Dnya pazarnn en byk sepiyolit reticisi spanya'dr.

Trkiye, Japonya, Somali, Tanzanya,

Kenya, Meksika, in Halk Cumhuriyeti, ABD, Senegal, Gney Afrika, Hindistan, Avustralya,
Ukrayna da kk tonajlarda sepiyolit madencilii yaplmaktadr.
SPANYA: spanya sepiyolitik kil retimi ile Dnya'ya egemen durumdadr. Bu kilin
spanyadaki nemli reticisi TOLSA, HEFRAN S.A. , SEPOLSA ve MYTA dr.
TOLSAda tlp, 700C de kurutularak nemi % 12 seviyesine indirmeyi
amalar. Sonra tane boyutuna gre snflandrma yaplr.
ABD: FLREDEN Corp. irketi nc durumdadr.
JAPONYA: TOYOTA Central Research Laboratory, Mitsubishi Group ve NGK
TRKYE: Eskiehir, Ankara, anakkale, Bursa, Ktahya ve Isparta
Tabakal Sepiyolit Rezervleri (ton).
BLGE
Yrkayr

4.680 000

Kepeztepe

3.200.000

erkezkire 32.000.000
Stlk

16.800.000

TOPLAM REZERV (mmkn) 56.680.000

lyaspaa ve Yenidoan ocaklarnda, kazma ve retim faaliyetinde Cat-955 kepe

kullanlmakta, retilen cevher ocak mahallinde gnete
kurutma ilemine tabi tutulmaktadr. 1-1.2 tonluk big-bag'ler iinde ambalajlanan kahverengi
sepiyolitler, teknolojik uygulamalar iin Japonya ve ngiltere'ye ihra edilmektedir. Cat-litter
amal retim ise genel olarak yn (dkme) eklinde gnderilmektedir.
Sepiyolitte tuvenan cevher retimi, klasik ak ocak iletme yntemleri ile yaplmaktadr.
Mevcut iletmelerde patlayc kullanlmamakta, paletli ekskavatr ve dozer kullanlarak ocak
aynas hazrlandktan sonra, retimde kontaminasyon ve tozlamay asgariye indirmek
amacyla
lastik tekerlekli ekskavatr veya beko kullanlarak skm ve ykleme yaplmaktadr. retilen
cevherin zaman zaman % 35e kadar ulaabilen doal nem ierii nedeniyle, aynadan sklen
hammaddenin ocak mahallinde sergilenerek kurutulmas, bunun da tesinde, tesisin ocak
yaknnda kurulmas mmkn deilse en azndan primer-sekonder krma ve eleme
ilemlerinin
ocakta yaplarak gereksiz nakliyeden kanlmas ekonomik rantabilite asndan gereklidir.
Sepiyolitte tuvenan cevher retimi, klasik ak ocak iletme yntemleri ile yaplmaktadr.
Mevcut iletmelerde patlayc kullanlmamakta, paletli ekskavatr ve dozer kullanlarak ocak
aynas hazrlandktan sonra, retimde kontaminasyon ve tozlamay asgariye indirmek
amacyla
lastik tekerlekli ekskavatr veya beko kullanlarak skm ve ykleme yaplmaktadr. retilen
cevherin zaman zaman % 35e kadar ulaabilen doal nem ierii nedeniyle, aynadan sklen
hammaddenin ocak mahallinde sergilenerek kurutulmas, bunun da tesinde, tesisin ocak

