DEMOKRACIA

Sipas definicionit onkologjik ne fjalort e ndryshm gjuhsor demokracia sht qeverisja

e popullit ku pushteti suprem i takon popullit i cili eushtron at vete ne mnyre te
drejtprdrejte apo nprmes prfaqsuesve te vet te zgjedhur ne sistem te lire
zgjedhori. Ndrsa fjalorii gjuhs shqipe jep ket definicion te varfr demokracia sht
regjim asistem politik ku pushteti ushtrohet nga populli drejtprdrejt osenprmjet
organeve te zgjedhura ku shtetasit gzojn liri dhe te drejta te barabarta . Nga
greqishtja demos popull dhe cratio qeverisje pra qeverisje e popullit.Elementet e
Demokracis
Elementet kryesore te demokracis jan:
-Sovraniteti popullor,
-qeverisja e se drejts shteti ligjor,
-ndarja dhe kufizimi i pushtetit,
-zgjedhjet e lira re drejtprdrejta dhe pluraliste,
-sigurimi dhe garantimi i lirive dhe te drejtave t qytetarve,
-pluralizmi politik dhe ekonomik ,
-prgjegjsia politike,
-procedura demokratike e ,marrjeve t vendimeve dhe
-kultura dhe toleranca politike.
Format e demokracis sipas kriterit historik:
1-Demokracia e poliseve greke.
2-Demokracia liberale borgjeze
3-Demokracia socialiste e bazuar ne diktaturn e proletariatit
4-Demokracia bashkkohore e bazuar n shtetin modern juridik.
Sipas raporteve te demokracive me raportet shoqrore dallojm:
1-DEMOKRACIN FIKTIVE-mosprputhja e plot n mes te parimeve demokratike t
proklamuara me aktet juridike dhe politike te nj shtetit dhe praktiks s shkeljes
flagrante t ktyre parimeve .
2-DEMOKRACIA FORMALE- ku me akte kushtetuese dhe ligjore proklamohen parimet
demokratike dhe barazia para ligjit kurse ne jetn eprditshme kto parime nuk
realizohen por cenohen dhe shkelen ngaorganet dhe institucionet shtetrore.
3--DEMOKRACIA REALE- ku parimet demokratike t proklamuara me akte juridike dhe
politike zbatohen dhe materializohen nga organet dheinstitucionet shtetrore.
Sipas mnyrs s realizimit t demokracis dallojm dy forma :Demokracia e
Drejtprdrejt dhe e Trthort( prfaqsuese).
DEMOKRACIA E DREJTPRDREJTE bazohet n qeverisjen e drejtprdrejtt
qytetarve dhe popullit me pushtetin shtetror, pra kjo shprehet meparimin sovranitetit
buron nga populli dhe i takon atij dhe format eksaj demokracie jan: Referendumi,
plebishiti, iniciativa popullore,tubimet zgjedhore dhe forma t tjera t deklarimit
personal.Referendumi nnkupton deklarimin e drejtprdrejt personal tqytetarve
( popullit) pr ndonj akt juridik t pushtetit apo pr ndonjshtje tjetr pr t ciln

organi kompetent duhet t marr vendim.Vullneti prmes referendumit shpreh interesat e

qytetarve dhe ka fuqin
e ligjit dhe obligim te gjith ta zbatojn vendimin. Zakonisht shtja nn referendum
formulohet prmes pyetjeve konkret n t cilat shtetasit prgjigjen me po ose jo.
Nse shumica e trupit elektoral prgjigjet nmnyr pozitive ather referendumi
konsiderohet se sht isuksesshm.
Referendumi sipas lnds ( llojit t aktit) pr t cilin vendoset ndahet n
-referendum legjislativ,
-referendum kushtetues,
-referendum politik-statusor dhe
-referendum lokal.
Referendumi Legjislativ sht deklarimi i drejtprdrejt i qytetarve nprocesin
legjislativ dhe kjo pjesmarrje mund t shprehet n dy mnyra :n miratimin e
drejtprdrejt t ligjeve dhe me dhnjn paraprake tplqimit t popullit pr nxjerrjen e
ligjeve.
Referendumi Kushtetues- sht deklarimi i drejtprdrejt i qytetarve pr aktin
themeltar juridik t shtetit-kushtetutn. Ky deklarim ka fuqi konstituive dhe vendim
marrse dhe obligon parlamentin t shpall ose t refuzoj kushtetutn varsisht nga
deklarimi.
Referendumi Politik-Statusor, sht forma m e shpesht dhe prfshin marrjen e
vendimit q prcakton statusin politik t shtetit dhe zbatohet kur formohet shteti i ri,
shpallet shkputja nga shteti ekzistues, shpallja epavarsis, bashkimi me shtetin tjetr,
hyrja ose lidhja federale osekonfederate me shtete tjera, ndrrimi i regjimit politik,
prcaktimi iforms qeverisse etj.
Referendumi Lokal- zbatohet n rastet kur merret vendim n sfern eurbanizimit,
investimeve, infrastrukturn komunale, shpalljen evetkontributit t qytetarve pr
ndrtimin e objekteve vitale.
Referendumi baz t karakterit dhe pasojave juridike t vendimit t marra n
referendum dallojm: referendumin e detyrueshm , referendumin fakultativ dhe
referendumin konsultativ.
Referendumi I Detyrueshm- Ku pr miratimin e nj akti juridik apo tndonj shtje
tjetr politik n kushtetut ose n ligj , caktohet shprehimisht vendosja prmes
referendumit . n kto raste vendimi imarr ka karakter obligues q organet shtetrore
t marrin vendim npajtim me rezultatin e referendumit.
Referendumi Fakultativ- Paraqet formn e drejtprdrejt t deklarimit tqytetarve q
nuk i obligon organet shtetrore n marrjen e vendimit ,mirpo ne rast se pr shkak t
rndsis se ndonj vendimi organetshtetrore vendosin q shtja t nxirret n
referendum ather vendimi imarr prmes referendumit nga qytetart i obligon organet

q tazbatojn. ( Sidomos n raste kur ka mospajtime n opinion pr marrjen nj

vendimi politik ose akti juridik)
Referendumi Konsultativ- zbatohet n raste kur organet para vendimitose pas marrjes
s tij dshirojn t njoftohen me mendimin dhe vullnetine trupit elektoral. Shpallja e ktij
deklarimi nuk ka detyrim ligjor pr organet shtetrore dhe rezultatet e tij kan karakter
kshilldhns dhe jo detyrues.
Plebisciti- sht form e realizimit t demokracis s drejtprdrejt kurvendoset pr
shtje t rndsishme si forma e regjimit politik, bashkimiose ndarja me nj shtet
tjetr, dhnia e besimit ndonj lideri partiak etj.Pra por dallim pre referendumit pr
deklarim nuk ka ndonj akt juridikkonkret por shtje q jan t lidhura me strukturn e
shtetit dhemnyrn e qeverisjes. Dallim tjetr sht se referendumi ka t bj
medeklarim po ose jo ndaj nj akti juridik kurse plebishiti deklarim ndaj njindividi.
Zbatimi i kombinuar referendum dhe plebishitit bhet kurqytetart krahas deklarimit pr
ndonj akt juridik deklarohen edhe me atse i japin besimin nj individi pr qeverisja.
Iniciativa Popullore- nnkupton autorizimin e trupit elektoral q tndrmarr iniciativ
pr fillimin e procedurs pr nxjerrjen e kushtetuts,ligjit ose t ndonj akti tjetr juridik
pr zgjedhjen ose shkarkimin endonj funksionari nga funksionet politike. Pra pr
nxjerrjen e ndonj akti juridik. Iniciativa m s shpeshti paraqitet si nism q i
drejtohetparlamentit pr miratimin e ndonj ligji dhe prmes mbledhjes se caktuart
nnshkrimeve pr propozimin e kandidatve pr parlament, shef shteti etj.
Tubimet E Zgjedhsve-Jan tubime ku zgjedhsit diskutojn dhe marrinvendime pr
punn e prfaqsuesve t tyre n organet shtetrore dheushtrojn kontrollin politik ndaj
tyre si dhe bjn kandidimin pr deputet,caktojn listat kandiduese etj.
Anketat Dhe Intervistat- jan form e deklarimit personal t qytetarveprmes t cilave
organet shtetrore , institucionet e tjera politikeshtetrore dhe jo-shtetrore bjn
hulumtimin e opinionit publik dhe tedisponimit t tyre lidhur me ndonj akt juridik apo
politik apo veprimtjetr t organeve shtetrore . vendimet e tilla nuk kan karakter
obliguespor ndihmojn n marrjen e vendimeve . Anketa sidomos ndihmojnlidhur me
popullaritetin e personaliteteve publike n popull dhe sidomosaplikohen n prag t
zgjidhjeve parlamentare , pastaj pr prestigjin ekandidatve etj.
Prparsit dhe vshtirsit e realizimit te konceptit te demokracis sedrejtprdrejt
Ithtart e demokracis se drejtprdrejte theksojn se ajo shpreh me semiri sovranitetin
popullor dhe paraqet formn me te mire te pjesmarrjesse popullit ne krijimin
dhe realizimin politikave publike.Ata theksojn tri prparsi te ksaj forme te
demokracis
1. Vendosja burimore e popullit
2. Depolitizomi i vendimeve politike
3. Shoqrizimi i Pergjegjesise

Ne ann tjetr autoret qe jan ithtar te demokracis prfaqsuesetheksojn kto

vshtirsi:
1. Ngadalsia e marrjes se vendimeve politike
2. Shpenzimet kostoja e larte e procesit te vednimarrjes politike
3. Mungesa e kompetencs profesionale ne vendimmarrje politike.
DEMOKRACIA E PARLAMENTARE ( prfaqsuese)- sht form kryesore e
demokracis s trthort dhe sot paraqet model dominant te sistemevebashkohese
politike dhe nnkupton realizimin e vullnetit politik t popullitnprmjet institucioneve
dhe trupave prfaqsues t zgjedhur n mnyrt drejtprdrejt nga populli. Kjo
realizohet n ndrlidhje te ngusht t triinstitucioneve themelore:
1.trupit elektoral ,
2.organit prfaqsues dhe
3.qendra e vendosjes politike.
Trupi elektoral sht barts i sovranitetit dhe pasi q ai nuk mundet taushtroj pushtetin
drejtprdrejt ai zgjedh prfaqsuesit e tij-trupinprfaqsues parlamentin. Pra trupi
elektoral zgjedh organet prfaqsueseduke i ngarkuar me mandat dhe ushtron kontroll
politik ndaj tyre prmesprocesit t zgjedhjeve. Trupi elektoral prbhet nga t gjith
qytetart.
E Drejta e zgjedhjes s prgjithshme kuptohet e drejta e do qytetari padallim feje,
gjinie, kombi , prkatsi politike, pozit etj. Q me votn e tijt merr pjes n zgjedhjet e
organeve prfaqsuese apo edhe vet tkandidohet n ato organe. Kjo e drejt prfshin
legjitimacionin aktiv dhepasiv t zgjedhurit n proces.
1-Legjitimacioni Aktiv prfshin t drejtn e do qytetari ai me votn e tijt zgjedhe
antart e organit prfaqsues( parlamentit, senatoret , shefine shtetit etj.
2-Legjitimacioni Pasiv prfshin t drejtn e do qytetari q t vetkandidohet dhe
zgjedhn antar t organeve prfaqsuese politike dheshtetrore. Zakonisht e drejta e
vots vlen pr arritjes s moshs 18vjeare.
3-E drejta e barabart e vots q nnkupton se do vot e qytetarve eka fuqin e
njjt te votes.
Organi prfaqsues i zgjedhur nga trupi elektoral paraqet trsin e eparlamentarve t
zgjedhur drejtprdrejt nga qytetart dhe ky organparaqitet me emrtime t ndryshme si
parlament . Ky organ edhe paszgjedhjes se tij edhe pse marr mandat fuqi plot pr
qeverisje periodike ainuk ka garancion se do ta prfundoj mandatin e tij t plot.
Praparlamenti mund te marr mandat t detyrueshm dhe t lir. Mandat idetyrueshm
sht kur antart e parlamentit mbesin t lidhur ngushtme elektoratin kurse ne rastin
me mandat t lir gzojn nj pavarsi mt madhe ndaj zgjedhsve por edhe n kt
rast nse ju kundrviheninteresave t tyre trupit elektoral mund t humbasin n
zgjedhje eardhshme.

Qendra e vendosjes politike.-sht nocion i gjer dhe nnkupton t gjithainstitucionet

shtetrore dhe politike. N shtet demokratike qendra evendosjes politike koncentrohet
n tri deg kryesore t qeverisjes; ndegn legjislative e cila ushtrohet nga parlamenti,
n degn ekzekutiveq ushtrohet nga shefi i shtetit dhe qeveria si dhe dega gjyqsore
q jubesohet gjykatsve t pavarur.
Prparsit dhe vshtirsit ne implementimin e demokracisprfaqsuesePerparsite
jan:
1. Vendimmarrja e shpejte ne procedure parlamentare
2. Vendimmarrja parlamentare si rregull trajtohet si qeverisje kompetentedhe
profesionale
3. Siguron konkurrence dhe alternativa ne procesin e vendimmarrjes qeshprehet ne
raport pozite opozite.
Vshtiresit
1. Nganjher nuk shprehe vullnetin e shumics se qytetarve
2. Vendosja parlamentare shpeshher sht e prkohshme
3. vendimmarrja shpeshher bie ne krize parlamentare
DEMOKRACIA MAZHORITARE DHE KONSENSUALE
Demokracia mazoritare bazohet ne konceptin e qeverisjes se shumices.Ajo nnkupton
ekzistimin e mazhorances stabile parlamentare e cilazgjedhe qeverin dhe realizon
programin qeveritar te qeverisjes i cili kafituar zgjedhjet parlamentare. Kjo demokraci
sht tipike ne sistemetparlamentare dypartiake ku vlen parimi fituesi merr gjithka,
humbsikalon ne opozite dhe nuk participin ne qeveri.Demokracia Konsensuale
funksionon ne shoqri heterogjene politike menj spektr te gjere te diversiteteve
politike. Qeverisa politike reflektonkompromiset e domosdoshme politike pr te
ndrtuar konsensusin enevojshme politik i cili siguron qeverisjen e shumics.
SHTETI LIGJOR1.1-Kuptimi i shtetit ligjor-trsia e normave juridike t nj
shtetitparaqesin sistemin juridik n baz t s cilave sigurohet qeverisje e sedrejts
prkatsisht shtetit ligjor. Pra shteti ligjor nnkupton sistemin nt cilin pushteti
shtetror, n veanti ai ekzekutiv dhe administrativ shti kufizuar me normat e veta
juridike n at mnyr q ju garantohetpacenueshmria e lirive dhe t drejtave
themelore t qytetarve. Sipasktij parimi t gjitha organet shtetrore i nnshtrohen
ligjit.Institucionalizimi i pushtetit shtetror duhet t shprehet prmes triatributeve
themelore: legjimitetit, autoritetit dhe fuqia politike.
1-Legjimiteti buron nga populli nga trupi elektoral i cili merr pjesdrejtprdrejt n
zgjedhjen e organeve prfaqsuese dhe ne mandatimine ktyre organeve pr perioda
t caktuara.
2-Autoriteti- e ka burimin n kushtetut dhe ligj andaj dhe ju nnshtrohenatyre.
Njkohsisht kushtetuta dhe ligji bjn dhe kufizimin e pushtetit.
3-Fuqia Politike-paraqet trsin e kompetencave t organeve dheinstitucioneve
shtetrore dhe manifestohet veanrisht mes legjislacionitdhe ekzekutivit pra
parlamentit dhe qeveris.

ELEMENTET E SHTETIT LIGJOR JAN:

-Parimi i kushtetutshmris dhe ligjshmris,
-Barazia para ligjit,
-Parimi i mosdiskriminimit-Lirit dhe te drejtat e qytetarit dhe minoriteteve-Ndarja dhe
kufizimi i pushtetit,
-Gjyqsia e pavarur,
-Depolitizimi i shrbimeve publike t shtetit-Shoqria Civile etj.
Kushtetutshmria- sipas kuptimit politik juridik me kushtetutshmrikuptojm procesin e
harmonizimit t gjitha akteve juridike n mes vetidhe pajtueshmrin e tyre
me kushtetutn si dhe kufizimi dheinstitucionalizimi i pushtetit shtetror. Pra kushtetuta
n kuptimin pozitiv- juridik nnkupton harmonizimin e t gjitha akteve juridike me
kushtetutnndrsa n kuptimin formal kushtetuta nnkupton respektimin e kushtetuts
dhe harmonizimin e t gjitha akteve juridike me aktet me fuqime t lart.
Me Ligjshmri kuptohet procesi i harmonizimit t gjitha akteve dheveprimeve juridike me
ligjin.
Barazia para ligjit dhe parimi i mos diskriminimit-Barazia para ligjit parqetnj standard
ndrkombtar i cili duhet t realizohet edhe me prcaktimetligjore e edhe me
mekanizmat dhe institucioneve ligjore, me t cilatqytetaret mbrohen nga arbitrariteti
i kujtdo qofte. Ndrsa lirit dhe tdrejtat e qytetarit jan t prfshira n disa konventa
ndrkombtare tcilat shtetet e reja duhet t i zbatojn n legjislacionet e tyre .
Problemi iveant n kt drejtim sht e drejta e minoriteteve.
Konventatndrkombtare q duhet t zbatohen jan:
-Deklarata universale e t drejtave t njeriut
-Konventa ndrkombtare pr ndaljen e dnimeve dhe krimeve tgjenocidit.
-Konventa ndrkombtare pr t drejta civile dhe politike
-Konventa ndrkombtare ekonomike , sociale dhe ekonomike
- Konventa ndrkombtare pr eliminimin e te gjitha formave tediskriminimit racial.
- Konventa ndrkombtare kundr torturs dhe krimeve tjera
- Konventa ndrkombtare pr eliminimin e te gjitha formave tediskriminimit ndaj
gruas .- Konventa ndrkombtare mbi te drejtat ndaj femiut
Gjyqsia e Pavarur nnkupton ekzistimin e gjykatave te pavarura dhepunn e tyte ne
pajtim me ligjin., Disa nga kushtet pr nj gjyqsi tpavarur jan:
a)pavarsia e gjykatave nga legjislativi dhe ekzekutivi,
b) depolitizomi i gjykatave( antaret e saj nuk mund te merrendrejtprdrejt dhe aktivisht
ne jetn politike.
c) zgjedhja e gjyqtarve meafate t gjata prmes ksaj ata marrin garancin se do te
jen t pavarurnga ndryshimet politike
d) financimi i pavarur-t menagjojn vet buxhetin e tyre.

e) respektimi i procedurave gjyqsore- Paanshmria e gjyqtarve neushtrimin e

funksionit t tyre kjo sigurohet duk i mbrojtur gjyqtart ngakrcnimet politike dhe duke
zgjedhur gjyqtar me tipare te larta moraledhe profesionale.f) Paanshmria e gjyqtareve
Depolitizomi i shrbimeve publike- Shrbimet publike paraqesin organetprmes te
cilave shteti qytetarve t tij ju ofron shrbimet publike nfunksion t realizimit te
interesave personale dhe publike dhe kanekarakter kryesisht administrativ. N kt
drejtim rndsi t veant kaedhe depolitizimi i policis dhe ushtris dhe vnia e tyre n
kuadr tligjit.
Shoqria Civile- nnkupton strukturn jo shtetrore dhe jo qeveritare tcilat reflektojn
mendimin e lir t qytetarve. Koncepti i ksaj shoqriebazohet n t drejtn e
qytetarve q lirisht t formojn organizata dheshoqata jo qeveritare dhe ne mnyr t
organizuar. Pr t br presion nqendrat e vendosjes politike n artikulimin e
krkesave t tyre.
Mbrojtja e prons dhe e pasuris s qytetarve paraqet parakusht prfunksionimin e
shtetit ligjor.
Ndrtimi i shtetit ligjor n Kosov:-Pas prfundimit t lufts dhe vendosjess Kosovs
nn administrimin e OKB-s kan filluar hapa e par nndrtimin e shtetit ligjor dhe
vendosjen e sundimit t ligjit n shoqri. Methemelimin e organeve ligjdhnse ,
ekzekutive dhe gjyqsore n Kosov jan krijuar kushte pr ndrtimin e shtetit ligjor
dhe sigurimin e parimit tsundimit t s drejts.
FORMAT KRYESORE T PUSHTETIT SHTETROR JAN: pushtetikushtetutdhnes
dhe legjislativ, pushteti ekzekutiv-administrativ dhepushteti gjyqsor.
Pushteti Kushtetutdhnes Dhe Legjislativ konsiston n autorizimin eorganeve m t
larta shtetrore pr t miratuar kushtetutn si akt m tlart , ligjet , aktet nnligjore
dhe aktet e tjera t prgjithshme juridike.Pr mes ktij funksioni ndrtohet sistemi
kushtetues dhe juridik i cilimundson qeverisjen e s drejts si parim themelor i
demokracis. Kypushtet ushtrohet nga bartsit e sovranitetit ( parlamenti, kuvendi ,
senatietj. N baz t asaj se kt funksion n mnyr t pavarur e ushtrojnorganet
legjislative kemi shtetet parlamentare dhe kur ky funksionushtrohet nn mbikqyrje e
shefit t shtetit kemi shtetet presidenciale.
Pushteti Ekzekutiv- sht form e pushtetit q konsiston n zbatimin edrejtprdrejt te
ligjeve dhe akteve tjera juridike n njrn an dhe neann tjetr t politiks shtetrore.
Barts t ktij pushteti jan qeveriadhe organet administrative. N shtet
parlamentare qeveria formohet dhembikqyret nga parlamenti . Qeveria formon dhe
mbikqyr organetadministrative ndrsa roli i administrats sht zbatimi i ligjeve, i
planeveshtetrore, t politiks shtetrore etj. Organet e administrats jan :ministrit,
sekretariatet, drejtorit etj.
Pushteti Gjyqsor-sht form pushtetit q konsiston n ndarjen e sdrejts apo
sigurimin e ligjshmris n shoqri. Kt pushtet e ushtrojngjykatat e pavarura si
organe tradicionale te shtetit. Funksionin eushtrojn si procedur gjyqsore dhe n
baz t ligjit dhe sistemigjyqsor zakonisht sht unik. Sistemi i jurisprudencs ka dy
kuptime:kuptimi i ngushte q nnkupton gjykatat dhe kuptimi i gjer q nnkuptonedhe
prokurorit, avokaturn etj. Parimet kryesore t gjyqsis jan:Ligjshmria, parimi i s
vrtets materiale, dyshkallshmria , publicitetitpuns, pavarsia etj.

