Bosna i Hercegovina

Federacija Bosne i Hercegovine

Sarajevski kanton
Gazi Husrev begova Medresa

Maturski rad iz Hemije

PROIZVODNJA I PRERADA PAPIRA

Mentor:

Uenik:

Amina Memievi, prof.

Senada Podi

Sarajevo, februar, 2014.

SADRAJ

I.UVOD ..........................................................................................................................................
II.PROIZVODNJA I PRERADA PAPIRA..................................................................................
II.1. Povijest papira i njegov razvoj...............................................................................
II.2. Osnovne sirovine za dobivanje papira....................................................................
II.3. Celuloza......................................................................................................................
II.3.1. Osobine i rasprostranjenost celuloze....................................................................
II.3.2. Dobivanje celuloze.................................................................................................
II.3.3. Celuloza kao sastavni dio prirode.........................................................................
II.4. Dodaci vlaknima u proizvodnji papira...................................................................
II.4.1. Punila......................................................................................................................
II.4.2. Keljiva ( ljepila ).....................................................................................................
II.4.3. Bojila.......................................................................................................................
II.4.4. Polutvorina............................................................................................................
II.5. Recikliranje papira...................................................................................................
II.5.1. Znaaj recikliranja.................................................................................................
II.5.2. Proizvodnja recikliranog papira...........................................................................
II.5.3. Novo i reciklirano vlakno.......................................................................................
II.5.4. Novinski papir........................................................................................................
II.5.5. Kartonske kutije.....................................................................................................
II.5.6. Organizacija sakupljanja.....................................................................................
III. ZAKLJUAK........................................................................................................................
IV. LITERATURA.......................................................................................................................

I.

UVOD

Tehnologija proizvodnje papira pripada vrlo sloenim tehnologijama. Sastoji se od velikog

broja tehnolokih operacija i procesa.Papir se proizvodi od celuloze, poluhemijske celuloze,
razliitih vrsta drvenjaa ( ali i od drugih vlaknastih sirovina ), te uz dodavanje razliitih
pomonih sredstava kao to su punila, keljiva te razliite hemikalije i boje. Celuloza se
proizvodi od razliitih vrsta drva i jednogodinjih biljaka. Za proizvodnju celuloze postoje
razliiti tehnoloki postupci, kao to su sulfatni, sulfitni i drugi. Celuloza je najraireniji
organski spoj u prirodi. Prisutna je u svim biljkama i ini njihovu kompletnu strukturu.
Papir je inae ista i lako dostupna sirovina, koje ima oko 30% u naem otpadu te je zbog toga
vrlo vano recikliranje papira. Prvi korak u koritenju starog papira za ponovnu upotrebu jest
njegovo prikupljanje, a zatim sortiranje. Papir se prikuplja tako da se odlae u za to
predviene spremnike kontejnere i/ili kartonske kutije. Pri odlaganju starog papira i kartona
u za to predviene spremnike jako je bitno da se u iste spremnike za papir ne ubacuju druge
neodgovarajue vrste otpada.
II.

