3.2.

1 ARPMA SURETYLE YONZASYON

Gaz moleklnden bir elektron ayrtrlarak pozitif iyon oluturulmas olayna iyonizasyon ad
verilir. yonizasyon olaynda, serbest bir elektron nrt bir gaz molekl ile arparak yeni bir
elektron ve pozitif iyon oluturabilir. Alak basn altndaki 2 elektroda V gerilimi uygulanarak
elektriksel alan elde edildii zaman, katoddan ayrlan elektronlar, anoda doru olan hareketleri
esnasnda dier gaz molekllaeri ile arparak ivmelenirler. Ktlesi m ve etkin hz vef olan bir
paracn kinetik enerjisi W =

1
2
mvef olduundan, bu parack bir atom veya molekle arpt
2

zaman, atom veya molekl iyonize edebilir (ekil 3.3). Kazanlan bu enerji elektrik alan ile doru,
uygulanan basn ile ise ters orantldr.
22

3. GazYaltkanlar ve Boalma Olaylar

W = eE e

E
p

ekil 3.3 Elektrik alan altnda iyonizasyon

olay

Serbest elektronlarn gaz atomlar ile arpmas sonucunda balca farkl durum gzlenebilir:
1. Eer paracn kinetik enerjisi, sz konusu gazn iyonizasyon enerjisine eit veya ondan
bykse, arpma iyonizasyonla sonulanr, yani bir gaz atom veya moleklden, bir pozitif iyonla
bir elektron meydana gelebilir.
mvef2 Wi
A : atom
e- + A e- + A+ + e-

A+: pozitif atom

e- : elektron

2. arpmann elastik olmas durumunda kinetik enerjisi Widen kk olan elektronlar

enerjilerinin kk bir miktarn kaybederek ar gaz moleklne devrederler ve ikinci bir
arpmaya kadar yeniden ivmelenirler. Uyarlm atoma arpan 2. , 3. ve dier paracklar atomu
kademeli olarak iyonize edebilirler (kademeli iyonizasyon)
3. arpmann sert olmas durumunda ise elektron enerjisini kaybederek atomu uyarlm
duruma sokabilir.
A + e- A* + eBurada A* uyarlarak bir st enerji kademesine ykselmi atomu temsil etmektedir. Uyarlan atom
sden daha ksa bir zaman dilimi ierisinde foton yayarak enerjisini kaybeder.
A* A + hv
Burada h Planck sabiti, v ise nmn frekansdr.

23