat mekanik yorulma kaynakl atlak oluumuyla son bulan takm mrn aklayabilmemiz iin
yalnzca bir isleme parametresi farkl, dier parametreleri ayn olan 2 farkl parametre gruplarna ihtiya
duyulmutur. Zaten takm mrn belirlemede kesme derinlii gz nne alnmadndan sadece ilerleme
kriterini 0.1mm/dev olarak seerek, atlak oluumlar testi iki kanall i paras zerinde izelge 3de
belirtilen 1nolu parametreler iin tekrarland.
izelge 3. Sabit kesme hzl deiken devir ve ilerlemeli ileme parametreleri
izelge 3de 1nolu parametreler ile i paras torna tezgahnda ilenmeye balandktan 9 sn sonra kk
kopmalarla birlikte atlak gzlendi ( ekil 8) ve ilave 3 saniye sonra takm krld.
409
ekil 8. izelge 3de 1nolu parametreler ile kullanlan takm tala yzeyinin 9sn sonunda ekilen SEM
fotoraf
Tezgh devri ve i paras ap, takm bozulmalarn belirlemede en nemli kriterler olan kesme hz ile
dorudan ilgilidir. paras apnn bymesi veya kesme hznn arttrlmas, tezgh devrini de arttrmakta,
bylelikle takm daha erken srelerde bozulmaktadr.
2 kanall i paras izelge 3de yer alan 2nolu parametreler ile ilemeye baland ve 2sn, 3sn, 4.5sn sreleri
iin durdurularak SEMde tala yzeyleri kontrol edildi. Takm ucu tala yzeyi zerinde 4.5 sn sonunda
atlak oluumu balam ve takm ucu tezgaha balanp i paras tekrar 1.1 sn ilendikten sonra SEMde
atlak daha net bir ekilde grlmtr (ekil 9).
ekil 9. izelge 3de 2nolu parametreler ile yaplan 5.6snlik tala kaldrma ilemi sonunda ekilen takm
tala yzeyi SEM fotoraf
Ayn ilem izelge 3de yer alan 3nolu parametreler ile 1sn, 2sn ve 4sn sreler iin gerekletirildi. Bu
ilemler srasnda ilerlemenin, izelge 3de yer alan 2nolu parametrelere gre yksek olmasndan dolay
takmda atlak oluumu tespit edilemeden takmda krlmalar meydana geldi. izelge 2de yer alan 3nolu
parametreleri ve izelge 3de yer alan 3nolu parametreleri kyasladmzda, i paras devrinin artmasyla
takm bozulmasnn artt belirlenmitir.
Buraya kadar, iki kanall i parasnn kullanld kesici takm bozulmalar incelenmitir. Fakat takm
bozulmasn sadece kesme parametreleri deil birim zamandaki kesme skl da etkilemektedir. Bu
parametrenin takm bozulmasna olan etkisini belirlemek iin 4 kanall is paras seilerek izelge 2de yer
alan 3nolu parametreler ve izelge 3de yer alan 1nolu parametreler i paras zerine uygulanmtr.
izelge 2de yer alan 3nolu parametreler kullanlarak 4 kanall i paras ilenirken 1.3sn, 2sn (ekil 10) ve
3.5sn sonunda (ekil 11) ilem durdurularak takm ucu SEMde kontrol edildiinde, 2sn sonunda takm
ucunda ilk atlak grlm ve hemen akabinde 3.5snnin sonunda takm ucu krlmtr.
410
ekil 10. izelge 2de yer alan 3nolu parametreler ile yaplan 2snlik tala kaldrma ilemi sonunda ekilen
takm tala yzeyi SEM fotoraf
ekil 11. izelge 2de yer alan 3nolu parametreler ile yaplan 3.5snlik tala kaldrma ilemi sonunda ekilen
Ayn deney izelge 3de yer alan 1nolu parametreler ile yapldnda 5.6sn, 6.4sn (ekil 12) ve 8sn sonunda
(ekil 13) takm ucu SEM de incelendiinde takm ucunun ilk olarak 6.4sn sonunda atlad grlmtr.
ekil 12. izelge 3de yer alan 1nolu parametreler ile yaplan 6.4snlik tala kaldrma ilemi sonunda ekilen
411
ekil 13. izelge 3de yer alan 1nolu parametreler ile yaplan 8snlik tala kaldrma ilemi sonunda ekilen
Sreksiz tala kaldrmada birim zamandaki kesme skl da takmn bozulmasnda etkili olmaktadr. Birim
zamanda kesici takma etki eden kesme kuvvetlerinin skl takmn hzl mekanik yorulmasna ve sonuta
daha ksa srede atlak oluarak bozulmasna neden olmutur.
3.2. Takm tala yzeyinde mekanik etki sonucu sertlik artlar
Sreksiz tornalama sonras kullanlan kesici takm ularnn sertlikleri mikro sertlik cihaz yardmyla
llmtr. Sertlik deerlerinin lld sreler izelge 4de verilmektedir.
izelge 4. Sertliklerin llen kesici takm ularna ait tala kaldrma sreleri, kesme parametreleri ve sertlik
llen takmlarn SEM fotoraflarna ait ekil numaralar
412
ekil 14. izelge 4 de belirtilen sreksiz tornalama sonucunda takm tala yzeyinde llen sertlikler. a) iki
kanall i paras, ileme sresi 3sn. b) drt kanall i paras, ileme sresi 1.3 sn
ekil 15. izelge 4 de belirtilen sreksiz tornalama sonucunda takm tala yzeyinde llen sertlikler (drt
kanall i paras, ileme sresi 2 sn.)
413
kanall i paras, ileme sresi 12sn. b) drt kanall i paras, ileme sresi 8 sn
Sert Metalin yapsn eitli karbrler ve balayc kobalttan olup, sreksiz tornalama, takm zerine dinamik
kuvvet uygulanmas sonucu sert metalde grlen sertlik art sadece balayc kobaltn peklemesinden
kaynaklanabilir. Karbrlerde bylesi bir sertlik art beklenemez. Dolaysyla belirlenen sertlik art sadece
balayc kobaltn pekleerek sertlemesindendir. Bu pekleme ve sertlik artnn takmda atlak oluarak
krlmasnda etkin rol oynad grlmtr.
3. Sonular
Bu almada, sert metal kesici takm ucu ile sreksiz tala kaldrma ilemi ile eksenel kanall silindirik
dvlm elik i paras malzemesi ilenmitir. Mekanik yorulma sonucunda takmda oluan bozulmalar ve
atlaklar SEM ile grntlenmitir. Mekanik yorulmadan kaynaklanan takm bozulmasnda tala kaldrma
parametrelerinin etkileri belirlenmitir. Genel olarak elde edilen sonular unlardr:
- Kesme hznn art ile dinamik etki artacandan takmda mekanik gerilmelerin art sonucu
enine atlak oluumu ve ilerlemesi hzlanmakta, takmda ksa srede krlmalar grlmektedir.
- lerlemenin artmasyla, kesme hznn artnda grlen benzer nedenlerle takmda ksa srede
krlmalar grlmektedir.
- paras apnn artmas, belirli kesme hz iin i paras devrinin azalmas takmn daha uzun
srede krlmasna neden olmutur.
- paras zerindeki eksenel kanal sklnn veya birim zamanda takma etkiyen darbe etkisinin
artmas nedeniyle takmda krlmalar abuk olumaktadr.
414
Mekanik yorulma sonucunda takm tala yzeyinde llen sertlik deerlerine ait sonular incelendiinde;
Sreksiz tala kaldrma ile sert metalin balayc grevini stlenen kobaltn, dinamik kuvvetler
etkisi altnda pekleerek sertletii ve bu mekanizmann krlmada etkin rol oynad
Sertlik artnn talal ileme sresi arttka artt ve sonuta krlmann gevrek krlma eklinde
olutuu grlmtr.
Kaynaklar
1- Zorev N N,Sawiaskin K A. 1970. Carbide Tool Life at nterrupted cut with continuous cycles, Annals
CIRP, 18,555-562.
2-Lazolu , Altnta Y, 2002. Predictin of tool and chip temperature in continuous and interrupted
machining, Int. Journal of Mach Tools and Manuf 42, 1011-1022.
3-Jiang F, Liu Z, Wan Y, Shi Z. 2013. Analytical modeling and experimental investigation of tool and
workpiece temperatures for interrupted cutting 1045 steel by inverse heat conduction method, Journal of
Materials Processing Technology 213, 887 894.
4- Kountanya R. 2008. Cutting tool temperatures in interrupted cutting-The effect of feed-direction
modulation, Journal of Manufacturing Processes 10, 47-55.
5-Wang Z Y Sahay C Rajurkar K P. 1996. Tool Temperatures and Crack Development in Milling Cutters
Int.J.Mach. Tools Manufact, Vol 36 No 1, pp 129-140.
6-Bhatia SM Pandey PC Shan HS. 1978. Thermal Cracking of Carbide Tools During ntermittent Cutting,
Wear 51, 201-211.
7-Ana . 2006. Sreksiz tala kaldrmann takm zerindeki etkilerinin incelenmesi, Yksek Lisans tezi,
Yldz teknik niversitesi.
8- Pekelharing, A. J., 1978. "The Exit Failure in Interrupted Cutting", Annals of the CIRP, vol. 27, 5-10.
9- Pekelharing, A. J., 1980. "Cutting Tool Damage in Interrupted Cutting, Wear, 62,37-48
10- Pekelharing, A. J. 1984. "The Exit Failure of Cemented Carbide Face-Milling Cutters, Part I Fundamentals and Phenomena", Annals of the CIRP, vol. 33, 47-50.
11-Dokainish M A, Elbastaw, MA, Polat U, Tole B. 1989. Analysis of Stresses During Exit n nterrupted
Cutting With Chamfered Tools, Int. J. Mach Tools Manufact, Vol 29 No 4, 519-534.
12-Ghani AK, Barrow G. 1985. Tool Failure at Exit During nterrupted Cutting, CIRP vol 34, 71-74.
13- Kabaldin, Y. G., 1980. "Temperature and Adhesion in Continuous and Interrupted Machining", Machines
and Tooling, 51, 33-36.
14- Bathia, S. M., Pandey, P.C. and Shan, H.S. 1979. Failure of cemented carbide tools in intermittent
cutting, CIRP Ann., 28 (1), 13-17.
15- Mari,D, Gonseth D.R 1993. A new look at carbide tool life, Wear 165, 9-17.
16- Casto, S. Lo, Passannanti A. and Ruisi, V. 1981. Influence of the cutting parameters, on sintered
carbides, Meccanica Italiana, IS. 23-35.
17- Casto, S. Lo, Passannanti, G., 1985. On the influence of the radius between face and flank on the tool
life of sintered carbides, Ann. CIRP, 34(1), 83-85.
18- Alberti, N.S. Noto La Diega, Passannanti, A. and Carro, C.-Cao, 1981. The effects of the fracture,
chipping and wear of cemented carbide tools on the determination of the optimum metal-cutting conditions,
Ann. CIRP, 30(1), 67-69.
19- Altan, E., Unal, A. 1996, Failure of Sintered Carbide Cutting Tools Under Variable Amplitude
Fatique, Materials Issues in Machining-III, TMS, Cincinnati, Ohio, October 6-10, 87-96.
415
416
SRTNMEL DELME LEMNDE VDA SIYIRMA

KUVVETNN ARATIRILMASI
Zlkf DEMRa ve Cebeli ZEKb
a, Batman niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii Blm,
Batman/TRKYE,zulkuf.demir@batman.edu.tr
b, Frat niversitesi Teknoloji Fakltesi Makine Mhendislii Blm, Elaz/TRKYE ,
cozek@firat.edu.tr
zet
Bu almada, 2400, 3600 ve 4800 d/d devir saylar, 50, 75 ve 100 mm/dak ilerleme hzlar, 2, 4 ve 6 mm
kalnlklarnda A7075-T651 ve St37 malzemeler, 10 mm apnda HSSmatkap ular ve 24 0, 360 ve
480koniklik alarna sahip srtnmeli delme ular kullanlmtr. almada, kovan ykseklii ve eper
kalnlnn vida syrma kuvvetine etkisi aratrlmtr. 2 mm kalnlndaki A7075-T651 alamnda kovan
silindirik biimde olumadndan, St 37 elik malzemede ise eper kalnl yetersiz olduundan syrma
kuvveti dk olmutur. 4 mm ve 6 mm kalnlndaki malzemelerde ise kovan ykseklii ve eper
kalnlnn artmas ile syrma kuvvetleri artmtr. Srtnmeli delmede daha byk syrma kuvvetleri elde
edilmitir.
Anahtarkelimeler:Srtnmeli delme, Vida syrma kuvveti, Kovanykseklii ve eper kalnl
INVESTIGATE THE PULLOUT FORCE OF SCREWS IN

FRICTION DRILLING
Abstract
In this friction drilling experimental study, the selected spindle speeds were 2400 rpm, 3600 rpm, and 480
rpm, feed rates were 50 mm/min, 75 mm/min, and 100 mm/min, tool material were HSS and WC tools with
240, 360, and 480 conical angles, 16 mm tool cylindrical region lengths, and 10mm diameter drilling tools.
The specimens were St 37 and A7075 T651 alloys with thickness of 2 mm, 4 mm, and 6 mm. It was
analysed the effect of both bushing height and bushing wall thickness on pullout force of screws of A7075T651 and St 37 with WC and HSS tools. In friction drilling of 2 mm thickness of A7075-T651 aluminium
alloy, on account of bushing shape, which gained as petal formation, and in St 37 steel material due to the
inadequate bushing wall thickness the pullout force were decreased. In friction drilling of 4 mm and 6 mm of
both A7075-T651 and St 37, because of bushing height and bushing wall thickness were increased the screw
pullout strength was gone up. In friction drilling, it was provided greater screw pullout strengths.
Keywords:Friction drilling, Screw pullolut strenght, bushing height and bushing wall thickness
1.
Giri
Srtnmeli delme, konik bir takm ile i parasnn temas blgesinde srtnme sonucu meydana gelen snn
etkisiyle yumuam i parasna takmn dalmas ve deliin delinmesi eklinde meydana gelen, talasz,
temiz ve geleneksel olmayan, form delme, akc delme ve srtnmeli kartrmal delme olarak da
adlandrlan, geleneksel olmayan bir delme yntemidir. Bu imalat ynteminin amac, ince cidarl
malzemelerde ilem sonunda oluan kovan ile balant uzunluunun arttrlmasdr. lemde, srtnme etkisi
ile i parasnn scakl ykselir ve i paras yumuar, yumuam i parasna takm dalar ve delik oluur.
Malzemeye dalan takm yumuam malzemeyi ilerleme hareketi dorultusunda iterek deliin alt ksmnda
balant uzunluunu arttran kovan oluturur. Malzemenin bir ksm yukarya akarken dier bir ksm da,
takmn dnme hz ve ilerleme hareketinin etkisi ile evreye yaylr [1].
417
lem srasnda meydana gelen maksimum s miktar yaklak olarak, i parasnn ergime scaklnn
1
3
2
t
kat arasnda olmaktadr. Malzeme kalnlnn delik apna oran ( ), oluan kovann biimi ve
3
d
ykseklii iin nemli bir parametredir. Bu orann artmasyla kovan oluumunu salayan malzeme miktar
artar [1]. Dnme hznn art ile kovann biimi bozulur, i parasnn yzey scakl ve delik evresinin
sertlii artar, fakat dnme hz kovan oluumunu etkilemez [2, 3].
lerleme hznn art ile ilem sresi azalr, eksensel itme kuvveti, dnme momenti, harcanan g miktar
artar. lerleme orannn ok yksek veya ok dk olmas durumunda malzemenin akmas iin gerekli olan
s olumaz. [3, 4]. Srtnmeli delme ileminde harcanan enerji miktar, ilerleme oranndan bamszdr [1].
Oluan mikro yap, srtnme kuvvetleri ve ykselen scaklktan etkilenir[5]. Srtnmeli delme ileminin
sonunda oluan kovann ykseklii, i paras malzemesi kalnlnn yaklak olarak 3 kat kadardr [6].
Takmn u ksm, ilem srasnda anarak sivrileir. Sivri takm ucu, srtnmeli delme ilemi sresince,
itme kuvvetini azaltr [7]. Srtnmeli delme ileminde meydana gelen dnme momenti, takmi paras
yzey temas alannn art ile artar. Yzey temas alan, takmn sadece konik yzeyi ile i paras arasndaki
yzey temas alan deil, takmn u, silindirik, omuz ve konik blgelerinin toplam yzey temas alanlarndan
meydana gelmektedir. Dnme momentinin deeri, delme ileminin tamamlanmasndan, takmn geri
ekilmesinden sonra, takmn tamamen i parasndan ayrlmas ile sfr olur [ 8].lem srasnda meydana
gelen itme kuvveti ve dnme momenti arasndaki iliki, i paras malzemesinin gerilme dayanm
zelliklerine bal olarak oluan scaklk modellenerek tespit edilmitir. Gerilme dayanm yksek olan
malzemelerin srtnmeli delme ilemlerinde meydana gelen itme kuvvetinin deeri yksek olur [9]. tme
kuvveti, takm ucunun i parasna temas ile hzl bir ekilde ykselir ve maksimum deerine ular ve
ilemin tamamlanmas ile bu deer sfr olur[10]. Takm ile i paras arasndaki srtnme sonucu ykselen
scaklk ile i paras malzemesi yumuar,sneklii ve akcl artar. Delme lemi Sonucunda meydana
gelen kovan ykseklii, i paras malzemesi kalnlnn yaklak olarak 23 kat kadar olmaktadr [11-13].
Bu almada, literatr almalarndan farkl olarak srtnmeli delme ileminin amacn tekil eden balant
uzunluunun salad vida syrma kuvveti incelenmitir. Dnme hz, ilerleme hz, delme ynteminin,
malzeme ve takm trlerinin vida syrma kuvvetine etkisi aratrlmtr.
2.
Deneysel alma
Deneyler, HESSAP True Trace C 360/3D 1095 Model Kopya Freze tezghnda (ekil 1.a) yaplmtr.
2400d/d, 3600 d/d ve 4800d/d dnme hzlar, 50 mm/dak, 75 mm/dak ve 100 mm/dak ilerleme oranlar
seilmitir. Koniklik as 240, 360 ve 480, silindirik blgenin uzunluu 8 ve 16mm olan yksek hz elii
(HSS) ve tungsten karbr (WC)den imal edilmi takmlarla, kesit kalnl 2mm, 4mm ve 6mm olan St 37 ve
A7075 T651 alamlarna, 10 mm apnda delikler delinmitir. 10mm apndaki HSS matkap ular ile de
ayn artlar altnda delikler ilenmitir.
70x500mm ebatlarnda hazrlanm i paras numuneleri, hazrlanm zel balama aparat (ekil 1.b) ile
tezghn tablasna rijit bir ekilde balanmtr. Tezghn malafa miline balanm takmlarla (ekil 2), St 37
elik ve A7075 T6 alminyum plakalarna srtnmeli delme yntemiyle delikler delinmitir. lem
srasnda, i paras malzemesinin scakl oda scaklnda olmutur. HSS matkap ular ile de 10mm
apnda ayn artlarda delikler delinmitir.
418
ekil 1. a)Deney dzenei b) deneysel almada kullanlan balama aparat ve A7075-T651 alminyum
alamnn srtnmeli delme ilemi c) deneysel almada kullanlan balama aparat ve St 37 eliinin
srtnmeli delme ilemi
c
ekil 2. Deneysel almada kullanlan takmlarn geometrik boyutlar
a) Takm geometrisi b) WC takmlarn fotoraflar c) HSS takmlarn fotoraflar
Srtnmeli delme ileminde HSS ve WC takmlarla, geleneksel delme ileminde ise HSS matkap ular ile
delikler delindikten sonra deliklere M12 klavuz ile vida dileri almtr. Adi karbon eliinden imal
edilmi M12 vidalar ekil 3ada grld gibi paraya taklmtr. Hazrlanm numuneler, ekil 3bdeki
ekme cihaznda, alt ksmnda hazrlanm zel aparat ile cihaza balanm ve ekilmitir. ekme ileminden
sonra numuneler ekil 4te grld gibi deformasyona uradktan sonra vida dileri syrlmtr.
419
ekil 3. a) Syrma kuvveti llen numunelerin biimleri b) ekme cihaz

ekil 4ada, t =4 mm kalnlndaki A7075-T651 Alminyum alamna 2400 d/d dnme hz,100 mm/dak
ilerleme hznda, =240koniklik asna sahip HSS takm ile, bde t=4 mm kalnlndaki A7075-T651
Alminyum alamna 3600 d/d dnme hz,75 mm/dak ilerleme hznda, HSS matkap ile, cde t=4 mm
kalnlndaki A7075-T651 Alminyum alamna 2400 d/d dnme hz,100 mm/dak ilerleme hz,
=360koniklik asna sahip HSS takm ile, dde t=2 mm kalnlndakiSt 37 elik malzemeye 2400 d/d
dnme hz,75 mm/dak ilerleme hz, =480koniklik asna sahip WC takm ile, ede t=4 mm kalnlndaki
St 37 elik malzemeye 2400 d/d dnme hz, 100 mm/dak ilerleme hz, =36 0koniklik asna sahip WC
takm ile, fde t=4 mm kalnlndaki St 37 elik malzemeye 4800 d/d dnme hz, 100 mm/dak ilerleme hz,
=240koniklik asna sahip WC takm ile 10 mm apnda delikler delinmi ve ekme etkisiyle deformasyona
uram vida dilerinin fotoraflar gsterilmitir. A7075-T651 alminyum alam St 37 elik malzemeye
gre daha gevrek olduundan syrma srasnda vida dileri kopmu, St 37 elik malzemede ise vida dileri
svanarak deformasyona uramtr. Syrma biimlerindeki farkllk St 37 (210 kN/mm2) ve A7075T651(71.7kN/mm2)malzemelerinin elastiklik modllerinden kaynaklanmaktadr.
ekil 4. ekme testinden sonra deforme olmu vesyrlm vida dilerinin biimi
ekil 5 adaki kovan,t =4 mm kalnlndaki A7075-T651 Alminyum alamna 2400 d/d dnme hz,50
mm/dak ilerleme hznda, =240koniklik asna sahip HSS takm ile bdeki t=4 mm kalnlndaki A7075T651 Alminyum alamna 3600 d/d dnme hz, 50 mm/dak ilerleme hznda, =24 0koniklik asna sahip
420
HSS takm ile cdeki bdeki t=4 mm kalnlndaki A7075-T651 Alminyum alamna 4800 d/d dnme hz,
50 mm/dak ilerleme hznda, =240koniklik asna sahip HSS takm ileddeki t=2 mm kalnlndaki A7075T651 Alminyum alamna 3600 d/d dnme hz, 100 mm/dak ilerleme hznda, =240koniklik asna sahip
HSS takm ile edeki t=2 mm kalnlndaki A7075-T651 Alminyum alamna 4800 d/d dnme hz, 75
mm/dak ilerleme hznda, =240koniklik asna sahip HSS takm ile fdeki t =4 mm kalnlndaki St 37
elik malzemeye 2400 d/d dnme hz,50 mm/dak ilerleme hznda, =24 0koniklik asna sahip WC takm
ilegdeki t =4 mm kalnlndaki St 37 elik malzemeye3600 d/d dnme hz,50 mm/dak ilerleme hznda,
=240koniklik asna sahip WC takm ilehdeki t =4 mm kalnlndaki St 37 elik malzemeye4800 d/d
dnme hz,50 mm/dak ilerleme hznda, =240koniklik asna sahip WC takm ile srtnmeli delme
yntemi kullanlarak delik delinmi ve elde edilmi kovanlarn resimleri gsterilmitir.Daha gevrek olan
A7075-T651 alminyum alamnn srtnmeli delinmesinde 2 mm kalnlk iin 10 mm apl deliin kovan
iin yeterli malzeme akmadndan kovan ta yapra biiminde meydana gelmitir. 10 mm delik ap iin
malzeme kalnl arttka kovandaki atlak miktar azalm ve silindiriklii artmtr. St 37 elik malzeme
A7075-T651 alminyum alamna gre daha snek olduundan 2 mm malzeme kalnlnda da silindirik ve
biiminde atlak olmayan kovanlar elde edilmitir. 2 mm kalnlndaki St 37 malzemenin kovanlarn eper
kalnlklar M12 vidann di derinliinden (1.07 mm) daha dk olduu iin veya bu deere ok yakn
olduundan balant uzunluunu salam fakat balant mukavemetini artrmamtr.
a
a
ekil 5. Srtnmeli delinmi kovan biimleri

3.
Deneysel Sonular ve Deerlendirme
4mm kalnlndaki A7075-T651 ve St37 malzemelere 10mm apnda delinmi deliklere M12 vida dileri
ekildikten sonra adi karbon eliinden imal edilmi ve piyasada kullanlmakta olan M12 cvatalar takld.
ekme testinden sonra elde edilen maksimum syrma kuvvetinin vida dilerinde meydana getirdii deiiklik
ekil 4te gsterilmitir. M12 vidann adm 1.75mmdir. Buna gre 4mm kalnlndaki bir malzemeye delinmi
4
2.29 di elde edilmitir. Srtnmeli delme ynteminde meydana gelen
1.75
4 8 12
6.86 toplam di elde edilmitir. Bu

kovan ykseklii yaklak olarak 8mm olmu ve bylece
1.75 1.75
delie vida dii ekildiinde
durumda vidann di says yaklak olarak kat artmtr. Bylece srtnmeli delinmi deliklerle uygulanan
balantlarda, balant uzunluu ve dayanm artmtr.
ekil 5 a, b, c ve dde SHIMADZU marka AGX 50kN kapasiteli ekme cihaznda, 5mm/dak ekme hznda
ekilmi A7075-T651 alminyum alamnn (ekil a, b) ve St 37 (ekil c, d) elik numunelerin baz test
sonular gsterilmitir. Srtnmeli delme yntemiyle delinmi deliklere ekilmi vida dilerinin syrma
kuvvetindeki deiiklikler, ilem srasnda oluan scaklk ve sl ilem sonucu mikro yapdaki tane boyutlarnn
bymesi veya klmesiyle, termal ve basn etkisiyle A7075-T651 malzemede birim alandaki kelti saysnn
421
art ile meydana gelmitir. Vidann syrma kuvvetini, di says, kovan ykseklii, malzemenin gerilme
dayanm, kovan eper kalnl ve srtnmeli delme srasnda meydana gelen scaklktan kaynaklanan sl ilem
tarafndan etkilenmitir.
ekil 6. A7075-T651 ve St 37 malzemeleri iin ekme cihaznda llm vida syrma kuvvetleri
3.1. Kovan Yksekliinin ve eper Kalnlnn Vida Syrma Kuvvetine Etkisi

Srtnmeli delme ileminde takm ve malzeme cinsinin vida syrma kuvveti zerindeki etkisi,
malzemelerinin sl iletkenlik katsaysna baldr. Takm malzemesinin sl iletkenlik katsaysnn art ile
yzey temas blgesinden iletilen scaklk miktar artm ve ilem srasnda oluan s miktar azalmtr. Bu
da ilemde elde edilen deliin yzey sertliini ve dolaysyla mukavemetini etkilemitir. HSS takmn sl
iletkenlik katsays 21w/m-K, WC takmn sl iletkenlik katsays 84w/m-K, St 37 elik malzemenin sl
iletkenlik katsays 76w/m-K ve A7075-T651 alminyum alamnn sl iletkenlik katsays 130w/m-K dr.
lerleme hznn artmas ile ilem srasnda oluan ve i parasna geen s miktar azalmtr. Bylece
souma srasnda scaklk yetersiz olduundan, meydana gelen sl ilem ile tanelerin boyutu fazla
klmemi, malzemenin sertlii ve dilerin syrma kuvveti, delme ileminin tamamlanmas ile meydana
gelen souma deliin ierisinden hareket eden hava akm tarafndan salandndan, azalmtr. parasnn
sl iletkenlik katsays da syrma kuvvetini etkileyen nemli bir parametredir. parasnn i ksmlar ise
422
hava ile direkt olarak temas etmediinden meydana gelen souma i parasnn sl iletkenlik katsays ile
orantl olarak gereklemitir. Isl iletkenlik katsays yksek olan paralarda souma hzl, dk olanlarda
ise yava gereklemitir. Hzl soumada tane boyutu kk, dayanm yksek, yava soumada ise tane
boyutu byk ve dayanm dmtr.
Dnme hznn artmas ile ilem srasnda oluan ve i parasna geen s miktar artm ve ilem scakl
fazla olmutur. Deliin ierisinden akan hava akm ile i paras hzl bir ekilde soumu, kk boyutlu
taneler olumu ve srtnmeli delme ilemi srasnda sl ileme maruz kalan ksmlarda sertlik artmtr.
Srtnmeli delme yntemiyle delinen deliklerde elde edilen kovan ile malzemenin kesit kalnl arttndan
alabilecek di says artmtr. Kovan yksekliinden dolay elde edilen fazladan vida dileri, syrma
kuvvetini artrmtr. Geleneksel delme ynteminde balant uzunluunu salayan vida dileri malzemenin
kesit kalnlna ekilebilirken srtnmeli delme ileminde ise malzeme kesit kalnl ve kovan
yksekliinde vida dileri alabilmitir. Bylece srtnmeli delme yntemiyle elde edilen deliklerde daha
fazla sayda vida dii elde edilmitir. Artan vida di says ile vidann syrma kuvveti artmtr. Ayn artlar
altnda uygulanan her iki delme ynteminde srtnmeli delme yntemiyle daha byk syrma kuvvetleri
elde edilmitir.
Kovan Ykseklii (mm)
=240, t=4 mm, hl=8 mm
7,5
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
Kovan eper Kalnl (mm)
Elde edilen maksimum kovan ykseklii (7.77mm) ile minimum kovan ykseklii deeri (6.14 mm) arasnda
1.63 mm fark mevcuttur. Bu fark ise M12 vidann admndan (1.75 mm) daha kktr. Kovan eper
kalnlnn deeri ile M12 vidann di derinlii arasndaki fark arttka vida syrma kuvveti artmtr. ekil 7
a, b, c, d, e ve fde kovan ykseklikleri, a1, b1, c1, d1, e1 ve f1de kovan eper kalnlklar ve a2, b2, c2, d2, e2 ve
f2de ise ayn artlarda delinmi deliklerde kovan ykseklii ve eper kalnlklarnn vida syrma kuvvetine
etkisi gsterilmitir.Hem kovan ykseklii hem de kovan eper kalnlnn artmas ile vida syrma kuvveti
artmtr. ekil ada kovan ykseklii dzenli bir art gstermi olmasna ramen, kovan eper kalnl
azaldndan vida syrma kuvvetlerinde azalma meydana gelmitir. Kovan eper kalnl vida syrma
kuvvetine kovan yksekliinden daha fazla etki etmitir. ekil 7.b ve cde koniklik asnn 24 0den 360 ve
480ye ykselmesi ile takm i paras yzey temas alan azaldndan meydana gelen s yetersizlii devir
saysnn artmas giderildiinden 4800 d/d dnme hznda ve 75 mm/dak ilerleme hznda maksimum kovan
eper kalnl ve vida syrma kuvveti elde edilmitir. ekil 7dde 2 mm kalnlndaki St 37 elik
malzemeye 10 mm apndaki deliin srtnmeli delme yntemiyle delinmesinde elde edilen eper kalnl
M12 vidann di derinlii civarnda olmutur. Bu eper kalnl ise az olduundan yeterli syrma kuvveti
salanmamtr. ekil 7ede 3600 d/d dnme hz, 50 mm/dak ilerleme hznda maksimum vida syrma
kuvveti elde edilmitir. ekil 7fde ise maksimum syrma kuvveti kayma gerilmesi (370 N/mm 2) deeri ve
sertlik deeri (370 HB) daha yksek olan St 37 elik malzemede elde edilmitir. A7075-T651 alminyum
alamnn akma gerilmesi 331 N/mm2, sertlii ise 150 HBdir.
2,5
a1
1,5
=240, t=4 mm, hl=8 mm

n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
423
8,5
a2
40
30
20
10
0
t=4mm, =240, hl=8 mm

n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
Kovan Ykseklii (mm)
Vida Syrma Kuvveti (kN)
50
b
8
t=4 mm, =360, hl=8 mm
7,5
7
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
b1
1,5
50
50
75
100
lerleme Hz (mm/min)
2,5
b2
40
30
t=4mm, =360, hl=8 mm
20
t=4 mm, =360, hl=8 mm
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
10
0
50
75
100
lerleme Hz (mm/min)
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
7,5
t=4 mm, =240, hl=16 mm

7
50
75
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
Kovan Ykseklii (mm)
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
100
2,5
c1
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
1,5
t=4 mm, =240, hl=16 mm
1
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
lerleme Hz(mm/min)
424
c2
7
Kovan Ykseklii (mm)
50
40
30
20
10
0
t=4mm, 1=24, hl=16 mm

n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
=480, t=2 mm, hl=16 mm

d
6,5
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
1,5
d1
50
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
50
75
100
lerleme Hz (mm/min)
40
30
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
t=2mm, =480, hl=16 mm
20
t=2 mm, =480, hl=16 mm
10
0,5
0
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
7,5
6,5
50
75
100
lerleme Hz (mm/min)
=240, t=4 mm, hl=16 mm
8
Kovan Ykseklii (mm)
d2
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
e1
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
1,5
0,5
t=4 mm, =240, hl=16 mm

50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
425
e2
40
30
t=4mm, =240, hl=16 mm
20
n=2400 d/d
n=3600 d/d
n=4800 d/d
10
0
Kovan Ykseklii (mm)
50
t=4 mm, =360, n=2400 d/d

7,5
7
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
50
f1
1,5
t=4 mm, =36, n=2400 d/d

A7075-T651
St 37
0,5
50
75
100
lerleme Hz (mm/min)
2
A7075-T651
St 37
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
f2
40
30
20
10
0
t=4 mm, =36, n=2400 d/d

A7075-T651
St 37
50
75
100
lerleme Hz(mm/min)
ekil 7. Kovan yksekliinin ve eper kalnlnn vida syrma kuvvetine etkisi (a, b, a 1, b1, a2, b2)de
A7075-T651 alminyum alam ve HSS takm, (c, d, e, c 1, d1, e1, c2, d2, e2)de St 37 elik malzeme ve St 37
elik malzeme kullanlmtr.(f, f1, f2)de ise hem A7075-T651 alminyum alam hem de St 37 elik
malzeme iin WC takm kullanlmtr.
4.
Genel Deerlendirme
Vida syrma kuvvetini, dnme hz, ilerleme hz, takm koniklik as, malzeme kalnl, malzeme ve takm
cinsleri, kovan ykseklii ve eper kalnl etkilemitir. Malzeme kalnlnn art ile kovan oluumunu
salayan malzeme miktar artndan, kovan ykseklii, kovan eper kalnl ve vida syrma kuvveti
artmtr.
Kovan eper kalnlnn vidann syrma kuvvetine etkisi vida di derinliinden byklne gre deiiklik
gstermitir. eper kalnl vida di derinliinden ne kadar byk olmusa syrma kuvveti o kadar byk
olmutur. Di derinlii kriterine gre yeterli eper kalnl salanm olan kovanlarda eper kalnlnn vida
syrma kuvvetine etkisi kovan yksekliinden daha fazla olmutur.
Dk ilerleme hz ve yksek dnme hzlarnda srtnmeli delme ileminin scakl ve kovan ykseklii
artndan maksimum kovan ykseklii ve vida syrma kuvveti 50mm/dak ilerleme hz, 3600d/d ve 4800
d/d dnme hzlarnda elde edilmitir.
HSS ve WC takmlarda 50mm/dak ilerleme hznda maksimum kovan ykseklii elde edilmitir. St 37 elik
malzemede, A7075-T651 alminyum alamna gre daha yksek vida syrma kuvvetleri elde edilmitir.
Takm koniklik asnn vida syrma kuvvetine etkisi, takm i paras yzey temas alanndaki srtnme
etkisiyle meydana gelen s miktarna bal olarak deimitir. Dk koniklik alarda yzey temas alan
artnda meydana gelen s miktar artm, malzeme yeterince yumuam, akm ve silindirik biimde kovan
426
biimi elde edilmi, byk kovan ykseklii, eper kalnl ve yksek vida syrma kuvvetleri elde
edilmitir.
Srtnmeli delmede, deliin alt ksmnda meydana gelen kovandan dolay, geleneksel delme yntemiyle elde
edilen deliklerden daha yksek vida syrma kuvvetleri elde edilmitir.
5.
Kaynaklar
1. Miller, S. F., Tao, j., Shih, A. J., (2006), FrictionDrilling of CastMetals, International Journal of
machineToolandManufacture, 46 (2006) pp 1526 1535
2. Lee, S. M.,Chow, H. M., Huang, F. Y., Yan, B. H., (2009), FrictionDrilling of AusteniticStainless Steel
byUncoatedand PVD AlCrN andTiAlNCoated Tungsten Carbide Tools, International Journal of
Machine Tools andManufacture, 49 (2009) pp 81 88
3. Lee, S. M.,Chow, H. M., Yan, B. H., (2007), Frictiondrilling of IN 713LC castsuperalloy,
MaterialsandManufacturingProcesses, 22: pp 893 897
4. Miller, S. F.,McSpadden, S. B., Wang, H., Li, R., Shih, A. J., (2004), Experimentalandnumericalanalysis
of thefrictiondrillingprocess, ASME, Journal of ManufacturingScienceandEngineering, 2004,
submittedforpublication
5. Miller, S. F.,Blau, P., Shih, A. J., (2005), MicrostructuralAlterationsAssociatedwithFrictionDrilling of
Steel, AluminumandTitanium, Journal of MaterialsEngineeringandPerformance 14 (5) (2005), pp 647
653
6. Chow, M. H., Lee, M. S., Yang, L. D., (2008), MachiningCharacteristicstudy of frictiondrilling on AISI
304 StainlessStell, journal of MaterialsProcessingTechnology, 207 (2008) pp 180 186
7. Miller, S. F.,Blau, P. J., Shih, A. J., (2007), ToolWear in FrictionDrilling, International journal of
Machine Tools andManufacture 47 (2007) pp 1636 1645
8. Miller, S. F.,Wang, H., Li, R., Shih, A.J., (2006), ExperimentalandNumerical Analysis of
theFrictionDrillingProcess, Journal of ManufacturingScienceandEngineering 128 (3) (2006) 802 810
9. Miller, S. F.,Shih, A. J., (2007), Thermo MechanicalFinite Element Modeling of
theFrictionDrillingProcess, International Journal of ManufacturingScienceandEngineering 129 (2007)
pp 531 538
10. GopalKrichna, P. V.,Kishore, K., andSatyanarayana, V. V., (2010), SomeInvestigations in
FrictionDrilling
AA6351
Using
High
Speed
Steel
Tools,
ARPN
JournalEngineeringandAppliedSciences, 5, pp 18196608.
11. Miller, S. F.,Blau, P. J., Shih, A. J., (2007), ToolWear in FrictionDrilling, International of Machine
Toolandmanufacture, 47, pp 16361645
12. Dekkers, G., (1993), FlowDrill Prosesi Firma Kataloglar, CopyrightbyFlowDrill B. V. Holland, pp 1
30.
13. Matsuoka, M.,Motoyoshi, M., Sakaguchi, M., Shinohara, A., Shigeede, T., Saito, Y., Matsuda, M.,
Shimizu N., 2011, Frictionheatduring self-drilling of an orthodonticminiscrew, International Journal of
Oral andMaxillofacialSurgery, Volume 40, Issue 2, February 2011, Pages 191-194
427
14.
428
EKLLENDRLM METAL KATOTLAR VE

ELEKTROKMYASAL LEME YNTEM LE SPERALAIM
BLISK MALATI
Semih PLATNa , Gray AKBULUTb, Faruk DEMRc , Rifat YILMAZd
a, TEI-Tusa Motor Sanayii, Eskiehir/TRKYE, Semih.Platin@tei.com.tr
b, TEI-Tusa Motor Sanayii, Eskiehir/TRKYE , Guray.Akbulut@tei.com.tr
c, TEI-Tusa Motor Sanayii, Eskiehir/TRKYE, Faruk.Demir@tei.com.tr
d, TEI-Tusa Motor Sanayii, Eskiehir/TRKYE, Rifat.Yilmaz@tei.com.tr
zet
Elektrokimyasal ileme yntemi (ing. electrochemical machining-ECM), sunduu birtakm avantajlar
nedeniyle havaclk sektrnde kullanlan allm metotlarla ilenmesi zor karmak geometrili uak motoru
paralarnn ekonomik ve hzl bir ekilde retilmesinde yaygn olarak kullanlmaktadr. Bunun yannda, son
yllarda gelitirilen yeni nesil uak motorlarnda, yksek verim ve dk yakt tketimini salamak iin
speralamlardan retilen, hafif ve yksek dayanml blisk (btnleik paleli disk) paralarnn kullanm da
giderek art gstermektedir. Bu balamda yaplacak olan almada, Inconel 718 speralamndan imal
blisk parasnn retiminde kullanlan ECM metodu anlatlacaktr. Ayrca prosesin blisk imalatnda
kullanlan dier yntemlerle karlatrmas yaplarak, endstriyel uygulamada karlalan problemler
deerlendirilecek ve prosesi etkileyen parametreler irdelenecektir.
Anahtar kelimeler: ECM, Elektrokimyasal ileme, Blisk, Allmam imalat yntemleri
MANUFACTURING OF SUPERALLOY BLISK WITH SHAPED

METAL CATHODES ELECTROCHEMICAL MACHINING
METHOD
Abstract
Electrochemical machining (ECM) has been widely used in aviation industry for manufacturing of complex
shaped aircraft engine parts which are hard to produce with conventional methods. Furthermore, in order to
decrease fuel consumption of next generation high efficient engines; light and high strength blisks (bladed
integrated discs) are made from superalloys have been used in recent years. In this study, ECM method for
production of Inconel 718 blisk part will be described and process will be compared with other conventional
blisk production methods. Finally, general process parameters and problems encountered will be examined.
Keywords: ECM, Electrochemical machining, Blisk, Nonconventional machining methods
1. Giri
Allmam imalat yntemleri genellikle 2. Dnya sava sonrasnda uygulanmaya balanm ve gelierek
gnmz modern retim yntemlerinin nemli bir ksmn oluturmutur. Bu yntemlerde malzeme kaldrma
ilemi i paras ile takmn direkt temas olmadan gerekletirilmektedir. Tornalama, frezeleme, kesme ve
talama gibi allm imalat yntemlerinde ise retim, paralar ile direkt temas eden kesici u ve takmlar ile
yaplmaktadr. Bu nedenle allm imalat yntemlerinde takm-i parasnn temas sonucu, malzeme
zerinde kalc gerilme ve yzey przll gibi olumsuzluklar meydana gelmekte, ayrca karmak
geometrili ve kk boyutlu paralarn retimi maliyetli ve zor olmaktadr. Bu dezavantajlara karn
andrc su jeti (ing. abrasive water jet-AWJ), elektroerozyon ileme (ing. electrodischarge machining-
429
EDM), ECM, ultrasonik ileme, elektrokimyasal erozyon ileme (ing. electrochemical discharge machiningECDM) gibi allmam imalat yntemleri; saladklar birok avantaj nedeniyle havaclk, otomotiv vb.
sektrlerdeki paralarn retiminde yaygn bir ekilde kullanlmaktadr. Tablo 1de allm ve allmam
imalat yntemlerinin temel zellikleri karlatrlmtr. [1, 2, 3, 4]
Tablo 1. Allm ve allmam imalat yntemlerinin karlatrlmas [1, 2, 3, 4]
zellik
Takm-i paras
temas
Malzeme kaldrma
yntemi
Tecrbe
gereksinimi
Malzeme etkileimi
Tala bykl
Allm yntemler
Direkt takm temas var
Allmam yntemler
Direkt takm temas yok
Sadece mekanik enerji

kullanlr
Tecrbe ve bilgi birikimi
mevcut
Malzemeye verilen hasar fazla
Makroskobik tala oluumu var
Mekanik, sl, kimyasal ve

elektrik enerjisi kullanlr
Tecrbe ve yetenek gerektirir
paras-takm
sertlii ilikisi
Takm mr
Takm ilenen malzemeden sert

olmal
Takm mr az
Malzemeye verilen hasar az

Tala mikroskobik ve/veya
atomik seviyede
Takm ilenen malzemenin
sertliinden bamszdr
Takm mr yksek
Geleneksel olarak uak motorlarnn kompresr kademeleri; bir disk zerine alan zel geometrili kanallara,
ayr birer para olarak retilen ve havay sktrma grevini yerine getiren kanatklarn (palelerin) taklmas
ile oluturulmaktadr. Fakat pale eklemeli disk olarak adlandrlan bu tasarmlar, palelerin taklmas iin zel
kanallar ve dayanmn salanmas iin daha kaln (ar) bir disk geometrisi gerektirmektedir. Bu nedenle pale
eklemeli disklere alternatif olarak % 20ye kadar arlk tasarrufu ve yksek basn/kademe oran salayan
bliskler gelitirilmi ve ilk defa 1960l yllarda kk helikopter motorlarnda kullanlmaya balanmtr.
Btnleik paleli disk olarak da bilinen bliskler, son yllarda eksenel akl askeri ve sivil amal gaz trbinli
motorlarn kompresr ksmnda yaygn olarak kullanlmaktadr [5].
Pale eklemeli disk ve blisk srasyla ekil 1.a ve 1.bde verilmitir. Bliskler verimlilik asndan birok
avantaja sahip olmasna karn retimleri olduka zaman alan ve masrafl bir sretir. Ayrca blisklerin tamir
ilemi de dier pale eklemeli disklere gre daha zordur. Bu nedenle blisk retimini daha kolay ve ekonomik
hale getiren ileri imalat yntemleri aratrlm ve gnmzde blisk retiminde farkl imalat metodu
gelitirilmitir. Bunlar ECM, frezeleme ve dorusal srtnme kaynadr. retim yntemi seimi genellikle
pale geometrisine baldr. Kk paleye sahip olan bliskler ECM, orta boyuta sahip olanlar frezeleme,
byk boyutlu paleye sahip bliskler ise dorusal srtnme kayna yardmyla retilmektedir [6].
Yukarda bahsedilen yntemlere ilave olarak, ECDM ve AWJ gibi ileri retim tekniklerinin de blisk
retimindeki kullanlabilirlikleri aratrlmaktadr.
ekil 1. a. Konvansiyonel pale eklemeli disk, b. Btnleik paleli disk (blisk) [6]
430
Blisklerin gelecekte gaz trbin motorlarnn kompresr ksmnn vazgeilmez bir paras haline gelecei
dnlmektedir. Blisk retimine ait tahmini hedefler ve retim metotlarndaki dalm ekil 2de verilmitir
[5].
ekil 2. Blisk retiminde kullanlan ve gelecekte kullanlmas tahmin edilen imalat metodlar, (ECMElektrokimyasal ileme, HSC-Yksek hzl frezeleme, Joining-Lineer srtnme kayna) [5]
Bliskler genellikle uak motorunun souk ksm paralarn oluturduklar iin dk scaklklarda (ilk
kademelerde) titanyum alamlarndan imal edilmektedirler. Daha yksek kademelerde ise, artan basn ve
scaklk nedeniyle nikel/kobalt bazl speralamlar kullanlmaktadr. zellikle Inconel 718 alamndan
retilen blisklerin allm imalat yntemleri ile retimi zor ve maliyetlidir. Bu nedenle tala kaldrmann zor
olduu bu gibi sert malzemelerle blisk imalatnda ECM yntemi kullanlmaktadr.
2. Elektrokimyasal leme
ECM; i parasnn anot, takmn ise katot olarak grev yapt bir elektroliz hcresinde, uygulanan doru
akm altnda malzeme yzeyinden atomik boyutlarda malzeme kaldrlmas prensibine dayanan bir imalat
yntemidir [7]. Yntemde, srekli veya darbeli biimde uygulanabilen, genellikle dk voltaj (8-30 V) ve
yksek akm younluuna (10-200 A/cm2) sahip elektrik enerjisi kullanlmaktadr. paras zerinde
oluturulmak istenen geometrinin karl yani ayna grnts frezeleme ile katot malzemesi zerine
ilenmektedir. Proses esnasnda katot (takm) titreimli veya srekli bir hareket ile 0.1 ile 20 mm/dakika
ilerleme hzyla i parasna doru yaklamaktadr. Metal yzeyinde znen atom, oluan s ve gazlar; i
paras ile takm arasndaki yaklak 0,1 mmlik boluktan geen yksek hzl elektrolit (5-50 m/s) vastas
ile uzaklatrlmaktadr. ECMde kullanlan elektrolit iletken olup endstriyel olarak NaNO 3, KNO3,
NH4NO3, Na2SO4 gibi tuzlarn sulu zeltileri elektrokimyasal ilemede sklkla kullanlmaktadr. ECM
ynteminde kullanlan takm ve ilenecek parann iletken olmas gerekmektedir. Yntemde kullanlan
takmda herhangi bir anma meydana gelmemekte ve takm malzemesi olarak ilenmesi kolay ve iletkenlii
yksek pirin ve bronz gibi eitli bakr alamlar kullanlmaktadr. [7] ECMin ematik hali ekil 3te
verilmitir.
ekil 3. ECM [8]
431
Genel olarak endstriyel alanlarda kullanlan elektrokimyasal ileme nitesi 3 ana ksmdan olumaktadr.
Bunlar; g salayc, elektrolit artlandrma nitesi ve parann/katotun baland ileme tezgahdr. Bu
alt nitenin koordineli almas ile ECM operasyonu gerekletirilmektedir.
2.1. Elektrokimyasal ilemenin teorisi
ECMin teorisi elektroliz prensibine dayanmaktadr. Faraday kanununa gre anot, katot ve elektrolitten
oluan bir hcreye dardan bir gerilim uygulandnda elektrolit ierisindeki pozitif iyonlar katota, negatif
iyonlar ise anota doru ynlenirler. Bu srada anotta metal iyonlar oluurken katotta hidrojen redklenmesi
(gaz k) meydana gelir. Daha sonra oluan metal iyonlar ile elektrolit ierisindeki negatif partikller
birleerek kelme meydana gelir. Bu durum Fenin anot olduu ve NaCl elektrolitinin kullanld durum
iin aadaki gibi aklanabilir. [9]
Uygulanan gerilme altnda zelti ierisindeki NaCl ve su alt bileenlerine ayrr.
NaCl Na+ + ClH2OH+ + (OH)Na+ ve H+ iyonlar katota, Cl-ve (OH)- iyonlar ise anota doru hareket eder. H+ iyonlar katotda redklenerek
hidrojen gazn aa karrlar.
Anotta ise znme meydana gelir.
2H+ +2e- H2
Fe Fe++ + 2e-
znen metal iyonu ve sodyum zeltideki klor ve hidroksil iyonu ile reaksiyona girerek demir klorr ve
demir hidroksit keltisi oluur.
Fe++ + Cl- FeCl2
Fe++ + (OH)- Fe(OH)2
Yukardaki reaksiyonlarn ematik gsterimi ekil 4de verilmitir.
ekil 4. NaCl elektroliti ve Fe anot malzemesi ile yaplan bir ECMde meydana gelen reaksiyonlar [9]
2.2. Elektrokimyasal ilemede malzeme kaldrma ve takm ilerleme hz
ECMde malzeme kaldrma hz (ing. metal removal rate-MRR), Faraday eitlii yardm ile elde
edilmektedir. Saf bir metalin MRR Eitlik 1de verilmitir. Burada m znen malzeme miktar; t, geen
zaman; , malzeme younluu; I, akm; A, znen metalin atom arl; F, Faraday sabiti ve v, znen
metalin valens deeridir.
432
(1)
Fakat gerek hayatta alaml malzemelerin ECMi sz konusu olduundan malzeme kaldrma hz Eitlik
2deki halini alr. Burada i, znen alamdaki herhangi bir metalin arlk fraksiyonunu; vi, znen
alamdaki herhangi bir metalin valens deerini ve Ai ise znen alamdaki herhangi bir metalin atom
arln gsterir.
(2)
ECMde takm paraya doru hareket ettiinden takm ilerleme hzn veren eitliin karlmas gerekir.
Takmn hi ilerlemedii durumda takm ile i paras yzeyinde oluan boluk artacandan malzeme
kaldrma hz da dmeye balayacaktr. Bir t zamannda, takmn hareket etmedii durumda takm ile i
paras arasndaki boluun (h) zamanla deiimi Eitlik 3te verilmitir.
(3)
Burada h, takm ve i paras arasndaki uzaklktr ve ekil 5de gsterilmitir.
ekil 5.Basitletirilmi bir ECM hcresinde takm-i paras arasndaki boluk [9]
Burada c ise ilenen malzemeye bal olarak kan bir sabittir ve Eitlik 4den bulunabilir.
(4)
Eitlik 4te, V, takm ve i paras arasndaki potansiyel fark; r, elektrolit zdirencini belirtmektedir. Takm
ilerlemesi f ile gsterilirse, eitlik 3 yeniden dzenlenerek Eitlik 5teki halini alr.
(5)
Kararl durumda aradaki boluun zamana bal deiimi dh/dt=0 olmaldr. Bu durumda Eitlik 6 ortaya
kar ve bu eitlik kararl durum takm ilerleme hzn verir.
433
(6)
Fakat uygulamada balang boluunu (h0), Eitlik 6da hesaplanan kararl boluk miktar (h*) olarak
vermek pek mmkn deildir. Bunun iin takm ilerleme hzn hesaplarken balang boluk miktar da gz
nne alnmaldr. Buna gre takm ilerleme hz Eitlik 7de verilmitir.
(7)
Eitlik 7de Ax, alamn edeer atom arln; vx, alamn edeer valens deerini gstermektedir. Burada
Eitlik 7, I=V/R=V/(rh/s)=Vs/rh bants yardmyla boluk miktar teriminden (h) kurtarldnda, katot
yzey alan ve geen akm cinsinden Eitlik 8 ortaya kar ve boluk miktarlarndan bamsz olarak takm
ilerleme hz (f) bulunabilir.
(8)
Eitlik 8de I. Akm; s ise katot yzey alann gsterir.[9]
3. Elektrokimyasal leme ile Inconel 718 Sper Alam Blisk malat
Sper alam blisk retiminde; pale boluklarnn oluturulmas sonrasnda ECM operasyonu
gerekletirilmektedir. Kaba boaltma operasyonu ECM veya frezeleme ile yaplabilmektedir. Literatrde
kaba ilemenin ECM ile yaplabilmesine ynelik eitli aratrmalar yaplmasna karn, hala yaygn
kullanlan yntem frezelemedir [10]. Bunun yannda kaba ilemelerin EDM, ECDM ve AWJ gibi ileri
tekniklerle yaplabilmesi iin aratrmalara devam edilmektedir. [11,12]. ECM ynteminde atomik
boyutlarda tala kaldrldndan elde edilen yzey kalitesi, sadece frezeleme operasyonu ile retilen dier
blisklere gre daha yksektir. Fakat blisk parasnn malzemesinden bamsz olarak ECM sonras pale
yzeylerinde oluan oksit tabakasnn temizlenmesi iin ikincil bir yzey ilemine gerek duyulmaktadr.
Burada yaygn olarak titreimli yzey ileme tezgahlar kullanlmaktadr. Bu yzey ileminden sonra Inconel
718 blisk paleleri iin yzey przllk deeri 5-10 mikro in aralnda olmaktadr. ekil 6da kaba ve final
operasyonu ECM ile yaplm Inconel 718 blisk yer almaktadr.
ekil 6.ECM ile retilen Inconel 718 blisk [13]

ECM ile blisk retimindeki zorluklardan birisi de, istenilen llerde pale retebilen bir katot tasarlamaktr.
Katot tasarm her ne kadar 3 boyutlu olarak bilgisayar ortamnda yaplsa da uygulamada istenilen para
geometrisi elde edilememektedir. Bu nedenle ilk defa retime adapte edilen paralarda eitli denemeler
yaplmas ve katot geometrisi zerinde yaplan iterasyonlar ile ECM prosesinin oturtulmas gerekmektedir.
434
Blisk retiminde kullanlan rnek katotlar ekil 7de verilmitir. Literatrde katot geometrisi ve ECM
parametrelerinin geree en yakn biimde elde edilebilmesi iin sistemin matematiksel bir modeli
oluturulmutur [14]. Hatta oluturulan karmak matematiksel model bilgisayar vastas ile simlasyon
program haline getirilmitir. Bu ekilde deneysel iterasyonlarn bilgisayar ortamnda yaplmas ile zaman
tasarrrufu salanm ve ilk para adaptasyon maliyetlerinin azalaca ileri srlmtr. Fakat bu gibi
almalarn endstriyellemesi iin daha fazla aratrma yaplmas gerekmektedir [15,16,17].
ekil 7. ECM ile blisk retiminde kullanlan ekillendirilmi metal katotlar [18]
3.1. nemli proses parametreleri ve etkileri
Tusa Motor Sanayiinde ECM ynteminin uygulanabilirliini; elde edilen palelerin geometrik olarak
istenilen toleranslar ierisinde kalmas ile yzey przllnn ve metalografik sonularn ilgili mteri
gerekliliklerini karlamas belirlemektedir. Bu gereklilikleri etkileyen proses parametreleri ileme ve
elektrolit parametreleri olmak zere iki grup altnda toplanabilir. leme parametreleri; uygulanan voltaj,
katotlarn ilerleme hz ve elektrolit basncdr. Voltajn en byk etkisi kaldrlan malzeme miktar
zerinedir. Voltajn artrlmas veya azaltlmas ile elde edilen pale kalnl deimektedir. Bunun yannda,
katotlarn ilerleme hznn optimum seviyede olmas gerekir. Yava ilerleme, istenilen profilin elde
edilememesine yol aarken, malzeme kaldrma hznn zerindeki bir hz ise ark oluumuna sebep
olmaktadr. Elektrolit basncnn deeri ise; oluan metal iyonu ile scakln katot-i paras arasndaki
boluktan yeterli bir ekilde uzaklatrabilecek seviyede olmas gerekir. ok yksek elektrolit basnc palenin
titremesine, ok dk elektrolit basnc ise katot-i paras arasndaki bolukta elektrolit buharlamasna
neden olmakta ve her iki durumda da ark oluumu meydana gelmektedir.
Elektrolit asndan prosesi etkileyen parametreler ise scaklk, pH, konsantrasyondur. Burada scaklk
elektrolitin iletkenliine ve metalin anodik znme potansiyeline etki etmektedir. Bu yzden elektrolit
iletkenliini fazla drmeyen yksek metal znme hz salayan optimum scaklkta ECM yaplmas
gerekmektedir. Bir dier nemli parametre olan pH ise zelti ierisindeki anyon/katyon miktaryla
belirlenmektedir. Metalin znme hz (aktivasyonu) ise zelti ierisindeki negatif iyon miktaryla
deimektedir. Her metalin en yksek znme hznna sahip olduu kritik bir pH deeri mevcuttur. Bu pH
deeri aldnda yzeydeki znen metal atomlar, NO3-ve Cl- gibi anyonlar ile reaksiyona girmek yerine;
OH- iyonu ile reaksiyona girerek elektrolit ierisinde znmeyen metal hidroksitleri oluturmaktadr. Bu da
elektrot yzeyine yakn blgelerdeki pH deerinin dmesine ve znme hznn azalmasna neden
olmaktadr. Metalin znme hznn azalmas da ECM sonras yzey przlln artrmaktadr. Elektrolit
konsantrasyonu ise malzeme kaldrma hzn etkilemekte olup, dk konsantrasyon znme hzn azaltarak
yzey przln artrmaktadr [7].
435
4. Blisk malatnda Kullanlan Dier Yntemler

4.1. Lineer srtnme kayna
Bu yntemde paleye yksek frekansl rlatif hareket ve basn uygulanmakta olup, oluan srtnme ile elde
edilen s enerjisiyle pale disk zerine kaynaklanmaktadr. Genellikle byk apl, geni yzey alan ve az
sayda paleye sahip blisklerin retiminde tercih edilen bir yntemdir. zellikle uak motorlarnn alak
basn kompresr ksmnda alan titanyum blisklerin retiminde kullanlan bir yntemdir. [5] Yntemde
birleme noktalarnda fla olutuundan freze ile temizlenmesi gerekmektedir. Bu yntemin en nemli
avantajlarndan birisi disk ve palenin farkl malzemeden yaplabilmesidir. Fakat kaynak makinasnn ilk
yatrm maliyeti olduka yksektir [6]. ekil 8de lineer srtnme kayna ile blisk retimini anlatan figr yer
almaktadr.
ekil 8. Lineer srtnme kayna ile blisk retimi [6]

4.2. Frezeleme
Bu yntemde blisk retimi; 5-6 eksenli freze tezgahlarnda kaba ve final operasyonlar ile ktk haldeki
malzemeden tala kaldrlmas suretiyle gerekletirilmektedir. Genellikle frezelemede kullanlan takmlar
yksek performansl yuvarlak ulu parmak freze takmlardr. Frezeleme ile blisk retiminde final
geometrinin hassas bir ekilde elde edilebilmesi iin tezgah eksen hassasiyetinin ok iyi olmas gerekir.
Metodun dier yntemlere gre operasyon sresi olduka fazladr. Bu sreyi ksaltmak iin zellikle kaba
frezeleme operasyonunda yksek hzl frezeleme teknikleri kullanlmaktadr. ekil 9da yksek hzl
frezeleme ile retilen blisk verilmitir.
ekil 9. 5 eksen frezeleme ile retilmi bir blisk [19]
436
5. Blisk retiminde Kullanlan Yntemlerin Karlatrlmas

Blisk retiminde kullanlan yntem seiminde ncelikle pale byklne ve geometrisine; daha sonrada
ilenen malzeme zelliklerine baklmaktadr. Kk boyutlu blisklerin retimi ECM ve frezeleme ile
yaplmaktadr. Kk apl blisklerde palelerin birbirine yakn olmas ve fikstrleme zorluklarndan dolay
lineer srtnme kayna daha maliyetli olmaktadr [6]. Inconel 718 gibi talal imalat zor olan kk
blisklerde frezeleme kaba operasyonunu takiben ECM final operasyonu ile blisk retimi tercih edilmektedir.
Frezelemenin dier yntemlere gre ilk yatrm maliyeti daha dktr. Byk boyutlu paleye sahip
blisklerde ise paleler arasndan boaltlan ham malzeme miktar olduka fazla olduundan frezeleme yntemi
ekonomikliini yitirmektedir. Ayrca byk palelerin yzey alannn ve burulma asnn fazla olmas, ECM
yntemi asndan katot tasarmn zorlatrmakta ve yksek kapasiteli g salayc gerektirmektedir. Bu
nedenle byk boyutta paleye sahip blisklerin retimi ancak lineer srtnme kayna ile ekonomik hale
getirilmektedir. Fakat srtnme kayna sonras pale-disk birleim blgesinde oluan apaklarn giderilmesi
iin final frezeleme operasyonu gerekmektedir. Fakat lineer srtnme kayna teknolojisine sahip olmayan
irketlerde byk boyutlu paleler hala frezeleme ile retilmektedir. ekil 10da gnmzde kullanlan blisk
retim teknolojileri verilmitir.
ekil 10. Blisk retiminde kullanlan teknikler (ECM-Elektrokimyasal ileme, HPC-Yksek performansl
frezeleme, LWF-Lineer srtnme kayna) [18]
6. ECM yntemi ile blisk retiminde karlalan endstriyel problemler
ECM metodu ile retilen blisklerde karlalan en nemli problem katotlar ile para arasnda ark
olumasdr. Bu sorun zellikle yeni paralara ECM prosesinin ilk defa uygulanmas esnasnda katot ilerleme
hznn ve elektrolit basnc belirlenirken ortaya kmaktadr. Her ne kadar MRR teorik olarak belirlense de,
uygulamada meydana gelen sapmalardan dolay katotlarn pale yzeyine malzeme kaldrma hzndan daha
yksek bir hzda ilerlemesi, ark oluumuna sebep olmaktadr. Bu da katot ve pale yzeyinde blgesel
ergimelere neden olur. Parann ve katotlarn bozulmas ile sonulanan ark oluma riski normal retim
esnasnda az da olsa mevcuttur. Bunun nedeni ise ECM ncesi geometrinin normalden kaln gelmesi ve
elektrolit parametrelerinde meydana gelen olaan d deiimlerdir. Bir dier ark oluum sebebi ise elektrolit
basncnn yksek olmasna bal olarak palede meydana gelen titreimdir. Bu ekildeki ark oluumu normal
operasyon esnasnda nadiren grlebilirken proses elektrolit basncnn belirlenmesi esnasnda ortaya
kabilmektedir.
ECM prosesinin endstriyel uygulamasnda oluan dier problemler ise elektrolit scaklna bal olarak
parann elastik ekil deiimidir. Scakln ayn zamanda tezgah eksenlerinde de genlemeye neden olmas
parann final geometrisinde sapmalara neden olmaktadr. Bu nedenle tezgah ve fikstr malzemesinin termal
437
genlemeyi minimuma indirecek malzemelerden yaplmas ve bu malzemelerin soutucu bir akkan ile
soutulmas gerekmektedir. Ayrca termal olarak dengeye ulaan ECM prosesinin kesintiye uramadan para
retmesi bu sapmalar azaltmaktadr.
7. Sonu
Allmam imalat yntemleri ierisinde ECM, zellikle blisk retimi konusunda ileriki yllarda vazgeilmez
bir metod haline gelmesi tahmin edilmektedir. Bu balamda ECMin titanyum alam blisklerin retiminde
de yaygnlatrlmas prosesin uygulama alann daha da geniletecektir. Ayrca blisk retiminde paleler aras
kaba boluun ekonomik ve hzl ekilde oluturulabilmesi iin MRR yksek olan retim metodlarnn da
aratrlmas gerekmektedir.
Semboller
m
znen malzeme miktar
Zaman
Malzeme younluu
Akm
znen metalin atom arl
znen metalin valens deeri
znen alamdaki herhangi bir metalin arlk fraksiyonu
Ai
znen alamdaki herhangi bir metalin atom arl
vi
znen alamdaki herhangi bir metalin valens deeri
Malzeme ile katotlar arasndaki boluk
h0
Balangtakimalzeme ile katotlar arasndaki boluk
Kararl durumda malzeme ile katotlar arasndaki boluk
Uygulanan akma, voltaja ve malzeme alam elemetlerine bal bir sabit
Elektrolit zdirenci
Uygulanan voltaj
Katot(takm) ilerleme hz
Ax
Edeer atom arl
vx
Edeer valens deeri
Katot yzey alan
Kaynaklar
[1] Rajput, R.K., 2007. A Textbook of Manufacturing Technology: Manufacturing Processes, Laxmi
publications, New Delhi.
[2] Pandey,P. C., Shan, H. S.,2008. Modern Machining Processes, ISBN-13:978-0-07-096553-9, Tata
McGraw-Hill Publishing Company.
[3] A.Erden, "Allmam malat Yntemleri", Makine Mhendislii El kitab, 2. Bask, Cilt 2, Trkiye
Makine Mhendisleri Odas, Yayn No: 170, 1997 Ankara.
[4] Rajurkara, K.P. , Zhua, D., McGeoughb, J.A., Kozak, J. , Silvad, A. D., 1999. New Developments in
Electro-Chemical Machining, CIRP Annals - Manufacturing Technology, Volume 48, Pages 567-579.
438
[5] Langmaak, S., Wiseall, S., Bru, C., Adkins, R., Scanlan, J., Sbester, A., 2012.An activity-basedparametric hybrid cost model to estimate the unit cost of a novel gas turbine component,International
Journal of Production Economics.
[6] Bumann, M., Kraus, J., Bayer, E., 2005.An Integrated Cost-Effective Approach to Blisk
Manufacturing,International Symposium on Air-Breathing Engines, Munich, Germany.
[7] Kozak, J., Electrochemical Machining Theory and Technology for Advanced Manufacturing, Training
notes for Tusa Engine Industries.
[8] Zhou, Y., 1995. Finite Element Analysis ECM Problems,Doktora Tezi, Univeristy of Minnesota.
[9]
Paul,
S.,
Electrochemical
machining,
http://nptel.iitm.ac.in/courses/Webcoursecontents/IIT%20Kharagpur/Manuf%20Proc%20II/pdf/LM-38.pdf, 11.06.2013.
[10] Xu, Z.Y., Xu, Q., Zhu, D., Gong T., 2013. A high efficiency electrochemical machining method of
blisk channels, CIRP Annals - Manufacturing Technology, Volume 62, Pages 187-190.
[11] Klocke, F., Zeis, M., Klink, A., Veselovac, D.,2013. Technological and economical comparison of
roughing strategies via milling, sinking-EDM, wire-EDM and ECM for titanium- and nickel-based blisks,
[12] Wilk, W., Tota, J., 2008. Modern technology of the turbine blades removal machining, 8th
International Conference AMO (Advanced Manufacturing Operations), volume 56, pages 347-355.
[13] Bumann, M., Bayer, E. Market-oriented blisk manufacturing a challenge for production engineering,
MTU Aero Engines GmbH.
[14] Kozak, J., Kozak, 1998. Mathematical models for computer simulation of electrochemical machining
processes, Journal of Material Processing Technology, Volume 76, Pages 170-175.
[15] Kozak, J., Dabrowski, L., Lubkowski, K.., Rozenek, M., Sawiski, R., 2000. CAE-ECM system for
electrochemical technology of parts and tools, Journal of Material Processing Technology, Volume 107,
Pages 293-299.
[16] Purcara, M., Dorochenkoa, A., Bortelsa, L., Deconinckb, J., Bosschea, B. V. D., 2008 Advanced CAD
integrated approach for 3D electrochemical machining simulations, Journal of Material Processing
Technology, Volume 203, Pages 58-71.
[17] Bortels, L., Purcar, M., Bossche, B. V. D., Deconinck, J., 2004. A user-friendly simulation software
tool for 3D ECM, Journal of Materials Processing Technology Volume 149, Pages 486492.
[18] Klocke, F., Chemical material removal, ECM and electroplating, http://www.wzl.rwthaachen.de/en/99bb29b71821808dc1256f33004f81ce/fti_l13.pdf.
[19] Bumann, M., Bayer, E., 2009.Blisk Production of the Future Technological and Logistical Aspects of
Future-Oriented Construction and Manufacturing Processes of Integrally Bladed Rotors, International
Symposium on Air-Breathing Engines, Montreal, Kanada.
439
440
TALA KIRICI FORMU VE TALA KIRICI AISININ KESME

KUVVETLERI VE GERILMELER ZERINE ETKISI
Mustafa SEKMENa , Abdullah KURTb ve Ulvi EKERc
a, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Ankara/TRKYE, msekmen55@yahoo.com
b, Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii Blm, Ankara/TRKYE , akurt@gazi.edu.tr
c, Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii Blm, Ankara/TRKYE ,
useker@gazi.edu.tr
zet
Bu alma; tornalama srasnda oluan kesme kuvvetlerinin deneylerle belirlenmesi, deneysel almalarda
kullanlan kesme artlarn referans alarak tala kaldrma ileminin bir paket program kullanlarak
simlasyonunu iermektedir. Bu amala, deiik kesme parametreleri ile her biri farkl geometrilerdeki kesici
takmlarla ilenen AISI 1050 elii zerinde eitli kesme deneyleri yaplm ve kesme kuvvetleri Kistler
9257B dinamometre yardmyla llmtr. Tala krc as ve tala krc formunun kesici takmda oluan
gerilmeler zerindeki etkileri incelenmitir. Kesme deneyleriyle llen ve tala kaldrma simlasyonlaryla
elde edilen kesme kuvvetleri karlatrldnda deerlerin birbirine ok yakn bir dalm sergiledii
grlmtr. Simlasyon sonucunda kesici takmda meydana gelen gerilmelerin yeri ve deiimi ile ilgili
gereki bilgiler elde edildii gzlenmitir.
Anahtar kelimeler:Tala as, kesme kuvvetleri, kesici takm gerilmeleri, DEFORM 3D
EFFECT OF CHIP BREAKER FORM AND CHIP BREAKER

ANGLE ON CUTTING FORCES AND STRESSES
Abstract
In this study, experimental measurement of cutting forces during chip removal turning process and
simulation of cutting in the same condition via DEFORM 3D software were aimed. In the experimental part
of the study, various cutting parameters and cutting tools having different chip breaker forms were used for
the material of AISI 1050 and the cutting forces were measured by a 9257B Kistler dynamometer. Effect of
chip breaker form and chip breaker angle on cutting forces and stresses were investigated The main cutting
forces obtained both experimentally and numerically DEFORM 3D simulation shown very close distribution.
At the consequences of simulation, reliable information was obtained with respect to cutting tool stresses,
location of stress, and stress distribution.
Keywords: Rake angle, cutting forces, cutting tool stresses, DEFORM/3D
1. Giri
Tala kaldrma, endstride en ok kullanlan imalat tekniklerinden biri olup hem akademik hem de endstri
dnyasnda bu karmak ilemi inceleyen birok alma yaplmtr. Tala kaldrma zerine yaplan
almalar pahal ve zaman alc olduundan nmerik modelleme gelitirilerek alternatif olarak
uygulanmtr. Tala kaldrma ilemini modellemede kullanlan nmerik metotlar arasnda en ok tercih
441
edilen yntem ise sonlu eleman metodu (FEM)dir. Literatrde FEM simlasyonu yardmyla takmi
paras ara yzeyi simle edilerek kesme kuvveti, takm geometrisi, takm/tala scaklk deiimleri,
gerilmeler, tala ak ve tala biimi gibi parametrelerin aratrlmasnda birok almann bulunduu
grlmektedir. Son yllarda gelien bilgisayar teknolojisinin talal imalata transferiyle birlikte tala kaldrma
srecindeki problemler optimum dzeylere indirilmitir. Buradan yola karak kesme kuvvetleri ve gerilme
deerlerinin nceden tahmin edilmesi yoluyla, tala kaldrma mekaniinde iyiletirmeler salanmas
amalanmtr.
Bu aratrma konusuyla ilgili yaplan almaya bakldnda; Shihin yapt almada [1], ortogonal metal
kesmede tala as etkisini aratrmak iin srekli tala oluumu gsteren dk karbon elii malzemeyi
farkl tala alarna sahip takmlarla ileyerek tala asnn etkisi FEMle analiz edilmitir. Salam ve
arkadalar [2], tornalama srasnda tala as ve kesme hznn kesme kuvvetleri ve takm ucunda oluan
scaklk zerindeki etkilerini aratrmlardr. zel ve arkadalar [3], kaplamasz sementit karbr takm
kullanarak 30 HRC sertliindeki P20 kalp eliinin frezeleme simlasyonunu yapmak ve tala ak, kesme
kuvvetleri, takm gerilmeleri ile scaklklar tahmin etmek iin DEFORM 2D yazlmn kullanmlardr.
Tahmin edilen kesme kuvvetleri ile llen kuvvetlerinin birbirleriyle uyumlu olduunu, takm gerilmeleri ve
scaklklarn ise kabul edilebilir bir dorulukla tahmin edildiini gstermilerdir. Ceretti ve arkadalar [4],
tornalamada boyutlu kesme ilemlerini DEFORM 3D yazlm kullanarak aratrmlardr. Simlasyon
sonularn literatrdeki simlasyon ve deney verileriyle karlatrarak zellikle tala aknn tahmin
edilmesinde literatr sonularyla uyumlu olduunu gstermilerdir.
Literatre paralel olarak bu almada; farkl takm geometrilerine (tala krc formu ve kesici u burun
yarapna) sahip kesici takmlar kullanlarak AISI 1050 elii zerinde deiik kesme parametreleriyle
eitli kesme deneyleri yaplm ve kesme ileminin simlasyonu gerekletirilmitir [5]. Tala krc formu
ve tala krc asnn kesme kuvvetleri ve gerilmeler zerine etkileri incelenmitir.
2. Deneysel almalar
Yaplan deneysel almalarda i paras malzemesi olarak AISI 1050 karbon elii kullanlmtr.
Deneylerde kullanlan AISI 1050 (DIN 1.1210) eliinin kimyasal bileimi izelge 1de verilmitir.
izelge 1. AISI 1050 eliinin kimyasal bileimi
%C
%Si
%Mn
%P
%S
%Cr
%Mo
%Ni
%Al
0,485
0,218
0,752
0,0256
0,056
0,109
0,0147
0,111
0, 00213
%Co
%Cu
%Pb
%V
%Sn
%Nb
%W
%Fe
0,00126
0,231
0,00211
0,0134
0,0166
0,00254
0,00528
Kalan
AISI 1050 karbon eliinin ilenmesinde ISO 3685te belirtilen deney artlarna uygun olarak kesici u burun
yarap (r) 0,4-0,8-1,2 mm olan SNMG formundaki (4225 grade) sementit karbr PM, PR, QM tala krc
geometrisine sahip kesici takmlar (Sandvik) ile bu kesici takmlara uygun PSBNR 2525M12 formundaki
takm tutucu (75) kullanlmtr. Ancak PR tala krcl SNMG 120404-PR (r=0,4 mm) kesici takmlarn
Sandvik firmasnn rn yelpazesinde yer almamasndan dolay bu kesici takmlarla kesme deneyi
yaplamamtr. Kesme deneyleri Johnford T35 sanayi tipi CNC torna tezgh zerinde yaplm ve kesme
kuvvetleri Kistler 9257B tipi dinamometre yardmyla llmtr. Kesme deneylerinde kullanlan kesme
parametreleri izelge 2de gsterilmitir.
442
izelge 2. Kesme parametreleri

Takm tutucu
: PSBNR 2525M12
Kesici takm
: SNMG 1204(4225 grade)
Kesici u burun yarap (r, mm)
: 0,4-0,8-1,2
Tala krc geometrisi (; tala krc as) : PM (20), PR (22), QM (13)

