ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ

ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÔÇÓ ÍÅÁÓ ÅËËÁÄÁÓ

’ÁöéÝñùìá
óôïýò ´Åëëçíåò ‘Éóôïñéêïýò ô\ò Ïsêïíïìßáò

Ï ÈÅÏÄÙÑÏÓ ÊÏËÏÊÏÔÑÙÍÇÓ ÅÊÁÔÏÍ ÏÃÄÏÍÔÁ ×ÑÏÍÉÁ ÌÅÔÁ

WINSTON S. CHURCHILL
‘Ï Ëþñåíò ô\ò ’Áñáâßáò
ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÊÏÍÔÏÓ
‘Ç êëÞñùóç, ðñáãìáôéêü èåìÝëéï ô\ò äçìïêñáôßáò
ÓÐÕÑÏÓ ÊÏÕÔÑÏÕËÇÓ
Å.Ì. ÓéïñÜí: _ öéëïóïößá ôïˆ ðåæïäñïìßïõ
ÐÁÍÁÃÉÙÔÇÓ Ö. ×ÑÉÓÔÏÐÏÕËÏÓ
Óôïýò ’ÅðéâÜôåò ô\ò ÈñÜêçò: ìéÜ íïóôáëãéêÞ TðéóôñïöÞ
FRIEDRICH NIETZSCHE
ÅsóáãùãÞ óôÞ ìåëÝôç ô™í ðëáôùíéê™í äéáëüãùí
ÃÉÙÑÃÏÓ ÊÁÖÖÅÓ
Ôü 5ï ÄéåèíÝò ÓõíÝäñéï ôïˆ Å‰ñùðáúêïˆ
Êïéíùíéïëïãéêïˆ Óõëëüãïõ óôü ’Åëóßíêé

ÖÈÉÍÏÐÙÑÏ 2001 • 14ïò ×ÑÏÍÏÓ • ´ ÐÅÑÉÏÄÏÓ • ÄÑ×. 2.000 • ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÐÁÐÁÆÇÓÇ 33

 ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÔÇÓ ÍÅÁÓ ÅËËÁÄÁÓ
´ ÐÅÑÉÏÄÏÓ 14ïò ×ÑÏÍÏÓ ÖÈÉÍÏÐÙÑÏ 2001
ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÐÁÐÁÆÇÓÇ
ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ
ÌåëÝôçò ’Ç. Ìåëåôüðïõëïò
’Çëßáò ÔåìðÝëçò
’Ïãäüç ‚äüò 3, 152 36 Ð. ÐåíôÝëç,
ôçë.: 8040344 - fax: 8049083
ÓÕÍÔÁÊÔÉÊÇ ÅÐÉÔÑÏÐÇ
’ÉÜêùâïò ’Áêôóüãëïõ, êïéíùíéïëüãïò-tóôïñéêüò • ×ñ\óôïò
Âñïýóôçò, íïìéêüò • ÍÝäá Êáíåëëïðïýëïõ, íïìéêüò-óõí-
ôáãìáôïëüãïò • ’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò, ãëùóóïëüãïò-íïìé-
êüò-öéëüëïãïò • Óðýñïò Êïõôñïýëçò, ïsêïíïìïëüãïò •
’Áèçí@ ËéÜðç, êïéíùíéïëüãïò • ÃéÜííçò ÌáèéïõäÜêçò, öé-
ëüëïãïò • Ãåþñãéïò Ð. Ìáëïˆ÷ïò, ðïëéôéêüò TðéóôÞìùí
• ×ñéóôßíá-Ðáíáãéþôá ÌáíùëÝá, öéëüëïãïò • Íßêïò
Ìáñáíôæßäçò, êïéíùíéïëüãïò • ×ñ\óôïò Á. Ìðáëüãëïõ,
tóôïñéêüò ô\ò ïsêïíïìßáò • ×ñ\óôïò ÐáÀæçò, öéëüëïãïò
• ÃéÜííçò Ðáðáäüðïõëïò, ðïëéôéêüò TðéóôÞìùí, ôáêô.
êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ ËùæÜííçò • Êþóôáò Óôá-
ìáôüðïõëïò, tóôïñéêüò • Ãé™ñãïò ÔóïìðÜíïãëïõ, êïéíù-
íéïëüãïò • Íéêüëáò ×ñçóôÜêçò, êïéíùíéêüò øõ÷ïëüãïò
ÂÉÂËÉÏÊÑÉÔÉÊÇ - ÂÉÂËÉÏÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ
×ñ\óôïò Á. Ìðáëüãëïõ
ÄÉÅÈÍÅÉÓ ÁÊÁÄÇÌÁÚÊÅÓ Ó×ÅÓÅÉÓ
Ãé™ñãïò ÔóïìðÜíïãëïõ
Zacharitsa 5 GR-11742 Athens
e-mail: odysseas @hellasnet.gr - fax: 00301 9239113
ÌÅÔÁÖÑÁÓÅÉÓ
ÂáããÝëçò ÄïõâáëÝñçò
ÅÐÉÌÅËÅÉÁ ÊÅÉÌÅÍÙÍ - ÄÉÏÑÈÙÓÅÉÓ
’ÁñéóôÝá ’Áêñéôßäïõ - ÌéñÜíôá Ëåùíßäïõ
ÊÁËËÉÔÅ×ÍÉÊÇ ÅÐÉÌÅËÅÉÁ
ʼnôÝñðç Ôñßìç
ÅÉÊÏÍÏÃÑÁÖÇÓÇ
Ð@íïò Óêïðåëßôçò
ÓÔÏÉ×ÅÉÏÈÅÓÉÁ
’ÁããåëéêÞ Êïõôóïýêïõ
Ìáõñïìé÷Üëç 57, 106 80 ’ÁèÞíá, ôçë. 3614847
ÍÏÌÉÊÏÓ ÓÕÌÂÏÕËÏÓ
×ñ\óôïò Âñïýóôçò
ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ ÁËËÇËÏÃÑÁÖÉÁÓ - ÓÕÍÄÑÏÌÅÓ
Ô.È. 63535, ÖéëïèÝç 152 02
ôçë. 6812723, fax: 6851391
email: antonioskarvounis@hotmail.com
ÊÅÍÔÑÉÊÇ ÄÉÁÈÅÓÇ
’Åêäüóåéò ÐáðáæÞóç ÁÅÂÅ
Íéêçôáñ@ 2 & ‘Åìì. ÌðåíÜêç, 106 78 ’ÁèÞíá
ôçë.: 3822496 - 3838020, fax: 3809150
ISSN 1105-8099
33
ÄÑ×. 2000
Ðåñéå÷üìåíá
ÌåëÝôçò Ìåëåôüðïõëïò: ‘ÅëëÜò êáé Ç.Ð.Á. ........... 3
Ãåþñãéïò Ð. Ìáëïˆ÷ïò: ’Áêñßôåò ôïˆ Tëåýèåñïõ êüóìïõ.. 5
’Áðü ôÞí Äéåýèõíóç ............................................... 11
Ôü 5ï ÄéåèíÝò ÓõíÝäñéï ôïˆ Å‰ñùðáúêïˆ Êïéíùíéïëïãé-
êïˆ Óõëëüãïõ óôü ’Åëóßíêé 28/08 - 1/09/2001............. 17
Ðáíáãéþôçò ÖùôÝáò – In memoriam ....................... 20
ÁÖÉÅÑÙÌÁ
ÐÑÙÔÅÑÃÁÔÅÓ ÁÊÁÄÇÌÁÚÊÏÉ ÄÉÄÁÓÊÁËÏÉ ÔÇÓ ÉÓÔÏÑÉÁÓ
ÔÙÍ ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÙÍ ÈÅÙÑÉÙÍ ÊÁÉ ÔÏÕ ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÏÕ ÂÉÏÕ
ËÜæáñïò ×ïõìáíßäçò - ×ñ\óôïò Ìðáëüãëïõ
’ÁíäñÝáò Ì. ’ÁíäñåÜäçò (1876-1935) ........................ 25
’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò (1874-1950) ........................... 60
’ÁñéóôïôÝëçò Óßäåñéò (1889-1976) ............................ 77
ÄçìÞôñéïò ÊáëéôóïõíÜêéò (1888-1982)...................... 95
ÄçìïóèÝíçò Óôåöáíßäçò (1895-1975) ........................ 117
Ðáíáãéþôçò Â. Äåñôéë\ò (1903-1971) ...................... 134
’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò: ÊëÞñùóç – ‘Ç ðñáãìáôéêÞ âÜ-
óç ô\ò Cìåóçò äçìïêñáôßáò .................................... 141
ÖÜíçò Ìáëêßäçò: ’ÁãñïôéêÞ êïéíùíßá êáß ôïõñéóìüò –
‘Ç ðåñßðôùóç ô\ò ÓáìïèñÜêçò ............................... 155
Óðˆñïò Êïõôñïýëçò: Å.Ì. ÓéïñÜí – ‘Ç öéëïóïößá ôïˆ
ðåæïäñïìßïõ .......................................................... 167
Ðáíáãéþôçò Ö. ×ñéóôüðïõëïò: Óôïýò ’ÅðéâÜôåò ô\ò
ÈñÜêçò – ÌéÜ íïóôáëãéêÞ TðéóôñïöÞ ....................... 171
I
Gaston Deschamps: Ït äýï ‘ÅëëÜäåò. ÌåôÜöñáóç: Ãéþñ-
ãïò Ìé÷áëüðïõëïò ................................................. 179
Winston S. Churchill: ‘Ï ˙ñåíò ô\ò ’Áñáâßáò. ÌåôÜ-
öñáóç: Ãé™ñãïò Ìé÷áëüðïõëïò ................................ 181
Friedrich Nietzsche: ÅsóáãùãÞ óôÞí ìåëÝôç ô™í ðëáôù-
íéê™í äéáëüãùí. ÌåôÜöñáóç: ÂáããÝëçò ÄïõâáëÝñçò..... 188
I
ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ: ÃñÜöïõí ït ×ñ\óôïò Ð. Ìðáëü-
ãëïõ, ÌåëÝôçò Ìåëåôüðïõëïò, ÃéÜííçò ÌáèéïõäÜêçò,
Êùíóôáíôríïò Êùóôüðïõëïò .................................... 197
I
ÁÑÄÇÍ Aðü ôüí Óðˆñï Êïõôñïýëç: ÃÅÍÏÂÁ 2001 –
«×ùñßò óêëçñüôçôá êáììßá ãéïñôÞ» ......................... 214
‘Ç ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá êõêëïöïñår êÜèå UîÜìçíï óôÜ âéâëéïðùëårá êáß óôÜ ðåñßðôåñá. ’ÁðïóôÝëëåôáé êáô' ïyêïí
óôïýò óõíäñïìçôÝò. ÔéìÞ ôåý÷ïõò: 2.000 äñ÷. ÔéìÞ TôÞóéáò óõíäñïì\ò (2 ôåý÷ç): 4.000 äñ÷. ÔéìÞ TôÞóéáò öïéôç-
ôéê\ò óõíäñïì\ò: 3.000 äñ÷. ‘Éäñýìáôá, ’Ïñãáíéóìïß, ÔñÜðåæåò êëð.: 10.000 äñ÷. ÐáëáéÜ ôåý÷ç äéáôßèåíôáé óôÜ
ãñáöårá ôïˆ ðåñéïäéêïˆ êáß óôüí Têäïôéêü ïyêï.

‘Ç ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá äÝ÷åôáé Cñèñá, Tñãáóßåò êëð. Ït äçìïóéåõüìåíåò Aðüøåéò TêöñÜæïõí AðïêëåéóôéêÜ ôïýò óõããñá-
öårò ôïõò, ït ‚ðïrïé åyíáé Šðåýèõíïé ãé' á‰ôÝò. Äçìïóéåýåôáé êÜèå å‰ðñåðÞò TðéóôïëÞ ðïý ëáìâÜíåé ôü ðåñéïäéêü. ×åé-
ñüãñáöá äÝí TðéóôñÝöïíôáé. ÔÜ Aðïóôåëëüìåíá óôÞí ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá Cñèñá öåßëïõí íÜ åyíáé Aäçìïóßåõôá, ðñùôü-
ôõðá, TðéóôçìïíéêÜ, å‰ðñåð\ êáß óõíôåôáãìÝíá óÝ ñèÜ UëëçíéêÜ. ’Áðïêëåßïíôáé êåßìåíá ðïý ðïëéôéêïëïãïˆí Cìåóá a
Vììåóá êáß ðñïóðáèïˆí íÜ ðñïùèÞóïõí ìÝ ïtïíäÞðïôå ôñüðï óõãêåêñéìÝíá ðñïóùðéêÜ a ‚ìáäéêÜ óõìöÝñïíôá. Ït óô\-
ëåò ôïˆ ðåñéïäéêïˆ åyíáé AíïéêôÝò óÝ …ëá ôÜ ñåýìáôá ô™í säå™í. ‘Ï ðëïõñáëéóìüò åyíáé _ ìüíç «ãñáììÞ» ôïõ. Ôü ðå-
ñéïäéêü á‰ôü Aðïôåëår Tëåýèåñï â\ìá äéáëüãïõ êáß äÝí V÷åé TðéóôçìïíéêÝò, TðéóôçìïëïãéêÝò a Cëëåò ðñïêáôáëÞøåéò.

Ït Tñãáóßåò AðáñáéôÞôùò ðñÝðåé íÜ ŠðïâÜëëïíôáé äáêôõëïãñáöçìÝíåò óÝ äéðëü äéÜóôçìá ìÝ÷ñé 25 óåëßäåò ÷ùñßò
ôÞí ðåñßëçøç, ôßò ðáñáðïìðÝò êáß ôÞ âéâëéïãñáößá, óÝ ôñßá Aíôßôõðá. ÔÜ Cñèñá AðïóôÝëëïíôáé óôÞ Ãñáììáôåßá
ô\ò ’Åðéóôçìïíéê\ò ’Åðéôñïð\ò, êáß êñßíïíôáé óýìöùíá ìÝ ôü äéåèí™ò êáèéåñùìÝíï «blind system».
‘Ç Tñãáóßá ðñÝðåé íÜ V÷åé:
1. Óåëßäá ôßôëïõ, ìÝ ôüí ôßôëï ô\ò Tñãáóßáò (ìÝ÷ñé 10 ëÝîåéò) êáß ôÜ íüìáôá ô™í óõããñáöÝùí, ôÞí äéåýèõíóç êáß
ôü ôçëÝöùíü ôïõò. ÍÜ ŠðÜñ÷åé Xíá ðïëý óýíôïìï âéïãñáöéêü óçìåßùìá ôïˆ (ô™í) óõããñáöÝùò (-öÝùí).
2. Óåëßäá ðåñßëçøçò (abstract). ‘Ç ðåñßëçøç äÝí ðñÝðåé íÜ Šðåñâáßíåé ôßò 200 ëÝîåéò. ’Áíáêåöáëáéþíåé ôüí óôü-
÷ï ô\ò Tñãáóßáò, ôÞí ìÝèïäï, ôÜ AðïôåëÝóìáôá êáß ôÜ óõìðåñÜóìáôá.
3. Óåëßäá ðåñßëçøçò óôÜ AããëéêÜ a ãáëëéêÜ. ÌåôÜöñáóç ô\ò Uëëçíéê\ò ðåñßëçøçò óôÜ AããëéêÜ a ãáëëéêÜ.
4. Ôü êåßìåíï ô\ò Tñãáóßáò ìÝ êáôÜëëçëï ÷ùñéóìü óÝ äéÜöïñá êåöÜëáéá êáß Šðïôßôëïõò.
5. ÂéâëéïãñáöéêÝò ðáñáðïìðÝò êáß âéâëéïãñáößá ìÝ Xíá äéåèí™ò Aðïäåêôü óýóôçìá.
6. ‘Õðïóçìåéþóåéò óÝ AñéèìçôéêÞ óåéñÜ, ìÝ äéðëÜ äéáóôÞìáôá, óÝ îå÷ùñéóôü ôì\ìá (ìÝ ôßôëï «‘Õðïóçìåéþóåéò»).
7. Ðßíáêåò êáß ó÷Þìáôá (TÜí ŠðÜñ÷ïõí) óÝ îå÷ùñéóôÞ óåëßäá ôü êáèÝíá, ìÝ äéáäï÷éêÞ Añßèìçóç êáß óýíôïìç Tðå-
îÞãçóç. Ó÷Þìáôá ìÝ óéíéêÞ ìåëÜíç.
’Åñãáóßåò ðïý äÝí èÜ ðëçñïˆí á‰ôÝò ôßò ðñïûðïèÝóåéò èÜ TðéóôñÝöïíôáé óôïýò Aðïóôïëårò ôïõò, ÷ùñßò íÜ TîåôÜæåôáé
ôü ðåñéå÷üìåíü ôïõò.

Ãñáììáôåßá ’Åðéóôçìïíéê\ò ’Åðéôñïð\ò:

’Áíôþíçò Êáñâïýíçò, Ðáõëïýóç 8, 185 39 ÐåéñáéÜò, ôçë.: 45.14.894, email: antonioskarvounis@hotmail.com

‘Ç ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá óõíåñãÜæåôáé ìÝ ôßò Uî\ò Vãêõñåò TðéóôçìïíéêÝò TðéèåùñÞóåéò (óÝ AëöáâçôéêÞ óåéñÜ):
1) American Sociological Association Review.
2) European Journal of Sociology.
3) International Sociological Association.
4) Revue Suisse de Sociologie.

’Áðáãïñåýåôáé _ Aíáäçìïóßåõóç ô\ò ëçò a ìÝñïõò ôçò, êáèþò êáß êÜèå ãñáðôÞ, ñáäéïöùíéêÞ, ôçëåïðôéêÞ a Cë-
ëç AíáðáñáãùãÞ ôçò, ÷ùñßò ôÞ ãñáðôÞ Cäåéá ô\ò Äéåõèýíóåùò.
 ÅÐÉ ÔÏÕ ÐÉÅÓÔÇÑÉÏÕ

‘ÅëëÜò êáé Ç.Ð.Á.

ÌåëÝôçò Ìåëåôüðïõëïò

Ï óïé öñüíôéóáí íÜ Tîáëåßøïõí ôÞ ÂõæáíôéíÞ ‘Éóôïñßá Aðü ôÞí UëëçíéêÞ ÌÝóç ’Åê-
ðáßäåõóç, žóôå íÜ óâýóåé _ á‰ôïêñáôïñéêÞ ìíÞìç êáß ‚ óõíåðáêüëïõèïò ìåãá-
ëïúäåáôéêüò Aôáâéóìüò ô™í Uëëçíïðáßäùí, Cò åsóðñÜîïõí ôþñá ìßá êïéíÞ ãíþìç
ðïý Aíåýèõíá êáß Aíéóôüñçôá Tðé÷áßñåé ãéÜ ôüí «èñßáìâï» ô\ò sóëáìéê\ò ôñïìïêñáôßáò
åsò âÜñïò ô™í ’Áìåñéêáí™í. ´Ïóïé êáôÞããåéëáí ›ò óùâéíéóìü êáß Tèíéêéóìü ôÞ äéäáóêá-
ëßá ô™í âõæáíôéí™í èñéÜìâùí Tíáíôßïí ô™í ðÜóçò öýóåùò Aðßóôùí êáß âáñâÜñùí, Aðï-
ôñïðéÜæïíôáé ôþñá ìÝ ôßò AíôéäõôéêÝò TîÜñóåéò Tíüò ëáïˆ ðïý Aãíïår ôü èåìåëé™äåò tóôï-
ñéêü ãåãïíüò: …ôé ‚ Uëëçíéêüò ðïëéôéóìüò êáß ôü Uëëçíéêü Vèíïò, óÝ …ëåò ôßò äéáäï÷éêÝò
öÜóåéò ô\ò èõåëëþäïõò tóôïñßáò ôïõ, Šð\ñîå ôü ìüíéìï, óôáèåñü AíÜ÷ùìá ô\ò Äýóçò A-
ðÝíáíôé óôü ’ÉóëÜì, åuôå ôü Añáâéêü, åuôå ôü óåëôæïõêéêü, åuôå ôü èùìáíéêü, Tðß ÷ßëéá
ðåíôáêüóéá ÷ñüíéá.

´Ïóïé TíèïõóéÜóèçêáí, Aðü ôÞí Cëëç, ìÝ ôÜ «Tðéôåýãìáôá» ô\ò sóëáìéê\ò ôñïìï-

êñáôßáò, Cò AðáíôÞóïõí óôÜ Uî\ò TñùôÞìáôá:
• èÜ ðñïôéìïˆóáí íÜ ìÞí ŠðÜñ÷åé êáììßá Šðåñäýíáìç, èÜ ðñïôéìïˆóáí Xíá åyäïò
ðáãêüóìéáò Aíáñ÷ßáò, …ðïõ _ ‘ÅëëÜò, Vêèåôç óÝ ÷ßëéïõò ãåùðïëéôéêïýò êéíäýíïõò, êéí-
äýíïõò èáíÜóéìïõò, äÝí èÜ åy÷å ôÞí ðïëõôÝëåéá íÜ êáëÝóåé ôçëåöùíéê™ò ôüí Aìåñéêáíü
ðëáíçôÜñ÷ç íÜ ðáñÝìâåé ãéÜ íÜ Aðïóïâçèår ‚ UêÜóôïôå ’Áôôßëáò;
• a ìÞðùò Aíïìïëüãçôá èÜ ðñïôéìïˆóáí ìßá Cëëç Šðåñäýíáìç, ð.÷. ôÞí AëÞóôïõ
ìíÞìçò ÓïâéåôéêÞ ´Åíùóç, óÝ ðåróìá ô™í ôñáãéê™í äéäáãìÜôùí Aðü ôÞí tóôïñéêÞ ôçò
Aðïôõ÷ßá;
• a ìÞðùò êáôÜ Aêüìç ìåãáëýôåñï âÜèïò Bðë™ò «Têäéêïˆíôáé» ìÝóù Aíôéðñïóþ-
ðïõ ôÞí ðôþóç ô\ò óïâéåôéê\ò Šðåñäýíáìçò, ôÞí ‚ðïßá Aíéäéïôåë™ò êáß AíïÞôùò a s-
äéïôåë™ò ðßóôåõóáí êáß Tèáýìáóáí;

’ÅðåéäÞ êáôÜ ðáãêüóìéá ðñùôïôõðßá äÝí Tðé÷áßñïõí ìüíïí ït ðÜó÷ïíôåò Aðü óôá-
ëéíéêÝò øõ÷þóåéò êáß säåïëïãéêÜ óýíäñïìá, AëëÜ êáß ðë\èïò äåîé™í, Tèíéêéóô™í êáß æç-
ëùô™í ðÜóçò öýóåùò, Cò èÝóïõìå êáß óÝ á‰ôïýò êÜðïéá TñùôÞìáôá:
• Tö' …óïí _ óýã÷ñïíç ‘ÅëëÜò äÝí V÷åé ôÞ äõíáôüôçôá íÜ Tðéâéþóåé ÷ùñßò óõììÜ-
÷ïõò, ôß Aêñéâ™ò óõììá÷ßåò ðñïôåßíïõí; ìÝ ôüí Añáâéêü êüóìï, ðïý óõíôñéðôéêÜ Šðï-
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 3-7
 ÇÑ ÉÏÕ
4 Ð ÉÅÓÔ ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÔÏÕ
ÅÐÉ
óôçñßæåé óÞìåñá ôÞí AìåñéêáíéêÞ óôáõñïöïñßá êáôÜ ô\ò ôñïìïêñáôßáò; a ðñïôéìïˆí ìßá
ìïíá÷éêÞ, á‰ôïêôüíï ðïñåßá, ìÝ ôÞí «‚ìüäïîç Ñùóóßá», ðïý óðåýäåé íÜ óõíôá÷èår ìÝ
ôïýò ’Áìåñéêáíïýò ãéÜ íÜ Têêáèáñßóåé ôïýò äéêïýò ôçò sóëáìéóôÝò ÔóåôóÝíïõò a ìÝ ôÞí
«‚ìüäïîç Óåñâßá», ðïý ìåôÜ ôÞí Aíéóôüñçôç óõìðÜèåéá ðïý ô\ò Väåéîå ìåãÜëï ìÝñïò
ôïˆ Uëëçíéêïˆ ëáïˆ Vóðåõóå íÜ Aíáãíùñßóåé ðñþôç ôü êñáôßäéï ô™í Óêïðßùí, ðïý óõ-
íéóôïˆóå ôü æÞôçìá ás÷ì\ò êáß ôü êÜñöïò óôüí öèáëìü ô™í öéëïóÝñâùí «Šðåñåèíéêé-
óô™í»;
• ôÜ TðéöùíÞìáôá Tíèïõóéáóìïˆ ãéÜ ôÜ ðëÞãìáôá ô\ò Šðåñäýíáìçò óõíÜäïõí ìÝ ôÞí
Aíôé-sóëáìéêÞ Šóôåñßá ðïý óõíüäåõóå ôÞí Aíáããåëßá ïsêïäüìçóçò ôæáìéïˆ óôÞí ’ÁôôéêÞ;
• _ Aíéóôüñçôç êáß Aíþñéìç Aíôé-áìåñéêáíéêÞ óôÜóç ìÞðùò ôåëéêÜ Tîõðçñåôår ôÞí
Ôïõñêßá, ðïý Tìöáíßæåôáé ›ò ‚ óôõëïâÜôçò ô™í äõôéê™í óõìöåñüíôùí óôÞí ’ÁíáôïëéêÞ
Ìåóüãåéï, Aíôß íÜ Tðéóçìáßíåôáé …ôé AíôéèÝôùò ƒ÷é _ ìïõóïõëìáíéêÞ êáß êáéñïóêïðéêÞ
Ôïõñêßá AëëÜ _ Tðß ÷éëéåôßåò AêñéôéêÞ ‘ÅëëÜäá öýëáãå ôßò Èåñìïðˆëåò ôïˆ Äõôéêïˆ Ðï-
ëéôéóìïˆ êáß íÜ óôçñßæåôáé á‰ôÞ _ TðéóÞìáíóç óÝ ìßá åsëéêñéí\ Aëëçëåããýç ðñüò ôüí A-
ìåñéêáíéêü ëáü, ìÝ ôüí ‚ðïrï Aìåñéêáíéêü ëáü, ðáñ' …ëåò ôßò ðñáãìáôéêÝò a öáíôáóôé-
êÝò ìáò äéáöïñÝò, V÷ïõìå ðïëý ðåñéóóüôåñá êïéíÜ óçìårá Að' …,ôé ìÝ ôüí sóëáìéêü ìå-
óáßùíá ô™í ÔáëéìðÜí;
ÌÝ ðñþôéóôï êïéíü óçìårï ôßò Vííïéåò —ôßò UëëçíéêÝò Vííïéåò— ô\ò ’Åëåõèåñßáò
êáß ô\ò Äçìïêñáôßáò êáß ôåëåõôárï Aëë' ƒ÷é Vó÷áôï ôÞí ðïëõÜñéèìç UëëçíéêÞ ‚ìïãÝ-
íåéá, ìÝ ôÞí ‚ðïßá óõããåíåýåé ó÷åäüí êÜèå Tã÷þñéï Uëëçíéêü óðßôé;
’Åîõðçñåôår ôÜ TèíéêÜ óõìöÝñïíôá ‚ Aíôéáìåñéêáíéóìüò óÝ ìéÜ ôñáãéêÞ óôéãìÞ ðáã-
êüóìéáò ðüëùóçò, …ôáí óôñáôüðåäá êáß ìç÷áíéóìïß ô™í sóëáìéóô™í äñïˆí ìåñéêÝò ìü-
íïí äåêÜäåò ÷éëéüìåôñá ðÜíù Aðü ôÜ óýíïñÜ ìáò, óôÜ Óêüðéá, óôÞí ’Áëâáíßá, óôÞ Âïó-
íßá, …ôáí ðëçñïöïñïýìáóôå ãéÜ ôüí ñüëï ðïý Vðáéîáí ït sóëáìéóôÝò óôÞ äéáìüñöùóç Aí-
èåëëçíéê\ò Šóôåñßáò;
ÌÞðùò êáôÜ âÜèïò á‰ôÝò ït AíôéáìåñéêáíéêÝò Têäçëþóåéò ðñïäßäïõí ìíçóßêáêç ÷áé-
ñåêáêßá Víáíôé ìßáò só÷õñ\ò, íéêÞôñéáò óôüí ðáãêüóìéï Aíôáãùíéóìü, ÷þñáò;

Ðñáãìáôéêüò ðáôñéùôéóìüò, Aíôß ãéÜ ŠóôåñéêÝò Têäçëþóåéò ðïý Šðïêñýðôïõí öèü-

íï êáß óõìðëåãìáôéêüôçôá, èÜ eôáí AíôéèÝôùò _ ðñïóðÜèåéá ìåßùóçò ôïˆ âáèìïˆ TîÜñ-
ôçóçò ô\ò ÷þñáò ìáò Aðü ôïýò äõôéêïýò óõììÜ÷ïõò ìáò, óôïýò ‚ðïßïõò ðñïóöåýãïõìå
êÜèå ôüóï æçôþíôáò äÜíåéá, «ðáêÝôá», óôñáôéùôéêÞ êáß äéðëùìáôéêÞ âïÞèåéá ê.ëð.
Á‰ôü èÜ ìðïñïˆóå íÜ Tðéôåõ÷èår ìüíïí ìÝ ôÞ ñéæéêÞ AíáäéïñãÜíùóç ôïˆ ôñéôïêïóìéêïˆ,
ôñáãéêÜ Aðïôõ÷çìÝíïõ êñÜôïõò ìáò. Ìüíïí ìÝ ôÞí êáôáðïëÝìçóç ô\ò Aðáéäåßáò ìáò,
ôïˆ Šðï-ðïëéôéóìïˆ ìáò, ô\ò ‚äéê\ò ìáò Aèëéüôçôáò, ô\ò Aíáîéïêñáôßáò êáß å‰íïéïêñá-
ôßáò, ô\ò AíÜäåéîçò AêáôÜëëçëùí ðñïóþðùí óôüí äçìüóéï âßï ìáò, ô\ò ÷áìçë\ò ìáò
ðáñáãùãéêüôçôáò. Á‰ôÜ …ëá åyíáé ït ðñáãìáôéêïß T÷èñïß ô\ò ðáôñßäáò ìáò êé ƒ÷é ït ’Á-
ìåñéêáíïß. Ït ÇÐÁ åyíáé ôü ìåãÜëï Cëëïèé, žóôå Tìårò Tä™ íÜ óõíå÷ßóïõìå íÜ Tîáðáô@-
ìå ôüí Uáõôü ìáò ìÝ âïëéêÜ øÝììáôá êáß ôáõôü÷ñïíá íÜ ðáñáâéÜæïõìå ôüí êþäéêá ‚-
äéê\ò êõêëïöïñßáò, íÜ Aó÷çìïíïˆìå, íÜ ëïõöÜñïõìå óôÞí Šðçñåóßá ìáò, íÜ Tðéäéþêïõ-
ìå íÜ ŠðçñåôÞóïõìå ðÜóg èõóßI ôÞ èçôåßá ìáò äßðëá óôü óðßôé ìáò a êáß ìÝóá óÝ á‰-
ôü ås äõíáôüí, íÜ öïñïäéáöåýãïõìå, íÜ ÷ôßæïõìå á‰èáßñåôá, íÜ êárìå êáß íÜ êáôáðáô@-
ìå ôÜ äÜóç, íÜ êáôáóôñÝöïõìå óõóôçìáôéêÜ ôü ðåñéâÜëëïí, íÜ âñùìßæïõìå ôßò ðáñáëß-
 ÇÑ ÉÏÕ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ Ð ÉÅÓÔ 5
ÔÏÕ
ÅÐÉ
åò —êáß Tê ðáñáëëÞëïõ, ÷ùñßò êáíÝíáí Aðïëýôùò ^èéêü Tíäïéáóìü, íÜ óôÝëíïõìå, Cí
êáß _ãåôéêÜ óôåëÝ÷ç ô\ò «’Áñéóôåñ@ò», ôÜ ðáéäéÜ ìáò óÝ AìåñéêáíéêÜ ó÷ïëårá êáß ðá-
íåðéóôÞìéá, íÜ AðïëáìâÜíïõìå, Cí êáß ŠðåñåèíéêéóôÝò, ôÜ ðïëéôéóôéêÜ ðñïúüíôá ô™í Ç-
ÐÁ, êéíçìáôïãñÜöï êáß êüêá-êüëá, êáß ðñïðáíôüò íÜ ìåôÝ÷ïõìå óôüí só÷õñüôåñï ìç-
÷áíéóìü ðáãêïóìéïðïßçóçò, ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï, êáôáããÝëïíôáò ôÞí ðáãêïóìéïðïßçóç Aë-
ëÜ êáß âñßæïíôáò ôïýò îÝíïõò-Aìåñéêáíïýò êé å‰ñùðáßïõò öõóéêÜ, ƒ÷é Aöãáíïýò-Tðåíäõ-
ôÝò, ðïý Aðï÷þñçóáí Aðü ôÞ ÓïöïêëÝïõò êáß ì@ò Cöçóáí óôÜ êñýá ôïˆ ëïõôñïˆ. Ðñï-
âÜëëïõìå äÝ ôáõôü÷ñïíá êáß ôÞí ñèüäïîç ôáõôüôçôÜ ìáò, Có÷åôï Cí á‰ôÞ Tðéêñßíåé ôÞí
Aðëçóôßá êáß ôÞí êåñäïóêïðßá.
Ðñïôåßíù ëïéðüí íÜ ðÜøïõìå íÜ åsóðíÝïõìå ôü óõëëïãéêü íáñêùôéêü ô\ò á‰ôáðÜ-
ôçò ìáò êáß: ðñ™ôïí, íÜ óõíåéäçôïðïéÞóïõìå …ôé ‚ å‹êïëïò äñüìïò ðïý TðéëÝîáìå íÜ ðï-
ñåõèïˆìå ›ò Vèíïò Aðïêëåßåé ôÞ äõíáôüôçôá ôïˆ á‰ôïðñïóäéïñéóìïˆ, ô\ò ðñáãìáôéê\ò
Aíåîáñôçóßáò êáß ô\ò ŠðüëçøÞò ìáò óôÞ äéåèí\ êïéíüôçôáÿ äåýôåñïí, …ôé _ èÝóç ìáò,
Aðü ôÞí Tðï÷Þ ô\ò Óáëáìßíáò êáß óÝ …ëç ôÞ äéÜñêåéá ô\ò ìáêñ@ò tóôïñéê\ò ìáò ðï-
ñåßáò åyíáé óôÞí ðñþôç ãñáììÞ, ôÞí AêñéôéêÞ ãñáììÞ ôïˆ äõôéêïˆ ðïëéôéóìïˆÿ êáß, ôñß-
ôïí, …ôé êáè\êïí ìáò åyíáé íÜ óõãêñïôÞóïõìå êñÜôïò têáíü íÜ Aíôáðïêñéèår óôÞí Aêñé-
ôéêÞ ôïõ å‰èýíç êáß íÜ äéåêäéêÞóïõìå Vôóé ìßá ôéìçôéêÞ êáß TîÝ÷ïõóá èÝóç óôü äõôéêü
óôñáôüðåäï, Tîáóöáëßæïíôáò ôáõôü÷ñïíá ôÞí tóôïñéêÞ ìáò Tðéâßùóç êáß óõíÝ÷åéá.

’Áêñßôåò ôïˆ Tëåýèåñïõ êüóìïõ

Ãåþñãéïò Ð. Ìáëïˆ÷ïò

Ô åëéêÜ, ït ìåãÜëåò, ït ðñáãìáôéêÜ tóôïñéêÝò £ñåò, äÝí åyíáé ðïëëÝò óôÞí tóôïñßá
êÜèå Vèíïõò. ’ÁíôéèÝôùò, Vñ÷ïíôáé óðÜíéá. Åyíáé Têåríåò ït £ñåò êáôÜ ôßò ‚ðïråò
ìßá êáß ìüíç Aðüöáóç ìðïñår íÜ AëëÜîåé ‚ñéóôéêÜ ôÞ ìïrñá ôïõò.
ÐñïêåéìÝíïõ äÝ íÜ åyíáé Aíáãíùñßóéìåò êáß íÜ ìÞí ŠðÜñîåé êáìéÜ ðáñåîÞãçóç ãéÜ
ôÞ óçìáóßá ôïõò, á‰ôÝò ït ìåãÜëåò £ñåò, Aðü ôÞ öýóç ôïõò, óõíÞèùò åyíáé êáß Tîáéñå-
ôéêÜ Tðþäõíåò. ’Áðáéôïˆí AðïöÜóåéò têáíÝò íÜ êÜíïõí ôü ázìá íÜ ñÝåé Cöèïíï ìÝóá óÝ
ëßãåò £ñåò. Á‰ôüò åyíáé ‚ êáíüíáò. ´Ïìùò, óÝ êÜèå êáíüíá, ŠðÜñ÷ïõí êáß ït TîáéñÝóåéò.
Êé á‰ôÝò ôßò _ìÝñåò, æïˆìå Aêñéâ™ò ìéÜ ôÝôïéá ìåãÜëç Tîáßñåóç.
ÐïôÝ Cëëïôå _ ‘ÅëëÜäá äÝí eôáí Šðï÷ñåùìÝíç íÜ ëÜâåé, óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá Tí
øõ÷ñ¨, ìéÜ ôüóï óïâáñÞ Aðüöáóç …óï á‰ôÞ ðïý öåßëåé íÜ ëÜâåé ìåôÜ ôü ôñïìïêñáôé-
êü ìáæéêü äïëïöïíéêü ÷ôýðçìá ô\ò ôñïìïêñáôßáò óôÞ ÍÝá ‘Õüñêç êáß ôÞ Âïóôþíç.
ÌéÜ Aðüöáóç ðïý ðéèáíüôáôá èÜ TðçñåÜóåé ôÞ ìïrñá ôçò ðåñéóóüôåñï Aðü êÜèå Cëëç
óôéãìéáßá a ìÞ TðéëïãÞ óôÞí tóôïñßá ôçò. Ôü «eñèå _ óôéãìÞ íÜ Aðïöáóßóåéò ìÝ ðïéïýò
èÜ ð@ò êáß ðïéïýò è' AöÞóåéò» äÝí Šð\ñîå ðïôÝ ðéü Cìåóï, ðéü Tðéôáêôéêü êáß ðéü Aðü-
ëõôá Tðéêßíäõíï ãéÜ ôÞ ÷þñá, Að' …ôé åyíáé óÞìåñá.
 ÇÑ ÉÏÕ
6 Ð ÉÅÓÔ ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ
ÔÏÕ
ÅÐÉ
‘Ï ëüãïò ãé' á‰ôü åyíáé …ôé ‚ ðüëåìïò Tíáíôßïí ô\ò ôñïìïêñáôßáò, ‚ ‚ðïrïò îåêßíç-
óå ìåôÜ Aðü ôßò ìáæéêÝò äïëïöïíéêÝò TðéèÝóåéò, èÜ åyíáé ‚ ðéü AíåëÝçôïò AëëÜ êáß ‚ ðñ™-
ôïò AëçèéíÜ ðáãêüóìéïò óôÞí tóôïñßá, êáèþò ôÜ ðõñÜ ôïõ äÝí èÜ ðåñéïñéóôïˆí óÝ Xíá,
äýï a ôñßá, Vóôù êáß ìåãÜëá èÝáôñá, AëëÜ èÜ öôÜóïõí êõñéïëåêôéêÜ ðáíôïˆ: «´Ïðïéïé
äÝí åyíáé ößëïé ìáò, åyíáé T÷èñïß ìáò», åyðå ‚ Aìåñéêáíüò Šðïõñãüò ’Åîùôåñéê™í Êüëéí
ÐÜïõåë, óõìðëçñþíïíôáò ôüí ðñüåäñï ô™í ÇÐÁ Ôæüñôæ Ìðïýò ðïý îåêáèÜñéóå …ôé èÜ
êõíçãÞóåé ðáíôïˆ ôïýò Šðåõèýíïõò.
Ðïëëïß uóùò èåùñÞóïõí …ôé ìÝ ôßò ðáñáðÜíù TðéóçìÜíóåéò «ðáñáâéÜæïíôáé AíïéêôÝò
èýñåò». ´Ïôé, óôÞ ÷þñá ìáò, ït AðïöÜóåéò åyíáé Aóöáëårò êáß äåäïìÝíåò êáß …ôé _ êá-
ôåýèõíóç ìïíüäñïìïò. ´Ïôé, óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá, äÝí Šößóôáôáé ôÝôïéï äéáêýâåõìá.
’Áñêår íÜ äéáâÜóïõí ðßóù Aðü ôßò ãñáììÝò ó÷åäüí …ëùí ô™í Töçìåñßäùí ãéÜ íÜ êáôá-
ëÜâïõí ðüóï ëÜèïò V÷ïõí …óïé ðéóôåýïõí óÝ ìéÜ ôÝôïéáí Cðïøç. ’Áðïëýôùò ôßðïôå äÝí
åyíáé äåäïìÝíï. Ôßðïôå äÝí åyíáé óßãïõñï. ÓôÞí, å‰ôõ÷™ò, TîáéñåôéêÜ ðëïõñáëéóôéêÞ Uë-
ëçíéêÞ êïéíùíßá, äÝí åyíáé êáèüëïõ âÝâáéï …ôé êõñéáñ÷år îåêÜèáñá _ äõôéêÞ TðéëïãÞ. ÄÝí
åyíáé êáèüëïõ âÝâáéï Cí V÷åé Vóôù ãßíåé êáôáíïçôü ôü ìÝãåèïò ôïˆ äéáêõâåýìáôïò.
’ÁíôéèÝôùò, säßùò ìåôáîý ô™í äéáìïñöùô™í ô\ò êïéí\ò ãíþìçò —ït ðåñéóóüôåñïé
Tê ô™í ‚ðïßùí åyíáé öïñårò ðáëáéïáñéóôåñ™í óõìðëåãìÜôùí, ôÜ ‚ðïrá Aðïêçñýóóïõí êÜ-
èå öïñÜ ðïý êÜíïõí (êáôá)÷ñÞóç ô\ò íÝáò Tîïõóßáò ôïõò, AëëÜ ôÜ ‚ðïrá TðáíÝñ÷ïíôáé
ðÜíôá óôÞí TðéöÜíåéá óôßò óïâáñÝò óôéãìÝò êáß êáèïñßæïõí ôÞí ðëåýóç ôïõò —óÞìåñá,
_ «äõôéêÞ TðéëïãÞ» äÝí V÷åé êáß ðïëëïýò ŠðïóôçñéêôÝò. Êáß, …ðïéïò ôïëì@ íÜ ðår ôÜ
ðñÜãìáôá ìÝ ô' ƒíïìÜ ôïõò, èÜ ðñÝðåé íÜ ðår, …ôé ôü êýñéï óýíäñïìï ðïý Tìöáíßóôçêå
óôü êÝíôñï ô\ò íåüêïðçò Aèçíáúê\ò «_ãÝôéäáò ôÜîçò» åyíáé ôü óýíäñïìï ôïˆ äïýëïõ ðïý
Tðé÷áßñåé TðåéäÞ âëÝðåé …ôé ðÜôçóå Xíá êáñöß ‚ AöÝíôçò. Êé á‰ôü, äÝí TêöñÜæåé ôÞí ‘Åë-
ëÜäá.
Ït Cíèñùðïé ðïý äéáìïñöþíïõí ôÞí êïéíÞ ãíþìç ó' á‰ôÞ ôÞ ÷þñá, óôÞ ìåãßóôç
ðëåéïøçößá ôïõò, äÝí åy÷áí ÷ñüíï íÜ óêåöôïˆí ›ò Têåríï ðïý èÜ Vðñåðå íÜ åyíáé, äçëá-
äÞ ›ò Aóðßäåò ðñïóôáóßáò ô\ò óõíÝ÷åéáò ôïˆ óõóôÞìáôïò, ›ò ðñáãìáôéêÞ AóôéêÞ ôÜ-
îç, äéüôé, Bðëïýóôáôá, äÝí åyíáé ðñáãìáôéêÞ AóôéêÞ ôÜîç. Ôßò _ìÝñåò ìåôÜ ôÜ ÷ôõðÞ-
ìáôá åy÷áí Cëëåò Aó÷ïëßåò, _ êõñéüôåñç Tê ô™í ‚ðïßùí eôáí íÜ Aðïëáýóïõí á‰ôü ðïý
ìÝ ðåñéóóÞ AöÝëåéá íüìéóáí ›ò Tîåõôåëéóìü êáß íïõèåóßá ô™í ‘ÇíùìÝíùí Ðïëéôåé™í ìÝ-
óù ìé@ò «èåßáò», Vóôù êáß ìïõóïõëìáíéê\ò, äßêçò. Ðåñßðïõ, äçëáäÞ, …,ôé Vêáíáí êáß
ït ðëÝïí Cöñïíåò ìåôáîý ô™í ’ÁñÜâùí. Ãéáôß, Cò ìÞí îå÷í@ìå …ôé, ôÞí uäéá žñá, ‚ uäéïò
‚ ÃéáóÝñ ’ÁñáöÜô, ðÜíù Aðü UâäïìÞíôá Tô™í êáß Aóèåí™í Aðü ðÜñêéíóïí, Väéíå êáôÜ-
÷ëùìïò ázìá ãéÜ ôÜ èýìáôá ô\ò ìáæéê\ò äïëïöïíßáò.
ʼnôõ÷™ò, _ ‘ÅëëÜäá êáß ôü ìÝëëïí ôçò äÝí Aíôéðñïóùðåýïíôáé Aðü ôÞí AíÜîéá ëü-
ãïõ ôñÝ÷ïõóá _ãÝôéäá ôÜîç ôçò ðïý ôÜ ôåëåõôárá ÷ñüíéá «Eñðáîå ôÜ êëåéäéÜ». Ït _ãÝ-
ôåò êáß ô™í äýï ìåãÜëùí êïììÜôùí ô\ò ÷þñáò óôÜèçêáí å‰èÝùò óôü øïò ô™í ðåñé-
óôÜóåùí, äåß÷íïíôÜò ìáò …ôé V÷ïõìå êáß êÜðïéïõò ëüãïõò íÜ ásóéïäïîïˆìå ãéÜ ôü ìÝë-
ëïí. ÄÝí èÜ ìðïñïˆóáí Cñáãå íÜ Tðéäåßîïõí êáß ït Añ÷çãïß ô™í ìåãÜëùí êïììÜôùí ôÞí
AîåðÝñáóôç Aíåõèõíüôçôá Têåßíùí ô™í óõíáäÝëöùí ôïõò, ït ‚ðïrïé óõíÝêñéíáí Aðü ôïˆ
âÞìáôïò ô\ò Âïõë\ò ôÞí ðôþóç ô™í äéäýìùí ðýñãùí ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò ìÝ Têåßíç ô™í
ðïëõêáôïéêé™í óôÞ Ãéïõãêïóëáâßá; ‘Ï «Èåüò ô\ò ‘ÅëëÜäïò» Vêáíå êé á‰ôÞ ôÞ öïñÜ
êáëÜ ôÞ äïõëåéÜ ôïõ.
 ÇÑ ÉÏÕ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ Ð ÉÅÓÔ 7
ÔÏÕ
ÅÐÉ
´Ïìùò, «‚ Èåüò» á‰ôüò äÝí ìðïñår íÜ óþæåé óõíÝ÷åéá ôÞí êáôÜóôáóç. Êáß óôßò êñß-
óéìåò £ñåò ðïý èÜ AêïëïõèÞóïõí, ðïý èÜ êñáôÞóïõí ðïëý êáéñü, ðïý èÜ åyíáé Tðþäõíåò
êáß êáôÜ ôßò ‚ðïråò ït Aíåýèõíåò äõíÜìåéò ôïˆ ëáúêéóìïˆ èÜ Aíáóõíôá÷èïˆí êáß èÜ âñïˆí
ðåäßï äüîçò ëáìðñüí, ðñÝðåé êé …ëïé Tìårò íÜ âñïˆìå ôïýò ôñüðïõò íÜ âïçèÞóïõìå á‰-
ôüí ôüí «Èåü» óôü Vñãï ôïõ. ‘Ç «ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá» ãíùñßæåé ôïõëÜ÷éóôïí Xíáí ôñü-
ðï, uóùò äÝ ôüí ðéü óçìáíôéêü ìåôáîý á‰ô™í, êáß èÜ ôüí AêïëïõèÞóåé êáß ðÜëé ðéóôÜ:
íÜ óõíå÷ßóïõìå íÜ ëÝìå ôÜ ðñÜãìáôá ìÝ ô' ƒíïìÜ ôïõò.
‘Ç ‘ÅëëÜäá ëïéðüí êáëårôáé óÞìåñá êáß èÜ êáëårôáé ãéÜ êáéñü äéáñê™ò êáß Tðþäõ-
íá í' Aðïöáóßæåé Cí èÜ ðáñáìåßíåé, a ƒ÷é, óôüí AëçèéíÜ óêëçñü ðõñÞíá ôïˆ äõôéêïˆ êü-
óìïõ. ’ÁíÜëïãá ìÝ ôÞ óôÜóç ðïý èÜ TðéëÝîåé, Cí èÜ ôü ðåôý÷åé a äÝí èÜ ôü ðåôý÷åé, A-
íÜëïãåò èÜ åyíáé êáß ït óõíÝðåéåò. Êé TðåéäÞ ôü äåýôåñï Tíäå÷üìåíï ðñÝðåé íÜ èåùñårôáé
Bðë™ò ›ò Aäéáíüçôï, Tìårò åuìáóôå Tä™ ãéÜ íÜ Tããõçèïˆìå, ìáæß ìÝ …ëåò ôßò Cëëåò äõ-
íÜìåéò ô\ò ÷þñáò ðïý âëÝðïõí êáèáñÜ ìÝóá Aðü ôü íåöÝëùìá, …ôé, ôåëéêÜ, èÜ TðéëÝ-
îïõìå ôü ðñ™ôï.
Êáß èÜ ôü êÜíïõìå, ãéáôß îÝñïõìå …ôé, äõóôõ÷™ò a å‰ôõ÷™ò, åuìáóôå ït Aêñßôåò ôïˆ
Tëåýèåñïõ êüóìïõ. ²Ï÷é ãéáôß öïâüìáóôå ôïýò ’Áìåñéêáíïýò, …ðùò óõìðëåãìáôéêÜ êÜ-
ðïéïé uóùò íïìßóïõí, AëëÜ ãéáôß V÷ïõìå ŠðïöÝñåé ðåñéóóüôåñï Aðü êÜèå Cëëï ëáü Aðü
ôÞí TðéêñÜôçóç Têåßíùí ðïý ôþñá ðáëåýïõí íÜ ãêñåìßóïõí …,ôé V÷ôéóå ‚ äõôéêüò ðïëé-
ôéóìüò. Êáß, å‰ôõ÷™ò, …ëá á‰ôÜ ôÜ ãíùñßæïõí êáëýôåñá Aðü ôüí êáèÝíá óôÞí ðëåéïøç-
ößá ôïõò ït Bðëïß ´Åëëçíåò êáß ït ‘Åëëçíßäåò, ðïý îÝñïõí ôß íÜ êñáôÞóïõí êáß ôß íÜ A-
ðïññßøïõí Aðü …óá êáèçìåñéíÜ Aêïýãïíôáé.
 ÁÐÏ ÔÇÍ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ

ÈÅÏÄÙÑÏÓ ÊÏËÏÊÏÔÑÙÍÇÓ
‘Åêáôüí ãäüíôá ÷ñüíéá ìåôÜ (1821-2001)

