T. C.

KALKINMA BAKANLII

SRDRLEBLR ORMAN
YNETM

ZEL HTSAS KOMSYONU RAPORU

ANKARA 2014

ISBN 978-605-4667-69-7
YAYIN NO: KB: 2872 - K: 722
Bu alma Kalknma Bakanlnn grlerini yanstmaz.
Sorumluluu yazara aittir. Yayn ve referans olarak kullanlmas
Kalknma Bakanlnn iznini gerektirmez.
Bu yayn 500 adet baslmtr.

NSZ
Onuncu Kalknma Plan (2014-2018), Trkiye Byk Millet Meclisi tarafndan 2
Temmuz 2013 tarihinde kabul edilmitir.
Plan, kresel dzeyde gelecee dnk risklerin ve belirsizliklerin srd, deiim
ve dnmlerin yaand, yeni dengelerin olutuu bir ortamda Trkiyenin kalknma
abalarn btncl bir erevede ele alan temel bir strateji dokmandr.
lkemizde kalknma planlarnn hazrlk aamasnda yrtlen zel htisas
Komisyonlar almalar erevesinde 50 yl akn katlmc ve demokratik bir planlama
deneyimi bulunmaktadr. Kamu kesimi, zel kesim ve sivil toplum kesimi temsilcileri
ile akademik evrelerin bir araya geldii zel ihtisas komisyonu almalar, 2014-2018
dnemini kapsayan Onuncu Kalknma Plan hazrlklarnda da ok nemli bir ilevi ifa
etmitir.
5 Haziran 2012 tarihinde 2012/14 sayl Babakanlk Genelgesiyle balatlan
almalar erevesinde makroekonomik, sektrel, blgesel ve tematik konularda 20si
alma grubu olmak zere toplam 66 adet zel htisas Komisyonu oluturulmutur.
lkemizin kalknma gndemini ilgilendiren temel konularda oluturulan Komisyonlarda
toplam 3.038 katlmc grev yapmtr.
Bakanlmzn resmi grn yanstmamakla birlikte; zel htisas Komisyonlar
ve alma Gruplarnda farkl bak alar ile yaplan tartmalar ve retilen fikirler,
Onuncu Kalknma Plannn hazrlanmasna perspektif sunmu ve plan metnine girdi
salamtr. Komisyon almalar sonucunda kamuoyuna arz edilen raporlar kurumsal,
sektrel ve blgesel planlar ile eitli alt lekli planlar, politikalar, akademik almalar
ve aratrmalar iin kaynak dokmanlar olma niteliini haizdir.
Plan hazrlk almalar srecinde oluturulan katlmc mekanizmalar yoluyla
komisyon yelerinin toplumumuzun faydasna sunduklar tecrbe ve bilgi birikimlerinin
lkemizin kalknma srecine ciddi katklar salayacana olan inancm tamdr.
Bakanlm adna komisyon almalarnda emei geen herkese kranlarm
sunar, zel htisas Komisyonu ve alma Grubu raporlar ile bu raporlarn sunduu
perspektifle hazrlanan Onuncu Kalknma Plannn lkemiz iin hayrl olmasn temenni
ederim.

Cevdet YILMAZ
Kalknma Bakan
iii

NDEKLER
NSZ...........................................................................................................................iii
NDEKLER...............................................................................................................v
TABLOLAR LSTES..................................................................................................vii
EKLLER LSTES...................................................................................................vii
EKLER LSTES..........................................................................................................vii
KISALTMALAR............................................................................................................ix
KOMSYON YELER................................................................................................xi
YNETC ZET......................................................................................................xiii
1. GR..................................................................................................................... 1
2. MEVCUT DURUM ANALZ............................................................................. 3
2.1. Trkiyede Ormancln Kurumsal Yaps..................................................... 3
2.2. Trkiye Orman Varl..................................................................................... 5
2.3. Trkiyede Orman rnleri retim ve Tketimi ........................................... 9
2.4. Trkiye Orman rnleri D Ticareti............................................................ 12
2.5. Koruyucu ve Gelitirici Nitelikli Ormanclk almalarndaki Durum....... 15
2.6. Trkiye Ormanclnda Kapasite Kullanm................................................ 23
2.7. Ormanclk Sektrnn stihdama Katks ve Kaynak Aktarm................... 25
2.8. Trk Ormanclk Sektrnn Makroekonomik Yeri...................................... 27
2.9. Trkiye Orman Endstrisinde Gelimeler..................................................... 29
2.10. Dnya Ormanclnda Genel Durum ........................................................ 31
2.11. Dokuzuncu Plan Dneminin Deerlendirilmesi.......................................... 34
2.12. Trkiyede Gemie Ynelik Deerlendirmeler ve karlan Dersler........ 36
2.13. Uluslararas Mukayeseli Olarak Trkiye in Temel Gstergeler ve
Sorunlar....................................................................................................... 37
2.14. likili Temel Alanlarndaki Gelimelerin Rapor Konusu Alana Yansmas... 38
2.15. Uluslararas Ykmllkler ve Taahhtler.................................................. 44
3. DNYADA VE TRKYEDEK GELME ELMLER........................ 46
3.1. Dnyadaki Gelime Eilimleri...................................................................... 46
3.2. Trkiyedeki Dinamikler ve Dnyadaki Eilimlerin Muhtemel
Yansmalar.................................................................................................... 50
4. GZFT ANALZ VE REKABET GC DEERLENDRMES................. 54

5. PLAN DNEM PERSPEKTF...................................................................... 58

5.1. Uzun Vadeli Hedefler..................................................................................... 58
5.2. Onuncu Plan Hedefleri ve Hedeflere Dnk Temel Ama, Politika ve
Stratejiler....................................................................................................... 58
5.3. Plan Hedeflerini Gerekletirmek in Yaplmas Gereken Aratrmalar...... 77
6. SONU VE GENEL DEERLENDRME...................................................... 80
6.1. Temel Ama, Politika ve Eylemlerin Dnm Alanlarna Gre Tasnifi...... 80
6.2. Sektrn lkemizin Gelimesine Katksnn Deerlendirilmesi.................. 81
7. KAYNAKA........................................................................................................ 83
EKLER.......................................................................................................................... 86

vi

TABLOLAR LSTES
Tablo 1: Trkiye Orman Alanlarnn Farkl Envanter Yllarna Gre Durumu................ 6
Tablo 2: Trkiye Orman Alanlarnn Farkl Envanter Yllarna Gre Servet Durumu .... 7
Tablo 3: Trkiye Orman Alanlarnn Farkl Envanter Yllarna Gre Yllk Cari Artm.... 8
Tablo 4: Trkiye Ormanlarnn Aa Trleri tibaryla Durumu...................................... 9
Tablo 5: OGMnin Orman rnleri retim Gereklemeleri........................................ 10
Tablo 6: 1946-2010 Dneminde Farkl Kurumlarca Gerekletirilen Aalandrmalar.... 15
Tablo 7: 1946-2010 Dnemi Gerekletirilen yiletirme almalar........................... 17
Tablo 8: Korunan Alanlarn Durumu.............................................................................. 19
Tablo 9: 1997 - 2010 Yllar Arasndaki Orman Yangnlar ve Nedenleri...................... 20
Tablo 10: Benzer zelliklere Sahip Baz lkeler ile Trkiyede Orman Yangnlar..... 22
Tablo 11: OGMnin Dorudan stihdam Durumu.......................................................... 25
Tablo 12: 2011 Fiyatlaryla Orman Kyllerini Destekleme Kredilerinin Dalm...... 26
Tablo 13: Ormanclk, Tomrukuluk Ve lgili Hizmet Faaliyetleri Sektr Balantlar..... 27
Tablo 14: Ormanclk Sektrnn Balantl Olduu Balca Sektrler........................ 28
Tablo 15: Baz lkelerin Orman Alan ve Orman rnleri Ticaretindeki Yeri.............. 32
Tablo 16: Trkiye ile Karlatrlabilir Baz lkelerde Temel Ormanclk Gstergeleri.. 38
Tablo 17: Orman Endstrisinin Farkl Alanlarnda lkelerin Durumlar ve Deiimler... 47
Tablo 18: 10. Plan Dnemi Ama, Politika ve Dnm Alanlar Matrisi..................... 60
Tablo 19: Srdrlebilir Orman Ynetimi K Politikalarnn Dnm Alanlarna
Gre Dalm ................................................................................................ 80

EKLLER LSTES
ekil 1: Trkiyenin Gmrk Tarife Cetveli 44. Fasl rnleri thalat ve hracat
Tutarlar . ........................................................................................................... 13
ekil 2: rn Gruplarna Gre Trkiye Orman rnleri D Ticareti........................... 14
ekil 3: 1997 - 2011 Dneminde kan Yangnlarn Nedenleri ve Eilimler................. 21
ekil 4: Dnya Ormanlarnda Mlkiyet Dalm.......................................................... 33
ekil 5: lkelere Gre Ormanclk Gelirleri................................................................... 39
ekil 6: lkelere Gre Ormanclk in Yaplan Kamu Harcamalar............................. 40

EKLER LSTES
EK-1: Trkiye Endstriyel ve Yakacak Odun retim ve Tketim Ynelimleri . .......... 85

vii

viii

KISALTMALAR
ABD
AFAD
AGM
Ar-Ge
BM
BYKP
CITES
CLRTAP
EM
OB
B
DKMP
DPT
DS
DSY
EFI
EFIMED
ENA-FLEG
FAO
GSMH
GSYH
GTHB
GTP
GZFT
Ha
ICP Forests
IFF
IPF
IUCN

KHK
LRTAP

: Amerika Birleik Devletleri

: Afet ve Acil Durum Ynetimi Bakanl
: Aalandrma ve Erozyon Kontrol Genel Mdrl
: Aratrma Gelitirme
: Birlemi Milletler
: Be Yllk Kalknma Plan
: Tehlike Altndaki Yabani Bitki ve Hayvan Trlerinin Uluslararas
Ticareti Konvansiyonu
: Uzun Menzilli Snr Aan Hava Kirlilii Szlemesi
: lleme ve Erozyonla Mcadele Genel Mdrl
: evre ve Orman Bakanl
: evre ve ehircilik Bakanl
: Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl
: Devlet Planlama Tekilat
: Devlet Su leri Genel Mdrl
: Devlet Orman letmesi ve Dner Sermayesi Ynetmelii
: Avrupa Orman Enstits
: Avrupa Orman Enstits Akdeniz Blgesel Ofisi
: Kuzey Asya Orman Kanunu Uygulama ve Ynetiim Sreci
: Birlemi Milletler Tarm ve Gda rgt
: Gayri Safi Milli Hasla
: Gayri Safi Yurtii Hasla
: Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl
: Gmrk Tarife statistik Pozisyonu
: Gl, Zayf, Frsat, Tehdit
: Hektar
: Ormanlar zerine Hava Kirliliinin Etkilerinin zlenmesi ve
Deerlendirilmesi Uluslararas birlii Program
: Hkmetler Aras Ormanclk Forumu
: Hkmetler Aras Ormanclk Paneli
: Uluslararas Doa Koruma Birlii
: stanbul niversitesi
: Kanun Hkmnde Kararname
: Uzun Menzilli Snrlar tesi Hava Kirlilii Szlemesi
ix

MGM
MP
NLBI
ODO
OGM
OMO
ORBIS
ORKOOP
ORKY
ORS
OSB
K
REDD
SOY
STK
TKA
TKGM
TOBB
TOD
TOK
TBTAK
TK
TRKAK
UNCCD
UNECE
UNFF
UOP
YK

: Meteoroloji Genel Mdrl

: Milli Parklar ve Avclk Genel Mdrl
: Yasal Balaycl Olmayan Anlama
: Odun D Orman rnleri
: Orman Genel Mdrl
: Orman Mhendisleri Odas
: Orman Bilgi Sistemi Projesi
: Trkiye Ormanclk Kooperatifleri Merkez Birlii
: Orman-Ky likileri Genel Mdrl
: Orman rnleri Sanayi Genel Mdrl
: Orman ve Su leri Bakanl
: zel htisas Komisyonu
: Orman Bozulmalar ve Ormanszlamadan Doan
Emisyonlarn Azaltlmas
: Srdrlebilir Orman Ynetimi
: Sivil Toplum Kurulular
: Trk birlii ve Koordinasyon Ajans Bakanl
: Tapu Kadastro Genel Mdrl
: Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii
: Trkiye Ormanclar Dernei
: Toplu Konut daresi Bakanl
: Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu
: Trkiye statistik Kurumu
: Trk Akreditasyon Kurumu
: Birlemi Milletler lleme ile Mcadele Konvansiyonu
: Birlemi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu
: Birlemi Milletler Ormanclk Forumu
: Ulusal Ormanclk Program
: Yksekretim Kurulu Bakanl

KOMSYON YELER
(Bakan, Raportr ve Koordinatr hari soyadna gre alfabetik olarak sralanmtr.)
BAKAN
Hanifi Avc
RAPORTR
Prof. Dr. Kenan Ok
KOORDNATR-MODERATR
Feyza Eldeniz
Dr. Taylan Kymaz

Orman ve Su leri Bakanl

stanbul niversitesi Orman Fakltesi
Kalknma Bakanl
Kalknma Bakanl

YELER
Do. Dr. Atakan ztrk
Prof. Dr. Erol Krdar
Prof. Dr. smet Dademir
Aye Ik Sezer
brahim Birolu
Dr. Uur Zeydanl
Yrd. Do. Dr. Bekir Kayacan
Abdullah Tever
Prof. Dr. Aynur Aydn
Prof. Dr. zden Grc
Funda Ylmaz
Dr. Mehmet Emin Bayram
Pnar Topu
Prof. Dr. M. Fehmi Trker
Dr. Ahmet enyaz
etin Karahan
Erdoan zevren
Hseyin Baltal
smail Belen
Mustafa Akncolu
Ali imek
Fahrettin Ay
Fuat anal

Artvin niversitesi Orman Fakltesi

Bartn niversitesi Orman Fakltesi
Bartn niversitesi Orman Fakltesi
evre ve ehircilik Bakanl
Devlet Su leri Genel Mdrl
Doa Koruma Merkezi
Dzce niversitesi Orman Fakltesi
stanbul Aa Mamulleri ve
Orman rnleri hr. Birlii
stanbul niversitesi Orman Fakltesi
Kahramanmara St mam ni.
Orman Fakltesi
Kalknma Bakanl
Kalknma Bakanl
Kalknma Bakanl
Karadeniz Teknik niversitesi
Orman Fakltesi
Orman ve Su leri Bakanl
Orman ve Su leri Bakanl
Orman ve Su leri Bakanl (EM)
Orman ve Su leri Bakanl (EM)
Orman ve Su leri Bakanl (EM)
Orman ve Su leri Bakanl (DKMP)
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl

xi

brahim anl
brahim Yzer
Kenan Akyz
Muammer Kol
Mahmut Aydn
Mahmut Temiz
Murat Kalayl
Nurettin Doan
Rstem Kr
Salih Byktepe
Sleyman Cevahir
Yunus eker
Yksel Erdoan
Eref Girgin
Muhammet Sama
Muzaffer Doru
Ahmet Karaman
Yldray Lise
Nafi Altunz
Kenan Sara
Rasim Remzi Doan
Mustafa Tmerdirim

Orman Genel Mdrl

Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Genel Mdrl
Orman Mhendisleri Odas
Orman Mhendisleri Odas
Orman Yksek Mhendisi
Orta Anadolu hracatlar Birlii Aa
Mamulleri ve Orman rnleri hracatlar
Birlii
Ortadou Ormanclk A.. (ODOPEM)
TEMA Vakf
Trkiye Orman rnleri thalatlar ve
Sanayicileri Dernei (TORD)
Trkiye Ormanclar Dernei
Trkiye Ormanclk Kooperatifleri
Merkez Birlii (ORKOOP)

xii

YNETC ZET
Ormanlarn saladklar ekonomik faydalarn yan sra, doal dengenin korunmasnda nemleri her geen gn daha iyi anlalmaktadr. Dnya ve lkemizde hzl nfus
art, kentleme, artan evre sorunlar ve ekosistemdeki bozulmalar sonucunda toplumun
ormanlardan beklentisi eitlenmekte ve deiim gstermektedir. Ormanlar, yenilenebilir
doal kaynaklarn banda gelmekte olup, odun hammaddesi retiminin yan sra ormanlarn ekolojik ve sosyo-kltrel fonksiyonlar da bulunmaktadr.
Ormanlarn planlanmas ve iletilmesinde sunduu ok ynl hizmetlerin dikkate
alnmas, srdrlebilir ynetim anlay erevesinde ormanlarn korunmas, gelitirilmesi ve geniletilmesi giderek nem kazanmaktadr. lkemizde ormanlar, srdrlebilir
ynetim ilkesi esas alnarak ynetilmekte ve byk bir ksm devletin hkm ve tasarrufu
altnda olmak zere Orman ve Su leri Bakanl ve Orman Genel Mdrl tarafndan
idare edilmektedir. lke genelinin yzde 27,6sn kapsayan orman alanlar 2012 yl sonu
itibaryla 21,7 milyon hektar (ha) dzeyine ykselmitir. Son dnemde, orman varl,
dikili servet ve yllk artmda iyilemeler yaanrken, mevcut ormanlarn yannda 19462011 dneminde, her yl ortalama 32 bin ha orman ii aalandrma, 900 ha orman d
aalandrma, 1,7 bin ha zel aalandrma, 28 bin ha rehabilitasyon, 14 bin ha erozyon
kontrol, 2 bin ha mera slah yaplmtr. Milli Aalandrma ve Erozyon Kontrol Seferberlik Kanunu ve 2008 ylnda balatlan Aalandrma Seferberlii bu kapsamda yaplan
almalar tevik eden nemli dzenlemeler olmutur.
Ormanlar, odun hammaddesi veya odun d orman rnleri retimi yannda kresel iklim deiimi, hidrolojik ilevler vb. hizmet retimiyle n plana kmaktadr. Baz
ormanlar, ekosistem hizmetleri retmek zere ynetilirken, bazlar varlk deeri, seenek
deeri veya miras deeri olarak adlandrlan ve genellikle bir ekonomik hesaplamaya
konu olmayan faydalar retmek iin ynetilmektedir. lkemizde farkl isimler altnda
korunan toplam orman alan 5,3 milyon ha dzeyine erimitir. Bu alan lke ormanlarnn
yzde 25ine karlk gelmektedir.
Hem odun hammaddesi retim ormanlar hem korunan alan olarak nitelenebilecek
ormanlar, ayn zamanda doa ve insan kaynakl tehditlerin etkisi altnda bulunmakta,
yangnlar ise bu tehditlerin banda gelmektedir. Yangnlarn k nedenleri arasnda ihmal en nemli olarak grlmektedir. 1997-2011 dneminde, ylda ortalama 2004 yangn
km ve 9.085 ha/yl ormana zarar vermitir. Yangnn dndaki orman sularnda ise
bir d eilimi grlmektedir.
Dier yandan, ormanclk ileri balantlar olan bir sektr konumundadr. Bu sektrde meydana gelen retim dier sektrlerde uyarc bir etki yapmaktadr. Bu etki sadece
hammadde tedariki alannda yaanmamakta, istihdam da dorudan ve dolayl olarak etkilemektedir.
lkemiz ormancl bir btn olarak deerlendirildiinde, hukuki ve kurumsal
yap, orman alan, teknoloji kullanm, aalandrma ve erozyon kontrol, uluslararas
ilikiler, yangn ve dier zararllarla mcadele vb. konularda nemli mesafelerin kat edilxiii

dii, ancak retim maliyetleri, verimlilik dkl, ahap kullanmnn azl, ithalata
bamllk, sektrn bir btn olarak ele alnamamas, odun d orman rnleri ve orman
ekosistem hizmetlerinin deerlendirilememesi vb. sorunlarn da bulunduu ortaya kmaktadr. Bu erevede, Srdrlebilir Orman Ynetimi zel htisas Komisyonu Raporunun mevcut sorunlara ok boyutlu zm nerileri getirmesi, sektrn btnsel olarak
planlamasnn yaplmas, ormancln ynetimine ilikin tm politikalarn belirlenmesinde ve dier retilen strateji, eylem plan ve ilgili programlara girdi salamas noktasnda nemli bir kaynak olaca dnlmektedir.
Bu raporda, Onuncu Kalknma Plan (2014-2018) dnemi ormanclk politikalarnn belirlenmesinden nce, sektrde gl ve zayf ynler ile frsat ve tehditler belirlenmitir. Ormanlarn ounluunun kamunun mlkiyetinde olmas ve tek bir kurum tarafndan ynetilmesi sektr glendirirken, ayn zamanda lkemizde doal kaynaklarn
ynetimi konusunda bilincin artmas sektrn gelimesine frsat salamtr. Kaydedilen gelimelere ramen, sektrde kadastro ve yol altyapsnn tamamlanamamas, odun
d rn ve hizmetlere ilikin potansiyelin gereince deerlendirilememesi ve orman
kylerindeki yoksulluun sektrde nemli zayflklar ve tehditler olarak mevcudiyetini
srdrd grlmtr. Bu analiz almasna ait tespitler dikkate alnarak plan dnemi
perspektifi ortaya konulmutur. Bu kapsamda; sektrn 2014-2018 dneminde vizyonu
ormanlarn, korunan alanlarn ve ilikili ekosistemlerin ekolojik, ekonomik ve sosyal
ilevlerini yerine getiren ve srdrlebilir kalknmay destekleyen lke, blge ve kresel
lekte nc bir sektr olmak eklinde belirlenmitir.
Sektrn Onuncu Plan dnemi iin koruma, gelitirme, faydalanma ve sektrel kapasite gelitirme, uluslararas ilikiler, eitim konularnda drt ayr amac bulunmaktadr.
Bu amalara eriim iin belirlenen politikalarn tm sektrler ve ilgi gruplaryla uyumlu
bir kalknma anlayna hizmet etmesi nemlidir. Belirlenen politikalarn deerlendirilmesi
sonucunda sektrde arlkl olarak doal kaynaklarn verimli kullanlmas dnm alanyla ilgili politikalarn ncelikli olduu ortaya kmtr. Bu politikalar hayata geirmek
iin yaplmas gereken mevzuat dzenlemeleri, kurumsal yapda gerekli deiiklikler ile
sorumlu ve ibirlii yaplmas gereken kii ve kurumlarn dikkatle ele alnmas, sektrn
ekonomiye ve topluma faydasn ykseltmek asndan nemli grlmektedir.
Sonu olarak, lkemizde ormanclk sektrnn geliim ierisinde olduu saptamasyla birlikte koruma, retim, orman yangnlar ve zararllar ile mcadele, odun d
orman rnlerinin gelitirilmesi, biyolojik eitliliin korunmas, uluslararas ilikilerin
artrlmas, kaliteli fidan ve tohum retimi, aalandrmann yaygnlatrlmas; kavakln ve zel aalandrmann tevik edilmesi, rehabilitasyon ormanclk sektrnde
ne kan konulardr. hracat ve byme odakl almada, ormanclk sektrnn bir
btn olarak ele alnmas ve sektrdeki paydalarla ibirlii yaplmas; retim ve dier
ormanclk maliyetlerinin azaltlmas; dnya ile rekabet edebilirlik; ihracat alt sektrlerin desteklenmesi; lke hammadde ihtiyacnn yerel kaynaklardan karlanmas; ormann ekosistem hizmetlerinin deerlendirilmesi gibi konularda eksikliklerin bulunduu,
ormancla desteklerin srmesi halinde yeil ekonomi anlayna uygun bir kalknma
giriiminde uyarc bir sektr olarak ilev grebilecei ortaya kmtr.
xiv

1. GR
lkemizin yaklak drtte birini kapsayan orman alanlar ve korunan alanlar, bir
doal kaynak olarak sunulan ekosistem hizmetleri yannda iktisadi varlklardr. Ormanlar,
oduna dayal rnlerin yan sra odun d orman hizmetleri ve ekosistem hizmetleri ile
nemli faydalar sunmaktadr.
Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan (BYKP) iin hazrlanan Ormanclk K raporunda ormanclk, toplumun orman rn ve hizmetlerine olan ihtiyalarn srekli ve
optimal olarak karlamak amac ile biyolojik ve teknik boyut yannda ekonomik, sosyal,
kltrel ve ynetsel boyutlu almalar da kapsayan ok ynl ve srdrlebilir bir etkinlik olarak tanmlanmtr (DPT, 2001). Bir sonraki plan olan Dokuzuncu Kalknma
Plan K raporunda ise, ormanclk sektrnn odun hammaddesi ve odun d orman
rnlerinden oluan mal ve hizmetlerle ekolojik (toprak koruma, su retimi, biyolojik
eitlilik, yaban hayat, karbon tutma vb.) ve sosyal fonksiyonlardan (otlatma-yem, rekreasyon, bilimsel aratrma) oluan hizmetleri rettii belirtilmekte ve sektrde bu retim
ileri ile ilgili almalara yer vermektedir (DPT, 2007).
Sz konusu K raporlarndaki sektr tanmlarndan anlald zere, ormanclk sadece odun hammaddesi retimi amacyla yaplan orman ynetim almalarndan
olumamaktadr. Sektrn snrlar ormanlarla ilikili biyolojik eitliliin ynetiminden
toprak korumaya, ekonomik amal almalardan sosyal hedefli faaliyetlere kadar genilemektedir. Avrupa Ormanlarnn Korunmas Bakanlar Konferans, Srdrlebilir Orman
Ynetimini (SOY) 1993te; ormanlarn ve orman alanlarnn yerel, ulusal ve kresel
dzeylerde, biyolojik eitliliini, verimliliini, kendini yenileme kabiliyetini ve yaama
enerjisini, ekolojik, ekonomik ve sosyal fonksiyonlarn yerine getirebilme potansiyelini
bugn ve gelecekte koruyacak ve dier ekosistemlere zarar vermeyecek bir ekilde dzenleme ve yararlanma biimi eklinde tanmlamtr (OGM, 2009a).
Orman Genel Mdrl (OGM) SOY almalarnn ieriini; orman kaynaklar,
biyolojik eitlilik, ormanlarn sal, canll ve btnl, ormanlarn retim kapasitesi ve fonksiyonlar, ormanlarn koruyucu ve evresel fonksiyonlar ve ormanlarn sosyo-ekonomik fonksiyonlar ltleri ile aklamaktadr. Bu raporun baln oluturan
Srdrlebilir Orman Ynetimi kavram ise, sektrel bir deerlendirmeye uygun bir
ierikte hazrlanmtr. Bu anlay ve yaklamn bir sonucu olarak, sz konusu K raporunda srdrlebilir orman ynetimi; korunan alanlarda yaplan ormanclk almalarn, orman kyleri ve son zamanlarda hzla talebi artan kentsel yaam hedefli ormanclk
faaliyetlerini, lleme ve erozyonla mcadele amal proje etkinliklerini dikkate alarak
sektr bir btn olarak kapsamaktadr.
Bu aklamann bir sonucu olarak, 4 Temmuz 2011 tarihli ve 645 sayl Orman ve
Su leri Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakkndaki Kanun Hkmnde Kararname ile
evre ve Orman Bakanlnn (OB) Orman ve Su leri Bakanlna dntrlmesi ve
ormanclk sektrn oluturan kurumlarn yapsnda nemli bir deiim yaanmasyla
ortaya kan yaplanma ve yeni anlay, Onuncu Kalknma Plan hazrlklarnda dikkate
1

alnmtr. Bu nedenle, Srdrlebilir Orman Ynetimi K Raporunun hazrlanmasnda, yukarda verilen ormanclk sektr tanmlar, srdrlebilir orman ynetimi tanmlarnn ortaya kard ierik ve dier komisyon ve alma gruplarnn grev tanmlar
temel alnmtr. Bununla birlikte, lke ekonomisine olan katks nedeniyle orman rnleri endstrisi ile ilikiler, ormanlarn rettii kamusal faydalar, sivil toplumun dikkate alnmasna ve ormanclk faaliyetleri hakknda mesleki rgtlerin, ilgili kurum ve kurulularn grlerinin yanstlmasna nem verilmitir. Orman ynetimi anlaynn tarm, gda
gvenlii, enerji, madencilik, turizm, kentleme sektrleri zerinde etkisinin yan sra bu
sektr uygulamalarnn da ormanclk zerine olumlu ve olumsuz etkileri bulunmaktadr.
Sektre ait politikalarn oluturulmasnda bu sektrlerle olumlu bir etkileim oluturacak
bir yaklam gelitirmeye allmtr.

2. MEVCUT DURUM ANALZ

2.1. Trkiyede Ormancln Kurumsal Yaps
Trkiyede ilk ormanclk kurumunun 1839 ylnda kurulan Orman Mdrl olduu kabul edilir. 1857 ylnda ilk Orman Mektebi alarak, gerekli uzman insan kayna
yetitirilmeye balanmtr. 3116 sayl ilk Orman Kanununun karld, 3204 sayl kurulu kanunu ile bugnk Orman Genel Mdrlnn devlet yaps ierisindeki
yerini ald 1937 yl, teknik ormancln uygulanmaya baland tarih olarak kabul
edilmektedir.
Anlan Mdrlk ilk olarak merkeze bal devlet orman iletme mdrlkleri eklinde rgtlenmitir. 1951 ylna gelindiinde rgt yapsna blge mdrlkleri dahil
edilmitir. 1969 ylnda devlet yaps ierisinde ilk defa bir Orman Bakanlna yer verilmi ve Orman Umum Mdrlnn ismi Orman Genel Mdrl (OGM) eklinde
deitirilmitir.
Gerek Osmanl gerekse Cumhuriyet dnemlerinde ormanclk almalarndan sorumlu ana kurum OGM olmu, fakat bu mdrln bal olduu st kurum srekli deimitir. OGM Osmanl dneminden gnmze kadar geen srete; Ticaret, Maliye,
Orman ve Maadin, Ticaret ve Ziraat, Orman Maadin ve Ziraat, ktisat, Tarm, Orman,
Tarm Orman ve Ky leri Bakanlklar, ardndan evre ve Orman Bakanlna bal
olarak almtr. OGM son olarak, Orman ve Su leri Bakanlnn bal kuruluu statsnde grevini yrtmektedir.
OGMnin, aalandrma, milli parklar ve aratrmaya olan ilgisine bakldnda;
1957 ylnda OGM ierisinde Toprak Muhafaza ve Mera Islah ubesi almtr. 1956
ylnda karlan 6831 sayl Kanunun 25. maddesinde ilk kez Milli Park kavramna
yer verilmi ve 1958 ylnda Yozgat li snrlar ierisinde, Yozgat aml Milli Park
adl ilk milli park OGM tarafndan kurulmutur. 1952 ylnda ise, ormanclk sektrne
ilikin ilk aratrma birimi Boluda almtr. 1957 ylnda zmitte alan Kavak ve Hzl
Gelien Orman Aalar Aratrma Mdrl ile OGM ynetiminde ve orman aalar
dnda aratrmalara balanmtr.
Altml yllar ile birlikte, Trkiye ormanclnda bir uzmanlama eiliminin balad grlmektedir. Nitekim, 1969 ylnda gemii yz yl aan ormanclk almalar
ilk kez tek bir bakanln sorumluluuna verilmi ve 4951 sayl Kanunun 1. maddesine
gre karlan 07.08.1969 tarihli ve 4/726 sayl Kararname ile Orman Bakanl kurulmutur. O tarihe kadar yalnzca OGM tarafndan yrtlen ormanclk etkinliklerinden
aalandrma, orman rnleri ileme, orman ky ilikilerini dzenleme ileri iin uzmanlam yeni genel mdrlkler oluturulmutur. 03.09.1969 tarihli olur ile Aalandrma ve Erozyon Kontrol Genel Mdrl (AGM), 05.01.1970 tarihli olur ile Orman
rnleri Sanayi Genel Mdrl (ORS) ve 21.01.1970 tarihinde de Orman-Ky likileri Genel Mdrl (ORKY) kurulmutur. Uzmanlama eilimi yetmili yllarda
da devam etmi ve 17.02.1976 tarihinde Milli Parklar ve Avclk Genel Mdrl (MP)
almtr.
3

1980 ylnda Orman Bakanl Tarm Bakanl ile birleerek, Tarm Orman ve
Ky leri Bakanl ismini alm, ardndan 1991 ylnda tekrar ayn isimle almtr. Bu
karar 2003 ylnda Orman Bakanlnn evre Bakanl ile birleme iradesi izlemitir.
2011 ylnda ise, 645 sayl KHK ile Orman ve Su leri Bakanl kurulmu ve bugnk
rgtlenme ve ynetim yaps ortaya kmtr.
AGM, MP ve ORKY Genel Mdrlkleri 1980 ylnda kapatlarak OGM iinde
daire bakanlklarna dntrlmtr. Fakat 1992 ylnda Orman Bakanlnn kurulmasyla, bu birimler tekrar genel mdrlk halini almlardr. Bakanlk yaplarnda yaanan deiimler genel mdrlk yaplarn da etkilemitir. zelletirme ynelimlerinin de
bir sonucu olarak ORS 1994 ylnda kapatlm ve orman rnleri ileme alannda devlet
iletmecilii ortadan kalkmtr. MP Genel Mdrl ise, 2003 ylnda DKMPye dnerek bugnk yapsna erimitir. 2011 tarihli ve 645 sayl KHK ile AGM kapatlm ve
grevleri OGMye tevdi edilmitir. Bu kapsamda, OGM bnyesinde Fidanlk ve Tohum
leri Dairesi Bakanl, Aalandrma Dairesi Bakanl, Toprak Muhafaza Dairesi ve
Havza Islah Dairesi Bakanl kurulmutur. Ayn kapsamda, ORKY Genel Mdrl
kapatlm, OGM rgt yaps ierisinde Orman Ky likileri Daire Bakanl oluturulmutur. OGM rgt yapsn da deitiren yeni dzenleme dorudan Bakanla bal
bir daire bakanl olarak alan ormanclk aratrma birimlerini de etkilemitir. Gnmzde OGMye dorudan bal tara tekilat statsnde alan 12 aratrma enstits
bulunmaktadr.
2011 tarihli ve 645 sayl KHK, AGMyi kapatrken lleme ve Erozyonla Mcadele Genel Mdrl (EM) oluturmutur. EMin grevleri; topran korunmas ve
tabii kaynaklarn gelitirilmesi amacyla havza btnln esas alnarak, lleme ve
erozyonla mcadele, , heyelan ve sel kontrol ile entegre havza slah plan ve projelerini yapma, yaptrma, uygulanmasn izleme, bu faaliyetlere proje baznda destek salama, bu i ve ilemlerle ilgili politika ve stratejiler belirleme, ilgili kurum ve kurulular
arasnda ibirlii ve koordinasyon salama, su havzalarnn gelitirilmesine ynelik ulusal ve blgesel dzeyde planlama yapma, politika ve stratejiler belirleme, niversiteler
ve aratrma-gelitirme kurulularyla birlikte aratrma ve gelitirme faaliyetleri yrtme, eitim, yayn ve tantm faaliyetlerinde bulunma, grev alanna giren konularda ett,
aratrma, i tanm, analiz ve birim fiyat tespiti yapma, yaptrma, onaylama, uygulama
esaslarn tespit etme olarak belirlenmitir.
Sektrn ierdii uygulayc birimler kadar bu alanda insan kaynan oluturan
eitim retim kurumlar da nem arz etmektedir. 1857 ylnda alan Orman Mektebi;
Orman ve Maadin Mektebi, Halkal Ziraat Mektebi Alisi, Halkal Ziraat ve Ormanclk
Mektebi Alisi, Orman Mektebi Alisi isimleri altnda yksekretim dzeyinde ormanc
uygulayclar yetitirmeye devam etmitir. Cumhuriyet dneminde de Orman Mektebi
Alisi faaliyetlerini srdrm fakat 1934 ylnda kabul edilen 2524 sayl Kanunla bu
okul kapatlarak, Yksek Ziraat Enstits bnyesinde ilk Orman Fakltesi almtr. Orman Fakltesi, Yksek Ziraat Enstitsne bal olarak retime 1948 ylna kadar devam etmitir. 5234 sayl Kanunla Yksek Ziraat Enstits kapatlm ve faklte stanbul
4

niversitesine (..) balanmtr (Pamay, vd., 1973). 1963 ylnda Karadeniz Teknik
niversitesine bal bir Orman Fakltesi kuruluncaya ve 1971 ylnda ilk rencisini
alncaya kadar .. Orman Fakltesi lkemizin tek ormanclk yksekretim kurumu
olmutur. 1992 ylnda ise, alt yeni orman fakltesi farkl niversitelerde almtr. Bunu
1994 ylnda ankrda alan faklte izlemi ve lisans dzeyinde ormanclk iin eleman
yetitiren yksekretim kurum says dokuza ykselmitir. Gnmzde Bursa Teknik,
Karabk ve zmir Katip elebi niversiteleri bnyesinde Orman Faklteleri alm, fakat henz renci alarak retime balamamtr. Sektre iki yllk meslek yksekokulu
dzeyinde ara kademe eleman kazandrmak zere sadece .. bnyesinde bir Ormanclk
Meslek Yksek Okulu yer almakta, fakat 9 farkl niversitenin 13 ayr meslek yksekokulunun Ormanclk ve Orman rnleri Program bulunmaktadr.
Sektrde faaliyet gsteren birok sivil toplum rgt de bulunmaktadr. Bunlardan,
Orman Mhendisleri Odas (OMO) hem ormanlarn hem orman endstrisinin ynlendiricisi konumundaki orman ve orman endstri mhendislerinin meslek rgt olarak sektrde nemli bir ileve sahiptir. 2006 ylnda karlan 5531 sayl Orman Mhendislii,
Orman Endstri Mhendislii ve Aa leri Endstri Mhendislii Hakknda Kanun bu
konuda ok nemli bir katk vermitir.
Orman kyllerinin oluturduu kooperatifler ve birlikleri ormanclk retim ileri
ile krsal kalknma almalarn yakndan izlemektedir. Doa koruma ile ilgili toplumsal
ilginin art, orman endstrisinde birliklerin gelimeye balamas, sektrel almalarda
dikkate alnmas gereken, katlm salanabilecek sivil oluumlar eitlendirmektedir.
2.2. Trkiye Orman Varl
Trkiye ormanclk sektrnn planlanmasnda; orman varl, ormanlk alanlar,
bu alanlarda bulunan aa trleri ve serveti, servetin gsterdii artm dikkate alnmas
gereken mevcut durumun nemli deikenlerini oluturmaktadr. Tablo 1de lkemizde orman alanlarnn deiimi gsterilmektedir. lk orman envanter sonular 1963-1972
yllar arasnda elde edilmitir. Bu sonulara gre, lke toplam alannn yzde 26,1ine
karlk gelen 20,2 milyon ha orman bulunmaktadr. Buna karlk 2010 yl orman envanterine gre, ormanlk alan 21,5 milyon ha dzeyine ykselmi ve ormanlarn lke alanna
oran yzde 27,8 dzeyine ulamtr (OGM, 2012; Orman ve Su, 2010).
Aalarn tepe atlarnn topra yzde 10dan daha az kaplad ormanlk alanlar, ormanlarn birincil ynetim amacnn odun hammaddesi retimi olduu varsaylarak,
bozuk orman olarak nitelenmektedir. Kapallk, ormanlarn odun hammaddesi retimini etkileyen nemli bir deikendir. Bu nedenle, bu tr ormanlar odun retimi asndan
bozuk olarak adlandrlmakta ve normal orman haline dntrlmek istenmektedir.