PROIZVODNJA I PRERADA PAPIRA

II. 1. Povijest papira i njegov razvoj

Papir (grki ppyros; biljka papirus) je materijal koji se upotrebljava za pisanje, crtanje, tisak,
pakiranje, itd. Proizvodi se uglavnom od drveta ili celuloze.
Papir kao podloga za pisanje, u dananjem obliku, pojavio se u Kini oko 105. godine. Do
tada, u Kini se pisalo na svili.
Papir se izradivao runo od bambusove trske, riine slame, lika, konoplje, starih ribarskih
mrea, uope, od sirovina koje u osnovi imaju vlaknastu strukturu. Spomenuti materijali
usitnjavali su se tucanjem u kamenim posudama ili mljeli s ciljem da se dobiju udrobljena
sitna vlakna. Udrobljena vlakna stavljala su se u posudu, prelila vapnenom vodom i kuhala.
Kuhanjem dobijena kaasta masa nalijevala se na sito, ciju su mreicu cinila vlakna od
svilenih niti ili tankih tapica izrezanih od stabljika bambusa. Potresanjem sita dolazilo je do
isprepletanja vlakanaca a suvina voda cijedila se kroz sito u podmetnutu posudu sa kaastom
masom. Ovim postupkom dobio se vlaan list "papira" vrlo slican dananjoj mokroj bugaici.
Vlaan list formiran na situ paljivo se odvojio od sita i stavljao na suenje. Odvajanje vode iz
lista obavljalo se polaganjem mokrog lista na ravnu povrinu (daska, kamen, glinena ploca) i
isparavanjem vode na suncu.
Osueni list papira uranjao se zatim u ljepljivu masu dobijenu kuhanjem rie (krob) i
ponovno se suio. Osueni listovi poslije faze lijepljenja i suenja slagali su se u kupove,
preali u drvenim preama a zatim su se pojedinacni listovi peglali na mramornoj ploci
pomocu slonove kosti ili glatkog kamena. Na ovako izraen papir moglo se sasvim dobro
pisati tuem ili tintom biljnog, odnosno mineralnog porijekla. Kinezi su papir rezali u
odredeni format. Gotovo identicno i danas se rucno proizvodi papir koji se upotrebljava za
specijalne tiskanice i reprodukciju umjetnikih djela.
Tek 500 godina kasnije papir se poceo proizvoditi u Koreji, i neto kasnije, u Japanu. Oko
750. godine Arapi su poceli proizvodnju papira iz krpa koje su mljeli u kamenim mlinovima i
1

tako dobijali potrebna vlakanca. Daljnji postupak bio je isti kao u Kini. No, Arapi su
upotrebljavali sita sa mreicom ispletenom iz metalnih niti, a kao ljepilo koristili su krob
dobijen iz prosijanog peninogbrana. Arapi su prvi poceli bojiti i izrezivati papir u vie
odredenih formata. U Europi papir se poeo proizvoditi znatno kasnije, tek oko 1100 - tih
godina. Najme, u to vrijeme javile su se prve radionice za runu izradu papira, i to na Siciliji i
u Valenciji, panjolska. U Francuskoj u 14-om stoljeu Talijani osnivaju prve radionice. U
Njemakoj poznata je radionica iz 1390. godine.
Izumom tiskarskog stroja zapoinje era modernog tiskarstva koja uzrokuje znatno poveanje
potronje papira. Francuz Luis Rober 1799. godine uvodi u proizvodnju prvi parni stroj
pomou kojeg se mogla proizvoditi beskonana papirna traka uz primjenu beskonanog sita iz
krpa kao osnovne sirovine, a nje je bilo nedovoljno da se zadovolje sve vee potrebe za
papirom ( Sl.br.1 ). Njemac Keller bruenjem drveta dobio je drvena vlakna koja su,
pomijeana s krpama, davala sasvim dobru osnovnu sirovinu za izradu papira.
Godine 1870. pojavljuju se nove sirovine za izradu papira: bijeljena celuloza iz slame i
natronska celuloza iz drva etinjaa. Godine 1884. poinje proizvodnja sulfitne celuloze iz
etinjaa. No, pravi tehnoloki napredak za masovnu industrijsku proizvodnju papira, i
upotreba drveta kao baze za osnovnu sirovinu, poeo je tek u prvoj polovici dvadesetog
stoljea.

Sl. br. 1 : Francuz Luis Rober 1799. godine uvodi u proizvodnju prvi parni stroj
II .2. Osnovne sirovine za dobivanje papira
Drvo je najvanija sirovina za proizvodnju celuloze, 90% ukupne svjetske proizvodnje
celuloze dobiva se iz drveta. Za proizvodnju papira potrebno je iz drvene mase
razcinjavanjem dobiti vlakanca.
Za dobivanje povoljne strukture vlakanaca odluujui su sljedeci faktori:
a) morfoloka graa vlaknaste sirovine
2

b) mogucnost industrijskog razinjavanja sirovine

c) pogodnost poluproizvoda dobivenog iz odredene sirovine za proces daljnje prerade.
U papirnoj industriji danas se uglavnom prerauju viegodinje biljke etinjaa i listaa.
Za izradu papira i kartona odnosno celuloze i drvenjae koristi se drvo, i to:
etinjae: smreka, bor, jela ( Sl. br. 2 )
Listae: bukva, breza, topola ( Sl. br. 2 )

Sl. br. 2 : uma etinjaa ( lijevo ) i uma listaa ( desno )

etinjae

Smreka je jedan od najrairenijih etinjaa. Drvo smreke ima pogodan odnos irine
naprama duljini vlakanaca, te ima mali sadraj smole, to joj daje gotovo idealne
karakteristike sirovine za izradu papira. Drvo smreke moe se rasciniti svim
kemijskim i mehanickim postupcima. Duina vlakanaca smreke je oko 2,6 do 3,8 a
irina 0,025 do 0,070 milimetara.