Kesme parametreleri
V (m/min)
: 300-350-400
f (mm/rev)
: 0,2-0,4
a (mm)
: 1-2
D yzey sertlii gibi haddeleme etkilerini minimize etmek amacyla deneyler ncesinde numuneler 3 mm
kesme derinliinde tornalanm ve tek tarafna punta delii almtr. Her bir deney iin daha nceden hi
kullanlmam yeni kesici ular kullanlm ve boyuna tornalama yaplarak numunelerden yaklak 25 mm
tala kaldrlmtr. Deneylerde soutma svs kullanlmamtr.
3. Simlasyon almalar
Simlasyonlar DEFORM 3D paket program (V6.1) kullanlarak yaplmtr. DEFORM, simlasyonu esas
alan deiik ekillendirme ve sl ilem proseslerini analiz etmek iin tasarlanm; metal ekillendirme ve
ilgili endstriler tarafndan kullanlan bir FEM yazlmdr. DEFORMda Lagrangian ve ALE formlasyonu
ve takm anma modeli olarak da Usui modeli kullanlmaktadr. Tala kaldrma simlasyonlar; programdaki
machining modl zerinde SI birim sistemi kullanlarak ve ileme tipi olarak tornalama (turning) seilerek
yaplmtr. Her bir simlasyon iin kesme deneylerinde kullanlan kesme parametreleri dikkate alnmtr.
AISI 1050 elii iin literatre uygun olarak [6, 7]; takm-i paras ara yz iin kayma srtnme faktr ve
s transfer sabiti srasyla 0,3 ve 40 N/s mmC olarak seilmitir.
Kesici takmlarn program veri tabannda/ktphanesinde bulunmamasndan dolay kesici takmlarn
modellenmesi; ncelikle kesici takm kataloglarndan alnan bilgiler ve hassas lm cihazlaryla llerek
elde edilen bilgiler dorultusunda boyutlandrlarak SolidWorks programnda yaplmtr. Gerekli lleri
elde edilen kesici takmlarn SolidWorks programnda modellenmesi srasnda kesici takmlara ait tm
zellikler (tala as, yanama as, boluk alar, tala krc formlar, kesici u burun yarap vb.) dikkate
alnm ve STL dosya uzants verilmek suretiyle DEFORM programndan arlmtr. ekil 1de farkl
tala krc geometrisine (PM, PR, QM) sahip kesici takmlarn STL dosya uzants yardmyla DEFORM
programndan arlmas sonucundaki kesici takm modelleri gsterilmitir.
ekil 1. Deform programna arlan kesici takm modelleri
443
a) SNMG 1204-PM kesici takm, b) SNMG 1204-PR kesici takm,

c) SNMG 1204-QM kesici takm,
Geometrik modeli oluturulan kesici takmlar, takm tutucu yanama as ( 75) ve tala asna gre
konumlandrlmtr. Kesici takm ve i parasna ait malzeme zellikleri izelge 3te verilmitir.
izelge 3. Kesici takm ve i paras malzeme modelleri
WC [8]
AISI 1050 [9]
11900
7860
Elastikiyet modl (GPa)
630
208
Poisson oran
0,26
0,297
5,4106
11,65106
zgl s (J/kgK)
334
477
Isl iletkenlik (W/mK)
100
49,4
Younluk (kg/m3)
Isl genleme (J/kgK)
Simlasyonlarn yapld bilgisayarn donanm zellikleri (2,16 GHz ilemci ve 2 GB bellek) de dikkate
alnarak; her bir simlasyon iin bilgisayardaki ilem sresini ve kaydedilecek dosya kapasitesini drmek
amacyla;
Simlasyonlarda kesici takm iin elemanlara ayrma prosedr; kullanlacak eleman says kesici takm
iin 30000 eleman elde edilmitir.
Simlasyonlarda her bir i paras iin elemanlara ayrma prosedr; kullanlacak en kk eleman
boyutu tanmlanarak yaplmtr. Her bir i paras iin en kk eleman boyutu 0,075 mm olarak
girilmi ve 10000 eleman elde edilmitir.
Kesme deneylerinde 25 mm uzunluunda tala kaldrma ilemleri yaplmasna ramen, i paras iin
elasto-plastik malzeme zellii seilerek kesme/ileme uzunluu 5 mm girilmi ve i paras geometrisi
de basitletirilmi model olarak seilmitir.
Her bir simlasyon iin dosya kapasitesi 700 MB olmu ve ilem sresi ise 2 saat srmtr. Simlasyon
balang artlar izelge 4te verilmitir.
izelge 4. Simlasyonlarda kullanlan balang artlar
Analiz tipi
3-D
paras malzemesi
AISI 1050
Kesici takm malzemesi
Sementit karbr (WC)
Kesme hz
(V, m/min)
444
300-350-400
lerleme
(f, mm/rev)
Kesme derinlii
(a, mm)
Tala krc as
(, )
Kesme/ileme uzunluu
(mm)
lk scaklk
(C)
Srtnme katsays
Is iletim katsays
0,2-0,4
1-2
13-20-22
5
20C
()
0,3
(N/s mmC)
40
paras eleman boyutu
(mm)
Kesici takm eleman says
0,075
30000
AISI 1050 elii iin simlasyon srecindeki tala oluumu iin Johnson-Cook i paras malzemesi akma
gerilmesi modeli kullanmtr. Programda genelletirilmi Johnson-Cook akma gerilmesi modeli;
( A B n ) [1 C ln( 0 )] ( 0 ) [ D E (T * ) m ]
(1)
olarak tanmlanmtr [10]. E. 1deki baz deerler ve D, T* parametreleri

k (T Tb ) olup D D0 ve T * (T Tr ) (Tm Tr )
(2a)
k Tb 0 ve 0 D0 E 1
(2b)
olup E. 2ye gre E. 1 revize edildiinde; Johnson-Cook akma gerilmesi modelinin son hali E. 3teki gibi
elde edilir:
( A B n ) [1 C ln( 0 )] [1 {(T Tr ) (Tm Tr )}m ]
(3)
E. 3teki A, malzemenin Tr oda scaklndaki akma gerilmesi sabitini; B, gerinme sertlemesi sabitini; n,
gerinme setlemesi ssn; C, gerinme hz sertleme ssn;
0 , referans gerinme hzn; T, deney
parasnn scakln; Tm malzemenin ergime scakln ve m, scakla bal sabiti gstermektedir. AISI
1050 elii iin E. 3te verilen Johnson-Cook akma gerilmesi parametreleri literatrden A553,1; B600,8;
n0,234; C0,0134; m1 ve Tm1733 olarak alnmtr [11].
4. Deney/Analiz Sonular
4.1. Kesme Kuvvetlerinin
PM, QM tala krc geometrilerine gre kesici u burun yarap 0,4 mm iin deneylerle llen ve ayn
kesme artlarnda DEFORM 3D simlasyon programyla tahmin edilen esas kesme kuvvetleri ekil 2de
verilmitir. ekil 3 ve ekil 4te ise PM, QM, PR tala krc geometrilerine gre srasyla burun yarap 0,8
mm ve 1,2 mm iin deneylerle llen ve ayn kesme artlarnda DEFORM 3D simlasyon programyla
445
tahmin edilen esas kesme kuvvetleri gsterilmitir. ekil 2-4te deneylerle llen esas kesme kuvvetleri D ve tahmin edilen kesme kuvvetleri ise -S ile ifade edilmitir.
1800
Fc-0,2-1-D
Fc-0,2-1-S
Fc-0,4-1-D
Fc-0,4-1-S
Fc-0,2-2-D
Fc-0,2-2-S
Fc-0,4-2-D
Fc-0,4-2-S
1600
Kuvvet (Fc,N)
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
300
350
400
V (m/min)
(a)
1800
1600
Kuvvet (Fc,N)
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
300
350
400
V (m/min)
(b)
ekil 2. r=0,4 mm iin llen ve tahmin edilen esas kesme kuvveti sonular
a) SMMG 120412-PM, b) SMMG 120412-QM
ekil 2de en yksek llen kesme deerleri PM formundaki takm iin 2 mm kesme derinlii, 0,4 mm/rev
ilerleme ve 400 m/min kesme hznda 1570 N olarak, QM formundaki takm iin ise yine ayn kesme
derinlii ve ilerlemede, 350 m/min kesme hznda 1675 N olarak llmtr. DEFORM 3D simlasyon
programnda ise en yksek deerler, 2 mm kesme derinlii ve 0,4 mm/rev ilerlemede PM formu iin 350
m/minde 1546 N, QM formu iin 300 m/min kesme hznda 1549 N olarak analiz edilmitir. Kesici u burun
yarap 0,4 mm olan takmlarda, tala krc geometrisine bal kesme kuvvetlerinde oluan deiim
incelendiinde; QM tala krc geometrili takmlarla yaplan deneysel ve simlasyon almalarnda elde
edilen kesme kuvveti deerlerinin, PM tala krc geometrili takmlarla yaplan kesme kuvveti deerlerinden
deneysel almada % 5, simlasyon almasnda ise % 1 orannda daha yksek olduu grlmektedir.
Genel olarak 0,4 mm kesici u burun yarap iin PM, QM ve PR tala krc formunda, llen ve
DEFORM 3D simlasyon programnda analiz edilen kesme kuvveti deerleri arasnda gerekleen hatalarn
birka deer dnda % 10luk hata snrlar ierisinde kald grlmektedir (ekil 2). zellikle dk
tala derinlii ve ilerleme hzlarnda hata oranlarnn az olduu, ykseldiinde ise hata oranlarnn artt
gzlenmektedir. PM tala krc formu iin 350 m/min kesme hznda hata oranlarnn dier kesme hzlarna
gre daha dk olduu grlmektedir. PM formu iin en kk hata oran 2 mm kesme derinlii, 0,4
mm/rev ilerleme ve 350 m/min, kesme hznda % 1,2 olarak, en yksek hata oran ise 2 mm kesme derinlii,
0,2 mm/rev ilerleme ve 400 m/min kesme hznda % 9,9 olarak gereklemitir. QM formu iin ise en dk
hata oran 2 mm kesme derinlii, 0,2 mm/rev ilerleme ve 400 m/min kesme hznda % 1,9 olarak, en yksek
hata oran ise 1 mm kesme derinlii, 0,4 mm/rev ilerleme ve 400 m/min kesme hznda % 12,2 olarak
gereklemitir (ekil 2).
446
1800
Fc-0,2-1-D
Fc-0,2-1-S
Fc-0,4-1-D
Fc-0,4-1-S
Fc-0,2-2-D
Fc-0,2-2-S
Fc-0,4-2-D
Fc-0,4-2-S
1600
Kuvvet (Fc,N)
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
300
350
400
V (m/min)
(a)
1800
1600
Kuvvet (Fc,N)
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
300
350
400
(b)
V (m/min)
1800
1600
Kuvvet (Fc,N)
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
300
350
400
V (m/min)
(c)
a)
SMMG 120412-PM, b) SMMG 120412-QM, c) SMMG 120412-PR
Kesici u burun yarap 0,8 mm olan, PM, QM ve PR forma sahip takmlarda, tala krc geometrisine bal
kesme kuvvetlerinde oluan deiim incelendiinde; PR tala krc geometrili takmlarla yaplan deneysel ve
simlasyon almalarnda elde edilen kesme kuvvetlerinin, PM ve QM formuna gre daha yksek olduu
grlmektedir (ekil 3a-c). Bu durumun PR tala krc formuna sahip takmlarn kaba tala kaldrma
ilemlerinde kullanlmak zere retilmi olmalarndan kaynaklanabilecei ve kesme kuvvetlerinin yksek
kmas beklenen bir durum olduu dnlmektedir [12]. QM tala krc formuna sahip takmlarla yaplan
deneysel ve simlasyon almasnda elde edilen kesme kuvvetlerin ise PM tala krc formuna sahip
takmlarla yaplan deneysel ve simlasyon almasnda elde edilen kesme kuvveti deerlerinden daha
yksek kt grlmektedir. Bu durumun PM formuna sahip takmlarn tala krc asnn 20 ve QM
formuna sahip takmn ise tala krc asnn ise 13 olmasndan kaynakland dnlmektedir. Tala krc
as arttka kesme kuvvetleri de azalmaktadr [13, 14]. PM, QM ve PR tala krc formu ve 0,8 mm kesici
u burun yarap iin, llen ve DEFORM 3D simlasyon programnda elde edilen kesme kuvveti deerleri
arasnda gerekleen hatalarn, birka deer dnda btn deerlerin % 10luk hata snrlar ierisinde
kald grlmektedir. PM tala krc formu iin 350 m/min kesme hznda hata oranlarnn dier kesme
hzlarna gre daha dk olduu grlmektedir. PM formu iin en kk hata oran 1 mm kesme derinlii,
0,4 mm/rev ilerleme ve 350 m/min kesme hznda % 0,25 olarak, en yksek hata oran ise 1mm kesme
derinlii, 0,4 mm/rev ilerleme ve 300 m/min kesme hznda % 10 olarak gereklemitir. QM formu iin en
447
dk hata oran 2 mm kesme derinlii, 0,2 mm/rev ilerleme ve 300 m/min kesme hznda % 0,1 olarak, en
yksek hata oran ise 1 mm kesme derinlii, 0,2 mm/rev ilerleme ve 300 m/min kesme hznda % 4 olarak
ortaya kmtr. PR formu iin ise en dk hata oran 2 mm kesme derinlii, 0,2 mm/rev ilerleme ve 350
m/min kesme hznda % 0,33 olarak, en yksek hata oran ise 1mm kesme derinlii, 0,2 mm/rev ilerleme ve
400 m/min kesme hznda % 14,1 olarak gereklemitir. En yksek llen kesme deerleri PM formundaki
takm iin 2 mm kesme derinlii, 0,4 mm/rev ilerleme ve 400 m/min kesme hznda 1552 N olarak, QM
takm iin ayn kesme derinlii ve ilerlemede ve 350 m/min kesme hznda 1542 N ve PR formunda ise ayn
kesme derinlii ve ilerlemede 300 m/min kesme hznda 1529 N olarak llmtr. DEFORM 3D
simlasyon programnda ise 2 mm kesme derinlii ve 0,4 mm/rev ilerlemede PM formu iin 400 m/minde
1501 N, QM iin 350 m/minde 1517 N ve PR iin ise 350 m/min kesme hznda 1616 N olarak analiz
edilmitir (ekil 3). lerleme ve kesme derinliindeki deiimin kesme hzlarndaki deiime nazaran kesme
kuvvetlerinin deiimi zerinde daha etkili olduu gzlenmektedir. Bu da dorudan tala kesitinin
deiimine atfedilmektedir [15]. PM, QM ve PR tala krc formlarna genel olarak bakldnda DEFORM
3D simlasyon programnda elde edilen kesme kuvvetlerinin deneysel sonulara gre daha dk olduu
grlmektedir. Deneysel sonulara gre PM ve QM formu %2 PR formu ise % 1 orannda daha dk
olduu ama % 10luk hata snrlar ierisinde kald grlmektedir.
ekil 4te en yksek llen ve analiz edilen kesme deerleri PM formundaki takm iin 2 mm kesme
derinlii, 0,4 mm/rev ilerleme ve 350 m/min kesme hznda 1586 N ve 1512 N, QM takm iin ayn kesme
derinlii ve ilerlemede ve 300 m/min kesme hznda 15781 N ve 1642 N, PR formunda ise ayn kesme
derinlii ve ilerlemede deneysel alma iin 400 m/min kesme hznda 1497 N, simlasyon almas iin
300 m/min kesme hznda 1524 N olarak analiz edilmitir. QM formuna sahip takmlarla yaplan almada
kesme kuvvetlerinin yksek kmasnn nedeni tala krc asnn kesme kuvvetleri zerindeki etkisinden
kaynakland dnlmektedir. QM formu iin tala krc as 13 PM ve PR formu iin ise srasyla 20
ve 22dir.
448
1800
Fc-0,2-1-D
Fc-0,2-1-S
Fc-0,4-1-D
Fc-0,4-1-S
Fc-0,2-2-D
Fc-0,2-2-S
Fc-0,4-2-D
Fc-0,4-2-S
1600
Kuvvet (Fc,N)
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
300
350
400
V (m/min)
(a)
1800
1600
Kuvvet (Fc,N)
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
300
350
400
V (m/min)
(b)
1800
1600
Kuvvet (Fc,N)
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
300
350
V (m/min)
400
(c)
a) SMMG 120412-PM, b) SMMG 120412-QM, c) SMMG 120412-PR
Tala krc geometrisine bal kesme kuvvetlerinde oluan deiim incelendiinde; deneysel ve simlasyon
almalarnda PR tala krc geometrili takmlarla yaplan analizlerde kesme kuvvetlerinin daha dk
olduu ekil 5te grlmektedir. Bu durum PR tala krc formuna sahip takmlarn tala krc asnn PM
ve QM formuna gre daha yksek (22) tala krc asna sahip olmasndan kaynakland dnlmektedir
[12]. PM tala krc formu iin 350 m/min kesme hznda hata oranlarnn dier kesme hzlarna gre daha
dk olduu grlmektedir. PM formu iin en kk hata oran 2 mm kesme derinlii, 0,4 mm/rev ilerleme
ve 400 m/min, kesme hznda % 2,9 olarak, en yksek hata oran ise 2 mm kesme derinlii, 0,2 mm/rev
ilerleme ve 400 m/min kesme hznda % 14 olarak, QM formu iin en dk hata oran 2 mm kesme
derinlii, 0,4 mm/rev ilerleme ve 400 m/min kesme hznda % 0,3 olarak, en yksek hata oran ise 2 mm
kesme derinlii, 0,2 mm/rev ilerleme ve 300 m/min kesme hznda % 8,3 olarak, PR formu iin ise en dk
hata oran ise 1 mm kesme derinlii, 0,2 mm/rev ilerleme ve 350 m/min kesme hznda % 0,41 olarak, en
yksek hata oran ise 2 mm kesme derinlii, 0,2 mm/rev ilerleme ve 350 m/min kesme hznda % 11,4 olarak
gereklemitir (ekil 4). PM, QM ve PR tala krc formlarna genel olarak bakldnda simlasyon
programnda elde edilen analiz sonularnn deneysel sonulara gre daha yksek olduu grlmektedir. QM
formu iin hata oranlarnn PM ve PR tala krc formlarna gre daha dk olduu ve % 1,5 olarak, PM
formu iin % 3,1 ve PR formu iin ise daha yksek olduu ve % 4 olarak gerekletii grlmektedir. Bu
durumu takm u geometrisinin simlasyon almasnda deneysel almaya gre daha etkili olduu eklinde
449
aklayabiliriz. PM, QM ve PR tala krc formu ve 1,2 mm kesici u burun yarap iin, kesici takmlarn
tala krc asnn, kesme kuvvetleri zerindeki etkileri dikkate alndnda; tala krc asnn
20(PM)den 13(QM)ye deiimiyle tm kesme artlar altnda kesme kuvveti bileenlerinin ykseldii,
buna paralel olarak tala krc as 22 olan PR formuna sahip takmlar da ise kesme kuvveti bileenlerinin
en dk seviyede olutuu ve tala as arttka kesme kuvvetlerinin de azald grlmektedir (ekil 4a-c).
ekil 2-4e bakldnda; kesme deneylerinde ve DEFORM 3D simlasyon programndan elde edilen
sonularda kesme derinlii ve ilerleme hzndaki arta paralel olarak kesme kuvveti bileenlerinin artt,
buna karn kesme hzndaki artla kesme kuvveti bileenlerinde belirgin bir deiim olmad gzlenmitir.
zellikle 2 mm kesme derinlii ve 0,4 mm/rev ilerlemede llen ve analiz edilen kesme kuvveti
deerlerinin daha yksek olduu ve bu durum tala kesitinin artmasyla ilikilendirilmektedir [10, 16, 17].
Kesici u burun yaraplarna bal kesme kuvvetlerinde oluan deiim incelendiinde; PM tala krc
formuna sahip takmlarda kesici u burun yarap arttka (ekil 2-4) kesme kuvvetlerinin de, hem deneysel
hem de simlasyon sonularnda art gsterdii grlmektedir [18]. PR tala krc formuna sahip takmlarda
hafif bir d gsterdii, QM tala krc formuna sahip takmlarda ise belirgin bir deiim gstermedii
kesici u burun yarap 0,4den 0,8 mmye ykseldiinde azalma, 0,8den 1,2 mmye ykseldiinde ise
artma eilimi gzlenmektedir. QM ve PR formundaki bu deiimin kesme ileminde nemli bir etkiye sahip
olan kesici u burun yarapnn kesici takm katalogunda belirtilen tala derinlii, kesici u burun yarap ve
ilerleme arasndaki genel kural olarak kabul edilen bantnn (tala derinlii kesici u burun yarapnn
2/3nden veya ilerleme hzda u radsnn 1/2sinden daha az olmamal [12] etkili olduu
dnlmektedir (ekil 2-4).
Yaplan deneysel ve simlasyon almasnda tala krc asna bal olarak kesici takm geometrisinin
kesme kuvvetleri zerinde etkili olduu grlmtr. zellikle tala krc as 20 olan PM tala krc
formuna sahip takmlarla yaplan almalarda, kesme kuvveti bileenlerinin dier tala krc formlarna
oranla daha dk olduu, tala krc as 13 olan QM takmlarda ise kesme kuvvetlerinin en yksek
deerde olutuu gzlenmektedir. PR formuna sahip takmlarda ise kesici u burun yarap 0,8 mm olan
takmlarda yaplan deneysel ve simlasyon almasnda kesme kuvvetlerinin dier formlara gre daha
yksek gerekletii grlmektedir. PR formuna sahip kesici u burun yarap 1,2 mm olan takmlarda
yaplan deneysel ve simlasyon almasnda ise kesme kuvvetlerinin daha dk gerekletii
grlmektedir. Bu durumun PR formuna sahip takmlarn kaba tornalama ilemlerine kullanlmak iin
tasarlanm olmas [13] ve tala krc asnn 22 olmasndan kaynakland dnlmektedir (ekil 2-4).
4.2. Kesici Takm Gerilmeleri
Kesme parametrelerinin kesici utaki en kk asal gerilme (S3) zerindeki etkileri aratrlmtr. PM, QM,
PR tala krc geometrilerine sahip kesici takmlar kullanlarak DEFORM 3D simlasyon programnda
yaplan analizler neticesinde kesme hz, kesme derinlii ve ilerleme deerindeki deiimlerin kesici utaki S3
gerilmeleri zerindeki etkileri incelenmitir. Genel olarak bakldnda, tm kesme hzlar iin kesme
derinlii ve ilerleme deerindeki arta paralel olarak S3 gerilme deerinde de ykselmelerin olduu dikkat
ekmektedir. Tm kesme hzlar iin, 1 mm kesme derinliine gre, 2 mm kesme derinliinde, 0,2 mm/rev
ilerleme hzna gre ise 0,4 mm/rev ilerleme hznda oluan S3 gerilme deerleri daha yksek
gereklemektedir (ekil 5-7).
450
-4500
-4500
a=1 mm
a=2 mm
-3600
S3 (MPa)
S3 (MPa)
-3600
-2700
-2700
-1800
-1800
-900
-900
300
350
V (m/min)
400
300
a) f=0,2 mm/rev
350
V (m/min)
400
b) f=0,4 mm/rev
-4500
-3600
-3600
S3 (MPa)
S3 (MPa)
-4500
-2700
-2700
-1800
-1800
-900
-900
0
300
350
V (m/min)
300
400
c) f=0,2 mm/rev
350
V (m/min)
400
d) f=0,4 mm/rev
-4500
-3600
-3600
S3 (MPa)
S3 (MPa)
-4500
-2700
-2700
-1800
-1800
-900
-900
0
300
350
V (m/min)
300
400
e) f=0,2 mm/rev
350
V (m/min)
400
f) f=0,4 mm/rev
ekil 5. PM tala krc formu iin kesme parametrelerinin en kk asal gerilmeye etkisi
a, b) r =0,4 mm; c, d) r =0,8 mm; e, f) r=1,2mm
PM tala krc formu iin en yksek gerilme deeri 0,4 mm takm yuvarlatma yarap ve 400 m/min kesme
hznda -3230 MPa olarak, en dk gerilme deeri ise 0,8 mm kesici u burun yarap ve 350 m/min kesme
hznda -1980 MPa olarak analiz edilmitir. Kesme hznn artmasyla kesici u burun yarap 0,8 mm olan
takmlarda S3 gerilmenin azald, kesici u burun yarap 0,4 ve 1,2 mm olan takmlarda ise artma
eiliminde olduu grlmektedir. Kesici u burun yarap arttka S3 gerilmesi de artmaktadr. Kesici u
burun yarap 0,4 mm olan takmlarda ortalama S3 gerilme -2534 MPa olarak gerekleirken, 1,2 mmye
ktnda ortalama S3 gerilme -2621 MPa olarak gereklemektedir (ekil 5a-f). Bu durumun takm-tala
temas alan ve dolaysyla srtnmenin artmasndan kaynakland dnlmektedir.
451
-4500
-4500
a=1 mm
-3600
S3 (MPa)
S3 (MPa)
-3600
a=2 mm
-2700
-2700
-1800
-1800
-900
-900
300
350
V (m/min)
400
300
a) f=0,2 mm/rev
350
V (m/min)
400
b) f=0,4 mm/rev
-4500
-3600
-3600
S3 (MPa)
S3 (MPa)
-4500
-2700
-2700
-1800
-1800
-900
-900
0
300
350
V (m/min)
300
400
c) f=0,2 mm/rev
350
V (m/min)
400
d) f=0,4 mm/rev
-4500
-3600
-3600
S3 (MPa)
S3 (MPa)
-4500
-2700
-2700
-1800
-1800
-900
-900
0
300
350
V (m/min)
300
400
e) f=0,2 mm/rev
350
V (m/min)
400
f) f=0,4 mm/rev
ekil 6. QM tala krc formu iin kesme parametrelerinin en kk asal gerilmeye etkisi
a,b) r =0,4 mm; c,d) r =0,8 mm; e,f) r=1,2mm
QM tala krc formu iin en yksek gerilme deeri 0,8 mm takm yuvarlatma yarap ve 400 m/min kesme
hznda -3420 MPa olarak, en dk gerilme deeri ise 0,8 mm kesici u burun yarap ve 350 m/min kesme
hznda -1960 MPa olarak analiz edilmitir (ekil 6a-f). Kesme hznn artmasyla kesici u burun yarap
0,4 mm olan takmlarda S3 gerilmenin azald, kesici u burun yarap 0,8 ve 1,2 mm olan takmlarda ise
artma eilimi gzlenmektedir. Kesici u burun yaraplarna bal S3 gerilmelerde oluan deiim
incelendiinde; QM tala krc formuna sahip takmlarda kesici u burun yarap arttka S3 gerilmelerde
art gzlenmektedir. Kesici u burun yarap 0,4 mm olan takmlarla yaplan simlasyonda S3 gerilme
ortalamas -2606 MPa olarak gerekleirken 1,2 mm olan takmla yaplan analizlerde ise ortalama -2910 MPa
olarak gereklemektedir.
PR tala krc formu iin en yksek gerilme deeri 1,2 mm kesici u burun yarap ve 300 m/min kesme
hznda -3400 MPa olarak, en dk gerilme deeri ise yine 1,2 mm takm u yarap ve 300 m/min kesme
hznda -1870 MPa olarak analiz edilmitir (ekil 7a-d). PR tala krc formuna sahip takmlarda kesici u
burun yaraplarna bal S3 gerilmelerde oluan deiim incelendiinde; u burun yarap arttka S3
452
gerilmelerin art gsterdii grlmektedir. Kesici u burun yarap 0,8 mm olan takmlarla yaplan
simlasyonda S3 gerilme ortalamas -2603 MPa olarak gerekleirken 1,2 mm olan takmla yaplan analizde
S3 gerilme ortalamas -2612 MPa olarak gereklemektedir. Bu durumun takm ucundaki takm-tala temas
alan ve srtnmenin artmasndan kaynakland dnlmektedir.
-4500
-4500
a=1 mm
a=2 mm
-3600
S3 (MPa)
S3 (MPa)
-3600
-2700
-2700
-1800
-1800
-900
-900
300
350
V (m/min)
300
400
a) f=0,2 mm/rev
350
V (m/min)
400
b) f=0,4 mm/rev
-3600
-3600
S3 (MPa)
-4500
S3 (MPa)
-4500
-2700
-2700
-1800
-1800
-900
-900
0
300
350
V (m/min)
300
400
c) f=0,2 mm/rev
350
V (m/min)
400
d) f=0,4 mm/rev
ekil 7. PR tala krc formu iin kesme parametrelerinin en kk asal gerilmeye etkisi
a,b) r =0,8 mm; c,d) r =1,2 mm,
PM, QM ve PR tala krc formuna sahip takmlarda, tala krc asna bal olarak kesici takm
geometrisinin S3 gerilme zerine etkileri incelendiinde; tala krc as arttka S3 gerilmelerinde azald
zellikle tala krc as 13 olan QM tala krc formuna ait S3 gerilme bileenlerinin dier tala krc
formlarna oranla daha yksek olduu grlmektedir (ekil 5-7). Kesme derinlii ve ilerleme hznn gerilme
dalmlarn da etkiledii dikkat ekmektedir [17].
2 mm kesme derinlii ve 0,4 mm/rev ilerleme iin S3 gerilme dalmlarnn verildii ekil 8de gsterildii
gibi; takm u burun yarap ve esas kesme kenar zerinde kesme derinlii mesafesinde yaklak 0,2-0,3
mm derinlikte en yksek deerde olduu grlmektedir. 1 mm kesme derinliinde ise takm-tala temas
alannn azalmasna bal olarak esas kesme kenarndan, takm u burun yarapna doru kayd ve en
yksek gerilmenin i paras ile kesici ucun temasnn balad burun yarapndaki pah zerinde olutuu
grlmektedir. PM formlu takmlarda (ekil 8a) u burun yarap deiiminin kesme derinliine bal olarak
ve kesme derinlii mesafesinde etkili olduu, kesme derinlii deimedii srece S3 gerilme dalmn pek
fazla etkilemedii grlmektedir.
QM formlu takmlarda (ekil 8b) gerilme dalmlarna bakldnda; max S3 gerilmesi takm u burun
yarap zeri ve hemen altnda olutuu esas kesme kenar kesme derinlii mesafesince de etkili olduu
grlmektedir [10]. Takm u burun yarap arttka gerilmelerinde kesici ucun temasnn balad burun
yarapndaki pah zerinde ve burun yzeyinin hemen altnda en yksek deerde olduu, azaldnda ise S3
453
gerilmelerin takm u burun yarap ve esas kesme kenar zerinde ve hemen altnda 0,3-0,4 mm alanda
kesme mesafesi boyunca etkili olduu grlmektedir. PR formunda (ekil 8c) takm u burun yarap (kesici
uc temasnn balad burun yarap) ve esas kesme kenar zeri ve hemen altnda yaklak 0,2-0,3 mmde
en yksek dzeyde olutuu, kesme derinlii mesafesince de etkili olduu grlmektedir. 1 mm kesme
derinliinde ise gerilmenin en yksek deerinin yine i paras ile kesici ucun temasnn balad burun
yarapndaki pah zerinde olutuu dikkat ekmektedir. PR formlu takmlarda, takm u burun yarap
azaldka gerilme dalmlarnn esas kesme kenarna doru kayma eiliminde olduu tespit edilmitir.
(a)
(b)
r=0,4 mm; V=400 m/min;

f=0,4 mm/rev ve a=2 mm
(c)
r=1,2 mm; V=300 m/min;

r=1,2 mm; V=300 m/min;

ekil 8. Tala krc formlar iin en kk asal gerilme dalmlar

a) PM, b) QM, c) PR
5. Sonu ve Deerlendirme
Kesme deneylerinde ve DEFORM/3D programndan elde edilen sonularda, kesme derinlii ve ilerleme
hzndaki arta paralel olarak kesme kuvveti bileenlerinin artt, zellikle 2 mm kesme derinlii ve 0,4
mm/rev ilerlemede llen ve analiz edilen kesme kuvveti deerleri, 1 mm kesme derinlii ve 0,2 mm/rev
ilerleme artlarnda elde edilen deerlere gre belirgin ekilde yksektir. PM, QM ve PR tala krc
formunda, llen ve DEFORM/3D simlasyon programnda analiz edilen kesme kuvveti deerleri arasnda
gerekleen hatalarn birka deer dnda % 10luk hata snrlar ierisinde kald grlmektedir.
Simlasyon programnda elde edilen analiz sonularnn deneysel sonulara gre daha yksek olduu
grlmektedir. QM formu iin hata oranlarnn PM ve PR tala krc formlarna gre daha dk olduu ve
% 1,5 olarak, PM formu iin % 3,1 ve PR formu iin ise daha yksek olduu ve % 4 olarak gerekletii
grlmektedir. PM tala krc formuna sahip takmlarda kesici u burun yarap arttka kesme
kuvvetlerinin, hem deneysel hem de simlasyon sonularnda art gsterdii grlmektedir [18]. PR tala
krc formuna sahip takmlarda hafif bir d gsterdii, QM tala krc formuna sahip takmlarda ise
belirgin bir deiim gstermedii kesici u burun yarap 0,4 mmden 0,8 mmde ykseldiinde azalma,
0,8mmden 1,2 mmye ykseldiinde ise artma eilimi gzlenmektedir. Tala krc as 20 olan PM tala
krc formuna sahip takmlarla yaplan almalarda, kesme kuvveti bileenlerinin dier tala krc
formlarna oranla daha dk olduu, tala krc as 13 olan QM takmlarda ise kesme kuvvetlerinin en
yksek deerde olutuu gzlenmektedir. Kesme derinlii ve ilerleme deerindeki arta paralel olarak S3
gerilme deerinde de ykselmelerin olduu dikkat ekmektedir. Tm kesme hzlar iin, 1 mm kesme
derinliine gre, 2 mm kesme derinliinde, 0,2 mm/rev ilerleme hzna gre ise 0,4 mm/rev ilerleme hznda
oluan S3 gerilme deerleri daha yksek gereklemektedir. Tala krc as arttka S3 gerilmelerinde
azald zellikle tala krc as 13 olan QM tala krc formuna ait S3 gerilme bileenlerinin dier tala
krc formlarna oranla daha yksek olduu grlmektedir. PM formlu takmlarda S3 gerilmeleri takm u
burun yarap ve esas kesme kenar zerinde kesme derinlii mesafesinde yaklak 0,20,3 mm derinlikte en
yksek deerde olutuu, QM formlu takmlarda S3 gerilmelerin max S3 gerilmesi takm u burun yarap
454
zeri ve hemen altnda olutuu esas kesme kenar kesme derinlii mesafesince de etkili olduu, PR
formunda ise takm u burun yarap (kesici uc temasnn balad burun yarap) ve esas kesme kenar
zeri ve hemen altnda yaklak 0,2-0,3 mmde en yksek dzeyde olutuu grlmektedir.
Teekkr
Yazarlar, bu almann gereklemesinde salad mali destekten dolay Gazi niversitesi Bilimsel
Aratrma Projeleri Birimine (Proje Kodu: 07/2010-56) teekkr bir bor bilir.
7. Kaynaklar
1.
Shih J .A., 1995. Finite element analysis of the rake angle effects in orthogonal metal cutting, Int. J.
Mechanical Sciences, 38 (1): 1-17
2.
Saglam H., Yaldiz S., Unsacar F., 2007. The effect of tool geometry and cutting speed on main cutting
force and tool tip temperature, Materials & Design, 28 (1): 101-111
3.
zel T., Atlan T., 2000. Process simulation using finite element method - prediction of cutting forces,
tool stresses and temperatures in high-speed flat end milling, Int. J. Machine Tools and Manuf., 40 (5):
713-738
4.
Ceretti, E., C. Lazzaroni, L. Menegardo, Atlan T., 2000. Turning simulations using a three-dimensional
FEM code, J. Mater. Pro. Techno., 98 (1): 99-103
5.
Sekmen, M., 2013. Tala asnn kesme kuvvetleri ve mekanik gerilmeler zerindeki etkilerinin
simlasyonu ve deneysel olarak dorulanmas, Doktora Tezi, G..Fen Bilimleri Enstits
6.
Yardmcolu B., Klarslan C., 2011. Srtnme modellerinin ve katsaylarnn talal imalatn sonlu
elemanlar benzetimine etkisi, V. Makine Tasarm ve malat Teknolojileri Kongresi, Konya, 52:612
7.
Yanda H., Ghani J. A., Hassan C., 2009. Effect of rake and clearance angles on the wear of carbide
cuttig tool, Department of Mechanical and Materials Engineering, 4: 7-13
8.
Lorentzon J., Jrvstrt N., Josefson B.L., 2009. Modelling chip formation of alloy 718, J. Mater. Pro.
Techno., 209, 4645-4653
9.
Tang S.H., Kong Y.M., Sapuan S.M., Samin R., Sulaiman S., 2006. Design and thermal analysis of
plastic injection mould, J. Mater. Pro. Techno., 171: 259-267
10. zel T., 2009. Computational modelling of 3D turning: Influence of edge micro-geometry on forces,
stresses, friction and tool wear in PcBN tooling, J. Mater. Pro. Techno., 209 (11): 5167-5177
11. Soldani X., Moufki A., Molinari A., Budak E., zl E., 2008. High speed machining of AISI 1050
steel: Modelling and experimental, Int. J. Material Forming, 1 (1): 1439-1441
12. Tornalama takmlar katalogu, Sandvik Coromant, A51A55 (2005).
13. Gnay M., Korkut ., Aslan E., eker U., 2005. Experimental investigation of the effect of cutting tool
rake angle on main cutting force, J. Mater. Pro. Techno., 166 (1): 44-49
14. Peng Lo S., 2000. An analysis of cutting under different rake angles using the finite element method,
J. Mater. Pro. Techno., 105 (1-2): 143-151
455
15. Kurt, A., 2006. Tala kaldrma srasnda oluan kesme kuvvetleri ve mekanik gerilmelerin deneysel
olarak incelenmesi ve matematiksel modellerinin oluturulmas, Doktora Tezi, G..Fen Bilimleri
Enstits
16. Kose E., Kurt A., Seker U., 2008. The effects of the feed rate on the cutting tool stresses in machining
of Inconel 718, J. Mater. Pro. Techno., 196 (1-3): 165-173
17. Kurt A., 2009. Modelling of the cutting tool stresses in machining of Inconel 718 using artificial neural
networks, Expert Systems with Applications, 36 (6): 9645-9657
18. Zouhar J., Piska M., 2008. Modellig the orthogonal machining process using cutting tools with different
geometry, Science Jornual, 48-51
456
TEKLLKSZ BR 3 EKSENL KRESEL LEME

TEZGHININ TASARIMI VE KONTROLU
Sedat SAVAa , zgr KLTb
a, Ege Endstri ve Ticaret A.., zmir/TRKYE, sedat.savas@egeendustri.com.tr
b, Yaar niversitesi Bornova 35100 zmir/TRKYE, ozgur.kilit@yasar.edu.tr
zet
Bu alma, 3 eksenli Kartezyen CNC tezgahnn basitliini ve 5 eksenli CNC tezgahnn da esnekliini bir
araya getiren ve alma uzay iinde herhangi bir tekillik barndrmayan yeni bir 3 eksenli kresel CNC
ileme tezgahnn, prototip tasarm ve retimini iermektedir. retimi yaplan kresel 3 eksenli prototip
CNC ileme tezgh, eitli kinematik analiz yntemleri kullanlarak dier kresel mekanizma tipleri ile
karlatrlmtr. Mekanizmaya bilgisayar kontrol nitesi eklenerek esnek bir kullanc ara yz sayesinde
CAD verisinden kolaylkla takm yolu modellenmesi salanmtr.
Anahtar kelimeler: CNC, kresel mekanizmalar, tekilliksiz mekanizmalar
DESIGN AND CONTROL OF A SINGULARITY-FREE 3-AXIS

SPHERICAL MILLING MACHINE
Abstract
The focus of this study is design and production of a prototype 3-axis spherical CNC (Computer Numerical
Control) machining tool having a singularity-free workspace and combining simplicity of 3-axis Cartesian
CNC tools and flexibility of 5-axis CNC tools. This novel mechanism is compared with other spherical
mechanisms by using kinematic analysis methods. A control unit is added to spherical mechanism to be able
to produce a tool-path from CAD (Computer Aided Design) data using a user-friendly computer software
interface.
Keywords: CNC, spherical mechanisms, singularity-free mechanisms
1. Giri
Kresel mekanizmalar, tm hareketli uzuvlarnn e merkezli krelerin yzeylerinde hareket ettii
snrlandrlm mekanizmalardr ve yalnzca dner tip mafsal kullanlr [1,2]. Kresel mekanizmalar zellikle
son yirmi yldr aratrmaclarn dikkatini ekmektedir [3]. Alizade ve dierleri decomposition (ayrtrma)
tekniini kullanarak 3-RRR tipli bir kresel bir platform mekanizmasnn dz ve ters kinematik konum
analizini yapmlardr [4]. Gosselin ve dierleri 2 serbestlik dereceli kresel bir ynlendirme cihaz tasarlam
ve bu mekanizmann 3 serbestlik dereceli bir tipinin performansn aratrmtr [5,6]. Ayrca kresel
mekanizmalarn sentezi de baz aratrmaclar tarafndan allmtr. Kresel 4R mekanizmann sentezi
NURBS yaklamn kullanlarak incelenmi [7], dier yandan Alizade ve Kilit be duyar-noktal (precision
point) kresel drt ubuk mekanizmas sentezini yapmak iin polinom yaklatrma metodunu kullanmlardr
[8]. Ek bir almada, kresel mekanizmalarda hareket tretme sentezi problemi en kk kareler yntemi ile
zlmtr [9].
Verilen bir mekanizmann kinematik analizinde iki temel yaklam vardr, biri Dz Grev Analizi (Direct
Task), dieri Ters Grev Analizi (Inverse Task). Bunlar IFToMM (International Federation for the Promotion
457
of Mechanism and Machine Science) tarafndan yle tanmlanmtr. Dz grev analizi, Verilen motor
kuvvetleri, konum, hz ve ivmelerine bal olarak takmn konum ve kuvvetlerinin hesaplanmas, ters grev
analizi ise takmn verilen kuvvet, konum ve hareket bilgilerinden motor kuvvetleri, konum, hz ve
ivmelerinin hesaplanmas dr [10]. Ters grev analizi, zellikle kesici takmn konum ve ynlenmesine bal
olarak giri parametrelerinin (motorlarn dnme alarnn) belirlenme gereksinmesinden dolay CNC ileme
makinelerinin programlanmasnda nem tamaktadr. Paralel mekanizmalar son ilem uzvunun sabit zemine
birok kinematik zincir ile balanmasyla ve motorlarn yerde ya da yere ok yakn bir ekilde
konumlandrlabilmeleriyle tanmlanabilirler. Bu da, hareket eden paralarn atalet kuvvetlerinin nemli
lde dmesinden dolay, paralel mekanizmalarn yksek hz ve yksek yk tama kapasitesine sahip
olmalarna yol aar [11].
2. Kresel Mekanizmalar
Bir kresel mekanizmada tm hareketli elemanlar bir kre merkezi etrafnda dnme hareketi yaparlar. Bu
nedenle (baz zel durumlar dnda) bu mekanizmalarda dner mafsal kullanlmaktadr. Birok yazar kresel
mekanizmalar tanmlarken yalnzca dner mafsallarn kullanld mekanizmalar olarak tanmlamlardr. 3
boyutlu uzayda, yere sabitlenmemi bir cisim 3 teleme ve 3 dnme olmak zere 6 SD ne (serbestlik
derecesi) sahiptir. En az 1 eleman 6 SD ne sahip mekanizmalar uzaysal mekanizmalar olarak adlandrlrlar.
Kresel mekanizmalar ise hareketli eleman boyutlu uzayda bir nokta etrafnda bamsz parametre ile
dn yapan mekanizmalardr. Baz bir, iki ve SDli mekanizma rnekleri ekil 1 ve ekil 2de
gsterilmitir. ekil 2(b).de Laval niversitesinin model olarak tasarlam olduu 140 lik bir koniyi
tarayabilen, yksek
(a) [8]
(b) [3]
(c)
ekil 1. (a) Bir ve (b,c) iki serbestlik dereceli kresel mekanizmalar
(a)[6]
(b) [13]
ekil 2. serbestlik dereceli kresel mekanizmalar

hassasiyetli Agile-Eye olarak adlandrlan 3 serbestlik dereceli kresel (3-RRR) bir kamera uygulamas
grlmektedir [6,12]. ekil 2(b)de ise 3 serbestlik dereceli sekiz ubuk mekanizmal bir kresel ileme
tezgh uygulamas grlmektedir [13].
458
3. Kesici Takm Eksenleri Asndan Kresel CNC leme Tezghlarnn Dierleriyle Karlatrmas
Kartezyen CNC ileme tezghlar kesici takm ekseninin sabit olduu tezghlardr. ou para geometrisi iin
bu tip bir ileme sorun kartmaz. Ancak ilenen yzey ok engebeli ise yani takmn yzeye temas ettii
noktadaki yzey normali ile takm ekseni arasndaki a artarsa zel ulu takmlara gemek gerekir. Ancak ok
karmak yzey geometrilerinde bu da yeterli olmaz ve 5-eksenli tezghlara gemek gerekir. Bu tezghlarda
kesici takm srekli yzey normalleri dorultusunda eilerek grece ok daha az bir tala miktar brakr.
Bunun yan sra 5-eksenli tezghlar, hem kontrol nitelerinin karmakl, hem programlanmasnn zorluu
hem de grece ok daha pahal olmalar nedeniyle ancak 3-eksenli tezghlarn yeterli olmad karmak ve
zel geometriye sahip i paralarnn ilenmesinin gerekli olduu durumlarda tercih edilirler. Kesici takm
eksenlerinin ynlenmesi asndan en yaygn olarak kullanlan tezgh tipleri bu ikisidir.
(a)
(b)
ekil 3. Srasyla, (a,a) eksenli Kartezyen, (a,b) eksenli kresel ve (a,c) be eksenli tezghlarnda kesici
takm eksenleri, (b) Kresel ileme eksenlerinin 3B grnm [13].
Ancak bunlarn dnda daha az bilinen ve bu nedenle yaygn olmayan daha farkl tezgh tipleri vardr.
rnein Kilit [13], bilindii kadaryla literatrde ilk defa 8 ubuklu kresel bir ileme tezgh nermitir.
Kesici takm kre yzeyinde konumlandran kresel bir 5-ubuk mekanizmasna eklenen ve bir ucu kesici
takm eksenine dier ucu da zemindeki sabit linke bal olan 3 elemanl bir kinematik zincirinden oluur. Bu
eklenen 3. bacak kesici takmn tutucu takmna yerletirilen bir vida mafsal yardmyla kre merkezine olan
mesafeyi deitirmekte kullanlr. Sonuta bu mekanizma, ekseni daima kre merkezinden geecek ekilde
kesici takm bir kresel hacim iinde hareket ettirir. ekil 2(b)de bu mekanizmann kinematik emas
grnmektedir.
ekil 3(a)da srasyla kesici takm ekseninin srekli dik durduu 3-eksenli tezgh (dik ilem merkezi), bir
eksende kesitii kresel ileme tezgh ve yzey normallerinde alabilen 5-eksenli ileme tezghnn
ematik alma grntsnn kesiti ve 3(b)de ise kresel ileme tezghnn kesici takmnn i paras
zerinde 3B olarak nasl konumland verilmitir. Bu 3(b) eklinde, i parasnn biimine gre kesici takm
ucunun kre merkezinden mesafesinin nasl deitii de aka grlmektedir. ekil 3(b)de grlen i paras
5-eksenli tezgah ve kresel 3-eksenli tezgah ile tek seferde kesilebilir ama Kartezyen 3-eksenli bir dik ilem
merkezi ile tek seferde ilenebilmesi olanakszdr. Bylece sadece 3-eksen kontrol kullanld halde baz
zel geometrili i paralar iin 3-eksenli kresel bir tezgahn 5-eksenli pahal bir tezgaha ucuz bir alternatif
olabilecei gsterilmitir.
459
4. Tekillik ve alma Uzay

Parametreleri asndan bir mekanizmann temel esi: a) sabit parametreler (rn. ubuk boylar), b) giri
parametreleri (rn. motor giri alar) ve c) k parametreleridir (rn. u ilem ubuunun konumu).
Mekanizmann almas srasnda sabit parametrelerin birbirlerine gre olan konumlarnn baz zel
durumlara girmesi ile giri parametreleri ve k parametreleri arasndaki iliki kesintiye urar. Buna tekillik
(singularity) denir. Bu olay ekilde gerekleebilir. Giri parametreleri aktif olduu halde k
parametreleri sabittir ve mekanizma kilitlenmitir (dz tekillik=forward kinematic singularity), ya da giri
parametreleri sfrland (rn. motorlar kilitlendii) halde k parametrelerinin deimesine engel olamaz
(ters tekillik=inverse kinematic singularity). Son olarak da her iki tekillik durumu beraberce bulunabilir (melez
tekillik= hybrid singularity). Mekanizmalarn tekillik durumuna girmesi mekanizmay kontrol edilemez bir
duruma soktuu iin ok zel baz durumlar haricinde istenmeyen bir durumdur ve mekanizmay tasarlayan ve
kullanan kii tarafndan zellikle dikkate alnmak zorundadr. Gosselin ve Angeles [14] kinematik tekillikleri
mekanizmann ama fonksiyonunun Jakobian matrisleri cinsinden ifade etmilerdir. Daha sonra Tsai [15],
paralel mekanizmalarda bu Jakobian yaklamn kullanmtr. Aadaki analizde bu yntemden yararlanlm
ve bu almadaki mekanizmaya uyarlanarak kullanlmtr.
Giri parametrelerini bir q vektr ile ve k parametrelerini de bir x vektr ile tanmlayalm.
Mekanizmann ama fonksiyonu kapal formda u ekilde ifade edilebilir,
(1)
f(x,q) = 0
Burada f , giri ve k parametreleri olan q ve x in n-boyutlu bir fonksiyonu ve 0 ise yine n-boyutlu sfr
vektrdr. Bu fonksiyonun zamana gre trevini alalm.
J x x J qq 0
Denklem (2)de J x f
(2)
j f
q ksmi trevlerdir ve Jakobian Matrisi olarak adlandrlr. Denklem
x ve q
(2)nin geerli olabilmesi iin 3 koul vardr. Bunlar, det J x 0 koulu, det J q 0
koulu, ya da iki
koulun birlikte gerekletii det J x 0,det J q 0 kouludur. Aslnda bu koullar srasyla dz, ters ve
melez tekillik koullarnn matematiksel ifadeleridir.
Bu tekillik koulunu salayan noktalarn geometrik yeri (locus) bir tekillik erisi ortaya kartr.
Mekanizmann u ilem birimi bu tekillik erisinin zerine geldii zaman kontrol edilemez bir tekillik
durumuna girer. Bu eri ile snrlandrlm alan (ya da tekillik yzeyleri ile snrlandrlm hacim)
mekanizmann alma blgesidir. Aslnda alma uzay (workspace) dz tekillikler ile snrlandrlm blge
olarak da tanmlanabilir. alma uzay, mekanizmann alabildii blge olduuna gre daha byk bir
alma uzay mekanizmaya bir avantaj getirir ve tasarm aamasnda mutlaka gznnde bulundurulmas
gereken bir parametredir.
alma uzay, genel olarak u ilem biriminin (end-effector) veya onun zerindeki bir noktann belli koullar
altnda ulaabildii konumlarn toplam geometrik yerini ifade eder. alma uzaynn birok eidi vardr.
rnein; u ilem biriminin belli bir ynlenme (orientation) durumundaki sadece dorultusal olarak
ulaabildii noktalar kmesi, belirli bir noktada sabitlendiindeki en byk ynlenme alar kmesi, u ilem
biriminin ynlenmesi dikkate alnmadnda zerindeki bir noktann eriebildii noktalar kmesi, belli bir
ynlenme asndaki eriebildii noktalar kmesi gibi. alma uzaynn olduka geni bir snflandrmas iin
Merletnin almasna baklmaldr [16].
460
5. Mekanizma Tantm
Bu blmde iki adet mekanizma tantlacaktr. Bir tanesi 3 P2 RR tipi kresel mekanizma, dieri ise bu
almada nerilen iki yarm ember kzakl kresel mekanizma. Bir sonraki blmde bu iki mekanizma
alma uzaylar asndan karlatrlacaktr.
5.1.
3 P2 RR
Tipi Kresel Mekanizma
Bu blmde alma uzaynn nasl karld rnek bir kresel platform tipi mekanizmada gsterilecek ve
sonular analiz edilecektir. Seilen bu mekanizma 3 P2 RR olarak adlandrlan 3 serbestlik dereceli platform
tipi bir mekanizmadr (ekil 4). A i
i 1,...3 mafsallar sabit bir ember zerinde kaymakta, Bi ve Ci
dner mafsallar ise stteki platforma balanmaktadr. Toplam 9 mafsaldan oluan bu mekanizma A i
mafsallarndaki 3 bamsz giri hareketi yardmyla st platforma kresel bir hareket kazandrmaktadr.
Burada A i mafsal embersel kayar mafsal olarak adlandrlmaktadr. Dner mafsaln bir tanm birbirine
balad iki elemann sadece dnme hareketi yapabilmesine izin veren mafsaldr. A i mafsallarna bakldna
Ai Bi elemannn sabit embere gre sadece dnme hareketi yapabildii grlmektedir. Dolaysyla embersel
kayar mafsal denilen bu mafsal aslnda bir dner mafsal olduu halde sadece farkl bir yapda olduundan
dolay farkl bir sembol ile anlmaktadr.
ekil 4. 3 P2 RR mekanizmas
5.2. nerilen Yeni Kzakl Tip Kresel Mekanizma
ekil 5. Prototip mekanizmann CAD izimi [19]
461
Birbirine dik olarak konumlandrlm iki adet yarm ember iki ayr motorla bamsz hareket ederek kre
yzeyinin byk bir ksmn tarar. Bu iki yarm emberin zerine para boyunca ilenmi bir kanal iinde ayr
bir para kayarak iki bamsz dnme hareketi yapmaktadr. Bu para zerine yerletirilmi 3. bir motor kesici
takmn kre merkezinden mesafesini kontrol etmektedir. Bylece 3 motor kesici takmn kresel bir hacim
iinde hareket etmesini salar. Kesici takmn ucuna yerletirilmi 4. bir motor ise kesici takmn kendi ekseni
etrafndaki dnn ve dolays ile kesme ilemini salar. ekil 5.de bu mekanizmann CAD (Bilgisayar
Destekli Tasarm) modeli grnmektedir.
6. ki Mekanizmann alma Uzaylarna Gre Karlatrlmas
Blm 4.de belirtildii gibi alma uzay dz tekillik noktalar ile snrlandrlm bir noktalar kmesidir. Bu
nedenle mekanizmalara dz kinematik analiz uygulanmal ve her giri parametresine karlk gelen k
parametresi (u ilem biriminin konumu) bulunmaldr. Bu blmde mekanizmalarn ama fonksiyonlar
kartlm ve saysal olarak belli aralklarla verilmi giri parametresi deerlerine karlk bulunan k
parametreleri grafik olarak gsterilmitir. alma uzay bir mekanizmann belirleyici unsurlarndan biridir.
U ilem biriminin ulaabilecei blgeleri gsteren bir haritadr ve mekanizmalarn ters kinematii iin ok
nemlidir. Kilit ve Sava [17], dzlemsel 3-RRR maniplatrnde yeni bir geometrik algoritma kullanarak
mekanizmann alma uzayn belirlemilerdir.
ekil 6. 3 P2 RR mekanizmasnn P2 R baca

Bu yeni geometrik yaklamda, alma uzayn bulmak iin gereken analitik formller ve nmerik analiz iin
gereken kaynak kodu yazm kullanlmakszn dzlemsel paralel maniplatrn alma uzay bulunmaktadr.
Dier yandan Kilit [18], RRRRR ve RRRP2 R tip kresel mekanizmalarn ters kinematik zmlemelerini
yaparak alma uzaylarn nokta basm yntemi ile tayin etmitir. Bylece mekanizmann analizi sonucu elde
edilen sonularn gerel olanlar iin alma uzay zerinde bir nokta koyarak, mekanizmann son ilem
uzvunun alabilecei ve alamayaca blgeleri belirlemitir. Bu almada da bu yntem benimsenmitir.
ekil 6.daki her bir P2 R bacann bir giri as bulunmaktadr, dolaysyla ileri kinematik analizin tanm
gerei giri alar, ( 11 , 12 , 13 ) , kullanarak u ilem biriminin konumu bulunacaktr. ekil 6.daki C eklem
noktas, bir dizi dnme ile ifade edilir.
C Rz (1 ) Rx (2 ) Rz (2 ) Rx (3 ) Rz (3 )i
462
(3)
Burada i , x ekseni boyunca hizalanm birim vektr ve Rt biimindeki terim ise t ekseni etrafnda
as kadar dndren 3 3 boyutundaki matrisi ifade etmektedir.
c1
C s1
0
s1 0 1 0
c1 0 0 c 2
0
1 0 s 2
0 c 2
s 2 s 2
c 2 0
s 2
c 2
0
0 1 0
0 0 c3
1 0 s 3
0 c 3
s 3 s 3
c3 0
s 3
c 3
0
0 1

0 0 (4)
1 0
Terimler yerine konduunda Denklem (4) elde edilir. Burada s ve c terimleri srasyla sin . ve cos .
yerine kullanlmtr. Denklem (4)deki matrisler arpldnda
c1c 2 c 3 c1 s 2 c3 s 3 s1c 2 s 2 c 3 s1c 2 c 2 c3 s 3 s1s 2 s 3 s 3
C s1c 2 c 3 s1 s 2 c3 s 3 c1c 2 s 2 c 3 c1c 2 c 2 c3 s 3 c1s 2 s 3 s 3 (5)
s 2 s 2 c 3 s 2 c 2 c3 s 3 c 2 s 3 s 3
sonucu bulunur. Denklem (5), bize tek bir bacak iin C mafsalnn konumunu verir. 3 bacak iin bu sonucun
genelletirilmesi ile platformun sabit katsaylar, 2i , 3i , 2i , 3i i 1,...3 , ve giri parametreleri, 1i
i 1,...3 , verildiinde Ci i 1,...3 konumlar ve dolaysyla platformun konumu bulunmu olur. Saysal
T
bir uygulama u ekilde verilmitir. Sabit katsaylar srasyla 2 19,18,16.5 , 3 {43, 40, 21}T ,
2 {90,90,90}T olarak ve giri alar 1 {12, 21, 41}T olarak verildiinde 3 k as hesaplanm ve
Ci ( i 1, 2,3) eklem balantlarnn konumu EXCEL ve AUTOCAD paket programlar ile birbiriyle
karlatrmal olarak gsterilmitir (izelge 1).
izelge 1. 3 P2 RR mekanizmasnn dz kinematik analiz dorulamas
463
Her bir giri asna, ( 1i i 1, 2,3) , ve sabit katsaylara, (2i , 3i , 2i , 3i i 1, 2,3) , belli deerler atayarak,
Mathematica paket program yardm ile u ilem biriminin eriebildii nokta kmesi hesaplanarak alma
uzay belirlenmitir. Denklem (5) her bacak iin uygulandnda dorusal olmayan bilinmeyeli denklem
elde ederiz. Her giri as iin denklem zldnde gerel ve sanal kkler bulunmaktadr. Sanal kkler u
ilem biriminin o konumu gerekletiremediini gsterir. Dolays ile algoritma her giri as seti iin gerel
kkleri bulma ilemine dnmektedir. Bu almada 11 i 0 ile 120 arasnda, 12 i 150 ile 215 arasnda,
13
ise
240
ile
310 arasnda
aralkla
attrarak
ve
sabit
katsaylar
da
sras
ile
21 30 , 22 30 , 23 30 - 31 30 , 32 30 , 33 30 - 21 90 , 22 90 , 23 90 , olarak kabul
ederek bir Mathematica kaynak kodu yazlmtr. Program altrldnda 1. ve 2. gerel kklerin
hesaplanmasyla elde edilen alma uzay haritas ekil 7.de verilmitir. Buradaki siyah noktalar u ilem
biriminin eriebildii noktalar ifade etmektedir.
(a)
(b)
ekil 7. 3 P2 RR mekanizmasnn 1. (a) ve 2. (b) gerel kklerin oluturduu alma uzay
Dier yandan bu almada nerilen mekanizmann son ilem biriminin alma uzayn bulmak iin, yine dz
kinematik analiz yntemlerinden yararlanlmtr. C mafsalnn konumu i birim vektrnn bir dizi dn
matrisi ile arplmasyla elde edilir.
C Rz (1 ) Rx ( ).Rz ( 2 )i
(6)
Matrisler yerine konduunda
c1
C s1
0
s1
c1
0
0 1 0
0 0 c
1 0 s
0 c 2
s s 2
c 0
s 2
c 2
0
0 1

0 0
1 0
(7)
elde edilir. Matris arpm sonucunda ise C vektr aadaki ekilde bulunur.
c1 .c c 2 s1 s
C c s1 c1 .c 2 s
s 2 s
464
(8)
Sabit katsaylarn {90,90}T olarak ve giri alarnn 1,2 21.2,12.05 olarak verilmesi durumunda
son ilem biriminin konumu Excel ve AutoCAD paket programlar kullanlarak birbiriyle karlatrlmal bir
ekilde gsterilmitir (izelge 2).
T
izelge 2. Mekanizmann dz kinematik analiz dorulamas
ekil 8. Prototip mekanizmann alma uzay
ekil 8.de yeni nerilen mekanizma iin 1 0,359 ve 2 0,179 aralklarnda 3er derece arttrlarak
ve 90 alnarak alma uzaynn nokta kmesi elde edilir. ekil 8.de grld gibi alma uzay yarm
krenin neredeyse tamamn taramaktadr. Karlatrma amacyla alma uzay analizi yaptmz 3 P2 RR
mekanizmasnda ise bu alma uzay elde edilememekte ve yarm kre zerinde eriilemeyen blgeler
bulunmaktadr. Sonu olarak nerilen kresel mekanizma, dier mekanizmaya gre ok daha byk bir ilem
uzayna sahip olmakta ve kinematik olarak hibir tekillik durumu ile karlamadan i paras zerinde ilem
yapmas mmkn olmaktadr.
465
7. Prototip retimi
Teorik analizi yaplan bu kresel ileme tezgahnn almasn daha iyi inceleyebilmek iin ahap model
ilemek zere ngrlm bir prototip tasarlanm ve retilmitir. Dayankl ve alabilen bir prototip
yapabilmek iin, gvde, imalat elii-1050 ve paslanmaz elik-X2CrNi19-11 ve X20Cr13den, yatak
malzemeleri imalat elii-1050, civa elii-115CrV3 ve termo plastik-delrin malzemeden imal edilmitir. Bu
konstrksiyonda eitli paslanmaz (A2) kalite ve elik bazl (8.8) kalite balant elemanlar kullanlmtr.
Yarm ember kzaklar tel erozyon tezghnda St37 malzemeden kesilmitir.
Prototip mekanizmann en nemli alma prensiplerinden biri de statik dengelemedir. Dengelenmemi bir
mekanizmada motorlar, yer ekimi etkisi ile emberlerin farkl konumlarnda farkl zorlanmalara maruz
kalacaklardr. emberlerin yatay konuma yaklamalar orannda emberlerin ve tadklar kayar paralarn
oluturduklar kuvvetler yataklarda bir moment oluturacaktr ve bu moment motorlar deiken bir
zorlanmaya maruz brakacaktr. Tasarm aamasnda ngrlen bu zorlanmay gidermek zere her emberin
yataklamasnn yapld dnme ekseninin dier tarafna konumu ayarlanabilir balans halkalar konarak,
oluan bu momente ters ynde bir moment oluturulmu ve bylece motorlara gelen ar ykleme
engellenmitir (ekil 9).
Kontrol niteleri kapsamnda, X ve Y eksenleri iin iki adet NEMA 23 (23KM-K355U) ve Z ekseni iin ise
NEMA 17 adm motoru kullanlmtr. X ve Y eksenleri kresel konumlama amal olarak emberlerin
kontrol, Z ekseni ise kesici takmn kre merkezinden olan mesafesini kontrol iin kullanlmtr. Bu
motorlar, bir mikro adm ayarl kontrol kart ve MACH3 isimli CNC kodlama program tarafndan
srlmektedir (ekil 10 ve ekil 11). Motorlarn adm motoru olarak seilmelerinin nedeni, basit bir ekilde
kontrol edilebilmeleri, kolay temin edinebilmeleri ve de fiyat/kullanabilirlilik asndan en iyi seim olduklar
iindir. Adm motorlar, dijital girilere cevap verirler, ayrca ak evrim olarak altrlabildikleri iin
konum, hz ve ivme kontrol daha basit yaplmaktadr. En byk avantajlarndan biri ar yklenmelerde
hasar grmezler ve olduka dayankldrlar. Ayrca her yeni adm ile st ste binen konum hatalar yoktur.
Fakat adm alar sabit olduundan rotordan alnan hareket srekli deil darbelidir.
ekil 9. Prototip mekanizmann eitli paralar
ekil 10. CNC kodlama program MACH3n ara yz
466
ekil 11. Prototip mekanizmann kontrol niteleri (Src kart, adm motorlar ve kablolar)
Ar yklerde kmlatif olmasa dahi ak sistem olarak altklar iin konum hatas meydana getirebilirler.
Kullanlan motorlarn znrlk (hassasiyet) deerleri 1.8 adm dr. Bu znrlk deeri mikro adm
ayar yaplabilen kontrol kart ile 16 kat iyiletirilebilir. Kontrol kartnn bu zellii sayesinde znrl
1.8 adm olan adm motoru 0.1125 adm lk znrle ykseltilebilir ve bylece daha hassas i imkan
sunar. Frekans deeri bir motorda, rotorun devrini kontrol eder, dolaysyla adm motoruna uygulanacak olan
sinyalin frekans deitirilerek adm kontrol yaplr eer motora gnderilen sinyallerin frekans attrlrsa
adm motorun admda arttrlabilir.
8. Sonular
Yaklak kresel bir modelin ilenmesi durumunda 3 eksenli Kartezyen tezghlar paray tek bir seferde
ileme konusunda baarsz olmaktadr. Bu da ilemenin kalitesini ve hassasiyetini bozmaktadr. Ancak bu
almamzda zellikle yaklak kresel i paralarnda 5 eksenli tezghn yzey kalitesine yaklaan ama bunu
kresel 3 eksen kontrol ile ucuz ve kolay yapabilen bir ara zm ngrlmtr. Bu tasarmmzda kesici
takmn ekseni daima yaklak kresel i parasnn merkez noktas dorultusunda kalmakta ve 3. bir motor
kesici takmn u noktasnn kre merkezine olan uzakln da kontroll bir ekilde deitirerek kesme iini
tamamlamaktadr. Kresel bir 3 eksenli tezgha karar verdikten sonra dier 3 serbestlik dereceli kresel
mekanizmalar ile kinematik zellikleri asndan karlatrlmtr. Yaplan konum ve i hacmi
karlatrmalar sonucunda bu almada nerdiimiz kresel mekanizmann kesici takm ekseninin, uygun bir
geometriye sahip bir i parasnn ilenmesinde byk oranda yzey normallerine yakn kald anlalmtr.
Saysal sonularn uygunluu, retilen bir prototipin almasnn gzlenmesi ile de dorulanmtr. Tasarmn
yaptmz 3 eksenli CNC tezghnn, zellikle belli geometriye sahip paralar iin 5 eksenli tezghlarn
esnekliine ve yeteneklerine yaklamas ama bunu 3 eksenin kolayl ile yapabilmesi nedeniyle, retim
sanayimizin nemli bir gereksinmesini karlama potansiyeline sahip olduu dnlmektedir.
9. Semboller
: 1 n Boyutlu giri parametreleri vektr
: 1 n Boyutlu k parametreleri vektr
: 1 n Boyutlu sfr vektr
f x,q
: Mekanizmann n Bilinmeyenli n denklemden oluan ama fonksiyonu
Jq
: n n Boyutlu giri parametreleri Jakobian matrisi
Jx
: n n Boyutlu k parametreleri Jakobian matrisi
A,B,...
i
: Mafsal eksenleri
: x eksenine hizalanm birim vektr
: Kresel mekanizmann link alar
i i 1, 2...n
i i 1, 2...n
Rt
: Kresel mekanizmann dihedral alar ( AOB ve BOC aras a gibi)

: 3 3 Boyutlu dn matrisi ( t ekseni etrafnda as kadar)
467
10. Kaynaklar
[1] Kilit, ., 2005, Direct Kinematics of RRR-P-R Type Spherical Five-bar Robot Manipulators Using
Quaternion Method, Problems of Mechanics, 2/19:23-28.
[2] Ouerfelli M., Kumar V., 1994, Optimization of a Spherical Five-bar Parallel Drive Linkage, Journal of
Mechanical Design, 116:166-173.
[3] Kilit, ., 2006, Kinematic Analysis of Spherical Linkages with Sliding Kinematic Pairs, Problems of
Mechanics, 1/22:67-72.
[4] Alizade, R. I., Tagiyeva, N. R., Duffy J., 1994, A Forward and Reverse Displacement Analysis of an Inparallel Spherical Manipulator, Mechanism and Machine Theory, 29/1:125-137.
[5] Gosselin C. M., Caron, F., 1999, Two Degree-of-freedom Spherical Orienting Device, USA Patent, No:
5966991, USA.
[6] Gosselin C. M., Hamel J. F., 1994, Agile eye: a high-performance three-degree-of-freedom cameraorienting device, Proceeding of the IEEE International Conference on Robotics and Automation, San
Diego, 781786.
[7] Ge, Q. J., Larochelle, P., 1999, Algebraic motion approximation with NURBS motions and its
application to spherical mechanism synthesis, Journal of Mechanical Design, 121/4:529-532.
[8] Alizade, R. I., Kilit, ., 2005, Analytical synthesis of function generating spherical four-bar mechanism
for the five precision points, Mechanism and Machine Theory, 40/7:863-878.
[9] Alizade R., Can F. C., Kilit O., 2013, Least Square Approximate Motion Generation Synthesis of
Spherical Linkages by using Chebyshev and Equal Spacing, Mechanism And Machine Theory,
61(3):123-135p.
[10] Ionescu, T. G., 2003, Standardization of Terminology, Mechanism and Machine Theory, 38/7-10:5971111.
[11] Gosselin, C.M., 1999, Static Balancing of Spherical 3-DOF Parallel Mechanisms and Manipulators,
The International Journal of Robotics Research, 18/8:819-829.
[12] Gosselin, C.M., The Agile Eye, http://robot.gmc.ulaval.ca/en/research/theme103.html (Eriim Tarihi :
03.09.2011)
[13] Kilit, ., 2007, Kinematic Analysis of a Novel Spherical Parallel Mechanism, 4. International
Conference and Exhibition on Design and Production of Machines and DIES/MOLDS, Cesme, Turkey,
pp. 231-236.
[14] Gosselin C.M., Angeles J., 1990, Singularity Analysis of Closed-Loop Kinematic Chains,
Transactions on Robotics and Automation, vol. 6, No: 3.
[15] Tsai L.W., 1999, Robot Analysis, ISBN: 0-471-32593-7, John Wiley & Sons, Inc., Canada.
[16] Merlet J. P., 2006, Parallel Robots, ISBN: 10 1-4020-4132-2, Springer, The Netherlands.
[17] Kilit, ., Sava, S., 2010, A New Geometric Algorithm for Workspace Analysis in Planar 3-RRR
Manipulator , International Symposium of Mechanism and Machine Science, Izmir, Turkey, pp 389395.
[18] Kilit ., 2003, Kresel Be-ubuk Dzeneklerinin Tasarm ltlerinin Belirlenmesi, 11. Ulusal
Makina Teorisi Sempozyumu, Gazi niversitesi, Mh.-Mim. Fak.
[19] Sava S., 2011, Yeni bir 3-Eksenli Kresel CNC leme Tezgahnn Tasarm ve malat, Yksek
Lisans Tezi, Ege niversitesi Fen Bilimleri Enstits
468
TERMOKMYASAL YNTEMLE KAPLANMI AISI D2

ELNN KAREKTERZASYONU VE KESME
KABLYETNN NCELENMES
Sakp KKSALa ve enol ERTRKb
a
b
Sakarya niversitesi, Teknoloji Fakltesi, Makine Mh. Bl. Sakarya, skoksal@sakarya.edu.tr

Sakarya niversitesi, Teknoloji Fakltesi, Makine Mh. Bl. Sakarya, senolerturk@yahoo.com
zet
Gnmzde farkl kaplama teknikleri kullanarak metalik malzemelerin srtnme, anma, sertlik ve
korozyon direnci gibi fiziksel ve mekanik zelliklerinde nemli lde iyiletirmeler salanmtr. Bu
almada AISI D2 eliinden retilmi kesici takmlar termo-reaktif difzyon yntemi ile 950 C ve 1050 C
de borlama ve titanyumlama ilemine tabi tutularak kaplanmtr. Numuneler mikro sertlik lmleri,
elektron mikroskobu ve x-n analizleri yaplarak karakterize edilmitir. Numuneler zerindeki kaplama
tabakas sertliinin kaplamasz matrise gre 3-4 kat daha yksek olduu grlmtr. Tala kaldrma testi
yaplarak, kaplamal ve kaplamasz takmlarn performans takm anmas ve yzey przl asndan
incelenmitir. Tala kaldrma deneyleri DIN 1651 otomat elii zerinde gerekletirilmitir. Silindirik
tornalama testlerinin uyguland almada, 38-73-138 m/dk ve 0.08, 0.12, 0.16 mm/dev olmak zere
farkl kesme hz ve ilerleme deeri kullanlmtr. Takm zerinde meydana gelen serbest yzey anmas
kriterine gre, borlama ve titanyumlama ilemleri uygulanan takmn sadece borlanan takma gre yaklak
%50 orannda daha iyi performans sergilemitir. Yzey przll asndan genel olarak takmlar arasnda
nemli bir fark olmad belirlenmitir.
Anahtar Kelimeler: Termo-kimyasal kaplama, borlama, titanyumlama, takm anmas, yzey przll
CHARACTERIZATION AND CUTTING PERFORMANCE OF THERMO REACTIVE

DIFFUSION COATED AISI D2 STEEL
Abstract
Metal coating processes provide significant improvements in some physical and mechanical properties of
materials such as friction, wear, hardness and corrosion resistance. In this study, AISI D2 tool steel, widely
used for cutting applications, has been coated through thermo reactive diffusion (TRD) process. Boronizing
and titanizing were performed at 950 C and 1050 C respectively for 1 hour. The coated samples were
characterised by SEM, x-ray diffraction, EDS analysis and micro hardness testing. Machining tests were
carried out to observe wear resistance of the samples and machined surface roughness on a lathe. The results
showed that boronized and titanized samples exhibited approximately 50 % better performance than the
samples which is only boronized. In terms of surface roughness, no significant differences were observed
among the results of coated and uncoated samples.
Keywords: Thermo-chemical coating, boronizing, titanizing, tool wear, surface roughness
469
1. Giri
Mekanik paralarn maruz kald anma ve korozyon nemli lde ekonomik kayba sebep olmaktadr. Bu
nedenle, zor artlarda alan mekanik paralarn ekonomik mrlerinin uzatlas maksadyla d yzeylere
uygulanabilen farkl kaplama tr ve yntemleri gelitirilmitir [1]. Yzey ilemleri, sertlik, yorulma, anma,
korozyon, sl ok direnci gibi mekanik ve tribolojik zelliklerin bir veya birkan gelitirmek amacyla
uygulanmaktadr. Bu zellikler arasnda parann anma ve korozyon direncinin arttrlmas yaygnlk ve
nem asndan ilk sralarda yer almaktadr. Kesici takmlarda ve srtnerek alan makine elemanlarnda
ortaya kan anma problemlerini azaltmak iin birok yzey iyiletirme ilemi uygulanmaktadr [2].
Borlama yksek scakllarda difzyona dayal kimyasal reaksiyonla gerekleen bir yzey sertletirme
ilemidir. elik esasl malzemelere uygulandnda malzeme yzeyinde sert borr tabakalar oluur [3, 4].
Borlanan yzeylerde genellikle yksek anma ve dk srtnme direnciyle karakterize edilen
FeB/Fe2B/TiB/CrB/Cr2B3 gibi bileikler oluturularak ok iyi abrasif ve adhesif anma direnci elde
edilmektedir [5]. Buna ilaveten, borlanan yzeyler seyreltilmi asidik ve alkalik ortamlara kar da yksek
korozyon/erozyon direnci sergileyebilmektedir [6]. Borlama ilemi sonrasnda istenirse eliklere sl ilem
de uygulanabilmektedir.
Gnmzde kesici takmlarn kaplanmasnda fiziksel buhar biriktirme (PVD) ve kimyasal buhar biriktirme
(CVD) yntemleri seri retimde byk firmalarca yaygn olarak kullanlmaktadr. Fakat bu sistemlerin
yksek mali yatrm gerektirmesi bir dezavantaj tekil etmektedir. Buna karn, termo reaktif difzyon
(TRD) yntemi nispeten basit ve ekonomik bir kaplama yntemi olup elikler zerinde sert ve korozyon
direnci yksek kaplamalarn elde edilmesine imkan vermektedir [7]. Titanyum, vanadyum, tantalyum,
molibden gibi sert bileik oluturabilen metallere ait borr, nitrr, karbr, karbo-nitrr ve bor-nitrr
bileiklerinden meydana gelen kaplamalar uygulanabilmektedir. lem sonrasnda elde edilen sert seramik
katmanlar altlk malzemeyle reaksiyon sonucu meydana geldiinden, metalrjik olarak birbirine balanm
yksek mukavemetli altlk ve kaplama ara yzeyi oluur [8].
AISI D2 elii daha ok zmba ve kesici takm olarak kullanlan takm elii trdr [9]. Bu almada AISI
D2 elii TRD yntemiyle borlama ve titanyumlama ilemine tabi tutularak elde edilen kaplamann
karekterizasyonu yaplmtr. Daha sonra, tala kaldrma testleri uygulanarak, kaplanan ve kaplanamayan
numunelerin anma davranlar deneysel olarak incelenmitir.
2. Deneysel almalar
2.1. AISI D2 Numuneler
almada kullanlan AISI D2 takm eliinin element analizi sonular Tablo 1de verilmitir.
Tablo 1. Deneysel almada kullanlan AISI D2 eliin spektral analizi
Kimyasal Bileim (% Arlk)
C
Si
Mn
Cr
Ni
Mo
Fe
1,756
0,271
0,291
0,0353
0,0107
11,560
0,214
0,609
0,0150
1,00
84,106
470
Deneylerde kullanlan numuneler yuvarlak kesitli AISI D2 eliinden kesici takm olarak kullanlabilecek
ekilde hazrlanmtr. Numuneler, ekil 1de verilen geometri ve llere gre ilenerek retilmitir.
Numuneler zerinde homojen bir kaplama tabakas olumasn tevik iin ekil 1de belirtilen 1, 2 ve 3
numaral yzeyler 1200 grit zmparayla parlatlmtr.
ekil 1. AISI D2 numunelerin geometrik detaylar

2.2. Borlama lemi
Borlama ve titanyumlama ilemleri 1200 C scakla kabilen 1C operasyon hassasiyetine sahip elektrikli
frnda gerekletirilmitir. lemlerde AISI 316L paslanmaz elikten yaplm 70x100 mm llerinde
silindirik potalar kullanlmtr. Borlama ilemi kat ortamda gerekletirilmitir. Bor kayna olarak Ekabor2 ve deoksidan olarak Ekrit tozu karmlar kullanlmtr. Borlama ilemi 950 C de 1 saat sre ile
gerekletirmitir. Silindirik kesici plaket (ekil 1) eklinde hazrlanan AISI D2 numuneler, ekil 2de
gsterilen dzende hazrlanan potann ierisine gmlm ve potann kapa skca kapatlarak frna
yerletirilmitir. Her borlama ilemi iin yeni tozlar kullanlmtr. Borlama sonras numuneler oda
scaklna kadar pota ierisinde soutulmulardr.
Kapak
amot
Ekrit= %25
Ekabor 2 =%35
D2 Numuneler
Ekabor 2= %25
Ekrit= %15
ekil 2. Borlama potasnn hazrlanmas
471
2.3. Titanyumlama lemi

Titanyumlama ileminde kullanlan kimyasal tozlarn karm arlka %50 ferro-titanyumdan, kalan ksm
ise toz alumina (Al2O3), amonyum klorr (NH4Cl) ve naftalinden (C10H8) olumaktadr. Kullanlan ferrotitanyumun kimyasal analizi Tablo 2de verilmitir.
Tablo 2. Ferro-titanyumun kimyasal kompozisyonu
Ferro-titanyumun kimyasal bileimi (%)
Ti
Al
Si
Mn
72,80
4,69
0,18
0,006
0,006
0,19
0,20
1,50
Kaplama potasnn tabanna alumina hemen stne kaplama tozu-numune-kaplama tozu-alumina ve ok az

naftalin ilavesi yaparak kapak kapatlm ve amot amuru ile szdrmazlk salanmtr (ekil 3). lem
scaklna karlan frna daha nce hazrlanm olan potalar yerletirilmitir. Her deney iin toz karm
yeniden hazrlanmtr. Titanyumlama ilemi 1050C scaklkta 1 saat sreyle gerekletirilmitir. Kaplama
ilemi sonrasnda numuneler ak atmosferde oda scaklna kadar soutulmutur.
Kapak
amot
Al203
Numuneler ve
Kaplama tozu karm
Al203
ekil 3. Titayumlama potasnn hazrlanmas

2.4. Mikro Yap ncelemeleri
Kaplama ilemine tabi tutulan numuneler kesilip bakalite alndktan sonra 40060080010001200 gritlik
zmparalarla andrlmtr. Son aamada numuneler 0.3 mluk alumina solsyonla parlatma ilemine tabi
tutulmulardr. Numuneler %3 lk nital ile dalanarak mikro yaplar ortaya karlmtr.
Kaplama tabakasnda meydana gelen fazlarn belirlenmesi iin X-n difraksiyonu (XRD) analizi
yaplmtr. Kaplama blgesindeki elementlerin dalmn ve blgenin morfolojisini incelemek amacyla
JEOL-JSM-6060 taramal elektron mikroskobu (SEM) ve element analizi spektrometresi (EDS)
kullanlmtr.
Kaplama tabakalarnn ve matrisin sertlik lmleri FutureTech FX700 mikro sertlik cihaznda 50 g yk
altnda Knoop sertlik ucu kullanlarak gerekletirilmitir. Titanyumlanan numunelerde, lme ilemleri
kaplama tabakas d yzeyi zerinden gerekletirilmitir.
472
2.5. Tala Kaldrma Deneyi

Kaplanan numunelerle ap 50 mm olan otomat elii zerinde tala kaldrma deneyi gerekletirilmitir.
Deneyde i paras olarak kullanlan DIN 1651 otomat eliinin kimyasal bileimi Tablo 3de verilmitir.
Tala kaldrma ileminde 0,25 mm sabit tala derinlii kullanlarak her bir test iin 200 mm uzunluunda
silindirik tornalama gerekletirilmitir. lenen uzunluun son ksmna yakn blgede yzey przll
lm gerekletirilmitir. lem sonunda kesici takm serbest yzeyinde meydana gelen takm anmas
optik mikroskopta llmtr. Deneyler 7kW gcnde niversal torna tezgahnda, 38, 73, 138 m/dk kesme
hzlarnda ve 0.08, 0.12, 0.16 mm/dev ilerleme artlarnda gerekletirilmitir. Deneylerde soutma svs
kullanlmamtr.
Tablo 3. Deneysel almada kullanlan DIN 1651 otomat eliinin kimyasal bileimi
Fe
Si
Mn
Cr
Mo
97,9
0,042
<0,05
1,193
0,062
>0,170
0,094
0,010
Ni
Al
Co
Cu
Nb
Ti
0,074
0,001
0,0096
0,0762
<0.0020
<0,0020
<0,0020
<0,0100
Pb
Sn
Ca
Zr
As
0,295
0,0137
0,0105
0,0001
0,0023
0,0142