Ó Ý ðåróìá ô\ò èåùñßáò …ôé _ ‘Éóôïñßá åyíáé Vñãï ô™í ìáæ™í êáß …ôé _ TîÝëéîç ô™í
êïéíùíé™í Aíôáíáêë@ ôÞ óõëëïãéêÞ ôïõò ðïéüôçôá, ‚ óõãêëïíéóôéêüò âßïò ôïˆ Èå-
ïäþñïõ Êïëïêïôñþíç äåß÷íåé AíÜãëõöá ôßò ôñïìáêôéêÝò äõíáôüôçôåò Uíüò ìüíïõ,
äéáöïñåôéêïˆ Aðü ôüí ðåñßãõñü ôïõ AëëÜ ^èéêÜ ìåãÜëïõ Aíèñþðïõ. Æþíôáò óÝ ìéÜ êïé-
íùíßá ãåìÜôç ðÜèç, säéïôÝëåéåò, Cíïìá óõìöÝñïíôá, ‚ Êïëïêïôñþíçò AðïóôáóéïðïéÞèç-
êå íùñßò Aðü ôüí ìÝóï …ñï ô\ò Tðï÷\ò ôïõ, Aöïìïßùóå ôÜ êáëýôåñá óôïé÷årá ô\ò Uë-
ëçíéêüôçôáò, ðáôÜóóïíôáò ôÜ ôáðåéíÜ Víóôéêôá ðïý ôáëÜíéæáí ôïýò óõìðáôñé™ôåò ôïõ,
ìáèÞôåõóå óÝ å‰ñùðáúêïýò óôñáôïýò êáôáíïþíôáò, Aíáëýïíôáò êáß Aöïìïéþíïíôáò ôÞ
óêÝøç ô\ò Äýóçò êáß AðåôÝëåóå ^èéêÞ Tîáßñåóç, ðñüôõðï êáß óõíåßäçóç ôïˆ ‘Åëëçíé-
óìïˆ ô\ò Tðï÷\ò ôïõ. Ìðüñåóå Vôóé íÜ Aöõðíßóåé êáß íÜ êéíçôïðïéÞóåé ôßò ðáíÜñ÷áéåò
êïéìþìåíåò äõíÜìåéò ôïˆ ãÝíïõò ôïõ, íÜ ðïëåìÞóåé êáß íÜ êáôáëýóåé ôÞ âïýëçóç, ôü
ìÝãåèïò êáß ôÞí ŠëéêÞ äýíáìç ìé@ò á‰ôïêñáôïñßáò ðïý Têôåéíüôáí Aðü ôüí Äïýíáâç žò
ôßò ðçãÝò ôïˆ Íåßëïõ êáß Aðü ôüí Ðåñóéêü Êüëðï ìÝ÷ñé ôÞí Ôõíçóßá — êáß ìÜëéóôá
Tíáíôßïí ô™í èåëÞóåùí ô\ò ‘Éåñ@ò Óõììá÷ßáò ô™í ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí ô\ò Tðï÷\ò T-
êåßíçò.
‘Ï ëáüò ôïõ, ðïëý Aíèñþðéíïò, êéíïýìåíïò Aðü ôÞ ìåãÜëç ðïéêéëßá ô™í Aíèñþðéíùí
Tíóôßêôùí êáß ðáè™í, ôüí Cöçóå óÝ êáßñéåò óôéãìÝò ôñáãéêÜ ìüíï. ‘Õð\ñîáí óôéãìÝò, …-
ðùò …ôáí ‚ ’ÉìðñáÞì êáôÝêáéå ôÞí Ðåëïðüííçóï, …ðïõ ‚ Êïëïêïôñþíçò åy÷å ìåßíåé íÜ
ðïëåìÜåé êõñéïëåêôéêÜ ìüíïò, Tí™ ì@æåò óõìðïëåìéóô™í ôïõ ðñïó÷ùñïˆóáí óôüí T÷èñü
êáß óôñÝöïíôáí Tíáíôßïí ôïˆ ðñþçí Añ÷çãïˆ ôïõò. ‘Ï uäéïò á‰ôüò ëáüò, ‚ Aðü Añ÷áéïôÜ-
ôùí ÷ñüíùí A÷Üñéóôïò, ðïëëÝò öïñÝò ëïéäþñçóå, Tîýâñéóå, öõëÜêéóå ôüí TëåõèåñùôÞ ôïõ.
ÄéáâÜæïíôáò ôÜ óõíáñðáóôéêÜ ôïõ Aðïìíçìïíåýìáôá, ‚ Aíáãíþóôçò èÜ Aðïêïìßóåé
ìßá ðéêñÞ ãåýóç ìïíáîé@ò: Aðü ôÞí ðñïåðáíáóôáôéêÞ ðåñßïäï, …ôáí ‚ Êïëïêïôñþíçò
êéíäýíåõå ðåñéóóüôåñï Aðü ôïýò óõìðáôñé™ôåò ôïõ ðáñÜ Aðü ôïýò Ôïýñêïõò êáß …ôáí ‚
uäéïò ôïõ ‚ óõìðÝèåñïò ôüí ðñüäéäå óôïýò êáôáêôçôÝò ãéÜ ìåñéêÝò ÷éëéÜäåò ãñüóéá, ìÝ-
÷ñé ôÞí ôñáãéêÞ óðçëéÜ-öõëáêÞ ôïõ óôÞí ’Áêñïíáõðëßá, …ôáí _ ðáôñßäá eôáí aäç T-
ëåýèåñç. ÓÝ ìéÜ ìÜ÷ç, óôÜ Ôñßêïñöá, ‚ ’Áíáãíþóôçò Æáöåéñüðïõëïò åyðå óôüí ÃÝñï ôïˆ
Ìïñé@: «²Áéíôå Êïëïêïôñþíç, ðáéäåýóïõ, ðáéäåýóïõ, êáß _ ðáôñßò óïõ èÝëåé óÝ Aíôá-
ìåßøåé». ‘Ï Êïëïêïôñþíçò AðÜíôçóå: «’ÅìÝíá _ ðáôñßò èÜ ðñùôïåîïñßóg».
Ôü êåßìåíï ðïý Šðáãüñåõóå ôü 1836 ‚ Êïëïêïôñþíçò óôüí äéáêåêñéìÝíï ëüãéï,
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 11-16
12 ÁÐÏ ÔÇÍ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ

AäÝêáóôï äéêáóôÞ AëëÜ êáß TðáíáóôÜôç

Ãåþñãéï ÔåñôóÝôç, åyíáé ðïëýôéìï ƒ÷é ìü-
íï ›ò tóôïñéêÞ ðçãÞ ãéÜ ôÞí ôåëåõôáßá
ðñïåðáíáóôáôéêÞ ðåñßïäï êáß ãéÜ ôÞí ’Å-
ðáíÜóôáóç, AëëÜ êáß ›ò ìÜèçìá ^èéê\ò.
ÐñÜãìáôé, óôßò óåëßäåò ôïõ ðáñïõóéÜæå-
ôáé Xíáò Êïëïêïôñþíçò ðïý AðïäÝ÷åôáé,
äÝí Aãáíáêôår êáß óõã÷ùñår ôÞí Aíèñþðé-
íç ìéêñüôçôá, Xíáò Êïëïêïôñþíçò öéëï-
óïöçìÝíïò, óïöüò, êáôáóôáëáãìÝíïò,
ðïý ìðïñår íÜ ÷åéñßæåôáé ôïýò Aíèñþðïõò
êáß íÜ ôïýò êáôåõèýíåé ÷ñçóéìïðïéþíôáò
ðïéêrëåò ìåèüäïõò ðñüò Xíáí Aíþôåñï óêï-
ðü. Ðïý óôùéêÜ ŠðïìÝíåé ôü ìróïò êáß ôüí
öèüíï êáß ðïý Šðï÷ùñår óõ÷íÜ ÷Üñéí ô\ò
‚ìüíïéáò êáß ôïˆ êïéíïˆ óõìöÝñïíôïò, ôïˆ
êáë™ò Tííïïýìåíïõ. Ðïý ðñï÷ùñår óôÜ
ó÷ÝäéÜ ôïõ ðáôþíôáò ñåáëéóôéêÜ óôü óá-
èñü Väáöïò ô\ò Aíèñþðéíçò Aèëéüôçôáò
ðïý ôüí ðåñéâÜëëåé, ÷ùñßò øåõäáéóèÞóåéò,
êáß ãé' á‰ôü ðéü AðïôåëåóìáôéêÜ. ’ÁëëÜ
ðïý äÝí Aðïêëßíåé, ó' …ëç ôÞí TðéêÞ á‰ôÞ ó÷ïéíïâáóßá, ï‹ôå ÷éëéïóôü Aðü ôÞ äéêÞ ôïõ
^èéêÞ á‰ôïíïìßá êáß AðïóôáóéïðïéçìÝíç èÝóç.
Ãéáôß ó' á‰ôÞí Aêñéâ™ò ôÞí ^èéêÞ êáß ðíåõìáôéêÞ Šðåñï÷Þ ôïˆ Êïëïêïôñþíç óôç-
ñß÷èçêáí ôÜ TèíéêÜ Tðéôåýãìáôá. ‘Ï óôñáôçãéêüò ôïõ íïˆò, _ ðáñïéìéþäçò øõ÷ñáéìßá
ôïõ, _ êáôáðëçêôéêÞ ôïõ åŠñçìáôéêüôçôá, ìüíïí óôÞí Aðüóôáóç ðïý ôüí ÷þñéæå Aðü
ôüí Aìöéôáëáíôåõüìåíï, óðáóìùäéêü, Aíáñ÷éêü êáß säéïôåë\ ìÝóï …ñï ô\ò Tðï÷\ò ôïõ
ìðïñår í' Aðïäïèår.
ÓôÞí êñéóéìþôåñç, óôÞí ðéü èáíÜóéìç öÜóç ôïˆ ’Áã™íá, …ôáí _ ’ÅðáíÜóôáóç TîÝ-
ðíåå Aðü ôÜ ÷ôõðÞìáôá ôïˆ ’ÉìðñáÞì, ‚ Êïëïêïôñþíçò ãýñíáãå ôÞí Ðåëïðüííçóï êáß
öýôåõå AìðÝëéá êáß V÷ôéæå óðßôéá, «êáß ‚ êüóìïò», ãñÜöåé ‚ uäéïò, «Vëåãå …ôé Cí ‚ Êï-
ëïêïôñþíçò äÝí aîåõñå …ôé èÜ Tëåõèåñùèïˆìå, äÝí Vêôéæå óðßôéá, ï‹ôå Vâáæå AìðÝëéá ó'
TèíéêÞ ã\». ´Ïôáí ït ðÜíôåò ðñïóêõíïˆóáí, ‚ Êïëïêïôñþíçò Vóôåéëå óôüí ’ÉìðñáÞì ôü
ìÞíõìá ô\ò ‚ëïêëçñùôéê\ò Aäéáëëáîßáò: «Ôß ôÜ äÝíäñá ìáò Cí ôÜ êüøgò êáß ôÜ êÜøgò,
ôÞí ã\í äÝí èÝëåé ôÞí óçêþógò êáß _ uäéá _ ã\ò ðïý ôÜ Vèñåøå, á‰ôÞ _ uäéá ã\ ìÝíåé
äéêÞ ìáò êáß ôÜ ìáôáêÜíåé. Ìüíïí Xíáò ´Åëëçíáò íÜ ìåßíg, ðÜíôá èÜ ðïëåìïˆìå êáß
ìÞí Tëðßægò ðþò ôÞí ã\í ìáò èÜ ôÞí êÜìgò äéêÞ óïõ, âãÜëôï Aðü ôü íïˆ óïõ».
’Ïñè™ò ‚ Êïëïêïôñþíçò äéáðßóôùóå …ôé ‚ ìåãáëýôåñïò T÷èñüò ô\ò ’ÅðáíÜóôáóçò
äÝí eôáí ‚ ’ÉìðñáÞì, AëëÜ ït uäéïé ït ´Åëëçíåò, ðïý Cñ÷éóáí íÜ ðñïóêõíïˆí ìáæéêÜ. «Åsò
ôüí êáéñüí ôïˆ ðñïóêõíÞìáôïò», ãñÜöåé, «TöïâÞèçêá ìüíïí äéÜ ôÞí ðáôñßäá ìïõ, ƒ÷é
Cëëç öïñÜ, ï‹ôå åsò ôÜò Añ÷Üò, ï‹ôå åsò ôüí êáéñüí ôïˆ ÄñÜìáëç, ‚ðïˆ eëèå ìÝ 30.000
óôñÜôåõìá Têëåêôü, ï‹ôå ðïôÝ, ìüíïí åsò ôü ðñïóêýíçìá TöïâÞèçêá. ‘Ç Ñïýìåëç eôïí
…ëç ðñïóêõíçìÝíç, _ ’ÁèÞíá ðåóìÝíç, ôÜ ñïõìåëéþôéêá óôñáôåýìáôá äéáëõìÝíá, ìüíïí
ÈÅÏÄÙÑÏÓ ÊÏËÏÊÏÔÑÙÍÇÓ 13

_ Ðåëïðüííçóïò eôáí ìåéíåìÝíç ìÝ ôÜ äõü íçóéÜ, ´Õäñá êáß ÓðÝôóáéò, ‚ðïˆ åy÷áí äý-
íáìéí. ‘Ï Êéïõôá÷\ò åy÷å ðÜñåé ðñïóêõíï÷Üñôéá, TðÜó÷éæå íÜ ðÜñg êáß ‚ ’ÉìðñáÞìçò
äéÜ íÜ ôÜ óôåßëg åsò ôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëéí, êáß …ôáí a ‚ ìéíßóôñïò ô\ò ’Áããëßáò a Cë-
ëçò äõíÜìåùò Tìåóßôåõáí åsò ôüí Óïõëô@íïí äéÜ ôÞí ‘ÅëëÜäá, íÜ ôïýò Aðïêñéèj, ðïßá
‘ÅëëÜäá; ‘Ç ‘ÅëëÜò åyíáé ðñïóêõíçìÝíç, êáß íÜ ôÜ ðñïóêõíï÷Üñôéá ôïõò. ’Åêôüò Aðü
ìåñéêïß êáêïß Cíèñùðïé, säïý ït Cëëïé Tðñïóêýíçóáí. Ôüôå át äõíÜìåéò äÝí åy÷áí ôßðïôå
íÜ Aðïêñéèïˆí, êáß _ìårò T÷áíüìåèá». Á‰ôü ôü Aðüóðáóìá êáß ìüíïí öèÜíåé ãéÜ íÜ Aí-
ôéëçöèår êáíåßò ôü åñïò, ôÞí TìâÝëåéá êáß ôÞí ðïéüôçôá ô\ò ðïëéôéê\ò óêÝøçò ôïˆ Êï-
ëïêïôñþíç. ‘Ï ÃÝñïò, ëïéðüí, óôï÷áóôéêÜ êáß ƒ÷é ðáñïñìçôéêÜ TðÝâáëå «öùôéÜ êáß
ôóåêïýñé óôïýò ðñïóêõíçìÝíïõò», Xíá óýíèçìá ðïý óôßò ìÝñåò ìáò ^÷år ðåñßåñãá Tðß-
êáéñï. «’ÅâÜóôáîá ôüí êüóìï Xùò …ôïõ Vãéíå _ íáõìá÷ßá åsò ôü Íéüêáóôñï (Íáõáñríï),
eëèåí ‚ ÊõâåñíÞôçò êáß _ Têóôñáôåßá ô™í ÖñáíôóÝæùí».
Ôü …ëï Tðáíáóôáôéêü Tã÷åßñçìá eôáí Aêüìç ðéü äýóêïëï äåäïìÝíïõ ôïˆ ÷áñáêô\ñá
ô™í ‘ÅëëÞíùí. «‘Ç Añ÷çãßá Uíüò óôñáôåýìáôïò Uëëçíéê, ãñÜöåé ‚ ÃÝñïò ôïˆ Ìï-
ñé@, «eôïí ìéÜ ôõñáííßá, äéáôß Vêáìíå êáß ôüí Añ÷çãü, êáß ôüí êñéôÞ, êáß ôüí öñïíôé-
óôÞ, êáß íÜ ôïˆ öåýãïõí êÜèå _ìÝñá êáß ðÜëéí íÜ Vñ÷ùíôáé, íÜ âáóôÜåé Xíá óôñáôüðå-
äïí ìÝ øÝììáôá, ìÝ êïëáêåråò, ìÝ ðáñáìýèéá, íÜ ôïˆ ëåßðïõí êáß æùïôñïößáéò êáß ðï-
ëåìïöüäéá, êáß íÜ ìÞí Aêïˆí êáß íÜ öùíÜæg ‚ Añ÷çãüò, Tí™ åsò ôÞí ʼnñþðçí ‚ Añ÷é-
óôñÜôçãïò äéáôÜôôåé ôïýò óôñáôçãïýò, ït óôñáôçãïß ôïýò óõíôáãìáôÜñ÷áò, ït óõíôáã-
ìáôÜñ÷áé ôïýò ôáãìáôÜñ÷áò êáß ïôù êáèåî\ò... ÍÜ ìïˆ äþóg ‚ Âåëéãêôþí (ωÝëëéã-
êôùí) 40.000 ôü Täéïéêïˆóá, Aëë' á‰ôïõíïˆ íÜ ôïˆ äþóïõí 500 ´Åëëçíáò äÝí ^ìðïñïˆ-
óå ï‹ôå ìßá žñá íÜ ôïýò äéïéêÞóg. ÊÜèå ´Åëëçíáò åy÷å ôÜ êáðñßôóéá ôïõ, ôü èåü ôïõ,
êáß Vðñåðå íÜ êÜìg êáíåßò äïõëåéÜ ì' á‰ôïýò, Cëëïí íÜ öïâåñßæg, Cëëïí íÜ êïëáêåýg,
êáôÜ ôïýò Aíèñþðïõò».
ÄéáâÜæïíôáò ôßò óåëßäåò ô™í AðïìíçìïíåõìÜôùí ôïˆ Êïëïêïôñþíç, ‚ Aíáãíþóôçò
èÜ ðáñáêïëïõèÞóåé ôÞí äéáìüñöùóç, ìÝóá óôÞí öùôéÜ êáß óôü óßäåñï ô\ò Ôïõñêïêñá-
ôßáò, êáß óôÞ óõíÝ÷åéá óôÜ Aããëïêñáôïýìåíá êáß ãáëëïêñáôïýìåíá ‘ÅðôÜíçóá, ô\ò óêÝ-
øçò êáß ô\ò âïýëçóçò ôïˆ Aíèñþðïõ ðïý TíóÜñêùóå ìÝ ôüí ðéü ‚ëïêëçñùìÝíï ôñüðï
ôÞí ðñáêôéêÞ ìåèïäïëïãßá ô\ò ’ÅðáíÜóôáóçò. ´Åùò ôü 1821, äåêÜäåò Tðáíáóôáôéê™í
êéíçìÜôùí óÝ …ëç ôÞ äéÜñêåéá ô\ò Ôïõñêïêñáôßáò TîÝöñáæáí ôüí Aêáôáíßêçôï Vñùôá
ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ ðñüò ôÞí ’Åëåõèåñßá. Ìéêñüôåñá a ìåãáëýôåñá, Šðïêéíïýìåíá Aðü å‰-
ñùðáúêÝò äõíÜìåéò a á‰èüñìçôá, AíïñãÜíùôá a ñãáíùìÝíá, ôÜ êéíÞìáôá á‰ôÜ êáôÝ-
ëçãáí êáôÜ êáíüíá óÝ Aðïôõ÷ßá. ‘Ç êõñéþôåñç ðïéïôéêÞ äéáöïñÜ á‰ô™í ô™í êéíçìÜ-
ôùí Að' ôü ÅsêïóéÝíá eôáí …ôé óôü ôåëåõôárï Šð\ñ÷å _ óôñáôéùôéêÞ êáß ðïëéôéêÞ ìå-
ãáëïöõÀá ôïˆ Êïëïêïôñþíç, Uíüò Aíèñþðïõ, ôïˆ ìüíïõ AíÜìåóá óôïýò óõã÷ñüíïõò ôïõ,
ðïý ìðïñïˆóå íÜ Aíáëýóåé ôÜ ôïðéêÜ ðñïâëÞìáôá óôßò äéåèíårò ôïõò äéáóôÜóåéò êáß êõ-
ñßùò ôïˆ ìüíïõ ðïý aîåñå ƒ÷é íÜ èõóéÜæåôáé _ñùúêÜ óÜí ôüí Äé@êï a ôüí ÐáðáöëÝóóá
êáß íÜ ãßíåôáé ðáñáíÜëùìá ôïˆ ðõñüò, AëëÜ íÜ ñãáíþíåé óùóôÜ êáß ‚ëïêëçñùìÝíá, ìÝ
ôÞí øõ÷ñáéìßá êáß ôÞí Tìðåéñßá ôïˆ ôå÷íïêñÜôç, ìßá Tðéôõ÷çìÝíç óôñáôéùôéêÞ Tðé÷åß-
ñçóç, …ðùò _ êáôÜëçøç ô\ò Ôñßðïëçò ôü '21 a _ óõíôñéâÞ ôïˆ ôïõñêéêïˆ óôñáôïˆ óôÜ
ÄåñâåíÜêéá ôü '22.
²Åôóé, ôü óõãêñéôéêü ðëåïíÝêôçìá ôïˆ TðáíáóôáôçìÝíïõ ‘Åëëçíéóìïˆ äÝí eôáí ôü-
óï êáß ìüíïí _ Aðüöáóç ãéÜ ôÞ èõóßá êáß ôü ‚ëïêáýôùìá, ðïý TêöñÜóèçêå óôü Ìáíé@-
14 ÁÐÏ ÔÇÍ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ

êé, óôÞí ’ÁëáìÜíá, óôü Ìåóïëüããé, AëëÜ _ óôñáôçãéêÞ ðïý ‚äÞãçóå óôÞí ðôþóç ô\ò
Ôñéðïëéôó@ò, óôÞ íßêç óôÜ ÄåñâåíÜêéá êáß êõñßùò óôÞí Aíôßóôáóç êáôÜ ôïˆ ’ÉìðñáÞì.
ÓôñáôçãéêÞ ôïˆ Êïëïêïôñþíç.
ÄÝí eôáí êáèüëïõ äåäïìÝíï, ôüí ÌÜñôéï ôïˆ 1821, …ôé _ ðåñéðÝôåéá ðïý Cñ÷éæå èÜ
êáôÝëçãå óôÞ äçìéïõñãßá Tëåýèåñïõ Uëëçíéêïˆ êñÜôïõò. Ït ðéèáíüôçôåò êáß ôÜ ðñáãìá-
ôéêÜ äåäïìÝíá, ït Šëéêïß óõó÷åôéóìïß äõíÜìåùí, _ äéåèíÞò óõãêõñßá eôáí ŠðÝñ ô™í Ôïýñ-
êùí. «‘Ï êüóìïò ì@ò Vëåãå ôñåëëïýò», ãñÜöåé ‚ Êïëïêïôñþíçò. «‘Çìårò Cí äÝí åuìå-
èá ôñåëëïß äÝí TêÜíáìåí ôÞí TðáíÜóôáóéí, äéáôß ^èÝëáìåí óõëëïãéóè\ ðñ™ôïí äéÜ ðïëå-
ìïöüäéá, êáâáëáñßá ìáò, ðõñïâïëéêü ìáò, ðõñéôïèÞêáéò ìáò, ôÜ ìáãáæéÜ ìáò, ^èÝëáìåí
ëïãáñéÜóåé ôÞí äýíáìéí ôÞí TäéêÞ ìáò, ôÞí ôïõñêéêÞ äýíáìç. Ôþñá ðïý TíéêÞóáìåí, ‚-
ðïˆ Tôåëåéþóáìåí ìÝ êáëÜ ôüí ðüëåìüí ìáò, ìáêáñéæüìåèá, Tðáéíþìåèá. ²Áí äÝí å‰ôõ-
÷ïýóáìåí ^èÝëáìåí ôñþãåé êáôÜñáéò, AíáèÝìáôá».
‘Ç ìïßñá äÝí V÷åé Šðïó÷åèår ôÞí Tëåõèåñßá óÝ êáíÝíáí. ’ÅÜí _ ’ÅðáíÜóôáóç Aðï-
ôýã÷áíå, ït ´Åëëçíåò óÞìåñá, ôü 2001 ì.×., èÜ eóáí ìßá Šðüäïõëç ìåéïíüôçôá ôïˆ
ôïõñêéêïˆ êñÜôïõò. Ït Tðéðüëáéåò óõãêñßóåéò ìåôáîý ôïˆ Êïëïêïôñþíç êáß ôïˆ ’Ïôóá-
ëÜí, Aíéóôüñçôåò êáß AóôÞñéêôåò Aðü ôÜ ðñÜãìáôá, ðáñáãíùñßæïõí Têôüò ô™í Cëëùí
êáß ôÞ äéáöïñÜ ô\ò óôÜóçò ôïˆ Uíüò êáß ôïˆ Cëëïõ ìðñïóôÜ óôüí Vó÷áôï êßíäõíï.
Óôü Vðïò ôïˆ ÅsêïóéÝíá Aíáäåß÷èçêáí ãéÜ Cëëç ìéÜ öïñÜ ôÜ ðñïáéþíéá ãíùñßóìáôá
ôïˆ Uëëçíéêïˆ ÷áñáêô\ñá, ðïý äéêáéþíïõí ðåñéóóüôåñï Aðü ‚ðïéáäÞðïôå èåùñßá ðïëéôé-
óôéê\ò óõíÝ÷åéáò ôïýò ŠðïóôçñéêôÝò ô\ò Uíüôçôïò ô\ò Uëëçíéê\ò tóôïñßáò Aðü ôüí ´Ï-
ìçñï Xùò ôßò ìÝñåò ìáò. Ït ´Åëëçíåò, Aêüìç êáß Cí Aíáìåß÷èçêáí ìÝ óëáâéêÜ, Aëâá-
íéêÜ êáß Cëëá öˆëá, ðáñÝìåéíáí ãíÞóéïé Aðüãïíïé ô™í ðñïãüíùí ôïõò óôüí Vñùôá ãéÜ
ôÞí Tëåõèåñßá, ìéÜ Tëåõèåñßá …ìùò ƒ÷é á‰ôïðåéèáñ÷çìÝíç êáß óõíôåôáãìÝíç, AëëÜ ðñï-
óáñìïóìÝíç óôßò säéùôéêÝò AðáéôÞóåéò, ìéÜ Tëåõèåñßá äçëáäÞ ï‰óéáóôéêÜ Aíáñ÷éêÞ. ’Åî
Cëëïõ ït ´Åëëçíåò Tðéâåâáßùóáí ôÞí ðáôñïðáñÜäïôç êáôÜñá ôïˆ ãÝíïõò ôïõò, ôÞ Äé÷ü-
íïéá, ðïý Cñ÷éóå êéüëáò Aðü ôüí ôñßôï ÷ñüíï ô\ò ’ÅðáíÜóôáóçò íÜ êáôáóôñÝöåé ôÜ ëáì-
ðñÜ Tðéôåýãìáôá ô\ò ðñþôçò ðåñéüäïõ. Ôüí öèüíï ãéÜ ôÞí Šðåñï÷Þ êÜðïéùí óõìðáôñé-
ùô™í ôïõò. ÔÞí Vëëåéøç Aíôï÷\ò óôüí ÷ñüíï êáß ôÞ ãñÞãïñç Vëåõóç ôïˆ ásóèÞìáôïò
ô\ò êïðþóåùò ìåôÜ Aðü ôÞí Añ÷éêÞ ‚ñìÞ.
´ Ïìùò ït êïñõöáråò ðñÜîåéò ãåííáéüôçôáò êáß á‰ôïèõóßáò, ðïý óõãêëüíéóáí ôÞí T-
ðï÷Þ Têåßíç ôÞí å‰ñùðáúêÞ êáß ôÞí ðáãêüóìéá Aêüìç êïéíÞ ãíþìç, Väåéîáí ôÞ äéá÷ñï-
íéêÞ têáíüôçôá Uíüò ìéêñïˆ ëáïˆ íÜ Aíôéìåôùðßæåé ðïóïôéêÜ ŠðÝñìåôñïõò AíôéðÜëïõò,
êáß ìÜëéóôá ðïëëáðëÜóéá ŠðÝñôåñïõò, …ðùò ït ÐÝñóåò, ït ²Áñáâåò a ït Ôïˆñêïé, ìÝ ôü
ìïíáäéêü AëëÜ Aóýãêñéôï Töüäéï ô\ò øõ÷éê\ò êáß ô\ò ^èéê\ò Šðåñï÷\ò.
´Åíá Cëëï óõìðÝñáóìá ôïˆ ÅsêïóéÝíá åyíáé _ íßêç ô\ò säÝáò ðÜíù óôÞí ëç êáß ðéü
óõãêåêñéìÝíá _ Šðåñßó÷õóç ô\ò säÝáò ô\ò ’Åëåõèåñßáò ðÜíù óôÜ ŠëéêÜ óõìöÝñïíôá ô™í
êïéíùíéê™í ‚ìÜäùí ðïý Vëáâáí ìÝñïò óôüí ðüëåìï ô\ò Aíåîáñôçóßáò. Åyíáé âÝâáéï …ôé
ït êïôæáìðÜóçäåò, ðïý _ãÞèçêáí ôïˆ ’Áã™íá, äÝí åy÷áí êáíÝíáí ëüãï íÜ äéáêéíäõíåý-
óïõí ôÞí êïéíùíéêÞ ôïõò èÝóç, ôÞí ðåñéïõóßá ôïõò a ôÞ æùÞ ôïõò ó' Xíá Tíôåë™ò AâÝ-
âáéï Tã÷åßñçìá. ‘Ï Ðåôñüìðåçò Ìáõñïìé÷Üëçò Aðü ó÷åäüí AíåîÜñôçôïò _ãåìüíáò ô\ò
ÌÜíçò ðÝèáíå äéáêïóìçôéêüò ãåñïõóéáóôÞò ôïˆ ²Ïèùíá. ‘Ç ’Åêêëçóßá óôÜ ðëáßóéá ô\ò
èùìáíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò åy÷å ôåñÜóôéá äýíáìç, ôÞí ‚ðïßá Aðþëåóå óôÜ ðëáßóéá ôïˆ
èùíéêïˆ êáéóáñïðáðéóìïˆ. Ït êáñáâïêýñçäåò äÝí åy÷áí ëüãï íÜ ÷Üóïõí ôÞí ôåñÜóôéá
ÈÅÏÄÙÑÏÓ ÊÏËÏÊÏÔÑÙÍÇÓ 15

AãïñÜ ôïˆ èùìáíéêïˆ êñÜôïõò ãéÜ íÜ ðåñéïñéóèïˆí ïsêïíïìéêÜ óôÜ ðëáßóéá ôïˆ íåïåë-
ëçíéêïˆ êñáôéäßïõ. ²Áëëùóôå ôü ðô™ìá ôïˆ TèíïìÜñôõñá Ãñçãïñßïõ ôïˆ Å´ óõìâïëßæåé
ôÞ èõóßá ôïˆ êëÞñïõ.
ÌÝóá ó' …ëá á‰ôÜ, ‚ Èåüäùñïò Êïëïêïôñþíçò Aîéïðïßçóå ôßò äõíáôüôçôåò ô\ò T-
ðï÷\ò ôïõ êáß ðÝôõ÷å ôü ìÝãéóôï äõíáôü, ðïý eôáí _ Tëåõèåñßá Uíüò ìÝñïõò ô\ò ðáôñß-
äáò ôïõ. ‘Ï Êïëïêïôñþíçò ðñßí ôÞí ’ÅðáíÜóôáóç —ìÞí îå÷í@ìå …ôé åy÷å êëåßóåé ôÜ
ðåíÞíôá ôü 1821— äéÝíõóå ôÞí AíáãêáóôéêÜ, ƒ÷é Aðü TðéëïãÞ ôïõ, ôõ÷ïäéùêôéêÞ êáß
ðåñéðåôåéþäç äéáäñïìÞ ôïˆ ´Åëëçíá ðïý äÝí TíôÜ÷èçêå óôü ðëáßóéï æù\ò êáß óôü óý-
óôçìá Tîïõóßáò ô\ò èùìáíéê\ò êáôï÷\ò êáß ô\ò Šðüäïõëçò Uëëçíéê\ò êïéíùíßáò. ’Áë-
ëÜ á‰ôÞ _ ðåñßïäïò ô\ò æù\ò ôïõ Šð\ñîå ðáñáãùãéêÞ, Aöïˆ ôüôå êõïöïñÞèçêáí ït ðñï-
ûðïèÝóåéò ãéÜ ôÞ ìåôÝðåéôá äñÜóç ôïõ. ÊáôÜ ôÞí ’ÅðáíÜóôáóç, Šð\ñîå ðñùôáãùíé-
óôÞò a Aðïäéïðïìðárïò ôñÜãïò, TíáëëÜî. ÌåôÜ ôÞí ’ÅðáíÜóôáóç, _ Tëåýèåñç ‘ÅëëÜäá
ƒ÷é ìüíïí äÝí ôüí Aíýøùóå óôü âÜèñï ôïˆ äéêáßïõ —êáß äéåèíïˆò öÞìçò— èñýëïõ ôïõ,
AëëÜ ôüí êáôáóõêïöÜíôçóå, ôüí äßùîå, ôüí êáôáäßêáóå êáß ôüí öõëÜêéóå óôü Tëååéíü-
ôåñï ìðïõíôñïýìé ðïý Šð\ñ÷å. ’Áñãüôåñá, …ôáí ït äéþîåéò ôåëåßùóáí ìÝ ìßá Tîåõôåëéóôé-
êÞ AðïíïìÞ ÷Üñéôïò, ‚ ÃÝñïò Aíôéìåôùðßóôçêå Aðü ôÞ íåïåëëçíéêÞ êïéíùíßá ðïý Cñ÷é-
óå íÜ ïsêïäïìårôáé äõôéêüôñïðá óôÞ íÝá ðñùôåýïõóá, ôÞí ’ÁèÞíá, ›ò ìßá èõìüóïöç,
ó÷åäüí ãñáöéêÞ öéãïýñá, ðïý äéáêïóìïˆóå ôü ðñùôïåìöáíéæüìåíï ôüôå íåïåëëçíéêü êßôò.
‘Õð' á‰ôÞ ôÞí Vííïéá èÜ eôáí êáëýôåñá ãéÜ ôüí ÃÝñï ôïˆ Ìïñé@ íÜ åy÷å ðÝóåé _-
ñùéêÜ ôÞí Tðï÷Þ ô\ò åsóâïë\ò ôïˆ ’ÉìðñáÞì, …ôáí Vðáéîå ôüí ôåëåõôárï ìåãÜëï —êáß
uóùò óçìáíôéêüôåñï— ðïëåìéêü ñüëï ôïõ.
²Å÷ïõí äïèår ðïëëÝò Uñìçíåråò êáß èåùñßåò ãéÜ ôüí Èåüäùñï Êïëïêïôñþíç. ’Åðéðü-
ëáéá _ ìáñîéóôéêÞ ó÷ïëÞ ôüí êáôçãüñçóå …ôé äéÝóùóå ôïýò êïôæáìðÜóçäåò Aðü ôÞí ñ-
ãÞ ôïˆ ðëÞèïõò, …ôáí á‰ôïß Väéùîáí ôüí ‘ÕøçëÜíôç. ‘Ï Êïëïêïôñþíçò äÝí ôü Vðñáîå
Aðü Aíýðáñêôá ôüôå säåïëïãéêÜ êßíçôñá, AëëÜ äéüôé êáôáíüçóå …ôé _ äõôéêÞ êïéíÞ ãíþ-
ìç êáß ït êõâåñíÞóåéò ô™í ìåãÜëùí äõíÜìåùí èÜ Vâëåðáí äõóìåí™ò ôßò Aíôéïëéãáñ÷éêÝò
Têäçëþóåéò ô™í ëáúê™í Aãùíéóô™í ›ò ðñïïßìéï Aíáñ÷ßáò êáß ãåùðïëéôéêïˆ êåíïˆ óôÞí
AíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï êáß èÜ TóôñÝöïíôï Tíáíôßïí ô\ò ’ÅðáíáóôÜóåùò. ‘Ï Êïëïêïôñþ-
íçò eôáí ìáêñõÜ Aðü ôßò säåïëçøßåò, Šðü ôü ðñróìá ô™í ‚ðïßùí ït ìåôáãåíÝóôåñïé säå-
ïëïãéêÜ ðñïóäéïñéóìÝíïé tóôïñéêïß ôïˆ åsêïóôïˆ ás™íá ðñïóðÜèçóáí íÜ ôüí Aíáëýóïõí.
‘Ï ÃÝñïò ôïˆ Ìïñé@ Aðïôåëår ðåñéóóüôåñï Xíáí óõãêåñáóìü ôïˆ ðüèïõ ôïˆ ìåôáâõæáí-
ôéíïˆ Uëëçíéóìïˆ íÜ îáíáâñår ôÞí Aíåîáñôçóßá ôïõ, …ðùò ðñïêýðôåé Aðü ôÞí ðåñßöçìç
äÞëùóÞ ôïõ óôüí ²Áããëï ëüñäï ×Üìéëôïí, ‚ ‚ðïrïò ôïˆ ðñüôåéíå óõìâéâáóìü ìÝ ôÞí Ðý-
ëç: «Á‰ôü äÝí ãßíåôáé ðïôÝ», AðÜíôçóå, «Tëåõèåñßá a èÜíáôïò. ’Åìårò, êáðéôÜí ²Áìéë-
ôùí, ðïôÝ óõìâéâáóìüí äÝí TêÜìáìåí ìÝ ôïýò Ôïýñêïõò. ²Áëëïõò Vêïøå, Cëëïõò TóêëÜ-
âùóå ìÝ ôü óðáèß êáß Cëëïé, êáèþò Tìårò, Tæïýóáìå Tëåýèåñïé, Aðü ãåíåÜ óÝ ãåíåÜ. ‘Ï
âáóéëåýò ìáò Tóêïôþèç, êáììßá óõíèÞêç äÝí Vêáìå, _ öñïõñÜ ôïõ åy÷å ðáíôïôåéíüí ðü-
ëåìïí ìÝ ôïýò Ôïýñêïõò êáß äýï öñïýñéá eôïí ðÜíôïôå Aíõðüôáêôá». «Ðïßá åyíáé _ âá-
óéëéêÞ öñïõñÜ ôïõ», ñþôçóå ‚ ×Üìéëôïí, «ðïrá åyíáé ôÜ öñïýñéÜ ôïõ;». «‘Ç öñïõñÜ ôïˆ
âáóéëÝùò ìáò», åyðå ‚ ÃÝñïò, «åyíáé ït ëåãüìåíïé ÊëÝöôáé, ôÜ öñïýñéá _ ÌÜíç êáß ôü
Óïˆëé êáß ôÜ âïõíÜ». «²Åôóé äÝí ìÝ ›ìßëçóå ðëÝïí», óõìðëçñþíåé ‚ Êïëïêïôñþíçò.
‘Ç óôñáôçãéêÞ ôÝ÷íç ô\ò Tðï÷\ò ô™í íáðïëåüíôåéùí ðïëÝìùí óõíáíôÞèçêå, óôü
ðñüóùðï ôïˆ Êïëïêïôñþíç, ìÝ ôÞ óôñáôéùôéêÞ ðáñÜäïóç ô™í Êëåöô™í, ðïý êáôÜ ðïë-
16 ÁÐÏ ÔÇÍ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ

ëïýò óõíäÝåôáé ìÝ ôïýò ´Åëëçíåò ìéóèïöüñïõò ô\ò Äýóçò, ôïýò STRADIOTTI. ÐÝíôå
ãåíéÝò êëåöô™í êáß Bñìáôïë™í óõóóþñåõóáí ôñïìáêôéêÞ ðårñá êáß ôå÷íïãíùóßá. «Á‰-
ôü ôü åyäïò ô\ò æù\ò ‚ðïˆ TêÜìíáìå ì@ò TâïÞèçóå ðïëý åsò ôÞí TðáíÜóôáóéí, äéüôé ^-
îåýñáìåí ôÜ êáôáôüðéá, ôïýò äñüìïõò, ôÜò èÝóåéò, ôïýò Aíèñþðïõò. ’Åóõíçèßóáìåí íÜ
êáôáöñïíïˆìåí ôïýò Ôïýñêïõò, íÜ ŠðïöÝñùìåí ôÞí ðåríáí, ôÞí äßøáí, ôÞí êáêïðÜèåéáí,
ôÞí ëÝñáí, êáß êáèåî\ò».
ÓÞìåñá, ôÞí Tðï÷Þ ô™í óáèñ™í ðñïó÷çìÜôùí ôïˆ äéåèíïˆò äéêáßïõ, ðïý Tëáóôéêü-
ôáôá ðñïóáñìüæåôáé óôÞ ìüíç ðñáãìáôéêüôçôá ôïˆ ðñáãìáôéêïˆ óõó÷åôéóìïˆ äõíÜìå-
ùí, Cò èõìçèïˆìå ð™ò Väéùîáí ït ´Åëëçíåò ôïýò Ôïýñêïõò Aðü ôÞí ðáôñßäá ôïõò. «Åy-
äá ôüôå», ãñÜöåé ‚ Êïëïêïôñþíçò, «…ôé, …,ôé êÜìùìå, èÜ ôü êÜìùìå ìïíÜ÷ïé êáß äÝí
V÷ïìå Tëðßäá êáììßá Aðü ôïýò îÝíïõò». Ôü ðñ™ôï ìÜèçìá åyíáé …ôé ôÜ Vèíç åyíáé ìüíá
ôïõò, äÝí ŠðÜñ÷ïõí äéåèíårò öéëáíèñùðéêïß ñãáíéóìïß ðïý íÜ ÷áñßæïõí ’Åëåõèåñßá.
Äåýôåñï ìÜèçìá, AöéåñùìÝíï óôïýò Êõðñßïõò Aäåëöïýò: ‚ êáôáêôçôÞò äÝí öåýãåé
ìÝ AðïöÜóåéò äéåèí™í ñãáíéóì™í. ´Ïôáí Vðåóå _ Ôñßðïëç, óôßò 22 Óåðôåìâñßïõ ôïˆ
1821, ‚ Êïëïêïôñþíçò åsó\ëèå Vöéððïò. «... ÌÝóá åsò ôÞí ÔñéðïëéôóÜ Vêïâáí», ãñÜ-
öåé. «Ôü Cëïãü ìïõ Aðü ôÜ ôåß÷ç Xùò ôÜ óáñÜãéá äÝí TðÜôçóå ã\... Ôü AóêÝñé ‚ðïˆ e-
ôïí ìÝóá ôü Uëëçíéêü Vêïâå êáß Tóêüôùíå Aðü ÐáñáóêåõÞ Xùò ÊõñéáêÞ... ²Åôóé Tð\-
ñå ôÝëïò. (²Åâáëá) ôåëÜëç íÜ ðáýóg ‚ óöáãìüò».
´Ïôáí ‚ Êïëïêïôñþíçò ìð\êå óôÞí Ôñßðïëç, ôïˆ Väåéîáí ôüí ðëÜôáíï óôü ðáæÜñé,
…ðïõ êñåìïˆóáí ôïýò ´Åëëçíåò. «’ÁíáóôÝíáîá êáß åyðá: ²Áéíôå, ðüóïé Aðü ôü óüé ìïõ
êáß Aðü ôü Vèíïò ìïõ TêñåìÜóèçóáí Têår — êáß äéÝôáîá êáß ôüí Vêïøáí. ’ÅðáñçãïñÞ-
èçêá êáß ãéÜ ôüí óêïôùìü ô™í Ôïýñêùí».
‘Ï Añ÷éóôñÜôçãïò ô\ò ’ÅðáíÜóôáóçò, ðïý eôáí Aðáñçãüñçôïò ãéÜ ôÞ óöáãÞ ô™í
Ôïýñêùí, Vêïøå ôüí ìåãÜëï ðëÜôáíï, ðïý óõìâüëéæå ôÞí èùìáíéêÞ êõñéáñ÷ßá óôüí Ìï-
ñéÜ. ÓõìâïëéêÜ, Aðü Têåríï ôü óçìårï Añ÷ßæåé _ êáôÜëõóç ô\ò èùìáíéê\ò Tîïõóßáò óôÞ
ÂáëêáíéêÞ. ÔÞí UëëçíéêÞ Aíåîáñôçóßá Aêïëïýèçóáí _ óåñâéêÞ, _ âïõëãáñéêÞ, _ ñïõìá-
íéêÞ. Óå Uêáôü Aêñéâ™ò ÷ñüíéá Aðü ôÞí Eëùóç ô\ò Ôñßðïëçò, ôüí ÓåðôÝìâñéï ôïˆ 1921,
‚ Uëëçíéêüò óôñáôüò ðåñíïˆóå ôüí ÓáããÜñéï. Ôü Uëëçíéêü Vèíïò äéÝíõóå ôÞí Aðüóôáóç
Ôñßðïëç-²Áãêõñá ìÝ äýï ãéãáíôéárá Eëìáôá, ôü Xíá óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 19ïõ ás™íá êáß ôü
Cëëï óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 20ïˆ. ‘Ç äé÷üíïéá óõññßêíùóå ôÞí TìâÝëåéá ô\ò ’ÅðáíÜóôáóçò.
ÌÝ÷ñé ôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç èÜ åu÷áìå öèÜóåé TÜí aìáóôáí UíùìÝíïé, ãñÜöåé ‚ ÃÝñïò.
‘Ç äé÷üíïéá êáôÝóôñåøå êáß ôÞ ÌéêñáóéáôéêÞ ’Åêóôñáôåßá. Á‰ôÜ äõóôõ÷™ò äÝí äéäÜ-
óêïõí, AëëÜ TðáíáëáìâÜíïíôáé. Ðåñéóóüôåñï ÷ñÞóéìï ãéÜ äéäáóêáëßá åyíáé ôü ðáñÜäåéã-
ìá ôïˆ Êïëïêïôñþíç, ðïý Väñáóå èåùñþíôáò óôùéêÜ ôÞ äé÷áóôéêÞ öýóç ôïˆ Uëëçíéêïˆ
ëáïˆ äåäïìÝíç êáß TðÝôõ÷å ôßò èñõëéêÝò ôïõ íßêåò ŠöéóôÜìåíïò ôßò óõíÝðåéåò.
 Ôü 5ï ÄéåèíÝò ÓõíÝäñéï
ôïˆ Å‰ñùðáúêïˆ Êïéíùíéïëïãéêïˆ Óõëëüãïõ
(European Sociological Association)
óôü ’Åëóßíêé 28/08-1/09/2001
Ð ñáãìáôïðïéÞèçêå ìÝ Tðéôõ÷ßá ôü 5ï Äé-
åèíÝò ÓõíÝäñéï ô\ò European Sociologi-
cal Association (ôïˆ ‚ðïßïõ ‚ ãñÜöùí åy-
íáé ôáêôéêü ìÝëïò), óôü ’Åëóßíêé ô\ò Öéíëáíäß-
áò ìåôáîý 28 Á‰ãïýóôïõ êáß 1 Óåðôåìâñßïõ
2001. Ôü êåíôñéêü èÝìá ôïˆ Óõíåäñßïõ eôáí:
Visions and Divisions, Challenges to European
Sociology. ‘Ç óõììåôï÷Þ óÝ á‰ôü ôü ÓõíÝäñéï
Šð\ñîå AñêåôÜ óçìáíôéêÞ, Cí óêåöôår êáíåßò …-
ôé êáôáôÝèçêáí ðåñßðïõ 1.300 óõììåôï÷Ýò ìÝ
äéÜöïñá èÝìáôá, Tí™ ‚ óõíïëéêüò Añéèìüò ô™í
TããåãñáììÝíùí ìåë™í ôïˆ Å‰ñùðáúêïˆ Êïéíù-
íéïëïãéêïˆ Óõëëüãïõ äÝí îåðåñí@ ôÜ 750 ðåñß-
ðïõ ìÝëç, óýìöùíá ðÜíôïôå ìÝ ôÜ Tðßóçìá óôïé-
÷årá.
‘Ç European Sociological Association äÝí V-
÷åé ìáêñü÷ñïíç tóôïñßá, Aöïˆ täñýèçêå ìüëéò ôÞí
ôåëåõôáßá äåêáåôßá, V÷åé …ìùò óôü Tíåñãçôéêü
ôçò ðÝíôå äéåèí\ óõíÝäñéá Aðü ôü 1992 êé Vðåé-
ôá, ðïý óçìåßùóáí AñêåôÞ Tðéôõ÷ßá êáß Väùóáí
ìéÜ íÝá œèçóç óôüí å‰ñùðáúêü êïéíùíéïëïãéêü
ðñïâëçìáôéóìü. ÔÜ ðñïçãïýìåíá óõíÝäñéá Vãéíáí
ôü ðñ™ôï óôÞ ÂéÝííç ôü 1992, óôÞ ÂïõäáðÝóôç
ôü 1995, óôü ²Åóóåî ôü 1997 êáß óôü ²Áìóôåñ-
íôáì ôü 1999. Ôü 5ï óõíÝäñéï öéëïîåíÞèçêå óôü
ŠðåñìïíôÝñíï êáß ðñáãìáôéêÜ TíôõðùóéáêÜ ƒ-
ìïñöï ÐáíåðéóôÞìéï ôïˆ ’Åëóßíêé, ðïý âñßóêå-
ôáé óôü êÝíôñï ô\ò ðñùôåýïõóáò ô\ò Öéíëáíäß-
áò. ‘Ï êýñéïò Šðåýèõíïò ãéÜ ôÞí ñãÜíùóç êáß
Šðïäï÷Þ eôáí ‚ Öéíëáíäéêüò Óýëëïãïò Êïéíù-
íéïëüãùí êáß _ ðüëç ôïˆ ’Åëóßíêé. ‘Ï ðñüåäñïò
ô\ò E.S.A. åyíáé ‚ ê. Iri Musil, ÊáèçãçôÞò A-
ðü ôÞ Äçìïêñáôßá ô\ò Ôóå÷ßáò, Tí™ _ ðñïåäñåý-
ïõóá Añ÷Þ ô\ò ñãáíùôéê\ò Tðéôñïð\ò eôáí ït
Êõñßåò Elina Haavio-Mannila êáß Anne
Kovalainen, ÊáèçãÞôñéåò Aðü ôü ÐáíåðéóôÞìéï
ôïˆ ’Åëóßíêé. ×áéñåôéóìü Aðçýèõíáí ‚ ‘Õðïõñ-
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 17-19
Ãåþñãéïò ÊáööÝò
ãüò Ðáéäåßáò ô\ò Öéíëáíäßáò, ÂïõëåõôÝò êáèþò
êáß ‚ ÄÞìáñ÷ïò ô\ò ðüëçò, ‚ ‚ðïrïò åy÷å ôÞí å‰-
ãÝíåéá íÜ ì@ò äåîéùèår óôü Tíôõðùóéáêü äçìáñ-
÷éáêü ìÝãáñï, ðïý âñßóêåôáé óôü ðáíÝìïñöï, ëåé-
ôïõñãéêü êáß Šðåñóýã÷ñïíï ëéìÜíé.
ÊáôÜ ôÞ äéÜñêåéá ôïˆ óõíåäñßïõ ðñáãìáôï-
ðïéÞèçêáí 5 ‚ëïìÝëåéåò ô\ò E.S.A., êáôÜ ôßò ‚-
ðïråò AíáèåùñÞèçêáí 4 Aðü ôÜ 16 âáóéêÜ Cñ-
èñá ôïˆ óõëëüãïõ, ðïý Aöïñïˆí êõñßùò ôüí ôñü-
ðï Têëïã\ò ðñïÝäñïõ êáß ôÞ äéáäéêáóßá øçöïöï-
ñßáò ãéÜ ôü Têôåëåóôéêü ãñáöårï, ÷ùñßò …ìùò íÜ
TðéöÝñïõí AíáôñåðôéêÝò AëëáãÝò óôÞ äïìÞ êáß
ëåéôïõñãßá ôïõ, ðïý èõìßæïõí êáôÜ ðïëý á‰ôÞ
ô\ò International Sociological Association. ‘Ç
óõììåôï÷Þ Šð\ñîå ìáæéêÞ …ìùò êõñßùò Aðü ôßò
ãýñù ÷™ñåò ô\ò Âáëôéê\ò êáß ô\ò Óêáíäéíáâßáò
(Äáíßá, Óïõçäßá, Íïñâçãßá, ’Åóèïíßá, Ëåôôïíßá)
êáß Tðßóçò Aðü ôÞ Ì. Âñåôáíßá, ôÞ Ñùóßá êáß
ôßò ðñþçí AíáôïëéêÝò ÷™ñåò, óõììåôï÷Ýò ðïý
êÜëõøáí ï‰óéáóôéêÜ ôü 90% ô\ò óõíïëéê\ò ðá-
ñïõóßáò óôü óõíÝäñéï. ’Áðü Uëëçíéê\ò ðëåõñ@ò
ôÞí ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ Têðñïóþðçóå ‚
ãñÜöùí, Tí™ Šð\ñîáí ðåñßðïõ 7 óõììåôÝ÷ïíôåò
Aðü ôÞí ‘ÅëëÜäá (êõñßùò Èåóóáëïíßêç). ²Áëëïé
´Åëëçíåò óõììåôÝ÷ïíôåò ðáñáôçñÞèçêå ðÜíôùò
íÜ óõììåôÝ÷ïõí ›ò öïéôçôÝò a TñåõíçôÝò AëëÜ
ìÝ ÷ïñçãßåò å‰ñùðáúê™í ðáíåðéóôçìßùí, ðñ@ã-
ìá ðïý óçìáßíåé …ôé åyíáé âÝâáéï …ôé uóùò íÜ
Šð\ñ÷áí êáß ðåñéóóüôåñïé V÷ïíôáò äçëþóåé …ìùò
äéáöïñåôéêÞ TèíéêÞ Têðñïóþðçóç. ‘Õð\ñîáí âÝ-
âáéá êáß Añêåôïß ðïý, Tí™ åy÷áí äçëþóåé óõììå-
ôï÷Þ êáß åy÷áí óôåßëåé êáß ôÜ abstracts, ôåëéêÜ
äÝí Tìöáíßóôçêáí. ÔåëéêÜ èÜ ìðïñïˆóå óÝ ãåíé-
êÝò ãñáììÝò íÜ ðår êáíåßò …ôé _ ðñáãìáôéêÞ
óõììåôï÷Þ ìÝ öõóéêÞ ðáñïõóßá Cããéîå ðåñßðïõ
ôÜ 500 ìÝ 600 Côïìá, ìÝ Aðïêïñýöùìá ôßò
ðñ™ôåò ôñårò ìÝñåò ô™í Tñãáóé™í.
18
‘Ï ʼnñùðáúêüò Êïéíùíéïëïãéêüò Óýëëïãïò
Aðïôåëårôáé ï‰óéáóôéêÜ Aðü 22 TíåñãÜ äßêôõá V-
ñåõíáò (research networks) êáß 12 TñåõíçôéêÜ
ôìÞìáôá (research streams), …ðïõ ãíùóôïß êá-
èçãçôÝò óõíôïíßæïõí êáß êáèïäçãïˆí ðïëõåèíéêÝò
TñåõíçôéêÝò ‚ìÜäåò. ‘Ï ãñÜöùí óõììåôår÷å óôü
research network ô\ò Social Theory, óôü ‚ðïrï
ðñïåäñåýïõí _ Margareta Bertilsson ôïˆ Ðáíå-
ðéóôçìßïõ ô\ò Êïðåã÷Üãçò êáß ‚ Vladimir
Kultigin ôïˆ ’Éíóôéôïýôïõ Ðïëéôéêï-Êïéíùíéê™í
’Åñåõí™í ô\ò Ìüó÷áò. Ôü èÝìá ô\ò ðáñïõóßá-
óÞò ìáò eôáí: Is there a Greek Way of Think-
ing in Sociology êáß ðáñïõóéÜóôçêå ôÞ äåýôåñç
ìÝñá ôïˆ óõíåäñßïõ, ðñïåäñåýïíôïò ôïˆ Ñþóïõ
Aíôéðñïóþðïõ.
Ït êåíôñéêïß Cîïíåò ôïˆ ðñïâëçìáôéóìïˆ
ìáò, ãéÜ ôü Cí ìðïñår íÜ Šðïóôçñßîåé êáíåßò …ôé
ŠðÜñ÷åé ìéÜ Aìéã™ò UëëçíéêÞ ó÷ïëÞ êïéíùíéïëï-
ãßáò, ï‰óéáóôéêÜ Aöïñïˆóáí óôÞí TðåîÞãçóç êõ-
ñßùò ô\ò ðïñåßáò ô\ò êïéíùíéïëïãéê\ò óêÝøçò
óôÞí ‘ÅëëÜäá ôÜ ôåëåõôárá 100 ÷ñüíéá. Óôü
ðñ™ôï êïììÜôé ô\ò ðáñïõóßáóçò (_ ‚ðïßá Vãéíå
ìÝ ôÞ ÷ñÞóç ô™í ŠðåñìïíôÝñíùí ^ëåêôñïíéê™í
ìÝóùí ðïý ì@ò ðáñår÷å ôü ÐáíåðéóôÞìéï ôïˆ
ÃÅÙÑÃÉÏÓ ÊÁÖÖÅÓ
’Åëóßíêé, …ðùò ðñïâïëéêü óÝ ãéãáíôï-ïèüíç ìÝ
ôßò AíÝóåéò Šðïëïãéóô\ ãéÜ íÜ ÷ñçóéìïðïéÞóåé
êáíåßò ôü ðñüãñáììá ðáñïõóßáóçò powerpoint)
ìðáßíïõí ït Cîïíåò ô\ò ðñïâëçìáôéê\ò ìáò, ït ‚-
ðïrïé óôçñßæïíôáé óÝ ôñßá óçìårá: ðñ™ôïí …ôé _
Êïéíùíéïëïãßá Aðïôåëår ìéÜ ó÷åôéêÜ «ðñüóöá-
ôç» TðéóôÞìç óôÞí ‘ÅëëÜäá, äåýôåñïí …ôé ït
ðñ™ôïé ´Åëëçíåò Êïéíùíéïëüãïé óôÞí Añ÷Þ ôïˆ
20ïˆ ás™íá åyíáé êáôÜ êáíüíá ÷áñáêôçñéóìÝíïé
ðïëéôéêÜ, ðñ@ãìá ðïý äçìéïõñãår ìéÜ äõóðéóôßá
êáß ðñïêáôÜëçøç AðÝíáíôé óôßò TðéóôçìïíéêÝò
ôïõò ðñïèÝóåéò êáß, ôñßôï, _ Êïéíùíéïëïãßá Añ-
÷ßæåé íÜ Aíáãíùñßæåôáé AêáäçìáúêÜ óôÞ ÷þñá
ìáò AñêåôÜ êáèõóôåñçìÝíá, Aöåíüò ãéÜ ðïëéôé-
êïýò ëüãïõò êáß AöåôÝñïõ ãéÜ ëüãïõò ðïý V÷ïõí
íÜ êÜíïõí ìÝ ôÞí ðáíåðéóôçìéáêÞ ñãÜíùóç êáß
ôüí ðñïûðïëïãéóìü ãéÜ ôÞ ðáéäåßá, ðïý åyíáé ìç-
äáìéíüò. ²Åôóé, _ Êïéíùíéïëïãßá äÝí ìðïñår íÜ V-
÷åé ìéÜ óçìáíôéêÞ TñåõíçôéêÞ œèçóç óôÞí ‘Åë-
ëÜäá ðáñÜ ìüíï ìåôÜ ôßò Añ÷Ýò ô\ò äåêáåôßáò
ôïˆ '80, …ôáí täñýïíôáé ôÜ ðñ™ôá á‰ôüíïìá ðá-
íåðéóôçìéáêÜ ôìÞìáôá Êïéíùíéïëïãßáò êáß Añ-
÷ßæåé ìÝ á‰ôü ôüí ôñüðï _ «Tã÷þñéá ðáñáãùãÞ»
Êïéíùíéïëüãùí, ðïý …ìùò Aêüìá ãßíåôáé Aðü äé-
äáêôéêü ðñïóùðéêü ìÝ óðïõäÝò ó÷åäüí Aðïêëåé-
óôéêÜ óôü Tîùôåñéêü. Á‰ôü óçìáßíåé ðþò ït ìÝ-
èïäïé, ‚ ôñüðïò óêÝøçò êáß êïéíùíéïëïãéêïˆ ðñï-
âëçìáôéóìïˆ ðïý ìåôáöÝñïíôáé óôßò ðñ™ôåò ãå-
íéÝò ‘ÅëëÞíùí öïéôçô™í óôÜ ôìÞìáôá Êïéíùíéï-
ëïãßáò, åyíáé Aêüìá TðçñåáóìÝíïò Cìåóá êáß êá-
èïñéóôéêÜ, AíÜëïãá, óÝ êÜèå ðåñßðôùóç, ìÝ ôü
óÝ ðïéÜ ÷þñá V÷åé öïéôÞóåé ‚ ðáíåðéóôçìéáêüò
äÜóêáëïò. ²Áñá åyíáé Aêüìá ðïëý íùñßò íÜ ìéëÜ-
åé êáíåßò ãéÜ äçìéïõñãßá êáèáñÜ Uëëçíéêïˆ êïé-
íùíéïëïãéêïˆ ôñüðïõ óêÝøçò êáß Aêüìá ëéãüôå-
ñï ãéÜ ìéÜ ãÝíåóç êïéíùíéïëïãéê\ò ó÷ïë\ò óôÞ
÷þñá ìáò. Á‰ôü uóùò èÜ Añ÷ßóåé íÜ äçìéïõñãår-
ôáé äåéëÜ-äåéëÜ, …ôáí óÝ ëßãá ÷ñüíéá ôßò ðáíåðé-
óôçìéáêÝò èÝóåéò èÜ Añ÷ßóïõí íÜ êáôáëáìâÜíïõí
ït ãåíéÝò Têåßíùí ðïý V÷ïõí AðïöïéôÞóåé Aðü Uë-
ëçíéêÜ täñýìáôá a V÷ïõí Tñãáóôår AðïêëåéóôéêÜ
a êáôÜ ôü ðëåróôïí óôÞí ‘ÅëëÜäá êáß ðïý V÷ïõí
ðéÜ íÜ ðáñïõóéÜóïõí ìéÜ ìåãÜëç ðïéêéëßá Tñåõ-
íçôéê™í Tíäéáöåñüíôùí, ðïý Aöïñïˆí óôÞí Uëëç-
íéêÞ êïéíùíßá êáß èÜ óôçñßæïíôáé óÝ Xíá ðíåõìá-
ôéêü Aðüèåìá ðïý èÜ V÷åé ìéÜ ðéü óçìáíôéêÞ êáß
ðéü ìåãÜëç TðéóôçìïíéêÞ tóôïñßá.
‘Ç Êïéíùíéïëïãßá óôÞí ‘ÅëëÜäá åyíáé Aíáì-
öéóâÞôçôï ðþò ðÝñáóå ìéÜ ìåãÜëç äïêéìáóßá
êáôÜ ôÞí TìöÜíéóÞ ôçò. Ìüíï ôü ãåãïíüò …ôé a-
äç óôïýò óôü÷ïõò ôïˆ Êïéíùíéïëïãéêïˆ Óõëëü-
ãïõ Tðß Ðáðáíáóôáóßïõ, óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 20ïˆ
ÔÏ 5ï ÄÉÅÈÍÅÓ ÓÕÍÅÄÑÉÏ ÔÏÕ ÅÕÑÙÐÁÚÊÏÕ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÊÏÕ ÓÕËËÏÃÏÕ
ás™íá, Šðïãñáììéæüôáí ðÜíù Að' …ëá _ êïéíù-
íéêÞ êáß TêðáéäåõôéêÞ ìåôáññýèìéóç, óÝ ìéÜ T-
ðï÷Þ säåïëïãéê™í óõãêñïýóåùí êáß ìåãÜëùí
ðïëéôéê™í Aíáôáñá÷™í, ì@ò äßíåé íÜ êáôáëÜâïõ-
ìå ðüóï äýóêïëï eôáí ãéÜ ìéÜ TðéóôÞìç íÜ á‰-
ôïíïìçèår êáß íÜ êåñäßóåé ôüí Aêáäçìáúêü ÷™ñï
ðïý ô\ò AíÞêå. ’Áíáó÷åôéêü ñüëï Aóöáë™ò V-
ðáéîå ƒ÷é ìüíï _ ðïëéôéêÞ êáôÜóôáóç óôÞí ‘Åë-
ëÜäá (äéêôáôïñéêÜ êáèåóô™ôá, èÝóç Têôüò íü-
ìïõ ðïëéôéê™í säå™í) AëëÜ êáß _ ìåãÜëç êáèõ-
óôÝñçóç ðïý Šð\ñîå óôü íÜ äçìéïõñãçèår ìéÜ óõ-
óôçìáôéêÞ Uóôßá ðáíåðéóôçìéáêïˆ ðñïâëçìáôé-
óìïˆ êáß Aíáðáñáãùã\ò êïéíùíéïëïãéê™í säå™í.
²Áí óêåöôår êáíåßò …ôé, Tí™ ôü 1926 V÷ïõìå ôÞí
wäñõóç óôü ’ÁñéóôïôÝëåéï ÐáíåðéóôÞìéï ô\ò
Èåóóáëïíßêçò ìé@ò Aêáäçìáúê\ò Xäñáò Êïéíù-
íéïëïãßáò êáß ãéÜ ôÜ ÷ñüíéá ðïý èÜ AêïëïõèÞ-
óïõí ìðïñår íÜ îå÷ùñÞóåé êáíåßò ôßò ðñáãìáôé-
êÜ ìåãÜëåò ìïñöÝò ô™í ’Á. ’Åëåõèåñüðïõëïõ
êáß Ðáí. Êáíåëëüðïõëïõ, ðáñÜ ôáˆôá èÜ ðñÝ-
ðåé íÜ ðåñéìÝíïõìå ó÷åäüí 60 ÷ñüíéá ìåôÜ ãéÜ
íÜ äïˆìå ôÞí ðñþôç ãåíéÜ Aðïöïßôùí ‘ÅëëÞíùí
Aðü Xíá AìéãÝò êáß á‰ôüíïìï ôì\ìá Êïéíùíéï-
ëïãßáò óôü ÐÜíôåéï ÐáíåðéóôÞìéï. ²Åôóé êáôá-
ëáâáßíïõìå ðïéÝò eôáí ït âáóéêÝò äõóêïëßåò ðïý
AíÜó÷åóáí êÜèå ðñïóðÜèåéá äçìéïõñãßáò Aíå-
îÜñôçôïõ Uëëçíéêïˆ ôñüðïõ êïéíùíéïëïãéê\ò
óêÝøçò êáß ðñùôüôõðçò ìåèüäïõ ãéÜ …ëï ó÷å-
äüí ôüí 20ü ás™íá.
ÌÝ âÜóç ëïéðüí á‰ôïýò ôïýò Cîïíåò ðñïâëç-
ìáôéóìïˆ, _ ðáñïõóßáóÞ ìáò óôü ’Åëóßíêé ôñÜ-
âçîå ôü TíäéáöÝñïí ô™í óõììåôå÷üíôùí ôÞ óõã-
êåêñéìÝíç ìÝñá, ðïý eôáí óôÞí ðëåéïøçößá ôïõò
Âñåôôáíïß êáß Ñ™óóïé. Ït ðïëëÝò TñùôÞóåéò Cë-
ëùóôå ðïý Aêïëïýèçóáí åy÷áí ›ò Aíôéêåßìåíï
êõñßùò ôü ðïéÜ èÝìáôá TîåôÜæïíôáé óÞìåñá ðå-
19
ñéóóüôåñï óôÞí ‘ÅëëÜäá êáß ìÝ ðïéÝò êïéíùíéï-
ëïãéêÝò ìåèüäïõò ðñïóåããßæïíôáé. Ì@ò äüèçêå T-
ðßóçò êáß _ å‰êáéñßá íÜ ðáñïõóéÜóïõìå ôÞ ÍÅ-
Á ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ ìÝóá Aðü ôßò tóôïóåëß-
äåò ôçò óÝ ìåñéêïýò óõíÝäñïõò, ðïý Aíôáðïêñß-
èçêáí óôÞí áuèïõóá ðëçñïöïñéê\ò ôïˆ Ðáíåðé-
óôçìßïõ ôÞí ôñßôç ìÝñá ô™í Tñãáóé™í. ‘Ç tóôï-
óåëßäá êÝíôñéóå ôü TíäéáöÝñïí …ëùí …óùí ôÞí T-
ðéóêÝöôçêáí, Aöïˆ ðáñïõóéÜæåé …ëïõò ôïýò ôßô-
ëïõò ô™í èåìÜôùí ðïý ŠðÜñ÷ïõí óôü ðåñéïäéêü
óôÜ 14 ÷ñüíéá ô\ò Tðéóôçìïíéê\ò ôïõ ðïñåßáò,
äßíïíôáò Vôóé ìéÜ óáö\ åsêüíá ãéÜ ôßò AíáæçôÞ-
óåéò êáß ôïýò ðñïâëçìáôéóìïýò ô\ò ÍÝáò Êïé-
íùíéïëïãßáò, êÜôé ðïý Cëëùóôå óêéáãñáöår êáß
ôïýò âáóéêïýò ðñïóáíáôïëéóìïýò êáèþò êáß ôÞ
èåìáôéêÞ ðïéüôçôá …óùí Cñèñùí V÷ïõí öéëïîåíç-
èår óôü ðåñéïäéêü.
ÔÜ èÝìáôá ðïý ðáñïõóéÜóôçêáí óÝ …ëåò ôßò
óõíåäñéÜóåéò ô™í ‚ìÜäùí ô\ò European Socio-
logical Association äçìïóéåýèçêáí aäç óôü Book
of Abstacts êáß èÜ V÷ïõìå ðñïóå÷™ò êáß ôÞí ‚-
ëïêëçñùìÝíç Vêäïóç ô™í papers óôßò Têäüóåéò
ô\ò E.S.A. Ìðïñår êáíåßò íÜ Tðéóêåöèår êáß ôÞí
tóôïóåëßäá ôïˆ óõíåäñßïõ, …ðïõ ŠðÜñ÷ïõí ëåðôï-
ìÝñåéåò ãéÜ ôïýò óõììåôÝ÷ïíôåò, ôÜ èÝìáôá êáß
ôßò óõíåäñéÜóåéò, óôÞí Uî\ò äéåýèõíóç: www.valt.
helsinki.fi/esa.
Ôü êëåßóéìï ô™í Tñãáóé™í ôïˆ 5ïõ Äéåèíïˆò
Óõíåäñßïõ ôïˆ Å‰ñùðáúêïˆ Êïéíùíéïëïãéêïˆ
Óõëëüãïõ Vãéíå ôÞí/óôÞ 1 Óåðôåìâñßïõ. ÓôÞ óõ-
íÝ÷åéá Vãéíáí äéÜöïñá ôáîßäéá ìåë™í êõñßùò ðñüò
ôÞí ‘Áãßá Ðåôñïýðïëç, êáèþò êáß ôü Ôáëßí ô\ò
ãåéôïíéê\ò ’Åóèïíßáò, ðïý ðáñïõóéÜæåé ìåãÜëï
êïéíùíéïëïãéêü TíäéáöÝñïí ãéÜ ôüí ôñüðï ñãÜ-
íùóçò ô\ò ôïðéê\ò êïéíùíßáò óôÞ ìåôá-óïâéåôé-
êÞ Tðï÷Þ.
 Ðáíáãéþôçò ÖùôÝáò
In memoriam
à åííÞèçêå óôÞ ÌÜíç ôï 1939. Óðïýäáóå
Añ÷éêÜ óôÞ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíåðé-
óôçìßïõ ’Áèçí™í êáß ìåôÜ óôü Ðáñßóé, …-
ðïõ êáß Aíáãïñåýèçêå äéäÜêôùñ Ðïëéôéê™í ’Å-
ðéóôçì™í. ÊáôÜ ôÜ Vôç 1974-1982 eôáí íï-
ìÜñ÷çò Ñïäüðçòÿ ìåôÜ, Aðü ôü 1983 Xùò ôü
1985, äéåõèõíôÞò ôïˆ ÊÝíôñïõ Êïéíùíéê™í Ìå-
ëåô™í êáß ’Åñåõí™í. Ôü 1989 Vãéíå ãñáììáôÝ-
áò ôïˆ ‘Õðïõñãåßïõ Ðïëéôéóìïˆ êáß óôÜ 1992
ð\ñå óôÞ ÂïõëÞ ôÞí Xäñá ôïˆ ’Á. Óáìáñ@ —
ìåôÜ ôÞí ðáñáßôçóç ôïˆ ôåëåõôáßïõ. ÐÝèáíå ôü
1998 ›ò átñåôüò íïìÜñ÷çò Ìåóóçíßáò.
ÔÞí øõ÷Þ ôïõ ôÞí åy÷å äþóåé óôÞ ÄõôéêÞ
ÈñÜêç. ×ñüíéá Têår, óÝ Aîßùìá êáßñéáò óçìáóß-
áò, eôáí Aðü ôïýò ëßãïõò ðïý èåôéê™ò êáôÜëá-
âáí ôß ãßíåôáé êáß ôß Tãêõìïíårôáé. Öñïíïˆóå ðþò
Xùò ôßò Añ÷Ýò ô\ò äåêáåôßáò ôïˆ 1990, _ êáôÜ-
óôáóç ìðïñïˆóå íÜ èåùñçèår AíáóôñÝøéìç êáß …-
ôé ìåôÜ, Cí äÝí ãéíüôáí êÜôé, ï‰óéáóôéê™ò ôü æÞ-
ôçìá èÜ åy÷å ëÞîåé — óÝ âÜñïò ô\ò ‘ÅëëÜäáò.
‘Ç TîÝëéîç ôïˆ Šðüêùöïõ æçôÞìáôïò ôñá-
ãéê™ò êáß post mortem ôüí äéêáéþíåé: AêáôáìÜ-
÷çôá èÜ åyíáé ðéÜ ôÜ —êÜèå ëïã\ò— Tðé÷åéñÞ-
ìáôá …ðïéùí èåëÞóïõí íÜ ôåêìçñéþóïõí ÷áëÜ-
ñùóç a êáß AðïêïðÞ ô\ò Äõôéê\ò ÈñÜêçò Aðü
ôüí Tèíéêü êïñìü. Á‰ôüò …ìùò Väùóå ›ò ôßìçìá
åsóüäïõ óÝ ÷™ñï Víèá ï‰ê Vóôé äýíç ôßò ìéêñÝò
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, ó. 20
AëëÜ ï‰óéþäïõò óçìáóßáò ìåëÝôåò ôïõ, …ðïõ ôÜ
ëÝåé ó÷åäüí …ëáÿ êáß Vöõãå ÷ùñßò ðïôÝ íÜ èåëÞ-
óåé íÜ íßøåé ôÜò ÷åßñáò ôïõ...
ÓÝ TðáöÞ Añ÷éêÜ åu÷áìå Vñèåé óÜí óõíåñãÜ-
ôåò ôïˆ ðåñéïäéêïˆ Å‰èýíç. Åy÷å ìÜèåé ãéÜ ôÞ
äéäáêôïñéêÞ ìïõ äéáôñéâÞ, æÞôçóå Aíôßôõðï, ôÞ
äéÜâáóå êáß ìåôÜ ôÞí ðáñïõóßáóå Têår ìÝ êåßìå-
íï ãëáöõñü êáß Tëáöñ™ò ðñïöçôéêü. ’Åãþ åy÷á
êáôáëÜâåé ôÞí ôéìÞ ðïý ìïˆ Vêáíå êáß ðÜíôïôå
Tðåäßùêá íÜ ôüí âëÝðù: ÷ùñßò íÜ ôü äåß÷íåé, ðá-
ñáêïëïõèïˆóå ôÜ ðÜíôá êáß _ ãíþìç ôïõ Aêïõ-
óßùò Vðáéñíå äéáóôÜóåéò ðñïöçôéêÝò.
Åy÷å âáèåéÜ ðåéñá÷ôår Aðü ôüí ôñüðï ìÝ ôüí
‚ðïrï âñÝèçêå óôÞí AíÜãêç íÜ AöÞóåé ôü Aîßù-
ìá ôïˆ íïìÜñ÷ç Ñïäüðçò. ÓðÜíéá ìéëïˆóå ãéÜ
ôßò óôéãìÝò ðïý ôüôå Væçóå, ìÜ, …ôáí ôü Vêáíå,
…ðïéïò ôüí Cêïõãå Vöôáíå ôåëéêÜ íÜ íïéþèåé êÜ-
ôé ðåñéóóüôåñï Aðü äýíç-íôñïðÞ.
Èáýìáæå ôÞ óêÝøç ôïˆ ËåìðÝóç. ·Çôáí _
ðéü êáëëéåñãçìÝíç êáß, uóùò, _ ðåñéóóüôåñï ìïñ-
öùìÝíç ðñïóùðéêüôçôá ô\ò «ÍÝáò Äçìïêñáôß-
áò»ÿ Šðïõñãüò …ìùò äÝí Vãéíå ðïôÝ.
Êáß...
...Requiem aeternam dona ei, Domine...
ÄçìÞôñçò Ìé÷áëüðïõëïò
 ÁÖÉÅÑÙÌÁ

ÐÑÙÔÅÑÃÁÔÅÓ ÁÊÁÄÇÌÁÚÊÏÉ ÄÉÄÁÓÊÁËÏÉ

ÔÇÓ ÉÓÔÏÑÉÁÓ ÔÙÍ ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÙÍ ÈÅÙÑÉÙÍ
ÊÁÉ ÔÏÕ ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÏÕ ÂÉÏÕ

’ÁíäñÝáò Ì. ’ÁíäñåÜäçò
’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò
’ÁñéóôïôÝëçò Óßäåñéò
ÄçìÞôñéïò ÊáëéôóïõíÜêéò
ÄçìïóèÝíçò Óôåöáíßäçò
Ðáíáãéþôçò Â. Äåñôéë\ò

ÅÐÉÌÅËÅÉÁ ÁÖÉÅÑÙÌÁÔÏÓ:
ËÜæáñïò ×ïõìáíßäçò
‘Ïìüôéìïò ÊáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Ðåéñáé™ò
×ñ\óôïò Ìðáëüãëïõ
ÄéäÜêôùñ Ïsêïíïìéê™í ’Åðéóôçì™í ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ Öñáíêöïýñôçò

ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 23-139

Á íôéêåßìåíï ô\ò AíÜ ÷årñáò Tñãáóßáò åyíáé _ Aðüäïóç ôéì\ò ó' Têåßíïõò ôïýò
´Åëëçíåò tóôïñéêïýò ô\ò Ïsêïíïìßáò, ït ‚ðïrïé ›ò Aêáäçìáúêïß äéäÜóêáëïé
Täßäáîáí ôüí êëÜäï ôïˆôï ô\ò Ïsêïíïìéê\ò, ôÜ óðÜñãáíá ôïˆ ‚ðïßïõ âñß-
óêïõìå óôÞí ‘ÅëëÜäá êáôÜ ôÞí ðåñßïäï ìåôÜ ôüí 19ï ás™íá. Ãé' á‰ôüí ôüí ëüãï êáß
›ò ÷ñïíéêüí ‚ñßæïíôá TðéëÝîáìå ôÞí ðåñßïäï Aðü ôüí Ìåóïðüëåìï ìÝ÷ñé êáß ôÞí ìå-
ôáðïëåìéêÞ Tðï÷Þ.
’Áóöáë™ò Têôüò Aðü ôïýò óõããñáöårò ðïý AíáöÝñïõìå ŠðÜñ÷ïõí êáß Cëëïé óôï-
÷áóôÝò, ït ‚ðïrïé ðñïóÝöåñáí ôßò ðíåõìáôéêÝò ôïõò äõíÜìåéò ãéÜ ôÞí AíÜäåéîç ô\ò t-
óôïñßáò ô™í Ïsêïíïìéê™í Èåùñé™í êáß ôïˆ Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ. ’Åìårò …ìùò ðåñéïñé-
óèÞêáìå óôïýò Aêáäçìáúêïýò äéäáóêÜëïõò êáß Aðü á‰ôïýò ó' Têåßíïõò ðïý óõíÝâá-
ëáí óôÞí ðñüïäï ôïˆ êëÜäïõ óôÞ ÷þñá ìáò. ÌÝ ôÞí ðáñïˆóá Tñãáóßá ìáò ðáñïõóéÜ-
æïõìå ôÜ âéïãñáöéêÜ, ôüí ÷áñáêôçñéóìü êáß ôÞ óõìâïëÞ UêÜóôïõ óõããñáöÝùò.
Ït äýï óõããñáöårò ðïý AíÝëáâáí ôÞí óõããñáöÞ á‰ô\ò ô\ò Tñãáóßáò AíÞêïõí óÝ
äýï äéáöïñåôéêÝò ãåíéÝò. Êáô' á‰ôüí ôüí ôñüðï êáß _ êñßóç ãßíåôáé Aíôéêåéìåíéêþôå-
ñç êáß _ èåþñçóç êáß Têôßìçóç ô™í óõìâïë™í Aêüìç AêñéâÝóôåñç. ‘Ï Xíáò Aðü ôïýò
óõããñáöårò Væçóå ìÝ ôïýò TñåõíçôÝò ãíùñßæïíôáò Aðü êïíôÜ ëßãï-ðïëý ôïýò ÷áñá-
êô\ñåò êáèþò êáß ôü Vñãï ôïõò, ‚ Cëëïò, ðïëý íåþôåñïò, ðñïóåããßæåé ôü èÝìá ôïõ A-
ðü ôÞí Tðï÷Þ ôïõ.
’Åêôüò …ìùò Aðü ôÜ …óá AíáöÝñïõìå óôüí Ðñüëïãü ìáò, óêïðüò ìáò eôáí êáß _
ðáñáêßíçóç ãéÜ ôÞí óðïõäÞ ô\ò ‘Éóôïñßáò ô™í Ïsêïíïìéê™í Èåùñé™í êáß ô\ò ‘Éóôï-
ñßáò ôïˆ Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ óôÞ ÷þñá ìáò êáß _ ðñïôñïðÞ ãéÜ ôÞí …ëï êáß ðåñéóóü-
ôåñç êáëëéÝñãåéá ôïˆ êëÜäïõ á‰ôïˆ óôÜ ÐáíåðéóôçìéáêÜ ìáò ‘Éäñýìáôá.
Åyíáé ãåãïíüò …ôé ït óçìåñéíïß Aêáäçìáúêïß äéäÜóêáëïé óôåñïˆíôáé ôïˆ ðëÜôïõò
ô\ò ìüñöùóçò ðïý äéÝêñéíå ôïýò ðáëáéïýò ÊáèçãçôÝò. Êáß êáèþò ït óçìåñéíïß Êá-
èçãçôÝò åyíáé Ôå÷íïêñÜôåò, Tíï÷ëïˆíôáé ìÝ ôÞí ‘Éóôïñßá, Vóôù êáß Cí á‰ôÞ åyíáé mag-
ister vitae, óýìöùíá ìÝ ôüí Tðéôõ÷çìÝíï ÷áñáêôçñéóìü ôïˆ ÊéêÝñùíïò.
Óôü ôÝëïò ôïˆ êåöáëáßïõ êÜèå âéïãñáöïýìåíïõ óõããñáöÝá ðáñáèÝôïõìå êáß ìå-
ñéêÜ Tðßëåêôá —êáôÜ ôÞ ãíþìç ìáò êáß ôÞ äõíáôüôçôá ô\ò Vêâáóçò ôïˆ AíÜ ÷årñáò
Aöéåñþìáôïò— AðïóðÜóìáôá Aðü ôÜ êõñéþôåñá Vñãá ôïõ. Êëåßíïíôáò ôüí ðñüëïãü
ìáò èÝëïõìå íÜ óçìåéþóïõìå …ôé _ ãë™óóá ô™í êåéìÝíùí åyíáé TðéëïãÞ êáß ìåôáãëþô-
ôéóç ôïˆ ðåñéïäéêïˆ.
Ë.×. - ×.Ì.

ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, ó. 24

 Ì Á
Å ÑÙ
É
ÁÖ
’ÁíäñÝáò Ì. ’ÁíäñåÜäçò (1876-1935)
Ï ’ÁíäñåÜäçò Šð\ñîå ‚ täñõôÞò ô\ò Ïsêïíï-
ìéê\ò ‘Éóôïñßáò óôÞí ‘ÅëëÜäá. ·Çôáí X-
íáò êïëïóóüò êïõëôïýñáò, _ ‚ðïßá Tíáã-
êáëéæüôáí Ëïãïôå÷íßá, ÈÝáôñï, ÌïõóéêÞ, ÔÝ-
÷íåò, ‘Éóôïñßá, Êïéíùíéïëïãßá êáß Öéëïóïößá. ‘Ç
ÏsêïíïìéêÞ ‘Éóôïñßá, …ìùò, ôüí ðñïóÞëêõå ðå-
ñéóóüôåñï êáß säéáéôÝñùò ‚ êëÜäïò ô\ò Äçìïóßáò
Ïsêïíïìéê\ò. ‘Ï ’ÁíäñåÜäçò Tñåýíçóå óÝ âÜèïò
ôÞí ÏsêïíïìéêÞ ‘Éóôïñßá ðïëý ðñßí ‚ êëÜäïò á‰-
ôüò åsóá÷èår óôÜ ‘ÅëëçíéêÜ ÐáíåðéóôÞìéá. ’Á-
ó÷ïëÞèçêå êõñßùò ìÝ ôÞí ‘ÅëëçíéêÞ Ïsêïíïìé-
êÞ ‘Éóôïñßá êáß säéáéôÝñùò ìÝ ôÞí ‘Éóôïñßá ô\ò
‘Åëëçíéê\ò Äçìïóßáò Ïsêïíïìßáò, ÷ùñßò …ìùò
êáß íÜ Tãêáôáëåßøåé ôçí VñåõíÜ ôïõ êáß ãéÜ îÝ-
íåò ÷™ñåò, …ðùò _ ’Áããëßá, _ ’Éáðùíßá, êáß á‰-
ôÞ Aêüìç _ ÃáëçíïôÜôç Äçìïêñáôßá ô\ò Âåíå-
ôßáò, êáôÜ ôÞ äéÜñêåéá ô\ò Šð' á‰ô\ò êáôï÷\ò
ô™í ’Éïíßùí ÍÞóùí.
ÐñùôåñãÜôçò ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’ÅðéóôÞìçò
óôÞí ‘ÅëëÜäá eôáí ‚ ’ÉùÜííçò Óïˆôóïò (1803-
1890), ìáèçôÞò ôïˆ Jean Baptiste Say êáß Êá-
èçãçôÞò ô\ò Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò óôü Ðáíå-
ðéóôÞìéï ’Áèçí™í, ‚ ‚ðïrïò ôü Vôïò 1864 äçìï-
óßåõóå ôü Vñãï ôïõ Šðü ôüí ôßôëï Äçìïóéïëïãßá.
Ôü Vôïò 1879 ‚ ÊáèçãçôÞò ’ÉùÜííçò ÆùãñÜ-
öïò (1848-1927) äßäáîå ôÞ Äçìüóéá Ïsêïíïìé-
êÞ óôü ÐáíåðéóôÞìéï ’Áèçí™í (êáß èÜ ðñÝðåé Tí-
ôáˆèá íÜ óçìåéþóïõìå ôßò ÄçìïóéïíïìéêÝò Ìå-
ëÝôåò, Ôüì. 1-3, 1925-1926, ôßò ‚ðïråò äçìï-
óßåõóå ðåñéëáìâÜíùí ôÜ äçìïóéïíïìéêÜ ô\ò ’Áñ-
÷áßáò ‘ÅëëÜäïò, ô\ò Ñþìçò, ôïˆ Âõæáíôßïõ êáß
ô\ò Ïsêïíïìßáò óôÞí ‘ÅëëÜäá êáôÜ ôÞí ðåñßïäï
ô\ò Ôïõñêïêñáôßáò). Ït Tñãáóßåò …ìùò ôïˆ ’Áí-
äñÝá ’ÁíäñåÜäç eóáí Têåríåò ït ‚ðïråò êÝñäéóáí
ôÞí ðáãêüóìéá Aíáãíþñéóç. Óôßò ìïíïãñáößåò
ôïõ ‚ Aíáãíþóôçò óõíáíô@ Xíáí Añéèìü äéáöüñùí
óõìâïë™í Tðß ô™í Äçìïóßùí Ïsêïíïìéê™í ô\ò
‘ÅëëÜäïò (Añ÷áßáò, ìåóáéùíéê\ò, íåùôÝñáò êáß
óýã÷ñïíçò).
‘Ï ’ÁíäñåÜäçò1 TãåííÞèç óôÞí ÊÝñêõñá ôÞí
12ç Äåêåìâñßïõ 1876, ït ãïíårò ôïõ …ìùò êá-
ôÜãïíôáí Aðü ôÞí ÊñÞôç êáß ôÞ ×ßï. ÌåôÜ ôü
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 25-59
Ë.È. ×ïõìáíßäçò
AðïëõôÞñéü ôïõ Aðü ôü ÃõìíÜóéï ô\ò ÊÝñêõñáò
(1892) ôáîßäåõóå óôÞ Ãáëëßá …ðïõ ðáñÝìåéíå ãéÜ
óðïõäÝò, ôßò ‚ðïråò TðåñÜôùóå óôü Ðáñßóé ôü V-
ôïò 1895. Ôü Vôïò 1899 äçìïóßåõóå äéåñåõíçôé-
êÞ Tñãáóßá íïìéêïˆ AíôéêåéìÝíïõ (Les peines
alternatives ou parallèles. Essai sur la Théorie
penale) ìÝ ôÞí ‚ðïßá Aíáãïñåýèçêå äéäÜêôùñ
Íïìéê™í ’Åðéóôçì™í êáß ôü Vôïò 1901, óôü á‰-
ôü ÐáíåðéóôÞìéï, Aíáãïñåýèçêå äéäÜêôùñ Ïsêï-
íïìéê™í ’Åðéóôçì™í ìÝ ôÞ äéáôñéâÞ ôïõ Essai
sur la fondation de la Banque d' Angleterre, ìÝ
ôÞí ‚ðïßá ìÜëéóôá êÝñäéóå êáß âñáâårï.
Ôü Vôïò 1904 ‚ ’ÁíäñåÜäçò äçìïóßåõóå ôÞí
Tñãáóßá ôïõ ‘Éóôïñßá ô\ò ÔñáðÝæçò ô\ò ’Áããëß-
áò, _ êáôáãùãÞ ôçò êáß _ ´Éäñõóßò ôçò, _ ‚ðïßá
Šð\ñîå ìßá ðñáãìáôéêÜ ìíçìåéþäçò óõìâïëÞ
óôÞí ÏsêïíïìéêÞ ‘Éóôïñßá žóôå Vôõ÷å äéåèíïˆò
Aíáãíþñéóçò êáß ôéìÞèçêå ìÝ Ðñüëïãï Aðü ôüí
ÊáèçãçôÞ Caen ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ Ðá-
íåðéóôçìßïõ ô™í Ðáñéóßùí êáß ìÝëïò ôïˆ Insti-
tut Français ô\ò Ëõþí. ‘Ç ‘Éóôïñßá ô\ò ÔñáðÝ-
æçò ô\ò ’Áããëßáò ìåôáöñÜóèçêå êáß óôÞí ’Éá-
ðùíéêÞ (1932).
ÌÝ ôÞí TðéóôñïöÞ ôïõ óôÞí ‘ÅëëÜäá, ‚ ’Áí-
äñåÜäçò TîåëÝãç óÝ _ëéêßá 28 Tô™í ‘ÕöçãçôÞò
ô\ò Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò êáß ô\ò Äçìïóßáò Ïs-
êïíïìéê\ò ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ Ðáíåðéóôç-
ìßïõ ’Áèçí™í êáß ôü Vôïò 1906 êáôÝëáâå ôÞ èÝ-
óç ôïˆ Ôáêôéêïˆ Êáèçãçôïˆ óôÞí Xäñá ô\ò Äç-
ìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò êáß Óôáôéóôéê\ò, Aðü ôÞí
‚ðïßá äßäáîå 25 óõíå÷™ò Vôç ìÝ æ\ëï êáß Aöï-
óßùóç.
´Ïôáí _ ’Áêáäçìßá ’Áèçí™í täñýèçêå ôü V-
ôïò 1926, ‚ ’ÁíäñåÜäçò Vãéíå ìÝëïò ôçò êáß ðá-
ñÝìåéíå Šðü óõíå÷\ äñáóôçñéüôçôá óôü Ðáíåðé-
óôÞìéï êáß óôÞí ’Áêáäçìßá ìÝ÷ñé ôü Vôïò 1934,
‚ðüôå êáß Aðåóýñèç Aðü ôÞí Tíåñãü Šðçñåóßá ëü-
ãù ðñïâëçìÜôùí Šãåßáò. ÓÝ Xíá ãåˆìá ôü ‚ðïrï
ðáñåôÝèç ðñüò ôéìÞí ôïˆ ’ÁíäñåÜäç, ‚ ’ÁëÝîáí-
äñïò Óâ™ëïò, ôüôå ÊïóìÞôùñ ô\ò Íïìéê\ò
Ó÷ïë\ò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í, ìßëçóå ãéÜ
ôßò têáíüôçôåò ôïˆ ’ÁíäñåÜäç, êáß ôÞ óõìâïëÞ
ôïõ óôÞí ’ÅðéóôÞìç (_ ‚ìéëßá á‰ôÞ äçìïóéåýèç-
 Ì Á
26 Å ÑÙ
É
ÁÖ
êå óôÞ ÍÝá ‘Åóôßá ô\ò 15çò Öåâñïõáñßïõ 1935)
êáß Vêáìå ôÝôïéáí Tíôýðùóç óôüí ’ÁíäñåÜäç, ž-
óôå íÜ TêöñÜóåé ôÞí Tðéèõìßá íÜ óõíå÷ßóåé ôÞí
ðáíåðéóôçìéáêÞ äéäáóêáëßá. Ôïˆôï …ìùò äÝí e-
ôáí äõíáôüí íÜ óõíå÷éóèår Tðß ìáêñüí.
‘Ï ’ÁíäñåÜäçò eôáí ðáäüò ô\ò Öéëåëåýèå-
ñçò Ó÷ïë\ò, êáß Cìåóá TðçñåáóìÝíïò Aðü ôßò ñé-
æïóðáóôéêÝò säÝåò ôïˆ Leroy Beaulieu, êáèþò
êáß Aðü ôÜ Vñãá ôïˆ John Stuart Mill êáß ôïˆ
’Éôáëïˆ äçìïóéïíüìïõ Luigi Einaudi. ÊÜðïéá A-
ðüêëéóç ôïˆ ’ÁíäñåÜäç Aðü ôÞ Öéëåëåýèåñç
Ó÷ïëÞ öåéëüôáí êáß óôü ãåãïíüò ô\ò Tðßäñáóçò
ôÞí ‚ðïßá äÝ÷ôçêå Aðü ôÞí ‘ÉóôïñéêÞ Ó÷ïëÞ,
êáèþò êáß Aðü ôü ðëÜôïò êáß ôü âÜèïò ô™í ãíþ-
óåþí ôïõ, ït ‚ðïråò ðáñåîÝêëéíáí ôü óðÜíéï ðíåˆ-
ìá ôïõ êáß ôü šèïˆóáí íÜ Aíáêáëýðôåé óõíå÷™ò
êáß íÝïõò ‚ñßæïíôåò. ’Áíôßèåôïò óôüí ðáñåìâáôé-
óìü êáß ôßò óõíÝðåéÝò ôïõ, óôßò ŠðåñâïëéêÝò êñá-
ôéêÝò äáðÜíåò, ôÞí êñáôéêÞ ãñáöåéïêñáôßá, C-
óêçóå á‰óôçñÞ êñéôéêÞ Tíáíôßïí ô™í Tíü÷ùí öï-
ñïáðáëëáã™í êáß ðñïíïìßùí, Šðïóôçñßæïíôáò ôÞ
öïñïëïãßá êáß ô™í Aðïôáìéåýóåùí. Ðáñ' …ëá
ôáˆôá ï‰äÝðïôå óõó÷Ýôéóå ôßò Añ÷Ýò ôïõ á‰ôÝò
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ìÝ ôüí ðïëéôéêü óôrâï, Aöïˆ ðáñ' …ëïí …ôé êáôÝ-
ëáâå êñáôéêÜ Aîéþìáôá óÝ ‚ñéóìÝíåò ðåñéðôþ-
óåéò, äÝí Aíåìåß÷èç óôÞí ðïëéôéêÞ. ’Áêüìç êáß
ït ðëÝïí óôåíïß ößëïé ôïõ äÝí ãíþñéæáí ðñüò ðïéü
êüììá êáôåõèõíüôáí _ ðñïôßìçóÞ ôïõ. ‘Ç ìåëÝ-
ôç ô\ò ‘Éóôïñßáò ôüí AðïìÜêñõíå Aðü êÜèå äïã-
ìáôéêÞ èÝóç Tí™ ôÜ ðïëéôéêÜ ðñïãñÜììáôá ô™í
êïììÜôùí ï‰äÝðïôå ôüí têáíïðïßçóáí. ²Éóùò äéü-
ôé Šðïóõíåßäçôá óõíÝêñéíå ôü âÜñïò ô\ò ìüñöù-
óÞò ôïõ, ô\ò TêðáßäåõóÞò ôïõ êáß ô\ò ðñïóùðé-
êüôçôÜò ôïõ ìÝ á‰ôïýò ït ‚ðïrïé Aó÷ïëïˆíôáí ìÝ
ôÞí ðïëéôéêÞ, Tí™ ‚ uäéïò eôáí îÝíïò ðñüò êÜèå
åuäïõò äçìáãùãßá. Ðáñ' …ëåò …ìùò á‰ôÝò ôßò Aí-
ôéëÞøåéò ôïõ äÝí AñíÞèçêå, …ôáí êáôÜ ôïýò Âáë-
êáíéêïýò ÐïëÝìïõò (1912-1913) TêëÞèç íÜ Š-
ðçñåôÞóåé ›ò Aíôéðñüóùðïò ô\ò ‘ÅëëÜäïò óôÞí
Êïéíùíßá ô™í ’Åèí™í, óôü Óõìâïýëéï ’Åðáíïñ-
èþóåùí ÐïëÝìïõ ô\ò ×Üãçò (1923, 1921,
1929), êáèþò êáß ›ò óýìâïõëïò ôïˆ ’Åëåõèåñß-
ïõ ÂåíéæÝëïõ.
×Üñéí ô\ò ãíþóåþò ôïõ ô\ò Ãáëëéê\ò, ô\ò
’Áããëéê\ò, ô\ò ’Éôáëéê\ò êáß ô\ò Ãåñìáíéê\ò
ãëþóóáò óõíÝãñáøå óåéñÜ Cñèñùí êáß äïêéìßùí
óÝ ‘ÅëëçíéêÜ êáß îÝíá Vãêñéôá TðéóôçìïíéêÜ ðå-
ñéïäéêÜ.
‘Ï ’ÁíäñåÜäçò Cñ÷éóå ôÞí ’Áñ÷áßá ‘Åëëçíé-
êÞ ÏsêïíïìéêÞ ‘Éóôïñßá Aðü ôÞí ïsêïíïìßá ô\ò
ÓðÜñôçò êáß óôÞ óõíÝ÷åéá ôÞ ÌåóáéùíéêÞ ìÝ ôü
«Les Finances byzantines». Ìßá óåéñÜ Aðü ôÜ
äçìïóéåýìáôÜ ôïõ ðáñáèÝôù AìÝóùò êáôùôÝñù:
«Les Finances de l' Etat Homèrique» (1915),
«Ðåñß ô™í Äçìïóéïíïìéê™í Èåùñé™í ôïˆ ’Áñé-
óôïôÝëïõò» (1915), «Ðåñß ôïˆ ðëçèõóìïˆ êáß
ôïˆ Ðëïýôïõ ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò»
(1918), «Le Montant du Budget de l' Empire
Byzantin» (1923), «De la Monnaie et de la
puissance d' achat des métaux precieux dans l'
Empire Byzantin» (1924), «Le recrutement des
Fonctionnaires et les Universités dans l' Empire
Byzantin» (1926), «Tipi di Politica Finanziaria
nell' Antichita Greca» (1927), «La Population
de l' Attique aux V et IV siecles av.J.C.»
(1928), «Les Finances de Guerre d' Alexan-
dre le Grand» (1929), «The Finance of Tyrant
Government in Ancient Greece» (1930), «La
Mort de Sparte et ses Causes Demografiques»
(1931), «Byzance Paradis du Monopole et du
Privilège» (1934), «Ðåñß ô\ò Ïsêïíïìéê\ò Äéïé-
êÞóåùò ô\ò ‘ÅðôáíÞóïõ Tðß Âåíåôïêñáôßáò»
(Ôüì. Á´-´, 1914, Aíáôýðùóç 1994 Šðü Têä.
Í. Êáñáâßá, TðéìÝëåéá ×ñÞóôïõ Ìðáëüãëïõ)
ê.C. ’Åíôáˆèá äÝïí íÜ Aíáöåñèår Tðßóçò êáß ôü

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
Vñãï ôïõ «Les Finances de l' Empire Japonais
et leur évolution» (1868-1931, 1932). ’Åðßóçò
‚ ’ÁíäñåÜäçò TîÝäéäå ôü ðåñéïäéêü Bulletin d'
Orient (1904-1910) ãéÜ íÜ ãíùñßóåé ‚ êüóìïò
ôÜ äßêáéá ô\ò ‘ÅëëÜäïò.
ÄÝí ëåßðïõí …ìùò Aðü ôü Vñãï ôïˆ ’ÁíäñÝá
’ÁíäñåÜäç êáß TíäéáöÝñïõóåò ìåëÝôåò Tðß ô\ò Uë-
ëçíéê\ò Tìðïñéê\ò íáõôéëßáò, ô\ò ðïëåìéê\ò
Äçìïóßáò Ïsêïíïìßáò, ðåñß AìÝóùí öüñùí óôÞí
‘ÅëëÜäá êëð. Óðïõäárï äÝ êáß ï‰óé™äåò Vñãï á‰-
ôïˆ èÜ ðáñáìåßíåé ôü ‘Éóôïñßá ô\ò ‘Åëëçíéê\ò
Äçìïóßáò Ïsêïíïìßáò [1918, êáß óÝ äýï ôüìïõò
1928, 1930/31. ’Áíáôýðùóéò ìåôÜ Ðñïëüãïõ
’Á.È. ’Áããåëïðïýëïõ - ÅsóáãùãÞ - Óõìðëçñù-
ìáôéêÞ Âéâëéïãñáößá ×. Ìðáëüãëïõ (Á´ ôüìïò)
êáß ÅsóáãùãÞ Ó. ÓðÝíôæá (´ ôüìïò). ’ÁèÞíá:
ÐáðáäÞìáò, 1992], êáèþò êáß ôü ÌáèÞìáôá
Äçìïóßáò Ïsêïíïìßáò [ÌÝñïò Á´: ’Áðü ô\ò ’Å-
ðáíáóôÜóåùò ìÝ÷ñé ô\ò Ðôù÷åýóåùò (1821-
1893, 1925)ÿ ÌÝñïò ´: ’Áðü ô\ò Ðôù÷åýóå-
ùò ìÝ÷ñé ôïˆ ÌåãÜëïõ ÐïëÝìïõ (1894-1914,
1925) êáß ‘ÅëëçíéêÞ ÐïëåìéêÞ êáß Ìåôáðïëå-
ìéêÞ Äçìïóßá Ïsêïíïìßá (1912-1925, 1927)].
‘Ï ’ÁíäñåÜäçò, ›ò Aêáäçìáúêüò äéäÜóêáëïò,
äÝí eôáí ìüíïí ãíùóôüò ãéÜ ôßò ðíåõìáôéêÝò A-
ñåôÝò ôïõ, AëëÜ êáß ãéÜ ôÞí êáèáñüôçôá ô\ò äéá-
ôýðùóçò ô\ò óêÝøçò ôïõ êáß ôÜ äéáíèßóìáôá ìÝ
AíÝêäïôá êáß óçìáíôéêÝò Têôüò êåéìÝíïõ ðñï-
óè\êåò êáôÜ ôÞ äéÜñêåéá ô™í ìáèçìÜôùí ôïõ
êáß ô™í äéáëÝîåþí ôïõ. Åy÷å ìåãÜëç Aöïóßùóç
óôü Vñãï ôïõ êáß Aãáðïˆóå ôïýò óõíáäÝëöïõò ôïõ
êáß ôïýò ìáèçôÝò ôïõ. ’Åêôüò …ìùò Aðü ôü Ðá-
íåðéóôÞìéï ’Áèçí™í êáß ôÞí ‘ÅëëÜäá, ‚ ’Áíäñå-
Üäçò Väùóå óåéñÜ äéáëÝîåùí êáß óÝ îÝíåò ÷™ñåò,
…ðùò óôü King's College (1920), óôÞí ’Áêáäç-
ìßá Äéåèíïˆò Äéêáßïõ ô\ò ×Üãçò (1934), óÝ ôÝó-
óåñá ÐáíåðéóôçìéáêÜ ‘Éäñýìáôá ôïˆ Âåëãßïõ
(1927), …ðïõ êáß Vëáâå Xíá ôñßôï äéäáêôïñéêü äß-
ðëùìá Aðü ôü ÐáíåðéóôÞìéï ô\ò Louvain. ’Å-
ðßóçò ìßëçóå óôü ÐáíåðéóôÞìéï ôïˆ ÊáÀñïõ
(1932), ôü ÐáíåðéóôÞìéï ô™í Ðáñéóßùí (1933)
êáß ô\ò Ëõþí, ôü ‚ðïrï ôüí ôßìçóå ìÝ ôüí ôßô-
ëï ôïˆ Tðßôéìïõ äéäÜêôïñá (1934). ‘Ç äñáóôç-
ñéüôçôá …ìùò ôïˆ ’ÁíäñåÜäç TðåêôÜèçêå êáß óÝ
äéÜöïñá ÓõíÝäñéá óôÜ ‚ðïrá Vëáâå ìÝñïò ó÷åôé-
êÜ ìÝ ôü ÂõæÜíôéï, êáèþò êáß óôü äéåèíÝò Óõ-
íÝäñéï (World Economic Congress) ôïˆ Ëïíäßíïõ
(1933).
‘Ç óõìâïëÞ ôïˆ ’ÁíäñåÜäç ìÝ ôÞí ðñùôïôõ-
ðßá ô\ò óêÝøçò ôïõ êáôÜ ôÞ óõããñáöÞ a ôÞ äé-
äáóêáëßá ôïõ óõíßóôáôï óôü ãåãïíüò …ôé ðáñïõ-
Ì Á
Å ÑÙ 27
É
ÁÖ
óßáæå ôü èÝìá ôïõ êáôåõèýíïíôáò ôïˆôï ðñüò X-
íáí êáèùñéóìÝíï óêïðü. ÈÜ ðñÝðåé äÝ íÜ ðñï-
óèÝóïõìå Tíôáˆèá êáß ôü ÖñïíôéóôÞñéü ôïõ, …ðïõ
TîÝ÷ïíôåò ìáèçôÝò ôïõ ðáñïõóßáóáí Aîéüëïãåò
Tñãáóßåò, ìåôáîý ôùí êáß ‚ Ë. Ìáêê@ò (‘Ç Tí
ôïrò Äçìïóßïéò Ïsêïíïìéêïrò äñ@óéò ôïˆ ’Éù. Êá-
ðïäéóôñßïõ 1910), ‚ Êñéåæ\ò (Ðåñß ô\ò Ïsêïíï-
ìßáò ô\ò ´Õäñáò, 1911), ‚ ’É. ÔóáããÜñçò (Óõì-
âïëÞ åsò ôÞí ‘Éóôïñßá ô™í äçìïóéïíïìéê™í ô\ò
’ÅðáíáóôÜóåùò, 1917) ê.C.
‘Ï ’ÁíäñåÜäçò ôéìÞèçêå ãéÜ ôÞí …ëç óõìâï-
ëÞ ôïõ ìÝ ðáñÜóçìá, ìåôÜëëéá êáß Cëëåò ôéìç-
ôéêÝò äéáêñßóåéò. Ìåôáîý ôïýôùí _ AíÜèåóç ó'
á‰ôüí ô\ò ´Åäñáò ôïˆ ÐñïÝäñïõ ô\ò ’Åðéôñïð\ò
ãéÜ ôÜ Uêáôü Vôç ôïˆ Ëüñäïõ ÌðÜõñïí, ôü Aîßù-
ìá ôïˆ ÊïóìÞôïñïò ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ
Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í, ôïˆ ÐñïÝäñïõ ôïˆ ‘Åë-
ëçíï-’Áããëéêïˆ ÓõíäÝóìïõ, êáß ôïˆ ÐñïÝäñïõ
ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ ÓõíäÝóìïõ ãéÜ ôÞí Êïéíùíßá ô™í
’Åèí™í. ‘Ï ’ÁíäñåÜäçò Tðßóçò TîåëÝãç ìÝëïò
ô\ò Royal Economic Society, ô\ò Acadèmie des
Sciences Morales et Politiques ô™í Ðáñéóßùí,
ô\ò ’Áêáäçìßáò Ðïëéôéê\ò ’ÅðéóôÞìçò ô\ò
ÍÝáò ‘Õüñêçò, ô\ò Âáõáñéê\ò ’Áêáäçìßáò ôïˆ
ÌïíÜ÷ïõ, êáèþò êáß ô™í ’Áêáäçìé™í Âïõêïõ-
ñåóôßïõ êáß ÊáÀñïõ.
‘Ï ’ÁíäñåÜäçò, ìïëïíüôé êáôår÷å ëáìðñÝò
èåùñçôéêÝò ãíþóåéò, äÝí Aó÷ïëÞèçêå ìÝ ôÞí ‘É-
óôïñßá ô™í Ïsêïíïìéê™í Èåùñé™í, Vñãï ôü ‚ðïrï
AíÝëáâáí ‚ Óôåöáíßäçò, ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò êáß Óß-
äåñéò, Tí óõíå÷åßá äÝ ‚ ŠðïãñÜöùí, ‚ êáèåßò A-
ðü äéáöïñåôéêÞ óêïðéÜ, åuôå ãéÜ ôÞí ÊïéíùíéêÞ
ÏsêïíïìéêÞ óôÞí TîÝëéîÞ ôçò (Óôåöáíßäçò), åuôå
ãéÜ ôÞí ‘Éóôïñßá ô\ò Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò (Êá-
ëéôóïõíÜêéò), åuôå ìÝ ôÞí tóôïñéêÞ TîÝëéîç ôïˆ ïs-
êïíïìéêïˆ öáéíïìÝíïõ (Óßäåñéò), åuôå Aðü óêïðé@ò
ÄïãìÜôùí, Èåùñé™í êáß ÓêÝøåùò (×ïõìáíßäçò).
‘Ï ’ÁíäñåÜäçò Aó÷ïëÞèçêå ìÝ ðïëëÜ êáß
ðïéêrëá èÝìáôá ô\ò Äçìïóßáò Ïsêïíïìßáò êáß
ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ‘Éóôïñßáò, Aðïäåéêíýïíôáò ôÞí
ðëáôåéÜ ôïõ ìüñöùóç êáß ôÞí têáíüôçôÜ ôïõ ôïˆ
÷åéñéóìïˆ ô™í ðçã™í ôßò ‚ðïßåò TðÝëåãå ãéÜ ôü
èÝìá ôü ‚ðïrï ôüí Aðáó÷ïëïˆóå ðñüò äéåñåýíç-
óç. Á‰ôÞ _ óõíå÷Þò ðñïóðÜèåéÜ ôïõ, ‚ êüðïò
ô\ò äéäáóêáëßáò, ôü öïñôßï ô\ò ðáñáêïëïýèçóçò
ô\ò TîÝëéîçò ô\ò ’ÅðéóôÞìçò, ôüí Vöèåéñáí, ìá-
æß ìÝ ôü ãåãïíüò ôïˆ Aóèåíéêïˆ ñãáíéóìïˆ ôïõ,
žóôå íÜ ðñïáéóèáíèår ôüí óýíôïìï ÷ñüíï ô\ò
æù\ò ôïõ êáß íÜ äéáâåâáéþíåé ôü öéëéêü ðåñéâÜë-
ëïí ôïõ …ôé äÝí èÜ V÷åé ðëÝïí ô™í 60 ÷ñüíùí
æù\ò. Êáß ðñÜãìáôé Vóâçóå ðïëý ðñßí, Aöïˆ C-
 Ì Á
28 Å ÑÙ
É
ÁÖ
öçóå Vñãï êïëïóóéárï, ðñùôüôõðï, äçìéïõñãéêü,
žóôå Tìårò …ëïé ït Cëëïé íÜ åuìáóôå óõìðëçñþ-
ìáôÜ ôïõ.
‘Ï ’ÁíäñÝáò ’ÁíäñåÜäçò Têôüò ô™í Cëëùí e-
ôáí êáß êñéôéêüò èåÜôñïõ ãñÜöïíôáò óÝ Töçìåñß-
äåò êáß ŠðïãñÜöïíôáò ìÝ ôü øåõäþíõìïí «²Áë-
ê». ÔÜ äçìïóéåýìáôÜ ôïõ —…ðùò TëÝ÷èç— A-
íáãíþóèçêáí Aðü ôßò óô\ëåò Tãêñßôùí ðåñéï-
äéê™í Uëëçíéê™í êáß îÝíùí, êáèþò êáß Uëëç-
íéê™í Töçìåñßäùí (’Åëåýèåñïí Â\ìá, ‘Åóôßá,
ÂñáäõíÞ, ²Åèíïò, ôÞ ãáëëüöùíç Messageur d'
Athènes) êáß îÝíùí Töçìåñßäùí, …ðùò _ Temps,
Comedia ê.C.
‘Ï ’ÁíäñåÜäçò, ðáñ' …ëïí …ôé eôáí ðáäüò
ô\ò Öéëåëåýèåñçò Ó÷ïë\ò, äÝí Šð\ñîå —…ðùò
aäç TëÝ÷èç— AêñáéöíÞò ðáäüò ôçò, ãéÜ ôüí ëü-
ãï ôïˆôï êáß ÷áñáêôÞñéæå ôüí Uáõôü ôïõ Têëå-
êôéêü. ‘Ï ’ÁíäñåÜäçò AðÝññéðôå êÜèå Cëïãç T-
ðéâÜñõíóç ôïˆ ðñïûðïëïãéóìïˆ, êáèþò Tðßóçò
êáß Šðåñâïëéêïˆ ðáñåìâáôéóìïˆ. ÄÝí äßóôáæå íÜ
êáôáêñßíåé ôÞí UêÜóôïôå Aêïëïõèïýìåíç ïsêïíï-
ìéêÞ ðïëéôéêÞ, êáôáêñßíïíôáò ôÞí Aôáóèáëßá,
ôÞí ìÞ AðïäïôéêÞ êñáôéêÞ ìç÷áíÞ, ôÞí ðïëéôé-
êÞ ô™í öïñïëïãéê™í Aðáëëáã™í, êáß Šð\ñîå Aí-
ôßèåôïò Tðéðñüóèåôçò öïñïëïãßáò ãéÜ ôÞí êÜëõ-
øç ô™í êñáôéê™í äáðáí™í, óõìâïõëåýïíôáò ôüí
ðåñéïñéóìü ôùí Aíôß ô\ò ðñïóöõã\ò óôÞ öïñïëï-
ãßá.
ÔÞí 29çí ÌáÀïõ 1935, _ ’ÁèÞíá, _ ðüëç
óôÞí ‚ðïßá ôüí ðåñéóóüôåñï ÷ñüíï äßäáîåí ‚ ’Áí-
äñåÜäçò, ðëçñïöïñÞèçêå ôüí èÜíáôü ôïõ óÝ _ëé-
êßá 59 Tô™í. ’ÁìÝóùò ‚ëüêëçñç _ ÷þñá AëëÜ
êáß ôü Tîùôåñéêü AíÞããåéëáí ôü ðÝñáóìá óôÞí
ásùíéüôçôá ôïˆ ãßãáíôá ôïýôïõ ô\ò ïsêïíïìéê\ò
tóôïñßáò. ÔÞí Tðï÷Þ Têåßíç óÝâïíôáí êáß Têôé-
ìïˆóáí ôïýò ìåãÜëïõò TðéóôÞìïíåò, ƒ÷é …ðùò
óÞìåñá, …ðïõ ït Töçìåñßäåò ìÝ ìéêñÜ ãñÜììáôá
óÝ êÜðïéåò äõóêüëùò Aíáãíþóéìåò óô\ëåò ôùí
èÜ Vãñáöáí uóùò äýï-ôñårò ëÝîåéò ãéÜ ôüí èÜíá-
ôü ôïõ êáß _ ôçëåüñáóç èÜ AíÞããåéëå ôü ðÝíèé-
ìï ãåãïíüò Tíôüò 30´´. Êáß ôïˆôï äéüôé äÝí èÜ e-
ôáí êÜðïéïò ìéêñïðïëéôéêüò a «ëåãüìåíïò» ôñá-
ãïõäéóôÞò a êÜðïéïò äçìïóéïãñÜöïò äåõôÝñáò
óåéñ@ò a ^èïðïéüò ô\ò uäéáò óåéñ@ò a êÜðïéïò ä\-
èåí Tðþíõìïò ê.C. Á‰ôÞ åyíáé _ «Aîéïêñáôßá»
ô\ò ðáñçêìáóìÝíçò Tðï÷\ò ìáò.
‘Ï ’ÁíäñåÜäçò óôÞ äéáèÞêç ôïõ Cöçóå ›ò T-
êôåëåóôÝò ôïõ ôïýò êáèçãçôÝò Ãåþñãéï Ìáñé-
äÜêç, Ðáíáãéþôç Êáíåëëüðïõëï êáß ôüí äéêç-
ãüñï ôïõ ÐÝôñï Ìáìüðïõëï. ²Áöçóå êáß êëçñï-
äïôÞìáôá …ðùò ôü ãñáöårï ôïõ, ôÜ âéâëßá ôïõ,
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
äéÜöïñá ÷åéñüãñáöÜ ôïõ êáß æùãñáöéêïýò ðßíá-
êåò óôÞ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Á-
èçí™í. ÔÜ âéâëßá ôÜ ‚ðïrá Aöïñïˆóáí óôü ÈÝá-
ôñï êáß ôÞ Ëïãïôå÷íßá Têëçñïäüôçóå óôüí Öéëï-
ëïãéêü Óýëëïãï «Ðáñíáóóüò» êáß ôÜ Cëëá âé-
âëßá ôïõ óôÞí ÊåñêõñáúêÞ ‘Åóôßá. Ðñïóùðéêü-
ôçôåò Vóðåõóáí ìÝ ôÞí Aíáããåëßá ôïˆ èáíÜôïõ
ôïõ íÜ ãñÜøïõí äéÜöïñá íåêñþóéìá Aöéåñþìáôá
êáß ìåôáîý ôïýôùí ‚ J.M. Keynes (Economic
Journal, 1935), ‚ Ch. Rist (Revue d' Economie
Politique, 1935), ‚ H. Baynes («Times» 5-6-
1935), ‚ Á. Lalande (Journal Officiel de la
Republique Française, 1935) êáß TÜí æïˆóå ‚
ößëïò ôïõ Edgeworth Aóöáë™ò èÜ Vãñáöå êáß á‰-
ôüò.
’Åíôáˆèá èÜ ðñÝðåé íÜ AíáöÝñïõìå …ôé ãéÜ
ôüí ’ÁíäñåÜäç ãñÜöôçêáí êáß äéÜöïñá Aöéåñþ-
ìáôá êáß Tñãáóßåò, …ðùò ôïˆ ÊáèçãçôÞ ’Áèá-
íÜóéïõ Óìðáñïýíç (1892-1987) Andrè
Andréades, fondateur de la Science des
Finances en Grèce, (’Áè\íáé 1936, ìÝ Ðñüëï-
ãï ôïˆ Êáèçãçô\ ÊõñéÜêïõ ÂáñâáñÝóóïõ). ‘Ç
uäéá Tñãáóßá ôïˆ Óìðáñïýíç äçìïóéåýèçêå êáß
óôÞ Ãåñìáíßá (1940) ìÝ Ðñüëïãï ôïˆ Werner
Sombart. ‘Ï Í. ÊáóêáñÝëëçò Tðßóçò äçìïóßåõ-
óå óôÞí «’Åñãáóßá» 23/2/36 äýï äïêßìéá Aöéå-
ñùìÝíá óôü Vñãï ôïˆ ’ÁíäñåÜäç, ‚ ÊáèçãçôÞò
Ðáíáãéþôçò Äåñôéë\ò äçìïóßåõóå äýï Cñèñá ôïõ
óôÞ «Rivista di Diritto Finanziario e Scienza di
Finanze» (1939) êáß óôÞí «’Åñãáóßá»
(6/7/1935) êáß ‚ ’Áêáäçìáúêüò ÊõñéÜêïò Âáñ-
âáñÝóóïò óôüí åsóéôÞñéï ëüãï ôïõ óôÞí ’Áêáäç-
ìßá ’Áèçí™í (1938), ôÞí «’Åöçìåñßäá ‘ÅëëÞ-
íùí Íïìéê™í» (16/5/1936).
Ôéìþíôáò ôÞ ìíÞìç ôïˆ ’ÁíäñåÜäç, _ Íïìé-
êÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í äçìïóß-
åõóå ôñårò ôüìïõò ìÝ TðéìÝëåéá Vêäïóçò ô™í Êá-
èçãçô™í Ê. ÂáñâáñÝóóïõ, Ã. Ðåôñïðïýëïõ êáß
’É. Ðßíôïõ. ‘Ï ÂáñâáñÝóóïò …ìùò, ‚ êïëïóóüò
á‰ôüò ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’ÅðéóôÞìçò óôÞ ÷þñá
ìáò êáß ìÝ óõíåñãÜôåò ôïýò ’Á. ’Áããåëüðïõëï,
Ã. Ðåôñüðïõëï, ’É. Ðßíôï êáß Î. Æïëþôá ìÝ U-
ôÝñïõò óõíáäÝëöïõò ôïˆ ’ÁíäñåÜäç, TîÝäùóå êáß
Xíáí säéáßôåñï Ôüìï ìÝ ôßôëï Etudes Dediées à
la Mémoire d' Andrè Andréades (Athènes
1940). Èåùñïˆìå …ôé èÜ ðñÝðåé íÜ AíáöÝñïõìå
Tíôáˆèá êáß ôïýò óõíåñãÜôåò ôïˆ Ôüìïõ ôïýôïõ
Šðü ôÞí Ðñïåäñßá ôïˆ ÊõñéÜêïõ ÂáñâáñÝóóïõ,
…ðùò ït: E. Cicotti, V. Martin, Bardí, F. Döl-
ger, A. Calderini, W. Lotz, W. Scott, C. Bres-
ciani-Turoni, C. Gini, ’É. Ðßíôïò, B. Grioziotti,
J. Hollander, A. Salter, B. Schlepner, M. Ansi-

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
aux, H. Truchy, U. Ricci, F. Savorgnan, A.
Aftalion, Î. Æïëþôáò, ’Á. ’Áããåëüðïõëïò, F.
Mann, F. Heichelheim, Ê. ÂáñâáñÝóóïò, E.
Allix, G. Vernandsky, M. Rostovtzelf, P.
Collinet, F. Flora, B. Gronningen, S. Runciman,
Ã. Ðåôñüðïõëïò.
‘Ï ’ÁíäñåÜäçò, TðáíáëáìâÜíïõìå, Cöçóå Vñ-
ãï AðáñÜìéëëï êáß öÞìç Aãáèïˆ Aíäñüò. ·Çôáí
å‰êïëïðëçóßáóôïò Aðü ôïýò óðïõäáóôÝò ôïõ êáß
êÜèå Aðüãåõìá Vðñåðå íÜ V÷åé êÜðïéïí ðñïóêå-
êëçìÝíï óôÞí ïsêßá ôïõ, a óõíÜäåëöü ôïõ a íå-
ïóóü ô\ò ’ÅðéóôÞìçò, ãéÜ íÜ óõæçôår äéÜöïñá T-
ðéóôçìïíéêÜ èÝìáôá. ÊáôÜ ôÞ äéÜñêåéá ô\ò óõ-
æÞôçóçò ãåíí™íôáí äéÜöïñá èÝìáôá ãéÜ Vñåõíá
êáß Vóðåõäå íÜ ôÜ Tðåîåñãáóèår ìÝ ìåãÜëç äå-
îéïôå÷íßá, âÜèïò êáß å‰èýíç. ‘Ï ’ÁíäñåÜäçò
Šð\ñîå êáß åyíáé ìÝãáò êáß äÝí åyíáé ôõ÷árï ôü
Âéâëéïãñáößá ãéÜ ôÞ æùÞ êáß ôü Vñãï ôïˆ ’ÁíäñÝá Ì. ’ÁíäñåÜäç
Á íáëõôéêü êáôÜëïãï ô™í íåêñïëïãé™í ðïý äç-
ìïóéåýèçóáí óÝ Töçìåñßäåò êáß ðåñéïäéêÜ ô\ò
‘ÅëëÜäïò êáß ôïˆ Tîùôåñéêïˆ V÷åé äçìïóéåýóåé ‚
’Å.Ð. ÖùôéÜäçò, Âéâëéïãñáößá ’ÁíäñÝïõ Ì.
’ÁíäñåÜäïõ. ’Áè\íáé: ‘Åóôßá, 1936, óó. 22-24.
ÔÜ ìåôáãåíÝóôåñá äçìïóéåýìáôá AíáãñÜöïõìå
êáôÜ ÷ñïíïëïãéêÞ óåéñÜ:
’Áããåëüðïõëïò, ’Á.È., «Ðñïïßìéïí», óÝ ’Á.Ì.
’ÁíäñåÜäïõ, Ãåíéêáß ’Áñ÷áß Öïñïëïãßáò-Ðá-
íåðéóôçìéáêáß Ðáñáäüóåéò. ’Áè\íáé: ’Éù. Æá-
÷áñüðïõëïò, 1935, óó. á´-ä´.
’Éäßïõ, «‘Ï ’ÁíäñåÜäçò ›ò Ïsêïíïìïëüãïò»,
«’Åñãáóßá», Vô. Æ´, ô÷. 335, 31.5.1936, óó.
613-14.
Dölger, Fr. «Á.Ì. Ándreades», «Byzantinische
Zeitschrift» 1936, óó. 285-88.
Sbarounis, Ath., André M. Andréadès. Fonda-
teur de la science des finances en Grèce.
Ðñüëïãïò K. Varvaressos. Paris: Recueil
Sirey, 1936, óó. VIII+294.
ÂáñâáñÝóóïò, Ê. «’Áíôéöþíçóéò åsò Tðßóçìïí Š-
ðïäï÷Þí ôïõ åsò ’Áêáäçìßáí ’Áèçí™í», Ðñá-
êôéêÜ ’Áêáäçìßáò ’Áèçí™í, 1937, ó. (49)-
(51).
Sbarounis, Ath., Andreas M. Andreades.
Begründer der Finanzwissenschaft in
Griechenland. Ðñüëïãïò K. Varvaressos -
Ì Á
Å ÑÙ 29
É
ÁÖ
ãåãïíüò …ôé ‚ ÊõñéÜêïò ÂáñâáñÝóóïò óôüí Ðñü-
ëïãü ôïõ óôßò «Etudes» Vãñáøå ãé' á‰ôüí: «À
um homme dont la vie fut consacrée à la pen-
sée de la recherche scientifique et exclusive-
ment animée par l' idée du vrai et du beau, y
aurait il de meilleur monument?». ‘Ï äÝ ’Áìå-
ñéêáíüò äéÜóçìïò ïsêïíïìïëüãïò-êïéíùíéïëüãïò
Edwin Seligman óÝ äçìïóßåõìÜ ôïõ ôü 1926 ôüí
÷áñáêôÞñéóå ›ò «the most distighuished Public
specialist of his time».
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. K. BáñâáñÝóóïõ, Ã. Ðåôñïðïýëïõ, ’É. Ðßíôïõ, ²Åñ-
ãá, Ôüì. É, ’Áè\íáé 1938. L. Houmanidis «Andreas
Andreades: Opening Address International Congress of
Public Finance and Fiscal Policy», «Spoudai», Vol.
XXVII, Piraeus 1976.
×ñ\óôïò Ð. Ìðáëüãëïõ
W. Sombart. Jena: G. Fischer, 1940, óó.
XII+264.
Äåñôéë\ò, Ð.Â., Ëüãïò ’Åðéìíçìüóõíïò Têöù-
íçèåßò åsò ôü ’Åðéóôçìïíéêüí Ìíçìüóõíïí
’ÁíäñÝïõ Ì. ’ÁíäñåÜäïõ, Ó÷ïëÞ Íïìéê™í êáß
Ïsêïíïìéê™í ’Åðéóôçì™í. ’ÁñéóôïôÝëåéï Ðá-
íåðéóôÞìéï Èåóóáëïíßêçò, 1946, 37 óó.
Óâþëïõ, ’Áë. «’ÁíäñÝáò ’ÁíäñåÜäçò. Óêéáãñáößá»,
«ÊåñêõñáúêÜ ×ñïíéêÜ» 2 (1952) 1-10.
«ÍÝá ‘Åóôßá», Vô. ÊÈ´, ôüì. 57ïò, ô÷. 671,
’Áè\íáé 15 ’Éïõíßïõ 1955. Óåëßäåò AöéåñùìÝ-
íåò óôüí ÊáèçãçôÞ ’Á.Ì. ’ÁíäñåÜäç (óó. 771-
784). Óôü AöéÝñùìá á‰ôü óõíåñãÜóèçêáí:
—×Üñçò, Ð. «Åuêïóé ×ñüíéá, (29 ÌáÀïõ
1935-29 ÌáÀïõ 1955)», ó. 771.
—Æïëþôáò, Îåí., «’ÁíäñÝáò ’ÁíäñåÜäçò», ó.
772.
—Êïýëçò, É.Í., «‘Ï Ïsêïíïìïëüãïò êáß ‚
ÄéäÜóêáëïò», óó. 772-73.
—ÊáóêáñÝëçò, Í.Â., «Á.Ì. ’ÁíäñåÜäçò»,
óó. 773-781.
—’ÁèáíáóéÜäçò-Íüâáò, Èåì., «’ÁíäñåÜäçò,
ÊáèçãçôÞò ôïˆ ÈåÜôñïõ», óó. 782-84.
Ioannito, Giuseppe, «La finanza pubblica nell'
opera storica di Andrea M. Andreades»,
«Archivio Finanziario» XI (1963) 134-72.
Houmanidis, L. Th., «Opening Address:
 Ì Á
30 Å ÑÙ
É
ÁÖ
Andreas Andreades», «Spoudai» KZ´, 2
(1977), óó. 233-237.
Ìðáëüãëïõ, ×., «’ÁíäñÝáò ’ÁíäñåÜäçò (1876-
1935)», «ÊåñêõñáúêÜ ÍÝá», Vô. 41ï, Añ.
1598, ÓåðôÝìâñéïò 1985, óó. 5-6.
’Áããåëüðïõëïò, ’Á.È., «ÐåíÞíôá ÷ñüíéá ìåôÜ
ôü èÜíáôï ôïˆ ìåãáëýôåñïõ ´Åëëçíá ïsêïíï-
ìïëüãïõ-’ÁíäñÝáò ’ÁíäñåÜäçò», «Ïsêïíïìé-
êüò Ôá÷õäñüìïò» ö.3 (1706), 15 ’Éáíïõáñß-
ïõ 1987, óó. 27-31.
’Éäßïõ, «’ÁíäñÝáò Ì. ’ÁíäñåÜäçò. 50 ÷ñüíéá A-
ðü ôüí èÜíáôü ôïõ», «ÐñáêôéêÜ ’Áêáäçìßáò
’Áèçí™í» 61 (1987) 435-450.
Êåßìåíá ôïˆ ’Á. ’ÁíäñåÜäç
Å íôáˆèá èÜ ðáñáèÝóïõìå óåëßäåò Aðü ôü êåßìåíï ô\ò ‘Éóôïñßáò ô\ò Äçìïóßáò Ïsêï-
íïìßáò ôïˆ ’ÁíäñÝá ’ÁíäñåÜäç, Añ÷üìåíïé Aðü ôïýò Vììåóïõò öüñïõò êáß äÞ ôÜ ãíù-
ñßóìáôá ô\ò Aèçíáúê\ò ôåëùíåéáê\ò íïìïèåóßáò (óó. 252-256) ãéÜ íÜ óõíå÷ßóïõìå ìÝ
ôßò TìðïñïêñáôéêÝò ôÜóåéò ô\ò ïsêïíïìéê\ò ðïëéôéê\ò ô™í ’Áèçí™í (óó. 256-262).
á´) ÅsäéêÜ ãíùñßóìáôá ô\ò Aèçíáúê\ò
ôåëùíéáê\ò íïìïèåóßáò
’Åí ô¨ ðñïçãïõìÝí¤ âéâëߤ TãÝíåôï ìáêñüò
ëüãïò ðåñß ô™í äéáöüñùí ìïñö™í ô\ò TììÝóïõ
öïñïëïãßáò ðáñ' ´Åëëçóéí. ÔÜ ðåñß öüñùí êáôá-
íáëþóåùò, äéáðõëßùí êáß ô™í ãåíéê™í ÷áñáêôç-
ñéóôéê™í ô™í ôåëùíéáê™í äáóì™í ñçèÝíôá Tðé-
ôñÝðïõóé íÜ ìÞí TðáíÝëèùìåí Tðß ô™í èåìÜôùí
ôïýôùí. ÐñÝðåé ä' …ìùò íÜ ðñïóôåè™óß ôéíá ðå-
ñß åsäéê™í ôéíùí ãíùñéóìÜôùí ô\ò Aèçíáúê\ò ôå-
ëùíéáê\ò íïìïèåóßáò.
Êáß ðñ™ôïí óçìåéùôÝïí …ôé Tëåéôïýñãïõí
ôñé™í åsä™í äáóìïß: ‚ Tí ’Áôôéêj, ‚ Tí ôïrò óõì-
ìá÷éêïrò êñÜôåóé êáß ‚ Tðß ô™í äéåñ÷ïìÝíùí äéÜ
ôïˆ Âïóðüñïõ.
Ït Tí ’Áôôéêj åsóðñáôôüìåíïé äáóìïß AíÞñ-
÷ïíôï Aóöáë™ò Aðü ô™í Añ÷™í ôïˆ ôåôÜñôïõ ás™-
íïò åsò 2% Tðß ô™í åsóáãïìÝíùí êáß TîáãïìÝíùí.
Ôü ðïóïóôüí ôïˆôï, ›ò aäç Aíåðôýîáìåí, eôï
êáè' Uáõôü Añêïýíôùò âáñý1, êáèßóôá äÝ ôïˆôï V-
ôé âáñýôåñïí ï‰ ìüíïí _ êáôáâïëÞ åsò ÷ñ\ìá, Aë-
ëÜ êáß _ ðáñ' á‰ô¨ ëåéôïõñãßI ëéìåíéê™í ôåë™í,
säßI äÝ öüñùí Tðß ô\ò ëåéáíéê\ò êáôáíáëþóåùò2.
´Ïèåí äÝí åyíáé ðáñÜëïãïò _ åsêáóßá3 …ôé, ðñü
ô™í óôñáôéùôéê™í óõìöïñ™í ô™í ’Áèçí™í, ‚ äá-
óìüò AíÞñ÷åôï ìüíïí åsò 1%.
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
Ìðáëüãëïõ, ×ñ. (Tðéì.), ÓõìâïëÞ óôÜ 50 ÷ñü-
íéá ôïˆ ’ÁíäñÝá Ì. ’ÁíäñåÜäç, …ðùò UïñôÜ-
óèçóáí Aðü ôÞí ‘Åôáéñåßá Êåñêõñáúê™í
Óðïõä™í. ’ÁèÞíá 1989.
’Éäßïõ, «Äýï ‘ÅðôáíÞóéïé tóôïñéêïß ô\ò Ïsêïíï-
ìßáò: ’ÁíäñÝáò Ì. ’ÁíäñåÜäçò-’ÁñéóôïôÝëçò
Ä. Óßäåñéò», ÐñáêôéêÜ Å´ ’Åèíéêïˆ Óõíåäñß-
ïõ ‘Åëëçíéê\ò ‘Åôáéñåßáò Ïsêïíïìéê\ò ‘Éóôï-
ñßáò (Êýèçñá, 30 Á‰ãïýóôïõ-1 Óåðôåìâñßïõ
1996), ’ÁèÞíá 1999, óó. 49-71.
Ãêéïýñáò, È., Öïñïëïãßá êáß ÐïëéôéêÞ. Ðïëéôé-
êï-ïsêïíïìéêÞ ðñïâëçìáôéêÞ êáß äçìïóéïíï-
ìéêÞ óêÝøç. ’ÁèÞíá 2000, óó. 189-222.
Åsò ôÜò óõììá÷ßäáò ðïëéôåßáò ‚ äáóìüò Tðß
ô™í åsóáãïìÝíùí êáß TîáãïìÝíùí AíÞñ÷åôï åsò 5
êáß ï‰÷ß åsò 2%, eôï åsêïóôÞ êáß ƒ÷é ðåíôçêï-
óôÞ. Ôü ðïóïóôüí eôï Aíþôåñïí, äéüôé ôü ôÝëïò
åsóá÷èÝí ðñüò AíôéêáôÜóôáóéí ôïˆ öüñïõ ô™í
óõììÜ÷ùí, äÝí eôï ‚ óõíÞèçò ôåëùíéáêüò äá-
óìüò. ÈÜ uäùìåí Cëëùò êáôùôÝñù4 …ôé _ åsêï-
óôÞ AñãÜ åsóÞ÷èç êáß âñá÷ýí âßïí Vó÷åí.
’Åí ô¨ Âïóðüñ¤ ‚ äáóìüò eôï Vôé âáñýôå-
ñïòÿ AíÞñ÷åôï åsò 10% Tðß ðÜíôùí ô™í Tê ôïˆ
Ðüíôïõ êïìéæïìÝíùí5. Ôáˆôá eóáí ðïëëÜ, ðåñé-
åëÝìâáíïí äÝ êáôÜ ðñ™ôïí ìÝí ëüãïí órôïí êáß
äïýëïõò6, ðñüò äÝ ðáíôïrá ôáñß÷ç, îçñïýò êáñ-
ðïýò êôë. ‘Ç «äåêÜôç ô™í Tê ôïˆ Ðüíôïõ ðëïß-
ùí» åsóÞ÷èç ôü ðñ™ôïí Šðü ôïˆ ’ÁëêéâéÜäïõ ô¨
4117. ‘Ï Gernet8 ŠðïèÝôåé …ôé áôç AíåðëÞñù-
óå ôÞí Cäåéáí, côéò Aðgôårôï ðñüôåñïí ðáñÜ ô™í
èáëáóóïêñáôüñùí ’Áèçíáßùí, …ðùò óôáë™óé ôÜ
Tê ôïˆ Ðüíôïõ ðñïúüíôá Aëëá÷ïˆ a åsò Ðåéñáé@9
êáß äéÜ ôïˆôï èåùñår …ôé _ ìåôáññýèìéóéò AðåôÝ-
ëåóå ðñüïäïí. Ôïˆôï ï‹ôå Aðßèáíïí, Aëë' ï‹ôå
Cëëïèåí âåâáéïˆôáé. ’ÁóöáëÝò ôï‰íáíôßïí ôõã÷Ü-
íåé …ôé êáôáñãçèåróá ìåôÜ ôÞí Tí Ásãüò Ðïôá-
ìïrò ìÜ÷çí, AíáóõíåóôÜèç Šðü ôïˆ Èñáóõâïýëïõ
êáß Tëåéôïýñãçóå ìÝ÷ñé ô\ò ’Áíôáëêéäåßïõ åsñÞ-
íçò, ‚ðüôå êáß ðÜëéí, ›ò öáßíåôáé, êáôçñãÞèç.
Át AëëåðÜëëçëïé áôáé êáôáñãÞóåéò äåéêíýïõ-

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
óé ôÞí êáß Cëëùò äéÜ ôÞí äéåèí\ Tìðïñßáí êáôá-
öáí\ êáôáèëéðôéêüôçôá ôïˆ öüñïõÿ ôáýôçò ðñüóèå-
ôïò Aðüäåéîéò åyíáé …ôé, ìåôÜ têáíÜò äåêáåôçñßäáò
(ôÞí 139 ’ÏëõìðéÜäá), ït Ñüäéïé, ›ò ðëçñïöïñår ‚
Ðïëýâéïò10, TêÞñõîáí ðüëåìïí êáôÜ ô™í Âõæáíôß-
ùí, AðïðåéñáèÝíôùí í' AíáóõóôÞóùóé ôüí äáóìüí.
â´) Át Tê ô™í ôåëùíåßùí ðñüóïäïé
ÔÜ ôåëùíårá AðåôÝëïõí ôÞí êõñéùôÜôçí öïñï-
ëïãéêÞ ðñüóïäïí ô™í ‘Åëëçíßäùí ðïëéôåé™í. Åuäï-
ìåí AíùôÝñù11 ‚ðïßáí óçìáóßáí åy÷åí áôç äéÜ ôÞí
Êüñéíèïí êáß Cëëáò ôéíÜò ðïëéôåßáò. ’Åê ôïˆ Ðï-
ëõâßïõ12 ðëçñïöïñïýìåèá …ôé _ Ñüäïò êáôÜ ôÞí
153çí ’ÏëõìðéÜäá åsóÝðñáôôåí Tê ô™í ôåëùíåßùí
ôçò Cíù ô™í 166 ôáëÜíôùíÿ Tê äÝ ôïˆ ÄçìïóèÝ-
íïõò13 …ôé âÜñâáñïò âáóéëåýò, ‚ ÊåñóïâëÝðôçò, ^-
ñýåôï Tê ô\ò á‰ô\ò ðçã\ò ðëÝïí a ôñéáêüóéá.
Ðüóá eóáí ôÜ Tê ô™í äéáöüñùí á‰ô™í ôå-
ëùíåßùí Vóïäá ô™í ’Áèçí™í;
ÔÜ Tê ô\ò äåêÜôçò Vóïäá, ëü㤠ô\ò óðïõ-
äáéüôçôïò ô™í Tê Âïóðüñïõ åsóêïìéæïìÝíùí, e-
óáí ôüóïí ìåãÜëá, žóôå _ Aíáóýóôáóéò á‰ô\ò
Tðß Èñáóõâïýëïõ TðÝóôñåøåí åsò ôïýò ’Áèçíáß-
ïõò «÷ñçìÜôùí å‰ðïñÞóáíôáò Ëáêåäáéìïíßïõò
AíáãêÜóáé ôïéáýôçí ïwáí á‰ôïrò Täüêåé ðïéÞóá-
óèáé ôÞí åsñÞíçí»14ÿ åsò ôß Aêñéâ™ò AíÞñ÷ïíôï C-
ãíùóôïí. ’Åðßóçò Cãíùóôá åyíáé ôÜ Vóïäá ô\ò
åsêïóô\ò, Cí êáß ôü ãåãïíüò …ôé åsóÞ÷èç Tðß ôj
ðñïóäïêßI …ôé èÜ ç‰îÜíåôï _ Tê ôïˆ öüñïõ ô™í
óõììÜ÷ùí ðñüóïäïò, åyíáé Añêïˆóá Víäåéîéò ô\ò
ìåãÜëçò á‰ô\ò Aðïäüóåùò. ’ÁëëÜ êáß á‰ôïˆ ôïˆ
ôåëùíåßïõ Ðåéñáé™ò ìáôáßùò ^ëðßóèç íÜ Tîáêñé-
âùè™óéí át ðñüóïäïé.
‘Ï ’Áíäïêßäçò ëÝãåé …ôé ô¨ 401 _ «ðåíôç-
êïóôÞ» AðÝäéäå 30 ôÜëáíôá, åy÷å ä' Têìéóèùèj
ôü Uðüìåíïí Vôïò Aíôß 36. ’Åê ôïýôïõ ŠðåëÞöèç
…ôé ôüóá eóáí ôÜ Vóïäá ôïˆ ôåëùíåßïõ Ðåéñáé™ò,
êáß ‚ Añéèìüò ïôïò T÷ñçóßìåõóåí Aðü ôïˆ
Barthelemy ìÝ÷ñé ôïˆ Beloch15 …ðùò _ …ëç Tì-
ðïñßá ôïˆ Tðéíåßïõ Šðïëïãéóèj Aðü 1800 åsò
2000 ôÜëáíôá16.
Ôü ìÝôñéïí ôïˆ ðïóïˆ ôïýôïõ TíÝâáëåí åsò A-
ðïñßáí ôïýò ãíùñßæïíôáò ôÜ Tê ô™í ôåëùíåßùí
êÝñäç ô™í Cëëùí êñáô™í17, ôÜ ðéèáíÜ Tê ô\ò ås-
êïóô\ò Vóïäá18, êáß ôÞí TîáéñåôéêÞí èÝóéí ô™í
’Áèçí™í ›ò Tìðïñßïõ ô\ò ïsêïõìÝíçò. ´Ïèåí ôé-
íÝò êáß äÞ ‚ Bücher19 Aðïññßðôïõóéí ›ò Aíáêñé-
âårò ôïýò Añéèìïýò ôïˆ ’Áíäïêßäïõ, Cëëïé äÝ ðá-
ñáôçñïˆóéí …ôé ïôïé ìéêñÜí óçìáóßáí V÷ïõóé,
äéüôé AíáöÝñïíôáé åsò ðåñßïäïí20 Cêñáò ðïëéôéê\ò
êáß Tìðïñéê\ò êáôáðôþóåùò ô™í ’Áèçí™í21.
Ì Á
Å ÑÙ 31
É
ÁÖ
‘Ï Gernet22 ðñïÝôåéíå íÝáí ëýóéí: Tê ô™í êåé-
ìÝíùí ðñïêýðôåé, ›ò äÝ÷åôáé êáß ‚ Boeckh23, …-
ôé Šð\ñ÷å ðåíôçêïóôÞ ôïˆ óßôïõÿ äéáôß íÜ ìÞ ðá-
ñáäå÷è™ìåí …ôé Šð\ñ÷ïí êáß Cëëáé, …ôé äçëáäÞ U-
êÜóôç ìåãÜëç êáôçãïñßá åsóáãïìÝíùí a Tîáãï-
ìÝíùí Tîåìéóèïˆôï êáô' säßáí êáß …ôé óõíåð™ò _
TíäéáöÝñïõóá ôüí ’Áíäïêßäçí Šðüèåóéò AíÞãåôï åsò
ìßáí ìüíçí Tê ô™í ôïéïýôùí ðåíôçêïóô™í.
‘Ç ôïéáýôç åsêáóßá åyíáé å‰ëïãïöáíÞò êáß
óýìöùíïò ðñüò ôÜò êñáôïýóáò ðåñß äçìïóéùíßáò
Añ÷Üò24. ‘ÏðùóäÞðïôå, wíá äå÷èj ôéò …ôé ï‰ ìü-
íïí êáôÜ ôÜò ðåñéüäïõò ô\ò Aêì\ò AëëÜ êáß åsò
‚ìáëÜò ðåñéüäïõò át ðñüóïäïé èÜ ŠðåñÝâáéíïí ôÜ
40 ôÜëáíôá, Añêår íÜ V÷g Šð' ƒøåé ôÞí TîÝ÷ïõ-
óáí TìðïñéêÞí èÝóéí ô™í ’Áèçí™í.
ã´) ‘Ç TìðïñéêÞ ðïëéôéêÞ ô™í ’Áèçí™í
êáß át Tìðïñïêñáôéêáß á‰ô\ò ôÜóåéò
’Åê ðñþôçò ƒøåùò, _ ’ÁôôéêÞ äÝí Töáßíåôï
ðñïùñéóìÝíç íÜ êáôáóôj ìÝãá êÝíôñïí äéåèíïˆò
Tìðïñßáò. ·Çôï ŠðïôåëÞò ô¨ Tîùôåñéê¨ äéÜ ôÜ
ì@ëëïí Aðáñáßôçôá ôüôå Aíôéêåßìåíá, äçëáäÞ
ôüí órôïí, ôÞí îõëåßáí, ðïëëÜò ðñþôáò ëáò êáß
ôïýò äïýëïõò. ‘ÅôÝñùèåí, Tðß ìáêñüí ï‰äÝ ôü ås-
óáãùãéêüí á‰ô\ò Tìðüñéïí ^äýíáôï ìåãÜëùò í'
Aíáðôýîç, äéüôé ôj Vëåéðïí ôÜ ðñüò AðïêáôÜóôá-
óéí ôïˆ Tìðïñéêïˆ sóïæõãßïõ a ãåíéêþôåñïí ôïˆ s-
óïæõãßïõ ô™í ëïãáñéáóì™í Aíáãêárá: Cí Tîáé-
ñÝóg ôéò ôÜ ðñïúüíôá ô\ò Tëáßáò, ï‰äÝí ðáñ\ãå
ãåùñãéêüí ðñïúüí ðñüò TîáãùãÞí25, êáß ôÞí ãå-
ùñãéêÞí ðôù÷åßáí äÝí AíôåóôÜèìéæå ðëÞñùò ôü
ðåñéÝ÷ïí ðïëýôéìá ìÝôáëëá ŠðÝäáöïò, ï‰äÝ ôÜ
êáëëéìÜñìáñá ëáôïìårá a ôÜ ëßáí êáôÜëëçëá
ðñüò AíÜðôõîéí Aããåéïðëáóôéê\ò êáß êåñáìéê\ò
âéïìç÷áíßáò Añãéëþäç óôñþìáôá. ’Åðßóçò, ìÝ-
÷ñé ôïˆ å´ ás™íïò ït Tê ô\ò íáõôéëßáò Cäçëïé ðü-
ñïé eóáí ìéêñ@ò óçìáóßáò.
’Åí ôïýôïéò, Aðü ôïˆ äåõôÝñïõ _ìßóåïò ôïˆ
ás™íïò ôïýôïõ át ’Áè\íáé åy÷ïí êáôáóôj ôü êõ-
ñéþôáôïí Tìðüñéïí ô™í êëáóóéê™í ÷ñüíùí.
²Çäç ðñü ôïˆ Ðåëïðïííçóéáêïˆ ðïëÝìïõ, ‚-
ðüôå _ ðïëéôéêÞ ôïˆ ÐåñéêëÝïõò Vêëéíå ðñüò ôÞí
äéáôÞñçóéí êáë™í ó÷Ýóåùí ðñüò ôïýò Êïñéíèß-
ïõò, ôïýò Êåñêõñáßïõò êáß Tðß ìáêñüí ôïýò Óõ-
ñáêïõóßïõò, êáß êáô' Aêïëïõèßáí äÝí Tðåäßùêåí
TìðïñéêÞí TðÝêôáóéí Tðß ô™í Êïñéíèéáê™í êáß
Êåñêõñáúê™í ŠäÜôùí26, ït ’Áèçíárïé ï‰ ìüíïí åy-
÷ïí ìïíïðùëÞóg ôÞí Tìðïñßáí ôïˆ Ðüíôïõ, êá-
ôáóôÞóg ôü Ásãárïí ìïíïíïõ÷ß ’ÁôôéêÞí ëßìíçí
êáß óõíÜøg ôáêôéêÜò ó÷Ýóåéò ìåôÜ ô\ò Ásãýðôïõ
êáß ô\ò Êýðñïõ, AëëÜ êáß åy÷ïí Tðåêôáèj ðñüò
 Ì Á
32 Å ÑÙ
É
ÁÖ
äõóìÜò êáß óõíäåèj äéÜ óõíèçê™í ðñüò ðüëåéò
ô\ò ’Éôáëßáò27. ‘Ï Ðåñéêë\ò êáß ‚ ’ÉóïêñÜôçò
äÝí Têáõ÷çóéïëüãïõí, …ôå äéåôåßíïíôï …ôé «Tðå-
óÝñ÷åôáé äéÜ ìÝãåèïò ô\ò ðüëåùò Tê ðÜóçò ã\ò
ðÜíôá» a …ôé «E ðáñÜ ô™í Cëëùí Xí ðáñ' UêÜ-
óôùí ÷áëåðüí Tóôé ëáâårí, ôáˆè' Eðáíôá ðáñ'
_ìrí ±Jäéüí Tóôé ðïñßóáóèáé». ’Ïñè™ò ä' žñéæå
ôÜ ðñÜãìáôá êáß ‚ Øåõäïîåíïö™í ãñÜöùí
«´Ï,ôé Tí ÓéêåëßI _äý a Tí ’ÉôáëßI a Tí Êýðñ¤
a Tí Ásãýðô¤ a Tí ËõäßI a Tí ô¨ Ðüíô¤ a Tí
ÐåëïðïííÞó¤ a Cëëïèß ðïõ, ôáˆôá ðÜíôá åsò Xí
^èñïróèáé äéÜ ôÞí Añ÷Þí ô\ò èáëÜóóçò»28.
Ô\ò ôïéáýôçò Aðü ô™í Añ÷™í ôïˆ å´ ás™íïò Bë-
ìáôéê\ò ìåôáâïë\ò ôñårò êõñßùò ŠðÜñ÷ïõóé ëüãïé:
1ïí) ‘Ç ðñüò ôÜò ôÝ÷íáò ±ïðÞ êáß _ êáëáé-
óèçóßá ô™í ’Áèçíáßùíÿ áôáé ôïrò TðÝôñåøáí ï‰
ìüíïí íÜ êáôáóôÞóùóé ðåñéæÞôçôá ôÜ Tî Tã÷ù-
ñßùí ðñþôùí Šë™í êáôáóêåõáæïìÝíá ðñïúüíôá29,
AëëÜ êáß íÜ Tðéôý÷ùóé âéïìç÷áíéêÜ ðñùôårá T-
ðß ðëåßóôùí AíôéêåéìÝíùí, Eôéíá ðñï÷åéñüôåñïí
uóùò ^äýíáíôï íÜ êáôáóêåõáóè™óéí Aëëá÷ïˆ,
êáß äÞ ï‰ ìüíïí ðïëõôåëåßáò a óõñìïˆ, ïzá ôÜ
ðáñáãüìåíá óÞìåñïí Tí Ðáñéóßïéò, AëëÜ êáß êá-
èáñ™ò âéïìç÷áíéê™í, ›ò ë.÷. át Aóðßäåò30.
2ïí) ‘Ç Vîï÷ïò ãåùãñáöéêÞ èÝóéò ôïˆ Ðåé-
ñáé™òÿ ôü Tðßíåéïí êåßìåíïí Tí ô¨ êÝíôñ¤ ôïˆ
‘Åëëçíéêïˆ êüóìïõ31, ôñéëßìåíïí êáß AóöáëÝóôá-
ôïí32, eôï ðñïíïìéïˆ÷ïí êáß Aðü Aðüøåùò AíÝ-
ìùí êáß ±åõìÜôùí, ï‰äåíüò êùëýìáôïò ŠðÜñ÷ïí-
ôïò åuò ôå ôüí åuóðëïõí êáß ôüí Vêðëïõí33.
3ïí) ‘Ç «Añ÷Þ ô\ò èáëÜóóçò», äçëáäÞ _
óõãêÝíôñùóéò ô\ò èáëáóóßáò _ãåìïíßáò. ύôùò
ït ’Áèçíárïé êáôþñèùóáí:
á´) ÄéÜ ôïˆ öüñïõ ô™í óõììÜ÷ùí êáß ô™í
äáðáíùìÝíùí Šðü ô™í Tñ÷ïìÝíùí íÜ äéêáóè™óéí
Tí ’ÁèÞíáéò, í' AðïêáôáóôÞóùóé ôü sóïæýãéïí
ô™í ëïãáñéáóì™í êáß êáô' Aêïëïõèßáí íÜ äéåîá-
ãÜãùóé æùçñïôÜôçí Tìðïñßáí åsóáãùã\ò Aöèü-
íùí ôñïößìùí, åsä™í ðïëõôåëåßáò êáß ô™í Aíáã-
êáßùí äéÜ ôÞí Cíèçóéí ô\ò Tã÷ùñßïõ âéïìç÷áíß-
áò ðñþôùí Šë™í êáß ðïëõáñßèìùí äïýëùí.
â´) ÍÜ êáèéåñþóùóéí TìðïñéêÞí ðïëéôéêÞí
ôåßíïõóáí åsò ôÞí óõãêÝíôñùóéí …ëçò ô\ò Tìðï-
ñßáò åsò ôüí Ðåéñáé@. ‘Ç ðïëéôéêÞ áôç Tðåäéþ-
êåôï ï‰ ìüíïí äéÜ ô™í AíùôÝñù ìíçìïíåõèåéó™í
äéáôÜîåùí, ô™í Aöïñùó™í åsò ôïýò ’Áèçíáßïõò
êáß ôÜ ’ÁèçíáúêÜ ðëïrá, AëëÜ êáß äé' UôÝñùí íï-
ìïèåôéê™í ìÝôñùí Aðáãïñåõüíôùí êáß åsò ôÜ ìÞ
’ÁèçíáúêÜ ðëïrá íÜ ðëåýóùóéí Aëëá÷ïˆ Cíåõ ô\ò
Aäåßáò ô™í Añ÷üíôùí ô\ò èáëÜóóçò, côéò ðéèá-
íüí óðáíßùò T÷ïñçãårôï äùñåÜí.
Át äåýôåñáé áôáé äéáôÜîåéò, ìÞ ìíçìïíåõü-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ìåíáé …ðùò át ðñ™ôáé Šðü ô™í ñçôüñùí ôïˆ ä´
ás™íïò, ìüíïí Tð' Tó÷Üôùí TìåëåôÞèçóáí Tðé-
óôáìÝíùò34.
ÐçãÜò ðëçñïöïñé™í V÷ïìåí ìüíïí ÷ùñßïí ôé
ôïˆ Øåõäïîåíïö™íôïò êáß ëßãáò TðéãñáöÜò. ’Åê
ôïˆ ðñþôïõ35 êáôáöáßíåôáé …ôé ït ’Áèçíárïé Aí-
ôéëçöèÝíôåò …ôé ôüóïí át ìÞ á‰ôÜñêåéò Uëëçíßäåò
ðüëåéò, …óïí êáß ït ðñïìçèåõôáß ôïýôùí, ^äýíáí-
ôï í' Aíáãêáóè™óéí Šðü ô™í êñáôïýíôùí ô\ò èá-
ëÜóóçò íÜ êáôáöýãùóéí åsò ôü ’Áèçíáúêüí Tðß-
íåéïí åuôå ðñüò ôÜò AãïñÜò åuôå ðñüò ðùëÞóåéò,
^èÝëçóáí íÜ šöåëçè™óéí Tê ô\ò êáôáóôÜóåùò
ôáýôçò, …ðùò êáôáóôÞóùóé ôüí Ðåéñáé@ êÝíôñïí
ô\ò äéåèíïˆò Tìðïñßáò.
Át ä' Tðéãñáöáß äåéêíýïõóé ð™ò Töçñìüæåôï
ôü ðñüãñáììá ôïˆôï. ύôù ô¨ 431 a 428 át
’Áè\íáé äéáôÜóóïõóé ôïýò Uëëçóðïíôïöýëáêáò
íÜ TðéôñÝøùóéí TîáãùãÞ Tê Âõæáíôßïõ ›ñéóìÝ-
íçò ðïóüôçôïò óßôïõ äé' ›ñéóìÝíçí ðüëéí36ÿ Tê
ôïýôïõ ðñïêýðôåé …ôé êáôÜ êáíüíá äÝí Šð\ñ÷åí
Tëåõèåñßá Tìðïñßáò êáß …ôé Xí ô™í êáèçêüíôùí
ô™í UëëçóðïíôïöõëÜêùí eôï Aêñéâ™ò _ TîáóöÜ-
ëéóéò ôïˆ ìïíïðùëßïõ ô™í ’Áèçí™í37.
‘ÅôÝñá TðéãñáöÞ38 ðåñéÝ÷åé øÞöéóìá ôïˆ äÞ-
ìïõ, TðéôñÝðïí åsò ôïýò Êëáæïìåíßïõò íÜ åsóðëÝ-
ùóéí Aêùëýôùò åsò ôïýò ëéìÝíáò ô\ò Óìýñíçò
êáß Cëëùí ðüëåùí, …èåí Tóéôáãùãïˆíôï. ’Åê ô\ò
Aäåßáò ôáýôçò óõíÜãåôáé …ôé _ Aðáãüñåõóéò ô\ò
TëåõèÝñáò íáõôéëßáò äÝí ðåñéùñßæåôï åsò ôüí Âü-
óðïñïí, Aëë' Tðåîåôåßíåôï Tðß ðÜíôá ôÜ ðáñÜëéá
Tö' £í TêõñéÜñ÷ïõí ït ’Áèçíárïé. ύôùò, Cëëùò,
äéáôõðïr ôÞí Añ÷Þí ‚ Øåõäïîåíïö™í.
‘Ç ôïéáýôç ðïëéôéêÞ ðñïáããÝëëåé ìßáí ô™í
ìåèüäùí39 åsò Eò ðñïóÝôñåîáí ðïëëïýò ás™íáò
âñáäýôåñïí ït Tìðïñïêñáôéêïß êáß äÞ Tí ôárò _-
ìåôÝñáéò èáëÜóóáéò ït Âåíåôïß40 êáßðåñ ä' Aðï-
âëÝðïõóá ðñü ðáíôüò åsò Tìðïñéêïýò óêïðïýò,
óõíåðÞãåôï ï‰÷ fôôïí ìåãÜëá šöåëÞìáôá äéÜ ôü
äçìüóéïí, Aö' ï ôÜ Tìðïñåýìáôá Töïñïëïãïˆí-
ôï êáß êáôÜ ôÞí åsóáãùãÞí êáß êáôÜ ôÞí Tîá-
ãùãÞí. ÓõíåðÞãåôï ä' …ìùò Tðßóçò êáß ìåãÜëçí
ðßåóéí ô\ò äéåèíïˆò Tìðïñßáò, äéÜ ôïˆôï äÝ äÝí
öáßíåôáé TðéæÞóáóá ô\ò êáôÜ èÜëáóóáí ðáíôï-
äõíáìßáò ô™í ’Áèçíáßùí41.
Ðñüò AíáðëÞñùóéí ðéèáí™ò ô™í Tî á‰ô\ò
ìåãÜëùí šöåëåé™í ït ’Áèçíárïé TèÝóðéóáí êáô'
Añ÷Üò ìÝí ôÞí äåêÜôçí ôïˆ Ðüíôïõ42, åyôá äÝ
ôÜò êáß åsò óéôÜñêåéáí óõíÜìá Aðïâëåðïýóçò êáß
aäç ãíùóôÜò á‰óôçñïôÜôáò äéáôÜîåéò ðåñß íáõ-
ôïäáíåßùí43 êáß óéôçãÞóåùò44.
Ôïˆô' á‰ôü ëåêôÝïí êáß ðåñß ô™í ðñüò îÝíïõò
âáóéëårò ó÷Ýóåùí, áwôéíåò Vôåéíïí ôü ìÝí åsò äç-