Bor raste bre od smreke ali ne dosie njenu visinu i starost. Bor ima relativno sline
karakteristike kao smreka, no visok sadraj smole u drvu oteava njegovu preradu.
Preraduje se mehanickim postupkom u drvenjacu a alkalnim u celulozu. Duina
vlakanaca drveta bora je oko 2,6 do 4,4 a irina 0,030 do 0,075 milimetara.

Jela ima gotovo iste karakteristike kao i bor.

3

Listae

Bukva je vana sirovina za proizvodnju vlaknaste materije iz koje se proizvodi

celuloza. Drvo bukve ima relativno kratka vlakna u odnosu na drvo etinjaa, to ima
za posljedicu slabija svojstva celuloze obzirom na cvrstocu. Duina vlakna je oko 0,7
do 1,7 a irina 0,015 do 0,030 milimetara.

Breza ima slicne karakteristike kao i bukva.

Topola je dosta rasprostranjeno drvo, a postoji i vie vrsta. Najbolja za preradu u

industriji papira je topola dobijena krianjem crne i kanadske topole. Karakteristicna
je po tome to ima malo tankih grana i veliko deblo. Brzo raste, pa za sjecu i preradu
dospijeva vec za otprilike 10 do 15 godina. Drvo topole pogodno je za preradu
mehanikim i kemijskim postupkom. Duina vlakanaca je oko 0,7 do 1,8 a irina od
0,029 do 0,050 milimetara.

Prosjean sastav suhog drveta:

- Celuloza 50 %
- Hemiceluloza 16 %
- Lignin 30 %
- Smole i masti 3,3 %
- Pepeo 0,7 %

II . 3. Celuloza
Celuloza (lat. cellula: mala elija) je bijela vlaknasta tvar bez okusa i mirisa, netopljiva u vodi
i organskim otapalima. Glavni je sastojak staninih stijenki biljaka. Najrasprostranjeniji
je polisaharid i najraireniji je organski spoj na Zemlji.
II. 3.1. Osobine i rasprostranjenost celuloze
Celuloza je polimer glukoze. Graena je od dugih nizova meusobno povezanih
molekula disaharida celobioze,od
koje
potpunom
hidrolizom
nastaje
glukoza.
Celuloza, lignin i drugi ugljikohidrati izgrauju nosive stjenke stanice i drvenasto tkivo
biljaka.
U gotovo istom stanju nalazi se u pamuku (98%), a u drvu je ima 40-50% (uz lignin i druge
primjese), a u slami oko 30%.
Celuloza je polisaharid s bruto formulom (C 6H10O5)n, pri emu je n stupanj polimerizacije,
koji za pamuk priblino iznosi 7000, a za jelovo drvo 2500. Lanane molekule celuloze
graene su od glikozidiki povezanih molekula glukoze, a obradbom kiselinama celuloza se
hidrolitiki razgrauje.
Celuloze ima najvie u vou i povru i vrlo je vaan element prehrane.
II.3.2. Dobivanje celuloze
4

Nain i stupanj uklanjanja primjesa odreuju udio celuloze u proizvodu, a ovise o njegovoj
namjeni i upotrebi.
Iz crnogorinoga drva ( najee smreka )
Celuloza se proizvodi izolacijom iz crnogorinoga (smreka, jela, bor) i bjelogorinoga drva
(topola, bukva, breza) i drugih vlaknastih sirovina (pamuk, lan, konoplja, juta, slama) u obliku
stanievine, vlaknaste tvari koja moe sadravati i do 99% celuloze.