3.1. Kaplamalar
AISI D2 numuneler zerinde gerekletirilen borlama ilemi sonucunda, yzey blgesinde 15-25 m
kalnlnda borr tabakasnn olutuu SEM incelemeleri sonucunda tespit edilmitir (ekil 4a). Yzey
blgesinin, kaplama tabakas, kaplama-matris gei blgesi ve ana matris olmak zere belirgin yapdan
olutuu grlmektedir. Borlanan blgenin d yzeyinin koyu tonlu olarak grlen FeB fazndan, i
ksmlarn ise daha ak tonlu Fe2B fazndan meydana geldii grlmektedir. FeB ve F2B borr fazlarnn
varl x-n analiziyle belirlenmitir (ekil 5). Borlanan yzeylerin sertlii ortalama 2000 HV olarak
llmtr (Tablo 4).
473
a)
b)
ekil 4. Kaplanan AISI D2 eliinin mikroyaps a) 950 C scaklkta 1 saat borlanm, b) 1050 C de 1 saat
titanyumlanm
Borlama ileminden sonra titanyumlanan numunelerin d yzeyinde yaklak 2-4 m kalnlnda bir
tabakann meydana geldii grlmektedir (ekil 4b). Bu katmann titanyum ieren TiB 2/TiN/TiC/TiCN
fazlarndan meydana geldii x-n incelemesiyle belirlenmitir (ekil 6). Titanyumlanan numunelerin
sertliinin ortalama 2800 HV olduu belirlenmitir.
ekil 5. Borlanan AISI D2 eliinin x- n analizi
474
ekil 6. Titanyumlanan AISI D2 eliinin x- n analizi
Sertlik lmleri borlanan ve titanyumlanan numunelerin yzey sertlii, krlma tokluu, ve anma gibi
mekanik zelliklerine etkisinin ortaya karlmas asndan nemlidir. Sertlik lmleri kesit yzeylerde
gerekletirilmitir. lm sonular Tablo 5 de verilmitir. Buna gre titanyumlanan numuneler en yksek
sertlie sahiptir. Bunu srasyla borlanan, ve sl ilem uygulanan numuneler takip etmektedir.
D2 eliklerinin sertlik lmleri karlatrldnda, ilem grmemi elie kyasla, borlanan numunelerin
yaklak 5 kat, titanyumlanan numunelerin ise 8 kat fazla sertlie sahip olduklar belirlenmitir.
Tablo 4. Farkl D2 numunlerin sertlik deerleri
Malzeme
AISI D2
lem
Uygulanan
yk (g)
llen
ortalama
sertlik deeri
HV karl
Borlama+titanyumlama
50
2517 HK
2800 HV
Borlanm
50
1442 HK
2000 HV
60 HRC
690 HV
335 HK
350 HV
Sertletirilmi
lem grmemi
100
3.2. Takm Trlerinin ve lem Parametrelerinin Yzey Przllne Etkisi

Kesici takm seklinde retilen kaplanm ve kaplanmam D2 numunelerle otomat elii zerinde tala
kaldrma testi yaplarak yzey przll ve takm anmas incelenmitir.
475
4,50
Yzey Przll (m)
4,00
D2,Borlanan
3,50
D2,Borlama ve
Titanyumlama
D2,Sertletirilmi
3,00
2,50
2,00
1,50
1,00
0,50
0,00
38
73
F= 0.08
138
38
73
138
38
F=0.12
73
138
Kesme Hz (m/dk)
F=0.16
ekil 7. Farkl AISI D2 kesici takmlarn yzey przllne etkisi
ekil 7 incelendiinde ilerleme hz arttka yzey przllk deerinin de genel olarak artt grlmtr.
Bunun, ilerleme miktarndaki artn yzey zerindeki geometrik etkisinden ve artan tala yknden
kaynakland dnlmektedir. Kesme hzndaki art genel olarak yzey przllnn dmesine neden
olur. Sonular nispeten bu beklentiye uygundur. zellikle dk ilerleme hznda bu durum daha ak bir
ekilde gzlenmektedir. Baz yksek kesme hz ve ilerleme artlarnda, yzey kalitesinin dmesi fazla
miktarda takm anmasndan kaynaklanabilir. Sonular deikenlik gsterdiinden, takm cinsinin yzey
kalitesine etkisi hakknda belirgin veya genel bir hkme varlamamtr. Bu durumun ayr bir aratrma
kapsamnda incelenmesi uygun olacaktr.
3.3. Takm Anmas

Takm anmas sonular, farkl takm malzemesi ve ilem parametrelerine gre ekil 8 de verilmitir. Takm
anma kriteri olarak serbest yzeyde meydana gelen anma miktar dikkate alnmtr. Serbest yzeydeki
anma blgesinin genilii kesici kenara dik olarak llerek elde edilen deer anma miktar olarak dikkate
alnmtr. Sonular incelendiinde, kesme hz ve ilerleme hz arttka kesici takmlarda meydana gelen
anma miktarnn artt grlmtr. Yaplan testlerde, en az anan takmn borlanm ve titanyumlanm
takm, en ok anan takmn da sl ilemle grm takm olduu belirlenmitir. Tm sonular dikkate
alndnda sl ilemle sertletirilmi takmla sadece borlama yaplan takm arasnda anma direnci asndan
nemli bir fark olmad belirlenmitir. Grafie bakarak, borlama ve titanyumlama ilemi yaplan takm
dierlerine kyasla yaklak %50 orannda daha az and sylenebilir.
476
Takm Serbest Yzey Anmas (m)
300
D2,Borlanan
250
D2,Borlama ve
Titanyumlama
D2,Sertletirilmi
200
150
100
50
0
38
73
138
F= 0.08
38
73
138
38
F=0.12
73
138
llerleme miktar (mm/dev.)
F=0.16
ekil 8. Kesici takm tr ve ilem artlarna gre oluan takm anmas
4. Sonular
Bu almada, AISI D2 eliinden retilmi kesici takm numuneler zerinde termo-kimyasal yntemle
borlama ve borlama-titanyumlama ilemi gerekletirilmitir.
1. Metalografik incelemelerde borlanan AISI D2 numuneler zerinde FeB ve Fe2B fazlarndan oluan 1525 m kalnlnda bir tabakann olutuu ve bir gei blgesiyle matrise baland belirlenmitir.
2. Titanyumlama ilemine tabi tutulan ve daha nce borlanan numuneler zerinde yaklak 2-4 m
kalnlnda TiB2, TiN ve TiC bileiklerinin olutuu grlmtr.
3. Borlanan yzeylerin ortalama 2000 HV, titanyumlanan yzeylerin ise 2800 HV sertlie sahip olduu
grlmtr. Bu deerler, kaplamasz sertletirilen numuneye gre yaklak 3 ve 4 kat daha fazladr.
4. Kesme deneyleri sonucunda titanyumlanan numuneler dierlerine kyasla yaklak %50 orannda daha az
anmtr.
5. Genel olarak, ilenen yzeyin przll kesme hzyla ters, ilerleme hzyla doru orantl olarak
deitii belirlenmitir. Fakat baz yksek kesme ve ilerleme hz artlarnda przllk deerinin ykseldii
ve bunun ar takm anmasndan kaynakland belirlenmitir. Yzey przllne etkisi bakmndan,
tm takmlar benzer davran sergilemi, takmlar arasnda nemli bir fark olmad grlmtr.
KAYNAKLAR
[1] Soderberg S, Sjostraqnd M, Ljungberg B. Advances in coating technology for metal cutting tools. Metal
Powder Rep 2001;56(4):2440
[2] Bindal C., 1991 Az Alaml ve Karbon eliklerinde Borlama le Yzeye Kaplanan Borurin Baz
zelliklerinin Tespiti, .T.. Fen Bilimleri Enstits, stanbul,
[3] Ozbek I, Bindal C. Mechanical properties of boronized AISI W4 steel. Surface and Coatings Technology
2002;154:1420
477
[4] Genel K, Ozbek I, Bindal C. Kinetics of boriding of AISI W1 steel. Materials Science and Engineering
2003;A347:311314
[5] C.K.N. Oliveira, L.C. Casteletti, A. Lombardi Neto, G.E. Totten S.C. Heck, Production and
characterization of boride layers on AISI D2 tool steel, Vacuum 84, 2010, 792796
[6] Matiasovsky K, Chrenkova-Paucrova M, Fellner P, Makta M. Electrochemical and thermochemical
boriding in molten salts. Surface and Coatings Tech. 1988-35:13349
[7] Tozan, H., 2004, Termo-Reaktif Difzyon yntemiyle eliklerin Bor-Titanyumlamas ve zelliklerinin
ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Sakarya niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Sakarya
[8] Arai T. Thermoreactive deposition/diffusion process. In: Heat treating. 10th ed. vol 4. Materials Park,
OH: ASM International Handbook; 1991. p 448
[9] Bhler K110, Cold work tool steel, Publication code: DE 10.98 EM-WS
478
TORNALAMA LEMLERNDE YEN BR LEME

STRATEJS-DEKEN LERLEMEL TORNALAMA
Ali ORALa, M. Cemal AKIRb, Mustafa GKTEPEc, Tutku TRKMENd
a, Balkesir niversitesi Mh.-Mim. Fak. Makina Mh. Blm, Balkesir, alioral@balikesir.edu.tr
b, Uluda niversitesi Mh.-Mim. Fak. Makina Mh. Blm, Bursa, cemal@uludag.edu.tr
c, Balkesir niversitesi Fen Edebiyat Fak. Fizik Blm, Balkesir, goktepe@balikesir.edu.tr
d, Balkesir niversitesi Mh.-Mim. Fak. Makina Mh. Blm, Balkesir, tutkuturkmen485@gmail.com
ZET
Tornalama ilemlerinde bir ka saniye iinde 0,05-0,1 mm lik serbest yzey anmas olumaktadr. Bu
almada balang anmas olarak tanmlanan bu anmann azaltlmas halinde takm mrnn de
arttrlabilecei ngrlmtr. Kesici takm tornalamaya ilk balad anda yksz durumdayken aniden
maksimum kuvvete maruz kalmaktadr. Kesme kuvvetinin ani olarak ykselen bir ekilde deil, kademeli
olarak artn salayan yeni tornalama stratejisinde: kesici takm, paraya dk ilerlemeyle girmekte ve
ilerleme deeri kademeli olarak ngrlen deere karlmaktadr. Deiken ilerlemeli tornalama ileminde
her paso iin tekrarlanan bu ilem sonunda takm mrnde nemli art salanmtr.
Anahtar terimler: takm mr, takm anmas, deiken ilerleme
A NEW PROCESS STRATEGY IN TURNING VARIABLE

FEED RATE
ABSTRACT
Flank wear reaches 0,05-0,1 mm in just a few seconds in turning. In this work, it is predicted that tool life is
increased by reducing this initial wear. Tool is faced with maximum resultant force at the beginning of the
cut. By using a new turning strategy that enables incremental rise in cutting force, cutting tool enters the
workpiece with a low feedrate and feed rate is increased eventually. Variable feed rate is proved to have
substantial effect on increase in tool life.
Keywords: tool life, tool wear, variable feed

1. Giri
Kesici takmlar, kesme kenarlar istenilen yzey kalitesi ve boyutsal toleranslar salayabildikleri srece
kullanlabilirler. Kesme kalitesi anma veya krlma hasar nedeniyle azalr ve kesici kenar mrn tamamlar
[1].
Kesici takmda meydana gelen hasar; anmaya, plastik deformasyona ve krlmaya baldr. Kesici
takmdaki anmann tr, anmay meydana getiren fiziksel olaylar ve bu fiziksel olaylarn meydana geldii
blgeye bal olarak snflandrlr.
Kesici takm anmas fiziksel, kimyasal ve termo-mekanik olaylarn karmnn bir sonuncudur. Adezyon,
abrazyon, difzyon oksidasyon gibi basit anma mekanizmalarnn, farkl durumlarda, birinin dierine gre
479
baskn olmas ve bu durumun bir formle balanamay nedeniyle olduka karmak hale gelmektedir ve bu
anma mekanizmalarndan biri veya bir ka baskn olabilir [1-3]. Takm anmasnn gerek nedenini ve
her nedenin etkisini hesaplamak olduka zordur. Anma, kesici takmn malzeme sertliine bal olarak i
paras malzemesi sertliine, kesme parametrelerine (kesme hz, ilerleme, paso) ve kesici takmn alma
scaklna baldr (ekil 1).
Tahmini olarak anmay, %50 srtnme (abrazyon) anmas, %20 yapma (adhezyon) anmas, %10
kimyasal anma ve %20 dier anmalar (difzyon, plastik deformasyon) oluturmaktadr [4]. Tala
kaldrmayla ilgili almalarda temel ama, takm mrn tespit edecek yntemler gelitirmektir. Tala
kaldrma ilemlerinde; kesme hz, ilerleme, tala derinlii, takm ve i paras malzemesi, tala kaldrma
yntemi gibi pek ok faktre bal olduundan takm mrn tam olarak belirlemek olduka zordur [1-5].
Takm anmas ile ilgili almalar Taylordan bu yana metal kesme ileminde en fazla yaplan
almalardan biri olmutur. Takm anmasnn azaltlmas iin gemiten gnmze; takm eliklerine
uygulanan sl ilemler, yeni takm malzemelerin gelitirilmesi ve son zamanlarda takmlarn kaplanmas gibi
eitli yntemler uygulanmtr.
ekil 1. Takm anmasnn ve takm alma scaklna bal olarak deiimi [3]
Kesici takmlardaki anma trleri; serbest yzey anmas, krater anmas, plastik deformasyon, termal
atlaklar, entik anmas vb. ekillerde olabilmektedir. ISO 3685 standardna gre takm anmas lt
olarak serbest yzey anmas (VB) kullanlmaktadr (ekil 2). Bu standarda gre serbest yzeydeki 0,3 mm
lik bir anma, takm mr deeri olarak ele alnmtr.
ekil 2. Kesici takmda oluan anma trlerine rnekler [3]

Kesici takmlardaki anma mekanizmas sreye bal olarak balang anma blgesi, kararl anma
blgesi, ar anma blgesi olarak blgede olumaktadr. Takm anmas, ilk anda hzl bir art
gstermektedir. lk andaki grlen hzl arttan sonra anma hz yavalamakta ve dorusal olarak arta
480
devam etmektedir. Takmn mrn tamamlamasna yakn anma tekrar hz kazanmakta ve kesme ilemine
devam edildii takdirde takm mr sona ermektedir (ekil 3) [5-6].
ekil 3. Serbest yzey anmasnn zamana gre deiimi [5]

Takm anmasyla ilgili olarak birok alma yaplm olmasna karn balang anmasnn nedenleri ve
balang anmasnn azaltlmas amacyla pek az alma yapld grlmektedir [7].
ZDEMR ve ark. balang anmasna etki eden faktrleri aratrdklar almalarnda, balang anmas
zerinde en nemli etkinin yksek ilerleme deerlerinde olduu sonucuna varmlardr [7]. ORAL ve ark. ilk
anma blgesinde oluan anmalarn nemli bir blm takmn paraya temas ettii anda oluan yksek
kesme kuvvetleri nedeniyle olutuunu belirtmektedirler [8]. Sz konusu almada, takmn paraya ilk
temasndaki kesme kuvvetlerinin iddeti nedeniyle balang anmasnn yksek olduu ne srlerek ilk
andaki kesme kuvvetlerinin dk olmas halinde balang anmasnn da dk olaca belirtilmektedir.
lgili almada, takmn paraya temas ettii andaki kesme kuvvetlerinin azaltlmas iin tala kaldrma
ilemine; nerilen ilerlemenin altnda bir ilerleme hzyla balanm ve istenilen ilerleme deerine kademeli
olarak klmasyla balang anmasnn azalmas salanmtr. ekil 4.a, sabit ilerlemeli tornalama iin,
ekil 4.b kademeli ilerlemeli tornalama ilemlerindeki kesme kuvvetleri deiimini gstermektedir. ekil 4.b
de ilerleme deerleri 0,05 mm/dev artlarla 0,15 mm/dev deerinden 0,30 mm/dev deerine arttrlmtr.
Sz konusu almada, ilerleme deerleri 5 mm aralklarla deitirilmitir. lerleme deerlerindeki deiime
karlk kesme kuvvetlerindeki art ekil 4.b de grlmektedir.
-a-bekil 4. Sabit ve kademeli ilerlemeli tala kaldrma ileminde kesme kuvvetlerinin deiimi [8]
ZDEMR ve ark. ve ORAL ve ark. tarafndan yaplan bu iki farkl almada balang anmasnn
temelinde kesici takmn paraya ilk temas ettii anda oluan anmann, kesme kuvvetlerinin iddetinin
yksek oluundan kaynakland ve sabit kesme hznda allrken takm anmas zerindeki en nemli
parametrenin ilerleme olduu grlmektedir. ORAL ve ark. tarafndan yaplan almada balang
anmasnn azaltlabilmesi iin sabit ilerleme yerine deiken ilerlemeli tala kaldrma ilemi
gerekletirilmitir ve bu ngrye bal olarak yaplan almalarda deiken ilerlemeli tala
481
kaldrmayla balang anmas azaltlmtr. Yine ORAL ve ark. tarafndan yaplan bir baka almada
120 saniye sresince takm anmas izlenmi ve deiken ilerlemeli tornalama ileminde yaklak %40
orannda daha az anma gzlemlenmitir (ekil 5).
ekil 5. Sabit ve deiken ilerlemeli tornalamada anma geliimi [9]

Bu almada da deiken ilerlemeli tala kaldrmann sonucunda balang anmasnn azaltlmasnn takm
mrne etkisi deneysel olarak incelenmitir.
2. Malzeme Ve Yntem
2.1 Sarf Malzemeleri ve Donanm
Bu deneysel almada, i paras olarak imalat sektrnde geni kullanm alan olan AISI 1050 elii
seilmitir. Sz konusu malzemenin kimyasal zelikleri Tablo 1de verilmitir. Kesici u olarak; TiN
kaplamal KORLOY CNMG-120408 kullanlm olup u kalitesi NC3020 dir.
Tablo 1. AISI 1050 Malzemesinin Kimyasal zellikleri
C
Mn
Si
0,52
0,80
0,25
0,035
0,035
Deiken ilerlemeli tornalamada tala kaldrma ilemini kesintiye uratmadan deitirilebilmesi ancak CNC
tezgahlarda mmkn olmaktadr ve bu nedenle tala kaldrma ilemleri Goodway-GS-200 torna tezgah ile
gerekletirilmitir (ekil 6).
ekil 6. almada kullanlan CNC torna tezgah

482
Yaplan deneylerde anma lmleri, 70X bytme ile 0.001 mm hassasiyetinde lm yaplabilen OttoWelpert DIA TESTOR 2 RC S sertlik lme cihazndaki mikroskop ile yaplmtr (ekil 7).
ekil 7. Anma lm
2.2 Tala Kaldrma Parametreleri
Yaplan almada sabit ilerleme deeriyle yaplacak tala kaldrma ileminde elde edilen anma deeriyle,
deiken ilerlemeli tala kaldrma ileminde elde edilen anma miktarlar karlatrlacaktr. Bu amala;
sabit ilerleme deeriyle yaplacak tala kaldrma ileminde i malzemesi ve kesici takm malzemesine bal
olarak Tablo 2 'de verilen kesme parametreleri kullanlmtr.
Deiken ilerlemeli tala kaldrma ileminde kullanlacak kesme hz, paso ve ilerleme deerleri Tablo 3 'de
verilmitir. lerleme deeri iin; tala kaldrma ileminin balangcnda 1 mm uzunlukta 0,15 mm/dev.,
sonraki 1 mm lik uzunlukta 0,20 mm/dev. ve devamnda 0,25 mm/dev. deerleri kullanlmtr.
Tablo 2. Sabit ilerlemeli tornalamada ilem parametreleri
Kesme Hz
Vc (m/dak)
280
Kesme Derinlii
(mm)
3
lerleme (mm/dev)
0,25
Tablo 3. Deiken lerlemeli tornalamada ilem parametreleri

Kesme Hz (m/dak)
lerleme Deeri (mm/dev)
Kesme Derinlii (mm)
280
L=1 mm iin; f1=0,15

L=1 mm iin; f2=0,20
Geri kalan uzunluk iin; f3=0,25
3. Deneysel alma Ve Bulgular

Konuyla ilgili yaptmz ilk almada 0-10 saniye arasndaki balang anmasnn azaltlmas ve sonraki
almamzda da 0-120 saniye sresince balang anmasnn anmaya etkisi incelenmitir.
483
Bu almada takm mr boyunca deiken ilerlemeli tornalamann takm mrne etkisi incelenmitir.
almada, hem sabit ilerlemeli hem de deiken ilerlemeli tornalama ilemleri iin ayn ap ve uzunluktaki
paralar zerinden ayn kesme hz ve paso deerlerinde tala kaldrlmtr. Sabit ilerlemeli tornalamada
ilerleme deeri tornalama uzunluu boyunca 0.25 mm/dev olarak sabit alnmtr. Deiken ilerlemeli
tornalamada ise tornalamann balangcnda ilk bir mm iin 0.15 mm/dev, sonraki bir mm iin 0,20 mm/dev
ve geri kalan tornalama uzunluu iin 0,25 mm/dev ilerleme deeri kullanlmtr. Deiken ilerlemeli
tornalama ilemine dk ilerleme (0,15 mm/dev) ile balanmas nedeniyle tornalamann hemen banda elde
edilen tala ekil 8.a 'da verilmitir. ekil 8.b' de ise 0,20 ve 0,25 mm/dev ilerleme ile elde edilen tala
ekilleri verilmitir. ekil 9'da ise 0,15 mm/dev sabit ilerlemeyle yaplan tornalama ileminde elde edilen
tala verilmitir.
a-pasoya ilk girite oluan tala (f=0,15 mm/dev) b-f= 0,25 mm/dev iin elde edilen tala
ekil 8. Deiken ve sabit ilerlemeli tornalamada elde edilen tala ekilleri
ekil 9. 0,15 mm/dev sabit ilerlemeyle elde edilen tala

Anma lmleri- zamana bal olarak ekil 10 'da verildii gibidir.
Her iki tornalama ileminde de maksimum 0,20 mm serbest yzey anmas iin grafik izilmi olup, sabit
ilerlemeli tornalamada bu deere 368,70 sn sonra ulalmtr. Deiken ilerlemeli tornalama ileminde ayn
serbest yzey anmas deerine 545,4 sn de ulalmtr. Yaplan her iki grup deneyde de tekrar says 3 'tr.
Grafik ortalama deerleri ifade etmektedir.
Deney sonularna gre 0,20 mm serbest yzey anmas iin kesici takm ileme sreleri arasndaki fark
%47 dir.
Deiken ilerlemeli tornalama ileminde takmn her yeni pasoya giriinde ilerleme deeri dkten yksee
arttrlmakta olduundan zaman kayb olaca aktr.
484
Sabit lerlemeli
Deien lerlemeli
VB-Anma (mm)
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
0
200
400
600
Zaman (sn)
ekil 10. Sabit ve deiken ilerlemeli tornalamada anma geliimi
Gerek sabit ilerlemeli tala kaldrma ilemlerinde gerekse kademeli tala kaldrma ilemlerinin her birinde
AISI 1050 malzemeden yaplm ayn apa sahip ve ayn uzunlukta i paralar kullanlmtr. Sabit
ilerlemeli tala kaldrma ileminde kesici takm ile V=436404,9 mm3 tala hacmi toplam 3 pasoda alnm ve
toplam 120 saniye ilem yaplmtr (ekil 11-sabit ilerlemeli tala kaldrma).
Deiken ilerlemeli tala kaldrma ileminde yine ayn hacimde tala kaldrlm ve ilem sresi 120,7 saniye
olarak gereklemitir (ekil 11-deiken ilerlemeli tala kaldrma). Bu ilem sonucunda 0,7 sn 'lik bir
zaman kayb sz konusudur. Takm anmas azalrken ilem sresinde kk de olsa bir art grlmektedir.
Zaman kaybn telafi etmek iin son kademedeki ilerleme deeri 0,25 mm/dev. yerine tala krma alan iinde
kalacak ekilde 0,26 mm/dev olarak alnarak bir seri deney daha yaplmtr. Yine ayn boyutlarda malzeme
kullanlarak ayn hacimde tala kaldrlarak gerekleen bu deneyde ilem sresi 116,1 saniye olarak
gereklemitir (ekil 11.- ilerlemeli tala kaldrma -2).
120 saniye sresince yaplan deiken ilerlemeli tala kaldrma ileminde anmann %42 orannda azald
ancak ilem sresinin %0,58 orannda artt grlmtr. Ayrca; deiken ilerlemeli tornalama ileminde
nihai ilerleme deerinin ok kk miktar arttrlarak (%4) anmann %32 orannda ve ilem sresinin %3
azald grlmtr.
ekil 11. Sabit ve deiken ilerlemeli tornalamada 120 sn boyunca anma geliimi
485
4. Sonular
Balang anmasndaki azalmann takm mr zerindeki etkisinin deerlendirilmesi amacyla yaplan
almalarda; tala kaldrmann ilk annda kesme kuvvetlerinin dk oluunun balang anmasnn
azalmasnda etkili olduu ve balang anmasndaki azalmann takm mr zerinde etkili olduu
grlmektedir. AISI 1050 malzemesinin TiN kaplamal CNMG 120408-NC3020 kesici takmla soutma
svs kullanmakszn kaba tornalamasnda; deiken ilerlemeli tornalama ileminin takm mrn yaklak
%47 orannda arttrd gzlemlenmitir.
Deiken ilerlemeli tornalama ileminde tala kaldrmaya dk ilerleme deeriyle baland iin zaman
kayb ortaya kmaktadr. Son kademedeki ilerleme deeri ok az arttrlarak bile zaman kaybn
nlenebilmektedir.
Deiken ilerlemeli tornalama ilemiyle takm mrnde nemli art salanmaktadr. Kademeli ilerlemeli
tala kaldrma ileminin pratiklemesini salamak zere CAM yazlmlarna ve tezgah denetim yazlmlarna
makro yazlmas iin alma yaplmas planlanmaktadr. Ayrca, soutma svs kullanlmas durumunda
yine balang anmasndaki geliimin ve tm takm mr boyunca etkilerinin deerlendirilmesi
almalarnn yaplmas planlanmaktadr.
5. Kaynaka
[1] ALTINTA, Y., 2011, Metal Cutting Mechanics, Machine Tool Vibrations, and CNC Design, ISBN 9781-107-001480, Cambridge University Press, U.K.
[2] ASTAKHOW, V.P., 2006, Tribology of Metal Cutting, Tribology of Metal, Editr: B.J. Briscoe, ISBN13:978-0-444-52881-0, Elsevier Publications, U.K.
[3] Grzesik, W., 2008, Advanced Machining Process of Metallic Materials-Theory Modelling and
Applications, ISBN-13: 978-0080445342 , Elsevier Publications, U.K.
[4] Kophac, J., 1998, Influence Of Cutting Material And Coating on Tool Quality and Tool Life, Journal of
Materials Processing Technology V.78, 95-103
[5] zdemir U., Erten M. 2003, Talasl malat Srasnda Kesici Takmda Meydana Gelen Hasar
Mekanizmalar Ve Takm Hasarn Azaltma Yntemleri, Havaclk ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Cilt 1,
SAYI 1, 37-50
[6] Yrgal, . ve zgen, M. 2006, Kurun Katkl eliklerin lenebilirlii Etd, Lisans Tezi, Uluda
niversitesi, Bursa.
[7] ZDEMR K., ORAL A., AKIR. M.C., 2009, Kesme Parametrelerinin Balang Anmasna Etkisinin
Deneysel Olarak ncelenmesi, 1. Ulusal Talal malat Sempozyumu, Yldz Teknik niversitesi, stanbul
[8] ORAL A., AKIR M.C., BUDAK E., ENSAROLU C., 2010, Tornalama lemlerinde Balang
Anmasnn Azaltlmas, 2. Ulusal Talal malat Sempozyumu, Seluk niversitesi, Konya
[9] ORAL, A., AKIR M.C., TRKMEN. T; 2012, Tornalamada Deiken lerlemenin Balang
Anmasna Olan Etkilerinin Deneysel Olarak ncelenmesi, 3. Ulusal Talal malat Sempozyumu, Gazi
niversitesi, Ankara
486
TORNALAMA KESC TAKIMLARINDA YIINTI TALA

MKTARININ GRNT LEME YNTEMYLE
BELRLENMES
Mehmet Akif DOANa, Mehmet KOb, Faruk AVDARc, Erdoan KANCAd,
Esen YILDIRIM e
a, Mustafa Kemalni. Payas M.Y.O. Payas/Hatay/TRKYE, madogan@mku.edu.tr

b,Mustafa Kemalni. Mh.Fak. skenderun/TRKYE , mehmet_26_12@hotmail.com
c, Mustafa Kemalni. Payas M.Y.O. Payas/Hatay/TRKYE fcavdar@mku.edu.tr
d, Mustafa Kemal ni, Mh Fak. Makine Mh. skenderun/TRKYE kanca@mku.edu.tr
e,Mustafa Kemal ni,MhFak.Bilgisayar Mh.skenderun/TRKYE eyildirim@mku.edu.tr
zet
Ynt tala (BUE- Built up edge), genellikle snek malzemelerin orta ve dk hzlarda ilenmeleri
srasnda i paras malzemesinin kesici takm zerine yapmas eklinde ortaya kmaktadr. Takm zerine
yapan bu malzemeler duraan deildir ve ileme srasnda oluan yksek kesme kuvvetlerinden dolay
takm yzeyinden yrtlarak uzaklar. Kesme ilemi devam ettike yapma tekrar meydana gelir. Bu dng
srasnda takmda anma meydana geldii gibi, biriken talalar da kesicinin formunu bozarak ilenen yzeyin
kalitesini olumsuz etkilemektedir. Bu almada CNC torna tezgahnda Al2O3 takviyeli AA 6061 metal
matriks kompozit malzeme, sementit karbr kesici u ile ilenmi ve kesici ucun tarama elektron
mikroskobunda grntleri alnmtr. Alnan bu grntler Matlab program kullanarak ilenerek ynt
tala alan tespit edilmitir.
Anahtar kelimeler: Ynt tala, grnt ileme, ilenebilirlik
DETERMINATION OF BUILT UP EDGE ON TURNING

CUTTING TIPS BY MEANS OFIMAGE PROCESSING
METHODS
Abstract
Built up edge (BUE), is generally occurs as adhesion of ductile material on cutting tool during machining.
Adhering material on cutting tool is not stationary and it is torn away from the cutting tool surface by high
forces occurred with cutting. This adhesion and tearing cycle is continuous in cutting process and causes tool
wear. BUE also deteriorates the surface quality by changing the cutting tool form. In this study Al2O3
reinforced AA 6061 metal matrix composite machined by cementite carbide cutting tip on CNC lathe. Then
images of the cutting tip were obtained by means of scanning electron microscope. These images processed
to determine built up edge by Matlab software.
Keywords: Built up edge, image processing, machinability
1.Giri
Alminyum (Al), yeryznde en ok bulunan ikinci metal oluu, yksek mukavemet/arlk oran ve kolay
ekillenebilmesi nedeni ile gda sektrnden yksek gerilim-elektrik aktarm hatlarna, inaat
uygulamalarndan eitli tatlarn (otomobil gvdeleri, motor paralar, uak gvdeleri vb.) yapsal
paralarna kadar ok geni bir alanda kullanlmaktadr [1]. Alminyum alamlar (AA) 6xxx serisi,
Magnezyum (Mg) ve Silisyum (Si) ihtiva ederler. Bu elementlerin ve iindeki dier empritlerin (Fe, Cu, Zn)
belirli snrlar iinde farkl deerlerde olmalar, alamn kullanm yerlerine gre farkl zelliklerde malzeme
retimini salarlar[2]. 6xxx serisi iinde en yaygn kullanlan alam 6061 alamdr ve bu alam % 1 Mg,
487
% 0,6 Si ve % 0,3 Cu ierir. 6061-T6 alamnn ekme mukavemeti 290 MPa dr. Bu seri otomotiv
sektrnde genel amal yap eleman olarak kullanlmaktadr[3,4].
Tornalama ilemlerinde genelde takm anmas kriter olarak alnr[5,6,7]. Bunun sebebi malzeme zerinde
yzey przlln etkileyen en nemli etken olmasdr. Esas yk faktrlerinden dolay tornalama srasnda
be farkl temel anma mekanizmas vardr. Bunlar srtnme, difzyon, oksidasyon, yorulma ve
yapmadr[8]. Yapma anmas adhaviz ya da ypranma anmas olarak da bilinir ve dk scaklklarda
takm tala ara yzeyinde gerekleir. Bu anma mekanizmasnda ou zaman kesici kenar ile malzeme
arasnda ynt tala (BUE) olumasna sebep olur[9,10]. Ynt tala genellikle AA6061 alam gibi snek
malzemelerin dk ve orta kesme hzlarnda ilenmesi sonucu ortaya kmaktadr. Ynt tala dinamik bir
yapya sahiptir. Metal kesme ilemi srasnda sertleen katmanlarn birikmesiyle oluur ve belirli bir
ykseklie ulatktan sonra tala aknn sebep olduu kayma kuvvetine daha fazla dayanamayaca iin
tala veya i paras vesilesiyle kesici utan uzaklar. Ynt tala, kesici utan koptuktan sonra tekrar
olumaya balar ve bu ekilde oluup krlmas devam eder[8,10].
Bu almada, Vorteks metodu ve basn ile iki farkl boyut ve farkl arlk oranlarnda -Al2O3
partiklleri ile takviye edilmi 6061Al esasl Metal Matrisli Kompozitler (MMK) baarl bir ekilde
retilmitir. Deneylerde %10, %15 ve %20 hacim oranlarnda Al 2O3 takviyeli kompozitler kullanlmtr.
lenebilirlik deneyleri torna tezgahnda sementit karbr kesici takm kullanarak yaplmtr. lenebilirlik
deneyleri sonrasnda sementit karbr zerinde oluan ynt tala tespit etmek iin SEM fotoraflar
ekilmi ve Matlab proram kullanlarak takm zerinde oluan ynt tala alan tespit edilmitir.
2. Deneysel almalar
2.1.Deney Numuneleri
Deneyde kullanlan malzemeler, 6061 Alminyum alamna 32 m ve 66 m boyutlarnda; % 10, % 15, %
20 oranlarnda Al2O3 partikl malzemesi ilave edilerek metal matrisli kompozit malzeme elde edilmitir.
retilen numuneler silindir eklinde olup ap 40 mm ve uzunluu 200 mmdir.
6061 Alminyum alamnn younluu 2,71 gr / cm3 olup, bu alamn taramal elektron mikroskobunda
(SEM) yaplm olan elementsel spektroskobi analiz (EDX) sonularna gre, arlka iermi olduu
kimyasal bileimi izelge 1 de grlmektedir.
izelge 1. 6061 Al Matriks Alamnn Kimyasal Kompozisyonu (% Oran)
Si
Mn
Cr
Zn
Ti
Mg
Cu
Al
0,6
0,15
0,35
0,25
0,15
0,1
0,15
96
Al2O3 partikl takviye elemannn younluu 3,95 gr / cm3 olup, alminyum oksidin kimyasal bileimi
izelge 2de verilmitir.
izelge 2. Takviye Malzemesi Alminyum Oksidin Kimyasal Bileenleri (%)
Al2O3
Fe2O3
TiO2
CaO
Dierleri
min 93
max 0.8
min 1.8
max 1.1
max 0.2
2.2. Takm Tutucu ve Kesici Takm

lenebilirlik deneylerinde kullanlan takm tutucu, BSD tezghnn kesici takm balama yuvasna ve
dinamometre kesici takm balama yerine uygun olarak seilmitir ve PSBNR 2525 M12 kodlu takm
tutucu Mitsubishi Carbide firmasndan tedarik edilmitir (ekil 1).
488
ekil 1 lenebilirlik deneylerinde kullanlan takm tutucu (Mitbubishi, 2008)

lenebilirlik deneylerinde kullanlan kesici takmlar Mitsubishi Carbide firmasnn retmi olduu sementit
karbr (SK) olup, kesici takma ait teknik zellikler izelge 2 de belirtilmitir.
izelge 3. Kullanlan kesici takmlarnn zellikleri (Mtsubishi, 2008)
Kesici
Takm
Kodu
Kalite
retici
Kodu
SK
Sandvik
432 H1P
Ana
Karbr
Yaps
ISO Geometri
Tanmlama
Kodu
WC-TiCTac
Balayc :Co
SNMA120408
Kesici
Takm
Geometrisi
0
2.3.CNC Torna Tezgah

retilmi olan malzemelerin ilenebilirlik deneyleri; Gazi niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi, Makine
Eitimi Blm, Talal retim Anabilim Dal, CNC Labaratuarnda yer alan Johnford TC35 marka, sanayi
tipi, Bilgisayar Saysal Denetimli (BSD) torna tezgahnda gerekletirilmitir. Tezgaha ait teknik zellikler
izelge 3te gsterilmitir.
izelge 4. JOHNFORD TC 35 BSD torna tezgahnn teknik zellikleri
Markas
Johnford TC35
mili en fazla dndrme ap
450 mm
En fazla para balama boyu
1200 mm
Srekli dnme devir saylar
10-3500 dev/dak
Kesici balama hane says
12 adet
mili gc
10 kW
letim sistemi
Fanuc Ot
489
2.4. Tarama Elektron Mikroskobu (SEM)

Kompozit malzemelerin mikro yap incelemeleri iin, malzemelerden alnan numuneler srasyla 120-400600 meshlik zmpara kademelerinden sonra 6 m ve 1 mlik elmas pasta ile parlatlmtr. Sementit karbr
zerinde oluan ynt talan incelenmesinde; Mustafa Kemal niversitesi, Teknoloji ve AratrmaGelitirme Merkezi (MARGEM) nde JEOL marka JSM-5500LV model taramal elektron mikroskobu
(SEM) kullanlmtr (ekil 2). Bu grntler kullanlarak ynt tala oluumunun ne kadar olduu grnt
ileme yntemiyle incelenmitir.
ekil 2. Tarama Elektron Mikroskobu (SEM)

2.5. Grnt leme Yntemiyle Ynt Tala Alan lm
Grnt ileme, elektronik (dijital) grnt verilerini, elektronik ortamda (bilgisayar ve yazlmlar yardm
ile) amaca uygun ekilde deitirmeye ynelik yaplan bilgisayar almasdr. Ynt tala alan, SEM
fotoraflar ekilmi olan kesici takm zerinde Matlab program kullanlarak hesaplanmtr (ekil 3).
ekil 3. SEM fotoraf ve grnt ileme yaplm resmi

lenebilirlik deneyleri, ynt tala oluumunu incelemek iin retilen malzemelerden 1 mm sabit kesme
derinliinde, 3000mm3 hacminde tala kaldrlarak, 0,1; 0,15; 0,20 mm/dev ilerleme ve 130, 180, 230, 280
490
m/dk kesme hzlarnda ilenmesiyle gerekletirilmi olup toplam 72 adet deney yaplmtr. Daha sonra
ilerleme miktar ve kesme hz asndan ynt tala miktar alan incelenmitir.
lenebilirlik deneylerinde, yaplan ileme sonucunda ynt tala oluumunu incelemek iin kullanlan SK
kesici takmlarn SEM grntleri alnmtr. Alnan SEM grntleri kullanlarak ynt tala alann
bulmak iin grnt ileme yaplmtr.
Grnt ileme, elimizde bulunan resmi matematiksel forma dntrerek istediimiz matematiksel koullar
salayan, zelliklerine younlaarak belirli analiz ve yorumlarda bulunmamz salayan bir zelliktir. Bu
almada grnt ileme yntemi ile farkl partikl oran ve boyutuna sahip malzemeler ve farkl ilerleme
miktarnda ve kesme hznda ilenmi, bunlarn farkl yaknlklarda ekilmi fotoraflar analiz edilerek en
iyi ve en verimli sonular elde edilmeye allmtr.
Bu teknikte kullanlan yntem ise yledir: ncelikle ilgili resim Matlab programna yklenir. Daha sonra
resimdeki talal blgeler belirlenir ve beyaza boyanr. Ardndan beyaz blgenin azlna ve okluuna gre
durumlar analiz edilir. Beyaz blge ne kadar az ise o kadar verimli olduu kabul edilir. Yaplan ilemler
sras ile izah edilecek olursa:
1. Resim alnr.
2. Resmin en, boy ve yaknlatrma bilgileri kaydedilir.
3. Resimdeki talal blge beyaz dier blgeler siyah yaplr.
4. Resimdeki beyaz blgenin tm resme gre yzdesi hesaplanr.
5. Sonular veri tabanna kaydedilir ve yeni gelecek resim iin baa dn.
Yukarda anlatld ekilde elde edilen veriler kyaslanarak en iyi kesme hz ve ilerleme miktarlar tespit
edilebilir.
Yukarda sralanan admlarn Matlab programndaki uygulamas u ekilde gerekletirmitir:
1. Matlab-goi ara yzne bir buton koyulup bu butonun iine ise imread komutu konularak incelenecek
resim yklenir.
2. Resim yklendikten sonra size komutu ile resme ait en-boy bilgisi alnr.
3. Bu admda ise imhist komutu ile resimde en ok kullanlan renk tonu bulunur. Btn dijital grntler,
binlerce pikselin birlemesi sonucu oluurlar ve bu piksellerin RGB matematiksel deerleri vardr. R=red,
G=gren, B=blue anlamna gelmektedir yani her pikselin 3 matematiksel deeri (0 ile 255 arasnda btn
deerler) vardr. Grnt ykleme ilemi bittikten sonra, resim griye evrilir. Griye evirmek demek, her
pikselin farkl rgb deerleri kullanlarak tek bir matematiksel deer elde edilmesidir ve resim siyah ve
beyazn tonlarna dnm. 0 deeri siyah ve 255 deeri ise beyaz renktir. ie iki tane for dngs
kullanarak tm resim en-boy olarak taranr ve her pikselin indeks deeri bulunur. Bu ilemin sonucunda her
bir piksel iin bir matematiksel deer olur ve eer o piksel beyaz veya parlak renklere yaknsa matematiksel
deeri yksek olur.
Resimlerde tala bulunan yerler daha parlaktr. Bu parlak noktalarn tayinini Matlab program ile belirlenip
baz mantksal ilemler sonucunda yeni bir resim oluturulur. Daha sonra bu resim siyah-beyaza evrilir.
Siyah beyaza evirme ilemi bittikten sonra resim binary (ikilik tabana siyah=0-beyaz=1) dntrlyor.
4. Daha sonra resimdeki beyaz yerlerin piksel says tespit edilir. Resimde verilen leklendirmeye gre 1
pikselin gerek yzey alan 25/(88*88*1000000) mm2 dir. Sonra bulunan piksel says ile bu say arplarak
resimdeki gerek tala yzey alan tespit edilmi olur. Tm resimdeki piksellerin saysna gre yzdesi
belirlenir.
491
5. Sonular kaydedilir. Daha sonra gemiteki tm deerler ierisinden en iyi sonular veren seilir. Bylece
takm mr iin en uygun kesme hz ve ilerleme miktar belirlenmi olur.
izelge 5. Ynt tala alanlarnn mm2 olarak gsterilmesi
Deney
No
Parack
boyutu
(m)
Parack
oran
(%)
Kesme hz
(m/dk)
lerleme miktar
(mm/dev)
Ynt tala
alan (mm)
32
10
130
0,10
0,76
32
10
130
0,15
1,57
32
10
130
0,20
1,48
32
10
180
0,10
1,75
32
10
180
0,15
2,41
32
10
180
0,20
2,67
32
10
230
0,10
2,49
32
10
230
0,15
2,90
32
10
230
0,20
1,66
10
32
10
280
0,10
2,16
11
32
10
280
0,15
0,98
12
32
10
280
0,20
1,65
13
32
15
130
0,10
1,26
14
32
15
130
0,15
1,72
15
32
15
130
0,20
0,60
16
32
15
180
0,10
1,51
17
32
15
180
0,15
1,69
18
32
15
180
0,20
1,09
19
32
15
230
0,10
1,44
20
32
15
230
0,15
1,18
21
32
15
230
0,20
1,80
22
32
15
280
0,10
2,62
23
32
15
280
0,15
1,58
24
32
15
280
0,20
2,44
25
32
20
130
0,10
1,71
26
32
20
130
0,15
2,00
27
32
20
130
0,20
1,69
28
32
20
180
0,10
2,33
29
32
20
180
0,15
1,33
30
32
20
180
0,20
1,77
31
32
20
230
0,10
3,62
32
32
20
230
0,15
2,84
33
32
20
230
0,20
3,61
34
32
20
280
0,10
1,47
492
Deney
No
Parack
boyutu
(m)
Parack
oran
(%)
Kesme hz
(m/dk)
lerleme miktar
(mm/dev)
Ynt tala
alan (mm)
35
32
20
280
0,15
2,72
36
32
20
280
0,20
3,64
37
66
10
130
0,10
3,61
38
66
10
130
0,15
2,23
39
66
10
130
0,20
2,90
40
66
10
180
0,10
1,30
41
66
10
180
0,15
0,89
42
66
10
180
0,20
1,88
43
66
10
230
0,10
1,08
44
66
10
230
0,15
2,48
45
66
10
230
0,20
1,87
46
66
10
280
0,10
3,49
47
66
10
280
0,15
4,07
48
66
10
280
0,20
0,92
49
66
15
130
0,10
2,65
50
66
15
130
0,15
2,82
51
66
15
130
0,20
1,29
52
66
15
180
0,10
1,45
53
66
15
180
0,15
1,34
54
66
15
180
0,20
0,59
55
66
15
230
0,10
1,90
56
66
15
230
0,15
2,53
57
66
15
230
0,20
2,18
58
66
15
280
0,10
0,76
59
66
15
280
0,15
0,90
60
66
15
280
0,20
1,30
61
66
20
130
0,10
0,54
62
66
20
130
0,15
2,10
63
66
20
130
0,20
1,51
64
66
20
180
0,10
1,73
65
66
20
180
0,15
1,11
66
66
20
180
0,20
1,39
67
66
20
230
0,10
1,85
68
66
20
230
0,15
0,68
69
66
20
230
0,20
1,04
70
66
20
280
0,10
3,50
71
66
20
280
0,15
2,51
72
66
20
280
0,20
1,77
493
izelge 5te grnt ileme yntemiyle elde edilen ynt tala alanlar incelendiinde kesme hzlar ve
ilerleme miktarlar asndan incelendiinde dzenli bir art yada azalma grlmemektedir. En dk ynt
tala miktar 0,54 mm2 olarak tespit edilmitir. En yksek ynt tala miktar 4,07 mm2 olarak tespit
edilmitir.
ekil 4te ynt tala alannn partikl oran ve boyutuna gre deiimi gsterilmitir. SK yaplan kesme
ilemlerinde partikl oran arttka ynt tala orannn da artt gzlemlenmitir. Partikl boyutunun
azalmas ynt tala miktarn arttrmtr.
Ayrca SEM fotolar incelendiinde ynt talan esas kesme kenarnda oluup tala yzeyine doru akt
gzlemlenmitir.
Ynt tala alan (mm2)
4
3,5
3
32 um
2,5
2
66 um
1,5
1
0,5
0
10
15
20
Partkl oran (%)

ekil 4. 0,2mm/dev ilerlemede, 280 m/dk kesme hznda ynt tala alannn partikl oranna ve boyutuna
gre deiimi
4. Sonular
Bu almada malzemelerin farkl partikl oran ve boyutlar kyas edilerek farkl hzlarda ynt tala
oluumuna etkileri incelenmitir.
1. SK yaplan kesme ilemlerinde partikl oran arttka ynt tala orannn da artt gzlemlenmitir.
2. SEM fotoraflarndan grld kadaryla ynt tala esas kesme kenarnda oluup tala yzeyine doru
devam etmektedir.
3. Partikl boyutunun azalmas ynt tala miktarn artrmtr.
4. Ynt talan kesici takmn en fazla esas kesme kenarnda olduu gzlemlenmitir.
5. Ynt tala oluumu kesici takm kalnln arttrmtr.
6. Ynt tala alanlar incelendiinde kesme hz artka ynt tala miktarnn azald gzlemlenmitir.
7. En dk ynt tala miktar 280 m/dk kesme hznda 0,9 mm2 olarak tespit edilmitir.
8. En yksek ynt tala miktar ise 130 m/dk kesme hznda 3,66 mm2 olarak tespit edilmitir.
494
9. lerleme miktarlar asndan incelendiinde dzenli bir art ya da azalma tespit edilmemitir.
5. Kaynaklar
[1] Rohatg, P.K., 1991. Cast aluminum matrix composites for automotive applications. Journal of
Metals, 43,4, 10-15.
[2] ahin, K., 1999. Uaklar ve helikopterler, nklap Kitapevi, 319, stanbul
[3]Wessel, J.K., 2004. Handbook of advanced mateials, Wiley-Interscience Publication, 656, USA.
[4] Tufan, M., 2011. AA6082 alminyum alamlarnda yalandrma sl ileminin ilenebilirlie ve yzey
przllne etkisinin incelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Karabk niversitesi Fen Bilimleri Enstits,
Karabk
[5] Gkkaya, H., Nalbant, M., 2007. Gazi niversitesi Mhendislik Mimarlk Dergisi, Cilt 22, No 3, 481488, 2007.
[6] Carrilero, M.S., Marcos, M., J. Mech. Behav. Mater. vol. 7(3), pp, 179-191, 1996
[7] Coroman, S., Modern Metal Cutting, Practical Handbook, Sweden, 1994.
[8] eker, U., 2008. Takm tasarm ders notlar, Ankara.
[9] eker, U., 2003. Takm Tasarm, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Eitim
Blm, 1-50, Ankara.
[10] Doan, M.A., 2012. Al2O3 partikl takviyeli 6061 alminyum metal matriksli kompozitlerin
ilenebilirlii , Yksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Hatay
495
496
TRBN PALELERNN ELEKTRO-KMYASAL

LENMESNDE KATOT TASARIMI
Hasan Demirtaa, Ouzhan Ylmazb, Bahattin Kanberc
a, Gaziantep niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Makine Mhendislii Blm,
Gaziantep/Trkiye, hdemirtas@kilis.edu.tr
b, Gaziantep niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Makine Mhendislii Blm,
Gaziantep/Trkiye, oyilmaz@gantep.edu.tr
c, Gaziantep niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Makine Mhendislii Blm,
Gaziantep/Trkiye, kanber@gantep.edu.tr
zet
Allmam imalat yntemlerinden olan elektro-kimyasal ileme (EK) yntemi, son yllarda
zellikle havaclk ve uzay imalat sanayisinde etkin olarak kullanlmaya balanmtr. lem
esnasnda anot (i paras) yzeyi, Katot (elektrot) ve elektrolit sv yardmyla oluan kimyasal
reaksiyonlar sayesinde ekillendirilmektedir. EK yntemi genelde, yksek dayanma sahip ve
direnli malzemeler ile ilenmesi zor malzemelerin ekillendirilmesi iin kullanlmaktadr. Bu
almada, jet motor paralarndan olan ve Inconel 718 alamndan retilmi kompresr palesinin
EK yntemi ile ilenebilmesi iin gerekli Katot yzeyinin tasarm gerekletirilmitir. Sonlu
elemanlar metodu kullanlarak gerekletirilen tasarmda, anot ve Katot yzeyleri arasndaki
potansiyel dalm modellenerek, Katot yzey formu elde edilmitir.
Anahtar Kelimeler: Elektro-kimyasal ileme, trbin palesi, Katot tasarm
CATHODE DESIGN FOR ELECTRO-CHEMICAL MACHINING

OF TURBINE BLADE
Abstract
Electro-Chemical Machining (ECM) is a non-traditional machining process that has been
effectively used in aerospace manufacturing industry especially in recent years. Anode (work
piece) surface is machined via chemical reactions that are occurred during the process with the help
of cathode (electrode) and electrolyte liquid. ECM method is generally used to machine the
materials that have high strength and temperature resistant. In this study, a cathode design is
realized to machine a jet engine compressor blade manufactured with Inconel 718 alloy with ECM
method. Modeling of the potential distribution between the anode and cathode surfaces is made
using Finite Element Method and the cathode surface form is obtained.
Keywords: Electro-chemical Machining, turbine blade, cathode design
497
1. Giri
Allmam imalat yntemlerinden biri olan Elektro-Kimyasal leme (EK), Faraday ve Elektroliz
kanunlarna dayanmaktadr [1]. EKde takm ve i paras bir doru akm g kaynana balanr
ve bu ilem esnasnda i paras pozitif ykl olup Anot, takm paras ise negatif ykl olup
Katot olarak adlandrlmaktadr (ekil 1). Anot ve Katot, ilem srasnda birbirine temas
etmemekte ve ikisi arasndaki boluktan bir pompa vastasyla elektrik iletkenliine sahip bir sv
(elektrolit) pompalanmaktadr.
Elektrolitik akm
Sabit lerleme
Takm (Katot)
Boluk 0.1-1mm
Paras
(Anot)
DC G Kayna
5-30V
Elektrolit
Pompas
Elektrolit
ekil 1. EK ematii [2]
Negatif iyonlarla ykl olan katotta iyon geii elektrolit yardmyla anoda doru olmakta ve
Anotta pozitif ykl iyonlarla reaksiyona girerek Anot yzeyinden atomsal boyutlarda para
kaldrlmas salanmaktadr. ekil 2 de ilem blgesinde oluan reaksiyonlar gsterilmektedir.
ANOT
KATOT
Bu alma prensibine bal olarak EK; elektrik iletkenliine sahip olan bir i parasnn mekanik
zelliklerine baklmakszn imalatn mmkn klmaktadr. lem srasnda artk gerilme
olmadndan dolay, dier yntemlere kyasla malzemede sdan etkilenen blge olumamakta ve
takm anmas gereklememektedir. Bu kapsamda imalat zor olan karmak geometri ve yksek
mekanik zelliklere sahip olan Ti6Al4V ve Inconel 718 gibi malzemelerin sklkla kullanld
uak ve medikal sanayiinde bu yntem kullanlmaya balanm olup savunma, otomobil ve kalp
sanayi gibi birok sanayi alannda da kullanm mmkndr.
ekil 2. EK ilemi srasnda meydana gelen kimyasal reaksiyonlar [3]
498
Btn bu avantajlarna ramen EKde i parasndan kaldrlan para miktar tam olarak tespit
edilememekte, deneme-yanlma yntemi kullanlarak ilem iin en uygun parametreler tespit
edilmeye allmaktadr. Bu da her bir para iin ilem sresini ve maliyetini arttrmaktadr.
Yntemin uygulanabilirliini arttrmak iin literatrde baz almalar yaplmtr. Yaplan ilk
almalar basitletirilmi zmler olan analitik, kompleks deikenler metodu, grafiksel zm
ve geometrik zmler gibi baz uygulamalar kullanlmtr [4-7]. Fakat bu almalar bolukta
meydana gelen akmsal alan basitletirerek zmleme yoluna gitmitir. Bu da karmak yzeyler
iin sorunlar oluturabilmektedir. S. Mukherjee vd. [8] ar gerilimin ilem zerindeki etkilerini
incelemi, malzeme kaldrma orannn ar gerilimle ters orantl olduunu tespit etmilerdir. J. C.
Neto vd. [9] iki farkl elektrolitin VV50 elik iin malzeme yzey przllne ve malzeme
kaldrma oranlarna etkileri incelenmitir. H. Hocheng vd. [10] elektrolit konsantrasyonun malzeme
kaldrma oranna etkileri incelenmi olup, 2 boyutlu bir Katot tasarm iin teorik ve deney
sonularn karlatrmlardr. L. Zhiyong vd. [11], 2 ve 3 boyutlu iki Katot tasarm yaparak
bunlarn birbirleri ile karlatrmalarn yapmlardr. J. Pattavanitch vd. [12] Snr Elemanlar
Metodu (Boundary Element Method) kullanarak bir model yaplm fakat bu model artan zamanla
birlikte hata oran da artmaktadr. L. Zhiyong vd. [13], voltaj, balangtaki Anot ve Katot
arasndaki boluk, adm miktar, scaklk ve basn deiimini balang koullar alarak BP Sinir
Alar ile bir Katot tasarm yapmlardr. Ayrca Sonlu Elemanlar Metodu kullanlarak yaplm
Katot tasarmlar literatrde mevcuttur [14-17].
Bu almada, Inconel 718 alamndan retilmi uak jet motoru kompresr palesinin geometrisi
kullanlarak ANSYS yardmyla Anot ve Katot arasndaki bolukta meydana gelen potansiyel
dalm elde edilmi ve bylelikle Katot yzeyi n tasarm almas tamamlanmtr.
ekil 3. Uak jet motoru genel grn ve kompresr palesi

Elektromanyetik Model
Matematiksel Model
Bu almada Anot ve Katot arasndaki potansiyel dalmn tespit edilebilmesi iin Sonlu
Elemanlar Metodu (Finite Element Model) kullanlmtr. Anot, Katot ve elektrolit arasndaki
potansiyel deiimin zamandan bamsz olduu dnlerse, bu durum bir Statik Alan (Static
Field) uygulamas olarak kabul edilebilir. Bylece iletken olan elektrolitte meydana gelen
499
potansiyel deiim elektriksel alan ve elektrokimya kanunlarna gre Laplace denklemi ile ifade
edilebilir [18].
(1)
Burada; skaler potansiyel (Volt), akm (Amper),

olarak ifade edilmektedir.
(2)
diren (Ohm) ve
elektrik iletkenlii (S/m)
Elektrik letkenlii eksende de deimedii kabul edilirse (1) numaral denklem:

(3)
Ayrca Elektrokimyasal kanunlarna gre Anotta ve Katottaki snr artlar ise:
eklinde ifade edilebilir. Burada U g kayna tarafndan uygulanan voltaj deerini

gstermektedir. Katot iin voltaj deerinin sfr kabul edilmesinin nedeni ise Anot ve Katot
arasndaki iyon akn durdurarak, sistemin kimyasal reaksiyon ilemlerinin bittiini ifade
etmektedir. Bu da i paras yzeyinin istenilen boyutlarda ilendiini gstermektedir.
Elektrolit Modeli ve Sonlu Elemanlar Modeli

ekil 3te grld gibi kompresr palesinin geometrisi karmak ve serbest biim (free-form) bir
yapya sahiptir. Bu tip geometriye sahip yaplar ise NURBS (Non Uniform Rotational B-Spline
Surface) yzey modellemesi kullanlarak elde edilebilmektedir. Bu almada kullanlan pale
geometrisini elde etmek iin 35 kontrol noktas kullanlmtr. NURBS kullanlarak elde edilen pale
geometrisi ekil 4te gsterilmitir.
ekil 415. NURBS yzey modellemesi kullanlarak elde edilen pale geometrisi
Elektrolitin geii srasnda akn laminer ve zamandan bamsz olduu dnlm bylece
elektrolitin dzgn bir dalm yaparak bir hacim oluturaca varsaylmtr. Anot ve Katot
500
arasndaki boluk 0,4 mm ve eklin oluturulmas iin B-Spline eri komutu kullanldnda
elektrolit hacmi ekil 5te grld gibi oluturulmutur.
ekil 5. Elektrolit Hacmi
Bu hacme gre ANSYSte elektrik iletkenlik analizi uygulanmtr. Bu analiz tipinde Voltaj
deiimi uygulanarak potansiyel dalm tespit edilebilmektedir. Mesh ilemi iin Hexahedron yap
kullanlm ve hacim 5 katmana (layer) blnmtr. Bylece elde edilen dm says 17409,
eleman says ise 3416 olarak belirlenmitir.
Eleman Tipi ve Malzeme zellikleri

Elektriksel alan hesaplamalarnda Solid 231 eleman tipi kullanlmtr. Solid 231, 3-Boyutlu 20
dm noktal akma dayal bir elektrik elemandr. Her dm iin serbestlik derecesi voltaj olup,
bu deer 1dir. Bu eleman tipi dzensiz ekiller iin tanmlanabilmekte ve kavisli modeller iin
kullanlabilmektedir [19].
Bu model iin kullanlan elektrolit tipi, zellikleri ve snr artlar Tablo 1de gsterilmitir.
EK modellemesinde, sulu zelti olan NaNO3n elektrolit olarak seilmesinin nedeni ileme
srasnda Anottan para koparmann daha kolay olmas Katota ise herhangi bir zarar
vermemesidir. Bunun sebebi ise NaNO3 zeltisinin pH deerinin 7 olmasdr [20].
Tablo1. Analiz Parametreleri
Eleman Tipi
Elektrolit Tipi
Solid 231
NaNO3
Elektrolit
Konsantrasyonu
(Arlk - %)
14.4
Skaler Potansiyel (V)

zdiren (
0.0877
Anot
15
Katot
0
Bulgular ve Tartma
Yukardaki artlar ANSYS programnda uygulandnda elektrolit hacminde meydana gelen

potansiyel dalm ekil 6da gsterilmitir. Kompresr pale geometrisi gibi karmak yzeyler iin
kullanlan NURBS yzey modellemesi ANSYS program bnyesinde bulunmad iin geometri
tanmlamas B-Spline eri komutuyla yaplmtr. Bu ANSYS ortamndaki NURBS
modellenmesine en yakn modelleme eklidir.
501
ekil 6. Elektrolit hacminde meydana gelen potansiyel dalm
Elde edilen sonulara gre her bir katmann drt farkl blgesinde bulunan noktalarn potansiyel
dalm Tablo 2 de gsterilmitir. Tablo 2 incelendiinde her bir katmandaki voltaj deerinin
yaklak olarak ayn deerlere sahip olduu gzlemlenmitir.
Ayrca voltaj deerleri iin elde edilen ekil 7 deki grafik, potansiyel dalmn dorusal bir ekilde
meydana geldiini ve Zhiyong L. vd.[17] yapm olduklar alma ile uyum ierisinde olduunu
gstermektedir. Bu sonular deerlendirildiinde yaplan almalarn (2) numaral denklem olan
Ohm kanununu dorulad grlmektedir.
Tablo2. Katmanlara gre potansiyel dalm
1. Katman
15
15
15
15
2. Katman
11.229
11.245
11.263
11.268
Voltaj Deerleri
3. Katman
7.4714
7.4935
7.5181
7.5244
5. Katman
0
0
0
0
1. Nokta
2. Nokta Elektrik letkenlik
3. Nokta Analiz Sonular
4. Nokta
16
14
12
Potansiyel (Voltaj)
4. Katman
3.7281
3.7441
3.7642
3.7691
1. Nokta
2. Nokta Referans [17]
3. Nokta Analiz Sonular
4. Nokta
10
8
6
4
2
0
0
Katman
ekil 7. Elektrolit hacminde meydana gelen potansiyel dalm ve [17] numaral referans ile karlatrlmas
502
Sonular
Bu almada, EK yntemiyle ilenecek parann yzey formuna en uygun Katot yzeyi ANSYS
yardmyla tasarlanmtr. Bu amala ANSYS ortamnda Elektrik letkenlik (Electrical Conduction)
analizi gerekletirilmitir. Elektrolit hacmindeki veya Anot ve Katot arasndaki potansiyel dalm
elde edilmitir. Potansiyel dalm, dorusal bir ekilde meydana gelmi ve bu durum Ohm
kanununda olmas gerektii gibi dorusal olarak elde edilmitir. Ancak bu analizde anlk elektrolit
zellikleri kullanlmtr. ANSYS ortamnda yzey formunu elde etmek iin B-Spline eriler
kullanlmtr. Bulunan sonular, ilgili literatrle karlatrlarak sonularn uyum ierisinde
olduu gzlenmitir.
Kaynaka
[1] McGeough J. A., 1988, Advanced Methods of Machining, 978-0412319709, CRC Yaynevi,
New York.
[2] Youssef H. A., El-Hofy H., 2008, Machining Technology Machine Tools and Operations, 9781-4200-4339-6, CRC Yaynevi, New York.
[3] Donald G. R., Kozak J., 2004, Electrochemical machining technology for advanced
manufacturing, 9780824799281, Marcel Dekker Incorporated
[4] Lawrence P., 1981, Computer Aided Design for ECM Electrodes, Int. J. Mach. Tool Des.
Res., Volume 21, Pages 379-385.
[5] Nilson R. H. and Tsuei Y. G., 1976, Free Boundary Problem for the Laplace Equation to ECM
Tool Design, ASME J. of Appl. Mech., Volume 98(1), Pages 54-58.
[6] Tipton, H., 1968, The Determination of Tool Shape for ECM, Mach. and Prod. Eng., Volume
14, Pages 325-328.
[7] Tsuei Y. G. and Nilson H., 1977, Effects of Variable Electrolyte Conductivity on Side Gap
Geometry in ECM, Mach. Tool Des. & Research, Volume 17, Pages 169- 176.
[8] Mukherjee S. K., Kumar S., Srivastava P. K., 2005, Effect of Over Voltage on Material
Removal Rate During Electrochemical Machining, Tamkang Journal of Science and Engineering,
[9] Neto J., Silva E., Silva M., 2006, Intervening Variables in Electrochemical Machining,
Journal of Materials Processing Technology, Volume 179, Pages 92-96.
[10] Hocheng H., Sun Y. H., Lin S. C., Kao P. S., 2003, A Material Removal Analysis of
Electrochemical Machining Using Flat-End Cathode, Journal of Materials Processing Technology,
[11] Zhiyong L., Hua J., 2010, The Effects of Normal Gap Distribution on Cathode Design of
Aero-engine blades in Electrochemical Machining, Advanced Materials Research, Volume 97101, Pages 3583-3586.
[12] Pattavanitch J., Hinduja S., Atkinson J., 2010, Modelling of the Electrochemical Machining
Process by the Boundary Element Method, CIRP Annals - Manufacturing Technology, Volume 59,
Pages 243246.
[13] Zhiyong L., Hua J., 2009, Machining Accuracy Prediction of Aero-engine Blade in
Electrochemical Machining Based on BP Neural Network, Proceedings of the 2009 International
Workshop on Information Security and Application, China.
503
[14] Sun C., Zhub D., Lib Z., Wang L., 2006, Application of FEM to Tool Design for
Electrochemical Machining Freeform Surface, Finite Elements in Analysis and Design, Volume
43, Pages 168 172.
[15] Zhiyong L., Zongwei N., 2007, Convergence Analysis of the Numerical Solution for Cathode
Design of Aero-engine Blades in Electrochemical Machining, Chinese Journal of Aeronautics,
[16] Wanga M.H., Zhub D., 2009, Simulation of fabrication for gas turbine blade turbulated
cooling hole in ECM based on FEM, Journal of Materials Processing Technology, Volume 209,
Pages 17471751.
[17] Zhiyong L., Di Zhu, 2006, Numerical Solution for Cathode Design of Aero-engine Blades in
Electrochemical Machining, International Conference on Mechatronics and Automation, China.
[18] Zhengjie L. and Senkai L., 2012, 3D FEM Calculation for Electric Field of Aluminum
Electrolysis Cell Based On Ansys, International Conference on Computer Science and Electronics
Engineering, China.
[19] http://www.kxcad.net/ansys/ANSYS/ansyshelp/Hlp_E_SOLID231.html, 2013.
[20] Bhattacharyya B., Munda J., 2003, Experimental investigation on the influence of
electrochemical machining parameters on machining rate and accuracy in micromachining
domain, International Journal of Machine Tools & Manufacture, Volume 43, Pages 1301-1310.
504
UAK MALZEMELERNN DELNMESNN SONLU

ELEMANLAR YNTEM LE NCELENMES
zden BLR
Karabk niversitesi Mhendislik Fakltesi Tp Mhendislii Blm, Karabk/TRKYE,
ozdenisbilir@karabuk.edu.tr
zet
Kompozit malzemelerin kullanm havaclk ve savunma uygulamalarnda nemli lde artmtr. Tasarm
mhendisleri iin gz kamatrc olan bu malzemelerin talal imalat ne yazk ki zorlaycdr. Yksek
abrasif karakterdeki karbon fiberlerin sebep olduu hzl takm anmas, toz tala oluumu, tabakal yapda
gerekleen delaminasyon ve sl problemler bu zorluklarn nde gelenleridir. Metal ve kompozit
malzemeleri barndran hibrit yaplarn delinmesi daha karmak hale gelmektedir.
Bu almada, uaklarda kullanlan karbon fiber takviyeli plastik kompozit, yksek performansl hafif metal
Ti6Al4V ve her ikisinin bir arada bulunduu hibrit yapda delik delme suretiyle ilenmesi deneysel ve
nmerik olarak ele alnmtr. Gelitirilen 3 boyutlu sonlu elemanlar modeli neticesinde proses parametreleri
ve takm geometrisine bal olarak itme kuvveti, kesme torku ve malzemede oluan hasar tahmin
edilmektedir.
Anahtar kelimeler: Kompozit Malzeme, Titanyum, Kompozit Metal Hibrit, Delme, Sonlu Elemanlar
Analizi, Kuvvet, Tork, Delaminasyon, apak
FINITE ELEMENT METHOD INVESTIGATION OF DRILLING

OF AIRCRAFT MATERIALS
Abstract
The use of composite materials in the aerospace and defense applications has increased dramatically.
Machining of these materials which is amazing for design engineers is a challenge. Accelerated tool wear
caused by highly abrasive carbon fibres, dusty chip formation, delamination of the layered structure and
thermal problems are the major problems. Drilling of hybrid materials which includes metals and composites
together is even more sophisticated.
In this study, drilling of the materials used in aircrafts such as carbon fibre reinforced plastic composites,
high performance light metal Ti6Al4V and hybrid structure that includes both materials has been investigated
experimentally and numerically. Thrust force, cutting torque, drilling induced material damage have been
estimated depending on the process parameters and tool geometry by the use of developed 3-dimensional
finite element model.
Keywords: Composite Material, Titanium, Composite/Metal Hybrid, Drilling, Finite Element Analysis,
Force, Torq, Delamination, Burr
1. GR
Fiber takviyeli malzemelerin getirmi olduu avantajlardan dolay konvensiyonel metalik malzemeler
havaclk, uzay ve savunma sanayi gibi deiik alanlarda plastik bazl kompozit malzemelerle yer
deitirmektedir. zellikle havaclk sektrnde kompozit malzemelerin yapsal elemanlarda kullanm
nemli lde artmtr. CFRP tabakal kompozitler kanat kutularnda, yatay ve dikey dengeleyicilerde ve
kanat panellerinde kullanlmaktadr [1]. Kompozit yaplarn geni kullanmlarnn tipi rnekleri Boeing ve
505
Airbus uaklarnn son modellerinde grlebilir [1]. Boeing 767nin d yzeylerinin yaklak %30u, Boeing
787 Dreamliner ve Airbus A350nin arlklarnn %50si ve zeri kompozit malzemelerden meydana
gelmektedir 1-4.
Kompozit malzemeler son haline olduka yakn retilseler de montajda gereken toleranslar iin genellikle
talal imalat ilemlerine gerek duyulmaktadr. Bunlarn arasnda en ok, perinli ve civatal balantlarda
kullanlacak delikleri oluturmak iin delme ilemi gelmektedir 5. Monte edilen paralarda yksek dayanm
ve yk tama kabiliyetini salayabilmek iin deliklerin hasarsz ve hassas olmas gerekmektedir. Homojen
olmayan anizotropik yap olmas, yksek andrc ve sert fiber takviyelerin yumuak matris yap iinde
bulunmas gibi karakteristik zelliklerinden dolay kompozit malzemelerin ilenmesi zordur 6, 7.
Kompzitlerin delinmesinde en sk karlalan problemler arasnda delaminasyon, fiberlerin yerinden
sklmesi, tabakalar aras atlaklar ve termal hasarlar yer almaktadr 8, 9. Bu hasarlar tabakal kompozit
malzemenin dayanmn ve rijitliini, yk tama kapasitesini, yorulma mrn, uzun dnem performansn,
dolaysyla gvenilirliini etkilemektedir 10, 11. Andrc fiberlerden dolay hzl takm anmas hasarn
boyutu zerinde nemli bir faktr olabilir 12. Ayrca, hzl anma takm deitirme saysn arttrarak retim
dngsn ve maliyetlerini olumsuz etkiler.
Karbon fiber takviyeli plastik kompozitler (KFTP) ve hafif metaller uak kanatlar ve gvdelerinde
arlk/dayankllk orann optimize etmek iin giderek artan bir ekilde birlikte kullanlmaktadr. Bu
malzemelerin montaj genellikle perin ve civata balantlaryla olup yksek sayda delie ihtiya duyulur
13. Bu tarz kompozitler ve metaller birbirinden ok farkl malzemeler olup ilenebilirlikleri olduka farkldr.
Literatr incelendiinde KFTP/metal hibrit yaplarn ilenmesinin snrl sayda aratrmac tarafndan
incelendii grlmektedir 14-19. Farkl i malzemelerinin biraraya getirilmesi farkl problemlerin bir araya
gelmesine, dolaysyla daha karmak bir hal almasna sebep olmaktadr.
Bu almada, karbon fiber takviyeli kompozit malzeme, yksek performansl hafif titanyum alam
Ti6Al4V ve her ikisinin bir arada bulunduu hibrit yapnn delinmesi deneysel ve sonlu elemanlar yntemi
ile incelenmitir. 3 boyutlu takm ve malzeme geometrisi ve ileme parametrelerine bal olarak oluan
kuvvetlerin ve malzeme hasarlarnn tahmin yntemi sunulmaktadr.
2. MATERYAL VE METOD
almada yksek ekme mukavemetine ve rijitlie sahip havaclk/uzay snf karbon fiber (Toray T700) ile
yksek toklua sahip epoksi reine (M21) barndran prepreglerin uygun fiber alarnda st ste
eklenmesinden oluan karbon fiber takviyeli plastik (KFTP) kompozit i paralar ve yksek scaklklarda
yksek mekanik zelliklere ve korozyon dayanmna sahip Ti6Al4V titanyum alam kullanlmtr.
Prepreglerin nominal kalnl 0,26 mm olup fiber hacim oranlar yaklak %58dir 20. Kompozit plakalar
yaklak isotropik zelliklere sahip olmak iin [(90/-45/0/45)]5s sralamasnda dizayn edilmi ve retici
firmann tavsiye ettii kr artlarnda AIRBUS tarafndan retilmitir.
paralar Mori Seiki SV-500 dik CNC ileme merkezi kullanlarak Tablo 1de verilen ileme
parametrelerinde delme testleri gerekletirilmitir. KFTP kompozit ve Ti6Al4V malzemeler birbirinden ok
farkl zelliklere sahip olup kesme artlar da birbirinden olduka farkldr. Bu sebeple, malzemelerin
ilenmesinde farkl parametreler kullanlmtr. Testlerde kullanlan kesici takm Sandvik marka CoroDrill
Delta-C R846 model 3 m kalnlnda TiAlN/TiN PVD ok tabaka kaplamal tungsten karbr matkaptr.
140 u as ve 30 helis asna sahip olup 8 mm ap ve 2 helisli bir geometriye sahiptir. Titanyum
malzeme, delme srasnda oluan talan rahat uzaklatrlabilmesi ve takm krmamas iin gagalama
yntemi kullanlarak delinmitir. Tm delme testleri sabit 38 bar basnta matkap deliklerinden uygulanan
soutucu akkan kullanmnda gerekletirilmi olup oluan kesme ssnn etkileri minimuma indirilmitir.
Testler 5 kez tekrar edilerek ortalamalar dikkate alnmtr.
506
Tablo 1: leme Parametreleri