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
ìéïõñãßáí ðñïíïìéáê\ò èÝóåùò45, ås äõíáôüí äÝ êáß
åsò ôüí Aðïêëåéóìüí ô™í îÝíùí Aíôáãùíéóô™í46.
ÐñïóèåôÝïí êáß ôïˆôïÿ ït óõããñáöårò êáß át
Tðéãñáöáß ðïéïˆíôáé ëüãïí êõñßùò ðåñß óéôçñ™í
êáß îõëåßáò, äéüôé ôÜ ìÝí eóáí _ âÜóéò ô\ò
ôñïö\ò47, _ äÝ åy÷åí Cêñáí óðïõäáéüôçôá ï‰ ìü-
íïí Aðü Aðüøåùò ðëïõôïëïãéê\ò AëëÜ êáß óôñá-
ôéùôéê\òÿ AëëÜ ôü ²Áóôõ Tìåñßìíá êáß ðåñß Cë-
ëùí AíôéêåéìÝíùí Tíäéáöåñüíôùí á‰ôüÿ åyíáé
ðñÜãìáôé ðéèáíüí …ôé _ ìåôáîý ’Áèçíáßùí êáß
Êåßùí óõíèÞêç _ TðéôñÝðïõóá ôÞí TîáãùãÞí ô\ò
ìßëôïõ åsò ìüíáò ôÜò ’ÁèÞíáò, ôéìùñïˆóá ä' á‰-
óôçñüôáôá ôïýò Cëëïóå TîÜãïíôáò, äÝí eôü ôé
ìïíáäéêüí êáß …ôé, …ðùò Tîçóöáëßóèç ôü ìïíï-
ðþëéïí ô\ò ÷ñçóßìïõ ðñüò âáöÞí ô™í ðçëßíùí
óêåõ™í ìßëôïõ, ïôùò Tðåäéþ÷èç êáß _ ìïíïðù-
ëßá Cëëùí ðñþôùí Šë™í.
’Åðáíåñ÷üìåíïé íˆí åsò ôÞí äçìïóéïíïìéêÞí
Cðïøéí, Aö' fò ›ñìÞèçìåí, óõíÜãïìåí …ôé _ óõã-
êÝíôñùóéò Tí ’ÁèÞíáéò ôïóïýôùí ðñïúüíôùí êáß
_ TðáíåîáãùãÞ Aîéïëüãïõ ìÝñïõò á‰ô™í eôï A-
äýíáôïí, ìÝ äáóìïëüãéïí …ðåñ Vðëçôôå ôÜò Tîá-
ãùãÜò …óïí êáß ôÜò åsóáãùãÜò, íÜ ìÞ AðÝöåñå
ðëÝïí ô™í 40 ôáëÜíôùí, Vóôù êáß Aö' ï Aðï-
êáôÝóôç ó÷åôéêÞ Tëåõèåñßá ô\ò èáëÜóóçò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Ðñâë. Aíùô. óåë. 119. Åsò ôÜ á‰ôüèé Aíáðôõóóü-
ìåíá ðñïóèåôÝïí êáß ôü Uî\ò, …ðåñ Tñáíéæüìåèá ðáñÜ ôïˆ
Gernet (Tíè' Aíùô. óåë. 369): «’Åíßïôå _ ôéìÞ ôïˆ Cñôïõ
Vöèáíå ìÝ÷ñé 16 äñ. êáôÜ ìÝäéìíïíÿ ïôùò ïsêïãÝíåéá êá-
ôáíáëßóêïõóá 100 ìåäßìíïõò TôÝëåé äéÜ ìüíá ôÜ óéôçñÜ 32
äñ. (ðéèáí™ò ðåñß ôÜò 200 óçìåñéíÜò) åsò ôü äçìüóéïí».
2. Ðñâë. AíùôÝñù óåë. 121. ‘Ï Gernet (óåë. 368)
ðáñáôçñår …ôé Tí Tðéãñáöj ôïˆ ã´ ás™íïò (C.I.A. II 860)
ãßíåôáé ëüãïò ðåñß «êå÷åéñïôïíçìÝíùí åsò ôü ìõëùèñéêüí,
åsò ôü óéôïðùëéêüí, Tðß ôÞí óéôçñÜí, Tðß ôÞí ïsíçñÜí»ÿ ž-
óôå äÝí Šð\ñ÷å ìüíï äáóìüò ëåéáíéê\ò êáôáíáëþóåùò, Aë-
ëÜ êáß öüñïò Tðß ô\ò AëÝóåùò AíÜëïãïò ðñüò ôü sôáëéêüí
macinato.
3. Áôç ðñïÝêõøåí Tê ÷ùñßïõ ôéíüò ôïˆ Øåõäïîå-
íïö™íôïò (’Áè. Ðïë. É, 17), Tí ¯ ‚ óõããñáöåýò Aðáñéè-
ì™í ôÜ Tê ô\ò óõññï\ò ô™í îÝíùí ðñïêýðôïíôá êÝñäç ëÝ-
ãåé: «ðñ™ôïí ìÝí _ UêáôïóôÞ ôj ðüëåé ðëåßùí _ Tí Ðåé-
ñáéår»ÿ ôïˆôï óõíäõáæüìåíïí ðñüò ôü ãåãïíüò …ôé _ ðåíôç-
êïóôÞ AíáöÝñåôáé äéÜ ðñþôçí öïñÜí Tí ô¨ ðåñß ìõóôçñß-
ùí ôïˆ ’Áíäïêßäïõ, TãÝííçóå ôÞí säÝáí …ôé ‚ öüñïò ç‰îÞ-
èç Aðü 1 åsò 2% ìåôÜ ôüí Añ÷éäÜìåéïí ðüëåìïí (‚ðüôå T-
ãñÜöç _ ’Áè. Ðïëéôåßá), ðéèáí™ò äÝ Aö' ï, Xíåêá ô\ò Tí
ÓéêåëßI Têóôñáôåßáò êáß ô\ò Aðïóôáóßáò ô™í óõììÜ÷ùí,
ôÜ ïsêïíïìéêÜ ô™í ’Áèçíáßùí ðåñé\ëèïí åsò ðïëý óôåíü-
÷ùñïí èÝóéí.
Ôïˆôï åuêáóå ðñ™ôïò, Tö' …óïí ãíùñßæù, ‚ Beloch (Rh.
Museum XXXIX, 47), ^óðÜóèç ä' Vêôïôå ‚ Kalínka. ‘Ï
Boeckh (Á´ 338 êUî.) ŠðÝèåôåí …ôé ‚ Øåõäïîåíïö™í kíßó-
Ì Á
Å ÑÙ 33
É
ÁÖ
óåôï ôÜ ëéìåíéêÜ ôÝëçÿ Aëë' åsò ôïˆôï Aíôéðáñáôçñårôáé …-
ôé ôïýò Óö\êáò äéáêñßíïíôáé ït ëéìÝíåò ô™í Uêáôïóô™í.
4. ’Åí ôïrò ðåñß öüñïõ ô™í óõììÜ÷ùí.
5. ²Éóùò äÝ êáß ô™í åsò ôüí Ðüíôïí AðïóôåëëïìÝíùí
(Boeckh A´ 397), AëëÜ ôáˆôá côôïíïò ëüãïõ Cîéá.
6. ‘Ï órôïò, _ îõëåßá êáß ït äïˆëïé eóáí ôÜ óðïõäáé-
üôáôá åuäç åsóáãùã\òÿ Aêñéâ™ò äÝ ït Tê ôïˆ Ðüíôïõ äïˆ-
ëïé eóáí ït ðïëõáñéèìüôåñïé êáß Töçìßæïíôï ›ò ït Cñéóôïé.
7. Âë. Îåíïö. (‘Åëëçí. Á´, á´, 22) êáß Ðïëõâßïõ (Ä´,
44).
8. ’Åíè. Aíùô. óåë. 356.
9. Âë. êáôùô. § ã´.
10. ‘Ï Ðïëýâéïò ðáñÝ÷åé ðëçñïöïñßáò ðïëõôßìïõò ðå-
ñß ô\ò …ëçò tóôïñßáò ô\ò äåêÜôçò (Ä´, 38, 43 êUî.).
11. Âë. óåë. 117ÿ ðñâë. óåë. 136, Víèá Tîçãårôáé ð™ò
‚ Êáëëßóôñáôïò êáôþñèùóå í' AíáâéâÜóg ôÜò ðñïóüäïõò
ôïˆ Ìáêåäïíéêïˆ Tëëéìåíßïõ åsò 40 ôÜëáíôá.
12. ×××É, 7, 12.
13. ××ÉÉÉ, 110.
14. ÄçìïóèÝíçò ××, 60.
15. Âë. le Jeune Anacharsis, êáß Handelsbewegungÿ
ôüí Beloch V÷åé Šð' ƒøåé êáß ‚ ê. Êïõôïýðçò, …óôéò äßäåé
Cëëùò TíäéáöÝñïõóáò ðëçñïöïñßáò ðåñß ô\ò Tìðïñßáò ô™í
’Áèçí™í (Víè' Aíùô. óåë. 110 ê.Uî.).
16. ‘Ç äéáöïñÜ Vãêåéôáé åsò ôü …ôé ‚ Barthelemy Šðï-
ëïãßæåé åsò ìüíïí Xí ôÜëáíôïí ôÜò äáðÜíáò êáß ôÜ êÝñäç
ôïˆ ôåëþíïõ, ït äÝ ëïéðïß óõããñáöårò åsò ôÝóóáñáÿ Cí Š-
ðïëïãéóè™óé êáß ôÜ ëáèñáßùò åsóáãüìåíá a Tîáãüìåíá, ôü
óýíïëïí èÜ Šðåñâáßíg ôÜ äéó÷ßëéá ôÜëáíôá.
17. Âë. Aíùô. óåë. 254.
18. Ôáˆôá ðÜíôùò èÜ AíÞñ÷ïíôï åsò ðïëëÜò Uêáôïí-
ôÜäáò ôáëÜíôùíÿ Cëëùò, ït ’Áèçíárïé èÜ äéåôÞñïõí ôüí öü-
ñïí ô™í óõììÜ÷ùí.
19. Zur Griechischen Wirtschaftsgeschichte (ðñâë.
Víè' Aíùô.)ÿ ‚ Bücher ðáñáôçñår ðñ™ôïí …ôé ôÜ ÷åéñüãñá-
öá åyíáé ôüóïí ðáñåöèáñìÝíá, žóôå íÜ ìÞ TîÜãùíôáé A-
êñéâ™ò ït Añéèìïßÿ åyôá äÝ …ôé ìüíïí Tê ô\ò åsóáãùã\ò ô™í
äïýëùí èÜ åsóåðñÜôôåôï ðïóüí 33 ôáëÜíôùí (ït Aöïñ™í-
ôåò åsò ôïýò äïýëïõò Šðïëïãéóìïß åyíáé, ›ò aäç Šðåäåßîá-
ìåí, ðáñáêåêéíäõíåõìÝíïé).
20. ÔÜ Vôç 401 êáß 400.
21. Âë. Staatshaushaltung (Á´, 384 êUî.)ÿ ‚ Boeckh
èåùñår Cëëùò êáß á‰ôüò ôü êåßìåíïí ôïˆ ’Áíäïêßäïõ ôüóïí
AóáöÝò, žóôå ìÞ èÝëùí í' AíáëÜâg ôÞí å‰èýíçí Uñìçíåß-
áò, ôü ðáñáèÝôåé á‰ôïýóéïí.
22. Óåë. 368.
23. Á´ 383.
24. ÄçëáäÞ ôÜò Añ÷Üò ô\ò åsäéê\ò ôåëùíßáò. Ðñüò
ôïýôïéò ïôùò Tîçãårôáé êáß ôü ÷ùñßïí ô™í Óöçê™í, Ví-
èá ðáñÜ ôïýò ëéìÝíáò ãßíåôáé ëüãïò ðåñß «ðïëë™í Uêáôï-
óô™í»ÿ Cí êáß ‚ ’ÁñéóôïöÜíçò Šðïíïår uóùò ôïýò ðïéêß-
ëïõò öüñïõò êáôáíáëþóåùò (ðñâë. Aíùô. óåë. 127).
25. Âë. ëåðôïìåñåßáò ðáñÜ Blumner Víè' Aíùô. óåë.
65, êáß H. Prinz, Funde aus Nauktaris (äéáôñéâÞ, Öñåé-
âïˆñãïí, 1906) óåë. 86.
26. Ðñâë. Zimmern (óåë. 371 â´ Vêä.).
27. Âë. Hicks and Hill, Añ. 51, 52ÿ ðñâë. Hill,
Sources for Greek History êåö. ã´.
28. Ôü ÷ùñßïí ôïˆôï ô\ò ’Áèçíáßùí Ðïëéôåßáò (ÉÉ, 7)
ó÷ïëéÜæåé óïöþôáôá ‚ Kalinka óåë. 197 ê.Uî. Ôü Cñéóôïí
…ìùò ô™í ó÷ïëßùí åyíáé Aðüóðáóìá ãñáöÝí ðåñßðïõ êáôÜ
ôÞí á‰ôÞí Tðï÷Þí (ô¨ 428) äéáóùèÝí äÝ ðáñ' ’Áèçíáßïõ
 Ì Á
34 Å ÑÙ
É
ÁÖ
(Á´, ó. 27 de = Meineke, Fr. Com. Gr. t. II ó. 407), Tí
¯ ‚ êùìéêüò ´Åñìéððïò ðåñéãñÜöåé ôÜ åsò Ðåéñáé@ åsóá-
ãüìåíá ›ò Uî\ò:
²Åóðåôå íˆí ìïé Ìïˆóáé ëýìðéá äþìáô' V÷ïõóáé
Tî ï íáõêëçñår Äéüíõóïò Tð' ïuíïðá ðüíôïí
…óó' AãÜè' Aíèñþðïéò äåˆñ' aãáãå íçÀ ìåëáßíg.
’Åê ìÝí ÊõñÞíçò êáõëüí êáß äÝñìá âüåéïí,
Tê ä' ‘Åëëçóðüíôïõ óêüìâñïõò êáß ðÜíôá ôáñß÷ç,
Tê ä' Ꮰ’Éôáëßáò ÷üíäñïí êáß ðëåõñÜ âüåéá,
êáß ðáñÜ ÓéôÜëêïõ øþñáí Ëáêåäáéìïíßïéóéí,
êáß ðáñÜ Ðåñäßêêïõ øåýäç íáõóßí ðÜíõ ðïëëárò.
Át äÝ ÓõñÜêïõóáé óˆò êáß ôõñüí ðáñÝ÷ïõóéí.
Êáß Êåñêõñáßïõò ‚ Ðïóåéä™í TîïëÝóåéåí
íáõóßí Tðß ãëáöõñárò, ‚ôé a äß÷á èõìüí V÷ïõóéí.
Ôáˆôá ìÝí Tíôåˆèåí. ’Åê ä' Ásãýðôïõ ôÜ êñåìáóôÜ
tóôßá êáß âýâëïõò, Aðü ä' ᏠÓõñßáò ëéâáíùôüí.
‘Ç äÝ êáëÞ ÊñÞôç êõðÜñéôôïí ôïróé èåïróéí,
_ Ëéâýç ä' TëÝöáíôá ðïëýí ðáñÝ÷åé êáôÜ ðñ@óéí,
_ Ñüäïò Aóôáößäáò ôå êáß só÷Üäáò _äõïíåßñïõò.
Á‰ôÜñ Að' ʼnâïßáò Aðßïõò êáß uöéá ì\ëáÿ
AíäñÜðïä' Tê Öñõãßáò, Aðü ä' ’Áñêáäßáò Tðéêïýñïõò.
Át Ðáãáóáß äïýëïõò êáß óôéãìáôßáò ðáñÝ÷ïõóéí.
ÔÜò äÝ Äéüò âáëÜíïõò êáß Aìýãäáëá óéãáëüåíôá
Ðáöëáãüíåò ðáñÝ÷ïõóéÿ ôÜ ãÜñ ô' AíáèÞìáôá äáéôüò
Öïéíßêç êáñðüí öïßíéêïò êáß óåìßäáëéí,
Êáñ÷çäþí äÜðéäáò êáß ðïéêßëá ðñïóêåöÜëáéá.
29. ÔÜ ðñïúüíôá ô\ò Aããåéïðëáóôéê\ò TîÞãïíôï Bðáí-
ôá÷ïˆ ôïˆ êüóìïõ, ôüóïí åsò ôÞí ’ÁíáôïëÞí êáß ’ÁöñéêÞí
(ðñâë. Büchsenschütz Víè' Aíùô. óåë. 15, êáß Blümner
Víè' Aíùô. óåë. 67), …óïí êáß ôÞí ÌåãÜëçí ‘ÅëëÜäá, ’Å-
ôñïõñßáí êáß Íüôéïí Ãáëëßáí (ðñâë. Francotte, L' Indus-
trie 142, êáß E. Pottier Tí Revue d' Archéologie ôüì. ô,
1904, óåë. 45 ê.Uî.). Ãåíéêþôåñïí ðåñß ô\ò Aããåéïðëá-
óôéê\ò ôÝ÷íçò âë. ôÜ äéÜöïñá Vñãá ôïˆ Pottier, Tí ïzò ôü
Douris et les peintres des vases grecs (AããëéêÞ ìåôÜöñá-
óéò, Ëïíäríïí 1909).
30. Ðñâë. Francotte Víè' Aíùô. óåë. 157.
31. Ðñâë. Îåíïö™íôá (Ðüñïé 6) êáß Brants,
Xénophon óåë. 18.
32. Ðñâë. ôïýò ëüãïõò ôïˆ ÈåìéóôïêëÝïõò ðáñÜ Èïõ-
êõäßäg (Á´ 93).
33. Ôïéáˆôá êùëýìáôá ðñü ô\ò ÷ñçóéìïðïéÞóåùò ôïˆ
Aôìïˆ åy÷ïí ìåãßóôçí óçìáóßáíÿ âë. …óá ëÝãåé ‚ Ðïëýâéïò
(Ä´ 43-44) ðåñß ô\ò åsóüäïõ åsò ôüí Ðüíôïí êáß ô\ò Aðü
ô\ò Aðüøåùò å‰÷åñïˆò ðñïóðåëÜóåùò Šðåñï÷\ò ôïˆ Âõ-
æáíôßïõ Tí óõãêñßóåé ðñüò ôÞí «ðüëéí ô™í ôõöë™í» ×áë-
êçäüíá. (Ðñâë. ÓôñÜâùíá Æ´ ò´ 2 a 320).
34. Âë. säßI Kalinka, Ó÷üëéá åsò Øåõäïîåíïö™íôá ÉÉ,
11, Gernet, 356q ‚ Zimmern Tðßóçò ðñáãìáôåýåôáé ôü
æÞôçìá, óåë. 375 ê.Uî. â´ Vêä., AëëÜ âáóßæåôáé ŠðÝñ ôü
äÝïí åsò ôÞí óõíèÞêçí ôïˆ 423, Có÷åôïí êáè' _ì@ò. ’Åê
ô™í ðáëáéïôÝñùí âë. Robiou, Les questions sociales dans
la démocratie athénienne Tí ðåñéïäéê¨ Contemporain, 1
Ìáñôßïõ 1877.
35. ’Éäïý ‚ëüêëçñïí ôü ÷ùñßïí:
«Ôüí äÝ ðëïˆôïí ìüíïé ïzïé ô' åsóßí V÷åéí ô™í ‘ÅëëÞíùí
êáß ô™í âáñâÜñùí. Ås ãÜñ ôéò ðüëéò ðëïõôår îýëïéò íáõðç-
ãéóßìïéò, ðïr äéáèÞóåôáé, TÜí ìÞ ðåßóg ôüí Cñ÷ïíôá ô\ò èá-
ëÜôôçò; ôß ä'; åu ôéò óéäÞñ¤ a ÷áëê¨ a ëßí¤ ðëïõôår ðüëéò,
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ðïr äéáèÞóåôáé, TÜí ìÞ ðåßóg ôüí Cñ÷ïíôá ô\ò èáëÜóóçò;
Tî á‰ô™í ìÝíôïé ôïýôùí êáß äÞ í\Ýò ìïß åsóéÿ ðáñÜ ìÝí ôïˆ
îýëá, ðáñÜ äÝ ôïˆ óßäçñïò, ðáñÜ äÝ ôïˆ ÷áëêüò, ðáñÜ äÝ
ôïˆ ëßíïí, ðáñÜ äÝ ôïˆ êçñüò; ðñüò äÝ ôïýôïéò Cëëïôå Cãåéí
ï‰ê TÜóïõóéí ïwôéíåò Aíôßðáëïé _ìrí åsóéí a ï ÷ñÞóïíôáé ôj
èáëÜôôg. êáß Tãþ ìÝí ï‰äÝí ðïí™í Tê ô\ò ã\ò ðÜíôá ôáˆ-
ôá V÷ù äéÜ ôÞí èÜëáôôáíÿ Cëëç ä' ï‰äåìßá ðüëéò äýï ôïéïý-
ôùí V÷åé, ï‰ä' Vóôé ôj á‰ôj îýëá êáß ëßíïí, Aëë' …ðïõ ëß-
íïí Tóôß ðëåróôïí, ëåßá ÷þñá êáß Cîõëïòÿ ï‰äÝ ÷áëêüò êáß
óßäçñïò Tê ô\ò á‰ô\ò ðüëåùò, ï‰äÝ ôGëëá äýï a ôñßá ìéL
ðüëåé, AëëÜ ôü ìÝí ôj ôü äÝ ôj» (Øåõä. ÉÉ, 11).
Ôü ðáñÜäåéãìá ôïˆ ðëïßïõ Cñéóôá TîÝëåîåí ‚ Øåõäïîå-
íïö™í, ï‰ ìüíïí äéÜ ôÞí óðïõäáéüôçôá ôïˆ AíôéêåéìÝíïõ,
AëëÜ êáß äéüôé ï‰äåìßá UëëçíéêÞ ÷þñá ðáñ\ãå ðÜíôá ôÜ
ðñüò íáõðçãßáí Aíáãêárá, Têôüò ô\ò Êýðñïõ, côéò êáß T-
èáõìÜæåôï Tðß ôïýô¤ (ðñâë. Büchsenschütz, Víè' Aíùô.
óåë. 53).
36. Ðñâë. IG. I, 40.
37. Táˆôá êáôÜ ôÞí íåùôÝñáí Uñìçíåßáí ôïˆ Gernet.
Ðáëáéüôåñïí åsêÜæåôï …ôé _ TðéãñáöÞ AíåöÝñåôï åsò ðñï-
óùñéíÞí ðáñáêþëõóéí Tîáãùã\ò óßôïõ (ðñâë. Kírchhoff Tí
Sitzungsberichte ô\ò Âåñ. ’Áêáäçìßáò, 1888, óåë. 1179).
38. Ðñâë. Dittenberger, Sylloge inscr. Gr. 2áò Têä.
Añ. 73.
39. ‘Ç Tìðïñïêñáôßá AðÝâëåðåí ï‰ ìüíïí åsò ôÞí óõã-
êÝíôñùóéí ô\ò Tìðïñßáò AëëÜ êáß åsò ôÞí óõãêÝíôñùóéí
ðïëõôßìùí ìåôÜëëùíÿ ït Añ÷árïé ä' …ìùò äÝí Šð\ñîáí ìå-
ôáëëåéïêñáôéêïß (âë. Aíùô. óåë. 124).
40. Ðñâë. Aíùô. 123ÿ âë. ðåñß ô\ò ’Áñ÷\ò ô\ò Êõ-
ñéÜñ÷ïõ (dominante) ’Á. ’ÁíäñåÜäçí, ‘Ç ïsêïíïìéêÞ äéïß-
êçóéò ô™í Âåíåô™í êôë., ôüì. Á´, óåë. 76-87.
41. Ðáñáôçñårôáé …ôé ôÜ Aíáöåñüìåíá åsò á‰ôÞí ìíç-
ìårá ðñïçãÞèçóáí ô\ò Íéêåßïõ åsñÞíçò.
42. Âë. Aíùô. óåë. 253.
43. «’Áñãýñéïí äÝ ìÞ Tîåríáé Têäïˆíáé ’Áèçíáßùí êáß
ô™í ìåôïßêùí ô™í ’ÁèÞíçóé ìåôïéêïýíôùí ìçäåíß, ìçäÝ £í
ïôïé êýñéïß åsóéí, åsò íáˆí côéò Cí ìÞ ìÝëëg Cîåéí órôïí
’ÁèÞíáæå, êáß ôGëëá ôÜ ãåãñáììÝíá ðåñß UêÜóôïõ á‰ô™í»
(Äçì. ×××V, 51).
44. «Ô™í äÝ íüìùí ôÜ Vó÷áôá Tðéôßìéá ðñïôåèåéêü-
ôùí, åu ôéò ïsê™í ’ÁèÞíçóéí CëëïóÝ ðïé óéôçãÞóåéåí a åsò
ôü ’Áôôéêüí Tìðüñéïí» (Äçì. XXXIV, 37, ðñâë. XXXV,
50) êáß Ëõêïˆñãïí (ÊáôÜ ËåùêñÜôïõò 27). «Ït ŠìÝôåñïé
íüìïé ôÜò Tó÷Üôáò ôéìùñßáò ‚ñßæïõóéí TÜí ôéò ’Áèçíáßùí
CëëïóÝ ðïé óéôçãÞóg a åsò Šì@ò».
45. ύôù (âë. ðñüò Ëåðôßíçí ôïˆ ÄçìïóèÝíïõò, 30
ê.Uî.) ‚ Cñ÷ùí ô™í Âïóðïñáí™í Ëåýêùí (393-354) ðñ™-
ôïí TèÝóðéóå …ôé ï‰äåßò Täéêáéïˆôï íÜ öïñôþóg åsò ðëïrïí
óéôçñÜ ås ìÞ ìåôÜ ôÞí ðåñÜôùóéí ô™í äéÜ ôüí Ðåéñáé@ öïñ-
ôþóåùíÿ äåýôåñïí ä' AðÞëëáîå ôïýò åsò ’ÁèÞíáò Cãïíôáò
órôïí ôïˆ öüñïõ ô\ò Tîáãùã\ò, êáëïõìÝíïõ ôñéáêïóô\ò,
äéüôé AíÞñ÷åôï åsò 3 1/3%.
46. Ðïëý TíäéáöÝñïõóá Aðü ô\ò Aðüøåùò ôáýôçò åy-
íáé _ ðåñßåñãïò óõíèÞêç ìåôáîý ðüëåùí ô\ò ×áëêéäéê\ò
êáß ôïˆ âáóéëÝùò ô™í Ìáêåäüíùí (Dittenberger 77), äé'
fò át ðñ™ôáé Tðåöýëáóóïí Uáõôárò ôü äéêáßùìá í' Aðáãï-
ñåýóùóé äéÜ äéáôÜãìáôïò ôÞí TîáãùãÞí íáõðçãçóßìïõ îõ-
ëåßáò Tê ôïˆ êñÜôïõò ôïˆ äåõôÝñïõ.
47. Ðñâë. Aíùô. óåë. 206-7.

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
Å íäéáöÝñïõóá ðñïóðÜèåéá ôïˆ ’ÁíäñåÜäç eôáí íÜ äéåñåõíÞóåé êáôÜ ðüóïí ôü Vñãï
ÏsêïíïìéêÜ eôáí á‰èåíôéêü ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëïõò. ÓôÞí ‘Éóôïñßáí ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Äç-
ìïóßáò Ïsêïíïìßáò ðáñïõóéÜæåé ìßá óõíïðôéêÞ èåþñçóç ôïˆ …ëïõ èÝìáôïò, …ðïõ ðáñá-
ðÝìðåé óôü äçìïóßåõìÜ ôïõ: Ðåñß ô™í äçìïóéïíïìéê™í èåùñé™í ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëïõò êáß
ô\ò ó÷ïë\ò á‰ôïˆ, säßI äÝ ðåñß ôïˆ â´ Âéâëßïõ ô™í Ïsêïíïìéê™í. ’Áè\íáé 1915.
’Åôïíßóáìåí Tí ô¨ êåéìÝí¤ ôÞí óçìáóßáí
ô™í Ïsêïíïìéê™í.
Ôü Vñãïí ôïˆôï TãÝíåôï Aíôéêåßìåíïí ðïëë™í
Tìâñéè™í ìåëåô™í. Äéüôé Cí ‚ Boeckh1 ðåñéïñß-
æåôáé åsò âñá÷åßáò ðáñáôçñÞóåéò, Cí ‚ Lorenzo
Stein2 ëßãá ëÝãåé, êáß Cí ‚ Frout de Fontper-
tuis3 ðáñåîÞãçóå ôåëåßùò ôü êåßìåíïí, ït Têäü-
ôáé ôïˆ Vñãïõ G. Schneider4, Goettling5 êáß
Susemihl6 ðñïÝôáîáí ô™í Têäüóåùí á‰ô™í Aîéü-
ëïãá ðñïëåãüìåíáÿ ðñïóöáôþôåñïí ä' Täçìïóéåý-
èçóáí åsäéêáß ðñáãìáôåráé Šðü ôïˆ Ulrich Will-
cken7, Kurt Riezler8 êáß P. Schneider9.
Ðáñ' …ëá ôáˆôá ôüóá óçìårá Vìåíïí óêïôåé-
íÜ, žóôå äÝí Têñßíáìåí ðåñéôôüí í' Aöéåñþóùìåí
åsò ôÜ ÏsêïíïìéêÜ äéáôñéâÞí Tî Uêáôüí êáß ðëÝ-
ïí óåëßäùí10, èåùñïˆìåí ä' TðÜíáãêåò íÜ äþóù-
ìåí êáß £äå óõíïðôéêÞ säÝáí á‰ô™í.
Á. ×áñáêôÞñ ôïˆ Vñãïõ
ÔÜ ÏsêïíïìéêÜ äéáéñïˆíôáé åsò äýï âéâëßáÿ ôü
ðñ™ôïí äÝí TíäéáöÝñåé ôÞí äçìïóßáí ïsêïíïìßáí11ÿ
ôü äåýôåñïí, Aðïêëåéóôéê™ò åsò ôáýôçí AöéåñùìÝ-
íïí, äéáéñårôáé ðÜëéí åsò äýï êåöÜëáéá ôåëåßùò äéÜ-
öïñá, Eôéíá öáßíïíôáé óõãêïëëçèÝíôá Bðë™ò êáß
ìüíïí äéüôé AíÞãïíôï åsò ôü á‰ôü Aíôéêåßìåíïí.
Ôü á´ êåöÜëáéïí êáèáñ™ò äïãìáôéêüí ðåéñ@-
ôáé íÜ äéáêñßíg ôÜò äéáöüñïõò ïsêïíïìßáò êáß ôÜ
êõñéþôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ UêÜóôçò á‰ô™íÿ ôü â´
Aðáñéèìår ðïéêßëá ôå÷íÜóìáôá, åsò E êáôÝöõãïí
êáôÜ êáéñïýò óáôñÜðáé, ôýñáííïé êáß ðïëéôåráé
ðñüò ÷ñçìáôéóìüí, ðïëëÜ ä' V÷ïí ôÜ êïéíÜ ðñüò
ôü ðåñßöçìïí Vñãïí ôïˆ Ðïëõáßíïõ èÜ ^äýíáôï
íÜ öÝñg ôßôëïí: äçìïóéïíïìéêÜ óôñáôçãÞìáôá.
ωäåìßá Aëëçëïõ÷ßá ðáñáôçñårôáé ìåôáîý ô™í
äýï êåöáëáßùí. ’ÅîáéñÝóåé Aïñßóôïõ öñÜóåùò12 Tí
Añ÷j, ôü äåýôåñïí ï‰äÝðïôå ðáñáðÝìðåé åsò ôü
ðñ™ôïí êáß ï‰äáì™ò Aêïëïõèår á‰ôü13. ’Åî Cë-
ëïõ ôü á´ êåöÜëáéïí, Tí ôÝëåé, ðñïáíáããÝëëåé
äåýôåñïí êåöÜëáéïí, …ðåñ, Cí åy÷å ãñáöj (a ðå-
ñéóùèj), è' AðåôÝëåé Aíåêôßìçôïí óõìðëÞñùìá
ôïˆ ðñþôïõ, äéüôé Tí á‰ô¨ èÜ TîçôÜæåôï ðñ™ôïí
êáôÜ ðüóïí _ óáôñáðåßá a _ ðüëéò äýíáôáé íÜ
âáóôÜóg …ëáò ôÜò ðñïóüäïõò, ðåñß £í TãÝíåôï
aäç ëüãïò, äåýôåñïí ðïráé íÝáé ðñüóïäïé äýíáíôáé
Ì Á
Å ÑÙ 35
É
ÁÖ
íÜ åsóá÷è™óé êáß ðïráé aäç ëåéôïõñãïˆóáé í' á‰-
îçè™óé, ðñüò ôïýôïéò äÝ êáß ðïráé äáðÜíáé äýíáí-
ôáé íÜ ðåñéóôáë™óé.
ÐÜíôá ôÜ èÝìáôá ôáˆôá åyíáé Tîü÷ùò Tíäéá-
öÝñïíôá, åy÷å äÝ èßîg aäç á‰ôÜ ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò
Tí ôj ‘Ñçôïñéêj14. ’Áîéïóçìåßùôïí säßùò åyíáé …-
ôé ôÜ ÏsêïíïìéêÜ Aðïöáßíïíôáé Tðß æçôÞìáôïò
÷ùñßæïíôïò íˆí ôÞí ñèüäïîïí ô™í Cëëùí äçìï-
óéïíïìéê™í ó÷ïë™í, äçëáäÞ Cí át äçìüóéáé äá-
ðÜíáé ðñÝðåé a ï‹ íÜ ðåñéëçöè™óéí åsò ôüí êý-
êëïí ô\ò äçìïóßáò ïsêïíïìßáò, Aðïöáßíåôáé äÝ,
ñè™ò êáè' _ì@ò15, …ôé åyíáé ðåñéëçðôÝáé.
’Áôõ÷™ò ðåñß ðÜíôùí ôïýôùí ï‰äÝ ãñˆ ëÝ-
ãåé ôü â´ êåöÜëáéïí16, …ðåñ Cëëùò äÝí V÷åé Šð'
ƒøåé ï‹ôå ôïýò ‚ìáëïýò êáéñïýò ï‹ôå ôïýò ÷ñü-
íïõò ô\ò Aêì\ò ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ17 ï‹ôå ôÜò
êáë™ò šñãáíùìÝíáò ðïëéôåßáò ï‹ôå êCí äéá-
ðñåð\ ôéíá ô\ò Añ÷áéüôçôïò ïsêïíïìïëüãïí, ïz-
ïí ôüí ±Þôïñá Ëõêïˆñãïí18.
Ó÷åäüí …ëáé át ìíçìïíåõüìåíáé Tðßíïéáé AíÜ-
ãïíôáé åsò äõó÷åñåßáò, Eò óõíÞíôçóáí ôýñáííïé,
óôñáôçãïß a äåõôåñåýïõóáß ôéíåò ðüëåéò åsò ôÞí
êáôáâïëÞí ôïˆ ìéóèïˆ ô™í óôñáôéùô™í. Ðåñß
ô™í ìÝóùí ä' …ìùò, åsò E êáôÝöõãïí át óðïõ-
äáéüôåñáé ô™í ðïëéôåé™í (›ò ë.÷. át ’Áè\íáé)
ðñüò Aíôéìåôþðéóéí ìåãÜëùí óôñáôéùôéê™í äá-
ðáí™í, äçëáäÞ ðåñß ô™í èçóáõñ™í, ô\ò åsóöïñ@ò
êôë. ï‰äåßò ëüãïò.
ÔÜ äýï êåöÜëáéá äÝí åyíáé ìüíïí îÝíá ðñüò
Cëëçëá, Aëë', …ðùò uóùò óðïõäáéüôåñïí, Aðïñ-
ñÝïõóéí Tê ôåëåßùò äéáöüñïõ Tìðíåýóåùò, äéüôé,
Tí ¯ Tí ô¨ ðñþô¤ îý Tðéóôçìïíéêüí ðíåˆìá êá-
èõðçãüñåõóå ôÞí äéÜêñéóéí ô™í ôåóóÜñùí ïsêï-
íïìé™í êáß å‰èõêñéóßá ìåãÜëç äéáöáßíåôáé Tí ôárò
ðáñå÷ïìÝíáéò ëßãáéò ëåðôïìåñåßáéò, ñèüôáôá äÝ
êáèïñßæïíôáé ôÜ Šðïëåéðüìåíá ðñüò TîÝôáóéí èÝ-
ìáôá, Tí ô¨ â´ ï‰ ìüíïí ð@í óýóôçìá êáß ð@óá
ãåíéêÞ säÝá Tëëåßðåé, Aëë' ‚ ãñÜöùí TêèÝôåé ôÜ
Šð' á‰ôïˆ êñéíüìåíá Cîéá Aíáãñáö\ò AíÝêäïôá
êáôÜ ôñüðïí Tìöáßíïíôá …ôé Tóêüðåé ðïëý ì@ë-
ëïí åuôå íÜ êåíôÞóg ôÞí ðåñéÝñãåéáí åuôå íÜ ðñï-
êáëÝóg ôü ìåéäßáìá ôïˆ Aíáãíþóôïõ ðáñÜ íÜ äé-
äÜîg á‰ôüí19.
’Åí Cëëáéò ëÝîåóéí, Tí ¯ ôü á´ êåöÜëáéïí (ôü
äõóôõ÷™ò âñá÷ýôáôïí) Aðïôåëår óïâáñÜí Aðü-
 Ì Á
36 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ðåéñáí óõóôçìáôéê\ò, êáßðåñ ãåíéêùôÜôçò, Tðé-
óôçìïíéê\ò Tñåýíçò, ôü â´ åyíáé Bðë\ óõëëïãÞ A-
íåêäüôùí20.
Â. ×ñïíïëïãßá êáß Óõããñáöåýò
’Áðü ô\ò Añ÷áéüôçôïò ôü Vñãïí êáôçããÝë-
ëåôï ›ò ìÞ ’ÁñéóôïôÝëåéïí, Aðåäßäåôï äÝ ìÜëé-
óôá Šðü ôïˆ ÖéëïäÞìïõ åsò ôüí Èåüöñáóôïí21.
²Åêôïôå Tîçêïëïýèçóå ìáêñÜ óõæÞôçóéò ðå-
ñß ôïˆ ðñïóþðïõ ôïˆ óõããñáöÝùò, ôïˆ ÷ñüíïõ
ô\ò óõããñáö\ò êáß ôïˆ Cí Aìöüôåñá ôÜ êåöÜ-
ëáéá TãñÜöçóáí Šðü ôïˆ á‰ôïˆ ðñïóþðïõ.
Êáß êáô' Cëëïõò ìÝí22 TãñÜöç ôüí ã´ ás™íá.
Êáô' Cëëïõò äÝ ÷ñïíïëïãårôáé aäç Aðü ôïˆ ôå-
ôÜñôïõ, êáß åyíáé Vñãïí ìáèçôïˆ ôéíïò ôïˆ ’Áñé-
óôïôÝëïõò, AêïëïõèÞóáíôïò óõìâïõëÞí ôïˆ ìå-
ãÜëïõ áŠôïˆ äéäáóêÜëïõ ðåñß óõëëïã\ò äçìïóéï-
íïìéê™í ôéíùí TðéíïçìÜôùí23, uóùò äÝ êáß ôü á´
êåöÜëáéïí åyíáé óýíïøéò Aêñïáìáôéê™í ôéíùí ðá-
ñáäüóåùí ôïˆ Óôáãéñßôïõ24.
ÌåëåôÞóáíôåò Aëëá÷ïˆ ôü æÞôçìá25 êáß A-
ðïäåßîáíôåò …ôé ó÷åäüí Aäýíáôïí åyíáé í' Aðïöáí-
èj ôéò ìåô' Aóöáëåßáò ðåñß á‰ôïˆ, säßI ëü㤠ô™í
ðåñéðåôåé™í Eò ŠðÝóôçóáí ôÜ ÷åéñüãñáöá ôïˆ
’ÁñéóôïôÝëïõò26, ðñïóèÝôïìåí êáß áèéò …ôé _ A-
âåâáéüôçò ðåñß ôü ðñüóùðïí ôïˆ óõããñáöÝùò ï‰-
äáì™ò Tëáôôïr ôÞí ìåãÜëçí èåùñçôéêÞí êáß
ðñáêôéêÞ óçìáóßáí ôïˆ Vñãïõ, äéüôé ôü ìÝí á´
á‰ôïˆ êåöÜëáéïí ôõã÷Üíåé, ›ò aäç TññÞèç, ôü
ðñ™ôïí ðåñß ô™í äçìïóéïíïìéê™í èåùñé™í äïêß-
ìéïí, ôü äÝ â´ Cí êáß TèåùñÞèç27 ›ò íÝïí ôåêìÞ-
ñéïí ô\ò êáôÜ Zeller ìéêñïëüãïõ ðïëõìáèåßáò28
ô™í Ðåñéðáôçôéê™í, öùôßæåé têáí™ò ôÞí äçìï-
óßáí ïsêïíïìßáí ô™í ôõñÜííùí êáß ôÜò Aäéáêü-
ðôïõò ïsêïíïìéêÜò äõó÷åñåßáò Tí ô¨ ìÝó¤ ô™í
‚ðïßùí Væùí át ìéêñüôåñáé säßI ô™í Uëëçíßäùí
ðïëéôåé™í».
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Âéâëßïí ô êåö. á´.
2. Die Staatswissenschaftliche Theorie der Griechen
vor Aristoteles und Plato (Tubingen-Zeitung 1853, óåë.
127).
3. Âë. Les idées politiques et sociales de l' antiqui-
té et leur filiation dans les temps modernes (Tí Journal
des Économístes, öýëëá Óåðô. êáß Äåêåìâñ. 1871, ôüì.
23 êáß 24)ÿ ŠðïèÝôù …ôé ‚ Öñïý äÝí Tãíþñéæå êáë™ò ôÜ
UëëçíéêÜ, uóùò ä' åy÷åí Šð' ƒøéí ôÞí ìåôñßáí ìåôÜöñáóéí
ôïˆ Hoeffer (Ðáñßóéïé 1843, Têäüôáé Charpentier).
4. ’Áíùíýìïõ ÏsêïíïìéêÜ (Ëåéøßá, 1815).
5. ’ÁñéóôïôÝëïõò Ïsêïíïìéêüò. ’Áíùíýìïõ ÏsêïíïìéêÜ
(’ÉÝíá, 1830).
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
6. Aristotelis quae feruntur Oeconomica (Ëåéøßá,
Teubner, 1887), AöéåñùìÝíïí åsò ôüí Öéëïëïãéêüí Óýëëï-
ãïí Êùíóôáíôéíïõðüëåùò.
7. Zur den Pseudoaristotelischen Oeconomica (ðåñéï-
äéêüí Hermes ôüìïò XXXVI, 1901, óåë. 187-200).
8. Ueber Finanzen und Monopol in alten Griechen-
land (äéáôñéâÞ, Båñïëríïí, 1907)ÿ ðñâë. Aíùô. óåë. 86.
9. Das zweite Buch der Pseudo-Aristotelischen
Ökonomika (äéáôñéâÞ, Würzburg, 1907)ÿ ðñâë. Aíùô. óåë.
87.
ÓçìåéùôÝïí …ôé ô¨ 1903 _ ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ
ÌïíÜ÷ïõ åy÷å ðñïêçñýîg äéáãùíéóìüí Tðß ôïˆ èÝìáôïò A-
îéïˆóá ðáñÜ ô™í Šðïøçößùí ôÞí TîÝôáóéí ôïˆ Vñãïõ ï‰ ìü-
íïí Aðü öéëïëïãéê\ò AëëÜ êáß Aðü Aðüøåùò ïsêïíïìéê\ò
èåùñßáò êáß ïsêïíïìéê\ò ðïëéôéê\ò (Wirtschaftstheorie
und Wirtschaftspolitik).
10. Ðåñß ô™í äçìïóéïíïìéê™í èåùñé™í ôïˆ ’ÁñéóôïôÝ-
ëïõò êáß ô\ò ó÷ïë\ò á‰ôïˆ, säßI äÝ ðåñß ôïˆ â´ Âéâëßïõ
ô™í Ïsêïíïìéê™í (’Áíáôýðùóéò Tê ô\ò ’Åðåôçñßäïò ôïˆ
Ðáíåðéóôçìßïõ ôïˆ 1915).
11. ’Åí á‰ô¨, …ðùò êáß Tí ô¨ Ðåñß Ïsêïíïìéê™í ôïˆ
Îåíïö™íôïò, _ ëÝîéò ïsêïíïìßá ëáìâÜíåôáé Tí ôj óôåíù-
ôÜôg áŠô\ò TííïßI, ›ò Aöïñ™óá Aðïêëåéóôéê™ò åsò ôÞí
äéïßêçóéí ôïˆ ïuêïõ (domus)ÿ äé' … ‚ óõããñáöåýò TñåõíL ìü-
íïí ôÜ Aðáñôßæïíôá ôüí ïyêïí Côïìá êáß AãáèÜ (Cíäñá, ãõ-
íárêá, ôÝêíá, äïýëïõò, TðéóôÜôáò, äéáöüñùí åsä™í êôÞìá-
ôá êôë.).
12. Áôç, ðñïóôåèåróá ðñïöáí™ò âñáäýôåñïí, V÷åé ›ò
Uî\ò: «ÔÜ ìÝí ïí ðåñß ôÜò ïsêïíïìßáò êáß ôÜ ìÝñç ôÜ ôïý-
ôùí åsñÞêáìåí».
13. ύôù êáôáôÜóóåé ôAíÝêäïôá ï‰÷ß êáôÜ ôÞí ôñé-
ìåñ\ äéÜêñéóéí âáóéëéê\ò, óáôñáðéê\ò êáß ðïëéôéê\ò ïsêï-
íïìßáò, AëëÜ ôü ðëåróôïí ÷ñïíïëïãéê™ò (âë. Wilcken óåë.
196).
14. «´Ùóôå ðåñß ìÝí ðüñùí ôüí ìÝëëïíôá óõìâïõëåý-
óåéí äÝïé Cí ôÜò ðñïóüäïõò ô\ò ðüëåùò åsäÝíáé ôßíåò êáß
ðüóáé, …ðùò åuôå ôßò ðáñáëåßðåôáé ðñïóôåèj êáß åu ôßò T-
ëÜôôùí á‰îçèj, Vôé äÝ ôÜò äáðÜíáò ô\ò ðüëåùò BðÜóáò,
…ðùò åu ôéò ðåñßåñãïò Aöáéñåèj êáß åu ôßò ìåßæùí TëÜôôùí
ãÝíçôáéÿ ï‰ ãÜñ ìüíïí ðñüò ôÜ ŠðÜñ÷ïíôá ðñïóôéèÝíôåò
ðëïõóéþôåñïé ãßíïíôáé, AëëÜ êáß Aöáéñïˆíôåò ô™í äáðáíç-
ìÜôùí». (Á´, ä´, 8).
15. Ðñâë. ôÜò _ìåôÝñáò ðáñáäüóåéò (Vêäïóéò â´ ×.
Äáìßñç, 1914) ìÝñïò ãåíéêüí óåë. 192-193.
16. ´Ïðùò ðáñáôçñår ñè™ò ‚ Ed. Meyer «aber auf
das einzelne wird nicht eingegangen, wo die Unter-
suchung beginnen sollte, ist er bereits zu Ende».
Toéáýôáò âáèåßáò ðáñáôçñÞóåéò ðïëëÜò Aíáìöéâüëùò
èÜ Vêáìíåí ‚ ìÝãáò ô\ò Añ÷áéüôçôïò tóôïñéêüò, TÜí åy÷åí
åsäéê™ò êáôáãßíg Tðß ôïˆ ðñïêåéìÝíïõ óõããñÜììáôïòÿ äõ-
óôõ÷™ò Tí ðáñüä¤ ìüíïí ëÝãåé ôéíÜ ðåñß á‰ôïˆÿ âë. Die
Wirtschaftliche Entwickelung des Altertumsÿ ôü Vñãïí
ôïˆôï Aðïôåëår Aíáêïßíùóéí ãåíïìÝíçí åsò ôü óõíÝäñéïí ô™í
Ãåñìáí™í tóôïñéê™í (Öñáãêöïýñôç ’Áðñéë. 1895), äçìï-
óéåõèÝí äÝ ôü ðñ™ôïí Tí ôïrò Jahrbücher für Nation-
alökonomie und Statistik ôïˆ Hildebrand (ôüì. LXIV) êáß
Tí öõëëáäߤ (Vêä. Fischer 1895) Aíåäçìïóéåýèç Tí ôárò
óåë. 79-168 ô™í Kleine Schriften zur Geschichtstheorie
und zur Wirtschaftlichen und Politischen Geschichte des
Altertums (×Üëëå, 1910)ÿ ôÜ Aöïñ™íôá åsò ôü _ìÝôåñïí
Vñãïí åŠñßóêïíôáé Tí óçìåéþóåé ô\ò óåëßäïò 124.
17. ÄçëáäÞ ôüí å´ ás™íá. ‘Ï Meyer Tí ôj Aíáäçìï-

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
óéåýóåé ô\ò ìåëÝôçò ôïõ AíáöÝñåé ìåô' Tðáßíùí ôüí Rie-
zler, ðñïóÜðôåé …ìùò á‰ô¨ …ôé äÝí Tðñüóåîåí, …ôé ôÜ ðëår-
óôá ô™í Aíåêäüôùí ôïˆ â´ êåöáëáßïõ AíáöÝñïíôáé åsò T-
ðï÷Üò êáôáðôþóåùò, säßI äÝ …ôé ï‰äÝí á‰ô™í ó÷åôßæåôáé
ðñüò ôüí å´ ás™íá.
18. Ït ’Áèçíárïé óôñáôçãïß Êáëëßóôñáôïò êáß Ôéìü-
èåïò (êåö. ´, 22 êáß 23) åyíáé Aëçè™ò êáß Cëëïèåí ãíù-
óôïß äéÜ ôÞí äçìïóéïíïìéêÞí ôùí Tðéôçäåéüôçôá, äé' … êáß
ôÜ ìÝôñá, åsò E êáôÝöõãïí, äÝí ðñïóêñïýïõóéí åsò ôÞí ^-
èéêÞí. ’ÁëëÜ ìüíïí ôïˆ ÊáëëéóôñÜôïõ ôü Tðéíüçìá åyíáé
ãåíéêùôÝñïõ TíäéáöÝñïíôïò, âáóéæüìåíïí Tðß ô\ò ñè\ò ðá-
ñáôçñÞóåùò …ôé, äéÜ í' á‰îÞóùóéí át åsóðñÜîåéò Têìéóèïõ-
ìÝíïõ öüñïõ, ðñÝðåé íÜ áuñùíôáé ôÜ åsò ôÞí ðñïóÝëåõóéí
íÝùí ðëåéïäïô™í Tðéðñïóèïˆíôá êùëýìáôá (ðñâë. Aíùô.
óåë. 136).
19. ‘Ùò ðáñáôçñår ‚ Riezler, …óôéò ±ßðôåé ôÞí å‰èý-
íçí åsò ìåôáãåíÝóôåñïí Têäüôçí ôïˆ Vñãïõ: «Er (der Epit-
omator) die praktischen Massregeln bis zur Unver-
ständlichkeit kürzt, die witzigen aber breit erzählt»,
20. Toéáˆôáé óõëëïãáß äÝí eóáí ôüôå óðÜíéáé. Öáßíå-
ôáé ìÜëéóôá …ôé åsò ðñïûðáñ÷ïýóáò ôïéáýôáò ðñïóÝôñåîáí
… ôå ØåõäáñéóôïôÝëçò êáß ‚ Ðïëýáéíïò. ðñâë. Melbe,
Über die Quellen Polyaens (Jahrbücher für Philologie,
Supplement ×ÉV, óåë. 421-628).
‘Ï ØåõäáñéóôïôÝëçò Šóôåñår ôïˆ Ðïëõáßíïõ ›ò ðñüò
ôÞí ÷Üñéí êáß ôÞí óáöÞíåéáí, ‚óÜêéò äÝ äéçãårôáé ôü á‰ôü
AíÝêäïôïí, äåéêíýåôáé êáß Aðü Aðüøåùò ðëçñïöïñé™í Tí-
äåÝóôåñïò Têåßíïõÿ âë. ë.÷. ôÜ êáôÜ Ôéìüèåïí (Øåõä. ÉÉ,
23ÿ Ðïë. ÉÉÉ, 10, 14), ×áâñßáí (Øåõä. ÉÉ, 25, 3ÿ Ðïë.
ÉÉÉ, 11, 5) êôë.
21. ÔÞí ãíþìçí ôáýôçí Aðç÷år ‚ Boeckh.
22. ÔÞí ãíþìçí ôáýôçí ŠðåóôÞñéîå ðñ™ôïò ‚ ðïëýò
Niebuhr.
Á íáöåñèÞêáìå AíùôÝñù óôü Vñãï ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëïõò ÏsêïíïìéêÜ êáß èåùñÞóáìå Aðá-
ñáßôçôï íÜ ðñïóèÝóïõìå êáôùôÝñù êåßìåíï Aðü ôÞí aäç ìíçìïíåõèåßóá ’Åðåôçñßäá
ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í äéåñåýíçóçò ôïˆ ’Á. ’ÁíäñåÜäç ðåñß ôïˆ ðïéüò eôáí ‚ óõã-
ãñáöÝáò ô™í Ïsêïíïìéê™í (²Åñãá, ôüì. É, óó. 23-28).
’Åí¨ _ äçìïóßá ïsêïíïìßá ›ò ôÝ÷íç TðÝóõ-
ñå ìåãÜëùò ôÞí ðñïóï÷Þí ô™í Añ÷áßùí ‘ÅëëÞ-
íùí, ïwôéíåò, êáè' E Tê ô™í Tðéãñáö™í öáßíåôáé,
Väùêáí êáß åsò ôïýò äçìïóßïõò ðñïûðïëïãéóìïýò
êáß Aðïëïãéóìïýò1 ðñïóï÷Þí ìåãáëõôÝñáí a ôÜ
å‰ñùðáúêÜ êñÜôç ìÝ÷ñé ôïˆ 18ïõ ás™íïò, _ äç-
ìïóßá ïsêïíïìßá ›ò TðéóôÞìç, _ äçìïóßá ïsêïíï-
ìéêÞ, ëßãïí Tí ôj Añ÷áéüôçôé TêáëëéåñãÞèç. Á‰-
ôü ôü Ðåñß ðñïóüäùí Vñãïí ôïˆ Îåíïö™íôïò ðå-
ñéïñßæåôáé åsò ôÞí Tîåýñåóéí ðñáêôéê™í ôéíùí ìÝ-
ôñùí ðñüò Tðáýîçóéí ô™í ðüñùí ô\ò ’Áèçíáúê\ò
Ðïëéôåßáò. Êáßðåñ, ä' Tð' Tó÷Üôùí ôÜ ðñïôåéíü-
ìåíá Šðü ôïˆ ìáèçôïˆ ôïˆ ÓùêñÜôïõò ìÝôñá
êñßíïíôáé TðéåéêÝóôåñïí a Cëëïôå2, ï‰äåßò Tðé÷åé-
ñår í' Aíåýñg Tí ô¨ âñá÷år á‰ôïˆ ðïíÞìáôé ï‹ôå
Ì Á
Å ÑÙ 37
É
ÁÖ
23. Ðïëéô. Á. êåö. IV, 4: «²Åôé äÝ êáß ôÜ ëåãüìåíá
óðïñÜäçí, äé' £í Tðéôåôõ÷Þêáóéí Víéïé ÷ñçìáôéæüìåíïé, äår
óõëëÝãåéíÿ ðÜíôá ãÜñ šöÝëéìá ôáˆô' Tóôß ôïrò ôéì™óé ôÞí
÷ñçìáôéóôéêÞí» êáß ðáñáêáôéþí (ÉV, 8) Tîçãår …ôé V÷åé
Šð' ƒøåé ðëåéüôåñïí ôÞí äçìïóßáí a ôÞí säéùôéêÞí ïsêïíï-
ìßáí ðñÜãìáôé: «÷ñÞóéìïí äÝ ãíùñßæåéí ôáˆôá êáß ôïrò ðï-
ëéôéêïròÿ ðïëëárò ãÜñ ðüëåóé äår ÷ñçìáôéóìïˆ êáß ôïéïý-
ôùí ðüñùí, žóðåñ ïsêßI, ì@ëëïí äÝ».
24. Ðåñß ô\ò äéáéñÝóåùò ô™í ìáèçìÜôùí ôïˆ ’Áñéóôï-
ôÝëïõò åsò Tîùôåñéêïýò ëüãïõò, êáß åsò Aêñïáìáôéêïýò ëü-
ãïõò, âë. ’Å. ÑïÀäïõ, ’ÁñéóôïôÝëçòÿ _ ìåëÝôç áôç äçìï-
óéåõèåróá ôü ðñ™ôïí Tí ô¨ ’Åãêõêëïðáéäéê¨ Ëåîéê¨ ðåñé-
åëÞöèç Šö' _ì™í åsò ôÜ ´Áðáíôá ôïˆ óõããñáöÝùò (âë. ôüì.
Å´: ÌåëÝôáé Öéëïëïãéêáß, Êáëëéôå÷íéêáß, Öéëïóïöéêáß).
25. ÅsäéêÞ ìåëÝôç óåë. 6-9.
26. ÔÜò ðåñéðåôåßáò ôáýôáò ït Aäåëöïß Croiset Tí ôj
êëáóóéêj áŠô™í ‘ÉóôïñßI ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Ëïãïôå÷íßáò (á´
Vêä. ôüì. ä´ óåë. 688) óõíïøßæïõóéí ›ò Uî\ò Tðß ôj âÜóåé
ôïˆ ÓôñÜâùíïò (×ÉÉÉ, 54) êáß ôïˆ ÐëïõôÜñ÷ïõ (Óýëëáò,
26):
«ÔÜ ðáñáìåßíáíôá AíÝêäïôá óõããñÜììáôá ðåñé\ëèïí
åsò ôüí Èåüöñáóôïí, …óôéò ôÜ Têëçñïäüôçóåí åsò ôüí ìá-
èçôÞí ôïõ ÍçëÝáÿ ït êëçñïíüìïé …ìùò ôïˆ ôåëåõôáßïõ Tã-
êáôÝëåéøáí á‰ôÜ åsò Šðüãåéá, …ðïõ TâëÜâçóáí ðïëý êáß èÜ
êáôåóôñÝöïíôï uóùò ôåëåßùò, Cí êáôÜ ôüí â´ ás™íá äÝí ^-
ãïñÜæïíôï Šðü ôïˆ ’Áðåëëéê™íïò ôïˆ ÔçÀïõ. ÔÞí âéâëéï-
èÞêçí ôïýôïõ ðåñéÝ÷ïõóáí ôÜ ÷åéñüãñáöá ôïˆ ’ÁñéóôïôÝ-
ëïõò êáß ôïˆ ÈåïöñÜóôïõ, ðéèáí™ò öýñäçí ìßãäçí, êáèþò
êáß Cëëá Vñãá, Vóôåéëåí ‚ Óýëëáò åsò Ñþìçí, …ðïõ Ôõ-
ñáííßùí ‚ ãñáììáôéêüò AíôÝãñáøåí á‰ôÜ äéáóêåõÜóáò äõ-
óôõ÷™ò ôáˆôá êáôÜ âïýëçóéí».
27. ‘Õðü ôïˆ ÐÝôñïõ ÓíÝéäåñ óåë. 12.
28. Kleinliche Polymathie.
ãåíéêþôåñá TðéóôçìïíéêÜ äéäÜãìáôá ï‹ôå êCí
ãåíéêùôÝñáò ðëçñïöïñßáò ðåñß ô\ò äçìïóéïíï-
ìéê\ò äéïéêÞóåùò ô™í ÷ñüíùí Têåßíùí.
’Áìöüôåñá ôáˆôá äýíáôáß ôéò ôï‰íáíôßïí í'
AíôëÞóg Tê ôïˆ â´ âéâëßïõ ô™í AðïäéäïìÝíùí åsò
ôüí ’ÁñéóôïôÝëç Ïsêïíïìéê™í. Äõóôõ÷™ò ôü Vñ-
ãïí ôïˆôï, äé' ïò ëüãïõò èÜ TêèÝóùìåí êáôù-
ôÝñù, åyíáé Tí ôá‰ô¨ ôüóïí TëëéðÝò êáß ôüóïí A-
óáöÝò, žóôå ‚ óôåñïýìåíïò ‚äçãïˆ Aíáãíþóôçò
ëßãá äéäÜóêåôáé. ’Åíôåˆèåí TöÜíç TðéâáëëïìÝ-
íç åsò ôüí ìüíïí ´Åëëçíá êáèçãçôÞí ô\ò äçìï-
óßáò ïsêïíïìßáò _ óõããñáöÞ åsäéê\ò Tðß ôïýôïõ
ðñáãìáôåßáò.
ÄéÜ ôïéáýôçí ä' Tñãáóßáí äÝí óôåñïýìåèá âï-
çèçìÜôùí, äéüôé Cí ‚ Boeckh (Âéâëßïí ô êåö.
 Ì Á
38 Å ÑÙ
É
ÁÖ
á´) ðåñéïñßæåôáé åsò âñá÷åßáò ðáñáôçñÞóåéò, ït
äýï äéáäï÷éê™ò Têäþóáíôåò ôÜ ÏsêïíïìéêÜ Goet-
tling (1830) êáß Susemihl (Ëåéøßá, Teubner,
1887)3 ðñïÝôáîáí ô\ò Têäüóåùò áŠô™í Aîéüëï-
ãá ðñïëåãüìåíá4, Vêôïôå äÝ ôü Vñãïí TìåëåôÞèç
TðéìåëÝóôáôá Aðü ìÝí öéëïëïãéê\ò Aðüøåùò Š-
ðü ôïˆ Ulrich Wilcken, «Zu den Pseudoaris-
totelischen Oeconomica» (ðåñéïäéêüí «Hermes»
t. XXXVI 1901, óåë. 187-200), Aðü äÝ ïsêï-
íïìéê\ò Šðü ôïˆ Kurt Riezler, Über Finanzen
und Monopole im alten Griechenland (Âåñïër-
íïí 1907).
Át Tñãáóßáé áôáé, ås êáß ðñïëåéáßíïõóáé ôü
Väáöïò åsò äçìïóéïíïìéêÞ ìåëÝôçí, äÝí êáèéóô™-
óé ôáýôçí ðåñéôôÞí, äé' … êáß äÝí AðïôñÝðïõóéí
_ì@ò Aðü ô\ò äçìïóéåýóåùò ô™í ðáñáôçñÞóåùí
êáß ô™í óõìðåñáóìÜôùí, Eôéíá Aðåêïìßóáìåí Tê
ô\ò TðéóôáìÝíçò Tñåýíçò ôïˆ ìüíïõ äçìïóéïíïìé-
êïˆ Vñãïõ, …ðåñ Têëçñïäüôçóåí _ìrí _ Añ÷áéü-
ôçò.
´Ïðùò äÝ át ðáñáôçñÞóåéò êáß ôÜ óõìðåñÜ-
óìáôá ôáˆôá ¡óéí AóöáëÝóôåñá, èÜ óõíäõÜæù-
ìåí ðñüò ôÜ ÏsêïíïìéêÜ …óáò èåùñßáò a ðëçñï-
öïñßáò ðåñß äçìïóßùí ïsêïíïìéê™í äõíÜìåèá íÜ
åñùìåí Tí ôj Ðïëéôéêj, ôj Ñçôïñéêj êáß ôj
Ñçôïñéêj ðñüò ’ÁëÝîáíäñïí. ύôù èÜ V÷ùìåí
AñôéùôÝñáí säÝáí ô™í AíôéëÞøåùí ô\ò Ðåñéðá-
ôçôéê\ò Ó÷ïë\ò.
’ÅðåéäÞ …ìùò âÜóéò _ì™í èÜ ìåßíùóé ôÜ Ïs-
êïíïìéêÜ, AíÜãêç íÜ TîåôÜóùìåí êÜðùò Tããý-
ôåñïí ôü ðåñßåñãïí ôïˆôï Vñãïí.
Á´. ×áñáêôÞñ ôïˆ Vñãïõ
ÔÜ ÏsêïíïìéêÜ äéáéñïˆíôáé åsò äýï âéâëßá: ôü
ðñ™ôïí äÝí TíäéáöÝñåé ôÞí äçìïóßáí ïsêïíïìßáí5,
ôü äåýôåñïí, Aðïêëåéóôéê™ò åsò ôáýôçí Aöéåñù-
ìÝíïí, äéáéñårôáé ðÜëéí åsò äýï êåöÜëáéá ôåëåßùò
äéÜöïñá, Eôéíá öáßíïíôáé óõãêïëëçèÝíôá Bðë™ò,
äéüôé AíÞãïíôï åsò ôü á‰ôü Aíôéêåßìåíïí.
Ôü á´ êåöÜëáéïí, êáèáñ™ò äïãìáôéêüí,
ðåéñ@ôáé íÜ äéáêñßíg ôÜò äéáöüñïõò ïsêïíïìßáò
êáß ôÜ êõñéþôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ UêÜóôçò
á‰ô™í, ôü â´ Aðáñéèìår ðïéêßëá ôå÷íÜóìáôá, åsò
E êáôÝöõãïí êáôÜ êáéñïýò óáôñÜðáé, ôýñáííïé
êáß ðïëéôåráé ðñüò ÷ñçìáôéóìüí, ðïëëÜ ä' V÷ïí
ôÜ êïéíÜ ðñüò ôü ðåñßöçìïí Vñãïí ôïˆ Ðïëõáß-
íïõ èÜ ^äýíáôï íÜ öÝñg ôßôëïí: äçìïóéïíïìéêÜ
óôñáôçãÞìáôá. ωäåìßá Aëëçëïõ÷ßá ðáñáôçñår-
ôáé ìåôáîý ô™í äýï êåöáëáßùí. ’ÅîáéñÝóåé Aïñß-
óôïõ öñÜóåùò6 Tí Añ÷j, ôü äåýôåñïí ï‰äÝðïôå
ðáñáðÝìðåé åsò ôü ðñ™ôïí êáß ï‰äáì™ò Aêïëïõ-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
èår á‰ôü7. ’Åî Cëëïõ ôü á´ êåöÜëáéïí, Tí ôÝëåé,
ðñïáíáããÝëëåé äåýôåñïí êåöÜëáéïí, …ðåñ, Cí åy-
÷å ãñáö\ (a ðåñéóùè\), è' AðïôÝëåé Aíåêôßìçôïí
óõìðëÞñùìá ôïˆ á´ äéüôé Tí á‰ô¨ èÜ TîçôÜæïí-
ôï ðñ™ôïí êáôÜ ðüóïí _ óáôñáðåßá a _ ðüëéò
äýíáôáé íÜ öÝñg (âáóôÜóg) …ëáò ôÜò ðñïóüäïõò,
ðåñß £í TãÝíåôï aäç ëüãïò, äåýôåñïí ðïráé íÝáé
ðñüóïäïé äýíáíôáé íÜ åsóá÷è™óé êáß ðïráé aäç
ëåéôïõñãïˆóáé í' á‰îçè™óé, ðñüò ôïýôïéò äÝ êáß
ðïráé äáðÜíáé äýíáíôáé íÜ ðåñéóôáë™óé.
ÐÜíôá ôÜ èÝìáôá ôáˆôá åyíáé Tîü÷ùò Tíäéá-
öÝñïíôá, åy÷å äÝ èßîåé aäç á‰ôÜ ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò
Tí ôj Ñçôïñéêj8. ’Áîéïóçìåßùôïí säßùò åyíáé …ôé
‚ Óôáãåéñßôçò äßäåé ôÞí ãíþìçí ôïõ Tðß æçôÞìá-
ôïò ÷ùñßæïíôïò íˆí ôÞí ñèüäïîïí ô™í Cëëùí äç-
ìïóéïíïìéê™í ó÷ïë™í, äçëáäÞ Cí át äçìüóéáé äá-
ðÜíáé äÝïí a ï‰ íÜ ðåñéëçöè™óéí åsò êýêëïí ô\ò
äçìïóßáò ïsêïíïìßáò, Aðïöáßíåôáé äÝ, ñè™ò êáè'
_ì@ò9, …ôé íáß.
’Áôõ÷™ò ðåñß ðÜíôùí ôïýôùí ï‰äÝ ãñˆ ëÝ-
ãåé ôü â´ êåöÜëáéïí10 …ðåñ Cëëùò äÝí V÷åé Šð' ƒ-
øéí ï‹ôå ôïýò ‚ìáëïýò êáéñïýò ï‹ôå ôïýò ÷ñü-
íïõò ô\ò Aêì\ò ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ11 ï‹ôå ôÜò
êáë™ò šñãáíùìÝíáò ðïëéôåßáò ï‹ôå êCí äéá-
ðñåð\ ôéíá ô\ò Añ÷áéüôçôïò ïsêïíïìïëüãïí ›ò
ôüí ñÞôïñá Ëõêïˆñãïí12.
Ó÷åäüí …ëáé át ìíçìïíåõüìåíáé Tðßíïéáé AíÜ-
ãïíôáé åsò äõó÷åñåßáò, Eò AðÞíôçóáí ôýñáííïé,
óôñáôçãïß a äåõôåñåýïõóáé ðüëåéò åsò ôÞí êáôá-
âïëÞí ôïˆ ìéóèïˆ ô™í óôñáôéùô™í. Ðåñß ô™í ìÝ-
óùí …ìùò, åsò E êáôÝöåõãïí át óðïõäáéüôåñáé
ô™í ðïëéôåé™í (›ò ë.÷. át ’Áè\íáé), ðñüò Aíôé-
ìåôþðéóéí ìåãÜëùí óôñáôéùôéê™í äáðáí™í, äç-
ëáäÞ ôïýò èçóáõñïýò, ôÞí åsóöïñÜí êôë. êôë.
ï‰äåßò ëüãïò.
ÔÜ äýï êåöÜëáéá äÝí åyíáé ìüíïí îÝíá ðñüò
Cëëçëá, Aëë', …ðåñ uóùò óðïõäáéüôåñïí, AðïññÝ-
ïõóéí Tê ôåëåßùò äéáöüñïõ Tìðíåýóåùò, äéüôé, Tí¨
Tí ô¨ ðñþô¤ îý Tðéóôçìïíéêüí ðíåˆìá êáèõ-
ðçãüñåõóå ôÞí äéÜêñéóéí ô™í ôåóóÜñùí ïsêïíï-
ìé™í êáß å‰èõêñéóßá ìåãÜëç äéáöáßíåôáé Tí ôárò
ðáñå÷ïìÝíáéò ëßãáéò ëåðôïìåñåßáéò, ñèüôáôá äÝ
êáèïñßæïíôáé ôÜ Šðïëåéðüìåíá ðñüò TîÝôáóéí èÝ-
ìáôá, Tí ô¨ â´ ï‰ ìüíïí ð@í óýóôçìá êáß ð@óá
ãåíéêÞ säÝá Tëëåßðïõóéí, Aëë' ‚ ãñÜöùí TêèÝôåé
ôÜ Šð' á‰ôïˆ êñéíüìåíá Cîéá Aíáãñáö\ò AíÝêäï-
ôá êáôÜ ôñüðïí Tìöáßíïíôá …ôé Tóêüðåé ðïëý
ì@ëëïí íÜ êåíôÞóg ôÞí ðåñéÝñãåéáí a íÜ ðñïêá-
ëÝóg ôü ìåéäßáìá ôïˆ Aíáãíþóôïõ ðáñÜ íÜ äé-
äÜîg á‰ôüí13.
’Åí Cëëáéò ëÝîåóéí, Tí¨ ôü á´ êåöÜëáéïí (ôü
äõóôõ÷™ò âñá÷ýôáôïí) Aðïôåëår óïâáñÜí Aðü-

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
ðåéñáí óõóôçìáôéê\ò, êáßðåñ ãåíéêùôÜôçò, Tðé-
óôçìïíéê\ò Tñåýíçò, ôü â´ åyíáé Bðë\ óõëëïãÞ A-
íåêäüôùí14 êáß ï‰÷ß ìÜëéóôá Tê ô™í Añßóôùí,
äéüôé åyíáé êáôùôÝñá ô\ò, ›ò TëÝ÷èç, ðïëëÜ ôÜ
êïéíÜ ðñüò ôáýôçí T÷ïýóçò óõëëïã\ò ôïˆ Ðïëõ-
áßíïõ15.
´. ×ñïíïëïãßá êáß óõããñáöåýò
ÌåãÜëç Aâåâáéüôçò êñáôår ›ò ðñüò ôÞí T-
ðï÷Þí ô\ò óõããñáö\ò êáß ›ò ðñüò ôü ðñüóùðïí
ôïˆ óõããñáöÝùò.
ÊáôÜ ôÞí TðéêñáôÞóáóáí Aðü ô™í _ìåñ™í
ôïˆ Niebuhr16 ãíþìçí, _ óõããñáöÞ T÷ñïíïëïãår-
ôï Aðü ôïˆ ã´ ás™íïò ð.×. ‘Ï Wilcken …ìùò A-
öéÝñùóå ôü ìåãáëýôåñïí ìÝñïò ô\ò Tí ô¨ «Her-
mes» ìåëÝôçò ôïõ åsò ŠðïóôÞñéîéí ô\ò säÝáò …ôé
ôü Vñãïí eôï ðñïãåíÝóôåñïí17.
Óõæçôårôáé Tðßóçò, Cí Aìöüôåñá ôÜ êåöÜ-
ëáéá ðñïÝñ÷ùíôáé Tê ôïˆ á‰ôïˆ êáëÜìïõ. ²Áí äå-
÷è™ìåí …ôé íáß18, äÝïí íÜ äå÷è™ìåí Tðßóçò …ôé ôü
Vñãïí ó÷åôßæåôáé ìÝí ìåôÜ ô\ò ðåñéðáôçôéê\ò
ó÷ïë\ò, ï‰÷ß …ìùò Að' å‰èåßáò ìåôÜ ôïˆ ’Áñé-
óôïôÝëïõò19. ²Áí ŠðïèÝóùìåí ôï‰íáíôßïí …ôé ƒ÷é,
ôüôå äõíÜìåèá íÜ ðáñáäå÷è™ìåí …ôé ôü á´ êåöÜ-
ëáéïí åyíáé TðéôïìÞ20 Aêñïáìáôéê™í ôéíùí ðáñá-
äüóåùí21 ôïˆ Óôáãåéñßôïõ, ôü äÝ â´ êåöÜëáéïí Vñ-
ãïí öéëïðüíïõ, AëëÜ ìåôñßïõ ìáèçôïˆ á‰ôïˆ.
‘Ç ôïéáýôç Šðüèåóéò Tíéó÷ýåôáé Tê äýï ðá-
ñáôçñÞóåùí: 1) ´Ïôé ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò Väåéîåí Tí-
äéáöÝñïí äéÜ ôÜ äçìüóéá ïsêïíïìéêÜ Ví ôå ôïrò
Ðïëéôéêïrò (Âéâëßïí Á´ êåö. IV, 6-8) êáß Tí ôj
Ñçôïñéêj (Á´ ä 10), …èåí ðéèáíüí …ôé AöéÝñïõ êáß
åsäéêÞí ôéíá ðáñÜäïóéí åsò ôÞí äçìïóßáí ïsêïíï-
ìßáí. 2) ´Ïôé á‰ôüò ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò óõíéóôL ôÞí
óõëëïãÞí äçìïóéïíïìéê™í óôñáôçãçìÜôùí22 êáß
óõíåð™ò äÝí åyíáé Aðßèáíïí Tê ô™í ìáèçô™í ôïý
ôéò íÜ TîåôÝëåóå ôÞí óõìâïõëÞí.
ÊáôÜ ôÞí ôïéáýôçí Šðüèåóéò _ óõëëïãÞ ôïˆ
öéëïðüíïõ a, …ðùò ëÝãåé ‚ Wilcken, èåìáôïìá-
íïˆò ôïýôïõ Aíäñüò Têõêëïöüñåé Tðß ðïëëÜò äå-
êáåôçñßäáò ›ò Vñãïí AíåîÜñôçôïí, ìÝ÷ñé ï, ðå-
ñéåëèïˆóá åsò ÷årñáò ðåñéðáôçôéêïˆ ôéíïò, êáôá-
ãéíïìÝíïõ åsò ôÞí èåùñßáí ô™í ïsêïíïìéê™í êáß
ðïèïˆíôïò uóùò íÜ Tîáóöáëßóg åsò ôïýò îçñïýò
‚ñéóìïýò ôïˆ á´ êåöáëáßïõ å‰ñýôåñïí êýêëïí A-
íáãíùóô™í, óõíåäÝèç ðñüò ôïˆôï äéÜ ôïˆ ÷áëá-
ñïˆ äåóìïˆ ìé@ò öñÜóåùò.
Êáß ôáˆôá ìÝí ïôù. Ôü êáè' _ì@ò ‚ìïëï-
ãïˆìåí …ôé át ðåñéðÝôåéáé, Eò ŠðÝóôçóáí ôÜ Vñ-
ãá ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëïõò23, êáß ôü ãåãïíüò …ôé ôü
´ âéâëßïí ô™í Ïsêïíïìéê™í, êáß Cí TãñÜöç êá-
Ì Á
Å ÑÙ 39
É
ÁÖ
ôÜ ôüí ä´ ás™íá, ðåñé\ëèåí åsò _ì@ò ›ò êáôÝëé-
ðå ôïˆôï ‚ êáôÜ ôüí ã´ ás™íá Tðåîåñãáóèåßò á‰-
ôü24, êáèéóô™óé äõó÷åñÝò í' Aðïöáíèj ôéò ìåô'
Aóöáëåßáò Tðß ôïˆ æçôÞìáôïò.
Óðåýäù Cëëùò ôå íÜ ðñïóèÝóù …ôé, êáß Cí
äå÷è™ìåí …ôé ‚ëüêëçñïí ôü Vñãïí AðïññÝåé Tê ìå-
ôáãåíåóôÝñïõ ôéíüò ðåñéðáôçôéêïˆ, ðÜëéí ôïˆôï
äÝí åyíáé ëüãïò, …ðùò ðáñáìåëÞóùìåí á‰ôü.
Êáè' …ôé ôü ìÝí ðñ™ôïí êåöÜëáéïí ðáñáìÝíåé _
ìüíç Aðüðåéñá óõóôçìáôéêïˆ ÷åéñéóìïˆ ô™í äç-
ìïóéïíïìéê™í ðñïâëçìÜôùí, cí êáôÝëéðåí _ìrí
_ Añ÷áéüôçòÿ ôü äÝ äåýôåñïí, ðáñ' …ëáò á‰ôïˆ
ôÜò ìåãÜëáò Tëëåßøåéò, äÝí åyíáé C÷ñçóôïí, êáè'
…ôé Aö' Uíüò ìÝí, êáßðåñ ìÞ óõíäåüìåíïí ìåôÜ
ôïˆ ðñþôïõ, óáöçíßæåé ðùò ôÜò Tí á‰ô¨ ìåôÜ
ðåñéëçðôéêüôçôïò TîéêíïõìÝíçò ìÝ÷ñé óôñõöíü-
ôçôïò äéáôõðïõìÝíáò Añ÷Üò, Aö' UôÝñïõ äÝ ÷ñç-
óéìåýåé åsò ôÞí êáôÜäåéîéí äýï ãåãïíüôùí ðïëë\ò
ðñïóï÷\ò Aîßùí: 1ïí Ôïˆ Aíåôïßìïõ ô™í Añ÷áß-
ùí ðïëéôåé™í åsò Aíôéìåôþðéóéí TêôÜêôùí äá-
ðáí™í. 2ïí Ô\ò Tëëåßøåùò ðáñ' á‰ôárò ðáíôüò
óåâáóìïˆ ðñüò ôÜ äéêáéþìáôá ôïˆ Aôüìïõ, ›ò
Aíôéëáìâáíüìåèá ôáˆôá säßI Aðü ôïˆ éç´ ás™íïò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Âë. ôü â´ ìÝñïò ôïˆ Vñãïõ ôïˆ ÂÝëãïõ Uëëçíéóôïˆ
H. Francotte Les finances des cités grecques (Ðáñßóéïé
1909), AöéåñùìÝíïí Tî ‚ëïêëÞñïõ åsò ôÞí äçìïóéïíïìéêÞí
äéïßêçóéí ô™í Uëëçíßäùí ðüëåùí.
2. Á‰óôçñüò åy÷å äåé÷è\ ‚ A. Boeckh Tí ô¨ ìíçìåéþ-
äåé áŠôïˆ Vñ㤠Die Staatshaushaltung der Athener (á´ Vê-
ä. 1817, ã´ Vêä. Šðü M. Fränkel 1886ÿ íÝá sôáëéêÞ ìå-
ôÜöñáóéò Tí ô¨ Á´ ôüì¤ ô\ò Biblioteca di Storia Eco-
nomica), TðéåéêÝóôåñïé ä' TöÜíçóáí ït Å. Ardaillon, Le
mines du Laurion dans l' antiquité (Ðáñßóéïé 1897,) êáß
M. Clerc, Les Météques Athéniens (Ðáñßóéïé 1893). Ït
äýï ÃÜëëïé Uëëçíéóôáß Vëáâïí AöïñìÞí íá Tíáó÷ïëçè™óé
ìÝ ôÜ äçìïóéïíïìéêÜ ó÷Ýäéá ôïˆ Îåíïö™íôïò, äéüôé ïôïò
ðñïóåäüêá ôÞí AðïêáôÜóôáóéí ô™í ’Áèçíáúê™í ïsêïíï-
ìéê™í Tê ô\ò á‰îÞóåùò ôïˆ ìåôïéêßïõ êáß ô™í ëáõñåù-
ôéê™í ðñïóüäùí.
3. ‘Ç Vêäïóéò åyíáé AöéåñùìÝíç åsò ôüí Öéëïëïãéêüí
Óýëëïãïí Êùíóôáíôéíïõðüëåùò.
4. ԙí Ïsêïíïìéê™í ŠðÜñ÷åé êáß ìåôÜöñáóéò ãáëëéêÞ
Šðü Hoeffer (Ðáñßóéïé 1843, Têäüôçò Charpentier) ðëÞí
áôç äÝí åyíáé Tê ô™í Añßóôùí. ÔÞí ìåôÜöñáóéí ôáýôçí åy-
÷å ðñïöáí™ò Šð' ƒøåé ‚ ’ÁäáëâÝñôïò Frout De Fontrertu-
is. ϐôïò Täçìïóßåõóå äýï Cñèñá Tí ô¨ «Journal des Econ-
omistes» (öýëëá Óåðô. êáß Äåê. 1871, ôüìïé 23 êáß 24)
Šðü ôüí ôßôëïí: Les idées politiques et sociales de l'
antiquité et leur filiation dans les temps modernes ’Åí
ô¨ â´ ô™í Cñèñùí ôïýôùí ‚ Öïíðåñôïýé V÷åé ðåñß ôïˆ _-
ìåôÝñïõ âéâëßïõ äýï óåëßäáò êáôáäåéêíõïýóáò ðëÞñç ôïˆ
êåéìÝíïõ ðáñáíüçóéí.
5. ’Åí á‰ô¨, …ðùò êáß Tí ô¨ Ðåñß Ïsêïíïìéê™í ôïˆ
Îåíïöþíôïò, _ ëÝîéò ïsêïíïìßá ëáìâÜíåôáé Tí ôj óôåíù-
 Ì Á
40 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ôÜôg áŠô\ò TííïßI, ›ò Aöïñ™óá Aðïêëåéóôéê™ò åsò ôÞí
äéïßêçóéí ôïˆ ïuêïõ (domus)ÿ äé' … ‚ óõããñáöåýò TñåõíL ìü-
íïí ô' Aðáñôßæïíôá ôüí ïyêïí Côïìá êáß AãáèÜ (Cíäñá, ãõ-
íárêá, ôÝêíá, äïýëïõò, TðéóôÜôáò, äéáöüñùí åsä™í êôÞìá-
ôá êôë.).
6. Áôç, ðñïóôåèåróá ðñïöáí™ò âñáäýôåñïí, V÷åé ›ò
Uî\ò: «ÔÜ ìÝí ïí ðåñß ôÜò ïsêïíïìßáò êáß ôÜ ìÝñç ôÜ ôïý-
ôùí åsñÞêáìåí».
7. ύôù êáôáôÜóóåé ô' AíÝêäïôá ï‰÷ß êáôÜ ôÞí ôñéìåë\
äéÜêñéóéí âáóéëéê\ò, óáôñáðéê\ò êáß ðïëéôéê\ò ïsêïíïìßáò,
AëëÜ ôü ðëåróôïí ÷ñïíïëïãéê™ò (âë. Wilcken óåë. 196).
8. «´Ùóôå ðåñß ìÝí ðüñùí ôüí ìÝëëïíôá óõìâïõëåý-
óåéí äÝïé Cí ôÜò ðñïóüäïõò ô\ò ðüëåùò åsäÝíáé ôßíåò êáß
ðüóáé, …ðùò åuôå ôéò ðáñáëåßðåôáé ðñïóôåèj êáß åu ôéò T-
ëÜôôùí á‰îçèj Vôé äÝ ôÜò äáðÜíáò ô\ò ðüëåùò BðÜóáò,
…ðùò åu ôéò ðåñßåñãïò Aöáéñåèj êáß åu ôéò ìåßæùí TëÜôôùí
ãÝííçôáéÿ ï‰ ãÜñ ìüíïí ðñüò ôÜ ŠðÜñ÷ïíôá ðñïóôéèÝíôåò
ðëïõóéþôåñïé ãßíïíôáé, AëëÜ êáß Aöáéñïˆíôåò ô™í äáðáíç-
ìÜôùí» (Á´, ä´, 8).
9. Ðñâë. ôÜò _ìåôÝñáò ðáñáäüóåéò (Vêäïóéò â´ X. Äá-
ìßñç, 1914) ìÝñïò ãåíéêüí óåë. 192-193.
10. ´Ïðùò ðáñáôçñår ñè™ò ‚ Ed. Meyer «aber auf
das einzelne wird nicht eingegangen, wo die Unter-
suchung beginnen soltte, ist er bereits zu Ende».
Ôïéáýôáò âáèåßáò ðáñáôçñÞóåéò ðïëëÜò Aìöéâüëùò èÜ
Vêáìíåí ‚ ìÝãáò ô\ò Añ÷áéüôçôïò tóôïñéêüò, TÜí åy÷åí ås-
äéê™ò êáôáãßíåé Tðß ôïˆ _ìåôÝñïõ óõããñÜììáôïòÿ äõ-
óôõ÷™ò Tí ðáñüä¤ ìüíïí ëÝãåé ôéíÜ ðåñß á‰ôïˆÿ âë. Die
Wirtschaftliche Entwickelung des Altertumsÿ ôü Vñãïí
ôïˆôï Aðïôåëår Aíáêïßíùóéí ãåíïìÝíçí åsò ôü ã´ óõíÝäñéïí
ô™í Ãåñìáí™í tóôïñéê™í (Öñáíêöïýñôç ’Áðñßë. 1895),
äçìïóéåõèÝí äÝ ôü ðñ™ôïí Tí ôïrò «Jahrbücher für Nat.
und Statistik» ôïˆ Hildebrand (ôüì. LXIV) êáß Tí öõë-
ëáäߤ (Vêä. Fisher 1895) Aíåäçìïóéåýèç Tí ôárò óåë. 79-
168 ô™í Kleine Schriften zur Geschichtstheorie und zur
Wirtschaftlichen und Politischen Geschichte des Alter-
tums (×Üëëå 1910)ÿ ôÜ Aöïñ™íôá åsò ôü _ìÝôåñïí Vñãïí
åŠñßóêïíôáé Tí óçìåéþóåé ô\ò óåëßäïò 124.
11. ÄçëáäÞ ôüí å´ ás™íá. ‘Ï Meyer Tí ôj Aíáäçìï-
óéåýóåé ô\ò ìåëÝôçò ôïõ AíáöÝñåé ìåô' Tðáßíùí ôüí Rie-
zler, ðñïóÜðôåé …ìùò á‰ô¨ …ôé äÝí Tðñüóåîåí …ôé ôÜ ðëår-
óôá ô™í Aíåêäüôùí ôïˆ â´ êåöáëáßïõ AíáöÝñïíôáé åsò T-
ðï÷Üò êáôáðôþóåùò, säßI äÝ …ôé ï‰äÝí á‰ô™í ó÷åôßæåôáé
ðñüò ôüí å´ ás™íá.
12. Ït ’Áèçíárïé óôñáôçãïß Êáëëßóôñáôïò êáß Ôéìü-
èåïò (êåö. ´ 22 êáß 23) åyíáé Aëçè™ò êáß Cëëïèåí ãíù-
óôïß äéÜ ôÞí äçìïóéïíïìéêÞí ôùí Tðéôçäåéüôçôá, äé' … êáß
ôÜ ìÝôñá, åsò E êáôÝöõãïí, äÝí ðñïóêñïýïõóéí åsò ôÞí ^-
èéêÞí. ’ÁëëÜ ìüíïí ôïˆ ÊáëëéóôñÜôïõ ôü Tðéíüçìá åyíáé
ãåíéêùôÝñïõ TíäéáöÝñïíôïò, âáóéæüìåíïí Tðß ô\ò ñè\ò ðá-
ñáôçñÞóåùò, …ôé äéÜ í' á‰îÞóùóéí át åsóðñÜîåéò Têìéóèïõ-
ìÝíïõ öüñïõ ðñÝðåé íÜ áuñùíôáé ôÜ åsò ôÞí ðñïóÝëåõóéí íÝ-
ùí ðëåéïäïô™í êùëýìáôá.
13. ‘Ùò ðáñáôçñår ‚ Riezler, …óôéò ñßðôåé ôÞí å‰èý-
íçí åsò ìåôáãåíÝóôåñïí Têäüôçí ôïˆ Vñãïõ: «Er (der Epit-
omator) die praktischen Massregeln bis zur Unver-
ständlichkeit Kürzt, die witzigen aber breit erzählt».
14. Ôïéáˆôáé óõëëïãáß äÝ eóáí ôüôå óðÜíéáé. Öáßíåôáé
ìÜëéóôá …ôé åsò ðñïûðáñ÷ïýóáò ôïéáýôáò ðñïóÝôñåîáí … ôå
ØåõäïáñéóôïôÝëçò êáß ‚ Ðïëýáéíïòÿ ðñâë. Melber, Über
die Quellen Polyaens («Jahrbücher für Philologie», Sup-
plement XIV, óåë. 421-628).
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
15. ²Ïíôùò ‚ ØåõäïáñéóôïôÝëçò Šóôåñår ôïˆ Ðïëõáß-
íïõ ›ò ðñüò ôÞí ÷Üñéí êáß ôÞí óáöÞíåéáí, ‚óÜêéò äÝ äéç-
ãårôáé ôü á‰ôü AíÝêäïôïí, äåéêíýåôáé êáß Aðü Aðüøåùò
ðëçñïöïñé™í ëéãþôåñïí ðëÞñçò Têåßíïõÿ âë. ë. ÷. ôÜ êá-
ôÜ Ôéìüèåïí (Øåõä. ÉÉ, 23. Ðïë. ÉÉÉ, 10, 14), ×áâñßáí
(Øåõä. É, 25, 3. Ðïë. ÉÉÉ, 11, 5) êôë.
16. ϐôïò Vãñáøå ô¨ 1812 ìéêñÜí ðñáãìáôåßáí, Über
das zweite Buch des Oeconomica unter den aristotelis-
chen Schriften, Aíáäçìïóéåõèåróáí Tí ôárò óåë. 412-417
ô™í Êleine historische und philologische Schriften (Âüí-
íç 1828).
‘Ï Niebuhr Šðïóôçñßæåé …ôé Aäýíáôïí ôü Vñãïí íÜ T-
ãñÜöç Šðü ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëïõòÿ «ð@ò öéëüëïãïò Aíáãíùñß-
æåé AìÝóùò Aìüñöùôïí óõããñáöÝá» (óåë. 414). ’Åî Cë-
ëïõ ïôïò äÝí ãñÜöåé, …ðùò ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò, ÷Üñéí TëåõèÝ-
ñùí, ‚ìéëår äÝ ðåñß óôñáôçã™í ãíùóôïôÜôùí ôïˆ ÌåãÜ-
ëïõ ’ÁëåîÜíäñïõ ›ò ó÷åäüí ðåñß Aãíþóôùí. ËÝãåé ë.÷.:
Öéëüîåíüò ôéò Ìáêåäþí (óåë. 416). ´Ïèåí Væç ìåôÜ ôüí ã´
ás™íá, ðéèáí™ò ä' Tí ÓõñßI, …ðïõ åy÷ïí äéáôçñçè\ át óá-
ôñáðåráé.
ÔÜ óõìðåñÜóìáôá ôïˆ Niebuhr öáßíåôáé V÷ùí Šð' ƒ-
øéí ‚ ’ÅäïõÜñäïò Meyer (Víè' Aíùô.).
17. ‘Ï óõããñáöåýò ô™í ’ÏóôñÜêùí Aíá÷ùñår Tê ô\ò
ðáñáôçñÞóåùò, …ôé ï‰äÝí ô™í AíáöåñïìÝíùí óôñáôçãçìÜ-
ôùí åyíáé ìåôáãåíÝóôåñïí ôïˆ ’ÁëåîÜíäñïõ, Cí êáß ït ðü-
ëåìïé ô™í äéáäü÷ùí Šð\ñîáí ðëïýóéïé åsò ôïéáˆôá ôå÷íÜ-
óìáôá.
ω÷ fôôïí êáß ‚ Wilcken ðáñáäÝ÷åôáé …ôé ðåñß ôü 250
ð.×. TãÝíåôï Aíáäçìïóßåõóéò ôïˆ Vñãïõ, ðñïóôåèÝíôùí ô™í
Xî ôåëåõôáßùí ðáñáãñÜöùí ôïˆ â´ êåöáëáßïõ. ‘Ç ðñïóèÞ-
êç áôç Aðïäåéêíýåôáé Tê ôïˆ …ôé, Tí¨ ìÝ÷ñé ô\ò ðáñá-
ãñÜöïõ 35 ô' AíÝêäïôá äéáäÝ÷ïíôáé Cëëçëá êáôÜ ÷ñïíï-
ëïãéêÞí óåéñÜí, át ðáñÜãñáöïé 36-41 AíÜãïíôáé åsò ðåñß-
ïäïí Añ÷áéïôÝñáí. ‘Ï ðïéÞóáò ôÞí ðñïóèÞêçí öáßíåôáé Cë-
ëùò ðåñéïñéóèåßò åsò ôüí Vñáíïí Aíåêäüôùí ôéí™í Tî Cëëçò
Tðßóçò ðáëáé@ò óõëëïã\ò, äéüôé êáß ôÜ Šð' á‰ôïˆ ðñïóôå-
èÝíôá tóôïñéêÜ ãåãïíüôá åyíáé ðñïãåíÝóôåñá ôïˆ èáíÜôïõ
ôïˆ ’ÁëåîÜíäñïõ.
18. Ôïˆôï Šðïóôçñßæåé ‚ Riezler Tí óåë. 42-43.
19. ‘Ï Boeckh èåùñår …ôé ôü Vñãïí äýíáôáé í' Aðïäïèj
åsò ôüí ìÝãáí ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëïõò ìáèçôÞí Èåüöñáóôïí, Aë-
ë' ï‰äÝ ôïˆôï ðáñáäÝ÷åôáé ‚ Susemihl (óåë. VI-VIII).
20. ´Ïôé ðÜíôùò ðñüêåéôáé ðåñß Tðéôïì\ò äåéêíýåé ôü
âñá÷ý ô\ò öñÜóåùò êáß ôü AóáöÝò ô™í Tííïé™í.
21. ‘Ùò ãíùóôüí, ôÜ ìáèÞìáôá ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëïõò
äégñïˆíôï åsò Tîùôåñéêïýò ëüãïõò, ðñïùñéóìÝíïõò, ïôùò
åsðårí, äéÜ ôü ìÝãá êïéíüí êáß åsò Aêñïáìáôéêïýò ëüãïõò,
ïò ^êïëïýèïõí ìüíïé ït ðñïêå÷ùñçìÝíïé ìáèçôáß. ‘Ç äéÜ-
êñéóéò áôç Šðåíèõìßæåé ðùò ôÞí óçìåñéíÞí ìåôáîý äçìï-
óßùí ðáñáäüóåùí êáß öñïíôéóôçñßùíÿ âë. ’Å. ÑïÀäïõ, ’Á-
ñéóôïôÝëçòÿ _ ìåëÝôç áôç, äçìïóéåõèåróá ôü ðñ™ôïí Tí
ô¨ ’Åãêõêëïðáéäéê¨ Ëåîéê¨, ðåñéåëÞöèç Šö' Šì™í åsò ôÜ
´Áðáíôá ôïˆ óõããñáöÝùò (âë. ôïì. Å´, ÌåëÝôáé Öéëïëï-
ãéêáß, Êáëëéôå÷íéêáß, Öéëïóïöéêáß).
22. Ðïëéô. Á. êåö. IV. 4: «²Åôé äÝ êáß ôÜ ëåãüìåíá
óðïñÜäçí, äé' £í Tðéôåôõ÷Þêáóéí Víéïé ÷ñçìáôéæüìåíïé, äår
óõëëÝãåéíÿ ðÜíôá ãÜñ šöÝëéìá ôáˆô' Tóôé ôïrò ôéì™óé ôÞí
÷ñçìáôéóôéêÞí» êáß ðáñáêáôéþí (IV, 8) Tîçãår …ôé V÷åé
Šð' ƒøéí ðëåéüôåñïí ôÞí äçìïóßáí a ôÞí säéùôéêÞí ïsêïíï-
ìßáí ðñÜãìáôé: «÷ñÞóéìïí äÝ ãíùñßæåéí ôáˆôá êáß ôïrò ðï-
ëéôéêïròÿ ðïëëárò ãÜñ ðüëåóé äår ÷ñçìáôéóìïˆ êáß ôïéïý-
ôùí ðüñùí, žóðåñ ïsêßI, ì@ëëïí äÝ».

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
23. ÔÜò ðåñéðåôåßáò ôáýôáò ït Aäåëöïß Croiset Tí ôj
êëáóóéêj áŠô™í ‘ÉóôïñßI ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Ëïãïôå÷íßáò (á´
Vêä. ôüì. ä´ óåë. 688) óõíïøßæïõóéí ›ò Uî\ò Tðß ôj âÜóåé
ôïˆ ÓôñÜâùíïò (×ÉÉÉ, 54) êáß ôïˆ ÐëïõôÜñ÷ïõ (Óýëëáò
54):
ÔÜ ðáñáìåßíáíôá AíÝêäïôá óõããñÜììáôá ðåñé\ëèïí
åsò ôüí Èåüöñáóôïí,…óôéò ôÜ Têëçñïäüôçóåí åsò ôüí ìáèç-
ôÞí ôïõ ÍçëÝáÿ ït êëçñïíüìïé …ìùò ôïˆ ôåëåõôáßïõ Tãêá-
ôÝëåéøáí á‰ôÜ åsò Šðüãåéá, …ðïõ TâëÜâçóáí ðïëý êáß èÜ
êáôåóôñÝöïíôï uóùò ôåëåßùò, Cí êáôÜ ôüí â´ ás™íá äÝí ^-
ãïñÜæïíôï Šðü ôïˆ ’Áðåëßêïõ Tê ÔÝù. Äõóôõ÷™ò ïôïò,
Ì Á
Å ÑÙ 41
É
ÁÖ
ìÞ Añêåóèåßò íÜ ôÜ ðåñéóþóg, ^èÝëçóå êáß íÜ ôÜ âåëôé-
þóg, äé' … åsò ôÞí Vêäïóßí ôïõ ðñïóÝèçêå ðïëëÜ Tî säßùí.
’Áíôßãñáöá äÝ ô™í Têäüóåùí ôïýôùí Vóôåéëåí ‚ Óýëëáò
åsò Ñþìçí, …ðïõ TãÝíïíôï íÝáé Têäüóåéò, ï‰÷ß ð@óáé Tì-
ðíåüìåíáé Šðü ô\ò ðñïóçêïýóçò å‰ëáâåßáò êáß ô\ò Aíáã-
êáßáò êñéôéê\ò ìåèüäïõ.
24. ϐôïò ðñïóÝèçêåí Aóöáë™ò AíÝêäïôÜ ôéíá åsò ôü
á´ êåöÜëáéïí (âë. óåë. 31 óçì. 1). ²Éóùò äÝ êáß óõíÝãñá-
øåí Tê íÝïõ ôü Vñãïí. ’Åí ôïéáýôg ðåñéðôþóåé öÝñåé ôÞí
å‰èýíçí ðïëë™í Aóáöåé™í (âë. Aíùô. óåë. 30 óçì. 1 ôß
ëÝãåé ‚ Riezler).