Sulfatni postupak
Najvie se primjenjuje sulfatni postupak (dobiva se sulfatna celuloza u obliku dugih i vrstih
vlakana), u kojem se celulozna masa nakon iskuhavanja (5 sati na 100 do 180C) s natrijevim
hidroksidom i natrijevim sulfidom odvaja od preostaloga luga, isti, pere i po
potrebi izbjeljuje. Lug se regenerira isparavanjem, dodavanjem natrijeva sulfata radi
nadoknade potroenog natrija, spaljivanjem i kaustificiranjem. Slian je i natronski (soda)
postupak, u kojem je aktivna alkalija natrijev hidroksid, a lug se regenerira natrijevim
karbonatom.
+ Na OH + Na2S + Na2SO4 + Na2CO3
Sulfitni postupak
Prije se vie primjenjivao sulfitni postupak, u kojem se za iskuhavanje sirovine
upotrebljavala sumporasta kiselina i kalcijev hidrogensulfit. U tom se postupku lug nije
regenerirao, a njegovo je sekundarno iskoritavanje bilo ogranieno. Djelomina regeneracija
luga mogua je upotrebom magnezijeva hidrogensulfita, to je u ekolokom smislu mnogo
povoljnije.
Cu ( OH )2 + 4NH4OH Cu ( NH3 )4 ( OH )2 + 4H2O
Ovaj postupak se naziva vajcerov reagens.

II. 3. 3. Celuloza kao sastavni dio prirode

Celuloza je najraireniji organski spoj u prirodi. Prisutna je u svim biljkama i ini njihovu
kompletnu strukturu. Meki djelovi biljnih tijela uglavnom se sastoje od celuloze, a upravo
zahvaljujui njoj biljke su savitljive. Gotovo sve zelene biljke proizvode celulozu, koja se
sastoji od skoro istih elemenata kao i eer, tj. od ugljika, vodika i kisika, odnosno od tvari
koje se nalaze u vodi i u zraku. eer koji se stvara u liu otapa se u biljnom soku i natapa
itavo tijelo biljke. Vei dio odlazi u one dijelove u kojima se obavlja proces rasta ili
zarastanja, a drugi dio ovog eera pretvara se u celulozu koju biljka koristi za stvaranje
zidova stanice. Naime, celuloza je glavni materijal od kojeg su izgraena biljna tkiva
(stanine stijenke biljnih stanica sastoje se uglavnom od celuloze ) ( Sl. br. 3 ).
5

Sl. br. 3 : Celuloza je glavni materijal od kojeg su izgraena biljna tkiva

Kao
i
staninoj
se
i
istie
graom

druge tvari u
stjenci, tako
celuloza
lananom
svojih molekula.
Po
svom
kemijskom
sastavu
celuloza je polisaharid s formulom (C6H10O5)n pa s obzirom na kemizam odgovara krobu ili
glikogenu ( Sl. br. 4 ). Prilikom potpune hidrolize celuloze nastaje monosaharid -glukoza.
Prema tome, u celuloznoj molekuli meusobno je povezan velik broj ostataka ove heksoze.
Kao i kod kroba, broj ovih ostataka u molekuli celuloze vrlo je velik i varira od 500 do 3000.
Za razliku od amilopektina, koji ima razgranjene molekule, makromolekule celuloze nisu
razgranjene. Isti oblik nerazgranjenih niti imaju i druge tvari, koje pored celuloze izgrauju
staninu stijenku (npr. pektini, hemiceluloza, hitin i dr.).

Sl. br. 4 : Celuloza

formulom

je polisaharid s
(C6H10O5)n

Celuloza pripada
onim
prirodnim
proizvodima koje
ovjek ne moe
kemijski stvoriti u
laboratoriju, ali ih
koristi na mnogo
naina. Celuloza se
dobiva iz biljaka
ak i nakon to one
uginu, a sva vlaga
ispari. Naprimjer,
sirovi pamuk spada u najistije oblike celuloze u prirodi, a ovjek od pamunih vlakana pravi
tkanine.
6