Tablo 1: Trkiye Orman Alanlarnn Farkl Envanter Yllarna Gre Durumu

Orman
Formu

Yl
1973

1999

2005

2011

Normal Orman
Milyon Ha

Bozuk Orman

Yzde

Milyon Ha

Toplam

Yzde

Milyon Ha

Yzde

Koru

6,2

31

4,7

23

10,9

54

Baltalk

2,7

13

6,6

33

9,3

46

Toplam

8,9

44

11,3

56

20,2

100

Koru

8,2

40

6,2

29

14,4

69

Baltalk

1,8

4,5

22

6,3

31

Toplam

10

49

10,7

51

20,7

100

Koru

8,9

42

6,5

31

15,4

73

Baltalk

1,7

19

5,7

27

Toplam

10,6

50

10,5

50

21,1

100

Koru

9,8

45

6,9

32

16,6

77

Baltalk

1,4

3,4

16

4,9

23

Toplam

11,2

52

10,3

48

21,5

100

Kaynak: Orman ve Su, 2010 ve OGM, 2012den derlenmitir.

Tablo 1 incelendiinde, 1973 ylnda tm ormanlar ierisinde normal ormanlarn
pay yzde 44 iken, bu orann 2010 ylnda yzde 52 seviyesine ulat grlmektedir.
Makilikler gibi zerinde ot al karm bitki rts barndran baz alanlar odun
retimi asndan bozuk olarak nitelenmekte, ancak; su retimi, gda gvenlii, yaban
hayat ve biyolojik eitlilik asndan nem arz etmektedir. Bozuk orman olarak nitelendirilen bu alanlarn sz konusu zellikleri nedeniyle normal olarak kabul edilmesi
gerekmekte, ormanlarn ok amal fonksiyonel planlama prensiplerine uygun olarak
ynetilmesi nem arz etmektedir.
Orman alanlarndaki deiim ayn zamanda servet dalmn da etkilemektedir.
Ormanclkta servet, dikili vaziyette bulunan ve hacmi kabuklu aplara dayal olarak belirlenen ormancln canl sermayesini iermektedir.

Tablo 2: Trkiye Orman Alanlarnn Farkl Envanter Yllarna Gre

Servet Durumu

Yl

Orman
Formu
Koru

1973

2005

2011

Milyon m3

Bozuk Orman

Yzde

Milyon m3

Toplam

Yzde

Milyon m3

Yzde

759

81

54

813

87

Baltalk

88

34

122

13

Toplam

847

90

88

10

936

100

1.033

86

64

1096

91

Baltalk

81

24

104

Toplam

1.114

93

87

1201

100

Koru

1129

88

65

1194

93

Baltalk

70

24

94

Toplam

1199

93

89

1288

100

Koru

1288

90

62

1350

94

Baltalk

59

19

79

Toplam

1347

94

81

1429

100

Koru
1999

Normal Orman

Kaynak: Orman ve Su, 2010 ve OGM, 2012den derlenmitir.

Tablo 2de grld zere 1973-2010 yllar arasnda Trkiye ormanlarnn dikili
serveti yaklak 500 bin m3 artmtr. Bu art; yeni ormanlarn kurulumu, baltalk ormanlar ile bozuk ormanlardaki azal ve koru orman paynn ykselmesinden kaynaklanmaktadr.
Orman servetinin yannda yapt artm da nemlidir. Artm yaa bal olarak deimekte, aalar yalandka daha az artm gereklemektedir. Ormanclk uygulamalar ile
yaplan mdahaleler, sadece alan ve servet dzeylerini deitirmekle kalmayp ormanlar
oluturan aalarn ya bileimlerini ve dolaysyla artm da etkilemektedir. Tablo 3te
Trkiye ormanlarnn artm bakmndan gsterdii deiim grlmektedir.
1973 ylnda toplam 28 milyon m3 yllk artm yaplmtr. 2011 ylnda ise, ormanclk uygulamalar sonucunda yllk artm 40 milyon m3e ulamtr. Bu sonu zerinde
koru orman pay ile normal orman paynn art etkisi olmakla birlikte, teknik ormanclk
almalar sonucunda yal ormanlarnn yerine gen ormanlarn alnmasnn etkisi bulunmaktadr.

Tablo 3: Trkiye Orman Alanlarnn Farkl Envanter Yllarna Gre Yllk

Cari Artm
Orman
Formu

Yl

Koru
1973

1999

2005

2011

Normal Orman
Milyon m3

Bozuk Orman

Yzde

Milyon m3

Toplam

Yzde

Milyon m3

Yzde

21

74

22

79

Baltalk

17

21

Toplam

26

91

28

100

Koru

27

78

28

83

Baltalk

13

17

Toplam

31

91

34

100

Koru

30

82

31

86

Baltalk

11

14

Toplam

34

93

36

100

Koru

35

86

36

90

Baltalk

10

Toplam

38

94

40

100

Kaynak: Orman ve Su, 2010 ve OGM, 2012den derlenmitir.

Ormanlar oluturan aa trlerinin gsterdii eitlilik, ormanlarn hem retim yetenekleri hem sal asndan nemlidir. Ormanlarn ierdii aa tr says arttka
farkl kullanmlara uygun ve ok eitli odun hammaddesi elde etme olana artmaktadr.
Bu durum odun retimi asndan bir stnlk olarak deerlendirilmektedir. Ayrca; tr
eitlilii sayesinde daha dayankl ekosistemler olumaktadr. lke ormanlarnda 3 bin
tanesi endemik olmak zere 10 binden fazla bitki tr ve 150 ana orman aa tr bulunmaktadr (OGM, 2006). Ormanlarn alansal dalm, servet ve artm durumlar; ibreli
ve yaprakllar eklinde trleri snflandrlarak Tablo 4te gsterilmi, bu gsterimde ormanlarn bozuk ve normal yaplar dikkate alnmtr. Alan, servet ve artm bakmndan
ibreliler yaprakllara stnlk gstermektedir. Sz konusu durum, ibreli trlerin biyolojik
stnlklerinin doal bir gstergesidir.
breliler ierisinde kzlam kaplad alan bakmndan (5,4 milyon ha) en nemli
aa trdr. Bu aa trn karaam (4,2 milyon ha) izlemektedir. Ancak, bu trlerin
yetime ortamlarndaki ot (aasz orman topra) ve dier aasz sahalar dikkate alndnda, karaamn daha geni bir alana yaylmas sz konusudur. Yaprakl trler ierisinde
mee en geni yayl alanna (6,4 milyon ha) sahip aa cinsidir. Bunu srasyla kayn
(1,7 milyon ha) ve kzlaa (95 bin ha) izlemektedir (OGM, 2006).
8

Tablo 4: Trkiye Ormanlarnn Aa Trleri tibaryla Durumu

Aa Trleri
zellikler
Alan
(milyon ha)

Servet
(milyon m3)

Yllk Artm
(milyon m3)

Orman Formu

breliler

Yaprakllar

Toplam

Normal

7,4

3,8

11,2

Bozuk

5,8

4,6

10,3

Toplam

13,2

8,4

21,5

Normal

911

436,5

1347,5

Bozuk

49,4

31,6

81,1

Toplam

960,4

468,1

1428,5

Normal

25,1

12,8

37,8

Bozuk

1,2

1,1

2,3

Toplam

26,2

13,8

40,1

Kaynak: Orman ve Su, 2010dan derlenmitir.

Ormanlarn tr dalmn servet ve artm bakmndan da incelemek gereklidir.

Daha az alana sahip karaamn dikili serveti (296 milyon m3), kzlamn (270 milyon
m3) dikili servetinden fazladr. Bu durum yllk artm konusunda da benzerlik gstermektedir. Karaamn yllk toplam artm (8,3 milyon m3) kzlamdan (7,9 milyon m3) daha
fazladr (OGM, 2006). Ancak, yllk kesilen miktar anlamna gelen eta dzeyleri karlatrldnda, daha fazla kzlamn (3,4 milyon m3/yl) kesildii, buna karlk daha
az karaamn (2,7 milyon m3/yl) piyasaya srld grlmektedir (OGM, 2006). Bu
farklln nedeninin kzlam genletirme kolayl olduu sylenebilir.
2.3. Trkiye Orman rnleri retim ve Tketimi
Trkiyede orman varlnn mlkiyet dalm incelendiinde, OGMnin halen en
nemli odun hammaddesi reticisi konumunda olduu grlmektedir. 1976-2011 dneminde OGMnin retim gereklemeleri Tablo 5te gsterilmitir.
Sz konusu Kuruluun orman rnleri retiminde istikrarl bir alma dzenine
sahip olduu gzkmektedir. Tablo 5ten grld zere, 1980-2011 yllar arasnda
ortalama 8 milyon m3/yl endstriyel odun retilirken, OGM tarafndan 11 milyon m3/yl
yakacak odun piyasaya srlmtr.

78
191
168
144
186
240
1.011
1.462
1.572
1.555
1.477
1.700
1.882
923
1.043
1.082
1.466
1.577
1.558
1.568
1.369
1.588
1.610
1.533
1.525
1.460
1.169
1.610
1.528
1.514
1.703
2.407
2.433
2.146
2.383
1.339

171
184
173
164
180
439
742
953
884
1.075
914
1.137
1.193
1.113
1.104
1.177
1.001
925
1.320
1.362
1.406
1.278
1.252
1.371
1.255
1.821
2.073
2.330
2.409
2.965
3.265
3.817
4.033
4.608
4.663
1.564

26
19
13
16
23
19
21
30
26
22
19
23
23
21
20
19
16
12
15
19
26
20
19
13
20
17
20

6.451
7.216
7.694
6.953
6.781
7.294
5.821
6.665
7.596
7.407
7.570
7.251
7.447
7.460
6.581
6.513
6.897
7.010
6.712
8.046
7.528
6.974
7.051
7.066
7.329
6.778
8.005
7.320
8.253
8.100
9.299
10.053
11.541
11.463
12.569
13.533
7.895

Yakacak
Odun*

Toplam
Endstri
Odunu

426
392
388
337
398
453
424
387
491
265
316
397
373
398
639
624
687
789
683
936
883
834
826
804
830
776
776
778
742
726
750
734
756
658
788
874
621

Srk

641
675
738
646
621
774
569
495
499
530
608
567
529
518
513
465
453
396
449
498
436
444
483
456
413
380
607
422
447
405
491
522
522
502
577
686
527

Lif
Yonga

Sanayi
Odunu

123
161
162
156
111
118
83
85
113
264
244
190
123
60
60
99
124
129
113
134
88
53
36
90
155
85
29
39
44
77
73
77
75
67
56
71
105

Katlk
Odun

Maden
Direk

11.225
11.305
8.393
9.005
9.267
8.932
8.683
8.133
8.221
8.039
7.560
7.443
7.399
7.842
7.990
9.192
8.504
8.313
8.333
8.358
8.880
8.204
9.521
9.067
9.977
10.009
11.812
12.573
14.916
14.763
16.424
17.648
9.873

5.261
5.739
6.031
5.473
5.343
5.583
4.066
3.945
4.078
3.892
3.746
3.687
3.572
3.393
3.310
3.159
3.353
3.199
2.939
3.578
3.172
2.845
2.817
2.833
3.007
2.738
3.297
2.827
3.065
2.936
3.480
3.732
3.946
3.758
4.375
4.839
3.806

Tel
Direk

Tomruk

1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Ort.

Dikili
Damga

Yl

Tablo 5: OGMnin Orman rnleri retim Gereklemeleri (000 m3, *000 ster)

19.023
20.309
20.071
20.046
21.949
20.192
20.372
19.851
16.659
14.289
12.238
12.503
12.942
13.062
12.145
11.503
11.146
10.846
8.379
9.539
10.402
9.246
8.372
8.167
7.861
7.577
7.587
7.816
8.120
7.667
7.004
6.834
7.304
7.428
7.194
6.778
12.012

Kaynak:http://web.ogm.gov.tr/birimler/merkez/isletmepazarlama/Dokumanlar/Asli_urunler/2011%20Yl/
19802012yl.xls den uyarlanmtr.

10

Dier yandan, zel orman sahipleri ile kamu tzel kiiliine sahip kurumlarn mlkiyetinde bulunan ormanlardan da az sayda odun retimi yaplmaktadr. zel mlk araziler zerinde bulunan orman aalar yasal izinlerle kesilip satlmakta veya maliklerin
ihtiyalar dorultusunda kullanlmaktadr. Tapulu kesim olarak adlandrlan bu ilemler
neticesinde retilen odun hammaddesinin toplam retim hesabnda dikkate alnmas gerekmektedir. Toplam odun arznn ierisine zel sektr tarafndan ithal edilerek tketime
sunulan odun hammaddesinin eklenmesi nemlidir. Bu hususlar dikkate alnarak, Trkiyenin 2002-2011 dnemi endstriyel ve yakacak odun arz ve tketimi Tablo 20de gsterilmitir (Bkz. Ek 1). Endstriyel odun yerine kullanlabilen yonga halindeki odun ithalat
dikkate alndnda, endstriyel odun hammaddesi tketiminin yzde 60 zerinde artt
grlmektedir. Son on yllk dnemde yllk ortalama 13 milyon m3 endstriyel odun arz
edilmi ve bu nitelikte 1,5 milyon m3/yl odun hammaddesi ithal edilmesine ramen arz
ile tketim arasnda 1,4 milyon m3 ak ortaya kmtr. Yakacak odun arz iin de benzer
durum gzkmektedir, ancak, arz a daha dk dzeyde (316 bin ster) gereklemitir. Yakacak ve endstriyel odun arz ile tketimi bir btn olarak karlatrldnda, yurt
ii tketimin retimden ortalama olarak 1,6 milyon m3/yl daha yksek gerekletii ve
arz ann yaand grlmektedir. Bu durum, ncelikle ormanlar daha verimli hale
getirerek odun hammaddesi retiminin artrlmasnn temel gerekesini oluturmaktadr.
Odun eitleri baznda arz talep dengesini analiz etmeye uygun ve kapsaml ekonometrik modeller kullanan ok fazla bir alma bulunmamaktadr. Bununla birlikte,
Kayacan ve arkadalarnn (2012a) aratrma sonularnn dikkate alnmas nemlidir. Bu
aratrmann bulgularna gre Trkiyenin yerli tomruk talebinin artmaya devam edecei
grlmektedir (Kayacan, vd., 2012a).
Tomruk dnda kalan fakat endstriyel odun olarak snflandrlan dier endstriyel
odun satlar da nemlidir. Dier yerli endstriyel oduna ynelik talep deiimlerinin
artan bir eilimde gerekleecei saptanm, ancak; elde edilen bulgunun toplam deiimin yzde 40n aklayabildii grlmekte ve bu rn eidinde daha ileri analizlerin
yaplmas gerektii ortaya kmaktadr (Kayacan, vd., 2012a).
Uzun yllardr yatay seyreden endstriyel odun retimi son 10 ylda hzlanm ve
2002-2011 dneminde yzde 70 orannda artmtr. Yakacak odun retimi ise yzde 9a
dmtr. Sanayideki talep geliimine paralel olarak en yksek art (2,6 kat) lif yonga
odunu retiminde gereklemitir.
Tomruk retimi ise, ormanlarn snrl verim gcne ramen yzde 47 orannda
artrlmtr. Her ne kadar geleneksel snma arac olarak yakacak odunun talebinin dt, zellikle katlk ve yonga levha odunu eklini alarak endstriyel odunlara doru bir
ynelimin gerekletii dnlse de yakacak odun nemini korumaktadr (Kayacan, vd.,
2012b).
Geen 15 yl iinde geleneksel yntemler dahilinde stma iin kullanlan yerli yakacak odunun yurtii talebi yzde 30a yakn dmtr. Ayrca, nmzdeki 6-7 sene
ierisinde bu talebin istikrarl bir ekilde azalaca ve yllk 5,5 milyon sterin altna de11

cei beklenmektedir (Kayacan, vd., 2012b). Ancak, bu analizin odunun geleneksel stma arac olarak talebiyle ilikili olduu, odunun gelimi santrallerde yaklarak elektrik
veya buhar enerjisine dntrlmesiyle ilgili talebi iermedii dikkate alnmaldr. Bu
nedenle, bu alandaki yakacak odun talebinin enerji fiyatlar ve odun kullanarak enerji
retim maliyetlerindeki deiimlere bal olarak ekillenecei ve bu kapsamda bir talep
artna neden olacann dnlmesi faydal olacaktr.
Oduna dayal orman rnlerinin yan sra odun d orman rnlerinin retimi hem
talep hem lke retim yetenekleri asndan nemsenmesi gereken bir konudur. Trkiye
ormanlarnn biyolojik eitlilii ve geni kltrel miras, odun d orman rn retim
yeteneini artrmaktadr. OGMnin 2009 ylnda defne yaprandan fstk am kozalana, kekikten ada ayna kadar ok farkl bitkilere dayal 120 bin ton retim yapt, 2010
ylnda retim dzeyinin 131 bin tona kard, 2011 ylnda yaanan de ramen
120 bin ton retim gerekletirdii grlmektedir (OGM, 2012). Oduna dayal rnlerde
olduu gibi bu rnlerde de retim planlanmasnn yaplmas ve retimin talebe gre
ynlendirilmesi nemlidir.
2.4. Trkiye Orman rnleri D Ticareti
Orman rnleri d ticareti konusuna deinmeden nce hangi rnlerin orman rn olduu hususunda bir netlik bulunmadna, dolaysyla burada verilen istatistiklerin
konunun tamamn deil, sadece bir ksmn ifade etmekte olduuna deinmek gerekir.
FAO ve UNECE TC tarafndan 2012 yl Ekim aynda yaymlanan Orman rnleri 2011-2012 Pazar Deerlendirmesi isimli yaynda aadaki balklarn orman rnleri ad altnda deerlendirildii grlmektedir.
1. Hammadde olarak odun (kereste, sanayi odunu, yakacak odun vb.)
2. Yonga-levha sektr
3. Kat, karton ve kat hamuru sektr
4. Odun enerjisi sektr
5. Karbon sektr
6. Katma deeri yksek sektrler (mobilya, ahap evler, lamina kaplama kereste)
7. Yeniliki rnler (biyoplastik, biyolojik tabanl rnler, biyorafineri-biyogaz)
Burada odun d orman rnleri ve endstrisinin (bal, kekik, defne, keiboynuzu
vb.) yer almay, madencilik ve su sektr bata olmak zere dier sektrlere olan katklara deinilmeyii bir eksiklik olarak grlmektedir.
12

Trkiye hracatlar Meclisi Trkiye 2023 hracat Stratejisi Sektrel Krlm Projesi
kapsamnda hazrlanan Aa ve Orman rnleri Sektr Proje Raporunda1;
1. Kt ve Mamulleri,
2. Mobilyalar,
3. Aa ve Aa Mamulleri,
4. Odun D Orman Mamulleri eklinde drt blmleme kullanlmtr.
Bu aklamalar nda; odun kkenli orman rnlerinin retim ve tketim rakamlar karlatrldnda; Trkiyenin bu alanda kendine yetebilen bir lke olduu grlmemektedir. Ormanlarn, odun hammaddesi retimi andan normal kabul edilebilecek
ksmnn yetersizlii, ksa dnemde odun ithal etmeyi zorunlu klmaktadr.
ekil 1de Trkiye Gmrk Tarife Cetvelinin 44. Fasl olarak kodlanan ahap ve
ahap eya, odun kmr mal grubunda yer alan yakacak, yonga tala ve dier atklar, endstriyel odun, kereste, kaplama, yonga levha, lif levha, kontraplak ve daha ileri ilenmi
rnleri toplamna ait ithalat ve ihracat durumu grlmektedir.

1428
653
2011

2010

731
510
2009

573

1098

1159
535
2008

2007

455

929
303
2006

246
2005

335
143
2003

200

230
114
2002

thalat

2004

168
109
2001

329
64
2000

230
69
1999

282
72
1998

240
76
1997

1996

86

287

561

791

1156

ekil 1: Trkiyenin Gmrk Tarife Cetveli 44. Fasl rnleri (Ahap ve ahap eya,
odun kmr) thalat ve hracat Tutarlar (Milyon ABD Dolar)

hracat

1996-2011 dneminde gerekleen ihracat ortalama 263 milyon ABD Dolar/yl,

ithalat ise 622 milyon ABD Dolar/yl dzeyindedir. hracatn ithalat karlama oran
2000 ylnda en dk (yzde 20) dzeyde gerekleirken, 2009 ylnda en yksek seviyeye (yzde 70) kmtr. Genel eilim dikkate alndnda, Trkiyede ihracatn ithalat
karlama oran ykselmektedir.
1 http://www.iib.org.tr/tr/birliklerimiz-agac-mamulleri-ve-orman-urunleri-ihracatcilari-birligi.html

13

ekil 2de grld zere, Trkiye dier ilenmi rnler alt grubunda ise ihracat bir lke konumuna gelmitir. Lif levha sektrnde gerekleen ihracat, neredeyse
ithalat karlayabilecek (yzde 87) dzeye erimitir. Yonga levha sektrnde de yzde
72lik bir ithalat karlama oran yaanmaktadr. Levha rnleri retiminde ulalan kapasite dnya leinde 9. sraya karlk gelmektedir (FAO, 2010). Yonga, yakacak odun
ve endstriyel odun ihracnn dk seviyelerde olmas sorun olarak gzkmemektedir.
Bu rnlerin lkede ilenerek ihra edilmesi doru bir strateji olabilir. Ancak, sz konusu
bu durumun kereste rn grubu iin geerli olmad dnlmektedir. Kerestenin yar
mamul bir rn olarak kabul edilmesi nedeniyle, ok fazla ihra edilmesi yerine daha
ileri ilenmi rne dntrlmek zere yurt ii kullanmnn tercih edilmesi daha uygun
olacaktr.

289
253

350

164
199

210

13

50
Yonga+yak. End. Odun
Od.

Kereste

15

100

38
21

150

90
65

200

175

250

190

300

272

ekil 2: rn Gruplarna Gre Trkiye Orman rnleri D Ticareti

(Milyon ABD Dolar)

Kaplama Yonga levha

thalat

Lif levha Kontraplak

Dier
lenmi r.

hracat

Orman rnleri d ticaret rakamlarn Trkiye asndan deerlendirirken, ithal

edilen orman rnlerini, zellikle yuvarlak odunlar, tekrar ihra rn haline getirebilme
yetenei noktasnda irdelenmesi nemlidir.
ODO, retim planlamas ve srdrlebilir ynetimi kadar d ticaret etkisiyle de
dikkat ekmektedir. D ticarette nemli gelir kaynaklar arasnda yer alan ODO, krsal yoksulluun azaltlmas ynnde nemli katklar salamaktadr (OGM, 2012). Trkiyenin ihra rnlerinin ok snrl olduu dnemlerde, incir ve fndk yannda defne yapra, sla ve fstk am nemli ihra rnlerini oluturmutur. lkenin bugnk ihra
edebildii rnlerle kyaslandnda, bunlarn nemlerinin azald grlmektedir. Ancak
dnya pazarlarnda bu rnlere ynelik talep art, zellikle biyoeitliliin ila ve kozmetik sanayiinde yeni kullanm alanlar oluturmas, ihracat frsatn ykseltmektedir.

14

2.5. Koruyucu ve Gelitirici Nitelikli Ormanclk almalarndaki Durum

Ormanclkta; orman varlyla ilgili deikenler kadar korunan alanlar, aalandrma, erozyon kontrol almalarndaki durum da nem arz etmektedir. Aalandrma
almalar ilk olarak OGM bnyesinde yaplmaya balanm, AGMnin kurulmasyla
birlikte bu kurumun almalar haline gelmitir. Tablo 6da, ilgili kurumlarn 1946-2010
dnemindeki aalandrma almalar gsterilmitir.
Tablo 6: 1946-2010 Dneminde Farkl Kurumlarca Gerekletirilen Aalandrmalar
Kurumlar
OGM (Ha)
OGM/AGM (Ha)
AGM (Ha)
DSI (Ha)
Dier (Ha)
Toplam (Ha)
OGM (Yzde)
OGM/AGM (Yzde)
AGM (Yzde)
DSI (Yzde)
Dier (Yzde)
Toplam (Yzde)
OGM
(Yllk Ortalama Ha)
OGM/AGM
(Yllk Ortalama Ha)
AGM
(Yllk Ortalama Ha)
DSI
(Yllk Ortalama Ha)
Dier
(Yllk Ortalama Ha)
Genel Yllk Ortalama
(Ha)

Orman i
Orman D
zel
Aalandrma
Aalandrma Aalandrma Aalandrma
Toplam
1.217.225
43.202
3.378
1.263.805
274.750
0
28.348
303.098
471.866
6.845
76.346
555.057
5.969
0
0
5.969
62.046
0
0
62.046
2.031.856
50.047
108.072
2.189.975
59,9
86,3
3,1
57,7
13,5
0
26,2
13,8
23,2
13,7
70,6
25,3
0,3
0
0
0,3
3,1
0
0
2,8
100
100
100
100
18.726,54

664,65

51,97

19.443,15

4.226,92

0,00

436,12

4.663,05

15.728,87

228,17

2.544,87

18.501,90

102,91

0,00

0,00

102,91

969,50

970,50

971,50

972,50

31.259,32

769,95

1.662,65

33.691,92

Kaynak: http://www.cem.gov.tr/erozyon/AnaSayfa/istatistikler.aspx?sflang=tr, (31.8.2012) Aalandrma statistiklerinden derlenmitir.

15

Kurumlar tarafndan 65 yllk dnemde toplam 2,1 milyon ha aalandrma yaplmtr. Aalandrmalarn yzde 93 orman ii aalandrma almasdr. zel aalandrmalarn toplam aalandrmalar iindeki pay ise yzde 5 dzeyindedir. OGM tarafndan 65 yllk dnemde her yl ortalama 20 bin ha farkl tipte aalandrma almas
gerekletirmitir. Tm aalandrma almalar dikkate alndnda, OGMnin yzde
58 orannda bu almalarda pay sahibi olduu grlmektedir. Bu kurumu, yaklak 30 yl
faaliyet gsteren AGM yzde 25lik bir pay ve 18,5 bin ha/yl aalandrma ortalamas
ile izlemektedir.
Tablo 6da DSnin aalandrma almalar toplam 5,9 bin ha olarak grnmektedir. Ancak, DS yatrm program ve uygulama planlarna gre, Baraj Rezervuarlarnn
Aalandrlmas Projeleri kapsamnda, erozyon ve rsubat kontrol amal 2003-2010
dneminde toplam 25 bin ha aalandrmann yapld, ayn kapsamda 2011 ylnda 2,5
bin ha, 2012 ylnda ise 2,3 bin ha uygulamann gerekletirildii belirtilmektedir. zel
aalandrmalarn dzeyi ise ortalama 1,6 bin ha/yl dzeyinde gereklemitir.
Erozyon tehdidi nedeniyle kaybedilen topraklarn yeniden kazanlmasna hizmet
eden erozyon kontrol projeleri, hayvanclk iin byk nem tayan mera slah almalar ormanclk sektrnn lke ekonomisi ve sosyal hayata katksnn ortaya konulmas
nemlidir. Bata erozyon kontrol almalar olmak zere doal kaynaklarn rehabilitasyonu almalarn havza btnl ierisinde ele alan projeler yrtlmektedir. 19922011 yllar arasnda uygulanan ve Yukar Frat Havzalarn kapsayan Dou Anadolu Su
Havzalar Rehabilitasyon Projesi, doal kaynaklarn rehabilitasyonu yannda krsal yoksulluun azaltlmasn da hedeflemitir. 2005-2012 yllar arasnda Kzlrmak ve Yeilrmak Havzalarnda uygulanan Anadolu Su Havzalar Rehabilitasyon Projesi, alt ve
st havzadaki sorunlar ve zm olanaklarn birlikte ele alarak bir yandan doal kaynaklarn gelitirilmesi dier yandan tarmsal ve hayvansal kaynakl kirliliin azaltlmas
ve su kalitesinin izlenmesi faaliyetlerini uygulamaya koymutur. Bu projelerden edinilen tecrbelerden faydalanlarak hazrlanan oruh Havzas Rehabilitasyon Projesinin
2012 ylnda uygulanmasna balanmtr. Bu proje kapsamnda, doal kaynaklarn rehabilitasyonu, geim kaynaklarnn iyiletirilmesi, orman ve korunan alanlarn fonksiyonel
planlamas, kk lekli yenilenebilir enerji salanmas, yi Tarm Uygulamalar arazilerinde yatrmlarn yaplmas hedeflenmektedir. Bu balamda; ormanlarn srdrlebilir
ynetimiyle etkileim ierisinde bulunulan tm sektrlerin ayn ama dorultusunda ve
havza leinde birlikte almas salanmtr. Tablo 7de iyiletirici zellii nem tayan slah almalarnn genel durumu gsterilmitir. zerinde orman rts bulunan
fakat orman olarak tanmlamak iin gerekli kapallk ve nitelikte olmayan alanlarn iyiletirilmesi iin yaplan almalar rehabilitasyon almalar olarak adlandrlmaktadr. Rehabilitasyon almalar, orman varl ierisinde bozuk orman payn azaltan bir
uygulamadr. Tablo 7de grld zere, 1998 ylndan bu yana 1,8 milyon ha arazide
iyiletirme (rehabilitasyon) almas yaplmtr. Kurumsal grev tanm ve sorumluluklarn doal bir sonucu olarak bu almalarn yzde 92si OGM tarafndan yaplmtr.
16

65 yllk dnemde her yl ortalama 13,5 bin ha sahada erozyon kontrol almas
yaplm ve toplam 871 bin ha byklndeki bir arazideki toprak kayb kontrol altna alnmtr. Bu almalarn yaklak yars AGM tarafndan gerekletirilmitir. Mera
slah almalarnda da AGMnin ciddi bir pay sahibi olduu anlalmaktadr. Her yl
ortalama 2 bin ha mera alan slah edilerek 2010 yl sonunda toplam 132 bin ha mera
alannda slah gereklemitir.