Ushtrimi i pushtetit shtetror njeh dy parime kryesore: parimin e unitetitt pushtetit dhe
parimin e ndarjes s pushtetit shtetror.
PARIMI I UNITETIT T PUSHTETIT SHTETROR sht form ku pushtetisht i
koncentruar n nj organ suprem t pushtetit shtetror i ciliformon dhe mbikqyr
organet e tjera. Pra ky parim bazohet n dominiminorganit legjislativ ndaj organeve
ekzekutive dhe gjyqsore dhe shprehetn dy mnyra: zgjedhjen dhe formimin e ktyre
organeve nga organilegjislativ dhe prfaqsues dhe n mbikqyrjen dhe kontrollimin
politik tpuns s ktyre organeve nga organi legjislativ.
Historikisht njihen tri forma t rregullimit shtetror t bazuara n unitetin e
pushtetitshtetror: sistemi autokratik, sistemi i kuvendit dhe sistemi i konvents.
Sistemi Autokratik Jan t bazuara n parimin e unitetit t pushtetit i cilirealizohet n
favor t organeve ekzekutive. Ato dominojn mbi organetprfaqsuese dhe legjislative
duke i mbajtur nn kontroll dhe duke marrvendime m t rndsishme politike .
Shembull jan regjimet fashiste.
Sistemi I Kuvendit- ktu kocentrimi i pushtetit sht n kuvend si organprfaqsues dhe
legjislativ. Ky organ prve funksionit legjislativ ushtronedhe funksionin e kontrollit ndaj
organeve tjera t pushtetit. Zakonishtsht zbatuar n sistemet socialiste dhe bazohet
n sistemin e delegimit icili mundson prfaqsimin ne kuvend t tri bazave deleguese:
t punss bashkuar, organizatave shoqrore-politike dhe bashksive shoqrorepolitike. P.sh ish Jugosllavia dhe kuvendi i ish KSA t Kosovs me tridhoma. Ndrsa n
varantin sovjetik ky pushtet i takonte sovjetve kuvend t rndsishme kishin Presidiumi
suprem dhe Kshilli i ministrave.
Sistemi I Konvents- sht sistem n t cilin organi legjislativ pjesrishtdhe n mnyr
t trthort e ushtron edhe pushtetin ekzekutiv. Pr hert par sht aplikuar gjat
revolucionit francez n kohn e qeverisjes s jakobinve. Shembull sht Zvicra ku
kuvendi federativ zgjedh kshillinfederativ prej 7 antareve n kompetenc t cilit
sht pushtetiekzekutiv. Parlamenti mund t anuloj ose pranoj propozimet e
ktijkshilli.
PARIMI I NDARJES S PUSHTETIT SHTETROR-nnkupton formn eqeverisjes
shtetrore q bazohet n ushtrimin e pavarur t pushtetitlegjislativ, ekzekutiv dhe
gjyqsor dhe ekziston n ato shtet ku do njranga kto organe sht kompetent pr
kryerjen e pavarur t punve tcaktuara me kushtetut dhe me ligj. Kjo pavarsi
shprehet me faktin seorganet e nj dege t pushtetit shtetror nuk munden t
urdhrojnorganet e degve t tjera t nxjerrin ndonj akt ose t ndrmarrin
ndonjveprim t caktuar. Ky sistem sht paraqitur n kohn e revolucionitborgjez si
prpjekje pr kufizimin e pushtetit t monarkut. Prfaqsueskryesor i ksaj teorie sht
Monteskie.
Jan tri sisteme t bazuara n parimin e ndarjs s pushtetit shtetror-sistemi
parlamentar, sistemi presidencial dhe sistemi i przier.

Sistemi Parlamentar-sht form e ndarjes s pushtetit n t cilin roldominant ka

parlamenti si organ legjislativ dhe prfaqsues. Pr her tpar sht aplikuar n Angli
shek. XVIII. N sistemet parlamentaresiprfaqsisht duket se vend qendror ka
parlamenti , kurse n fakt ktrol e ka qeveria t ciln e formon shumica parlamentare.
Varsisht ngaraporti n mes t parlamentit dhe qeveris dallojm dy modele:
sisteminparlamentar anglez dhe sistemin parlamentar evropian. N sistemi
anglezparlamenti edhe pse e formon qeverin( me propozimin e monarkut) nuke ka t
drejtn e shprndarjes dhe marrjes s mandatit t tyre. Prkundrksaj qeveria n raste
t caktuara ka t drejt t marr iniciativ q tshprndaje parlamentin. Rolin e qeveris
e luan kabineti. Ndrsa nsistemin evropian pushtetin ekzekutiv e ushtron qeveria
parlamentare t ciln e formon dhe kontrollon parlamenti. Mandatin pr formimin
eqeveris e ka partia politike qe ka fituar zgjedhjet parlamentare .N rastse asnj parti
nuk e ka shumicn vjen deri te formimi i qeveris skoalicionit t ciln e formojn dy
apo m shum parti. Parlamenti ka tdrejt t mbikqyr punn e qeveris, ushtroj
votbesimin , shkarkojdhe zgjedhe qeverin e re.
Sistemi Presidencial- sht form e qeverisjes shtetrore e bazuar nndarjen e
funksioneve n mes te parlamentit dhe shefit t shtetit. Shefi ishtetit n kto sisteme
paraqitet si barts i pushtetit ekzekutiv. Ai ka tdrejta n radhe t par q t kontrolloj
aktivitetin legjislativ tparlamentit prmes prdorimit t vetos suspenzive n kthimin e
ligjeven rishqyrtim n parlament. N ann tjetr ai sht i obliguar tuprmbahet ligjeve
t parlamentit. Shefi i shtetit pr punn e tij nuk iprgjigjet parlamentit por trupit elektoral
. n kto shtet presidentitformon kabinetin e tij i cili e ushtron funksionin e qeveris.
Antart ekabinetit i emron vet presidenti i cili edhe mundet ti shkarkoj ata.Form
me t zhvilluar t ktij sistemi e kan SHBA-t ku shprehet mepozit t fort presidenti
ndaj kongresit dhe me funksion t pavarur tgjykats kushtetuese.
Sistemi I Przier- Ky sistem paraqet formn hibride t qeverisjes t bazuarn
kombinimin e parimeve t sistemeve parlamentare dhe presidenciale.N kto sisteme
parlamenti edhe pse emron shefin e shtetit dhe formonqeverin nuk ka t drejt t
kontrolloj pun e tyre dhe ti shkarkoj ata.Pr her t par sht paraqitur ne Franc
ne vitin 1958 me kushtetutne DE GOLIT. Ku qeveria prcakton dhe udhheq politikn
shtetrore dhepr punn e saj i prgjigjet parlamentit. Kshtu edhe pse kryetari
irepubliks emron kryeministrin e me propozimin e tij edhe antart etjer t qeveris
Parlamenti ka t drejt t mbikqyr pun e saj dhe tushtroj shtjen e votbesimit
n parlament. Kur qeveria shkarkohet nparlament kryeministri jep dorheqje . N kto
raste kryetari ka dymundsi t emroj kryeministr t ri ose t shprndaj parlamentin
dhet shpall zgjedhje t reja. Forma t caktuara t ktij sistemi e hasimedhe ne
republikn e Shqipris dhe t Kosovs.
PARLAMENTARIZMI---Paraqitja dhe zhvillim i parlamentarizmit n bot.-Parlamenti si
institucionpolitik dhe bashkohs sht paraqitur n shek. VVII dhe XVIII si nj nga
tarriturat e revolucionit borgjez dhe si nj nga bazat e demokracisqytetare dhe t
shtetit ligjor. sht paraqitur n Angli si rezultat i luftsmidis ushtris mbretrore dhe
ithtarve t parlamentarizmit q sollimiratimin e dy akteve historike peticionit mbi t

drejtat dhe aktit mbitolerancn n vitin 1685. Me kt n Angli u vendos sistemi i

qeverisjesne form t monarkis kushtetuese n at mnyr q mbreti nautorizimet e
tij ishte i kufizuar me kushtetute dhe me ligj. N ktperiudh Anglia kishte sistemin e
monarkis kushtetuese dhe joparlamentare. Pra monarku kishte t drejt t emroj
kryetarin dheantart e qeveris pa plqimin e parlamentit. Kjo zgjati deri n reformate
vitit 1832 kur u prcaktuan rregullat e sistemit parlamentar. Me kt nAngli u zhvillua
sistemi i demokracis parlamentare i bazuar n ndarjen epushtetit midis parlamentit ,
qeveris apo kabinetit qeveritar dhe mbretit.Nj shekull m von edhe ne Franc pas
fitores s revolucionit pothuajsen mnyr t njjt u prcaktuan rregullat e qeverisjes
parlamentare m von n shekullin e XIX sistemi qeveriss i bazuar n rregullat
eqeverisjes parlamentare u aplikua n shume vende t Evrops. Sistemievropian dallon
nga ai anglez kur sht n pyetje raporti i parlamentit meqeverin. N sistemin anglez
qeveria ka funksione m t gjera ekzekutivedhe ka nj pavarsi m t theksuar ndaj
parlamentit ( ka t drejtn eshprndarjes s parlamentit) n sistemin evropian
funksionon qeveriaparlamentare e cila formohet dhe kontrollohet nga parlamenti.
Sistemiparlamentar sht dinamik dhe jo proces statik dhe sht n konkurrenct
vazhdueshme me sistemet paralele politike si sistemet presidenciale ,sistemet e
kuvendit dhe sistemet e konvents.
Kuptimi i prgjithshm i parlamentarizmit- Kuptimi i sistemit parlamentarsht se trupi
elektoral ose trsia e shtetasve q kan t drejt voteprcaktojn njerzit q do t i
prfaqsojn. Kta prfaqsuesit e popullite prbejn parlamentin dhe me an t
votbesimit t tyre ngarkojnqeveritart me funksionimin e qeverisjes, te drejtimit politik
dheadministrativ t vendit. sht sistem q pr dallim nga ai presidencial kundarja e
pushtetit shtetror sht rigoroze n sistemin parlamentarprcaktohen rregulla elastike
t ndarjes s pushtetit n legjislativekzekutiv dhe gjyqsor. Pra ktu ekziston nj kufizim
dhe varshmrifunksionale n mes t pushtetit legjislativ dhe ekzekutiv.
Karakteristikat kryesore t sistemeve parlamentare jan:
1-Prcaktimi i raporteve specifike midis pushtetit legjislativ dheekzekutiv . pushteti
ekzekutiv n shumicn e vendeve parlamentare innshtrohet kontrollit t parlamentit.
2-N kto sisteme organet ekzekutive po marrin rol kryesor politikprkatsisht t
qendrs vendimtare t vendosjes politike. Kjo shprehetme faktin se shumica e akteve t
cilat i miraton parlamenti i prgatit dhepropozon qeveria.
3- Qeveria formohet dhe funksionon sipas rregullave parlamentare.Mandatin pr
formimin e qeveris e ka partia shumic n parlament, nrast se asnj parti nuk e ka
shumicn ather qeveria formohet nga dyapo m shum parti.
4-Karakteristik tjetr jan zgjedhjet e lira t drejtprdrejta dhe shum-partiake
parlamentare.
5- Karakteristik tjetr sht raporti i parlamentit me shefin e shtetit nsistemet tipike
parlamentare si dhe kuvendore shefi i shtetit zgjidhet dhekontrollohet nga parlamenti.
N kto sisteme ai s bashku me qeverinushtron pushtetin ekzekutiv. Ndrsa n
sistemet e kombinuara parlamentinuk ushtron kontrolle mbi shefin e shtetit i cili zgjidhet
drejtprdrejt ngapopulli.

LLOJET E SISTEMEVE PARLAMENTARE sistemet parlamentare tipizohensipas tri

kritereve kryesore:
1. sipas forms s rregullimit shtetror,
2. sipas raportit t parlamentit me qeverine dhe
3. sipas numrit t partive q marrin pjes n jetn parlamentare.
1. sipas forms s rregullimit shtetror- jan t njohura dy forma kryesore: monarkit
parlamentare dhe republikat parlamentare.
Monarkit Parlamentare-nnkuptojn rregullimin shtetror t bazuar n zgjedhjen e
shefit t shtetit sipas parimit te trashgimis s postitmbretror dhe n rolin dominant t
parlament n t. N kto shtetemonarku nuk paraqet faktor t rndsishm politik dhe
nuk qeveris mepushtetin. Ndrsa parlamenti ushtron pushtetin shtetror me
qeverin.Kjo form sht na Angli., Spanj, Suedi etj. Pra monarku ushtronfunksione
formale dhe ceremoniale.
Republika Parlamentare-parqet formn e rregullimit shtetror t bazuarn ndarjen e
pushtetit n legjislativ , ekzekutiv dhe gjyqsor. Barts tpushtetit legjislativ sht
parlamenti, atij ekzekutiv sht kryetari irepubliks dhe qeveria dhe i atij gjyqsor jan
gjykatat e pavarura. Prdallim nga monarkit kryetari i republiks zgjidhet nga
parlamenti osenga zgjedhjet e drejtprdrejta nga populli. N kt sistem
dominonparlamenti sidomos n pushtetin ekzekutiv pra parlamenti formonqeverin,
kontrollon punn e saj dhe mund ta shkarkoj me votbesim.
Sistemet parlamentare sipas raportit t organeve shtetrore jan:
-sistemet e pastrta parlamentare,
-sistemet gjysm parlamentare dhe
-sistemet e prziera parlamentare .
Sistemet e pastrta parlamentare- Parlamenti paraqet qendrn kryesoret vendosjes
politike. Ai zgjedh kryetarin si shef t shtetit dhe qeverin siorgan ekzekutiv. Edhe pse
mandatarin( kryeministrin) pr formimin eqeverise e propozon shefi i shtetit ajo i
nnshtrohet kontrollit t plot tparlamentit. Parlamenti e ka t drejtn q n do koh
t shtroj shtjene votbesimit t qeveris n parlament. Po ashtu parlamenti ka t
drejtne shkarkimit t shefit t shtetit.
Sistemet Gjysm Parlamentare- paraqet formn dominonte tparlamentarizmit sot.
Shefi i shtetit ka t drejt t firmos ligjet eparlamentit ti riktheje ato pr rishqyrtim n
parlament dhe te prdorveton suspenzive ndaj ligjeve dhe akteve t tjera t miratuara
ngaparlamenti. N ann tjetr shefi i shtetit zgjidhet nga parlamenti dhesht i obliguar
tu prmbahet rregullave te parlamentit. Parlamenti ka tdrejtn t filloj procedurn pr
shkarkimin e shefit te shtetit dhe tashkarkoj me procedur sipas kushtetuts dhe ligjit.
Jan t njohura dymodele t ktij sistemi:ai anglez dhe kontinental. N sistemin
kontinentalqeveria parlamentare zgjidhet nga shumica parlamentare dhekontrollohet
nga parlamenti. Kjo qeveri zbaton vendimet dhe politiken eprcaktuar n parlament.
Ndrsa roli i shefit t shtetit sht i kufizuar dheformal. Ndrsa n sistemin anglez
Kabineti qeveritar ka rol dominant dhene raste t caktuara mund t propozoje monarkut
t shkarkojparlamentin. Shef i kabinetit emrohet lideri i partis q ka fituarzgjedhjet
dhe ai zbaton programin asaj partie.

Sistemet E Prziera Parlamentare .-Kto paraqesin kombinim t parimevet sistemit

parlamentar dhe presidencial. N shtetet e tilla pushtetindahet n mes t parlamentit q
ushtron pushtetin legjislativ, zgjedhordhe mbikqyrs dhe shefit t shtetit i cili sht
barts i pushtetitekzekutiv-politik.
Sipas numrit t partive q marrin pjes n jetn parlamentare sistemetparlamentare
ndahen n : sisteme parlamentare nj partiake, sisteme dy partiake dhe sisteme shum
partiake.
Sistemet Parlamentare Nj Partiake-bazohen n parimin e monizmitpolitik t bazuara
n ndalimin e veprimit t partive politike t tjera tpluralizmit politik. Ato kt e shprehin
prmes kushtetuts. Jan shtetetotalitare dhe autokratike ku edhe pse funksionojn
organet prfaqsuesenuk aplikohen rregullat e demokracis parlamentare.( shembull
ishshtetet socialiste).
Sistemet Parlamentare Dy Partiake- sht i bazuar n luftn dherivalitetin n mes t dy
partive kryesore politike. Kto sisteme aplikojnsistemin parlamentar t bazuar n
sistemin shum partiak mirpo luftapr pushtet ushtrohet vetm n mes t dy partive
kryesore rreth t cilavepozicionohet shumica e trupit elektoral t nj shteti. Pra n jetn
politikemarrin pjes nj numr i madh i partive me orientime t ndryshmepolitike mirpo
lufta bhet vetm n mes t dy partive . Karakteristik ektyre sistemeve sht se kto
dy parti i ndrrojn pozicionet n pushtet.Prfaqsues tipik jan SHBA- ku jan dy parti
kryesore ajo Republikanedhe demokratike dhe Anglia ku dominojn partit
:Konzervative dhe ajoLaburiste.
Sistemet Shum Partiake- i hasim n ato shtete ku lufta parlamentarezhvillohet midis
shum partive t ndryshme politike prej t cilave asnjranuk ka rol dominant politik.
Karakteristik tjetr sht koalicionet eshpeshta politike t cilat lidhen n mes t partive
me orientime tengjashme politike. Kto sisteme jan mjaft t prhapura n shum
shtetesi ne Franc, Gjermani, Itali, Spanje, Greqi, Poloni, Shqipri etj.
PARLAMENTI
1-Kuptimi dhe prejardhja e parlamentit-Parlamenti sht institucion kushqyrtohen apo
diskutoje shtje t ndryshme( kuptimi etimologji) dheparlamenti nnkupton trupin
prfaqsues politik q ushtron funksioninligjdhns( kuptimi politik). Parlamenti sot n
bot paraqet organinshtetror t cilit I sht besuar nxjerrja e ligjeve dhe paraqitet n
forma tndryshme si parlament, kuvend, senat, kongres etj. Parlamenti gjenezn eka n
Angli pas pushtimit nga nomadt dhe paraardhsi I tij shtinstitucioni CURIA REGIS
apo kshilli mbretror. Q I kryente funksionetekzekutiv, legjislativ dhe gjyqsor.
Parlamenti sht paraqitur si shpreheje prpjekjeve t aristokracis pr t kufizuar
pushtetin e monarkut.Dokumenti I par si rezultat I ktyre prpjekjeve ishte MAGNA
CARTALIBERTATEM-me t ciln ju kufizua mundsia monarkut pr caktimin etatimeve
pa plqimin e kshillit mbretror. Ndrsa q nga shek. I XIVvendoset emrtimi
parlament n vend t CONCILIUM dhe CURIA . Nfillim ky parlament kishte vetm
nj dhom dhe m von dy dhoma.Dhoma e Komunave e cila prbhej nga
prfaqsuesit e qytetarve dhefshatarve dhe dhoma e Lordve e cila prbhej nga
prfaqsuesit eshtress s pasur aristokrate. Pra n fillim parlamenti nuk merrej

menxjerrjen e ligjeve por n dhnien e plqimit pr caktimin e lartsive ttatimeve.

Ndrsa teoria mbi parlamentin si organ legjislativ paraqitet nshek. XVIII nn ndikimin e
filozofit Monteskies sikur ligjet do t nxirrtemonarku nuk do t kishte liri dhe shumica
m mir e ushtron funksioninlegjislativ se sa vetm nj njeri. Kjo ide u materializua pr
her t parme kushtetutn e SHBA n vitin 1787 dhe me von me kushtetutn
eFrancs n vitin 1791. Nga aspekti I realizimit t demokracis parlamenti paraqet
formn dominonte te realizimit te demokracis ,ku qytetaret npa mundsi t marrin
pjes n mnyr t drejtprdrejt n jetn politikeata me votn e tyre zgjedhin
prfaqsuesit e tyre t cilve ju besohetushtrimi I funksioneve qeverisse. Pra:
A-Fillimisht parlamenti ishte instrument prkufizimin e pushtetit tmonarkut dhe bartjes
s disa funksioneve t tij n organet prfaqsuese
B-Krahas aplikimit t sistemit parlamentar si form e qeverisjesparlamenti merr
atributet e organet ligjdhenes dhe prfaqsues .
C- Aktualisht parlamenti n sistemet demokratike paraqet institucionkryesor politik q
mundson funksionimin e demokracis parlamentaredhe pluralizmit .
Funksionet e parlamentit mund t ndahen n :legjislativ ,zgjedhor dhembikqyrs
FUNKSIONI LEGJISLATIV-Parlamenti sht trup ligjdhns t cilit I besohetushtrimi I
pushtetit legjislativ. Funksioni ligjdhns ka kufirin e lart dhekufirin e ult. Kufiri I lart
prfshin t drejt deri n nxjerrjen e aktit m tlart kushtetuts dhe kufiri I ult n
nxjerrjen e urdhresave dhe aktevennligjore. Funksioni I nxjerrjes s ligjeve prfshin tri
faza t procesitlegjislativ: 1-Fazn e iniciativs legjislative 2- Fazn e shqyrtimit dhe
tmiratimit t ligjeve 3- faza e hyrjes n fuqi t ligje.1-Iniciativa legjislativ-nnkupton t
drejtn e propozimit t ligjve nprocedurn parlamentare . kjo e drejt ju njihet n radh
t parparlamentarve , mirpo n vendet me sistem parlamentar t
qeverisjespropozues kryesor t ligjeve sht qeveria. Prpos qeveris kjo e drejt
Injihet edhe shefit t shtetit. N shum shtete parlamentare shefi I shtetite ka t drejtn
e vetos ndaj ligjeve t parlamentit.2-Shqyrtimi I ligjeve n parlament-paraqet fazn ku
parlamentart japinvrejtjet dhe propozimet tyre ndaj tekstit t propozuar ligjor. Kto
vrejtjemund t jepen n form t amendamenteve. Pas shqyrtimit fillonprocedura e
miratimit ku propozimi mund t pranohet ose t hudhetposht. Ligjet mund t miratohen
nga shumica parlamentare dhe n rastet caktuar nga shumica e kualifikuar e
antarve. Kjo procedur sht endrlikuar n parlamentet me dy dhoma ose
bikamerale. Te kto sistemeligjet aprovohen vetm kur marrin shumicn n t dy
dhomat eparlamentit.3-hyrja n fuqi- paraqet fazn e tret dhe t fundit t procesit
legjislativku ai fillon t prodhoj pasoja juridike. Lidhur me kt rol t rndsishmkan
organet ekzekutive ( qeveria) t cilat mund t shtyjn hyrjen n fuqite ligjeve. Parimisht
ligjet e miratuara hyjn fuqi 8 dite pas miratimit( VOCATIO LEGIS. N raste te caktuara
mund t vendoset se hyjn n fuqiditn e miratimit apo t shpalljes s tyre e n disa
raste vendoset prfillimin e aplikimit t tryre pas nj kohe t gjat.-n kuptimin e gjer
funksioni ligjdhns I parlamentit prfshin edhe ktoautorizime nxjerrjen e buxhetit dhe
llogarin prfundimtare, ratifikiminmarrveshjeve ndrkombtare q I lidh qeveria apo
shefi I shtetit,Vendosja pr luftn dhe paqen dhe Shpallja e referendumit.
FUNKSIONI ZGJEDHOR I PARLAMENTIT- prfshin funksionet si n vijim:

a-zgjedhja dhe shkarkimi I shefit t shtetit.

b- zgjedhja dhe shkarkimi I qeveris apo antarve t caktuar t saj.
3- zgjedhja dhe shkarkimi I eprorve t organeve dhe organizatave administrative
4- zgjedhja dhe shkarkimi I bartsve t funksioneve gjyqsore
5- zgjedhja dhe shkarkimi I gjykatsve t gjykatave kushtetuese
6-Zgjedhja dhe shkarkimi I bartsve t tjer t autorizimeve publike.
a) N sistemet parlamentare dhe kuvendare parlamenti n mnyr tpavarur zgjedhe
dhe shkarkon qeverin si dhe shefin e shtetit. Pra nkto sisteme qeveria dhe shefi I
shtetit pr pun e tyre I prgjigjenparlamentit.
b-N sistemet e prziera parlamentare presidenciale ka t drejt tzgjedhe dhe t
shkarkoj vetm qeverin kurse shefi I shtetit zgjidhet ngat gjitha qytetart me t drejt
vote.
c) n sistemet presidenciale , parlamenti nuk ka autorizime zgjedhore nraport me
shefin e shtetit dhe qeverin. N kto sisteme shefi I shtetitzgjidhet nga trupi elektoral
dhe pr punn e vet nuk I jep llogariparlamentit edhe pse kufizohet n disa obligime
ndaj parlamentit.
FUNKSIONI MBIKQYRS I PARLAMENTIT-Ky funksion nnkupton ushtrimine
kontrollit politik ndaj pushtetit n veanti t qeveris. Pra n sistemetparlamentare apo
kuvendare parlamenti zgjedhe dhe shkarkon qeverin eedhe shefin e shtetit ( kryetarin
e republiks) me shefin e shtetitautorizimet jan m t kufizuara. Qeveria e cila
formohet dhe funksiononnn mbikqyrjen e parlamentit njihet si qeveria
parlamentare.Instrumentet e kontrollit parlamentar t puns s qeveris sht e drejtae
parlamentit te miratoj buxhetin pastaj instrumentet me t cilat shtrohetprgjegjsia e
qeveris n parlament. Mjetet me t cilat shtrohetprgjegjsia e qeveris jan raportet e
rregullta t qeveris n parlamente q paraqesin mjetet e prhershme .
Mjetet e rregullta te kontrollit parlamentare jan Miratimi i buxhetit dheparaqitja e
raporteve periodike ne parlamentMiratimi i buxhetit paraqet nj akt te rndsishm pr
punn e doqeverie duke prcaktuar lartsin e buxhetit parlamenti prcakton tehyrat
dhe te dalat e shpenzimeve publikeParaqitja e raporteve periodike, ne sistemet tipike
parlamentare qeveriasht e obliguar qe pr punn e saj te njoftoje parlamentin
prmesraporteve periodike
Mjetet e jashtzakonshme te kontrollit parlamentare jan 1-pyetjet edeputetve, 2interpelanca e parlamentare 3- komisionet parlamentare.Pyetjet e deputetve- Jan
instrument I kontrollit parlamentar kudeputett I drejtohen me pyetje t caktuara
qeveris apo ministrit . ktopyetje kan t bjn me njoftimin e deputetve pr aspektet
konkrete tepuns s qeveris. Pyetjet mund t parashtrohen me goj ose me
shkrimdhe zakonisht ne fund t seancs parlamentare. Ministri mund tprgjigjet
drejtprdrejt apo edhe me shkrin ne seancn tjetr nsepyetja sht br me shkrim.
Dhe lidhur me pyetjen e deputetit nukhapet diskutimi parlamentar pasi q n kt
shqyrtim marrin pjes vetmdeputeti q pyet dhe ministri I cili flet ne emr te qeveris.

interpelanca parlamentare- sht nj nga institutet m t vjetra t kontrollitparlamentar

ndaj qeveris. Derisa t pyetjet e deputetve marrin pjes vetmdeputeti q pyet dhe
ministri q prgjigjet te interpelanca parlamentare hapetdebate dhe shqyrtimi ku marrin
pjes t gjith parlamentart dhe antart e qeveris dhe qllimi I interpelancs sht
hapja e debatit pr lshimet dhedobsit eventuale t qeveris apo ministrive prkatse
si dhe marrja esanksioneve lidhur me kto lshime. Zakonisht interpelanca ushtrohet
ngapartia opozitare N parlament.
komisionet anketuese parlamentare-zakonisht formohet n ato raste kurlidhur me
ndonj shtje n parlament ekzistojn mendime t ndryshme midispartis n pushtet
dhe n opozit Andaj formohet komisioni anketues meprbrje shum partiake pr
mbledhjen e fakteve dhe provave relevantelidhur me ndonj shtje . Pastaj n
seancn e radhs prezantohet raporti Ikomisionit dhe hapet diskutimi parlamentar I cili
prfundon me miratimin apohedhjen e tij. Zakonisht ky funksion ushtrohet kur qeveria
ka keqprdorimeapo edhe ministri t korruptuara.
Votbesimi I qeveris- Prmes tij deputett I marrin mandatin qeveris paraskadimit t
afatit pr t cilin sht zgjedhur ajo. Propozimin pr fillimin e njprocedure te till mund
ta jep nj numr I caktuar I deputetve. Ndrsashkaqet pr votbesim jan t ndryshme
dhe si pasoj e paknaqsis sparlamentit m punn e qeveris dhe mosrealizimit t
programit t puns ssaj. Konsiderohet se qeveria a ka humbur votbesimin nse
votbesimin e saje prkrah shumica e deputetve n parlament. Votbesimi mund t
iniciohetedhe nga vet qeveria kur ajo dshiron t dij se a gzon besimin eparlamentit
pr realizimin e programit te saj. Zakonisht n sistemet shum-partiake partit opozitare
me an t votbesimit arrijn q n rrugparlamentare ta rrzojn qeverin. Ndrsa n
sistemet dy partiake kjo ndodhshum rrall.
shkarkimi I qeveris- N raste kur qeveris I merret votbesimi ajo sipas fuqisligjore
konsiderohet e shkarkuar dhe duhet t jep dorheqje kolektive.Shkarkimi sht akt me
t cilin qeveris parlamentare apo t asaj skoalicionit I merret mandati nga shumica
parlamentare dhe zakonisht ndodhen sistemet e pastrta parlamentare. Ndrsa
procedura e zgjedhjes sqeveris s re fillon q nga akti I shkarkimit t qeveris aktuale
dhe bhetsipas rregullave parlamentare ku shefi I shtetit propozon mandatarin e ri I
cilim pastaj propozon ministrat n qeverin e tij.
-STRUKTURA E PARLAMENTIT- historia e zhvillimit parlamentar t vendeve
tndryshme njeh parlamentet njdhomshe ( monokamerale) dhe dydhomsh( bicameral) por ka pasur raste kur parlamenti sht prbr edhenga tri e
pes dhoma. Parlamenti I par I Anglis ka pasur dy dhoma: Dhomne komunave dhe
dhoma e lordve megjithse sot n realitet organ I vetmligjvns sht dhoma e
komunave. Zakonisht ky sistem sht I aplikuar nshtetet multinacionale dhe ato me
rregullim federativ apo konfederativ.Struktura dy-dhomshe mundson prfaqsim me
real t opinionit t vendit.Zakonisht n opinion profilizohen dy shtresa shoqrore: ajo
novatore qangazhohet pr ndryshime dhe ajo konservatore q ka pr qllim ruajtjen
estatus quo. Andaj struktura dy-dhomshe mundson q kto dy shtresa
tprfaqsohen m mir. Ndrsa sistemi nj dhomsh sht karakteristik prshtetet
unitare dhe nj-nacionale-ithtart e ktij sistemi theksojn prparsin Sigurimin e
veprimeve unike t parlamentit n mbrojtjen m efikase tpakics opozitare etj. Sistemi
nj dhomsh sht aplikuar edhe ne vendet ish-socialiste pas rrzimit t regjimit

komuniste. N sistemin dy-dhomsh dhomae lart apo dhoma e dyt sht organ
federal dhe prfaqson njsit federale .kjo dhom paraqitet n dy forma kryesore A)
Senati- si n ShBA , Zvicr,Kanada etj. Dhe b) n form t kshillit si n gjermani. N
pikpamje tdhoms s dyt jan t njohura 4 sisteme.
1-Sistemi sipas t cilit dhoma e dyt formohet n baz t prfaqsimit t njsive
federale dhe te shteteve antare-SBA, Zvicr, Gjermani etj,.
2--Sistemi sipas t cilit dhoma e dyt formohet n baz t zgjedhjeve tprgjithshme
dhe aplikohet n senatin e Italis.
3- Sistemi sipas t cilit dhoma e dyt formohet n baz t emrimit tantareve t saj
dhe aplikohet n Kanada ku kryeministri I cakton ata.
4- Sistemi sipas t cilit dhoma e dyt formohet n baz t trashgimis tfunksionit . N
disa raste kompetenca e t dy dhomave sht e njjt e nedisa raste apo vende
kompetencat e dhoms s dyt jan m t kufizuara.
Organizimi I brendshm I parlamentit Dominon pikpamja se organizmi Ibrendshm
paraqet qshtje autonome t do parlamenti andaj shumica eparlamenteve nxjerrin
rregulloret e puns pe qllim pr t rregulluar mnyrne puns s tyre, organet, trupat
dhe komisionet parlamentare , mnyra emarrjs s vendimeve etj. Mirpo shumica e
sistemeve kushtetuese kanpranuar pikpamjen se kto rregulla duhet t jen n pajtim
me parimetkushtetuese dhe t I nnshtrohen kontrollit t kushtetutshmris nga ana
egjykatave kushtetuese. Ky organizim ka rndsi sidomos pr mbledhjet eparlamentitt,
udhheqjen e parlamentit, grupet parlamentare dhe komisionetparlamentare
Mbledhjet (seancat) e parlamentit
Mbledhjea e parlamentit nnkupton seancat e dhomave te tij. Lidhur memenyren e
mbajtjes se mbledhjeve jane te njohura dy sisteme
1) Sistemi i par i jep liri t plot parlamentit q vet t prcaktoj mbledhjet,kohzgjatjen e
tyre dhe rendin e dits. Pra parlamenti cakton vet orarin eseancave pa u kufizuar ne
sesione t caktuara.
2) Sistemi tjetr sht I sesioneve. Sesion quhet mbledhja e prgjithshme eparlamentit
e thirrur n mnyr periodike pr t vendosur pr shtjet q jannn kompetencat e
saj. Etj.
Lidhur me organizimin dhe mbajtjen e mbledhjeve te parlamentit prkatsishtsesioneve
te parlamentit jan me rndsi tri shtje:
1-Konvokimi I mbledhjeve
2- caktimi I rendit te dits dhe
3- Mnyra e marrjes s vendimeve.
-Konvokimi I mbledhjeve e bn kryesuesi I parlamentit por n sance t
jashtzakonshme parlamenti konvokohet edhe me krkes t kryetarit t republiks, me
krkes t qeveris dhe me krkesn e nj t trets t deputetve sparlamentit.----=Caktimi i rendit t dits- zakonisht bhet ne baz t orarit t punimeve tparlamentit
pr nj periudh m t gjat nga ana e parlamentit-dhe kjo vlenpr sesionet e rregullta
ndrsa pr sesionet e jashtzakonshme rendin e ditse cakton propozuesi i sesionit pra
qeveria, shefi i shtetit dhe grupi ideputetve t parlamentit.
Vendimmarrja Parlamentare- Lidhur me kt do parlament merr vendime
tplotfuqishme sipas mnyrs s caktuar me rregulloren e tij ose sipasparimeve

kushtetuese dhe natyrisht pr marrjen e vendimeve sht inevojshm prezenca e

mjaftueshm e deputetve.
Jan t njohura dy mnyrapr marrjen e vendimeve:
1-marrja e vendimeve me shumicn e thjesht t votave t deputetve dhe
2- prmes shumics s kualifikuar pre dy t tretave te deputetve tparlamentitzakonisht kjo bhet pr zgjedhjen dhe shkarkimin e kryetarit teshtetit, t qeveris, pr
votbesimin t qeveris etj. Ndrsa n rastet kurparlamenti ka dy dhoma apo edhe m
shum shpesh prcaktohet se pr marrjen e ndonj vendimi duhet t deklarohen njejt
t dy dhomat eparlamentit. Zakonisht votimi n parlament bhet n mnyr publike dhe
nrast kur shprehimisht sht prcaktuar bhet ne mnyr t fsheht.
Udhheqja e parlamentit- sht organ i zgjedhur nga parlamenti i cili kryesondhe
udhheq punn e tij. Zakonisht kryetari zgjidhet nga radht e shumicsparlamentare
dhe i nnshtrohet rizgjedhjes kur ndrron shumicaparlamentare . n kto raste
mandatarin pr kryetar e propozon partia politkepozitare kurse partit opozitare
propozojn kandidatt pr nnkryetar tp[parlamentit. Kryetari duhet t ushtroj
funksionin e tij n mnyr objektive tkujdeset pr ligjshmrin e puns s parlamentit ,
efikasitetin e pun,procedurn e vendosjes etj.. Si rregull kryetari i parlamentit nuk merr
pjes ndebat . n parlamentet me dy dhoma veanrisht n dhomn e ult mund
tket dy kryesi-jopartiake dhe t depolitizuar pr shembull kryesuesi idepolitizuar sht
spikeri i dhoms s ult n Angli, ai zgjidhet nga radht eantarve t dhoms s
komunave me propozim t qeveris pas nj konsulteme opozitn. Mnyr tjetr sht
kur funksionin e kryetarit t parlamentit eushtron sipas nj funksioni tjetr p.sh n
SHBA- nnpresidenti i shtetit shtedhe kryetar i senatit.
Grupet parlamentare- paraqesin trupin punues t parlamentit q tubojndeputett e nj
partie politike apo t nj koalicioni politik. Kto grupeharmonizojn qndrimet e
deputetve t partis dhe marrin qndrim prmnyrn e deklarimit t tyre kur n seanc
t parlamentit vendoset prndonj yshtje. Qdo grup e ka kryetarin e vet.
Varsisht nga pozita dheprbrja e tyre grupet parlamentare ndahen n
1- grupe parlamentare tformuara nga deputett e partive politike n pushtet 2- grupe
parlamentare tformuara nga deputett e partive opozitare 3-grupe parlamentare t
formuaranga deputett e pavarur.
Komisionet parlamentare- Jan trupa punues t parlamentit q ushtrojnfunksione t
caktuara dhe jan t njohura dy lloje t tyre:
1-Komisionet e prhershme dhe
2-Komisionet parlamentare AD HOC.1.Komisionet e prhershme jan trupa t
prhershm punues q formohenpas fillimit dhe mandatimit t parlamentit . Ato
prgatisin materiale tndryshme dhe formulojn qndrime profesionale pr shtjet pr
t cilatvendos parlamenti. Por vendimet dhe qndrimet tyre nuk paraqesin detyrimgjat
marrjes s vendimeve nga ana e parlamentit. Ndrsa komisionet AdHOC jan trupa
punues t parlamentit q formohen prej rastit n rast praformohen pr raste konkrete
dhe zakonisht quhen komisione anketuese kufunksioni i tyre sht informimi i
parlamentit pr shtjet e shtruara n bazt anketimit.

Roli i Opozits ne parlamentNe shtetet demokratike opozita ka pr detyre kontrollin e

qeveritare qeposedojn mandatin qeveriss prkatsisht telekomandn. Kjo do te thot
seopozita kujdeset qe qeveritari ti prezanton interesat e atyre te cilt atij jakane dhne
pr nj kohe te caktuar baterit e tyre. Ajo kritikon zgjedhjen eprogramit dhe prpiqet te
tregoj se cilin program me te mire do ta lshonteajo ne rast se votuesit do te ja kishin
dhne asaj baterit e tyre.
Transparenca e puns se parlamentit
Parlamentet si sinonim te sovranitetit popullor jan te hapura para opinionitdhe
zgjedhseve ne te gjitha segmentet e puns se tyre. Qytetaret dhezgjedhsit kane
nevoje te shohin se si punon parlamenti dhe sa i realizonpritjet e tyre si zgjedhs dhe si
kontribuues te formimit te parlamentit. Transparenca e puns se parlamentit siguron nj
lloj kontrolli politik qe i bjnzgjedhsit puns se tij.
Disiplina parlamentare dhe mbajtja e rendit ne parlamentRregullorja e brendshme e
puns se parlamentit qe me te drejte quhet shpeshedhe kushtetute e parlamentit,
cakton procedurat parlamentare ne funksionte krijimit te rendit dhe mirvajtjes se puns
ne parlament. E cila duhet tesiguroje nj atmosfere demokratike parlament pr te
shmangur veprimet arbitrare.
Debati parlamentarParlamenti sht institucion i debatit, ballafaqimit politik dhe
shprehjes semendimeve dhe opinioneve te ndryshme politike. Parlamenti sht
negacion injemendesise politike dhe monizmit politik dhe vend i shprehjeve
ediversiteteve dhe alternativave politike
Gjuha joparlamentareGjuhe joparlamentare konsiderohet fjala ose fjalimi fyes, i cili fyen
dinjitetinpersonal te anuarve te parlamentit, anuarve te qeverise, kryeministrit,presidentit
ose funksionarve tjere te larte ose dinjitetin dhe integritetin ebashksive etnike gjuhesore
fetare ose nxisin urrejtje etnike raciale osediskriminime tjera.
Marrja e fjals parlamentareNse deputeti nuk i prmbahet kohzgjatjes se fjalimit te tij
atij i merret fjaladhe vetm me ndrhyrjen e kryetarit mund ti akordohet nj kohe e
shkurtrshtese. Fjala mund ti merret deputetit i cili arbitrarisht del ne foltore
teparlamentit dhe pa ftese dhe leje merr fjaln.
Replika parlamentareReplika parlamentare paraqet institucionin te debatit parlamentar
qe i jep tedrejtn e nj deputeti ti kundrprgjigjet folsit, i cili ne mnyre tedrejtprdrejte
ose te trthort la prmendur ose aluduar emrin e tij, qofte nekontestin negativ ose ne
forme tjetr fyese.
Kriza parlamentare-kuptimi, shkaqet dhe mnyrat e tejkalimitKriza parlamentare
nnkupton pamundsin e parlamentit pr te ushtruarfunksionet e veta kushtetuese. Ne
radhe te pare kjo pamundsi shprehet nebllokimin e parlamentit ne ushtrimin e
funksionit legjislativ dhe ne zgjedhjenqeverise. Shkaqet me te shpeshta ne shfaqjen e
krizave parlamentare jan:
1. Mungesa e mazhorancave stabile parlamentare.

2. Konfliktet ne mes te parlamentit dhe presidentit rreth zgjedhjes sekryeministrit dhe

qeverise.
3. Dshtimi i koalicioneve parlamentare dhe qeveritare dhe pamundsia endrtimit te
koalicioneve te reja
4. Mosvotimi i buxhetit ne parlament.
5. Obstruksioni parlamentar nga ana e opozits.
Shprndarja e ParlamentitShprndarja e parlamentit paraqet nj institucion parlamentar
qe nnkupton prfundimin e mandatit para skadimit te mandatit te rregullt pr te cilin
shtzgjedhur. Shprndarja e parlamentit vjen si pasoje e rrethanave te
caktuarakushtetuese dhe politike te cilat bllokojn punn e tij, bjn te
pamundshmeushtrimin e funksioneve kushtetuese dhe krizave te tjera parlamentare te
cilatnuk mund te tejkalohen me mjete te tjera politike.
Koalicionet parlamentare dhe qeveritare Jan instrumente politike qe nnkuptojn
bashkimin e dy apo me shumepartive politike me qellim te krijimit te mazhorancave
parlamentare dheqeverise se koalicionit. Koalicionet politike mund te klasifikohen sipas
dykritereve kryesore:
1. Ne baze te kohs se lidhje s se tyre jan te njohura koalicionetparazgjedhore dhe ato
pas zgjedhore
2. Ne baze te numrit te partive qe formojn koalicionet politike jan te njohurakoalicionet
biletarale qe ndrtojn dy parti politike dhe koalicionet e gjera qeprfshin nj spektr te
gjere te partive politike ne pushtet.
Mandati parlamentar- shpreh raportin n mes t zgjedhjeve dhe deputetven
parlament dhe kuptohet n dy mnyra:
a- n kuptimin t kohzgjatjes funksionit t deputeteve n parlament
b-n kuptim t autorizimeve t deputetit n parlament dhe raportit t tij
mezgjedhsit.
Zakonisht mandati kohor zgjat 4 vjet, ndrsa n vartsi se qfar pozite kadeputeti n
parlament dhe t raportit t tij me zgjedhsit jan t njohura dylloje t mandatit
parlamentar
1-mandati imperativ dhe
2-mandati i lir parlamentar.
Mandati imperativ( urdhrues , detyrues)-nnkupton kufizimin e fushveprimitte
deputetve n parlament. Ai paraqitet si prfaqsues I njsis s caktuarelektorale
dhe I zgjedhsve te tij. Duke zgjedhur deputetin si prfaqsueszgjedhsit atij I japin
autorizimin q ai t vendos n emr t tyre. Ky mandatquhet imperativ sepse
deputeti nuk mund t bj asgj jasht asaj q shtprfshir n mandatin q ka
marr nga zgjedhsit. Andaj zgjedhsit mund t I japin deputetit udhzime duke I
diktuar atij zgjedhjet pr t cilat ai duhet tivotoj dhe n munges t ktyre
udhzimeve ai duhet te frymzohet ngaopinioni dhe interesat e zgjedhsve. Ky
mandat ka pr qllim realizimin edemokracis s drejtprdrejt. Aktualisht shumica e
parlamenteve e kanbraktisur kt lloj mandati. Ky mandat e shndrron deputetin n
transmetuesmekanik t dshirave jasht parlamentit.

Mandati i lir- ky mandat nuk e kufizon veprimin e deputetit n parlament

meqndrimet e trupit te tij elektoral. Pra sipas ktij mandati deputeti nukprfaqson
vetm trupin e tij elektoral por ai prfaqson tr popullin e atijvendi. Mirpo kjo nuk
do t thot q deputeti me mandat t lir mund tushtroj funksionin n kundrshtim
me interesat dhe vullnetin e zgjedhsve.
Revokimi- nnkupton marrjen e mandatit t deputetit para skadimit tmandatit pr t
cilin ai sht zgjedhur. sht paraqitur pr her t par nnndikimin e ideologve t
borgjezis kur kjo po prgatitej pr marrjen epushtetit nga fisnikria feudale.
Revokimi ka gjetur zbatim sidomos n shtetete regjimeve komuniste dhe socialiste.
Prjashtimisht ksaj edhe sot revokimigjen zbatim t kufizuar. Por pr veq revokimit
ekzistojn edhe mnyra t tjerat revokimit t mandatit t deputetit para afatit. Si
jan : vdekja e deputetit, shprndarja e parlamentit n mbarim t afatit t
legjislaturs dhe parambarimit t ktij afati, kur deputeti merr funksione t tjera q
janinkompatibile me mandatin parlamentar, me dorheqjen e deputetit( praaskush
nuk mund ta ndaloj at nga e drejta e tij pr dorheqje.
Imuniteti parlamentar-Pr her t par u aplikua n Angli me ligjin mbi tedrejtat( Bill of
righs) . Imuniteti ju afron bartsve t funksioneve prfaqsuesedhe politike
garancin kushtetuese se gjat kohs s ushtrimit t funksionevet tyre nuk do ti
nnshtrohen masave represive shtetrore dhe prfshinpaprgjegjsin penale dhe
paprekshmrin penale t prfaqsuesit.
Paprgjegjsia penale- nnkupton q deputeti nuk ka prgjegjsi ligjore dhenuk
mund t ndiqet pr shkak t mendimeve t shprehura dhe vots s dhngjat
funksionit si deputet.
Paprekshmria penale- nnkupton kto kufizime: ndaj deputetit t parlamentitnuk
mund t fillohet ndjekja penale e as q mund t privohet nga liria paplqimin e
parlamentit dhe se procedura penal ndaj deputetit mund t fillohetpa plqimin e
parlamentit vetm n rast se ai kryen vepr penale tdnueshme mbi 5 vjet.
Paprekshmria e deputetit pra nuk sht absolute porrelative ngase me vendimin e
parlamentit atij mund t i merret kjo e drejt.Dhe deputetin nuk e mbron imuniteti kur
kryen vepr penale t dnueshmembi 5 vjet. Paprekshmria penale pr dallim nga
paprgjegjsia e deputetit pr mendimin dhe votn e dhn n parlament ( e cila
nuk sht e kufizuar)paprekshmria sht e kufizuar n aspektin kohor sepse pas
skadimit t afatitt mandatin nuk gzon imunitet dhe barazohet me t gjith
qytetart.

Shumica e shteteve njohin imunitetin parlamentar pr kto funksione:

-deputet parlamentar qendror dhe ata te parlamenteve lokale,
-shefit t shtetit,

-eprorve t organeve dhe organizatave administrative q i emronparlamenti,

-gjyqtart, prokurort publik,
-gjyqtart e gjykatave kushtetuese, dhe
-persona t tjer q gzojn imunitet parlamentar sipas ndonj ligji tveant.
N republikn e Kosovs t njjtat funksione si m lart kan imunitet dhesipas
kushtetuts se Kosovs pr shtje t imunitetit parlamentar kuvendiformon
komisionin imunitet-mandatar i cili vendos pr raste konkrete.
SHEFI i shtetit sht institucion i cili prfaqson shtetin brenda dhe jasht
dheparaqitet n dy forma kryesore: n forme t monarkut dhe ne forme tekryetarit te
republiks. Varsisht nga forma e e paraqitjes se shefit te shtetitekzistojn qeverisje
shtetrore monarkike dhe republikane.
1) Monarku zgjidhet n baz t parimit t trashgimis dhe me mandat
tprjetshm. Ai nuk ka prgjegjsi politike ndaj organeve tjera shtetrore
porprgjigjet materialisht n kontestet e ndryshme civile. Format m t njohurat
monarkis jan monarkia absolute , monarkia kushtetuese dhe
monarkiaparlamentare
2) 2) Kryetari i republiks si shef i shtetit paraqet institucion zgjedhor, ai zgjidhetn
dy mnyra: t drejtprdrejt nga trupi elektoral dhe nga ana e
parlamentit.Mandati i tij sht i kufizuar dhe si rregull i njjti mundet t zgjidhet
shef ishtetit m s shumti dy her-dy mandate.
Pozita e kryetarit t republikssht i kushtzuar me formn e qeverisjes t ciln
e aplikon nj shtet. N shtetet me sistem parlamentar dhe kuvendar ai zgjidhet
nga parlamenti dhes bashku me qeverin ushtron funksion ekzekutiv. N praktik
n sistem ttilla kryetari ushtron vetm funksione formale dhe nuk ka ndikim te
theksuarn jetn politike. N sistemet e prziera ( parlamentare-presidenciale)
pozitae shefit t shtetit ndryshon ai zgjidhet nga trupoi elektoral dhe nuk
shtprgjegjs para parlamentit. N kto shtet kryetari propozon mandatarin
prformimin e qeveris , dhe zgjedh funksionar t tjer. N
sistemetpresidenciale kryetari i shtetit paraqet institucion kryesor politik. N
ktoshtete pushteti sht i ndar n tri branzhe kryesore por presidenti
shtfunksioni kryesor dhe i cili krahas funksionit ekzekutiv ushtron edhe
kontrollndaj funksionit legjislativ t parlamentit.
Monocefalizmi dhe BicefalizmiNe sistemet bashkoheore shefi i shtetit eshte
bartes i ekzekutivit te pushtetitshtetror. Varsisht se a e ushtron funksionin
ekzekutiv vet apo me qeverin kemi trilloje t pushteteve ekzekutive: pushteti
monocefal, bicefal dhe t przier.
1.Pushteti ekzekutiv monocefal sht kur shefi i shtetit sht barts i vetn i
trpushtetit ekzekutiv dhe njkohsisht sht shef i qeveris si p.sh SHBA.
2.Pushteti ekzekutiv bicefal sht kur dy organe t larat shtetrore e
ushtrojnparalelisht funksionet ekzekutive. N kto shtet roli i shefit t shtetit
sht formalndrsa barts i vrtet i pushtetit ekzekutiv sht qeveria.( sistemet
parlamentare)

3.Pushteti Ekzekutiv i przier ekziston n ato shtet ku shefi i shtetit dhe

qeveriaparalelisht ushtrojn funksionin ekzekutiv p.sh Franca.N aspektin
organizativ shefi i shtetit mund t paraqitet n dy forma: individual dhekolegial:
Prderisa monarku paraqitet gjithmon individual, kryetari mund tefunksionoj
edhe individual dhe kolegjial( komitetet, presidiumet etj) kjo formkolegjial
zbatohet vetm ne Zvicr ku shef i shtetit sht kshilli federal prej 7antarve.
Funksionet e shefit t shtetit-Funksion i prgjithshm sht prfaqsimi i
shtetitbrenda dhe jasht . Si prfaqsues legjitim ai emron dhe shkarkon
prfaqsuesitdiplomatik n botn e jashtme, pranon letra akreditive dhe
kredenciale tprfaqsuesve te huaj , i jep mirnjohje dhe dekorata , bn faljen e
kryesve teveprave penale. Ndrsa funksioni zgjedhor i tij sht se propozon
mandatarin eqeveris, gjyqtart e gjykatave kushtetuese dhe ushtarake. N
shumicn e vendevesht edhe komandant i forcave t armatosura . Shefi i
shtetit miraton vendime dheaktvendime, urdhresa, dekorate dhe akte te tjera
nnligjore. Ai nnshkruan dhedekreton ligjet e miratuara n parlament.
Pozita dhe prgjegjsia e shefit t shtetit-N sistemet monarkike shefi i shtetit
nukprgjigjet pr veprimet e tij ai nuk i nnshtrohet prgjegjsive politike dhe
penale. Nsistemet presidenciale shefi i shtetit nuk ka prgjegjsi politike ndaj
ndonj organitjetr dhe nuk mund t shkarkohet para skadimit t afatit.
Prgjegjsia e tij mund tshtrohet nga trupi elektoral vetm n rastet e shkeljes
s rnd t dispozitavekushtetuese. Parlamenti n sistemet monarkike dhe
presidenciale nuk ushtronkontrollin politik ndaj puns s shefit t shtetit.
Prkundr ksaj parlamenti sht ivarur nga dy aspekte:
1.N kto shtete shefi i shteti ka t drejt t shprndaj parlamentin dhe t
shpallzgjedhjet e parakohshme parlamentare., dhe
2. Shefi i shtetit nnshkruan dhe dekreton ligjet e miratuara n parlament dhe ka
tdrejtn e prdorimit t vetos ndaj akteve t miratuara n parlament.
Ndrsa n sistemet parlamentare ku shefi i shtetit zgjidhet nga parlamenti ai
mban prgjegjsin politike ndaj parlamentit deri n shkarkimin eventual t
parlamentit. Nsistemet parlamentare ku shefi i shtetit zgjidhet nga qytetart
drejtprdrejtparlamenti nuk ka t drejt ta shtroj shtjen e prgjegjsis
politike t tij.
QEVERIA-si shefi i shtetit sht qeveria sht organ i pushtetit ekzekutiv por
prdallim qeveria nuk ekziston n t gjitha shtetet pro vetn n ato shtete
parlamentareme sistem bicefal t pushtetit ekzekutiv. N sistem presidenciale
qeveri nuk shtorgan i pavarur por trup kshillues i presidentit i cili e formon
qeverin. Ndrsa nsistemet kuvendare qeveria sht organ t cilit parlamenti ja
beson disa funksioneekzekutive qeverin n sistemet presidenciale e formon
parlamenti. N sistemetpresidenciale qeveria formohet dhe kontrollohet nga shefi
i shtetit. Jan t njohura dymodele t qeveris : qeveria parlamentare dhe
qeveria e kabinetit.
Mnyra e zgjedhjes se qeverise

Qeveria si organ i pushtetit ekzekutiv ne sistemet parlamentare e formon

parlamenti.Ne sistemet parlamentare qeveria nuk paraqet organ autonom dhe
zgjedhet ekontrollohet nga ana e parlamentit.. Ne shumicn e shteteve
parlamentare rol terndsishm ne formimin e qeveris e ka shefi i shtetit i cili
propozon mandatarin prformimin e qeverise .
Qeveria parlamentare-zgjidhet sipas rregullave parlamentare pas zgjedhjeve
trregullta parlamentare , ku krahas konstituivit t parlamentit zgjidhet edhe
qeveria siorgan ekzekutiv. Mandatin pr formimin e qeveris e ka partia e cila i
ka fituarzgjedhjet. N rastet kur asnj parti nuk e ka shumicn ather formohet
qeveria ekoalicionit nga dy apo m shum parti. N sistemet politike ku zbatohet
parimi iunitetit t pushtetit e sidomos ato kuvendare qeveria n tersi i nnshtrohet
kontrollitt kuvendit. Ndrsa n sistemet bashkohore qeveria paraqet organ
kryesorparlamentar dhe kjo qeveri udhheq me pushtetin shtetror.
Qeveria e kabinetit-edhe pse formohet nga parlamenti kjo qeveri funksionon si
organi pavarur shtetror. Rolin dominant n formimin e saj e ka kryeministri i cili
pasmarrjes s mandatit nga ana e shefit t shtetit e formon kabinetin nga
personat tcilt i zgjedh ai personalisht . Kjo qeveri ka funksione t gjra
shtetrore dhe politike.Parlamenti nuk mund t shtroj shtjen e votbesimit t
qeveris s kabinetit.Qeverin e kabinetit e formon partia politike e cila gjendet n
pushtet dhe zakonishtky sistem gjen zbatim n shtete dy partiake. Prpos n
shtetet parlamentare qeveriaformohet edhe nga presidenti n sistem
presidenciale.
Qeveria teknike apo e eksperteve-sht qeveri me karakter jasht partiak dhe
nukformohet dhe nuk funksionon n baz t rregullave parlamentare . At e
prbjnekspertet nga parti t ndryshme ose dhe nga ekspert q nuk i takojn
asnj partiepolitike. Mandati i tyre prfundon me eliminimin e shkaqeve q kan
shkaktuarkrizn parlamentare.
Qeveria e shptimit kombtar- aplikohet kur shteti sht n kriz t thell
politikedhe ekonomike apo edhe i prfshir n luft civile ose ndretnike. Qllimi
i saj shtshptimi i vendit dhe kombit kur i rrezikohet substanca e tij
ekonomike dhe politike.Edhe kjo zgjidhet jasht rregullave parlamentare dhe n
t hyjn personalitete tshquara. Mandati i saj sht i kufizuar me eliminimin e
gjendjes s jasht zakonshme.
Qeveria ne hijeQeveria ne hije paraqet qeveri opozitare e cila funksionon si
kunderqeveri eekzekutivit zyrtar. Ajo formohet nga partit opozitare si alternative
ekzistuese dhe siforme e lufts politike qe bn opozita
Funksionet e qeveris- Qeveria si organ i pushtetit shtetror ka autorizim t organitt
pavarur vetm n sistemet parlamentare t pushtetit. N sistemet presidencialedhe
kuvendar qeveria sht organ formal q ushtron pushtetin ekzekutiv n emr
tparlamentit. Sot shumica e shteteve parlamentare qeveria sht organ aktiv politikq

prve zbatimit t vendimeve t organeve t tjera shtetrore, ajo qeveris edheme

pushtetin , n prcaktimin dhe krijimin e saj. Krahas funksionit ekzekutiv dheoperativ
qeveria ka funksione zgjedhore, ajo zgjedhe dhe shkarkon bartsit efunksioneve
shtetrore q nuk zgjidhen nga shefi i shtetit dhe parlamenti. N gjendjet jasht
zakonshme politike dhe ekonomike shumica e shteteve prcaktojnmundsin e bartjes
s disa autorizimeve t parlamentit n qeveri.
Prgjegjsit e qeveris-n sistemet ku zbatohet parimi i unitetit t pushtetit dhe nato
kuvendare qeveria zgjidhet dhe kontrollohet nga kuvendi. Pozit t njjt qeveriae ka
edhe n sistemet presidenciale ku formohet dhe kontrollohet nga shefi i
shtetit.Prgjegjsia sht me e theksuar kur ajo funksionon n form t
qeverisparlamentare duke u formuar nga shumica parlamentare apo koalicioni politik
kuqeveria i nnshtrohet kontrollit si: instituti i interpelancs, instituti i votbesimit
dheshkarkimi. Prgjegjsia mund t jet individuale dhe kolektive. Individuale sht
kurministri prgjigjet pr gjendjen dhe problemet n resurse t caktuara ku ai
kryesonapo udhheq ndrsa prgjegjsia kolektive sht kur qeveria nuk mund t
zbatojprogramin e saj. Ndrsa qeveria e kabinetit ka m pak prgjegjsi ndaj
parlamentit.
PARTIT politike si subjektet themelore parlamentare jan grupe t angazhuara
tqytetarve n baza t prcaktimeve politike dhe paraqesin subjekte
themeloreparlamentare. Me veprimin e tyre politik krijohen dhe funksionojn rregullat
esistemet parlamentare ne baz t konkurrencs shum partiake dhe politike dhe ecila
ka pr qllimi marrjen, ruajtjen dhe pjesmarrjen n pushtetin shtetror.
Paraqitja dhe zhvillimi i partive politike- jan paraqitur q nga shek. XII si rezultat
iprpjekjeve t forcave progresive pr t aplikuar parlamentarizmin si mjet
kundrmonarkis absolute t monarkut. Fillimisht si form e par e partive politike merret
viti1215 kur n Angli miratohet karta e madhe e lirive( Magna carta libertatem)
sidokument i par historik m t cilin kufizohet pushteti absolut i monarkut. Ndrsa
nekuptimin bashkohor paraqiten prap n Angli me bashkimin e saj me
Skocinparaqitet partia TORY e m von edhe e igve. Partin Tory e formuan
shtresae aristokracis e lidhur me dhomn e lordve q ishin pro monarkis dhe partia
eigve q ishin liberalt dhe industrialistt e ri me dhomn e ult t parlamentit.
Mvon partia Tory transformohet n partin Konzervative dhe partia e igonve n
atLiberale. M von paraqitet edhe partia Laturiste e cila s bashku me
atKonservatore paraqesin partner t barabart politik n Angli. Edhe pse n Angli
kaedhe pareti t tjera me ndikimi t vogl mund t thuhet se Anglia ka ndrtuar modeldy
partiak parlamentar. Edhe ne SHBA sht ndrtuar siteni dy partiak. Partia m evjetr
sht ajo demokratike e formuar nga Tomas Xheferson dhe partia republikane.Prpos

tyre veprojn edhe parti t tjera me ndikim t vogl m jetn politike. Prdallim nga
Anglia roli i partive politike n SHBA sht m i kufizuar pasi n SHBAvepron sistemi
presidencial ku dominon presidenti. Parimet e shum partive dhe tpluralizmit politik
jan aplikuar edhe n shum shtete t Evrops. Skema politikefranceze paraqitet me
nj numr t madh t partive politike me orientime tndryshme programore dhe politike
dhe me t njohura jan: partia Socialiste,komuniste, republikane. Ndrsa ne Itali partit
m t njohura jan: partia Komuniste ,socialiste , demokristiane etj.
Kuptimi partive politike dhe karakteristika e tyre
Sipas teoricentit Fridrih partit politike paraqesin nj grup te qytetarve teorganizuar ne
mnyre stabile me qellim te sigurimit dhe ruajtjes se pushtetit ndaj njgrupi tjetr.
Politologu Hasbahuva thekson se partit politike paraqesin bashkimin enjerzve me
bindje dhe qllime te njjta politike me qellim te marrjes se pushtetitshtetror dhe
realizimin e qllimeve te tyre politikeDisa nga karakteristikat e partive jan:
1-partit politike jan institucion dhe organizatat politike vullnetare q tubojnnjerzit me
orientime t njjta politike.
2-Qllimi themelor i tyre sht pjesmarrja n jetn politike me qllim t marrjes,ruajtjes
dhe pjesmarrjes n pushtetin shtetror.
3-partit politike e ushtrojn ndikimin e tyre politik n kuadr t sistemit
parlamentarduke ju nnshtruar konkurrencs me partit e tjera politike.
4-Ato kan struktur t organizuar t brendshme n pikpamje territoriale dheorgane
drejtuese.
5-Ato kan programet e tyre ku shprehin qllimet dhe kahjet e tyre politike.
6-Ato kan antarsin e tyre ku varsisht nga numri i antarve ato shprehin
forcnreale t tyre.
7-partit luftn pr marrjen e pushtetit e bjn ne kuadr t zgjedhjeve t lira
tdrejtprdrejta parlamentare dhe presidenciale.
Jan t njohura tri kushte pr formimin e nj partie pr t vepruar n skenn politiket
nj shteti:
1-Ato duhet t ken numr t caktuar t anuarve dhe sillet nga 100 deri n 1000antar
2-duhet t ket programin apo statusin politik ku shprehen orientimet programore
tesaj, ku prcaktohet struktura e brendshme organizative dhe rregullohen shtjet
etjera.
3-ato duhet t regjistrohen pran organit kompetent shtetror me t cilin akt atobhen
pjesmarrse legjitime te jets politike te nj shteti.

Llojet e partive politike

Partit politike mund t ndahen n baz t 4 kritereve kryesore:

1-n baz t orientimit t tyre programor
2-N baz t raportit t tyre me pushtetin shtetror
3-n baz t veprimit parlamentar
4- n baz t kritereve tjera.
Partit politike n baz t orientimit t tyre programor mund t klasifikohen:
1-Partit majtiste
2- Partit djathtiste dhe
3-partit e qendrs
Partit majtiste- jan t gjitha ato parti t cikat angazhohen pr masa liberale nshoqri,
pr iden socialiste dhe komunizmit dhe pr programet e tjera sociale nshoqri. Ato
angazhohen pr ndryshime evolutive n shoqri dhe pr krijimin eshoqris sociale t
bazuar n mirqenn politike dhe ekonomike t qytetarve. Ataveprojn me emrtime
te ndryshme si : socialiste, social-demokratike , liberale etj.N prgjithsi ndahen n dy
grupe:
a) n partit majtiste bolshevike t bazuara ne ideoligjin marksiste dhe
praktiknbolshevike mbi rolin udhheqs t partis komuniste dhe prisje ideore e
shoqris.
B) partit majtiste t transformuara dhe t demokratizuara nga partit e
dikurshmebolshevike n parti moderne socialiste dhe social demokrate.
Partit politike djathtiste- pr dallim nga ato majtiste kto angazhohen pr
programeantikomuniste dhe antisocialiste. Kto parti n programet e tyre angazhohen
prshtet kombtare t bazuara na shtetin e fort juridik, dhe mund te ndahen ne:
1.Partit ekstremiste djathtiste jan parti nacionaliste dhe shoviniste q bazohen
nprogramet nacionaliste-shoviniste. Pra angazhohen pr hegjemonizmin e kombit
ttyre dhe pr shtyp[je klasore dhe politike te kombeve dhe popujve t tjer port
ktqllim ato nuk prjashtojn edhe prdorimin e dhuns.
2.Partit politike djathtiste tcilat anojn kah qendra angazhohen pr dezideologjizmin e
shoqris, pr shtetinligjor , pr qeverisje t s drejts dhe pr barazin e t gjith
qytetarve para ligjit.
Partit politike t qendrs-Konsiderohen ato t cilat pozicionohen n qendr dukemarr
atribute t partive majtiste dhe djathtiste. Konsiderohen t moderuara
ngaseangazhohen pr metoda demokratike t veprimit politik.
Klasifikimi i partive politike n baz t raportit t tyre me pushtetin shtetror
jane:1.partit politike n pushtet ( pozit)dhe
2. partit politike n opozit( opozitare)
Partit politike n pushtet konsiderohen t gjitha ato cilat n zgjedhjet e lira
fitojnshumicn e vendeve parlamentare nga trupi elektoral. Konsiderohet se nj parti e
kashumicn relative t parlamentit po qe se fiton m s shumti vende parlamentare

nraport me partit e tjera. Kto parti n t shumtn e rasteve formojn s bashku

meparti t tjera qeverisin e koalicionit. Ndrsa shumicn absolute e kan ato
partipolitike t cilat fitojn m tepr se gjysmn e vendeve parlamentare. Kjo parti
fitonmandatin pr formimin e qeveris s saj e cila njihet si qeveri parlamentare. Jan
tnjohura dhe rastet kur partit politike fitojn shumicn e kualifikuar por e 2/3
tevendeve parlamentare. Kto parti vendosin n mnyr t pavarur pr shtjet me
trndsishme nga fushveprimi i parlamentit ( ndryshimi i kushtetuts, zgjedhja
dheshkarkimi i qeveris etj).
Partit politike opozitare- jan ato parti q n parlament paraqesin pakic pra kanm
pak vende n parlament se sa partit n pushtet. Funksioni kryesor i partivepolitike
opozitare sht kritike e programit t partis n pushtet dhe te qeveris ssaj.
Varsisht nga mnyra e veprimit t partive n parlament t gjitha partit
politikeopozitare mund t ndahen ne :
1-partit opozitare konstruktive dhe destructive
2- partit opozitare q participojn n formimin e qeveris dhe ato q nuk marrinpjes
n formimin e qeveris.
1.Partit opozitare konstruktive jan ato q kritikojn programin e partis n pushtetdhe
te qeveris s saj dhe duke ofruar programet e tyre. Ndrsa destruktive janato t cilat
vetm e kritikojn veprimet e partis n pushtet duke mos ofruarzgjedhjet e tyre
alternative.Partit opozitare t cilat marrin pjes n formimin e qeveris duke fituar
resurse tcaktuara n prbrjen e qeveris prmes koalicioneve me partin q ka
fituarshumicn relative t vendeve n parlament. Ndrsa partit politke q nuk
marrinpjes n ushtrimin e pushtetit shtetror jan ato parti opozitare q nuk
participojnn strukturn e pushtetit shtetror, zakonisht aty ku ka konfrontime dhe
orientime tpapajtueshme politike
Klasifikimi i partive politike n baz t pjesmarrjes s tyre n parlament Partitpolitike
parlamentare jan t gjitha ato t cilat q n zgjedhjet parlamentare kanfituar nj ose
m shum vend parlamentare. Ndrsa jasht parlamentare jan ato qnuk kan arrit t
fitojn asnj vend n parlament. Ose nuk fitojn vota tmjaftueshme nga trupi elektoral
pr tu br parti parlamentare n baz t parimitproporcional
ZGJEDHJET PARLAMENTARERoli i zgjedhjeve ne demokraciNuk ka sistem
demokratik pa zgjedhje te lira te prgjithshme dhe te drejta .Sovraniteti i popullit ne
demokraci realizohet me pjesmarrjen e tij ne marrjen evendimeve politike dhe te
drejtn e zgjedhjeve te institucioneve demokratike tecilave ju besohet mandati pr te
qeverisur vendin.

Zgjedhjet si proces i funksionimit te demokracisDemokracia funksionon nprmjet

zgjedhjeve periodike ne te cilat krijohetlegjitimiteti politike dhe merret mandati pr
qeverisjen e vendit. Zgjedhjet jan mjetme te cilat vihet ne funksion demokracia.
Zgjedhjet si instrument i krijimit te legjitimitetit te pushtetit dhe pjesmarrjes
seqytetarve ne jetn publikePushteti shtetror dhe qeveria legjitimohet prmes
zgjedhsve . Prmes zgjedhjeveqytetaret me te drejte vote marrin pjese ne jetn
publike duke i zgjedhurinstuticionet prfaqsuese te cilave ju japin mandatin per
drejtimin e vendit . Vullnetii popullit do te jete baze pr autoritetet qeveritare,
Zgjedhjet si instrument i kontrollit politikDuke qene te karakterit periodik zgjedhjet
shprblejn alternativat politike teqeverisjes se mire duke mandatar serish pr
qeverisjen e vendit dhe ndshkojnqeverisjen e keqe me nj alternative te re politike
duke i besuar asaj mandatin qe nekatr vitet e ardhshme ta drejtoj politiken e vendit.
Zgjedhjet si instrument i pluralizmit politikZgjedhjet mundsojn konkurrencn politike te
partive politike te cilat zgjedhsve upropozojn alternative te ndryshme qeverisse. Ne
zgjedhje zhvillohet mejdani politiki partive politike. Partia qe fiton qeverise vendin kurse
ajo qe humbe kalon neopozite.
Llojet e zgjedhjeve ne demokraci Jan ;
1. Ne baze te organit prfaqsues qe zgjidhet kemi zgjedhje parlamentare
dhepresidenciale
2. sipas nivelit te organeve qe zgjedhn kemi zgjedhje lokale dhe ato qendrore
3. sipas mnyrs se zgjedhjes kemi zgjedhje te drejtprdrejta dhe te trthorta
4. ne baze te periudhs kohore jan te njohura zgjedhje te rregullta, te
jashtzakonshme dhe te parakohshme.
Zgjedhejt parlamentarennkupton trsin e rregullave formale-juridike
dheprocedurale me t cilat prcaktohet mnyra e zgjedhjes dhe konstituivit t
organeveprfaqsuese. Ekzistojn tri lloje t zgjedhjeve parlamentare: te rregullta, t
jashtzakonshme dhe zgjedhjet e parakohshme.
Zgjedhjet e rregullta parlamenaterKto zgjedhje mbahen pas skadimit t mandatitt
rregullt parlamentar dhe jan t njohura dy lloje:
1-mnyra e par sht q pas skadimit t mandatit t parlamentit t vjetr
zgjidhetparlamenti i ri me prbrje te plot. Ana pozitive sht se gjat gjith
kohsparlamenti ka prbrje homogjene dhe ana negative sht s krijon
zbraztirparlamentare deri ne konstituimin e parlamentit t ri( kjo zbraztir quhet
CAPITASMINUTIO-zhdukja e kreut)

2-Mnyra e dyt nnkupton prtritjen e pjeserishme te parlamentit ekzistues meantar

t ri. Pra nuk bhet zgjidhja e tr parlamentit por vetm e nj pjese t antareve ju
skadon mandati dhe n vend t tyre gjedhet nj numr i deputetve.Ana pozitive e
ksaj sht nuk krijohet zbrastir apo capitas minutio ndrsa ananegative sht
zhvillimi i shpesht i zgjedhjeve t rregullta parlamentare. Prposktyre dy sistemeve
sht i njohur edhe rasti i zgjedhjes s deputetve n baz ttrashgimis s funksionit
p.sh parlamenti anglez ku nj pjes e antarve tdhoms s lordve ka mandat t
prjetshm.
Zgjedhjet e jashtzakonshme parlamentare-Mbajtja e tyre mbahet si pasoj errethanave
t jashtzakonshme t cilat krkojn mbajtjen e tyre dhe si shkaszakonisht merren
krizat e ndryshme politike dhe ekonomike, gjendja e lufts apoedhe ndryshimet e tjera
te thelle politike. Pastaj jan edhe krizat parlamentare tcilat kan si pasoj bllokimin e
puns s parlamentit dhe q paraqiten si rezultat ikonflikteve te brendshme
parlamentare midis partis n pushtet dhe opozit.
Zgjedhjet e parakohshme parlamentare-Shpallja e tyre sht rezultat i ndrprerjes
smandatit t parlamentit ekzistues me vendim te posam t nj organi tjetrshtetror.
Kjo vjen n shprehje kur shefi i shtetit ka t drejt t shprndajparlamentin dhe t shpall
zgjedhjet e parakohshme.
Parimet themelore te zgjedhjeve demokratike parlamentare jan:
1-E drejta e zgjedhjes s prgjithshme
2- 2-E drejta e barabart e votes
3- Zgjedhjet e lira dhe t drejtprdrejta
4- Votimi i fsheht
5- Zgjedhjet shumpartiake
6- Shtypi dhe informimi i lir
E drejta e zgjedhjes s prgjithshme-Nnkupton e drejta e do qytetari padallim gjinie,
moshe, prkatsie politike, profesion apo dallim tjetr q tmarr pjes me votn e tij n
zgjedhjen e organeve prfaqsuese apo qedhe vet te kandidohet dhe t zgjidhet n
ato organe. Kjo prfshinLegjitimacionin aktiv-t drejtn q t propozoj dhe t votoj pr
zgjedhjene organeve prfaqsuese dhe legjitimacionin pasiv q prfshin t drejtn
tkandidohet vet dhe t ushtroje funksione prfaqsuese.
E drejta e barabart e vots-nnkupton fuqia e njjt e vots s doqytetari pra vota e
do qytetari ka pesh t njjt dhe sht e barabartme votn e t tjerve dhe siguron
barazin e t gjith qytetarve nprocesin e zgjedhjeve.

Zgjedhjet e lira dhe t drejtprdrejta-konsiderohen si t tilla nse sigurojnkushtet e

barabarta pr kandisim dhe zgjedhje te te gjith qytetarve qmarrin pjes, procedur
demokratike pr konkurrenc korrekte politike tpartive politike q marrin pjes, rolin
objektiv dhe t paanshm t mjetevet informimit gjat procesit zgjedhor,. Kontroll
ndrkombtar t procedurss zgjedhjeve parlamentare.
Votimi i fsheht-Prmes ktij votimi qytetart lirisht n baz t bindjeve tveta votojn
n procesin zgjedhor . kjo siguron qytetarin nga presioneteventuale pr shkak t
mnyrs s votimit. Zakonisht bhet n at mnyrq qytetart i plotsojn fletvotimet
n lokalet dhe n hapsir tmbyllur, t cilat m pastaj i hedhin n kutin e posame t
zgjedhjeve
Zgjedhjet shum partiake( pluraliste)-Cilsohen vetm ato q zhvillohen n
baz t konkurrencs politike t partis t cilat marrin pjes n garnparlamentare me
qllim t marrjes apo t ruajtjes s pushtetit shtetror,ndrsa zgjedhjet moniste n t
cilat ndalohet pjesmarrja e lir e partivepolitike t tjera jan jodemokratike.
Shtypi dhe informimi i lir-Nj nga parakushtet pr mbajtjen e zgjedhjevet lira sht
shtypi dhe informimi i lir. Prmes tij krijohen kushtet przhvillimin e nj gare korrekte
parlamentare n t ciln t gjithpjesmarrsit jan t barabart. Roli i tyre sht pozitiv
kur atodepolitizohen dhe ofrojn kushte pr prezantim publik t programeve tpartive
politike dhe t aktivitetit t tyre parazgjedhor.
Procedura e zgjedhjeve parlamentare
N sistemet krahasuese zgjedhore procedura e zgjedhjeve parlamentarekalon m 5
faza kryesore:
1-Shpallja e zgjedhjeve
2-fushata parazgjedhore
3-Votimi apo zgjedhja e deputetve
4-Ndarja e Mandatave parlamentare dhe
5Konstituimi I parlamentit
Shpallja e zgjedhjeve parlamentare- Momenti i shpalljes s zgjedhjeveparlamentare
varet nga karakteri dhe forma e zgjedhjeve. N rastet ezgjedhjeve te rregullta zakonisht
shpallen tre muaj para skadimit tmandatit parlamentar t parlamentit t vjetr. Pr
zgjedhjet e jashtzakonshme zgjedhjet shpallen dhe caktohen sipas marrveshjes
spartive politike n parlament apo me vendim t parlamentit. Ndrsashpallja e
zgjedhjeve te parakohshme zakonisht caktohet me aktin e organimbi shprndarjen e
parlamentit. N shtetet me rregullim parlamentarzgjedhjet I shpall kryetari I parlamentit
ndrsa n sistemet presidencialezgjedhjet I shpall presidenti apo shefi I shtetit.Aktivitet

paraelektoral pas shpalljes s zgjedhjeve prfshin kto veprime:emrimin e

komisioneve zgjedhore, hartimin e listave zgjedhore, caktimin etrupit elektoral, emrimin
e kshillave t votim,it , caktimin e njsiveelektorale , vendvotimet etj.
Komisionet zgjedhore- Kto udhheqin dhe drejtojn procedurnparlamentare duke
filluar q nga shpallja e deri n kumtimin e rezultatevedefinitive zgjedhore. N
kompetencn e tyre jan kto shtje:
-hartimi dhe shprndarja e materialit zgjedhor n t gjitha njsitelektorale,
-Emrimi I procedurs se zgjedhjeve,
-Emrimi I kshillave t votimit n njsit elektorale,
-shpallja dhe kumtimi I rezultateve preliminare dhe definitive.
-Shqyrtimi dhe vendosja n shkall t par lidhur me ankesat prparregullsit e
zgjedhjeve, dhe-pun t tjera t prcaktuara me ligj.
Listat zgjedhore- Paraqesin dokumente publike n t cilat evidentohen tgjith qytetart
q kan t drejtn e zgjedhjeve dhe at n listat zgjedhoret njsis s caktuar
zgjedhore.. Ata mund t realizojn t drejtat e tyrezgjedhore vetm nse jan t
evidentuar n listat zgjedhore. N kto listaevidentohen t gjith qytetart e moshs
madhore (mbi moshn 18vjeare) me prjashtim t atyre qytetarve t cilve ju sht
marr kjo e drejt me vendim t plotfuqishm gjyqsor. N lista zgjedhore
qytetartevidentohen sipas vendbanimit t tyre.
Trupi zgjedhor-parqet numrin e prgjithshm t qytetarve t nj shteti met drejt
zgjedhore. Trupi elektoral caktohet n do njsi elektorale dhevarsisht nga numri I tij
caktohen rezultate zgjedhore, prkatsishtshpallen kandidatt t cilt I kan fituar
zgjedhjet. Parimisht trupinelektoral e prbjn shtetasit t cilt n momentin e shpalljes
szgjedhjeve kan vendbanim n shtetin ku mbahen zgjedhjet, prjashtimishtdisa shtet
n prbrje te trupit elektoral fusin edhe qytetart mevendbanim n shtet tjera t cilt e
kan shtetsin e shtetit ku mbahenzgjedhjet.
Kshilla e votimit-Jan komisione dhe trupa zgjedhor t cilt n mnyr tdrejtprdrejt
udhheqin me votimet ne zgjedhjet parlamentare dhepresidenciale. Funksioni kryesor I
tyre sht kujdesi pr mirvajtjen eprocedurs s zgjedhjeve. Ato kryejn t gjitha
veprimet teknike q jumundsojn qytetarve deklarim t lir n zgjedhjeve. Ato
formohen n tgjitha njsit elektorale t prcaktuara me ligj apo edhe me vendim. Ato
ngakomisionet gjegjse zgjedhore pranojn materialin zgjedhor: kutiat evotimit,
fletvotimet, lista zgjedhore tej. Pas prfundimit t votimevekshillat e votimit bjn
numrimin e votave. Zakonisht sipas praktikskshillat e votimit kan prbrje shumpartiake ku prfaqsohen te gjithapartit q kan kandidatt e tyre ne njsin e caktuar
elektorale prmesprfaqsuesve t tyre,dhe n krye gjendet kryetari t ciln e
emronkomisioni kompetent zgjedhor.

Njsia Zgjedhore Elektorale- Paraqet vendin apo territorin n t cilinzgjidhet numri I

caktuar I deputeteve. Pra n pamundsi q t gjithqytetart me t drejt zgjedhore s
bashku t zgjedhin t gjith antart eorganit prfaqsues , I tr trupi elektoral ndahet
n njsi t caktuaraelektorale n t cilat zgjidhet nj apo m shum deputet. Numri I
njsivezakonisht varet nga numri I deputetve q ka organi prfaqsues, nganumri I
trupit elektoral. Zakonisht ky numr prputhet me njsitadministrative-territoriale t
shtetit. N njsit elektorale zgjedhjet bhenn dy mnyra: 1-sipas parimit nj deputet
nj njsi elektorale ( praktikohetne shtetet me numr t vogl t trupit elektoral dhe 2sipas parimit tlists zgjedhore dhe zgjedhjes s m shum deputeteve n nj
njsielektorale( kjo zbatohet ku ka nj numr t madh t trupit elektoral dhenumr t
madh t deputeteve.
Vendi I Votimit- Parqet lokalin apo hapsirn n t ciln qytetart votojnme rastin e
zgjedhjeve revokimeve apo t referendumit. Kjo hapsir apolokal duhet t siguroj t
gjitha kushtet teknike pr nj votim t lir. Kjobhet n at mnyr q qytetart n
vende t posame I mbushinfletvotimet pa pranin e askujt e t cilat pastaj I hedhin ne
kutin eposame t votimit. N kt lokal sht e ndaluar ekspozimi I do simbolipartiak
apo fotografie tjetr t kandidatve q marrin pjes n zgjedhje.
Fushata parazgjedhore-.Fillon q nga skadimi I afatit pr paraqitjen ekandidatve pr
zgjedhjet parlamentare nga ana e subjekteve q marrinpjes n zgjedhje dhe zgjat deri
n 48 or para mbajtjes s zgjedhjeve, kurfillon e ashtuquajtura qetsi apo heshtja
parazgjedhore.Qllimi I fushats parazgjedhore sht njoftimi i trupit elektoral me
programet e partive politke dhe t kandidatve t pavarur si dhe dhenja epremtimeve
parazgjedhore mbi masat dhe aktivitetet q do ti ndrmarrinpoqe se zgjedhn n
organet prfaqsuese. Aktiviteti parazgjedhorprfshin kto aktivitete t subjekteve q
marrin pjes n zgjedhje:-promovimi publik t programeve t partive politike,-mbajtjen e
tubimeve parazgjedhore t partive q kan kandiduar,-prezantimi prmes mjeteve t
informimit publik t kandidatve q marrinpjes n zgjedhje dhe -ballafaqimi publik I
programeve te partive politikeq marrin pjes n zgjedhje.Rol t rndsishm luajn
mjetet e informimit publik t cilat duhet tsigurojn trajtim t barabart t t gjitha
subjekteve politike q marrinpjes n zgjedhje . kontrollimin e ktyre mjeteve gjat
kohs s zhvillimitt fushats parazgjedhore e bjn komisionet pluraliste t cilat e
caktojnorarin dhe termint e prezantimit publik t subjekteve zgjedhore.

Qetsia ( heshtja) zgjedhore-sht institucion I zgjedhjeve I cili nnkuptonpushimin e

aktivitetit dhe t prononcimit publik t subjekteve zgjedhore.Ajo n shumicn e
sistemeve elektorale fillon 48 or para mbajtjes szgjedhjeve dhe prfundon m
komunikimin e rezultateve t para zgjedhorenga ana e komisionit qendror zgjedhor. Ky

ndalim prfshin: Ndalimin etheksimit t simboleve partiake dhje politike n afrsi t

vendvotimeve,ndalimin e kumtimit t parakohshm t rezultateve zgjedhore nga ana
esubjekteve zgjedhore dhe ndalesat e tjera t parcaktuara me ligjin zgjedhordhe akte t
tjera juridike.
Votimi( zgjedhja e deputetve) Paraqet fazn finale t zgjedhjeveparlamentare.
Zgjedhja n shumic e sistemeve parlamentare bhet nmnyr t drejtprdrejt , me
votim t fsheht dhe me pjesmarrjen e tgjith qytetarve me t drejt vote t cilt
jan evidentuar n listatzgjedhore n momentin e zgjedhjeve. Zgjedhjet mbahen n
vende tcaktuara dhe si rregull zgjasin nj dit. Ecuria dhe procedura e
votimitmbikqyret nga kshillat e votimeve dhe komisionet kompetente
zgjedhore.Prjashtim nga votimi I drejtprdrejt bjn rastet kur votohet prmesletrs
apo plikos s veant jasht vendit t caktuar pr votim, kto rastezakonisht prfshijn
personat t cilt pr shkaqe t ndryshmeshndetsore nuk mund t vijn n
vendvotime si dhe personat q gjendenn shrbimin ushtarak apo n institucione pr
vuajtjen e dnimeve.Zgjedhjet parlamentare jan publike dhe zhvillohen nn
mbikqyrjen emjeteve te informimit publik dhe t prfaqsuesve t organizatave
dheinstitucioneve kompetente ndrkombtare. Pas prfundimit t zgjedhjevekomisioni
qendror kumton rezultatet preliminare dhe pas afatit t caktuaredhe ato definitive.
Zgjedhjet njeraundesh dhe dyraundeshe
Zgjedhjet njraundesh nnkuptojm prfundimin e zgjedhjeve ne rrethin epare pa marre
parasysh se a ka fituar nj kandidat ose parti politikeshumicn absolute te
votaveZgjedhjet dyraundeshejane ather kur krkohet ne raundin e pare fitimi
ishumics absolute nga kandidatet ose subjektet elektorale, ne rastmungese te ksaj
shumice organizohet raundi i dyte zgjedhor pas dy javvene te cilin shpallet fitues
kandidati i cili fiton shumicn.
Ndarja e mandateve parlamentare- Pas prfundimit t zgjedhjeve dhekumtimit t
rezultateve definitive bhet ndarja e mandateve , prkatsisht
bhet strukturimi I parlamentit. Me kt akt materializohet vullneti I trupitelektoral. Jan
t njohura tri parime kryesore pr ndahen e mandateve : 1-parimi I shumics, 2-parimi I
prfaqsimit proporcional dhe 3- parimi Ikombinuar,.
Parimi i shumics- mandate parlamentar sipas ktij parimi I ndahetkandidatve t cilt
n krahasim me t tjert kan fituar m shum vota nnjsit e caktuara. Ndrsa n
baz t parimit t shumics bhet n dyvariante: Variantit t shumics relative dhe te
shumics absolute.1-Parimi i shumics relative-nnkupton ndarjen e grupit elektoral n
njsit vogla zgjedhore n t cilat zgjidhet nga nj prfaqsues apo deputet
nparlament. Kjo do t thot se caktohet numr I njjt I njsive elektoraleme numrin e
deputetve q ka parlamenti. Kandidati I cili ka fituar mshum vota n raport me
kandidatt e tjer t s njjts njsi elektoralekonsiderohet s ei ka fituar zgjedhjet.. Ky

sistem I zgjedhjeve ndikon nzvoglimin e numrit t partive q prfaqsohen n

parlament dhe sht nfunksion t krijimit t sistemit dypartiak.2-Parimi i shumics
absolute- nnkupton ndarjen e mandateve sipasshumics absolute t votave q kan
fituar kandidatt n njsit e caktuaraelektorale. Sipas ktij parimi kandidati I cili ka fituar
m tepr se 51prqind t votave ka fituar mandatin parlamentar. N rast se
asnjkandidat nuk e fiton shumicn absolute t votave prmbi mbi 51 prqindather
vjen deri te prsritja e zgjedhjeve ku konsiderohet se ka fituarkandidati I cili fiton
shumicn relative. Ky sistem sht I njohur si sistemi Ibalotazhit. Q do t thot se n
rrethin e dyt marrin pjes kandidatt tcilt n rrethin e par kan fituar numr m t
madh t votave. Pr dallimnga sistemi I shumics relative ky sistem nuk paraqet
penges prprfaqsimin e numrit t madh t partive politike n parlament. Por
edhendikon n lidhjen e koalicioneve politike n mes t partive politike nmnyr q n
rrethin e dyt( ballotash) ato t prkrahin njri tjetrin.
Parimi prfaqsimit proporcional-n kt sistem mandatet parlamentarendahen
proporcionalisht me numrin e prqindjeve t votave t cilat I fitojnpartit politke q
marrin pjes n zgjedhje. Ndarja e mandateve n ktsistem nnkupton votimin me
list dhe funksionimi I mir I tij krkon njsielektorale mjaft t gjra n t cilat t
zgjidhen s paku 4 apo 5 deputet.N do njsi elektorale nj parti mund t paraqet aq
kandidat sa ka vendene parlament. Ndrsa votuesit n njsin elektorale zgjedhin listn
n tciln gjenden emrat e disa kandidatve. Q do t thot se nuk votohet
prkandidatin po pr listn zgjedhore te partive . Pas prfundimit t
votimeveprcaktohet cenzusi elektoral. Cenzuesi elektoral prcaktohet n atmnyr
q numri I votave q ka fituar nj list zgjedhore pjestohet menumrin e vendeve n
parlament. Pastaj numri I votave q ka fitua do listpjestohet me cenzuesin elektoral
dhe rezultati prcakton numrin evendeve q I takon do liste zgjedhore.Sistemi I
ndarjes s mandateve sipas prfaqsimit proporcional kan dykarakteristika t
prgjithshme:
1- Ky sistem forcon rolin e partive politike ne zgjedhjet parlamentare. Pasiq zgjedhsit
votojn pr programin e partive dhe
2- 2- Ky sistem sht n funksion t krijimit t nj strukture multipatiake nparlament..
Pra shtetet q aplikojn kt sistem kan nj strukturheterogjene dhe plurale t
jets parlamentare.
Parimi i kombinuar- Kjo bhet me aplikimin e kombinuar t parimit tshumics dhe
t atij t prfaqsimit proporcional. Te ky parim deputetzgjedhn sipas dy bazave:
1- numrit t votave q kan fituar individualishtkandidatt dhe numrit t votave q
kan fituar partit politike. Sipas ktijparimi do t thot se kandidati q kua humbur
sipas parimit t shumicsmund t fitoj prsri mandatin nse lista zgjedhore e
partis s tij kafituar prqindje ty caktuar t votave t trupit elektoral( por jo edhe

nseai individualisht ka fituar m pak se 5 prqind). Ky sistem gjen zbatimsidomos

n parlamentet me dy dhoma. N kto parlamente dhoma eprfaqsuesve
zakonisht zgjidhet n baz t parimit t shumics ndrsadhoma e ult sipas parimit
t prfaqsimit proporcional. Ky parim shtaplikuar edhe me ligjin zgjedhor t
Kosovs ku sipas parimit t shumics nkuvendin e Kosovs zgjedhn 100 deputet
ndrsa sipas parimit tprfaqsimit proporcional zgjedhn edhe 30 t tjer. Ky
sistem shtaplikuar me qllim t hyrjes s partive t vogla politke n parlamentin
eKosovs dhe t futjes s partive politike t pakicave kombtare q jetojnene
Republikn e Kosovs n prqindje me numrin e votave q kan fituarnga trupi
elektoral. Me qllim t krijimit t nj parlamenti pluralist ligjizgjedhor I Kosovs ka
prcaktuar ndarjen e 15 vendeve pr partit epakicave kombtare.
Prparsit dhe mangsit e sistemeve elektoraleSi prparsi e sistemeve
mazhoritare jan:
1. Krijimi i legjimitetit burimor te deputeteve te cilt ndonse propozohennga partit
politike zgjedhn drejtprdrejt nga zgjedhsit e njsiselektorale ne te ciln garojn
2. Mandati i lire parlamentare eshte nje efekt tjeter i sistemit elektoralmazhoritar
3. Niveli i kualitetit te qeverisjes.
Prparsit e sistemit proporcional
1. Mundsia e nj qeverisje konsensuale me prfshirjen e nj spektri tegjere politik
ndretnik dhe territorial
2. Ju ofron partive te vogla dhe atyre te minoriteteve te cilat nuk mund
teprfaqsohen ne parlament ne nj sistem klasik mazhoritar.
3. sht me lehte te zbatohet dhe ka implikime me te vogla bugjetore
sepseprocedurat zgjedhore jane shume me te thjeshta.
Konstituimi i parlamentit- paraqet aktin prfundimtar t zgjedhjeveparlamentare.
Zakonisht bhet n afat prej 30 ditsh nga dita e kumtimit trezultateve definitive
zgjedhore parlamentare. Mbledhja konstituive eparlament t porsazgjedhur prfshin
kto aktivitete;
1-verifikimin e mandateve t deputeteve sipas njsive zgjedhore,
2-zgjedhjen e kryetarit dhe t nnkryetarit t parlamentit
3-zgjedhjen dhe konstituimin e komisioneve t prhershme parlamentare
4-formimi I grupeve parlamentare nga partit politike dhe
5-fillimi I procedurs pr zgjedhjen e qeveris s re etj.Lidhur me kt jan t
njohura dy mnyra t konvokimit t parlamentit:Nga ana e kryetarit t mparshm t
parlamentit I cili e drejton deri nezgjedhjen e kryetarit t ri dhe n baz t forcs s
ligjit n afatin eparashikuar me q rast mbledhjen e udhheq deputeti me I vjetr
partia et cilit I ka fituar zgjedhjet. Pas ksaj fillon edhe procedura pr zgjedhjen
eqeveris s re ku mandatin pr kt e ka qeveria e cila posedon shumicn
evendeve ne parlament dhe n at mnyr q shefi I shtetit e propozonmandatarin

kryeministrin) I cili m pastaj n konsultim me partin Iprezanton parlamentit

prbrjen e qeveris s tij dhe programin e tij.
Prsritja dhe anulimi i zgjedhjeve parlamentare- N rate t caktuar me ligjzgjedhjet
edhe mund t prsriten dhe t anulohen. Vendimin pr ktmund t merret sipas
krkess s subjekteve zgjedhore apo edhe sipasdetyrs zyrtare nga organet
kompetente t cila e prcjellin procedurnzgjedhore. M s shpeshti bhet n raste kur
jan shkelur rregullatzgjedhore n at mas q ato t ken ndikuar n rezultatin e
zgjedhjeve.Prsritja dhe anulimi I zgjedhjeve bhet n dy mnyra:1-duke anuluar dhe
prsritur zgjedhjet vetm n nj ose disa njsizgjedhore ku vrtetohet se ka pasur
parregullsi n kt rast zgjedhjetprsriten pas afatit t caktuar kohor ( 15 dit)dhe 2Duke I prsritur dheanuluar zgjedhjet n prgjithsi n t gjitha njsit elektorale pr
shkak tlshimeve n tr procesin zgjedhor.. n kt rast zgjedhjet prsriten pasnj
afati m ta gjat.Vendimin pr kt e merr komisionet kompetente zgjedhore dhe n
shkallt dyt gjykata kompetente.Sipas Ligjit zgjedhor t republiks s Kosovs
zgjedhjet prsriten dheanulohen n kto raste: Kur sht shkelur procedura
evidentimit tkandidimit t deputetve, kur konstatohet se sht shkelur
heshtjazgjedhore, kur konstatohet se komisionet zgjedhore apo ato t votimevenuk
kan pasur prbrjen shum-partiake. M kt rast nuk anulohenveprimet ndrmarrura
zgjedhore por bhet vetm evitimi I lshimeveprocedurale dhe votimi I serishm n
njsit e caktuara elektorale.Ndrsa anulimi I zgjedhjeve bhet n kto raste: Po qe s
rezultatet jan trrejshme pr shkak t falsifikimit t votave nga na e komisioneve
zgjedhoreapo t kshillave t votimit, po qe se le listat zgjedhore nuk jan prfshirm
tepr se 10 prqind t qytetarve me t drejt vote .Po qe sa materialetzgjedhore jan
udhhequr n kundrshtim me ligjin mbi zgjedhjet..
SISTEMI PRESIDENCIAL- Esenca e sistemit presidencial konsiston norganizimin dhe
pozitn e pushtetit ekzekutiv. I tr pushteti ekzekutivsht I koncentruar n
institucionin e kryetarit I cili sht shef I pushtetitekzekutiv. N sistemet presidenciale
shefi I shtetit ushtron njkohsisht dyfunksione: 1-Funksionin e shefit t shtetit dhe 2funksionin e shefit tqeveris. Si shef I shtetit ka t bj me prfaqsimin e shtetit
Brenda dhe jasht shtetit dhe ushtrimin e funksioneve t tjera sipas kushtetuts. Sishef
I pushtetit ekzekutiv presidenti emron dhe shkarkon qeverin dheeprort e tjer t
organeve shtetrore t cilt pr punn e tyre I prgjigjendrejtprdrejt atij. Presidenti n
sistemet presidenciale parqet institucionzgjedhor I cili zgjidhet ne zgjedhjet
presidenciale nga ana e trupit zgjedhor.Ai pr punn e tij nuk I prgjigjet parlamentit
prkundr ksaj ai kainstrumente t kontrollit t aktivitetit legjislativ t parlamentit. Por
kjo nuk do t thot se presidenti mund t ngritt mbi parlamentin sepse ai sht
Iobliguar ti prmbahet ligjeve t parlamentit. N kto sisteme parlamentinuk e ka t
drejtn e shkarkimit t qeveris dhe nuk mund t krkojprgjegjsi nga presidenti.

KARAKTERISTIKAT DOMINANTE T SISTEMIT PRESIDENCIAL JAN:Parlamenti

dhe kryetari I republiks paraqesin organe t pavarura t cilatsi rregull nuk mund ta
kufizojn njra tjetrn. Parlamenti ushtron nmnyr t pavarur pushtetin legjislativ dhe
kryetari po q sht shef Ishtetit sht edhe shef I pushtetit ekzekutiv. N sistemet
presidencialeqeveria zakonisht organizohet ne form t kabinetit t cilin e formon dhe
ekontrollon kryetari I republiks.. Sistemi presidencial sht paraqitur pr
her t par n SHBA ku q nga miratimi I kushtetuts s vitit 1787funksionon nj model
specifik I qeverisjes shtetrore.
SISTEMI PRESIDENCIAL N SHBA-Bazat e sistemit politik n SHBA janprcaktuar
me kushtetutn vitit 1787 e cila sht plotsuar edhe me 26amendamente dhe edhe sot
e ksaj dite sht n fuqi. Ky sistem bazohetn rregullat e qeverisjes shtetrore t
sistemit presidencial. Dallimi ngaformat e tjera t qeverisjes sht n faktin e ndarjes s
pushtetit shtetrorn legjislativ, ekzekutiv, gjyqsor. Pra institucionet kryesore jan t
ndarasipas ndarjes horizontale t pushtetit shtetror n : legjislativ, ekzekutiv ,gjyqsor.
Pra parimi themelor I ktij sistemi sht se nj pushtet e kufizojpushtetin tjetr.
Pushtetin legjislativ e ushtron Kongresi., pushtetinekzekutiv e ushtron presidenti dhe ai
gjyqsor q ushtrohet nga gjykatasupreme.
KONGRESI I SHBA-ve-Kongresi amerikan prbhet nga dy dhoma :
dhomaprfaqsues dhe senatit .Puna dhe struktura e kongresit sht e rregulluarme
nenin 1. Dhoma e prfaqsuesve sht dhoma e lart e kongresit tciln e zgjedhin n
mnyr t drejtprdrejt qytetart me t drejt vote. Nparim t dy dhomat e kongresit
kan fushveprim t njjt. Dhomaprfaqsues ka tri grupe themelore t funksioneve
q I ushtron n mnyrt pavarur nga senati: Ajo shqyrton numrin m t madh t ligjeve
t cilatpas miratimit nga ana e saj shqyrtohen edhe ne senat. Ajo s parideklarohet pr
vendimet q jan t lidhura me tatimet dhe ajo s pari ka tdrejt ekskluzive q t filloj
procedurn kundr funksionarve t lartshtetror duke prfshir ktu edhe kryetarin e
shtetit t ashtuquajturinIMPEACHMENT.
SENATI- sht aplikuar n sistemin amerikan si zgjidhje kompromisi n mest
tendencave centraliste dhe federaliste me rastin e miratimit tkushtetuts s vitit 1787.
Formimi I senatit, mnyra e zgjidhjes s tyresht n favor t shteteve t vogla. N fakt
sipas kushtetuts shtprcaktuar q senati t prbhet nga dy senator nga do shtet
t cilt Izgjedh trupi ligjdhns I shtetit., n do 6 vjet dhe do senator ka nj votme at
q do dy vite zgjidhet nj e tretat e senatorve t ri. Pasi q SHBAkan 50 shtete
senati I ka 100 antar. Senati ka ndikim m t theksuar nkongres: Senati e ka rolin e
gjykats s KASACIONIT( t instancs m tlart gjyqsore) pr shqiptimin e dnimeve
ne baz t t institutit timpeachemntit. Instituti I impeachmentit e ka origjinn nga
Anglia. Ai shtnj procedim gjyqsore kundr nja antari t dhoms s lordve ose

tdhoms s komunave q akuzohej pr nj kundrvajtje politike. N ktprocedim

akuzues ishte dhoma e komunave ndrsa dhoma e lordve ishteinstanc gjyqsore e
shqyrtonte shtjen. Ndjekja fillon nga deputett pornuk sht prdorur gjykimi I t
pandehurit kurr n kongres. Senati ka tdrejt t formoj komision hetues pr do
shtje t ciln e vlerson tarsyeshme. Senati jep mendimin pr zgjedhjen e disa
funksionarve t lartshtetror( ministrat , ambasadort) t cilt I emron kryetari
SHBA-ve dhesenati karakterizohet me modelin dypartiak t bazuar n dominimin
dherivalitetin n mes t dy partive kryesore politike Partis demokratike dhepartis
republikane.
PRESIDENTI I SHBA-ve-Kryetari paraqet institucion kryesor ne ShBA n bazt rolit
the t ndikimit politik t tij edhe quhet sistem presidencial.Funksionet m t
rndsishme t tij jan sht shefi I shtetit ,sht komandant I forcave t armatosura
,shef I pushtetit ekzekutiv etj. Aizgjidhet pr prudhen prej 4 viteve dhe mund t zgjidhet
m s shumti pr2 mandate radhazi. Kryetari zgjidhet drejtprdrejt nga ana e
zgjedhsvedhe kjo procedur kalon npr 5 faza 1-partit politike bjn
marrveshjeBrenda partiake pr nominimin e kandidatit t tyre n garn presidenciale2bhen zgjedhjet brenda partiake n t cilat caktohen kandidatet e partiveq do t hyn
n garat presidenciale (kto zgjedhje bhen vetm nkuadrin e partis republikane dhe
demokratike )3-qytetaret zgjedhinprfaqsuesit e partive por edhe njrin nga kandidatet
presidencial 4-bahetn mesin e dhjetorit ku zgjedhsit n do shtet federal me vota t
fshehtadeklarohet pr zgjedhjen e kryetarit 5-inaugurimi I presidentit q bhet me3
janar
Raporti i kongresit dhe kryetarit t SHBARaporti I ktyre 2 organeve mund t
prmblidhet si n vijim :A Kongresinuk mund ta shkarkoj presidentin e as ministrin BPresidenti nuk mund tshprndaj kongresin C-As presidenti e as ministrat nuk asistojn
n seancate kongresit e) pushteti ekzekutiv nuk ka iniciative legjislativePresidenti I ka
kto institute t ndikimit n punn e kongresit:1- ai I drejtonkongresit mesazh mbi
gjendjen e federats 2- I drejton mesazhe kongresitpr buxhetin 3- do 6 muaj mund t
I drejtoje mesazhe t tjera 4- ka tdrejtn e vetos ndaj ligjeve t miratuara nga
kongresi.E drejta e vetos ndaj ligjeve t kongresit paraqet institutin kryesor tpresidentit
ndaj kongresit dhe jan t njohura dy lloje : vetoja suspenzivedhe vetoja e xhepit. Vetoja
suspenzive sht e drejta e e presidentit q tmos e nnshkruaj ligjin e miratuar n t
dy dhomat e kongresit dhe q taktheje srish n shqyrtim. Ky ligj I kthyer prap pr
shqyrtim pr t hyr nfuqi duhet t miratohet nga dy t tretat e deputetve. Duke e
pasurparasysh strukturn dypartiake t kongresit sht vshtir q t realizohetkjo..
ndrsa vetoja e xhepit sht form specifike e s drejts s vetos met ciln presidenti
mund t parandaloj miratimin e ndonj ligji nparlament. Kjo do t thot se n rast se
ligji sht dorzuar jo m par se 10dit para mbylljes se sesionit presidenti mund t
mos e ktheje fare ligjinkongresit dhe t mos e nnshkruaj pa dhen shpjegime. Si rezultat

I ksajkongresit I mbett q n legjislacionin e radhs t rifilloj nga fillimiprocedurn e

re legjislative. Ndonse kryetari I SHBA-ve sht politikisht joprgjegjs ai sipas
kushtetuts sht penalisht prgjegjs. Dhe kjoprgjegjsi e tij mund t fillohet nga
kongresi n baz t institutit timpeachmentit. N rastet kur dyshohet s presidenti ka
kryer vepr t rndpenale procedura kundr tij fillohet nga dhoma prfaqsuese
ndrsa egjykon dhe dnon senati. Kjo ka ndodh vetm nj her kundr
kryetaritXhonson I cili me at rast sht liruar nga akuza.
Gjykata supreme e shba-ve-ajo e ushtron n mnyr t pavarur pushtetingjyqsor. Ajo
prve ksaj ushtron edhe funksionin e kontrollit tkushtetutshmris . Ajo prbhet nga
9 gjyqtar t cilt I emron kryetari ISBA-ve pas konsultimit dhe marrjes s mendimit
nga senati. Mandati I tyresht I prjetshm. Prve shtjeve penal dhe civile ajo
shqyrton edhekonfliktet e kompetencave ndrmjet federats dhe shteteve federale.
doshtetas ka t drejt t marr iniciativ pr fillimin e procedurs para ksajgjykate.
SISTEMI PARLAMENTAR N ANGLIAnglia sht vendi ku sht paraqitur
pr her t par regjimi parlamentar dhe rregullat e qeverisjes shtetrore tdemokracis
prfaqsuese t bazuara n parlamentarizm. Institucionetkryesore t sistemit politik n
Angli jan: kurora mbretrore ( mbretresha),parlamenti dhe qeveria. kurora
mbretrore- sht institucion qfunksionon me shekuj mirpo kjo pozit ka evoluar prej
forms MONARKISABSOLUTE, NE AT PARLAMENTARE e deri ne form e sotshme
ku ajo mshum paraqet institucion formal. Kompetencat e saj jan si n vijim:
a) ajo formalisht konvokon dhe shprndan parlamentin, ajo jep plqimindhe bn
firmosjen formale t ligjeve dhe akteve t tjera t miratuara ngaparlamenti.
B) Ajo emron ministrin e par( kryeministrin) duke I besuar ktmandate liderit partiak
t partis dominuese n dhomn e ult. Ajo Innshkruan aktet e rndsishme te
qeveris pas firmosjs nga ministriprkats ose kryeministri.
c) Sa I prket politikes s jashtme dhe t brendshme roli I saj eshte mjaft Ikufizuar.
Parlamenti anglez- sht paraqitur pr her t par me emrtimin Magnumconzulium.
Parlamenti anglez sht I prbr prej dy dhomave.
Dhoms slordve dhe dhoms s komunave.:
1-Dhoma e lordve prbhet nga 1100 antar nga t cilt shumica zgjidhensipas
parimit t trashgimis. ndikimi I saj ka rn me kalimin e kohs.
2-Dhoma e komunave paraqet dhomn e prfaqsuesve e cila paraqetshtylln
kryesore t sistemit parlamentar . Kjo dhom ka 659 deputet kushumica e tyre 90
prqind jan nga dy partit kryesore Konservatore dheasaj laburiste. Kjo dhom ka
kompetenc t gjra legjislative , ajo zgjedhdhe kontrollon punn e qeveris miraton
vendime lidhur me financa dhepolitikn monetare etj. Punn e saj e udhheq spikeri.
I cili sht jasht-partiak.

Qeveria-Ajo sht specifike dhe dallon nga shtete e tjera. Qeveria zgjidhetnga
dhoma e komunave n baz t propozimit t kryeministrit. Paszgjedhjeve partia e
cila ka fituar shumicn ka t drejt ta nominoj prkryeministr liderin saj politik dhe
kurora sht e obliguar q atij t I ofrojmandatin pr formimin e qeveris . qeveria I
ka 22 ministra.. Qeveria prpunn e saj ka prgjegjsi t dyfisht : ndaj parlamentit
dhe ndaj qeveris.Raporti I mbretreshs dhe qeveris sht I ngushte, parlamenti
emronkryeministrin I cili pr punn tij duhet t njoftoj mbretreshn. N
anntjetr mbretresha duhet t konsultohet pr t gjitha shtjet
mekryeministrin..Ndrsa sa I prket parlamentit ai ka t drejt q t formojdhe
ushtroj kontrollin parlamentar ndaj puns s qeveris. Mirpo n anntjetr qeveria
ka t drejt t I propozoj mbretreshs marrjen e vendimitpr shprndarjen e
parlamentit. Qeveria n Angli funksionon sipas modelitt kabinetit. Ndrsa partia e
cila sht n opozit formon t ashtuquajturnqeveri nn hije. E cila ofron zgjidhje
alternative me ato t qeveris npushtet.
SISTEMI PARLAMENTAR N FRANC-Pr dallim nga sistemi I Anglis q kapasur
nj zhvillim stabil , n Franc sistemi parlamentar ka pasurtransformime te
shpeshta. bazat e sistemit bashkohor jan t prcaktuaram kushtetutn e vitit
1958. Pr dallim prej sistemi anglez Franca ka pasurndryshime dhe reformat
shpeshta politike , pastaj ka sistem shumpartiak ku dhe shpesh vjen deri te formimi
I qeveris s koalicionit dhe Innshtrohet kontrollit parlamentar dhe shpesh q t
rrzohet si pasoje e marrjes s besimit nga parlamenti., dhe me fund edhe roli I
kryetarit shtm I avancuar se ai I monarkut n Angli.
KRYETARI I REPUBLIKS- sht shef I shtetit dhe zgjidhet prmeszgjedhjeve t
drejtprdrejta nga ana e trupit elektoral. Dhe ka autorizimet gjra . ai kujdeset pr
sigurimin e respektimit t kushtetuts dhe tkontinuitetit t funksionimit t pushtetit
shtetror. Kryetari nuk shtpolitikisht prgjegjs por mban prgjegjsi penale pr
veprimet einkriminuara. Hetimet eventuale ndaj tij I zhvillon gjykata e
KASACIONITndrsa gjykimin eventual t tij e bn gjykata e lart e cila sht e
prbrnga 12 deputet dhe senator q I emron parlamenti. Kryetari nuk mund
tndrroj dhe shkarkoj qeverin.
QEVERIA E FRANCS- parqet organ ekzekutiv I cili zgjidhet nga ana ekryetarit t
shtetit. N fakt ai zgjedh vetm ministrin e par I cili m vonprpilon listn e t gjith
ministrave t tjer dhe a ofron pr miratimkryetarit. Qeveria formalisht I prgjigjet
parlamentit ndrsa realisht Iprgjigjet kryetarit. mbledhjet e qeveris I kryeson kryetari
I shtetit dhevetm n munges t tij I kryeson kryetari I qeveris.
PARLAMENTI-prbhet nga dy dhoma; nga asambleja nacionale dhe
Senati.Asambleja paraqet dhomn e ult me karakter prfaqsues popullor
memandate 5 vitesh. Senati parqet institucion me ndikim t theksuar t ciltzgjidhen

ne baz t parimit t prfaqsimit territorial te t gjitha viseve neFranc dhe

mandate I tyre zgjat 9 vite. ndrsa struktura e parlamentitfrancez sht multipartiake ku prfaqsohet nj numr I madh I partivepolitike me orientime t
ndryshme programore.
SISTEMI PARLAMENTAR N ITALI-Parlamentarizmi ne Itali sht relativisht Iri ne
krahasim me Britanin e madhe, ShBA dhe Francn. Bazat e tij janprcaktuar pas
lufts s dyt botrore kur rivendoset demokraciaparlamentare.Parlamenti-prbhet
prej dy dhomave : dhoms s deputetve dhe Senatitte republiks. Mandate I t dy
dhomave sht 5 vjet. T dy dhomat eparlamentit kan fushveprim te
barabart.Presidenti zgjidhet nga t dy dhomat e parlamentit me mandat 7 vjet
dheai prfaqson unitetin e popullit dhe ka kompetenca t gjra. Ai shpallligjet dhe
nxjerr dekretet q kan vlern e ligjit si rregullore, shpallreferendum,in popullor etj.
Edhe pse ai zgjidhet nga parlamenti ai ka tdrejtn q t marr vendimin pr
shprndarjen e t dy dhomave dhedisponon me t drejtn e vetos ndaj ligjeve t
miratuara n parlament. nraport me qeveri asnj firm e presidentit nuk vlen edhe
pa firmn eministrave prkats t qeveris.Qeveria-sht e organizuar n form t
kshillit t ministrave. Kryetari dheantart e kshillit t ministrave emrohen nga
presidenti para t cilit japinehe betimin. Qeveria pr punn e saj I prgjigjet
presidentit dheparlamentit. Parlamenti k t drejtn e shtrimit te shtjes s
votbesimitt qeveris por votimi I mosbesimit nuk do t thot edhe shkarkimin e
saje.Mirpo qeveria pas emrimit t saj nga presidenti Brenda 15 ditve duhett
marr votbesimin e t dy dhomave t parlamentit ( vota e inaugurimit).Po ashtu
edhe Italia ka sistem shum-partiak pra ekzistojn nj numr Imadh e partive
politike.
SISTEMI PARLAMENTAR N GJERMANI-Pas prmbysjes s fashizmit mmbarim
t lufts s dyt botrore edhe n gjemani aplikohet regjimiparlamentar.Parlamentiedhe ktu ka sistem bikameral dhe prbehet nga dy dhoma;
Bundestagu ( dhoma federale) dhe Bundesrati ( kshilli federal). Deputetete
Bundestagut zgjidhen n zgjedhjet e prgjithshme t drejtprdrejt dhet lira , t
fshehta me mandat prej 4 vetve. Ndrkaq Bundesrati prbhetprej 3,4.5
prfaqsuesve t qeveris s do landi n varsi nga madhsia epopullsis. Prpos
ktyre dy dhomave n gjermani ekziston edhe asamblejafederale e cila sht e
autorizuar q do 5 vjet t zgjedhe kryetarin erepubliks federale. Ndrsa s ai [prket
dhomave t parlamentit eprsi kadhoma e Bundestagut q shprehet n t drejtn e saj
q t ushtrojekontrollin politik ndaj qeveris dhe ne fushn e legjislativit. edhe
ngjermani sistemi parlamentar sht shum partiak por roli I partive shtm I vogl
pasi q pushtetit politik sht I koncentruar n qeveriprkatsisht ne
kancelarin.Presidenti federal.- Parqet institucion me ndikim t kufizuar dhe sht
Ingjajshmme at t monarkut n Angli. Ai zgjidhet nga asambleja federaleme mandate

5 vjetai nuk mund t shprndaj parlamentin pa vendim ngapartit politike e sidomos t

kancelarit.
Qeveria federale-prbhet nga kancelari federal dhe nga ministrat federal.kancelari
propozohet nga presidenti I republiks dhe zgjidhet ngaBundestagu me shumicn
absolute. N qofte se nuk zgjidhet ky kandidatparlamenti ka t drejt ka t drejt q me
shumicn e njjt t zgjedhe njakandidat vet. Pas emrimit t tij presidenti federal sht
obliguar q nafat prej 7 ditve t emroj kt kandidat pr kancelar federal.
Kancelariparaqet figurn kryesore politike I cili qeveris me pushtetin
shtetror.Kontrollin politik ndaj presidentit dhe kancelarit ka t drejt ta
ushtrojBundestagu. Ku n rast se Bundestagu me shumic t votave
votonmosbesimin ndaj kancelarit ather presidenti duhet t bj shkarkimin etij.
Ndrsa n ann tjetr nse propozimi pr marrjen e besimit tkancelarit nuk fiton
shumicn e nevojshme ather kancelari ka t drejt tipropozoj presidentit q t marr
vendim pr shprndarjen e parlamentitBrenda 24 ditve.
SISTEMI PARLMNTARN DISA SHTETE TE TRANZICIONIT-BULLGARI- Bazat e
sistemit parlamentar prcaktohen sipas nenit 1.Organizimi shtetror n form t
republiks parlamentare bazohet nparimin e ndarjes s pushtetit.. Kuvendi popullor
sht organ prfaqsues Icili ushtron pushtetin ligjdhns dhe kontrollin parlamentar.
Prbhet nga240 antar me mandate 5 vjear t cilt zgjidhen n mnyr
tdrejtprdrejt. Ai ushtron funksionet klasike: legjislative, zgjedhore dhembikqyrse.
Prbrja karakterizohet me veprimin e dy koalicionevepolitike atij t majt dhe atij t
djatht. Presidenti prfaqson shtetin nmarrdhniet ndrkombtare dhe personifikon
unitetin e kombit. Ai ka tdrejtn e vetos ndaj ligjeve t kuvendit, ka t drejt n
shprndarjen eparlamentit. N an tjetr kuvendi ka t drejt t shtroj prgjegjsin
ekryetarit n rastet e tradhtis s tij ndaj atdheut ose t shkeljes skushtetuts.
Presidenti pas konsultimit m partit parlamentare ia ngarkondetyrn pr formimin e
qeveris kandidatit pr kryeministr t caktuargrupit m t madh parlamentar. Po qe se
ky kandidat nuk sht n gjendjeq brenda 7 ditve t propozoj prbrjen e plot t
qeveris atherpresidenti I ofron mandatin pr kryeministr grupit t dyt pr
ngamadhsia n parlament. Nse edhe ky nuk arrin t formoj qeverinpresidenti mund
t propozoj q kuvendi t zgjedh kandidatin prkryeministr.
RUMANIA-Dhe ktu aplikohet sistemi parlamentar I qeverisjes shtetrore Ibazuar n
parimin e ndarjes s pushtetit shtetror dhe pluralizmit politik organet kryesore jan
parlamenti dhe qeveria .Parlamenti prbehet prej 2dhomave ,dhoms s deputetve
dhe t senatit t 2 dhomat zgjidhen mevotim t prgjithshme me mandate prej 4 viteve
ligjet dhe aktet eparlamentit miratohen kur votohen nga t 2 dhomat ,n rast se nuk
arrihetplqimi pr ndonj ligj ather formohet komisioni I prbashkt I dhomave Icili

duhet t mnjanoj mos marrveshjet n mes 2 dhomave .Presidentizgjidhet me

mandate prej 4 vjetve ,cakton kandidatin pr kryeministrdhe emron qeverin pasi q
ajo ta ket marr votbesimin n parlamentn rast se parlamenti nuk e jep vetbesimin
e qeverisjes brenda 60ditshpresidenti pas konsultimit me kryetaret e t 2 dhomave
mund ta shprndajparlamentin .Qeverisja zgjidhet nga presidenti po pasi ta ket marr
votbesimin n parlament dhe I nnshtrohet kontrollit t plot parlamentar
HUNGARIA forma e qeverisjes ne hungari eshte republik parlamentare ebazuar ne
persin e legjislativit ne raport me ekzekutivin.-organet kryesore jan asambleja
kombtare presidenti I republiks dhe qeveria presidentizgjedhet nga asambleja me
mandat 4 vjear ndrsa qeveria sht organekzekutiv q kontrollohet nga asambleja
PARLAMENTARIZMI N DISA SHTETET TE EVROPS JUGLINDORE- fillimi Iviteve
90 n kt pjes t Evrops shnon fillimin e ndryshimeve rrnjsorene sfern politike,
ekonomike dhe n t gjitha sferat e tjera t jetsshoqrore. Kto ndryshime erdhn si
pasoj e ndrprerjes s luft s ftoht,rnies s murit t Berlinit, krizs s socializmit dhe
proceseve te rejademokratike . Ky proces karakterizohet me : 1-prmbysjen e
sistemevediktatoriale dhe hegjemoniste dhe kriza e prgjithshme e socializmit siproces
2- Fundi I sistemeve moniste dhe fillimi I zbatimit t pluralizmitpolitik dhe t demokracis
parlamentare 3- realizimi I t drejts skombeve pr vetvendosje t cilat artificialisht
ishin strukturuar Brendafederats ish jugosllave dhe sovjetike. 4-respektimi I lirive dhe
te drejtavet qytetarve dhe krijimi I mekanizmave pr mbrojtjen e tyre. 5-vendosja
eshtetit ligjor 6-Fillimi prshtatjes s procesit t integrimeve evropiane 7Krijimi I
mekanizmave pr mbrojtjen t drejtave t pakicave 8-transformimiekonomik dhe
aplikimi I ligjeve t ekonomis etj.Varsisht nga menyra se si u realizua tranzicioni
dallojm tri grupe tshteteve: 1- n disa shtete ndryshimet u kryen n mnyr paqsore
dhedemokratike 2- N disa shtete u b prmbysja e dhunshme e regjimevediktatoriale
prmes lvizjeve popullore dhe 3- n ish federatn jugosllavedhe sovjetike u b prmes
luftrave t prgjakshme.
TRANZICIONI N SHTETET E REAJ, T PAVARSUARA NGA ISH-JUGOSLLAVIJAHapi I par ishte rrnimi kundr-kushtetues I pozits s Kosovs dhe me pasokupimi I
saj n vitin 1990. M von ky proces vazhdoj me shpalljen epavarsis s Sllovenis,
Kroacis, Bosnjs dhe Hercegovins, Maqedonisdhe t Kosovs. Ndrsa ne vitin 1992
u krijua e ashtuquajtura RF e Jugosllavis nga Serbia dhe Mali I zi. M von u
shndrrua n unionin eSerbis dhe te Malit t zi q shnon edhe fundin e ishJugosllavis
SISTEMI PARLAMENTAR NE RPUBLIK E SHQIPRIS- Bazat e par at organizimit
tshtetit shqiptar dhe katet e tij te para legjislative jan prcaktuar me vendimet
ekuvendit Kombtar t Vlors. Vendimet e ktij kuvendi kishin karakter kushtetuesdhe

sanksionin vullnetin e popullit pr shkputje nga perandoria osmane. Ky kuvendzgjodhi

qeverin n krye me Ismail Qemajlin. Ky kuvend nuk e mori n shqyrtimformn e
qeverisjes por u kufizua n shpalljen e pavarsis dhe n zgjedhjen eqeveris dhe t
pleqsis.. Pas vendimeve t konferencs s ambasadorve neLondr me 1913
Shqipria shpallet principat autonome. Me 1914 n Durrs umiratua statusi I
Shqipris me t cilin Shqipria shpallet principat kushtetuese ,sovrane dhe
trashgimore nn garancn e fuqive t mdha. Me kt statusprcaktoheshin tri organe
kryesore: asambleja kombtare si organ ligjdhns, kshilliI ministrave dhe princi I cili
kishte autorizime t gjra n raport me asamblen .Pas prfundimit t lufts s par
botrore jan dy ngjarje qe kan rndsi przhvillimin e parlamentarizmit n Shqipri:
mbajtja e kongresit t Durrsit dhe atij tLushnjs. Kongresi I Durrsit u mbajt me 1918
ku u mor Vendim pr formimin ePleqsis si organ kshilldhns I qeveris e cila nuk
arrit fare te konstitutohet.Ndrsa kongresi I Lushnjs shpalli t rrzuar qeverin e
Durrsit dhe zgjodhi qeveri tre., si organe t reaj prcaktoj kshillin e lart t shtetit
dhe kshillin kombtar.Kshilli kombtar kishte atribute te organit ligjdhnsi cili u
shprnda m vone prshkak t dorheqjes s 18 deputeteve. M von u zgjodh kshilli
I ri kombtar kudominonin dy parti politik ; partia popullore e kryesuar nga Noli dhe
partiaprparimtare e kryesuar nga Hoxh Kadriu. M von partin popullore e mori
AmetZogu dhe ithtart e tij q prfaqsonin rrymn konservatore n parlament. Ky
kshillmiratoj ndryshimin statusit t Lushnjs me q rast e sanksionua qeverisja
monarkike.M von n zgjedhjet e reja u zgjodhe parlamenti I ri ku prap dominoj
krahukonservator I cili angazhohej pr monarki. Kjo shkaktoj kryengritje e cila n vitin
1924solli t ashtuquajturn Qeveri demokratike t kryesuar nga Noli. M von kjo
qeveri Irrzuar nga Ahmet zogu. Dhe q nga kjo koh deri n luftn e dyt botrore
zhvillimiI parlamentarizmit ka kaluar n dy periudha kryesore: periudhe e republiks dhe
ajoe monarkis.
Periudha e republiks u shpall me 1925 nga kuvendi ku cekej se Shqipri
shtrepublik parlamentare e kryesuar prej kryetarit. Pr nga mnyra e organizmit
shumteoricien mendojn se republika shqiptare ishte e bazuar n form e SHBA-ve
dhegjat ksaj periudhe kryetari I republiks ishte edhe kryetar I qeveris. Me
ktstatus pr her t par vendoset edhe sistemi dy dhomsh I parlamentit : Dhoma
edeputetve dhe senati. Dhoma e deputetve kishte karakter prfaqsues ndrsasenati
dy te tretat zgjidheshin nga populli dhe pjesa tjetr nga kryetari I
republiks.Mosmarrveshjet n mes t dy dhomave zgjidhte kryetari I republiks dhe
kishte tdrejt q pas marrjes s plqimit nga senati t shprndaj dhomn e
prfaqsuesedhe ti shpall zgjedhjet E reja pr kt dhom. Presidenti zgjidhej nga
parlamenti memandate 7 vjear dhe qeveria funksiononte sipas modelit evropian.
Ndrsa forcatmonarkike me n krye me Ahmet zogun t paknaqura me ket sistem me
1928shpallen Ahmet Zogun si Mbret t Shqipris. Dhe t shpallin Shqiprin
mbretriparlamentare .Qeverisja sipas ktij sistemi bazohej n ekuilibrimin e pushtetit
midisparlamentit I cili prbhej vetm nga nj dhom dhe Mbretit. Qeveria trajtohej

siorgan ekzekutiv dhe pr punn e vet I prgjigjej mbretit dhe parlamentit. ndrsa
pasluft s dyt botrore sistemi n Shqipri sikurse edhe ne vendet e tjera
socialisteishte I bazuar n monizm politik dhe n rolin udhheqs t partis s puns.
Siorgane me t larta t pushtetit ishin : kuvendi popullor, presidiumi I kuvenditpopullor,
kryesia e presidiumit t kuvendit popullor , kshilli I ministrave si dheorgane t tjera
gjyqsore.
Tranzicioni n republikn e Shqipris- ka filluar n vitet e 90. prmbysja e
diktaturssocialiste u b prmes nj lvizja popullore demokratike e cila e detyroj
pushtetin q t pranoj reformat politike dhe t filloj procesin e demokratizimit t vendit.
Hapi I parishte aplikimi I pluralizmit politik dhe zgjedhjet demokratike. Procesi I
tranzicionitsht duke ndeshur nj varg kundrthniesh te brendshme si pasoj e
trashgimit tnj shkalle t ult t zhvillimit ekonomik dhe t nj periudhe t rnd t
shkeljes st drejtave t qytetarve dhe t instrumentalizimit t shtetit pr nevojat e nj
partiepolitike dhe te ideologjis s saj. Kriza kushtetut n Shqipri u tejkalua
memiratimin e kushtetuts s vitit 1998.
Rilindja e parlamentarizmit n Shqipri- formimi I partive politike dhe aplikimi Irregullave
parlamentare rezultoj me mbajtje te zgjedhjeve te para parlamentare nvitin 1991 me
an t ligjit t ri Shqipria sht republik parlamentare, ku sovranitetiburon dhe I takon
popullit. Po ashtu bhet edhe ndarja e pushtetit n pushtetinlegjislativ q ushtrohet
nga kuvendi popullor , pushteti ekzekutiv- q ushtrohet ngapresidenti dhe kshilli I
Ministrave, dhe pushteti gjyqsor I cili ushtrohet nga gjykatate pavarura.
Kuvendi Popullor- sht organi m I lart I pushtetit shtetror dhe sht
organligjdhns, sht nj dhomsh dhe prbhet prej 150 deputetsh t zgjedhur
memandate prej 4 vjetve dhe ai ka kompetenca t ngjajshem me ato t
parlamentevete Evrops. Sa i pr ket partive politike dominojn partia Socialiste dhe
partiademokratike.
Presidenti i republiks s Shqipris- sht kryetar I shtetit dhe prfaqson unitetin
epopullit. Ai zgjidhet nga ana e kuvendit me nj shumic prej dy te tretave t votavet t
gjith deputetve. Presidenti nuk mban prgjegjsi politike me prjashtim ttradhtis
ndaj atdheut dhe shkeljes s ligjit. Ai me propozim t kryetarit t ministratmund t marr
vendim pr shprndarjen e parlamentit para skadimit t afatit dhe teshpall zgjedhjet e
reja. Po ashtu ai ka t drejtn e vetos ndaj ligjeve t miratuara nparlament. N raport
me qeverin ai emron kryetarin e ministrave dhe pranondorheqjen e tij. Me
propozimin e kryetarit t ministrave emron dhe shkarkonantart e qeveris dhe
epror t tjer t institucioneve kryesore shtetrore.
Kshilli i minstrave- sht organ me i lart ekzekutiv dhe urdhrdhns. Prbrja eplot
e tij pas propozimit t kryeministrit nga ana e presidentit duhet t merrvotbesim nga
kuvendi popullor n afat prej 5 ditsh. N rast se nuk e merrvotbesimin kryetari I

kshillit t ministrave paraqet dorheqjen e tij kryetarit I cilicakton kryetar t ri t

kshillit. Pr pun e tij ky kshill I prgjigjet kryetarit trepubliks dhe kuvendit popullor.
Kuvendi popullor ushtron kontrollin parlamentarndaj kshillit t ministrave prmes
institutit t interpelancs parlamentare,votbesimit dhe shkarkimit t qeveris.
FILLET E TRANZICIONIT N KOSOV- ka filluar n vitet 90 kur shqiptart e
kosovskrahas deklarimit t pavarsis braktisn sistemin monist dhe bn hapat e par
drejtpluralizmit politik dhe organizimit demokratik. Mirpo si pasoj e okupimit t
Kosovsnga Serbia pas vitit 1990 tranzicioni demokratik ishte I vshtir. Pas vendosjes
sadministrimit ndrkombtar me rezolutn 1244 n Kosov ka filluar nj processhum
dimensional I ndryshimeve demokratike.
INSTITUCIONET E PRKOHSHME T VETQEVERISJS N KOSOV-Kuvendi I
Kosovssht organi m I lart prfaqsues dhe ligjvns n Kosov dhe ka tri
atributekryesore:
1-sht organ ligjvns q miraton ligje
2-sht organ me I lart dhe shtyll kryesore e demokracis parlamentare
3- sht trup prfaqsues I zgjedhur drejtprdrejt nga qytetart n zgjedhjet
edrejtprdrejta.Kuvendit I kufizohet e drejta q t shpall ligje nga PSSP-ja sipas
rezoluts 1244, pranse ato jan n kundrshtim me rezolutn vetoja e PSSP-s ka
efekt suspenziv dhekjo nuk mund t anulohet nga kuvendi I Kosovs me nj votim t
serishm. Po ashtukuvendi nuk ka autorizim q t nxjerr ligje pr t ndryshuar kornizn
kushtetuese ,ket te drejt e ka vetm PSSP-ja. Pra kuvendi ka t drejt vetm t marr
inisiativ prndryshimin e kornizs, ai me dy t tretat e antarve mund t propozoj pr
fillimin eprocedurs.
STRUKTURA E KUVENDIT T KOSOVSKuvendi ka njqind e njzet (120) deputet
t zgjedhur me votim t fsheht bazuarn listat e hapura. Vendet n Kuvend ndahen
midis t gjitha partive, koalicioneve,nismave qytetare dhe kandidatve t pavarur, n
prpjestim me numrin e votave tvlefshme, t fituara prej tyre, n zgjedhjet pr
Kuvendin.N kuadr t ksaj ndarjeje, njzet (20) prej njqind e njzet (120) vendeve
jan tgarantuara pr prfaqsimin e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosovs,
sivijon: (1) partit, koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatt e pavarur, t cilt
jandeklaruar se prfaqsojn komunitetin Serb, do t ken numrin e vendeve n
Kuvendt fituar n zgjedhjet e hapura, me minimumin dhjet (10) vende t garantuara,
nrast se numri i vendeve t fituara sht m i vogl se dhjet (10); (2)
partit,koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatt e pavarur, t cilt jan deklaruar
seprfaqsojn komunitetet e tjera, n Kuvend do t ken numrin e vendeve t
fituaran zgjedhjet e hapura me minimumin e vendeve t garantuara si n vijim:
komunitetiRom nj (1) vend; komuniteti Ashkali nj (1) vend; komuniteti Egjiptian nj (1)
vend;dhe nj (1) vend shtes do ti jepet komunitetit Rom, Ashkali, ose Egjiptian, q

kanumrin m t madh t votave t prgjithshme; komuniteti Boshnjak tri (3)

vende,komuniteti Turk dy (2) vende dhe komuniteti Goran nj (1) vend, nse numri
ivendeve t fituara nga secili komunitet sht m i vogl se numri i vendeve
tgarantuara.
Kto Vende ju ndahen sipas votave t fituara n zgjedhje te partive te tyre. Pr ve
simandate t rezervuara kto mandate mund t ken edhe mandate t fituara
nzgjedhjet e drejtprdrejta.Pra n kuvendin e Kosovs kemi dy lloj mandate: mandatet
q burojn nga zgjedhjetdhe q kan legjimitet demokratik dhe mandatet e rezervuara
t cilat paraqesinkoncesion q nuk prkon me rregullat e demokracis dhe praktiks
ndrkombtareparlamentare.
Sistemi Elektoral Zgjedhja e deputetve bhet n baz t sistemit elektoral tprcaktuar
m ligj: ku t drejta t zgjidhen kan t gjith qytetart e Kosovs tmoshs madhore
q I plotson kriteret pr t drejtn e votimit dhe q propozohetnga partit politike apo
edhe n cilsi t kandidatit t pavarur e I prkrahur nganumri I caktuar I qytetarve