Od celuloze se kemijskim putem moe dobiti odreeni broj drugih proizvoda, npr. osnova za
fotografske filmove, zamjena za lakove, vlakna tkanine kao to je umjetna svila i vuna,
celofan i brojni plastini materijali. Naravno, celuloza se upotrebljava i u proizvodnji papira.
Papir je baziran na celulozi (isprepletena vlakna celuloze), a glavna sirovina je drvo kao
najjeftiniji izvor celuloze. Ostale tvari koje se nalaze u drvu moraju se ukloniti prije
proizvodnje papira. Drvo se usitnjava i kemijski obrauje, a ostatak drva koji je po sastavu
preteno celuloza se zajedno s dodacima razmuti u vodi, lijeva, prea, sui i glaa. Najei
dodaci papiru su mineralne tvari u prahu za poboljanje mehanikih svojstava (kreda, gline,
gips) te razliite boje i ljepila,a oni mogu pridonijeti polovici mase gotovog papira.
II. 4. Dodaci vlaknima u proizvodnji papira
Najvanije skupine dodataka su punila, keljiva i bojila, premda postoje i drugi dodaci.
Navedeni dodaci se mogu papiru dodavati tijekom proizvodnje papira u masi, no ponekad se
nanose na gotov papir u obliku povrinskog premaza.
II.4.1. Punila
Punila su anorganski, najee mineralni dodaci u proizvodnji papira koji se mogu dodavati u
masi prilikom proizvodnje ili naknadno u obliku povrinskog premaz i tada se dobiva
premazani papir. Kada se dodaju u masu tijekom proizvodnje papira, dodaju se u pulpu u
obliku prakastih bijelih pigmenata. Najee koritena punila su karbonati, kao kalcijev
karbonat, oksidi, kao titan dioksid, ili silikati, kao magnezijev silikat, premda se koriste i
drugi. estice punila smjetaju se izmeu vlakanaca i djelomino popunjavaju upljine u
vlaknatoj strukturi papira.
Uloga punila u proizvodnji papira je viestruka, prije svega dodatak punila utjee na
mogunost poveanja gramature papira, a bez poveanja debljine do koje bi dolo
dodavanjem vlakanaca. Povrh toga, punila doprinose optikim svojstvima papira, poveavaju
mu svjetlinu i bjelinu, a takoer i opacitet. Dodatkom punila pospjeuju se i tiskovna svojstva
papira, papiri su podatniji za tisak jer su kompaktniji i povrina im je glaa. Punila se mogu
dodavati u rasponu od 5 do najvie 30 % u odnosu na suhu vlaknatu masu budui da bi vei
dodatak punila mogao negativno utjecati na svojstva papira, prije svega na njegovu vrstou,
bilo da se radi o mehanikim svojstvima papira ili o vrstoi povrine. Naime, vei udio
punila meu vlaknima doveo bi do slabljenja veza meu vlaknima i nemogunosti da se
vlakanca isprepletu oko punila, to bi utjecalo na smanjenje otpornosti papira prema kidanju,
cijepanju i prskanju, kao to bi rezultiralo i pojavom povrinskog praenja papira. Udio punila
u papiru odreuje se potpunim spaljivanjem tj. arenjem uzoraka u Mufolnoj pei nakon ega
zaostaju samo anorganski sastojci papira u obliku bijelog pepela.

II.4.2. Keljiva ( ljepila )

Keljiva su organski dodaci papiru koji se mogu dodavati u masu prilikom proizvodnje papira
ili u obliku tankog povrinskog premaza. Keljiva mogu biti biljnog, ivotinjskog ili sintetskog
porijekla, a koriste se biljne smole, krob, parafin i sl. Keljiva se u papir dodaje 3 4 % u
7

odnosu na suhu masu vlakana, a ovisno o koliini koritenog keljiva papiri se dijele na
nekeljena, etvrt-keljene, polu-keljene, trietvrt-keljene i puno-keljene papire. Ako se keljiva
apliciraju po povrini papira, takve papire ipak ne smatramo premazanim papirima, ve
keljenima. Uloga keljiva je homogenizirati strukturu papira i doprinjeti smanjenju upojnosti,
ime se posredno doprinosi dimenzionalnoj stabilnosti papira. Celulozna vlakna su
higroskopna, to znai da u uvjetima poveane vlanosti zraka ili u kontaktu s vodom bubre
navlaei vlagu na sebe. Bubrenje vlakana u listu papira uzrokuje poveanje dimenzije lista
koje je izraenije u poprenom smjeru tijeka vlakanace negou u uzdunom. Dodavanje keljiva
ne moe promijeniti higroskopan karakter vlakana, no moe utjecati na smanjenje ili
spreavanje kontakta vlakana s vodom, napr. s tekuinom za vlaenje. Punokeljeni papiri
koristit e se za viebojni tisak, zatim za izradu udbenika, biljenica i openito pisaih papira
po kojima se moe viekratno brisati gumicom ili pisati tintom bez razlijevanja. Keljeni papiri
manje povrinski prae od nekeljinih papira.