Tablo 7: 1946-2010 Dnemi Gerekletirilen yiletirme almalar

Kurumlar
Rehabilitasyon
OGM (Ha)
1.658.218
OGM/AGM (Ha)
29.745
AGM (Ha)
112.431
DSI (Ha)
0
Dier (Ha)
0
Toplam (Ha)
1.800.394
OGM (Yzde)
92
OGM/AGM (Yzde)
2
AGM (Yzde)
6
DSI (Yzde)
0
Dier (Yzde)
0
Toplam (Yzde)
100
OGM
25.511
(Yllk Ortalama Ha)
OGM/AGM
458
(Yllk Ortalama Ha)
AGM
3.748
(Yllk Ortalama Ha)
DSI
0
(Yllk Ortalama Ha)
Dier
0
(Yllk Ortalama Ha)
Genel Yllk
27.698
Ortalama (Ha)

Erozyon
Kontrol
199.964
239.451
428.413
3.516
0
871.344
23
27
50
0,4
0
100

Mera
Islah
38.921
26.550
66.614
0
0
132.085
30
20
50
0
0
100

Suni
Enerji
Tensil
Orman Tesisi
392.174
468.611
187.213
141.736
199.815
12.531
0
0
0
0
779.202
622.878
50
75
24
23
26
2
0
0
0
0
100
100

3.076

598,78

6.033

7.209

3.684

408,46

2.880

2.180

14.280

2.220,47

6.660

418

60

13.405,29

2.032

11.988

9.583

Kaynak: http://www.cem.gov.tr/erozyon/AnaSayfa/istatistikler.aspx?sflang=tr, (31.8.2012) Aalandrma statistiklerinden derlenmitir.

17

645 sayl KHK ile tm ormanclk uygulamalar ile tm arazilerde erozyon kontrol
almas yapma yetkisi OGMye verilmitir. Bu dorultuda, OGM tarafndan daha nce
sadece orman snrlar ierisinde ya da orman rejimine alnacak alanlarda erozyon kontrol
almas yaplrken, OGM yeni dzenleme ile tm arazilerde erozyon kontrol almas
yapmakla yetkili bir kurum haline gelmitir. Bu dzenlemenin bir sonucu olarak 2012 yl
sonuna kadar yaklak 120 bin ha erozyona maruz mera alannda vasf deiiklii yaplarak
erozyon kontrol almas gerekletirilmitir. 10 bin ha mera alannda ise, vasf deiiklii
yaplmadan sel kontrol maksatl tedbir alnmtr. lkemizde erozyonla mcadelenin etkin
bir ekilde devam ettirilmesi iin Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl (GTHB) ile Orman
ve Su leri Bakanlnn (OSB) koordineli almasna ihtiya bulunmaktadr.
Tablo 7de ayrca suni tensil (genletirme) ve enerji orman tesisi bilgileri sunulmaktadr. Ormanlarn tohum ekmek ve fidan dikmek eklinde ek ormanclk uygulamalaryla genletirilmesi suni tensil olarak adlandrlmaktadr. Bu kapsamda ylda ortalama
12 bin ha saha genletirilmi ve 65 yllk bir srede toplam 780 bin ha orman daha
yksek artm yapar hale getirilmitir. Bu almalarn yaklak yars OGM tarafndan
yaplrken, yaklak drtte biri OGM ve AGM ortak sorumluluunda gerekletirilmitir.
Ormanlardan zellikle biyo-ktle elde etmek ve enerji iin hammadde oluturmak
amacyla 1978 ylndan beri orman kurma almalar yrtlmektedir. Bu amala, bugne kadar toplam 623 bin ha enerji orman kurulmutur. Ortalama 9,6 bin ha/yl ortalama
enerji orman tesis edilmitir. 1978 ylndan bu yana geen sre dikkate alndnda, yllk
enerji orman tesis dzeyi 19,5 bin ha seviyesine kmaktadr. Bu durum, yllk aalandrma dzeyleriyle karlatrldnda enerji orman tesisine daha fazla ilgi gsterildiini
kantlamaktadr.
Yukarda aklanan almalara ek olarak farkl nedenlerle korunmas gereken
orman veya dier ekosistem paralarnn srdrlebilir ynetimi de nemli ormanclk
almalar arasndadr. Tablo 8de orman rejimi ierisinde veya ormanclk kurumlar
tarafndan farkl nitelikler altnda korumaya alnm sahalarn dalm gsterilmektedir.
Tablo 8de grld zere orman alanlarnn yaklak yzde 25i eitli statler altnda korunmaya alnmtr. Uluslararas Doa Koruma Birlii (IUCN) tarafndan
korunan alanlar tam doaldan yar doala doru sralanm ve korunan alanlarn idare
amalar belirtilerek; mutlak korunan doal alanlar, milli parklar, doal antlar, habitat/
tr ynetim alanlar, peyzaj koruma alanlar ve kaynak ynetim alanlar eklinde snflanmtr. Tablo 8de yer alan statlerden sadece muhafaza ormanlar IUCN ltlerine
uygun bir korunan alandr. Trkiyenin korunan alan snflandrmas ile IUCNin snflar
arasnda farkllklar bulunmaktadr. Bu nedenle; Tablo 8de ramsar alan, biyosfer rezervi,
dnya miras alan, vb. korunan alanlar gsterilememitir. Bununla birlikte; lkemizde yer
alan 5,3 milyon ha ormann varlk deerini muhafaza etmek, seenek deerleri ile miras
deerlerinin devamlln salamak ve toprak ve su kaynaklarn korumak zere odun
hammaddesi retim alanlarndan ayrld grlmektedir. te yandan, ormanlarn tohum
meceresi olma, gen kaynaklarn koruma gibi odun hammaddesi retimiyle yakn ilintili
koruma nedenleri de bulunmaktadr.
18

Tablo 8: Korunan Alanlarn Durumu

Stat
Sorumlu Says
Milli Park
DKMP
40
Tabiat Park
DKMP
182
Tabiat Koruma Alan DKMP
31
Tabiat Ant
DKMP
106
Yaban hayat
DKMP
80
Gelitirme Sahas
Sulak Alan
DKMP
135
Muhafaza Orman
OGM
54
Koruma letme
Snfna Ayrlm
OGM
0
Orman
Tohum Meceresi ve
OGM
551
Bahesi
Gen Koruma Orman
OGM
239
Doal Sit Alan
B
1.273
zel evre Koruma
B
15
Blgesi
Genel Toplam
2.706

Toplam Orman
Alan
Alan
(Bin Ha) (Bin Ha)
848
403
81
37
64
20
6
1

Orman
lke Orman
Alan /
Alan
Korunan
indeki
Alan Oran
Oran
(Yzde)
(Yzde)
48
2
45
0
31
0
13
0

1.187

588

50

2.341
364

134
0,2

6
0

1
0

3186

3.186

100

15

48

48

100

44
1.311

44
857

100
65

0
4

49

25

1.335
1.0815

5.317

Kaynak: OGM, DKMP tarafndan OSB Bilgi lem Daire Bakanlnca Bakanlk Blge Mdrlklerinden derlenmitir.

DKMP Genel Mdrl, lkemizdeki tm biyolojik eitlilik ve sulak alanlarn

korunmas ile Tablo 8de gsterilen toplam 4,5 milyon ha korunan alandan (yzde 42) sorumludur. Bu sahalar IUCN snflamasna daha uygun alanlar olup, toplam korunan alanlarn yzde 50si orman niteliindedir. OGM sorumluluundaki korunan alan miktar,
Orman Aalar ve Tohum Islah Aratrma Enstits Mdrlnn sorumluluundaki
tohum ve gen koruma alanlaryla birlikte, 3,6 milyon ha dzeyine ulamaktadr. Bu rakam tm korunan alanlarn yzde 34nde OGMnin dorudan tasarruf sahibi olduunu
gstermektedir.
Trkiye ormanlarnn bulunduu iklim kua, ormanlar oluturan bitki trlerinin
dalm, ormanlarla ilikili toplumsal kesimlerin younluu ve iliki ekli orman yangnlarnn oluumuna neden olmaktadr. lkemizin zellikle Hataydan balayp Akdeniz ve
Ege sahil blgelerinden stanbula kadar uzanan ky eriti yangnlar asndan en riskli
blgeyi oluturmakta ve ormanlarn yaklak yzde 60na karlk gelen 12,4 milyon
19

hektarlk orman alan yangna ok hassas blgelerde yer almaktadr. Uluslararas ltlere gre Trkiye ormanlarnn yangn risk haritas yaplm ve OGM yangnla mcadele
stratejisi bu risk haritasna gre gelitirilmitir.

Tablo 9: 1997 - 2011 Yllar Arasndaki Orman Yangnlar ve Nedenleri

Yl
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Ort.

Toplam
Yanan
Alan (Ha)
6.317
6.764
5.804
26.353
7.394
8.514
6.644
4.876
2.822
7.761
11.664
29.749
4.679
3.317
3.612
9.085

Yangn k Nedenleri
Toplam
Kasten
hmal
Doal
Faili Mehul
Yangn
Says
Adet Ha Adet
Ha
Adet Ha Adet Ha
1.339
193
923
696 3.389
78
37
372 1.968
1.932
249 1.655 1.163 3.713
53
20
467 1.376
2.075
279 1.926 1.151 2.808
203
126
442
944
2.353
410 4.417 1.384 19.017
132
167
427 2.752
2.631
251
651 1.629 4.247
188
735
563 1.761
1.471
218
509
809 7.287
181
261
263
457
2.177
258
665 1.317 4.520
120
694
482
765
1.762
242
748 1.033 3.093
128
233
359
802
1.530
272
402
867 2.084
140
48
251
288
2.227
166
206 1.315 5.873
330
543
416 1.139
2.829
292 1.705 1.642 7.994
407
243
488 1.722
2.135
377
797 1.018 26.283
330
699
410 1.970
1.793
231
792
884 3.082
333
105
345
700
1.861
146
526
861 1.851
281
69
573
871
1.954
153
283 1.067 2.368
130
39
604
922
2.004
249 1.080 1.122 6.507
202
268
430 1.229

Tablo 9da 1997-2011 dneminde gerekleen yangnlarn hem says hem tahrip
ettii alan dalm yangn k nedenlerine gre gsterilmitir. Tablo 9da grld
zere, bu dnemde her yl ortalama 2004 adet yangn km ve bu yangnlar 9 bin ha
ormana zarar vermitir. Dokuzuncu Kalknma Plannn kapsad 2007-2011 dneminde,
yllk yangn saysnn 2.114 adet, ortalama yanan alann ise 10,6 bin hektar olduu grlmektedir.
kan yangnlarn nedenleri ve eilimleri ekil 3te gzkmektedir. 1997-2000 yllar arasndaki dnemde kan yangnlarn yzde 56s ihmal nedeniyle km yangnlardr.

20

ekil 3: 1997-2011 Dneminde kan Yangnlarn Nedenleri ve Eilimler

30000
25000
Kasten Ha

20000

hmal Ha
Doal Ha

15000

Faili Mehul Ha

10000
5000

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

2000 ve 2008 yllarnda ihmal nedenli yangnlar hem say hem yaktklar alan bakmndan en yksek seviyeye ulamtr. Kasten karlan yangnlar (yzde 13) ile yldrm
vb. doal nedenlerle kan yangnlarn (yzde 10) pay birbirine yakndr. Bununla birlikte, her be yangndan biri (yzde 21) karan belirsiz (faili mehul) yangn olarak kaytlara gemitir. hmal nedenli yangnlar azaltmak iin yaygn eitim ve bilinlendirme
almalarna arlk verilmesi nemlidir. Faili mehul yangnlar konusunda ise, yangn
sonras daha youn aratrma inceleme ve tahkikatlarn yrtlmesi gerektii ortaya kmaktadr.
Tablo 10da lkemiz ve benzer iklim ve bitki zelliklerine sahip lkelerdeki yangn durumu gsterilmitir. Yanan toplam alan bykl hem sndrme almalarnn
etkinlii hem kan yangn saysyla ilikili olmaktadr. Tablo 10da grld zere,
yangn says deimekle birlikte, Trkiyede kan bir yangn bana den yanm alan
miktar azalma eilimindedir. Ayn iklim kuanda yer alan Akdeniz lkelerinde kan
yangn saysnn genelde Trkiyeden fazla olduu grlmektedir. Yangn bana den
alan bakmndan sadece Fransann Trkiyeye yakn bir performans sergiledii, dier
lkelerde ok daha fazla alann yand tespit edilmektedir.

21

Tablo 10: Benzer zelliklere Sahip Baz lkeler ile Trkiyede Orman Yangnlar
Dnemler
1972 - 1981

lke
Trkiye

Yangn
Says
1.099

Yanan Alan
(Ha)
16.751

Yangn Bana Yanan Alan

(Ha/adet)
15,24

1982 - 1991

Trkiye

1.422

11.585

8,15

1992 - 2001

Trkiye

2.165

14.098

6,51

2002 - 2011

Trkiye

1.974

8.364

4,24

Portekiz

23.473

142.080

6,05

spanya

16.676

106.183

6,37

talya

6.757

74.250

10,99

Yunanistan

1.517

36.003

23,73

Fransa

4.392

19.756

4,50

Yukarda aklanan ormanclk almalarna ek olarak, 2007-2011 dneminde yllk ortalama 555 bin ha/yl seviyesinde biyolojik, mekanik vb. farkl yntemlerle orman
zararllaryla mcadele yaplmtr. Orman sular ile mcadele almalar yrtlm
ve her yl ortalama 5 bin kesme, 1,5 bin nakliye, 1,1 bin bulundurma, 2,5 bin ama, 2,7
bin igal, 2,3 bin otlatma, 0,2 bin sarf ve 0,05 bin av suu olmak zere orman sularyla
ilgili tutanak hazrlanmtr (OGM, 2012). 1937den gnmze kadar geen srede eitli
orman sular iin toplam 3,5 milyon adet (ortalama 44 bin adet/yl) su tutana dzenlenmitir. Ancak; son 10 yllk dnem incelendiinde, yllk ortalama su saysnn 20,5
bin adete geriledii, 2011 ylnda ise 12 bin civarnda gerekletii grlmektedir. Bu
durum koruma almalarnn etkinlii veya zellikle kyden kente gle deien insan
ve orman ilikisindeki iyilemelerle ilikilendirilebilir.
2011 yl verilerine gre yaklak 19 milyon hektar alanda kadastro almas tamamlanm, 12,3 milyon hektar alann tescili yaplm ve tapusu alnmtr. 2007-2011
dneminde her yl ortalama 1,2 milyon ha byklnde orman alannn amenajman plan yaplarak faydalanma dzeni kurulmutur (OGM, 2012).
2007-2011 dneminde yllk ortalama 30 bin ha ormann genletirildii, 467 bin
ha/yl dzeyinde orman bakmnn gerekletirildii anlalmaktadr. Bu dnemde ortalama 82 bin ha/yl dzeyinde baltalk orman koruya dntrlmtr. Ayn dnemde
ortalama 424 milyon adet/yl fidan, 670 ton/yl tohum retilmitir (OGM, 2012).
Trkiye, Uzun Menzilli Snrlar tesi Hava Kirlilii Szlemesi (LRTAP) altnda
1985 ylnda oluturulan Ormanlar zerine Hava Kirliliinin Etkilerinin zlenmesi ve
Deerlendirilmesi Uluslararas birlii Program (ICP Forests) almalarna 2006 ylnda katlm ve bugne kadar Seviye I programnda 602, Seviye II programnda ise 12
gzlem alann kurmu ve izlemeye balamtr.
22

Mevcutta OGMye bal olarak alan ormanclk aratrma enstitlerinde 171 aratrmac almaktadr. Bu aratrmaclarn, Orman ve Su leri Bakanlna Ar-Ge destei
vermeleri gerektii varsaylarak, ormanclk sektrnde on bin alan bana den aratrmac says 38,8 olarak hesaplanmaktadr. Trkiyenin 2009 ylnda on bin alan bana
den aratrmac says ise 27dir (TBTAK, 2010). Ormanclk sektr iin hesaplanan
on bin alan bana den aratrmac says, Trkiye geneli iin yksek, talyann aratrmac dzeyine eit (38), spanya (64), Almanya (75), Fransa (84) ve Finlandiya (162)nn
ise altnda bir durum gstermektedir (Ok, 2012). Toplam aratrc saysnn hesaplanmasnda; ormanclk ile ilgili fakltelerdeki retim yeleri ile doktora rencileri dikkate alndnda, sektrn ierdii aratrmac saysnn daha yksek olaca grlmektedir.
Benzer durum tamamlanan ormanclk aratrma projeleri alannda da geerlidir.
1952de balayan ormanclk aratrma almalarnda 2010 ylna kadar 729 proje tamamlanmtr (Ok, 2012). Ormanclk Aratrma Enstitlerinde aratrmaclarn performanslarn
olduka etkileyen ara ve alt kademe personelin says ve nitelii, projelere ayrlan kaynak,
proje alm ve ynetim sreleri, insan kaynaklar ynetimi gibi konularda skntlar olmakla
birlikte, en nemli sorunun aratrma uygulama ibirliinin salanamamas ve aratrma
bulgularnn uygulamaya aktarlamamas olduu bilinmektedir (Dademir, 2012).
2.6. Trkiye Ormanclnda Kapasite Kullanm
Kapasite, birim zamanda yaplan veya yaplabilecek retim miktaryla ilgili bir
kavramdr. Teorik kapasite veya maksimum kapasite, normal kapasite, fiili kapasite, aylak (atl) kapasite, optimum eklinde nitelenen farkl biimleri de bulunmaktadr. ltere
(2007) gre teorik kapasite, bir retim biriminin mevcut doal kaynaklar, insan olanaklarn, sermaye ve giriim yeteneklerini tamamen ve eksiksiz kullanarak eriebilecei retim dzeyini ifade etmektedir. Bu tanma gre, ormanclk sektrnn teorik kapasitesi,
bozuk ormanlarn normal orman haline getirilmesi, ormansz olup ormanlatrlabilecek
nitelikteki tm alanlarn aalandrlarak, ideal orman yapsna dntrlmesiyle eriilebilecek bir dzeydir. Orman varl ile ilgili Tablo 1 ve 2 gz nne alndnda ve odun
hammaddesi retimi amacyla bu alanlarn iletildii varsayldnda, teorik kapasitenin
hemen hemen yarsnn kullanlabildii dnlmektedir.
Maksimum veya teorik kapasitede almak, hibir iletme iin geerli olmamaktadr.
Normal bakm ve onarmlar iin duraklamalarn olmas ile retimin aksamas kanlmazdr.
Teorik kapasiteden bu duraklamalarla oluan retim kayplar dldnde eriilen retim
dzeyine normal veya pratik kapasite ad verilmektedir. Ormanclk sektrnn odun retimine tahsis ettii aalarn bakm, ister istemez retime ara verdii dnemler olmaktadr.
letmeler kapasitelerini sadece retim birimlerine bakarak kararlatramamakta, pazarlama
durumunu da dikkate almaktadrlar. Bu nedenle, baz dnemlerde retim iin koullar uygun olsa da pazar kstlar nedeniyle dk retim gerekleebilmektedir. Bununla birlikte,
retim yneticisinin, hammadde tedariki, igc planlamas vb. alanlarda gerekli organizasyonu yapamayarak neden olduu retim kayplar olabilir. Bahsi geen hakl veya haksz
kayplar nedeniyle ortaya kan retim dzeyine fiili kapasite ad verilmektedir.
23

 Ormanclk sektrnde bir fiili kapasite sz konusudur. Bu kapasiteyi belirleyebilmek iin eta dzeyleri ile retim programlarnn gerekleme oranlarn karlatrmak
gereklidir. Eta kesilmesine karar verilen odun hammaddesi dzeyini gstermektedir ve
pazar koullar dikkate alnarak belirlenmektedir. Tablo 3ten grld gibi, Trkiye ormanlarnn artm dzeyleri, bir baka deile normal kapasitesinin snrlar, 2005 ylnda
36 milyon m3 dzeyindeyken, 2010 ylnda 40 milyon m3 seviyesine ykselmitir. Buna
karlk, 2012 yl iin ngrlen eta miktar baltalk ve koru ormanlarnda yaklak olarak 19 milyon m3dr. 2012 ylnda fiili kapasitenin normal kapasitenin yzde 47,5i seviyesinde olmas kararlatrlmtr. Tablo 5 ile ilgili aklamalardan da anlalaca zere,
OGM bazen programlad retimin stnde bazen altnda retim gerekletirmektedir.
1980 - 2011 yllar arasndaki dnem incelendiinde, endstriyel ve yakacak odunlarn
tamamnn retiminde, gerekletirme oranlar ortalamasnn yzde 99 olarak elde edilebildii, dolaysyla programlanan retimin gerekletirildii grlmektedir.
Normal kapasite ile fiili kapasite arasndaki farka, atl veya aylak kapasite ismi
verilmektedir. Programlanan hedefleri gerekletirme oran dikkate alndnda, ormancln odun retim almalaryla ilgili aylak veya atl bir kapasitenin olduu dnlmemektedir. Buna karlk, ilk bakta artmn etaya dnmeyen ksm aylak kapasite
olarak nitelendirilebilir. Fakat ormancln teknik ve biyolojik boyutlar bu tr bir nitelendirmeye imkan vermemektedir. Bilindii gibi, aa ormanclkta hem rn hem retici
birim hem de sermayedir. Artm aslnda tm aalarda gereklemekte, fakat baz aalar
toplam artma karlk kabul edilerek kesilmektedir. Braklan aalar (alnmayan artm)
ise bymeye ve yeni artmlar retmeye devam etmektedir. stelik ya snflar bozuk, ap
kademlerindeki aa saylar eksik olduu iin bozuk olan ormanlarn iyiletirilmesi, artmn bir ksmn bu eksiklii kapatmak zere ormanda brakmakla mmkndr. Bu nedenle, artmdan etaya dnmeyen her metrekp aylak kapasite ierisine almamak, sadece
sat kstlar nedeniyle ormanda braklanlar atl olarak tanmlamak gerekmektedir.
Kapasite terimi yannda kapasite kullanm oranndan bahsetmek faydal olacaktr.
Fiili kapasitenin normal kapasiteye oranlanmasyla hesaplanan kapasite kullanm oran,
iletmenin veya sektrn, olanaklarndan ne oranda faydalandn ortaya koymas asndan nemlidir. Bu kapsamda ormanclk sektrn deerlendirmek iin farkl kapasite
terimlerini dikkate alarak ve yukarda yaplan aklamalarn nda hareket etmek gereklidir. Bu erevede, kapsaml bir deerlendirme yapmak iin amenajman plan sresi
dolup, yeni plan hazrlanamayan ormanlarn kapasitesini satlamayaca, stok oluaca
dncesiyle kesilmekten vazgeilen artm miktarn, her yl programlanan ve gerekleen retim dzeyleri arasndaki fark, kesilen odun hammaddesinden pazara ulaabilenlerin orann birlikte ele almak gereklidir. Amenajman plan yenileme almalarnda
mevcutta bir sknt bulunmamakla birlikte, stok ynetimi, retim - hasat kayplar konularnda iyiletirmeler yapmak olanakldr.
Yukardaki aklamalar ormancln odun retimini kapsamaktadr ve dier retim alanlar iin geerli kabul edilmemesi gereklidir. rnein, odun d orman rnleri
retimiyle ilgili kapasiteyi tanmlayabilecek aratrmalarn yetersiz olduu sylenebilir.
24

Doa koruma ve milli parklar ile rekreasyonel alanlarda da kapasite konusunda ayn durum geerliliini korumaktadr. Bu alanlarn korunma deerleri ile ekosistem ilikilerinin
ayrntl analiz edilerek ortaya konmu tama kapasiteleri tam belirlenmedii iin ziyareti saylar ile alan karlatran kapasite analizleri yapmak ok anlaml bulunmamaktadr.
Kapasite kullanmnn orman endstrisi asndan da incelenmesi yararl olacaktr. 2010 ylnda tm orman rnleri sanayi iin kapasite kullanm oran yzde 80,6 olarak
belirlenmitir. retim dzeyi ile (6,6 milyon m3) kurulu kapasitesi karlatrldnda (8
milyon m3), levha rnleri kapasite kullanm orannn yzde 83 civarnda gerekletii
grlmektedir. Bu alanda pazar, teknoloji, rekabet gc ve hammadde kstlar nedeniyle
bir atl kapasitenin olutuu grlmektedir. Kaplama retiminde de bir atl kapasite sz
konusudur. Kereste retim kolunda kapasite kullanm orannn dk kmas beklenmektedir. Kk ve ortak lekli retim kolunda pazar kstlar mevcut kapasiteyi olumsuz etkilemektedir. Masif parke retiminde de pazardaki gerilemeye bal olarak, kurulu
kapasitenin d eiliminde olduu sylenebilir. Bu nedenle orman endstrisinde zellikle pazar ile uyumlu bir kapasite belirleme sorunu bulunmaktadr.
2.7. Ormanclk Sektrnn stihdama Katks ve Kaynak Aktarm
Bir sektrn dorudan ve dolayl olarak yaratt istihdam dzeyi, lke ekonomisine
ve sosyal hayatna yapt katknn nemli bir gstergesidir. Ormanclk, niteliksiz igcne
kolay bir ekilde, ileri eitimler gerektirmeden ve yksek sermaye birikimlerine ihtiya
duymakszn i yaratabilme, stelik bu ii lkenin her yerinde sunabilme zelliine sahiptir.
Sektrn nemli bir aktr olan OGMnin istihdam dzeyindeki deiimini gsteren tablo aada yer almaktadr.

Tablo 11: OGMnin Dorudan stihdam Durumu

Yl

Memur

Srekli i

Geici i

Dier Personel

Toplam

2003

17.469

2.377

17.997

37.843

2004

15.558

2.214

17.885

35.657

2005

14.431

2.073

16.900

33.404

2006

14.289

2.072

15.697

32.058

2007

15.014

14.117

2.980

873

32.984

2008

14.623

13.812

3.489

868

32.792

2009

14.910

13.682

3.201

868

32.661

2010

15.024

13.409

5.356

851

34.640

2011

17.499

15.884

5.292

692

39.367

Ortalama

15.424

8.849

9.866

461

34.601

Kaynak: OGM, 2009c; OGM, 2012.

25

2003 ile 2011 yllar arasndaki dnem dikkate alndnda maa ve cret karl
alan saysnn toplam 34.601 kii olduu, srekli ii saysnn ise zellikle 2007 ylndan sonra artt grlmektedir. Tablo 11de OGMnin orman rnleri retim ve tama
ileri ile aalandrma faaliyetlerinde ve Kanunu kapsam dnda birim fiyat usulne
gre hizmet alm ile altrd kiiler yer almamaktadr.
2011 yl OGM retim ilii ve Dikili Sat Bilgi Cetvellerinden elde edilen
bilgilere gre; bu kurumun 2.109 Tarmsal Kalknma Kooperatifine ye 113.500 kiiye
ve kooperatif yesi olmayan 40.880 kiiye i verdii grlmektedir. Dier yandan, orman
endstrisi gibi OGMnin rettii hammaddeyi kullanan sektrlerde oluan kapasitesiyle
ilikili bir istihdam da bulunmaktadr.
Ayrca, OGM tarafndan yrtlen kylleri destekleyici kredi datm almalarn igc ve dier ekonomik etkileri nedeniyle nemsemek gereklidir. Bu kapsamda
OGM tarafndan hem kyllere ferdi kredi datlmakta hem de kurduklar kooperatiflere
destekleme kredileri verilmektedir. Tablo 12de bu kredilerin 2011 yl deerleriyle, yllara gre dalm verilmitir.

Tablo 12: 2011 Fiyatlaryla Orman Kyllerini Destekleme Kredilerinin Dalm

Kredi Tr
Ferdi Krediler
Kooperatif
Kredileri

Birim
Adet
Tutar, Milyon TL
Adet
Tutar, Milyon TL

1974 - 2006 2007

2008
2009
2010
2011
292.000 17.629 22.921 22.680 27.205 21.665
1.386
47
44
45
53
64
991

13

10

13

10

298,4

1,7

0,5

1,9

1,8

2,4

Kaynak: OGM, 2012.

Kyller aldklar bu krediler ile ormana, tarma veya el sanatlarna dayal retimler
yapmakta, kendilerine ve yakn evrelerine i yaratmaktadrlar. 2011 yl verilerine gre,
bu kapsamda toplam 25 bin adam/yl dzeyinde istihdam salanmtr (OGM, 2012).
Dier yandan, ormanclk rgtleri orman kyllerini sadece i ve kredi vererek
desteklememektedirler. Bunun yannda eitli kurumlara ve orman kyllerine yaplan
indirimli satlarla kaynak aktarm da sz konusudur. Son yllarda eitli kurumlara yaplan indirimli satlarn pay azalmasna ramen orman kyllerine yaplan indirimli satlar hala nem dzeyini korumaktadr (Dademir, 2011). OGM, 6831 sayl Orman Kanununun 31., 32., 33. ve 34. maddelerinde aklanan haklar nedeniyle piyasa kurallarndan
istisna ve ayrcalkl olarak orman kyllerine odun hammaddesi salamaktadr. 2006
ylnda orman kyllerine bu kapsamda salanan odun hammaddesi nedeniyle OGMnin
yaklak 100 milyon ABD Dolar deerinde bir sbvansiyon uygulad saptanmtr (Gne ve Ok, 2010). 2011 ylnda ise 115 milyon ABD Dolar olarak gereklemitir. 2012
26

ylnda retim faaliyetleri, yasal haklar, indirimli satlar ve dier faaliyetler iin toplam
1 milyar 279 milyon TL katk yaplmtr.
Orman ve Su leri Bakanlnn da istihdama dorudan ve dolayl katks bulunmaktadr. OSB merkez ve tara tekilatlarnda 4.537 kadrolu, 158 geici personel (4/C) olmak
zere toplam 4.695 personel grev yapmaktadr. Bu personelden 1.983 adedi kadrolu ii
olarak alrken, 1.669u genel idare hizmetleri, 764 teknik hizmetler ve 121 adedinin
yardmc ve salk hizmetleri alannda alt grlmektedir (Orman ve Su, 2012).
2008 - 2012 dneminde aalandrma ve erozyon kontrol seferberlii kapsamnda
2,3 milyon ha alanda aalandrma ve rehabilitasyon faaliyetleri gerekletirilmi, her
yl krsal kesimdeki yaayan 300 bin kiiye 6 ay sre ile i salanmtr (Kalknma Bakanl, 2012). Yukarda aklanan istihdam zelliklerinin bir sonucu olarak, lkemizde
ormanclk genel kabuln aksine emek-youn bir sektr olup, istihdam arpan 0,291
olarak alnmakta ve yllk ortalama 15 milyon adam-gn istihdam imkn salad kabul
edilmektedir (OGM, 2012).
2.8. Trk Ormanclk Sektrnn Makroekonomik Yeri
Ormanclk sektrnn lke ekonomisi ierisindeki yerini ve ilevini doru analiz
edebilmek iin dier sektrler ile balantlarnn bilinmesi nemlidir. Ormanclk sektrnn dorudan geri ve ileri balant deerleri ve 59 sektrl ulusal girdi-kt modeli iindeki
sralamas Tablo 13te gsterilmektedir. Ormanclk sektrnn dorudan geri balantlar
ok dktr. Bir baka deile, retimini gerekletirmek iin ktlarna ihtiya duyduu
sektrlere bamll azdr. Sektr bu adan 59 sektr iinde ancak 55. srada yer alabilmitir. Buna gre, ormanclk sektrnn 1 TL deerinde bir kt retebilmesi iin dier
sektrlerden yaklak 13 kuruluk dorudan girdi almas gerektii grlmektedir.
Tablo 13: Ormanclk, Tomrukuluk Ve lgili Hizmet Faaliyetleri Sektr
Balantlar, (2002)
Balant ekli

Deer

Sra

Ekonomi geneli

Geri balant

0.1270

55

0.4518

leri balant

0.5946

27

0.4518

Sektrn ileri balantlarna, dier bir deile retim ktlarna girdi olarak ihtiya
duyan sektrler asndan bakldnda; ok farkl bir durum ortaya kmaktadr. Dorudan ileri balant asndan ormanclk sektr, lke ekonomisini oluturan tm sektrlerin ortalamasnn zerinde bir sraya sahiptir ve 59 sektr iinde 27. srada yer almaktadr.
Ormanclk sektrnn 1 TLlik ktsnn yaklak 60 kuruluk ksmn dier sektrlere
ara girdi olarak verdii grlmektedir. Sektrn ileri-geri balant sralar kadar balantl
sektrlerin dalmlar da nemlidir.
27

Tablo 14: Ormanclk Sektrnn Balantl Olduu Balca Sektrler, (2002)2

Dorudan Geri Balantl Sektrler
Sektrn ad
Motorlu tatlar ve motosikletler
dnda kalan toptan ticaret ve ticaret
komisyonculuu
Motorlu tatlar ve motosikletlerin
sat, bakm ve onarm; motorlu tat
yaktnn perakende sat
Metalik olmayan dier mineral
rnlerin imalat
Kok kmr, rafine edilmi petrol
rnleri ve nkleer yakt imalat
Kara tamacl ve boru hattyla
tamaclk

Oran
0.03

0.02
0.01
0.01
0.01

Ormanclk, tomrukuluk ve ilgili

hizmet faaliyetleri
0.00

Ormanclk sektrnn genel

dorudan geri balant oran

Dorudan leri Balantl Sektrler

0.13

Sektrn ad
Aa ve mantar rnleri imalat
(mobilya hari); hasr ve buna benzer,
rlerek yaplan maddelerin imalat
Kat ve kat rnleri imalat

Oteller ve lokantalar
Gda rnleri ve iecek imalat
Motorlu tatlar ve motosikletler
dnda kalan perakende ticaret, kiisel
ve ev eyalarnn tamiri
Maden kmr, linyit ve turba
karm
Mobilya imalat; baka yerde
snflandrlmam dier imalat
Gayrimenkul faaliyetleri
Ormanclk, tomrukuluk ve ilgili
hizmet faaliyetleri
Ormanclk sektrnn genel
dorudan ileri balant oran

Oran
0.25

0.14
0.04
0.03
0.02
0.01
0.01
0.01
0.00
0.60

Tablo 14te grld zere, ormanclk sektrnde oluturulan retim art, ncelikle aa ileyen endstri kurumlarnda, ardndan kat ve kat rnleri endstrisinde retim artlar yaratmaktadr. Ancak, lke kat retiminin ithal selloza dayal bir
retime dnmesinin bir sonucu olarak Tablo 14teki sra ve deerlerin bugn byk
olaslkla deitii dnlebilir.
lkemizde ormanclk, kalknma planlarna gre tarm sektr iinde alt sektr olarak yer almaktadr. Trkiye statistik Kurumunun birincil ve ikincil orman rnlerinin
ve hizmetlerinin bilanolara yansyan parasal deerlerine gre; ormanclk sektrnn
GSMH katks yzde 0,8dir3. Ancak, dier sektrlere bedelsiz veya dk bedelle verilen
girdilerden doan sbvansiyonlar dikkate alndnda bu payn daha yksek olabilecei
deerlendirilmektedir. Bilanolara yansmayan ot, yaprak, su, bal, reine vb. odun d
2 Tablo 13 ve 14teki balant deerleri TKin en gncel yayn olan 2002 ylna ait 59 sektrl rnden rne simetrik girdi-kt tablolarna dayal olarak Yrd. Do. Dr. Bekir Kayacan tarafndan hesaplanmtr.
3 FAO 2011e gre 0,7dir.