yaknnda kurulmas mmkn deilse en azndan primer-sekonder krma ve eleme

ilemlerinin
ocakta yaplarak gereksiz nakliyeden kanlmas ekonomik rantabilite asndan gereklidir.
Sepiyolit mamulleri elde edilmesi iin uygulanacak mekanik ve teknolojik prosesler, ana
hatlar
ile u ekilde zetlenebilir :
1. Cevherin ocaktan retildii haliyle tuvenan sat sz konusu deildir.
2. En basit piyasaya sunum ekli, belli tane aralklarnda granle edilmi rn eklindedir. Bu,
daha ok basit absorban amal kullanmlarda uygulanabilir. Temin edilen Pazar koullar
elverdii taktirde, sadece gne altnda kurutma ve ocak mahallinde mobil veya sabit
krmaeleme
tesisi ile bu gerekletirilebilir. Ancak, mevcut artlarda, nihai rnn nem ieriinin
en fazla % 5-7 civarnda istenmesi dolaysyla granle edilmi hammaddenin frnlanarak
kurutulmas kanlmaz olmaktadr.
3. Primer ve sekonder krma ilemleri konvansiyonel eneli krc-ekili/silindir krc
kombinasyonlar ile yaplabilmektedir. Burada teknik anlamda dikkat edilmesi gereken
husus, krmaya beslenen sepiyolitin nem ieriinin enelerde veya eki ya da silindir
yzeyinde sarma yapmayacak dzeye n kurutma ile indirgenmesidir. Sekonder krc olarak
ekili krc kullanldnda, eki saysnn malzemede tozlama oluturmayacak sayda
olmas ve alt elek aralnn ayarlanmas teknik olarak dikkat edilmesi gereken noktalardr.
Sekonder olarak silindir krc kullanlmas durumunda ise, dz yzeyli deil, helix eklinde
yivli veya konik rliyefli krclar tercih edilmelidir.
4. Sekonder krcdan kan krlm malzemenin iki kademeli bir vibrasyonlu elekten
geirilmesi proses verimlilii asndan gereklidir. Bylece, hem frna arj edilen elek st
malzemenin gereksiz yere kurutulmas, dolaysyla frnda gereksiz enerji ve s kayb
nlenmi olur, hem de nihai rn eleinde ylma nlenerek elek verimi artrlm olur.
5. Sepiyolit mamulleri reten bir tesisteki en can alc nokta, frnlama ilemidir. Genellikle
dner frnlar kullanlmakla birlikte, elik bantl, vibrasyonlu tnel tipi frnlar da baz
tesislerde devreye girmeye balamtr. Sepiyolitin temel fiziksel, mineralojik ve reolojik
zelliklerini bozmadan etkin bir kurutma yaplabilmesi iin, gerek frnn mekanik yaps,
gerekse de malzeme karakteristiklerinden kaynaklanan hususlarn gz nnde
bulundurulmas gerekir. Bunlar ana balklar olarak aada sralanmtr :
a. Frn tipi ve boyutlarnn belirlenmesi iin mutlaka s mhendislii hesaplarnn
yaplmas gerekir. Bunda, malzemenin sl iletkenlik deeri, beslenen ve kan
malzemenin nem oran, frn ii atmosfer koullar, esas kuruma blgesi, bal nem
miktar ve basnc, kapasite, yakt tr ve kalorifik deeri gibi veriler dikkate alnmaldr.
b. Yukardaki alma sonucu elde edilen hesaplara gre, frn ap, uzunluu, eimi, fan
tipi, yanma hcresi tipi, bek veya brlr tipi ve malzemenin frn iinde savrulmasn
salayacak en uygun frn i dizayn (helezon ve kanatlarn miktar, eimi, bal dizayn)
belirlenir.
c. Frn dn devri mutlaka otomatik frekans kontrol nitesi ile ayarlanmal, frna giren
malzemenin zellikle nem ieriine gre devir srekli kontrol edilmelidir.
d. Frn dizayn sepiyolit iin ters akm tekniinde yaplmal, frnn souk blgesinden
giren cevher, adsorbe suyunu atabilecek sre burada kalmal, orta scaklk blgesinde
(140-350oC) absorbe ve kanal yapsndaki zeolitik suyun kna imkan tanyacak
optimum sre belirlenmelidir. Yanma hcresine yakn yksek scaklk blgesinde ise,
kurumu malzemenin tekrar frn ii nispi neminden etkilenmeyecek ve mineralojik
olarak faz dnmne yol amayacak bir scaklkta termal oka tabi tutularak frndan
kna imkan verilmelidir.
e. Cehennemlik tabir edilen yanma hcresi iindeki scaklk 1000-1100 oC olabilmesine