II.4.3. Bojila
Bojila su dodaci papiru koji se najee dodaju u masu prilikom izrade papira, a mogu biti
topiva ili pigmentna. Bojila slue ili za poveanje stupnja bjeline kod izrade bijelih papira ili
za izradu obojenih papira u bilo kojem tonu. U skupinu bojila spadaju i specijalni dodaci za
izradu izrazito bijelih papira, tzv. optika bjelila. Radi se o pigmentima koji djelomino
apsorbiraju ultraljubiasto zraenje, a reflektiraju zrake iz vidljivog dijela u ljubiasto plavom
ili plavom dijelu spektra ime stvaraju dojam iznimno bijele povrine papira anulirajui
ukasti ton celuloze.

II. 4. 4. Polutvorina
Polutvorina je vlaknasta sirovina za izradu papira koja se dobiva iz tekstilnih vlakana. Moe
se smatrati sekundarnom sirovinom, a vlakna po izvornom porijeklu spadaju preteno u
jednogodinje biljke poput lana, pamuka, konoplje i sl., s iznimkom vune koja spada u vlakna
ivotinjskog porijekla. Tekstilna vlakna se sortiraju, iste i usitnjavaju, potom razvlaknjuju i
izbjeljuju. Polutvorina se koristi kao sirovina ili kao dodatak za izradu papira velike
mehanike otpornosti i trajnosti, te za papire s posebnim namjenama , kao to su papiri za
novanice i sl.
II. 5. Recikliranje papira
Ranije se papir proizvodio od starih tkanina, a danas se proizvodi od celuloze. Za celulozu,
koja se dobija iz drveta, potrebno je sasjei brojno drvee da bismo proizveli papir. Kako se
radi o prirodnom resursu, potrebno je brinuti o njegovim koliinama. Primjer nebrige o ovom
prirodnom bogatstvu jeste Kina, ija je povrina bila pokrivena 90% umom, dok je danas taj
iznos oko 5%. Pri tome je vano istai znaaj ume.
Znaaj uma za okoli je viestruk:
8

Oslobaaju kiseonik u procesu fotosinteze(hektar ume dnevno potroi oko 4000kg

CO2, a oslobodi oko 3000kg O2)
Apsorbuju plinove, sedimentiraju prainu, filtriraju vrste i radioaktivne estice(stablo
divljeg kestena staro oko 30 god. moe zadrati 120kg praine i 80kg aerosola
godinje)
Imaju baktericidno dejstvo (umski zrak je bogat eterinim uljima koja unitavaju
mikrobe)
Filtriraju vodu, spreavaju eroziju i klizita, smanjuju buku, ublaavaju klimatske
promjene,smiruju tiinom i odvojenou ambijenta

II. 5.1. Znaaj recikliranja

Papir je inae ista i lako dostupna sirovina, koje ima oko 30% u naem otpadu. Postojea
fabrika za recikliranje papira u Natron u Maglaju, upuuje na odvojeno sakupljanje ove
sirovine. Ako poaljemo u fabriku na stari papir, imaemo slijedee utede u procesu
proizvodnje po toni sakupljenog papira:
65% manje energije
50% manje vode
74% manje zagauje zrak
Zamjenjuje 17 stabala
Vane su i upute za odlaganje papira u za to predviene plave kante i kontejnere:
Dozvoljeno: papir, karton, ambalaa od papira i kartona, novinska hartija...
Nije dozvoljeno: plastika i proizvodi od plastike,staklo, organski otpad, aluminijumske doze,
tetrapak, opuci, kese od usisivaa...
II.5.2. Proizvodnja recikliranog papira
U fabrikama se proizvodi originalan ekoloki papir, reciklirani papir i karton. Originalni
ekoloki papir se bez izbjeljivanja i farbanja uz minimalan utroak energije i vode proizvodi i
100% starog
papira.
Reciklirani papir se proizvodi od 80-100% starog papira i nove celuloze uz dodatak hemijskih
pomonih sirovina. Karton se u prosjeku pravi 90% od starog papira.
II.5.3. Novo i reciklirano vlakno
Otpadni papir moe se reciklirati samo pet do deset puta prije nego li se raspadne. Jedan list
papira ne moemo reciklirati beskonano dugo jer vlakno unutar njega pukne i vie ne moe
odravati stabilnu mreu koja ini papir. Zbog toga se u svaki list papira moraju dodati svjea,
nova vlakna papira, kako bi se zadrala kvaliteta papira. Ta vlakna uglavnom dolaze iz
drvea.
9