Malzeme
KFTP
T6Al4V
KFTP/Ti6Al4V
Kesme Hz (m/dak)
113
35.13
113 ( KFTP )
35.13 ( Ti6Al4V )
lerleme Hz (mm/dak)
457
119
457 ( KFTP )
119 ( Ti6Al4V )
Kesme srasnda Kistler marka 9255B model dinamometre, Kistler marka 5017 model ok kanall ykseltici,
veri edinme kartn ieren PC ve Dynoware yazlmndan oluan veri edinme sistemi kullanlarak kuvvet ve
tork lm yaplmtr. Test dzenei ekil 1 (a) da gsterilmektedir.
(a)
(b)
ekil 1: (a) Test Dzenei (b) Grntleme Sistemi
Delikler delindikten sonra yzey kalitesinin belirlenmesi amacyla KFTP i paras zerinde matkabn giri
ve k yzeylerinde delaminasyon, Ti6Al4V i parasnda ise apak kontrol yaplmtr. Delaminasyon,
ekil 1 (b)de gsterilen yksek znrlkl Sanyo marka VCC 2972 model CCD kamera ve Metric PE
resim program ieren bir grntleme sisteminde incelenmi; Matlab ortamnda gelitirilen dijital resim
analizi algoritmas ile saysal olarak tespit edilmitir 21. Ti6Al4V malzemede oluan apak genilii
delaminasyon iin kullanlan grntleme sistemi, apak ykseklii ise Mitutoyo marka SV-602 model
yzey przllk cihaz araclyla tespit edilmitir.
3. SONLU ELEMANLAR YNTEM LE MODELLEME
3 boyutlu (3-B) sonlu elemanlar modeli ticari sonlu elemanlar paketi, Abaqus 6,9 versiyonu kullanlarak
ekil 2de grld gibi hazrlanmtr. Kompozit plakalar kenarlardan tm ynlerde sabitlenmitir. Benzer
olarak matkap da dnme ekseninde (z) dnebilecek ve ilerleyebilecek ekilde sabitlenmitir
(ux=uy=urx=ury=0). Dnme ve ilerleme hzlar devir ve beslemeyi oluturacak ekilde matkap geometrisine
uygulanmaktadr. Yksek miktarda kullanlan soutucu svdan dolay s oluumu hesaba katlmamtr.
ekil 2: KFTP/Ti6Al4V Hibrit Yapnn Delinmesinin Sonlu Elemanlar Modeli
507
KFTP kompozit i paras, delaminasyonu modellemek iin uygun olarak hazrlanmtr. Malzemenin
zelliklerini yanstabilmek iin ortotropik malzeme davran seilmi ve her bir tabaka fiber oryantasyon
as dikkate alnarak ayr ayr modellenerek delaminasyon beklenen arayzlerde bir araya getirilmitir.
KFTP kompozitlerin 3-B analizlerinde tabaka ii ve tabakalar aras progresif hasar modelleri Fortran
programlama dilinde gelitirilerek Abaqus sonlu elemanlar programna entegre edilmitir 22. Gerek tabaka
ii gerekse tabakalar aras progresif hasar algoritmalar hasar balang kriteri ve hasar geliim kriterinden
olumaktadr. Tabaka ii hasar balang kriterleri Hashin teorisine dayanmaktadr 23. Bu modele gre hasar
balang davran ortotropik kabul edilmektedir. Hasar balang kriterleri fiber ynnde ekme ve basma,
fibere dik ynde (matris yn) ekme ve basma olmak zere drt farkl hasar mekanizmasn
deerlendirmektedir. Hashin kriterleri herhangi bir modda salanrsa hasar balamaktadr. Tabaka ii hasar
geliiminin modellenmesinde ani indirgeme (degredasyon) kriteri kullanlmtr. Hexcel T700/M21 KFTP
kompozit malzemenin mekanik zellikleri, hasar modeli iin mukavemet deerleri srasyla Tablo 2 ve Tablo
3de verilmitir.
Tablo 2: T700/M21 KFTP Kompozit Malzeme Mekanik zellikleri 20, 24
E1
E2
E3
G12
G13
G23
12
13
(GPa)
(GPa)
(GPa)
(GPa)
(GPa)
(GPa)
112
8,2
8,2
4,5
4,5
3
0,3
0,3
23
0,4
Tablo 3: T700/M21 KFTP Kompozit Malzeme Hasar Modeli Parametreleri 20, 25
11f ,t
11f ,c
22f ,t
22f ,c
33f ,t
33f ,c
12f
13f
23f
(MPa)
1900
(MPa)
1000
(MPa)
84
(MPa)
250
(MPa)
84
(MPa)
250
(MPa)
60
(MPa)
110
(MPa)
110
Tabakalar aras progresif hasar, delaminasyonu modellemek iin kullanlmaktadr. Bu model de tabaka ii
progresif hasar modeline benzerlik gstermekte olup hasar balang kriteri ve hasar geliiminden
olumaktadr. Sfr kalnlkl yzey merkezli kohesif yapnn kullanld bu yaklamda tabakalar aras hasar
balang kriteri olarak bi-lineer ekilme-ayrlma kural hasar ncesi lineer bir elastik davran
modellemektedir. Hasar geliimi yada ilerlemesini modellemek iin lineer degredasyon yada yumuama
kriteri kullanlmtr. KFTP T700/M21 i paras malzemesinin arayz zellikleri Tablo 4de verilmitir.
Tablo 4: Hexcel T700/M21 KFTP Kompozit Malzeme Arayz zellikleri 26
n0
s0
t0
GnC
G sC
GtC
Kn
Ks
Kt
(MPa)
(MPa)
(MPa)
(N/mm)
(N/mm)
(N/mm)
(N/mm3)
(N/mm3)
(N/mm3)
60
110
110
0,33
1,209
1,209
106
106
106
Ti6Al4V i paras lineer olmayan elastoplastik bir malzeme olup malzeme davran gerinme hz ve
scaklktan etkilenmektedir. Bu sebeple malzeme davrannn modellenmesinde Johnson Cook malzeme
modeli kullanlmtr. Malzemede oluan hasarn progresif olarak modellenebilmesi iin Johnson Cook hasar
modeli ve lineer degredasyon kullanlmtr 27, 28. Ti6Al4V malzemenin Johnson-Cook malzeme modeli ve
hasar modeli parametreleri srasyla Tablo 5 ve Tablo 6da verilmitir.
Tablo 5: Ti6Al4V iin Johnson-Cook Malzeme Modeli Parametreleri 29, 30
A
(MPa)
B
(MPa)
862
331
0,012
n
0,8
0,34
( s-1 )
1
508
T0
( C )
Tm
( C )
20
1605
Tablo 6: Ti6Al4V iin Johnson-Cook Hasar Modeli Parametreleri 29, 30

d1
d2
d3
d4
d5
-0,09
0,25
-0,5
0,014
3,87
Matkap geometrisi Solidworks CAD platformunda 3 boyutlu olarak modellenip sonlu elemanlar
programna aktarlmtr. Hesaplama sresini ksaltmak iin matkap rijit cisim olarak kabul edilmi
ve gen yzey rijit cisim elemanlar kullanlarak sonlu elemanlar modeli oluturulmutur.
4. SONULAR VE DEERLENDRME
Uaklarda kullanlan KFTP kompozitler ve metallerin delinmesi yukarda bahsedildii gibi farkl
karakteristik zelliklerden dolay farkl gereksinimlere ihtiya duymaktadr. Bu almada KFTP,
Ti6Al4V malzemeler ayr ayr ve bir araya getirilerek hibrit bir yap iinde delinerek deneysel ve
numerik olarak kyasland.
4.1 tme Kuvveti

ekil 3de rnek olarak KFTP kompozit ve Ti6Al4V i paralarnn ayr ayr ve birlikte delinmeleri
srasnda meydana gelen itme kuvvetlerinin geliimleri verilmitir. ekil 3 (a)da KFTP kompozit
i parasnn 457 mm/dak ilerleme hz ve 113 m/dak kesme hznda (4500 devir/dak dnme hz)
delinmesi srasnda oluan itme kuvveti grlmektedir. tme kuvveti, matkabn kesme kenarlarnn
tamamnn i paras yzeyleri ile temas etmesine yani matkap tamamen i parasna nfuz edene
kadar artmakta, matkap ucu son tabakadan kmaya balayncaya kadar bu ekilde devam etmekte
ve ardndan azalmaktadr. Metallere gore daha farkl bir yapya sahip olan fiver takviyeli
kompozitlerde kuvvette oluan dalgalanma isotropik malzemeye kyasla daha fazladr. ekil 3
(b)de Ti6Al4Vden oluan i parasnn 119 mm/dak ilerleme hz ve 35,13 m/dak kesme hznda
(1400 dev/dak dnme hz) delinmesi srasnda kaydedilen itme kuvveti grlebilir. tme kuvveti
matkap kesici ularnn malzeme ile tamamen nfuz etmesine artmakta, ardndan yaklak olarak
sabit seyirde devam etmekte ve matkap ucu malzemenin dier yzeyinden kmaya baladktan
sonra azalmaktadr. Kompozit malzemeden ok daha sert olan metal malzemenin delinmesi
srasnda daha yksek itme kuvvetleri olumaktadr. Tala skmasn ve ani takm krlmasn
nlemek iin kullanlan gagalama ynteminden dolay kesintiler grafikte grlmektedir. ekil 3
(c)de KFTP ve Ti6Al4V malzemelerin birlikte delinmesi srasnda oluan itme kuvvetleri
verilmitir. Her iki malzeme de ayr ayr delinmesi srasnda kullanlan ileme parametrelerinde
ilenmesine ramen, ekil 3 (a) ve ekil 3 (b) ile kyaslandnda grlecei zere daha yksek
itme kuvvetleri olumaktadr. Titanyum i parasnn KFTPnin altnda yaratm olduu destekten
dolay KFTP kompozit malzemenin eilme mukavemeti artm ve delinebilmesi iin daha yksek
itme kuvvetine gereksinim duyulmutur. Ti6Al4V i parasnn delinmesi srasnda gereksinim
duyulan itme kuvveti de ayrca delinen titanyum i parasnda llen itme kuvvetine gre daha
yksektir. Bu durumun hibrit yapnn giri ksmnda bulunan kompozit malzemenin delinmesi
srasnda oluan takm anmasndan ve kompozit malzemenin toz eklindeki talann titanium
parann delinmesini olumuz etkilemesinden meydana geldii dnlmektedir.
509
(a)
(b)
(c)
ekil 3: tme Kuvvetinin Geliimi (a) KFTP Kompozit (b) Ti-6Al-4V (c) KFTP / Ti6Al4V Hibrit
ekil 4de KFTP kompozit ve Ti6Al4V malzemelerin ayr ayr delinmesi srasnda oluan itme
kuvvetlerinin geliiminin deneysel ve numerik karlatrlmas gsterilmektedir. ekil 4 (a) da
457 mm/dak ilerleme hz ve 113 m/dak kesme hznda (4500 devir/dak dnme hz) delinen KFTP
kompozit malzemede itme kuvvetinin geliimi gzlemlenmektedir. Deneysel almalarda kararl
blgede ortalama 230 N olarak llen itme kuvveti Sonlu Elemanlar yntemiyle 227 N olarak
tahmin edilmektedir. ekil 4 (b)de Ti6Al4V i parasnn 119 mm/dak ilerleme hz ve 35,13
m/dak kesme hznda (1400 dev/dak dnme hz) delinmesi srasnda itme kuvveti verilmektedir.
Nmerik almada tala oluumu modellenmedii iin gagalama yntemine gereksinim
duyulmamtr. Bu sebeple itme kuvvetinin geliiminde deneysel almada gagalama yntemi
kullanlm olsa da bu ksmlar grafiklerden karlarak nmerik alma ile kyaslanmtr. Delik
delme testlerinde ortalama 750,58 N olarak llen itme kuvveti sonlu elemanlar yntemiyle
800,25 N olarak tahmin edilmitir.
(a)
(b)
ekil 4: Deneysel-Nmerik tme Kuvvetlerinin Karlatrlmas (a) KFTP Kompozit (b) Ti6Al4V
510
Tablo 7, KFTP kompozit ve Ti6Al4V malzemelerde ayr ayr ve hibrit halde delik delme srasnda
kararl blgede llen ve nmerik olarak hesaplanan itme kuvvetlerinin karlatrmasn
gstermektedir. Tablodan grlecei zere sonlu elemanlar yntemi delik delme testlerine yakn
sonular hesaplam olup llen deerlerden maksimum fark % 6,62 olmaktadr. Gerek deneysel
gerekse nmerik almada her iki malzemenin delinmesinde oluan itme kuvvetleri hibrit delik
delme srasnda daha yksek olmaktadr.
Tablo 7: KFTP ve Ti6Al4V Paralarnn Delinmesinde tme Kuvvetleri
Malzeme
leme
tme Kuvveti (N)
tme Kuvveti (N)
Parametresi
(Deneysel)
(Nmerik)
f:457 mm/dak
KFTP (Tek)
230,003.00
227,00
v:113 m/dak
KFTP
f:457 mm/dak
(KFTP/Ti6Al4V
265,003.20
255,72
v:113 m/dak
Hibrit iinde)
f:119 mm/dak
Ti6Al4V (Tek)
750,586.40
800,25
v:35,13 m/dak
Ti6Al4V
f:119 mm/dak
(KFTP/Ti6Al4V
851,009.50
805,65
v:35,13 m/dak
Hibrit iinde)
Fark
(%)
-1,30
-3,50
6,62
-5,33
4.2 Tork
ekil 5de KFTP kompozit ve Ti6Al4V i paralarnda delik delme srasnda meydana gelen torkun
geliimleri verilmitir. ekil 5 (a)da KFTP kompozit i parasnn 457 mm/dak ilerleme hz ve
113 m/dak kesme hznda (4500 devir/dak dnme hz) delinmesi srasnda oluan tork
grlmektedir. tme kuvvetinde olduu gibi, matkabn kesme kenarlarnn tamamnn i paras
yzeyleri ile temas etmesine yani matkabn tamamen i parasna nfuz edene kadar tork artmakta,
kararl blgede ar bir at yada azal olmadan devam etmekte ve matkap ucu parann dier
tarafndan kmaya balayncaya azalmaktadr. Kompozitlerin heterojen ve aniztroipk yapsndan
dolay metallere nazaran tork deerlerinde daha fazla dalgalanma grlmektedir. ekil 5 (b)de
Ti6Al4V i parasnn 119 mm/dak ilerleme hz ve 35,13 m/dak kesme hznda (1400 dev/dak
dnme hz) delinmesi srasnda kaydedilen tork verilmektedir. tme kuvvetinde olduu gibi
kompozit malzemede grlen tork deernin birka kat byklkte olumaktadr. ekil 5 (c)de
KFTP ve Ti6Al4V malzemelerin birlikte delinmesi srasnda oluan tork grafii verilmitir. Matkap
nce Ti6Al4V malzemenin zerinde bulunan KFTP kompozit malzemesine nfuz ettii iin
grafiin ilk blm KFTPde gerekleen torku, ikinci blm de Ti6Al4Vde gerekleen tork
deerini gstermektedir. Her iki malzeme de ayr ayr delinmesi srasnda kullanlan parametrelerde
delinmesine ramen, ekil 5 (a) ve ekil 5 (b) ile kyaslandnda grlecei zere daha yksek
tork llmtr. Daha rijit olan titanyum i parasnn yaratm olduu destekten dolay KFTP
kompozit malzemenin eilme mukavemeti artm ve delinebilmesi iin gerekli tork deeri de
artmtr. Hibrit yapda kompozit malzemenin delinmesi srasnda oluan toz talan
titanyum/matkap arayzne girerek titanyum parann delinmesini kt etkiledii grlm, bu
durumun tork deerlerinin artna sebep olduu dnlmtr. Ayrca girite delinen kompozit
malzemenin yksek andrc nitelikte olmas takm geometrisini olumsuz etkiledii iin gerekli
tork deerleri daha yksek olmaktadr.
511
(a)
(b)
(c)
ekil 5: Tork Geliimi (a) KFTP Kompozit (b) Ti-6Al-4V (c) KFTP / Ti6Al4V Hibrit
ekil 6da KFTP kompozit ve Ti6Al4V malzemelerin ayr ayr delinmesi srasnda oluan tork
deerlerinin geliimi deneysel ve numerik olarak verilmektedir. ekil 6 (a) da 457 mm/dak
ilerleme hz ve 113 m/dak kesme hznda (4500 devir/dak dnme hz) delinen KFTP kompozit
malzemede tork gsterilmektedir. Deneysel almalarda kararl blgede ortalama 0,29 N.m olarak
llen tork sonlu elemanlar yntemiyle 0,297 N.m olarak tahmin edilmektedir. ekil 4 (b)de
Ti6Al4V i parasnn 119 mm/dak ilerleme hz ve 35,13 m/dak kesme hznda (1400 dev/dak
dnme hz) delinmesi srasnda oluan tork verilmektedir. Delik delme testlerinde ortalama 1.00
N.m olarak llen tork sonlu elemanlar yntemiyle 1.20 N.m olarak tahmin edilmitir. Gerek
kompozit gerekse metalik malzeme de tork trendleri uyumlu tahmin edilmitir.
(a)
(b)
ekil 6: Deneysel-Nmerik Tork Deerlerinin Karlatrlmas (a) KFTP Kompozit (b) Ti6Al4V
512
KFTP kompozit ve Ti6Al4V malzemelerin ayr ayr ve hibrit ekilde delinmesi srasnda kararl
blgede llen ve nmerik olarak hesaplanan tork deerleri Tablo 8de verilmektedir. Sonlu
elemanlar yntemi delik delme testlerine yakn sonular hesaplam olup llen deerlerden en
uzak tahmin % 20 olmaktadr. Gerek deneysel gerekse nmerik almada her iki malzemenin
delinmesinde oluan tork deerleri hibrit delik delme srasnda daha yksek olmaktadr.
Tablo 8: KFTP ve Ti6Al4V Paralarnn Delinmesinde Tork
Tork (N.m)
Tork (N.m)
Malzeme
leme Parametresi
(Deneysel)
(Nmerik)
f:457 mm/dak
KFTP (Tek)
0,2900.03
0,297
v:113 m/dak
KFTP
f:457 mm/dak
(KFTP/Ti6Al4V
0,3000.03
0,340
v:113 m/dak
Hibrit iinde)
f:119 mm/dak
Ti6Al4V (Tek)
1,000.05
1,20
v:35,13 m/dak
Ti6Al4V
f:119 mm/dak
(KFTP/Ti6Al4V
1,130.06
1,21
v:35,13 m/dak
Hibrit iinde)
Fark
(%)
2,41
11,84
20,00
7,08
4.3 Delaminasyon
Kompozit malzemelerde grlen en nemli hasarlardan birisi delaminasyondur. Delaminasyon
matkabn girdii kt yzeylerde srasyla giri ve k delaminasyonu olarak
gzlemlenmektedir. zellikle k yzeyinde son tabaka eilmeye kar dayanksz hale gelince
olumaktadr. Delik delme testlerinin ardndan kompozit i paralarnn yzeyleri grntlenerek
fotograflar elde edilmi ve matlab programnda gelitirilen algoritma araclyla dijital resim
analizi uygulanarak delaminasyon miktarlar belirlenmitir. ekil 7de delaminasyonun dijital resim
ileme algoritmas ile belirlenmesi gsterilmektedir.
ekil 7: Delaminasyonun dijital resim ileme ile tespiti
ekil 8de KFTP kompozit malzemenin 457 mm/dak ilerleme hz ve 113 m/dak kesme hznda
(4500 dev/dak dnme hz) ilenmesi sonucunda oluan giri delaminasyonunun deneysel ve
nmerik sonular verilmektedir. Resimlerde gsterilen beyaz alanlar malzemede oluan hasarl
alan temsil etmekte, iinde kalan koyu renkli alan ise nominal delik apn gstermektedir. Bu
almada hasarl alana bal delaminasyon miktarlar belirlenmitir. Deneysel alma sonucunda
elde edilen delaminasyon grntlerinin analizi sonucu delaminasyon miktarnn 1,2 olduu tespit
belirlenmitir. Sonlu elemanlar analizi neticesinde delik giriinde ayn proses parametreleri
513
kullanlarak elde edilen delaminasyon miktar 1,3 olmaktadr. Bu miktar %8.34lk bir sapmaya
denk gelmekte olup baarl bir nmerik hesaplama olarak nitelendirilebilir.
(a)
(b)
ekil 8: Giri Delaminasyonu (a) Deneysel (b) Sonlu Elemanlar Yntemi
KFTP kompozit i paralarnn ayr ayr ve Ti6Al4V i paras ile hibrit bir yap ierisinde
delinmesi neticesinde oluan delaminasyon hasar miktarlar Tablo 9da verilmektedir. Delik giri
ve knda oluan delaminasyon deneysel yntemle elde edilmi ve sonlu elemanlar yntemiyle
de tahmin edilmeye allmtr. Her iki durumda da girite oluan delaminasyonun k ksmna
gre daha az olduu tabloda aka grlmektedir. Buna ek olarak hibrit yap ierisinde bulunan
KFTP kompozit i parasnda hem girite hem de kta daha az delaminasyon olumaktadr.
Hibrit yap ierisinde kompozit i malzemeisnden daha rijit olan metalin eilmeye kar salam
olduu destekten dolay kompozit i paras daha yksek itme kuvvetine tabi olmasna ramen
daha az hasar uramaktadr. Bu eilim sonlu elemanlar ynteminde de tespit edilmi olup
delaminasyonda karlalan maksimum %8.34 farkla gereklemektedir. zellikle hibrit yapnn
delinmesinde olduka yakn sonular elde edilmektedir.
Tablo 9: KFTP Paralarnn Delinmesinde Delaminasyon
Delaminasyon Delaminasyon
Delaminasyon
Malzeme
Miktar
Miktar
Yeri
(Deneysel)
(Nmerik)
KFTP (Tek)
1.20
1.30
KFTP
Giri
(KFTP/Ti6Al4V
1.05
1.06
Hibrit iinde)
KFTP (Tek)
1.30
1.40
KFTP
k
(KFTP/Ti6Al4V
1.09
1.10
Hibrit iinde)
Fark (%)
8.34
0.95
7.69
0.92
4.4 apak
Metal malzemelerde delik kalitesi ele alndnda apak nemli bir rol oynamaktadr. Paralarn
maliyetinin %30una kadarlk ksmnn apak uzaklatrma ileminden meydana geldii tahmin
edilmektedir 31. Bu sebeple almada metal hasar olarak apak miktar incelenmi ve Tablo 10da
514
zet olarak verilmektedir. Tm delik delme testlerinde balk iermeyen dzgn apak form alm
ve snrl miktarda olumutur. Matkap soutma deliklerinden uygulanan jet soutmann bunda
etkili olduu dnlmektedir. Dikkat eken bir dier unsur ise delmeye bal oluan apak
ykseklii ve apak geniliinin hibrit malzemenin delinmesinde daha yksek gereklemesidir.
Kompozit malzemenin yaratm olduu takm anmasnn itme kuvveti, ve kesme kuvveti
zerindeki negatif etkisi dnlrse, artan kuvvetlerden dolay plastik ekilde deiimi,
dolaysyla apak da artacaktr. Sonlu elemanlar analiz sonular apak trendlerini doru tahmin
edebilmektedir ancak apak miktarlar deneysel sonulardan %50ye kadar dk sonular
gstermektedir. Bu farkllklarn en nemli sebeplerinden birisi soutucu akkandan dolay sl
etkilerin 3-B modelde dikkate alnmam olmasdr. Ayrca ok yksek ilemci gc gerektiren
tala modelinin olmamasnn da bu farkllkta nemli paya sahip olduu dnlmektedir.
Tablo 10: Ti6Al4V Paralarnn Delinmesinde apak Formu
apak
apak
apak
apak
Miktar
Miktar
Malzeme
Karakteristii
Yeri
(m)
(m)
(Deneysel) (Nmerik)
Ti6Al4V(Tek)
25.190.80
16.00
Ti6Al4V
Giri
(KFTP/Ti6Al4V
38.901.3
19.80
Hibrit iinde)
apak
Ykseklii
Ti6Al4V(Tek)
55.402.40
34.80
Ti6Al4V
k
(KFTP/Ti6Al4V
60.301.8
34.90
Hibrit iinde)
Ti6Al4V(Tek)
45.701.55
24.00
Ti6Al4V
Giri
(KFTP/Ti6Al4V
52.801.6
26.80
Hibrit iinde)
apak
Genilii
Ti6Al4V(Tek)
48.501.80
28.70
Ti6Al4V
k
(KFTP/Ti6Al4V
64.602.0
32.90
Hibrit iinde)
Fark
(%)
-36.48
-49.10
-37.18
-42.12
-47.48
-49.24
-40.82
-49.07
Bu almada son zamanlarda uaklarda kullanlan yksek performans kompozitleri ve metallerinin ayr ayr
ve birlikte delinmeleri deneysel ve nmerik olarak incelenmitir. Delik delme testleri boyunca kuvvet ve tork
deerleri lm, deneylerin ardndan delik delme neticesinde oluan malzeme hasarlar incelenip
llmtr. paras delik kalitesi olarak kompozit malzeme iin delaminasyon, Ti6Al4V malzeme iin
apak formasyonu ele alnmtr. 3-B sonlu elemanlar modelleri oluturularak ayn matkap geometrisi ve
prosee parametreleri kullanlarak nmerik analizler gerekletirilmitir. Analizler neticesinde itme kuvveti,
tork, delaminasyon ve apak deerleri test sonular ile karlatrlmtr. Sonlu elemanlar analizi genellikle
uyumlu ve yakn sonular tahmin etmi, i parasnda oluan hasarlar takm geometrisi ve proses
parametrelerine bal olarak tahmin edebilmitir. Gelitirilen bu model ve yntemin daha farkl malzeme
tipleri, takm geometrileri ve proses parametrelerinde daha doru sonular vermesi, proses optimizasyonu
yapabilmesi iin daha fazla deneysel almaya ihtiya vardr.
515
TEEKKR
zden BLR yurt d doktora bursu iin Milli Eitim Bakanlna, testlerin gereklemesi iin
imkanlarn kullanma sunan Sheffield niversitesi Advanced Manufacturing Reserach Centre (AMRC)
isimli aratrma merkezine teekkr eder.
KAYNAKA
[1] Gay, D., vd., 2003. Composite materials design and applications, CRC Press, New York
[2] Shyha, I., vd., 2010. "Effect of laminate configuration and feed rate on cutting performance when drilling
holes in carbon fibre reinforced plastic composites", Journal of Materials Processing Technology, 210, (8),
1023-1034
[3] Lpez de Lacalle, L. N., vd., 2009. "Desing and Test of a Multitooth Tool for CFRP Milling", Journal of
Composite Materials, 43, (26), 3275-3290
[4] Fan, Y. and Zhang, L., 2009. "New development of extra large composite aircraft components application
technology - Advance of aircraft manufacture technology", Hangkong Xuebao/Acta Aeronautica et
Astronautica Sinica, 30, (3), 534-543
[5] Ravishankar, S. R. and Murthy, C. R. L., 1996, "Ultrasonic imaging for evaluation of drill induced
delaminations in composite laminates", 14th Conference on Non-Destructive Testing,
[6] Teti, R., 2002. "Machining of composite materials", CIRP Annals - Manufacturing Technology, 51, (2),
611-634
[7] Abro, A. M., vd., 2007. "Drilling of fiber reinforced plastics: A review", Journal of Materials Processing
Technology, 186, (1-3), 1-7
[8] Wern, C., vd., 1996. "Investigation of stresses in he orthogonal cutting of fiber-reinforced plastics",
Experimental Mechanics, 36, (1), 33-41
[9] Rao, G. V. G., vd., 2007. "Micro-mechanical modeling of machining of FRP composites Cutting force
analysis", Composites Science and Technology, 67, (34), 579-593
[10] Persson, E., vd., 1997. "Effects of hole machining defects on strength and fatigue life of composite
laminates", Composites Part A: Applied Science and Manufacturing, 28, (2), 141-151
[11] Mishra, R., vd., 2010. "Neural network approach for estimating the residual tensile strength after drilling
in uni-directional glass fiber reinforced plastic laminates", Materials and Design, 31, (6), 2790-2795
[12] Abrate, S., 1997, Machining of composite materials in Composites engineering handbook, Marcel
Dekker, New York
[13] Brinksmeier, E., vd., 2007, "High Speed Machining of Multilayer Composite Materials by Orbital
Drilling", Proceedings of the Sixth International Conference on High Speed Machining, San Sebastian
[14] Brinksmeier, E. and Janssen, R., 2002. "Drilling of Multi-Layer Composite Materials consisting of
Carbon Fiber Reinforced Plastics (CFRP), Titanium and Aluminum Alloys", CIRP Annals - Manufacturing
Technology, 51, (1), 87-90
[15] Zitoune, R., vd., 2010. "Study of drilling of composite material and aluminium stack", Composite
Structures, 92, (5), 1246-1255
[16] Shyha, I. S., vd., 2011. "Hole quality assessment following drilling of metallic-composite stacks ",
International Journal of Machine Tools & Manufacture, 51, (7-8), 569578
[17] Park, K. H., vd., 2011. "Tool wear in drilling of composite/titanium stacks using carbide and
polycrystalline diamond tools", Wear, 271, (11-12), 28262835
[18] Ramulu, M., vd., 2001. "A study on the drilling of composite and titanium stacks", Composite
Structures, 54, (1), 67-77
[19] Kim, D. and Ramulu, M., 2004. "Drilling process optimization for graphite/bismaleimidetitanium alloy
stacks", Composite Structures, 63, (1), 101-114
[20] Hexcel, 2009, "Hexcel Product Datasheet", http://www.hexcel.com/NR/rdonlyres/A4AE89BC-0EA6473A-A3CA-F2F98C13D033/0/HexPly_M21_eu.pdf, 10/01/2009
[21] Isbilir, O. and Ghassemieh, E., 2012. "Finite Element Analysis of Drilling of Carbon Fibre Reinforced
Composites", Applied Composite Materials, 19, (3-4), 637-656
516
[22] Isbilir, O. and Ghassemieh, E., 2013. "Three-dimensional numerical modelling of drilling of carbon
fiber-reinforced plastic composites", Journal of Composite Materials,
[23] Hashin, Z., 1980. "Failure Criteria for Unidirectional Fiber Composites", Journal of Applied Mechanics,
47, 329-334
[24] Irisarri, F. X., vd., 2009. "Multiobjective stacking sequence optimization for laminated composite
structures", Composites Science and Technology, 69, (7-8), 983-990
[25] Zitoune, R., vd., 2005. "Experiment-calculation comparison of the cutting conditions representative of
the long fiber composite drilling phase", Composites Science and Technology, 65, (3-4), 455-466
[26] Bertolini, J., vd., 2009. "Multi-level experimental and numerical analysis of composite stiffener
debonding. Part 1: Non-specific specimen level", Composite Structures, 90, 381-391
[27] Johnson, G. R. and Cook, W. H., 1983, "A Constitutive Model and Data for Metals Subjected to Large
Strains, High Strain Rates and High Temperatures", Proceedings of the 7th International Symposium on
Ballistics, The Hague, The Netherlands
[28] Isbilir, O. and Ghassemieh, E., 2013. "Evaluation of drilling process in Ti6Al4V using 3D FE
simulation", International Journal of Machining and Machinability of Materials, 13, (2-3), 174-190
[29] Boyer, R., vd., 1994. Materials properties handbook: Titanium alloys, The materials information society,
ASM International, Materials Park.,
[30] Lesuer, D. R., 2000, "Experimental investigations of material models for Ti6Al4V Titanium and
2024-T3 Aluminium", DOT/FAA/AR-00/25, Washington
[31] Dornfeld, D. A., vd., 1999. "Drilling burr formation in titanium alloy, Ti-6Al-4V", CIRP Annals Manufacturing Technology, 48, (1), 73-76
517
518
ULTRASONK TORNALAMADA LEM

PARAMETRELERNN PERFORMANS
KARAKTERSTKLERNE ETKLERNN ARATIRILMASI
smail Hakk ANLITRKa, Nihat TOSUNb
a, Frat niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm, Elaz/TRKYE,
ihsanliturk@firat.edu.tr
b, Frat niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm, Elaz/TRKYE,
ntosun@firat.edu.tr
zet
Ultrasonik tornalama, kesme kuvvetlerini ve takm anmasn azaltt, yzey przlln ise iyiletirdii
iin tercih edilen ultrasonik ilemenin bir eididir. Literatrde, uzay, havaclk ve medikal endstrisinde
kullanlan malzemelerin ilenmesi arlkl olarak bu teknik kullanlarak aratrlmtr. Ultrasonik tornalama
yntemi ile yaplan almalarda, genellikle ilem parametrelerinin kesme kuvveti, yzey przll ve
takm anmasna olan etkileri incelenmitir. Bu almada ise, son 10 yldr ultrasonik tornalamayla ilgili
yaplan almalar deerlendirildi. leme parametrelerinin performans karakteristikleri zerindeki etkileri
aratrlarak, en iyi ileme performas iin
ilem parametreleri listelenip, ileriki almalar iin
aratrmaclarn kullanmna sunuldu.
Anahtar kelimeler: Ultrasonik tornalama, ileme parametreleri, performans karakteristikleri.
INVESTIGATION OF THE EFFECTS OF PROCESS

PARAMETERS ON THE PERFORMANCE CHARACTERISTICS
IN ULTRASONIC TURNING
Abstract
Ultrasonic turning is a technique, which is being applied as a type of ultrasonic machining that results
decreased surface roughness, cutting forces and tool wear. In literature, the machining of materials which are
being extensively used in aerospace, aeroneutics and medical industries has been investigated by using this
technique. In the studies performed with ultrasonic turning, the effects of the process parameters on cutting
force, surface roughness and tool wear are commonly investigated. In this study, researches in last 10 years
on ultrasonic turning have been evaluated. The effects of process parameters on the performance
characteristics have been investigated and the process parameters which have given optimal results have been
listed, and presented to researchers for future studies.
Keywords: Ultrasonic turning, machining parameters, performance characteristics.
1. Giri
Tornalama, dnen bir i parasna kesicinin, dnme eksenine dik, teetsel veya radyal dorultuda temas
etmesi sonucu tala kaldrlan imalat ynteminin addr. Kesici uca belirli dorultuda ultrasonik frekanslarda
titreim uygulanarak gerekletirilen tala kaldrma ilemlerine genel olarak ultrasonik ileme denilmektedir.
Ultrasonik ileme teknikleri, tornalama dahil, deiik imalat yntemlerine uygulanmaktadr [1-7]. Kesiciye
uygulanan ultrasonik titreimler ilem sresini uzatmasna ve ilave ekipmanlar gerektirmesine ramen, kesme
kuvvetlerini ve takm anmasn azaltt, yzey przlln ise iyiletirildii iin, zellikle sert ve gevrek
metallerin, ayrca camlarn ilenmesinde tercih edilmektedir. Fiberglas ve safir malzemelerin ilendii
almalar da mevcuttur [8,9]. almada tornalama ilemi, literatrle uyumlu olmas iin klasik tornalama
519
(KT), kesiciye ultrasonik titreim uygulanm tornalamaya ise ultrasonik tornalama (UT) terimleri ve
ksaltmalar kullanlmtr.
Bu almada ultrasonik titreim yardmyla ilemenin tornalamaya uygulanmas esnasnda, kullanlan
parametrelerin kesme kuvveti, takm anmas ve yzey przllne olan etkileri zerine yaplan
almalar aratrlmtr. almada, son 10 ylda UT ile ilgili yaplan almalar hakknda bilgiler ksaca
literatr taramasnda yer verilmitir. Ayrca farkl i paras malzemelerinin ilenmesi ile ilgili yaplan
almalar incelenerek, gerek kesme kuvveti, gerekse yzey przll bakmndan en iyi sonucu veren
parametreler tablo halinde sunulmutur.
2. Literatr Taramas
Ultrasonik tornalama ile yaplan almalar incelendiinde; Mitrofanov vd. [10] yaptklar almalarnda,
UTnn sonlu eleman yntemiyle analiz edildii iki boyutlu model gelitirmilerdir. Termomekanik ve
srtnme etkilerini dikkate almadklar modellerinde herhangi bir tala geometrisini kabul etmek yerine,
talan benzetim srasnda olumasn salamlardr.
Babitsky vd. [11], ultrasonik titreim genliinin ve frekansnn sabit kalmas zerine teorik ve deneysel
almalar yapmlar ve kapal evrim geri beslemeli bir kontrol gelitirmilerdir. Sonu olarak endstriyel
uygulamalar iin ivmelerlerin kullanlmas gerektiini ve bunlarn yerletirilmesi gereken yerleri ortaya
koymulardr.
Mitrofanov vd. [12, 13] tarafndan yaplan iki farkl almada, termomekanik ve srtnme etkilerini dahil
etmiler ve baka bir almada[11] kesici kenarda oluan geometri arplmalarn otomatik olarak yeniden a
rerek dzelten bir model oluturarak gelitirmilerdir. MSC.Marc yazlmn kullanarak gelitirdikleri
modelde srtnmeli ve srtnmesiz durum iin klasik ve UTnn benzetimlerini yapp, ayn artlarda
yaptklar deneysel almada oluan scaklk dalmn kzltesi termometreyle lmlerdir. Sonu olarak
UTda, klasik tornalamaya gre %15 orannda daha yksek bir scaklk deeri elde edildiini ortaya
koymulardr.
Zhong ve Lin [14], A359/SiC/20p malzemesini klasik tornalama (KT) ve UT yntemiyle ilemiler ve yzey
przllnn deiimini kesme ve ilerleme hz, ayrca paso derinliine gre incelemilerdir. Sonu olarak
UTnn her durumda klasik tornalamadan iyi sonu vermeyeceini, ileme parametrelerinin uygun seilmesi
gerektiini ortaya koymulardr.
Ahmed vd. [15], Inconel 718 malzemesini kullanarak UT ile KT yntemiyle ileyerek meydana gelen
kuvvetleri karlatrmlardr. UT parametrelerinin benzetimlerinin yaplabilecei bir sonlu eleman modeli
gelitirmilerdir. Sonu olarak ilerleme ve paso derinlii arttrldnda, paso derinlii ynndeki titreimin
kesme kuvvetlerini arttrdn, frekans ve titreim genlii arttrldnda ise, pasoya teet yndeki
titreimlerin kesme kuvvetlerini azalttn ortaya koymulardr.
Skiedraite vd. [16], ultrasonik ve klasik tornalamada, scaklk, takm anmas ve kesme kuvvetlerini akustik
emisyon lmleriyle incelemilerdir. Sonu olarak ultrasonik titreimle yaplan ilemede akustik emisyon
sinyallerinde 6-7 dBlik bir d ve titreimli durumda yzeyin %3-20 aras daha az przl olduunu elde
etmilerdir.
Amini vd. [17], Inconel 718 malzemesinin UT yntemiyle ilenmesinde kesme hz, kesici takm geometrisi
ve titreim genliini, kesme kuvveti ve ilenen paradaki gerilme dalm ynnden incelemilerdir. Sonu
olarak ultrasonik kesmede meydana gelen kuvvetleri etkileyen en nemli parametrenin kesme hz olduunu
elde etmiler ve kesme hz arttka kesme kuvvetlerinin arttn ortaya koymulardr.
Nath vd. [18], sinterlenmi tungsten karbid (WC) malzemeyi, eliptik bir yrngede ultrasonik titreimle,
PCD kesici kullanarak tornalamlardr. Kesme kuvveti ve takm anmasnn kesme parametreleriyle doru
orantl olarak deitiini elde etmilerdir.
520
Ostasevicius vd. [19], kesici takm esnek olarak modelleyip, yzey kalitesini kesici takmn mod biimlerine
gre sonlu eleman yazlmnda analiz etmilerdir. Analiz sonularnda ikinci mod biiminde kesici takmn
bir nokta etrafnda dnme hareketi yaptn, bunun da kesicinin, i parasyla kesme esnasnda hem radyal
hem de teetsel ynde tala kaldrmasna neden olduunu grmlerdir. Bu bulgudan hareketle yaptklar
deneysel almada, yzey przlln iyiletiini ortaya koymulardr.
Schubert vd. [20], tornalama ileminde farkl dorultularda uygulanan ultrasonik titreimlerin yzey
przllne etkisini incelemilerdir. Kesici takmn paraya gre teetsel, radyal ve eksenel dorultuda
olmak zere farkl dorultuda yerletirildii durumlarda, UT yaparak elde ettikleri yzey przll
deerlerini, ayn artlarda titreimsiz olarak gerekletirdikleri deneylerden elde ettikleri yzey przll
deerleriyle karlatrmlardr. Sonu olarak, uygulanan titreim ynne gre en iyi yzey przllk
deerini veren dorultunun srasyla radyal, teetsel ve eksenel olduunu ortaya koymulardr.
Overcash ve Cuttino [21], ultrasonik ilemede kullanlan eyleyicilerde titreim genliini ve frekansn
birbirinden bamsz olarak belirleyebilmek iin piezoelektrik eyleyicileri bir seri halinde baladklar ve bu
eyleyicileri kare dalgalarla tahrik ettikleri bir eyleyici tasarm gelitirmilerdir. Gelitirdikleri tasarmda,
mevcut tasarmlarda meydana gelen scaklk dezavantajn ortadan kaldrmlardr. Sonu olarak
gelitirdikleri tasarmn tornalamadan farkl ilemlerde de kullanlabileceini ortaya koymulardr.
Nategh vd. [22], UTda kullanlan titreimlerin ynn radyal ve teetsel, teetsel ve eksenel olarak
uygulamlar ve ayrca eik UT adn verdikleri bir yntemin kinematik analizini yapmlar, kesici takmn
paraya gre bal konum, hz ve ivme ifadelerini elde etmilerdir. Yaptklar benzetimde, sonularn
dorusal ultrasonik ilemeyle uyumlu olduunu grmler, sonu olarak UTda en iyi verimin dk kesme
hzlar ve yksek titreim genliklerinde elde edilebildiini ortaya koymulardr.
Razavi vd. [23], eik UTnn dinamiini belirleyebilmek iin, yaklama, yan yzey ve kesme kenar alarn,
ayrca ilerleme, titreim frekans ve genliini de ieren, atalet etkilerinin de hesaba katlabildii teorik bir
model gelitirmilerdir. Analiz iin ortalama kesme kuvvetlerinin zamana bal olarak elde edilebildii ince
kesme dzlemi teorisini kullanmlar ve kesme kuvvetlerini klasik tornalamayla karlatrmlardr.
almalarnn sonucunda, tala ivmelenmesinden meydana gelen ataletin kesme kuvvetlerinde %7-8
orannda arta sebep olduunu, yaklama as arttka radyal dorultudaki kesme kuvvetlerinin arttn,
ancak ilerleme ynndeki kuvvetin hem klasik hem de UTda sabit kaldn, kesme hznn arttrlp, titreim
genliinin azaltldnda UTnn, klasik tornalamaya gre avantajn kaybettiini ortaya koymulardr.
Razavi vd. [24] daha nce yapm olduklar almalarnda [23] elde ettikleri bulgular 6061Al ve 2024Al
malzemenin ilenmesinde kullanmlar ve sonuta deneysel kuvvetlerin, dinamik modele gre %20-25
orannda yksek ktn gzlemlemilerdir. Kesme hz, paso derinlii ve ilerleme arttka bu hata oran
ykselmitir. En byk hata deerini %84, en kk hata deerini %15 olarak elde etmilerdir. Sonu olarak
elde edilen kesme kuvvetleri bakmndan, teorik modelle deneysel alma arasnda %49 orannda bir fark
olduunu ve dinamik modeldeki parametre deiikliklerinin deneysel sonularla uyumlu olduunu ortaya
koymulardr.
3. Materyal ve Metot
3.1. Yntem
Tornalama ileminde kesici takma ultrasonik frekanslarda (17-20kHz) ve kk genliklerde (4-10 m)
titreim uygulanarak yaplan tornalamaya UT denilmektedir. Titreim bir ve iki boyutlu ekilde
uygulanabilmektedir. Bir boyutlu titreim dorultular ekil 1de; iki boyutlu titreim ise ekil 2de
grlmektedir. ki boyutlu titreimin radyal ve ilerleme ynnde uyguland yrnge ise ekil 3te
grlmektedir. ekil 1.bde grld gibi, bir boyutlu titreim, kesicinin ekseni dorultusunda
uygulanabildii gibi, ekil 1.cde olduu gibi kesici eksenine dik uyguland almalar da mevcuttur
[19,21,25,26].
521
a) Ultrasonik ileme ynteminde kullanlan

titreim dorultular [27]
b)Kalem dorultusu deitirilerek uygulanan

titreimler [20]
c)Kesici eksenine dik olarak uygulanan titreim [21]

ekil 1. Titreim dorultular
ekil 2. Eliptik titreim [18]
ekil 3. Kesicinin izledii yrnge [22,23,24]

3.2.
Ekipman
UT iin ultrasonik frekanslarda sins dalga retebilen bir dalga retici, oluan dalgalarla mekanik bir eleman
hareket ettirebilecek seviyeye ulatrabilen bir ykselte, ykseltilmi dalgalar mekanik harekete dntren
bir eyleyici ve son olarak titreim hareketinin iletildii bir kesici takm gereklidir. ekil 4.ada bir torna
tezgahna sabitlenmi halde bir UT ekipman grlmektedir.
522
Kesici takma uygulanan titreimin frekansnn ve genliinin doruluundan emin olunabilmesi iin
gelitirilen bir otorezonans sisteminin kontrol yaps ekil 4.bde, bu kontrol diyagramna uygun olarak
sinyal reten elektronik ekipman ise ekil 4.cde grlmektedir. Titreimin tek bir eyleyici yerine oklu
eyleyicilerle uyguland yntemler de vardr [21,26].
b) Kontrol diyagram [11]
a) Mekanik ekipman[11]
c) Elektronik ekipman [19]

ekil 4. Ultrasonik tornalama donanm
3.3.
Analitik ve Saysal Modelleme
UT ileminin performans karakteristiklerini ve snrlarn nceden kestirebilmek, gerekli parametreleri uygun

olarak belirleyebilmek iin analitik ve saysal modeller gelitirilmitir. Analitik modellerde, kesici takm
ucunun yrngesi [22], ulalabilir kesme hz [27], ilem srasnda oluan kesme kuvvetleri [23,28], eyleyici
dinamii [19,21] ve titreimin sabit frekansta ve genlikte tutulmasn salayan otorezonans kontrol [11],
yzey przll [25], kesici takm ve i paras arasndaki srtnme etkileri [29] modellenmi ve deneysel
sonularla karlatrlmtr.
UTnn benzetimi iin ise Sonlu Elemanlar Analizi (SEA) modelleri kullanlmaktadr. paras iin
termomekanik etki [13,30,31], srtnme [12], non-lineer malzeme sertlemesi ve ekil deitirme oran
[15,33], tala oluumu [10] aratrlm; kesici takm iin ise titreim modlar [19], takm anmas [26],
kesicinin konumu [17], geometrinin etkisi [31] incelenmitir. Bahsedilen benzetimlerin tamam 3 boyutlu
geometriler kullanlarak yaplmtr.
3.4.
Deneysel almalar
Deneysel almalarda ileme parametreleri ve malzeme [18,27,32-34] deitirilerek, oluan kuvvetler

[15,28,29], takm anmas [21,25,26,29,35,36], yzey przll [21,24,33] ve ilenen yzeyin mikro
yaps [10,16,19] incelenmitir. Mikroyap incelemeleri yalnzca deneysel olarak incelenebilmi, dierleri ise
analitik veya saysal modellerle karlatrlabilmitir.
523
4. lem Parametrelerinin Performans Karakteristikleri zerindeki Etkileri

lem parametreleri olan titreim frekans ve genlii, kesme hz, devir bana ilerleme ve paso derinlii
deerlerinin deiimine kar mikroyap, yzey sertlii ve przll, tala biimi, kesme kuvvetleri ve
takm mrnn deiimi aratrlmtr.
4.1. Mikroyap ve Yzey Sertlii
Ahmed vd. [30], Inconel 718 malzemesinin ultrasonik ve klasik tornalamayla ilenmesinden sonra oluan
yzey katmanndaki yzey sertliini, kalnt gerilmeleri ve mikroyapdaki deiimlerini optik mikroskobu ve
SEM yntemiyle deneysel olarak incelemilerdir. Inconel 718 malzemenin UT ile oluan scaklklarn
malzemenin sertliine KT kadar etki etmedii, yaplan sertlik lmlerinde UT ile ilenen numunede %60
orannda daha dk sertlik tespit edilmitir. ekil 5.bde grld gibi, etkilenmi tabakann kalnl 50
m olarak llmtr.
ekil 5. Inconel 718 malzemenin k mikroskobu altnda incelenmesi a) KT, b) UT [30]

4.2. Yzey Przll
Zhou vd. [34], aynalarn ve camlarn ilenmesinde fazla olan takm anmasn azaltmak ve UTnn gevreksnek dnmne etkisini incelemek iin, uzay sanayiinde ve rzgar tnellerinin camlarnda da kullanlan
Fused silica malzemesi kullanlarak, tek noktal (azl) elmasla kesme ile (SPDT-single-point diamond
cutting) deneyler yapmlardr. Sonu olarak UTda 0.26 m yzey przll elde edildiini ortaya
koymulardr. KT ile ilenen yzeyde tepecikler ve ukurcuklar eklinde bir yzey oluumu grlrken, UT
ile yaplan ilemede yzeyin, kesme dorultusunda belirgin paralel izler halinde olutuu ekil 6.a ve ekil
6.bde grlmektedir.
a)
b)
ekil 6. UT ve KT ile ilenen camn, yzey profilmetre ile llen przllkleri

a) UT Ra=0,26 m, b) KT [34]
Zhang vd. [25], 49HRC sertliindeki Stavax malzemeye, talal imalattan sonra uygulanan talama ve
parlatma ilemlerinin gerekliliini azaltmak iin, eliptik yrngeli ultrasonik titreim yntemiyle aln
tornalama yapmlardr. Sonu olarak kesme hznn dier parametrelere gre yzey przll zerindeki
etkisinin daha fazla olduunu, kesme hz azaldka elde edilebilen yzey przllnn arttn,
524
804mm2lik alanda 11nmlik Ra deeri elde ederek ortaya koymulardr. Inconel 718 malzemenin PCD
kesicilerle UT yntemiyle ilenmesinde ise elde edilen ayna benzeri yzey ekil 7de grlmektedir.
ekil 7. Inconel 718 PCD ileme 11nm yzey przll [25] (ap=10 m, f=2.5m/dev, n=15 dev/dk)
Babitsky vd. [27], UTda karlalan hz ve ilerleme snrlarn ykseltebilmek iin, titreimin ilerleme
dorultusunda uyguland sprme kesmesi adn verdikleri bir yntemle Inconel 718, C263 ve %0,75
Karbon ieren elii ileyip yzey kalitelerini incelemilerdir. Sonu olarak yzey kalitelerinin %25-50
orannda ve daireselliin %40 orannda iyiletiini, ayrca baz durumlarda klasik tornalamayla
klabilenden daha yksek hzlarda ileme yaplabildiini ortaya koymulardr.
UT ilemi daha iyi yzey przll salad gibi, yzey biim toleranslarna da katk salamaktadr. ekil
8.ada grlen ve UT ile ilenen Inconel 718 malzemenin dairesellii, KT ile ilenen ekil 8.bdeki veriye
gre daha iyidir.
ekil 8. Inconel 718 iin dairesellik profilleri (v=17m/dk, ap=0.8mm, f=0.05mm/dev) (a) UT zirvedenvadiye deer 1.89 m (b) KT, 4.20 m [27]
Tabatabaei vd. [28], bir almalarnda, ileme parametrelerinin trlamaya etkilerini incelemek amacyla
UTda oluan kuvvetlerin analitik modellemesini yapmlar ve sonular deneysel almalarla
karlatrmlardr. Gelitirdikleri koni biimli kesme numunelerini farkl devirlerde (1200-14001600dev/dk), sabit ilerleme (0,3mm/dev) hzyla ilemiler ve ulalabilir kesme derinliine kadar ilemi
srdrp trlamann balad yeri incelemilerdir. Sonu olarak UTnn her durumda oluan kesme
kuvvetlerini azaltp, yzeyi iyiletirmeyeceini ortaya koymulardr.
4.3. Tala Biimi
Zhang vd. [25], eliptik yrngeli ultrasonik titreim yntemiyle aln tornalamann tala biimine etkilerini
incelemilerdir. Sonu olarak kesme hz arttka tala geniliinin arttn ortaya koymulardr. Dk
kesme hzlarnda tala srekli olurken hz ykselince talan paral hale gelmesi ekil 9da grlmektedir.
525
ekil 9. Farkl UT parametreleriyle (ap=10 m )ileme esnasnda oluan tala biimleri (a) n=45dev/dk, f=5
m /dev; (b) n=30dev/dk, f=5 m /dev; (c) n=15dev/dk, f=5 m /dev; (d) n=15dev/dk, f=7.5 m /dev) [25]
Muhammad vd. [35], sert malzemelerin ilenmesinde kullanlan stma yntemini ultrasonik titreimle
ilemeye uygulamlar, klasik tornalama, scak tornalama, UT ve scak UT yntemlerini karlatrarak
oluan kesme kuvvetlerini Ti15V3Cr3Al3Sn malzemeyi ileyerek incelemilerdir. Sonu olarak scak UTda
kesme, scak tornalamaya gre teetsel ynde %20, radyal ynde %17 orannda azaldn, yzey
przlnn ise %48 orannda iyileerek Ra deerinin 0.6 m olarak gerekletiini ortaya koymulardr.
Ti-15333 malzemenin ilenmesinde oluan kuvvetlerin paso derinliine gre deiim miktarlar ekil 10.b ve
ekil 10.cde grlmektedir. Burada CT, KTya, UAT ise UTya karlk gelmektedir. Dier iki seenek s
uygulanm halde yaplan ilemleri gstermektedir. ekil 10a gre paso derinlii arttka oluan kuvvetlerin
artt, kuvvetin kesme dorultusundaki bileeninin, radyal dorultudaki bileeninden 2 kata kadar daha
byk olduu grlmektedir. UT ileminde oluan kuvvetler KT ileminde oluan kuvvetlerin %30-%60
kadardr.
ekil 10. (a)Teetsel dorultuda oluan kuvvetler; (b) Radyal dorultuda oluan kuvvetler [35]
Muhammad vd. [31], Ti15V3Cr3Al3Sn malzemenin klasik ve ultrasonik tornalamasnda oluan kuvvetleri ve
scaklk dalmlarn MSC Marc/Mentat yazlmnda saysal olarak incelemilerdir. Yaplan almada,
paraya ilk girite UTda oluan scakln klasik tornalamaya gre daha yksek olduunu, ortalama
scakln ise UTda daha dk olduunu ortaya koymulardr.
UT ileminin saysal benzetiminde kullanlan sonlu eleman yntemi modellerinde termomekanik, srtnme,
ekil deitirme ve plastik etkilerinin dahil edilebildii bir modelden alnan sonu ekil 11de grlmektedir.
Bu ve benzeri modellerde deneysel verilere yaknlk %30-%70 arasnda deimektedir [10, 13, 29, 30, 33].
526
(a)
(b)
ekil 11. Ti-15333 malzemenin UT ve KTnn FEA benzetiminde elde edilen Von-Misses (a)gerilme ve
(b)scaklk dalmlar (ap=0,2mm; v=10m/dk; F=20kHz ve a=8 m) [31]
Adnan ve Subbiah [32], kesme esnasnda testere etkisi elde edebilmek iin, kesici takm ultrasonik frekansta
kesme ynne paralel olarak titretirip, kesme ve kuvvetlerine etkisini incelemilerdir. ekil 12.ada
grld zere, en dk genlikte kesme ve ilerleme kuvvetlerindeki azalma miktarnn en fazla %16
olduunu, genlik ve devir says artnca bu deerin %46ya kadar ktn grmlerdir. Sonu olarak
titreim genlii arttka testere etkisi arttndan kesme ve ilerleme kuvvetlerinin azaldn ortaya
koymulardr.
Jamshidi ve Nategh [29], kesme kuvvetlerini elde edebildikleri bir analitik model gelitirmilerdir. Bu modeli
kullanarak 6061Al malzemeyi karbr takmla, ilemilerdir. Sonu olarak, kesme hz arttka kuvvetlerin
arttn ortaya koymulardr. ekil 12.cde bu etki grlmektedir.
a)Paso derinliinin kesme kuvvetine etkisi [32]
b)Kesme hznn scakla etkisi [26]
c)Kesme hznn normal kuvvete etkisi [29]

ekil 12. Farkl parametrelerin etkisi
527
UT ileminin avantajl olabilmesi ve ilemin trlama titreimlerine maruz kalmadan yaplabilmesi iin kesme
parametrelerinin uygun seilmesi gerekmektedir. Devir says ve Paso derinlii arasndaki snr gsteren eri
ekil 13de grlmektedir. Buna gre para yatay eksendeki belirli bir devir saysnda dnerken verilebilecek
en fazla paso derinlii dikey eksende, snr erinin altnda kalan herhangi bir deer olabilir.
ekil 13. Stabil blge [28]

4.5. Takm mr
Overcash ve Cuttino [26], UTnn mekaniini ve takm anmasnn neden azaldn daha iyi anlayabilmek
iin kesici takm ve i parasnda oluan temasa ve kesme hzna gre scakln oluumunu elde edebildikleri
bir model gelitirmilerdir. Bu modelden elde ettikleri scaklk deerlerini sonlu eleman yntemiyle
AdvantEdge yazlmnda oluturduklar bir modele aktarp kesme esnasnda oluan scaklk dalmlarn
incelemilerdir. Sonu olarak, kesme hz arttka scaklklarn ykseldiini, yksek frekans ve titreim
genliklerinde scaklklarn %5 orannda azaldn, takm anmasnn ise grlmediini (ekil 14) elde
etmilerdir (ekil 12.b).
a) 10kHz 8 m
b) 40kHz 8 m
ekil 14. Farkl titreim frekans ve genliklerinde takm anmas [26]

Sonu olarak farkl malzemeler iin yaplan uygulamalarda, gerek kesme kuvveti, gerekse yzey przll
bakmndan en iyi sonucu veren parametreler Tablo 1de verilmitir.
528
Tablo 1. alma baznda en iyi sonular veren ileme parametreleri

Malzeme
Fused Silica
C263
%0,75Karbon
A359/SiC/20p
Inconel 718
Tungsten Karbid
2024 Al
6061 Al
2017 Al
Ti15V3Cr3Al3Sn
AISI12L14
Frekans
(kHz)
40
17
17
30
20
39
40
20
24
20
40
Genlik
(m)
3
20
20
1
10
4
10
6
4,9
8
8
Paso
(mm)
0,0015
0,8
0,8
0,25
0,1
0,04
0,15
2,25
0,5
0,4
0,02
lerleme
(mm/dev)
5
0,05
0,05
0,015
0,08
0,005
0,075
0,01
0,05
0,1
0,003
Kesme hz
(m/dk)
1,98
17
20
1,5
0,3
2,51
20,09
27
20
10
12
5. Sonular
ncelenen almalara gre UT'da ileme parametrelerinin performans karakteristiklerine etkisi aadaki gibi
zetlenebilir:
1. Uygulanan titreim ynne gre en iyi yzey przllk deerini veren dorultular srasyla radyal,
teetsel ve ekseneldir.
2. UTda meydana gelen kuvvetleri etkileyen en nemli parametre kesme hzdr ve kesme hz arttka
kesme kuvvetleri artmaktadr.
3. lerleme ve paso derinliini arttrmak ve paso derinlii ynnde titreim uygulamak kesme kuvvetlerini
arttrmakta, frekans ve titreim genliini arttrmak ve pasoya teet ynde titreim uygulamak ise kesme
kuvvetlerini azaltmaktadr.
4. UT her durumda klasik tornalamadan iyi sonu vermemekte, ileme parametrelerinin uygun seilmesi
gerekmektedir.
5. Tala ivmelenmesinden meydana gelen atalet kesme kuvvetlerinde %7-8 orannda arta sebep olmakta,
kesme hz arttrlp, titreim genlii azaltldnda UT'nn, klasik tornalamaya gre avantaj
kaybolmaktadr.
6. Yksek frekans ve titreim genliklerinde scaklklar %5 orannda azalmakta, bu da takm anmasn
nemli lde azaltmaktadr.
6. Kaynaklar
[1] Thoe, T.B., Aspinwall, D.K., Killey, N., 1999, Combined ultrasonic and electrical discharge
machining of ceramic coated nickel alloy, Journal of Materials Processing Technology, Vol. 92-93,
Pages 323-328
[2] Pujana, J., Rivero, A., Celaya A., Lo pez deLacalle, L.N., 2009, Analysis of ultrasonic-assisted
drilling of Ti6Al4V, International Journal of Machine Tools&Manufacture, Vol. 49, Pages 500-508
[3] Ding, H., Ibrahim, R., Cheng, K., Chen, S., 2010, Experimental study on machinability improvement
of hardened tool steel using two dimensional vibration-assisted micro-end-milling, International
Journal of Machine Tools&Manufacture, Vol. 50, Pages 1115-1118
[4] Churi, N.J., Pei, Z.J., Treadwell, C., 2006, Rotary ultrasonic machining of titanium alloy: effects of
machining variables, Machining Science and Technology, Vol. 10, No. 3, pp. 301321
[5] Simon, S., Chang, F., Bone, B.M., 2008, Thrust force model for vibration-assisted drilling of
aluminum 6061-T6, International Journal of Machine Tools&Manufacture, Vol. 49, Pages 1070-1076
[6] Zhiqiang Liang, Wub, Y., Wanga, X., Zhao W., 2010, A new two-dimensional ultrasonic assisted
grinding (2D-UAG) method and its fundamental performance in monocrystal silicon machining,
International Journal of Machine Tools&Manufacture, Vol. 50, Pages 728-736
[7] Zhang, B., Yang, F., Wang, J., 2003, Fundamental aspects in vibration-assisted tapping, Journal of
Materials Processing Technology, Vol. 132, Pages 345-352
529
[8] Ik, B., 2008, Experimental investigations of surface roughness in orthogonal turning of unidirectional
glass-fiber reinforced plastic composites, International Journal of Advanced Manufacturing
Technology, Vol. 37, Pages 42-48
[9] Zhang, C., Feng, P., Zhang J., 2013, Ultrasonic vibration-assisted scratch-induced characteristics of Cplane sapphire with a spherical indenter, International Journal of Machine Tools&Manufacture, Vol.
64, Pages 38-48
[10] Mitrofanov, A.V., Babitsky, V.I., Silberschmidt, V.V., 2003, Finite element simulations of
ultrasonically assisted turning, Computational Materials Science, Vol. 28, 645-653
[11] Babitsky, V.I., Astashev, V.K., Kalashnikov, A.N., 2004, Autoresonant control of nonlinear mode in
ultrasonic transducer for machining applications, Ultrasonics, Vol. 42, Pages 29-35
[12] Mitrofanov, A.V., Babitsky, V.I., Silberschmidt, V.V., 2004, Finite element analysis of ulstrasonically
assisted turning of Inconel 718, Journal of Materials Processing Technology, Vol. 153-154, Pages 233239
[13] Mitrofanov, A.V., Babitsky, V.I., Silberschmidt, V.V., 2005, Thermomechanical finite element
simulations of ultrasonically assisted turning, Computational Materials Science, Vol. 32, Pages 463471
[14] Zhong, Z.W, Lin, G, 2005, Diamond Turning of a Metal Matrix Composite with Ultrasonic
Vibrations, Materials and Manufacturing Processes, Vol. 20, No 4, Pages 727-735
[15] Ahmed, N., Mitrofanov, A.V., Babitsky, V.I., Silberschmidt, V.V., 2007, Analysis of forces in
ultrasonically assisted turning, Journal of Sound and Vibration, Vol. 308, Pages 845-854
[16] I. Skiedrait, I., Graeviit, J., Ostaeviius, V., Jurnas, V., Bubulis, A., 2007, Ultrasonic
application in turning process of different types of metals, Ultragarsas, Vol. 62, No 1, Pages 35-37
[17] Amini, S., Soleimanimehr, H., Nategh, M.J., Abudollah, A., Sadeghi, M.H., 2008, FEM analysis of
ultrasonic-vibration-assisted turning and the vibratory tool, Journal of Materials Processing
[18] Nath, C., Rahman, M., Neo, K.S., 2009, A study on ultrasonic elliptical vibration cutting of tungsten
carbide, Journal of Materials Processing Technology, Vol. 209, Pages 4459-4464
[19] Ostasevicius V., Gaidys, R., Rimkeviciene, J., Dauksevicius, R., 2010, An approach based on tool
mode control for surface roughness reduction in high-frequency vibration cutting, Journal of Sound
and Vibration, Vol. 329, Pages 4866-4879
[20] Schubert, A., Nestler, A., Pinternagel, S., Zeidler, H., 2011, Influence of ultrasonic vibration assistance
on the surface integrity in turning of the aluminium alloy AA2017, Mat.-wiss u. Werkstofftech, Vol.
42, No 7, Pages 658-665
[21] Overcash, J.L., Cuttino, J.F., 2009, Design and experimental results of a tunable vibration turning
device operating at ultrasonic frequencies, Precision Engineering, Vol. 33, Pages 127-134
[22] Nategh, M.J., Razavi, H., Abdullah, A., 2012, Analytical modeling and experimental investigation of
ultrasonic-vibration assisted oblique turning, part I : Kinematics analysis, International Journal of
Mechanical Sciences, Vol. 63, Pages 1-11
[23] Razavi, H., Nategh, M.J., Abdullah, A., 2012, Analytical modeling and experimental investigation of
ultrasonic-vibration assisted oblique turning, part II : Dynamics analysis, International Journal of
Mechanical Sciences, Vol. 63, Pages 12-25
[24] Razavi, H., Nategh, M.J., Abdullah, A., 2012, Analytical modeling and experimental investigation of
ultrasonic-vibration assisted oblique turning, part III :Experimental Investigation, International Journal
of Mechanical Sciences, Vol. 63, Pages 26-36
[25] Zhang, X., Kumar, A.S., Rahman, M., Nath, C., Liu, K., 2011, Experimental study on ultrasonic
elliptical vibration cutting of hardened steel using PCD tools, Journal of Materials Processing
[26] Overcash, J.L., Cuttino, J.F., 2009, In-process modeling of dynamic tool-tip temperatures of a tunable
vibration turning device operating at ultrasonic frequencies, Precision Engineering, Vol. 33, Pages
505-515
[27] Babitsky, V.I., Kalashnikov, A.N., Meadows, A., Wijesundara, A.A.H.P., 2003, Ultrasonically assisted
turning of aviation materials, Journal of Materials Processing Technology, Vol. 132, Pages 157-167
[28] Tabatabaei, S.M., Behbahani, S., Mirian, S.M., 2010, Analysis of ultrasonic assisted machining
(UAM) on regenerative chatter in turning , Journal of Materials Processing Technology, Vol 210,
Pages 1-47
530
[29] Jamshidi, H., Nategh, M.J., 2013, Theoretical and experimental investigation of the frictional behavior
of the tool-chip interface in ultrasonic-vibration assisted turning, International Journal of Machine
Tools&Manufacture, Vol. 65, Pages 1-7
[30] Ahmed, N., Mitrofanov, A.V., Babitsky, V.I., Silberschmidt, V.V., 2006, Analysis of material
response to ultrasonic vibration loading in turning Inconel 718, Vol. 424, Pages 318-325
[31] Muhammad, R., Ahmed, N., Roy, A., Silberschmidt, V.V., 2012, Numerical Modelling of vibrationAssisted Turning of Ti-15333, Procedia CIRP, Vol. 1, Pages 347-352
[32] Adnan, A.S., Subbiah, S., 2010, Experimental investigation of transverse vibration-assisted orthogonal
cutting of AL-2024, International Journal of Machine Tools&Manufacture, Vol. 50, Pages 294-302
[33] Babitsky, V.I., Mitrofanov, A.V., Silberschmidt, V.V., 2004, Ultrasonically assisted turning of
aviation materials : simulations and experimental study, Ultrasonics, Vol. 42, Pages 81-86
[34] Zhou, M., Wang, X.J., Ngoi, B.K.A., Gan, J.G.K., 2002, Brittle-ductile transition in the diamond
cutting of glasses with the aid of ultrasonic vibration, Journal of Material Processing Technology, Vol.
121, Pages 243-251
[35] Muhammad, R., Maurotto, A., Roy, A., Silberschmidt, V.V., 2012, Hot ultrasonically turning of -Ti
alloy, Procedia CIRP, Vol. 1, Pages 336-341
[36] Dinakaran, D., Sampathkumar, S., Sivashanmugam, N., 2009, An experimental investigation on
monitoring of crater wear in turning using ultrasonic technique, International Journal of Machine
Tools&Manufacture, Vol. 49, Pages 1234-1237
531
532
UZAKTAN CNC KONTROL SSTEMLER

Burak KARAKAVUZ a, Ersin TOPSAKALb ve Kerim ETNKAYA c
a
Karabk niversitesi Teknik Eitim Fakltesi, Karabk, Trkiye, burak@karakavuz.com

Karabk niversitesi Teknik Eitim Fakltesi, Karabk, Trkiye, ersintopsakal@live.com
c
Karabk niversitesi Teknoloji Fakltesi, Karabk, Trkiye, kcetinkaya@karabuk.edu.tr
ZET
Fakltelerde dnem devi ve bitirme projesi olarak yaplan prototip almalar hobi amal kullanclarn
hizmetine sunulmaktadr. Sistemin eitimi ve uygulamas iin uzaktan izlenmesi, denetlenmesi ve kontrol
amalanmtr. Sistem CNC tezghn tablas ve kesici takm ekseni olmak zere iki adet kamera
kullanmaktadr. Kameralar; 300 yatay ve 120 dikey hareket kabiliyetine sahiptir. Kablosuz olarak internet
zerinden grnty aktarabilmektedir. Uzaktan balant lisansl TeamViewer program ile oluturulmutur.
Kullancnn en kolay ekilde program altrabilmesi iin zelletirilmi ve ara yz tasarlanmtr.
Kameralarn gerekli yerlere montaj yapldktan sonra, internet zerinden TeamViewer kullanlarak tezghn
almas gerekletirilmitir.
Anahtar Kelimeler: uzaktan kontrol, cnc sistemler, internet
CNC REMOTE CONTROL SYSTEMS

ABSTRACT
The term paper and a final project prototype studies are aimed to users for hobby purposes in our faculty.
The remote monitoring, supervision and control of CNC system training and aplication are aimed. The
system uses two cameras, one of them on the CNC system table, and the other on the axis of the cutting tool.
Cameras have the ability to move 300 horizontal and 120 vertical. Cameras transmit images wirelessly
over the internet. TeamViewer is a licensed program that was created by a remote connection. The easiest
way to run the program user interface is designed and customized. After installation of the cameras where
they are needed, the counter was carried over the internet using TeamViewer
Key Words : Remote control, CNC systems, Internet
1.GR
Ayyldz ve arkadalarnn almasnda Masast CNC Freze Tezgh Tasarm ve Prototipi iin gerekli
bilgiler ve G kodlar ele alnmtr [1]. Llewelyn almasnda CAD-CAM eitimi ve renme problemlerine
deinerek CAD-CAM eitimi iin program tabanl yeni yaklamlar gelitirmitir [2]. Chang ve arkadalar
da CAD ve CAM eitimi iin, PC tabanl yazlmlar gelitirilmitir [3]. Yazlm ve donanm platformu
seilerek CNC sistemi iin yazlm gerekleme yntemi belirlenir [4]. Uzaktan kumandann ilk
rneklerinden biri, 1898 ylnda Nikola Tesla tarafndan Hareket Eden Ara Veya Aralarn
Mekanizmalarnn Kontrol in Cihaz Teknii ismi ile gelitirilmitir [5]. Lihui Wang almasnda gerek
zamanl grntleme ve aa bal CNC makinelerin uzaktan kumanda kontrol iin uygun bir yntem
gelitirmektir [6]. Hanwu ve arkadalar bu almalarnda sanal iletim sisteminin retim tesisi ve retim
srecinin simlasyonunun eitim uygulamalarndan bahsetmitir. Sistem VRML (Virtual Reality Modeling
Language = Sanal Gereklik Modelleme Dili) ve tarayc/sunucu yaps tabanldr. Kullanc sadece cretsiz
bir eklenti yklemeli ve paketi normal bir ekilde Microsoft Internet Explorer yoluyla altrmaldr [7].
533
Bu proje ile CNC tezghlar, yalnzca makinenin bal olduu bilgisayardan deil, internet balants olan her
yerden kontrol edilebilmektedir. Sistemin eitimi ve uygulamas iin uzaktan izlenmesi, denetlenmesi ve
kontrol, operatr tezghn yannda olmasa da gerekleecektir. CNCde ilenecek paraya her trl ilem,
operatr tarafndan tezghn bal olduu bilgisayara eriim salanarak yaplabilmektedir. Tezghn
ayarlanmas, ilenecek parann G kodlarnn yazlmas, uzak bilgisayar ile grntl ve sesli iletiim
gerekletirme ve benzeri ilemleri rahatlkla yapabilecektir.
2.DONANIM
Gerekletirilen almaya ait blok diyagram (ekil 1) verilmitir. almaya ait donanm; 3 Eksen Masa Tipi
CNC Freze Tezgh, IP Kameralar, ADSL Router ve Mach3 altrabilen bir bilgisayar donanm olmak
zere 4 ana blmden olumaktadr. Bu blmde almaya ait donanm ve ileyii hakknda detayl bilgi
verilmitir.
ekil 1. Gerekletirilen sistemin blok diyagram.

Eksen Masa Tipi CNC Freze Tezghnn hareket iletiminde dorusal yataklar vidal bilyal miller
kullanlmtr. Tahrik motoru olarak tm eksenler iin adm motor seilmitir. Kesici motor olarak spindle
motor tercih edilmitir. X Ekseni tezghn tablasn hareket ettiren eksendir. Y Ekseni kesici takm saa sola
hareket ettiren eksendir. Z Ekseni ise kesici takm aa yukar hareket ettiren eksendir.
Geni bant (ADSL) internet balantsn kullanabilmek ve internet zerinden bilgisayar ve kameralar eriime
amak iin kullanlmtr. CNC Tezgh Eksenleri zerine yerletirilen IP Kameralar (ekil 2) kablosuz
modem zerinden grnt ve sesi aktarabilmektedir.
Kameralar CNC Freze Tezgh zerine X-Z ve Y-Z Eksenlerinde malzemeyi rahat olarak grebilecek (ekil
2) biimde konumlandrld.
534
ekil 2. Kablosuz IP Kamera.

Ayrca kullanlan IP kameralar yatay 300, dikey 120dnebilecek ekildedir.
3.YAZILIM
Kameralarn yayn yapabilmesi iin gerekli olan statik IP ve Port tanmlamalar modem zerinden yaplr
(ekil 3).
ekil 3. IP ve Port Tanmlamalar [8].

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Modem ara yzne eriim salandktan sonra Gelimi Ayar sekmesi seilir.
Alt balklardan NAT blmne girilir.
Kural Dizini satrndan 1den 16ya kadar istenilen saysal tanmlama yaplr.
Uygulama Blmnden atayacamz kurala bir isim veriyoruz. (CNC Kamera 1 vb.)
Protokol olarak ALL olarak btn iletiim protokollerini desteklemeyi seiyoruz.
Balang ve biti portlar bir sra portu eriime amak iin kullanlr. Kameralarmz tek bir port
zerinden kontrol ettiimizden biz 1025 portunu setik. Balang ksmna 1025 yazyoruz.
Biti Portuna da 1025 yazarak sadece 1025 portumuzu ayoruz.
Yerel Ip Adresi Kameralarmza atayacamz statik ip adresini 192.168.1.29 olarak
tanmlyoruz.
535
kinci kamera iin yeni bir Kural Dizini says ve Uygulama ad belirlenir. IP adresini ise
192.168.1.30 olarak seerek 1024 portunu tanmlyoruz.
Kamera kullanlacak modem zerine ilk yaplandrma iin Ethernet kablosu ile balanr ve ayn a
zerine kablolu veya kablosuz bilgisayar balants da yaplr (ekil 4.) Kamera ile birlikte gelen
yazlmlardan BSearch.exe isimli uygulama altrlr. Modem balants kurulan bilgisayar network
kart seilir.
ekil 4. IP Kamera Yaplandrmas [9].

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Bilgisayarmzn ald ve modem tarafndan tanmlanan IP adresimiz.

Modem tarafndan tanmlanan A Maskemiz.
Modem iin kullanlan A Geidi adresimiz.
Ayn modeme ilk yaplandrma iin balanan kameralarmz listeleniyor.
Otomatik olarak listeleme yaplmadnda el ile arama yapma iin kullanlacak butonumuz.
Listede setiimiz kameramza vereceimiz modem zerinden tanmladmz statik ip adresi.
Kameramza vereceimiz A geidi adresi. (3 ile ayndr.)
Kameramza verdiimiz A Geidi adresi ( 4 ile ayndr.)
Modem zerinden tanmladmz port adresimiz.
Kamerann ynetici ad. (n tanml olarak Admindir.)
Kamerann ynetici parolas. (n tanml olarak 123456dr.)
Ayarlarmz kamera zerine kaydetmemiz iin kullandmz buton.
Kablosuz kullanm iin Browse butonu ile kamerann ynetici ara yzne ulaarak kablosuz a
yaplandrmas gerekletirilebilir.
IP Kameralara herhangi bir yer zerinden internet balants kullanarak grnt alabilmek iin o anda
modemin servis salaycdan ald IP adresini bilmek gerekir. IP adresimiz statik bir yapya sahipse servis
salayc bize srekli ayn ip adresini temin edecektir. Bu adresi bilmemiz kameralardan grnt alabilmemiz
iin yeterlidir. Fakat ou internet servis salaycs kullanclarna dinamik IP adresi tanmlamaktadr.
Dinamik IP; kullanc internete balanmaya altnda servis salayc tarafndan her defasnda farkl
adreslerin atanmasdr. Bu durumda kameralardan grnt almaya altmzda srekli olarak yeni atanan
IP adresini renmemiz gerekir. Bu sorunu zmek iin No-Ip.com (ekil 5) internet adresi zerinden hizmet
veren cretsiz servis ile Dinamik IPmize bir domain atayarak kullanyoruz.
536
ekil 5. No-Ip.com Yazlm Host Tanmlama [10].

TeamViewer internet zerinden bilgisayarlarn birbirlerine uzak masast balants kurmasn salayan
uzaktan yardm amal gelitirilmi bir yazlmdr. Bu yazlm sayesinde uzaktan balanlan bilgisayar ile
sesli veya grntl iletiim kurulabilir ayrca dosya transferi ve yazlm ykleme, kaldrma, onarma gibi
destek amal ilemler gerekletirilebilir. Uzaktan Kontrol CNC Sisteminde, TeamViewer ile tezghmzn
bal olduu bilgisayara eriim salanarak Mach3 yazlm kullanlr ve malzeme ilenir. Bunun dnda
operatr uzak bilgisayar kullanrken kiiler onu takip ederek tezghn nasl iledii hakknda fikir sahibi
olabilirler ve renebilirler. Ayrca operatr kendi bilgisayarnda bulunan nceden hazrlanm G kodlarn
uzak bilgisayara gndererek tezghn malzemeyi ilemesini salayabilir, tezghn sfr noktasn ve birok
ilemi gerekletirebilir. Bunlar yaparken sesli veya grntl iletiim olanaklarn kullanarak kar tarafa
bilgi aktarabilir.
Yazlm kullanabilmek iin teamviewer.com zerinden kendimize bir hesap tanmladk. Kendimize ait
zelletirilmi altrlabilir bir QuickSupport (ekil 6) uygulamas oluturduk.
537
ekil 6. zelletirilmi QuickSupport Yazlm [11].

Kamera konumlandrlmas yapldktan sonra tezgha balants yaplm olan bilgisayar zerinde
zelletirdiimiz yklenebilir TeamViewer program altrld. Uzak CNC Sistem hazrlandktan sonra,
kontrol noktasndaki TeamViewer yazlm balatld ve listeden Uzak CNC Tezgha bal bilgisayar
seilerek balant saland. IPCMonitor.exe adl yazlm balatlarak kamera tanmlamalar yapld.
Kameralara atam olduumuz no-ip.com tarafndan salanan domainler ve portlar yazlma girilerek anlk
tezgah grnts (ekil 7) saland.
ekil 7. Uzak Tezgah Grnts ve Masast Balants.

538
4. UYGULAMALAR
Uzak CNC Tezgah zerinde baarl bir ekilde grnt aktarm ve kontrol salandktan sonra test amal
strafor zerine eitli almalar yapld.
4.1. Delik Delme Uygulamas
Uzak CNC tezgaha basit bir G program gnderilerek delik delme uygulamas (ekil 8) yapld.
ekil 8. Delik Delme Uygulamas.
Kontrol noktasndan kameralar (ekil 9) ile sistemin ileyiini gzlemlendi.
ekil 9. Delik Delme Uygulama Grnts.

4.2. Dili ark Uygulamas
Uzak CNC tezgaha basit bir G program gndererek dili ark uygulamas (ekil 10) yapld.
539
ekil 10. Dili ark Uygulamas.
Kontrol noktasndan (ekil 11) sistemin ileyii gzlemlendi.
ekil 11. Dili ark Uygulama Grnts.
540
4.3 Yzey leme Uygulamas

Uzak CNC tezgaha basit bir G program gnderilerek yzey ileme uygulamas (ekil 12) yapld.
ekil 12. Yzey leme Uygulamas.
Kontrol noktasndan (ekil 13) sistemin ileyii gzlemlendi.
ekil 13. Yzey leme Uygulama Grnts.