28

rnler (OGM, 2012) ile ou kez deeri para ile llemeyen doal yaam ve biyolojik eitlilii koruma, karbon tutma, su rejimini dzenleme, erozyonu nleme, toplum
salna olumlu etki, iklim dzenleme, rekreasyonel hizmet gibi orm
anlarn sunduu kolektif faydalar da dikkate alndnda ormanclk sektrnn milli gelire gerek
katksnn artaca dnlmektedir. Bartn ilinde rnein, yukarda ifade edilen katklar
dikkate alnarak yaplan bir hesaplamaya gre ormanclk sektrnn il ekonomisine katks yzde 4,8 bulunmutur (Dademir ve Semen, 2009).
2.9. Trkiye Orman Endstrisinde Gelimeler
Ana hammadde olarak ahab veya dier orman rnlerini kullanan, bu rnlerin
eklini deitirerek faydallk derecesini artran kii ve kurumlarn etkinlii, hem lke
ekonomisi hem de ormanlarn sreklilii ile yakndan ilgilidir. Bu nedenle, Drdnc Be
Yllk Kalknma Plannda Ormanclk ve Orman rnleri Sanayi Ks oluturulmutur. Yedinci Kalknma Plan dneminde ise oluturulan Orman rnleri Sanayi Ks
ormandan elde edilen odun hammaddesini veya rnlerini mekanik ve/veya kimyasal
ilemlerle yapsn deitirmeden veya deitirerek mamul veya yar mamul olarak dier
sanayilere hammadde reten entegre bir sanayidir eklinde tanmlamtr (DPT, 1994).
Bu tanmdan grld zere, ounlukla son tketiciye hitap eden mobilya benzeri mamul rnler, orman rnleri endstrisi dnda kabul edilmitir. Bu yaklama uyan bir
anlayla, Onuncu Kalknma Plan iin kurulan K ve alma gruplar arasnda mobilya
ayr bir sektr olarak yer almaktadr. Fakat orman endstrisinin tanm ierisinde yer alarak nemli katma deerler reten, ileri balantlaryla dier sektrler iin nem arz eden,
kereste, levha rnleri vb. orman endstrisinin nemli bileenleri Srdrlebilir Orman
Ynetimi K almalar kapsamnda ele alnmtr. Bu kapsamda, orman rnleri endstrisinin irdelenmesi faydal olacaktr.
Lif ve yonga levha sanayii: 1985-2000 yllar arasnda dk bir hzda artan levha
rnleri sanayi retim kapasitesi, 2000 ylndan sonra hzla artan bir dneme girmitir.
TOBB, Trkiye Orman rnleri Sanayi Meclisi kaytlarna gre bu alanda 40 iyeri bulunmakta ve 2000 kii ilendirilmektedir. Lif levha sanayinin 2002-2011 dneminde retim kapasitesi yzde 545 artarak 4,9 milyon m3e ulamtr. Yonga levha sanayi ise ayn
dnemde yzde 142 orannda byyerek 5,8 milyon m3 retim kapasitesine erimitir.
Trkiye 7,5 milyon m/yl dzeyindeki fiili retimi ile lif levha retiminde Avrupada
ikinci, yonga levha retiminde ise drdnc sradadr.
nce ve dk deerdeki endstriyel odun satlar iin son derece nemli olan bu
sanayi dalnn artan hammadde ihtiyacn karlayabilmek iin OGM, lif-yonga odunu
retimini 2002-2011 dneminde 2,6 katna karmtr. Lif ve yonga levha sanayiinin
toplam hammadde tketimi 12 milyon m3 civarnda olup, bunun yzde 70ine yakn
dorudan veya dolayl olarak lke ormanlarndan salanmaktadr. Bu retim iin gerekli
hammaddenin yzde 60 OGM satlarndan, yzde 24 ithalat ile dier lkelerden,
yzde 8i atk materyalin kullanmndan ve yzde 8i zel sektrden (kavak alanlar ve
tapulu kesim vs.) salanmaktadr.
29

Kontrplak ve kaplama sanayii: lkemizde kontrplak ve mobilya iin formlu ahap para reten 55 adet iletme mevcuttur. Bunun 25 adedi orta lekli olup, kontrplak
retim alannda toplam alan says 2.700 kiidir. Toplam retim kapasitesi 350 bin m
civarnda olmasna karlk dk kapasiteyle almaktadr ve son yllarda byme kaydedememitir. Gemi yllarda Uzak Dou bata olmak zere eitli lkelerden yaplan
ucuz ithalat nedeni ile sektrde zorluklar yaanmtr. Ancak, anti-damping kapsamnda
2010 ylnda balanan, bedeli ne olursa olsun ithal kontrplan m bana 1.100 ABD
Dolar zerinden KDV uygulamas ile d rakipler karsnda bir stnlk yakalanmtr.
Kaplama reten iletme says ise 47 olup 110 bin m retim kapasitesi mevcuttur. 1095 kii kaplama alannda istihdam edilmektedir. Yksek kalitede tomruk kullanan
bu iki sanayi arlkl olarak ithal hammadde ile almaktadr. Bu sanayi dal kaln ve
budaksz tomruklara ihtiya duymaktadr. stenen nitelikte tomruun arzn ksa vadede
artrmak ancak var olan ormanlarn rn eitlerine ayrm aamasnda gsterilecek zenle ve snrl dzeyde salanabilir. Trkiye orman varlnn nitelii dikkate alndnda
kullanlmayan ok byk retim kapasitelerinden sz etmek gtr. Bununla birlikte kaplama ve kontrplak sanayine yaplan satlarn artrlmas, OGM iin olumlu gelimelerdir.
Bu sanayi, retim artklarn genelde kendi sistemlerini stmak iin kullanmaktadr.
Kereste imalat sanayii: Kereste imalat sanayinin 1993-2011 dnemi geliimi incelendiinde, retimin ok yava bir biimde artt grlmektedir. Tketim ise retime gre biraz daha hzl ykselmitir. Bu retim kolu ok sayda kk iletmelerden
olumaktadr. lkede 7.013 hzar-erit atlyesi bulunmaktadr. Kereste ve parke reten
iyeri says ise 3.469 olup toplam 15.405 kii bu alanda istihdam edilmektedir. reticiler
ulusal dzeyde rgtlenememi, yeni rnler gelitirememi ve pazarlama almalarn
iyiletirememitir. Bu alt sektrn geliim sorunlar arasnda ikame mallarnn hzl geliimi ve kerestelik tomrukta uygulanmakta olan yzde 27 civarndaki vergi ve fonlarn
da pay byktr. OGM asndan durum deerlendirildiinde, zellikle ithal rnlerde
uygulanmayan tellliye ve fonlarn yzde 10 civarnda ek bir maliyet getirerek OGM satlarn olumsuz etkiledii dnlmektedir. Bu nedenle byk firmalar arlkl olarak
ithal tomruk kullanmaktadr. Trkiye kereste ithalat hzla artarken ihracat dmektedir.
Kereste sanayini lke konut politikalaryla birlikte ele alnmas faydal olacaktr.
TOKnin uygulad inaat ve tedarik tercihleri kereste pazarndaki daralmann nedeni
olarak gsterilmektedir. naat tasarmlarnda her geen gn daha az ahap rnlere yer
verilmesi, kullanlan ahap rnlerin yerel tedarikiler yerine byk lekli ve oklukla
ithal kereste reticilerinden salanmas, kk mteahhitlik firmalarnn TOK ile rekabet edemeyip piyasadan ekilmesi, kereste reticilerini ve OGM tomruk satlarn olumsuz etkilenmitir.
Palet, ambalaj ve parke sanayii: Tomruktan kereste retim srecinin bir paras
olarak dnlebilecek ambalaj ve palet sanayiinin talebi, trev talep zellii gstermektedir. lke sanayisinin bymesi ve ihracatnn artmas palet ve ambalaj talebini de artrmaktadr. Meyve, sebze ve balk iin ambalaj talebi ise ikame malzemelerin yaygnlamas nedeniyle ciddi bir d gstermitir. Hlihazrda 637 iletme sl ilem belgesi alm
30

olup, bu palet reticilerinin 1,5 milyon m civarnda odun talebi bulunmaktadr. Kereste
retimi iin ksa kabul edilebilecek kaln apl odun hammaddesi zellikle parkecilik
alannda kullanlmtr. Bu alanda gelitirilen yeni teknikler, laminat parke olarak adlandrlan yeni rnleri ortaya karmtr. Daha dk deerli ahap malzemeler veya levha
rnlerinin birlikte kullanm ile ortaya karlan laminat parkeler, masif parke pazarn
olduka daraltm, retim kolunu zayflatmtr.
Biyoenerji veya artklarn deerlendirilmesi konusunu da orman endstrisinin gelien bir kolu olarak grmek gereklidir. Kereste imalat sanayinin ve kaplama endstrisinin artklar briket veya mangal kmr imalatnda, iletmelerin kendi s ihtiyalarnn
karlanmasnda kullanlmakta ya da levha sanayi bata olmak zere eitli amalarla
kullanlmak zere satlarak verimlilik artrlmaya allmaktadr. Artklarn tamamnn
deiik ekillerde deerlendirilmesi ve kk iletmelerin bile kendi artklarndan briket
ve mangal kmr gibi rnleri retmesi olumlu gelimelerdir. Ancak bu alann slah
edilmesi ve yaygnlatrlmas gereken bir retim alan olarak grlmektedir.
Srdrlebilir orman ynetimi asndan tad nem nedeniyle mobilya alanndaki gelimelerin izlenmesi faydal olacaktr. Katma deeri daha yksek olan ahap mobilya d ticaretinde Trkiye net ihracat durumundadr. Son on iki ylda mobilya ihracat
hzla artarak ithalat gemitir. 2000 ylnda ahap mobilya ihracatnn ithalat karlama
oran yzde 84 iken 2011 ylnda ihracat ithalatn 2,7 katna kmtr. Bu alanda yaanan
geliimler, nce orman endstrisini ardndan da lke orman ynetimini uyarc etkiler
yaratabilecek nemdedir.
2.10. Dnya Ormanclnda Genel Durum
Dnyada toplam orman alan 4,03 milyar ha geniliindedir. Bu ormanlarn en byk blm yzde 25lik bir pay ile Avrupa ktasndadr. Bu ktay Gney Amerika (yzde 22) ile Kuzey Amerika (yzde 18) izlemektedir. Afrika ormanlar dnya orman alannn yzde 16,72sine karlk gelirken, Asya yzde 15 orannda bir paya sahiptir (FAO,
2011). Orman varl ve orman rnleri ticaretindeki etkileri dikkate alnarak seilmi
baz lkelerin orman alanlar ile dnya orman varl ierisindeki paylar Tablo 15te
gsterilmitir.

31

Tablo 15: Baz lkelerin Orman Alan ve Orman rnleri Ticaretindeki Yeri
Orman Varl

hracat lkeler

lkeler
Rusya F.

Bin ha Yzde lkeler

808.790 22,47 ABD

Brezilya

477.698

Kanada

310.134

Amerika

thalat lkeler

Milyon
ABD
Dolar Yzde lkeler
24.000 10,70 in
21.387

9,54 ABD

20.145

8,86

7,85 Almanya

20.468

9,13 Almanya

17.944

7,89

303.089

7,67 sve

15.483

6,90 Japonya

11.869

5,22

in

197.290

4,99 Finlandiya

13.161

5,87 talya

10.839

4,77

Avustralya

163.678

4,14 in

10.659

4,75 ngiltere

10.452

4,60

Kongo C.

133.610

3,38 Rusya F.

9.214

4,11 Fransa

9.830

4,32

Endonezya

88.495

2,24 Brezilya

7.591

3,38 Belika

6.368

2,80

Peru

68.742

1,74 Fransa

7.524

3,35 Hollanda

6.254

2,75

Angola

59.104

1,50 Avusturya

6.991

3,12 G. Kore

5.304

2,33

Hindistan

67.701

1,71 Endonezya

6.964

3,11 Meksika

4.956

2,18

Meksika

64.238

1,63 Belika

5.902

2,63 Kanada

4.929

2,17

Bolivya

58.740

1,49 talya

5.461

2,44 spanya

4.878

2,14

Kolombiya

60.728

1,54 ili

4.425

1,97 Polonya

4.209

1,85

Venezella

47.713

1,21 Hollanda

4.347

1,94 Avusturya

4.061

1,79

Trkiye

11.334

0,28 Trkiye

0,26 Trkiye

3.256

1,43

227.426

100

Dnya

4.033.060

12,09 Kanada

Milyon
ABD
Dolar Yzde
31.364 13,79

100 Dnya

573
224.273

100 Dnya

Kaynak: lter ve Ok, 2012.

Tablo 15te grld zere Rusya en byk orman alanna sahiptir. Rusya ormanlar tm dnya ormanlarnn yzde 22sini oluturmaktadr. Rusya, Trkiye orman rnleri ticareti asndan hem tedarik kayna hem olas bir rakip olarak nemli bir lkedir.
Orman varl asndan Rusyay Brezilya, Kanada ve ABD izlemektedir. Tablo 15in ilk
stununda dnya orman varlnda yzde 1in zerinde pay alan lkelere ait istatistikler gsterilmitir. Bu lkelerden, Brezilya henz orman rnleri endstrisinde nemli bir
retici haline gelememi, ABD ve Kanada bu stnlklerini endstriye yanstabilmilerdir. in son on yl ierisinde hem orman varl hem orman rnleri endstrisinde nemli
atlmlar gerekletirmi bir lke olarak dikkat ekmektedir.
in yllk 1,5 milyon hektar bulan aalandrmalar ile orman varln hzla artrmakta ve tketiminin gerektirdii retime erimeye almaktadr. Buna karlk, Kongo
Cumhuriyeti, Peru, Angola, Bolivya gibi lkeler dnya ormanlar ierisinde nemli paylara (ortalama yzde 3) sahipken, orman rnleri ticaretinde ad gemeyen lkeler olarak
32

dikkat ekmektedir. Hollanda, Belika, talya gibi yoksul saylabilecek lde az ormana
sahip lkeler, yksek ithalatlar ile yksek ihracatlar yapabilmeyi baarm gzkmektedir.
Ormanlarn retiminin sadece odun hammaddesi olarak kabul edilmemesi, insanlarn ortak gereksinimleri olan ekosistem hizmetleri ile yakn ilgisi orman mlkiyeti konusunu da tartlr hale getirmitir. Bugn dnyada orman mlkiyetinin farkllk gstermesinin tarihi ve ideolojik nedenleri olduu kesindir. Ancak, ormanlarda kamu mlkiyeti ve
denetimi konusunda baskn bir anlay bulunmaktadr.

ekil 4: Dnya Ormanlarnda Mlkiyet Dalm

Gney Amerika
Okyanusya
Kuzey ve Orta Amerika

Kamu %

Avrupa

Dier %

zel %

Asya
Afrika

20

40

60

80

100

120

Kaynak: FAO, 2010.

ekil 4te ktalara gre orman mlkiyet dalm gsterilmitir. Grld gibi hemen her ktada ormanlarn kamu tarafndan sahiplenildii bir durum karmza kmaktadr. Tarihi ok uzun yllara ulamayan Amerika ve Okyanusyada zel orman pay dier
ktalara gre daha yksektir. Dier yandan ormann mlkiyeti kadar ormanlarn iletilmesi ve ynetilmesi de nem tamaktadr. Kamu ormanlarnn ynetim biimlerinin ktalara gre dalmna bakldnda; Kuzey ve Orta Amerikada olduu gibi kamu ormanlar
genellikle kamu idarelerince ynetilmektedir. Sz konusu blgelerde hibir zel veya
kamu tzel kiiliine ynetimi devredilmi orman bulunmamaktadr. Bununla birlikte;
Okyanusyada ise kamu ormanlarnn yarya yaknnn ynetimi zel irketlere devredilmitir. Gney Amerikada ise kamu ynetimi ounluktadr fakat ynetimi topluluklara
devredilen nemli bir orman alan bulunmaktadr.

33

2.11. Dokuzuncu Plan Dneminin Deerlendirilmesi

2007-2013 dnemini kapsayan Dokuzuncu Kalknma Plannda, ormanlarn ekosistem yaklam dahilinde devamllk, ok amal yararlanma, katlmclk, uzmanlama,
biyolojik eitlilik ile su ve yaban hayatnn korunmas ve toplumsal istikrarn gelitirilmesi ilkeleri dorultusunda bata yangnlar ve zararllar olmak zere eitli faktrlere
kar etkin ekilde korunmas, koruma-kullanma dengesi, biyolojik eitlilik, gen kaynaklar, orman sal, odun d rn ve hizmetler ile ekoturizmin gelitirilmesi, ok
amal ve verimli ekilde ynetilmesi amalanmtr. Planda ayrca, lleme ve toplum
sal dikkate alnarak havza baznda endstriyel ve toprak muhafaza aalandrmalar, rehabilitasyon almalar, kent ormancl, tarmsal ormanclkla arazilerin daha iyi
deerlendirilmesi, zel aalandrmalarn gelitirilmesi ve toplumun bilinlendirilmesine
vurgu yaplmtr.
Bu hedefler dorultusunda Dokuzuncu Plan dnemi irdelendiinde, Trkiyenin
orman alannn, dikili servetinin ve cari artmnn artt, kurulu yaplarna gre orman
dalm ve odun hammaddesi retim dzeyinin iyiletii ortaya kmaktadr. Bununla
birlikte, Dokuzuncu Plan dnemi ierisinde ormanclk sektrnde yaanan nemli deiimlerden biri baltalk ormanlarnn koru ormanna dntrlmesi karardr. Bu kararn
bir sonucu olarak OGM tarafndan Baltalk Ormanlarn Koruya Dntrlmesi Eylem
Plan (2006-2015) hazrlanmtr. 1988-2006 dneminde ortalama 7,3 bin ha/yl baltalk
orman koruya dntrlrken Eylem Plan uygulandktan sonra, ortalama 83 bin ha/yl
baltalk koruya evrilmitir (OGM, 2012).
OGM, odun hammaddesi retiminin sertifikasyonuna ynelik olarak, Dokuzuncu
Plan dnemi ierisinde Bolu, Mula, Zonguldak ve Kastamonu Orman Blge Mdrlklerinde alma balatmtr. OGMnin, SOY lt ve gstergeleri konusunda daha nceden balam almalar bulunmasna ramen, Dokuzuncu Plan dneminde sertifika alm
giriimi ortaya kmtr. Bamsz bir d deerlendiriciden alnacak rapor yardmyla
lkede uygulanan ormanclk anlaynn belgelendirilmesi giriimi nemli bir adm olarak grlmektedir.
2003 ylndan itibaren kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas almalar erevesinde tekilat yapsnn etkinletirilmesi, finansal yapnn glendirilmesi ve teknik kapasitesinin arttrlmas amacyla kurumsal ve yapsal deiiklikler olmutur. Bu
kapsamda; evre Bakanl ile Orman Bakanl birletirilmi, ardndan bu iki Bakanlk
tekrar ayrlarak Orman ve Su leri Bakanl kurulmutur. OGM, Orman ve Su leri Bakanlnn bal kuruluu olarak faaliyetlerini srdrmektedir. AGM ve ORKY Genel
Mdrlkleri kapatlm, sz konusu iki genel mdrln btn grev ve fonksiyonlar
ile ormanclk aratrma birimleri OGMye devredilmitir. Devredilen yeni grevlerle
birlikte Sinop ve anakkale Orman Blge Mdrlkleri kapatlrken, aalandrma ve
toprak muhafaza arlkl Kayseri ve anlurfa Blge Mdrlkleri almtr. Bylelikle,
27 olan Orman Blge Mdrl says deimemesine ramen, 25 Orman letme Mdrl ve 28 Fidanlk Mdrl kurulmutur. Ayrca, Marmara Ormanclk Aratrma
Enstits yeniden almtr. Bunun yan sra, EM Genel Mdrl kurulurken, tm
34

evre ve Orman l Mdrlkleri kapatlarak DKMP Genel Mdrln tarada koordine etmek zere 15 Blge Mdrl ihdas edilmitir.
Son plan dneminde yerellemeyi n planda tutan ekosistem tabanl fonksiyonel
amenajman planlamasna hz verilmitir. 1917 ylndan beri merkezden yaplan amenajman planlar artk blge mdrlklerince yaplmaya balanmtr. Geleneksel planlama
yntemlerinin yerine ormanlarn grd fonksiyonlar dikkate alan ekosistem tabanl
fonksiyonel planlamaya geilmitir.
Plan dneminde orman kadastro almalarna hz verilmi ve 2012 yl itibaryla
18,75 milyon ha orman alannn kadastrosu tamamlanmtr. Bu alanlarn yaklak 16,25
milyon hektarnn tapuya tescili salanmtr. Dier yandan, 2B Yasas olarak bilinen
Orman Kyllerinin Kalknmalarnn Desteklenmesi ve Hazine Adna Orman Snrlar
Dna karlan Yerlerin Deerlendirilmesi le Hazineye Ait Tarm Arazilerinin Sat
Hakknda Kanun, Plan dneminde karlmtr.
Ormanlarn gelitirilmesiyle ilgili olarak; sedir, mee, ard, harnup gibi baz nemli aa trlerimiz iin ayr ayr eylem planlar uygulamaya konmu, lkemiz arclnn
desteklenmesi amacyla rehabilitasyon almalarnda, bal retimini destekleyen ormanlarn kurulmasna son plan dneminde nem verilmitir.
Dokuzuncu Kalknma Plan dneminde sektrdeki en nemli gelimelerden biri de
2008-2012 yllarn kapsayan Aalandrma ve Erozyon Kontrol Seferberlii Eylem
Plannn hazrlanarak uygulamaya konulmu olmasdr. Eylem Plan erevesinde be
ylda 2 milyon 300 bin hektar sahada aalandrma, erozyon kontrol ve rehabilitasyon
almalarnn yaplmas hedeflenmi, 2,4 milyon ha gerekletirilmitir.
Yangnla mcadelede eksik olan makine ve tehizatn tamamlanmas iin Dokuzuncu Plan dneminde Orman Yangnlaryla Mcadele Projesi balatlm ve toplam 350
milyon TL tutarnda ekipman alm gerekletirilmitir. Bu projeye ek olarak Yangna
Direnli Orman Kurma (YARDOP) Projesi balatlmtr. Plan dneminde yangna hassas orman alanlarnda yangna dayankl aa trlerinden oluan ormanlarn kurulmasna
balanmtr. Bu amala yangna hassas ve abuk yanan aa trleri yerine ge tutuan
ve dolaysyla yangna daha dayankl saylan ve yreye uyum salam yerli tr yaprakl
aalardan oluan kark ormanlarn kurulmas almalar balatlmtr.
Ormanlarn salk durumlarnn periyodik izlenmesiyle ilgili olarak, 2004 ylnda
balatlan Orman Ekosistemlerinin zlenmesi Projesi kapsamnda, Avrupa Grid Sistemine entegre bir biimde iklim deiikliinin ve hava kirlilii gibi atmosferik oluumlarn
ormanlar zerindeki etkisi gzlenmeye balanmtr. Bylece Avrupa ormanlar ile lkemiz ormanlarnn salk durumlar izlenmekte ve muhtemel riskler tespit edilerek gerekli
tedbirler alnmaktadr.
Dokuzuncu Plan dneminde odun retimi ve odun satlarndan elde edilen gelir
nemli lde artmtr. retim ve artm dengesi daima korunmu hatta artm lehine politikalar uygulanarak ormanlarmzda servet artmna gidilmitir. Ancak, Plan dneminde
35

ormanclk sektrnde yaanan kapasite art nedeniyle orman rnlerine youn bir talep
art olmutur. Bu talebe bal olarak uzun yllar ortalamas 7 milyon m3 olan endstriyel
odun retimi, kademeli olarak arttrlm ve 2011 ylnda 13,5 milyon m3e ulamtr.
retim artna paralel olarak sat gelirleri de nemli lde artarak 1 Milyar ABD Dolarn amtr. Bylece retimin arttrlmasyla bir yandan sektrn talepleri karlanrken
dier yandan da lkemizin dviz kayb nlenmitir.
Odun d orman rnlerine ncelik verilmesi Dokuzuncu Plan dneminde dikkat
eken dier bir konu olmu, bu rnlerin yayl alanlar ve kapasiteleri konusunda almalara giriilmitir.
2.12. Trkiyede Gemie Ynelik Deerlendirmeler ve karlan Dersler
Dokuzuncu Kalknma Plan dneminin irdelenmesi yannda sektre ynelik daha
uzun perspektifli bir deerlendirmenin yaplmas, ormanclk gibi uzun retim sresine
sahip sektrler iin nemlidir. Trkiye orman varlnn mlkiyet dalmna bakldnda, devlet egemenliinde bulunan bir sektr olduu grlmektedir. Devlet mlkiyetindeki geni orman varlnn sonucu olarak lke yzeyine yaylm bir devlet ormanclk
rgt ortaya kmaktadr. Ormanclk tekilatnn zaman zaman farkl anlaylara gre
rgtlenmesi ve farkl adlarda kurumlar kurulmu olmasna ramen ormanlarn srekliliinin salanarak toplumsal faydalanmann temin edilebildii, bozuk orman alanlarnn
iyiletirilerek normal orman paynn artrld, yeni aalandrma ve erozyon kontrol
almalar ile orman alanlarn artrma, evresel sorunlar azaltma ynnde almalarn
yrtld grlmektedir. Dnyadaki ynelimlerle uyumlu bir ekilde korunan alanlarn tm orman alanlar ierisindeki pay artmtr. Blgenin iklim ve bitki rts ile youn insan ilikilerinin kanlmaz bir sonucu olan orman yangnlar ile mcadele edilmi
ve baarl sonular alnmtr. Alnan bu sonu zerinde bir ormanclk politikas arac
olarak uygulanan kamu mlkiyeti ve devlet iletmecilii ile kamu idarelerinin ciddi pay
bulunmaktadr. Bu ara sayesinde ilgili kurumlara dner sermaye ile alma frsatnn
verilmesi sayesinde sektr kendi kaynan yaratarak kendi ihtiyalarn dorudan karlayabilme olanan yakalamtr.
Bununla birlikte, ormancln her alannda verimlilik artrma, etkinlik ykseltme,
hizmet kalitesini iyiletirme, maliyet azaltma ihtiyalarnn bulunduu gzkmektedir.
Bozuk ormanlarn en uygun ileve gre dzenlenmesi, ormanlar zerindeki insan veya
doa kaynakl tehditlerden doan zararlarn azaltlmas, bir yangn bana den yanan
alan miktar azaltlrken orman sularnn dzeyinin drlmesi nemli politikalar arasnda yer almaktadr. Bunun yan sra, sektrn yaratt kaynaklarn artrlmas ve sektrler aras ilikilerin sinerji yaratacak bir ekle dntrlmesi nemlidir.
Ormanclk politikalar ierisinde zel mlkiyetin bir ara olarak kullanld bilinen bir gerektir. 1937 tarihli ve 3116 sayl ilk Orman Yasasndan beri zel aalandrma
ile ilgili tevikler verilmi olmasna ramen, lkenin ekonomik ve sosyal koullarnn bir
sonucu olarak, zel kii ve kurumlarca gerekletirilen zel aalandrma oran kamu
aalandrmalar ile kyaslandnda, dk seviyelerde kald grlmektedir. zellikle
36

arazinin alternatif maliyetinin ykseldii ehirlerde, baz orman sahipleri zel ormanlarn yerleim yerlerine dntrme abas ierisine girerken, belirli bir refah dzeyine
erimi zel giriimciler ise sosyal ve ekonomik ierikli aalandrmalarn rneklerini
yapmlardr.
Yaanan bu deneyimin bir sonucu olarak, devlet ormanclnn yannda, sosyal
veya iktisadi nedenlerle zel ormanclk yapmak isteyenlerin de tevik edilmesinin gerektii grlmektedir. Nitekim bugne kadar gerek ve tzel kiilere 70 milyon TL hibe ve
kredi destei yaplarak 120.000 ha zel aalandrma yaptrlmtr.
Orman ve orman endstrisi birbiriyle yakn ilikili sektrlerdir. Ormann rettii
odun hammaddesi, dier mal ve hizmetlerin nemini artrmasnn yannda her zaman
sektr iin nemli bir finansman kayna olmutur. Orman endstrisinde zel iletmeciliin hakim olduu grlmekle birlikte; orman ile endstri arasnda iyi bir egdm
salanamad dnlmektedir. Son yllarda selloz retiminin terk edilmesi, kat retiminin ithal hamura dayal hale gelmesi, levha rnleri retiminde atlmlarn yaplmas,
en nemli endstriyel dnmler olarak bilinmektedir ve birbirlerini telafi eden bir sonu dourmutur. Ancak, levha rnleri alannda retimin artmamas halinde, OGMnin
ince apl odun hammaddesine pazar bulma sknts yaayaca, bu durumun da zellikle
orman bakm alannda sknt douraca dnlmektedir. Gelecekte yaanabilecek deiimlerin hem orman ynetimi hem orman endstrisi hem de makroekonomik etkiler
asndan irdelenmesi nemlidir. Bu nedenle, ormanlar ynetenler ile orman endstrisini
ynetenlerin uluslararas rekabeti dikkate alarak egdm ierisinde almalar faydal
olacaktr.
2.13. Uluslararas Mukayeseli Olarak Trkiye in Temel Gstergeler ve
Sorunlar
BM kapsamnda FAO, her yl dnya ormanlarnn durumunu deerlendiren bir alma yapmaktadr. Bu almada lke istatistiklerine yer verilmekte ve genellikle Tablo
16daki gstergelerle lkelerin ormanclk durumlar karlatrlmaktadr. lkemizin ormanclk sektrnn dnya ierisindeki yerini doru analiz edebilmek iin benzer iklim
kuanda yer alan spanya veya orman alan bakmndan yakn Finlandiya gibi lkelerle
bir karlatrma yaplmas olanakldr. Tablo 16da grld zere Trkiye benzer lkeler ierisinde orman alann en hzl artran lkedir. Ancak bu sonu zerinde; FAOya
gre orman nitelii tamayan bozuk ormanlarn normal orman haline getirilmesine yardm eden slah ve rehabilitasyon almalarnn da etkisi bulunmaktadr. Trkiyenin kresel snma asndan nemli olan dikili karbon serveti dier lkelere yakn bir seviyededir.

37

Tablo 16: Trkiye ile Karlatrlabilir Baz lkelerde Temel Ormanclk Gstergeleri

lkeler
Finlandiya

Ormanlk
Toplam
Orman
Alann Yllk Dikili Karbon Gcnde Kii Ba GSMH
Alan
Deiim Oran Stou (Milyon Sektr Pay GSMH
Katk
(1000 ha)
(Yzde)1
ton/ha)2
(Yzde) 3 ($/Kii) 4 (Yzde)
22.157
-0.1
38
3.6
36.195
5.7

spanya

18.173

0.7

23

1.0

31.674

0.8

Fransa

15.954

0.4

76

0.7

33.058

0.7

Trkiye

11.334

1.1

73

0.5

13.417

0.7

Almanya

11.076

127

0.8

35.374

0.9

talya

9.149

0.9

61

1.1

31.283

0.8

Yunanistan

3.903

0.8

20

0.8

29.357

0.3

Portekiz

3.456

0.3

30

1.6

23.254

1.7

Belika

678

0.2

95

0.7

35.238

0.8

Hollanda

365

0.1

76

0.6

40.961

0.6

2000-2010 dnemi, 2 2010 deeri, 3 orman ve orman endstri birlikte, 4 2008 deeri

Kaynak: FAO, 2011.