Å íäéáöÝñïõóá åyíáé Tðßóçò êáß _ óõìâïëÞ ôïˆ ’ÁíäñåÜäç êáß …óïí Aöïñ@ óôÞí äçìï-
óéïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ô™í ‘Åëëçíéóôéê™í ×ñüíùí. ‘Ï ’ÁíäñåÜäçò, Aöïˆ TêèÝôåé ôÞí
Tðß ô™í äçìïóéïïéêïíïìéê™í, êáô' á‰ôÞí ôÞí ðåñßïäï, äéá÷åßñéóç Šðü ôïˆ Ìá÷áßôá, õt-
ïˆ ôïˆ ‘ÁñðÜëïõ, ôïˆ ’ÁíôéìÝíç ôïˆ Ñïäßïõ êáß ôïˆ Íáõêñáôßôç ÊëåïìÝíç, TîåôÜæåé êáß
ôÞ äçìïóéïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ôïˆ âáóéëÝùò ËõóéìÜ÷ïõ [²Åñãá, ôüì. É, óó. 317-324], äç-
ìïóéåýïíôáò ôÞí VñåõíÜ ôïõ óôü ðåñéïäéêü «‘ÅëëçíéêÜ», ôüì. 2ïò, 1929, óó. 257 ê.Uî.
Át ðñüóïäïé ôïˆ ËõóéìÜ÷ïõ ðëÞí ô\ò óçìá- ôõñårôáé …ôé AíÞñ÷åôï åsò 9.000 ôÜëáíôá (Ðáõ-
óßáò, cí V÷ïõóé êñéíüìåíáé êáè' UáõôÜò, åyíáé êáß óáíßáò É, 10, 4, ÓôñÜâùí XVI, óåë. 623), _ äÝ
êáôÜ ôïˆôï Aîéüëïãïé, …ôé ðáñÝ÷ïõóéí Víäåéîéí êáß æùçñÜ Tðéèõìßá ôïˆ Óåëåýêïõ íÜ ãßíg êýñéïò ôïˆ
ðåñß ôïˆ ìåãÝèïõò ô™í Tóüäùí ôïˆ ’ÁëåîÜíäñïõ. èçóáõñïˆ ô™í ÓÜñäåùí, êáß ‚ Aðáèáíáôéóìüò
Êáßôïé óôåñïýìåèá óôáôéóôéê™í ðëçñïöïñé™í ôïˆ óôñáôçãÞìáôïò, äé' ï TðÝôõ÷å ôïˆôï, äåé-
ðåñß ôïˆ ðïóïˆ ôïýôùí, …ðùò äÝí V÷ïìåí êáß A- êíýåé …ôé êáß ôü Tí ôj ðñùôåõïýóg ô\ò Ëõäßáò
óöáëårò åsäÞóåéò ðåñß ô\ò äéïéêçôéê\ò ñãáíþóå- Aðïôáìßåõìá eôï Aîéüëïãïí3. ËáìâÜíùí äÝ ôéò
ùò ôïˆ âáóéëåßïõ ôïˆ õtïˆ ôïõ ’ÁãáèïêëÝïõò, äÝí Šð' ƒøåé …ôé ôü ʼnñùðáúêüí êñÜôïò ôïˆ ËõóéìÜ-
èåùñïˆìåí Cóêïðïí íÜ Tðéëçöè™ìåí ô\ò TîåôÜ- ÷ïõ, êáßôïé fôôïí ðëïýóéïí ôïˆ ’Áóéáôéêïˆ, åy-
óåùò ôïˆ èÝìáôïò, ôü ìÝí äéüôé äÝí ðñÝðåé íÜ ðá- ÷åí Vêôáóéí ìåãßóôçí4, …ôé Tðß ô\ò äõôéê\ò A-
ñáìåëÞóùìåí ï‰äÝí ô™í óçìåßùí ô™í äõíáìÝíùí êô\ò ôïˆ ‘Åëëçóðüíôïõ Vêåéôï _ ðñùôåýïõóá
íÜ öùôßóùóé ôÞí ’ÁëåîÜíäñåéïí äçìïóßáí ïsêïíï- ËõóéìÜ÷åéá êáß …ôé Tó÷Üôùò ‚ âáóéëåýò åy÷å ãß-
ìßáí, ôü äÝ êáß êõñßùò äéüôé Tí ôj _ìåôÝñI Têôå- íåé êýñéïò ôïˆ èçóáõñïˆ ôïˆ âáóéëÝùò ô™í Ðáé-
íår óõããñáöj, ðñáãìáôåõüìåíïé ðåñß ô\ò äçìï- üíùí, äýíáôáé íÜ óõìðåñÜíg …ôé ït Tí ʼnñþðg
óéïíïìéê\ò ñãáíþóåùò ô™í Uëëçíïìáêåäïíéê™í èçóáõñïß äÝí eóáí ìéêñüôåñïé ô™í Tí ’ÁóßI êáß
âáóéëåßùí, ïzá äéåðëÜóèçóáí êáôÜ ôïýò ã´ êáß â´ …ôé ôü óýíïëïí ô™í AðïôáìéåõèÝíôùí äÝí èÜ eôï
ás™íáò, èÜ ëÜâùìåí ìÝí AöïñìÞí íÜ ‚ìéëÞóùìåí êáôþôåñïí ô™í 20.000 ôáëÜíôùí. Ôïˆôï Cëëùò
ðåñß Óåëåýêïõ êáß Ðôïëåìáßïõ, ï‰÷ß ä' …ìùò ðå- ôå Tîçãår ð™ò …ôå ‚ Tðß ô™í ïsêïíïìéê™í Šðïõñ-
ñß Äçìçôñßïõ ôïˆ Ðïëéïñêçôïˆ êáß ËõóéìÜ÷ïõ, ãüò ôïõ5 Ìéèñ\ò êáôÝöõãåí åsò ‘ÅëëÜäá6 åŠñÝ-
£í äÝí TðÝæçóáí ôÜ âñá÷ýâéá âáóßëåéá. èçóáí Cíäñåò Šðïëáâüíôåò …ôé íÝïò ´Áñðáëïò åy-
÷å ðÝóåé Tî ï‰ñáíïˆ7.
Á´. Ït èçóáõñïß ôïˆ ËõóéìÜ÷ïõ
Ôïýôùí ãíùóôüôáôïò ðáñÝìåéíåí ‚ Tí Ðåñ-
´. Át äáðÜíáé ôïˆ ËõóéìÜ÷ïõ
ãÜì¤ öõëáóóüìåíïò, äéüôé Vó÷åí ›ò AðùôÝñáí ÔÞí Tíôýðùóéí, cí Tìðïéïˆóé ôïóïˆôïé èç-
óõíÝðåéáí ôÞí äçìéïõñãßáí ôïˆ êñÜôïõò ô™í ’Áô- óáõñïß, äÝí ìåéïr ôü ãåãïíüò …ôé ‚ ÊëåïìÝíçò Tê
ôáëéä™íÿ Aëë' Têôüò á‰ôïˆ át ðçãáß ìíçìïíåý- ìüíçò ô\ò Ásãýðôïõ êáß Tíôüò äÝêá ìüíïí Tô™í
ïõóéí UôÝñùí äýï, ôïˆ ô™í ÓÜñäåùí êáß ôïˆ Tí Tèçóáýñéóåí 8.000 ôÜëáíôáÿ äéüôé íáß ìÝí ‚ Ëõ-
Ôéñéæßäé CêñI, ñåéí¨ öñïõñߤ ï‰ ìáêñÜí ô\ò óßìá÷ïò ëßãïõò ì\íáò ðñü ôïˆ èáíÜôïõ ôïõ e-
’Áã÷éÜëïõ1, äÝí Aðïêëåßåôáé äÝ íÜ Šð\ñ÷ïí êáß ôï êýñéïò êñÜôïõò A÷áíïˆò êáß Tâáóßëåõóå êáô'
Cëëïé2. Ðåñß ôïˆ Èçóáõñïˆ ô\ò ÐåñãÜìïõ ìáñ- ï‰óßáí ôåóóáñÜêïíôá êáß ðëÝïí Vôç, AëëÜ êáôÜ
 Ì Á
42 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ôü cìéóõ ôïˆ ÷ñüíïõ ôïýôïõ eôï ðåñéùñéóìÝíïò
åsò ìüíçí ôÞí ÈñÜêçí8, Tðß ð@óé ä' _ ìáêñÜ ôïõ
âáóéëåßá Šð\ñîåí AÝíáïò ðüëåìïò, äéüôé ‚óÜêéò
êáôÜ ôý÷çí äÝí Vðñåðå í' Aíôéìåôùðßóg Xíá a
ðëåßïíáò ô™í Äéáäü÷ùí, åy÷å íÜ ðáëáßóg ðñüò
ôïýò Tíôåˆèåí a Têårèåí ôïˆ ²Éóôñïõ âáñâÜñïõò9
a íÜ ŠðïôÜîg ôÜò ‘Åëëçíßäáò ðüëåéò ôïˆ Å‰îåß-
íïõ, Tö' ¯ êáß Tðéãñáììáôéê™ò ‚ ’Áððéáíüò ëÝ-
ãåé …ôé Tðéðüíùò Tâáóßëåõóå (Óõñ. 64).
´Ïôáí Aíáëïãßæåôáß ôéò ôß Têüóôéæïí Tí ôïrò
÷ñüíïéò Têåßíïéò ït ðüëåìïé, êáß …ôé, Têôüò Tîáé-
ñÝóåùí, Väåé íÜ êéíçôïðïéj óôñáôïýò ìåãÜëïõò10,
å‰êüëùò óõíÜãåé ‚ðïrá ðïóÜ è' Aðåññüöùí át
óôñáôéùôéêáß á‰ôïˆ äáðÜíáé, ðïóÜ Aëçè™ò ôï-
óïýô¤ ìåãáëýôåñá, …ó¤ êáß Tí žñI åsñÞíçò V-
ðñåðå íÜ öñïõñj ôÜò êáôáêôçèåßóáò ðüëåéò, íÜ
Vñ÷åôáé åsò âïÞèåéáí ô™í ðñüò á‰ôüí öéëéê™ò äéá-
êåéìÝíùí11 êáß íÜ êáôáäéþêg ôïýò ðåéñáôÜò12.
’ÁëëÜ êáß ÷Üñéí ô™í óõììÜ÷ùí a Têåßíùí,
£í Tðåäßùêå ôÞí óýìðñáîéí, ï‰ê ëßãá ^íáãêÜ-
æåôï íÜ äáðáíL. ύôù öÝñåôáé óôÝëëùí åsò äýï
äüóåéò 80.500 ìåäßìíïõò äçìçôñéáê™í åsò ôÞí
ðïëéïñêïõìÝíçí Ñüäïí13ÿ ìåôÜ ôÞí Tí ’Éø¨ ìÜ-
÷çí ðÝìðåé 10.000 ìåäßìíïõò óßôïõ êáß Cëëá
ä™ñá åsò ôü ²Áóôõ ô\ò ÐáëëÜäïò, ëßãá ä' Vôç
âñáäýôåñïí ðáñÝ÷åé åsò ôïýò ’Áèçíáßïõò 130 ôÜ-
ëáíôá, Tí¨ ‚ Ðôïëåìárïò ôïrò Väéäå ìüíïí 50.
ÐÜíôïôå äÝ, ðáñÜ ôÞí öéëáñãõñßáí ôïõ, Xôïéìïò
íÜ ìÞ öåéóèj ÷ñçìÜôùí ðñüò Tîüíôùóéí ô™í T-
÷èñ™í, ðñïóÞíåãêåí åsò ôüí ÓÝëåõêïí äéó÷ßëéá
ôÜëáíôá, wíá äïëïöïíÞóg ôüí åsò á‰ôüí ðáñáäï-
èÝíôá ÄçìÞôñéïí ôüí ÐïëéïñêçôÞí.
’Åî Cëëïõ, êáßôïé _ ðñùôåýïõóÜ ôïõ äÝí åy-
÷å ôÞí ëáìðñüôçôá ô\ò ’Áíôéï÷åßáò a ô\ò Ðåñ-
ãÜìïõ, ï‹ôå eôï ðíåõìáôéêüí êÝíôñïí ô\ò óçìá-
óßáò ô\ò ’Áëåîáíäñåßáò, ï‰÷ fôôïí _ Á‰ëÞ ôïõ
öáßíåôáé ‚ðùóäÞðïôå ðïëõÜñéèìïò, ðåñéëáìâÜ-
íïõóá, Têôüò êïëÜêùí êáß ðáñáóßôùí, ðïëëïýò
ãíùóôïýò Aíèñþðïõò ô™í ãñáììÜôùí14, ‚ äÝ óõ-
íïéêéóìüò ô™í Šð' á‰ôïˆ êôéóèåéó™í ëßãùí Aë-
ëÜ óðïõäáßùí ðüëåùí15 èÜ óõíåðÞãåôï Vîïäá ôï-
óïýô¤ AîéïëïãþôåñI, …ó¤ ðñ™ôïò TöÞñìïóå ôÜò
íÝáò ðåñß ó÷åäßùí ðüëåùí AíôéëÞøåéò16.
ô. ÔÜ Vóïäá êáß åsäéêïß ëüãïé
ôïˆ ìåãÝèïõò á‰ô™í
’Åê ô™í AíùôÝñù AñéäÞëùò ðñïêýðôåé …ôé
äéÜ íÜ êáôáñôéóè™óé ðáñÜ ôïéáýôáò äáðÜíáò èç-
óáõñïß, ïwïõò, Têôüò uóùò ôïˆ Ðôïëåìáßïõ, ït Cë-
ëïé ÄéÜäï÷ïé äÝí Tãíþñéóáí, AíÜãêç ôÜ Vóïäá ôïˆ
ËõóéìÜ÷ïõ å‰èýò Tî Añ÷\ò íÜ eóáí óðïõäáéüôá-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ôá. ’Åí ôïýôïéò ä' …ìùò Tê ôïˆ ãåãïíüôïò ôïý-
ôïõ ï‰äÝí Cìåóïí äßäáãìá äýíáôáß ôéò Aóöáë™ò
í' AíôëÞóg ›ò ðñüò ôü óýíïëïí ô™í Tóüäùí ôïˆ
’ÁëåîÜíäñïõ. Ôïˆôï äÝ äéÜ óåéñÜí ëüãùí, £í ït
êõñéþôåñïé åyíáé ït Uî\ò:
á´) ‘Ï Ëõóßìá÷ïò åsóÝðñáôôå ðéèáíþôáôá
ðëåßïíáò öüñïõò a ‚ ’ÁëÝîáíäñïò.
’Åí ðñþôïéò eñ÷å êáô' Tîï÷Þí óéôïöüñùí T-
ðáñ÷é™í êáß å‹ëïãïò åyíáé _ Šðüèåóéò …ôé åsóÝ-
ðñáôôå ôïýò Tããåßïõò öüñïõò êáß ôïýò âáñårò öü-
ñïõò Tîáãùã\ò, ïò åy÷ïí êáèéåñþóåé ït Tã÷þñéïé
ÈñLêåò âáóéëårò17. Ðñüò ôïýôïéò ‚ ÔÜñí ŠðïèÝ-
ôåé «…ôé èÜ åsóÞãáãå öüñïõò Tðß ô\ò âéïìç÷áíß-
áò, äéüôé ëÝãåôáé …ôé ï‰äÝí Aíôéêåßìåíïí Tèåþñåé
AíÜîéïí öïñïëïãßáò». ÐÜíôùò åy÷åí TðéâÜëåé, Tí
ìéL ôï‰ëÜ÷éóôïí ô™í Tðáñ÷é™í ôïõ, ôj Ôñ¤Üäé,
öüñïí …í, ›ò TîçãÞóáìåí (Víè' Aíùô. ôüì. Á´
óåë. 166-167), AðÝóôåñãïí át ‘Åëëçíßäåò ðïëé-
ôåráé, ôüí ôïˆ Eëáôïò18.
â´) Êáß ït ðñïóéäéÜæïíôåò åsò ôïýò ´Åëëçíáò
Vììåóïé öüñïé èÜ AðÝäéäïí Tðß ô™í _ìåñ™í ôïõ
ðëåßïíá, äéüôé êáß ô™í ëåðôïìåñåé™í ô\ò äçìï-
óéïíïìéê\ò äéïéêÞóåùò Tðåìåëårôï19 êáß ôü Tìðü-
ñéïí ô™í Tðß ôïˆ Å‰îåßíïõ ðüëåùí öáßíåôáé Vëá-
âåí Tðß ô™í _ìåñ™í ôïõ ìåãÜëçí AêìÞí20.
ã´) Åuäïìåí …ôé ôÜò ‘Åëëçíßäáò ðüëåéò åy÷åí
AöÞóåé ‚ ’ÁëÝîáíäñïò Aóõäüôïõò êáß …ôé ôÞí ðï-
ëéôåßáí ôïýôïõ åy÷å óõíå÷ßóåé ‚ ’Áíôßãïíïò. ϐ-
ôïò TðÝâáëå ìÜëéóôá á‰ôÞí ô¨ 311 åsò ôïýò ëïé-
ðïýò Äéáäü÷ïõò. ’Áëë' aäç æ™íôïò ôïýôïõ ‚ õt-
üò ôïõ TãêáôÝëéðå ôÞí ôïéáýôçí ðïëéôéêÞí, Aöïˆ
ìíçìïíåýåôáé …ôé TðÝâáëå öüñïõò åsò ôÞí ’ÅñÝ-
ôñåéáí 200 êáß åsò ôÜò ’ÁèÞíáò 250 ôáëÜíôùí21.
´Ïôé äÝ ‚ Ëõóßìá÷ïò Cí äÝí Väùêå ôü êáêüí ðá-
ñÜäåéãìá åsò ôüí ÐïëéïñêçôÞí, ðÜíôùò TìéìÞèç
á‰ôüí, Tìöáßíåôáé êáß AìÝóùò22 êáß TììÝóùò23
äéÜ ðëåßïíáò ðüëåéò, Tö' ¯ êáß _ Añ÷áéïëïãéêÞ
TðéóôÞìç óõíÜãåé …ôé ôü ìÝôñïí Šð\ñîå ãåíéêüí24.
Êáè' _ì@ò ä' Tðéâåâáéïˆíôáé ôÜ ðïñßóìáôá ôáˆ-
ôá êáß Šðü ô\ò ãåíéê\ò äõóöïñßáò ô™í Ìéêñá-
óéáô™í ‘ÅëëÞíùí, ðåñß fò ðëåßïíá AìÝóùò êá-
ôùôÝñù, êáß Šðü ô\ò óôÜóåùò ô\ò âáóéëßóóçò
’Áñóéíüçò, côéò Šðåñáêïíôßæïõóá ôüí óýæõãïí êáß
ëáâïˆóá ðáñ' á‰ôïˆ ›ò ä™ñïí ôÞí ‘ÇñÜêëåéáí
êáß ôÞí Ôßïí25, TêõâÝñíá ôáýôáò äéÜ ôïˆ Êõìáß-
ïõ ‘Çñáêëåßäïõ, …óôéò êáôáðßåæå ôïýò ðïëßôáò
êáß ðïëëïýò á‰ô™í Töüíåõóåí …ðùò äçìåýóg ôÜ
ŠðÜñ÷ïíôá26.
ωäÝ öáßíåôáé ‚ Ëõóßìá÷ïò íÜ ^ñêårôï åsò -
ëßãá. ÐñïêåéìÝíïõ ðåñß ÌéëÞôïõ, ðñïìíçóèåróá
TðéãñáöÞ ‚ìéëår ðåñß «öüñùí êáß ðáñáãùãßùí27
âáñÝùí êáß ÷áëåð™í». ‘ÅôÝñùèåí ‚ óôÝöáíïò,

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
äçëáäÞ ôü êáôÜ ôü ì@ëëïí a fôôïí Uêïýóéïí ä™-
ñïí28, …ðåñ _ ÐñéÞíç ðñïóÝöåñåí ›ò äårãìá å‰-
ãíùìïóýíçò ô¨ âáóéëår, AíÞñ÷åôï åsò 1.000
÷ñõó@ íïìßóìáôá29.
‘Ï ÔÜñí, …óôéò V÷åé ôÜóéí íÜ êñßíg Tðéåéê™ò
ôÞí ïsêïíïìéêÞí äéá÷åßñéóéí ôïˆ ËõóéìÜ÷ïõ, ðá-
ñáôçñår †ôé «_ öïñïëïãßá ô™í ‘Åëëçíßäùí ðüëå-
ùí äÝí AðåôÝëåé êáéíïôïìßáí, Tö' …óïí åy÷ïí aäç
Töáñìïóè\ êáß Šðü ô™í ’Áèçíáßùí êáß Šðü ôïˆ
Äçìçôñßïõ». ‘Áñìüæåé ä' …ìùò íÜ ðñïóôåèj …ôé
Tê ôáýôçò ‚ Ëõóßìá÷ïò Väñåøå ôïýò á‰ôïýò êáñ-
ðïýò ›ò êáß Têåríïé, ìåôáôñÝøáò óõììÜ÷ïõò åsò
T÷èñïýò30. ´Ïèåí, aäç Tí žñI åsñÞíçò åŠñßóêïí-
ôï ðïëëïß Óåëåõêßæïíôåò31 ìåôáîý ô™í Ìéêñá-
óéáô™í, êáß …ôå ‚ ÓÝëåõêïò äéÝâç ôüí Ôáˆñïí ï‰-
äáìïˆ ìÝí åñåí Aíôßóôáóéí, ðïëëá÷ïˆ ä' TãêÜñ-
äéïí Šðïäï÷Þíÿ á‰ôüò ä' ‚ ãáæïöýëáî ôïˆ Ëõóé-
ìÜ÷ïõ ÖéëÝôáéñïò Vèçêåí åsò ôÞí äéÜèåóßí ôïõ ôüí
Tí ÐåñãÜì¤ ìÝãáí èçóáõñüí.
ä´) ‘Ï Ëõóßìá÷ïò, AíôéèÝôùò ðñüò ôüí ’ÁëÝ-
îáíäñïí, Täåßêíõåí Víáíôé êáß ô™í âáñâÜñùí âá-
óéëÝùí ï‰ óìéêñÜí Bñðáêôéêüôçôá. ÌÞ ðåñéïñé-
æüìåíïò íÜ öïñïëïãj ôïýò êáôáêôçèÝíôáò, ôïˆè'
…ðåñ eôï ôüôå íüìéìïí32, Vèåôå ÷årñá êáß Tðß ô™í
èçóáõñ™í ô™í ößëùí. Ôïˆôï ôï‰ëÜ÷éóôïí ðñïêý-
ðôåé Tê äýï Aíåêäüôùí, Eôéíá ðáñáäßäåé ‚ Ðïëý-
áéíïò êáß £í ôü äåýôåñïí Tðéâåâáéïˆôáé êáß Šðü
ôïˆ Äéïäþñïõ33.
å´) ´Ïóïí ‚ ’ÁëÝîáíäñïò eôï TëåõèÝñéïò, ôü-
óïí öáßíåôáé ‚ Ëõóßìá÷ïò öéëÜñãõñïò. Ït Añ÷ár-
ïé ôï‰ëÜ÷éóôïí TêÜëïõí ôüí ìÝí ãåííáéïäùñüôá-
ôïí34, ôüí äÝ ìéêñïëïãþôáôïí35. ‘Ï äÝ Ðïëéïñ-
êçôÞò, a ït ðåñß á‰ôüí, Tí ôj öéëï÷ñçìáôßI A-
íåýñéóêïí ôü êýñéïí ôïˆ ËõóéìÜ÷ïõ ÷áñáêôçñé-
óôéêüíÿ äé' … á‰ôüí ìÝí TêÜëïõí ãáæïöýëáêá,
ôïýò äÝ Ðôïëåìárïí êáß ÓÝëåõêïí íáýáñ÷ïí êáß
TëåöÜíôáñ÷ïí.
Êáß Aëçè™ò ôáˆôá äÝí ðñÝðåé uóùò íÜ ðé-
óôåõè™óéí Tðß ëÝîåé, äéüôé ìróïò ðñïóùðéêüí T-
÷þñéæå ôüí õtüí ôïˆ ’Áíôéãüíïõ Aðü ôïˆ âáóéëÝ-
ùò ô\ò ÈñÜêçò, êáß äõíáôüí _ ðáñÜäïóéò íÜ T-
ðçñåÜóèç Šðü ô\ò öéëßáò ‘Éåñùíýìïõ ôïˆ Êáñ-
äéáíïˆ36 ðñüò ôïýò ’Áíôéãïíßäáò. ’Áëë' ‚ðùóäÞ-
ðïôå AîéïðáñáôÞñçôïí ìÝíåé …ôé ôüí ÷áñáêôçñé-
óìüí ôïˆ Ðïëéïñêçôïˆ äéåöýëáîáí êáß ‚ ’ÁèÞ-
íáéïò37 êáß ‚ Ðëïýôáñ÷ïò38, ï‰÷ fôôïí äÝ …ôé …-
óá ôÜ ôå ÓôñáôçãÞìáôá êáß ït Äåéðíïóïöéóôáß
AíáãñÜöïõóé ðåñß ËõóéìÜ÷ïõ Aöïñ™óéí åuôå åsò
ôÞí Bñðáêôéêüôçôá åuôå åsò ôÞí öéëï÷ñçìáôßáí
ôïõ39. ϋôå ä' Aìöéâïëßá ŠðÜñ÷åé …ôé ‚óÜêéò ‚
Ëõóßìá÷ïò ðñïÝâáéíåí åsò äùñåÜò (ë.÷. ðñüò ôÜò
’ÁèÞíáò a ôÞí Ñüäïí) Vðñáôôå ôïˆôï ëü㤠AìÝ-
Ì Á
Å ÑÙ 43
É
ÁÖ
óïõ ðïëéôéêïˆ óõìöÝñïíôïò. ’Åö' £ _ ðáëéÜ ðá-
ñÜäïóéò TðÝæçóå êáß ‚ ÊáâáéíéÜê (ô 41) öèÜíåé
ìÝ÷ñé ôïˆ íÜ ôüí åuðg «Aðëçóôüôåñïí ÷ñçìÜôùí
a Täáö™í»40.
’ÁëëÜ ôü ôñáíüôåñïí äårãìá ô\ò Cêñáò öåé-
äïˆò, wíá ìÞ ôé Cëëï åuðùìåí, côéò äéårðå ôÞí äéá-
÷åßñéóéí ôïˆ ËõóéìÜ÷ïõ åyíáé ït èçóáõñïß, ïò êá-
ôÝëéðå ôïóáýôáò êáß ôçëéêáýôáò V÷ùí í' Aíôé-
ìåôùðßóg äáðÜíáò.
Ä´. ÓõìðÝñáóìá
‘Ï Ëõóßìá÷ïò Šð\ñîå ìßá ô™í ì@ëëïí Tíäéá-
öåñïõó™í ô™í êáôÜ ôÜ Vôç 323-281 äéáëáì-
øáó™í ðñïóùðéêïôÞôùí, £í ‚ ó÷åôéêüò ìÝãáò
Añéèìüò Tîçãår ð™ò ôü Vñãïí ôïˆ ’ÁëåîÜíäñïõ ôü-
óïí ôá÷Ýùò óõíåôåëÝóèç êáß ð™ò TðÝæçóåí á‰-
ôïˆ. ÔÜ óôñáôçãéêÜ êáß äéïéêçôéêÜ á‰ôïˆ ðñï-
óüíôá eóáí AóõíÞèçÿ Cí äÝ ãçñÜóáò äÝí åy÷å ðÝ-
óåé åsò ôÜò ÷årñáò Aðáéóßáò óõæýãïõ41ÿ Cí æÞóáò
ëéãþôåñá Vôç Aíôß íÜ öïíåýóg ôüí õtüí ôïõ ’Á-
ãáèïêëÝá åy÷å ðñïáðïèÜíåé á‰ôïˆ, èÜ åy÷å ðé-
èáí™ò êáôáëßðåé ìåãÜëçí äõíáóôåßáí êáß êñÜ-
ôïò, …ðåñ, óõìðrðôïí ðåñßðïõ ›ò ðñüò ôÜ …ñéá
á‰ôïˆ ðñüò ôü ô™í Êïìíçí™í, èÜ åy÷åí å‰êïëþ-
ôåñïí ôåëåßùò Tîåëëçíéóè\ a ôÜ ô™í Ðôïëåìáß-
ùí êáß Óåëåõêéä™í. ’Áëë' …ôé eôï Tî Cëëïõ ås-
óðñáêôéêüò êáß öéëÜñãõñïò äýóêïëïí öáßíåôáé í'
Aìöéóâçôçèj äé' … êáß —äéÜ íÜ TðáíÝëèùìåí åsò
ôü êýñéïí _ì™í èÝìᗠát ðñüóïäïß ôïõ ìüíïí
TììÝóùò äýíáíôáé íÜ ÷ñçóéìåýóùóéí åsò ôüí êá-
èáñéóìüí ô™í Tóüäùí ôïˆ ’ÁëåîÜíäñïõ.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1: «’Åí äÝ ôáýôg ôj ðáñáëßI Vóôé êáß _ Ôßñéæéò Cêñá,
÷ùñßïí Tñõìíüí, ¯ ðïôå êáß Ëõóßìá÷ïò T÷ñÞóáôï ãáæïöõ-
ëáêߤ» (ÓôñÜâùí, VII, 319).
2. ´Ïôé Šð\ñ÷åí Xí èçóáõñïöõëÜêéïí Tí UêÜóôg óôñá-
ôçãßI óõíÜãåôáé Tê ÷ùñßïõ ôïˆ Ðëïýôáñ÷ïõ (ÄçìÞôñéïò
46), ëÝãïíôïò «êáß ôéíåò ô™í ËõóéìÜ÷ïõ óôñáôçã™í Aíå-
÷þñçóáí ðñüò á‰ôüí ÷ñÞìáôá êáß óôñáôéÜí êïìßæïíôåò».
’ÅðåéäÞ äÝ _ óôñáôçãßá åy÷åí Tðß ËõóéìÜ÷ïõ Vêôáóéí ÷ù-
ñéêÞí ìéêñïôÝñáí ô\ò óáôñáðåßáò, èÜ VðñåðÝ ôéò íÜ óõì-
ðåñÜíg …ôé Šð\ñ÷ïí Tí …ë¤ ô¨ êñÜôåé ðïëý ðëåßïíá ô™í
äÝêá èçóáõñïöõëáêßùí. ’Áëë' át ìÝí ðçãáß ëÝãïõóé ñçô™ò
…ôé ô™í èçóáõñ™í ðñïÀóôáíôï ï‰÷ß óôñáôçãïß, AëëÜ åsäé-
êïß ŠðÜëëçëïé, ïò êáëïˆóé èçóáõñïöýëáêáò a ãáæïöýëá-
êáòÿ ôü äÝ ÷ùñßïí ôïˆ ÐëïõôÜñ÷ïõ UñìçíåõôÝïí êáß Cë-
ëùò, äéüôé ït óôñáôçãïß äõíáôüí íÜ Têüìéæïí ôÜò ðñïóü-
äïõò ôïˆ ôñÝ÷ïíôïò Vôïõò a êáß TêôÜêôùí ôéí™í åsóöïñ™í
ëü㤠ôïˆ ðïëÝìïõ Tðéâëçèåéó™í. Át ðåñß ÐåñãÜìïõ, ÓÜñ-
äåùí êáß Ôéñéæßäïò ðëçñïöïñßáé öáßíïíôáé Šðïäåéêíýïõóáé …-
ôé åsò Xêáóôïí èçóáõñïöõëÜêéïí Aíôåðåêñßíåôï ìåãÜëç T-
ðáñ÷ßá. ’Åðßóçò _ ðëçèýò ô™í Tí ÐåñãÜì¤ ÷ñçìÜôùí åsò
 Ì Á
44 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ôü á‰ôü óõìðÝñáóìá Cãåé, Têôüò Cí äå÷è™ìåí …ôé ‚ êýñéïò
èçóáõñüò åŠñßóêåôï Tí ÐåñãÜì¤ êáß ôÜ ëïéðÜ ãáæïöõëÜ-
êéá åy÷ïí ôïðéêüí ÷áñáêô\ñá (âë. Tí ôïýôïéò ôÞí ðåñß ÓÜñ-
äåùí UðïìÝíçí óçìåßùóéí).
3. ‘Ï Ðïëýáéíïò (ÉV, 9, 4) ãñÜöåé: «ÓÝëåõêïò ôÞí
ÓÜñäåùí Cêñáí Tðïëéüñêåé ôïýò Tí á‰ôj èçóáõñïýò Èåï-
äüôïõ öõëÜóóïíôïò. Ôïˆôïí èçóáõñïöýëáêá Ëõóßìá÷ïò V-
ôáîå. ÌÞ äõíÜìåíïò ôÞí Cêñáí só÷õñÜí ïóáí Uëårí, TêÞ-
ñõîå ôÜëáíôá Uêáôüí äþóåéí ô¨ êôåßíáíôé Èåüäïôïí. ·Ç
ïí êáß ô™í óôñáôéùô™í ðïëëárò Tðéèõìßá ô™í Uêáôüí ôá-
ëÜíôùí êáß ô¨ Èåïäüô¤ ðñüò ôïýò óôñáôéþôáò Šðïøßá êáß
öüâïò. ‘Ï ìÝí ïí ï‰äÝ ðñïÞåéÿ ït ðïëëïß äÝ ^ãáíÜêôïõí
Aðéóôïýìåíïé. Ôïéáýôçò ôáñá÷\ò ï‹óçò öèÜóáò Èåüäïôïò
ðõëßäá íýêôùñ Aíïßîáò, åsóáãáãþí ÓÝëåõêïí, TîÝäùêåí
á‰ô¨ ôïýò èçóáõñïýò».
4. Ô¨ 284 Tîéêíårôï Aðü ôïˆ Ásãáßïõ êáß ôïˆ Âïóðü-
ñïõ ìÝ÷ñé ðÝñáí ôïˆ ²Éóôñïõ êáß ðñüò äõóìÜò ìÝ÷ñé ô™í
Èåñìïðõë™í. ’Åí ’ÁóßI ðåñéåëÜìâáíå ôÜò ìÝ÷ñé ôïˆ Ôáý-
ñïõ óáôñáðåßáò ìåôÜ êáß ô™í Aêô™í ôïˆ Ðüíôïõ ìÝ÷ñé Óé-
íþðçò.
5. ÄéïéêçôÞò.
6. Ôïˆôï Vðñáîåí åuôå äéüôé åy÷å êáôá÷ñáóè\ ôüí êý-
ñéüí ôïõ, åuôå, …ðåñ ðéèáíþôåñïí, äéüôé ìåôÜ ôüí èÜíáôïí
ôïýôïõ Töïâårôï ôüí ÓÝëåõêïíÿ ðñâë. G. De Sanctis, Il
dominio macedonico nel Pireo (Rívista di Filologia ôüì.
LV, 1927 óåë. 494).
7. Sanctis V. A. ‘Ï Êñáôåñüò, äéïéêçôÞò ô\ò Êïñßí-
èïõ, Vëáâå ëýôñá 20 ôÜëáíôá …ðùò ôüí Tëåõèåñþóg. ‘Ï
Âåëþ÷ (Mithris R. F., ôüì. LIV, 1926 óåë. 331-335, ås-
äéêþôåñïí óçì. 3 óåë. 332, âë. êáß ‘Åëë. ‘Éóô. ô. Ä ÉÉ,
607-8) ŠðïèÝôåé …ôé «‚ Ìéèñ\ò eôï ðëïõóéþôáôïò, äõíá-
ôüí äÝ íÜ åy÷å ÷ñÞìáôá êáôáôåèåéìÝíá åsò ôÜò ÔñáðÝæáò
ô\ò Ëõóéìá÷åßáò». ‘Ï Ìßèñçò a Ìéèñ\ò (‚ Ãñ. Âåñíáñ-
äÜêçò åsò ôÞí Vêäïóßí ôïõ ô™í ’Çèéê™í ôïˆ ÐëïõôÜñ÷ïõ
ðñïôéìL ôÞí â´ ãñáöÞí, côéò êáß Vêôïôå TðåêñÜôçóå) ›ñ-
ì@ôï Tê Óõñßáò. ’Ïöåßëåé äÝ ôü ðëåróôïí ô\ò Šóôåñïöçìß-
áò ôïõ åsò ôÞí öéëßáí ôïˆ ’Åðéêïýñïõ, …óôéò Tí ôárò Tðé-
óôïëárò ôïõ Aó÷ïëårôáé ðåñß á‰ôïˆ (âë. Usener, Epicurea
óåë. 144 fr. 139) êáß …óôéò ìÜëéóôá ðñïåêÜëåóå ôÞí ås-
ñùíåßáí ôïˆ ÐëïõôÜñ÷ïõ äéÜ ôü ŠðÝñ á‰ôïˆ TíäéáöÝñïí (´Ï-
ôé ï‰ä' _äÝùò æ\í Vóôé êáô' ’Åðßêïõñïí, 15). ÌÜëéóôá _
ðñüóöáôïò Vêäïóéò Tê ðáðýñïõ Tðéóôïë\ò ôéíïò ôïˆ ìåãÜ-
ëïõ öéëïóüöïõ (Šðü Vogliano Tí R. F. 54, 1926, óåë. 320)
TðáíÝöåñå ôƒíïìÜ ôïõ åsò ôÞí _ìåñçóßáí äéÜôáîéí, ðñïêá-
ëÝóáóá ôÜ ðñïìíçóèÝíôá Cñèñá ôïˆ Âåëþ÷ (ó÷üëéá åsò ôÞí
ðåñß fò ‚ ëüãïò TðéóôïëÞí) êáß ôïˆ G. De Sanctis.
8. ‘Ï Hünerwadel ñè™ò äéáéñår ôÞí óôáäéïäñïìßáí ôïõ
åsò ôñårò ðåñéüäïõò: ôÜ Vôç 323-301, êáè' E eñîåí ›ò óá-
ôñÜðçò a âáóéëåýò ô\ò ÈñJêçò, ôÜ Vôç 301-286, êáè' E
èáíüíôïò ôïˆ ’Áíôéãüíïõ Tðçýîçóå ôü âáóßëåéüí ôïõ äéÜ
ô™í ’Áóéáôéê™í êôÞóåùí êáß ôÜ Vôç 286-281, êáè' E
ðñïóåôÝèç åsò á‰ôü êáß _ Ìáêåäïíßá.
9. ÊáôÜ ôÞí åsò ôÞí óçìåñéíÞí Âåóóáñáâßáí Têóôñá-
ôåßáí åy÷å ðÝóåé ás÷ìÜëùôïò ôïˆ âáóéëÝùò ô™í Ãåô™í.
10. ’Åí Añ÷j äÝí öáßíåôáé äéáèÝôùí ðïëëïýò Cíäñáò,
äéüôé ô¨ 322 AíôéðáñÝôáîåí åsò ôïýò 20.000 ðåæïýò êáß
8.000 tððårò ôïˆ Óåýèïõ ìüíïí 4.000 ðåæïýò êáß 2.000
tððårò, äé' … êáß ‚ Aãþí Šð\ñîåí Aìößññïðïò. ²Åêôïôå ä'
…ìùò, êáôáñôßóáò óôñáôüí ìåãáëýôåñïí, ŠðÝôáîå ôïýò
ÈñLêáò. ÊáôÜ äÝ ôÜò Têóôñáôåßáò ôïõ Tíáíôßïí ô™í
Ãåô™í, ôïˆ ’Áíôéãüíïõ êáß Cëëùí Äéáäü÷ùí, _ãårôï óôñá-
ôé™í ðåñß £í äÝí V÷ïìåí ëåðôïìåñårò ðëçñïöïñßáò, Aëë' áw-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ôéíåò eóáí AíÜëïãïé ðñüò ôÜò ðåñéóôÜóåéò. Át êáôÜ èÜ-
ëáóóáí äõíÜìåéò öáßíïíôáé ðïëý ìéêñüôåñáé.
11. Ë.÷. ôÞí ÐñéÞíçí.
12. ’ÅðéãñáöÞ ôéò (âë. óõëëïãÞí ôïˆ Michel Añéè.
350) äåéêíýåé …ôé ìåôÝâç á‰ôïðñïóþðùò ðñüò ôüí óêïðüí
ôïˆôïí åsò ÓáìïèñÜêçí.
13. ’Åö' ¯ ït Ñüäéïé AíÞãåéñáí á‰ô¨ êáß AíäñéÜíôá,
âë. Äéüäùñïí ××, 96, 3 êáß 100, 2. ðñâë. Hünerwadel
óåë. 40.
14. ‘Ùò ôüí tóôïñéêüí a ì@ëëïí ìõèéóôïñéïãñÜöïí ’Ï-
íçóßêñéôïí, ôüí öéëüóïöïí ÌåíÝäçìïí, ôüí êùìéêüí Öéëéð-
ðßäçí. Ðåñß ôïýôïõ ðñâë. ôü ðáëáéüôåñïí Vñãïí ôïˆ Wil-
amowitz, Antigonos von Karystos (Âåñïë. 1881) óåë. 198
ê.Uî. 246, 256.
15. ÊáôÜ ÷ñïíïëïãéêÞ óåéñÜí Aðïäßäïíôáé åsò á‰ôüí _
ËõóéìÜ÷åéá Tí ÈñÜêg, _ Íßêáéá, _ ’ÁëåîÜíäñåéá Ôñ¤Üò,
ôü ²Éëéïí, _ Óìýñíç, _ ²Åöåóïò, át Tí ÌõóßI êáß ÁsôùëßI
ËõóéìÜ÷åéáé, êáß _ Tí ÁsôùëßI ’Áñóéíüç. ÔéíÝò ô™í ðüëå-
ùí ôïýôùí ðñïûð\ñ÷ïí, Aëë' ïôïò ôÜò Tðçýîçóå, ìåôåñ-
ñýèìéóå êáß ìåôåâÜðôéóå (_ Íßêáéá TêñÜôçóå ôü ƒíïìá, …-
ðåñ á‰ôüò ôj Väùêå). ‘Ç ²Åöåóïò ô¨ öåßëåé ðïëëÜ, äéü-
ôé ôÞí ìåôåôüðéóåí åsò èÝóéí AíáíôéññÞôùò ðïëý å‰íïúêù-
ôÝñáí ô\ò ðñïãåíåóôÝñáò. Åsò ôüí ’Áíôßãïíïí Aðïäßäïíôáé
äÝêá ðüëåéò, Tî £í ôñårò ôï‰ëÜ÷éóôïí óõí¥êéóåí Tê íÝïõ ‚
Ëõóßìá÷ïò. Ðåñß ô™í êôéóìÜôùí ôïˆ ËõóéìÜ÷ïõ âëÝðå ås-
äéê™ò ôü êåöÜëáéïí Gründungen des Lysimachos, óåë.
335-362 Tí ô¨ Vñ㤠ôïˆ Emil Kuhn, Über die Entste-
hung der Städte der Alten (ËåéøßI 1878).
16. Ôïˆôï åyíáé säßI AëçèÝò ðåñß ô\ò Íéêáßáò, cí ït
åsäéêïß, ë.÷. ‚ A.V. Gerkan, Griech. Städteanlagen (Âå-
ñïë. 1924), èåùñïˆóéí ›ò ôüí ôýðïí ô\ò Uëëçíéóôéê\ò a
ìáêåäïíéê\ò ðüëåùò. Ðåñß ô\ò äéáöïñ@ò ô™í ðåñß ñõìïôï-
ìßáò AíôéëÞøåùí ìåôáîý ô™í êëáóóéê™í êáß ô™í Uëëçíï-
ìáêåäïíéê™í ÷ñüíùí Tðñáãìáôåýèçìåí Tí ôüì¤ Á´ óåë.
287-288 ô\ò AíùôÝñù ìíçìïíåõèåßóçò _ìåôÝñáò óõã-
ãñáö\òÿ èÜ TðáíÝëèùìåí ä' Aëëá÷ïˆ Tðß ôïˆ èÝìáôïò. ’É-
äïý íˆí ð™ò ‚ ÓôñÜâùí (×ÉÉ, 516) ðåñéãñÜöåé ôÞí Íßêáé-
áí: «²Åóôé äÝ ô\ò ðüëåùò UêêáéäåêáóôÜäéïò ‚ ðåñßâïëïò
Tí ôåôñáãþí¤ ó÷Þìáôé, Vóôé äÝ êáß ôåôñÜðõëïò Tí ðåäߤ
êåßìåíïò TññõìïôïìçìÝíïò ðñüò ñèÜò ãùíßáò, žóô' Aö' U-
íüò ëßèïõ êáôÜ ìÝóïí täñõìÝíïõ ôü ãõìíÜóéïí ôÜò ôÝôôá-
ñáò ‚ñ@óèáé ðýëáò».
19. Ôïˆôï óõíÜãåôáé ðñüò ôïrò Cëëïéò Tê ô\ò ðëçèý-
ïò êáß ôïˆ êÜëëïõò ô™í íïìéóìÜôùí, Eôéíá Vêïðôå. Ðåñß
ôïýôùí TãñÜöç Aðü ôïˆ 1858 ìïíïãñáößá Šðü L. Müller,
Die Münzen des Trhakischen Königs Lysimachos (Êï-
ðåã÷Üãç)ÿ âë. êáß F. Imhoof Blumer, Lysimachos Tí
Corolla Numismatica (²Ïîöïñä 1906). ²Áëëç Víäåéîéò åy-
íáé …ôé TæÞôçóáí Šðïõñãüí ô™í Ïsêïíïìéê™í Aðü ÷þñáí
ðïëëïýò ãåííÞóáóáí ÷ñçìáôï÷åéñéóôÜò, ôÞí Óõñßáí.
20. Êáß ôïˆôï óõìðåñáßíåôáé Tê ô\ò íïìéóìáôéê\ò.
’Åðß ô™í _ìåñ™í ôïõ át ðåñß ôÞí Ìáýñçí ÈÜëáóóáí ðü-
ëåéò Vêïøáí Cöèïíá íÝá íïìßóìáôáÿ âë. ÔÜñí óåë. 90, …-
óôéò ðáñáðÝìðåé åsò Å.Ô. Newell, The alexandrine
coinage of Sinope (Amer. Journ. Numismatic I, II, 1918).
21. Âë. ÄéïãÝíç ËáÝñôéïí ÉÉ, 17, 16 êáß Ðëïýôáñ-
÷ïí Tí Âߤ Äçìçôñßïõ 27. ‘Ï Âåëþ÷, ìüëéò Bðôüìåíïò
ôïˆ èÝìáôïò, èåùñår ôüí ðñ™ôïí Añéèìüí ŠðåñìÝôñùò T-
îùãêùìÝíïí êáß ÷áñáêôçñßæåé ôü ôïˆ ×áéñùíÝùò ›ò Aíïý-
óéïí (abgeschmackte) AíÝêäïôïí (ÉV, II, 374). ‘Ï Fergu-
son ä' …ìùò, Hellenistic Athens (Ëïíäríïí 1911) óåë. 118
óçì. 3, ìüíïí ôü Vôïò åsò … AíáöÝñåôáé äéïñèïr. Ôü ä' Tö'