5.SONU
Bu almada CNC Sistemlerin eitimi ve uygulamas iin uzaktan izlenmesi, denetlenmesi ve kontrol
amaland. CNC tezghn tablas ve kesici takm ekseni olmak zere iki adet kamera kullanld. Kameralar;
X-Z ve Y-Z eksenlerini net bir biimde grecek ekilde, kullanlacak tezghn zerine monte edildi. ADSL
Modem yaplandrmas gerekletirildi ve kameralara sabit IPler atanarak gerekli portlar modem zerinden
ald. NO-IP.com cretsiz alan ad salama servisi kullanlarak uzak sistemin dinamik IP adresine bir alan
ad tanmland. Kullancnn en kolay ekilde yazlm altrabilmesi iin TeamViewer yazlm yardm ile
zelletirilmi, altrlabilir QuickSupport yazlm oluturuldu. Sistem ile kontrol edilecek tezgha, internet
541
balants olan her yerden mesafe kstlamas olmadan eriim saland ve tezghn yanndaym gibi
rahatlkla kontrol edilebildi.
KAYNAKLAR
[1]. A.Ayyldz, E.Demir, K. zten, K. Kaba. Danman:Prof. Dr.Kerim etinkaya Masast CNC
Freze Tezgh Tasarm Ve Prototip malat Lisans Tezi Karabk niversitesi Teknik Eitim
Fakltesi (2009)
[2]. A.Llewelyn CAD CAM education and trainning Computer-Aided Desing, 16(3):172-176(1984)
[3]. Chang H. C., Real-Time Control of an SSVEPActuated Remote-Controlled Car, SICE Annual
Conference, Taipei, Tayvan, 1884-1887, 18-21 Austos 2010
[4]. Xiong-bo MA, Zhen-yu HAN , Yong-zhang WANG , Hong-ya FU Development of a PC-based
Open Architecture Software-CNC System
Chinese Journal of Aeronautics - June 2007, Pages
272281
[5]. Nicola Tesla Method of and apparatus for controlling mechanism of moving vessels and vehicles
- November 8 , 1898
[6]. Lihui Wang Remote real-time CNC machining for web based manufacturing - December 2004,
Pages 563571
[7]. He Hanwu, Wu Yueming
Web-based virtual operating of
Computers in Industry - December 2009, Pages 686697
[8]. Tp-Link.com.tr
[9]. Uranium.com.tr
[10]. No-ip.com
[11]. Teamviewer.com
542
CNC milling machine tools
YKSEK HIZLI FREZELEME TEKNOLOJSNDE KESME

PARAMETRELERNN TAGUCH YNTEMYLE
OPTMZASYONU
Mustafa HAMAMCIa , Eyp Sabri TOPALb
a, Erciyes niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm, Kayseri/TRKYE,
mhamamci@erciyes.edu.tr
b, Erciyes niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm, Kayseri/TRKYE,
topal@erciyes.edu.tr
zet
Bu almada DIN 1.2344 scak i takm elii, yksek hzda frezeleme zelliklerine sahip CNC dikey ileme
merkezinde, TiAlN kapl dz parmak freze ile soutma svs kullanmadan, yksek kesme hzlarnda (10.00022.000 dev/dak) tek ynl olarak frezeleme ilemine tabi tutulmu, farkl seviyelerdeki kesme
parametrelerinin (kesme hz, ilerleme hz, tala derinlii ve yanal adm) yzey przllne olan etkileri
aratrlmtr. Elde edilen sonulara gre minimum yzey przlln salayan optimum kesme
parametreleri Taguchi metodu kullanlarak belirlenmitir. Taguchi yntemiyle oluturulan deney tasarm
sayesinde, daha az deneyle daha salkl sonulara ulalm, belirlenen optimum kesme parametreleriyle
yaplan dorulama deneyleri sonunda ortalama yzey przll (Ra) baarl bir ekilde iyiletirilmitir.
Anahtar kelimeler: Yksek Hzl Frezeleme, Yzey Przll, Taguchi
Optimizasyon.
Metodu,
THE OPTIMIZATION OF THE CUTTING PARAMETERS BY

TAGUCHI METHOD IN HIGH SPEED MILLING
TECHNOLOGY
Abstract
In this paper, DIN 1.2344 hot work tool steel was subjected to unidirectional tool path milling at high cutting
speeds (10.000-22.000 rpm) by using a TiAlN coated flat end mill without using coolant in CNC vertical
machining center, have the capability of high-speed milling, and the effects of the different cutting
parameters levels (cutting speed, feed rate, depth of cut and stepover ratio) on surface roughness were
investigated. According to the results, the optimum cutting parameters providing the minimum surface
roughness were determined by using Taguchi method. Through the created experimental design by using
Taguchi technique, more accurate results are achieved with less experiment, and at the end of the
confirmation experiments, performed with the optimum cutting parameters, average surface roughness (R a)
was successfully improved.
Keywords: High Speed Milling, Surface Roughness, Taguchi Method
543
Optimization.
1. Giri
Modern tala kaldrma yntemlerinde teknolojinin gelimesi ile birlikte boyutsal tamln yan sra yzey
kalitesi de nemli bir unsur olarak ortaya kmtr. retilen bir makine elemannn fonksiyonunu yerine
getirebilmesinde yzey kalitesinin nemi byktr. lenmi bir parann kalitesi, boyutsal taml ve retim
srecinde oluan yzey durumuyla belirlenir [1]. Tala kaldrma ve yzey ileme yntemlerinde uygun
kesme ve ileme parametrelerinin seimi sayesinde istenilen yzey kalitesinin salanmas mmkndr [2].
malatta en iyi yzey kalitesini ekonomik ekilde elde etmek iin ileme parametrelerinin uygun seviyelerinin
belirlenmesi ve birbirleri ile olan ilikilerin deneysel almalarla ortaya konulmas imalat sektrnde byk
bir ihtiya haline gelmitir [3].
Gnmzde zellikle kalp imalatnda dk maliyet ve ksa retim zamanlarnn yan sra daha iyi boyutsal
hassasiyet ve yzey przll elde etme istei artmtr. Sert malzemelerin yksek hzl ilenmesi gibi yeni
teknolojilerin kullanlmasyla, erozyon ve parlatma ilemlerini azaltarak ya da tamamen ortadan kaldrarak
istenilen boyut ve yzey kalitesine ulamak mmkn hale gelmitir. Kalp imalatnn tek tezgahta
bitirilmesini salayan ve ilem saysn azaltan yksek hzl ileme yntemi takm mrnn ok ksa olmas,
dk imalat verimlilii ve hassasiyeti nedeniyle gemite yaygn olarak kullanlamamaktayd. Fakat
bilgisayar teknolojisinin bir rnn tasarmndan, retimine ve satna kadar geen her srete etkin olarak
kullanlmas, retim kapasitesinin maksimum seviyeye ulamasn salamtr.
Geleneksel frezelemede malzemeler ncelikle kaba ilemeye, daha sonra yar bitirme ve bitirme ilemine tabi
tutulmaktadr. Malzeme istenilen toleranslara talama, parlatma gibi hassas yzey ileme teknikleri sonunda
ulamaktadr. Ancak gnmzde srekli gelime gsteren kesici takm malzemeleri ve bilgisayar kontroll
Yksek Hzl leme kabiliyetine sahip freze tezgahlar kullanlarak paralar nce sl ileme tabi tutulup
sonra frezeleme ile istenilen boyutlarda imal edilebilmektedir. Bu yntem talama, parlatma gibi ekstra
maliyetleri azaltp ksa srede retim imkan salamaktadr [4].
retilen paralarn boyut taml, yzey kalitesi, ileme zaman, retim maliyeti, i gc sarfiyat gibi
unsurlar etkileyen kontrol edilebilen parametrelerin veya girdi faktrlerinin, belirlenen hedefler
dorultusunda minimize veya maksimize edilmesinde karmza kan optimizasyon, deiik yntemlerle
yaplabilen matematiksel bir programlama terimidir.
retilen paralarn yzey kalitesini etkileyen faktrlerin ok farkl optimizasyon yntemleriyle
deerlendirilmesine karlk, yzey przllnn en dk deerini elde etmek iin optimum ileme
parametrelerini belirlemede ve oluacak yzey przll deerini tahmin etmede son zamanlarda Taguchi
Metoduyla yaplan almalar younluk kazanmtr [5]. Bu balamda yaplan bu almada, plastik hacim
kalplnda yaygn kullanm alanna sahip olan DIN 1.2344 scak i takm elii malzemesinin yksek
hzlarda frezelenmesinde kesme hz, ilerleme hz, tala derinlii ve yanal adm parametrelerinin yzey
przll zerindeki etkileri Taguchi deney tasarm yntemi kullanlarak belirlenmitir. Elde edilen
model nda ileme parametreleri en iyi yzeyi elde etmek zere optimize edilmitir. Son olarak
dorulama deneyleri yaplarak optimizasyonun baars test edilmitir.
2. Yzey Kalitesi
malat aamasnda retilen paralarn ilenmesi sonucu yzeydeki girintili ve kntl dzensizliklerden
oluan yzey przll kullanlan yntemler ve d etkenlere bal olarak birbirinden olduka farkl
olmakta ve bu durum yzey kalitesini belirlemektedir. Talal imalatta yzey przll, ilenen paralarn
yzey kalitesini ve tribolojik zelliklerini etkileyen nemli bir faktrdr [6]. Her tala kaldrma ynteminde
elde edilebilecek yzey kalitesi ve yzey przll derecesi farkldr. Yzey przlln etkileyen
birok faktr vardr. Bunlar; i paras malzeme tr, kesici takm tr, kesme hz, ilerleme hz, tala
derinlii, oluan s, soutma svs ve tezgahn konstrksiyonu gibi faktrlerdir. Bu faktrlerden birinin
deimesi ile yzey przll de deimektedir [7].
Yzey kalitesi genellikle Ra sembol ile ifade edilir. Merkez ortalama izgisi olarak bilinen Ra, uluslararas
benimsenmi sembol olup, bir rnekleme boyu zerindeki ortalama izgisinin altnda ve stnde kalan
544
mutlak dzensiz przllklerin aritmetik ortalama deerini gsterir (ekil 1). Bu parametre matematiksel
olarak aadaki denklemle ifade edilmektedir.
l
1
Ra y ( x) dx
l0
Ra
1 n
yi
n i 1
(1)
ekil 1. Ortalama yzey przll (Ra) profili [4].

2. Taguchi Metodu
Literatrde aratrmaclar tarafndan en ok kullanlan deney tasarm yntemlerinden biri olan Taguchi
metodu, parametre tasarm, sistem tasarm ve tolerans tasarm zerine kurulmu deney tasarm ve
optimizasyon tekniidir. Kalite gvence sistemleri kapsamnda toplanan verilerin istatistiksel analizinde
yaygn olarak kullanlan Taguchi deney tasarm, farkl parametrelerin farkl seviyeleri arasndan optimum
kombinasyonun belirlenmesinde olduka yararl bir yntemdir.
Taguchi Deney Tasarm ynteminde elde edilen deney sonular Sinyal/grlt (S/N) oranna evrilerek
deerlendirilmektedir. Sinyal/grlt oran, en kk en iyi, en byk en iyi, nominal deer en iyi
olarak kalite deerlerinin hedeflendii deere gre farkl ekillerde hesaplanr ve analiz edilir. Her tip
problemde de, ama S/N orann maksimize etmektir. Yzey kalitesinin artrlmas hedeflendiinde
kullanlacak S/N oran en kk- en iyi yaklamdr ve forml aadaki gibidir [8].
1 n
S / N 10 log Y 2
n i 1
(2)
Y : Hedef deer (yzey przllk deeri)

n : Y deerlerinin says
Bulunan S/N deerlerini yorumlamak iin standart sapma, serbestlik derecesi ve aritmetik ortalamalarnn
hesaplanmas gerekmektedir. Yaplan bu matematiksel ve istatiksel ilemlere gre Varyans analizi (ANOVA)
tablosu oluturulur. Varyans analizi yapldktan sonra ayn deney artlaryla belirlenen optimum parametre
seviyeleriyle yaplacak dorulama deneyi ile tutarllk kontrol yaplarak optimizasyonun baars aratrlr.
Birbirini takip eden deneylerde, kalite deikeninin hem deneydeki faktr dzeylerinden hem de bilinmeyen
ya da kontrol edilemeyen faktrlerden etkilenmesini nlemek iin rastsallatrma ilkesi kullanlabilir.
Uygulamalarda deneylerin uygulama sras mmkn olduunca rastsallatrlmaldr.
Taguchi metodu ile deney tasarmnda uygulanmas gereken baz temel admlar belirlenmitir. Deneyin tam
olarak Taguchi metoduna gre gerekletirilmesi iin aada sralanan bu prosedrlerin uygulanmas
gerekmektedir.
545
Problemin belirlenmesi,
Kontrol ve grlt faktrlerinin belirlenmesi,
Deerlendirilecek parametrelerin ve etkileimlerinin belirlenmesi,
Parametrelere ait seviyelerin belirlenmesi,
Deneye uygun ortogonal dizinin seilmesi,
Tm parametrelerin kolonlara atanmas,
Deneylerin gereken tekrar saysnda yaplmas,
Deney sonularnn kaydedilerek istatistiksel analizinin yaplmas,
stenilen sonuca gre en iyi parametre seviyelerinin belirlenmesi,
Dorulama deneylerinin yaplarak sonularn yorumlanmas [8].
2. Materyal
Deneylerde i paras olarak DIN 1.2344 (X40CrMoV5-1) alaml scak i takm elii kullanlmtr.
Teknik zellikleri ve kimyasal bileimi Tablo 1de belirtilmitir.
Tablo 1. DIN 1.2344 i paras malzemesinin teknik zellikleri.
Kimyasal bileimi, %
Si
Mn
Cr
Mo
0.39
1.0
0.4
5.2
1.4
0.9
Deneyde kullanlan numuneler dikdrtgen prizma eklinde 50x40x30 mm boyutlarnda kesildikten sonra
ilenecek yzeylerdeki kesim izlerinin ve eriliklerin giderilmesi iin iki yzeye n frezeleme yaplmtr.
Daha sonra sertletirme ilemine tabi tutulmu ve paralarn sertlii 52 HRC deerine ulamtr. Kaldrlacak
talan dk oranlarda olmas ve kullanlacak tezgahn yksek hassasiyette olmasndan dolay paralarn
ilenecek yzeylerinin paralelliinin ve dzlemselliinin salanmas iin ilenecek yzeye ve paralel
yzeyine talama ilemi uygulanm numuneler numaralandrldktan sonra deneye hazr hale getirilmitir.
Deneylerde 6 mm apnda, 50 mm boyunda 4 kesici azl 1 mm ke radysne sahip dz azl TiAlN
kapl karbr parmak freze kullanlmtr. Bir freze aksyla maksimum 5 para ilenmi daha sonra yenisiyle
deitirilmitir.
Takm tutucu olarak yksek hzda ilemede kullanlan, yksek hassasiyetli, ok kenarl sktrma teknolojine
sahip 6 mm apnda TRBOS takm tutucu sistemi kullanlmtr. Tablo 2 de teknik zellikleri verilen bu
sistem ksa srede ve ara balama elemanlarna gerek kalmadan takm tutturma imkan salamakta ve ok
dk salg deerleriyle yzey kalitesini artrmaktadr.
Tablo 2. Deneylerde kullanlan takm tutucunun teknik zellikleri.
retici
SCHUNK
rn tipi
TRIBOS SPF-RM HSK-E 25
Maksimum kullanm hz
60000 dev/dak
ap / d ap
6 mm / 20 mm
Uzunluk
40 mm
Maksimum salg
0.003 mm
Frezeleme ilemleri yksek hzda ileme kabiliyetine sahip, DATRON M7 HP model dik ileme merkezinde
kuru arlarda gerekletirilmitir. Numuneler, torna tezgahlarnda bulunan ayna sisteminin yatay pozisyonuna
balanarak ilenmitir. Tezgaha ait baz teknik detaylar aadaki tabloda verilmitir.
546
Tablo 3. DATRON M7 yksek hzl CNC ileme tezgah zellikleri.

alma aral
Kontrol nitesi
mili hz
X: 520
Y: 650
Z:240 mm
Microsoft Windows tabanl Datron kontrol yazlm
40.000 dev/dak
mili motor gc
3 kW
Maksimum ilerleme hz
10 m/dak
Soutma teknolojisi
MQL (minimal quantity lubrication), Spray-Mist
Frezeleme sonunda ilenen yzeylerin przllk deerlerinin llmesinde Mitutoyo Surftest-201 tipi, masa
st ve yazl kt alnabilen yzey przllk lm cihaz kullanlmtr. lmlerde rnekleme uzunluu
(cut-off) 0.8 mm ve rnekleme says 3 olarak seilmitir. lme ilemi frezelenen yzeyle paralel, ileme
ynne dik olacak ekilde, takmn sfr noktasn ald orta noktadan bir, orta noktann sandan ve
solundan birer adet olmak zere toplam 3 adet yzey przllk deeri (R a) llerek ortalamalar alnmtr.
3. Yntem
almada yzey przlln en ok etkileyen kesme hz, ilerleme hz, tala derinlii ve yanal adm
olmak zere 4 parametre ve her birine ait 5 seviye belirlenmitir. Yaplan literatr aratrmalar ve ilemelerin
yaplaca tezgahn kapasitesi gz nne alnarak belirlenen kesme parametreleri ve seviyeleri Tablo 4 te
gsterilmitir. Parametreler ve seviyeleri belirlendikten sonra deney tasarm aamasna geilir.
5 seviyeli bir faktrn serbestlik derecesinin 4 olmas nedeniyle toplam serbestlik derecesi 16 olmaktadr.
Toplam serbestlik derecesi seilecek ortogonal dizinin salad deney saysnn bir eksiinden fazla
olamayacandan deneysel almamz iin en uygun tasarm olan L25 ortogonal dizim seilmitir.
Kesme parametreleri belirlendikten sonra numuneler deney srasna gre numaralandrlmtr. Daha sonra
be farkl yanal adma gre PowerMILL programyla oluturulan CNC kodlar tezgaha yklenerek frezeleme
deneyleri yaplmtr.
Tablo 4. Deney parametreleri ve seviyeleri.
Kontrol faktrleri
Seviye 1
Seviye 2
Seviye 3
Seviye 4
Seviye 5
A- Kesme hz [dev/dak]
10000
13000
16000
19000
22000
B- lerleme hz [mm/dak]
1000
2000
3000
4000
5000
C- Tala derinlii [mm]
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
D- Yanal adm [mm]
0.5
1.5
2.5
4. Sonularn Deerlendirilmesi ve Optimizasyon

Belirlenen standart L25 ortogonal matrisine yerletirilen parametrelere gre yaplan deneyler sonunda yzey
przllk deerleri llm ve toplam olarak 25 gzlem alnmtr. Gzlem verileri Minitab-16
programnn analiz ksmnda en kk en iyi kriterine gre zmlenmitir. llen yzey przllk
deerleri ve S/N oranlar Tablo 6 da grlmektedir.
Yzey przll zerindeki her bir kontrol faktrnn etkisinin analizi S/N (db) yant tablolar ile
yaplmtr. Tablo 5te her parametre seviyesi iin hesaplanan, ortalama R a deerinin en dk, S/N orannn
547
en yksek olduu deer, yani yzey kalitesinin en iyi olduu parametre ve seviyeleri grlmektedir. Yzey
przllne ait S/N grafii ise ekil 2de gsterilmitir.
Tablo 5. Parametre seviyelerinin S/N (db) yant tablosu.
Seviye
Kesme hz
(A)
lerleme hz
(B)
Tala
derinlii
(C)
Yanal adm
(D)
11.791
7.519
15.050
13.439
14.028
11.570
16.327
15.023
9.285
11.707
11.300
11.363
13.893
11.192
12.645
10.073
17.503
8.604
10.448
7.205
Maks-min
9.984
6.447
3.579
9.122
nem sras
Tablo 6. Yzey przllk sonular ve S/N deerleri.
Deney
no
Kesme
hz
(A)
[dev/dak]
lerleme
hz
(B)
[mm/dak]
Tala
derinlii
(C)
[mm]
Yanal
adm
(D)
[mm]
Yzey
Przll
(Ra)
[m]
1
2
10000
10000
1000
2000
0.05
0.1
0.5
1
0.103
0.110
21.200
15.828
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
10000
10000
10000
13000
13000
13000
13000
13000
16000
16000
16000
16000
3000
4000
5000
1000
2000
3000
4000
5000
1000
2000
3000
4000
0.15
0.2
0.25
0.1
0.15
0.2
0.25
0.05
0.15
0.2
0.25
0.05
1.5
2
2.5
1.5
2
2.5
0.5
1
2.5
0.5
1
1.5
0.260
0.213
1.790
0.373
0.926
0.566
0.243
0.276
0.313
0.223
0.283
0.420
10.165
9.705
2.052
9.508
6.336
3.081
9.491
9.178
6.845
15.701
10.468
9.872
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
16000
19000
19000
19000
19000
19000
22000
22000
22000
22000
22000
5000
1000
2000
3000
4000
5000
1000
2000
3000
4000
5000
0.1
0.2
0.25
0.05
0.1
0.15
0.25
0.05
0.1
0.15
0.2
2
1
1.5
2
2.5
0.5
2
2.5
0.5
1
1.5
0.573
0.130
0.180
0.243
0.466
0.126
0.110
0.106
0.116
0.156
0.196
3.536
20.616
13.149
13.705
7.864
14.128
17.079
16.180
21.112
19.022
14.120
548
S/N
[db]
Tablo 5. incelendiinde minimum yzey przll artnn salanmas iin optimum parametre ve
seviyelerinin, kesme hzna ait en yksek S/N deeri olan 5. seviye, ilerleme hz iin 1. seviye, tala derinlii
iin 1. seviye ve yanal adm miktar iin 1. seviye olduu grlmektedir. nem sras ise yzey kalitesini en
ok etkileyen parametreleri belirtmektedir. Belirlenen optimum parametre seviyeleri Tablo 7de
gsterilmitir.
Tablo 7. Minimum yzey przll iin optimum parametre seviyeleri.
Seviye
Kesme artlar
Kesme hz
[dev/dak]
A5
22000
lerleme hz
[mm/dak]
B1
1000
Tala derinlii
[mm]
C1
0.05
Yanal adm
[mm]
D1
0.5
Main Effects Plot for SN ratios

Data Means
18
15
Mean of SN ratios
12
9
6
10000
13000
16000
19000
22000
1000
2000
18
3000
4000
5000
2,0
2,5
15
12
9
6
0,05
0,10
0,15
0,20
0,25
0,5
1,0
1,5
Signal-to-noise: Smaller is better
ekil 2. Yzey przll zerindeki etkili kontrol faktrlerinin S/N grafikleri.

(A:Kesme hz, B: lerleme hz, C: Tala derinlii, D: Yanal adm)
ekil 2deki grafik incelendiinde yzey przllnn en fazla kesme hzndan etkilendii, kesme hznn
artmasyla ters orantl olarak przllk deerinin azalp yzey kalitesinin artt grlmektedir. Kesme
hznn 1. seviyesinde (10000 dev/dak) gerekletirilen deneyler sonucu oluan ortalama przllk deeri
0.495 m olurken bu deer kesme hznn artmasyla azalm ve maksimum kesme hz seviyesinde (22000
dev/dak) yaplan be deney sonunda ortalama przllk deeri 0.137 m seviyesine dmtr. Deneylerde
22.000 dev/dak kesme hznda elde edilen en dk przllk deeri 0.05 mm tala derinliinde 0.106 m
olarak llmtr.
Yzey kalitesini %12.44 orannda etkiledii hesaplanan ilerleme hznn 1. seviyesinde yaplan deneyler
iinde oluan en dk przllk deeri 0.103 m, 5. seviyesinde yaplan deneyler arasnda oluan en
yksek przllk deerinin 1.79 m olduu dnldnde, ilerleme miktarnn artmas yzey przllk
deerlerini nemli derecede artrd gzlemlenmitir. Azalan tala derinlii ve ilerleme hzyla yzey
przllk deerleri de azalmtr. Fakat tala derinliinin azalan deerlerine kar artan ilerleme hzyla
yzey kalitesi bozulmu ve tala derinliinin maksimum seviyesinde en kt przllk deerine
ykselmitir.
549
Kesme hzndan sonra %28.92 lik oranla yzey kalitesini en ok etkiledii belirlenen yanal adm miktarnn
farkl seviyelerinde yaplan deneyler sonucu elde edilen ortalama przllk deerlerine ait grafik
incelendiinde, yanal adm miktarnn art ile przllk deerinin art arasnda birinci dereceden bant
olduu grlmektedir. Yanal adm miktarnn en dk seviyesi olan 0.5 mm ile yaplan deneyler sonunda
elde edilen en dk przllk deeri 0.103 m, en yksek yanal adm seviyesi (2.5 mm) ile yaplan
deneyler sonunda 1.79 m przllk deeri olumutur. Azalan yanal adm miktar ile birlikte kesme
hznn artmas yzey przlln drmtr. Yanal adm miktar ve ilerleme hznn artan deerlerinin
yzey przlln artrd grlmektedir.
5. Varyans Analizi (ANOVA)
statistiksel bir yntem olan Varyans analizinde ama, yzey kalitesi zerinde hangi faktr ve seviyelerinin
ne derece etkili olduunu ortaya koymaktr. Deneylerde drt deiik faktr ve be farkl seviye kullanlarak
yirmibe deney yaplm ve her bir deneyden farkl Ra deerleri llmtr. Bu farkllklarn tesadf olarak
m yoksa faktrlerden etkilenmesi sonucunda m olutuunu belirlemek iin oluturulan Anova tablolarnda
yzey przllne etki eden parametrelerin oranlar yzde (%) olarak hesaplanmaktadr. Tablo 8.
incelendiinde yzey przlln en ok etkileyen parametrenin %32.28 lik oranla kesme hz, daha
sonra %28.92lik oranla yanal adm miktar, %12.44lk oranla ilerleme hz ve %4lk oranla tala derinlii
olduu grlmektedir. Anova analizinde ilgili faktrn anlamll, o faktre ait varyansn (kareler
ortalamasnn) hatann varyansna oran olan F deerinin, tablo deerleri ile karlatrlmas ile belirlenir.
Bylece elde edilen sonularn istatistiksel gvenilirlii test edilmi olur. Yaplan Varyans analizinde gven
aral %95 ve =0.05 kabul edilerek F deerleri standart tabloyla (F0.05,4,24=2.78) karlatrlm, her bir
kesme parametresinin yzey kalitesi zerinde anlaml olduu fakat kesme hznn ekisinin daha fazla olduu
(F > F ) belirlenmitir.
Tablo 8. S/N deerleri iin ANOVA tablosu
Faktr
Kesme hz
lerleme hz
Tala derinlii
Yanal adm
Hata
Toplam
Serbestlik
derecesi
4
4
4
4
8
24
Kareler
toplam
306.80
118.25
38.05
274.87
212.51
950.49
Kareler
ortalamas
76.701
29.563
9.513
68.718
26.564
F
2.89
1.11
0.36
2.59
Yzde
etkisi
32.28
12.44
4
28.92
22.36
100
6. Dorulama Deneyleri ve Sonular

Taguchi optimizasyon teknii kullanarak belirlenen optimum parametre kombinasyonlar bazen mevcut
deneylerden herhangi biri olabilirken bazen yaplan deneyler iinde bulunmayp dorulama deneyi
gerektirebilir. Yukarda yaplan Taguchi optimizasyonu sonucunda belirlediimiz kesme parametrelerine ait
seviyelerde deney kombinasyonu mevcut deneyler arasnda bulunmad iin toplam 10 adet dorulama
deneyi yaplm ve optimizasyonun baars irdelenmitir.
550
Ra (m)
lk Yaplan Deneyler
Dorulama Deneyleri
ekil 3. lk yaplan deneylerle optimizasyon sonunda yaplan deney sonularnn

przllk deerlerinin karlatrlmas.
Dorulama deneyleri sonunda elde edilen minimum przllk deeri (R a) 0.073 m olarak llmtr.
Bylelikle, ilk deneylerde elde edilen minimum przllk deeri (0.103 m) optimizasyon sonunda %29.2
orannda iyiletirilmitir. Dorulama deneyleri sonunda en yksek przllk deeri 0.1 m olarak llm
ve ilk deneylerde elde edilen en yksek przllk deeri (1.79 m) %94.4 orannda iyiletirilmitir.
Dorulama deneyleri sonunda elde edilen 5 przllk deerinin ortalamas 0.087 m olarak bulunmu ve
ilk yaplan 25 deneyin przllk deerlerinin ortalamasna (0.34 m) gre %74.41 orannda iyileme
salanmtr. Btn bu deerler yukardaki grafik (ekil 3) zerinde incelendiinde Taguchi optimizasyon
teknii ile yzey przll deerlerinin baarl bir ekilde azald grlmektedir.
Tablo 9. Dorulama deneyi sonular.
Minimum przllk iin
A5B1C1D1
0.045 m
0.073 m
Seviye
Tahmin Edilen Deer
Dorulama Deneyi Sonucu
Tablo 9 daki deneysel sonular incelendiinde, yaplan dorulama deneyi sonunda llen przllk
deerinin, teorik olarak hesaplanan tahmini przllk deerine % 61.6 baar orannda yaklat
sylenebilir. Deney sonunda elde edilen przllk deeri (0.073 m) tahmin edilen deerden (0.045 m)
0.028 m (% 62.2 orannda) yksek kmtr.
7. Sonular
Yksek Hzl frezelemede farkl kesme parametrelerinin yzey przllne olan etkilerinin aratrld bu
almada elde edilen sonulara gre minimum yzey przlln salayan optimum kesme parametreleri
zaman ve maliyetten kazan salayan, istatistiksel bir yntem olan Taguchi metodu kullanlarak
belirlenmitir. Taguchi yntemiyle oluturulan deney tasarm sayesinde, tam faktriyel yaplmas halinde
54=625 adet deney yapmak yerine daha az deney (25 adet) ile daha salkl sonulara ulalm, elde edilen
veriler optimize edilerek yzey kalitesi baarl bir ekilde iyiletirilmitir.
Yaplan deneysel almalar neticesinde aadaki sonular elde edilmitir;
Taguchi yntemi ile zaman ve maliyetin drlerek yksek kalitede rnlerin elde edilebilecei
tespit edilmitir,
551
Kesme hzndan sonra yzey kalitesini %28.92 oranla yanal adm miktar, %12.44 oranla ilerleme
hz, %4 oranla tala derinlii etkilemitir,
Yaplan Varyans analizinde (%95 gven aralnda, F0.05,4,24=2.78), her bir kesme parametresinin
yzey kalitesi zerinde anlaml olduu fakat kesme hznn ekisinin daha fazla olduu belirlenmitir,
Kesme hz arttka przllk deeri azalm ve en yksek kesme hzlarnda minimum przllk
deerleri elde edilmitir,
Artan yanal adm miktarlarnda ilerleme hznn artmas yzey kalitesini olumsuz etkilerken, tala
derinliinin azalmas przllk deerini drmtr,
lerleme hznn artmasyla yzey przllk deeri artm, tala derinliinin azalmasyla da
dmtr,
Taguchi metodu kullanlarak yaplan analiz sonucunda minimum yzey przll iin optimum
parametre seviyeleri (A5B1C1D1), kesme hznn 22000 dev/dak, ilerleme hznn 1000 mm/dak, tala
derinliinin 0.05 mm, yanal adm miktarnn 0.5 mm deeri olarak belirlenmitir,
lk yaplan deneylerde elde edilen en dk przllk deeri gz nne alndnda, optimum
parametrelerle gerekletirilen deneylerde elde edilen en dk yzey przll 0.073 m
llm ve yzey kalitesi %29.2 orannda iyiletirilmitir,
Btn sonular deerlendirildiinde, Taguchi yntemi ile kesme parametreleri yksek hzl ilemede
baarl ekilde optimize edilmi ve yzey przllk deerleri yksek oranda azaltlarak baar
salanmtr.
8. Teekkr
almay destekleyen Erciyes niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Koordinasyon Birimine (FBY-124009) desteklerinden dolay teekkr ederiz.
KAYNAKLAR
[1] Topal, E.S., 2009, Effect of stepover ratio on surface roughness in flat end milling, Journal of the
Balkan Tribological Association, 15: 115-122.
[2] Gral, A., Erdoan, E., eker, U., Korkut, ., 2000, ift Fazl eliklerde Martensit Hacim Oranna Bal
Olarak Kesici Uta Anma ve Svanma (BUE) Oluumu Eiliminin Kesme Kuvvetleri ve Yzey
Przll zerine Etkisi, 9. Uluslararas Makine Tasarm ve mlat Kongresi Bildiriler Kitab ODT.
[3] Lin, W.S., Lee, B.Y., 2001, Modeling the surface roughness and cuting forces during turning, Journal
of Material Processing Technology, 108: 286-293.
[4] Hamamc, M. 2012. Yksek Hzl lemede Kesme Parametrelerinin Yzey Kalitesi Asndan
Optimizasyonu Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Kayseri.
[5] Hamamc, M., Topal, E. S., 2013. Yksek Hzl Talal lemede Yzey Kalitesinin yiletirilmesi,
International Symposium on Innovative Technologies In Engineering And Science, Sakarya.
[6] Topal, E.S., 2009, The role of stepover ratio in prediction of surface roughness in flat end milling,
International Journal of Mechanical Sciences, 51: 782-789.
[7] Arafat, M., 2009. CNC Delme leminde Delme Parametrelerinin Yzey Przll Asndan
Optimizasyonu Yksek Lisans Tezi, Erciyes niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Kayseri.
[8] Taylan, D., 2009. Taguchi Deney Tasarm Uygulamas Yksek Lisans Tezi, Sleyman Demirel
niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Isparta.
552
POSTER
BLDRLER
3 EKSEN MASAST CNC SIVAMA TEZGAHI TASARIMI VE

PROTOTP
Adem NAL a , Emre PINARBAIb ve Kerim ETNKAYAc
a)
b)
Karabk niversitesi Teknik eitim fakltesi, meda_carsi@hotmail.com

Karabk niversitesi Teknik eitim fakltesi, emre.pinarbasi@hotmail.com.tr
c)
Karabk niversitesi Teknoloji fakltesi, kcetinkaya@karabuk.edu.tr
zet
almada 800mm uzunluunda 300 mm geniliinde 350mm yksekliinde masast eksen CNC svama
sistemi tasarm ve prototipi yapld. almada torna tezgah alma prensibi rnek alnmtr. Eksenlerde
0,5 Nm adm motoru kullanlmtr. eksen srebilen kontrol kart ve 24 V 6 A g kayna kullanlmtr.
Sistemde Mach3 arayz program kullanlarak kontrol edilmitir. Svama ilemi farkl malzeme ve
kalnlklarda uygulama yaplmtr
Anahtar kelimeler: Mach3, CNC svama, CAD/CAM
3 AXIS DESKTOP CNC SPINNING MACHINE DESING AND

PROTOTYPE
Abstract
In this study, 300 mm wide, 800mm long, 350mm high desktop design and prototype of a three-axis CNC
system was forming. The working principle of the study, samples were taken lathe. 0.5 Nm stepper motor
axes are used. Three-axis control card and 24 V 6 A power supply were used. System is controlled using
Mach3 interface program. Spinning process has been applied in different materials and thicknesses
Keywords : Mach3, CNC spinning, CAD/CAM
1.Giri
Svama ynteminin, ilk olarak kullanm rnekleri M 3000li yllarda msrda yaplan mleklerde grlr
[1]. Svama teknolojisinin tarihsel geliim admlarna bakldnda1950li yllara kadar svama ilemlerinin
elle yaplmakta olduu grlr. Bu elle yaplan svama ilemleri tamamen zanaatkrn yeteneine ve kas
gcne dayanmakta idi. 1950li yllarda ortaya kan svama makineleri, hidrolik kopya plakalar ile daha
endstriyel ve seri imalata uygun hale gelmeye balamtr [2]. Svama konusunda tecrbeli bir operatr,
svama makinesine elle kumanda ederek, bir prototip para iler. Bu esnada elektronik kontrol sistemi
operatrn makine zerinde yapt hareketleri kaydeder [3]. Chang ve arkadalarnda CAD ve CAM eitimi
iin PC tabanl yazlmlar gelitirilmitir [4]. CNC sistem yazlm balca yazlm program iermektedir.
Bunlar; para programlama, servis programlama ve kontrol programlamadr. Para programlama, imal
edilecek para geometrisinin tanmlanmas ile birlikte, ilerleme hz, kesme hz ve tala derinlii gibi kesme
parametrelerinin seimini ierir. Servis program tezgah altrma ve para program denetleme ve dzeltme
gibi fonksiyonlar yrtr. Kontrol program ise, para programn girdi kabul eder ve tezgahn hareketlerini
salayan eksen srclere sinyal retir [5]. Tasarm ve imalatta CNC ve CAD/CAM Sistemlerinin
Fonksiyonlar gelitirilmitir [6]. Hutton ve Hasan almalarnda CNC torna ve ileme operasyonlar iin
yazlm gelitirilmitir. Mikro bilgisayar tabanl bu basic yazlm, program hatalar ve retim analizlerinin
yan sra tezgah hareketlerini de gsteren grafik kts da iermektedir [7]. Bilgisayar teknolojisinde
tantm kolayl ve retim yntemleri yanstlr. Bugn retiminde nemli bir role sahip takm tezgahlar,
ou bilgisayar ile kontrol edilebilir. Bu ynteme CNC (Bilgisayarla Saysal Kontrol) denir. CNC bir
553
yntemdir ve kullanld makine ile anlaml olur. CNC torna, CNC freze ve CNC delme makineleri CNC
takm tezgahlarnn rnek olarak verilebilir [8].
CNC takm tezgahlar baarl bir tasarm ve retim sreleri iin kullanlan makinelerdir. ok geni bir
sektrdr. Bugn pazar taleplerine olduka hzl bir ekilde karlanmasn gerektirir. Bu younlua kar
piyasa koullar, gelimi tasarm ve retim yntemleri hem de harcanan zaman en aza indirmek ve kalite
artrmak gerekmektedir [9]. Metal ekillendirme yntemleri, uygulama ekline gre; Talal imalat
Yntemleri ve Talasz imalat Yntemleri olarak iki kategoride snflandrlabilir [10]. Bugnn makine
endstrisinde kullanlan rnlerin birok hammaddeden direkt olarak tek bir imalat yntemiyle
retilmemektedir. Bunun yerine talal ve/veya talasz imalat yntemlerinin belirli bir sra ile kullanlmas
sonucunda ortaya kmaktadr. rnein; bir elik jant emberinin imalatnda hammaddeden itibaren; dkm,
haddeleme, u kapatma-kaynak, apak alma, kalibrasyon, presleme, segman yuvas svama, svama ile
uzatma, kulak svama, oring yuvas-kaynak ve tornalama ilemleri srasyla kullanlarak son rn elde
edilmektedir [11]. Masa st CNC Freze Tezgah Tasarm ve Prototip malat amalanm olup, gerekli
piyasa aratrmas yaplmtr. Bu almada Masa st CNC Freze tezgah Tasarm ve Prototipi iin gerekli
bilgiler G kodlar alnmtr [12]. R.Salami ve arkadalar, almalarnda; CNC takm tezgahlarnda ilerleme
hzn optimize ederek verimlilik arttrmaya alm, alma kapsamnda ilerleme hzn optimize etmek iin
Acis ve Visual Basic de iki program gelitirilmitir. Bu sonular dorulamak iin eitli deneyler yaplm
ve verimlilikte nemli artlar saland gzlemlenmitir [13]. Bu almada 3 eksenli eitim amal svama
tezgah tasarm ve prototipi amalanmtr.
2.Materyal-Metod
Bu tezgahn tasarmnda modellenmesi ve malzeme seimi nemlidir. Model aamasnda problemsiz alan
tasarm yanl malzeme seimi yaplrsa eer uygulama blmnde aksilikler doabilir. Sistemin tasarm
SolidWorks ortamnda gerekletirilmitir. Sistemin tasarmnn izometrik sol grn (ekil 1), izometrik
sa grn (ekil 2) gsterilmitir.
ekil 2. Model izometrik sol grn
ekil 2. Model izometrik sa grn
Tezgahn ase blm modellenip lleri karldktan sonra grlen sert plastik olan effaf plexiglass
(ekil 3) kullanlm. Kullanlan malzeme istenen boyut ve llere klasik freze tezgahnda ilenmitir.
Malzeme zerine alan delikler CNC freze tezgah yardmyla gerekletirilmitir (ekil 4)
ekil 3. Plexiglass
ekil 4. Tezgahn son hali
554
Bu sistemde kullanlan torna aynas (ekil 5) 3 ayakl niversal ap 80 mm boyutlarnda ayna kullanlmtr.
Sistemde lineer rulmanl yataklar kullanlmtr (ekil 6). Tezgahtaki kare vida somun ifti (ekil 7)
kullanlmtr. Kare vidann ap 16 mmdir. Tezgahta x ekseninde 500mm z ekseninde 260 mm ve y
ekseninde 500 mm kare vida kullanlmtr.
ekil 5. Torna aynas
ekil 6. Lineer rulman
ekil 7. Vida somun ifti
Tezgahta kullanlan (ekil 8) dili kaplinin adm motoru balant taraf ap 6 olarak delinmitir kare vida
taraf ise ap 10 mm olarak delinmitir. Tezgahta ayakl (ekil 9) ve flanl (ekil 10) hazr yataklar
kullanlmtr.
ekil 8. Dili kaplin
ekil 9. Ayakl yatak
ekil 10. Flanl yatak
Tezgahn eksenlerinin hareketi iin 3 eksen srebilen kontrol kart (ekil 11) kullanlmtr. Eksenlerin
hareketi iin 0.5 Nm gcnde 3 adet step motor (ekil 12) kullanlmtr. 12 V 6 A k veren g kayna
(ekil 13) ile sistem altrlmtr.
ekil 11. Kontrol kart
ekil 12. Adm motoru
ekil 13. G kayna
Tezgahta ilenecek paralar iin G kodlar manuel olarak yazld ve Mach3 arayz (ekil14) programna
aktarlarak ileme yapld.
555
ekil 14. Mach3 arayz

3.rnek uygulama:
Bu uygulamada seilen malzeme alminyum 0,5 mm kalnlnda (ekil 15) Al 1050dir. Malzemenin ilkel
ap 100 mmdir.
ekil 15. ilkel ap

Bu ilemi yapmak iin kullanlan G kodlar ile yaplan program aada ki gibidir;
-0001
N1O G50 S1400;
N20 G96 S600;
N30 G54;
N40 G00 X-15. z-15. y-15;
N50 G01 X-20. z-14;
N60 G00 X-15. z-14;
N70 G01 X-25. z-13;
N80 G00 X-20. z-13;
N90 G01 X-30. z-12;
N100 G00 X-25. z-12;
N110 G01 X-35. z-11;
N120 G00 X-30. z-11;
N130 G01 X-40. z-10;
N140 G00 X-35. z-10;
-0002
N1O G50 S1400;
N20 G96 S450;
N30 G54;
N40 G00 X-15. z-15. y-15;
N50 G01 X-50. z-11;
556
G kodlar yardmyla oluturulan program Mach3 programna (ekil 16) aktarlarak ileme yaplr.
ekil 16. Programn Mach3e aktarlm hali

Malzeme tezgaha balanarak (ekil 17) Mach3 arayz yardmyla ilenmitir.
ekil 17. lem durumu

Yaplan almada (ekil 18) svama ileminden sonraki hali gzlenmitir.
ekil 18. ekme sonu grnm
557
4.Bulgular ve Tartma
Modellenen 3 eksen CNC svama tezgah imal edilmi olup, btn paralar istenilen ekilde ve llerde
montaj edilmitir. Eksenlerin dorusal hareketleri sorunsuz bir ekilde almtr. Dairesel hareketi salayan
ayna ve fener mili 1400 d/dk ile dnen elektrik motoru ile tahrik edildikten sonra kasnaklar yardmyla 600
devire drlmtr.
ekil 19. rnek numuneler ilkel boyutlarnda

Bu almada hareket iletimi iin kullanlan vida-somun ifti yerine bilyal vidal mil kullanlmas ile ilerleme
hz arttrlabilir. Ana gvde istenilen ebatlarda imal edildiinde eksen millerinde vidal milin az saysn
oaltrsak mil somun ifti kullanlmas eksen hareketlerinin hassasiyetini olduka artrr. Svama ilemi iin
kullanlan rulo blm metal malzemeden ve oval biimde retilmesi imal edilecek rnn yzey
przlln azaltr. Svama kalbnn karlk malafas vidal mil somun ifti yerine bir piston yardm ile
hareket verilirse eksen kaklklar engellenir. Kullanlan kontrol kart elektrik motoru kontrol yer alrsa.
retilecek malzemenin hassasiyeti artar.
ekil 20. rnek numunelerin svamae sonu grnm

5.Sonu
Bu almada alminyum malzemeler ilenebilmektedir. Prototipi yaplan 3 eksenl masast CNC svama
tezgahnda alminyum sac levhalar oluturulan kalba uygun olarak svama ilemi gerekletirmektedir.
Tezgahn imalat ve montajndan sonra hassasiyet oran kontrol yaplmtr. Yaplan bu svama ilemlerinde
yrtlmalar ve bzlmeler gzlenmitir. Bu alma eitim amaldr.
558
Kaynaklar
[1] Palten, H., Palten, D., 2002. Metal Spinning From Ancient Art To High Tech Industrie, Metalforming
Magazine.
[2] Runge, M., 1993. Spinning and Flow Forming, Verlag Moderne Industrie, Lech,
Heavy-Duty Necking-In Machines, Leico GmbH & Co.
[3] Uyank, S., 2006. Eksenli Terco Yzey leme Tezghnn Bilgisayar ile Kontrol Marmara
niversitesi Fen Bilimleri Enstits Yksek Lisans Tezi.
[4] ASM Metals Handbooks, 1997, Ninth Edition, Volume 16, Machining, ASM International, 595-627 p,
USA.
[5] Erer, H., 2000. CNCtakm tezghlarnn geliimi, Tmmob Makine Mh. Odas Mh. ve Makine Dergisi,
Temmuz 2000 / Say 486 - Sayfa 37 40.
[6] M. Akkurt 1997. .T.. Makine Fakltesi, Makine Bilgisi, Birsen Yaynevi, stanbul,
[7] A. Kbeloglu, CNC turning machine tool design and prototype for educational purposes Master
Thesis, Karabk University, Graduate School of Natural & Applied Sciences, Karabk, 1-6 (2011)
[8] Yea,X. Liua,H. Chena,L. Chenc, Z. Zhanga,X. Reverse innovative design; an integrated product design
methodology Computer-Aided Design 40 812-827 (2008).
[9] A.Ayyldz, E.Demir, K. zten, K. Kaba, Danman: Kerim etinkaya Masast CNC Freze Tezgh
Tasarm Ve Prototip malat Lisans Tezi Karabk niversitesi Teknik Eitim Fakltesi (2009)
[10] Hutton D.V. and Hassan A. "Computer graphics simulation of a cnc lathe", Computers ve Education,
9(2):127-134(1985).
[11] The Spinning and Flow Forming of Wheels (3rd Edition), Leico GmbH & Co. Ahlen,1996.
[12] Salami R. , Sadeghi M.H. ve Motakef B. , Feed Rate Optimization For 3-Axis Ballend Milling Of
Sculptured Surfaces, International Journal of Machine Tools and Manufacture, 47(5): 760-767 (2007).
[13] http://www.belgeler.com/blg/9t3/torna-tezgahlari
[14] http://www.hamitarslan.com/torna-tezgahi-kisimlari.html
[15] B. Gn, Svama yntemleri ve svama makinesi tasarm, Gebze leri teknoloji Enstit Tasarm ve malat
Mhendislii Ana Bilim Dal(2008)
[16] http://www.argsivama.com/argun_metal-sivama-02.asp
[17] http://mudinmakine.com/cnc+tezgahlari.html
[18] http://www.haselmetal.com/?sayfa=500X1200_CNC_TORNA_TEZGAHI
[19] http://www.makinelerim.com/Sac-i%C5%9Fleme-Makineleri.php
[20] http://www.ggmetalspinners.com/cap_cnc.htm
[21] http://www.hamitarslan.com/cnc-program-kodlari.html
559
560
3 EKSENL SEYYAR FREZE TEZGAHI

TASARIMI VE MALATI
Tamer OBANOLUa, Sabri ZTRKb
a, Trk Havaclk ve Uzay Sanayii A.. Ankara/TRKYE, tcobanoglu@tai.com.tr
Bolu/TRKYE, sabriozturk@ibu.edu.tr
zet
lkemizde ve dnyada sanayi retimi hzla artmakta, retimin srekliliiyle nem kazanmaktadr. retim
sreklilii ise iyi bir bakm organizasyonundan gemektedir. Bu almada, bakm iin kullanlmak zere 3
eksenli seyyar freze tezgah tasarlanmtr. Tezgahn X ekseni 1500 mm, Y ekseni 3900 mm, Z ekseni ise
230 mm hareket mesafelidir. Arabalarn hareketi bilyal vida ve somun ile salanmaktadr. Toplam adet
motor kullanlmtr. Kesici takm hareketi hidrolik motorla, eksen hareketleri AC motorlar ile yaplmaktadr.
Bu tr seyyar freze tezgahlar ilenecek yere gre analiz edilerek zel olarak imal edilmektedir. Dnyada bu
tr tezgah tasarm ve imalat yapan zel firmalar bulunmaktadr.
Anahtar kelimeler: 3 eksenli seyyar freze, seyyar tezgah, hadde frezeleme
DESIGN AND MANUFACTURE OF 3 AXIS PORTABLE

MILLING MACHINE
Abstract
The industrial production is increasing very fast in our country and in the world, and get importance with
production continuity. The production continuity is related with the good maintanance organization. In this
study a 3 axis portable milling machine was designed for maintenance works. The axis movements of that
machine are 1500 mm x-axis, 3900 mm y-axis and 230 mm z-axis. The motion of the carrier is obtained with
the ball screw and nut. Totaly 3 motors are used. The rotation of cutting tool head is obtained with hydraulic
motor and axis motions are obtained with AC motors. That kind of portable milling machines are analysed
per area to be machined and manufactured specially. There are special companies who design and
manufacture that kind of portable machines in the world.
Keywords: 3 axis portable milling machine, portable machine, rolling mill machining
Giri
Dnyada ekonomik faaliyetlerin artmas ve ekonomilerdeki bymenin bir neticesi olarak konuta olan
talebin, otomobile olan ihtiyacn ve demir elik rnlerinin tketiminin her geen gn byk bir hzla artmas
dnyadaki demir elik retimini artrmaktadr. Trkiye, Avrupadaki elik reticileri arasnda Almanyadan
sonra ikinci srada yer almaktadr [1].
Demir elik sektrn en nemli sorunlarndan biri arlkl olarak ithal girdiyle almasdr [1]. Dier bir
problem ise bakm masraflardr. Bakm masraflarnn drlmesi maliyet ve rekabet asndan byk nem
arz etmektedir. Bu yzden bakm maliyetinin yksek olduu haddeleme prosesi iin maliyet drc
almalar yaplmtr. Sistemdeki darbe, titreim, srtnme ve korozyondan kaynakl oluan anmalardan
561
dolay hadde aya i yzeylerinin (operatr taraf giri-k ve tahrik taraf giri-k) ilenerek ihtiya olan
l ve tolerans deerlerine tekrar getirilmeleri gereklidir. Hadde gvdesi sklp takm tezgahna
balanarak ilenebilecek bir ekipman olmadndan, ileme iinin seyyar freze tezgahlar kullanlarak hadde
gvdesi zerinde yaplmas gerekmektedir. Dnyada takm tezgah reten ok sayda firma bulunmasna
ramen sahada yaplmas gerekli olan ileme ilerinde kullanlacak tezgahn tasarmn ve imalatn yapan
zel firmalar bulunmaktadr [2,3]. Bu tr tezgahlar takm tezgahlar kadar youn kullanlmadndan dolay
seri olarak retimleri de yaplmamaktadr. Siparie gre imal edilen bu tr tezgahlar seri imal edilen takm
tezgahlarna kyasla daha yksek sat maliyetine sahiptir . Trkiyede hadde ayaklar i yzeylerinin
ilenmesi konusunda demir-elik fabrikalar kendi imkanlarn kullanmaktalar ve imkanlarnn yetmedii
durumlarda da d kaynak kullanm yoluna gitmektedirler. Bu almada yurtdna olan bamll ortadan
kaldrmak ve maliyetleri drmek iin 3 eksenli seyyar freze tezgah tasarlanp imal edilmitir.
Genel olarak tezgah retimi seri olarak yaplmakta ve seri retime uygun olmaktadr. Bakm iin zellikle
yerinde yaplan tala kaldrma ilemleri iin tasarlanm tezgah says ok az olmaktadr. Daha nceki
almalarda tezgahlarn retime adaptasyonu ve verimlilik art ile ilgili almalar gerekletirilmitir [4-6]
. Yine tezgahlarn belirli geometriye sahip paralarn imal edilmesiyle ilgili almalar yaplmtr [7-10].
Bu almayla endstriyel uygulamalara elverili, 3 eksende alabilen seyyar tezgah tasarm ve imalat
yaplmtr. Seyyar olarak hadde aya i yzeylerinin ilenmesi baaryla gerekletirilmitir.
Tezgah Tasarm ve malat
Tezgah tasarmlarnda iki tip kzak kullanm mevcut olup bunlardan ilki dorusal bilyal, ikincisi ise kutu
kzaktr (ekil 1,2). Dorusal bilyal kzaklar hafif iler iin ideal olup daha hzl hareket ve ivmelenmeye
sahiptir, bu tr tezgahlarn retimi daha ucuzdur. Kutu kzaklar ise ok daha iyi kesme performansna ve
yksek rijitlie sahiptir ve titreimi absorbe etmektedir. Bu sayede tezgahta farkl sertlikteki malzemeler iin
ileme avantaj salamaktadr [11].
ekil 1. Dorusal bilyal kzak
ekil 2.Kutu Kzak
Tasarm yaplacak tezgah, dkm elikten imal edilen hadde yzeyi ileme iinde kullanlacandan, ok
yksek hzlara gerek olmadndan ve dier avantajlarndan dolay kutu kzaklar tercih edilmitir .
Tezgahta 3 eksen bulunmaktadr. Dikey (y) ve yatay (x) eksenlerinin hareketi iin 1/20 aktarma oranna sahip
akple motor-redktr ve kesici takm hareketi iin hidrolik motor kullanlmasna karar verilmitir. Kafann
bal olduu kzan (z ekseni) hareketi iin motor kullanlmamtr. Bu kzan hareketi iin el ark ile ayar
yaplmas yeterli olacaktr (ekil 3,4,5).
562
ekil 3. X-Ekseni Komplesi
ekil 4. Y-Ekseni Komplesi
ekil 5. Z-Ekseni Komplesi

Arabalarn kutu kzak zerinde motordan gelen hareket ile tahrik edilmelerini salamak iin bilyal vida ve
somun kullanlmasna karar verilmitir. Bu sayede daha hassas konumlandrma yaplabilirken bilyal sistem
sayesinde srtnme en dk seviyede olmakta ve paralarn mr uzamaktadr.
Tezgahn yzeye balanabilmesi iin alt balant asesi tasarm gerekmitir. Bu ase ile tezgah arzu edilen
ileme yzeyine balanabilecek ve ara mesafe tamamlanabilecektir (ekil 6).
ekil 6. Tezgah Balant asesi
563
leme yaplacak olan yzey 6000 mm yksekliinde ve 600mm geniliindedir. Ancak imalat tezgahlarnn
kapasitesinden dolay y-ekseni 3900 mm, x-ekseninin 1500 mm hareket kapasitesine sahip olacak ekilde
yaplmasna karar verilmitir.
2.1. Tezgahn Model Tasarm
Model tasarmnda Solid Edge V20 kat model tasarm program kullanlmtr. Y-ekseni iin gvde ve
gvdeye balanan kutu kzaklar tasarland. Gvde 4400 mm uzunluunda olacandan dolay tek para
yerine birbirine kaynakl 3 para olarak tasarland (ekil 7). Kutu kzaklarn tasarmnda sl ilem frnnn
kapasitesinden dolay, imalat ve montaj zorluuna ramen, tek para yerine 4 eit paradan oluan bir kzak
tasarland (ekil 8).
ekil 7. Y-Eksenini oluturan paralar
ekil 8. Y-Ekseni 4 paradan oluan kzak komplesi
X-ekseni iin gvde ve gvdeye balanan kutu kzaklar tek para olarak tasarland. 1960 mm boyunda olan
x-ekseni gvdesinin tek para olmas sayesinde kaynak ilemi olmayacak ve kaynaktan dolay oluan
gerilmeler nlenecektir (ekil 9, 10).
ekil 9. X-ekseni gvdesi
564
ekil 10. X-ekseni tek para kutu kzak

ki adet araba y ve x eksenlerinin hareketlerini salamak iin tasarlanmtr. Araba, kza yan-alt-st
noktalardan kavramaktadr (ekil 11).
ekil 11. Araba

Kzak ile araba arasndaki boluk ayarlarnn yaplabilmesi iin arabann yan ve alt yzeylerinde bulunan
srtnme plakalar konik yzeyli yaplmtr (ekil 12). Bu sayede hem yanal hem de dikey boluklar
rahatlkla istenen tolerans deerine ayarlanabilecektir.
ekil 12. Araba boluk ayarnda kullanlan konik plakalar ve yzeyler

Yalama sistemi iin arabann iinden kza her noktadan yalayabilmek amacyla delikler almtr. Bu
sayede hareket halinde iken araba iinden srtnme plakalar ile kzak arasndaki yzeye yalama
yaplabilecektir.
Arabalar tahrik etmek iin araba altlarnda bilyal vida kullanlmtr. Somunun araba altna balants iin
balant braketi tasarlanmtr (ekil 13). Vidann ap 40mm, hatvesi de 10 mm/devdir. Maliyet farkndan
dolay somun nyklemesiz olarak temin edilmitir.
565
ekil 13. Vida somunu balant braketi

X ekseni zerine kesici kafann yer ald z-ekseni yerletirilmitir. Bu eksenin hareketi el ile tamburdan
yaplmak zere tasarlanmtr. Z-ekseni (ekil 14) kesme derinliinin ayarlanmasnda kullanlmaktadr.
Kesme kafas ksa frezeleme aftna sahiptir ve ar iler iin sahada ileme yapmak amacyla tasarlanmtr.
Tasarlanm ve modellenmi olan tezgahn resmi ekil 15de verilmitir.
ekil 14. Z-ekseni komplesi
ekil 15. Tezgah komple gsterimi

2.2.
Tezgahn malat
Tasarm almasnn tamamlanmasnn ardndan imalat iin gerekli olan teknik resimler hazrlanmtr.
malat planlamas yaplrken her ilem iin ayr teknik resimler oluturulmutur. zellikle y-ekseni iin
yaplan paral kzaklarn imalat planlamas zerinde detayl bir alma gerekletirilerek, kzaklarn en
hassas ekilde ilenip montajlarnn yaplabilmesi iin ilem sras belirlenmitir.
Y-ekseni kzaklar 4 para olarak imalat edilmitir. Kzaklara kaba frezeleme ileminin ardndan sl ilem
yaplarak 54-56 HRc sertlik verilmitir. Paralarn tek taraflar referans yzey olmas iin talandktan sonra
freze tezgahnda kama kanallar almtr. Bu kanallar montaj ileminde paralar ayn dorusal eksende
tutmak iin tasarlanmtr. Deneysel almalar yaparak 56 HRc sertlikte paraya kanal aabilecek zel kesici
takmlar tespit edilmitir. Bu sayede yksek kaliteli ileme yaplabilmitir. Alt gvde ile kzaklar birbirine
566
balamak iin delikler delinerek deneysel almalar sonucunda belirlenen zel klavuzlar ile dileri
almtr. Talama tezgahnda paralar bir kez daha talanarak montaja hazr hale getirilmitir. Kzaklarn st
ve yan taraflar montajdan sonra tekrar talanmak zere kaba braklmtr.
Y-ekseni gvdesi kaynakl olarak imal edilmitir. Paralar kaba frezelendikten sonra birbirine kaynatlarak
gvde kaba olarak oluturulmutur. Kapal frnda paraya 700 Cde gerilim giderme tavlamas
uygulandktan sonra, tekrar talama pay braklarak frezelenip arkasndan resim lsne talanmtr. Bu
ilemden sonra paral kzaklarn kamalar ile tezgahn zerine montajlar yaplmtr. Montajdan sonra
gvdenin alt yzeyi ile kzaklarn yan ve st yzeyleri tekrar talanarak resim lsne getirilmitir.
X-ekseni gvdesi ve kzaklar tek para olarak imal edilmitir. Kzaklar ayn ekilde frezelenip sl ilem
yapldktan sonra tekrar frezede kama kanal ve delikleri almtr. Kzaklar gvdeye cvatalar ile monte
edildikten sonra resim lsne talanmtr.
Araba imalat iin paralar nce kaba frezelendikten sonra slah ilemi yaplarak 28-32 HRc sertlik deerine
sertletirilmilerdir. Ardndan arabann hareketi srasnda yalama yapabilmek iin gerekli ya delikleri
almtr. Araba ile kzak arasndaki boluk ayar iin bronz srtnme plakalar imal edilmitir. Araba
gvdesini oluturan paralar birletirilerek montajlar yapldktan sonra alt tarafna vidaya balanacak olan
somunun montaj yaplmtr.
Bilyal vidalar piyasadan hazr olarak satn alndndan yataklara balanaca u ksmlar kaba olarak
gelmitir. U ksmlarn montaj iin gerekli olan ileme torna tezgahnda yaplarak freze tezgahnda kama
kanallar almtr. Bilyal vidann gvdeler zerinde oturaca yataklar imal edilerek eksen gvdesi
zerinde alm olan yatak yerlerine montajlar yaplmtr. Bilyal vida bu yataklara yerletirilmi ve ayn
zamanda arabann altnda monte edilen somundan geirilerek gvdeye montaj tamamlanmtr. Vidalar
tahrik edecek olan motor-redktr gruplar gvdenin tahrik tarafnda yer alan yatak grubu zerine flan ile
monte edilmitir (ekil 16). U noktalara emniyet switchleri yerletirilerek emniyet d mesafenin dna
klmas nlenmitir.
ekil 16. Vida yatak grubunun gsterimi

Tezgahn montaj srasnda u ilemler srasyla uygulanmtr:
Y eksenini oluturan gvde zerine 4 paradan oluan kzak sol ve sa tarafta yer alan kamalar
zerine srasyla yerletirildi. Aralarnda yer alan yzeylere boluk doldurmak ve kzak paralarnn birbirine
yapmasn salamak amacyla dolgu kimyasal kullanld. Her kzak parasnda 5 adet M10 cvata balants
yapld ve torkland. Cvata montaj srasnda montaj kimyasal kullanld.
X eksenini oluturan gvde zerinde yer alan kama kanalna tek paradan oluan kzaklar sol ve sa
tarafa yerletirildi. M10 civatalar ile balant yaplarak torkland.
X ve Y ekseni gvdelerinin zerine bilyal vidann oturaca yatak gruplar avare ve tahrik taraflarda
yer alan flanlar zerine monte edildi.
Bilyal vidalar nce arabann altnda yer alan somundan geirildi ve sonra tahrik ve avare taraflarda
bulunan yataklar zerine monte edildi. Bu srada arabann montaj da kzaklar zerine yapld ve boluk
ayarlar tamamland.
567
X ekseni gvdesi y ekseni gvdesi zerinde yer alan arabaya monte edildi.
Z eksenini oluturan hidrolik kafa ve el ark ile ayarlanabilen v-kzak x ekseni zerinde yer alan
arabaya monte edildi (ekil 17).
ekil 17. Tezgahn montaj aamasndan sonraki grnm

3.
Sonu ve Tartma
Tezgahn montaj aamasndan sonra deneme amal operasyonel testler gerekletirilmitir. Testler srasnda
eksen hareketleri iin gerekli boluk ayarlar yaplarak denemeler yaplmtr. Optimum ayar sonrasnda
eksen hareketlerinin hassas alt gzlenmitir. Deneme amal para ilenmi ve olumlu sonular elde
edilmitir.
Bu tezgahta bilyal vida somun kullanlmtr. Dier bilyasz vida trne gre daha hassas konumlama ve
dk srtnme elde etmede daha baarl olunmutur. Ancak bilyal vida ve somun yeterli olaca ve dk
maliyet getirecei iin n yklemesiz olarak seilmitir. Bu yzden dolay ileri geri hareketinde boluktan
dolay hassas konumlama yaplabilmesi ok hassasiyet gerektiren iler iin zor olmaktadr. Burada yaplacak
ileme ii bu hassasiyet farkn tolere edebilmektedir. Fakat ok daha hassas iler iin n yklemeli vida
somun iftini kullanmak ok daha iyi sonular verecektir. malat tezgahlarnn kapasitesinden dolay tezgah
boyutlar istenilen llerde tasarlanamamtr. Ayrca kzaklar da paral imal edilmek zorunda kalnmtr.
Tezgah kapasitesinin izin vermesi durumunda tezgah boyutlar tekrar tasarlanarak kzak sistemi de tek para
yaplp indksiyon ile sertletirilebilir. Bu tezgahta motor ve redktr grubu yerli imalat olarak tercih edilmi
ve yurtd muadillerine gre fiyat avantaj salanmtr.
Tezgah istenilen kriterlerde imal edilebilmi ve gerekli testler yaplarak uygun alt grlmtr.
zellikle drt paradan oluan kzak sistemi belki de bir ilk olacak niteliktedir. malat zorluuna ramen sl
ilem kapasitesinden dolay paral ekilde imal edilmesi gerekmitir. Eksen hareketlerinin kontrol iin
motorlara kumanda eklenmitir. lerki almalarda buna ilave olarak dijital cetvel eklenerek kat edilen
mesafe hassas olarak kontrol edilebilir.
Kaynaklar
[1] Trkiye elik reticileri Dernei Websayfas, http://www.dcud.org.tr/tr/index.asp , 13 Mays 2013.
[2] Inplace Machining Co. Website, http://www.inplace.com/industries/steel-aluminum/ , 27th May 2013.
[3] Metalock Engineering UK Website, http://www.metalock.co.uk/Industries_Served_Worldwide/Steel.aspx
, 27th May 2013.
[4] Mondragon S., Company P., Vergara M. 2005, Semantic differential applied to the evaluation of
machine tool design, International Journal of Industrial Ergonomics, Volume 35, Pages 10211029.
568
[5] Hsu, S.H., Chuang, M.C., Chang, C.C., 2000, A semantic differential study of designers and users
product form perception,.International Journal of Industrial Ergonomics, Volume 25, Pages 375391.
[6] Chuang, M.C., Ma, Y.C., 2001, Expressing the expected product images in product design of microelectronic products, International Journal of Industrial Ergonomics, Volume 27, Pages 233245.
[7] Lin, R., Lin, C.Y., Wang, J., 1996, An application of multidimensional scaling in product semantics,
International Journal of Industrial Ergonomics, Volume 18, Pages 193204.
[8] Dereli T., Filiz H., 2000, Automatic CNC Code Generation in Process Planning of Rotational and
Prismatic Parts, Politeknik Dergisi, cilt:3, say:2, s. 1-25.
[9] Elber G., Cohen E. ,1993, Tool path generation for freefrom surface models, Proc. 2 Symp. Solid
Model Appl. Publ. by ACM, New York, Pages 419-428.
[10] zel C., zek C., 2002, Dnel Paraboloid eklindeki Paralarn Bsd Freze Tezgahlarnda malatnn
Aratrlmas, De Mhendislik Fakltesi Fen Ve Mhendislik Dergisi, cilt: 4, s. 89-97.
[11] XYZ Machine Tools Website, http://www.xyzmachinetools.com/index.cfm/ , 25th May 2013.
569
570
AISI 304 STENTK PASLANMAZ ELN LENMESNDE

TALA KIRICI FORMUNUN KESME KUVVETLER VE
YZEY PRZLLNE ETKSNN ARATIRILMASI
Bar BAKIRCIOLUa, Abdullah DURANb, akir YAZMANa, mer KUa
a, Seluk niversitesi Ilgn M.Y.O Ilgn/Konya/TRKYE
bbakircioglu@ selcuk.edu.tr - syazman@selcuk.edu.tr - okus@selcuk.edu.tr
b, Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii Blm Ankara/TRKYE,
aduran@gazi.edu.tr
zet
Bu almada, AISI 304 stenitik paslanmaz eliin farkl tala krc formuna sahip kesici takmlar ile
tornalanmas esnasnda tala krc formunun kesme kuvvetleri ve yzey przllne etkisi incelenmitir.
Deneyler ISO 3685:1993 (E) de belirtilen standartlara uygun olarak gerekletirilmitir. Deneyler kuru
ileme artlarnda tala derinlii ve ilerleme sabit tutularak, drt deiik tala krc formu (SNMG 12 04 08MM, SNMG 12 04 08-MR, SNMG 12 04 08-QM, SNMG 12 04 12-MM) ile farkl kesme hz (125-150175 m/dak) seilerek yaplmtr. Yaplan deneysel almada, kesme kuvvetleri asndan en iyi sonucun
SNMG 12 04 08-QM tala krc formunda ve 175 m/dak kesme hznda elde edildii, yzey przll
asndan en iyi sonu ise SNMG 12 04 08-MR tala krc formunda ve 175 m/dak kesme hznda elde
edildii grlmtr.
Anahtar kelimeler: stenitik paslanmaz elik, Kesme kuvvetleri, Yzey przll, Tala krc
formu.
THE INVESTIGATION OF THE EFFECT OF CUTTING EDGE

FORM ON CUTTING FORCES AND SURFACE ROUGHNESS
IN MACHINING OF AISI 304 AUSTENITIC STAINLESS STEEL
Abstract
This study examined the effect of chip breaker forms on cutting forces and surface roughness in the course of
turning of AISI 304 austenitic stainless steel with cutting tools having different chip breaker forms. The
experiments were carried out in accordance with the standards stated in 3685:1993 (E). In these experiments,
depth of cut and feed rate was kept constant and four different chip breaker forms (SNMG 12 04 08-MM,
SNMG 12 04 08-MR, SNMG 12 04 08-QM, SNMG 12 04 12-MM), three different cutting speeds (125-150175 m/min) and in dry conditions. In this experimental study, the best result concerning cutting forces was
obtained in SNMG 12 04 08-QM chip breaker form, 175 m/min cutting speed as for surface roughness, the
best result was obtained in SNMG 12 04 08-MR chip breaker form, 175 m/min cutting speed.
Keywords: : Austenitic stainless steel, Cutting forces, Surface roughness, Chip breaker forms.
1. GR
Tala kaldrarak ileme teknii; ekli, boyutlar ve yzey kalitesi nceden belirlenmi paralarn takm
tezghlarnda kesme operasyonu ile ekillendirilmelerini kapsar. Talal imalat, kesici takm ve i parasnn
nispi hareketleri ile i parasnn belirli bir ksmnda, gerilim olusturarak gerekletirilir. Talal imalat
ilemlerinde mekanik enerji kullanlr. leme esnasnda mekanik enerji hemen hemen s enerjisine dnr
[1].
571
stenitik paslanmaz elikler yksek krom ierikleriyle mhendislik malzemesi olarak yaygn biimde
kullanlmaktadr. Geleneksel sl ilem ile sertletirilemez ve genel olarak korozyon dayanm istenen
uygulamalarnda kullanlr [2].
AISI 304 stenitik paslanmaz elikler ileme esnasnda i paras takm ara yzeyinde oluan yksek
scaklklar nedeniyle ok zor ilenen malzemeler grubunda yer almaktadr [3,4].
Paslanmaz eliklerin sahip olduu yksek ekme mukavemeti ve yksek korozyon direnci, dk sl
iletkenlik, snek bir malzeme olmas, yksek miktarda krom-nikel ve bir miktar molibden gibi mukavemet
arttrc elementler iermesi ve ilerken pekleme zellii ilemeyi zorlatran balca etkenlerdir.
lenebilirliin zorlamas imalatlar iin byk sorun tekil etmektedir [5,9].
Genellikle snek malzemelerin uygun kesme hzlarnda ilenmesiyle, i parasndan tala srekli ve akc
olarak ayrlr. Takma etki eden kuvvetler bu tala tipinde sabit kalmaktadr. Bu durum takm mr ve yzey
przll bakmndan istenilmekle birlikte, alann gvenlik tehlikesi ve kan talan ilenen yzeye
deme ihtimali sz konusudur. Bu nedenle talan dzgn bir ekilde krlabilmesi ok nemlidir. Bu etkileri
ortadan kaldrmak iin tala krclar ve takm formlar kullanlr. Kendinden tala krcl takmlarda sert
metal uca presleme yolu ile krc form verilmektedir. Son yllarda yaplan aratrmalarla, eitli tala krc
formlar gelitirilmi ve kullanma sunulmutur [10,11].
Makina paralarnn imal edilmesinde ekonomiklik ve i parasnn istenilen l ve yzey kalitesinde olmas
istenir. Bu etmenlerden yzey kalitesi; yzey przll, sl atlaklar ve kalc gerilmelerden olumaktadr.
Yzey przll, makina paralarnn almas esnasnda srtnme, anma yalama, s ve elektrik
iletimi gibi faktrleri etkileyen nemli bir olaydr [12,13].
Yzey przll yzey kalitesini belirleyen bir parametredir. Yzey przll; kesme hz, ilerleme
miktar ve kesme derinlii gibi parametrelere baldr [14,15].
Bu almada, mhendislik malzemesi olarak yaygn biimde kullanlan AISI 304 stenitik paslanmaz eliin
ilenme artlarn, yzey przll ve kesme kuvvetleri asndan daha da iyiletirmek amacyla bundan
nce yaplm olan almalardan farkl olarak kesme parametrelerinin yan sra farkl kesici kenar formlar
kullanlarak en ideal sonularn elde edilmesi amalanmtr.
2.1. Malzeme
Deney malzemesi olarak, endstride yaygn olarak kullanlan AISI 304 stenitik paslanmaz elik numuneler
kullanlmtr. Numuneler 25 mm apnda ve 250 mm uzunluunda olacak ekilde hazrlanmtr.
Numunelerin spektral analizle elde edilen kimyasal kompozisyonu Tablo 1de mekanik zellikleri ise Tablo
2de verilmitir.
Tablo 1. Deneylerde kullanlan malzemenin kimyasal kompozisyonu (% Arlk)
C
Mn
Si
Cr
Ni
P
S
Mo
0.08
2
1
18-20
8-10.5
0.045
0.03
0.29
Al
Cu
Nb
Ti
V
Bg
Fe
0.014
0.08
0.005
0.001
0.04
61.7
61.7
Tablo 2. Deneylerde kullanlan malzemenin mekanik zellikleri
Akma dayanm
ekme dayanm
%
Sertlik
(MPa)
(MPa)
Uzama
(HB)
205
515
40
201
572
2.2. Kesme artlar

Deneyler ISO 3685 (TS 10329)deki deney artlarna uygun olarak CNC torna tezgahnda (Johnford TC35)
gerekletirilmitir. Tala kaldrma deneylerinde ISO 1832ye uygun SANDVIK takm firmasna ait resimleri
ekil 1de gsterilen CVD kapl GC2025 kalitesine sahip SNMG 12 04 08-MM, SNMG 12 04 08-MR,
SNMG 12 04 08-QM, SNMG 12 04 12-MM formlarnda drt farkl kesici takm kullanlmtr. Takm
tutucu olarak da PSBNR 2525M12 kullanlmtr (ISO 5608). Deneyler; ilerleme miktar ve tala derinlii
sabit tutularak farkl kesme hzlarnda yaplmtr. Deneylerin tamam kesme ve soutma svs kullanlmadan
kuru kesme artlarnda gerekletirilmitir. Kesme kuvvetleri lm deneyinde gerekli homojen tala
kesitinin salanabilmesi iin ayna punta arasnda tezgha balanan numuneler zerinden deney ncesi bir
paso tala alnarak silindirik bozukluklar ve d katmanda homojen olmayan sertliin olumsuz etkisi ortadan
kaldrlmtr. Bu durum kesme kuvvetlerinin kararl bir davran gstermesine yardmc olmakla birlikte ilk
anda takm anmasnn olumsuz etkilenmesini nlemektedir. Deney artlarnn detaylar Tablo 3de
verilmitir.
SNMG 12 04 08-MM
SNMG 12 04 08-MR
SNMG 12 04 08-QM
SNMG 12 04 12-MM
ekil 1. Deneylerde kullanlan kesici takm formlar
Takm Tezgah
Takm tutucu
Kesici takm
Kesme Parametreleri
Kesme hz (v)
lerleme (f)
Tala derinlii (a)
Kesme koulu

Johnford TC35 CNC Torna
PSBNR 2525M12
SNMG 12 04 08-MM, SNMG 12 04 08-MR,
SNMG 12 04 08-QM, SNMG 12 04 12-MM
125-150-175 m/dak
0.2 mm/dev (sabit)
2.0 mm (sabit)
Kuru
Tala kaldrma esnasnda eksende kuvvet lm Kistler 9257B marka bir dinamometre kullanlmtr.
lm esnasnda ykseltici olarak kullanlan Kistler 5019B130 ile CIO-DAS 1602/12 veri toplama kartnn
da yer ald ematik diyagram ve deney dzenei ekil 2de verilmitir.
573
(a)
(b)
ekil 2. (a) Deney dzeneinin ematik gsterimi (b) deney srasnda tala kaldrlrken alnan grnt
Tornalanmak suretiyle ilenen numunelerin yzey przllkleri Tablo 4te teknik zellikleri verilen 9633
seri numaral Mohr Perthometer M1 yzey przll lm cihaz ile llmtr.
Tablo 4. 9633 seri numaral Mohr Perthometer M1 yzey przll lm cihaznn teknik zellikleri
Model
M1
Tarama hz
0,5 m/sn
Tarama kuvveti
0,75 mN
ne u yar ap
2 m
lm aralklar
100 -150 m
Profil znrl
12 mm
Filtre
Gausion
rnekleme uzunluu (Cut-off length)
0,25 - 0,8 - 2,5 (mm)
lme uzunluu (L)
1,75 - 5,6 17,5 (mm)
llen parametreler
Ra, Rz, Rmax
G kayna
Entegre, NiCd arj edilebilir pil
Boyutlar
190x170x75 mm

Kesici kenar formuna gre kesme kuvvetlerindeki (Fa, Fp, Fc) deiim ekil 3te verilmitir. Deneylerde
kesme kuvvetlerinin birbirlerine yakn deerlerde olduu fakat grafiklerden tala krc formunun kesme
kuvvetleri zerine etkisinin olduu grlmektedir. Kesme kuvvetleri asndan en iyi sonu SNMG 12 04 08
QM, en olumsuz sonu ise SNMG 12 04 08-MR formundaki kesici takmlardan elde edilmitir. Bu sonulara
gre tala krc/n tala as kk olmas, kesme kuvvetleri zerine olumlu bir etki yapt sylenebilir.
Yaklak 150 m/dak kesme hzna kadar kesme kuvvetlerinin azalma eiliminde olduu (ekil 4), bu azalma
eilimi, kesme esnasnda harcanan enerjinin hemen hemen tamamnn kayma dzleminde, kesici takm
ucunun evresinde s enerjisine dnmesiyle aklanabilir [16]. Kesme hznn artmasyla kesme blgesinde
574
oluan s artacak ve bylece malzemenin plastik ekil deiimi daha az kuvvetle olacaktr. Ayrca kesme
hzlar arttka kayma dzlemi as klmekte, temas alann azalmakta bu da kesme kuvvetlerinin
azalmasna sebep olmaktadr [17]. Fakat kesme hznn artmasyla (175 m/dak) kesme kuvvetlerinin bir
miktar art eilimine girdii gzlenmitir (ekil 4. a, b, d). Kesme hznn artmasyla takmn anmasnn
muhtemel art ve dolays ile anm bir kesici takmn kesme kuvvetlerine olumsuz bir etki yapaca
bilinmektedir [18].
(a ) v= 125 m/dak
(b ) v= 150 m/dak
(c ) v= 175 m/dak
ekil 3. Tala krc formuna gre kesme kuvvetlerindeki deiim
575
Kesme Kuvveti
(N)
Kesme Kuvveti
(N)
F
a
Kesme hz, v
(m/dak)
Kesme Hz, v
(m/dak)
(b) SNMG 12 04 08-MR
F
a
Kesme kuvveti
(N)
(a) SNMG 12 04 08-MM
Kesme Kuvveti
(N)
F
a
Kesme hz, v
(m/dak)
F
a
Kesme hz, v
(m/dak)
(c) SNMG 12 04 08-QM
(d) SNMG 12 04 12-MM
ekil 4. Farkl tala krc formlarnda kesme hzna bal olarak kesme kuvvetlerindeki deiim
3.2. Yzey Przll
Kesici kenar formuna gre yzey przllndeki (Ra) deiim ekil 5te verilmitir. Deney sonularna
gre yzey przll ile tala krc formu arasnda bir iliki olduu grlmtr. Yzey przll
asndan genel olarak en iyi sonu SNMG 12 04 08-MR tala krc formuna sahip takmlarda, en kt sonu
ise SNMG 12 04 08-MM formundaki kesici takmlardan elde edilmitir.
Kesme hz arttka (150 m/dak) SNMG 12 04 08-MM ve SNMG 12 04 12-MM formuna sahip kesici
takmlarda yzey przll azalma eilimindeyken, kesme hznn 175m/dak kmasyla bir miktar art
eilimine girmitir (ekil 6. a, d). Bunun tam tersi olarak SNMG 12 04 08-MR ve SNMG 12 04 08-QM
formundaki takmlarda kesme hznn artmasyla (150 m/dak) yzey przll artarken, kesme hznn
175m/dak kmasyla yzey przllnde nemli lde bir d olduu gzlenmitir (ekil 6. b, c).
576
(a ) v= 125 m/dak
(b ) v= 150 m/dak
(c ) v= 175 m/dak
ekil 5. Tala krc formuna gre yzey przllndeki deiim
577
Yzey Przll, Ra
(m)
Yzey Przll, Ra
(m)
Kesme hz, v
(m/dak)
Kesme hz, v (m/dak)
(a) SNMG 12 04 08-MM
Yzey Przll, Ra
(m)
Yzey Przll, Ra
(m)
(b) SNMG 12 04 08-MR
Kesme hz, v (m/dak)
Kesme hz, v (m/dak)
(c) SNMG 12 04 08-QM
(d) SNMG 12 04 12-MM
ekil 6. Farkl tala krc formlarnda kesme hzna bal olarak yzey przllndeki deiim
4. Sonular
AISI 304 stenitik paslanmaz eliin ilenmesinde tala krc formunun kesme kuvvetleri ve yzey
przllne etkisi aratrlmtr.
1. Tala krc formu ile kesme kuvvetleri ve yzey przll arasnda dorudan bir iliki olduu
gzlenmitir.
2. Kesme kuvvetleri asndan en iyi sonu; SNMG 12 04 08-QM tala krc formunda 175 m/dak kesme
hznda, en kt sonu ise SNMG 12 04 08-MR tala krc formunda 175 m/dak kesme hznda elde
edilmitir.
3. Balang kesme hznda (125 m/dak) kesme kuvvetleri yksek km, kesme hz arttka (150m/dak)
kesme kuvvetleri azalma eilimine girmi, kesme hznn 175 m/dak kmasyla kesme kuvvetlerinde bir
miktar artma grlmtr.
4. Yzey przll asndan en iyi sonu; SNMG 12 04 08-MR tala krc formunda 175 m/dak kesme
hznda, en kt sonu ise SNMG 12 04 08-MM formundaki kesici takmlardan elde edilmitir.
5. Tala krc formu/n tala as kk olmas, kesme kuvvetleri zerine olumlu bir etki yapt
grlmtr.
578
Teekkr
Yazarlar bu almay 07/2011-18 kodlu projesiyle destekleyen Gazi niversitesi Bilimsel Aratrma
Projeleri Bakanlna teekkr eder.
Semboller
a
f
Fa
Fc
Fp
Ra
V
Tala derinlii [mm]

lerleme[mm/dev]
lerleme kuvveti[N]
Asl kesme kuvveti[N]
Pasif kuvvet[N]
Yzey przllk deeri[m]
Kesme hz[m/dak]
Kaynaklar
[1] Aydn, M., Uar, M., Cengiz, A., AISI 304 stenitik Paslanmaz eliin Kuru Tornalanabilmesine
Kesme Parametrelerinin Etkisi, 2. Ulusal Tasarm malat ve Analiz Kongresi, Balkesir.
[2] Taktak, . 2007. Some mechanical properties of borided AISI H13 and 304 steels, Materials and
Design, 28, 18361843,.
[3] Anthony Xavior, M., Adithan, M., 2009. Determining the influence of cutting fluids on tool wear and
surface roughness during turning of AISI 304 austenitic stainless steel, Journal of Materials processing
Technology, 209, 900909.
[4] Tetal, K. 1989. Machining of Stainless Steels Handbook, 9th ed., ASM International, p. 681.
[5] Knkolu, N.G. 2001. Malzeme Bilimi ve Mhendislii, ed. zkal, S., Literatr Yaynclk, stanbul, s.
513-518.
[6] Sandvik Coromant Co. Inc. 1997. Modern Metal Cutting-A Practical Handbook, Sweden,
[7] Erdoan, M. 2000. Mhendislik Alamlarnn Yap ve zellikleri, Cilt1, Nobel Yayn Datm, Ankara.
[8] Tekaslan, . (2007). Aisi 304 stenitik Paslanmaz eliklerde lenebilirlie Bal Olarak Kalc Gerilme
Problemlerinin Aratrlmas. Doktora Tezi, Balkesir niversitesi Fen Bilimleri Enstits.
[9] Bahadur, A., Kumar, B.R., Chowdhury, G.S. 2004. Evaluation Of Changes In X-Ray Elastic Contants
And Residual Stress As A Fuction Of Cold Rolling Of Austenitic Steels Materials Science and
Techonology, V20, 3, p.,387-392.
[10] Altnkaya, E., Gll, A. 2008. AISI 316 stenitik Paslanmaz eliin lenmesinde Tala Krc
Formunun Takm Anmasna ve Yzey Przllne Etkisi, Politeknik Dergisi, Cilt:11 Say: 1 s.13-17.
[11] Bhler Sert Maden ve Takm Sanayi ve Ticaret A.. 1990. Tala kaldrma bilgileri, Yeni Karar
Yaynclk, stanbul, 31-42.
[12] Choudhury, S.K. ve Bajpai, J.B. 2005. Investigation in orthogonal turnmilling towards beter surface
finish , Journal of Materials Processing Technology 170, 487-493.
[13] zay, ., Ballkaya, H., Sava, V. 2011. 304 stenitik Paslanmaz eliinin Teetsel TornalamaFrezeleme Yntemi le lenmesinde Yzey Przllnn Aratrlmas, 6th International Advanced
Technologies Symposium (IATS11), Elaz, Turkey.
[14] Puertas, I., Luis Perez, C.J. 2003. Surface rougness prediction by factorial desing of experiments in
turning processes, Journal of Materials Processing Technology 143-144, 390-396.
[15] Trent, E.M. 1984. Metal Cutting, Tanner Ltd. , London.
[16] Shaw, M.C. 2005. Metal Cutting Principles, 2nd ed. Oxford University Press, New York.
[17] Yazman, . 2006. stemperlenmi Ferritik Kresel Grafitli Dkme Demirlerde Kesme Parametrelerinin
lemeye Etkisinin Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Seluk ni. Fen Bilimleri Enstits, Konya, Turkey.
[18] zatalba, Y. 2002. Kesici Takm Anmas ve Malzemesi Mekanik zelliklerinin Yzey
Przll ve Kesme Kuvvetlerine Etkisi, G. Politeknik Dergisi, C:4 zel Say, s: 47-52
579
580
AISI D3 TAKIM ELNN FBER LAZER LE