Orman ve orman endstrisinin birlikte toplam istihdama katksnn en dk dzeyde olduu lke Trkiyedir. Bu durum, yllarca emek-youn bir iilik dzeninin uyguland ormanclk sektrnde retim ilerinin yksek istihdam yaratamadn kantlamaktadr. Kresel ilikiler asndan zayf kalm orman endstrisinin varl lkemiz iin
bir sorun alan olarak gzkmektedir.
Trkiye ormanclk sektrnn GSMHya olan katksnn Fransaya eit, Hollandadan dk olduu grlmektedir. Belika ve Hollanda rneklerinde olduu gibi
gelitirilmi bir orman endstrisi sayesinde gerekletirilen ithalatn yksek katma deerli rnlere dntrlmesi ve bu rnlerin tekrar ihracatnn salanmas, sektrn
GSMHya ve kii bana GSMH dzeylerine yapabildii katky kantlamaktadr. Trkiyenin bu konuda ulusal politikalarnn olumam olmas, orman endstrisinin, yerel
ilikilere dayal alan ve aile iletmeleri eklinde rgtlenmi birimlerden olumas en
byk darboazlar arasndadr.
2.14. likili Temel Alanlarndaki Gelimelerin Rapor Konusu Alana Yansmas
Onuncu Kalknma Plan Klar ierisinde yer alan tm komisyon ve alma
gruplarnn sorumluluk alanlar dikkate alndnda, Srdrlebilir Orman Ynetimi komisyon heyetinin kamu iletmecilii, kamu ynetimi ve cari ak alanlaryla ilgili
olarak lkemiz ormanclk sektrnde kamu mlkiyeti ve iletmecilii nemli bir yer
tutmaktadr. Dnya ormanlarnda (ekil 4) mlkiyet dalm ile ynetim biimlerindeki
38

olarak lkemiz ormanclk sektrnde kamu mlkiyeti ve iletmecilii nemli bir yer
tutmaktadr. Dnya ormanlarnda (ekil 4) mlkiyet dalm ile ynetim biimlerindeki
mevcut durum, kamu iletmecilii ve ynetiminin bu alandaki nemini kantlamaktadr. Bu
durum lkemiz Anayasasnn 169. maddesinde yer alan Devlet, ormanlarn korunmas ve
mevcut durum, kamu iletmecilii ve ynetiminin bu alandaki nemini kantlamaktadr.
geniletilmesi
iin 169.
gerekli
kanunlaryer
koyar
tedbirleri
alr. Btn
ormanlarn
Busahalarnn
durum lkemiz
Anayasasnn
maddesinde
alan ve
Devlet,
ormanlarn
korunmas
ve sahalarnn
gerekli kanunlar
tedbirleri
alr. Btn
gzetimi
devletegeniletilmesi
aittir. Devletiin
ormanlar
kanuna koyar
gre, ve
devlete
ynetilir
ve iletilir
ormanlarn gzetimi devlete aittir. Devlet ormanlar kanuna gre, devlete ynetilir ve
hkmnn de doal bir sonucudur.
iletilir hkmnn de doal bir sonucudur.
Dier yandan, orman ynetimi, doas gerei hem kamu hem zel mal ve hizmet
Dier yandan, orman ynetimi, doas gerei hem kamu hem zel mal ve hizmet
retimiyle
ilgilidir.
Ormanclk
ynetimi
yaplmas
gereken
harcamalarn
kayna ile
retimiyle
ilgilidir.
Ormanclk
ynetimi
iin iin
yaplmas
gereken
harcamalarn
kayna
ile retilen
retilen mal
mal ve hizmetlerin yaratt
yaratt deerlerin adil
adil ve
ve dengeli
dengeli bir
bir ekilde
ekildepaylam
paylam sorunu
sorunu bulunmaktadr. Dnya lkelerinin orman ynetimi iin yapt harcamalar ve orbulunmaktadr. Dnya lkelerinin orman ynetimi iin yapt harcamalar ve ormanlardan
manlardan elde ettii gelirlerin dalm ekil 5 ve 6da gsterilmitir.
elde ettii gelirlerin dalm ekil 5 ve 6da gsterilmitir.
ekil
lkelereGre
GreOrmanclk
Ormanclk Gelirleri
ekil
5: 5:
lkelere
Gelirleri(2005)
(2005)

ve 6da
grld
Trkiye,
ormanlarn
ynetmek
iin hektar
ekilekil
5 ve56da
grld
zere,zere,
Trkiye,
ormanlarn
ynetmek
iin hektar
ba- bana 10
na 10
ABD
Dolar
zerinde
harcamayapan
yapansayl
sayllkelerden
lkelerdenbiridir.
biridir.Ormanlardan
Ormanlardanelde
eldeedilen gelir
ABD
Dolar
zerinde
harcama
edilen gelir asndan Trkiye hektar bana 10 ABD Dolar zerinde bir deere sahiptir.
asndan
Trkiyeilehektar
bana
10 ABD
Dolar zerinde
bir deere
sahiptir.
Orman
iin harcanan
ormandan
kazanlan
arasndaki
denge, lkenin
uygulad
poli-Orman iin
tikalarn
ve ormanlarn
retim kazanlan
yetenei ilearasndaki
bakm ihtiyacnn
sylenebilir.
harcanan
ile ormandan
denge, sonucu
lkeninolduu
uygulad
politikalarn ve
ormanlarn retim yetenei ile bakm ihtiyacnn sonucu olduu sylenebilir.

- 41 39

ekil 6: lkelere Gre Ormanclk in Yaplan Kamu Harcamalar (2005)

ekil 6: lkelere Gre Ormanclk in Yaplan Kamu Harcamalar (2005)

<1 <1

1 4,99 1 4,99

>10 ABD
Dolar/ha
>10 ABD
Dolar/ha

5 9,99 5 9,99
veri bulunamad
veri bulunamad

Kaynak: FAO, 2010.

Kaynak: FAO, 2010.

Trkiye iin durum deerlendirildiinde, harcama ve gelirlerinin birbirine yakn olduu

grlmektedir. Ancak hem harcamalar daha etkin ynetme hem de gelir kaynaklarn
Trkiye iin
durum
deerlendirildiinde,
harcama
ve gelirlerinin birbirine yakn
gelitirme
yolunda
iyiletirmelerin
yaplabilecei
dnlmektedir.
olduu grlmektedir. Ancak hem harcamalar daha etkin ynetme hem de gelir kaynakSrdrlebilir bir orman ynetiminin imalat sanayii ile yakn ilikisi bulunmaktadr.
larn gelitirme yolunda iyiletirmelerin yaplabilecei dnlmektedir.
Bu nedenle imalat sanayiinde meydana gelecek dnmlerin ormanlar zerine etkisi veya
Srdrlebilir bir orman ynetiminin imalat sanayii ile yakn ilikisi bulunmaktaormanlar
hakknda
alnacakmeydana
kararlarn
imalat
sanayinde istenen
dr. Bu
nedenle imalat
sanayiinde
gelecek
dnmlerin
ormanlardnmlere
zerine etkisiyansmalar
veya irdelenmelidir.
ormanlar hakknda
alnacak
imalat
sanayinde
istenen
dnmlere
yansBilindii
gibikararlarn
ksaca odun
olarak
ifade edilen
orman
rn birok
sanayinin de
malar irdelenmelidir. Bilindii gibi ksaca odun olarak ifade edilen orman rn birok
temeldegirdisini
oluturmaktadr.
Kereste, Kereste,
lif yonga,
kat, kat
hamuru
sanayinin
temel girdisini
oluturmaktadr.
lif mobilya,
yonga, mobilya,
kat,
kat sanayiinin
hamuru
sanayiinin
temelinde
odun yer almaktadr.
Orman endstrisi
ounlukla
temelinde
odun
yer almaktadr.
Orman endstrisi
alannda alannda
ounlukla
ormanlardan elde
ormanlardan elde edilen odunu ilemek zere kurulmu 7.013 adet hzar-erit atlyesi
edilen odunu ilemek zere kurulmu 7.013 adet hzar-erit atlyesi bulunmaktadr. 2012 yl
bulunmaktadr. 2012 yl itibaryla yllk 10,7 milyon m3 retim kapasiteli 41 adet levha
41 adet ton
levha
rnleri
retim tesisi
itibaryla
yllk bulunmaktadr
10,7 milyon (FAO,
m3 retim
rnleri
retim tesisi
2010).kapasiteli
Trkiye, 6.366.000
kat
ve karton
tketmesine
ramen,(FAO,
sadece2010).
118.000
ton kat
hamuru,ton
4.442.000
kat tketmesine
ve karton ramen,
bulunmaktadr
Trkiye,
6.366.000
kat vetonkarton
retmi, a ithalat ile karlamaya almtr (FAO, 2010). nceki planlarn aksine,
sadece
118.000
ton iin
katkurulan
hamuru,
4.442.000
katgruplar
ve karton
retmi,
a
Onuncu
Kalknma
Plan
komisyon
ve ton
alma
arasnda
kat
ve ithalat ile
kat karlamaya
hamuru yer almamaktadr.
Bu durumun
kat alannda
kkl
dnm
yaandnn
almtr (FAO,
2010). nceki
planlarn
aksine,
Onuncu
Kalknma Plan iin
bir gstergesi olduu sylenebilir.
kurulan komisyon ve alma gruplar arasnda kat ve kat hamuru yer almamaktadr. Bu
Yeil ekonomi iin nemli bir frsat olan srdrlebilir ormanlardan elde edilen
durumun kat alannda kkl dnm yaandnn bir gstergesi olduu sylenebilir.
oduna dayal imalat sanayii irdelendiinde, kereste endstrisinde yksek katma deerli
Yeil ekonomi
iin nemli bir kat
frsatalannda
olan srdrlebilir
ormanlardan
eldeoredilen oduna
rnlere ynelimin
gerekletirilemedii,
ithalata dayal
bir sanayinin
taya kt,
ise retim ve tketim
yaand
dayal levha
imalatrnlerinde
sanayii irdelendiinde,
kereste artlarnn
endstrisinde
yksekgrlmektedir.
katma deerli rnlere
ynelimin gerekletirilemedii, kat alannda ithalata dayal bir sanayinin ortaya kt,
40

levha rnlerinde ise retim ve tketim artlarnn yaand grlmektedir. Dier yandan,

Dier yandan, orman rnleri imalat ile ilgili olarak Avrupa Birlii Kereste Kanununun
3 Mart 2013 tarihinden itibaren yrrle girecei bilinmekte ve yasad kereste ticaretini tamamen ortadan kaldrmay, retici ve tketicileri kayt altna alarak izlemeyi hedeflemektedir (URL, 1). Orman varl asndan en nemli lkelerden birisi olan Rusyann
2013 ylndan itibaren Dnya Ticaret rgtnn yesi haline gelerek bu alanda daha aktif
olaca anlalmaktadr. Dier yandan, Avrupa kat ve kat hamuru sektr 2013 ylndan itibaren Avrupa Birlii Emisyon Ticareti Sistemine dahil olacaktr. Bu geliimlerin
Plan dnemi kararlarna etkilerini dikkate almak faydal olacaktr.
Ormanclk ile yakn etkileim halindeki bir dier alan madenciliktir. lkemizde
madencilik faaliyetleri arlkl olarak orman saylan alanlarda icra edilmektedir. 2011
yl sonu itibaryla 27.000 hektara tekabl eden 8.713 noktada maden iletme izni verilmitir. Hem maden hem orman ile ilgili mevzuat sk sk deimekte ve karlkl etkileimler yaratmaktadr. Bu durum retim politikalarnda da grlmektedir. Ak madenciliin azalmas ormanlar zerindeki olumsuz etkileri de azaltrken maden direi retiminin
azalmas, galeri iletmecilii eklindeki madencilik almalarn olumsuz etkileyebilecektir.
Srdrlebilir Orman Ynetimi K alma alan, sadece ormanlar ilgilendirmemekte, fidanlk ve tohumculuk almalar ile Bitkisel retim Ksyla ilikili politikalar da gelitirmektedir. Orman tekilatnn orman aa, aak ve florasna ait bitki trlerinin tohum ve fidanlarn retmek, rettirmek, alama faaliyetlerini yapmak, devaml
veya geici fidanlklar kurmak, iletmek grevi bulunmaktadr.
lkemizde hayvanclk byk oranda geleneksel usullerle icra edilmekte olup, ormanlar nemli otlatma alanlarndandr. Aa yaprak ve dallarnn kesilip hayvanlara yedirilmesi ormanlarn hayvancla salad nemli katklardandr. Gezgin hayvancln
nemli bir ksm ormanlarda, orman ii yaylak ve klaklarda yaplmaktadr. Orman ii,
orman kenar ve orman st snr meralarda slah almalar yapmak veya yaptrmak
OGMnin grevlerindendir. 26.04.2012 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan 6292 sayl
Kanun ile ormanlk alanlarda yaplacak hayvanclk faaliyetleri iin yeni dzenlemeler
getirilmitir.
Benzer durum su rnleri iin de geerlidir. Orman ii su kaynaklarn korumak,
gelitirmek, bu alanlarda yaplacak faaliyetleri dzenlemek OGMye verilmi grevlerdendir. Ayn ekilde OSB ana hizmet birimlerinden birisi olan DKMP Genel Mdrlnn orman ii su kaynaklar, dere, gl, glet ve sulak alanlarn korunmas, gelitirilmesi
grevi bulunmaktadr.
Onuncu Kalknma Plan Klar arasnda Enerji Gvenlii ve Verimlilii Ks
yer almaktadr. Odun enerjisi, UNECE blgesi yenilenebilir enerji kaynann yzde
47sini karlamakta ve toplam enerji arznn yzde 3ne denk gelmektedir (FAO, 2012).
Enerji retiminde kullanlan materyalin te biri ormanlardan geri kalan orman endstrisinin artklarndan karlanmaktadr. Enerjide kullanlan odunun yzde 40 ormanclk
41

sanayiinin kendi enerji ihtiyac iin, yzde 36s konutlarn stlmas iin, kalan yzde
20si ise elektrik enerjisi retimi iin kullanlmaktadr.
Orman ynetimiyle ilikili dier alan turizm sektrdr. Bugn 29.200 ha byklnde 117 orman alan Kltr ve Turizm Bakanlna tahsis edilmitir. Ormanclk sektrnn sorumluluundaki 102 noktada (1.350 ha) turistik tesis kurma izni verilmitir. Av
turizmi ormanlarda icra edilmektedir. Orman ve korunan alanlarda geliim, turizm iin ek
olanaklar oluturmaktadr.
Orman ynetimi konusunun su kaynaklar ynetimi ve gvenlii konusuyla yakn ilikisi bulunmaktadr. lkemizdeki ielenmi ime suyunun kayna temel olarak
ormanlardr. 2011 yl sonu itibari ile ormanlarda 8.543 adet ime suyu izni verilmitir.
Orman idaresince yaplan erozyon kontrol ve kumul tespit projelerinin su gvenlii asndan byk katks bulunmakta, her gn daha fazla ormann ynetiminde hidrolojik
ilevler ana veya yan ama olarak benimsenmektedir. Bu balamdaki almalarn doa
koruma, yaban hayat, biyolojik eitlilik alarndan da kesien alanlar bulunmaktadr.
Bata orman yangnlar olmak zere sel, , heyelan gibi doal afetlerde orman
tekilatna tevdi edilmi grevler bulunmakta ve Doal Afet Ynetiminde Etkinlik K
kapsamnda ilevleri grlmektedir. rnein, Orman ve Su leri Bakanlnn ana hizmet birimlerinden birisi olan EM, , heyelan ve sel kontrol ile entegre havza slah
plan ve projelerini yapmak, yaptrmak, uygulanmasn izlemek ile grevlendirilmitir.
Ormanlarn korunmas ve gelitirilmesi almalar lleme ve arazi bozulumu ile mcadelede de nemli bir rol oynamakta ve doal afet riskini azaltmaktadr.
Yaplan bozuk orman alanlarnn iyiletirilmesi, aalandrma ve erozyon kontrol almalar topraklarn yok olmasn engelleyerek topran verimliliinin srekliliini
salayarak, tarmn sreklilii, gda gvenlii, su rnleri, su kaynaklar ynetimi, enerji
gvenlii alanlarna da katk yapmaktadr.
KOBlerin ve Esnaf Sanatkrn Glendirilmesi Onuncu Kalknma Plannn ierdii boyutlardan biri olarak benimsenmitir. Orman endstrisi ierisinde kk ve orta
boy iletme says olduka fazladr. Odun hammaddesi retimi ile ilgili kararlar ister istemez bu iletmelerin tedarik olanaklarn da etkilemektedir. Bu nedenle, ilgili sektr veya
retim kollarnn talebine uygun retim planlarnn yaplmasna devam edilmesi nemlidir. Mevcutta OGM kapsamnda yrtlen ORKY kredileri, en cra kedeki kk
esnaf ve sanatkarn ilk kredi kayna olmutur.
Daha nce de deinildii zere, lkemizde ormanclk temel olarak kamu iletmecilii eklinde yrtlmektedir. Ancak hammadde odunun retiminden itibaren devreye
zel sektr girmektedir. Bu konuda ciddi bir koordinasyona ve ibirliine ihtiya duyulmaktadr. OGM her trl orman rn reten, ileyen, pazarlayan, ithalat ve ihracatn
yapan zel sektr, sivil toplum kurulular ve niversiteler ile yakn ibirlii iinde almak, yurt iinde ve yurt dnda danmanlk yapmak ile grevlendirilmitir. Kamu-zel
birlii Ks kapsamnda, orman ynetimi ile orman rn ileyen zel iletmeler ara42

snda nasl bir ibirliinin kurulabilecei konusunda halen belirsizlikler bulunmaktadr.

evresel ve ekonomik etkileri nedeniyle nemsenmesi gereken bir sorundur.
Onuncu Kalknma Plannn ele ald bir dier konu yaanabilir kentler ve kentsel dnmdr. lkemizin yaklak te biri orman ve orman saylan alanlar olup, bu
alanlarn bir ksm kentlerin iinde ve kenarnda yer almaktadr. Bu alanlarn yaanabilir
kentlere katk verdii, kent ormanlar ile yaam kalitesini artrd bilinen bir gerektir.
Dier taraftan, kentsel dnm almalaryla ilgili 31.05.2012 tarihli Resmi Gazetede
yaymlanan 6306 sayl Afet Riski Altndaki Alanlarn Dntrlmesi Hakknda Kanun ile; Uygulamalar iin 6831 sayl Kanuna tabi alanlarn kullanlmas zaruri olduu
takdirde, baka yerlerde en az bu alanlar kadar alann aalandrlmas, .. mecburidir
denilmektedir. Bu mevzuat kapsamnda uygulama zorunluluu bulunan alanlarda, orman
alanlarna zel nem gsterilmesi ve orman d aalandrma uygulamalar ile telafi edilme yoluna gidilmemesi gerekmektedir.
Ayn Kanunda ehrin iindeki veya yakn evresindeki ormanlk alanlarn afetler
ncesinde piknik alan, mesire yeri ve afet sonrasnda geici barnma yeri olarak kullanlmas iin Orman Genel Mdrlnce veya bu Genel Mdrln uygun grmesi hlinde talepte bulunan idarelerce altyap hizmetleri verilir. hkmleri getirilmi ve afetler
ile orman ynetimi btnlemitir. Dier taraftan kentsel dnm esnasnda inaat ve
yap malzemesi olarak orman rnlerinin-odunun kullanlmasnn tevik edilmesi byk
nem tamaktadr. 2012 yl Mart aynda ABDde Uluslararas Yeil naat Yasas kabul edilmitir (URL, 2). Gnlllk esas ile yola kan bu oluum birok devlet tarafndan kamu inaatlarnda mecburi hale getirilmektedir. Bu erevede; konut inaatlarnda
geri dnml, yeniden kullanlabilir ve biyolojik temelli rnlerin, sertifikal orman
rnlerinin kullanlmas zaruri hale getirilmektedir. Avrupa Birlii 2005 ylnda Avrupa
Yeil Yaplar Programn balatmtr (URL, 3). Londra 2012 Olimpiyatlarnn yapld
tesisler ve Kanada 2010 K Oyunlarnn dzenlendii tesisler youn ekilde odun kullanlarak yeil bina standartlarna uygun ve sertifikal ekilde yaplmtr. Bu rnekler yeil
bir dnm iin ormanclk sektrnn dikkate alnmas gerektiini gstermektedir. Bu
durum sadece mevzuat ile zmlenecek bir konu olmayp, yerel ynetimler, TOK gibi
kentlemeyi etkileyen dier kamu kurumlarnn ama, politika ve stratejileriyle de yakndan ilgili bulunmaktadr.
Hem g hem de krsal kalknma konularnn srdrlebilir orman ynetimi ile
etkileim halinde ele alnmas nemlidir. lkemiz genelinde 21.375 orman ii ve orman
kenar kyde 7,1 milyon civarnda insan yaamakta, nfusumuzun yaklak onda biri
orman ii ve kenar kylerde ikamet etmektedir. lkemizin en yoksul kesimini oluturan
orman kyllerinin nemli bir ksm ormanclkla ilgili ilerde almakta, kk ve orta
lekli taahht hizmetlerini yrtmektedirler. Krsal kalknma programlarnn ve hedeflerinin orman kylerini dikkate almas bu nedenle nemlidir. Nitekim bata Avrupa Birlii
olmak zere, birok lke krsal kalknma-ormanclk faaliyetlerini mtereken ele almaktadr (URL, 4).
43

Kalknma in Uluslararas birlii: Yaklamlar ve Metotlar konusu Onuncu Kalknma Plannn bir dier alandr. Srdrlebilir Orman Ynetimi bu alan ile karlkl
ilikiler iermektedir. lkemiz elde ettii kazanmlarla kalknma iin uluslararas ibirlii
konusunda OECD tanmlarna gre resmi kalknma yardmlarnda donr lke konumuna
gelmitir. Nitekim bu konuda lleme, Arazi Bozulmas ve Kuraklk (ABUK) almas bir rnek olarak verilebilir. Trk birlii ve Koordinasyon Ajans Bakanlnda
ou Afrikada bulunan en az gelimi lkeler olmak zere arlkl olarak Orta Asya,
Orta Dou, Gney Balkanlar, Kuzey Afrika gibi lkelere destek verilmektedir. Bunlarn
yannda; orman yangnlar ve orman bcek ve zararllaryla mcadele, odun d orman
rnlerinin gelitirilmesi, kent ormanlar, krsal kesimde kk lekli hzar erit ve atlyelerinin kurulmas gibi konularda lkemizin byk tecrbeleri bulunmaktadr. Bu kapsamda OGMnin iinde ve yurt dnda danmanlk yapmak, projeler uygulamak...
eklinde grevi bulunmaktadr. Dier yandan, BM Genel Kurulu tarafndan 17 Aralk
2007 tarihinde kabul edilen Her Trl Ormanlar in Yasal Balayc Olmayan Uluslararas Szlemenin temel amalarndan birisi ormanclk konusundaki uluslararas ibirliine yasal ereve oluturmaktr.
2.15. Uluslararas Ykmllkler ve Taahhtler
lke olarak ormanclk alannda uluslararas anlamalarn gerektirdii ykmllkler ve taahhtler bulunmaktadr. Taraf olunan uluslararas anlama ve szlemeler aada ksaca tantlmtr (Orman ve Su, 2012).
Bern Szlemesi (Avrupa Doal evre ve Yaban Hayatnn Korunmas Szlemesi): 20.02.1980 tarihli ve 18318 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr. Szlemede yabani flora ve faunann ve yaama ortamlarnn muhafaza edilmesi, zellikle birden fazla
devletin ibirliini gerektirenlerin muhafazasnn salanmas ve ibirliinin gelitirilmesi
amalanmaktadr.
Ramsar Szlemesi (Su Kular Yaama Ortam Olarak Uluslararas neme Sahip
Sulak Alanlar Hakknda Szleme): 17.05.1994 tarihli ve 21937 sayl Resmi Gazetede
yaymlanmtr. Szlemeyle, sulak alanlar, bataklk, sazlk, sulak ayrlk, trbiyeler ve
sular ile bu alanlara baml su kularnn korunmas amalanmaktadr.
Birlemi Milletler Biyolojik eitlilik Szlemesi: 27.12.1996 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak resmiyet kazanmtr. Szlemenin amac; biyolojik eitliliin
korunmas, bu eitliliinin unsurlarnn srdrlebilir kullanm, genetik kaynaklar ve
teknoloji zerinde sahip olunan btn haklar dikkate almak kaydyla bu kaynaklara gereince eriimin ve ilgili teknolojilerin gereince transferinin salanmas ve uygun finansmann tedariki dahil olmak zere, genetik kaynaklarn kullanmndan doan yararlarn
adil ve hakkaniyete uygun paylamnn salanmasdr.
CITES Szlemesi (Nesli Tehlike Altnda Olan Yabani Hayvan ve Bitki Trlerinin
Uluslararas Ticaretine likin Szleme): 20.6.1996 tarihli ve 22672 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Szleme kapsamnda yer alan hayvan ve bitki
44

trlerinin srdrlebilir kullanmn salamak iin uluslararas ticaretinin kontrol altna

alnmasna ynelik usul ve esaslarn ilgili kurum ve kurulularla koordinasyonunun salanarak dzenlenmesi amalanmaktadr.
Birlemi Milletler lleme ile Mcadele Szlemesi: 16.05.1998 tarihinde yaymlanan Resmi Gazete ile Trkiye tarafndan uygulanmaya balanmtr. Szlemenin
amac; llemeden etkilenen lkelerde srdrlebilir kalknmann salanmasna katkda
bulunmak zere Gndem 21 ile uyumlu entegre bir yaklam erevesinde uluslararas
ibirlii ve ortaklk dzenlemeleri ile desteklenen her dzeydeki etkin eylemler yoluyla
zellikle Afrikada olmak zere ciddi kuraklk ve/veya llemeye maruz lkelerde llemeyle mcadele edilmesi ve kurakln etkilerinin hafifletilmesidir.
Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi: 18.12.2003 tarihli ve
25320 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr. Szlemenin amac atmosferde tehlikeli
bir boyuta varan insan kaynakl sera gaz emisyonlarnn iklim sistemi zerindeki olumsuz etkisinin nlenmesi ve belli bir seviyede durdurulmasdr.
Avrupa Peyzaj Szlemesi (Floransa Szlemesi, AB Doa Koruma Direktifleri):
27.07.2003 tarihli Resmi Gazetede yaymlanmtr. Szlemede peyzaj korunmasnn,
ynetiminin ve planlanmasnn gelitirilmesi ile peyzaj konularnda Avrupa ibirliinin
dzenlenmesi amalanmaktadr.
Trkiye, yukarda ksaca tantlan szlemelere ek olarak Akdenizin Kirlenmeye
Kar Korunmas Szlemesi (Barselona Szlemesi), Dnya Kltr ve Tabiat Mirasnn Korunmas Hakknda Szleme, Kularn Korunmas Hakknda Uluslararas Szleme, Uzun Menzilli Snr Aan Hava Kirlilii Szlemesi (CLRTAP), Snr Aan Boyutta
evresel Etki Deerlendirmesi (ESPOO) Szlemelerine imza atmtr. Rio sreci bata
olmak zere BM Ormanclk Forumu (UNFF), Avrupada Ormanlarn Korunmas Bakanlar Konferans - Forest Europe sreci, Yakn Dou Ormanclk ve Mera Sreci, Silva
Mediterrenea Sreci, Kuzey Asya Orman Kanunu Uygulama ve Ynetiim Sreci (ENAFLEG) REDD+ ve Akdeniz Model Orman A srelerini izlemektedir. 2007 ylnda BM
Genel Kurulunda kabul edilen Yasal Balayc Olmayan Ormanclk Szlemesi ile
ilgili almalara Birlemi Milletler Ormanclk Forumu (UNFF) yesi olarak katlmaktadr. UNFF 2013 toplants 8-18 Nisan aras stanbulda ve ormanclk sektrn temsil
eden kurumlarmzn ev sahipliinde toplanmaktadr. Srdrlebilir orman ynetimi konusunda nemli katklar yapm Forest Europe srecinin ynetiminde Trkiyeye de yer
verilmi olup, sre sonunda balaycl olan bir anlamann elde edilmesi planlanmaktadr.

45

3. DNYADA VE TRKYEDEK GELME ELMLER

3.1. Dnyadaki Gelime Eilimleri
Dnya orman varl, 1990-2000 dnemine kyasla 2000-2010 yllar arasnda daha
hzl azalmaya devam etmektedir. yllar arasnda Afrika yzde 0,6, Gney Amerika yzde 0,5, Asya yzde 0,1 orannda orman varlnda azalma yaamken sadece Avrupa
ormanlar yzde 0,1 orannda artmtr. Toplamda yzde 1,1 orman azalmas yaanmtr.
Ancak 2000-2010 yllar arasndaki durum deerlendirildiinde; Gney Amerikada ayn
oranda ormanlarn azalmaya devam ettii, Afrikada azalma orannn yzde 0,5 dzeyine
geriledii grlmektedir. Bu dnemde Avrupa yzde 0,1, Asya ise yzde 0,4 orannda
ormanlarn artrabilmitir (FAO, 2011).
Dnya ormanlarndaki deiimler yannda, ormanlarn ynetim biimleri ile ilgili
alglarn da deitii grlmektedir. 2010 yl verilerine gre dnya ormanlarnn yzde
30u odun hammaddesi retimi amacyla ynetilirken, yzde 24 ok ynl faydalanma
anlayyla ynetilmektedir. Biyolojik eitliliin korunmasna tahsis edilen orman oran
yzde 12ye erimitir. Ormanlarn yzde 8i toprak ve su koruma, yzde 4 sosyal hizmetler retmek zere ayrlmtr. yzde 16lk bir ormann ise ne amala ynetildii bilinmemektedir (FAO 2010). Biyolojik eitlilii korumak zere ayrlan orman alan (105
milyon ha) bugn iin en fazla Orta ve Kuzey Amerika ktasndadr. Ancak, 2000-2010
yllar arasnda bu amala ayrlan orman alan en fazla Gney Amerika ktasnda art
gstermi ve yaklak 85 milyon ha dzeyine ulamtr (FAO, 2010).
Dnya ormanlarndaki deiimler yannda, ormanlarn ynetim biimleri ile ilgili
alglarn da deitii grlmektedir. 2010 yl verilerine gre dnya ormanlarnn yzde
30u odun hammaddesi retimi amacyla ynetilirken, yzde 24 ok ynl faydalanma
anlayyla ynetilmektedir. Biyolojik eitliliin korunmasna tahsis edilen orman oran
yzde 12ye erimitir. Ormanlarn yzde 8i toprak ve su koruma, yzde 4 sosyal hizmetler retmek zere ayrlmtr. Yzde 16lk bir ormann ise, ne amala ynetildii bilinmemektedir (FAO 2010). Biyolojik eitlilii korumak zere ayrlan orman alan (105
milyon ha) en fazla Orta ve Kuzey Amerika ktasnda bulunmaktadr. Ancak, 2000-2010
yllar arasnda bu amala ayrlan orman alan en fazla Gney Amerika ktasnda art
gstermi ve yaklak 85 milyon ha dzeyine ulamtr (FAO, 2010).
Dnya orman alan ve ynetim anlaynn yan sra orman endstrisi de deiim
gstermektedir. Orman endstrisinin farkl alanlarnda 1999 ile 2010 yllar arasndaki
deiimi grmek zere Tablo 17 hazrlanmtr. Tablo 17nin 2010 ylna ait satrlarnda
koyu renklerle yazlm lkeler, o alanda bir nceki dneme gre daha ne kan lkeleri
gstermektedir. Tablo 17de orman varl asndan dnyann en nemli lkeleri olan
ABD, Kanada ve inin baskn konumu grlmektedir. Bununla birlikte, inin retim
ve tketimindeki art dikkat ekmektedir.

46

Tablo 17: Orman Endstrisinin Farkl Alanlarnda lkelerin Durumlar ve

Deiimler
Faaliyet Alanlar
Yaprakl Kereste
reticileri
breli Kereste
reticileri
Kereste
Tketicileri
Odun kkenli levha
reticileri
Odun kkenli levha
tketicileri
Kat ve Karton
reticileri
Kat ve Karton
Tketicileri
Kat ve Karton
thalatlar
Kat ve Karton
hracatlar
Geri dnm
kat retimi

Yl
1999
2010
1999
2010
1999
2010
1999
2010
1999
2010
1999
2010
1999
2010
1999
2010
1999
2010

1. lke
ABD
in
ABD
ABD
ABD
ABD
ABD
in
ABD
in
ABD
in
ABD
in
ABD
ABD
Kanada
Almanya

2010 ABD

2.lke
Hindistan
ABD
Kanada
Kanada
Almanya
in
in
ABD
in
ABD
in
ABD
in
ABD
in
Almanya
Finlandiya
ABD

3. lke
Brezilya
Brezilya
Japonya
Rusya
Brezilya
Brezilya
Kanada
Almanya
Kanada
Almanya
Japonya
Japonya
Japonya
Japonya
Almanya
ngiltere
sve
Finlandiya

4.lke
in
Vietnam
Rusya
Almanya
in
Almanya
Almanya
Rusya
Almanya
Kanada
Kanada
Almanya
Almanya
Almanya
ngiltere
Fransa
Almanya
sve

5. lke
Malezya
Hindistan
Almanya
sve
Japonya
Kanada
Endonezya
Kanada
Endonezya
Japonya
Almanya
Kanada
ngiltere
Hindistan
Fransa
talya
ABD
Kanada

in

Japonya

Almanya

G. Kore

Kaynak: lter ve Ok, 2007 ile lter ve Ok, 2012den derlenmitir.