- Nuk mund t kandidohen dhe as t zgjidhen deputet t Kuvendit, pa hequr

dorparaprakishtnga detyra e tyre:
(1) gjyqtart dhe prokurort
;(2) pjestart e Forcs s Siguris t Kosovs;
(3) pjestart e Policis s Kosovs;
(4) pjestart e Doganave t Kosovs
;(5) pjestart e Agjencis s Kosovs pr Inteligjenc;
(6) udhheqsit e agjencive t pavarura;
(7) prfaqsuesit diplomatik;
(8) kryetart dhe antart e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve.
Nuk mund t kandidohen pr deputet personat e privuar nga zotsia juridike pr
tvepruar, me vendim prfundimtar t gjykats.Kryetart dhe zyrtart e tjer, t cilt
mbajn prgjegjsi ekzekutive n nivelkomune, nuk mund t zgjidhen si deputet t
Kuvendit pa hequr dor paraprakishtnga detyra e tyre.
PRGJEGJSIT (KOMPETENCAT) E KUVENDIT-Kuvendi I Kosovs ushtron tri
funksioneklasike: legjislativ, zgjedhor dhe t kontrollit politik. Funksioni ligjvvnes
prfshin tdrejtn n nxjerrjen e ligjeve, t drejtn sa I prket funksionit zgjedhor e ka
nzgjedhjen e kryeministrit dhe antarve t tjer t qeveris si dh n zgjedhjen
ekryetarit t kuvendit dhe t kryetarit t Kosovs.. ndrsa sa I prket kontrollit
politiknprmjet instrumenteve t kontrollit parlamentar mund t shtroj
prgjegjsinpolitike t Kryetarit t Kosovs sipas procedurs t parapar.

Kuvendi i Republiks s Kosovs:

(1) miraton ligje, rezoluta dhe akte t tjera t prgjithshme;
(2) vendos t ndryshoj Kushtetutn me dy t tretat (2/3) e votave t t gjithdeputetve
t tij, prfshir dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve q mbajn vendete rezervuara
dhe t garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk janshumic n Kosov
;(3) shpall referendum, n pajtim me ligjin;
(4) ratifikon traktatet ndrkombtare;
(5) miraton Buxhetin e Republiks s Kosovs
;(6) zgjedh dhe shkarkon Kryetarin dhe nnkryetart e Kuvendit;
(7) zgjedh dhe mund t shkarkoj Presidentin e Republiks s Kosovs n pajtim
mekt Kushtetut;
(8) zgjedh Qeverin dhe shpreh mosbesimin ndaj saj;
(9) mbikqyr punn e Qeveris dhe t institucioneve t tjera publike, t cilat, n
baztKushtetuts dhe ligjeve, i raportojn Kuvendit;
(10) zgjedh antart e Kshillit Gjyqsor t Kosovs dhe t Kshillit Prokurorial
tKosovs, n pajtim me kt Kushtetut;
(11) propozon gjyqtart e Gjykats Kushtetuese;
(12) mbikqyr politikn e jashtme dhe t siguris
;(13) jep plqimin pr dekretin e Presidentit mbi shpalljen e Gjendjes s
Jashtzakonshme;
(14) vendos pr shtjet me interes t prgjithshm, t prcaktuara me ligj.
UDHHEQJA E KUVENDIT-Kuvendi I Kosovs udhhiqet nga kryetari dhe
kryesia.Kryesia prbhet nga 7 antar si n vijim: dy emrohen nga partia q ka
marrshumicn e votave, dy antar zgjidhen nga partia q ka marr vendin e dyt
sipasvotave, dy antar emrohen nga partia q ka marr vendi e tret sipas votave,
njantar nga parti q ka marr vendin e tret, nj antar nga deputett q
jandeklaruar se ju prkasin komunitetit serb. Dhe nj antar nga deputett t
deklaruarse ju prkasin komuniteteve jo shqiptar dhe jo serb. Kryesia e kuvendit I
jeprekomandime kuvendit mbi shtjet organizative t mirvajtjes s kuvendit
dukeprfshir edhe rendin e dits, kontakte t jashtme etj.
KRYETARI I KUVENDIT- kryetari I kuvendit t Kosovs zgjidhet me nj vot formalenga
radha e njrit nga antart e kryesis s kuvendit I cili propozohet nga partiaapo
koalicioni q ka fituar numrin m t madh te votave n zgjedhje .Ai udhheq mepunn e
kuvendit, kryeson mbledhjet e tij, konvokon mbledhjet dhe t tjera.
KOMISIONET PARALAMENTARE-kta jan trupa t prhershme q konstituohen
paskonstituimit parlamentar. Ato pregadisin materiale t ndryshme dhe formulojn
qndrime profesionale pr shtjet pr t cilat vendos parlamenti. Kuvendi I Kosovska
dy komisione kryesore: a) pr buxhet dhe b) pr t drejtat e komuniteteve.Komisioni I

buxhetit prbhet nga 12 antar t shprndar n mnyr proporcionalenpr partit e

prfaqsuara n parlament. Ndrsa komisioni I t drejtave tkomuniteteve prbhet nga
dy antar nga secili komunitet I prfaqsuar n Kuvend.Nse ndonj komunitet
prfaqsohet vetm nga nj deputet ather ai do t jet Ivetm n kt komision. Nse
ndonj parti q ka vende ne parlament nuk ka asnjdeputet n komisionet e parlamentit
ather ka t drejt te drgoj nj deputet ncilsi t vzhguesit.
PROCEDURA E MIRATIMIT T LIGJEVE N KUVEDNIN E KOSOVSMiratim,I I ligjit
n kuvendin e Kosovs kalon n kto faza:-Iniciativa legjislative-shqyrtimi I projektligjit
ne komisionet kryesore dhe funksionale t kuvendit-shqyrtimi I ligjit n seancn plenareShpallja dhe hyrja n fuqiIniciativa legjislative n radh t par ju njihet deputetve dhe
sipas praktiksparlamentare te shteteve me sistem te ngjashm me t Kosovs
propozues kryesor Iligjeve sht qeveria
logo e UP

SHQYRTIMI I PROJEKTLIGJIT N KOMISIONET KRYESORE DHE FUNKSIOANLE

TKUVENDIT
1. Shqyrtimi i par I ligjit fillon me dhnien e iniciativs nga nj apo mshum deputet
ose nga qeveria, pas marrjes s projektligjit ai drgohetpr shqyrtim ne komisionet
kryesore dhe funksionale t cilat mund tpropozojn amendamente prkatse. Me
qllim t mbrojtjes skomuniteteve pakic Korniza ka parapar q me krkesn e do
antarit kryesis s kuvendit projektligji mund t paraqitet para komisionit prmbrojtjen
e t drejtave dhe interesave t komuniteteve. n kt rast kykomision me shumicn e
votave t antarve t tij vendos nse do tbj rekomandime dhe sht I obliguar q
Brenda dy javve nga dita emarrjes se projektligjit ti drgoj kuvendit rekomandimet
dheamendamentet prkatse me qllim q t sigurohet se t drejtat epakicave jan
trajtuar si duhet.
2. Shqyrtimi I dyt fillon n kuvend pas drgimit t projektligjit ngakomisionet me q rast
hapet debat parlamentar . Pas prfundimit tdebatit projektligji hidhet n votim: fillimisht
votohet pr ndryshimet epropozuara ve e ve e pastaj edhe pr projektligjin si trsi.
dhe nsemiratohet nga shumica konsiderohet se sht miratuar.
3. Shqyrtimi I tret Kuvendi vendos t paraqes nj projektligj q nuk arrint marr
numrin e duhur t votave gjat shqyrtimit t dyt pr njshqyrtim t tret s bashku me
amendamentet e tjera q jan miratuar.
PROCEDUAR SHTES PAS VOTIMIT T LIGJIT- korniza ka parapar tdrejtn q
do deputet I cili mbshtet nga 5 deputet t tjer q n afatin Brenda 48 orsh nga
miratimi I ligjit n kuvend t paraqes nj nocion prankryesis duke parashtrua se ligji

ose disa pjes t tij shkelin interesat jetike te komunitetit t cilit ata ju prkasin. Pas
ksaj kryesia kt nocion ja drgon propozuesit t projektligjit dhe krkon nga t dy
palt tcaktojn nga nj prfaqsues n komisionin e prbashkt. Nseperiudhn prej 5
ditsh kryesia nuk arrin nj koncezus ather formohetnj komision nga tre antar: nj
nga ata q e mbshtesin ligjin, nj antarnga propozuesi I ligjit dhe nj antar nga
PSSP-ja e marrin shtjen nshqyrtim. Ky komision merr brenda 5 ditrsh marr vendim
duke ja ofruarkuvendit tri zgjidhje t mundshme: t kundrshtoj nocionin e
paraqiturkundr ligjit, t kundrshtoj ligjin ose dispozitn q sht atakuar menocionin e
paraqitur dhe propozimi I zgjedhjeve t tjera t arritura mekoncezus.. Pas ksaj kuvendi
mblidhet pr t shqyrtuar propozimin e tihj ,n kt debat nuk mund t propozohet asnj
propozim dhe amendamenttjetr prpos atij t rekomanduar me koncezus nga kryesia.
Ku kuvendi kady mundsi ta aprovoj at ose ta kundrshtoj propozimin e kryesis
meq rast ligji mbetet I pandryshuar ashtu si sht miratuar nga kuvendi Ipar.

NNSHKRIMI DHE SHPALLJA E LIGJIT

1. Ligjet, vendimet dhe aktet tjera miratohen nga Kuvendi me shumicn evotave t
deputetve t pranishm dhe q votojn, prve n rastet kursht ndryshe e
prcaktuar me kt Kushtetut.
2. Ligji i miratuar nga Kuvendi nnshkruhet nga Kryetari i Kuvendit tKosovs dhe
shpallet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, pasi ta ketnnshkruar brenda tet (8)
ditsh pasi t ket marr ligjin.
3. Nse Presidenti i Republiks e kthen ligjin n Kuvend, ai/ajo duhet ttheksoj arsyet
e kthimit t ligjit. Presidenti i Republiks s Kosovs tdrejtn e kthimit t nj ligji n
Kuvend, mund ta ushtroj vetm nj her.
4. Kuvendi, me shumicn e votave t t gjith deputetve, vendos prmiratimin e ligjit t
rikthyer nga Presidenti i Republiks, dhe ligji prkatskonsiderohet i shpallur.
5. Nse Presidenti i Republiks s Kosovs, brenda tet (8) ditsh pasmarrjes s ligjit,
nuk merr asnj vendim pr shpalljen ose kthimin e tij,ligji konsiderohet i shpallur, pa
nnshkrimin e saj/tij dhe publikohet nGazetn Zyrtare.
6. Ligji hyn n fuqi pesmbdhjet (15) dit pas publikimit n GazetnZyrtare t
Republiks s Kosovs, prve nse, me vet ligj nukprcaktohet ndryshe.
SHPRNDARJA E KUVENDIT- Kuvendi shprndahet n kto raste:
(1) nse brenda afatit prej gjashtdhjet (60) ditsh nga dita e caktimit tmandatarit nga
Presidenti i Republiks s Kosovs, nuk mund t formohetQeveria;

(2) nse pr shprndarjen e Kuvendit votojn dy t tretat (2/3) e t gjithdeputetve,

shprndarja bhet me dekret t Presidentit t Republiks sKosovs;
(3) nse brenda afatit prej gjashtdhjet (60) ditsh nga dita e fillimit tprocedurs s
zgjedhjes, nuk zgjedhet Presidenti i Republiks s Kosovs.
2. Kuvendi mund t shprndahet nga Presidenti i Republiks s Kosovs,pas votimit t
suksesshm t mosbesimit t Qeverise.Presidenti i Republiks s Kosovs-Ai
prfaqson unitetin e popullit dhegaranton funksionimin demokratik t institucioneve. N
kompetenc t tija jan;
1) prfaqson Republikn e Kosovs brenda dhe jasht
;2) garanton funksionimin kushtetues t institucioneve t prcaktuara mekt
Kushtetut;
3) shpall zgjedhjet pr Kuvendin e Kosovs dhe thrret mbledhjen e parte tij;
4) nxjerr dekrete n pajtim me kt Kushtetut;
5) shpall ligjet e miratuara nga Kuvendi i Republiks s Kosovs;
6) ka t drejtn e kthimit pr rishqyrtim t ligjeve t miratuara, nsekonsideron se jan
t dmshme pr interesat legjitime t Republiks sKosovs ose t nj a m shum
komuniteteve t saj. T drejtn e rikthimitt nj ligji mund ta shfrytzoj vetm nj her;
7) nnshkruan marrveshjet ndrkombtare n pajtim me ktKushtetut;
8) propozon amendamente pr kt Kushtetut;
9) mund t referoj shtje kushtetuese n Gjykatn Kushtetuese;
10) udhheq politikn e jashtme t vendit;
11) pranon letrat kredenciale t shefave t misioneve diplomatike takredituar n
Republikn e Kosovs;
12) sht Komandant Suprem i Forcave t Siguris t Kosovs;
13) udhheq Kshillin Konsultativ pr Komunitete;
14) cakton mandatarin pr formimin e Qeveris, pas propozimit t partispolitike ose t
koalicionit, q prbn shumicn e Kuvendit;
15) emron dhe shkarkon Kryetarin e Gjykats Supreme t Kosovs mepropozimin e
Kshillit Gjyqsor t Kosovs;
16) emron dhe shkarkon gjyqtart e Republiks s Kosovs mepropozimin e
KshillitGjyqsor t Kosovs;
17) emron dhe shkarkon Kryeprokurorin e Shtetit t Republiks sKosovs, me
propozimin e Kshillit Prokuroial t Kosovs;
18) emron dhe shkarkon prokurort e Republiks s Kosovs, mepropozimin t
Kshillit Prokurorial t Kosovs;
19) emron gjyqtart pr Gjykatn Kushtetuese, me propozimin eKuvendit;
20) emron Komandantin e Forcave t Siguris t Kosovs, pasrekomandimit t
Kryeministrit;
21) s bashku me Kryeministrin, emron Drejtorin, Zvendsdrejtorin dheInspektorin e
Prgjithshm t Agjencis s Kosovs pr Intelegjenc;

22) vendos pr shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme, n konsultimme

Kryeministrin;
23) mund t krkoj mbledhje t Kshillit t Siguris t Kosovs dhe ikryeson ato n
kohn e Gjendjes s Jashtzakonshme;
24) vendos pr formimin e misioneve diplomatike e konsullare tRepubliks s
Kosovs,n baz t konsultimit me Kryeministrin;
25) emron dhe shkarkon shefat e misioneve diplomatike t Republikss Kosovs, me
propozimin e Qeveris;
26) emron Kryetarin e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve;
27) emron Guvernatorin e Banks Qendrore t Republiks s Kosovs icili shrben
edhe si Drejtor Menaxhues dhe emron antart e tjer tBordit t Banks;
28) jep medalje, mirnjohje dhe mime, n pajtim me ligjin;
29) shpall falje individuale, n pajtim me ligjin;
30) s paku nj her n vit i drejtohet Kuvendit t Kosovs prkitazi me
fushveprimtarin e tij/saj Mandati I tij zgjat 5 vite dhe skadon : mevdekje, me
dorheqje dhe n rast t shkarkimit me votn e dy te tretavet deputetve. Kryetari
gzon imunitet n ushtrimin e funksionit t tij.
QEVERIA- sht organ I pushtetit ekzekutiv q zbaton ligjet e miratuar nkuvend. Si
organ ekzekutiv qeveria merret me zbatimin e drejtprdrejtt ligjeve te kuvendit dhe t
politikes s prcaktuar nga ai. Qeveria eKosovs sht qeveri parlamentare pasi q
buron nga kuvendi.
PRBRJA DHE STRUKTURA E QEVERIS Prbhet nga kryeministri dheministrat.
Ku t paktn dy ministra jan nga radht e komuniteteve ttjera prve komunitetit q e
ka shumicn n parlament. Rol dominant kakryeministri I cili edhe propozon prbrjen e
qeveris. Si dhe ka t drejtt zvendsoj secilin ministr pa plqimin e kuvendit. N
rast tedorheqjes s kryeministrit t gjith qeveria jep dorheqje. Qeveria prpune e saj
I prgjigjet kuvendit. ( Ministrit jan: Pr ekonomi dhe financa,e tregtis dhe industris,
e shkencs dhe teknologjis, e kulturs rinisdhe sporteve, e shndetsis mjedisit dhe
planifikimit hapsinor, e punsdhe mirqens sociale, e transportit dhe
telekomunikacionit. Eshrbimeve publike, e bujqsis pylltaris dhe zhvillimit rural, e
punve tbrendshme , e drejtsis..
POZIAT DHE ROLI I KRYEMINSTRIT- Mbledhjet e qeveris I thrret dhe Ikryeson
kryeministri, ai prfaqson dhe nnshkruan aktet n emr tqeveris. Qeveria prpiqet
t I marr vendimet e saja me konsensus, nrast se nuk arrihet kjo ather n rast t
votave t barabarta vendos votae kryeministrit. Kryeministri dhe ministrat gzojn
imunitet n ushtrimin edetyrave t tyre. kabineti I kryeministrit ka nj sektor ku
prfshihenkshilltar politik n prbrje t s cils jan zyrat si n vijim: Zyra

eshrbimeve pr ndihm juridike, pr informim publik, kshidhns prqeverisje t mir

dhe t drejtave njeriut, kshidhnse e komunitetevedhe pr emrimin e funksionarve.
Prbrja dhe Mandati i Gjykats 1Kushtetuese]
1. Gjykata Kushtetuese prbhet nga nnt (9) gjyqtar, t cilt do t jen jurist t
shquar dhe personalitete me moralin m t lart, jo me mpak se dhjet (10) vjet
prvoj profesionale prkatse. Kualifikimet e tjeraprkatse rregullohen me ligj.
Parimet e barazis gjinore do trespektohen.
2. Gjyqtart emrohen nga Presidenti i Republiks s Kosovs, mepropozimin e
Kuvendit, pr nj mandat nntvjear, pa mundsivazhdimi.
3. Vendimi pr t propozuar shtat (7) nga gjyqtart, varet nga miratimi idy t tretave
(2/3) t deputetve t Kuvendit t pranishm dhe qvotojn. Vendimi pr t propozuar
dy (2) gjyqtart e tjer, merret meshumicn e votave t deputetve t Kuvendit, t cilt
jan t pranishmdhe q votojn, por q mund t bhet vetm pas plqimit t shumics
sdeputetve t Kuvendit, t cilt i mbajn vendet q jan rezervuar osegarantuar pr
prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic nKosov.
4. Nse mandati i gjyqtarit prfundon para mbarimit t mandatit trregullt, emrimi i
gjyqtarit t ri bhet n pajtim me kt nen, me mandatt plot, pa t drejt rizgjedhjeje.
5. Zgjedhja e Kryetarit dhe Zvendskryetarit t Gjykats Kushtetuese,
bhet nga gjyqtart t Gjykats Kushtetuese me votim t fsheht tgjyqtarve t
Gjykats, pr mandat trevjear. Zgjedhja n kto funksionenuk e zgjat mandatin e
gjyqtarit.