LENMESNDE TARAMA HIZININ VE FREKANSIN YZEY
PRZLLNE VE DERNLNE ETKSNN
BELRLENMES
efika KASMANa , . Etem SAKLAKOLUb
a
D.E.., zmir Meslek Yksekokulu, Teknik Programlar Blm, zmir/TRKYE, sefika.kasman@deu.edu.tr

b
Ege niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Makine Mhendislii Blm, zmir/TRKYE,
i.e.saklakoglu@ege.edu.tr
zet
Bu almada AISI D3 souk i takm eliinden hazrlanm deney numunesinin yzeyi max. k gc
20W olan fiber lazer markalama cihaz kullanlarak oyulmutur. Tarama hznn ve frekansn oluturduu
proses parametrelerinin ilenmi yzeyin przllne ve oyma derinliine etkisi incelenmitir. Deneysel
almalar sonucunda, tarama hzndaki artn oyma derinliinde azalma ve yzey przllnde iyileme
salad buna karn, artan frekansla birlikte oyma derinliinde azalma meydana geldii tespit edilmi ve en
iyi yzey, frekansn en yksek deerinde elde edilmitir. Oluturulan oniki farkl deney kombinasyonu iinde
en dk yzey przll deeri tarama hznn 600mm/s ve frekansn 60KHz olduu koulda elde
edilirken bu koulda llen deer 2,02mdir. En derin oyuk tarama hznn 75mm/s ve frekansn 20KHz
olduu koulda elde edilirken bu koulda llen deer 270,2mdir.
Anahtar kelimeler: Yzey przll, Oyma derinlii, Lazer yzey ileme
DETERMINATION THE EFFECT OF SCAN SPEED AND

FREQUENCY ON SURFACE ROUGHNESS AND DEPTH OF
AISI D3 TOOL STEEL MACHINED BY FIBER LASER
Abstract
In this study, the AISI D3 cold work tool steel is engraved using fiber laser marking machine that has output
power of 20W max.. The effect of parameters on surface roughness and engraving depth of machined surface
is investigated using the combination of process parameters namely scan speed and frequency. The result of
experimental study shows that, an increase in the scan speed causes to decrease in engraving depth and
improve in surface roughness, whereas, the engraving depth decreases with increasing frequency. However,
the best surface quality is obtained when frequency at 20KHz. In the combinations of twelve different
experiments, the lowest surface roughness is obtained when scan speed and frequency are 600mm/s and
60KHz, respectively, and also the measured value at this condition is 2,02m. The highest engraving depth is
obtained when scan speed and frequency are 75mm/s and 20KHz, respectively, and also the measured value
at this condition is 270,2m.
Keywords: Surface roughness, Engraving depth, Laser surface machining
581
1. GR
Takm ve kalp uygulamalarnda karmak ve ilenmesi zor geometriler iin klasik talal imalat yntemleri
ou zaman yeterli olamamaktadr. Genellikle takm kaynakl problemler sebebiyle hem geometrik
toleranslara hem de beklenen yzey kalitesine ulama ynnde baz kstlar ortaya kmaktadr. Bu yzden,
klasik talal imalat yntemleri karmak geometrilere sahip uygulamalarda yerini talasz imalat
yntemlerine brakmtr.
Lazer kaynakl imalat yntemlerinin hepsinde yksek younluktaki bir lazer nnn kesici takm gibi
kullanlmas ile klasik talal imalat yntemlerine gre avantajlar salanmaktadr. Lazerler imalatta kaynak,
delme, kesme, markalama ve yzey sertletirme uygulamalarnda sklkla kullanlmaktadr. Lazerin bu
alandaki baarl uygulamalar ile son yllarda oyma alannda da uygulanabilirlii iin almalar
balatlmtr. Lazer yzey ileme tekniklerinde kesici takm olarak kullanlan bir lazer n ilenecek yzey
zerinde hareket ettirilerek belirlenen geometrideki metali srasyla nce eritir ve sonrada buharlatrarak
yzeyden uzaklatrr. Bylece yzeyden belli miktarda metal oyma yada delme uygulamasyla kaldrlm
olur. Proses ok hzl gerekleir ve elde edilen yzey kalitesi proses koullarn oluturan parametrelere
bal olarak deimektedir. Literatr aratrmalarnda farkl lazer kaynaklar iin yaplm almalar
incelendiinde henz netlemi kriterlerin olmad tespit edilmitir. Slocombe vd.,[1] 316L paslanmaz elik
tozlar ile polimerden oluan kompozit malzemenin yzeyinde metal buharlatrma tekniini kullanarak toz
yapsnn ve polimerin prosesteki etkisini incelemilerdir. almalar sonunda partikllerin polimer matris
iinde dzensiz dalm ile kresel partikllerin karlatrlmas ile dzensiz dalm yapda lazerle
ilemenin gerekletirilemediini tespit etmilerdir. Qi vd., [2] paslanmaz elik yzeyine lazer markalama
cihaz kullanlarak oyma ilemi gerekletirmilerdir. lem srasnda farkl frekans ve g deerleri
kullanlarak hem yzey kalitesi hem de oyma derinlii iin parametrelerin etkilerini aratrmlardr.
almalar sonunda yzey kalitesinin frekans ve gle deitiini bununla birlikte markalama derinlii iin
frekansn lineer bir deiim gstermediini tespit etmilerdir. Campanelli vd., [3] ortalama gc 30W olan
bir fiber lazer markalama cihaz ile tarama yntemi, atm akma miktar ve frekansn fonksiyonu olarak
oyma derinlii ve yzey przllndeki deiimleri incelemilerdir. Tam faktriyel deney dzenine gre
kurulan deneysel almalar sonucunda tek tabaka tarama sonucunda en derin oyuu minimum akma
orannda ve 30 KHzlik frekansta elde etmilerdir. Buna karn yzey przll iin optimal koullar
derinlie zt koullarda elde etmilerdir. Lin vd., [4] Moso bamboo lamina yzeyine gcn ve tarama hznn
fonksiyonu olarak oyma ilemi gerekletirmi ve parametrelerin yzey kalitesine ve oyma derinliine
etkisini aratrmlardr. almalar sonunda artan gle birlikte oyma derinliinin arttn ancak yzey
kalitesinin ktletiini tespit etmilerdir. Bununla birlikte, ilerleme hz oran ile gcn tam zt etki
gsterdiini tespit etmilerdir. Leone vd., [5] frekans, tarama hz ve tarama tekrar orannn yzey kalitesine
ve oyma derinliine etkisini dekoratif ahap uygulamalar iin aratrmlardr.
Bu almada daha ok kalp uygulamalarnda kullanlan ve klasik talal imalat yntemleri ile ilenmesi zor
olan AISI D3 souk i takm eliinin yzeyinde lazerle oyma ilemi gerekletirilmitir. Bu tip kalp
imalatnda kullanm yaygn olan malzemelerde karmak ve klasik talal yntemlerle ilenmesi zor
geometriler iin lazer en iyi alternatif yntemlerden biridir. alma, oyma ilem parametrelerinden tarama
hznn ve frekansn fonksiyonu olarak toplam 12 farkl deney ile yzey przllndeki ve oyma
derinliindeki deiimlerin aratrlmas ilemlerini kapsamaktadr. Bu alma ile uygulamada markalama
amacyla kullanlmakta olan cihazlarn oyma ynndeki performans ile literatre katkda bulunulmas
amalanmtr.
2. DENEYSEL ALIMA
Lazer oyma deneysel almalarnda izelge 1de analiz sonucu verilen 20mmx20mmx150mm llerindeki
AISI D3 souk i takm elii kullanlmtr. Oyma ilemi ncesi deney numunesinin yzeyi talama
ileminden geirilerek lsel hassasiyet salanmtr. Deneysel almalar maksimum k gc 20W olan
Fiber lazer markalama cihaznda gerekletirilmitir. Oyma ilemi iin deney numunesinin yzeyinde 10mm
x 10mm llerinde karesel bir alan x-eksenine paralel ynde izelge 2de listelenen parametreler ve
deerlerinin oluturduu kombinasyona gre 20 kez taranmtr. izelge 2de ilem parametreleri iin seilen
deerler n almalardan elde edilen sonulara gre seilmitir. Oyma ilemi srasnda deney numunesi
582
alminyum bir plaka zerine sabitlenmitir ve lazer nn tanmlanan geometri zerindeki hareketi
gerekletirilmitir.
Bu almann kts olan yzey przll ve oyma derinlii lmleri iin Mitutoyo SJ 301 yzey
przllk lm cihaz kullanlmtr. Yzey przll ve oyma derinlii lmleri iin srasyla Ra ve
Py parametreleri kullanlmtr. lm sonular izelge 3de grlmektedir.
izelge 1. AISI D3 souk i takm eliinin kimyasal analiz sonucu (%)
C
Si
Mn
Cr
Mo
Ni
Cu
Fe
1,9
0,31
0,2
8,726
0,05
0,1
0,11
Kalan
izelge 2. Lazer oyma ilem parametreleri

Parametre
Tarama hz (TH, mm/s)
Frekans (F, KHz)
Etkin G (G, W)
Tarama says
Tarama aral (mm)
Deerler
75, 150, 300, 600
20, 40, 60
20
20
0.03
izelge 3. Yzey przll (Ra) ve oyma derinlii (Py) sonular

Parametreler
TH (mm/s) F (KHz)
75
20
150
20
300
20
600
20
75
40
150
40
300
40
600
40
75
60
150
60
300
60
600
60
lem ktlar
Ra (m)
D (m)
15,22
270,2
6,33
190,8
3,49
154,33
2,81
110,86
19,34
157,4
8,38
125,02
3,83
93,57
2,97
79,62
5,06
89,79
4,84
73,92
2,48
47,124
2,02
18,82
Atm akma
oranlar
96,25
92,5
85
70
98,125
96,25
92,5
85
98,75
97,5
95
90
3. SONULAR
Tarama hznn ve frekansn fonksiyonu olarak oniki farkl deney kombinasyonu ile AISI D3 souk i takm
eliinin yzeyinde gerekletirilen oyma ilemi sonucunda yzey przll ve oyma derinlii ile ilgili
gerekletirilen lm sonular aadaki balklarda deerlendirilmitir.
3.1. Tarama Hznn ve Frekansn Yzey Przllne Etkisi
ekil 1de, tarama hz ve frekansn bir fonksiyonu olarak yzey przllndeki deiimler grafiksel
olarak gsterilmektedir. Grafikler incelendiinde frekanstan bamsz olarak tarama hzndaki artn oyma
583
derinliinde azalmaya sebep olduu tespit edilmitir. Bununla birlikte grafiklerin eimi yzey
przllndeki deiimi ifade etmektedir. Buna gre, 75mm/s ile 150mm/s hzlar arasndaki yzey
przll deiimi, 300mm/s ile 600mm/s hzlar arasndaki deiimle karlatrldnda artan tarama
hznn yzey przll deiiminde de azalmaya sebep olduu tespit edilmitir. Tarama hz iin en dk
yzey przll deerleri 600mm/s hzda elde edilmitir.
Frekansn yzey przllne etkisi ekil 1de grlmektedir. En dk yzey przll deeri
frekansn 60KHzdeki deerinde elde edilirken en yksek yzey przll deeri 40KHzdeki deerde
elde edilmitir. Bu genel eilim hzn her deeri iin ayn sonucu gstermektedir. Hzn en yksek deerinde
frekansn her bir deeri iin yzey przll lm sonular birbirine ok yakn kmtr. En dk
yzey przll deeri tarama hznn 600mm/sdeki deerinde ve frekansn 60KHzdeki deerinde elde
edilmitir ki bu deer 2,02mdir.
25
Ra (m)
20
15
10
5
0
0
75
150
225
300
375
Tarama hz (mm/s)
450
525
F=20
600
F=40
675
F=60
ekil 1. Tarama hz ve frekansn yzey przllne etkisi

3.2. Tarama Hznn ve Frekansn Oyma Derinliine Etkisi
ekil 2, tarama hznn oyma derinliine etkisini grafiksel olarak gstermektedir. Buna gre, artan tarama hz
oyma derinliinde azalmaya sebep olmaktadr. Hzn 150mm/sdeki deerine kadar oyma derinliindeki en
byk deiim 20KHdeki frekans da tespit edilmitir. Bu deerden sonra frekansn her deeri iin
derinlikteki deiim neredeyse dorusallk gstermektedir. Bununla birlikte, frekansn oyma derinliindeki
etkisi iin yaplan incelemeler sonucunda tarama hz sabitken frekanstaki artmann oyma derinliinde
azalma meydana getirdii tespit edilmitir.
En derin oyuk tarama hznn 75mm/sdeki deerinde ve frekansn 20KHzdeki deerinde elde edilmitir. Bu
koulda llen derinlik 270,2mdir.
584
300
250
D (m)
200
150
100
50
0
0
75
150
225
300
375
450
Tarama hz (mm/s)
525
20 kHz
600
40 kHz
675
60 kHz
ekil 2. Tarama hz ve frekansn oyma derinliine etkisi
4.
TARTIMA
Tarama hz lazer nn malzeme ile etkileim sresini belirledii iin dorudan malzemeye aktarlan enerji
zerinde de nemli rol oynamaktadr. Artan tarama hz, lazer nyla metal arasndaki etkileim sresinde
azalmaya ve etkileim sresindeki azalma da metale aktarlan enerjide azalma meydana getirmektedir. Bu
almada artan tarama hznn yzey przllndeki azalmaya sebep olmasnn nedeni iki durumla
aklanabilmektedir. Bunlardan biri, etkileim sresindeki azalma ve dolaysyla azalan enerji girdisi, dieri
de atm akma miktarndaki azalmadr. Eitlik 1, enerji girdisi ve etkileim sresi ile ilgili bantlar ifade
etmektedir. Burada grld gibi n ap sabit kalmak koulu ile artan hz lazer n ile metal arasndaki
etkileim sresini azaltmaktadr ve dolaysyla birim alandaki enerji girdisinde de azalma meydana
getirmektedir. Tarama hznn yzey przlnde ve oyma derinliinde meydana getirdii deiim enerji
girdisi ve eitlik 2deki akma miktarndaki azalma ile rtmektedir.
ti
D
H
Pd
P
A
E p Pd .ti E p
P.D
A.H
(1)
Burada; P, Lazer k gc, Pd, malzemeye uygulanan (odak alanndaki) g younluu; ti, etkileim sresi;
D, In spot ap; H, In tarama hz; Ep, Darbe enerjisi; A, lazer spot apnn kaplad alandr [9-11].
Bu almada frekanstan bamsz olarak artan tarama hzyla birlikte yzey przll deerindeki azalma
ile ilgili yaplan literatr [6,7] aratrmalar gstermitir ki tarama hz enerji girdisi ile ilgilidir ve yzey
przllnde deiimler meydana getirmektedir. Artan tarama hznn yana yana n akma (atm
akma) miktarnda azalmaya sebep olmas da yzey przll deerinde belirgin iyiletirmeler
salamtr. ekil 3 ve eitlik 2, atm akma oran ile ilgili deikenleri ve ilikiyi gstermektedir. izelge
3de tarama hz ve frekansn bir fonksiyonu olarak atm akma miktarlar grlmektedir.
ekil 3. Atm akma oran
585
L=
H
F
O p (%)
x
L
1 x100
D D
O p (%)
x
H
1
x100
D F .D
(2)
Burada; Op, atm akma orann; L, yan yana iki n arasndaki mesafe; D, lazer n spot ap; H, n
tarama hz; F, frekans; x, n tarama ynnde ard ard iki nn akma mesafesidir [7].
izelge 3de grld gibi artan tarama hz, akma miktarnda azalmaya ve artan frekans, akma
miktarnda arta sebep olmaktadr. akma miktarndaki artma, birim alanda daha ok nn yana yana
gelmesi ve daha ok enerji girdisi demektir. Eitlie gre en yksek derinliin en yksek frekans deerinde
elde edilmesi gerekirken deney sonular bu durumla rtmemektedir. Wendland vd. [6]e gre bu durum,
artan frekansla birlikte bir miktar metalin oyuk iinde tekrardan katlamasndan kaynaklanmaktadr.
Deneysel almalardan elde edilen sonulara gre, her bir tarama hz iin artan frekansla birlikte oyma
derinliinde azalmann meydana gelmesinin sebebi bu durumla aklanabilmektedir. Frekansn yzey
przllndeki etkisi yksek hzlarda ok belirgin deildir. Bunun sebebi ise, oyma ileminde buharlama
sonras kalan ve tekrardan katlaan ergimi metalin oyuk iinde ve oyuun dna doru bir katlama eilimi
gstermesidir. ekil 4de oyuk ii ve oyuk d katlama durumu grlmektedir [8]. Buharlama sonras ne
kadar metalin darya doru katlama eilimi gsterecei ve akma miktar ile, bu artk katlamann ne
kadarnn tekrardan buharlat ile ilgili netlemi bir bilgiye ulalamamtr. Dolaysyla, frekansn akma
miktar ve oyuk ii tekrar katlama eiliminden dolay lineer bir deiim gsteremedii dnlmektedir.
ekil 4. Lazer metal etkileimi srasnda metal kaldrma prosesinde ergimi metalin buharlamas ve
yeniden katlamas olay
5. SONULAR
Bu alma ile tarama hznn ve frekansn bir fonksiyonu olarak AISI D3 souk i takm eliinden
hazrlanan 20mmx20mmx150mm llerindeki bir deney rneinin yzeyi max. k gc 20W olan bir
fiber lazer markalama cihaznda ilenmi ve ilenen yzeyin przllk ile oyma derinlii deerlerindeki
deiimler aratrlmtr. Deneysel almalar sonucunda aadaki sonulara ulalmtr.
Tarama hzndaki art hem yzey przll hem de oyma derinlii deerinde azalmaya
sebep olmutur. Buna gre en dk yzey przllk ve oyma derinlii deerleri her bir
frekans deeri iin 600mm/sdeki tarama hznda llmtr.
Frekansn yzey przllnde meydana getirdii deiim yksek hzlarda belirgin
olamamakla birlikte oyma derinlii artan frekansla birlikte azalmtr.
akma miktarndaki artma hem oyma derinlii hem de yzey przll zerinde lineer bir
deiim yaratmamtr. En yksek oyma derinlii deeri olan 270.2m, 75mm/sdeki hz ve
586
20KHzdeki frekans deerinde elde edilmitir. Bununla birlikte, en dk yzey przll

deeri olan 2.02m, 600mm/sdeki hz ve 60KHzdeki frekans deerinde elde edilmitir.
En iyi yzey przllnn elde edildii koulda tarama says arttrlarak oyma derinlii
arttrlabilir. Bylece en derin oyukta en iyi yzey kalitesine ulalabilir.
TEEKKR
Lazer deneysel almalar zmirde faaliyet gsteren Lazer Mikron Ltd. ti.de gerekletirilmitir. Deneysel
almalara verdikleri katklardan dolay teekkr ederiz.
KAYNAKLAR
[1] Slocombe A., Taufik A., Li L., 2000, Diode laser ablation machining of 316L stainless steel
powder/polymer composite material Effect of powder geometry, Applied Surface Science, Volume168,
Pages 17-20
[2] Qi J., Wang K.L., Zhu Y.M., 2003, A study on the laser marking process of stainless steel, Journal of
Materials Processing Technology, Volume 139, Pages 273276
[3] Campanelli S.L., Ludovico A.D., Bonserio C.,Cavalluzzi P., Cinquepalmi M., 2007, Experimental
analysis of the laser milling process parameters, Journal of Materials Processing Technology, Volume 191,
Pages 220223
[4] Lin C.J., Wang Y.C., Lin L.D., Chiou C.R., Wang Y.N., Tsai M.J., 2008, Effects of feed speed ratio and
laser power on engraved depth and color difference of Moso bamboo lamina, Journal of Materials
Processing Technology, Volume 198, Pages 419425
[5] Leone C., Lopresto V., Iorio I. D., 2009, Wood engraving by Q-switched diode-pumped frequencydoubled Nd: YAG gren laser, Optics and Lasers in Engineering, Volume 47, Pages 161-198
[6] Wendland, J., Harrison, P. M., Henry, M., Brownell, M., 2005, Deep Engraving Of Metals For The
Automotive Sector Using High Average Power Diode Pumped Solid State Lasers, International congress on
application of lasers & electro optics, Miami
[7] Yasa E., Kruth, J.P., (2010): Investigation of laser and parameters for Selective Laser Erosion. Precision
Engineering, Volume 34, Pages 101112
[8] Dahotre, N.B., Harimkar, S., 2008, Laser Fabrication and Machining of Materials, Springer, 558
[9] J.H. Lee, J.H. Jang, B.D. Joo, Y.M. Son, and Y.H. Moon, Laser surface hardening of AISI H13 tool
steel. Transection of Nonferrous Metals Society of China, 19 (2009), Pages 917920
[10] V.E.Beal, P.Erasenthiran, N. Hopkinson, P. Dickens, and C.H.Ahrens, Optimization of processing
parameters in laser fused H13/Cu materials using response surface method (RSM), Journal of Materials
Processing Technology, 174 (2006), Pages 145154
[11] D.S. Stavrev, TS.D. Dikova, Vl. Shtarbakov and M.P. Milkov, Laser surface melting of austenitic CrNi stainless steel, The International Conference on Advances in Materials and Processing Technologies
(Ampt 2009), Malaysia, October (2009)
587
588
OKLU KESCLER LE EZAMANLI SER TORNALAMA

LEMNN ARATIRILMASI
Orhan AKIRa ve Zlkf DEMRb
a,Dicleniversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Makine Mhendislii Blm, Diyarbakr/TRKYE,
drorhancakir@gmail.com
b, Batman niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii Blm, Batman/TRKYE ,
zulkuf.demir@batman.edu.tr
zet
Tala kaldrma, teknik ve ekonomik koullara bal olarak, resim zerinde belirtilmi ileme kalitesi
erevesinde ekil vermek iin uygulanan tala kaldrma yntemlerini ve faktrlerini kapsar. Paray ileme
zaman ne kadar az olursa veya birim zamanda ne kadar ok para ilenirse maliyet azalr. Talal imalat
yntemleri teknik, ekonomik ve bilimsel ilkelere uygunluk seviyesi arttka verimlilik ve kalite artar.
Bilimsel tala kaldrma ilemleri kesme faktrlerine gre iki ekilde yaplr. Prodktivite esas olarak
adlandrlan birinci biimde, ileme zamann etkileyen faktrlere bal olarak en uygun takm mrn
saptamak, ikincisi olan ekonomik esas biiminde ise ileme maliyetini oluturan faktrlere gre en uygun
takm mr tespit edilir. Paralel tornalama olarak adlandrlan oklu ula e zamanl tornalama
operasyonunda, birden fazla kesici u ile ayn dorultuda talal ileme yaplr. E zamanl olarak tala
kaldran oklu ularla, uygun kesme artlarnda, birim zamanda tala kaldrma oran artar. Uygun seilmi
ileme artlarnda kavrama probleminden kaynaklanan titreimler engellenir. Paralel balanm kesici
takmlarla e zamanl uygulanan talal ileme operasyonlarnda statik tala kalnl, ok ulu freze
aklarnda olduu gibi kesici ular arasnda paylalr. Bu durumda kesici ularn her biri daha az kesme
kuvvetine maruz kalr. oklu ularla e zamanl uygulanan talal ileme operasyonlarnda birim zamanda
kaldrlan tala miktar daha fazla olur. Bu almada adet karbr kesici u zel hazrlanm katere seri
balanarak 1020 elik malzeme e zamanl bir ekilde 500d/min devir says, 0.2d/mm ilerleme hz, 0.5mm
tala derinlii artlarnda 60 dakika boyunca T05 TEZSAN SN 50C torna tezghnda tornalanmtr. oklu
ular ile birim zamanda kaldrlan tala hacmi tekli u ile kaldrlan tala hacminin yaklak olarak 1.7 kat
olduu, oklu ular ile tornalanm yzeylerin przllk deerlerinin, kesici ulardaki anma ve
deformasyon miktarnn daha fazla olduu grlmtr.
Anahtar kelimeler: oklu u, Seri tornalama, E zamanl tornalama
THE INVESTIGATE OF THE MULTI-CUTTER SERIAL

TURNING OPERATIONS
Abstract
According to designed drawing and machining quality, machining processes are concluded machining
methods depended to technical and economical conditions. In machining the less machining time or the more
machined samples in per unit time provided the less cost of machining. As increase the machining methods
level according to technical, economical and scientific principles, the quality and productiveness of process
increase. There are two kinds of machining methods according to cutting factors. In the first based on
productiveness, investigate the optimum tool life according to the factors which affects the machining time.
In the second based on economical conditions, investigate the optimum tool life according to the cost of
machining. In parallel turning, with more than one tools simultaneously machining operation is implemented
589
in the same direction and the cut chip per revolution divided between tool tips. In multi cutter simultaneous
turning processes the chip volume per time increases. With selected suitable machining conditions the
vibrations which occur due to holding problems are prevented. In parallel turning, statically chip depth
divided between cutting tool as multi cutter milling operations. In this case the cutting tips are less exposed
to cutting forces. In turning operations with applied with multi cutters the volume of chip which machined
per time increases. In this experimental study, with both three carbide tools which fastened to special tool
holder and simple turning tool, 1020 steel materials were machined in simultaneously and serial turning
operation during 60 minutes without stopping. The operation was applied at T05 TEZSAN SN 50C turn
machine during 60 minutes in conditions of 500 rpm spindle speed, 0.2 rev/min feed rate, 0.5mm chip depth.
It was investigated that the chip volume of multi cutter operation during 60 minutes more than simple cutter
around 1.7 times. The surface roughness of sample, wear of tools and tool deformation rate in multi cutter
turning was more than simple tool turning operation.
Keywords: Multi cutter, Serial turning, Simultaneously turning
1.
Giri
Tala kaldrma, teknik ve ekonomik koullara bal olarak, resim zerinde belirtilmi ileme kalitesi
erevesinde ekil vermek iin uygulanan tala kaldrma yntemlerini ve faktrlerini kapsar. Ekonomik
koullar, ileme zamann ve buna ait faktrlerden meydana gelir. Paray ileme zaman ne kadar az olursa
veya birim zamanda ne kadar ok para ilenirse maliyet azalr, ekonomiklik ise artar. Teknik ve ekonomik
koullara gre yaplan ilemlere, bilimsel tala kaldrma ilemleri olarak adlandrlr.
Bilimsel tala kaldrma ilemleri kesme faktrlerine gre iki ekilde yaplr. Prodktivite esas olarak
adlandrlan birinci biimde, ileme zamann etkileyen faktrlere bal olarak en uygun takm mrn
saptamak, ikincisi olan ekonomik esas biiminde ise ileme maliyetini oluturan faktrlere gre en uygun
takm mrn tespit etmektir [1].
Paralel tornalama olarak adlandrlan oklu ula e zamanl tornalama operasyonunda, birden fazla kesici u
ile ayn dorultuda talal ileme yaplr. E zamanl olarak tala kaldran oklu ularla, uygun kesme
artlarnda, birim zamanda tala kaldrma oran artar. Uygun seilmi ileme artlarnda kavrama
probleminden kaynaklanan titreimler engellenir. Paralel balanm kesici takmlarla e zamanl uygulanan
talal ileme operasyonlarnda statik tala kalnl, ok ulu freze aklarnda olduu gibi kesici ular
arasnda paylalr. Bu durumda kesici ularn her biri daha az kesme kuvvetine maruz kalr. Paralel
tornalama ileminde tala derinlii ular arasnda eit olarak paylaldnda ucun kesecei tala derinlii
azalr (ekil 1). ki kesici ula paralel tornalama operasyonunda tala derinlii kesici ular arasnda eit
paylaldnda dinamik zelliklere sahip iki farkl blge meydana gelir [2].
ekil 1.Paralel tornalama dzenei [3].

oklu kesici ula uygulanan talal ileme operasyonunda kesici ular, takm i paras sisteminin meydana
getirdii titreimlerin etkisi ile krelir ve ksmi olarak anmaya maruz kalrlar. Anma sonucunda yzey
kalitesi azalr [3].
590
Almanyann WAGNER takm retim firmas tarafndan oklu torna takm balklar retilmitir (ekil 2).
Bu firma, MSD 20, MSD 20-R MSD 30 ve MSD 30-R olarak adlandrd standart llerde olmak zere
deiik torna ok ulu balklar retmitir. WAGNER, ok ulu torna takm balklarn ok uzun silindirik
paralarn tornalanmasnda birim zamanda daha fazla tala kaldrmak amacyla retmitir.
Balklar, silindirik olarak (ayna ayaklar gibi) alp kapanan ve her bir ucun kateri bamsz bir ekilde
alp kapanabilen (drt ayakl ayna ayaklar gibi) balklar retmitir. Ular, radyal kuvvetlerin
dengelenmesi amacyla karlkl olarak, her 900ye bir u balanacak ekilde bala balanmtr (ekil 2)
[4].
a)
b)
ekil 2. ok ulu tornalama balklar a)Sabit ve katerleri bamsz alp kapanan balk b) Torna tezghna
balanm balklar [4].
Teknik ve ekonomik koullara bal olarak en uygun talal ileme, birim zamanda retilen para saysna
bal olarak belirlenir. Birim zamanda ilenen para saysnn artmas iin kesici takm aktif olarak alma
mrnn fazla olmas gerekir. Uzun takm mr salanrken yksek kesme hzlar ve ilerleme hzlarnn
kullanlabilmesi ok nemlidir. Talal ileme operasyonlarnda, birim zamanda ilenen para saysnn
artrlmas amacyla soutma svs kullanlarak yksek devir saylar ve ilerleme hzlar artlarnda yzey
kalitesi, birim zamanda ilenen tala miktar alanlarnda almalar yaplmtr. Paralel tornalama yntemi ile
ok ulu paralel tornalama ileme operasyonlarnda da birim zamanda ilenen para says aratrlmtr. Bu
almada, ok ulu tornalama ilemi ile ilgili yaplm snrl saydaki almalardan farkl olarak, bir birleri
ile seri konumda ayn katere balanm kesici ular ile e zamanl elik malzemeler tornalanmtr. lemde
oklu ularla birim zamanda ilenen tala hacmi, tek ulu kesici takm ile ayn artlarda uygulanan tornalama
ileminde ilenmi tala hacmi ile karlatrlmtr. Kesici takm ularnn SEM fotoraflar ekilerek
anma miktarlar karlatrlmtr. Tornalanm yzeylerin yzey przll deerleri karlatrlmtr.
2.
Deneysel alma
Deneyler, T05 TEZSAN SN 50C torna tezghnda (ekil 3), 500d/min devir says, 0.2d/mm ilerleme hz,
0.5mm paso tala derinlii artlarnda, ok ulu ve tek ulu takmlarla 60ar dakika boyunca, ap 40mm
olan 1020 silindirik elik paralardan biri oklu u ile e zamanl, dieri ise tek ulu takm ile
tornalanmtr. oklu u ile ilenmi yzeyler, 1, 2 ve 3 ile tek u ile ilenmi yzey ise T1 ile
591
gsterilmitir (ekil 6). Tornalanm yzeylerin przllk deerleri, Taylor Hobson Surtronik 3+ marka
yzey przllk cihaz ile 0.25cm mesafede llmtr (ekil 4). Kesici ularn SEM fotoraflar, JEOL
JSM 7001F Taramal Elektron Mikroskobunda (SEM) 55X bytmede ekilmitir (ekil 5)
ekil 3. Talal ileme operasyonunun uyguland torna tezgh ve deney dzenei
ekil 4. oklu u kateri ve ilenmi i paralar (1, 2 ve 3 oklu kater ular, T1 ise tekli utur)
ekil 5. JEOL JSM 7001F Taramal Elektron Mikroskobu (SEM)

3.
Deneysel sonular ve Tartma
ap 40mm olan 1020 elik malzeme 60 dakika boyunca 3 adet kesici u balanm oklu kater ile ve tek
u balanm kater ile tornalanmtr. Her iki tornalama ileminde ilem parametreleri ayn seilmitir. 60
dakikalk tornalama sonucunda oklu kater ile i parasndan yaklak 560cm3 (ekil 6 a), tekli kesici u ile
330cm3 (ekil 6 b) tala kaldrlmtr. oklu ular ile birim zamanda ilenmi tala hacmi tekli ucun yaklak
olarak 1.7 kat kadar olmutur. oklu katere balanm ular arasndaki uzaklk 51mm olarak ayarlanmtr.
592
Ular arasndaki uzaklk azaldka birim zamanda kaldrlacak tala miktar daha fazla olacaktr. X
dorultusunda takm ular arasndaki uzaklk, tala derinlii (0.5mm) kadar olmutur. 2, 1den 3 ise
2den +X dorultusunda 0.5mm daha ileride olacak ekilde katere balanmtr.
ekil 6. 40mm 1020 elik malzemenin a)oklu kater, b) tek ula tornalama sonucunda kanla malzemenin
lleri
oklu katere balanm 3 adet kesici ularla e zamanl ilenmi yzeylerin ve tekli ular ile ilenmi
yzeyin przllk deerleri llmtr (Tablo 1). Tekli ula ilenmi yzeyin przllk deeri oklu
takmlar ile e zamanl ilenmi yzeylerin przllk deerinden daha az olmutur. oklu takmlar ile
tornalama ilemi srasnda kavrama problemlerinin sebep olduu sarsntlardan dolay yzey kalitesi olumsuz
etkilenmitir. oklu kesici takmlar ile e zamanl tornalama ilemlerinde, uzun ve talal ileme pay fazla
olan malzemelerin tornalama ilemlerinde tercih edilmesi daha uygundur. Bu malzemelerin kullanlaca
yerlerde yzey kalitesi nemli bir kriter ise oklu kater ile uygulanan e zamanl tornalama ilemi sonucunda
ince tornalama tala pay braklabilir.
Tablo 1. Yzeylerin przllk deerleri
Takm
ucu
Yzey przll deerleri(m)

Ra
Rt
Rz
Rp
Rq
T1
7.4
64
56
27
8.2
7.6
66
58
27
8.4
9.2
80
70
33
10.2
8.6
75
65
31
9.6
60 dakikalk tornalama ileminden sonra kesici takm ularnn SEM fotoraflar, JEOL JSM 7001F Taramal
Elektron Mikroskobunda 55X bytme orannda ekilmitir (ekil 7). Kesici ulardan T 1, 1 ve 3, Z
dorultusunda kesici kenar yaklak olarak 85m, 2 ucu ise Z dorultusunda 732 m geniliinde
anmtr. X dorultusunda ise T 1 ucunda 1.39mm, 1 ucunda 1.32mm, 2 ucunda 1.41mm ve 3 ucunda da
1.34mm derinliinde deformasyon ve anma meydana gelmitir. Tornalama ileminde 2 takmnn
balanm olduu konum itibari ile kalemliin tam orta ksmnda ve kesme kuvvetlerinin younlat
593
blgede yer aldndan meydana gelen titreimlere en fazla maruz kalan takm olmutur. Bu nedenle en fazla
deformasyon ve anma 2 ucunda meydana gelmitir. Dier ularda ise anma ve deformasyon genilii ve
derinlii yaklak olarak ayn olduu grlmtr.
X
Z
T1
X
Z
2
3
ekil 7. Kesici ularn SEM fotoraflar (55X)
4.
Genel sonular
oklu kesici kater kullanlarak birden fazla kesici u ile e zamanl tornalama ilemi ile ilgili alanda ok
snrl sayda alma yaplmtr. Yaplm olan almalarda ise paralel tornalama yntemine uygun takm
balklar ile i paralar tornalanmtr. Yaplm olan almalarda ve imal edilmi balklar ile uzun ve
tala ileme oran fazla olan i paralarnda birim zamanda kaldrlan tala miktarnn artrlmas
amalanmtr.
oklu katere balanm adet kesici u ile uygulanan seri tornalama ileminde kaldrlan tala hacmi
560cm3, tekli uc ile kaldrlan tala hacmi ise 332cm3 olduu grlmtr. oklu ularla e zamanl
uygulanan tornalama ileminde birim zamanda kaldrlan tala hacmi, tekli uc ile kaldrlan tala hacminin
yaklak olarak 1.7 kat olmutur. Kesici ular arasndaki uzaklk azaldka oklu ular ile birim zamanda
kaldrlan tala hacmi daha fazla olacaktr.
oklu kesici ular ile ilenmi yzeylerin przllk deerleri, titreimlerden dolay, tekli u ile ilenmi
yzeyin przllk deerinden daha byk olmutur. oklu kesici ulardan 2 ucu, tornalama ileminde
meydana gelen kuvvetlerin ve titreimlerin younlat konumda olduundan bu kesici u ile ilenmi
yzeyin przllk deeri yksek, kesici takmn anma ve deformasyon miktar daha fazla olmutur.
594
oklu kesici ularla e zamanl tornalama ilemi, uzun ve kaldrlacak tala miktar fazla olan paralarn
tornalanmasnda kullanlmas durumunda birim zamanda kaldrlan tala miktar daha fazla olmutur. oklu
ularla e zamanl uygulanan seri tornalama ileminde yzey przll daha kt olduundan ince paso
paynn braklmas nerilmitir.
5.
Kaynaklar
1. Akkurt, M., 1996, Tala kaldrma yntemleri ve takm tezgahlar Birsen Yaynevi, stanbul, 1996, s.
81-148.
2. Budak, E., Ozturk, E., 2011, Dynamics and stability of parallel turning operations, CIRP AnnalsManufacturing Technology 60, 383-386.
3. Budak, E., Ozturk, E., 2010, Modeling dynamics of parallel turning operations, Proceedings of 4th CIRP
International Conference on High Performance Cutting, 2010 .
4. Miko, E., Nowakowski, L., 2012, Analysis and verification of surface roughness constitution model after
machining process, Procedia Engineering, 39, 395-404.
5. Mller, G., WAGNER Tooling systems firmasnn katalou, 1960, Gutenberstrae 4/1 D-72124
Pliezhausen-Almanya, www.wagner-werkzeug.de
595
6.
596
ETM AMALI MASAST CNC HELSEL DL AMA

TEZGAHI TASARIMI VE MALATI
Hakan ZDNa, b Kerim ETNKAYA
a
b
KB Teknik Eitim Fakltesi, Karabk, Trkiye, ozdinchakan@hotmail.com

KB Teknoloji Fakltesi, Karabk, Trkiye, kcetinkaya@karabuk.edu.tr
zet
niversitemizde her bir rencinin kolaylkla sahip olabilecei masast CNC helisel dili ama tezgah imal
edilmitir. retilen tezgahta para ilemek iin herhangi bir CAM program kullanlarak G kodlar kartlp
Mach3 program vastasyla bilgisayar tarafndan makinaya komutlar gnderilip para ilenir. Bu CNC
tezgah X , Y , Z , ve A ekseni olmak zere 4 eksenden olumaktadr. Her eksende 0.5 N luk toplam 4 adet
adm motoru kullanlmtr.
A ekseninde ise divizr ayna mant vardr. Sistemin genel boyutlar
600x400x480mm dir. Sistem genel olarak saclardan ve kestamitlerden imal edilmitir. Z ekseninin hareket
tablasna 135 watt gcnde el matkab yatayla paralel olacak ekilde sabitlenmitir. Bu matkabn ucuna
Modl 1 olan ve d ap 55mm olan freze modl aks sabitlenmitir. Sistem X ekseni boyunca 375mm,
Y ekseni boyunda 155mm, Z Ekseni boyunda 185mm dorusal hareket alanna sahiptir. Sistemin hareketi
Toshiba marka 4 eksen adm src kart ile salanmtr.
Anahtar kelimeler : 4 Eksen CNC, Mash 3, CAD/CAM
DESKTOP CNC HELICAL GEAR MACHINE DESIGN AND

MANUFACTURING ON EDUCATION PURPOSE
Abstract
Each student at the University of karabk desktop CNC helical gear shaper machine could have easily been
made. CAM program counter parts produced using the G codes to handle or remove any Mach3 software
commands are sent through the machine parts are processed by the computer. This CNC machine X, Y, Z,
and A-axis to the axis consists of 4. 0.5 N each represent a total of 4 stepper motor axes are used. A-axis is
the logic of dividing the mirror. The overall dimensions are 600x400x480mm system. The system in general
is made of sheets and kestamid. 135 watt Z-axis moving table is fixed parallel to the horizontal hand drill.
This is the tip of the drill milling module, Module 1 and the outer diameter 55mm fixed knife. The system for
the X-axis 375mm, Y-axis 155mm tall, 185mm Z-axis linear motion along the area. Toshiba brand name is 4axis motion of the system is provided with the driver card.
Keywords : 4 Axis CNC, Mach 3, CAD/CAM
1.
Giri
Talal imalat teknolojisindeki en nemli dnm noktas 1950li yllarda nmerik programlamaya gre
alan NC tezghlarn gelitirilmesidir. Bu tarihlerden gnmze gelindike NC tezghlarnn bilgisayarla
donatlmas ile CNC ve DNC tezghlar olumutur. Kiisel bilgisayarlarn kullanmnn yaygnlamas ile
CNC kullanm ve almalar artmtr [1]. Artk gnmzde geleneksel tezghlarn imalatta kullanm paylar
giderek azalmakta ve yerlerini CNC tezghlarnn kullanmna brakmaktadr. CNC tezghlarnn bu nemine
karn; yksek maliyetleri nedeniyle mesleki ve teknik eitim veren niversite ve liselerin bazlarnda eitim
amal kullanlmak iin CNC bulunmad yada yetersiz olduu bilinmektedir. CNC bulunan kurumlarda ise
tezgh yetersizlii, tezghlarn bozulma korkusu gibi nedenlerle renciler yeterince pratik yapma imkan ve
frsat ou zaman bulamamaktadrlar. Bykahinnin almasnda; CNC tezgahlar, onu oluturan paralar
597
ve CNC seim kriterlerine deinilerek yeni bir CNC freze tezgah tasarlam, analiz ve hesaplarn yaplarak
imal edilmitir [2]. zyalnnn almasnda; X,Y,Z koordinatlarnda esnek hareket eden bir kartezyen
robot tasarlanmtr. Robotun bilgisayar balants paralel port zerinden yaplm ve eksenler adm motor ile
kontrol edilmitir. Sistemi test etmek iin tayc platforma kalem ve oksi gaz aparat balanarak izim ve
kesim ilemi yaplmtr [3]. Uyank ve arkadalarnn almalarnda; eksenli yzey ileme tezgahn
CNC kontroll hale dntrmtr, almada CNC kontrol niteleri ve CNC kontrol yazlmlar hakknda
bilgi verilmitir [4]. Glolu ve Bunarba almalarnda; dorusal hareket mekanizmalar ve verimlilikleri
zerinde durmulardr. Dorusal hareket mekanizmalar ve yardmc elemanlarnn farkllklar analiz
edilmitir. almada mil zerinde kayan makaralar ile hareket eden 3 eksenli bir dorusal hareket
mekanizmasnn tasarm ve hesaplar yaplarak imal edilmitir [5]. A. Torolu ve Y. ingr, almalarnda
boyutlu animasyon teknolojilerinin teknoloji eitiminde kullanlmas zerinde durmulardr. alma
kapsamnda teknoloji eitiminde kullanlmak iin 3D animasyonlarla destekli bir eitim program
hazrlamlardr [6].
CNC sistem yazlm, balca yazlm programn iermektedir. Bunlar; para programlama, servis
programlama ve kontrol programlamadr. Para programlama, imal edilecek para geometrisinin
tanmlanmas ile birlikte, ilerleme hz, kesme hz ve tala derinlii gibi kesme parametrelerinin seimini
ierir. Servis program, tezgah altrma, para program denetleme ve dzeltme gibi fonksiyonlar yrtr.
Kontrol program ise, para programn girdi kabul eder ve tezgahn hareketlerini salayan eksen srclere
sinyal retir [7]. E. NAL tarafndan Lisans Tezi olarak 2006 ylnda Silindirik Dililerin malat in
MATLAB Programlama ile CAD-CAM CNC ntegrasyonu almas yaplmtr [8]. A.Cndbey tarafndan
Lisans Tezi olarak 2008 ylnda Masast CNC kzak ve kayt sistemleri tasarm yaplmtr [9]. M.zdeveci
tarafndan 2001de yaplan almada, eitim amal masa tipi CNC Freze Tezgah Tasarm ve Prototip
imalat gerekletirilmitir [10]. C. zek tarafndan Lisans Tezi olarak 2004 ylnda dikey ileme merkezli
CNC tezgahnda makro programlar kullanarak dz dili imalat almas yaplmtr [11]. E.Sarbaak
tarafndan Lisans Tezi olarak 2008 ylnda CNC router tezgah tasarm yaplmtr [12]. N. HASAR ve
arkadalar 4 eksen CNC ile helisel konik dili ileme ve kesme parametreleri almasn yapmlardr [13].
A.Varol ve M.Kk tarafndan CNC Freze Tezgahlarnda lenecek Paralarn Bilgisayar Simlasyonu
yaplmtr [14]. A. GLL ve arkadalar tarafndan 2006 ylnda silindirik paralarn zerine di amak
amacyla Freze Tezgahlar iin PLC Tabanl Divizr almas gerekletirilmitir [15]. H.Kama ve
arkadalar tarafndan Lisans Tezi olarak 2008 ylnda eksenli masa tipi BSD router tezgah tasarm ve
imalat gerekletirilmitir [16]. Zaitsev tarafndan yaplan almalarda, dili ark imalat iin kullanlan
kesicilerin; kesici az ve geometrik ekillerine bal olan kesme parametrelerinin di yzeyleri zerindeki
etkileri incelenmitir [17]. Suh Vd., tarafndan yaplan almalarda, konik helis dililerin imalatlarnn dner
tablaya sahip bir CNC freze tezgahnda nasl yaplabilecei gsterilmitir. malat ilemleri iin; konik helisel
dililerin geometrik modellemesi, NC de ilemek iin ncelikle planlama ve takm yolu karmak gibi
aamal bir sistem gelitirmilerdir [18]. Stachurski ve Slupik, almalarnda; takm anmas, yzey
przll, kesme hz mr ilikisi, mikro sertlik gibi konular incelemilerdir. Sonuta seri retimde
azdrma aknn kullanmnn daha ekonomik olduunu sylemilerdir. Ayrca krater anmasnn
olumasihtimalinden dolay kesme hznn 90 m/daky amamas gerektiini vurgulamlardr [19].
Matsuoka ve Tsuda almalarnda, azdrma ile kuru kesme srasnda azdrma az saysnn ve ilerleme
deerinin krater anmas, yanak anmas ile yzey przll zerine etkisini incelemilerdir.
almalarnn sonucunda ilerleme deerinin arttrlmas ile krater ve yanak anmasnda bir azalma
grlrken przllkte bir art grlmtr. Azdrma az saysndaki artn przll olumlu ynde
etkilediini belirtmilerdir [20]. Matsuoka ve arkadalar, azdrma ilemlerinde yanak ve krater anmasna,
takm mrne ve bitirme yzey przllne kalsiyum slfonatn etkisini aratrmlardr. Deneylerinde
TiN ve (Al, Ti)N filmiyle tamamen kaplanm iki eit azdrma ak kullanmlardr. Kalsiyum slfonatlar
her iki kaplama eiti iin bitirme yzey przlln iyiletirmitir [21]. Abood ve arkadalar, azdrma
usul dili amada kesme kuvvetlerinin hesaplanmas iin boyutlu bir kuvvet lme modeli gelitirmeyi
denemilerdir. Anlk tala kesiti kalnl, eydana gelen kesme kuvvetlerinin hesaplanmasn salayacandan
her kesici kenarn her noktasnda hesaplanmtr. eksenli bir dinamometre direkt olarak prototip azdrma
freze tezgahnn tablasna balanm ve gerek kesme kuvvetlerinin llmesi iin kullanlmtr. yi bir
korelasyon elde edilmi ve azdrma usul dili ileme srasnda, kesme kuvveti davrannn karmak
dngsel yapsn tanmlamak iin kullanlmtr [22]. Ohtubo, azdrmadaki kesme miktarndan, kesme gc
iin gerekli olan gc kolayca belirlemek iin, dili ark dilerinin diboluu alannn kullanlmasn
598
nermitir. Kesme miktar ve di boluu arasndaki alann hesaplanmas iin basit eitlikler tretmitir [23].
Bir baka almada; kesme kuvveti, azdrma freze takmnn baland mildeki kayar bileziklere
yerletirilen gerinim lerler araclyla belirlenmi ve kesme annda her bir dite oluan kesme kuvveti de
elde edilen kesme torkunun ak yarapna blm ile bulunmutur [24].
Bu almada yukarda verilen aratrmalar ile konunun gncellii vurgulanmtr. Eitim ortamnda
rencilerin yapabilecei prototip gelitirmeye model bir lisans bitirme tezi olarak 4 eksenli helisel dili
ama CNC tezgah allmtr. Bylece dili ama metodu ile CNC mant birletirilerek eitim
ortamlarna katk salamaya allmtr.
2.
Materyal-Metod
Masast CNC Helisel Dili Ama Tezgah'nn tasarmna gerekli piyasa aratrmalar ve rencilerin
ihtiyalarn karlayacak minimum ana gvde lleri belirlenerek balanmtr. Belirlenen ana gvde
llerine ve piyasadan alnan hazr elemanlarn llerine gre SolidWorks2013 programnda tezgahn
gvdesi ve dier elemanlar modellenmitir. Model grnts (ekil 1)'de verilmi olup nemli noktalar
belirtilmitir.
ekil 1. Modellenen Masast CNC Helisel Dili Ama Tezgah

CNC Tezgahnn retiminde modellenen paralarn boyutlar kullanlmtr. (ekil 2) de tezgahn
model resmi ve (ekil 3) de gerek resmi grlmektedir.
ekil 3. Gerek Resmi
ekil 2. Model Resmi

599
3.
Teknik zellikler
Genel Boyutlar (mm): 600 x 400 x 500

Dorusal Eksen Hareket Miktarlar (mm): x: 450 y: 300 z:300
Ayna Ekseni Dnme Miktar () : a: 360
Mili Motor zellikleri: 220/240V 135W, 1000 - 30000 dev/dk
Kesici Takm : Modl Freze aks (Modl:1 , Profil As: 20 , D: 55 , d: 16)
Vidal Mil Admlar (mm): 1.25
Masast CNC Helisel Dili Ama Tezgah 3 dorusal bir de ayna ekseni olmak zere 4 eksenden
olumaktadr. Btn eksenlerde 2.1 N/m gcnde step motorlar kullanlmtr. Dorusal eksenlerin hepsinde
yataklama iin 2 adet 10mm apnda indksiyon mili kullanlmtr. Hareketin aktarlmas ise M10 luk
saplamalarla salanmtr. Yataklamada her milde 2 tane olmak zere her eksende 4 er tane yatak
bulunmaktadr. Yataklar ve somun kestamit malzemelerden yaplmtr (ekil 4).
Motorlardan millere g aktarmnda kaplin olarak plastik borular kullanlmtr ve 2 adet kelepeyle
sktrlmtr. Dorusal eksenlerin 2 tarafna da kestamit malzemeler sabitlenmi ve mildeki rulmanlar bu
kestamitin iine yerletirilmitir. Ayn zamanda motorlar da bu kestamitlere 4 noktadan sabitlerek hareket
aktarm sabitlenmitir. Ayna ekseni , hibir kay kasnak sistemi kullanmadan motorun dorudan mile
balanmasyla oluturulmutur (ekil 5).
ekil 4. Mil Yataklar ve Somunlar
ekil 5. A Ekseni Motor Balants
Masast CNC Helisel Dili Ama tezgah'nda bilgisayar kontrol 4 eksen Toshiba marka CNC kontrol kart
ile gereklemektedir ve (ekil 6)'de grld gibi balanmtr. Bu kart mach3 programyla uyumlu olup
kontroller mach3 programndan gereklemektedir. Step motorlarn en kk adm 1.8 dir. Ayna ekseninde
kullanldnda ilenecek dilinin ap bydnde bu a yeterli hassasiyeti salayamamaktadr. Kontrol
kart bu ay 16 kat kltme zelliine sahip olduundan ayna eksene sorunsuzca kk alarda dnme
kabiliyetine sahiptir.
ekil 6. Elektronik Devre Balant emas
600
Kartn g beslemesi 24v besleme veren g kayna ile salanmtr (ekil 7).
ekil 7. G Kayna
ekil 8. Modl Freze aks
Dili ama ilemini gerekletirmek iin modl 1 olan modl freze aks kullanlmtr (ekil 8). Bu aknn
d ap 55mm olup mil ap ise 16mm dir. Profil as ise 20dir. Motorlardan hareket millerine g
aktarmlar piyasada kolayca bulunan hava hortumlaryla salanmtr. Bu hortumlar kaplin olarak kullanlp
motor miline ve hareket miline kk boru kelepeleriyle balanmtr (ekil 9).
ekil 9. Motor - Mil Balants
Helisel dilerde helis alar deiebileceinden dolay ayna ekseni kendi etrafnda dnmektedir. Bu dnme
ilemi manuel olarak yaplp istenilen ada sabitleme yaplmaktadr. Dnen tablay sabitlemek iin 2mm
kalnlndaki sac malzemeyi bkerek, civata ile sktrma yapacak ekilde somun kaynatlan bir aparat
kullanlmtr (ekil 10).
ekil 10. Ayna Tablas Sktrma Aparat
601
Mil ap 16mm olan modl aksn elbreyzinin ucuna sabitlemek iin tornalama ileminden faydalanlmtr.
18mm aptaki ve 40mm uzunluundaki milin bir ucu torna tezgahnda 16.2mm , dier ucu ise breyzin
kovanna girebilmesi iin 4mm apna kadar tornalanmtr. Daha sonra mil delii ap 16 olan modl aks
bu mile akma geirilip sabitlenerek breyze balanmtr (ekil 11).
ekil 11. Modl Freze aks Balants

Di alacak silindirik paralar sabitleme ileminde M16 saplama kullanlmtr. Bu saplamann ucu
rulmann i bileziinden geecek ekilde tornalanp a ekseni motoruna balanmtr. Di alacak silindirik
para bu mile geirilip iki tarafndan da M16 somunlarla sklarak sabitlenir (ekil 12).
ekil 12. Para Balama Mili

4.
Kontrol ve Yazlm
Elektronik kontrol nitesi bilgisayar ile CNC arasnda iletiimi salayan birimdir. mal edilecek para
herhangi bir CAD programnda modellendikten sonra CAM programnda G kodlar kartlr. kartlan
G kodlar bilgisayardan Mach3 program vastasyla elektronik kontrol nitesine paralel port zerinden
gnderilir. Elektronik kontrol nitesi G kodlara gre adm motorlarn istenilen turda ve devirde dnmesini
salar.
602
Kontrol kart piyasadan hazr olarak temin edilmitir. 4 eksenli kontrol kartnda 1 tane arayz kart ve 4 tane
motor src kart bulunmaktadr (ekil 13). Motor srclerinin ipleri Toshiba TB serisinden olup
piyasada bulunmas kolay ve ucuzdur.
ekil 13. Motor Src Kartlar

Masast CNC Helisel Dili Ama Tezgahn da G kod yorumlayc program olarak Mach3 program
kullanlmt. (ekil 14)de Mach3 programn ana mess grlmektedir. Mach3 program, bir CAM
programnda karlan G kodlar adm ve dr (yn) komutu olarak adm motor src devresine iletir. Burada
adm motorlarn alglayabilecei komutlara evrilerek para ileme gerekletirilir. Mach3 program hobi ve
eitim amal kullanclar iin uygun bir programdr.
Masast CNC Helisel Dili Ama Tezgah 4 eksenli olduundan programn pin port ayarlar mensnden A
ekseni aktif hale getirilmi ve gerekli pin port numaralar girilmitir (ekil 15).
ekil 14. Mach3 Program Arayz [25]
603
ekil 15. Eksen Pin-Port ayarlar
5.
Maliyet Analizi
Tablo 1. Maliyet Tablosu
Malzeme
Sac Levhalar
Kestamid Malz.
Adm Motor
Rulmanlar
Elektronik Kart
G Kayna
Kare Profil
El Matkab
10 Trans. Mili.
M10 Saplama
Cvatalar
Somunlar
Boyama
Ayaklar
Kelepe
ilik
TOPLAM
Adet
9 Kg
2 Kg
4 Adet
7Adet
1 Adet
1 Adet
5 M
1 Adet
3M
2M
25 Adet
25 adet
------4 Adet
2 Adet
-------
6.
Uygulamalar
6.1.
Silindirik Helisel Dili Ama
Birim Fiyat
5 TL
24 TL
15 TL
3 TL
200 TL
45 TL
2 TL
100 TL
5 TL
3.75 TL
1 TL
1 TL
50 TL
2 TL
5 TL
120 TL
Tutar
45 TL
48 TL
60 TL
21 TL
200 TL
45 TL
10 TL
100 TL
15 TL
7.5 TL
25 TL
25 TL
50 TL
8 TL
10 TL
120 TL
789.5TL
Silindirik helisel dili ama ilemine balamak iin ilk olarak dili ark hesaplarn yapmak gerekir. Helisel
dili arklarn yaplabilmeleri iin modl, di says, di st ap, di ykseklii ve helis as
deerlerinin bilinmesi yeterlidir. Dili zerindeki gerekli ller (ekil 16)'deki gibidir.
604
ekil 16. Silindirik Helisel Dili lleri [26]

Dili arkn yaplmasnda kullanlmas gereken hesaplar ekil 17'deki gibidir.
ekil 17. Silindirik Helisel Dili ark Hesaplar [27]

CNC tezgahnda silindirik helisel dili ark ama uygulamasna balamadan nce dz dili ark gerekli
lleri belirlendi. Bu ller aadaki gibidir;
Modl (m): 1
Di Says(z): 80
Dili ark Genilii(b): 20 mm
605
Helis as(): 20
Helis Yn: Sa helis
Bu ller kararlatrldktan sonra dili arkmz iin gerekli hesaplamalar yapld ve aadaki ller
bulundu;
Aln Modl(Mt)=Mn/Cos=1/Cos20=1,07
Blm Dairesi ap(d)=mt.z=1,07.80= 85,6 mm
Di st ap(da)=d+(2.mn)=85,6+(2.1)= 87,6 mm
Di Dibi ap(df)= d-(2.mn)=85,6-(2.1)=83,6 mm
Bu ller belirlendikten sonra silindirik arkn teknik resmi izildi(ekil 18).
ekil 18. Helisel Dili ark Boyutlar

6.2.
UYGULAMA PARAMETRELER
Silindirik Helisel dilinin lleri belirlendikten sonra SolidWorks2013 programnda modellemesi yapld
(ekil 19).
ekil 19. Helisel Dili arkn Modeli
606
Bir diin alma ileminde sonra sonraki die geerken A ekseni motoru belirli bir ada dnme yapmaktadr.
Bu dnme as parann ap bydke evresel yolu da byyeceinden klmektedir. Ne kadar dnmesi
gerektii modellenen dilinin zerinden lm yaplarak (ekil 20)'deki gibi belirlenmitir. Merkezden ve yan
yana 2 diin dip yaylarnn orta noktalarndan geen iki izginin aralarndaki ay hesaplayarak bulunmutur.
Ayrca bu ann hesapla bulunmas da (ekil 20.1)'de grld gibidir.
ekil 20. A Ekseni Dnmesi ve Ann Hesapla Bulunmas

Helisel dili ama ilemi de dz dili ama ilemiyle ayn eksen hareketleri dorultusunda yaplmaktadr.
Helisel dili ama ilemi, dz dili ama ileminden ayr olarak helis as iermektedir. Bu helis asn
modl freze aksnn ynne gre ayarlamak gerekmektedir.
Silindirik helisel dili ama ilemine balamadan nce, ayna ekseninin tablasnn as helis asna gre
ayarlanmtr. A ekseni mili ile modl freze aks mili arasndaki a 20 o olacak ekilde sabitlenmi ve
bylece helis as ayarlanmtr (ekil 21).
ekil 21. Helis Asnn Ayarlanmas

Sabitleme ilemi tamamlandktan sonra silindirik helisel dili ama ilemine geildi. Ayna dnme as bir
nceki dz dili ama ileminde de ayn olduu iin ayn G kodu burada da kullanld. Z eksenin 0 noktas
olarak silindirik helisel dilinin di dibi dairesi ykseklii ayarlanarak dili ama ilemi balatld (ekil 22 ve
23).
607
ekil 22. Dili Ama leminin Balamas
ekil 23. Helisel Dili 1/2 ve tamamnn alm olmas

7.
Sonular
Bu almada Masast Cnc Silindirik Helisel Dili Ama Tezgah tasarm ve imalat yaplmtr. Dili ama
ilemini 3 dorusal 1 radyal olmak zere 4 eksende yapmaktadr.Tezgahn retiminde genellikle hazr
paralar kullanlmtr. Silindirik dz ve her adan helisel olan dilileri aabilmektedir. Modl freze
aksnn modl 1 olduundan sadece 1 modll dililer aabilir. Ancak ihtiya dorultusunda modl aks
deitirilerek istenilen modlde silindirik dili ama ilemi yaplabilir.
Tezgahn dorusal eksenlerinin ileme alan ; X450xY300xZ300 mm dir. Ayna ekseni 360 o dnebilmekte ve
aynaya maksimum 120mm apnda silindirik para balanabilir. Tezgahn kontrol kart Mach3 programyla
uyumlu olup kontrol yazlm olarak da bu program kullanlmaktadr. Btn eksenlerin motor ayarlar
Mach3 programndan ayarlanp lm hassasiyeti yaplmtr. Bu lmlere gre dorusal eksenlerde %1,
ayna ekseninde ise %0.5 l kakl vardr. Bu l kakl hobi amal CNClerde normal grlebilir.
neriler
Ayna ekseninde motor balants kay kasnak sistemi kullanlarak daha hassas hale getirilebilir.
X ekseni iptal edilerek dili ama ilemi 2 dorusal bir radyal eksen olmak zere 3 eksende
gerekletirilebilir.
Daha gl i mili motoru kullanlarak daha sert malzemeler zerine di ama ilemi
gerekletirilebilir.
Dorusal eksenlerde kullanlan saplamalar daha byk apl kullanarak daha iyi dorusal hareket
salanabilir.
Kaynaka
1) Pehlivanolu, V., Bat, M., 2002, CNC Takm Tezgahlar ve DNC, Marmara niv.
Teknik E. Fak. Makine Bl. stanbul. http://www.turkcadcam.net/rapor/cnctezgahlar/index.html
608
2) Bykahin, U. (2006), 3 Eksenli CNC Tezgah Tasarm ve Uygulamas, Yldz Teknik

niversitesi Yksek Lisans Tezi
3) zyaln, . (2006), Kartezyen Robot Tasarm, Mustafa Kemal niversitesi Yksek
Lisans Tezi.
4) Uyank. A, imek. , Aytan. , Onat. M, Erdal. H (2009), 3 Eksenli Yzey leme
Tezghnn Bilgisayar le Kontrol, , IATS09, 13-15 Mays 2009, Karabk
5) Glolu, C., Bunarba, . (2004), Eksenli Dorusal Hareket Mekanizmas TasarmVe malat,
Teknoloji, Cilt 7, Say 3, 507-515
6) Torolu, A. , ingr, Y. (2007), Boyutlu Bir Animasyon Sisteminin Tasarm ve
Teknoloji Eitiminde Kullanlmas, Politeknik Dergisi Cilt:10 Say: 3 s.247-252
7) ASM Metals Handbooks, 1997, Ninth Edition, Volume 16, Machining, ASM International,
8) Engin NAL, 2007, Silindirik Dililerin malat in MATLAB Programlama le CAD-CAM CNC
ntegrasyonu, Frat niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitimi Blm Lisans Tezi
9) A.Cndbey tarafndan Karabk niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Lisans Tezi olarak 2008 ylnda
Masast CNC kzak ve kayt sistemleri tasarm yaplmtr.
10) M.zdeveci, 2001, Eitim Amal Masa Tipi CNC Freze Tezgah Tasarm ve Protip imalat
11) Cebeli ZEK, 2004, Dikey leme Merkezli CNC Freze Tezgahnda Makro Programlar Kullanarak Dz
Dili malat, Frat niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitimi Blm Lisans Tezi Makalesi
12) Emrah Sarbaak, 2008, CNC Router Tezgah Tasarm, Karabk niversitesi Teknik Eitim Fakltesi
Lisans Tezi Makalesi
13) Neslin HASAR, Ali brahim Tokat, 2012, Masast 4 Eksen CNC Tezgah le Strafor Ve Ahap Helisel
Konik Dili leme Ve Kesme Parametreleri, Karabk niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Eitimi
Blm Lisans Makalesi
14) A.Varol ve M.Kk, 1996, CNC Freze Tezgahlarnda lenecek Paralarn Bilgisayar Simlasyonu,
Sleyman Demirel niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi 9. Mhendislik Sempozyumu Makalesi
15) Ahmet Gll, 2006, Freze Tezgahlar in Gelitirilen PLC Tabanl Divizr almas, Sleyman
Demirel niversitesi Fen bilimleri Enstits Dergisi, 10-2
16) H.Kama ve arkadalar tarafndan Karabk niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Lisans Tezi olarak 2008
ylnda eksenli masa tipi BSD router tezgah tasarm ve imalat gerekletirilmitir.
17) ZAITSEV, V.V., Calculation of the geometrical parameters of the gear cutting heads, Soviet Engineering
Research, 7, 7, 70-71, 1987
18) SUH, S, H., JIH, W,S., HONG, D. H., Sculptured surface machining of spiral bevel gears with CNC
milling, Machine Tool Manufacture, 41, 833-850, 2001.
19) Stachurski,Z. and Slupik H., Hobbing as finishing machining of the hard teeth, Journal of Materials
Processing Technology, 353-358, 1997.
20) Matsuoka H., H., Tsuda Y., Fundamental research on behavior of crater wear of hob in dry hobbing (3rd
report, Inflluence of number of hob threads and hob feed), JSME International Journal Series C, 67(654):
533-539, 2001.
21) Matsuoka H., Ono H., Tsuda Y., Wear reduction effects of Ca sulfonate on coated tools in hobbing,
JSME International Journal Series C, 45(3): 821-830, 2002.
22) Abood, A.M., Bicker, R., Pennell, T., An Analysis Of Cutting Forces In Gear Hobbing, VDI
Berichte,V 1, Issue 1665, 255-262, 2002.
609
23) . Ohtubo, T., Simple Equations For Cut Amount In Hobbing, Nippon Kikai Gakkai Ronbunshu, C
Hen/Transactions of the JSME, Part C, V 55, Issue 511, 818-819, 1989.
24) Yonekura, M., Sugimoto, T., Sumi, M., Kumagai, F., Nagano, K., Sakuragi, I., A Study On Fnish
Hobbing With Carbide Hob (Improvment Of Gear Accuracy Using New Hobbing Machine), JSME
International Journal Series C, Vol. 41, No. 2, 291-298, 1998.
25) http://www.mach3support.com
26) http://www.maksan-tmc.com.tr/silindirikdislihesabi.htm
27) http://www.bilesim.com.tr/yazdir.php?t=3&id=662&sn=1
610
HONLAMA MAKNASI N 4 EKSENDE ALIAN

OTOMATK APARAT TASARIM VE MALATI
Orhan IIKALa, zgr ELKb*, mit ETNERc, ve Cemal ALAYd
a, Totomak A.. retim Mdr, zmir/TRKYE, oisikal@totomak.com.tr
b*, Totomak A.. Ar-Ge Yneticisi, zmir/TRKYE, ocelik@totomak.com.tr
c, Totomak A.. Ar-Ge Takmlandrma efi, zmir/TRKYE, ucetiner@totomak.com.tr
d, Totomak A.. Ar-Ge Teknisyen, zmir/TRKYE, calay@totomak.com.tr
zet
Yatay ileme merkezlerinde ve torna tezgahlarnda yaplan delme operasyonlar bittikten sonra, yzey
kalitesini, przlln ve lsn istenilen seviyeye getirmeye honlama denir.
Bu alma, mevcut honlama makinas iin 4 eksende alacak otomatik aparat tasarm ve retimini ierir.
Talal imalatta delik delme operasyonlarndan sonra istenen silindiriklik ve yzey kalitesinin salanabilmesi
iin gereken zmler yksek maliyeti de beraberinde getirir. Hem istenen kaliteye ulalabilecek hem de
maliyeti arttrmayacak bir sisteme gereksinim duyulmaktadr. Honlama makinalar, silindiriklik yzey
kalitesinin yksek hassasiyette istendii durumlarda kullanlan bir tezgahtr. Mevcut tezgah istenilen kaliteyi
salayamamakta olduundan tezgaha 4 eksende alacak ve operatr etkisinin ortadan kaldrlmas amacyla
bir aparat tasarlanmtr. Hassasiyetlerin salanmas konusunda byk yarar salayaca dnlen bu aparat
ayrca ilemi manuel olmaktan kurtaracak ve operatr hatalarn da ortadan kaldracaktr.
Anahtar kelimeler: Talal imalat, Honlama,Tasarm
DESIGN AND PRODUCTION OF 4 AXIS AUTOMATIC

FIXTURE FOR HONING MACHINE
Abstract
Honing is the process of improving the surface quality and dimensions of a bore to the required level, after
machining in machining centers and lathes
This study includes the design and production of a fixture to operate in four axes for an available honing
machine. High requirements for surface quality and cylindiricity in bores bring about high costs with them. A
system to achieve the desired quality without increasing costs is needed. A honing machine, is a machine that
is used where there is a high requirement for cylindiricity and surface quality. a fixture has been designed to
operate in four axes and remove the operator factor, because the current machine cannot deliver the required
quality. This fixture, which is thought that will increase the quality dramatically, will also automate the
process, removing any operator related mistakes.
Keywords: Machining, Honing, Design
611
Giri
Gnmz rekabet koullarnda firmalarn sektrel pazarda ayakta kalabilmesi rnlerini daha kaliteli, ancak
daha dk fiyata sunmasna baldr. Bu artlar firmalar kalitelerini arttrmaya ve ayn zamanda retim
maliyetlerini drmeye ynelik aktiviteler gerekletirmeye yneltmektedir.
Talal imalat proseslerinde her zaman iin aadaki durumlarda bir optimizasyona ihtiya duyulur:
- yada d mteri ikayeti
- Kalite problemi
- Yksek takm maliyetleri
- Yksek hata maliyetleri
- Makine evrim sresinin uzun, dolaysyla makina kapasitesinin yeterli olmad durumlar.
Bu bildiri de , bir honlama makinesine adapte edilen ve tamam TOTOMAK A.de tasarlanan ve retilen
otomatik 4 eksenli bir aparat ile proses iyiletirme almas gerekletirilmitir.
Honlama, metal i parasnda hassas yzey elde eden andrc bir ilemdir. Kullanlan takmn ya da
honlama tann kontroll bir ekilde silindir yzeyine bastrlmas ile yzeyin geometrik yapsn dzeltirken
ayn zamanda yzey dokusunu ve przlln iyiletirir. Genellikle iten yanmal motor silindirleri,
dililer ve hidrolik silindirlerin (finish) son ileminde kullanlr. Farkl tip ve varyasyonlar bulunsa da hepsi
honlanacak yzeye bastran bir veya daha fazla andrc tatan veya takmdan oluur.
TOTOMAK A. de honlama operasyonu gereklilii doan i paralar iin temin edilen honlama
makinesinin retici firmadan gelen orijinal ve kullanma hazr hali ekil 1.de gsterilmitir.
b
ekil 1. a b retici firmadan temin edilen orijinal honlama makinesi
Sz konusu makinenin mevcut artlarnda kullanlmas durumunda, metal honlama prosesi esnasnda hidrolik
paralar iin istenilen 10 mikron gibi silindiriklik, Rz max.10 gibi de yzey przll toleranslar
dahilinde ileme yapmak neredeyse imkanszdr. ekil 1 de gsterilen makinenin bu koullarda kullanlmas
halinde operasyonun gvenilirlii ve beklenen lm ve yzey kalitesine ulamak tamamyla tezgah
operatrnn el becerisi ve tecrbesine bal deikenlik gsterecektir. Hibir alternatif kontrol veya
otomasyon mekanizmas bulunmamaktadr. Ve bu artlar altnda honlama operasyonu yaplan hidrolik
paralarn silindiriklikleri 30-40 mikron aras bir deere ulamaktadr ve 10 mikron olmas gereken kabul
edilir lm snrlarnn ok uzandadr.
612
parasnn, el yardmyla tutulduu ve en ufak aksi ynde kuvvet oluturacak hareketlerin deliklerdeki
yzeyi ve silindiriklii bozmas kanlmazdr. Tm bu olumsuzluklardan ve operasyonu manuel
uygulamadan kurtarmak maksadyla yeni bir balama aparat tasarlanmtr ve otomatikletirilmitir.
Tm dizayn ve imalat aamalar TOTOMAK A.. Ar-Ge Merkezinde gerekleen yeni balama aparat
sisteminin i parasnn raybaya uyum salayabilmesi iin (raybada salg mevcut) 4 eksende hareket verildi.
Bu hareketlerin sonucunda raybada bulunan salg i parasna yansmakta ve aparat sayesinde parann
raybaya uyum salamasyla birlikte istenilen silindiriklik kalitesinde paralarn honlama operasyonu
yaplabilmitir.
Honlama esnasnda ileri geri hareket verilmesi iin ekil 2. de grld zere eksantrik kol sistemi
uygulanarak ileri geri hareket elde edilmitir.
ekil 2. Tasarlanan aparatn 3 boyutlu izim grnts
ekil 3. zel aparatn montaj detay resmi
613
Tasarm ve imalat tamamlanan 4 eksenli otomatik aparatn tezgah zerindeki montaj yaplm ve alr hali
ekil 4de gsterilmitir.
ekil 4. zel aparatn montaj yaplm hali

Bu alma ile, endstride manuel kullanma uygun ekilde satlan ve kullanlan honlama tezgah, yaptmz
alma ile otomatikletirilerek, olas operatr hatalar ortadan kaldrlm ve istenilen toleranslara uygun
para retimine elverili hale dntrlmtr.
Literatrde honlama prosesinde kullanlan takm ve bileme prosesleri, operasyon sonras yzey kaliteleri
zerine ok sayda alma olmakla birlikte proses sresini ksaltacak ve operasyonu manuel olmaktan
karp otomatie dntrecek ynde almalarn yetersiz olduu gzlemlenmitir.
Kaynaklar
[1] Nagel Wolf, Process, Tools and Machine for Honing, Patent EP0413847A1, (1986).
[2] Klocke F (2008) Manufacturing Processes 2, Grinding, Honing, Lapping, RWTH edition. Springer,
Aachen302337.
[3] http://www.sunnen.com/
[4] Oran A., 2012, Talal malat Optimizasyonunda Metodik Yaklam ve Sektrel Bir Alt Sigma Proje
Uygulamas, 3. Ulusal Talal malat Sempozyumu, Gazi niversitesi
[5] B. Goeldel J. Voisin, D. Dumur, M. El Mansori, M. Frabolot , 2013, Flexible right sized honing
technology for fast engine finishing, CIRP Annals - Manufacturing Technology
614
NKEL ESASLI SPER ALAIMLARDAN INCONEL 600'N

TORNALANMASINDA KESME PARAMETRELERNN
TAGUCH METODUNA GRE OPTMZASYONU
Abdullah Altn
Yznc Yl niversitesi, Van Meslek Yksekokulu 65100 Van, Trkiye aaltin@yyu.edu.tr
zet
Bu almada Taguchi metodu esas alnarak kesici takm kaplama malzemesinin ve kesme hznn kesme
kuvvetleri ve yzey przll zerindeki etkileri aratrlmtr. Teet kesme kuvveti Fz, esas kesme
kuvveti olarak kabul edilmitir. Ortaya kan grafiklere gre genelde kesme hz arttka, kesme
kuvvetlerinde ve yzey przllnde bir azalma grlmtr. Yaplan deneylerde en dk asl kesme
kuvveti 0.1 mm/dev sabit ilerlemede PVD kapl KT 315 ile 100 m/dak.' lk kesme hznda 404 N, En dk
yzey przll ise 80 m/dak'lk kesme hznda 0.576 (m) KC 9240 CVD kaplamal karbr takm ile elde
edilmitir. Kesme kuvvetine gre PVD kapl, yzey kalitesinde ise CVD kapl takmlar daha iyi grlmtr.
Kesme kuvveti ve yzey kalitesine gre kaplamasz K313 daha zayf bir performans ortaya koymutur.
Malzemenin stenitik matrisi ileme srasnda hzl sertlemeye sebep olduundan kesilen talan zaman
ierisinde daha dar adml ve ekil deitirdii grlmtr.
Anahtar kelimeler: lenebilirlik, Kesme kuvvetleri, Taguchi deneysel tasarm, inconel 600, Yzey
przll.
OPTIMIZATION OF THE TURNING PARAMETERS FOR THE

CUTTING FORCES IN INCONEL 600 SUPER ALLOY BASED
ON THE TAGUCHI METHOD
Abstract
In this paper, the effects of cutting tool coating material and cutting speed on cutting forces and surface
roughness were determined on Taguchi experimental design. Main cutting force, Fz is considered to be
cutting force as a criterion. Cutting force (Fz) and surface roughness (Ra) decreases with incresing cutting
speed. In the experiments, depending on the tool coating material, lowest main cutting force is found to be
404 N with KT315 PVD coated cemented carbide at 80 m/min and lowest average surface roughness (0.576
m) with KC9240 CVD coated cemented carbide insert at 80 m/min.. The results obtained indicated that
PVD cutting tools performed better than CVD and uncoated cutting tools according to cutting forces, but in
terms of surface quality CVD showed better performance than PVD tools. K313 uncoated insert showed poor
performance with current parameters. Obtained chip form altered by the cause of hardening austenitic matrix
of material increased by machining up.
Keywords: Machinability, Optimized by Taguchi design of experiments, Inconel 600, Surface roughness,
Cutting force,
1.
Giri
Nikel esasl sper alamlar, sya dayankll ile yksek scaklklarda alma zelliinden tr uak, uzay
ve nkleer endstrisinin byk ilgisini ekmektedir [1, 2]. Inconel 600, mkemmel mekanik zellikleri,
korozyona kar direnci ile havaclk alannda yksek scaklklara dayanmas gereken eitli uak gvde ve
motor aksamnn retiminde, youn olarak kimya endstrisinde, stclar, ya asitlerinin ilenmesi iin
615
kondenserler, sodyum slfat retimi iin eveparatr borular, boru aynalar gibi ekipmanlar ve dier
gerelerin retiminde yer almaktadr. Ancak dk termal iletkenlii ve kesme kuvvetine olan yksek
mukavemeti nedeniyle kesme kenarnda oluan youn sdan tr, ilenmesi halen ok zor grlmektedir.
Yksek saflktaki su korozyonuna kar mkemmel direnci vardr. Mknatslanmaz, bir ok andrc
(korozif) ortama ok dayankldr [3-6]. Inconel 600, nkleer reaktr iin standart bir malzeme olup ok
yksek scaklklarda bile mkemmel dayanma sahiptir [7, 8-12]. Kolay kaynak yaplabilir, klorin iyon
gerilim korozyonu atlamasna uramaz. eliklerle ya da paslanmaz eliklerle karlatrldklarnda sper
alam malzemelerin ilenebilirlii ok daha zordur [13,14,15,16, 19]. Nikel esasl sper alamlarn mikro
yapsnn iinde hali hazrda bulunan sert andrc karbrler (rnein; MC, M23C6) takm anmasnn
olumasna sebep olan abrasiv anma oluumunu salarlar. Nikel esasl sper alamlarn stenitik matrisi
ileme srasnda hzl sertlemeye sebep olur. Bu, kesme derinlii hattndaki anmasnn temel sebebi
olmaktadr [16]. Bu malzemelerde bulunan baz elementler (Ni, Co, Cr, Ti) ilemeye kar yksek dayanm
ve korozyon direnci oluturmaktadr. Tipik olarak daha yksek nikel ieriinde ilemek daha zordur. nk
nikel ya da kobalt ierii ya da titanyum bileenleri paraya scak sertlik eilimi salamaktadr. Bu
malzemelerin ilenmesindeki yksek kesme kuvveti ve yksek scaklk kombinasyonu anan takm kenar
boyunca tlama ve deformasyona sebep olur. Buna ek olarak, bu malzemelerin ounda, scak sertlik hzl
bir ekilde meydana gelmektedir. leme srasnda oluan sertlemi bir yzey, tala derinlii izgisindeki
(hattndaki) takmn entiklenmesinin bir sonucu olabilir ve ayn zamanda yorulma dayanm ve parann
geometrik doruluunu etkileyebilir [14, 17-19, 20, 21]. Kaplamal karbr takmlarn kaplanmasnda
kimyasal buhar keltme (CVD) ve fiziksel buhar keltme (PVD) yntemleri youn olarak
kullanlmaktadr. CVD takmlar, daha yumuak olan demir ve nikel esasl Monels, Inconel 600 ve Inconel
625 gibi sper alamlarn ilenmesinde kullanlmaktadr. Uygun olmayan artlarda sper alam ar
derecede zor ilenmekte iken genellikle TiN ve TiC gibi titanyum esasl kaplamalar olduka verimlidirler,
ancak en iyi alternatif Al2O3 kaplamadr. Daha dayankl alt maddeler genellikle entiklenme ve tlamaya
kar diren salamak iin kullanlr [16]. PVD kaplamalar daha incedirler ve karbr iin kk bir kalc
gerilme aa karmaktadrlar. Bylece entiklenme ve tlamaya kar takm direnci salam olurlar. CVD
kaplamalarla karlatrldnda, PVD kaplamalar ile daha keskin kenar profili oluturulduundan genellikle
bugnn ileme ortamlarnda daha genel olarak kullanlmaktadr. Bunun anlam udur; PVD kaplamalar
yaps itibariyle CVD kaplamalardan daha dayankldrlar [22]. Bir malzemenin ilenebilirlii; takm mr,
yzey przll ve kesme kuvveti gibi bileenler llerek tanmlanabilir. Hasanaki ve ark. [23] ile Smart
ve ark. [24], yaptklar almada inconel 600'n farkl farkl ileme parametreleri ile ilenebilirliini
aratrmlardr. almalarnda malzemenin kolay ilenmemesi nedeniyle denedikleri farkl farkl ileme
parametrelerinin henz bu malzemeye uygun dmediini belirtmilerdir.
2.
Materyal ve Metot
Tornalama deneyleri, 2x40 in llerinde Inconel 600 malzemesi kullanlarak, kuru kesme artlarnda gc
10 kW, devir says 50-3500 dev/dak olan JOHNFORD T35 endstriyel tip CNC torna tezgahnda
yaplmtr. (Fx, Fy, Fz) dik kesme kuvvetlerinin lmnde ise elemanl piezo-elektrik Kistler marka 9257
B-tip dinamometre kullanlmtr. Her kuvvetin dorudan ve srekli grafiksel kaydn grsel olarak
gsteren bu cihaz, uygun bir yk amlifikatr ile tezgah zerinde monte edilmitir. Tala kaldrma
deneylerinde PVD kapl TiN/TiCN/TiN; CVD kapl TN+AL2O3-TCN+TN; and kaplamasz WC/CO
farkl kesici takm kullanlmtr. Kesme hzlar ise (50, 65, 80, ve 100 m/dak) ISO 3685 standard, retici
firma tavsiyeleri dikkate alnarak tala derinlii (1,5 mm) ve ilerleme miktar (0.10-0.15 mm/rev.) sabit
seilmitir. Kesici takmlar 40 yaklama as olan PCLN R 2525 M12 tip takm tutucu yzey przll
lmnde ise Surtrasonic 3-P lme cihaz kullanlmtr. Inconel 600 malzemenin metalrjik yaps ve EDS
analizi srasyla ekil 1 ve ekil 2 de, kesme kuvvetleri lme dzeni ve dinamometre nitesinin ematik
grnm ekil 3te, deney malzemesinin kimyasal ve mekanik zellikleri Tablo 1 ve Tablo 2de, kesici
takm zellikleri ve bamsz deikenler Tablo 3 ve Tablo 4te verilmitir.
Tablo 1: Inconel 600n kimyasal bileimi.
Ni+ Co
72%
Cr
Fe
Mn
Si
Cu
Silic.
17.50%
8.23%
0.15%
1%
0.10%
0.50%
0.015%
0.50%
616
Tablo 2: Inconel 600n mekanik zellikleri

Isl
iletkenlik
ekme
direnci,
ksi
alma
scakl
C
Sertlii
%Uzama
(5do)
(MPa)
80-100
1095
ekme
gerilmesi
HRB
(W/mK)
9,8
Akma
Gerilmesi
65-85
(MPa)
758
60-30
880
Tablo 3: Kesici takm zellikleri

st kaplama ve
kesici takm kodu
TIN
Kennametal KC9240
Kaplama metodu
Kaplama cinsi
Malzemenin ISO kalitesi
Geometrik ekil kodu
retici firma
CVD (TIN, AL2O3, TICN,

TIN, Wc)
P25-40,M20-30
CNMG120412RP
TIN
Kennametal KT315
PVD (TIN, TICN, TIN, Wc)
P25-40,M20-30
CNMG120412FN
WC-CO
Kaplamasz
P25-40,M20-30
CNMG120412MS
Kennametal
K313
Tablo 4: Bamsz deiken seviyeleri

Deikenler
Deiken Seviyeleri
---------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------En dk
dk
orta
yksek
Kesme hz, v (m/dak.)
50
65
80
100
lerleme, f (mm/dev.)
0.1-0.15
0.1-0.15
0.1-0.15
0.15
Tala derinlii da (mm)
1.5
1.5
1.5
1.5
ekil 1. Inconel 600 malzemenin metalrjik yaps
617
0.1-
ekil 2. Inconel 600 malzemenin EDS analizi
ekil 3. Kesme kuvvetleri lme dzeni ve dinamometre nitesinin ematik grnm

3.
Sonu ve Tartma
Hazrlanan test rnekleri deneysel amal ilendikten sonra asl kesme kuvvetini elde etmek iin bileenli
piezoelektrik dinamometre ile lld. ekil 4' (a)' ya gre KT313 iin 65 m / dak ile 80 m / dak arasndaki
alan hari kesme hz arttka asl kesme kuvvetide azalmaktadr. En dk asl kesme kuvveti PVD
kaplamal sementit karbr KT 315 ile 100 m/dak. lk kesme hznda 404 N olarak elde edilmitir.
618
Inconel 600 Malzemede Asl Kesme

Kuvvetinin Kesme Hzna Gre Deiimi
Inconel 600 Malzemede Asl Kesme

Kuvvetinin Kesme Hzna Gre Deiimi
K313
K313
KT315
1200
1000
800
KC9240
1000
f=0,1
mm/rev
a=1,5 mm
Asl Kesme Kuvveti (N)
Asl Kesme Kuvveti (N)
KT315
1200
f=0,15 mm/rev
a=1,5 mm
800
600
600
400
400
200
200
0
50
65
80
0
50
100
65
80
100
Kesme Hz (m/dak)
Kesme Hz (m/dak)
(a)
(b)
ekil 4: Inconel 600 malzemede kesme hzna gre asl kesme kuvvetinin deiimi
(a) f=0.1 mm/dev, (b) f=0.15 mm/dev
Inconel 600 Malzemede Ortalama Yzey

Przllnn Kesme Hzna Gre Deiimi
4,5
K313
4,2
3,9
3,6
KT315
3,3
3
KC9240
2,7
f=0,15 mm/dev.
2,4
2,1
a=2 mm
1,8
1,5
1,2
0,9
0,6
0,3
-4,44E-15
Ortalama Yzey Przll (m)
Ortalama Yzey Przll (m)
Inconel 600 Malzemede Ortalama

Yzey Przllnn Kesme Hzna
K313
4,5
Gre Deiimi
4,2
KT315
3,9
3,6
KC924
3,3
0
3
2,7
f=0,1
2,4
2,1
mm/dev.
1,8
a=2 mm
1,5
1,2
0,9
0,6
0,3
-4,44E-15
50
65
80
100
Kesme Hz (m/dak)
50
65
80
100
Kesme Hz (m/dak)
(a)
(b)
ekil 5: Inconel 600 malzemede kesme hzna gre ortalama yzey przllnn deiimi (a) f=0.1
mm/dev.de, (b) f=0.15 mm/dev.de.
ekil 4(a) ve (b)' ye gre kesme hzna bal olarak asl kesme kuvveti, yaplan btn deneylerde deiti
ekil 5 (a)'ya gre en dk yzey przll ise 80 m/dak lk kesme hznda 0.576 (um) olarak KC 9240
CVD kaplamal karbr takm ile elde edilmitir. ekil 5 (b)ye gre. KC9240 (0.15 mm/dev. sabit) kesici
uta, kesme hz 50 m/dak. dan 100 m/dak. ya artarken, ortalama yzey przllnde %22 , asl kesme
kuvvetinde ise %16 lik bir azalma grlmtr. Literatrde, kesme kuvvetinin azalmas malzeme tipi,
alma durumu ve kesme hzna bal olarak deimektedir [25]. Akma blgesindeki yksek s ve azalan
temas alan ile tala kalnl, kesme hzna bal olarak kesme kuvvetini azaltmaktadr [25,26]. Yaygn
kanya gre yzey przllnn azalmas iin kesme hznn artmas gerekir [27, 28].
619
3.1.
Taguchi Metodu ile optimizasyon
Bu blmde tornalama parametrelerinin optimizasyonu, kesme kuvvetleri ve Taguchi analizi bakmndan
gerekletirilmitir. Tornalama kuvvetleri ile ilgili her bir kontrol faktrnn etkisi, nem srasna gre tespit
edilmitir. Bu amala Taguchi analizi bakmndan seilen faktrler ve bu faktrlerin seviyeleri Tablo 5te
gsterilmitir. Taguchinin L18 2*1 3*2 kark tasarm kullanlmtr. Signal/noise (S/N) rationun
hesaplanmasnda Taguchi analizinde farkl kategori vardr. Bunlar, "daha kk daha iyi", "daha byk
daha iyi" and "nominal deer en iyi". Deneylerde S/N oran aadaki forml ile hesaplanabilir. [2931].
i=-10 log10 [
(1)
n tekrar says ve Yi llen zelliktir.

3.2.
Deneylerin Onay
Kesme kuvvetleri ve ileme parametreleri arasnda ampirik ilikiler aadaki gibi stel eklinde
modellenmitir:
e = c1(Fc)c2 (Ff)c3 (Fr)c4 (L)c5 (2)
(2)
burada e aptan hatadr. (_m), c1, c2, c3, c4 ve c5 sabitlerdir., Fz asl kesme (teet) kuvveti, Ff ilerleme
(eksenel) kuvveti, Fr radial kuvvet (N) ve L aynadan olan mesafelerdir (mm). Taguchi deneysel tasarmnn
son ilem basamaklarndan biri deneylerin dorulanmasdr [29,30]. Bu amala deney sonular Taguchi
metodu ile tahmin edilen deerler ile elde edilen hata oranlar karlatrlmtr. S/N oranlar aadaki model
ile tahmin edilmi olup, asl kesme kuvveti Fz aadaki model ile hesaplanmtr [31],
(3)
Burada Y tahmin S / N oran ile ilgili olarak ana kesme kuvveti veya Fz dir.
Ypredict= 10
S / N
20
(4)
Tablo 5. Kesme parametreleri ve seviyeleri

seviyeler
Kontrol Parametreleri Birimler
1
2
3
Kesme hz
(A)
m/dak
65
80
100
lerleme oran
(B) (mm/dev) 0.1
0.15
Kesici takm
(C)
KC313 KT315
KC9240
Tablo 6. Yzey przll (Ra) iin ANOVA sonular.
Source
lerleme
Kesme hz
Takm
Artk hata
Toplam
Degrees of
freedom (DoF)
1
2
2
12
17
Sequential sum
of squares (SS)
Mean sum of
F-test
squares (MS)
0,249925
0,00913
0,119601
0,093749
0,472404
0,249925
0,004565
0,0598
0,007812
620
31,99
0,58
7,65
P-
PCR
coefficient (%)
0,00
0,573
0.007
52.90
1.93
25.32
19.85
100.00
Tablo 7. Asl kesme kuvveti (Fc) iin ANOVA sonular.

Source
Degrees of
Sequential sum of Mean sum of F-test
freedom (DoF) squares (SS)
squares (MS)
P-
PCR
coefficient (%)
lerleme
Kesme hz
Takm
Artk hata
Toplam
1
2
2
12
17
14.457
5.066
15.872
7.098
42.494
14,4571
2,533
7,9361
0,5915
24,44
4,28
13,42
0,000
0,039
0,001
34.02
11.92
37.35
16.70
100.00
Fz(N)e gre
ekil 6: Kesici takm, kesme hz ve ilerleme miktarna gre kesme kuvvetine gre grafiksel gsterimi
3.3
ANOVA ile parametrelerin deerlendirilmesi
Inconel 600 malzemesinin tornalanmasnda farkl kesici takm, iki deiik ilerleme oran ve drt deiik
kesme hz kullanlarak yirmi drt deney yaplm ve bu deneylerin her birinde farkl kesme kuvveti ve yzey
przll llmtr. Ortaya kan her faktrn etkisini belirlemek iin kesme kuvveti ve yzey
przll deerlerinin varyans analiz sonular ve grafiksel dnmleri Tablo 5, Tablo 6, ekil 6 ve ekil
7'de sunulmutur. Buna gre her faktrn karelerinin toplamnn ayr ayr hesaplanmas sonucu ortaya kan
deerlerde Fnin en byk deeri kesme kuvvetini ve yzey przlln etkileyen en nemli faktr olarak
grlmtr. Tablo 5' de grlecei zere, kesme kuvvetini kesici takm % 25,32, ilerleme oran %52,90 ve
kesme hz faktr %1,93 deerlerinde etkiledikleri Tablo 6 da ise yzey przll deerini, srasyla
kesici takm ve ilerleme oran % 37.35 ve % 34,02 ile en fazla etkileyen faktrler olduu sonucuna
ulalmtr.
Ra ( m)ya gre
ekil 7: Kesici takm, kesme hz ve ilerleme oranna gre yzey przllnn grafiksel gsterimi
621
ekil 8: KC9240 ile Inconel 600 V=65 m/dak. ile ilemede elde edilen tala ekli
4. Sonular
Bu almada tanmlanan deneysel tasarmda Inconel 600in tornalanmasnda Taguchi metodu kullanlarak
kesme kuvveti ve yzey przll iin tahmini bir model gelitirilmitir. Deneysel almann sonular
aada zetlenmitir.
Taguchi analizine gre en dk asl kesme kuvveti (404N) 100 m / dak. kesme hz ve 0.10 mm/dev.
ilerleme ile, KT315 PVD kaplamal karbr kesici takm ile elde edilmitir. En dk yzey przll
ise 80 m/dak. lk kesme hznda 0.576 (m) olarak KC 9240 CVD kaplamal karbr takm ile elde
edilmitir
Malzemenin stenitik matrisi ileme srasnda hzl sertlemeye sebep olduundan kesilen talan zaman
ierisinde daha dar adml ve ekil deitirdii grlmtr.
Kesme hz ve kesme kuvveti arasnda artan ve azalan bir iliki mevcuttur.
Maximum asl kesme kuvveti 941N, K313 kaplamasz sementit karbr ile elde edilmitir.
Kesme hz ve aritmetik ortalama yzey przll arasnda azalan bir iliki grlmtr.
Minimum ortalama yzey przll (0.576 m) KC9240 CNMG 120412RP CVD kaplamal karbr
takm ile ve maximum ortalama yzey przll (3,015 m) ise CNMG 120412MS tip K313
kaplamasz kesici takm ile elde edilmitir.
Kaplamasz ve ok katl kaplamal kesici takmlarn yzey przll zerinde farkl etkileri
grlmtr.
OrtaIama yzey przll ile asl kesme kuvveti arasnda ters orantl bir iliki grlmtr.
Teekkr
Yazar, finansal destek iin BAP 2012-BYO-013 nolu proje ile Yznc Yl niversitesi BAP Bakanlna
teekkrlerini sunmaktadr.
5. Kaynaklar
[1] Choudhury I.A. and El-Baradie M.A., Machinability of Nickel Base Superalloy: A General Review,
Journal of Materials Processing Technology, 77 (1-3), 278-284, 1998.
[2] Tungaloy, Product Selection Guide No. 204, Products for Machining High Temp Alloy Materials,
Tungaloy Inc., America, http://www.tungaloyamerica.com/pdf/High%20Temp%20web.pdf
[3] Ezugwu E.O., Improvements in The Machining of Aero-engine Alloys Using Self-propelled Rotary
Tooling Technique, Journal of Materials Processing Technology, 185, 6071, 2007.
[4] Jawaid A., et al., Cutting Performance and Wear Characteristics of PVD Coated and Uncoated Carbide
Tools In Face Milling Inconel 718 Aerospace Alloy, Journal of Processing Technology, 116, 2-9, 2001.
[5] Darwish S.M., Machining of Difficult-to-Cut Materials with Bonded Tools, International Journal of
Adhesion and Adhesives, 20, 279-289, 2000.
622
[6] Ezugwu E.O., Key Improvements in the Machining of Difficult-to-Cut Aerospace Superalloys,
International Journal of Machine Tools and Manufacture, 45, 13531367, 2005.
[7] Liu G., et al., Experimental Studies on Machinability of Six Kinds of Nickel-Based Superalloys,
International Journal of Machining and Machinability of Materials, 1 (3), 287-300, 2006.
[8] Ezugwu E.O., et al., An Overview of The Machinability of Aero-engine Alloys, Journal of Materials
Processing Technology, 134, 233-253, 2003.
[9] Alauddin M.A., et al., End Milling Machinability of Inconel 718, Journal of Engineering Manufacture,
210, 11-23, 1996.
[10] Chen Y.C. and Liao Y.S., Study on Wear Mechanisms in Drilling of Inconel 718 Superalloy, Journal of
[11] Ezugwu E.O. and Wang Z.M., Wear of Coated Carbide Tools When Machining Nickel (Inconel 718)
and Titanium Base (Ti6Al4V) Alloys, Tribol. Trans., 43, 263268, 2000.
[12] Zhao S., et al., Microstructural Stability and Mechanical Properties of A New Nickel-Based Superalloy,
Materials and Engineering A, 355, 96-105, 2003.
[13]. Jawaid A., et al., Cutting Performance and Wear Characteristics of PVD Coated and Uncoated Carbide
Tools In Face Milling Inconel 718 Aerospace Alloy, Journal of Processing Technology, 116, 2-9, 2001.
[14]. Darwish S.M., Machining of Difficult-to-Cut Materials with Bonded Tools, International Journal of
Adhesion and Adhesives, 20, 279-289, 2000.
[15]. Ezugwu E.O., Key Improvements in the Machining of Difficult-to-Cut Aerospace Superalloys,
International Journal of Machine Tools and Manufacture, 45, 13531367, 2005.
[16]. Ezugwu E.O., et al., An Overview of The Machinability of Aero-engine Alloys, Journal of Materials
Processing Technology, 134, 233-253, 2003.
[17]. Alauddin M.A., et al., End Milling Machinability of Inconel 718, Journal of Engineering Manufacture,
210, 11- 23, 1996.
[18]. Chen Y.C. and Liao Y.S., Study on Wear Mechanisms in Drilling of Inconel 718 Superalloy, Journal of
[19]. Ezugwu E.O. and Wang Z.M., Wear of Coated Carbide Tools When Machining Nickel (Inconel 718)
and Titanium Base (Ti6Al4V) Alloys, Tribol. Trans., 43, 263268, 2000.
[20]. Zoya Z.A. and Krishnamurthy R., The Performance of CBN Tools in The Machining of Titanium
Alloys, Journal of Materials Processing Technology, 100, 80-86, 2000.
[21]. Erdem M.S. ve Akmandor .S., Uak Motoru ve Elektrojen Gruplarndaki Gaz Trbini Teknolojisindeki
lerlemeler, Malzeme, Yzey Teknolojileri ve malat Srelerindeki Gelimeler (Blm 1), Mhendis ve
Makine, 528, 1-6, 2004.
[22]. Ducros C., et al., Deposition, Characterization and Machining Performance of Multilayer PVD Coatings
on Cemented Carbide Cutting Tools, Surface and Coatings Technology, 163 164, 681688, 2003 [13]
23.Hasanaki, S., Fujiwara, J., Touge, M, Hasagawa, Y., 1990, Tool Wear of coated Tools when Machining a
High Nickel Alloy, Annals of CIRP, 39, 1:77-80.
[24] Smart, E.F., Trent, E.M., 1983, Temprature distribution in tools used for cutting iron, titanyum and
nickel, Int. Journal of Production Research, vol.21 #4, July/Agust 1983
[25] K. Palanikumar, J.P. Davim, Assessment of some factors inuencing tool wear on the machining of
glass bre-reinforced plastics by coated cemented carbide tools, Journal of Materials Processing Technology
209 (2009) 511519.
[26] J.P. Davim, A.P. Monteiro Baptista, Relationship between cutting force and PC cutting tool in
machining silicon carbide reinforced aluminium, Journal of Materials Processing Technology 1003 (2000)
417423.
623
[27] J.P. Davim, Diamond tool performance in machining metalmatrix composites Journal of Materials
Processing Technology 128 (2002) 100105
[28] S. Yaldz, F. nsaar, Design, development and testing of a turning dynamometer for cutting force
measurement, Materials and Design 2710 (2006) 839846
[29] Taskesen A, Ktkde K, Optimization of the Drilling Parameters for The Cutting Forces in B4CReinforced AL-7XXX- Series Alloys Based On The Taguchi Method Materiali in Technologie MTAEC9,
47(2)169(2013)
[30] G. Tosun, Statistical analysis of process parameters in drilling of AL/SIC P metal matrix composite,
International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 55 (2011) 58, 477485
[31] R. K. Roy, A primer on the Taguchi method / Ranjit K. Roy, Van Nostrand Reinhold, New York, (1990
624
ROBOT KOLU ELEKTRONK DONANIMI ve KONTROL

SSTEM
Glin CANKURTa, Merve KARAMANb, Kerim ETNKAYAc
a
KB Teknik Eitim Fakltesi ; gulcin.cankurt@hotmail.com

KB Teknik Eitim Fakltesi ; merve.karaman@hotmail.com
c
KB Teknoloji Fakltesi ; kcetinkaya@karabuk.edu.tr
zet
Tasarm CAD ortamnda yaplan robot kolunun retimi yapld. Elektronik donanm nitesi olarak REO
HG05 be eksen zellikli ara yz kart kullanld. Her eksenin hareketi iin ayr motor src kullanld. Her
eksene ait 23CE0 22A 3.0 Amper 2.2Nm as:1.8 ve kablo k :8, zelikli adm motorlar kullanld. El
iin kullanlan motorun zellikleri STPQ12A 15deg. Torku:0.5Nmdir. Sistemin aktif alabilmesi ve g
iletiminin salanmas iin 24V deerinde g kayna kullanld. Sitemin kontrol ara yz program olarak
Mach3 program kullanm tercih edildi. Mach3 programnda kontrol iin sistemin G kodlar test edilerek
yazld. Gerekli motorlarn eksenlerine gre tanm yaplarak sistem alabilir konuma getirildi. Bu alma
ile tasarm ve prototipi yaplan robot kolu G-M kodlar ile programlanarak alabilir olduu gzlendi.
Anahtar kelimeler: Robot kol kontrol, Mash3, Cam elyaf
ROBOT ARM ELECTRONIC HARDWARE AND CONTROL

SYSTEM
Abstract
Design of the robot arm was produced in a CAD environment. Five-axis electronic hardware unit REO-HG05
enabled interface card is used. Separate motor drive was used for the movement of each axis. 3.0 Amp, 2.2
Nm, 1.80 angle, and 8 cable outlet 23 CE0 22A stepper motors are used each axis. Characteristics of the
engine used for the robot hand are STPQ12A 150 angle, 0.5 Nm torque respectively. Work actively to ensure
that the transmission system and power supply used to power at 24V. Mach3 interface program to use as a
control site was chosen. G codes of the system has been tested and written by Mach3 control program.
Description of work performed by the location system was required motor axes. In this study, the design and
the prototype of the robot arm was programmed to work with G-M codes.
Keywords: Robot arm control, Mash3, Glass fiber
1.Giri
Gnmzdeki modern yapya ulam robotlarda tahrik sistemi olarak step motorlar kullanlrken, sanayide
kullanlan birok robot kolda farkl tahrik sistemleri kullanlmaktadr [1]. Step motorlar ve kontrol
sistemlerinde elde edilen baarlarn ardndan ilk endstriyel robotlar, endstriyel uygulamalarda
kullanlabilecek zelliklere ulam ve 1960l yllar da retim hatlarnda robot kollar yada maniplatrler
olarak kullanlmaya balanmtr [2]. Robot, programlanarak, tama ya da yer ve yn deitirme ilemlerini
gerekletirebilen bir sistemdir. Tama grevi, gvde boyutlarna kyasla uzak bir mesafeye hareket olarak
tanmlanr [3]. Bilgisayar destekli tasarm ve buna paralel olarak bilgisayar destekli retimin gelimesiyle
robot kullanm artmtr[4]. Gelitirilen donanm, robot kolunun kullanc tarafndan kontrol edilmesini
salayan bilgisayar program ile mekanik kol arasnda bir ara yz grevi yapmaktadr. Bunlar veri edinim
kart g kayna, motor src devreleri toplayc devrelerdir [5].
625
2.Elektronik Donanm
4 eksenli robot kolu kontrol Mach3 programnda kontrol saland ve sistemin kontrol iin gerekli olan
motor ve zellikleri Tablo1. de verilmitir.
Tablo 1. Motor zellikleri
Donanmn
Ad
Seri
Numaras
Akm
Torku
Kablo k
Says
As
Step Motor
( 2 Adet)
23CE022A
3.0 Amper
2.2Nm
1.8
Derece
Step Motor
( 1 Adet)
STPQ12A
0.5 Amper
0.5Nm
0.2
Derece
Bilgisayardan gelen her kodun eksenlere gnderilmesi iin kullanlan kartlarn zellikleri Tablo 2de
verilmitir.
Tablo 2. Src Kart ve zellikleri
5 Eksenli Kontrol Kart (1 Adet)
REO HG05
Src Kart (4 Adet)
CEO-5045---JK1545
G Kayna (1 Adet)
MEAN WELL 48-7.3A
Srcler Motorlar
ekil 1. Elektronik Kontrol nite emas
626
2.Sistemin Kontrol
Sitemin kontrol iin elektronik aksamndan sonra ara yz program olarak Software Mach3 program
kullanm tercih edilmitir. Mach3 programnda kontrol iin sistemin G kodlar test edilerek yazlmtr.
Gerekli motorlarn eksenlerine gre tanm yaplarak sistem alabilir konuma getirilmitir.
ekil 2. Kontrol Ara Yz Program

Sistemin kontrol Mach3 program ile salanmtr (ekil 2.).Sistemin kontrol iin ara yz programna
hazrlanan G kodlar deneyler sonucu oluturulmutur. Robot kolunun istenilen bir yerden belirlenen bir
cismi alarak kendi ekseni etrafnda istenilen bir yere brakma deneyi manel olarak yaplmtr.
Sistem 4 eksenli olduundan programn Pin&Ports ayarlar mensnden A ekensi aktif hale getirilmi ve
gerekli Pin&Ports ayarlar ayarlar yaplmtr (ekil 1-2).Motor Tuning ayarlar ayarlar her eksen iin ayr
olarak yaplmtr Dnme alarna gre deerleri belirlenmitir.
X 1. Eksen
Y 2. Eksen
Z 3. Eksen
A 4. Eksen
627
ekil 3. Bardan istenilen yere tanma sistemlerinin gsterilmesi
0 konumundan barda almak iin birinci konum hareket kodlar

1eksen- N1 G90 G54 G00 X8 (Tabann dnmesi)
2eksen- N2 G90 G54 G00 Y6 (Kol 1 dnmesi)
3eksen- N3 G90 G54 G00 Z5(Kol 2 dnmesi)
4eksen- N4 G90 G54 G00 A3(Parmaklarn almas)
CAM kodlar manel olarak deneme yanlma ile retim amal yazlmtr. Sistemin alma sras ekil
3de gsterildii gibidir. Sistemin alma sresi hz ayarna bal olarak deimektedir. Deneyde edilen
sonulara gre; 100 birime karldnda bir tama hareketini 36 sn.de tamamlad grlmtr.
ekil 4. Bardan istenilen yere tanma sistemlerinin gsterilmesi 2
0 konumundan barda almak iin birinci konum hareket kodlar

1eksen- N1 G90 G54 G00 X-8 (Tabann dnmesi)
2eksen- N2 G90 G54 G00 Y-6 (Kol 1 dnmesi)
3eksen- N3 G90 G54 G00 Z-5(Kol 2 dnmesi)
4eksen- N4 G90 G54 G00 A-3(Parmaklarn almas)
Sistemin alma sras ekil 4de gsterildii gibidir. Deneyde edilen sonulara gre; 150 birime
karldnda bir tama hareketini 18sn.de tamamlad grlmtr. Sistemin randmanl alas iin
628
gerekli olan hz ayarnn denemeleri yaplmtr. Sistem iin uygun olan hz aral 75-150 birim olarak
belirlenmitir. lem tekrar kadar bu satrlar yazlr.
3. Sonu
Sistemde her eksen iin src kart kullanlmtr. Mach3program ile sistemin kontrol edilebilmesi iin
interface kart kullanlmtr. Sistemin eksenleri Mach 3 program tarafndan belirlenip deneyler yaplmaya
balanmtr. Sistemin G kod yazlm manel olarak deneyler sonucu yazlmtr. Her deney iin 10 aama
yaplmtr. her eksen ve el iin hassasiyet lmleri deneyler ile tespit edilmitir.
KAYNAKLAR
[1] Shmon Y. Endustrial Robotics 605 Thirt Avenue NewYork, N.Y. 10158-0012,1998
[2]zyaln brahim, Kartesyen Robot Tasarm Mustafa Kemal niversitesi Fen Bilimleri Enstits
Makina Mhendisligi Anabilim Dal Yksek Lisans Tezi.
[3] T. Selcen Tonbul, M.Sarta, Be eksenli bir edubot robot kolunda ters kinematik hesaplamalar ve
yrnge planlamas Gazi niv. Mh. Fak. Der. Cilt 18, 2003
[4] . etinkaya ,Bir kolun hareketlerini takip eden drt dnel mafsall robot kolu tasarm ve deneysel
aratrmas, Trakya niv. Fen Bilimleri Enstits
[5] T. avdar ki serbestlik dereceli bir robot kolu Bilgisayar Mhendislii Blm, Karadeniz Teknik
niv. Trabzon 61080
629
630
TALA LEMEDE OLUAN SICAKLIKLARIN TEMASSIZ

SICAKLIK LME YNTEM LE DEERLENDRLMES
Nergizhan KAVAK
Blent Ecevit niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Makine Mhendislii Blm, Zonguldak/TRKYE,
kavakn@karaelmas.edu.tr
ZET
Tala kaldrma ilemleri srasnda meydana gelen scaklklarn lm, aratrmaclar zorlayan en temel
konulardan biridir. Scakln llecei blgenin tam olarak belirlenmesi ihtiyac ve scaklktan etkilenen
alann kk olmas gibi faktrler scaklk lmn zorlatrmaktadr. Bununla birlikte; takm-tala ara
yzeyindeki ve kayma blgesindeki scaklklarn lm iin birok farkl yntem bulunmaktadr. Bu
almayla talal ileme alannda kullanm yakn zamanda artan temassz scaklk lme yntemi ile
lerlerinin genel bir incelemesi ve deerlendirmesi yaplmtr.
Anahtar Kelimeler: Talal imalat, Scaklk, Temassz scaklk lme
EVALUATION OF TEMPERATURE OF OCCURRED IN

METAL CUTTING WITH NON-CONTACT TEMPERATURE
MEASUREMENT METHOD
ABSTRACT
Measurement of temperatures that occur during cutting operations, is one of the most fundamental issues
forcing researchers.The factors such as the need to identify the temperature measurement region exactly and
the small size of region effected by temperature makes it diffucult to measure the temperature. However,
there are several different methods for measuring temperatures at tool-chip interface and shear region. In this
study, gauges and non-contact temperature measurement method whose usage is increasing recently in
machining, are examined in general.
Key words: Metal Cutting, Temperature, Non-Contact Temperature Measurement
GR
Talal imalat, belirli ekil ve boyutlarda malzeme oluturmak iin paralardan ucu keskin takmlarla tabaka
kaldrma ilemidir. leme srasnda takm ile tala ve takm ile ilenen yzey arasnda oluan srtnmeler s
olumasna sebep olurlar. Takmn ileme performans, takm mr ve i paras yzey kalitesi zerindeki
etkileri yznden, snn geii ve scakln tahmini aratrmaclarn her zaman ilgisini eken bir konu
olmutur.
Talal imalat ilemlerinde kullanlan en genel scaklk lme yntemleri; takm-i paras sl ifti veya
takma gml termokupl, s hassasiyetli boyalar, mikrosertlik deiimi veya mikroyap metalografik
incelemesi, termal kamera veya pirometre kullanlarak yaplmaktadr [1-3]. Bu tekniklerin her birinin, talal
631
ileme esnasndaki lm artlarna bal olarak avantajlar ve kstlamalar bulunmaktadr. Talal imalatta
kullanlan scaklk lm tekniklerinin tarihsel kronolojisi ekil 1.de verilmitir.
ekil 1. Metal kesme proseslerinde scaklk lmlerinin tarihsel geliimi [4]

Gemite, talal ileme esnasnda oluan scakln llmesi hakknda birok alma [5-9] yaplmtr. Bu
almalar incelendiinde de, temassz scaklk lme yntemlerine ciddi bir eilim olduu grlmektedir.
Temassz scaklk lm, genel olarak kontrol ve izleme srelerini ynetme ve makinenin korunmas
bakmndan nitelikli bir yntemdir. Cevap verme hz, uygulama srasnda i paras malzemesini
etkilememesi, ulalmas zor olan paralar iin lmeye elverili olmas gibi olumlu ynleri sayesinde klasik
scaklk lme yntemlerine gre birok alanda tercih edilmektedirler. Ayrca, temassz cihazlar ile yaplan
lmlerde, termokupl gibi geleneksel yntem kullanlarak yaplan scaklk lmlerine gre daha doru
sonular alnabilmektedir [7]. Bununla beraber, ileme srasnda i parasndan kaldrlan talan, takmn
kesici kenar zerinde perdeleme yapmas sebebiyle takm-tala ara yzey scakl bu teknikle tam olarak
llememektedir.
Bu almada, talal imalat ilemlerinde kullanlan temassz scaklk lerler ve bu cihazlarla lm
srasnda dikkat edilmesi gereken hususlardan bahsedilecektir.
1.
Temassz Scaklk lme Yntemleri
1.1 Infrared Termometre (Pirometre)

nfrared termometreler genel olarak endstrideki zor artlar altnda yaplan uygulamalar iin tasarlanm ve
gelitirilmitir. Cisimlerin scaklklarn yaydklar sl nmdan yararlanarak lerler. Arlka hafif olmas
ve kolay kullanm sayesinde de birok teknik alanda tercih edilmektedirler. ekil 2.de tanabilir bir IR
termometre grlmektedir.
ekil 2. Optik infrared (IR) termometreler
632
nfrared termometre, sahip olduu lazer nn lm yaplacak noktaya belli mesafeden tutulmasyla
lm gerekletirir. lmn doru sonu verebilmesi iin, scakln llecei yerin lazer noktasndan
(spotundan) byk olmas gereklidir. ekil 3.de IR termometresindeki mesafe-spot oran diyagram
verilmitir.
ekil 3. Mesafe-spot oran (D:S) diyagram

Spot apnn boyutu, lm yaplacak nesneden uzaklaldka artar. Spot ap ile lm mesafesi arasndaki
iliki D:S oran olarak tanmlanr. Optik znrlk, D:S orannn artmasyla geliir. Tornalama esnasnda
scaklk lm iin pirometrenin konumlandrlmas ekil 4.de gsterilmitir.
ekil 4. Tornalama srasnda pirometre ile scaklk lm [10]

1.2 Termal kamera
Termal kameralar; lens, dedektr, dedektr iin bir soutucu, grntleri ilemek iin elektronik devreler ve
yazlmlardan olumaktadr. Mutlak sfr noktas (-273.15 C) zerinde tm nesneler infrared radyasyon
enerjisi yayarlar. Bu nm lm srasnda termal kamera (ekil 5.) tarafndan kaydedilir ve oluan tm
(yansm, yaylm, iletilmi) nmlar termal kamerann odakland nesne zerinden grlr. Termal
kameralar vastasyla infrared radyasyon elektrik sinyallerine evirilir ve nesnenin scakl hesaplanr.
Alnan termal grnt, nesnenin lm yaplan yzeyindeki scaklk dalmn gsterir.
633
ekil 5. Termal kameralar
Tornalama srasnda termal kameradan alnan grnt ekil 6.de verilmitir.
ekil 6. Tornalama srasnda termal kamera ile scaklk lm [11]

2.
Temassz Scaklk lmede Dikkat Edilecek Hususlar
Talal imalat alannda temassz yntemler kullanarak scaklk lmek iin baz hususlara dikkat etmek
gereklidir. lm yeri, tala oluumundan etkilenmeyecek ekilde seilmelidir. Takm-tala arayzeydeki
scakl lmek, ileme esnasnda oluan tala yznden zordur [1,12]. Ayrca lm yaplacak i paras
veya takmn malzemesinin emissiviti deerini bilmekte gereklidir. Malzemelerin termal nm yayma
yeteneklerine emissiviti denmektedir. Her materyalin ayr bir emissiviti deeri bulunmakla birlikte bu
deerler 0 ila 1 arasndadr [13]. Bununla birlikte, scakl llecek nesnenin emissiviti deeri yzeyin
temiz veya okside olmas durumuna gre de deiiklik gsterebilmektedir. Bu sebepten tr, tala kaldrma
ilemlerinde kesici takm veya i parasnn emissiviti deerinin nceden bilinmesi ileme srasnda scaklk
lmnn sonucunun doruluunun tespiti asndan nemlidir.
Ksacas, scakl llecek malzemenin gerek emissiviti deerini bilmek gereklidir. lgili literatr
[5,10,14,15] incelendiinde, malzemenin (kesici takm veya i paras) frn ierinde belli scaklk
deerlerinde stld ve termokupl ile temassz lerle e zamanl olarak scaklnn llmesi ynteminin
kullanld grlmektedir. ekil 7.de bu amala hazrlanm bir deneysel dzenek grlmektedir.
Termokupldan yaplan scaklk okumas, temassz lerden yaplan okumayla eletiinde emissiviti deeri
belirlenebilmektedir.
634
ekil 7. Kesici takmn emissiviti deerinin llmesi iin hazrlanm deney dzenei [14]
Talal imalat ilemleri srasnda temassz lme cihaznn scakln llecei nokta veya yzeye
dorultulduu yerde kalmas iin, uygun olarak monte edilmesi veya sabitlenmesi gerekmektedir. ekil 8.de
tornada yeni ilenmi parann scakln lmek iin sabitlenmi bir pirometre grlmektedir.
ekil 8. CNC tornann taretine monte edilmi pirometre [16]

Termal kameralar ile lm yaplrken dikkat edilmesi gereken bir hususta scakl llecek nesne ile
kamera arasndaki ortamn nem ve scakl yani atmosferik artlardr. IR kamera yazlm kullanlarak
nesnenin emissivitisi, ortam scakl ve atmosferik durumu girdi olarak lm srasnda cihaza girilmelidir.
Koullara bal olarak bu faktrler, llebilir veya tablolardan bulunabilir [17].
SONU
Talal imalat srasnda kesme blgesinde oluan scaklklar lmek ounlukla karmak ve zorlanlan bir
durumdur. Scakln lm iin birok farkl yntem bulunmaktadr. Fakat tm bu yntemlerle bile,
scaklklar gerek deerlerinde llememektedir. Temassz yntemlerle lmn salkl sonular vermesi
iin, kullanlacak cihazlarn lm artlarnn salanmas gerekmektedir. Temassz lm yntemlerinin,
lm yaplacak nesneden gvenli bir uzaklkta bulunulmas ve deneyler srasnda kullanm kolayl gibi
avantajlar bulunmaktadr. Temassz yntemle lm sayesinde ou talal ileme durumlarnda, dier
scaklk lme yntemlerinden farkl olarak daha hzl ve gvenilir zmler salanabilmektedir.
635
Gnmzde, takm-tala ara yzey scaklnn lm iin geleneksel yntemler tercih edilmekle birlikte,
temassz lerlerin kullanm kolayl aratrmaclarn bu ynteme ilgilerini arttrmaktadr.
KAYNAKLAR
[1] Gkkaya, H., Nalbant, M., eker, U. 2004. Tala Kaldrma Srasnda Aa kan Isnn Kesme
Blgesinde Oluturduu Scaklklarn llmesinde Kullanlan Yntemler, Politeknik Dergisi, Cilt: 7, Say:
4, s. 297-305
[2] Kato, T., Fujii, H.. 1996. PVD Film Method for Measuring the Temperature Distribution in Cutting
Tools, Journal of Engineering for Industry, Vol 118, Pages 117-122.
[3] Duran, A., Turgut, Y., Gnay, M. 2011. Tornalamada Oluan Takm-Tala Ara Yzey Scaklnn
Pirometre ile Deneysel Olarak llmesi, Politeknik Dergisi, Cilt:14, Say: 4 s. 297-301.
[4] Davies, M. A., Ueda, T., MSaoubi, R., Mullany, B., Cooke, A.L. 2007. On The Measurement of
Temperature in Material Removal Processes, CIRP Annals - Manufacturing Technology, Volume 56, Pages
581604.
[5] Akbar, F., Mativenga, P.T, Sheikh, M.A. 2008. An Evaluation of Heat Partition in The High-Speed
Turning of AISI/SAE 4140 Steel with Uncoated and TiN-coated Tools, Proceedings of the Institution of
Mechanical Engineers, Part B: Journal of Engineering Manufacture, Vol 222, Pages 759-771.
[6] Yashiro, T., Ogawa, T., Sasahara, H. 2013. Temperature Measurement of Cutting Tool and Machined
Surface Layer in Milling of CFRP, International Journal of Machine Tools & Manufacture, Vol 70, Pages
6369.
[7] Lin, J., Liu, C. 2001. Measurement of Cutting Tool Temperature by an Infrared Pyrometer, Meas. Sci.
Technol. Vol 12, Pages 12431249.
[8] Sutter, G., Ranc, N. 2007. Temperature Felds in A Chip During High-Speed Orthogonal CuttingAn
Experimental Investigation, International Journal of Machine Tools & Manufacture, Vol 47 , Pages 1507
1517.
[9] List, G., Sutter, G., Bouthiche, A. 2012. Cutting Temperature Prediction in High Speed Machining by
Numerical Modelling of Chip Formation and Its Dependence with Crater Wear, International Journal of
Machine Tools & Manufacture, Vol 5455 Pages 19.
[10] ayda, U. 2010. Machinability Evaluation in Hard Turning of AISI 4340 Steel with Different Cutting
Tools Using Statistical Techniques, Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part B: Journal
of Engineering Manufacture, Vol 224, Pages 1043-1055.
[11] Korkut, I., Boy, M., Karacan, I., Seker, U. 2007. Investigation of Chip-Back Temperature During
Machining Depending on Cutting Parameters, Materials and Design Vol 28, Pages 23292335.
[12] Kwon, P., Schiemann, T., Kountanya, R. 2001. An Inverse Estimation Scheme to Measure Steady-State
ToolChip Interface Temperatures Using an Infrared Camera, International Journal of Machine Tools &
Manufacture, Vol 41, Pages 10151030.
[13] Koruku, M.., Kilic, M. 2009. The Usage of IR Thermography for The Temperature Measurements
Inside An Automobile Cabin, International Communications in Heat and Mass Transfer, Vol 36, Pages 872
877.
[14] Zhang, X., Yamazaki, K., Yamaguchi, Y. 2002. A Study on a Novel Tool Temperature Measurement
Method in High-Speed Machining of Titanium, Proceedings of the 17th Annual Meeting of the American
Society for Precision Engineering, St. Louis, MO, Pages 425428.
[15] Iqbal, S.A., Mativenga, P.T., Sheikh, M.A. 2008. An Investigative Study of The Interface Heat
Transfer Coefficient for Finite Element Modelling of High-Speed Machining, Proceedings of the Institution
of Mechanical Engineers, Part B: Journal of Engineering Manufacture, Vol 222, Pages 1405-1416.
[16] Aramcharoen, A., Mativenga, P. T. 2008. White Layer Formation and Hardening Effects in Hard
Turning of H13 Tool Steel with CrTiAlN and CrTiAlN/MoST-coated Carbide Tools, Int J Adv Manuf
Technol, Vol 36, Pages 650657.
[17]
Flir
Katalog,
The
Ultimate
Infrared
Handbook
for
R&D
Professionals,
http://www.flirmedia.com/MMC/THG/Brochures/T559243/T559243_EN.pdf, 17.06.2013
636
TALA KALDIRMA LEMLERNDE MNMUM MKTARDA

YALAMA (MQL) UYGULAMASININ KESME HIZI VE YALAMA
DEBSNE BALI OLARAK YZEY PRZLL ZERNDEK
ETKSNN ARATIRILMASI
Mmin LHAN(1) Onur AVUOLU(2) Abdullah DURAN(2) Ulvi EKER(2)
(1)
G.. Fen Bilimleri Enstits, Makine Eitimi Blm, Ankara, Trkiye
(2)
G.. Teknoloji Fakltesi, malat Mhendislii Blm, Ankara, Trkiye
ZET
Talal imalatta, iyi bir kesme performans iin kesme blgesinde oluan snn kontrol ve kan talan
sorunsuz bir ekilde uzaklatrlmas nemlidir. Son yllarda yaplan aratrmalar, Minimum Miktarda
Yalama (MMY-MQL) ynteminin takm mr ve yzey kalitesi asndan geleneksel soutma yntemine
kyasla daha iyi sonular verdiini ortaya koymaktadr.
Bu almada, minimum miktarda yalama sistemi kullanlarak gerekletirilen tornalama ilemlerinde,
yalama debisi ve kesme hznn yzey kalitesi zerindeki etkisi aratrlmtr. Kullanlan MMY sistemiyle
(SKF UFB20 Basic), kesme svs ile hava karm i paras ve kesici takm arasnda film oluturacak
ekilde uygulanmtr. Deneylerde ester ya eidi olan LubriOil kesme ya ve SCMT120404-C25
geometrisine sahip kaplamal (TiCN +Al2O3 + TiN) Korloy NC320 kalitesinde (P20-P30) kesici takm
kullanlmtr. Deneylerde ilerleme miktar ve kesme derinlii sabit tutularak (f 0,125 mm/dev, a 2,5 mm),
drt fakl kesme hz (100, 125, 160, 200 m/dk) ve be farkl kesme svs debisi (0,225; 0,45; 0,9; 3,25; 16,25
ml/dk) uygulanmtr. Deneyler sonucunda kesme hzndaki arta paralel olarak, beklenen tarzda yzey
kalitesinin iyiletii gzlenmitir. MMY uygulamasna bal olarak debideki art zellikle dk hzlarda ve
dk debilerde yzey kalitesini olumlu etkilemekle beraber yksek kesme hzlarnda (160 ve 200 m/dk)
artan debi talan erken krlmasna sebep olarak yzey kalitesini olumsuz etkilemitir.
Anahtar Kelimeler: Minimum Miktarda Yalama (MMY-MQL), Debi, Kesme Hz, Yzey Przll
METAL REMOVAL PROCESSES, MINIMUM QUANTITY OF

LUBRICATION (MQL) APPLICATION DEPENDING ON CUTTING
SPEED AND FLOW RATE RESEARCH OF THE IMPACT ON
SURFACE ROUGHNESS
ABSTRACT
Machining, cutting the area for a good cutting performance of heat control and it is important that the
removal of the chip to run smoothly. In recent years, researches, "Minimum quantity of lubrication (MQL)"
method of tool life and surface quality compared to traditional in terms of cooling method reveals that the
better results.
In this study, minimal quantity lubrication system is performed using the turning operations, the impact of
cutting speed on lubrication flow rate and surface quality have been investigated. MQL system used (SKF
UFB20 Basic), cutting fluid and air mixture between the workpiece and the cutting tool has been applied to
produce the film. Cutting oil and ester lubricants in the experiments of LubriOil SCMT120404-C25 geometry
637
with coated (TiCN + Al2O3 + TiN) Korloy NC320 quality (P20-P30) cutting tool has been used. The amount
of the progress of the experiments and the cutting depth fixed by (f 0.125 mm/Rev, a 2,5 mm), four different
cutting speed (100, 125, 160, 200 m/min) and five different coolant flow rate (0,45; 0,9; 3.25; 16,25 ml/min)
were applied. As a result of an increase in cutting speed and in parallel experiments, it was observed that the
quality of the expected style surface is cured. MQL flow rate increase at slower speeds depending on the
implementation of the surface quality of low flow rates and especially positive effects on high cutting speeds
(160 and 200 m/min) increased flow of metal influenced early breakage causes of surface quality.
Keywords: Minimum Quantity of Lubrication (MQL), Flow Rate, Cutting Speed, Surface Roughnes
1.GR
Son yllarda kesme svlarnn kullanmn en aza indirmek veya kullanmn tamamen nlemek iin birok
yol denenmitir. Bunun en byk sebebi ise baz retim alanlarnda %17ye kadar ulaan kesme svs
maliyetleridir[1]. Talal retim srasnda kesme svlarnn kullanlmas byk nem tamaktadr. Talasl
imalatta, kesme svs kullanmyla amalanan, kesme srasnda meydana gelen yksek scaklklarn takm
mr ve para kalitesi zerine olumsuz etkilerini azaltmaktr [2].
malat srecinin baarl olabilmesi iin sadece retim zaman, retim miktar ve retim ekonomisi yeterli
olmaz. Bunlarla birlikte nemli olan dier hususlar ise evre kirliliine ve insan salna kar olan etkisi ile
dorudan ilgili olmaldr. Takm-tala ve i paras-tala arasndaki uygun deiiklik ve kesme blgesinde
oluan sdaki azalmaya bal olarak takm anmasndaki azalma ve yzey kalitesi iyilemesi gibi olumlu
sonular salayan MMY tekniinin bu etkileri nemli sonulardr[3]. Ayrca bir aratrma sonucunda kesme
blgesi scakl, tala ak ekli asndan MMS tekniinin dierlerine oranla ok daha stn performans
gsterdii gzlenmitir. Ayrca takm anmasndaki azalmaya bal olarak takm mrnde ve biti yzeyinde
iyilemeler gzlenmitir[4].
Metal ekillendirme ve tala kaldrma ilemlerinde yalama veya soutma iin kullanlan bu svlar, tala
kaldrma esnasnda kan tala ve sy uzaklatrmaya yardmc olur. te yandan, kesme svlarnn yararlar
olduu gibi birok zararl etkileri de vardr.. Kullanlan bu svlar, evreye zararl olabilecek kimyasal
bileenler ierir. Bu svlar imha etmesi zor, geri dnm pahal olmalarnn yan sra deri ve akcier
hastalklarna neden olabilecek hava kirlilii oluturabilirler[5].
Bu durumlar altnda imalat srecinde takm mr ve yzey przllne kar olumlu etki edebilecek,
ayrca evreye ve insan salna kar korumac bir yaklamla retim gereksinimi olduu grlmektedir.
Dolaysyla kullanlan kesme svlarnn miktarlarnn drlmesi, ihtiyacmz olan gereksinimleri
salayabilmektedir. Bu dorultuda gelitirilen MMY (Minimum Miktarda Yalama) sistemleri ihtiyalara
karlamak asndan uygulanan bir yntemdir. MMY ile ilgili yaplan literatr aratrmalar sonucunda
kesici mr ve yzey kalitesi asndan baz durumlarda daha iyi baz durumlarda ise geleneksel soutma
ynteminden daha iyi sonu alnan durumlarda ortaya kmtr.
Vishal S. Sharma ve arkadalar yaptklar almada modern malzemelerin tornalanmasnda s oluum
mekanizmasn incelemilerdir. Bu malzemelerin dk s iletkenlii, yksek scaklklarda ciddi dayanm,
anmaya kar diren ve kimyasal deiiklikler gibi kendine zg karakteristiklerinden dolay ilem srasnda
olduka negatif rol oynamaktadr. Bu malzemelerin tornalanmasnda soutma ilemi gereklidir nk
modern malzemelerin daha etkili ve ekonomik bir biimde ilenmesi iin s oluumunun en aza indirilmesi
gerekir. Bu makalede MMS/kuru makine evresi(NDM), yksek basnl soutucular (HRC), Kriyojenik
soutucular, basnl hava ile soutma ile kat ya/soutucu kullanlarak uygulanan soutma teknikleri temel
avantajlar bakmndan karlatrlmtr. Elde edilen sonularda grlmtr ki; bu tekniklerin
kullanlmasyla kesme blgesindeki srtnmenin ve snn azalmas salanm buna bal olarak sreteki
verimlilii artrmtr.[6]
L.N. Lopez de Lacalle ve arkadalar yaptklar deneysel ve teorik almada alminyum alamlarnn
yksek hzda frezelenmesinde takmda mevcut ve srekli byyen BUE zerinde durmulardr. Bu oluumda
takm kesici kenarndaki yalama/soutmann ok nemli bir faktr olduunu vurgulamlardr. Bu problemi
engellemek iin iki teknik kullanmlardr. Bunlardan ilki suda ya emlsiyonlar ile soutma; ikincisi mikro-
638
damlatma yntemi ile hava ile ya pskrtme yntemi ile soutmadr. alma bu teknikleri iki adan ele
almtr. lk olarak, emlsiyon tekniinin yava soutma yapmasna karlk; MMS tekniinin hzl ve etkili
bir soutma yapt gzlenmitir. Bu durum Bilgisayarl Ak Dinamii (CFD) ile simlasyonu yaplarak
ayrca deneysel olarak da incelenmitir. kincisi ise, ilerleme ynne bal olarak nozul enjeksiyon
konumunun etkisi deneysel olarak incelenmitir. Kesme ya tketiminin minimize edilmesi analiz edilmitir.
Yaplan karlatrmada grlmtr ki, geleneksel soutma ynteminin verimsizliinin sebebi takm kesici
kenarlarnn i kesme blgelerine soutma svsnn ulaamamasndan kaynaklanmaktadr. MMS ynteminde
soutucu sv kesme blgesinin iine ileyerek takm ve i parasn souturken yalama grevini de yapar ve
basnl hava zellii ile kan talalarn uzaklamasna yardm eder. MMS uygulamasnda lerleme ynnn
uygun olarak nozl konumuna gre belirlenmesi verimlilik iin nemlin olduu sonucuna varlmtr. Ayrca
MMSde geleneksel soutma sistemine oranla yaklak%95 civarnda soutma svs tketim miktarnn
azalmas, ileme maliyetini de olumlu ynde etkilemektedir. Deneysel sonularda ya tketiminin
0,06cmden daha az olduu gzlendi.Bu her ileme saatinde 3,6cm3e tekabl etmektedir [7].
U. Akben ve M. Erten yaptklar almada elik paralarda deliin TiAlN kaplamal takmlarla ince
ilenmesinde, sulu kesme ile MMY yntemlerinin takm anmas ve yzey przll asndan
karlatrmas yaplmtr. almalar sonunda kesici u iin, firmann nerdii kesme hz deer aral
iinde MMY, sulu kesmeye gre daha iyi yzey kalitesi ve daha uzun takm mr salad gzlenmitir [2]
A.E. Diniz ve arkadalar yaptklar almada AISI 52100 takm eliini CBN takmla ilerken 10ml/h debili
soutma svsn 4,5Bar hava basn uygulayarak MMS tekniini kullanmlardr. Yaptklar almada takm
anmasnn MMS teknii ve kuru kesmede benzer deerlere sahip olduunu gzlemlemilerdir. Ayrca bu
deerlerin geleneksel soutma yntemi ile ilemedeki sonulardan daha dk olduunu tespit etmilerdir.
MMS teknii kullanlarak elde edilen yzey przllk deerinin ise dier iki teknikle elde edilen sonulara
yakn olduunu gzlemlemilerdir [8].
Yaplan bu aratrmalar sonucunda MQL sisteminin, allagelmi soutma yntemlerine gre daha iyi sonu
verdii grlmtr. Bu almalarn sonucunda geleneksel soutma sisteminin yerini MMY sistemine
geilmesi hem ekonomik, hem evre sal ve de insan sal asndan doru seim olduu
anlalmaktadr.
Yaptmz bu almada ayn olumlu etkileri elde edebilmek iin literatr aratrmas sonucunda
gzlemlenen MMY teknii kullanlrken, farkl debilerin ve farkl kesme parametrelerine bal olarak
optimum artlarn elde edilmesi amalanmtr.
2.MALZEME VE YNTEM
Deneyler iin alnan Minimum Miktarda Yalama sistemi (MQL), CNC torna tezgahna entegre edilerek
deneyler yaplmtr. Deneyler iin kullanlan takm tezgah Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi bnyesinde
mevcut olan John Ford TC35 marka CNC torna tezgahdr. MMY uygulaycs olarak SKF UFB20-Basic
soutma sistemi tercih edilmitir. MMY sisteminin CNC torna tezgahna entegre edilmi hali Resim 2.1de
verilmitir.
639
Resim 2.1 Kullanlan MMY Sistemi ve Tezgaha Entegre Hali

Sistemde MMY uygulamas yapabilmek iin iki eit ya kullanlmaktadr. Bunlar elik tr malzemeler
Lubrioil ve alminyum tr malzemeler LubriFluid-F100 olmak zere ikiye ayrlmaktadr. Yaplan
deneylerde kullanlan malzeme AISI 1040 elik olduundan Lubrioil cinsinden ya kullanlmtr. izelge
2.1 de kullanlan MMY sistem ya zellikleri belirtilmitir.
izelge 2.1 MMY Sisteminde Kullanlan Ya zellikleri
DIN 51757
DIN 51562
Ya Cinsi
Litre
erik
Younluk
20 C de
[
]
Vizkozite
40 C de
[
]
DIN
ISO
2592
Yanma
Noktas
[C]
Lubrioil
2,5;5;10
Ester Ya
Asidi
0,92
47
265
Resim 2.2 MMY Sisteminin Uygulanmas
640
Yaplan almada AISI1040 deney numuneleri kullanlarak, farkl kesme parametreleri ve soutma artlar
altnda deneyler tamamlanmtr. Deney paralarnn torna tezgahn da ilenmesiyle beraber uygulanan kesme
hzlar, ilerleme oranlar ve yalama debisi deerlerinde yaplan deiikler ile ilikili olarak deneyler sonunda
ortaya kan ortalama yzey przll (Ra) zerindeki etkileri deneysel olarak aratrlmtr. Deneylerin
yapmnda kullanlan kesici takm olarak SCMT120404-C25 geometrisine sahip kaplamal (TiCN +Al2O3 +
TiN) Korloy NC320 kalitesinde (P20-P30) kesici takm kullanlmtr. Her tornalama ilemi iin yeni kesici
takm kullanlmtr. Aada farkl kesme hz, ilerleme oran ve MMY uygulamasnda kullanlan debiler,
deney tasarm halindeki izelge 2.2 de belirtilmitir.
izelge 2.2 Kesme Parametreleri
MMY Debisi
(ml/dk)
Kesme Hz
(m/dk)
lerleme Oran
(mm/dev)
Kesme Derinlii
(mm)
0,225
0,45
0,9
3,25
16,25
100
125
160
200
0,125
0,25
2,5
AISI 1040 deney numunelerinin belirlenen kesme parametreleri ve MMY sistemiyle ilenmesinden sonra,
deney numunelerinin yzey przllkleri (Ra) Mahr Perthometer M1 cihaz ile lmler yaplmtr.
izelge 2.3 de yzey przllk cihazna ait zellikler verilmitir.
izelge 2.3 Mahr Perthometer Cihaz zellikleri
MAHR PERTHOMETER M1
Mahr Perthometer M1
Model
Sylus metodu
lme prensibi
0,5
Tarama hz (mm/sn)
100-150
lm aralklar
Gaussian
Filtre
1,75-5,6-17,5
Tarama uzunluklar (mm)
1-5 aras seilebilir
rnekleme uzunluu says
3.DENEY SONULARI VE TARTIMALAR
SCMT120404-C25 geometrili kesici ve 1040 deney malzemesi zerinde, farkl kesme parametreleri ile
tornada ilenmesiyle deneyden elde edilen numunelerinin yzey przllkleri llrken daha gvenilir
sonu elde edebilmek iin her bir deney numunesi defa deerlendirilip ortalama deerler (Ra) alnmtr.
3.1 Deney Verilerinin Deerlendirilmesi
Aratrma yaplan bu deneylerde farkl kesme parametreleri ve farkl debilerle tala kaldrma ilemleri
sonunda elde ettiimiz yzey przllk deerlerine (Ra) ait bilgiler deerlendirilmek zere grafiklere
ilenmitir (Resim 2.1).
641
(a)
(b)
ekil 3.1 MMY Uygulamas Sonucunda Elde Edilen Yzey Przllk Deerlerinin Karlatrlmas
(a)- SCMT 120404-C25 kesici takm ve 0,125 mm/dev ilerleme oranyla ilenmesi
(b)- SCMT 120404-C25 kesici takm ve 0,25 mm/dev ilerleme oranyla ilenmesi
ekil 3.1 de (a) ve (b) ekillerindeki verilere bakldnda 0,125 mm/dev ilerleme orannda ve en dk
MMY debisi deeri olan 0,225 ml/dk da en yksek yzey przllnn elde edildii grlmtr. Sistem
debisi arttrldnda beklenildii zere yzey przllklerinde azalma grlmtr.
Sistemdeki en yksek debi deeri olan 16,25 ml/dk da ise en dk yzey przllk deerleri elde
edilmitir. ekil 3.1 incelendiinde 0,25 mm/dev ilerleme orannda, 0,125 mm/dev ilerleme oranna gre
yzey przllnn artt grlmtr. Bu durum tala kaldrma ilemlerinde kesme hznn artmasyla
takm azndaki ylma oluumunu (BUE) engellenerek daha iyi yzeyler elde edilmesine atfedilebilir.
Ayrca deneyler sonucu gzlemlenen dier bir durum ise iki farkl grafikte de karmza kan, MMY
sistemindeki en yksek debi deeri (16,25ml/dk) ve yksek kesme hzlarnda (160 ve 200 m/dk), artan debi
ve hava akm talan erken krlmasna sebep olarak yzey kalitesini olumsuz etkilemitir.
4.SONULAR
AISI 1040 malzeme yapsna sahip deney numunelerinin, CNC torna tezgahnda ilenmesi, farkl kesme
parametreleri ve MMY sistemindeki farkl debi seenekleri ile yaplan deneyler sonucunda, yzey przllk
deerlerine (Ra) olan etkileri incelenerek yorumlanmtr. Elde edilen sonular aadaki durumlarda
belirilmektedir.
Deney sonularnn aralarnda tutarllk gstermesi MMY sisteminin kullanm nemini kantlam, hem
insan sal, hem de evre kirlilii asndan tercih edilmesi gerektii grlmtr.
642
Deneylerde farkl ilerleme oranlar nedeniyle, daha fazla ilerleme oran seilerek yaplan deneylerde,
yzey przllnde ykselme meydana gelmitir.
MMY sisteminde debinin her artan kademesinde, beklenildii zere yzey przllk deerlerinde
iyilemeler grlmtr.
Kesme hznn artmasyla, kesme blgesinden hzl bir ekilde uzaklat ve kesici az ylmalar
engellenmesiyle, beklenildii zere yzey przllnde dler grlmektedir.
Ayrca yaplan deneylerde gzlemlenen bir dier husus ise yksek kesme hzlarnda (160 ve 200 m/dk) ve
MMY sisteminde en yksek debi deerinde (16,25 ml/dk), yksek hava ve ya basncnn etkisiyle talan
erken kopmasna neden olarak yzey przllne olumsuz etki yapt grlmtr.
5.TEEKKR
Bu deney almasnn gereklemesinde, Gazi niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Birimine, 07/201219 numaral projeye verdii katkdan dolay teekkr ederiz.
6.KAYNAKLAR
1) D.U. Braga, A.E. Diniz, G.W.A Miranda, N.L. Coppini, "Using a minimum quantity of lubricant (MQL)
and a diamond coated tool in the drilling of aluminumsilicon alloys", Journal of Materials Processing
Technology, Volume 122, Issue 1, Pages 127-138, (2002).
2) Akben, U., Erten, M., "Minimum miktarda yalama yntemi ile sulu kesme ynteminin takma ve yzey
przllne etkilerinin incelenmesi", 1. Uluslararas malat Sempozyumu, Yldz Teknik niversitesi,
(2009).
3) Dhar, N.R., Kamruzzaman, M., Ahmed, M., "Effect of minimum quantity lubrication (MQL) on tool wear
and surface roughness in turning AISI-4340 steel", Journal of Materials Processing Technology, Vol.172,
No.299304 (2006).
4) Khan, M.M.A., Mithu, M.A.H., Dhar, N.R., "Effects of minimum quantity lubrication on turning AISI
9310 alloy steel using vegetable oil-based cutting fluid", Journal of Materials Processing Technology,
Vol.209, No.55735583 (2009).
5) Sreejith, P.S., "Machining of 6061 aluminium alloy with MMS, dry and flooded lubricant conditions",
Materials Letters Vol.62, No.276278 (2008).
6) Sharma, V.S., Dogra, M., Suri, N.M., "Cooling techniques for improved productivity inturning",
International Journal of Machine Tools & Manufacture Vol.49, No.435453 (2009).
7) Lopez de Lacalle, L.N., Angulo, C., Lamikiz, A., Sanchez, J.A., "Experimental and numerical
investigation of the effect of spray cutting fluids in high speed milling", Journal of Materials Processing
Technology, Vol.172, No.1115 (2006).
8) A.E Diniz, J.R Ferreira, F.T Filho, "Influence of refrigeration/lubrication condition on SAE 52100
hardened steel turning at several cutting speeds", International Journal of Machine Tools and Manufacture,
Volume 43, Issue 3, Pages 317-326, (2003).
643
644
TALALI MALATTA AKTF TTREM KONTROL

UYGULAMALARI
Bar Ouz Grsesa , Sercan Sabancb , Niyazi avuoluc ve Aysun Baltacd
a, Ege niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mh. Blm, zmir/TRKYE, oguz.gurses@ege.edu.tr
b, Ege niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mh. Blm, zmir/TRKYE,
sercan.sabanci@hotmail.com
c, Ege niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mh. Blm, zmir/TRKYE,
niyazi.cavusoglu@ege.edu.tr
d, Ege niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mh. Blm, zmir/TRKYE, aysun.baltaci@ege.edu.tr
zet
Talal imalat tezghlarnda grlen en byk problemlerden birisi titreimdir. Mikrodenetleyici
teknolojisindeki gelimeler ile aktif titreim kontrol yapan aktatr uygulamalar yaygnlamtr.
parasna kontroll kuvvet uygulayabilen aktatrler kullanlarak titreim byk lde azaltlmaktadr.
Bylece hem takm mr hem de rn kalitesi iyiletirilmektedir. Bu almada son yllarda literatrde
yaplan talal imalat tezgahlarndaki aktif titreim kontrol uygulamalar incelenmi ve derlenmitir.
Anahtar kelimeler: Aktif titreim kontrol, mekatronik, talal imalat
ACTIVE VIBRATION CONTROL APPLICATIONS IN

MACHINING
Abstract
Vibration is one of the important problems occured in machining process. Actuator applications which are
used in active vibration control applications become widespread by the improvements in the microcontroller
technologies. Vibration can be reduced by using actuators that can apply force on the workpiece. Thus, both
service life of tool and quality of workpiece can be enchanced. In this study, recent research in literature
about active vibration control applications in machinery has been investigated and reviewed.
Keywords: Active vibration control, mechatronics, machining
1. Giri
Mekatronik sistemler, 1966 ylnda Yakasawa mhendisi Soti tarafndan adlandrlmasndan itibaren hzla
yaylmaya balam ve pek ok uygulama alanna girmitir[1]. Mekatronik, kelime olarak mekanik ve
elektronik kelimelerinin birleimi olup literatrde pek ok farkl tanm ile anlmaktadr. Uluslararas Makine
ve Mekanizma Teorisi Federasyonu (IFTMM)na gre mekatronik makine ve elektronik mhendislikleri ile
rn ve imalat ilemlerindeki sistemli dncenin sinerjik birleimidir. Buradaki sinerjik bak as farkl
disiplinlerin birbirlerinin eksikliklerini kapatarak, yalnz balarna oluturabilecekleri bir sistemi daha iyi ve
daha kapsaml bir ekilde oluturabilmelerini ifade etmektedir. Mekatronik sistemler hareket eyleyici
(aktatr), sensrler ve nmerik hesaplamalarn yaplabildii kontrol ekipmanlarndan oluurlar (ekil 1).
645
nsan-Makina Arabirimi
Kontrolc
Sensr
Aktatr
Hedef ilem
ekil 1 Mekatronik sistem

Hedeflenen ilemin istenen duruma getirilmesi iin, kontrolc tarafndan sensrler yardm ile alnan ilemin
durumuna bal olarak gerekli kararlar alnr ve aktatrler yardm ile hedeflenen sistemin durumu
deitirilir.
Mekatronik sistemler, imalat teknolojileri alannda bir ok uygulamada kullanlmlardr. Bunlardan en
bilinenleri bilgisayar kontroll tezgahlardr.
Talal imalat tezgahlarnda grlen en byk problemlerden birisi kendiliinden uyarlan titreimler ve
atrtlardr. Kendiliinden uyarlan titreimler, titreimi oluturan kuvvetin hareket sebebiyle olutuu,
dolaysyla titreimi hareketin kendisinin dourduu titreim tipidir[2]. Bu tr titreimler talal imalatta
ekilde olabilmektedir. Bunlar srasyla, hza baml (Arnold tipi atrt), rejeneratif atrt ve mod kulajl
atrtdr. Bu tip istenmeyen hareketler, ilenen parann yzey kalitesinin ve kesici takmn mrnn
azalmasna ve retkenliin dmesine sebep olmaktadr. atrtlarn nlenmesi iin; optimal kesi
parametrelerinin ve optimal kesici takm geometrisinin seilmesi, tezgahn direngenlik ve snmnn
arttrlmas, gerektii durumlarda titreim snmleyici kullanlmas farkl bir soutucu kullanlmas, ilem
srasnda kesim hznn deitirilmesi ve farkl bir soutucu kullanlmas gibi yntemler uygulanabilir[3].
Mikrodenetleyicilerdeki teknolojik gelimeler ve mekatronik tasarm felsefesinin kazandrd bak as ile,
atrdama ve titreim problemlerine kesici takma ya da ilenen paraya dardan kuvvet uygulanarak aktif
titreim kontrol uygulamalar yaplmaya balanmtr. Bu bildiride, son yllarda bu konuda yaplan
almalar derlenmi ve incelenmitir.
2. Aktif Titreim Kontrol Uygulamalar
Aktif titreim kontrol uygulamalar kullanlan aktatr tipine bal olarak farkllk gstermektedir. En
yaygn olarak kullanlan aktatr tiplerinden birisi piezoelektrik aktatrlerdir. Piezoelektrik malzemeler
mekanik gerilmelere maruz kaldklarnda zerinde elektrik yk oluturan, hem aktatr hem de sensr
olarak kullanlabilen malzemelerdir[4]. Piezoelektrik malzemeler son yllarda byk gelimeler
gstermilerdir. Bu malzemelerin hareket reteci olarak kullanld aktatrler, yksek bant genilikleri ve
yksek znrlkleri sebebiyle tercih edilmeye balanmtr.
Long ve arkadalar, piezoelektrik aktatrler yardm ile i parasnn x ve y eksenlerinde hareket
ettirilebildii frezeleme sistemi kurmulardr. Piezoelektrik aktatrler tarafndan retilen kuvvet ve
646
yerletirme esnek mafsallar aracl ile i parasna aktarlmtr. Tasarladklar sistemin 70 m hareket
genliine ve 200 Hz. hareket bant geniliine sahiptir. Kesme ilemindeki belirsizliklerin etkilerini azaltmak
iin grbz kontrol algoritmas kullanmlardr. Deneylerinde titreim genliklerinde %30-60 lk azalma elde
etmilerdir[5].
Moradi ve arkadalar, kesme kuvvetinin nc derece polinom ile tanmland optimal kontrol algoritmas
ile titreimin kontrol edildii bir frezeleme sistemi tasarlamlardr. Optimal kontrol algoritmas tasarmnda,
titreim miktarnn minimum kontrol kuvveti ile azaltacak bir hedef fonksiyonu kullanmlardr. Bu tasarm
ile kararsz tala kaldrma ilemleri srasnda bile atrt titreimlerini nleyebilmilerdir[6].
Lag ve arkadalar, piezo seramik aktatr sistemi kullanan aktif titreim kontroll takm tutucu
gelitirmilerdir. almalarnda adaptif geri beslemeli bir kontrolc tasarlamlardr. Bir tornalama
operasyonunda aktif titreim kontrolnn, kesici takm mrne, grlt iddetine ve i paras yzey
kalitesine olan etkisini incelemilerdir. Aktif titreim kontrol kullanlarak gerekletirdikleri bir tornalama
ileminde, aktif titreim kontrolnn yzey kalitesini iyiletirdiini, grlty azaltarak takm mrn
arttrdn gstermilerdir [7].
Weck ve arkadalar almalarnda frezeleme operasyonlarnda ortaya kan titreim miktarn azaltan
evrimii kontrol metodunu sunmulardr. Bu metod ile kesici takmdaki titreim frekans deerlendirilmekte
ve maksimum stabiliteyi salayan en yakn mil hzn oluturacak kontrol sinyali retilmektedir [8].
Manoharan almasnda iki aktif titreim kontroll sistem (ekil 2) gelitirmitir. Bunlardan ilki yapsal
entegre edilmi aktif sistem, dieri ise aktif i paras tutucusudur. Yapsal entegre edilmi sistemde
piezoelektrik aktatrler kullanlarak frezeleme iindeki titreim dengelenmeye allmaktadr. Aktif i
paras tutucu sisteminde ise birbirine seri bal iki eksende hareket eden iki piezoelektrik aktatr
mevcuttur[9].
ekil 2 - Aktif Titreim Kontrol Uygulamalar a) Yapsal Entegre Edilmi Sistem b) Aktif Paras Tutucu
[9]
Brecher ve arkadalar yksek dinamik servo valfi ile kontrol edilen bir hidrolik aktatr tasarlamlardr. Bu
yeni aktatr tasarm ile topolojik olarak optimize edilmi elik membranlar basn odas szdrmazlk
eleman olarak kullanlm ve daha nceki hidrolik aktatr tasarmlarnda grlen ya sznts, nonlineerlik
ve dk dinamikler gibi dezavantajlar giderilmitir. almalarnda tasarladklar hidrolik aktatrn bir
piezoelektrik aktatr ile en azndan ayn snm etkinliine sahip olabileceini gstermitir[10].
647
Schauerte almasnda bir mekatronik delik delme tezgah iin farkl aktif kontrol stratejilerini incelemitir.
almasnda piezo tahrikli delik delme tezgah iin durum uzay modeli kullanmtr. Basit bir PI
kontrolnn yannda, ayrca Notchfilter kontrol, isel model kontrol, ileri besleme kontrol ve KalmanFiltre ile optimize edilmi bir durum uzay kontroln incelemitir. Kalman Filtresi ile durum uzay
kontrolnn kesme kenarlarnn pozisyon kontrol iin en geni bant geniliine ulatn ancak Notch
filtresi ile kontroln yaklak ayn bant geniliine sahip, uygulamas ok daha kolay bir yntem olduunu
bildirmitir[11].
Schuller ve arkadalar titreim ve grlt analizleri ile ahap kompozitlerin freze tezgahnda ilenmesi
srasnda zorlanm titreimin ve grltnn aa ktn gstermilerdir. Bu durum yksek titreim
genliklerine ve grlt yaylmna neden olmaktadr. almalarnda piezo - yn aktatrlerin kullanld
bir adaptronik skma sistemi tasarlamlar ve takm tezgahna entegre etmilerdir. Bu aktif titreim kontroll
sistem ile titreim engellenmi ve grlt byk lde azaltlmtr [12].
ekil 3 - a ve b ile Gsterilen Alanlar Adaptif Geri Beslemeli Kontrol le Yaplan Tornalama i [13]
Hkansson ve arkadalar almalarnda x-LMS algoritmasnn kullanld adaptif geri beslemeli kontrolc
tasarlamlar ve bu kontrolc ile aktif titreim kontrol gerekletirmilerdir. paras yzey kalitesindeki
iyilemenin yan sra (ekil 3) grlt de byk oranda azaltlmtr[13].
3. Sonu
Geleneksel sistemlerde, oluacak titreimler sebebiyle gerekletirilemeyecek tala kaldrma ilemleri, i
parasna dardan kontroll kuvvet uygulayabilen aktatrler yardm ile gerekletirilebilmektedir. Bu
teknoloji sayesinde takm mrnn uzatlmas, retkenliin arttrlmas hedeflenmektedir.
648
KAYNAKLAR
[1]
N. Kyura and H. Oho, Mechatronics-an industrial perspective, Mechatronics IEEEASME Trans.,
vol. 1, no. 1, pp. 1015, 1996.
[2]
J. P. Den Hartog, Mechanical vibrations. New York: Dover Publications, 1985.
[3]
Machining dynamics: fundamentals, applications and practices. London: Springer, 2009.
[4]
A. Preumont, Mechatronics: dynamics of electromechanical and piezoelectric systems. Dordrecht:
Springer, 2006.
[5]
X. Long, H. Jiang, and G. Meng, Active vibration control for peripheral milling processes, J.
Mater. Process. Technol., vol. 213, no. 5, pp. 660670, May 2013.
[6]
H. Moradi, G. Vossoughi, M. R. Movahhedy, and H. Salarieh, Suppression of nonlinear
regenerative chatter in milling process via robust optimal control, J. Process Control, vol. 23, no. 5, pp. 631
648, Jun. 2013.
[7] D. A. C. (ASME) Design Engineering Technical Conference, Proceedings of the 1999 ASME Design
Engineering Technical Conferences., 1999.
[8] M. Weck, E. V erhaag, and M. Gather. Adaptive control for face-milling operations with strategies for
avoiding chatter vibrations and for automatic cut distribution. Annals of the CIRP, 24:405-409, 1975.
[9] D. Manoharan, Aktive Systeme zur Leistungssteigerung von Fr sprozessen, Apprimus-Verl., Aachen,
2012.
[10] C. Brecher, S. B umler, and B. Brockmann, Design of a Highly Dynamic Hydraulic Actuator?for
Active Damping Systems in Machine Tools:, International Journal of Intelligent Mechatronics and
Robotics, vol. 2, no. 4, pp. 1526, 34 2012.
[11] G. Schauerte, Piezoaktorische Achsen im Pr zisionsmaschinenbau am Beispiel eines aktiven
Bohrwerkzeugs. Aachen: Apprimus-Verlag, 2010.
[12] J. Hesselbach, H.-W. Hoffmeister, B.-C. Schuller, and K. Loeis, Development of an active clamping
system for noise and vibration reduction, CIRP Annals - Manufacturing Technology, vol. 59, no. 1, pp. 395
398, Jan. 2010.
[13] L. Hkansson, I Claesson, and P.-O. H. Sturesson, ''Adaptive feedback control of machine tool vibration
based on filtered x- lms algorithm,'' International Journal of Low Frequency Noise, Vibration and Active
Control, 1997.
649
650
TALALI MALATTA KOMBNE TAKIM KULLANILARAK

PROSES OPTMZASYONU
Orhan IIKAL a, zgr ELK b*, Mert Grnil c, ve Murat Savlak d
b*, Totomak A.. Ar-Ge Yneticisi, zmir/TRKYE, ocelik@totomak.com.tr
c, Totomak A.. Ar-Ge Proje Lideri, zmir/TRKYE, mgurnil@totomak.com.tr
d, Totomak A.. Ar-Ge Mhendisi, zmir/TRKYE, msavlak@totomak.com.tr
zet
Gnmzde gelien teknolojiyle birlikte, talal imalat sektr de kesici takm dizayn ve ileme kabiliyeti
asndan de ciddi yol kat etmitir.
Bu almada, klasik talal imalat yntemleriyle 4 aamada ve 4 ayr kesici takmla yaplan operasyonu zel
dizayn edilen kombine bir takmla tek proseste tala kaldrma yntemi incelenmitir. Prosesin ileme zaman
olarak ksalmasnn yannda gelitirilen bu zel kesici takmla yzey kalitesine etkisi de ayrca
gzlemlenmitir. CNC makinelerde ileme esnasnda takm deiimi, pozisyonlama gibi durumlarda kayp
olarak grlebilecek zamanlar gelitirilen bu takmla minimize edilmitir.
Anahtar kelimeler: Talal imalat, Kesici takm, Tasarm
PROCESS OPTIMIZATION IN METAL CUTTING USING

COMBINED TOOLS
Abstract
Significant advances have been made in the cutting tool design and machining capability with the advancing
technology.
In this study, a method to machine a feature at once and with a single, specially designed combined tool is
investigated, which previously required four different tools and four steps. In addition to inproved machining
time, the effects of the special tool on the surface quality is also seen. Tool change times, positioning times,
which are a loss in machining, have been minimized with the use of this tool.
Keywords: Machining, Cutting Tool, Design
Giri
Kesici takmlar, bir takm tezgahna tespit edilerek endstriyel bir rne ekil veren aletlerdir. Bu ekil verme
ilemi genellikle malzemeden tala kaldrlarak meydana gelmektedir. Deiik makine ve makine
paralarnn imalatn salamak iin kullanlan kesici takmn, tala kaldrma esnasnda oluan yksek
zorlamalar karlamas zorunludur. Gnmz sanayisindeki rekabet ortam, gelien teknoloji nedeniyle
meydana gelen tala kaldrma yntemlerinin eitlilii ve farkllklar sonucunda metalik ve metalik olmayan
ok sayda kesici takm malzemesinin gelitirilmesini salamtr. Halen dnyann eitli yerlerinde farkl
evre artlarnda tala kaldrma ilemleriyle deiik makinelerin retimi salanmaktadr. Bir ok uygulama
iin birden fazla takm malzemesi uygun olabilir. Sonu olarak takm seimi malzemenin kolay temin
edilebilirlii ve ekonomikliine baldr. Bu gereksinimleri karlamak iin yeni takm malzemeleri
aratrlm ve ok sayda malzeme denenmitir [1].
651
Tm talal imalat yntemlerinde olduu gibi yatay ileme merkezlerinde de kesici takm seimi birok
faktr gz nne alnarak yaplmas gereken bir ilemdir. Bir malzemeyi ileyebilmek iin pekok olaslk
mevcuttur. Doru seime en ksa srede ulaabilmek iin imalatn prensipleri hakknda da bilgi sahibi olmak
arttr. lenecek malzemenin ilenebilirlii de eitli faktrlerden etkilenmekte ve standart haliyle ilenmesi
kolay olan bir malzeme, bu faktrlerden biri veya birkann etkili olmasyla zorlaabilmektedir. [2]
Talal imalatta kullanlan kesici takm terimi, kesici ucu sabitleyen bir mekanizmay da ieren elik kater
ve buna ek olarak sert bir malzemeden yaplm, birok kenara sahip bir kesici uun oluturduu sistem iin
kullanlmaktadr. Aada ekil 1 de tornalama iin tasarlanm tipik bir kesici takm gsterilmitir. Bu
sistemde kullanlan sz konusu kesici ucun kesici kenar diye adlandrlan aktif (kesme ilemine katlan )
kenar, tala kaldrma sresince anmakta, bir yandan artan kesme kuvvetlerine bal olarak tezgahtan
ekilen g artarken dier yandan rn iin hedeflenen yzey przll ve boyut hassasiyeti deerlerine
de ulalmamaktadr. Bu durumda uca ait kesici kenar kullanlmam bir kenarla deitirilmekte, son olarak
kesici u yenilenmektedir.
ekil 1. Kesici takmda katerin temel bileenleri ve kesici u
Bu almada, ticari aralarn fren sistemindeki kompresr gvdesi olan ekil 2. de gsterilen resimdeki
parann ilenmesine dair ISCAR firmas ile ortak olarak tasarlanan ve retilen kombine takmn alma
prensiplerinden ve salanan proses optimizasyonu yaplmtr.
652
ekil 2. Ticari aralarda haval fren sistemlerinde kullanlan bir rnn 3 boyutlu resmi ve balant
elemanlaryla montaj resmi
ekil 3. lemesi yaplan parann montaj detay resmi
ekil 2 ve ekil 3de resmi verilen paray ilemek iin gerekli klasik yntemle ileme ve kombine takmla
ileme prosesinin karlatrmas u ekildedir.
653
TAKIM ADI : 186 RFB D38.5 121 SK50

RETC FRMA : ISCAR
YAPTII PROSES ADET : 3
YAPTII PROSESLER :
1- 16 (0,2) Delik delme ilemi.
2- 39 H7 (+0,025/-0) lsn kaba olarak 38,5 0,1 ilemek
3- 120 f7 (-0,036/-0,071) lsnn kaba olarak 121 0,05 ilemek.
ekil 4. farkl prosesi yerine getiren kombine takm

Klasik yntemde ;
1 16 Delik delme ilemi iin ; 16 camdrill takm magazinden gelecek ,pozisyon alacak ve delme
ilemini gerekletirdikten sonra magazine geri dnecek.
Takm deiimi ve pozisyonlama iin harcanan zaman yaklak : 6 sn.
2- 39 H7 (+0,025/-0) lsn kaba ilemek iin ; 38,5 Udrill takm magazinden gelecek ,pozisyon
alacak ve ap geniletme ilemini gerekletirdikten sonra magazine geri dnecek.
3- 120 f7 (-0,036/-0,071) lsnn kaba olarak ilemek iin ; 63lk 90 frezeleme takm
magazinden gelecek , pozisyon alacak ve ap interpolasyon yaparak ilemeyi gerekletirdikten sonra
magazine geri dnecek.
Burada dikkat ekilmesi gereken dier bir konuda interpolasyon ynteminin yolu uzatmasdr.
Kombine Takmla leme :
654
ISCAR ile yrtlen ortak almada , bu 3 ileme tek bir takm zerinde toplanarak hem takm deitirme
zamanndan , pozisyona gelme zamanndan ve ileme ynteminde de deiiklie gidilerek takmn izledii
yol ksaltlarak , proses zaman ksaltlmtr.
zel takmda kullanlan takm ve ular :
1.PROSES : 16.0 Camdrill M.G.(DCN-160-048-20A-3D) Gvdesi ve Ucu (ICK 160 - IC908)

2.PROSES : XCMT 170508-DB-IC908 Kesici u
3.PROSES : SOMX 070305-DT-IC908 Kesici u
ekil 5. Drt farkl prosesi yerine getiren kombine takm
TAKIM ADI : 186 RFCB D38.7 96 SK80

RETC FRMA : ISCAR
YAPTII PROSES ADET : 4
YAPTII PROSESLER :
1234-
39 H7 (+0,025/-0) lsn kaba olarak 38,6 0,1 ilemek.