Almanya, orman varl asndan dnyann ilk sralarnda yer almamasna ramen,
lkenin pek ok alanda ilerledii grlmektedir. Brezilya ve Rusyann yksek orman
varlna ramen henz bu stnlklerini endstriye ve tketim biimlerine yanstamadklar grlmektedir.
Tablo 17de grld zere, Trkiye hibir alanda ilk 5 lke arasnda yer alamamaktadr. Ancak, levha rnleri retim ve tketiminde 1999 yl ile karlatrldnda
nemli artlar grlmektedir. Trkiye levha rnleri retiminde gnmzde 9. en byk retici konumundadr. Trkiye levha rnleri tketiminde de nemli bir lke haline
gelmi ve en yksek tketim yapan 8. lke olmutur. Kat retimi ise, geri dnm ve
tarmsal atklara dayal selloz retimi hari neredeyse tamamen ithal edilen kat hamurunun lkede kada dntrlmesine dayanmaktadr.
Orman alan ve orman endstrisinde yukarda aklanan deiimler yaanrken, son
plan dneminin ormancl etkileyen en nemli olaynn 2008 ylnda Birlemi Millet47

ler evre Program ile gndeme gelen Kresel Yeil Yeni Yaplanma anlay olduu
sylenebilir. 2009 ylnda kan kresel ekonomik kriz, Birlemi Milletlerle birlikte baz
lkeleri daha yeil bir ekonomi arayna ynlendirmitir (United Nations, 2010).
Srdrlebilir kalknma anlaynn temelinin atld ilk toplant olarak kabul
edilen 1992 Rio Konferansndan gnmze kadar gelimelerin deerlendirildii 2012
Rio+20 toplantsnda stediimiz Gelecek (The Future We Want) isimli bildiride yeil
ekonomi anlayna yer vermektedir.
Yeil ekonomi anlay, doa, insan ve iktisadi sermaye yatrmlar iin daha iyi
sonular elde etmek zere, altyap ve iletmelerin sera etkili gaz emisyonlarn azaltacak,
daha az doal kaynak kararak kullanacak, sosyal ayrlklar azaltrken, daha az atk
retecek bir ekilde yeniden dzenlenmesi srecidir (United Nations, 2010). Yeil ekonomi ayn zamanda srdrlebilir kalknma anlayn yerletiren yeni bir tutundurma
yntemidir. Yeil ekonomiye giden yolun anahtar alan bulunmaktadr: biyo-kapasite
(orman, tarm, balklk, otlaklar ve hayvanclk), su ve enerjidir (United Nations, 2010).
Yeil ekonominin ierdii bu boyutlarn tamam ormanlar yakndan ilgilendirmektedir.
Yeil ekonomi anlayn hem iinde bulunulan ekonomik krizden k hem de
kresel iklim deiiminin etkilerini gidermeye ynelik be temel alan bulunmaktadr. Bu
alanlar ormanlar ve ormanclk ile ilikili olarak aadaki gibi aklanabilir.
- Binalarda enerji etkinlii: Bina yapm tekniinin gerektirdii malzeme ve yaltm
biimlerinin yeniden dzenlenmesini gerektirmekte ve oduna dayal malzemeler iin yeni
kullanm alanlar amaktadr.
- Yenilenebilir enerji teknolojileri: Fosil kkenli enerji kaynaklarna alternatif olarak, gne enerjisi, rzgar enerjisi gibi yenilenebilir enerji kullanmlar tevik edilmekte
ve oduna ve biyo-ktleye dayal enerji retimi tekrar hatrlanmaktadr. Ormanlardan elde
edilen veya kltr arazilerinde kurulacak plantasyonlarda retilen odun ktleleri, daha
etkin tekniklerle pelet benzeri rnlere dntrlmekte ve bu amala tasarlanm santrallerde yaklarak enerji elde edilmektedir.
- Srdrlebilir ulam teknolojileri: Kreselleen ekonomiyi ve sosyal hayatn
artrd ulam gereksiniminin yarataca evresel sorunlarn daha etkin zm iin
araylar kapsamaktadr. Ormanclk ilerinin grlmesinde kullanlan ulam teknikleri
asndan sektr ile ilgilidir.
- Ormanlar da ieren ekolojik bir altyap: Ormanlarn evresel sorunlara neden
olan karbon salnmn azaltma zellii bu alanda dikkat ekmektedir. Bu kapsamda orman varl koruyucu bir ilev kazanmakta, yeil bir ekonomi oluurken, kresel bir tehdidin azaltlma olana domaktadr.
- Organik retimler, srdrlebilir tarm: Yeil ekonomi anlay srdrlebilir bir
tarm ve hayvanclk yapsn kurmak istemektedir. Ormanlarn tarm ve hayvanclk iin
grd koruyucu ilev bu noktada nem arz etmektedir. Yine ormanlarn otlatma ve av
hayvanlarna olan katklar bu alanda ilev sahibi olmasn salamaktadr.
48

Yukarda yaplan aklamalar nda yeil bir ekonominin kurulma abalarnn

odunun geleneksel endstriyel kullanm alanlar olan kereste, kat, levha rnleri vb.
alanlar ile enerji hammaddesi olarak kullanm arasnda, oduna dayal enerji ile dier
enerji kaynaklar arasnda ve inaat sektrnde kullanlan elik, beton vb. malzeme ile
ahap arasnda rekabeti artraca beklenmektedir (United Nations, 2010).
Yeil ekonomiyi hayata geirmek zere sbvansiyon reformlar, yeil vergi ve permiler, kamu satn alma ilkelerinde yaplacak deiikliklerle oluturulan tevikler, ticari
hayat ile srdrlebilir kalknma anlaynn daha btnleik bir hale getirilmesi, dorudan finansal destekler konularnda neriler gelitirilmektedir (United Nations, 2010).
Yeil ekonomiyi hayata geirmek iin ormanclk sektrnn ynetim anlaynda reformlar gerektii gibi, sektr ii ve sektrler aras politika uyumlulatrmasna da
ihtiya vardr (United Nations, 2010). Bu nedenle, ormanclk sektr politikalarn tasarlarken, yeil ekonominin tm boyut ve aralarn, yeniliki dnmleri dikkate almak
zorunludur.
Rio+20 toplantsnn stediimiz Gelecek isimli bildirisi Ortak Vizyonumuz,
Politik Taahhdn Yenilenmesi, Srdrlebilir Kalknma ve Yoksulluun Azaltlmas
Kapsamnda Yeil Ekonomi, Srdrlebilir Kalknmann Kurumsal erevesi, Eylem ve
Takip erevesi, Uygulama Aralar balkl alt blmden olumaktadr. Bildirinin 193,
194, 195 ve 196. maddeleri dorudan ormanlar ile ilgilidir.
193. maddede zetle; ormanlarn srdrlebilir kalknmaya katklarndan sz edilmekte ve srdrlebilir orman ynetimini tevik eden kurumlar veya sektrler aras politikalarn desteklendii ifade edilmektedir. Ormanlarn srdrlebilir kalknma sorunlarnn zmnde bir frsat olduu, aalandrma ve restorasyon almalarnn artrlmas
gerektii belirtilerek, yasal yollardan retilmi orman rnlerinin ticaretinin tevik edilmesi, ormanszlama ve orman bozulmasn yavalatan, tersine eviren tm abalarn
desteklendii vurgulanmaktadr. Bu kapsamda, gelimekte olan lkelerdeki ormanszlama ve orman bozulmasndan kaynaklanan emisyonlarn azaltlmasyla ilgili giriimlerin neminden sz edilmekte ve Her eit Orman in Yasal Balaycl Olmayan
Anlama (NLBI) ile uyumlu olarak srdrlebilir orman ynetimini baarmak iin ynetiim gelitirme ars yaplmakta ve insanlarn, topluluklarn geim artlarn gelitirmek zere; finans, ticaret, evreye duyarl teknolojilerin transferi, kapasite oluturma
ve ynetiim alanlarnda ibirlii dzenlemelerinin glendirilmesi, ulusal ncelikler ve
mevzuat ile uyumlu olarak, karar verme srelerinin oluturulmas, faydalarn adil paylam, mlkiyet haklarna gvence salanmas alanlarnda gerekli koullarn salanmas
taahht edilmektedir.
194. maddede ise, Birlemi Milletler Orman Forumunun (UNNF) dokuzuncu blmnde oluturulan Bakanlar Deklarasyonunun sz ettii, her eit orman iin yasal
balaycl olmayan anlamann uygulanmas istenmektedir. 195. maddede sorunlarn
btncl bir ekilde zlebilmesi iin gerekli uluslararas politika oluturma ve uygulama konusundaki ibirliinin gerekliliinden sz edilmekte ve Ormanlar Konusunda
49

birliine Dayal Ortaklk hareketi UNFF srecine destek vermeye davet edilmektedir.
196. maddede ise srdrlebilir orman ynetimi ama ve hedeflerinin iktisadi politikalara ve karar verme srelerine hakim dnce olarak entegre edilmesinin nemi vurgulanmakta ve Ormanlar Konusunda birliine Dayal Ortaklk hareketine ye kii
ve kurumlarla her eit ormann srdrlebilir ynetimiyle ilgili stratejileri, programlar
olutururken birlikte alma taahhdnde bulunulmaktadr.
Rio+20nin bir sonucu olan stediimiz Gelecek Bildirisinin 197, 198, 199, 200,
201, 202, 203, ve 204. maddeleri biyolojik eitlilik ile ilgilidir. Bu maddelerde biyolojik
eitliliin ekonomik, ekolojik, sosyal, kltrel .. vb. deerleri yannda varlk deerinin
de farknda olunduu, biyoeitliliin sadece bugnk kuan deil gelecek kuan da
gereksinimleriyle ilgili olduu, geleneksel bilgi ile yerel halkn bamllk ve dier haklarnn dikkate alnmas gerektii belirtilerek, genetik kaynaklara eriim ve bu kaynaklardan adil ve dengeli faydalanmayla ilgili Nagoya Protokolnn onaylanmas istenmektedir. Ayrca, Biyoeitlilik Konvansiyonunun amacnn baarlmasnn zorunluluu
ifade edilerek, konvansiyonun 10. Taraflar Konferansnda uyarlanan Aichi Biyoeitlilik
Hedefleri ile 2011-2020 Biyoeitlilik Stratejik Plannn uygulanmasnn nemi vurgulanmaktadr. CITES Anlamasnn nemi, uluslararas ibirlii ve tm taraflarn katlmnn gerekliliinden sz edilerek, taraflar devam eden srelere katk vermeye ve daha
etkin katlma davet edilmektedir.
stediimiz Gelecek Bildirisi ierisinde yer alan 205, 206, 207, 208 ve 209 numaral ifadeler, lleme, kuraklk ve arazi bozulmas konusuna vurgu yapmaktadr. Bu
maddelerde arazinin doru kullanmnn sosyal ve ekonomik nemi yannda, su kaynaklarnn iyiletirilmesi, iklim deiimi, biyoeitlilik, yoksulluun azaltlmas, kadnn konumunun glendirilmesi, srdrlebilir tarm ve gda gvenlii ve toprak ile ilikisinden
sz edilerek zellikle Afrika ile ilgili kayglar vurgulanmakta, kamu ve zel kaynaklar
kullanarak gerekli finansmann salanmas ve acil nlemlerin alnmas gerektii ifade
edilmektedir. Birlemi Milletler lleme ile Mcadele Konvansiyonu (UNCCD) kapsamnda hazrlanan On Yllk Stratejik Plan ve Programn (2008-2018) desteklendii, bu
kapsamda uluslar aras ibirliinin gelitirilmesi gerektii ifade edilerek hem uygulama
hem izleme deerlendirme iin gerekli yntem ve bilgileri ortaya koymak zere bilimsel
aratrmalarn neminden ve gerekliliinden sz edilmektedir.
3.2. Trkiyedeki Dinamikler ve Dnyadaki Eilimlerin Muhtemel
Yansmalar
Ormanclk almalar yaplrken iklim deiimi ve karbon tutumu ve azaltlmas
konular dikkate alnmakta, iklim deiimi ile ilgili sreler takip edilmektedir.
Trkiye, Rio+20 toplantsnda gerek srdrlebilir kalknma gerek yeil ekonomi
konusunda bir tutum gelitirme yolunda nemli admlar atmtr. Bu kapsamda hazrlanan bir raporda Trkiye srdrlebilir kalknma yolunda yeil bymeyi, ksa vadede
mevcut uygulamalarn greceli yapabilirlii lsnde glendirecek, orta ve uzun
vadede ise; tm sektr ve alanlardaki frsatlar ve riskleri deerlendirecek, bunlarn yne50

tilebilecei uygulama ortamn hazrlayacak, lke koullarna uygun aralar gelitirecek,

zellikle yerel dzeyde bu yaklamn getirilerini arttrmaya ncelik verecektir denilmektedir (Kalknma Bakanl, 2012). Bu nedenle yeil ekonominin, ormanclk sektr
asndan irdelenmesi nem arz etmektedir.
Yeil ekonomi anlaynn bir bileeni olarak biyo-kapasite konusu, Trkiye ormanlar asndan incelendiinde, hem odun hammaddesi hem odun d orman rnleri
alanlarnda lkenin bir potansiyelin bulunduu grlmektedir. Orman varl ierisinde,
odun retimi asndan bozuk olarak nitelenen ormanlarn paynn azalarak normal ormanlarn art yeil ekonominin gerektirdii biyo-kapasite artn kapsamaktadr. Bu
kapsamdaki almalarla ortaya kan ormanlarn, srdrlebilirlik lt ve gstergelerine uygun olarak ynetimiyle hem enerji hem farkl kullanm alanlar iin temel malzeme
deerlendirilebilecektir.
Yeil ekonomi araynda odun d orman rnleriyle ilgili zengin tr eitlilii, bu alanda potansiyel bir biyo-kapasite dourmakta, gdadan ssleme aralarna, ila
hammaddesinden boya veya kimya sanayine kadar pek ok alanda kullanlabilecek doal
ikame mallarnn retimi iin gerekli talebi etkilemektedir.
Her ne kadar tm yaban hayvanlarn av hayvan olarak grmemek gerekse de
srdrlebilir avcln gda gvenliine de katks bulunmaktadr. Bu durum biyo-kapasite asndan nemlidir. Trkiye ormanlar hem odun d orman rnleri hem av yaban
hayat alarndan srdrlebilirlikten uzak uygulamalarn etkisini halen tamaktadr.
Ormanlarn iyiletirilmesi, yeni orman tesisleri, odun d orman rnlerinin srdrlebilir ynetimiyle ilgili nlemler, yaban hayat koruma alanlar, habitat restorasyonlar ile avlak ynetimi alanlarnda salanacak iyiletirmeler ayn zamanda yeil ekonominin ihtiya duyduu biyo kapasiteyi artran uygulamalar olarak deerlendirilmektedir.
Yeil ekonominin dier kilit elemannn su olduu daha nce ifade edilmitir. Trkiyenin iinde bulunduu Akdeniz Havzas iin yaplan bir almada; blge nfusunun
srekli artt, kresel snmann blge yalarn azaltrken, doal yangnlarn neden
olaca kurakl daha da etkili bir tehdit haline getirecei, tarmsal amal su ve sulama
kayplarnn artt belirtilerek toprak koruma, aalk alanlar, orman ve su kaynaklarn
ile ilgili daha gl politikalarla daha iyi uygulamalarn gerektii ifade edilmektedir (Thivet ve Blinda, 2011).
Yedinci Kalknma Plan dneminde, ormanlarn erozyonu nleme, iklimi iyiletirme, toplum sal ve doay koruma vb. tm koruyucu ilevlerine toplam orman alannn
sadece yzde 1,5i ayrlmken (DPT, 1995), 2011 ylnda bu oran erozyon nleme ilevi
iin yzde 11,28e, hidrolojik fonksiyon iin ise yzde 16,71 dzeyine kmtr (OGM,
2012). Suyun yeil ekonomi ierisindeki nemine uyan bir orman tahsis anlaynn gelitii dnlebilir. Trkiye ormanclnda en doru su retim taktiklerini kararlatrma,
belirlenen taktii en etkin uygulama aamalarna gemek gerekmektedir.
51

 Yeil ekonominin bir dier nemli konusu olan enerji alannda 2008 ylnda Avrupa Birlii yesi 27 lkede yaplan bir aratrma sonularna gre; yenilenebilir enerji
tketiminin yzde 47si odun ve odun atklarndan, yzde 22,7si dier biyo-ktle ve
atklarndan, yzde 18,6s su gcnden, yzde 6,7si rzgrdan, yzde 3,8i jeotermal
enerjiden ve yzde 1,1i gne enerjisinden elde edilmitir (Eurostat, 2011).
Avrupadaki durum odun hammaddesinin enerji retimindeki potansiyelini ve
yerini kantlamaktadr. Enerji elde etmek iin kullanlan odun hammaddesi, endstriyel
odun retim alanlarndaki daha ince apl ve endstri asndan talep grmeyen dal, kabuk, yaprak vb. materyalden elde edilebildii gibi, tarm arazilerinde klasik baltalk dzeninde fakat ok daha ksa idare sreleriyle kurulan plantasyonlardan da elde edilmektedir.
Bu baltalklarda kk, ktk srgnne dayal bir genletirme yaplmamakta, st, kavak gibi hzl gelien elikle yetitirilebilen trlerin makinal dikim ve hasatna dayal bir
ynetim uygulanmaktadr.
Endstriyel odun hammaddesi retiminin tercih etmedii ince apl materyalin
enerji amal kullanm konusunda azot dngsn olumsuz etkiledii gerekesiyle ekolojik kayglar bulunmaktadr. Tarmsal arazilerde biyo-ktle retiminde arazinin dier
kullanm alanlarnn yaratt alternatif maliyet sorun oluturmaktadr. Belirli bir miktar
biyo materyali, doa iin brakmak, tarm arazilerinin alternatif maliyetlerini telefi edecek sbvansiyonlar veya tevik aralar oluturmak en ok karlalan nerilerdendir.
2007 ylnda Enerji Bakanl, TBTAK, niversiteler, aratrma kurumlar ile
mlga evre ve Orman Bakanlnn ilgili birimlerinin katlmyla yaplan toplantlarda odunsu biyo-ktlenin enerjide deerlendirilmesi konusunda yaplmas gerekenler ve
kurumlarn bu yndeki almalar deerlendirilmitir. Bunun sonucu olarak, Trkiye
ormanlarndaki deerlendirilebilir odunsu biyo-ktle tara birimlerince belirlenmitir.
Ormanlardaki retim artklar ile ceyrat, al, rp gibi ince materyal artklarn biyo-ktle olarak piyasada deerlendirilmesini salayacak dzenlemeler yaplmtr. Talep
dorultusunda bu rnlerin Orman letme Mdrlklerince sat yaplmaktadr. Ancak,
Trkiyede ticari olarak odunsu biyo-ktleden enerji retimi konusunda henz bir pazar
kurulmamtr. zel sektr bu konuya ok ihtiyatl yaklamakta, yakt temininin sreklilii ve fiyatlar konusunda yeni kacak yasal dzenlemelerin yaptrmlar konusunda
ekinceleri bulunmaktadr (OGM, 2009d).
Trkiyede halen retim art olarak adlandrlan materyalin ekolojik ilevi, izin
verilebilir alm snr konusunda tartma srmektedir. Bir baka tartma, baltalklarn
koruya dntrlmesiyle ilgilidir. Enerji retiminin bilinen en eski uygulama biiminin
tamamen ortadan kaldrlmasnn biyo enerji alanndaki ynelimlerle uyumad dnlmektedir. Bu durum, sadece OGMnin orman ynetim politikalaryla ilgili deildir.
Ormana dayal biyo-ktlenin lkenin enerji retimi ierisindeki yeri, enerji tedarik biimleriyle ilgili rakamlarla da kantlanm durumdadr. Nitekim, 1992 ylnda toplam enerji
arznda yenilenebilir enerjinin pay yzde 18 iken 2010 ylnda bu oran yzde 11e dmtr. Bu azalta odun ve hayvan-bitki artklarnn son yirmi ylda birer enerji kayna
olarak kullanmnn hzla dmesi nemli bir rol oynamtr. 1992 ylnda toplam yeni52

lenebilir enerji retimi iinde bu kaynaklarn pay yzde 79 iken, 2010 ylnda bu oran
yzde 39a kadar gerilemitir (Kalknma Bakanl, 2012). Bu durum, enerji ve orman
kaynaklar konusunda ulusal politika gereksinimini ortaya koymaktadr.
Yukarda aklanan konulara ek olarak, Trkiye Ulusal Ormanclk Programnda
(2004-2023) yer alan ama, politika, strateji ve uygulamalarda srdrlebilir kalknma,
yeil ekonomi kapsamnda dikkate alnacak ifadeler bulunmaktadr. Sz konusu bu programn srdrlebilir kalknma anlayna uygunluu; 2008 ylnda Devlet Planlama Tekilatnn yrtcs olduu Srdrlebilir Kalknmann Sektrel Politikalara Entegrasyonu isimli bir projede incelenmi ve gerekli deiiklikler yaplarak yeni politika,
strateji ve eylemler nerilmitir (Ok, 2008).
Srdrlebilir kalknma, yeil ekonomi, Rio+20 kararlarnn Trkiyedeki olas
yansmalarnn anlalabilecei bir baka gsterge olarak Kalknma Bakanl tarafndan
yaynlanan Trkiyede Srdrlebilir Kalknma Raporu: Gelecei Sahiplenmek isimli
alma incelenebilir (Kalknma Bakanl, 2012). Bu raporun 162. maddesinde Trkiye
iin yeil byme imkanlar ele alnrken srdrlebilir kalknma vizyonunu hayata geirmek iin frsatlar tayan sektrler belirlenmeye alld ifade edilmekte ve bu kapsamda enerji, ulatrma, tarm, sanayi ve hizmetler sektrlerindeki frsatlarn incelenerek
hedeflerin belirlendii belirtilmektedir. Raporda ormanlarn tarm ierisinde ele alnd
grlmekte ve 176. maddede tarm ile toprak, su ve doal kaynak ynetiminin karlkl
ilikilerinden sz edilmektedir. 178. maddede ise Orman kylerinin srdrlebilir kalknmayla uyumlu gelir ve istihdam yapsna kavuturulmalar ve bunun iin yeni faaliyet
alanlarnn oluturulmasnn yan sra sektrn verimliliinin artrlmas nem arz etmektedir denilmektedir. 179. maddede ise Trkiye, artan verimlilik, kalite ve rn miktar
ile gda gvenlii ve gvencesini salarken biyolojik eitlilii, su, toprak ve ormanlar
koruyan ve toplumsal faydaya dntrebilen rekabet gc yksek srdrlebilir bir tarm sektrn oluturma kararllndadr eklinde bir ifade yer bulmutur.

53

4. GZFT ANALZ VE REKABET GC DEERLENDRMES

Ormanclk sektrnn iinde bulunduu durumu analiz etmek zere sektr temsilcilerinin katlmyla 19 Eyll 2012 tarihinde yaplan K toplantsnda durum analizi
(GZFT) almas gerekletirilmitir. Durum analizi almasnda; komisyon yelerince
belirlenen ifadeler tadklar nem veya nceliine gre sralanm ve bu tespitler Onuncu Kalknma Plan dnemi (2014-2018) hedef ve eylemlerinin belirlenmesinde dikkate
alnmtr.
Ormanclk sektrnn gl ynleri aada listelenmitir.
No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

Gl Ynler
lkenin en cra kesine kadar yaylan, gl bir rgt yapsnn olmas,
lke alannn yaklak 1/3n oluturan, ounluu devlet mlkiyetindeki
ormanlarn tek bir kurum tarafndan koordinasyon ierisinde ynetilmesi
ktadan ekolojik olarak etkilenen ormanlarn ve korunan alanlarn biyolojik
eitlilik asndan zengin olmas
lke ormanlarnn mlkiyeti ve ormanclkla ilgili kurumlarn ileyii
konusunda gl bir mevzuatn bulunmas
lkedeki devlet orman tekilat ve eitim birimlerinin kkl bir gemie
ve derin bir kurum kltrne sahip olmas, ilgi gruplar arasnda kurulmu
ibirliklerinin bulunmas
Bata amenajman planlar olmak zere, ekosistem tabanl planlama konusunda
admlarn atlm olmas
Kresel bir ama haline gelen srdrlebilir kalknma anlayna uygun
sektrel dzenlemelerin olmas
Sektrn hem krsal hem kentsel yaam kalitesinin artrlmasna nemli
katksnn bulunmas
Ormanclk sektr ierisinde dner sermayeli olarak alan kamu
kurumlarnn varl
Korunmas gereken alanlarn byk ounluunun koruma statsne
kavumu olmas
Yaban hayatnn korunmas ve devamllnn salanmasyla ilgili
uygulamalarn balam olmas
Doal yaps ve tr eitlilii asndan ormanlarn greceli olarak dayankl
bir yapya sahip olmas
Bilgi teknolojilerinin yaygnlamas ve ormanclk sektrnde daha etkin
kullanlmaya balanmas
Sektrn krsal kalknmay destekleyici olarak yoksulluu azaltc ve istihdam
artrc faaliyetler yrtmesi
Sektrle ilgili uluslararas gelimelerin takip edilmesi
Orman endstrisi alannda zel sektrn glenmesi ve kamu kurumlaryla
ibirliinin artmas

54

Arlk
15
7
7
6
5
5
5
4
3
2
2
2
2
1
1

Sektr iin belirlenen zayf ynler veya sektrn gelitirmesi gereken ynler ise
aada belirtilmektedir.
No
1
2
3
4
5

Zayf Ynler
Arlk
Ormanlarn salad faydalarn ekonomik deerlendirmesinde zayflklarn
bulunmas, ekolojik ve sosyal etkilerinin yeterince llememesi, bunlarn izleme ve
17
deerlendirilmesi ile ulusal muhasebe sistemine aktarlmasnda eksikliklerin bulunmas
Orman varl ile ilgili mlkiyet sorununun tam olarak zlememi, orman kadastro
11
tescil almalarnn tamamlanamam olmas
Orman kaynaklarnn rettii ktlarnn bir ksmnn kayt d kalmas ve saysal
6
karlklarnn hesaplanamamas
Sektr oluturan kurumlar ve ilgi gruplar arasnda ibirlii ile uyum sorunlarnn
6
bulunmas
Sektr oluturan kurumlarn istikrarl bir rgt yapsna eriememi olmas
5

6 Belirli ormanclk uygulamalar hakknda mevzuat eksiklilerinin bulunmas

Bata ormann tanm olmak zere, ormanclk sektr ile ilgili mevzuat hkmleri
7
ile uluslararas dzenlemeler arasnda uyumluluk sorununun bulunmas
Ormann hukuki tanmnn yetersizlii ve orman snrlarnn halen deiken bir yap
8
gstermesi
Sektrn en nemli yuvarlak odun reticisi olan devlet orman tekilatnda retim
9
maliyetlerinin ykseklii, dier lkeler ile rekabet sorunlarnn olmas
Korunan alan ynetiminde arzu edilen dzeye klamamas ve bu kapsamda bir
10 sistemin (mevzuat, kurumsal yap, insan kayna, sre ynetimi vb) kurulamam
olmas
Biyolojik eitlilik ynetiminin bir paras olarak bitki ve hayvan kaaklyla ilgili
11
CITES uygulamalarnn zayf olmas
Ormanclkla ilgili verilerin kurumlar aras ve uluslararas karlatrlabilirliinin zayf
12
olmas
13 Mevcut mevzuatta yetki karmaalarnn olmas
Orman rnleri sanayisinde yapsal problemlerin okluu, sermayenin yetersizlii ve
14
dnyay takip edememesi
Odun d orman rnlerinin envanteri ve faydalanma dzeyleri ile ilgili kayt
15
eksikliklerinin bulunmas
Uluslararas toplant ve srelere aktif katlm salayabilecek donanmda kalifiye
16
eleman yetitirme mekanizmasnn eksik olmas
Sektr ii gelimeler ve sektr ile dier sektrlerin etkileimi konusunda salam bir
17
izleme ve deerlendirme dzeninin kurulamam olmas
Odun hammaddesi retimi asndan mevcut ormanlarn yarya yakn bir ksmnn
18 bozuk olmas, bu alanlarn dier ormanclk retimleri asndan deerinin
belirlenmemi olmas
19 Korunmas gereken biyolojik eitlilik elemanlar ierisinde kayplarn yaanmas
Orman vasfn yitirmi alanlar ile hazine arazilerinde yaplmak istenen zel
20 aalandrma taleplerinin deerlendirilmesinde ilgili kurumlarn (OGM, Milli Emlak,
vb.) uygulamalar arasnda farkllklarn bulunmas
Ormanclk sektr ile dier sektrlerin ibirlii veya etkileimi alanlarnda politika
21
oluturma ve analiz etmeye uygun almalarn yaplamam olmas

55

5
5
5
5
5
5
4
4
4
3
3
3
2
2
1
1

Yaplan durum analizi almasnda belirlenen sektrn iinde bulunduu frsatlar

aada sunulmaktadr.
No
1
2

3
4
5
6
7
8
9

Frsatlar
Arlk
lkemizde ve dnyada doal kaynaklarn srdrlebilir ynetimi konusunda
10
bilincin artmas
Karbon piyasalar, uluslararas balar, ortak giriimler, zorunlu katlm aralar
(vergi, har, vb.), gnll katlm aralar (balar, gnll hizmetler, piyasa
9
al verileri, .. vb) yeni finansman olanaklarnn gelimesi ve baz ormanclk
mal ve hizmetlerinin sektre kazandrlma olanaklarnn domas
Orman kyleri ve kooperatifleri ile dier ilgi gruplarnn ormanlarn ynetiminde
etkili olma istei, ormanlar tarafndan retilen mal ve hizmetlere talebin artmas,
8
birok sektre rn sunan ormancln ileri balant orannn yksek olmas
Srdrlebilir kalknma anlaynn, evre ve ormana ynelik bilincin dnyada
ve ormanclk d sektrlerde geliiyor olmasnn bir sonucu olarak sektre
6
ilginin artmas, yeni finansman ve proje olanaklarnn domas
Trkiye ormanclk sektrnn rettii ekosistem hizmetlerine (su koruma,
biyolojik eitliliin srekliliini salama, iklim deiimi, .. vb.), odun d
5
orman rnlerine ynelik ulusal ve uluslararas artan ilgi
Tketicilerin doal rnleri tketme isteklerinin artmas
4
Trkiyenin artan uluslararas ilikilerine paralel olarak, ormanclk sektr mal
3
ve hizmetlerine talebin ve beklentilerin artyor olmas
Ormanclk asndan zayf ve desteklenmeyi bekleyen lkelerle evrilmi bir
konumda bulunmas, zellikle Balkan lkeleri ve Trki Cumhuriyetlerle iliki
2
asndan stnlklere sahip olmas
Kresel izleme deerlendirme, sertifikalandrma sistemlerinin yaygnlamasyla
odun hammaddesi retimi, odun d orman rnleri ve korunan alan ynetimi
1
alanlarnda daha iyi denetim ve geliim olanaklarnn domas

56

Durum analizi almasnda belirlenen tehditler aada listelenmitir.

No

Tehditler

Arlk

1 Krsal yoksulluk, orman kyllerinin gelir ve eitim dzeylerinin dk olmas

Sektr kurumlar aras veya sektr d ilgililerin yetki ve sorumluluklar arasn2
da atma veya boluklarn bulunmas
Ormanclk teknii asndan tartlr uygulamalar konusunda sosyal ve politik
3
basklarn bulunmas
Orman fakltesi saysndaki yksek art ve ormanclk eitimlerinde kalitenin
4
azalmas
Enerji sektrnn zellikle HES projeleri ile madencilik ve turizm sektrnn
artan tahsis istekleriyle ormanlarn ve korunan alanlarn bask altnda tutulmas,
5
bu konularda tahsisleri kolaylatrmaya ynelik mevzuat dzenlemelerinin ormanlardan korunan alanlara doru yaylmas
Kresel snmann srmesi halinde orman yangnlarnn artmas, yar kurak ve
6
kurak alan miktarnn ykselmesi, ormanclk maliyetlerinin artmas
Hzl nfus artnn ormanlar zerinde yaratt yeni yerleim yeri, daha fazla
7
orman rn vb. ekillerde kurduu bask, talep aklarnn olumas
Krsal kesimlerde terkedilen yerleim merkezlerinde azalan nfusun bir sonucu
8 olarak ormanclk almalar iin gerekli miktar ve nitelikte i gcnn salanamamas
9 Trkiyede karantina uygulamalarn istenilen seviyeye gelmemesi

10

10 Yasad hayvan ve bitki ticareti

Temel ormanclk almalarnn gerekesi ve yapl ekli ile orman yangnlar11 nn kmasna ve sndrlmesine ynelik olarak kamuoyunun yeterince bilince
sahip olmamas

57

9
8
6
5
3
2
2
1

5. PLAN DNEM PERSPEKTF

5.1. Uzun Vadeli Hedefler
Sektr temsilcileri ile yaplan 20 Eyll 2012 tarihli toplantda sektrn uzun dnem
hedeflerine yol gsterici olmak zere, bir sektrel vizyon belirleme almas yaplmtr.
Durum analizi almasna ait saptamalarn dikkate alnd bu alma sonucunda ormanclk sektrnn 2023 vizyonu;
Ormanlarn, korunan alanlarn ve ilikili ekosistemlerin ekolojik, ekonomik ve
sosyal ilevlerini yerine getiren ve srdrlebilir kalknmay destekleyen lke, blge ve
kresel lekte nc bir sektr olmaktr eklinde belirlenmitir.
5.2. Onuncu Plan Hedefleri ve Hedeflere Dnk Temel Ama, Politika ve
Stratejiler
Dnya ormanlarnn yzde 75ine yakn bir blm, zellikle 2000 ylndan sonra hazrlanmaya balanan Ulusal Ormanclk Programlarna (UOP) gre ynetilmektedir
(FAO, 2010). Trkiye, bu kapsamda FAOnun destei ile Trkiye Ulusal Ormanclk
Program (2004-2023)n hazrlam ve 2004 ylnda bu dokman yaymlamtr (OB,
2004). Bu programda ormanclk sektr iin belirlenen ama ve eylemler geerliliini
korumakla birlikte gncellenme ihtiyac bulunmaktadr.
Gncellenme ihtiyacna yant verebilecek bir ierikte, 2008 ylnda DPT tarafndan
Srdrlebilir Kalknmann Sektrel Politikalara Entegrasyonu isimli bir proje almas yaplmtr. UOPni ierdii ama, politika ve stratejiler zamann getirdii deiimler ve srdrlebilir kalknma anlayna uyum asndan gzden geirilmitir.
Onuncu Kalknma Plan iin nerilecek ama, politika ve stratejilerin hazrlanmasna ynelik, kurumsal sreklilik ve verimli alma ilkeleri asndan yukarda aklanan iki almann sonular sektrel birikim olarak dikkate alnmtr. Bu kapsamda, 20
Eyll 2012 tarihinde K yelerinin yapm olduu politika belirleme almasnda, sz
konusu dokmanlar dikkate alnarak Tablo 18de listelenen ama ve politikalar oluturulmutur. Bu tabloda, belirlenen politikalar ile ilgili mevzuat dzenlemelerine ve kurumsal
dzenlemelere de yer verilmitir. Politika ile ilgili dikkate alnmas gereken nlemler ise
dier tedbirler ad altnda listelenmitir.
Bu politikalarn uygulanmaya balamasyla birlikte sektrn saptanan dnm
alanlarna yapaca katk yine Tablo 18de gsterilmitir. Bu kapsamda, K almalar
ncesi belirlenen ve gz nnde tutulmas istenen dnm alanlar aada listelenmektedir.
1. Makroekonomik ve mali istikrar,
2. Yurtii tasarruflarn artrlmas,
3. Rekabet gc yksek retim yaps,
58

4. Tarmda etkinlik ve gda gvenlii,

5. Enerji gvenlii,
6. Ulatrma ve lojistik evre,
7. Kentleme ve afet ynetimi,
8. Doal kaynaklarn verimli kullanlmas,
9. Blgesel gelimilik farklarnn azaltlmas ve krsal kalknma,
10. Kamu ynetimi ve adalet hizmetlerinin etkinletirilmesi,
11. Beeri sermayenin glendirilmesi
12. Sosyal ierme.

