Professional Documents
Culture Documents
Parimet e Pergjithshme Te Sigurimeve Shoqerore
Parimet e Pergjithshme Te Sigurimeve Shoqerore
SIGURIMEVE SHOQERORE
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimet e pergjithshme
• Parimet e pergjithshme ne te cilat mbeshtetet
sistemi i mbrojtjes shoqerore dhe sigurimet
shoqerore ne vecanti jane:
a)universaliteti;
b)uniformiteti;
c)plotesimi;
d)mjaftueshmeria,
e)garancia;
f)pjesmarrja.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i universalitetit
• Parimi i universalitetit shprehet ne:
a)shtrirjen e fushes se veprimit te nje ligji ne gjithe
territorin e RSh, (fusha territoriale e zbatimit te ligjit)
b)ne te gjithe personat te cilet jane ekonomikisht aktiv/ne
nje gjendje te caktuar ekonomike/shoqerore (personat e
mbuluar nga zbatimi i ligjit).
• Nepermjet zbatimit te parimit te universalitetit sigurohen
dhe garantohen perfshirja ne skeme per cdo subjekt,
sipas kritereve te percaktuara me ligj.
(kritere moshe, periudhe sigurimi, detyrim per pagese
kontributesh, niveli te ardhurash etj)
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i universalitetit-1
• Nepermjet parimit te universalitetit:
a)u krijohet mundesia te gjithe subjekteve te sistemit te
njihen me permbajtjen e skemes, te zbatojne kriteret dhe
rregullat e percaktuara ne te, dhe ne perfundim te
perfitojne prej saj; (njohja me kriteret e perfshirjes,
detyrimet dhe kriteret e perfitimit)
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i universalitetit-2
c)subjektet e perfshira ne te kane mundesine te
kontrollojne organizimin dhe administrimin e Fondit te
Sigurimit te Detyrueshem Shoqeror.
• Elementi i fundit realizohet nepermjet pjesmarrjes se
perfaqesuesve te subjekteve te perfshira ne skeme, si
anetare te Keshillit Administrativ te Institutit te
Sigurimeve Shoqerore (perfaqesuesit e punedhenesve,
punemarresve dhe shtetit).
• Zbatimit i parimi te universalitetit garantohet nga shteti,
nepermjet mekanizmave institucionale dhe sanksioneve
te parashikuara ne dispozitat ligjore (organet e kontrollit
dhe gjobat, kamatvonesat etj)
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i uniformitetit
• Parimi i uniformitetit synon zbatimin e rregullave te njejta
per te gjthe subjektet qe jane/do te perfshihen ne sistem,
ne perputhje me statusin qe individi ka si person
ekonomikisht aktiv (punemarres, i vetepunesuar,
punedhenes) apo gjendjen ekonomike te tij.
• Parimi i uniformitetit vendos rregulla te njejta pavaresisht
edhe perkatesise profesionale/shoqerore te individit, si
ne drejtim:
a)te perfshirjes ne skeme, ashtu edhe ne lidhje me
b)te drejten per te perfituar
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i uniformitetit-1
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i uniformitetit-2
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i plotesimit (complementary)
• Sipas parimit te plotesimit, duhet qe perfitimet qe
u ofrohen individeve brenda sistemit te mbrojtjes
shoqerore, duhet te jene te kombinuara, pra ne
plotesim te njera-tjetres.
• Shembull:
1.Perfitimet qe jepen nga skema e sigurimeve
shoqerore per papunesine,
2.me tej pas perfundimit te pageses se
papunesise, kalimi i individit/familjes se tij ne:
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i plotesimit-1
-programe aktive te punesimit, ose ne kurse te
formimit profesional
-ne skemen e ndihmes ekonomike, nese ploteson
kriteret e percaktuara ne te;
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i plotesimit-2
Shembull II.
• Personi me aftesi te kufizuara, nese ploteson kushtet e
percaktuara ne ligjin per sigurimet shoqerore, mund te
perfitoje pension invaliditeti (te plote apo te pjesshem).
• Personi ne pension invaliditeti mund te perfitoje edhe
pagesa te tjera te subvencionuara nga shteti si p.sh.
pagesen e aftesise se kufizuar si nje perfitim te rrjedhur
nga skema e ndihmes ekonomike dhe sherbimeve
shoqerore.
• Shembuj te tjere te lidhur me perfitimet dhe
kompensimet per energjine elektrike etj.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i plotesimit-3
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i plotesimit-4
• Shperndarja e perfitimeve realizohet ne tre
menyra:
1. Sigurimi per te ardhmen ne lidhje me ngjarje
sociale te caktuara si:
-semundje,
-invaliditet,
-vdekje,
-arritja e nje moshe te caktuar.
Sigurimi ne keto raste behet mbeshtetur ne
kontributet qe paguan vete individi.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i plotesimit-5
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i mjaftueshmerise
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i mjaftueshmerise-1
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i garancise
• Sipas ketij parimi, kerkohet qe ne sistemin e mbrojtjes
shoqerore te vendosen:
a)garanci ligjore;
b)garanci ekonomike.
• Garancia ligjore shprehet ne percaktimet ligjore dhe
nenligjore te:
-te drejtave te individeve,
-kritereve qe ata duhet te permbushin per te perfituar si
dhe ne
-sanksioneve qe do te ndermeren ndaj subjekteve qe
cenojne zbatimin e ketyre te drejtave.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i garancise-1
• Garancia ligjore shprehet edhe ne percaktimin
ligjor te procedurave te ankimimit te subjekteve
(ankimimin administrativ, ankimimin gjyqesor)
• Garancia ligjore siguron individet per
vazhdimesine e gezimit te te drejtave te tyre
pavaresisht reformave ekonomike/sociale qe
mund te ndodhin ne te ardhmen (parimi i
moscenimit te te drejtave te njohura me pare me
ligj)
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i garancise-2
• Garancia ekonomike synon garancine:
-per perfitime materiale te vazhdueshme;
-e perfitimeve te detyrueshme nga shteti.
• Shteti subvencionon pagimin e perfitimeve te caktuara,
nese nuk ka mundesi qe ato te perballohen nga te
ardhurat e mbledhura ne skeme (sigurimi detyrueshem
shoqeror).
• Niveli i garancise ekonomike eshte i ndryshem ne shtete
te ndryshme dhe eshte i lidhur ngushtesisht me zhvillimin
ekonomiko-shoqeror te vendit.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i pjesmarrjes
• Parimi i pjesmarrjes synon qe subjektet
perfituese nga sistemi i mbrojtjes shoqerore te
kene:
-pjesmarrje ligjore;
-pjesmarrje ekonomike.
• Pjesmarrja ligjore, eshte e drejta qe kane
individet/grupet e individeve/shoqatat per:
a)tu bere pjese e procesit te ndermarrjes se
nismes ligjore/nenligjore,
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i pjesmarrjes-1
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i pjesmarrjes-2
• Pjesmarrja ekonomike shprehet me:
a)detyrimin konkret qe subjektet kane per
skemen e sigurimit te detyrueshem shoqeror,
pra kryerjen e pageses se kontributit;
b)te drejten e individeve per te marre pagesa
(keste perfitimi) nga skema e sigurimit te
detyrueshem shoqeror, ndihma ekonomike etj.
• Individet nepermjet kryerjes se pageses se
kontributit ndikojne ne rritjen e te ardhurave ne
Fondin e Sigurimit te Detyrueshem Shoqeror,
pra ne rritjen e perfitimeve te tyre.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Parimi i pjesmarrjes-3
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret qe ndikojne ne sistemin e
mbrojtjes shoqerore
• Sistemi i mbrojtjes shoqerore ne pergjithesi, por
edhe skema e sigurimit te detyrueshem
shoqeror ne vecanti, ndikohen nga nje sere
faktoresh ekonomik, social dhe politik.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret qe ndikojne ne sistemin e
mbrojtjes shoqerore-1
• Faktoret mund te jene:
-demografik,
-ekonomik,
-politik.
• Faktoret demografike ndikojne ne gjendjen
aktuale te skemes se sigurimeve
shoqerore, por edhe ne perspektiven e
saj.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret demografik
• Paqendrueshmeria demografike sjell ndryshime
ne:
a)ne te ardhurat e skemes se sigurimit te
detyrueshem shoqeror,
b)ne shpenzimet e skemes se sigurimit te
detyrueshem shoqeror.
• Komponentet e mesiperm jane teper te
rendesishem ne percaktimin e ecurise dhe
perspektives se Fondit te Sigurimit te
Detyrueshem Shoqeror.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret demografik-1
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret demografik-2
• Per te vleresuar moshen e popullsise merren ne
konsiderate:
a)lindjet,
b)vdekjet si dhe
c)shkalla e emigrimit e popullates ne nje territor
te caktuar.