II.5.4. Novinski papir

Novinski papir se najee ne radi direktno od posjeenih drvea ve veina nastaje od:

proeljavanje uma - to su grane i mala drvea koja su odstranjena kako bi se olakao

rast velikih i jaih drvea u nekoj umi.

ostaci u pilanama - to su grane i ostali ostaci koji nastaju kod piljenja trupaca.

reciklirani papir starih novina iz kojeg je odstranjena tinta.

II.5.5. Kartonske kutije

Tvornice papira razlikuju se po tome kakav papir izrauju. Neke koriste stari papir te ga
recikliraju u novi. Druge koriste iskoriteni uredski papir i rade novi ili pak rade papirnate
maramice. Tree pak
rade samo stari karton i
rade nove kartonske
kutije. Uredski otpad,
novine i asopisi mogu
biti reciklirani u karton za
kutije, ali stari karton ne
moe biti recikliran u novi
papir za urede ili
novine.
Naborani karton radi se
tako da se spoje tri sloja
papira - jedan gornji,
jedan donji te jedan sloj u
sredini koji mu daje
vrstou.
Drugi
tip
kartona izgleda kao da
ima samo jedan sloj, a
zapravo se sastoji od
gotovo sedam slojeva
zajedno sljepljenih. Takav se karton koristi kod izrade kutija za kukurzne pahuljice, isl.
Neki od kartona tako su vrsti da se mogu koristiti za izradu namjetaja, velikih kutija ili ak
kuica za pse. Ovo zani da reciklirani papir moemo koristiti za izradu stvari za koje bi nam
inae bio potreban metal ili drvo.
II.5.6. Organizacija sakupljanja
Informisanje stanovnitva se vri preko raznih sredstava informisanja (TV, Radio...). Termini
za sakupljanje se upisuju u kalendare za otpad, a neposredno pred poetak akcije stanovnitvo
se informie pomou cjeduljica koje se podijele.Sakupljanje starog papira i kartona se treba
vriti jednom mjeseno u kolama ( Sl. br. 5 ). Pored sakupljanja od kue do kue kontejneri
se postavljaju na centralna mjesta u gradu gdje se moe uvijek stari papir i karton odloiti.
Svaka tona sakupljenog papira donosi optini odreenu dobit.

10

Sl. br. 5 : Sakupljanje starog papira i kartona

Primjer 1:
kole bi
trebale
sa
djecom
organizovati
ovakve
akcije
i
dobit
iskoristiti za
ekskurzije,
time
bi
djeca
sticala
navike i uvidjela moguu korist od sakupljanja otpadnih sirovina. To bi bila i prilika da se vie
govori o recikliranju otpadnih sirovina i razlozima za recikliranje.
Primjer 2:
Kada bi se napravila akcija sa cijelim stanovnitvom i to da dobit od sakupljenog i prodatog
papira i stakla ide npr. kao pomo za lijeenje oboljelih osoba od raka. Ta akcija bi se trebala
sprovoditi pod parolom: Poklonimo stari papir, kartom i staklene boce za borbu protiv raka.
O ovoj akciji bi se trebalo stanovnitvo informisati preko tampe, radija i TV tako da
stanovnitvo unaprijed pripremi prikupljene sirovine. Na ovaj nain bi dolo do osvjeivanja
stanovnitva.
Na radnim mjestima i u kolama treba vriti odvojeno sakupljanje papira ( Sl. br. 6 ) i
uvijek gdje je to mogue koristiti ekoloki papir,
informisati stanovnitvo o smislu i znaaju sakupljanja starog papira (ekoloki znaaj i
finansijska uteda),

informisati stanovnitvo o mogunostima koritenja produkata iz starog papira,

upoznati stanovnitvo sa mogunostima smanjenja papirnog otpada (materija za

pakovanje ostavljati u trgovinama, ne prihvatati reklamni matrijal itd.),

ne kupovati imenike sa adresama stanovnitva.