59

60

birlii
Mevzuat
Kurumsal
Dier
Sorumlu
Gerekli
Sre Dnm
Politikalar
Dzenlemeleri
Dzenlemeler
Tedbirler
Kurulu
Kurulu
(Yl) Alan No
Stratejik Ama 1: Alanlarn ve Snrlarn Korunmas: Ormanlarn, korunan alanlarn ve ilikili havzalarn orman yangnlar,
usulsz mdahaleler ile biyotik (bcek, mantar, vb. zararllar ve hastalklar) ve abiyotik (frtna, heyelan,
kuraklk, erozyon vb.) zararlara kar korunmas
1- Mlkiyetle ilgili
- Kadastro
- almalarn
OSB, TKGM,
3
1, 3, 4, 7
belirsizliklerin
komisyonlarnn
hzlandrlmas,
OGM
GTHB,
giderilmesi iin orman
kapasitelerinin
ekosistem deerleri
B, Yerel
kadastro ve tapuya
iyiletirilmesi,
ile yerel halkn
Ynetimler
tescil ilemlerinin
- TKGM ve OGM korunmasna zen
en ksa srede
arasnda ibirliinin gsterilmesi
tamamlanmas
glendirilmesi
2- Ormanlarn koruyucu - TRT, zel TV
- Sorumlu birimlerde OGM, RTK, TRT,
5 1, 6, 7, 11
ve evresel ilevleri
kanallar ve dier
kapasite gelitirme
EM, MEB, zel
ile faydalarnn nemi
kitlesel yayn
almalarnn
DKMP TV ve Medya
konusunda toplumun
aralaryla toplumun
yaplmas, - Basn
kurumlar,
bilinlendirilmesi, sivil bilinlendirilmesi
ve yayn organlar
STKlar,
ve politik destein
konusunda 6831
iin cretsiz
niversiteler,
oluturulmas
sayl Kanunda
kamu spotlarnn
Yerel
dzenleme
hazrlanmas
Ynetimler
yaplmas
3- Ormanclk
- Ormanclk
OSIB, TK, ilgili
5
1, 3, 7, 9
almalarnda
almalarnda
OGM
dier kurumlar
(kadastro, envanter,
haritaclk ve corafi
planlama, yol ebeke
bilgi sistemlerinin
planlar, retim, yangn
esas alnmas
ve bceklerle mcadele,
koruma, sat vb.)
bilgi teknolojilerinin
glendirilmesi

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi

61

verilecek izin ve irtifak

haklar iin kriterlerin
katlmc ve bilimsel
metotla belirlenmesi

5- Orman alanlarnda

Politikalar
4- Orman yangnlar
ve dier zararllarla
mcadelede biyolojik
metotlara arlk
verilmesi

- 6831 sayl
Orman Kanunun
17. maddesinde
deiiklik yaplmas,
orman alanlarndan
verilecek izinler iin
ynetmeliin yasal
deiiklie uygun
olarak dzenlenmesi

Mevzuat
Dzenlemeleri
- Orman ve
su ilikisini
dzenleyecek
mevzuatn
gelitirilmesi

- Yetkili kamu
kurumlarnn
meslek ii
eitimlerle
glendirilmesi

Kurumsal
Dzenlemeler
- Ormanclk
aratrma
birimlerinin
kapasitelerinin
gelitirilmesi

- niversiteler ve
ormanclk aratrma
kurumlarnda
konuyla ilgili
aratrma ve
gelitirme
almalar yaplmas

Dier
Tedbirler
- Zararl biyotik
faktrlerin baka
amalar iin
kullanlmasn temin
edecek aratrmalarn
desteklenmesi,
- Yangnla mcadele
ve biyolojik eitlilik
amal gletlerin
artrlmas
OSB,
OGM

niversiteler,
STKlar,
Meslek
Kurulular,
Adalet
Bakanl,
Kltr ve Tur.
Bak. B,
DS,

birlii
Sorumlu
Gerekli
Kurulu
Kurulu
OSIB, Bilim, Sanayi
OGM
ve Teknoloji
Bakanl,
GTHB, DS

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

7, 9

Sre Dnm
(Yl) Alan No
5
1, 3, 7, 9

62

tesisinde uluslararas
standartlarla
uyumlu, ulusal lt
ve gstergelerin
gelitirilmesi, bu
alanlarn sreklilik ve
katlmclk ilkelerine
gre ynetilmesi

7- Korunan alanlarn

Politikalar
6- Ormanlarn, korunan
alanlarn ve orman ii
meralarn deiimleri
ile lleme ve
arazi bozulmasnn
etkilerinin ada
bilgi teknolojileri ile
izlenmesi

- Korunan alanlara
ilikin mevzuatn,
uluslararas
szlemeler
ve sreler
erevesinde
gelitirilmesi
- Tapulu Kesim
Ynetmeliinde
biyolojik eitlilikle
ilgili ltlere yer
verilerek ormanlar
ve aalklarn
korunmas

Mevzuat
Dzenlemeleri
- 3234 sayl
OGM Kurulu ve
Grevleri Hakknda
Kanunda dzenleme
yaplmas

Kurumsal
Dzenlemeler
- Sorumlu
kurumlar ierisinde
izleme birimlerin
oluturulmas veya
OGM Fotogrametri
biriminin DKMP
ve EM Genel
Mdrlklerinin
ihtiyalarn
karlayacak
ekilde donatlmas
- DKMPnin
ilgili birimlerinin
glendirilmesi,
- DKMP, OGM,
Gmrk ve Ticaret
Bakanlna ynelik
kapasite gelitirme
almalarnn
yaplmas
- Ulusal Biyolojik
eitlilik Stratejisi
ve Eylem Planyla
kurumsal planlarn
entegre edilmesi,
- Bilgilendirme,
eitim ve tantm
almalarna nem
verilmesi

Dier
Tedbirler
- niversite
ve aratrma
kurumlarnda
teknoloji gelitirme
almalarna yer
verilmesi

DKMP

OGM, B,
niversiteler,
STKlar,
Adalet
Bakanl,
Gmrk ve
Ticaret

birlii
Sorumlu
Gerekli
Kurulu
Kurulu
OGM, EM,
DKMP niversiteler,
TBTAK,
zel Sektr,
STKlar,
Harita Genel
Komutanl

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

3, 5

Sre Dnm
(Yl) Alan No
3
3, 7, 10

63

Politikalar
8- Orman aa, aak
ve florasnn genetik
eitliliinin korunmas
ve yararlanlmas iin
yerinde ve darda her
trl koruma sahalarnn
tesisi ve ynetimi
9- Korunan alanlar
dndaki ormanlarda
biyolojik eitliliin
korunmas iin
ormanlarn doal
genletirme ve
rehabilitasyonuna
ncelik verilmesi
10- Av ve yaban
hayvan trlerinin
genetik eitliliinin
korunmas, yaban
hayvanlarn tedavi,
bakm ve doaya
kazandrlmalar iin
gerekli merkezlerin
tesisi ve ynetimi
- Meslek ii
eitimlerin
yaplmas

- Tabiat ve
Biyolojik eitlilii
Koruma Yasasnn
hayata geirilmesi

- Yabani hayvan
bakm, nakli
ve yetitirilmesi
konusunda insan
kaynann
gelitirilmesi

Kurumsal
Dzenlemeler
- Tohum
Aratrma ve Islah
Enstitsnn beeri
sermayesinin
glendirilmesi,

Mevzuat
Dzenlemeleri
- Tabiat ve
Biyolojik eitlilii
Koruma Yasasnn
hayata geirilmesi

- Yaban
hayvanlarnn
tedavi edilebilecei,
karantinada
tutulabilecei
birimlerin
oluturulmas ve
bakm merkezlerinin
almas

Dier
Tedbirler
-Biyolojik eitlilik
envanterinin
yaplmas, koruma
nceliklerinin tayin
edilmesi

DKMP

OGM

OGM, EM,
B, GTHB,
STKlar,
niversiteler,
Yerel
Ynetimler

DKMP, EM,
STKlar,
Meslek
rgtleri,
niversiteler

birlii
Sorumlu
Gerekli
Kurulu
Kurulu
OGM, DKMP,
Tohum STKlar,
Islah
niversiteler,
Ara.
Yerel
Ens.
Ynetimler,

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

7, 8

Sre Dnm
(Yl) Alan No
3
3, 4, 7

64

13- Ormanla
ilikili projelerde
biyoeitliliin
korunmasyla ilgili tr
seimlerinde tehdit
altndaki trlere zel
nem verilmesi
14- llemeyle
mcadele, arazi
bozulmas, toprak
koruma ve kuraklkla
mcadele almalarnn
biyolojik eitlilii
dikkate alarak
yrtlmesi

12- Krsal halkn

biyolojik eitlilikle
balarnn
glendirilmesi ve
koruma almalarna
katlmlarnn
salanmas

Politikalar
11- Ormanlarn
biyolojik eitlilii
ile ilgili aratrma
almalarnn
glendirilmesi

- Kurumlar aras
koordinasyon
ve ibirliinin
salanmas

- Su havzalarnda
yaplacak
almalarn
koordineli olmas
iin havza ynetimi
konusunda
mevzuatn
hazrlanmas

- Orman ii
sulara egzotik
balk trlerinin
salm konusunun
mevzuatta
aklanmas

- lgili mevzuatn
retim planlamas
ve faydalanmayla
uyumunun
salanmas

Kurumsal
Dzenlemeler
- OGM ArGe Dairesi ve
ilgili Aratrma
Enstitsnn
kurumsal olarak
glendirilmesi
- Sorumlu
kurumlarn
katlmc ynetim,
izleme ve
deerlendirme
teknikleri
konusunda
eitilmesi
- Biyolojik
eitlilii
olumsuz etkileyen
eylemlerle ilgili
rehberlerin
gelitirilmesi

Mevzuat
Dzenlemeleri

- Risk analizlerinin
yaplmas,
- Proje dngs
ynetimine ilikin
ilgili kurumlarn
kapasitesinin
glendirilmesi

- Proje izleme ve
deerlendirme
ltleri arasnda
biyolojik eitlilik
ile ilgili ltlere yer
verilmesi

EM

OGM,
EM,
DKMP

B, GTHB,
OGM, DKMP,
DS, Meslek
rgtleri,
niversiteler

GTHB,
Kalknma
Ajanslar,
niversiteler,

10

1, 3, 4, 7,
8, 11

4, 7

birlii
Dier
Sorumlu
Gerekli
Sre Dnm
Tedbirler
Kurulu
Kurulu
(Yl) Alan No
- Ormanlarn
OGM
DKMP, EM,
10
7
biyolojik
niversiteler,
eitliliinin master
STKlar,
planlarda ve proje
Meslek Odalar
seiminde dikkate
alnmas
- zlenebilir
OGM, Kalknma
10
1, 7, 8
faydalanma ve
EM, Ajanslar,
ynetim biimlerinin DKMP GTHB, Yerel
gelitirilmesi
Ynetimler,
STKlar

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

65

17- Odun ve ODO ile

ormanlarn kullanm
ve kullanm d
deerlerinin yan sra
ilikili gereksinimlerin
yetime ortam
kapasitesi dahilinde
karlanmas

Politikalar
15- Kentsel
yerleimlerin sel
ve taknlara kar
korunmas ve su
kaynaklarnn
srekliliinin
salanmas
16- Ormanlarn ve
korunmas gereken
dier ekosistemlerin
doal dayankllnn
gelitirilerek biyotik ve
abiyotik zararllara kar
direnlerinin artrlmas

- Bu deerlerden
ncelik orman
kyllerinin olmak
zere, faydalanma
ve gelir elde etme
imkanlarnn
gelitirilerek
korunmalarnn
salanmas,
- ODO ve
ekosistem
hizmetlerine
ynelik aratrma
almalarnn
hzlandrlmas

- nleyici bir
yaklamla halkn ve
dier ilgi gruplarnn
orman korunmada
sorumluluk, katlm
ve katklarnn
glendirilmesi

- 3234 sayl
Kanuna dayal
Orman Karantina
ve Fmigasyon
Ynetmelii
ile Orman
Bitki Pasaportu
Ynetmeliinin
yrrle konulmas
- 3234 ve 6831
sayl Kanunlara
dayanarak Orman
Saylan Alanlardaki,
Odun d rn
ve Hizmetlerin
Planlama,
Yetitirme, retim
ve Faydalanmasna
likin Ynetmelik
karlmas,
- OGMnin 283.
Sayl tebliinin
gncellenmesi
- OGM ODO
Daire Bakanl
ile tara rgtnde
kapasite gelitirme
ve meslek ii eitim
almalarnn
yaplmas,
- Ormanlarn
kullanm
d deerleri
konusunda
uzman kadrolarn
oluturulmas

Dier
Tedbirler
- Bilgilendirme,
eitim ve tantm
almalarna nem
verilmesi

Mevzuat
Kurumsal
Dzenlemeleri
Dzenlemeler
- lgili mevzuatn
- Kurumlar aras
kurumsal ibirliini koordinasyonun
tevik edecek
glendirilmesi
ekilde gelitirilmesi

OGM

OGM

DKMP,
EM, OMO,
ORKOOP,
Yerel
ynetimler,
niversiteler,
ODO
ileyen veya
pazarlayan
meslek
rgtleri,
TBTAK

DKMP,
EM, GTHB,
STKlar,
Meslek
rgtleri,

birlii
Sorumlu
Gerekli
Kurulu
Kurulu
EM
DS, SYGM,
MGM,
B, Yerel
Ynetimler,

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

3, 4, 7, 8,
11

1, 3, 4, 7,
11

Sre Dnm
(Yl) Alan No
2 1, 2, 5, 7,
8, 11

66

birlii
Mevzuat
Kurumsal
Dier
Sorumlu
Gerekli
Sre Dnm
Politikalar
Dzenlemeleri
Dzenlemeler
Tedbirler
Kurulu
Kurulu
(Yl) Alan No
Stratejik Ama 2: Ormanlarn ve Korunan Alanlarn Gelitirilmesi: Mevcut ormanlarn gelitirilmesi, orman dndaki uygun
alanlar zerinde orman tesisi ile orman alanlarnn geniletilmesi, korunan alanlarn iyiletirilmesi
18- Normal ve bozuk
- Amenajman
OGM
EM, DKMP,
1
2, 3, 7
orman alanlarnn
ve silvikltrel
niversiteler,
snflandrlmas,
konulara ilikin
Meslek
ormanlarn
yrrlkteki ikincil
rgtleri
genletirilmesi ve
mevzuatn gzden
bakmnn salanmas
geirilmesi
19- Aalandrma
- 6831 sayl
- zel orman ve
- Orman idareleri
OGM
EM, Meslek
5
7, 11
ve dier imar-slah
Kanunun zel
aalandrma
dnda kalan kamu
rgtleri,
almalarna yerel
ormanlar ve kamu
almalarnn
tzel kiilerin
Yerel
halk, zel sektr,
ormanlar ile ilgili
bulunduu
orman yetitirme
Ynetimler,
sivil toplum rgtleri,
hkmlerinin
yerlerdeki orman
almalarna teknik
STKlar
ilgili kurulular ve
uygulanabilirliini
idarelerinin denetim destein salanmas
dier ilgi gruplarnn
salayacak
yapabilecek ekilde
katlm ve katklarnn
nlemlerin alnmas glendirilmesi
glendirilmesi
20- Uygun orman ve
-Mevcut tevik
- lgi gruplarnn
- Odun arzn
OGM
EM, STKlar,
10
1, 2, 3,
orman d alanlarda
sisteminin gzden
ibirliini ve
artrmak ve
niversiteler
7, 8
hzl byyen yerli veya geirilerek
tevikini salayc
doal ormanlarn
ve Aratrma
yabanc orman aac
gelitirilmesi
kurumsal
srdrlebilir
Kurumlar
trleri ile endstriyel
dzenlemelerin
ynetimini
aalandrma
yaplmas
salanmas
almalarna nem
verilmesi

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

67

Politikalar
21- Ormanclk
tekilatnn ve dier
ilgili zel ve tzel
kiilerin ihtiya
duyduu orman
bitkilerinin fidanlar
ile tohumlarnn,
piyasa deeri yksek
trleri dikkate alarak
retilmesi iin gerekli
altyapnn salanmas
22- Mevcut korunan
alanlarn ilan edilen
statsne uygun
ynetilebilmesi iin
gerekli her trl
planlamann yaplmas
ve alanlarn ynetim
etkinliklerinin analizi

-Planlama ve
ynetim ile ilgili
ynetmeliklerin
hazrlanmas,
-Korunan alanlarn
ynetim etkinliinin
lmne ilgili
mevzuat ierisinde
yer verilmesi

Mevzuat
Dzenlemeleri
- Orman Yetitirme
Materyalleri
Piyasasnda
Yetkilendirme,
Denetleme ve
Bitki Pasaportu
Ynetmeliinin
karlmas

-Uygulayc
birimler ile
aratrma kurumlar
arasndaki
ibirliinin
kurumsal hale
getirilmesi

Kurumsal
Dzenlemeler
-Mevcut tevik
sisteminin
gelitirilmesi

-Aratrma ve
insan kayna
eksikliklerinin
giderilmesi,
-Uzman istihdamna
nem verilmesi
-Korunan alanlar
ile ekosistem
hizmetleri ve kresel
iklim etkileimini
tanmlayan
almalarn
yaygnlatrlmas

Dier
Tedbirler
- zel fidanlklarla
tohum ve materyal
tedariki konusunda
karlkl ibirliinin
gelitirilmesi

DKMP

Sorumlu
Kurulu
OGM

OGM, EM,
B, STKlar,
niversiteler,

7, 10

birlii
Gerekli
Sre Dnm
Kurulu
(Yl) Alan No
EM, Orman
1
1, 2, 3,
Mhendisleri
7, 8
Odas, Yerel
Ynetimler,
Gmrk
ve Ticaret
Bakanl,
GTHB

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

68

25- llemeyle
mcadele ile toprak
ve su kaynaklarnn
korunmas amacna
ynelik erozyon
kontrol, mera slah
ve aalandrma
almalarnn
nceliklere gre
belirlenmi havzalar
leinde katlmc
yaklamla uygulanmas

24- Yeil kuak

aalandrmalar ve
kent ormanlarnn
etkin ynetimi
ve korunmasnn
salanmas,

Politikalar
23- Uygun zel araziler
zerinde yerel halk ve
zel sektr tarafndan
kavak ve hzl gelien
aa trleriyle
aalandrma ve karma
sistem uygulamalarnn
tevik edilmesi

- 3234 ve 6831
sayl Kanunlara
dayal kurulu,
bakm ve ynetim
ile ilgili ikincil
mevzuatn
karlmas
- Mera ile ilgili
mevzuatn
srdrlebilir
kalknma anlayna
gre iyiletirilmesi,
- Havza leinde
entegre bir
biimde almay
kolaylatran
mevzuatn
gelitirilmesi

Mevzuat
Dzenlemeleri
- Tevik kapsamna
yaplacak kredi,
teknik yardm,
fidan, ekipman
tedariki vb.
etkinliklerine
ynelik mevzuatn
gelitirilmesi

- lgili kurumlarn
ok amal,
katlmc planlama
ve uygulamalar
yapma konularnda
kapasitelerinin
gelitirilmesi

Kurumsal
Dzenlemeler
- Kavak ve Hzl
Gelien Orman
Aalar Aratrma
Enstitsnn
liderliinde
lke dzeyinde
danmanlk,
bilinlendirme
almalarnn
yrtlmesi

- Ormanlarn
erozyon nleme
ve karbon tutma
katklarnn
llmesi

- Yeil kuak
aalandrmalar ve
kent ormanlarnn
gelitirilmesinde
mahalli idarelerle
ibirlii yaplmas

Dier
Tedbirler
- OGM tarafndan
aalandrma
sahiplerine
ynelik yaym ve
kapasite gelitirme
almalarnn
yrtlmesi

EM

OGM

OGM, DS,
DKMP, Meslek
rgtleri,
GTHB, Yerel
Ynetimler,
niversiteler

DKMP,
EM, Yerel
Ynetimler

birlii
Sorumlu
Gerekli
Kurulu
Kurulu
OGM
EM, Milli
Emlak Genel
Mdrl,
Yerel
Ynetimler,
Meslek
rgtleri

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

1, 2, 3, 4,
6, 7, 8, 11

1, 2, 3, 6,
7, 8, 11

Sre Dnm
(Yl) Alan No
10
1, 2, 3,
7, 8

69

birlii
Mevzuat
Kurumsal
Dier
Sorumlu
Gerekli
Sre Dnm
Politikalar
Dzenlemeleri
Dzenlemeler
Tedbirler
Kurulu
Kurulu
(Yl) Alan No
Stratejik Ama 3: Orman Alanlar ve Korunan Alanlardan Faydalanma: Ormanlarn ve korunan alanlarn ekolojik, ekonomik, sosyal
ve kltrel ok ynl faydalarnn (odun ve odun d orman rnleri, sosyal-kltrel faydalanmalar, koruyucu
ve evresel fonksiyonlar, yre halknn yaam artlarnn iyiletirilmesine katk, vb.) yerel, lkesel ve kresel
dzeylerde srdrlebilir olarak salanmas ve haka paylam
26- Odun ve ODO
- D ticaret
- TRKAK ve TSE - hracat potansiyeli
OGM
DKMP, EM,
3
1, 2, 3,
standardizasyon ve
teviklerinin
tarafndan standart olan rnler bata
Gmrk
7, 8
sertifikalandrma
ODOlerin katma ve sertifikalandrma olmak zere
ve Ticaret
sisteminin ulusal
deerli rnlere
dzeninin
ahap rnlerinin
Bak. TSE,
koullar ve uluslararas dntrecek
kurulmas,
sertifikalandrlmas,
TRKAK,
gelimeler dikkate
ekilde
- Ulusal orman
- ODO i ve
niversiteler,
alnarak uygulanmas
ynlendirilmesi
ynetimi
d ticaretinin
Meslek
ve hammadde
standartlarnn
srekliliinin
rgtleri
teviklerinin
oluturulmas
salanarak katma
kaldrlarak mamul
deeri yksek
tevikine geilmesi
rnler halinde
ihracatnn tevik
edilmesi
27- ODOlerin
- ODOnn
- Kurumlar aras
- Kullanm veya
OGM
EM, DKMP,
2
1, 2, 3,
srdrlebilir
kullanm d
koordinasyon
kullanm d
DS, Yerel
7, 8
ynetimine ilikin
deerlerinden
ve ibirliinin
faydalanmaya
Ynetimler,
kriter ve gstergelerin
faydalanma ile
gelitirilmesi
konu ODOn
Meslek
gelitirilmesi
ilgili mevzuatn
srdrlebilir
rgtleri,
gelitirilmesi
ynetimi

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

70

29- Alternatif
tketim yollar
ve bilinlendirme
almalaryla orman
rn ve hizmetlerin
tketiminin artrlmas

Mevzuat
Politikalar
Dzenlemeleri
28- Toplumun odun
- Orman Kanunu
hammaddesi taleplerini bata olmak zere
uluslararas pazarlarla
retim ve pazarlama
rekabet edebilir biimde faaliyetlerine
srdrlebilir olarak
ynelik mevzuatn
salanmas, ahap
gncellenmesi,
malzeme kullanmnn
- thal rnlerde
tevik edilmesi
uygulanmayan
tellliye ve
fonlar nedeniyle
OGM aleyhine
oluan yaklak
yzde 10 maliyet
dezavantajnn
kaldrlmas,
- D ticaret
rejiminin yerli
orman endstrisinin
geliimine hizmet
edecek ekilde
yenilenmesi

Kurumsal
Dzenlemeler
- SOY ltlerine
uygun retim
birimlerinin
kurulmas,
- Orman rnleri
sanayinin i
kollarna gre daha
etkin rgtlenmesi,
- rnlerin kalite
ve standartlarnn
denetim ve
kontrolnn
salanabilmesi iin
etkin bir yapnn
oluturulmas,
- TOK ve benzeri
kurumlarn
ahap malzeme
kullanmn
salayacak
protokollerin
hazrlanmas

birlii
Dier
Sorumlu
Gerekli
Tedbirler
Kurulu
Kurulu
- Endstriyel
OGM
Ekonomi Bak.,
aalandrmalarla
B, TOK,
odun retiminin
niversiteler,
artrlmas,
Aratrma
- Profesyonel retim
Kurumlar,
iiliine ynelik
STK ve Meslek
eitim faaliyetlerinin
Kurulular,
dzenlenmesi,
zel Sektr,
- Ahap rnlerin
TSE
tantm ve
yaygnlatrlmasna
ynelik kampanya
ve dier almalarn
yaplmas,
- Piyasada kaliteli
rn arzn
artracak modellerin
yaygnlatrlmas,
-Odun materyalinde
kayplarn
azaltlmas iin
geri dnmn
salanmas
- Orman rn
OGM
OGM, OSIB,
ve hizmetlerine
zel Sektr
ulamn
kolaylatrlmas
ve maliyetin
drlmesi

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

1,2,3,5,7

Sre Dnm
(Yl) Alan No
3-5
1, 2, 3,
7, 8

71

32- Ormanlarn
ynetim planlar ile
aalandrma, erozyon
kontrol, mera slah vb.
projelerde su retimi
ve hidrolojik amalara
hizmet edecek alanlarn
ayrlmas

31- Ormanlarn su
retimine katksnn
srdrlebilir olarak
havza baznda
ynetilmesi

Politikalar
30- Orman rnleri ve
fidan retimine ynelik
ihracat olanaklarnn
aratrlmas, tohum ve
fidan sektrnn ihracat
odakl tevik edilmesi

- Su retim
ormanlarna ynelik
ihtiyalarn 6831
sayl Orman
Kanunu kapsamnda
karlanmas

Mevzuat
Dzenlemeleri

- OGMnin su
retimine tahsis
ettii ormanlarn
etkin ynetimi
iin kurumsal
kapasitenin
gelitirilmesi

Kurumsal
Dzenlemeler
- Fidan ihracatna
ynelik araclk
iletmelerinin
oluturulmas,
- Gmrklerde
bilgilendirme
almalarnn
yaplmas

Dier
Tedbirler
- ncelikli trlerle
ilgili tohum, fidan
ve pazarlama
aratrmalarnn
yaplmas,
- D ticarete uygun
pazarlama iin
fidan reticilerini
destekleyici
eitimlerin
gerekletirilmesi
- Su retimine tahsis
edilen ormanlarda
oluan alternatif
maliyetlerin
hesaplanmas ve
raporlanmas,
- Su retim
ormanlarnn bakm
ve ynetiminde
ibirliinin
salanmas
-Su retimi ve
hidrolojik amalarla
dier sektrlere
yaplan sbvansiyon
ve desteklerin
hesaplanmas
OGM

OGM

4, 5, 7

4, 5, 6, 7,
11

Sre Dnm
(Yl) Alan No
2
1, 2, 3,
7, 8

EM, DS,
5
TK,
niversiteler,
STKlar, Yerel
Ynetimler

EM,
DS, Yerel
Ynetimler,
STKlar,
niversiteler

birlii
Sorumlu
Gerekli
Kurulu
Kurulu
OGM
EM, DKMP,
OMO, Meslek
rgtleri,
GTHB,
Gmrk ve
Ticaret Bak.,
niversiteler
ve Aratrma
Kurumlar

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

72

34- Korunan
alanlarn statlerine
uygun etkinliklerle,
ziyaretilerin
korunan deerleri
kefedebilecekleri
dzenlemelerin
yaplmas

Politikalar
33- Orman
kaynaklarnn
ilevsel planlamas
erevesinde, sosyal ve
kltrel hizmetlerden
faydalanmaya ayrlacak
sahalarn belirlenmesi
ve ynetim planlarnn
katlmc olarak
hazrlanmas

Mevzuat
Dzenlemeleri
- Amenajman
ynetmeliinin,
ODO ynetim
plan, milli
park ynetim
plan ve ilikili
dier alanlarn
planlanmasn
dzenleyen
mevzuat ile
uyumlulatrlmas
ve gelitirilmesi
- Yerel rehberlikle
ilgili yetki ve
sorumluluklarda
mevzuatn
iyiletirilmesi
- lgili birimlerde
ziyareti
memnuniyeti
izleme,
deerlendirme ve
hizmet gelitirme
sorumlularnn
oluturulmas,
- DKMPn yerel
rgtlerinin
glendirilmesi

Kurumsal
Dzenlemeler
- Ormanlarn
ilevsellikleri
konusunda
uzman kadrolarn
oluturulmas

- Ziyareti
beklentileri ve
memnuniyetlerinin
izlenmesi, gelitirici
nlemlerin alnmas,
- zellikle ehir
orman, tabiat park
ve mesire yerlerinin
planlanmas ve
uygulanmasnda
orman kaynaklarnn
srdrlebilirliini
tehlikeye
atmayacak ekilde
projelendirilmesi
ve uygulamalarn
denetiminin
yaplmas

Dier
Tedbirler
- Srdrlebilir
avlak ynetim
planlarnn
gelitirilmesi ve
uygulanmas

DKMP

6, 7, 9, 11

Sre Dnm
(Yl) Alan No
3
7, 11

OGM, B,
3
niversiteler,
Kltr ve
Turizm
Bak., Yerel
Ynetimler,
Turizm
Birlikleri,
Rehber Odalar

birlii
Sorumlu
Gerekli
Kurulu
Kurulu
OGM
DKMP, EM,
OMO, STK,
B, Yerel
Ynetimler

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

73

37- Kresel
iklim tehdidinin
azaltlmasna ynelik
ormanlar karbon
tutumu konusunda
uygulamalarn
gelitirilmesi

36- Sel, , takn,

heyelan gibi doal
afetlerin tehdidi
altndaki havzalarn
belirlenmesi

Politikalar
35- Ormanlarn havza
baznda ilevsel
ynetim planlarnn
yaplmas ve bu alanlar
zerindeki orman
rtsnn korunmas

Kurumsal
Dier
Dzenlemeler
Tedbirler
- Ormanlarn havza
nceliklerine
gre planlarnn
yaplmas
iin kurumsal
kapasitenin
gelitirilmesi
-Kurumsal
- Krsal kalknma
kapasitenin
ile doal kaynak
gelitirmesi
gelitirme ynl
projelerin kurumlar
aras ibirliiyle
uygulanmas
- Karbon hesaplama - Orman
-Karbon tutumuyla
yntemiyle ilgili
amenajman
ilgili altyapnn
ynetmeliin
heyetlerinin karbon oluturulmas
karlmas,
amal planlama
- Karbon pazarlar
kapasitelerinin
ile ilgili mevzuatn gelitirilmesi,
gelitirilmesi

Mevzuat
Dzenlemeleri
- Orman
Amenajman
Ynetmeliinin
gelitirilmesi

OGM

EM

2, 3, 5, 6,
7, 11

4, 6, 7, 8,
11

Sre Dnm
(Yl) Alan No
3
1, 3, 4, 7,
11

OGM, DS,
1
AFAD,
MGM, Yerel
ynetimler,
STKlar,
niversiteler
EM,
2
DKMP, B,
TBTAK,
niversiteler,
STKlar, Enerji
Bakanl

birlii
Sorumlu
Gerekli
Kurulu
Kurulu
OSB, DKMP,
EM
B, GTHB,
DS, OGM,
OMO, Yerel
Ynetimler

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

74

Politikalar
38- Yeil ekonomi
kapsamnda orman
rn ve hizmetlerinin
yaygnlatrlmas
ile Uluslararas
Yeil Binalar ve
Avrupa Yeil Yaplar
programlarnn lkemiz
artlarna adapte
edilerek uygulanmas
39- Orman
kylerinin krsal
kalknma ierisinde
deerlendirilmesi

- Orman Kyleri
Kalknma
Ynetmeliinin
iyiletirilmesi,
- Ormanclkla
ilgili i, iilik ve
sosyal gvenlik
mevzuatnn
gncellenmesi

Mevzuat
Dzenlemeleri
- Odun
hammaddesinin
enerji retimi
konusunda
mevzuatn
gelitirilmesi

- Krsal Kalknma
Kurumu ile
OGMnin
egdm ierisinde
almasnn
salanmas

Kurumsal
Dzenlemeler

- Kalknma
projelerinde yerel
gereksinimlerin
nceliklendirilmesi,
-Bilgilendirme ve
eitim almalarna
nem verilmesi

Dier
Tedbirler
-Yeil ekonomi
bileenleri hakknda
aratrmalarn
yaplmas,
Uluslararas Yeil
Binalar ve Avrupa
Yeil Yaplar
programlarnn
incelenmesi
OGM

Krsal
3
Kalknma
Kurumu,
DKMP, EM,
B, alma
ve Sosyal Gv.
Bak, GTHB,
Kooperatif
Birlikleri

7, 8, 10,
11

birlii
Sorumlu
Gerekli
Sre Dnm
Kurulu
Kurulu
(Yl) Alan No
OSIB, B, TOK,
10
1, 2, 5, 7,
OGM
niversiteler,
11
TBTAK,
Enerji ve Tabii
Kaynaklar
Bak., Bilim,
Sanayi ve
Teknoloji
Bakanl

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

75

Mevzuat
Dzenlemeleri

Kurumsal
Dzenlemeler

Dier
Tedbirler

Sorumlu
Kurulu

birlii
Gerekli
Kurulu

42- Sektrn tm
bileenlerinin
her dzeyde
ihtiya duyduu
insan kaynan
salayabilecek bir
mesleki eitim retim
dzeninin oluturulmas

40 lke ormanclk
birikim ve
deneyimlerinin
dier lkelerle
paylalmas ve dier
lke deneyimlerinden
yararlanlmas
41- Uluslararas
anlamalarn
gerektirdii izleme
lt ve gstergeleriyle
uyumlu bir ulusal
ormanclk izlemedeerlendirme
sisteminin kurulmas

- Kamu raporlama,
stratejik planlama
izleme ve
deerlendirmeyle
ilgili mevzuatnn
uluslararas
antlamalarla
uyumlu hale
getirilmesi

- Uluslararas
kurumlarda grev
alacak Trk uzman
saysnn artrlmas

- Ulusal verilerin
uluslararas
tanmlarla uyumunun
salanmas,
- Veri toplama,
kayt ve sunum
konusunda kurumlar
aras egdmn
salanmas
- niversiteler,
- Orman
meslek rgtleri ve fakltelerinin
uygulayc birimler mfredatlar ile
arasnda ibirliinin eitim retim
artrlarak beeri
dzenlerinin ada
sermayenin
gereksinimlere
gelitirilmesi
uygun hale
getirilmesi

- Uluslararas
- TKA ile
srelerde taraf
egdmn
olunan anlamalarn glendirilmesi
ulusal mevzuata
yanstlmas