• Mbeshtetur ne keto te dhena vleresohet qe
brenda nje koheshtrirje te caktuar:
-sa eshte mosha mesatare e popullsise,
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret demografik-3
-sa eshte ndikimi i saj ne rritjen/uljen e te
ardhurave te sigurimeve shoqerore,
-sa eshte ndikimi i saj ne rritjen/uljen e
shpenzimeve te sigurimeve shoqerore.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret demografik-4
• Levizjet imigratore brenda vendit, ndikojne ne
menyre te drejtperdrejte:
a)ne strukturen moshore te popullsise per ate
territor, per rrjedhoje dhe
b)ne gjendjen e tregut te punes ne ate rajon,
pare ne kendveshtrimin e fuqise punetore.
• Keto fenomene te ndikuara nga ky proces
imigrimi, ndikojne ne veshtiresi te tilla si:
a)mungesa e vendeve te punes per te gjithe
fuqine punetore ne ate territor gjeografik;
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret demografik-5
b)ne pakesimin e te ardhurave ne skemen e sigurimit te
detyrueshem shoqeror,
c)rritjen e numrit te familjeve te cilat jane ne nivel te
pamjaftueshem jetese, pra te cilat duhet te perfitojne nga
skema e ndihmes ekonomike.
Pse ?
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret demografik-6
• Levizjet emigratore ndikojne gjithashtu
drejtperdrejt ne skemen e sigurimeve shoqerore
ne drejtim te:
-uljes se te ardhurave ne skeme;
-uljes se shpenzimeve ne skeme.
• Ulja e te ardhurave vjen si rrjedhoje e uljes se
fuqise punetore ne vend, pra ul numrin e
personave ekonomikisht aktiv ne skeme
(kontribuesve ne skeme)
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret demografik-7
• Ulja e shpenzimeve ndikohet nga ulja e numrit te
personave te cilet plotesojne kushtet per te
perfituar sipas:
a)skemes se sigurimit te detyrueshem shoqeror;
b)skemes se ndihmes ekonomike.
• Meqenese emigrantet nuk jane ekonomikisht
aktiv ne vend ata nuk kontribuojne ne skeme,
per rrjedhoje keto periudha nuk u njihen si
periudha sigurimi.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret demografik-8
• Mosplotesimi i periudhes se sigurimit te
kerkuar per te perfituar, nuk i vendos emigrantet
ne kushte per te perfituar nga skema e sigurimit
te detyrueshem shoqeror.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret ekonomik
• Ekonomia dhe ritmet e rritjes se saj, ndikojne ne
menyre te drejtperdrejte ne skemen e
sigurimeve shoqerore.
• Nje ekonomi me ritme te qendrueshme rritje
ndikon ne rritjen e te ardhurave te bizneseve, te
cilat ne menyre te drejtperdrejte mund te
perkthehen edhe ne:
-hapje vende te reja pune,
-rritje te ardhurash per punemarresit.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret ekonomik-1
• Te dy keto elemente ndikojne ne rritjen e:
-numrit te kontribuesve ne skeme,
-te ardhurave te cilat mblidhen ne skeme.
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret politik
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret politik-1
• Ne varesi te kendeveshtrimit qe politika ka per
subjektet te cilat do te jene ne qender te
vemendjes se saj, ndermerren edhe nisma
ligjore dhe nenligjore me fokus kete grupim
shoqeror
• Keshtu nese per politiken ne qender te
vemendjes eshte punemarresi, atehere nje
politike qe mund te ndermerret eshte:
-krijimi i vendeve te reja te punes,
-ulja e ngarkeses se kontributit qe paguhet nga
punemarresi,
Pergatiti:A.Shtylla MES
Faktoret politik-2
-permiresimi i kritereve per te perfituar nje pension,
-rritja e mases se perfitimeve etj.
• Megjithate realizimi i ketyre nismave nuk mund te
realizohet pa u shoqeruar edhe me politika te cilat:
-nxisin biznesin per krijimin e vendeve te reja te punes,
-uljen e ngarkeses fiskale per punedhenesit,
-detyrojne punedhenesit te sigurojne punemarresit duke
rritur numrin e kontribuesve, por edhe nivelin e te
ardhurave ne skeme etj.
Pergatiti:A.Shtylla MES