Sl. br. 6 : Kontejner za odlaganje starog papira i kartona

Recimo stop! prekomjernoj potronji papira!
Koristimo email
tampani materijal tano proraunajmo
11

tedimo papir dvostranim kopiranjem i smanjenjem tekstova

Zaprljani i bojeni papir ne sakupljajmo sa papirom

asopise i reklame koje ne elimo, otkaimo naljepnicom na potanskom sanduetu,

"Molim, bez reklama i asopisa"

III.

ZAKLJUAK

Za sjeu i proizvodnju pojedine vrste drveta rastu do 80 godina. Preradom starog papira
uvaju se prelijepa stabla, za iji rast treba mnogo vremena. ume imaju veliki znaaj za sav
ivi svijet, jer proizvode kiseonik i daju svoj doprinos ouvanju prirode.
Stari papir zauzima oko jednu treinu kunog otpada. Papir se pojavio u Kini oko 100.godine,
odakle se postepeno proirio u ostale dijelove svijeta. Izumom tamparije poveava se
proizvodnja i potronja papira, koji se postepeno pojavljuje u svim aktivnostima stanovnitva.
Masovna proizvodnja poinje u prvoj polovini dvadesetog vijeka.
Stari papir se sakuplja u namjenskim kontejnerima, koji su obojeni i vidljivo oznaeni.
Kontejneri za papir su namijenjeni za odlaganje:kartonske ambalae, asopisa, prospekata,
kartonskih fascikli, novina, kancelarijskih svesaka, papirnih vrea, knjiga i slinih proizvoda
od papira.

12

U ove kontejnere se ne odlae:tetrapak ambalaa, fotografije, plastika, stiropor, ljepljiva traka,

gumirane etikete, pelene, nauljeni i oneieni papir, indigo papir, foto papir, vieslojna
ambalaa i sline vrste posebnog i oneienog papira. Odvojenim sakupljanjem papira se
uva drvee, tedi voda i energija, prostor na deponijama se sporije popunjava, a smanjuje se
upotreba hemikalija i zagaenje rijeka.
Preradom starog papira se tedi do 50% potrebne energije. Pored direktne utede i ouvanja
drvea, znaajno se smanjuje zagaenje, koje nastaje u procesu proizvodnje energije potrebne
za proizvodnju papira. Preradom papira smanjuje se emisija tetnih gasova, ime se smanjuje
zagaenje vazduha. Odvojenim sakupljanjem i reciklaom jedne tone starog papira, ouva se
oko dvadeset stabala.

IV.

LITERATURA

1. Milii, Davor : Anatomija bilja , / II izdanje /, Zagreb , Sveuilite u Zagrebu ,

1967.
2. Stryer, Lubert : Biohemija, Zagreb , kolska knjiga , 1991.
3. Web stranice:
http://hr.wikipedia.org/wiki/Papir
http://e-skola.biol.pmf.unizg.hr/odgovori/odgovor311.htm
http://materijali.grf.unizg.hr/media/Dodaci%20vlaknima%20u%20proizvodnji
%20papira.pdf
http://ekologija.ba/index.php?w=c&id=104

13

Datum predaje maturskog rada: _____________________

Miljenje profesora mentora o radu :

Ocjena maturskog rada: __________________ (

Datum odbrane maturskog rada : __________________

Komisija u sastavu :
1. Predsjednik: ________________________

Potpis lanova komisije:

_________________________
14

2. Ispitiva :

________________________

_________________________

3. Stalni lan: _______________________

_______________________

Pitanja na usmenom obrazloenju rada :

1.

____________________________________________________________________

2. _____________________________________________________________________
3. _____________________________________________________________________

Ocjena usmenog obrazloenja rada: _____________ (

Ocjena rada : ________________ ( )

15