OSB

OSB,
OGM

OGM, DKMP,
EM, YK,
niversiteler,
Orman
Faklteleri
Dekanlar
Kurulu

DKMP,
EM, OMO,
TRKAK,
TK

3, 7, 10,
11

1, 2, 3, 7,
10

Sre Dnm
(Yl) Alan No

Stratejik Ama 4: Sektrel Kapasitenin Glendirilmesi: Uluslararas likiler, Eitim ve Planlamayla lgili Politikalar

Politikalar

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

76

44- Ormanclk
uygulamalarnn
srdrlebilir
kalknmaya katksnn
ortaya konulmas
ve ulusal muhasebe
almalarnda
ormancln daha iyi
temsil edilmesinin
salanmas

Politikalar
43- Ormanclk
sektrnde ulusal
akreditasyon ve
sertifikasyon yapacak
birimlerin tevik
edilmesi

Mevzuat
Dzenlemeleri
- Ulusal ltlere
dayal ve yerli
uzmanlarca
yaplacak
sertifikalandrmay
zendirici
ynetmeliin
dzenlenmesi,
- kontrol
standartlarna
uyumun salanmas
ve kurumsal
raporlamalarda
d deerlendirici
mekanizmasna yer
verilmesi

Kurumsal
Dzenlemeler
- Meslek
rgtlerinin
sertifikasyon
ve akreditasyon
konusunda
kapasitelerinin
gelitirmesi

-Toplanan verilerin
deerlendirmeye
uygunluunu test
edecek aratrmalarn
niversiteler ve ilgili
birimler tarafndan
yrtlmesi

Dier
Tedbirler
- Ormanclk
retiminde
akreditasyon ile
srdrlebilir
orman ynetiminin
sertifikasyonunda
deneti eitim
programlarnn
yaplmas

OSB,
OGM

DKMP,
EM, YK,
niversiteler,
Orman
Faklteleri
Dekanlar
Kurulu,

birlii
Sorumlu
Gerekli
Kurulu
Kurulu
OSB, OMO, DKMP,
OGM
EM, YK,
niversiteler,
Orman
Faklteleri
Dekanlar
Kurulu,
Meslek
rgtleri,
TRKAK,
TUK

Tablo 18: Onuncu Plan Dnemi Ama, Politika nerisi ve Dnm Alanlar Matrisi (devam)

1, 10

Sre Dnm
(Yl) Alan No
3
1, 3, 7, 10,
11

5.3 Plan Hedeflerini Gerekletirmek in Yaplmas Gereken Aratrmalar

Ormanclk aratrma kurumlarnn lke nceliklerine gre aratrma yapabilmelerine destek olmak zere bugne kadar defa Ormanclk Aratrma Master Plan hazrlanmtr. Bunlardan ilki, 1995 ylnda hazrlanm olup, ikincisi 1999 ylnda ve ilk
plann devam olarak 2000-2005 yllar iin oluturulmutur. Bu plan 2007-2012 yllar
iin dzenlenen nc plan izlemitir. 2012 yl sonras iin, sadece Bat Karadeniz
Ormanclk Aratrma Enstits Blgesel Aratrma Master Plan hazrlanm, fakat lke
dzeyinde bir plan oluturulmamtr. OGM Stratejik Plan (2013-2017) kapsamnda bir
master plan hazrlanmas hedeflenmektedir.
Aratrma nceliklerinin, bakanla bal aratrma birimlerinin yan sra niversitelerin ilgili birimlerinde de master planlarnn olmas nem arz etmektedir. Bununla
birlikte, 10 Mart 2005 tarihli Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu karar ile 10 yllk bir
Trkiye Kamu evre ve Ormanclk Aratrma Program hazrlanmtr ve son iki yl
Onuncu Plan dnemini kapsamaktadr.
Trkiye Kamu evre ve Ormanclk Aratrma Programnda yedi aratrma alan
belirlenmitir (OB, 2006). Bu aratrma alanlarndan ilki hava kalitesi konusundadr ve
hava kirliliinin ekosisteme etkileri ve izleme deerlendirme, temiz retim teknolojileri
yenilenebilir enerji alanlarnda ormanclk sektryle ilgili proje konular nerilmitir.
kinci aratrma alan su ve toprak kirlii konusuna ayrlmtr. Bu konunun ierdii on alt
alandan su ve atk su artma teknolojileri, toprak kirlilii envanteri, iyiletirme teknikleri
ve atk amur ynetimi konularnn ormanlarla ilikisi bulunmaktadr. nc aratrma alan atklar konusuna ayrlmtr. Olduka fazla alt konu iermesine ramen, sadece
kompostlatrma, atklarn yakt olarak kullanm, artma amurlarnn tarmsal amal
kullanm balklarn ormanclkla ilikilendirmek mmkndr.
Trkiye Kamu evre ve Ormanclk Aratrma Programnn iklim, ekosistem ve
doa koruma isimli drdnc aratrma alan ise tamamen ormanclkla ilikilidir. Bu
kapsamda yedi alt alan belirlenmitir. Bu alanlarda nerilen projelerin isimleri; arazi kullanm deiikliinin iklim zerine etkileri, arazi kullanmnn ekolojik ve sosyoekonomik
etkilerinin belirlenmesi, sera etkisinin azaltlmas iin C4 bitkilerinin (tatl sorgun, fil imi
vb.) yetitirilecei uygun alanlarn belirlenmesi, su kaynaklar ve su depolama yaplarnn
bulunduu havzalarda erozyon ve sediment kontrol, su yaplarnn evresel etkilerinin
incelenmesi, Trkiyede doal kaynaklarn korunmas iin eitim projesi, iklim deiiklii ve srelerin izlenmesi ve ngrlebilmesi, iklim deiikliinin etkileri, gen kaynaklarnn karakterizasyonu ve muhafazas, evre kalitesinin biyolojik gstergelerle izlenmesi,
maki bitki rts tipinin ekolojik, ekonomik ve peyzaj deerlerinin belirlenmesi, ulusal
ekoturizm potansiyelinin belirlenmesi ve gelitirme olanaklarnn aratrlmas, korunan
alan ynetim planlarnn yaplmas ve gelitirilmesi ve lleme ltlerinin yeni teknolojiler kullanlarak lkemiz artlarnda belirlenmesi eklindedir. Ad geen Programn
beinci aratrma alan orman faydalanma konusuna, altnc aratrma alan ise orman
gelitirme konusuna ayrlmtr.
77

Trkiye Kamu evre Orman Aratrma programnn son aratrma alan orman koruma ile ilgilidir. Bu alanda orman ekosistemlerine ait bilgi sisteminin (ORBS) oluturulmas, ekosistem tabanl ok amal planlama, doal orman ve aalandrmalarn srekliliini tehlikeye dren hastalk ve zararllarla mcadele yntemlerinin belirlenmesi,
ulusal yangn tehlike oranlar sistemi, orman ekosistemlerinde biyolojik eitliliin belirlenmesi ve korunmas, orman ekosistemlerinde erozyon durumlarnn tespiti ve alnacak
nlemlerin belirlenmesi, orman yangn emniyet yol ve eritlerinden yararlanma olanaklarnn aratrlmas, orman kyllerinin ormanlar zerindeki basklarnn azaltlmas zerine almalar vb. uygulamalar kapsamaktadr.
Dier yandan, TBTAK tarafndan hazrlanan Vizyon 2023 almas ormanclk
alannda aratrma nceliklerini iaret eden dier bir belgedir (Ok ve Deniz, 2007). Vizyon 2023 ierisinde Tarm ve Gda Paneli kapsamnda hazrlanan raporda belirlenen hedeflerin bir ksm ormanclkla ilgilidir. Ormanclk hedefleri ierisinde odun hammaddesi
retim arl grlmektedir. ok ynl kullanm ile ilgili hedefler ise; orman alanlarnda ilevsel temele dayal retim, koruyan ve korunan alanlar, orman ve fonksiyonlarnn
muhafazas, gelitirilmesi eklindedir. Bununla birlikte, yaban hayat, su retimi, odun
d orman rnleriyle ilgili hedefler de bulunmaktadr. Tarm ve Gda Grubunun belirledii teknolojik faaliyet konularndan tarm, orman, gda ve su rnlerinde ara, gere ve
yaplar ile retim sistemlerinin gelitirilmesi, doal kaynak ve yaban hayatnn deerlendirilmesi ve gelitirilmesi ve tarm ve ormanclkta uzaktan alglama ve erken uyar
sistemleri ile biliim teknolojilerinin gelitirilerek yaygnlatrlmas ormanclkla ilgilidir. Vizyon 2023n Enerji ve Doal Kaynaklar almalar ise tamamen enerji arlkl
olarak hazrlanmtr. almada ormanlarn biyo-ktle retimi ve enerji orman almalaryla ilgili ifadeler grlmektedir. Dolaysyla, sadece odun hammaddesi retimine
ynelik hedef ve politikalar yer almtr. Dier yandan, Trkiye iin belirlenen vizyon
ve hedefler arasna biyolojik eitliliin dahil edildii grlmektedir. Fakat belirlenen
teknolojik geliim alanlarndan sadece su kaynaklarnn srdrlebilir kullanmnn salanmasna ynelik teknolojilerin gelitirilerek yaygnlatrlmas ile biyolojik eitliliin
korunmas alanlarnda geliim alanlarna yer verildii grlmektedir.
Trkiyenin iinde bulunduu Akdeniz Blgesini kapsayan uluslararas katlml bir
aratrma nceliklerini belirleme almas bulunmaktadr. Avrupa Orman Enstitsnn
blgesel bir ofisi olan EFIMEDin Avrupa Ormana Dayal Sektrler Teknoloji Platformu
Stratejik Aratrma Gndemi almasnn bir paras olarak yapt incelemeye gre Akdeniz Blgesinde drt ncelikli aratrma konusu bulunmaktadr (EFIMED, 2010).
Aratrma ncelikli ilk alan, Akdeniz orman ekosistemlerinin ilevlerindeki deiim ve biyolojik eitlilik dahil olmak zere, ana fiziki ve biyolojik srelerin izlenmesi
ve deerlendirilmesi konusudur. kinci konu; arazi kullanm, arazi dzenleme ve ynetiminde orman yangnlar riskinin btnletirilmesiyle ilgilidir. nc ncelikli konu olarak, orman mal ve hizmetlerinin srdrlebilirliinin salanmas iin politik, ekonomik
ve kurumsal ynler belirtilmektedir. Son ncelikli aratrma alan ise, arazi kaynaklarnn
78

btnleik ynetiminde orman ve aalk alanlar konusunda ok aktrl, ok amal optimizasyon yapabilmek iin karar sistemleri ve modelleri olarak ifade edilmektedir.
Onuncu Kalknma Plan dneminde, odun d orman rnlerinin srdrlebilir ynetimi iin gerekli biyolojik, ekolojik, ekonomik ve sosyal aratrmalarn ncelikle ele
alnmas nemlidir. Bunun yan sra, orman rts ile su kaynaklar arasndaki ilikilerin
nicel olarak izlenebildii, orman ynetim politikalarnn analiz edilmesine olanak salayacak ekilde aratrmalarn yaplmas gereklidir. Yeil ekonomi iin ormanlarn enerji
kapasitesi, karbon tutumu ve oduna dayal malzemelerin evresel etkileri aratrlmal,
farkl kullanm alanlarnn mukayeseli stnlkleri makro ve mikro lekte analiz edilerek, bu kapsamda lme ve deerlendirme yntemleri gelitirilmelidir. lke kalknmas iin gerekli igc ve katma deer yaratm iin orman endstrisinin gelitirilmesine
yardmc olacak ekilde teknoloji ve iletme konularnda bilgi retilmesi gerekmektedir.
Sektr sreklilii asndan ise ekosistem hizmetlerinin izlenmesi ve deerlendirilmesine
yardmc olacak metot gelitirmeye ynelik aratrmalara ihtiya bulunmaktadr.

79

6. SONU VE GENEL DEERLENDRME

6.1 Temel Ama, Politika ve Eylemlerin Dnm Alanlarna Gre Tasnifi
Srdrlebilir Orman Ynetimi K Raporu kapsamnda belirlenen ama, bir yandan lke ekonomisine daha etkin katk yapabilecek bir sektr oluturmay hedeflerken,
dier yandan orman kaynaklarnn sreklilik ilkesine uygun olarak daha verimli kullanmn amalamaktadr. Bu kapsamda, Tablo 18de grld zere, Onuncu Kalknma
Plan dnemi hedeflerini ifade etmek zere 4 ayr ama ile ilikili 47 politika belirlenmitir. Bu politikalarn uygulanmaya balamasyla birlikte Tablo 19da listelenen dnm
alanlar dorultusunda bir sektr ve ekonominin olumas beklenmektedir.

Tablo 19: Srdrlebilir Orman Ynetimi K Politikalarnn Dnm Alanlarna

Gre Dalm
Dnm Alanlar
1- Makroekonomik ve mali istikrar

Politika
lgi
Says (Yzde)
23
46

2- Yurtii tasarruflarn artrlmas

16

36

3- Rekabet gc yksek retim yaps

24

53

4- Tarmda etkinlik ve gda gvenlii

11

22

5- Enerji gvenlii

11

6- Ulatrma ve lojistik evre, kentleme ve afet ynetimi

16

7- Doal kaynaklarn verimli kullanlmas

44

96

8- Blgesel gelimilik farklarnn azaltlmas ve krsal kalknma

16

36

9- Kamu ynetimi ve adalet hizmetlerinin etkinletirilmesi

10- Beeri sermayenin glendirilmesi

18

20

44

11- Sosyal ierme

Sektrn zel ilgi alannn doal bir sonucu olarak doal kaynaklarn verimli kullanlmas ile ilgili politikalar, tm politikalar ierisinde yzde 96 orannda temsil edilmektedir. Bir baka deile, bu komisyon raporunda ounlukla tm sektrlerle uyumlu
ve orman kaynaklarn daha verimli kullanacak politikalar oluturmutur.
Komisyon yelerinin politika belirlerken nem verdikleri dier dnm alanlar
ierisinde makroekonomik yap ve mali istikrar (yzde 46), rekabet gc yksek retim
yaps ve sosyal ierme dikkat ekmektedir.
Ormanclk sektr ierisinde blgesel gelimilik farklarnn azaltlmas ve krsal
kalknma uzun bir gemie sahip dnm alandr. Sektr temsilcilerinin oluturduklar
80

politikalardan yzde 36s bu dnm alanyla ilgilidir ve krsal kalknma ile blgesel
gelimilik farkn giderme iradesinin halen nemsendiini gstermektedir.
Tarmda etkinlik ve gda gvenliine hizmet etmek zere on iki politika belirlenirken (yzde 22) beeri sermayeyi glendirici on politika (yzde 18) oluturulmutur.
Ormanclk sektrnn ulatrma ve lojistik dnm alan ile ok fazla ilgisi kurulamasa
da, bu dnm alannn kentleme ve afet ynetimiyle yakn ilgisi bulunan yedi ayr
politikada (yzde 16) zellikle toprak koruma ve kresel evre sorunlarnn hedeflendii
grlmektedir. Enerji gvenlii dnm alanyla ilgili alt ayr politika saptanmtr. Bu
politikalarn daha fazla olmas gerektii dnlebilir. Ancak, odun hammaddesinin dier
kullanm alanlar ile mevcut kaynaklarn yeterlilii dikkate alndnda, odun hammaddesini doru yer ve zamanla snrl bir enerji kayna olarak deerlendirmek gereklidir. Bu
durumun politika tasarmna da yansd dnlebilir. Dier yandan, ormanclk kurumlarnn kapasitelerini gelitiren, verimliliklerini artrmaya ynelik politika veya eylem
ieren saptamalarn kamu ynetimi ile ilgisi olduu kesindir. Benzer ekilde, orman
sularn azaltc her trl uygulamann, adalet alanndaki i ykn azaltarak, dolayl
yoldan adalet hizmetlerinin etkinliini artraca dnlebilir. Ancak, K yeleri sadece iki politikay, dorudan kamu ynetimi ve adalet hizmetlerinin etkinletirilmesi
dnm alanyla ilikili kabul etmilerdir.
6.2. Sektrn lkemizin Gelimesine Katksnn Deerlendirilmesi
Bilindii zere, ormanlar lkelerin nemli doal kaynaklarndan biridir. Sreklilik
ilkesine uygun ekilde ynetilme kouluna bal olarak yenilenebilir bir kaynak haline
gelmekte ve ekonomi iin nemli bir itici g olmaktadr. Ayrca, ormanlar sosyal adan
da nemli bir doal kaynak olarak grlmektedir. Gemite krsal nfus iin geim ve
kltrel deer kayna olarak grlen ormanlar, gnmzde kentli nfusu da ilgilendiren
bir kaynak haline gelmitir. Bununla birlikte; ormanlar artan kentsel nfus, kresel iklim
deiimi, biyolojik eitliliin yok olmas gibi her geen gn ykselen kresel lekteki
tehditlerin altndadr ve zm iin ormanlarn srekliliine ihtiya duyulmaktadr.
Ormanlarn lke iin nemini insan merkezli bir bak asyla ortaya koyan bu
aklamalar ekosistem sreklilii veya doay oluturan tm bileenlerin sreklilii asndan irdelemek nem arz etmektedir. Bu nedenle, ormanlarn ekosistem srekliliinin
dikkate alnmas ncelikli bir konu olarak grlmektedir.
Dier yandan, ormanlarn rettii mal ve hizmetlerin dzeylerini ksa dnemde hzla deitirebilmek dier sektrlerle karlatrldnda olanakl gzkmemektedir. Yeni
bir orman oluturmak veya odun retimi iin bozuk kabul edilebilen orman yapsn normal hale getirmek iin zaman kstnn gz nnde bulundurulmas nemlidir. Bu balamda, sektrn bu kstlar azaltmaya alt grlmekte, 1937 ylndan beri teknik olarak
gelien uygulamalarla iyiletirilmeye allmaktadr. Yaanan deneyim, ormanlarn servetinin arttn, cari artmnn ykseldiini, bozuk alanlarn azalrken normal ormanlarn
oaldn gstermektedir. Trkiye bu orman yaps ve retim dzeyleriyle FAOya gre
yakn Dounun endstriyel odun retim dzeyi dikkat eken tek lkesidir ve hammadde
kayna olarak blgede nemli bir rol oynamaktadr (FAO, 2011). Normal yapya kavu81

turulmay bekleyen alanlar gnmzde retim kayb olarak grlmesine ramen, gelecek
iin deerlendirilebilecek nemli bir frsat alandr. Bu alanlar iyiletirici projeler, daha
fazla evreci odun hammaddesi, daha fazla odun d orman rn, daha iyi ekosistem
hizmetleri eklinde yeil ekonominin olumasna katk yapabilecek almalardr.
lke ekonomisi asndan ormanlar ile yakn ilikili bulunan ila, boya, gda, turizm,
vb. endstrileri dikkate almak gerekmektedir. Levha rnleri alannda yaanan geliimi,
keresteye dayal retim kollar ile kat ve biyoenerji alanlarnda da salamak mmkn
olabilir. Mevcutta yetersiz olan odun arzn artrc ormanclk uygulamalar ve maliyetlerin
dnya ile rekabet edebilir hale getirilmesi, gelecekte kereste, kat hamuru veya biyo-enerji
sektrlerinin gelitirilmesinde n koul olarak grlmektedir. Genellikle hammaddeye yakn kurulmas gereken orman endstrileri, lkenin blgesel gelimilik farkllklarn giderilmesi ve kaynaklarn daha etkin kullanlarak kentsel evre sorunlarnn azaltlmasna katk
yapabilecek tesislerdir. Ancak, teknik ve iletmecilik asndan gelitirilmeye ak bir sektr
bulunmakta ve geliimi saland takdirde, lke ekonomisi iin nemli bir frsat alan olaca dnlmektedir. Ormanlarn gelitirilmesine ynelik politikalarla uyumlu bir ekilde
orman endstrisinin gelitirilmesi lke ekonomisi asndan nem tamaktadr.
Bununla birlikte, K raporunda yer alan sektrel politikalarn kamu ynetimini
iyiletirme, odun d orman rnlerinden etkin yararlanma, orman endstrisini verimli hale getirme, uluslararas finans olanaklarn hakkaniyetle kullanarak sektre kaynak
oluturma politikalaryla makroekonomik ve mali istikrara katk yapabilecei, yarataca
istihdam ve kapasite artlar ile gelir ve dolaysyla sermaye ve tasarruf artlar salayabilecei dnlmektedir. Ayrca, biyolojik eitliliin endemik trlerine dayal endstrilerde yksek rekabet gc elde etmek olanakl gzkmektedir. Bu rapor kapsamnda, fidan ve tohum retimiyle ilgili politikalar nerilmektedir. Toprak, biyolojik eitlilik ve su
koruma ile ilgili politikalar tarm ve gda gvenliine katk yapmaktadr. Yenilenebilir bir
enerji kayna olarak retilen biyo-ktle, enerji gvenlii asndan dikkate alnmaktadr.
Ormanlarn koruyucu ilevleri, evre, kentleme ve afet ynetimini ilgilendirmektedir.
Doal kaynaklarn verimli kullanmnn tm politikalara yansd ve bu kapsamda komisyonun ana hedefini oluturduu grlmektedir. Yaplan yatrmlar ve sosyal destekler
krsal kalknma ve blgesel geliim alanna hizmet etmektedir. Daha iyi bir ynetim iin
nerilen politikalar ayn zamanda kamu ynetimini iyiletirici niteliktedir. Orman kyllerine, kentlilere ve sektr alanlarna ynelik eitim ve bilinlendirme politikalar
beeri sermayeyi glendirmekte, orman kyllerine ynelik politikalar sosyal adan
daha iyi koullar sunmay hedeflemektedir.
lkemiz ormanlarnn ynetimi, sadece retilen odun hammaddesinin pazar deeri ile deerlendirilemeyecek bir ierie sahiptir. Sektrn ileri balantl olduu dier
sektrlere katksnn yannda yaanlabilir bir evre oluturmaya katksnn da dikkate
alnmas faydal olacaktr. Ayrca ormanlarn sunduu rn ve hizmetlerin, zellikle ekosistem hizmetlerinin parasal deerlerinin hesaplanmas ve ulusal muhasebe sistemine girmesinin, sektrn milli ekonomiye katksnn tam olarak tespiti asndan byk neme
sahiptir. Bu kapsamda; Onuncu Kalknma Plan dneminde alnan kararlarn uzun dnem
koul ve etkileri nem arz etmektedir.
82

KAYNAKA
Bingl, . H., 1990. Gemiten Gnmze Ormanlarmz ve Ormanclmz, Cilt I. Or.
Eitim ve Kltr Vakf. Yayn No: 3. stanbul.
evre ve Orman Bakanl (OB), 2004. Trkiye Ulusal Ormanclk Program, 20042023, OB yayn, 80. Sayfa. Ankara.
OB, 2006. Trkiye Kamu evre ve Ormanclk Aratrma Program, 65 sayfa, Ankara.
Dademir, ., 2011. Ormanclk letme Ekonomisi. Bartn niversitesi Yayn No: 5,
Orman Fakltesi Yayn No: 3, ISBN 978-605-60882-3-0, 407 s., Bartn.
Dademir, ., 2012. Trkiye Ormanclnda Aratrma-Uygulama birliinin
Gelitirilmesi ve Aratrma Sonularnn Uygulamaya Aktarlmas zerine Dnceler.
Kuruluunun 60. Ylnda Ormanclk Aratrma Enstitleri: Dn, Bugn ve Gelecei
Sempozyumu, s.117-129, 7-9 Kasm, Bolu.
Dademir, . Ve Semen C., 2009. Bartn li Ekonomisinde Ormanclk Sektrnn Yeri
ve nemi. I. Ulusal Bat Karadeniz Ormanclk Kongresi Bildirisi, Bildiriler Kitab,
Bartn niversitesi Orman Fakltesi Dergisi zel Say, Cilt I, s.43-53, Bartn.
DPT, 1994. VII. Kalknma Plan Orman rnleri Sanayii K Raporu, Ankara.
DPT, 1995. Ormanclk, VII. Be Yllk Kalknma Plan K. Raporu, Ankara.
DPT, 2001. Ormanclk, VIII. Be Yllk Kalknma Plan K. Raporu, Ankara.
DPT, 2007. Dokuzuncu Kalknma Plan 2007-2013, Ormanclk K. Raporu. Ankara.
EFIMED, 2010. A Mediterranean Forest Research Agenda MFRA 2010-2020,
http://www.efimed.efi.int/files/attachments/efimed/mediterranean_forest_research_
agenda_2010-2020.pdf (4.11.2012)
Eraslan ., 1989. Trkiyede Ormanclk Eitim retim Kurumlarnn Tarihsel
Geliimi, Ormanclk Eitim ve Kltr Vakf yayn No: 1., 157 sayfa. stanbul.
Eurostat, 2011. Forestry in the EU and the World, Eurostat Statistical Books, ISBN 97892-79-19988-2, 107 sayfa. Lksemburg.
FAO, 2012. UNECE, Forest Product Annual Market Review http://www.unece.org/
index.php?id=30799&L=0FAO, 2010. Global Forest Resources Assessment 2010, Main Report, FAO Forestry
Paper 163. Roma, ISBN 978-92-5-106654-6 378 sayfa.
FAO, 2011. State of the Worlds Forests, 164 sy., ISBN: 978-92-5-106750-5, Roma,
Italy.
83

Gne, Y. ve Ok, K., 2010. Does Legislation Cause Externalities in Timber Selling? A
Case from Turkish Timber Market. Scientific Research and Essays Vol. 5(13), pp. 17201728, 4 July, 2010, ISSN 1992-2248 2010 Academic Journals
lter, E., 2007. Yatrm projelerinin hazrlanmas, deerlendirilmesi ve izlenmesi, 3.
Bask. 283 sayfa. ISBN: 978-975-96967-3-3.
lter, E. ve Ok, K., 2007. Ormanclk ve Orman Endstrisinde Pazarlama lkeleri ve
Ynetimi (rnek Olaylarla) II. Bask, ISBN 97897597967-4-0, (476 + xviii sf). Ankara
lter, E. ve Ok, K., 2012. Ormanclk ve Orman Endstrisinde Pazarlama lkeleri ve
Ynetimi (rnek Olaylarla) III. Bask, ISBN: 978-975-96967-5-7, 422 Sayfa. Ankara
Kalknma Bakanl, 2012. Trkiyede Srdrlebilir Kalknma Raporu: Gelecei
Sahiplenmek, ISBN: 978-605-4667-00-0, 66 sayfa. Ankara.
Kayacan, B., Ucal, M. ., ztrk, A., Bal, R., Koer, S. ve Kaplan, E., 2012a.
Modeling And Forecasting The Demand For Industrial Roundwood in Turkey: A
Primary Econometric Approach, Journal Of Food, Agriculture & Environment, Vol. 10
(2): 1127-1132.
Kayacan, B., Ucal, M. ., ztrk, A., Bal, R., Koer, S. ve Kaplan, E., 2012b: A
Primary Econometric Approach To Modeling And Forecasting The Demand For
Fuelwood in Turkey, Journal of Food, Agriculture & Environment, Vol.10 (3&4): 934937.
OGM, 2006. Orman Varlmz, OGM yaynlar, 160 sayfa. Ankara.
OGM, 2009a. Srdrlebilir Orman Ynetimi Kriter ve Gstergeleri Raporu 2008.
OGM, Strateji Gelitirme Dairesi. 142 sayfa. Ankara.
OGM, 2009b. 1839 - 2009 Gemiten Gnmze Ormanclk, Ormanclkta 170. Yl.
168 S. Ankara.
OGM, 2009c. 2010-2014 OGM Stratejik Plan, Strateji Gelitirme Dairesi
Bakanl,124 sayfa. Ankara.
OGM, 2009d. Yenilenebilir Enerjide Orman Biyoktlesinin Durumu, Biyoenerji
alma Grubu Raporu, 154 sayfa. Ankara.
OGM, 2012. Orman Genel Mdrl, Stratejik Plan 2013 - 2017, Strateji Gelitirme
Dairesi Bakanl, Ankara (Baslmam).
Ok, K., 2008. Srdrlebilir Kalknmann Sektrel Politikalara Entegrasyonu:
Ormanclk, (TR0402.11). 198 Sayfa. (Yaynlanmam Proje Sonu Raporu)
Ok, K., 2012. Trkiye Ormanclk Aratrma Kurumlarnn Ynetsel Adan
rdelenmesi, 7-9 Kasm 2012, Kuruluunun 60. Ylnda Ormanclk Aratrma
Enstitleri: Dn, Bugn ve Gelecei Sempozyumu, Sayfa 13-29. 7-9 Kasm, Bolu.
84

Ok, K., Alagz, ., G., Atc, E., oban, S., enyurt M., 2012. Ssleme Amal
Kullanlan Odun D Orman rnlerinin Srdrlebilir Ynetimi, TBTAK Proje No:
109O264, Yaynlamam Sonu Raporu. 134 sayfa.
Ok, K. ve Deniz T., 2007. Orman Kaynaklarnn ok Amal Planlanmas ve Aratrma
ncelikleri, Orman Kaynaklarnn levleri Kapsamnda Darboazlar, zm nerileri
ve ncelikler, Bildiriler kitab s.457- 471. ISBN: 978-975-9060-44-2. stanbul.
Orman ve Su, 2010. Ormanclk statistikleri 2010, ISBN 978-605-4610-00-6, Trkiye
statistik Kurumu Matbaas, Ankara
Orman ve Su, 2012. Stratejik Plan (2013 - 2017), Ankara (Baslmam).
Pamay, B., anakolu, H., zdnmez, M., stanbullu, T., 1973. Trkiyede ormanclk
retimi ve Eitiminin Geliimi le .. orman Fakltesi Krs Kurulular ve
almalar, Sermet Matbaas.
Thivet, G. ve Blinda, M., 2011. Water and Forest Resources and People in the
Mediterranean, The Current Situation, (inde, Birot, Y., Garcia, C., Palahi, M., Water
for Forests and People in the Mediterranean Region, What Science can Tell Us, sa. 2231, ISBN: 978-952-5453-79-9. 174. Sayfa)
TBTAK, 2010. 2011-2016, Bilim ve Teknoloji nsan Kayna, Stratejisi ve Eylem
Plan. Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikalar Daire Bakanl, Ankara. 40 sayfa
United Nations, 2010. The Forest Sector in the Green Economy, Geneva Timber and
Forest Discussion Paper 54. ECE/TIM/DP/54. ISBN 1020 7228, 53. Sayfa. Cenova.
URL, 1: http://ec.europa.eu/environment/forests/timber_regulation.htm (18.11.2012).
URL, 2: http://www.iccsafe.org/cs/igcc/pages/default.aspx (18.11.2012).
URL, 3: http://re.jrc.ec.europa.eu/energyefficiency/greenbuilding/ (18.11.2012).
URL, 4: http://ec.europa.eu/agriculture/rurdev/index_en.htm (18.11.2012)

85

86

2009

2010

2011

11.305 10.620 11.553 11.400 12.599 13.353 14.841 14.763 15.869 16.832 13.314

2008

* Ster evirme katsays olarak 0,75 kullanlmtr.

3.300

3.300

3.300

8.139
3.300

8.287

3.300

3.300

3.300

3.300

3.300

3.300

3.300

3.300

3.300

3.300

3.300

3.300

9.121 10.243 10.763 11.730 12.988 13.301

3.300

3.300

9.985

3.300

7.761

8.049

7.746

6.981

6.901

7.230

7.324

7.330

6.819

7.392

-1.439

-1.444

-1.878

-2.486

-2.057

-2.311

-511

-1.165

-1.931

-1.111

-1.633

6.600 6.200 5.800 5.400 5.100 4.850 4.650 4.600 4.650 4.600 5.245
1.950 1.965 1.980 2.000 2.020 2.033 2.053 2.073 2.053 2.073 2.020
323
433
394
373
310
309
147
84
324
276
297
16.650 16.359 16.223 15.519 14.411 14.093 14.080 14.081 14.357 13.768 14.954
-513
-378
-323
-452
-288
-376
-73
20
-460
-317
-316

7.777

1.200 1.060 1.750 1.960 2.019 1.839 1.234

913 1.167 1.104 1.425
12.359 11.780 13.189 13.547 14.440 15.382 15.297 15.943 17.455 17.705 14.710
-1.054 -1.160 -1.636 -2.147 -1.841 -2.029
-456 -1.180 -1.586
-873 -1.396
7.587 7.816 8.120 7.667 7.003 6.834 7.304 7.428 7.194 6.778 7.373
6.600 6.200 5.800 5.400 5.100 4.850 4.650 4.600 4.650 4.600 5.245
1.950 1.965 1.980 2.000 2.020 2.033 2.053 2.073 2.053 2.073 2.020
16.137 15.981 15.900 15.067 14.123 13.717 14.007 14.101 13.897 13.451 14.638

7.420

7.859

3.300

9.299 10.053 11.541 11.463 12.569 13.532 10.014

Toplam Endstriyel Odun Arz (1000 m )

Devlet Ormanlarndan Endstriyel Odun Tketimi
(1000 m3)
zel Mlklerden Endstriyel Odun Tketimi
(1000 m3)
Net thal Edilen Endstriyel Odun (1000 m3)
Toplam Endstriyel Odun Tketimi (1000 m3)
Endstriyel Odun Arz -Tketim Dengesi (1000 m3)
Devletin Yakacak Odun retimi (1000 Ster)
Kayt D Yakacak Odun retimi (1000 Ster)
zel Sektr Yakacak Odun retimi (1000 Ster)
Toplam Yakacak Odun Arz (1000 Ster)
Devlet Ormanlarndan Yakacak Odun Tketimi
(1000 Ster)
Kayt D Yakacak Odun Tketimi (1000 Ster)
zel Mlklerden Yakacak Odun Tketimi (1000 Ster)
Net thal Edilen Yakacak Odun Tketimi (1000 Ster)
Yakacak Odun Tketim Toplam (1000 Ster)
Yakacak Arz-Tketim Dengesi (1000 Ster)
Toplam Odun Hammaddesi* Arz-Tketim Dengesi
(1000 m3)

3.300

8.100

2005

3.300

8.253

2004

zel Sektr Endstriyel Odun retimi (1000 m3)

7.320

8.005

2003

2002

retim- Tketim Kaynaklar

Yllk
Ort.

Devletin (OGM) Endstriyel Odun retimi (1000 m3)

Yllar
2006
2007

Ek-1: Trkiye Endstriyel ve Yakacak Odun retim ve Tketim Ynelimleri

EKLER: