Professional Documents
Culture Documents
SKKN Hoi Giang Vat Ly 9
SKKN Hoi Giang Vat Ly 9
SKKN Hoi Giang Vat Ly 9
T VN
Do thc t trnh nhn thc ca hc sinh THCS cha cao, c bit l i
vi vng nng thn, thi gian tip thu trn lp cn t so vi lng kin thc v
kh nng t duy, nhn dng, phn loi bi ton xc nh c yu cu ca bi
ton l ht sc kh khn i vi phn ln hc sinh.
Bn cnh , do nhu cu ham hc, ham hiu bit ca s hc sinh c trin
vng, do mc quan trng ca vt l 9 i vi vic thi hc sinh gioi cc cp v
tip tc hc ban khoa hc t nhin cc lp trn nn yu cu t ra l phi chn
la, sng lc v phn loi bi tp hng dn cho hc sinh l cng vic v
cng quan trng i vi mi gio vin dy bi dng.
Thc t cho thy: kin thc l v hn, cc loi, cc dng bi tp ni
chung, bi tp v mch in ni ring l rt phong ph v a dng:
- Mch in mc ni tip, mc song song.
- Mch in hn hp tng minh.
- Mch in hn hp khng tng minh.
- Mch cu, mch i xng, mch tun hon, mch bc thang...
Trong qu trnh bi dng vt l THCS cho hc sinh, nu ta ch phn ra cc
phn c, nhit, in, quang; mi phn lm mt vi bi hc sinh quan st, ghi
chp v ghi nh my mc theo kiu ti hin th rt kh c th ghi nh bn
vng v p dng khi cn thit.
Vic bi dng hc sinh c trin vng i hoi gio vin phi nh hng
c v phn loi tng dng bi tp cho hc sinh, vi mi dng trc ht cung
cp cho hc sinh h thng kin thc c bn, nhng im cn lu , cung cp
cch gii c th, chn la bi tp cho hc sinh luyn gii nm vng phng
php vi mc t n gin n phc tp. Trong cc dng bi tp th vic
hc sinh bit phn tch cch mc cc b phn trong mch in phc tp th mi
c th bt tay vo vic gii cc bi tp khc.
Trong qu trnh bi dng cho hc sinh mi nhn, hc sinh thuc i
tuyn d thi hc sinh gioi, iu m ti nhn thy hu ht hc sinh l i vi
U
R
U = I.R v
U
I
C
R1
R2
H.1
* Tnh cht:
Hai in tr R1 v R2 c mt im chung l C.
*Ch :
I = I1 = I2.
(1a)
U = U1 + U2.
(2a)
R = R1 + R2.
(3a)
U1
R
1
U 2 R2
(4a)
R1
U1 = I1.R1 = I.R1 =
U
R
.R1 = U. R R .
1
2
U2 = I2.R2 = I.R2 =
U
R
.R2 = U. R R .
1
2
R2
(5a)
U1
R
1
U 2 R2
U2 = 0 v U1 = U.
R2
I2
H.2
(1b)
I = I1 + I2.
(2b)
I 1 R2
I2
R1
(3b)
1
1
1
Rtd
R1 R2
*Ch :
(4b)
I1
U1 U
I .R1 .R2
R2
I.
R1 R 1 R1 ( R1 R2 )
R1 R2
I2
U2 U
I .R1 .R2
R1
I.
R2 R 2 R2 ( R1 R2 )
R1 R2
(5b)
I 1 R2
I2
R1
I1 = 0 v I2 = I.
R1
R4
ampe k ch 3A.
R2
R3
H.3.
..
R1
R1
- Mch in c mc:
R4
R3
R1 // R2 // (R3 nt R4 )
36
AB
I 1 = R 6 6( A)
1
36
AB
I2 = R 3 12( A)
2
R2
R3
R1
C
+
H. 4
R4
R5
R2
C
R5
R3
R1
- Mch in c mc nh sau:
a/ in tr tng ng ca mch AC l :
R R3
1
1
1
2
R AC R2 R3
R2 .R3
R AC
R2 R3
6.12
72
4()
R2 R3 6 12 18
in tr tng ng ca on mch CD l:
R R5
1
1
1
4
RCD R4 R5
R4 .R5
in tr ton mch l:
R CD
R4 R5
10.30
300
7,5()
R4 R5 10 30 40
I 2 R3 12
2
I 3 R2
6
Ta c :
M : I2 + I3 = I = 2A
I 2 2 .I 3
(1)
(2)
4
3
(A)
v I3 =
2
3
(A)
3
I 5 R4 10
Ta c :
M: I4 + I5 = I = 2A
I 4 3.I 5
(3)
(4)
Kt hp (3) v (4), ta c :
S:
I4 =
U = 36V; I1 = 2A; I2 =
4
3
3
2
(A) v I5 =
2
3
A; I3 =
A; I4 =
1
2
3
2
(A).
A; I5 =
1
2
A.
2.3 Bi tp th d 3:
Cho s mch in nh hnh v 5. Cc in tr u bng nhau v c gi
tr l r = 15. Dy ni v ampe k c in tr khng ng k. Khi mc mch
in vo ngun in th ampe k ch 2A. Tnh:
a/ in tr tng ng ca ton mch AB.
b/ Hiu in th gia hai cc ca ngun in.
D
A +
A C
- B
G
H. 5
- B
r
r
- Mch in c mc:
R1 // R2 // R3 // R4 // R5.
R AB R1 R2 R3 R4 R5
1 1 1 1 1 5
r r r r r r
R AB
r 15
3()
5 5
RAB =
3() ;
UAB = 6(V)
2.4 Bi tp th d 4:
Cho s mch in nh hnh v 6. Cc in tr u bng nhau v c gi
tr l r = 49 . Dy ni c in tr khng ng k. Tnh in tr tng ng
ca ton mch.
R1
R2
R3
F
F
R4
+ A
R7
R6
H. 6
R5
R4
- B
R5
R6
R7
- Mch in c mc:
R1 // R2 // R3 // R4 // R5 // R6 // R7.
R AB R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7
1
1 1 1 1 1 1 1 7
R AB
r r r r r r r r
R AB
r 49
7()
7
7
2.5 Bi tp th d 5:
Cho s mch in nh hnh v 7. Cc in tr u bng nhau v c gi
tr l r = 12. in tr dy ni khng ng k. Ampe k ch 2,4A.
10
B
H.7
Nhn xt:
Ta nhn thy:
- Cc in tr c mc vo cc cnh ca hnh lp phng.
- Theo bi cc in tr ny c cng gi tr.
- Dng in c a vo nt A, i ra nt C(hai u ng cho ca
hnh lp phng).
Nh vy, cc im B, D. A c cng in th ta chp li lm mt. Tng
t nh vy, cc im C, B, D cng c cng in th ta chp li lm mt.
Do mch in thc cht gm 3 on mch mc ni tip nhau. Trong
on mch AB c 3 in tr R1, R2, R3 mc song song, on mch BC c 6 in
R4
R5
6
- Mch in cRv
1
li tng ng nh sau:
+A
R2
R3
R7
11
R8
R9
R10
C
R11
R6
- C
- Mch in c mc:
a/ in tr tng ng ca on mach AB l :
1
1
1
1
1 1 1 3
R AB
R1 R2 R3 r r r r
R AB
r
( )
3
in tr tng ng ca on mch BC l :
1
1
1
1
1
1
1
1 1 1 1 1 1 6
R BC R4 R5 R6 R7 R8 R9 r r r r r r r
R BC
r
()
6
in tr tng ng ca on mch CC l :
1
1
1
1
1 1 1 3
RCC '
R10 R11 R12 r r r r
R CC'
r
( )
3
r r r 5r 5.12
10() .
3 6 3
6
6
RAC = 10;
R3
UAC = 24V.
R1
2.6 Bi tp th d 6:
R2
+ U H. 8
Nhn xt:
R3
a/ Nu vn k c i tr xc nh l RV = 2000
* Khi kho K ng, mch in c mc:
R1
R2
2
V
3
Ta c : R2,3,V R R R
2
3
V
+ U -
421,87()
500 700 2000
3200
U
100
I
0,097(VA)
R 1021,87
R3
R1 nt RV nt R3.
in tr tng ng ca mch l :
Rt = R1 + R3 + RV
= 600 + 700 +2000 = 3300 ()
Cng dng in chy trong mch l:
I
U
100
0,03( A)
'
R td 3300
Vy s ch ca vn k trong trng hp ny l:
UV = I.RV = 0,03.2000 = 60
(V)
b/ Nu vn k c in tr rt ln (R V = ), coi nh khng c dng in chy
qua vn k v R3 (c th tho ra). Khi kho K ng, mch in lc ny ch gm
c 2 in tr R1 v R2 mc ni tip:
R1
R1 nt R2.
R2
U
100
0,09( A)
R1 R2 600 500
+ U -
R1
Khi s ch ca ampe k l :
IA
U
100 1
0,166( A)
R1 600 6
+ U -
S:
a/ K ng: UV = 38,8V;
K m:UV = 60V
b/ I = 0,09A
c/ IA = 0,166A
3/ Mt s bi tp p dng
Bi 1: Tnh in tr tng ng ca on mch AB nh hnh v 9, nu:
a/ K1, K2 m.
b/ K1 m, K2 ng.
R1
R2
K2
R4
14
H. 9
R3
K1
c/ K1 ng, K2 m.
d/ K1, K2 u ng.
Cho R1 = 2; R2 = 4; R3 = 6; R4 =12; in tr cc dy ni l khng ng
k.
S: a/ K1, K2 m:
RAB = 12;
c/ K1 ng, K2 m:
b/ K1 m, K2 ng:
RAB = 4.
RAB = 1.
B
D
S:
RAB =
2R
3
H. 10a
RAG =
H. 10b
5R
6
R1
Bit R1 = R3 = R4 = 4; R2 = 2; U = 6V.
a/ Khi ni gia A v D mt vn k th vn k
ch bao nhiu ? Bit vn k c in tr rt ln.
R2
R3
R4
D
+ U -
H. 11
15
HS khng thc
hin c
SL
SL
HS thc hin t
yu cu
SL
40
18
45
17
42,5
5
12,5
* Vi kt qu nh vy, ti nhn thy khi hng dn hc sinh lm bi tp v
mch in phc tp th trc ht ti phi dy kinh nghim gii ton v mch
in khng tng minh, c nh vy th hc sinh mi c c s khai thc tip
cc dng bi tp khc v mch in. Sau khi hng dn cho hc sinh kinh
nghim ny, phn ln hc sinh thc hin bi ton l t yu cu, s t l thc
hin cha t yu cu, ch cn li mt vi hc sinh khng thc hin c. T
gy cho hc sinh nim am m, yu thch b mn vt l hn. Kt qu c th:
Kt qu
S HS kho st
HS thc hin t
yu cu
SL
SL
SL
7,5
22,5
28
70
40
thc hin gii, lc ny gio vin hng dn cho hc sinh phn kin thc mc 3
...mt s im lu v cng hc hc sinh tin hnh gii ri mi nng dn ln
mch hn hp khng tng minh mc t n gin n phc tp nh ti
trnh by trong ti.
Vic ti a vo th d 6 trong phn cc gii php ci tin l mun sau khi
hc sinh c lm quen vi vic chp cc im c cng in th (2 u dy
dn, kho K, ampe k... c in tr khng ng k), gio vin tip tc gii thiu
cho hc sinh dng ton v mch in c xt n vai tr, chc nng ca vn k
trong mch khi m vn k c nhng gi tr v in tr khc nhau, hoc l trn
nhnh cha vn k c mc thm cc b phn tiu th in khc vic tip thu
ca hc sinh c lin mch v c s lgc khi chuyn t dng ny sang dng
khc, sau khi hng dn cho hc sinh mi dng bi tp trn lp, cn giao thm
cc bi tp thuc dng hc sinh p dng lm nh.
y ti thy: Vi cch xt in th ti cc im tm ra nhng im
c cng in th v li mch in tng ng n gin hn, khi m hc
sinh nm vng kin thc c bn. Vi phng php ny s gip hc sinh trnh
c tm l lo s khi gp mch in loi ny, ng thi hc sinh s gii chnh
xc v n gin hn nhiu nu nguyn mch in ban u (thm ch c nhiu
mch in nu nguyn mch ban u s khng th gii c).
thc hin tt vic xt in th v li mch v phn tch mch in
th nht thit hc sinh phi c gio vin cung cp v t nm vng c
mc 3 - Mt s im lu . ( chng I Nhc li mt s kin thc c bn).
Vic phn tch mch in l rt cn thit thc hin k hoch gii ton.
Song, trong qu trnh lm bi, hc sinh ch nhp m khng cn trnh by phn
ny. Trong qu trnh hng dn hc sinh thc hin gii, ti trnh by thnh 2
bc:
Bc 1:
Nhn xt
Bc 2:
MC LC
Ni dung
Phn I - t vn
Trang
1-2
34
18
2 - Cc th d c th
+ Bi tp th d 1
56
+ Bi tp th d 2
68
+ Bi tp th d 3
89
+ Bi tp th d 4
9 10
+ Bi tp th d 5
10 12
+ Bi tp th d 6
12 - 14
3 Cc bi tp p dng
15
16
1 - Kt qu t c
16
2 Bi hc kinh nghim
16 - 18
19