90lk yzeyin ilemek .
zel U Formu ilemek.
96 H7 (+0/-0,5) lsn kaba olarak 95,75 0,1 lsne ilemek.
Klasik yntemde ;
1- 39 H7 (+0,025/-0) lsn kaba ilemek iin ; 38,6 0,1 Borbar takm magazinden gelecek
pozisyon alacak ve ap geniletme ilemini gerekletirdikten sonra magazine geri dnecek.
2- 90 lk yzeyi ilemek iin ; 36lk 90 frezeleme takm magazinden gelecek , pozisyon alacak
ve interpolasyon yaparak yzey ilemeyi gerekletirdikten sonra magazine geri dnecek.
655
Burada dikkat ekilmesi gereken dier bir konuda interpolasyon ynteminin yolu uzatmasdr.
3- zel U Formu ilemek iin; zel olarak imalat edilmi u form ucu takl takm magazinden gelecek
pozisyon alacak ve ilemini gerekletirdikten sonra magazine geri dnecek.
4- 96 H7 (+0/-0,5) lsn kaba ilemek iin ; 95,75 0,1 Borbar takm magazinden gelecek
pozisyon alacak ve ap geniletme ilemini gerekletirdikten sonra magazine geri dnecek.
Kombine Takmla leme :
ISCAR ile yrtlen ortak almada, bu 4 ileme tek bir takm zerinde toplanarak hem takm deitirme
zamanndan , pozisyona gelme zamanndan ve ileme ynteminde de deiiklie gidilerek takmn izledii
yol ksaltlarak , proses zaman ksaltlmtr.
zel takmda kullanlan ular :
1.PROSES : XCMT10T308-DB
2.PROSES : XCMT170508-DB
3.PROSES : zel U-from kesici u.
4.PROSES : SOMT09T306-DT
Talal imalat teknolojisi bir yandan malzemelerdeki gelimelere ve imalat stratejilerine, te yandan takm
endstrilerindeki gelimelere bal olarak srekli bir deiim gstermektedir. Bu gelime modern takm
malzemelerinin, kesici geometrilerinin ve takm tespit yntemlerinin geliimini de beraberinde getirecek ve
imalat alannda her geen gn daha ekonomik retim alternatifleri ortaya kacaktr. Talal imalat alannda
en ekonomik imalat ve en ideal takm mr iin en uygun kesme parametrelerinin belirlenmesi amalanr.
Tamamyla takm-i paras malzemesi iftine, kesme koullarna, takm tezgahna, kesici takma baml
olan bu ilem son derece zordur.
Bu almada yer alan zel ileme yntemine dair tasarlanan kombine takmn, talal imalat yntemlerinde
proses optimizasyonu ve ilemede yeni tekniklerin gelitirilmesinde alternatif tekil edecektir.
Kaynaklar
[1] AHN Y. ,Tala Kaldrma Prensipleri ,Cilt 1. ,Gazi Kitapevi Ekim 2003
[2] ENSAROLU C., 2007, Talal malat lemlerinde Kesme Parametrelerinin Belirlenmesi in Bir
Uzman Sistem Yaklam, Yksek Lisans Tezi, Uluda niversitesi
[3] http://www.iscar.com/, Tooling Catalog
[4] Ylmaz V., DLPAK H., 2012, Frezeleme Uygulamalarnda Kesici U Saysnn Titreim ve Kesme
Kuvvetleri zerindeki Etkisi, 3. Ulusal Talal malat Sempozyumu, Gazi niversitesi
656
TALALI MALATTA TAKIM TUTUCULARIN TEKNOLOJK

GELM VE KULLANIM YERLER
Orhan IIKAL a, zgr ELK b, ve Didem SERM c
b, Totomak A.. Ar-Ge Yneticisi, zmir/TRKYE, ocelik@totomak.com.tr
c *, Totomak A.. Ar-Ge Proje Lideri, zmir/TRKYE, dserim@totomak.com.tr
zet
Bu almada, talal imalat sektrnde kullanlan CNC ileme merkezlerinde takm performanslarn
etkileyen nemli unsurlardan biri olan takm tutucularn teknolojik geliimlerine ynelik eitli
uygulamalardaki kullanmlarna yer verilmitir.
Gnmzde, talal imalatn uyguland farkl sektrlerde farkl tip ve malzeme trnde retilen rn
eitlilii arttka, bunlarn retilmesinde gerekli olan takmlarn optimum performans sergileyebilmesi iin
takm tutucularn da niteliklerinin artmas, her trl malzeme ve rn zelliklerine gre uygunluk gsterecek
hassasiyette takm tutucularn kullanlmas gerekmektedir. Pens tutucular, modler takm tutucular, weldon
tutucular, hidrolik takm tutucular, shrink tutucular bunlardan bazlardr. Bu amala, dkm (sfero, pik),
elik gibi malzemelerden retilen eitli rnlerin talal imalatnda, takm tutucularn nasl davranlar
gsterdii, uygulamada nelerle karlald, bu takm tutucularn avantaj ve dezavantajlarna yer verilmitir.
Anahtar kelimeler: Talal imalat, Takm tutucu
TECHNOLOGICAL DEVELOPMENT AND AREAS OF

APPLICATION OF MACHINING TOOL HOLDERS
Abstract
Tool holders are one of the important elements in CNC machining centers used in the macining industry. In
this study, the use of tool holders in various applications related to the technological advances are examined.
As the diversity of the materials machined in the different sectors of the industry grows, different types of
tool holders to be used in machining different materials need to emerge, in order to achieve optimum
performance. "Pens" tool holders, modular tool holders, weldon tool holders, hydraulic tool holders, shrink
tool holders are some examples. For this reason, the advantages and disadvantages and behaviour of tool
holders and issues encountered in machining different materials such as castings and steels.
Keywords: Machining, tool holder
Giri
Talal imalat sektrnde ilemin performansn ve kalitesini etkileyen pek ok parametre vardr. Tezghn
gc, i parasnn cinsi, kullanlan takm, tezgh parametreleri gibi pek ok etken metal ileme
operasyonlarn birebir etkileyen faktrlerdir. zellikle kesme ilemini gerekletiren kesici takmlarn
zellikleri bu balamda n plana kmaktadr. Kullanlacak takmn doru seilmesi her zaman yeterli
olmamakla birlikte, tezghn bu takm hangi artlar altnda sunabildii de nemlidir.
Bir i parasnn ilenmesinde eitli kesici takmlar kullanlr ve tezghn bu takmlar kullanma sunmas
gerekmektedir. Bir kesici takmn kesme ilemini yapabilmesi iin istenen konumda sabitleyerek kesiciyi
657
tutan aparatlara takm tutucu denir. parasnn geometrisi, operasyon tipi, istenen hassasiyet ve malzeme
cinsi gibi temel faktrler gz nnde bulundurularak, kesici takm cinsine ve takm ile tezgh arasndaki
balantnn tipine karar verilir. Baz takmlar direk takm tutucusuna balanrken, bazlar adaptr, pens ya da
malafa gibi elemanlarla balanabilirler. [1]
ekil 1. Bir CNC iin baz takm tutucu tipleri [1]

Takm tutucular freze aks balama tutucusu, weldon tipi, shrink tipi, hidrolik takm tutucular, silindirik
sapl ve vidal gibi eitlerde olabilir. rnein silindirik sapl tutucular pens veya weldon tipi tutucular
yardmyla tezgha balanabilir.
malat sektr ierisinde byk paya sahip olan metal ileme sektr, metalin en nemli konstrksiyon
malzemesi olduu dnlrse, teknolojik gelimelerden ilk etkilenen alandr. lm alannda
hassasiyetlerin her geen gn artmas, bilgisayar sektrndeki gelimelerin devam etmesinin bir sonucu
olarak ulalmaya allan toleranslar talama ve honlama operasyonlar yaplmadan 5-10 mikron aras ap
hassasiyeti, 5-10 mikron aras silindiriklik hassasiyetine kadar ulamtr.
CNC ileme merkezleri kullanlmaya balanmadan nce eski tip tezghlarda, takm tutucularn makinelere
balants tamamen manuel olarak yaplmaktayd. CNC ileme merkezlerinin ilk tiplerinde ise takm
tutucular manuel olarak balanp tezgh zellii itibariyle otomatik olarak sklyordu. u an yaygn olarak
kullanlan gelimi CNC ileme merkezlerinde ise tm bu ilemler tezgh tarafndan otomatik olarak
yaplmaktadr.
Takm tutucularn bir taraf tezgha balanan ksmdr, dier taraf ise kesici takmn baland ksmdr.
Tutucularn tezgha balanan ksm, BT, HSK, SK, CAT gibi tezgh reticilerinin tercihlerine bal olarak
deiim gsteren standart tiplerdedir. Fakat kesici takmn baland ksm teknolojik olarak srekli geliim
gstermektedir. Talal imalatta kesici u ve takm teknolojisinin gsterdii ilerleme takm tutucularda da bu
658
geliimi zorunlu klmtr. Gelien teknolojiye paralel olarak rnlerden ve malzeme zelliklerinden
beklentiler her geen gn artmaktadr. Buna bal olarak talal imalatta da mikron mertebesine kadar daralan
toleranslar, kesici u ve takm tutucu zelliklerini daha da nemli klmaktadr.
Takm tutucularn geliimi ierisinde, uzun yllardr kullanlan ilk tiplerden birisi olarak pens tutucular
gsterilebilir. Pensle balanan bir takmn ileme hassasiyeti ok yksek olmamakla birlikte, toleranslarn
ok hassas olmad operasyonlarda baarl sonular verir. ekil.2de pens tipi bir tutucu ve balant
elemanlar grlmektedir. Pens tipi tutucuda, takm tutucuya kesici montajnda koni seklinde bir aparat
kullanlr.
Motor ve Spindle
Pens takm tutucu
Pens
Pens tutucu
Kesici takm
ekil 2. Pens tutucu ve montaj elemanlar

Pens takm tutucular ve balant elemanlarnn birbirine manuel olarak kolaylkla balanmas avantajdr.
Ancak bu tip bir takm tutucunun ok sayda balant elemanndan olumas, bu elemanlarn herhangi bir
tanesinin uygun olmayan ekilde montajndan kaynaklanabilecek bir hatann bu takmla yaplacak talal
ilemede problemler yarataca gz nnde bulundurulmaldr. [2]
Pens tutucular uzun yllar kullanldktan sonra gelien metal ileme teknolojisine paralel olarak, daha hassas
takm tutuculara ihtiya duyulmaya baland. Weldon tipi tutucular bu sorunlara zm olarak grlmtr.
ekil.3de weldon tipi bir takm tutucu grlmektedir. lkemizde 30 yl akndr kullanlan weldon tutucular
yaklak 20-30 mikron kadar tolerans aralnda ileme hassasiyetine sahiptirler. weldon takm tutucularda
kesici takm, takm tutucuya vida kullanlarak montaj yaplr.
ekil 3.Weldon tipi takm tutucuda montaj

lkemizde yaklak olarak 20 yldr kendisine kullanm alan bulan hidrolik tutucular, sk bir kavrama
salayan hassas tutuculardr. Bask vidasnn dndrlmesi ile basn cebinde artan basn skma burcunun
659
elastik deformasyonuna neden olur ve bur genleir. Burcun genlemesiyle takm byk bir kuvvetle sklm
olur. ekil 4.te hidrolik bir takm tutucunun ematik gsterimi grlmektedir.
ekil 4. Hidrolik bir takm tutucunun ematik gsterimi

Hidrolik tutucularn stnlkleri aada verilmitir. [3]
Azami 5 m dairesel salg ile hassas takm skm
deal genleen bur sistemi ile yksek tork aktarm
Yksek hza uygunluk(dairesel paralardan dolay santrifuj kuvvetler olumaz)
ok az salg olmasndan dolay iyi yzey kalitesi ve l tutarll
Basit bir skma vidas ile hzl takm deiimi
deal takm mrleri
Hidrolik yastklama sayesinde titreim snmleme etkisi
Hidrolik tutucularn en byk dezavantaj ise boyutlardr. ekil olarak daha kaba olmalar sebebiyle shrink
tutucular kadar hareket kabiliyetleri yoktur. Dolaysyla ilenen para geometrisi bu takm tutucunun
kullanmn nispeten snrlamaktadr. Bunlarn fiyatlar dier tm tutuculara gre 2-3 kat daha fazladr. Bir
dier dezavantaj olarak da kullanm mrlerinin ksa olmas sylenebilir. Takmn baland ap
kullanldka byr ve balant salaml zarar grr.
Shrink tutucular ise bahsedilen btn tutucular ierisinde en hassas toleranslarda ileme salayan, lkemizde
yaklak son 15 yldr kullanlan takm tutuculardr. Metalin indksiyon metodu ile stlp genletirilmesi
sonucu alan tutucu ierisine takm yerletirilir ve soumaya braklr. Oda scaklna souyan shrink tutucu
ile takm birbirine son derece rijit ekilde scak geme yoluyla balanm olur. Tutucunun soutulmas kendi
halinde olabilecei gibi suyla soutma salayan zel niteli tipleri de mevcuttur. ekil 5te tipik bir shrink
tutucu grlmektedir.
ekil 5. Shrink tipi takm tutucu
660
Shrink tutucular hassas ileme iin gereken yeterlilikte olmalarna ramen en byk dezavantajlar boyut
olarak belli bir apa kadar retilmeleridir. Dolaysyla bu durum her trl apta kullanlmalarn engeller.
Ayrca dier takm tutuculara gre maliyeti daha dk olup, kullanm mrleri de daha uzundur.
Shrink tutucularn avantajlar;[3]
Mkemmel salg hassasiyeti
Yksek skma kuvveti ve rijitlik
Uzayan takm mr
Rotasyon simetrisi sayesinde dk balans
Ekonomiklik olarak saylabilir.
Kesici takmlarn takm tutucuya balanma farkllklarnn yannda, bu 4 tip arasndaki en nemli farkllk
takm tutucu i miline balandnda kesici takm zerindeki salgdr. Aadaki tabloda (Tablo 1) bu salglar
grlmektedir. Tala kaldrma esnasnda yksek hzlarda alan bu takmlarn salglar doal olarak daha da
artmaktadr. Bilindii zere bu salnm, kesme ileminde istenmeyen bir durumdur.
Tablo 1. Pens, weldon ve shrink tipi takm tutuculardaki salnm deerleri [4]
Pens
Weldon
Hidrolik
Shrink
0,15 mm
0,03 mm
0,005 mm
0,003 mm
2XD
2XD
4XD
4XD
Bu bildiride zellikle zerinde durulmak istenen konu hassas delik ileme operasyonlardr. zellikle hidrolik
sistemlerde kullanlan valf tipi metal paralarn delik aplar ve silindiriklik hassasiyetleri mikron
mertebesindedir. Dolaysyla takm tutucularn rijitlii ve salgs, llerin belirtilen tolerans aralnda
kalmas iin en nemli faktr haline gelir. lem srasnda oluan salnm deerlerine baklrsa, salnm en
ok olan pens tutucu ve ardndan srasyla weldon, hidrolik ve shrink tutucular gelir. Takm kavrama yzeyi
en stabil ve kuvvet dalm en homojen olan tutucu shrink tipi tutucudur, bu da shrink tutucularn salnm
miktarnn en az olmasnn sebebidir.
Pens
Weldon
Hidrolik
ve Shrink
ekil 6. Pens, weldon, hidrolik ve shrink tipi takm tutucularnn kesici takmlar kavrama yzeyleri
661
Talal imalat sektrnde ilemesi yaplan malzemelerin ounluunu, dkme demir (pik, sfero), elik ve az
da olsa alminyum tekil etmektedir. Bu malzemelerin mekanik zellikleri birbirinden olduka farkl
olduundan talal ilemlerindeki parametreler ok fazla deikenlik gsterir.
Doru takm ve doru ileme parametreleri belirlendikten sonra talal ilemesi yaplan rnden maksimum
kalite ve verimlilikte performans beklemek mmkndr. lemenin gerekletirilecei tezghn doru takm
kullanmna imkn vermesi konusunda ise en nemli etken bata da belirtildii zere takm tutuculardr.
Hangi takm tutucunun nasl performans gsterdii aadaki tabloda (Tablo 2) eitli zellikler gz nnde
bulundurularak sunulmutur. Malzeme tipine uygun kesici takm ve kesme parametreleri kullanld durum
iin incelenen bu tabloda, kesici faktr ortadan kalkar ve takm tutucu performansnn malzeme faktrnden
bamsz olduu sonucu ortaya kar. Sonularn sadece takm tutucu ile kesici takm arasndaki balant
salaml nezdinde deerlendirildii sylenebilir.
Tablo 2. Takm tutucularn ileme esnasnda baz zelliklerinin incelenmesi
Tablo gz nne alndnda, tutucular ierisinde ileme ve silindiriklik toleranslar asndan en hassas ve
gvenilir sonular shrink tutucunun sergiledii grlmektedir. zellikle hassas delik ileme
operasyonlarnda silindiriklik tolerans nem kazanr. Bu konuda en iyi performans 5-10 mikron ile shrink
tutucular gsterir. Yzey kalitesi hususunda ise takm tutucularn kesme esnasndaki salnm miktarlar gz
nnde bulundurulmaldr. Tutucu ile kesici u arasndaki en rijit ve salnmn en dk olduu balant
eidi yine shrink tutuculara aittir ve en iyi yzey kalitesi bu tip tutucuda elde edilir.
zellikle hidrolik sistemlerde kullanlan valflerin talal imalatnda shrink tutucularn dier tm tutuculara
gre daha rijit olduu ve nispeten dar toleranslarda ilemelere elverili olduu sonucu uygulamalarda sklkla
grlmtr.
Kaynaklar
[1] Makine Teknolojisi CNC Freze Tezgahlar, MEGEP(Mesleki Eitim ve retim Sisteminin
Glendirilmesi Projesi), 2006
[2] Sert, A., "Farkl Takm Tutuculara Balanan Parmak Frezenin Dzlem Yzey Frezelemedeki
Performansnn Aratrlmas", Master Tezi, Gebze Yksek Teknoloji Enstits, Mhendislik ve Fen
Bilimleri Enstits, 2007
[3] http://www.guhring.com.tr/ , Tooling Catalog
[4] http://www.iscar.com/, Tooling Catalog
[5] zelik,B., Kuram, E., Sert, A., Dzlem yzey frezelemede takm tutucular ve kesme parametrelerinin
yzey przllne etkisi, Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi 2011, 1-13
[6] Ertrk A., Budak E., zgven H.N., 2005, leme Merkezlerinde Mili Takm Tutucu Takm
Sisteminin Dinamik Modellenmesi, 12. Ulusal Makina Teorisi Sempozyumu, Erciyes niversitesi
662
TI6AL4V MALZEMENIN TALASLI MALATINDA KESME

PARAMETRELERININ YZEY PRZLLGNE
ETKILERININ DENEYSEL OLARAK NCELENMESI
Birhan Ika
a, Karabk niversitesi Teknoloji Fakltesi Mekatronik Mhendislii, Karabk /TRKYE,
birhanisik@karabuk.edu.tr
zet
Titanyum (Ti), elie gre yaklak % 56 dk younlua sahip olmasna ramen yksek zgl dayanma
(ekme mukavemeti/younluk) sahip bir malzemedir. Titanyum manyetik zellii olmayan ve korozyona
dayanm yksek bir malzeme olarak tanmlanr. Bu zelliklerinden dolay kimya, uzay, biyomalzeme ve
kesici takm yzey kaplama teknolojilerinde tercih edilen ileri mhendislik malzemesidir. Bu almada
nemi ve kullanm alan gittike artan Ti6Al4V malzemesinin ilenebilirlii zerinde durulmutur. Farkl
kesme parametreleri ile (ilerleme, kesme hz, u radys) tornalama ilemi yaplarak, yzey przllk
deerleri llmtr. Asgari yzey przll iin optimum kesme parametreleri hakknda bilgi
verilmitir.
Anahtar kelimeler: Ti6Al4V, ilenebilirlik, tornalama, yzey przll
EXPERIMENTAL INVESTIGATION OF CUTTING

PARAMETERS EFFECTS ON SURFACE ROUGHNESS OF
TI6AL4V IN TURNING
Abstract
Titanium (Ti) has high strength structure compared to steel materials. Titanium is non-magnetic and has high
corrosion resistance. Because of these properties, titanium is preferred in some fields such as chemistry,
space, biomaterial and coated cutting tools. In this study, Ti6Al4V material was machined. Different cutting
parameters were chosen (feed, cutting speed, tool radius). Firstly the material was machined by turning
operation then surface roughness was measured. For minimun surface roughness values, optimum cutting
parameters were recommended.
Keywords: Ti6Al4V, machinability, turning, surface roughnesss
1.
GR
Titanyumun eitli kimyasal maddelerin korozif etkilerine kars dayanm, isletme maliyetleri asndan
kazan salamaktadr. rnein, titanyumun petro-kimya tesislerinde kullanlmas, ierisinde yksek miktarda
hidrojen-slfr bulunan ham petroln daha dk bakm maliyetleri ile islenmesine olanak vermektedir.
Buna benzer ou uygulamada ar, onarm daha g ve maliyeti yksek malzemelerin yerini titanyum ve
alamlar almtr [4]. Titanyumun alamlarnn bir baka avantaj da paslanmaz eliin yars, alminyum
da te biri kadar bir sl genleme katsaysna sahip olmasdr [9]. Titanyum alamlar dk sl iletkenlii
ve yksek reaktivite nedeniyle zellikle yksek kesme hzlarnda ilenmesi zor olan malzemeler olarak bilinir
[7].
663
Ti6Al4V malzemesinin seramik takmlarla ilemeye uygun olup olmad aratrlmtr [1]. Erdem ve ekibi
[3], Ti6Al4V malzemesini torna ve frezede eitli kesici takmlarla ilenmi ve ilem sonunda Ti6Al4V
hemen hemen tm takm malzemeleri ile kesme scakl 500C aldnda kimyasal olarak reaksiyona
girdiini fark etmilerdir. Khanna ve ekibi [11], Ti6Al4V malzemesinin TiAlN-TiN kapl karbr takmlarla
kenar yarap, kesme hz, kesme kuvvetleri, tala alar ve farkl kesme parametrelerinde ilenmesini
incelemilerdir. Castagne [13], Ti6Al4V malzemesinin ilenmesi srasnda farkl gerginlik oranlar, dk
ve yksek scaklklarda deformasyon sonularn incelemitir.
2.
Malzeme ve Ekipman
2.1.
Deney Malzemesi
Deneysel almada ticari olarak temin edilmi T6AL4V malzemesi kullanlmtr. Deneyde kullanlan
T6AL4V malzemesinin kimyasal zellikleri Tablo 1de, fiziksel zellikleri ise Tablo 2de verilmitir.
Tablo 1. Deneyde kullanlan Ti6Al4V malzemesinin kimyasal zellikleri.
Alam
Elementi
YzdelikOran
Fe
Al
Ti
0.05
0.08
0.015
0.40
0.20
5.50
3.50
89.85
Tablo 2. Deneyde kullanlan Ti6Al4V malzemesinin fiziksel zellikleri

ekme dayanm
Akma dayanm
Uzama
Younluk
Sertlik
Isl iletkenlik katsays
Elektrik iletkenlii
Elastikiyet modl
Termal uzama
895 MPa
825 MPa
% 10
4.42 g/cm3
36 HRC
7.5 W/mC
1.1
113 GPa
8.8 x10-6/C
2.2. Kesici Takmlar

Bu almada MITSUBISHI firmasnn TiN kapl VBMT karbr kesici takmlar kullanlmtr ekil 1de
kesici takmn geometrisi gsterilmitir. Tornalama deneylerinde kullanlan SVJBRL K16 kesici takm
kateri kullanlmtr, katerin zellikleri ise ekil 2de gsterilmitir.
l= 16 mm
t=4.76 mm
r=0.4-0.8-1.2 mm
ekil 1. VBMT Kesici takm u formu

Tornalama deneylerinde kullanlan kater ve zellikleri ekil 2de verilmitir.
664
h=20 mm
b=20 mm
L=125 mm
a=25 mm
ekil 2. SVJBR-L Kesici kateri

2.3 CNC Torna Tezgah
Deneylerde TAKSAN firmasnn TTC-550 CNC
zellikleri ise Tablo 3 te verilmektedir.
torna tezgah
kullanlmtr. Tezgahn mekanik
Tablo 3. TAKSAN TTC-550 CNC torna tezgahnn mekanik zellikleri

gc
Azami devir
Azami uzunluk
Azami ap
Hassasiyet
Eksen hz
10 kW
6000 dev/dak
550 mm
400 mm
0.01 mm
30 m/dak
3. Deneyin UYGULANII
Kesme hzlar 80,100 ve 120 m/dak deerinde, ilerleme miktarlar da 0.1 0.2 ve 0.3 mm/dev deerlerinde
seilmitir. Tornalama metoduyla yaplan deneylerde kesme derinlii 1mm alnm ve kesme svs
kullanlmtr. Herbir deney iin malzeme 15 mm boyunda tornalanm ve numaralandrlmtr. Deney
dzenei ekil 3de gsterilmitir.
665
ekil 3. Deney dzenei

3.2. Yzey Przll lm
Malzemelerin yzey przll lm srasnda mekanik zellikleri Tablo 4te verilen MAHR firmasnn
MarhrSurf PSI model yzey przllk lm cihaz kullanlmtr.
Tablo 4. MarSurf PS1 yzey przllk lm cihaznn mekanik zellikleri
lme Yntemi
Tarama Hz
lme Kuvveti
U malzemesi
lme Scakl
Numune Uzunluu ( cut-off
)
Deerlendirme Uzunluu
zleyici U Yarap
zleyici ulu (Stylus) cihazlar yntemi

0,5 mm/sn (lme yaparken)
1 mm/sn (geri dnerken)
4 mN (0,4 gf)
Elmas
20C 1 C
0,8 mm ( ISO 5832-3 standartlarna gre)
4 mm
5 m
lmler tm deneyler iin iki farkl noktadan yaplmtr. lmler ISO 5832-3 standartna gre
yaplmtr. lmler sonucu elde edilen Ra deerlerinin ortalamalar alnmtr. Ra; numune uzunluu
ierisinde profil sapmalar mutlak (salt) deerinin aritmetik ortalamasdr. Pratik olarak Ra deerleri birka
numune uzunluundan meydana gelen deerlendirme uzunluu ierisinde hesaplanr. ekil 4te yzey
przll lmnn ematik grnm, ekil 5te de fotoraf yer almaktadr.
666
ekil 4. Yzey przll lmnn ematik grnm.
ekil 5. Yzey przllk lm fotoraf

4. Deneysel alma
Deiik kesme parametreleri neticesinde Ti6Al4V malzemenin tornalanmas neticesinde elde edilen ortalama
yzey przllk deerleri (Ra) ekil 6, 7 ve 8de gsterilmektedir.
667
ekil 6. Yzey przll- ilerleme miktar kyaslama grafikleri (U radys 0.4 mm)
ekil 7. Yzey przll- lerleme miktar kyaslama grafikleri (U radys 0.8 mm)
668
ekil 8. Yzey przll- ilerleme mikar kyaslama grafikleri (U radys 1.2 mm)
ekil 6da kesme hzlar arttka yzey przllk deerleri sabit bir hzla art gstermektedir. Kesme
hzlar ise yzey przllk deerlerinde ciddi bir fark oluturmamaktadr.
ekil 7de ilerleme 0.1 mm/dev'den 0.2 mm/dev'e giderken az bir deiim gsterirken ilerleme 0.2 mm/dev
'den 0.3mm/dev' e giderken hzl bir art gsterip yzey przllk deeri artmaktadr. Bu artn sebebi ise
yzeyin tozlanmas ve ya ilem srasnda titreimden kaynakland dnlmektedir. Kesme hzlar ise
yzey przllne az bir etki gstermektedir.
ekil 8de kesme hzlar arttka Ra deerinde ciddi bir deiim gstermektedir. Bu artn sebebi ise
yzeyin tozlanmas ve ya ilem srasnda titreimden kaynakland dnlmektedir. lerleme miktar, Ra
deerinde ise fazla bir etki yapmamtr.
5. Sonular ve neriler
Bu almada VCGT kodlu u radysleri 0.4, 08 ve 1.2 mm olan karbr kesici takm kullanlarak Ti6Al4V
malzemesinin farkl kesme hz ve ilerleme miktarnda ilenmesi ile elde edilen ortalama yzey przll
(Ra) deerleri sonucunda en iyi optimum kesme parametreleri elde edilmeye allmtr.
En dk yzey przll deeri ilerleme hz 0.1 mm/dak ,kesme hz 80 m/dak ve takm u

radys 1.2 mm olan deneyde elde edilmitir.
En yksek ortalama yzey przllk deeri ise ilerleme hz 0.3 mm/dak, kesme hz 120 m/dak
ve u radys 0.4 mm olan deneyde elde edilmitir.
Yaplan deneylerde takm u radys
arttka yzey przllk deeri daha iyi bir sonu
vermektedir.
lerleme hz arttka ortalama yzey przllk Ra deeri daha da artmaktadr.
Kesme hzlar ortalama yzey przllk deerlerine fazla bir ekilde etki etmemitir.
Kesme hz arttka deney scaklnn artt fark edilmitir.
Kesme derinlii ve ilerleme hznn uygun seilmemesi takm mrn olumsuz ynde etkilemitir.
669
Titanyum alamlarnn ilenmesinde s ok dar bir alanda etkili olmaktadr. Buna gre kesme
svs tam olarak kesme blgesine odaklanmaldr.
Bunlara ilaveten;
leme esnasnda kesme hzlarndaki art malzemenin yzeyi daha dzgn kmasna neden
olmutur. Bu yzden sonraki almalarda kesme hzlar yksek tutularak daha kaliteli yzeyler
elde edilebilir.
Kesme ilemi srasnda oluan sy azaltmak iin bor ya veya hava kullanlabilir.
KAYNAKLAR
1.
Akgndz E. , Isl ilem grm Ti6Al4V alamnn yzey zelliklerinin mikroyap ve yzey izilme
dayanmlar asndan incelenmesi, Gebze leri teknoloji enstits mhendislik Ve Fen Bilimleri
Enstits Yksek Lisans Tezi ,Kocaeli (2008).
2.
Ylmaz ve ekibi, uzay ve havaclk sanayisinde aygn kullanlan ve ilenmesi zor malzemeler olan
Inconel 718 ve Ti6Al4V malzemelerinin elektriksel erozyon ile hzl delik delme performanslarnn
deneysel incelemesi Gaziantep niversitesi 2008.
3.
Venugopal, K.A. , Paul, S. , Chattopadhyay, A.B . , 2007, Growth of tool wear in turning of Ti-6Al-4V
alloy under cryogenic cooling, Wear 262, 10711078
4.
Motorcu A. , Ti6Al4V malzemesinin ilenmesinde Seramik Kesici Takmlarn Performanslarnn

Deerlendirilmesi, anakkale Onsekiz Mart niversitesi (2010).
5.
Erdem M. , Gaz Trbinli Uak Motorlarnda Titanyum Alamlarnn Kullanm, Mhendis ve Makina
Cilt : 47 Say: 558.
6.
Khanna ve ekibi Physical vapor deposition (PVD) and Ti5553 titanium alloy Ti6Al4V using coated
carbide inserts for processing analysis Interrupted Department of Mechanical Engineering, Birla Institute
of Technology & Science, Pilani, Rajasthan, India 2009.
7.
Castagne, Sylvie, The 14th International Esaform Conference On Material Forming: Esaform 2011. AIP
Conference Proceedings, Volume 1353, pp. 1523-1528 (2011).
670
TTANYUM BLISK PALELERNN 5 EKSEN

FREZELENMESNDE PARASI KAYNAKLI
TTREMLERN ENGELLENMES
zgr Poyraza, Akn Orhanglb, Caner Songlerc, Semih Pilatind
a, TUSA Motor Sanayii A.. ESKEHR/TRKYE, ozgur.poyraz@tei.com.tr
b, TUSA Motor Sanayii A.. ESKEHR/TRKYE, akin.orhangul@tei.com.tr
c, TUSA Motor Sanayii A.. ESKEHR/TRKYE, caner.songuler@tei.com.tr
d, TUSA Motor Sanayii A.. ESKEHR/TRKYE, semih.pilatin@tei.com.tr
zet
Bu bildiride blisk (Yekpare paleli disk) paralarnn imalat hakknda genel bir deerlendirme yaplmakta ve
sonrasnda talal imalat yntemleri ile retimi zerinde durulmaktadr. Titanyum blisk palelerinin 5 eksen
frezelenmesinde, i paras kaynakl titreim ihtimalleri sralanmakta ve bu sorunun engellenmesinde
kullanlabilecek seenekler tartlmaktadr. Bu seenekler arasnda zel bir proses sras ve buna uygun bir
takm yolu stratejisi anlatlmaktadr.
Anahtar kelimeler: Titanyum blisk, 5 eksen frezeleme, iparas dinamii, yzey przll
ELIMINATION OF WORKPIECE VIBRATIONS IN FIVE-AXIS

MILLING OF TITANIUM BLISK PARTS
Abstract
In this document a general review on blisk (Bladed Disk) manufacturing technologies and a detailed inquiry
on milling is carried out. Potential causes of workpiece vibrations in five-axis milling of titanium blisk parts
are indicated and elimination techniques are discussed. Within these techniques a special process order and a
corresponding toolpath strategy is explained.
Keywords: Titanium blisk, five-axis machining, workpiece dynamics, surface roughness
1. Giri
Blisk, gaz trbinli uak motorlarnda rotor diski ve palelerin yekpare halde retildii para grubuna verilen
isimdir ve ngilizce Bladed Disk szcklerinin birletirilmesinden olumutur. lk olarak Sikorsky S-70
helikopterleri iin tasarlanan General Electric T700 motor program kapsamnda gelitirilmitir ve motordaki
para saysnn azaltlmas hedeflenmitir [1]. Uak motorlarnda blisk paralar kullanlmas ile pek ok
farkl avantaj elde edilmitir. Ayrk palelerin disklere birletirilmesi iin gerekli olan kaln bro kanallar ve
eitli balant elemanlarnn ortadan kalkmas ile motor arlklar azalm, yekpare pale diplerindeki ke
yuvarlatma aplar daha kk yaplarak hava girii artrlm ve birletirme boluklarndaki szntlar
giderilerek motor performans yksek seviyelere kartlmtr. Uak motoru performansna salad
avantajlara ek olarak gelien imalat ve tamir teknolojileri sayesinde, blisk paralar kullanm oranlar
artmaktadr. Bu duruma bir rnek vermek gerekirse, CFM grubu tarafndan 1974 ylndan itibaren retilen ve
yaklak 8500 adet uaa g veren CFM56 motorunun yerine geecek Leap-X modelinde blisk paralar
tercih edilmitir [2].
671
2. Blisk Paralarnda malat Sreleri

Blisk paralar farkl boyutlardaki motor tasarmlarnda, bu motorlarn iinde farkl modllerde ve bu
modllerin iinde de farkl kademelerde kullanlabilmektedir. Blisk paralarnn malzeme ve geometrileri ise
kullanldklar yere gre deiiklik gstermektedir. Blisk imalat teknolojileri, blisk malzemesine ve
geometrisine bal ihtiyalara gre ekillenmektedir. Blisk paralarnn imal edilmesi en zor ksmlar olan
paleler iin eitli imalat teknikleri uygulanmaktadr. Bunlar arasnda dolu malzemeden frezeleme, LFW
(Dorusal Srtnme Kayna) ile kaynaklama, ECM (Elektrokimyasal ileme), Su Jeti ile kesme ve SAM
(Sper Andrclarla leme) yntemleri saylabilir. Bu yntemler palelerin geometrik boyutlarna ve
malzemenin ilenebilirliine gre seilmelidir (ekil 1).
ekil 1: Blisk palelerinin, pale boyutu ve malzeme ilenebilirliine gre imalat [3].
3. Blisk Palelerinde Frezeleme Sreleri
ekil 1den de grlecei zere gncel blisk yelpazesinin byk bir ksmnn imalatnda frezeleme yntemi
kullanlmaktadr. Gncel blisk retiminde ileme direnci nispeten az olan malzemelerde frezeleme yntemi
daha ok tercih edilirken, ileme direnci arttka ECM gibi geleneksel olmayan imalat yntemleri
kullanlmaktadr. Bu nedenle uak motoru alamlar arasnda yaygn uygulama alanna sahip olan ve nikel
alamlara kyasla ileme direnci dk olan titanyum alamlar, blisk frezeleme teknikleri asndan nem
tekil etmektedir. ekil 2de farkl malzemelerin frezelenmesinde kullanlabilecek kesme hzlar grlebilir.
ekil 2: Farkl malzemelerin frezelenmesinde kesme hzlar [4].
672
Palelerin frezeleme ile imal edilmesinde aamal bir sre takip edilmektedir. Bu sre kaba, yar-kaba ve
hassas frezeleme aamalarndan olumaktadr. Kaba frezeleme aamas noktasal frezeleme, yanal frezeleme
ve dalma frezeleme olmak zere ana grupta toplanabilir. Noktasal frezeleme ilemi, kresel ulu
takmlarla 5 eksen frezeleme veya ucu geni yarapl takmlarla yksek ilerlemeli frezeleme gibi farkl
uygulamalara sahiptir. Yanal frezeleme ilemi ise kanal frezeleme, derin kanal frezeleme, trokoidal frezeleme
ve benzeri uygulamalarla eitlendirilebilir.
ekil 3. Palelerde (a) noktasal frezeleme, (b) yanal frezeleme ve (c) dalma frezeleme ile kaba ilem sreleri
[11].
Palelerin hassas frezeleme aamasnda genel geer bir yntem olarak noktasal frezeleme uygulanabilir.
Burada yanal frezeleme ile hassas ileme yaplabilmesi iin pale geometrilerinin yanal frezelemeye uygun
olmas gerekmektedir.
Bunlar dnda tasarm gerekliliklerini karlamak amac ile blgesel unsurlara zel hassas frezeleme ilemi
yaplabilir.
ekil 4. Palelerde (a) kk ke blgesinde hassas frezeleme ve (b) kenar blgesinde hassas frezeleme
4. Blisk Palelerinin Frezelenmesinde Ortaya kan Titreimler
Frezeleme ile talal imalat srecindeki kararszlk, trlama olarak da adlandrlabilen bir titreim durumu
oluturmaktadr. Frezeleme srelerinde titreim sorunlar hem kaba ileme aamasnda hem de hassas ileme
aamasnda ortaya kabilirler.
Frezeleme titreimleri, birbirleri ile temas halinde iki mekanik sistem olan takm ve i paras arasndaki
bal hareketlerin dourduu bir sonu olarak ele alnabilir. Bu mekanik sistemlerden takm olarak
adlandrlan sisteme takm tutucu, i mili ve makinede bu mekanizmay tayan eksen dhil edilir. paras
sistemi ise para balama dzeneini de kapsamaktadr. Gnmze kadar yaplan almalarda trlama
titreimlerinin engellenmesi hedeflenmi ve bu durumu yaratan etkiler arasndan ounlukla takm sistemi
zerinde durulmutur. Bu almalar sonucunda oluturulan kuvvet ve titreim modelleri ile yaplan
hesaplamalar uygun yntem ve usullerin tespit edilmesinde kullanlmaktadr. Uygulanabilir deikenler
arasnda i mili devrinin kararl olduu aralklarn belirlenmesinde kullanlabilecek yazlm ve donanmlar
mevcuttur.
673
ekil 5. MetalMaxTM ile elde edilmi rnek kararllk diyagram [5].

malat titreimleri pek ok ynden zararl etkilere sahip olabilirler. Kaba ileme aamasnda ortaya kan
titreimler dk verimlilik, takmlarda krlma ve hatta makine paralarna zarar verme riskine sahiptirler.
Hassas ileme srasnda ortaya kan titreimler bunlara ek olarak para kalitesine zarar verebilir ve ok
pahal olan hammaddelerin hurdaya kmasna sebep olabilirler. 5 eksen kaba freze operasyonu tamamlanm
paleler incelir ve bu durumda takm sistemine ek olarak i paras kaynakl titreimler ortaya kar.
Bu titreimlerin kontrol altna alnmas iin farkl bilimsel almalar yrtlmtr. Bu almalarda izlenen
yntemlerden biri final pale geometrisinin FEA (Bilgisayar Destekli Analiz) yazlmlarnda benzetiminin
yaplmas olmutur. Fakat kaba frezesi tamamlanm palenin, hassas frezeleme srasnda titreim karakteri
deimesi durumu zorlatrmtr.
ekil 6. nce cidarl titanyum para kesimi iin yer deitirme analizi grnts [6].
Bu durumu yanstmak zere yaplan bir almada [7] takm yolu bilgisi ilk FEA kafes ierisine entegre
edilmitir. Bu ama dorultusunda takm zarf takm yolu boyunca oluturulmutur. Hazrlanan bu kurgu ve
belirlenen ilkeler dorultusunda sonular elde edilmitir.
Geni yzey alan ve uzun boyu olan paleler de dikkate alndnda btn bu karakteri yanstacak ve geree
yakn hassasiyette sonu alnacak bir benzetim, yksek performansl bilgisayarlar iin bile zorlayc ve uzun
zaman gerektiren bir ilemdir.
ekil 7. Pale zerinden malzeme kaldrma ileminde kullanlan takm zarf ve FEA entegrasyonu [7].
674
Bu almalarn bir dier trnde ise evrim ii kontrol yntemleri tercih edilmektedir. Bu yntemde
mikrofon ve akustik younluk alglayclar ile kesim srasndaki sesler toplanarak deerlendirilmitir.
Belirlenen farkl dB seviyeleri iin titreim durumu yorumlanm ve i mili devri e zamanl bir denetleyici
ile deitirilmitir. Bu ve benzeri yntemlerin endstriyel olarak uygulanmamasnn sebebi, imalat yaplan
ortamlarn grltl olmas ve titreim seslerinin ayrt edilmesindeki zorluk olarak sylenebilir. Bunun
yannda bir yer deitirme sensr yardm ile ince cidarl parann seilen bir blgesindeki bal hareketler
takip edilebilir. Bu uygulamann endstriyel zorluu ise kesme svlar ve malzeme talann llen deerleri
etkilemesidir.
ekil 8. nce cidarl para kesimi srasnda ses ve yer deitirme lm [8].
nce cidarl paralarn frezelenmesinde oluan titreim kaynakl hatalara endstriyel alanda da zmler
retilmeye allmtr.
Bu sorunu zmeye ynelik ilk bavurulan yntemlerden bir tanesi pale zerinde kaba veya yar-kaba
operasyon sonras kalan malzeme zarfnn deitirilmesidir. Bu deiiklik kapsamnda malzeme zarf
titreimli duruma kyasla daha ince veya daha kaln yaplaca gibi, deiken olarak da ayarlanabilir.
Ayarlanan deiken malzeme zarf, pale ularnda daha ince bir deerden tabana gidildike kalnlaan bir
deere ulaabildii gibi bunun tam tersi uygulamalarla karlamak mmkndr. Yaplan ayarlamann
sorunun giderilmesinde faydal olup olmayaca, ancak deneme yanlma yntemi ile belirlenebilir.
Sorunun giderilmesinde uygulanan dier bir endstriyel zm, kesim sralarnn deitirilmesidir. Bu
yntemde ince duvarn farkl taraflarna uygulanan hassas kesimlerin birbiri ardna dizilimi zel olarak
dzenlenir. Bu yntemin blisk palelerinde uygulanmas zordur. Bunun sebebi ise pale geometrilerinin en az
taraf kapal ve birbirleri ile teet olmas gereken erilerden olumasdr.
ekil 9. nce cidarl para kesiminde uygulanan farkl kesim sralar [9].
675
Palelerin arasnn titreim snmleyici malzeme ile doldurulmas, tercih edilen endstriyel zm
uygulamalarnn son rnei olarak verilebilir. Bu durumda kaba veya yar-kaba ileme aamalar
tamamlanm pale aralar, dolgu malzemesi ile doldurulur. Kullanlabilecek malzeme eitleri duruma gre
belirlenir. Sonrasnda hassas ilemeyi yapan takm yolu kesimi gerekletirir. Bu uygulamann snrlayc
taraf seri retim srecini aksatmas ve kesilen dolgu malzemesinin makine soutucu svsn eviren ve filtre
eden sistemine zarar verme ihtimali olmasdr.
Sralanan yntemlerin uygulama zorluklar ve/veya kstlamalar sebebi ile zm amal farkl bir yntem
izlenebilir. Bu yntemde ince cidarl paralarn frezelenmesi srasndaki statik deformasyonu anlk olarak en
aza indirgeme prensibinden yola klabilir.
ekil 10. 100N/m birim ykleme durumunda aluminyum malzeme statik deformasyonu [10].
Statik deformasyonun temas noktasnn ykseklii ile orantl olarak artt ekilden grlebilmektedir [10].
Kesim admlar srasnda kesici azlardan birinin talaa girerek deforme ettii para, eer elastik
deformasyona uram ise kesici azlarn temas azaldnda geri gelecektir. mili devrinin kat ile yaanan
bu yer deitirmeler pale yzeylerinde byk kalite sorunlarna yol aabilir. Takmn temas ykseklii
mmkn olduunca az tutularak yzey bozukluunun sebebi olan para deformasyonlar en aza
indirgenebilir. Bu dorultuda kaba ve hassas frezeleme kesimleri btnleik olarak yaplmaktadr.
ekil 11. Birletirilmi kaba (yeil) ve hassas (mavi) ileme takm yollar.
676
5. Sonular
Btnleik kaba ve hassas frezeleme ilemi kullanlarak yaplan operasyon sonucunda Ra 0.4 m kalitesinde
yzeylere ulalmtr. Ulalan bu kalite dorudan frezeleme ileminin sonucu olup her hangi bir ek ilem
uygulanmamtr.
ekil 12. Titanyum blisk paras genel grnm.
ekil 13. Yzey kalitesi yksek pale detay grnm.

Bu yntem uygulanaca zaman kullanlan frezenin hem kaba hem de hassas ileme yapmaya uygun azlar
olmaldr. Bu durum yntemin ek gereksinimi olarak deerlendirilebilir. Kaba ileme admlar iin daha
byk ap veya kesme derinliinde takm kullanlamamas ise ileme sresinin uzamasna neden olabilir.
Kaynaklar
[1] Leyes, R., Fleming, W., 1991, The History of North American Small Gas Turbine Aircraft Engines ,
AIAA, Virginia, Page 333
[2] Croft, J., 2010, CFM: Serving no LEAP before its time,
http://www.flightglobal.com/news/articles/cfm-serving-no-leap-before-its-time-339093/, 2013
[3] Bussman, M., Bayer, E., 2009, Blisk Production of the Future, International Society of Airbreathing
Engines Journal, Page 1169
[4] Schulz, H., 1992, High speed machining, Annals of the CIRP 41, Pages 637643.
677
[5] http://www.mfg-labs.com/wordpress/, 2013

[6] Izamshah, R., 2011, Hybrid Deflection Prediction for Machining Thin-Wall Titanium Alloy Aerospace
Component , RMIT University, Melbourne, Page 64
[7] Budak, E., Tun, L.T., Alan, S., zgven, H.N., 2012, Prediction of workpiece dynamics and its effects
on chatter stability in milling , CIRP Annals 2012-ManufacturingTechnology, Volume 61, Pages 339-342
[8] Arnaud, L., Gonzalo, O., Seguy, S., 2011, Simulation of low rigidity part machining applied to thinwalled structures, International Journal of Advanced Manufacturing Technologies, Volume 54, Pages 479
488
[9] http://www.sandvik.coromant.com/engb/knowledge/milling/application_overview/shoulder_milling/shoulder_milling_thin_walls/Pages/default.asp
x#3, 2013
[10]
Aijun, T., Zhangiang, L., 2008 Deformations of thin-walled plate due to static end milling force,
Journal of Materials Processing Technology, Volume 206, Pages 345-351
[11]
http://www.openmind-tech.com/en/products/hypermill_5axis/multiblade.html, 2013
[12]
Bravo, U., Altuzarra, O., Lopez de Lacalle, L.N., 2005, Stability limits of milling considering the
flexibility of the workpiece and the machine, International Journal of Machine Tools and Manufacture,
Volume 45, Pages 1669-1680
[13]
Ismail, F., Ziaei, R., 2002, Chatter suppresion in five-axis machining of flexible parts,
International Journal of Machine Tools and Manufacture, Volume 42, Pages 115-122
678
YKSEK MANGANLI ELN TEL EROZYON LE

LENMESNDE YZEY PRZLLNN
ARATIRILMASI
a
Harika KURUBAa, Latif ZLERb, Mehmet Erbil ZCANc

Bayndrlk l Mdrl, Ankara/TRKYE, harika0649@hotmail.com
b
F.. Mh. Fak. Elaz/TRKYE, lozler@firat.edu.tr
c
F.. Mh. Fak. Elaz/TRKYE meozcan@firat.edu.tr
zet
Bu almada; yksek manganl elik tel erozyon tezgh ile ilenmi ve ileme parametrelerinin i paras
yzey przll zerindeki etkileri deneysel olarak incelenmitir. Deneysel almalarda elektrot
malzemesi olarak 0,3 mm apnda pirin tel ve i paras malzemesi olarak da %16 Mnl elik kullanlmtr.
Deneyler faktriyel deneysel tasarm kullanlarak farkl gerilim, puls sresi, puls ara sresi ve tel ilerleme
hz parametreleri altnda yaplmtr. Yzey przll puls ara sresi ile azalmakta, puls sresi ve tel
ilerleme hz arttnda ise yzey przll artmaktadr. Deney almalar neticesinde elde edilen veriler
kullanlarak yzey przllnn matematiksel modeli elde edilmi ve matematiksel modelle elde edilen
sonular, deneysel sonularla karlatrlmtr.
Anahtar kelimeler: Tel erozyon, i paras yzey przll, stenitik manganl elik.
INVESTIGATION OF SURFACE ROUGHNESS OF WIRE EDM

MACHINING OF HIGH MANGANASE STEEL
Abstract
In this study, the effect of cutting parameters on the surface roughness of the work piece was experimentally
investigated in WEDM. The bras wire with 0.3 mm diameters and high manganese steel (%16 Mn) as work
piece material have been used in experiment. The factorial experimental design was used for the experiments
and the experimental studies were conducted under different cutting conditions such as cutting voltage, puls
on time, puls off time and wire speed. It was seen from the experimental results that the surface roughness
was decrease with the increasing cutting and was increase with cutting depth and feed rate. In addition, the
mathematical relation was determined between the surface roughness and cutting parameters and the results
of the mathematical equation was compared with the results of experimental.
Keywords: The wire electrical discharge machine, the surface roughness, high manganese stell
1.Giri
Teknolojik gelimelere paralel olarak son yllarda bilgisayarn imalat ilemlerinde kullanm hzl bir ekilde
artmtr. Bu imalat ilemlerinin bir tanesi de tala kaldrma yntemlerinden farkl olarak alan ve
zerinden akm geen bir tel yardm ile tala kaldran bilgisayar kontroll tel erozyon tezgah ile ilemedir.
Tel erozyon tezgahlar (WEDM), geleneksel metotlarla ilenemeyen metallerin kolayca ilenebilmelerini
salamaktadr. Ayrca WEDM tezghlar ile sanayide yaplamayan birok kalp ve i parasnn imalat,
istenilen hassasiyet ve dorulukla elde edilerek maliyet azalmaktadr.
Tel erozyon ile ilemeyle ilgili bilimsel anlamda saylabilecek ilk alma, 1889 ylnda Paschen adl bir
aratrmac tarafndan eitli malzemelerin ark oluum kabiliyetini belirleyen ve bu suretle nemli bir fiziki
679
olaya aklk getirmi olan almadr [Dobbins, 1993]. Ancak, EDM nin (Electrical Discharging
Machining) temel fikri, ilk kez 1943 ylnda Sovyet bilim adam Lazarenko tarafndan tanmlanmtr. Bu
almada elektrik dmeleri zerindeki kontak anmas aratrlrken, elektrik dmelerinin alp
kapanmas srasnda meydana gelen arkn, metal kaybna neden olduu tespit edilmitir[Charmilles, 1989].
CNC kullanmyla birlikte WEDM teknolojisi hzla gelime gstermi ve WEDM piyasaya kmasyla byk
ve ar i paralarnn ilenmesi kolaylatrlmtr.
Dibinto ve di. [1989], yaptklar almalarda elektro erozyon (EDM) ilemi iin basit bir katot erozyon
modeli sunarak, optimum puls zamann modelleyerek tespit etmilerdir. Scott ve di. [1991], tel
erozyonundaki kesme parametrelerinin, ileme hz ve yzey przll zerindeki etkileri iin, bir
optimizasyon almas sunmulardr. Williams ve Rajurkar [1993] ise yaptklar almalarda tel erozyon ile
ilenmi paralarn yzey przllklerini incelemiler ve ileme mekanizmasnn daha iyi anlalabilmesi
iin tahmini bir model gelitirmilerdir. Banarjee ve di. [1993], basit bir sonlu fark sl modeli kullanarak
dearj kanalndaki scaklk dalmn gz nne alm ve bu dalmn sonularndan yola karak da tel
kopmasn incelemilerdir. Yaplan bu almada deiik gerilim deerleri ve puls sresince dearj kanal
yarapnn byd, dolaysyla scakln da artt vurgulanmtr. Tarng ve di. [1995], WEDM de
kesme performansnn iyiletirilmesi amacyla yaptklar almada, i paras olarak paslanmaz elik
kullanmlardr. leme hz ve yzey przllnn tahmini iin yapay sinir alar kullanlarak, puls sresi,
puls ara sresi, gerilim, servo voltaj, dearj akm ve puls sresinin artmasyla yzey przllnn de
artt belirtilmitir. Liao ve di. [1996 a], WEDM ilemi iin ileme parametrelerinin uygun seimiyle ilgili
bir alma yapmlardr. Bu almada parametre ayarlarn belirlemek iin uygun bir yaklam nerilmitir.
Prohaszka ve di. [1996], yaptklar almalarnda WEDM performansn arttrmak iin deiik tipteki tel
elektrotlarla almalar yapmlardr. almada en uygun tel elektrot malzemesinin seimi de hesaba
katlarak, belirlenen tel elektrotun WEDM de ileme parametreleri zerine etkisi aratrlm ve deneysel
sonular elde edilerek tartlmtr. Nowicki ve di. [2001], yaptklar almalarnda kark biimli ve
yksek verimlilik isteyen paralarda ve ilem otomasyonunda kolaylklar salayan ayn zamanda uygulanm
ileme artlarna bal olarak malzemeyi tamak iin kullanlabilen, dnen bir fra zerine yerletirilmi
tellerden oluan elektrotlarla yapl yeni bir yntem kullanmlardr. Kullanlan bu fra tipi elektrotlar
yumann, yzeye elastik bir bask uygulayarak hassas ileme artlarn saladn gstermilerdir. Tosun
ve di. [2003], yaptklar almalarnda tel erozyon ile kesmede ileme parametrelerinin yzey przll
ve tel elektrot anmas zerine etkisi aratrlmtr. Bu amala, farkl puls sresi, gerilim, tel ilerleme hz ve
dielektrik sv pskrtme basnc gibi ileme koullar altnda bir dizi deneysel almalar yapmlardr.
Varyans analizi ve F testi sonucunda, telin arlk kayb zerinde en byk etkiyi srasyla gerilim ve puls
sresinin yapt, tel ilerleme hznn ve dielektrik sv pskrtme basncnn ise etkisinin nemsiz olduunu
tespit etmilerdir.
Birok endstriyel alanlarda kullanlan yksek manganl elikler; yksek mukavemete, yksek sneklilie ve
yksek darbe direncine sahiptirler. Bu malzemeler deformasyon sertlemesi (pekleme) zelliklerine sahip
olmas nedeniyle, alma esnasnda anmaya kar direnlidirler. Bu nedenle geleneksel yntemlerle, talal
olarak ilenmesi olduka gtr. Yaplan bu almann amac, tel erozyon tezgh ile ilenen stenitik
manganl eliin (%16 Mn) yzey przlln aratrmaktr.
2.Deneyler Ve Yapl
Deneysel almalarda Fanuc Robocut 0C Tel Erozyon tezgah, %16 Mnl elik malzeme(Tablo 1-2) ve
ekme mukavemeti 900 N/mm2 olan 0,30 mm apndaki CuZn37 Master Brass pirin tel kullanlarak
yaplmtr. Deneylerde, puls sresi, puls ara sresi, gerilim ve tel ilerleme hz deiken, dielektrik sv
pskrtme basnc, tabla ilerleme hz, tel gerginlii, tel ap ve tel malzemesi sabit alnmtr. Deney artlar,
faktriyel deneysel tasarm kullanlarak tezghn fonksiyonuna uygun bir ekilde belirlenmi ve ilem
parametre deerleri Tablo 3 de verilmitir.
680
Tablo 1 Deneylerde kullanlan malzemenin kimyasal analizi

Element
Mn
Si
Cr
Ni
Cu
Fe
16.00
1.46
0.609
0.118
0.279
0.0582
0.0170
0.00145
81.71
Tablo 2 %16 Mnl eliin fiziksel zellikleri

Fiziksel zellikleri
Akma Mukavemeti
Kopma Mukavemeti
Uzama
Sertlik
Deerleri
965,3 N/mm2
117,6 N/mm2
%10-16/50,8mm
300-400 Brinell
lenen malzemelerin yzey przll lmlerinde Mitutoyo SJ-201 yzey przllk cihaz
kullanlmtr. lmlerde kesme uzunluu c (the cut off length) 0.8 mm ve numune says (the sampling
number) 5 olarak seilmitir. Her deney numunesinin farkl noktasndan lm yaplarak ortalamas
alnmtr.
Tablo 3 Deneylerde kullanlan kesme parametreleri ve deerleri
Deney Parametreleri
Puls sresi (td)
Deerleri (Kod)
10,11,12,13,14
Puls ara sresi (tp)
80,100,120,150,160,200
Gerilim (Servo Voltage) (SV)
26,28,30,32,38,40,42
Tel ilerleme hz (m/dak) (WF)
4,5,6
Dielektrik sv pskrtme basnc (kg/cm2)
12
Tabla ilerleme hz (mm/dak)
Tel gerginlii (gr)
1800
3.Deneysel Sonular
Kesme parametrelerine bal olarak, i paras yzeyinden ayrlan paracklarn bykl deimekte bu
durum yzey przlln etkilemektedir [Tosun, 2003]. Bu nedenle puls ara sresi, puls sresi, dearj
voltaj ve tel ilerleme hznn yzey przllne etkileri incelenerek elde edilen deerler grafikler haline
getirilmitir. (ekil 1-6)
681
Yzey przll Ra(mm)
3,5
td 10
3,3
td 12
td 14
3,1
2,9
2,7
2,5
40
80
120
160
200
Puls ara sresi
Yzey przll Ra( m m)
ekil 1 paras yzey przllnn puls ara sresi ile deiimi(SV=38, WF=4)
3,3
3,25
3,2
3,15
3,1
3,05
3
2,95
90
110
130
150
170
190
210
Puls ara sresi
ekil 2 paras yzey przllnn puls ara sresi ile deiimi(SV=30, WF=5, td=13)
Yzey Przll ( m m)
3,07
3,05
3,03
3,01
2,99
2,97
2,95
2,93
70
80
90
100
110
120
Puls ara sresi
ekil 3 paras yzey przllnn puls ara sresi ile deiimi (SV=40, WF=5, td=11)
Puls ara sresi arttka i paras yzey przllnn azald grlmektedir (ekil 1-ekil 3). Puls ara
sresinin artmas ile daha yava kesme yaplr. Bu durumda i paras yzeyinde przllk giderek azalr ve
daha iyi bir yzey elde edilir.
682
Yzey Przll (mm)
3,4
3,3
3,2
3,1
3
2,9
2,8
2,7
2,6
9
11
13
15
Puls sresi
Yzey przll Ra(m m)
ekil 4 paras yzey przllnn puls sresi ile deiimi (SV=38,WF=4,tp=120)
3,35
3,3
3,25
3,2
3,15
SV 26
3,1
SV 38
3,05
SV 42
3
2,95
3
Tel ilerleme hz (m/dak)
ekil 5 paras yzey przllnn tel ilerleme hz ile deiimi(td=12, tp=120)

Puls sresinin artmasyla i paras yzey przllnn artt birok aratrmac tarafndan belirtilmitir
[Scott, 1991; Rajurkar, 1993; Rozenek, 2001]. Puls sresi arttka i paras yzey przllnn artt
grlmektedir (ekil 4). Dk enerji dearjlar, daha kk kraterler oluturur ve iyi bir yzey przll
iin gereklidir [Tosun, 2002]. Kesme hz, puls sresi ile artar ancak daha kt bir yzey elde edilir
[Rozenek, 2001]. Puls sresinin artmas birim zamandaki enerji miktarn artrdndan i paras yzeyinde
daha byk krater oluturmakta dolaysyla i parasnn yzey przlln artrmaktadr.
Tel ilerleme hznn artmasyla, i paras yzey przllnn artt birok aratrmac tarafndan
belirtilmitir [Scott, 1991; Rajurkar, 1993]. ekil 5 incelendiinde, tel ilerleme hz arttka i paras yzey
przll de artmaktadr. Tel ilerleme hznn ar artmas i parasn kesme iin gerekli enerji miktarn
yeterince salayamad iin elde edilen yzey kalitesi ktletirmektedir. Kaba kesme ilemlerinde daha
yksek tel ilerleme hznn, iyi bir yzey kalitesinde kesme ilemleri iin daha dk bir tel ilerleme hz
nerilmitir [Tosun, 2003].
Gerilim deerinin artmas ile i paras yzey przllnde bir artn olduu tespit edilmitir (ekil 6).
Gerilim deerinin artmas ile i paras yzey przllnn artt birok aratrmac tarafndan
belirtilmitir [Scott, 1991; Rajurkar, 1993; Tosun, 2003]. Daha byk gerilim daha byk enerji retimi
meydana getirir. Bu nedenle daha byk enerji i paras yzeyinde daha byk krater oluturacandan,
gerilimin artmasyla i parasnn yzey przll de artrmaktadr.
683
Yzey Prz. Ra(m m)
3,2
3,1
3
2,9
2,8
2,7
2,6
32
38
40
42
Gerilim (V)
ekil 6 Yzey przll gerilim deiimi
4. Deney Sonularnn Matematiksel Modellenmesi

Bu almada i paras yzey przll puls sresine, puls ara sresine, gerilime ve tel ilerleme hzna
bal olarak matematiksel fonksiyonlardan g fonksiyonu olarak modellenmitir. Model katsaylar lineer
olmayan regresyon analiz metodu yardmyla elde edilmitir.
Puls sresi, puls ara sresi, dearj voltaj ve tel ilerleme hzna bal olarak i paras yzey przllne ait
matematiksel model:
Ra a0 .t da1.t ap2 .v a3 .vwa 4
(1)
fonksiyonu ifade edilebilir[zler vd, 2002]. Yzey przllne ait a regresyon katsaylar:
a0 = 1.0569
a1 = 0.5113
a2 = -0.07723
a3 = 0.01217
a4 = 0.0852
ve korelasyon katsay:
r = 0.92
eklinde elde edilir.
Matematiksel modellere gre hesaplanan teorik deerler ve llen deneysel deerler arasndaki iliki
aadaki grafiklerle gsterilmitir (ekil 7-ekil 9).
684
Yzey prrzll (m m)
3,5
3,4
3,3
3,2
3,1
3
Deneysel
10
td
Deneysel
12
td
Deneysel
14
td
Matematiksel
model td 10
2,9
2,8
Matematiksel
model td 12
2,7
Matematiksel
model td 14
2,6
2,5
70
90
110
130
150
170
Puls ara sresi
Yzey przll ( m m)
ekil 7 Teorik ve deneysel deerlere gre i paras yzey przllnn puls ara sresi ile deiimi
(SV=38, WF=4)
3,4
3,3
3,2
3,1
3
2,9
Deneysel
2,8
Matematiksel model
2,7
2,6
8
10
12
14
16
Puls sresi
Yzey Przll (m m)
ekil 8 Teorik ve deneysel deerlere gre i paras yzey przllnn puls sresi ile deiimi (tp=120,
SV=38, WF=4)
Deneysel SV 38
M.Model SV 26
3,4
M.Model SV 38
3,3
Deneysel SV 26
3,2
3,1
3
2,9
3,5
4,5
5,5
6,5
Tel ilerleme hz (m/dak)
ekil 9 Teorik ve deneysel deerlere gre i paras yzey przllnn tel ilerleme hz ile deiimi
(td=12, tp=120)
685
5.SONULAR
Bu almada stenitik manganl elik (%16) tel erozyon tezgahnda puls sresi, puls ara sresi, gerilim ve tel
ilerleme hz parametreleri kullanlarak ilenmi ve ortalama yzey przll incelenmitir. Deneysel
inceleme sonucu elde edilen sonular aada zetlenmitir.
Geleneksel talal ileme asndan birok zorluklar meydana getiren, zellikle freze tezghnda ilenmesi
olduka g olan yksek manganl (stenitik manganl) elik malzeme, uygun kesme artlar altnda tel
erozyon ve elektro-erozyon tezghnda kolay bir ekilde ilenebilmektedir.
Yzey przll puls ara sresi ile azalmaktadr. Puls sresinin artmas birim zamandaki enerji miktarn
artrdndan i paras yzeyinde daha byk krater oluturmakta dolaysyla i parasnn yzey
przlln artrmaktadr.
Tel ilerleme hz arttka yzey przll artmaktadr. Fakat bu art puls sresine gre daha azdr. Tel
ilerleme hznn ar artmas, i parasn kesmek iin gerekli enerji miktarn yeterince salayamad iin,
elde edilen yzey kalitesi ktlemektedir.
Gerilim deerinin artmas ile i paras yzey przlln artrmaktadr. Daha byk gerilim daha byk
enerji retimi meydana getirir. Bu nedenle daha byk enerji i paras yzeyinde daha byk krater
oluturacandan, i parasnn yzey przll de artrmaktadr.
Regresyon analiz metodu ile elde edilen matematiksel modelde, istenilen yzey kalitesini salayacak
optimum kesme parametrelerini nceden tahmin etmek mmkndr.
Kaynaklar
1. Banerjee , S., Prasad, B.V., 1993, A simple model to estimate the thermal loads on an EDM Wire
Electrode, Journal of Materials Processing Technology, 39,305-317.
2.
Charmilles, 1982, Information About the Usage of Wire Electrical Discharge Machines.
3. Dibinto, D.D., Eubank, Ph.T., Patel, M.R.,Barrufet, M.A., 1989, Theoretical models of the electrical
discharge machining process I.A simple cathode erosion model, Journal of Applied Physics, 66, 4095-4103.
4. Dobbins D.B., 1989, Wirecut EDM-How Many Axes?, Tooling and Production, Vol. 54, No.10,
January.
5.
Dobbins D.B., 1993, EDM flexes its flexibility, Manufacturing Engineering, January.
6. Liao, Y.S. and Woo, J.C., 1996, The effects of machining setting on the behavior of pulse trains in the
WEDM process,Journal of Materials Processing Technology, 71, 433-439.
7. Liao, Y.S., Huang, J.T. and Su, H.C., 1996, A study on the machining-parameters optimization of wire
electrical discharge machining, Journal of Materials Processing Technology, 71,487-493.
8. Nowicki, B., Pierzynowski, R. and Spadlo, S., 2001, New possibities of machining and electro
discharge alloying of free-form surfaces, Journal of Materials Processing Technology, 109, 371-376.
9. Prohaszka J., Mamalis A. G. and Vaxevanidis N. M., 1996, The Effect of Electrode Material on
Machinability in Wire Electro-Discharge Machining, Journal of Materials Processing Technology, 69, 233237.
10. Rajurkar, P. And Wang, W.M., 1993, Thermal modelling and on-line monitoring of wire EDM,
Journal of Materials Processing Technology, 38, 417-430.
11. Rennie, E.W., Becking, E., Chris and Bennett, R.G., 2000, Electroforming of rapid ptotyping mandrels
or electro-discharge machining electrodes, Journal of Materials Processing Technology, 110, 186-196.
686
12. Rozenek, M.,Kozak, J., Dabrowski, L. and Lubkowski, K., 2001, Electrical discharge machining
characteristics of metal matrix compozites, Journal of Materials Processing Technology, 109, 367-370.
13. Scott, D. and Rajurkar, P., 1991, Analysis and Optimization in WEDM, International Journal of
Production Research, Vol.29, 2189-2207.
14. Tarng, Y.S., Mo, S.C., 1995, Determination of optimal cutting parameters in wire electrical discharge
machining, International Journal of Machine Tools and Manufacture, 35, 1693-1701.
15. Tosun N, oun C. ve nan A., 2003, The effect of cutting parameters on workpiece surface roughness
in wire EDM, Machining Science and Technology, Vol.7, No. 2, 209-219.
16. L. zler, A. nan, C. zel, Theoretical and experimental investigationof tool life in hot machining of
austenitic manganese steel, Int. J.Mach. Tools Manuf. 41 (2001) 163172.
687
688
SPONSORLAR
ANA SPONSOR
ANA SPONSOR
www.totomak.com.tr
ALTIN SPONSOR
www.akyapak.com.tr
ALTIN SPONSOR
www.baykal.com.tr
GM SPONSORLAR
www.secotools.com/tr
www.cms.com.tr
GM SPONSORLAR
www.sandvik.coromant.com/tr
www.makinatakim.com.tr
GM SPONSORLAR
http://www.iscar.com.tr
http://www.netmakgroup.com.tr
BRONZ SPONSORLAR
www.kometgroup.com
www.tiad.org
www.tr.schunk.com
www.maxima.com.tr
BRONZ SPONSORLAR
www.tezmaksan.com.tr
www.renault.com.tr
www.walter-tools.com
HZMET SONSORLARI
www.walter-tools.com
www.laseral.com.tr

Utis2013 Bildiriler Kitabi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Utis2013 Bildiriler Kitabi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Utis2013 Bildiriler Kitabi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2013

Pine Bay Resort Hotel, Kuadas

OHQPHVLQGH 2UWD\D dNDQ .HVPH

DIN  6FDN 7DNP dHOLLQLQ OHQPHVLQGH <]H\ 3U]OOQQ

6HUW 0DO]HPHOHULQ 'HOLQPHVL OHPLQGH .DSODPD

7LSOHULQLQ 9H OHPH

20MnCrB5 BORLU ELNN TORNALANMASINDA

Gazi niversitesi Teknoloji Fakltesi malat Mhendislii Blm, Ankara

DETERMINATION OF OPTIMUM AVERAGE SURFACE

Daha byk daha iyidir:

Daha kk daha iyidir:

: Tahmin edilen S/N oran

 : parametrenin i. seviyesindeki S/N oran

Tablo 2. 20MnCrB5 bor katkl eliin fiziko-mekanik zellikleri

ekil 1. 20MnCrB5 malzemesinin mikroyap fotoraf

ekil 2 Takm tutucu ve zellikleri

Doal frekans f0 (x,y,z)

20Cdaki yaltm direnci

ekil 3. Torna tezgahnda tala kaldrma ve kesme kuvvetleri lme dzeni

Takm geometrisi zellii

Takm ucu zellii ve

CNMG 12 04 04, CNMG 12 04 08, CNMG 12 04 12-QM 4215 ve

CNMG 12 04 04, CNMG 12 04 08, CNMG 12 04 12-QM 4225

Seilen kesme parametreleri, Tablo 6de verilmitir.

Tablo 6. Tala kaldrma ilemlerinde kullanlan kesme parametreleri ve seviyeleri

lerleme Tala derinlii U yarap

Genel ortalama S/N oran = 2,66

Ortalama yzey przll

Kesme kuvveti (Fz)

AISI 1040 ELNDE DEFORMASYON ORANININ

THE EVALUATE IN TERMS OF SURFACE ROUGHNESS AND

izelge 1. AISI 1040 eliinin kimyasal bileimi (%Arlk).

Deney malzemelerindeki deformasyon oran farkllklarnn meydana getirdii yapsal deiikliklerin

ekil 1. Numune rnei ve sertlik lm noktalar.

izelge 2. Scak haddelenmi ve souk ekilmi deney malzemelerinin sertlik deerleri.

36,4 mm Scak haddelenmi deney

20 mm Souk ekilmi deney

35 mm Souk ekilmi deney

40,4 mm Scak haddelenmi deney

39 mm Souk ekilmi deney

Ortalama yzey przll (Ra), m

Kesme hz (V), m/dak

Ortalama yzey przll (Ra), m

lerleme miktar (f), mm/dev

Ortalama yzey przll (Ra), m

Tala derinlii (a), mm

ekil 5. Deneylerde elde edilen talalarn grntleri.

Esas Kesme Kuvveti (fc), N

Deformasyon Oran (%)

Kesme hz (V), m/dak

AISI 1050 ELNN DELNMESNDE KESME

INVESTIGATION OF CUTTING PARAMETERS EFFECTS TO

4. Ulusal Talal malat Sempozyumu(UTS 2013), 07-09 Kasm 2013, Kuadas

ekil 2.1. Deneylerde kullanlacak numunelere ait teknik resimler.

4. Ulusal Talal malat Sempozyumu(UTS 2013), 07-09 Kasm 2013, Kuadas

2.2. Deneylerde Kullanlan Takm Tezgah

En Yksek Devir Says

600, 500, 600 mm

DIN 6FDN 7DNP dHOLLQLQ OHQPHVLQGH <]H\ 3U]OOQQ

: parametrenin i. seviyesindeki S/N oran