karn, kurutulacak sepiyolitin maruz kalaca maksimum scaklk deerinin 500-550 oC

amamasna dikkat edilmelidir. Her ne kadar mineralojik anlamda enstatit
transformasyonu 800oC zerindeki s deerlerinde gereklese de, kristal kafes
yapsndaki rotasyon daha dk derecelerde balamakta ve bundan dolay sepiyolit
mineralinin reolojik zelliklerinde endstriyel kullanm aleyhine bozulmalar meydana
gelebilmektedir.
f. Frna beslenen cevher rutubet orannn olabildiince sabit tutulmasna zen gsterilmeli,
frn ii scaklk ve baca gaz scakl devaml takip edilmelidir.
g. Frn iinde rotasyon srasnda oluabilecek tozun iyi aspire edilmesi ve snn perdeleme
etkisinde kalmamas, frn verimlilii asndan zorunludur.
h. Baca gazlarnn evrilerek n kurutmada kullanlmas, enerji tasarrufu salar ve frn
verimini artrr.
i. Frn d izolasyonunun ok iyi yaplmas, enerji kaybn nler.
6- Frndan kan kurutulmu granle malzeme bantlar zerinde dolatrlarak atmosferik
koullarda soutulmal ve yzey buharn atmasna imkan salanmaldr. Bu ilem, ayn
zamanda nihai rn eleinde yapmay ve tkanmay nleyerek elek verimini artracaktr.
7- Nihai rn eleinin boyutlar iyi belirlenmeli, kuru malzemenin elek zerinde srama
zellii gz nne alnarak eimi verilmelidir. nce gzl elekler abuk anabildiinden,
alttan daha byk gz aklkl elekle astarlanarak kullanlabilir.
8- Genellikle big-baglere doldurularak ihra edilen absorban sepiyolit rnnn kapal ve
nemden arndrlm bir alanda stoklanmasna dikkat edilmelidir.
9- Sepiyolit, gerek krma devreleri ve bant zerinde tamada, gerekse frnlama srasnda,
otojen olarak tozlama eiliminde olduu iin, uygun byklkte ventil veya jet-pulse
filtrelerle toz emisyonu olan her noktada tutulmal, bylece hem salk hem de iletmecilik
asndan uygun ortam yaratlmal, havadaki mikronize tozlarn hassas mekanik paralara
etkimesi nlenmelidir.
10- Perakende olarak pazarlanacak sepiyolitin dolumu iin kullanlacak paketleme nitesinin,
krma-eleme ve frn nitelerinin yer ald blmden bamsz ve tozsuz, kapal ayr bir
blmde yaplmas ve tamamen otomatik kontroll kapal devre olarak almas idealdir.
11- Sepiyolit ierii, uygun mikron tane boyutu ve nem ieriine sahip tozlarn filtreden
toplanarak, rnein yem sanayii dolgu maddesi olarak deerlendirilmesi de iletme
verimliliini artran bir unsur olarak alnabilir.
stte anlatlanlar, kurutulmu, uygun younluk ve nem deerlerine indirgenmi ve
ebatlandrlm, tozdan ari granle rn prosesi olup, u andaki snai bazda Trkiye sepiyolit
retiminin hemen hemen tamamn temsil etmektedir. Bunun yan sra, zellikle high-tech
uygulamalar (rnein, ileri seramikler), boya, gbre, tarm ve dier biroklarnda, sepiyolit
mineral ierii % 80in zerinde olan yksek kaliteli sepiyolit, mikronize edilerek ve bir dizi
kimyasal ilemlerden geirilmek suretiyle kullanlmaktadr.
Mikronizasyon prosesinde, genellikle ya yntem tercih edilmektedir, zira kuru tmede
lifler
enine ve boyuna krlarak reolojik zelliklerini kaybedebilmektedir. Teknik uygulamalarda
istenen 5-10 mikron gibi deerlere inebilmek ve mikron alma ilemini hassas olarak
yapabilmek, olduka ileri teknolojik uygulamalar gerektirmektedir. Bugn iin lkemizde 510
mikron boyutunda mikronize sepiyolit reten firma yoktur.
Kimyasal ilemler ise, kimya sanayii, malzeme mhendislii, endstriyel tasarm, detay
mineraloji branlarnn ortaklaa yrtmesi gereken ileri teknolojik uygulamalar olarak ortaya
kmaktadr. Kimyasal proseslerin uygulanma nedeni, yzey alannn bytlmesi veya
oryantasyonu, katyon ilavesi, dier baz yzey modifikasyonlar, afinite deiiklikleri gibi

nedenler olabilir. Bu ilemler sonucunda elde edilen ok yksek katma deerli rnler,
katalitik
reaksiyonlarda, ar metallerin tutulmasnda, petrol rafinasyonunda zellikle hydro-cracking
prosesinde, yksek tiksotropik zellik isteyen uygulamalarda ve dier birok detay
endstriyel
uygulamalarda kullanlabilmektedir.
Kimyasal prosesler, mutlaka zaman iinde lkemizde de bu sektrn geliimi ile devreye
girecektir. Bunlarn herbiri ayr ayr nitelikler tad iin burada anlatlmas mmkn
olamamaktadr,