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
_ìrí äÝí èåùñïˆìåí Cóêïðïí íÜ Aíáäçìïóéåýóùìåí ôü Tí
ëü㤠÷ùñßïí.
«Ðïëë™í äÝ ãåíïìÝíùí Tí ôj ðüëåé ôüôå ðëçììåëç-
ìÜôùí êáß ðáñáíïìçìÜôùí, Têåríï ìÜëéóôá ëÝãåôáé ëõð\-
óáé ôïýò ’Áèçíáßïõò, …ôé äéáêüóéá êáß ðåíôÞêïíôá ôÜëáí-
ôá ðïñßóáò ôá÷ý êáß äïˆíáé ðñïóôá÷èÝí á‰ôïrò êáß ô\ò ås-
óðñÜîåùò óõíôüíïõ êáß AðáñáéôÞôïõ ãåíïìÝíçò, säþí ^-
èñïéóìÝíïí ôü Añãýñéïí TêÝëåõóå ËáìßI êáß ôárò ðåñß á‰-
ôÞí Uôáßñáò åsò óì\ãìá äïè\íáé. ‘Ç ãÜñ ásó÷ýíç ô\ò æç-
ìßáò êáß ôü ñ\ìá ôïˆ ðñÜãìáôïò ì@ëëïí ^íþ÷ëçóå ôïýò
Aíèñþðïõò. ²Åíéïé äÝ ôïˆôï Èåôôáëïrò, ï‰ê ’Áèçíáßïéò, Šð'
á‰ôïˆ óõìâ\íáé ëÝãïõóé. ×ùñßò äÝ ôïýôùí á‰ôÞ êáè' U-
áõôÞí _ Ëáìßá ô¨ âáóéëår ðáñáóêåõÜæïõóá äårðíïí ^ñãõ-
ñïëüãçóå ðïëëïýò. Êáß ôü äårðíïí ïôùò aíèçóå ôj äüîg
äéÜ ôÞí ðïëõôÝëåéáí, žóôå Šðü ËõãêÝùò ôïˆ Óáìßïõ óõã-
ãåãñÜöèáé. Äé' … ô™í êùìéê™í ôéò ï‰ öáýëùò ôÞí Ëáìß-
áí ‘ÅëÝðïëéí Aëçè™ò ðñïóårðå» (Ðëïýô. Äçì. 27).
22. ‘Ùò ðñüò ôÞí Ìßëçôïí: ‘Ï Rehm äÝí AìöéâÜëëåé
…ôé ðåñß ôïˆ ËõóéìÜ÷ïõ ðñüêåéôáé Tí ôj Tðéóôïëj Ðôïëå-
ìáßïõ ôïˆ Â´, …óôéò ëÝãåé ôüí ðáôÝñá ôïõ «áuôéïí ðïëë™í
Aãáè™í Šìrí ãåíüìåíïí êáß öüñùí ôå ðïëë™í êáß ÷áëåð™í
Aðïëýóáíôá êáß ðáñáãùãßùí ðáñ' Šìrí E ôéíåò ô™í âáóé-
ëÝùí êáôÝóôçóáí».
23. ‘Ï Haussoullier ðáñáôçñår «…ôé ït êÜôïéêïé ô™í
’Åñõèñ™í Aðïôåéíüìåíïé ðñüò ôüí âáóéëÝá ’Áíôßï÷ïí
êáõ÷™íôáé ìÝí …ôé Tðß ôå ’ÁëåîÜíäñïõ êáß ’Áíôéãüíïõ eí
Aöïñïëüãçôïò _ ðüëéò, Aðïöåýãïõóé ä' …ìùò Tðéìåë™ò íÜ
‚ìéëÞóùóé ðåñß ËõóéìÜ÷ïõ». ÔÞí ó÷åôéêÞí TðéãñáöÞí æÞ-
ôåé ðáñÜ Michel Añ. 37ÿ ðñâë. GÄbler, Erythrä (Âåñïër-
íïí 1892) óåë. 26, ‘Ï Corradi (óåë. 23 óçì. 1 Tí ôÝëåé)
óçìåéïr Tî Cëëïõ …ôé Tí ôj ðñüò ôéìÞí ôïˆ ËõóéìÜ÷ïõ T-
ðéãñáöj ô\ò ÐñéÞíçò (Énschrift. von Prience Añéè. 14 êáß
15) äÝí ãßíåôáé ìíåßá ðåñß Tëåõèåñßáò êáß á‰ôïíïìßáò, Aë-
ë' Bðë™ò ô\ò Šðåñáóðßóåùò ô\ò ðüëåùò êáôÜ ô\ò Ìá-
ãíçóßáò. ’Åðßóçò ðåñß ô™í Ëçìíßùí ðáñáäßäåôáé …ôé «ðé-
êñ™ò Tðåóôñáôåýïíôï», Öýëáñ÷ïò ðáñ' ÁÈÇÍÁÉéÙ VI,
255.
24. Âë. Têôüò ô™í ðñïìíçóèÝíôùí êáß Ch. Picard,
Ephèse et Claros (Ðáñßóéïé 1922) óåë. 78 óçì. 8, êáß
640.
25. ÔÜò äýï ðüëåéò êáôår÷å ðñü á‰ô\ò _ ðñþôç óý-
æõãïò ôïˆ ËõóéìÜ÷ïõ, _ Ðåñóßò ’Áìáóôñßò, côéò êáß ðïë-
ëá÷™ò å‰çñãÝôåé á‰ôÜò.
26. Âë. ÌÝìíïíá VII 3ÿ ðñâë. Äñüõóåí-Ðáíôáæßäçí,
ôüì. ´ óåë. 694.
27. ÔÞí ëÝîéí ôáýôçí ‚ Rehm ìåôáöñÜæåé Durchang-
zolle, aôïé äéáãþãéá a, …ðùò ëÝãïìåí óÞìåñïí, äéüäéá. ²É-
óùò, Cí êáß _ ëÝîéò Aðïäïˆíáé Tìöáßíåé ì@ëëïí äÜíåéïí, V-
êôáêôüí ôé öïñïëüãçìá íÜ ásíßóóåôáé UôÝñá ÌéëçóéáêÞ T-
ðéãñáöÞ, Tî fò öáßíåôáé …ôé _ ðüëéò «œöåéëåí Aðïäïˆíáé
âáóéëår ËõóéìÜ÷¤» Tíôüò äýï Tô™í ðïóüí, …ðåñ ‚ óïöüò
ô\ò Tðéãñáö\ò ó÷ïëéáóôÞò Rehm (V. A. óåë. 297) Aíáâé-
âÜæåé åsò 25-30 ôÜëáíôá ôïõëÜ÷éóôïí. ÐñÜãìáôé ôü äÜ-
íåéïí, …ðåñ _ Ìßëçôïò æçôår ðáñÜ ô™í Êíéäßùí, AíÞñ÷åôï
åsò 12 ôÜëáíôá êáß 12 ìí@ò, AðÝâëåðå ä' åsò ôÞí äåõôÝ-
ñáí äüóéíÿ _ äÝ ðñþôç Aäýíáôïí åyíáé íÜ eôï ìéêñïôÝñá.
Ðñüò ôïýôïéò äõíáôüí íÜ óõíÞöèçóáí êáß Cëëá äÜíåéá. Ðå-
ñß ô™í äáíåßùí ô\ò ÌéëÞôïõ âë. ’ÁíäñåÜäçí, V. A. Åsäéêüí
ðáñÜñôçìá ôüì. Á´ ó. 220-222.
28. ‘Ç ëÝîéò åsò ôïýò ôÜ êáô' ’ÁëÝîáíäñïí tóôïñÞóáí-
ôáò V÷åé ôÞí Vííïéáí äþñïõ ðáñå÷ïìÝíïõ åsò ôïýò óôñáôç-
ãïýò, ìüíïí ä' Eðáî («Ëéâýùí óôåöáíïýíôùí», ’Áññéáíüò
Ì Á
Å ÑÙ 45
É
ÁÖ
VII, 15. 4) ëáìâáíïìÝíïõ Šðü ôïˆ âáóéëÝùò. ÊáôÜ ôïýò
Uëëçíïìáêåäïíéêïýò ä' …ìùò ÷ñüíïõò ‚ óôÝöáíïò åyíáé èå-
óìüò ëßáí äéáäåäïìÝíïò êáß óõíéóôÜìåíïò åsò ôÞí ðñïóöï-
ñÜí Tð' Aöïñìj ›ñéóìÝíùí ãåãïíüôùí ðñüò ôüí äõíÜóôçí
åuôå á‰ôïõóßïõ ÷ñõóïˆ óôåöÜíïõ åuôå ÷ñçìÜôùí êáß Cëëùí
Aãáè™íÿ âë. Wilcken, Ostraka I, 295 êáß Grundzüge d.
Papyruskunde (Ëåéøßá 1912) óåë. 283. ‘Ç ëÝîéò uóùò åy-
÷å êáß ôñßôçí Têäï÷Þí, âë. Rostowzew, Studien z. Gesch.
d. röm. Kolonates (Leipzig 1910) óåë. 7. ÈÜ TðáíÝëèù-
ìåí Aëëá÷ïˆ Tðß ôïˆ èÝìáôïò.
29. ‘Ï óôÝöáíïò äÝí AðÝêëåéå êáß ôáêôéêÞí öïñïëïãßáí.
30. Ðåñß ô™í ïsêôñ™í óõíåðåé™í ôïˆ öüñïõ Tðß ô\ò
’Áèçíáúê\ò _ãåìïíßáò âëÝðå _ìÝôåñïí Vñãïí V. A. ôüì. Á´
óåë. 386 ê.Uî.
31. ÊáôÜ ôÞí öñáóåïëïãßáí ôïˆ Ðïëýáéíïõ, VIII, 57,
êáß ït ËÞìíéïé Tðßóçò ðñïó\ëèïí ðñüò ôüí ÓÝëåõêïí, Á-
ÈÇÍ. VI, 225ÿ ðñâë. Äñüõóåí-Ðáíôáæßäçí, óåë. 699.
32. Äéüôé ‚ êáôáêôçèåßò TãÝíåôï êáß ŠðïôåëÞò. ’Åðß
ôïˆ ðñïêåéìÝíïõ ðáñáôçñçôÝïí …ôé ‚ Äéüäùñïò, (XIX, 73)
ðñáãìáôåõüìåíïò ðåñß ô\ò ìåãÜëçò TðáíáóôÜóåùò, côéò
Têëüíéóå ôÞí …ëçí ÈñJêçí ô¨ 313, ‚ìéëår ðåñß ôïˆ ìÝí
ËõóéìÜ÷ïõ ›ò äõíÜóôïõ, ôïˆ äÝ Óåýèïõ ›ò Aöåóôçêüôïòÿ
ôïõè' …ðåñ Šðïäåéêíýåé …ôé ïôïò åy÷åí Aíáãíùñßóåé ôÞí êõ-
ñéáñ÷ßáí ôïˆ ðñþôïõ êáß …ôé êáô' Aêïëïõèßáí TôÝëåé åsò
á‰ôüí öüñïí. Ôü á‰ôü Aóöáë™ò óõíÝâáéíå ìÝ ôïýò Êáëëá-
ôéáíïýò, ïwôéíåò öñïõñÜí V÷ïíôåò ðáñÜ ËõóéìÜ÷ïõ ôáýôçí
TîÝâáëïí êáß ô\ò á‰ôïíïìßáò Aíôåß÷ïíôïÿ ðéèáí™ò äÝ êáß
ìÝ ôïýò ‚ìïñïˆíôáò ÈñLêáò êáß Óêýèáò, ïwôéíåò ‚ìáäüí
óõíåôÜ÷èçóáí ðñüò á‰ôïýò.
33. ’Éäïý ôáˆôá: «Ëõóßìá÷ïò ’Áìöéðüëåùò êñáôÞóáò
’ÁíäñáãÜèïõ ðñïäüíôïò ðïëëÜ êáß ìåãÜëá ÷áñéóÜìåíïò
á‰ô¨, ìåßæïíá äÝ Šðïó÷üìåíïò TÜí åsò ôÞí ’Áóßáí á‰ô¨
óõíáðïäçìÞóg, TðåéäÞ ðñüò ôárò Èñáêßáéò ðýëáéò TãÝíå-
ôï, ï‰ ìüíïí ðÜíôá …óá Tôýã÷áíåí V÷ùí Aöåßëåôï, AëëÜ
êáß á‰ôüí âáóáíßóáò AðÝêôåéíå» (ÉV, 12, 2). «Ëõóßìá÷ïò
’Áñßóôùíá ôïˆ Á‰ôïëÝïíôïò ðñüò Ðáßïíáò Tðß ôÞí ðáôñ¥-
áí âáóéëåßáí êáô\ãåí, wíá ãíùñßóáíôåò ôü âáóéëéêüí ìåé-
ñÜêéïí ðñïóïríôï öéëïöñüíùò á‰ôüí. ’Åðß äÝ ôüí ’Áñßóôù-
íá Vëïõïí ôü âáóéëéêüí ëïõôñüí Tðß ôïˆ ’Áóôßâïõ ðïôáìïˆ
êáß ôÞí ôñÜðåæáí ôÞí âáóéëéêÞí ðáñÝèçêáí êáôÜ ôü ðÜ-
ôñéïí Vèïò, Ëõóßìá÷ïò TóÞìçíåí Tîïðëßóáóèáé. ’Áñßóôùí
ìÝí öõãþí AöéððÜóáôï åsò ôÞí Äáñäáíßçí, Ëõóßìá÷ïò äÝ
Ðáéïíßáí êáôÝó÷åí» (IV, 12,3).
Ôü ä' AðïëåóèÝí ÷ùñßïí ôïˆ Äéüäùñïõ (XXI, 23) ðá-
ñÝöñáóåí ‚ ÔæåôæÞò (×éë. 6,53) ›ò Uî\ò:
ϐôïò ‚ Îåñìïäßãåóôïò, Äéüäùñïò ›ò ãñÜöåé,
ïyìáé ôïˆ Á‰ôïëÝïíôïò Ðáéüíùí âáóéëÝùò
ößëïò ôåë™í ðéóôüôáôïò ôïýò èçóáõñïýò ìçíýåé
ôïˆ Óáñãåíôßïõ ðïôáìïˆ êÜôùèåí êåêñõììÝíïõò
ôïýò ïò á‰ôüò êáôÝêñõðôå óýí ás÷ìáëþôïéò ìüíïéò,
ôñÝðùí ôÞí êïßôçí ðïôáìïˆ êáß êáôïñýôôùí êÜôù,
åyôá ôüí ñïˆí Tðáöéåßò, ôïýò ä' ás÷ìáëþôïõò óöÜôôùí.
34. Ðñâë. Ðëïýô., ’ÁëÝî. 23.
35. «’Áñéóôüäçìïò tóôïñår (F. H. G. III 310) Âßèõí
ôüí ËõóéìÜ÷ïõ ôïˆ âáóéëÝùò ðáñÜóéôïí, Tðåß á‰ôïˆ åsò ôü
tìÜôéïí ‚ Ëõóßìá÷ïò TíÝâáëå îýëéíïí óêïñðßïí, Têôáñá-
÷èÝíôá Aíáðçä\óáé åyôá ãíüíôá ôü ãåãåíçìÝíïí, êAãþ óå,
öçóßí, TêöïâÞóù âáóéëåˆÿ äüò ìïé ôÜëáíôïí. ·Çí ä' ‚ Ëõ-
óßìá÷ïò ìéêñïëïãþôáôïò». (’ÁèÞíáéïò, VI, 246).
36. Oôïò Aðïôåëår ìßáí ô™í êõñßùí ðçã™í, Tî fò aí-
ôëçóáí ït ìåôáãåíÝóôåñïé.
37. VI, 61.
 Ì Á
46 Å ÑÙ
É
ÁÖ
38. ÄçìÞôñéïò XXV.
39. Åsò ôÜ AíùôÝñù Aíáöåñüìåíá ðñüóèåò êáß ôÜ Uî\ò:
«Ëõóßìá÷ïò ’Áíôáñéáô™í ôÜò AðïóêåõÜò AðïëåóÜíôùí Tí
ôj ðñüò ÄçìÞôñéïí ìÜ÷g ðáñÜ ËÜìøáêïí, öïâçèåßò ìÞ ôé
íåùôåñßóùóéí ït âÜñâáñïé ðÜíôá …óá åy÷ïí AðïëÝóáíôåò,
ðñïáãáãþí á‰ôïýò Vîù ôïˆ ÷Üñáêïò ›ò Tðß óéôïìåôñßáí,
óýíèçìá äïýò AðÝêôåéíåí Eðáíôáò. ·Çóáí Cíäñåò ðåíôá-
êéó÷ßëéïé» (Ðïë. IV, 12, 1).
40. ‘Ï ÔÜñí öáßíåôáé V÷ùí Cëëçí ãíþìçí, ðáñáôçñ™í
…ôé ìåôÜ ôÞí Tí ’Éø¨ ìÜ÷çí AðÝëõóå ôïýò ’Áèçíáßïõò ás÷-
ìáëþôïõò ÷ùñßò íÜ æçôÞóg ëýôñá. ’Áëë' át ìÝí Añ÷áráé
ðçãáß (Ðëïýô., Äçì. 12) Aðïäßäïõóé ôïˆôï åsò ôÞí TðÝì-
âáóéí ôïˆ Öéëéððßäïõ, …óôéò ôüí åy÷å óõíïäåýóåé åsò ’Áóß-
áí (ðñâë.) C.É.A. II 314), ‚ äÝ Possenti åsò ôÞí Tðéèõìß-
áí íÜ êáôáêôÞóg Tí êñéóßì¤ žñI ôÞí å‹íïéáí ôïˆ ²Áóôå-
ùò, côéò ôüí œèçóå íÜ óôåßëg ó÷åäüí óõã÷ñüíùò åsò ’Á-
èÞíáò órôïí êáß Cëëá ä™ñá. ´Ïôé ä' ‚ Ëõóßìá÷ïò Väéäå ÷ñÞ-
ìáôá ìüíïí Tí Aðïëýô¤ AíÜãêg Aíáãíùñßæåé ï‰÷ fôôïí êáß
á‰ôüò ‚ ÔÜñí ëÝãùí: «´Áìá Aíå÷þñçóåí ‚ ÄçìÞôñéïò äéÜ
Ï ’ÁíäñåÜäçò óôÞí VñåõíÜ ôïõ Tðß ô™í äçìïóéïíïìéê™í ôïˆ Âõæáíôßïõ äéåñåýíçóå ôÜ
Aöïñ™íôá óôüí ðëçèõóìü êáß ôüí ðëïˆôï ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò. ÐáñáèÝôïõìå
êáôùôÝñù ôÞí Aíáêïßíùóç ôïˆ ’ÁíäñåÜäç, óôÞ «Ó÷ïëÞí ô™í Íïìéê™í êáß Ïsêïíïìéê™í
’Åðéóôçì™í ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í», …ðùò á‰ôÞ äçìïóéåýèçêå óôÞí «’Åðåôçñß-
äá ôïˆ Ö.Ó. Ðáñíáóóüò» (1917) êáß Tðáíáôõðþèçêå óôÜ ²Åñãá (ôüì. É, óó. 387-408).
«‘Ç TîáéñåôéêÞ èÝóéò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðü-
ëåùò Tí ôj Aíáôïëéêj á‰ôïêñáôïñßI, ðïëëÜêéò
êáôåäåß÷èç, óõíïðôéêþôáôá äÝ êáß TíáñãÝóôáôá
TîÞñèç Šðü ôïˆ Ñáìâþ åsðüíôïò: «Byzance fai-
sait l' Empire, à l' occasion elle le refaisait,
parfois elle ètait tout l' empire»1.
²Ïíôùò Tðß ôïóïˆôïí åy÷å óõãêåíôñùè\ Tí ôj
âáóéëßäé _ …ëç æùôéêÞ ‚ñìÞ ôïˆ êñÜôïõò, žóôå,
Tö' …óïí _ ðñùôåýïõóá Tó¥æåôï, ôü êñÜôïò ðå-
ñéóöéããüìåíïí ôÞí ðñïôåñáßáí Tíôüò ô™í ôåé÷™í
á‰ô\ò êáôþñèùíå ôÞí Tðáýñéïí í' AíáêôÞóg ôÜ
ðáëáéÜ óýíïñá ôïˆ ÄïõíÜâåùò êáß ôïˆ Å‰öñÜ-
ôïõ2ÿ ôAíÜðáëéí óôåñïýìåíïí ô\ò ðñùôåõïýóçò
ôü á‰ôü êñÜôïò, êáßðåñ Aêìárïí, óõígóèÜíåôï …-
ôé Tóôåñårôï ó÷åäüí ôïˆ ðáíôüò3.
‘Ï Tîáéñåôéêüò ïôïò ÷áñáêôÞñ ô\ò ðñùôåõ-
ïýóçò —…óôéò êáß ôïrò óõã÷ñüíïéò ðïëëÞí Tíå-
ðïßçóåí Tíôýðùóéí4— šöåßëåôï âåâáßùò Añ-
÷éê™ò åsò Cëëïõò ëüãïõò, êáß äÞ åsò ôÞí ðñüò
óõãêÝíôñùóéí ôÜóéí, côéò ðáñåôçñårôï Ví ôå ô¨
äéïéêçôéê¨ êáß ô¨ èñçóêåõôéê¨ êáß ô¨ ðíåõìá-
ôéê¨ âߤÿ ï‰÷ fôôïí …ìùò óõíåôÝëåóåí åsò ôïˆ-
ôï ìåãÜëùò ôü ãåãïíüò …ôé _ Êùíóôáíôéíïýðï-
ëéò, ïóá êáôÜ êïéíÞí ‚ìïëïãßáí _ ðïëõðëçèå-
óôÝñá êáß ðëïõóéùôÝñá ðüëéò ôïˆ ìåóáéùíéêïˆ
÷ñéóôéáíéóìïˆ, ðåñéÝêëåéåí Tí Uáõôj ôüóïí ìåãÜ-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ÌéêñÜí ’Áóßáí (287 ð.×.), ït ’Áèçíárïé _ôïéìÜóèçóáí íÜ
ðñïóâÜëùóé ôüí óôåñïýìåíïí Tðáñêïˆò óôñáôïˆ õtüí ôïõ
’Áíôßãïíïí. ’Å÷ñåéÜæïíôï ðñü ðáíôüò óéôçñÜ êáß ÷ñÞìáôá
(ðñüò óôñáôïëïãßáí ìéóèïöüñùí). ‘Ï Á‰ôïëÝùí âáóéëåýò
ô™í Ðáéüíùí, êáß ‚ ÓðÜñôáêïò, ôýñáííïò ô\ò Êñéìáßáò,
ðáñÝó÷ïí á‰ôïrò órôïí, Aëë' ‚ Öéëéððßäçò, …óôéò TóôÜëç
ðñüò ôüí Ëõóßìá÷ïí, Vëáâå ìüíïí öéëïöñïíÞóåéò (got noth-
ing but compliments). Ô¨ 286 ä' …ìùò ‚ Ëõóßìá÷ïò, ðé-
åæüìåíïò Šðü ôïˆ Äçìçôñßïõ Tí ’ÉùíßI, eôï ðñüèõìïò íÜ
öáíj ÷ïñçãüò åsò ðÜíôá T÷èñüí á‰ôïˆÿ ‚ äÝ Äçìï÷Üñçò T-
ðéóêåöèåßò á‰ôüí á‰ôïðñïóþðùò Vëáâåí 130 ôÜë., Tí¨ ‚
õtüò ôïˆ ÊáóóÜíäñïõ ’Áíôßãïíïò ô¨ Vóôåëëå 20 êáß ‚
Ðôïëåìárïò 50». Ðåñß ô™í åsò ôïýò ’Áèçíáßïõò äïèÝíôùí
óéôçñ™í êáß ÷ñçìÜôùí êáôÜ ôÜ Vôç 287-286 âë. Fergu-
son V. A. 146-147ÿ Tí ô¨ á‰ô¨ Vñ㤠âë. óåë. 131 äéÜ
ôÜò äùñåÜò ôïˆ 301. Á‰ôüèé ìíåßá ô™í ãñáììáôåéáê™í
êáß Tðéãñáöéê™í ðçã™í.
41. Tü ã\ñáò aäç Ëõóßìá÷ïí ðáñår÷åí å‰åðé÷åßñçôïí»,
ÌÝìíùí V.A.
ëïõò ðüñïõò, žóôå ^äýíáôï íÜ Tíóùìáôïr a êáß
Tí AíÜãêg í' Aíáðëçñïr ôü …ëïí êñÜôïò.
Ôïýôùí ïôùò T÷üíôùí, ðñïöáíÞò åyíáé _ š-
öÝëåéá, côéò èÜ ðñïÝêõðôå äéÜ ôÞí êáè' …ëïõ t-
óôïñßáí ôïˆ Âõæáíôßïõ Tê ô\ò Tîáêñéâþóåùò ôïˆ
ðëçèõóìïˆ êáß ôïˆ ðëïýôïõ ô\ò ðñùôåõïýóçò.
Åsäéêþôåñïí äÝ šöÝëéìïò, wíá ìÞ åuðù Aðáñáß-
ôçôïò, _ ôïéáýôç Vñåõíá åyíáé äéÜ ôÞí ðëïõôïëï-
ãéêÞí êáß äçìïóéïíïìéêÞí tóôïñßáí ô\ò Aíáôï-
ëéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò5.
Äõóôõ÷™ò, Tí¨ ðïëëÜ TãñÜöçóáí ðåñß Êùí-
óôáíôéíïõðüëåùò ›ò ðñùôåõïýóçò ôïˆ âõæáíôé-
íïˆ êñÜôïõò6, ôü TíäéáöÝñïí _ì@ò æÞôçìá ï‰äå-
ìé@ò åsäéê\ò ìïíïãñáößáò a ëåðôïìåñïˆò ìåëÝôçò
TãÝíåôï Aíôéêåßìåíïí.
Ôïˆôï AðïäïôÝïí ôü ìÝí åsò ôÞí ðáñáìÝëç-
óéí, fò, ›ò ìÞ œöåëåí, Vôõ÷åí Tí ãÝíåé _ ïsêï-
íïìéêÞ êáß äçìïóéïíïìéêÞ tóôïñßá ô\ò âõæáíôéí\ò
á‰ôïêñáôïñßáò7, ôü äÝ åsò åsäéêÜò äõó÷åñåßáò, ôÜò
Uî\ò:
’Åí ô¨ ðåñß Âõæáíôßïõ ôìÞìáôé ô\ò ‘Éóôï-
ñßáò ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Äçìïóßáò Ïsêïíïìßáò ðëåé-
óôÜêéò ^íáãêÜóèçìåí íÜ TêöñÜóùìåí ôÞí _ìå-
ôÝñáí äõóöïñßáí äéÜ ôÞí óðÜíéí ô™í óôáôéóôéê™í
ðëçñïöïñé™íÿ Tí ôïýôïéò ôéíÝò ôï‰ëÜ÷éóôïí ôïý-
ôùí, säßI át äéäüìåíáé Šðü ôïˆ ÐïñöõñïãåííÞôïõ,

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
eóáí Tðßóçìïé êáß óõíåð™ò Aóöáëårò. Ôï‰íáíôß-
ïí Cí ðåñß ôïˆ ðëçèõóìïˆ êáß ôïˆ ðëïýôïõ ô\ò
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò äýíáôáß ôéò íÜ óôá÷õïëï-
ãÞóg Añéèìüí ôéíá åsäÞóåùí, óðáíéþôáôá áôáé
AðïññÝïõóéí Tî TðéóÞìïõ ðçã\ò. ‘Ç ä' Tê ôïý-
ôïõ æçìßá åyíáé ìåãÜëç, äéüôé êáè' …ëïí ôüí ìå-
óáßùíá TðåêñÜôåé ðáñÜ ôïrò ÷ñïíïãñÜöïéò, Tí
ìåßæïíé Vôé a Tí ôj Añ÷áéüôçôé âáèì¨, Aäéáöïñßá
ðåñß ôÞí Aêñßâåéáí ô™í Añéèì™í. ’ÁíáöÝñùí åu-
äçóßí ôéíá ðåñß ôïˆ Añéèìïˆ ô™í Tí Êùíóôáíôé-
íïõðüëåé êáôïéêïýíôùí îÝíùí, cí ^ñáíßóèç ðñï-
öáí™ò8 ðáñ' Uíüò ô™í äéáðñåðåóôÝñùí êáß óïöï-
ôÝñùí Aíäñ™í ôïˆ éá´ ás™íïò, ôïˆ ìçôñïðïëßôïõ
Èåóóáëïíßêçò ʼnóôáèßïõ, ‚ ÐáóðÜôçò TðéëÝãåé:
«ÊáôáãñÜöù ôïýò Añéèìïýò êáôÜ ôÞí ìáñôõñß-
áí ô™í tóôïñéê™í. ’Åí ’Áíáôïëj ôüôå, êáèþò êáß
ôþñá, ït ô™í Tãêáôïßêùí Añéèìïß åyíáé Aóáöårò
a ì@ëëïí TóöáëìÝíïé»9. ²Áí äÝ äÝí äýíáôáß ôéò
íÜ äþóg ðßóôéí åsò ôÜò äçìïãñáöéêÜò ðëçñïöï-
ñßáò, ð™ò íÜ ðéóôåýóg åsò ôÜò Aöïñþóáò åsò ôüí
ðëïˆôïí; ‘Ç Tîáêñßâùóéò ôïˆ Tèíéêïˆ ðëïýôïõ åy-
íáé Aóõãêñßôùò äõó÷åñåóôÝñá ô\ò ôïˆ ðëçèõ-
óìïˆ10ÿ Aêüìç äÝ êáß óÞìåñïí, ›ò AðÝäåéîå êáß
‚ ðáñþí ìÝãáò ðüëåìïò, ëßãùí êñáô™í ôüí
ðëïˆôïí äõíÜìåèá íÜ Tîáêñéâþóùìåí, Vóôù êáß
êáôÜ ðñïóÝããéóéí11ÿ AëëÜ åsò ôÜò óôáôéóôéêÜò
äõó÷åñåßáò ðñïóôßèåôáé êáôÜ ôüí ìåóáßùíá êáß
Cëëç, …ôé äçëáäÞ Tí ôïrò ÷ñüíïéò Têåßíïéò _ Vì-
öõôïò ðáñ' Aíèñþðïéò ôÜóéò íÜ Tîïãêþíùóé ôÜ
ðñÜãìáôá, ‚óÜêéò ‚ìéëïˆóé ðåñß ðëïýôïõ12, Tîé-
êíårôáé åsò âáèìüí Aðßóôåõôïíÿ ôïˆôï äÝ ôüóïí
ðáñÜ ôïrò _ìåôÝñïéò …óïí êáß ðáñÜ ôïrò îÝíïéò
÷ñïíïãñÜöïéò.
´Åíåêá ô™í ëüãùí ôÜ óõìðåñÜóìáôá, åsò E
èÜ êáôáëÞîùìåí, åyíáé AâÝâáéá êáß åsêáóôéêÜÿ
ôüóïí ôj AëçèåßI åsêáóôéêÜ êáß AâÝâáéá, žóôå
TäéóôÜóáìåí íÜ äçìïóéåýóùìåí ôÞí AíÜ ÷årñáò
ìåëÝôçíÿ Cí äÝ aäç Têôõðïˆìåí á‰ôÞí, ðñÜôôï-
ìåí ôïˆôï êáè' …óïí, êáß Cí áôç ìéêñÜí ÷ñçóé-
ìüôçôá V÷g êáè' UáõôÞí, äýíáôáé uóùò íÜ äéåõ-
êïëýíg Cëëáò å‰ôõ÷åóôÝñáò Tñåýíáò.
»’Åëëåßøåé Aðïãñáö\ò —êáß AðïãñáöÞ ôïˆ
ðëçèõóìïˆ ï‰äÝðïôå TãÝíåôï Tí ôj Âáóéëßäé13—
ðïëëÜ ìÝóá Šðåäåß÷èçóáí ðñüò Tîáêñßâùóéí ôïˆ
ðëçèõóìïˆ ðüëåþò ôéíïò. Äõóôõ÷™ò ï‰äÝí ôïý-
ôùí åyíáé AóöáëÝò. ÐñÜãìáôé ï‹ôå ‚ Añéèìüò ô™í
ïsêé™í, ï‹ôå ‚ ôïˆ êáôáíáëéóêïìÝíïõ óßôïõ14, V-
ôé ä' ëéãþôåñïí _ Vêôáóéò ôïˆ ðåñéâüëïõ15, åy-
íáé ôåêìÞñéá AìÜ÷çôá. ÄéÜ ôïˆôï êáß ›ò ðñüò
á‰ôÞí Vôé ôÞí Ñþìçí, Víèá ôÜ äåäïìÝíá ðåñß ô™í
›ò Cíù óôïé÷åßùí äÝí Tëëåßðïõóéí, _ TðéóôÞìç
Ì Á
Å ÑÙ 47
É
ÁÖ
äÝí êáôþñèùóåí Vôé íÜ óõìöùíÞóg Tðß ôïˆ ðñï-
êåéìÝíïõ16ÿ ŠðÜñ÷åé ìÜëéóôá äéáðñåðÞò tóôïñéêüò
êáß ïsêïíïìïëüãïò17 só÷õñéóèåßò …ôé ôü ðñüâëçìá
åyíáé Cëõôïí.
Ôïýôùí ïôùò T÷üíôùí ð@í, …,ôé åuðg ôéò äéÜ
ôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëéí, ðñùôåýïõóáí äé' cí V-
÷ïìåí ðïëý ëéãùôÝñáò a äéÜ ôÞí Ñþìçí ðëç-
ñïöïñßáò, Aðïôåëår Tñãáóßáí êáèáñ™ò åsêáóôé-
êÞí. Ôïˆôï ä' …ìùò, êáßðåñ óáö™ò äéïñáèÝí18,
äÝí ^ìðüäéóå îÝíïõò ôéíÜò óõããñáöårò íÜ Tðé÷åé-
ñÞóùóéí á‰ôÞí, ôï‰ëÜ÷éóôïí Tí ðáñüä¤, ï‰äåßò
ä' ŠðÜñ÷åé ëüãïò …ðùò ´Åëëçíåò ìÞ AêïëïõèÞ-
óùìåí ôü ðáñÜäåéãìá á‰ô™í, ðñáãìáôåõüìåíïé
ìÜëéóôá ðëáôýôåñïí êáß Tðß íÝùí ðçã™í ôü èÝ-
ìá.
Äýï, Tö' …óïí ãéãíþóêù, óõããñáöårò Vèéîáí,
Cí ìÞ Tðñáãìáôåýèçóáí, ôü æÞôçìá êáôÜ ôÞí
ôåëåõôáßáí äåêáåôßáí. ’Åê ôïýôùí ‚ ðñ™ôïò
Edward A. Foord19 TêöñÜæåôáé ›ò Uî\ò:
«’Áäýíáôïí åyíáé íÜ Šðïëïãßóg ôéò ôüí ðëç-
èõóìüí ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò ìåôÜ ôéíïò âå-
âáéüôçôïò. ϐôïò AíáâéâÜæåôáé êïéí™ò óÞìåñïí
åsò Xí ðåñßðïõ Uêáôïììýñéïíÿ AëëÜ ìéêñÜ ðßóôéò
äýíáôáé íÜ äïèj åsò ôïõñêéêÜò óôáôéóôéêÜò. ‘Ç
Vêôáóéò ô\ò ÷åñóïíÞóïõ, Tö' fò êårôáé _ íˆí
Óôáìðïýë, åyíáé êáôÜ ôïýò ðñï÷åßñïõò Šðïëïãé-
óìïýò ôïˆ óõããñáöÝùò 4.000 acres ðåñßðïõ. ²Áí
Šðïëïãßóùìåí 100 êáôïßêïõò êáôÜ acre —ôïˆè'
…ðåñ Aðïôåëår Aíáëïãßáí ðïëý ŠøçëÞí Tí ðáñá-
âïëj ðñüò ôü Ëïíäríïí— V÷ïìåí óýíïëïí êáôïß-
êùí 400.000. Ðïëëïß óõããñáöårò Šðïëïãßæïõóéí
Tí ôïýôïéò ðëçèõóìüí ô\ò âõæáíôéí\ò ðñùôåõïý-
óçò åsò 1.000.000. Êáô' TìÝ êñéôÞí Aäýíáôïí
íÜ ŠðåñÝâç ðïôÝ Tðáéóèçô™ò ôÜò 500.000. ’Á-
ëçè™ò ìÝí ôÜ ðÜñêá êáß ït ê\ðïé äéáóêåäÜóåùò
(pleasure-grounds) eóáí ôüôå ›ò êáß óÞìåñïí V-
îù ô™í ôåé÷™í, Aëë' Šð\ñ÷ïí ðïëëáß ðëáôåráé
êáß Aíïéêïäüìçôïé TêôÜóåéò Tíôüò á‰ô™í. ’Åíäå-
÷üìåíïí Tí ôïýôïéò, ëü㤠ô\ò óõìðõêíþóåùò, c-
ôéò TðåêñÜôåé êáôÜ ôÞí Añ÷áéüôçôá, ‚ …ëïò ðëç-
èõóìüò, óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ô™í Aóéáôéê™í
êáß å‰ñùðáúê™í ðñïáóôåßùí, íÜ Aí\ëèå êáôÜ
êáéñïýò åsò 700.000 øõ÷™í».
’Åðß ô™í AíùôÝñù V÷ù ðñüò ôü ðáñüí íÜ ðá-
ñáôçñÞóù ìüíïí …ôé ‚ Foord, êáè' …ëá ôÜ ëïéðÜ
ñè™ò óêåðôüìåíïò, óöÜëëåôáé èåùñ™í …ôé _ A-
íáëïãßá 100 êáôïßêùí êáôÜ acre (4.000 ôåôñ.
ì. ðåñßðïõ) äýíáôáé íÜ ÷ñçóéìåýóg ›ò âÜóéò Š-
ðïëïãéóìïˆÿ äéüôé Aëçè™ò ìÝí, ›ò aäç åuäïìåí20,
ôü Ëïíäríïí ìüëéò ôü cìéóõ ô\ò Aíáëïãßáò ôáý-
ôçò ðáñïõóéÜæåé, Aëë' ït Ðáñßóéïé ŠðåñâÜëëïõóéí
á‰ôÞí21. Ðñüò ôïýôïéò Cí Aíôß ô\ò Bðë\ò ðåñé-
 Ì Á
48 Å ÑÙ
É
ÁÖ
öåñåßáò ô\ò ðüëåùò ëÜâg ôéò ôÞí ©êïäïìçìÝíçí
Vêôáóéí, âëÝðåé …ôé _ Aíáëïãßá 100 êáôïßêùí
êáôÜ 4.000 ôåôñ. ìÝôñá öáßíåôáé ìéêñÜ, Eôå ôïˆ
Âåñïëßíïõ, ôïˆ ÌéëÜíïõ êáß ô\ò ÂéÝííçò ðáñïõ-
óéáæïõó™í aäç Aðü ôïˆ 1881 Aíáëïãßáò Cíù ô™í
25022. ´Ïóïí ëïéðüí ðïëõÜñéèìïé êáß Cí eóáí át
Tí Âõæáíôߤ ðëáôåráé23 êáß …óïí êáß Cí Šð\ñ÷ïí
Cêôéóôá TäÜöç säßI Tí ôïrò ðåñéâüëïéò ô™í ðá-
ëáôßùí, Têêëçóé™í êáß ìïí™í, ðÜíôùò _ Âáóé-
ëåýïõóá, ìÝ ôÜò ìáêñÜò, óôåíÜò êáß óêïôåéíÜò
‚äïýò êáß ìÝ ôÜò âñéèïýóáò ãõíáéê™í êáß ðáéäß-
ùí ðôù÷Üò óõíïéêßáò ôçò24 åy÷å äéáôçñÞóåé ôý-
ðïí Aíáôïëéê\ò ðüëåùò, Cñá ôÜ ìÞ öÝñïíôá ïs-
êïäïìÜò TäÜöç eóáí Aíáëüãùò óðáíéþôåñá a Tí
ôárò óõã÷ñüíïéò å‰ñùðáúêárò ìåãáëïðüëåóé êáß
êáô' Aêïëïõèßáí, ðáñÜ ôÞí Vëëåéøéí ô™í óçìå-
ñéí™í ðïëõïñüöùí ïsêé™í, _ óõíïëéêÞ Šðåñðý-
êíùóéò ôïˆ ðëçèõóìïˆ ìåãáëõôÝñá.
Ôáˆôá ðÜíôá, Cëëùò, êáôÜ óõìðåñáóìüíÿ
ôüóïí ìåãÜëáé ƒíôùò åyíáé át ìåôáîý ô\ò âõæáí-
ôéí\ò ðñùôåõïýóçò êáß ô™í óçìåñéí™í ðñùôåõ-
ïõó™í äéáöïñáß, žóôå ïtáäÞðïôå ðáñáâïëÞ Tðß
ôj âÜóåé ô\ò TêôÜóåùò äÝí ðáñÝ÷åé Väáöïò ðñüò
TðéóôçìïíéêÞí Tñãáóßáí. ÊÜðùò AóöáëåóôÝñá,
Cí êáß ï‰÷ß ôåëåßùò AóöáëÞò, èÜ eôï _ ðáñáâï-
ëÞ ðñüò ìåóáéùíéêÜò ìåãáëïðüëåéò. Äõóôõ÷™ò
ôÜ ðñüò ôïéáýôçí Tñãáóßáí óôïé÷årá Tëëåßðïõóé
ðáíôåë™ò Tí ’ÁèÞíáéò.
’Åðåìåßíáìåí Tðß ô™í Šðïëïãéóì™í ôïˆ
Foord säßI, äéüôé ïôïé ì@ò TðÝôñåøáí íÜ êáôá-
äåßîùìåí Vôé óáöÝóôåñïí ðüóïí TðéóöáëÝò åyíáé
ôü ôåêìÞñéïí ô\ò TêôÜóåùò. ²Åëèùìåí íˆí åsò
ôüí äåýôåñïí ô™í ðñïóöÜôùò ãñáøÜíôùí, ôüí
Victor Schultze25.
‘Ï Tðßôéìïò ïôïò äéäÜêôùñ ôïˆ _ìåôÝñïõ
Ðáíåðéóôçìßïõ, åsò … êáß AöéÝñùóå ôü ðåñéóðïý-
äáóôïí ðåñß Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Vñãïí ôïõ26,
Aíáãíùñßæùí Tí Añ÷j …ôé ï‹ôå êáôÜ ðñïóÝããéóéí
äýíáôáß ôéò íÜ êáèïñßóg ôÜ ôïˆ ðëçèõóìïˆ, óõì-
ðåñáßíåé ï‰÷ fôôïí …ôé ïôïò ŠðïëïãéóôÝïò ðåñß
ôü Uêáôïììýñéïí, êáß ôïˆôï ï‰ ìüíïí ëü㤠ô\ò
ìåãßóôçò TêôÜóåùò ôïˆ ðåñéâüëïõ ìåôÜ ôÞí Tðß
Èåïäïóßïõ ôïˆ ìéêñïˆ TðÝêôáóéí ô™í ôåé÷™í27,
AëëÜ êáß äéüôé åsò ôïéïˆôïí óõìðÝñáóìá Cãïõóé:
1ïí) _ ìáñôõñßá ôïˆ Óùæïìåíïˆ (ÉÉ, 3), êáè' …í
ìåóïˆíôïò ôïˆ å´ ás™íïò _ ÍÝá Ñþìç eôï ðï-
ëõðëçèåóôÝñá ô\ò Ðáëáé@òÿ 2ïí) át äõó÷Ýñåéáé
êáß ït êßíäõíïé ïò äéÝôñå÷ïí ït ðåæïß ëü㤠ô\ò
ðëçèýïò ô™í æþùí êáß ô™í äéáâáô™íÿ 3ïí) _ Vë-
ëåéøéò ïsêïðÝäùí, côéò œèåé ôïýò êáôïßêïõò íÜ
êôßæùóéí Tðß ô\ò èáëÜóóçò ïsêßáò Tðß ðáóóÜëùí
TñåéäïìÝíáò (Æþóéìïò ÉÉ, 35).
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
Ìåôáîý ô™í Šðïëïãéóì™í ôïˆ Foord êáß ôïˆ
Schultze êõìáßíïíôáé ït Šðïëïãéóìïß ðÜíôùí ô™í
ëïéð™í âõæáíôéíïëüãùí. ÐñÜãìáôé ôïýò êáôïß-
êïõò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò AíáâéâÜæïõóéí åsò
1.000.000 ‚ Lebeau 28, ‚ Zachariae 29, ‚
Krause 30, ‚ Bury 31 êáß ‚ ×Ýóóåëéãê 32, åsò
800.000 äÝ ‚ ËÜìðñïò33 êáß åsò 500.000 ‚
Oberhummer34, ‚ Hertzberg35, ‚ Hans Gehrig36.
Ì@ëëïí Aüñéóôïò äåéêíýåôáé ‚ ÂÝëù÷, †óôéò Tí
ãåíéêj ðåñß Añ÷áßùí êáß íÝùí ìåãáëïõðüëåùí
ìåëÝôg ðåñéïñßæåôáé åsò ôÜ Uî\ò: «’Áðü ôïˆ æ´-
éâ´ ás™íïò _ Êùíóôáíôéíïýðïëéò åyíáé _ ìüíç ÷ñé-
óôéáíéêÞ ìåãáëüðïëéò, ôü ìüíïí êÝíôñïí ï ‚
ðëçèõóìüò ŠðåñÝâç ôÜò 100.000 øõ÷™í, êáß ðé-
èáí™ò ŠðåñÝâç ôáýôáò êáôÜ ðïëý»37.
Ôü êáè' _ì@ò öñïíïˆìåí …ôé Tê ôïˆ ìáêñáß-
ùíïò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò âßïõ Aäýíáôïí íÜ
äïèj Aðüëõôïò AðÜíôçóéò åsò ôü Tñþôçìá êáß …-
ôé AíÜãêç íÜ äéáêñßíùìåí êáß TñåõíÞóùìåí äéá-
äï÷éê™ò ôñårò ôï‰ëÜ÷éóôïí Tðï÷Üò: á´) ôïýò
ðñþôïõò ás™íáò, â´) ôïýò êõñßùò ìÝóïõò ÷ñü-
íïõò, ã´) ôÞí ðåñßïäïí ô™í óôáõñïöïñé™í.
ÄÝí ðñáãìáôåõüìåèá ðåñß ô\ò Êùíóôáíôé-
íïõðüëåùò ô™í Ðáëáéïëüãùí, êáè' …óïí áôç,
…ôå AíåêôÞèç, ô¨ 1261, eôï Bðë\ óêéÜ ô\ò ìå-
ãáëïðüëåùò cí êáôÝóôñåøáí ït óôáõñïöüñïé38,
ìåôÜ äÝ ðáñïäéêÞí AêìÞí êáôÜ ôüí éå´ ás™íá êá-
ôÝðåóå êáß ðÜëéí. ÄÝí äõíÜìåèá Tí ôïýôïéò íÜ ìÞ
åuðùìåí äýï ëÝîåéò ðåñß ôïˆ ðëçèõóìïˆ á‰ô\ò
êáôÜ ôÜò ðáñáìïíÜò ô\ò â´ Bëþóåùò. ’Åðß ôïˆ
èÝìáôïò ‚ ÐáóðÜôçò ëÝãåé ôÜ Uî\ò39:
«‘Ï ’ÉÜêùâïò ÔåôÜëäçò, Vìðïñïò Öëùñåí-
ôéíüò, ìÜñôõò ô\ò Bëþóåùò, ëÝãåé …ôé _ Êùí-
óôáíôéíïýðïëéò åy÷å ôñéÜêïíôá ìÝ÷ñé ôñéáêïíôá-
Ýî ÷éëéÜäáò Aíèñþðùí40. ´Ïôé ‚ Añéèìüò ïôïò äÝí
óõìðåñéëáìâÜíåé Eðáíôá ôüí ðëçèõóìüí Aíäñ™í
êáß ãõíáéê™í êáôáöáßíåôáé Tê ôïˆ Añéèìïˆ ô™í
ìåôÜ ôÞí Eëùóéí ás÷ìáëùôéóèÝíôùí UîÞêïíôá
÷éëéÜäùí Aíèñþðùí. ²Áí ŠðïèÝóïõìå …ôé Tííïår ‚
óõããñáöåýò ôïýò Tí Êùíóôáíôéíïõðüëåé ìá÷ß-
ìïõò Cíäñáò, Aðü _ëéêßáò åuêïóé ìÝ÷ñé ðåíôÞêïí-
ôá Tô™í, ôü ðÝìðôïí ãåíéê™ò ðáíôüò ðëçèõ-
óìïˆ, ôüôå V÷ïìåí Uêáôüí ãäïÞêïíôá ÷éëéÜäáò
Tãêáôïßêùí Tíôüò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò».
‘Ç ðëçñïöïñßá ôïˆ ÔåôÜëäç åyíáé ðïëëïˆ ëü-
ãïõ AîßI, ôü ìÝí äéüôé «ï‰äåßò Cëëïò ï‹ôå Tê ô™í
_ìåôÝñùí ï‹ôå Tê ô™í Aëëïãåí™í Töñüíôéóå íÜ
êáôáãñÜøg ôüí Añéèìüí ô™í ðïëéïñêçìÝíùí»41,
ôü äÝ äéüôé ‚ Öëùñåíôéíüò Vìðïñïò êñßíåôáé ãå-
íéê™ò ›ò Aîéüðéóôïò ìÜñôõò. Íïìßæù ä' …ôé ñ-
è™ò ‚ ÐáóðÜôçò Uñìçíåýåé ôü ÷ùñßïí, ŠðïôïðÜ-
æùí …ôé ‚ ÔåôÜëäçò èÝëåé íÜ ‚ìéëÞóg ðåñß Aí-

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
äñ™í têáí™í íÜ öÝñùóéí …ðëáÿ ïôù äÝ èÜ Uñìç-
íåýóùìåí êáß _ìårò êáôùôÝñù ðëçñïöïñßáí ôéíÜ
óôáõñïöüñïõ ðåñß ô\ò á´ Bëþóåùò. ’Åðßóçò ñ-
è™ò Šðïëïãßæåé ôïýò ìá÷ßìïõò Cíäñáò åsò ôü ðÝì-
ðôïí ôïˆ ðëçèõóìïˆ, äéüôé ƒíôùò ôáýôçí ôÞí A-
íáëïãßáí åy÷ïí óõíÞèùò Šð' ƒøéí ït ’Éôáëïß42ÿ Cí
êáß ðñïêåéìÝíïõ ðåñß Šðåñáóðßóåùò ÷õñ@ò ðü-
ëåùò, ï‰÷ß äÝ ðåñß Têóôñáôåßáò, êáß êÜôù ô™í
åuêïóé êáß Cíù ô™í ðåíôÞêïíôá Tô™í Cíäñåò èÜ
^äýíáíôï íÜ ðëçñþóùóé ôü ðñüò ôÞí ðáôñßäá
êáè\êïí43.
»ÄéÜ ôü ôÝëïò ôïˆ ã´ êáß ôÜò Añ÷Üò ôïˆ ä´
ás™íïò ŠðÜñ÷ïõóé äýï óôáôéóôéêáß ðëçñïöïñßáé,
ëßáí AîéïìåëÝôçôïé, ï‰÷ß ìüíïí äéüôé ï‰äÝí óðá-
íéþôåñïí óôáôéóôéê™í âõæáíôéí™í ðëçñïöïñé™í,
AëëÜ êáß äéüôé, Tí¨ Tê ðñþôçò ƒøåùò öáßíïíôáé
Tíäåéêíýïõóáé ðëçèõóìüí ìÞ Šðåñâáßíïíôá ôÜò
200.000, Tí ôïýôïéò ðñïóåêôéêþôåñïí Tñåõíþìå-
íáé äÝí Aíáéñïˆóé ôÜ óõìðåñÜóìáôá ôïˆ Schultze.
ԙí ðëçñïöïñé™í ôïýôùí _ ìßá åñçôáé ðáñÜ ô¨
×ñõóïóôüì¤, _ Cëëç Tí ôj Íogitia dignitatum
Orientis.
á´. Ït Šðïëïãéóìïß ôïˆ ×ñõóïóôüìïõ. Ãíù-
óôüí ðüóïí ôÜ ðëïõôïëïãéêÜ æçôÞìáôá Aðçó÷ü-
ëçóáí ôüí ìÝãáí tåñÜñ÷çí, …óôéò äéÜ ôïˆôï Vóå-
ôáé êáß ìßá ô™í êõñéùôÝñùí ðçã™í ðåñß Âõæáí-
ôßïõ Aðü ðëïõôïëïãéê\ò Aðüøåùò44. ÌåôÜ Cë-
ëùí èåìÜôùí, Eôéíá èßãåé Tí ôárò ‚ìéëßáéò ôïõ ‚
×ñõóüóôïìïò, åyíáé êáß ‚ ðëçèõóìüò ô\ò Êùí-
óôáíôéíïõðüëåùò, ðåñß ï ëÝãåé ôÜ Uî\ò:
«ÅsðÝ ãÜñ ìïé, _ ðüëéò _ìrí åsò ðüóïí ìéãÜ-
äùí Añéèìüí íˆí ôåëår; ðüóïõò âïýëåóèå åyíáé
×ñéóôéáíïýò; âïýëåóèå äÝêá ìõñéÜäáò, ôü äÝ Cë-
ëï ‘ÅëëÞíùí êáß ’Éïõäáßùí; ðüóáé ìõñéÜäåò ÷ñõ-
óßïõ óõíåëÝãçóáí; ðüóïò äÝ Añéèìüò Tóôé ðåíÞ-
ôùí; ωê ïyìáé ðëÝïí ìõñéÜäùí ðÝíôå»45.
Äõóôõ÷™ò, Tí¨ ‚ Añéèìüò ô™í ðåíÞíôá Tðé-
âåâáéïˆôáé êáß Cëëïèåí46, ‚ Añéèìüò ô™í ×ñé-
óôéáí™í êñßíåôáé «›ò ìÞ äõíÜìåíïò íÜ ëçöèj óï-
âáñ™ò Šð' ƒøéí êáß ›ò ðñïúüí óöÜëìáôïò Aíôé-
ãñáöÝùò»47.
²Ïíôùò, Cí ït V÷ïíôåò AíÜãêçí ðåñéèÜëøåùò
eóáí ðåíôÞêïíôá ÷éëéÜäåò, ð™ò èÜ ^äýíáíôï ït
ìüëéò äéðëÜóéïé ×ñéóôéáíïß íÜ TðáñêÝóùóéí åsò
äéáôÞñçóéí á‰ô™í, ›ò Aîéïr ‚ ñÞôùñÿ Cëëùò êáß
Tê ô\ò óõíå÷åßáò ôïˆ ëüãïõ, Tí ¯ _ ðáñáâïëÞ
ðñüò ðáôÝñá äÝêá ôÝêíùí, äõíáôüí íÜ óõíáãÜãg
ôéò, ›ò Vðñáîå êáß ÃÜëëïò óõããñáöåýò, …ôé ït C-
ðïñïé eóáí ôü Xí äÝêáôïí ôïˆ ðëçèõóìïˆ48.
Ôïýôùí ïôùò T÷üíôùí, ôü ÷ùñßïí ôïˆ ×ñõ-
óïóôüìïõ Aðïôåëår ì@ëëïí Tðé÷åßñçìá ŠðÝñ ô™í
Ì Á
Å ÑÙ 49
É
ÁÖ
Šðïóôçñéæüíôùí …ôé ‚ ðëçèõóìüò ô\ò Âáóéëßäïò
ŠðåñÝâáéíå ôÜò 500.000 øõ÷™í.
â´. ‘Ç AðïãñáöÞ ô\ò Notitia dignitatum
Orientis. ‘Ç ðáíôåë™ò Có÷åôïò ðñüò ôü _ìÝôå-
ñïí èÝìá notitia ðåñéëáìâÜíåé AðïãñáöÞí49, cí ït
ìÝí Aðïäßäïõóéí åsò ôüí ’ÁñêÜäéïí50, ït ä' åsò A-
íþíõìïí ãñÜøáíôá ô¨ 41351, êáß côéò AíáãñÜ-
öåé ôÜ Tí UêÜóôg óõíïéêßI ô\ò ðñùôåõïýóçò êåß-
ìåíá AíÜêôïñá, ‚äïýò, âÜèñá, Tìâüëïõò, ëïõôñ™-
íáò, óöáãårá êáß domus ƒíôáò 4388, êáß UêÜ-
óôçò á‰ô™í ìÞ äõíáìÝíçò êáôÜ ìÝóïí …ñïí íÜ
óôåãÜæg ðëåßïíáò ô™í åsêïóéðÝíôå Tíïßêùí, ôü
óýíïëïí ôïˆ ðëçèõóìïˆ ìéêñüí èÜ ŠðåñÝâáéíå ôÜò
Uêáôüí ÷éëéÜäáò.
’Áëë' át Aêüëïõèïé êñßóåéò ôïˆ Grosvenor A-
ðïêëåßïõóé ôü ôïéïˆôï óõìðÝñáóìá. ‘Ç Aðïãñá-
öÞ áôç, ëÝãåé ‚ óõããñáöåýò ôïˆ Constantino-
ple52, åyíáé ðëïõóéùôÜôç ðçãÞ ðëçñïöïñé™í ðå-
ñß ô\ò ðñùôåõïýóçò, Aëë' ›ò óôáôéóôéêÞ Tñãá-
óßá èåùñïõìÝíç ï‰äÝí ôé ðëåéüôåñïí åyíáé a Añé-
óôïêñáôéêÞ Aðáñßèìçóéò. ’ÁíáãñÜöïíôáé ðñÜã-
ìáôé ôÜ èåÜìáôá ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò53, át
å‰ñåráé ‚äïß, ôÜ ìÝãáñá ô™í ðëïõóßùí, AëëÜ ðå-
ñéöñïíïˆíôáé «át ôáðåéíáß óôåíáß ‚äïß êáß át êá-
ôïéêßáé ô™í ðôù÷ïôÝñùí».
´Ïôé ä' ñè™ò ‚ Grosvenor Aðïäßäåé ôü domus
äéÜ ôïˆ ìÝãáñá54, óõìðåñáßíù êáß Tê ôïˆ …ôé ‚
Añéèìüò ô™í óõãêëçôéê™í åy÷åí AíÝëèåé Tê 300
åsò 200055. ÄéÜ ôïýôïõò è' Aðgôïˆíôï ôï‰ëÜ÷é-
óôïí 1500 ìÝãáñáÿ Aäýíáôïí äÝ ït óõññåýóáíôåò
Tí ôj Âáóéëßäé ðáíôá÷üèåí ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò
ðëïýóéïé —êáß ó÷åäüí ðÜíôåò ït ðëïýóéïé ô\ò
á‰ôïêñáôïñßáò óõíåêåíôñþèçóáí åsò ôü ÂõæÜí-
ôéïí— íÜ ìÞ T÷ñåéÜæïíôï Cëëá ôñéó÷ßëéá ìÝãá-
ñá.
²Áí ä', ›ò ðñüò ìéêñïˆ Vëåãïí, ‚ Añéèìüò 25
äýíáôáé íÜ èåùñçèj ìÝãáò ›ò ìÝóïò …ñïò Tíïß-
êùí ðÜóçò ïsêßáò, ðéèáíüí ›ò ìÝóïò …ñïò Tíïß-
êùí ìåãÜñùí íÜ åyíáé êÜôù ô\ò Aëçèåßáò, êáß
ôïˆôï ëü㤠ô\ò å‰ñýôçôïò ðïëë™í ô™í ïsêï-
äïì™í ôïýôùí56, ôïˆ óõíÞèùò ðïëõìåëïˆò ô™í
âõæáíôéí™í ïsêïãåíåé™í, säßI äÝ ôïˆ …ôé, …ðùò
ðñüôåñïí Tí Ñþìg êáß åyôá Tí Óôáìðïýë, ìßá
ô™í ðñïöéëåóôÝñùí Têäçëþóåùí êïéíùíéê\ò äéá-
êñßóåùò a ðëïýôïõ eôï ‚ ìÝãáò Añéèìüò ô™í ðá-
ñáóßôùí, ïsêåô™í, Šðçñåô™í êáß äïýëùí57. Ì@ë-
ëïí ëïéðüí ðëåßïíåò a TëÜóóïíåò ô™í 100.000
Aíäñ™í êáô¥êïõí Tí ìüíïéò ôïrò ìåãÜñïéò, êáß
êáô' Aêïëïõèßáí ‚ …ëïò ðëçèõóìüò èÜ eôï ôï‰-
ëÜ÷éóôïí ðåíôáðëÜóéïò.
Ôü óõìðÝñáóìá ôïˆôï, ðñüò … óõìðßðôåé êáß
Têåríï åsò … êáôåëÞîáìåí âáóáíßæïíôåò ôü ÷ùñß-
 Ì Á
50 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ïí ôïˆ ×ñõóïóôüìïõ, Tðéññùííýïõóéí Cëëáé ðëç-
ñïöïñßáé.
Êáß ðñ™ôïí, AíåîáñôÞôùò ô™í aäç Šðü ôïˆ
Schultze ðñïóá÷èåéó™í ìáñôõñé™í ôïˆ Óùæïìå-
íïˆ êáß Æùóßìïõ, _ ìáñôõñßá ôïˆ ’Áììéáíïˆ
Ìáñêåëëßíïõ58, êáè' …í ït Ãüôèïé äÝí Tôüëìçóáí
íÜ ðñïóâÜëùóé ðüëéí äõíáìÝíçí íÜ Tîïðëßóg ôü-
óïõò êáôïßêïõò59.
Äåýôåñïí Tðé÷åéñÞìáôá Eôéíá äýíáôáß ôéò í'
Añõóèj Tê ôïˆ ðåñß ôïˆ ðëçèõóìïˆ ôïˆ Uëëçíïñ-
ñùìáúêïˆ êüóìïõ Vñãïõ ôïˆ Belochÿ ‚ óïöüò t-
óôïñéêüò äÝí ðñáãìáôåýåôáé Aëçè™ò á‰ôüèé ðå-
ñß ôïˆ ðëçèõóìïˆ ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, Aë-
ë' Tí ðáñüä¤ AíáöÝñåé60 …ôé ‚ ðïéçôÞò Á‰óü-
íéïò61, Aðáñéèì™í ôÜò ìåãÜëáò ðüëåéò ô\ò T-
ðï÷\ò, èÝôåé åsò ìÝí ðñþôçí ãñáììÞí ôÞí Ñþ-
ìçí, ôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëéí êáß ôÞí Êáñ÷çäü-
íá62, Vðåéôá äÝ ôÞí ’ÁëåîÜíäñåéáí êáß ’Áíôéü-
÷åéáí. ’Áëë' ‚ ðëçèõóìüò ô\ò ’Áëåîáíäñåßáò A-
íáìöéóâçôÞôùò ŠðåñÝâáéíå ôÜò 600.000 øõ÷™í
êáôÜ ôïýò ðñþôïõò ìåôÜ ×ñéóôüí63 ás™íáò, Š-
ðÜñ÷ïõóé äÝ óïâáñáß Tíäåßîåéò64, …ôé äÝí åy÷å T-
ðáéóèçô™ò Tëáôôùè\ êáß êáôÜ ôÞí âõæáíôéíÞí
êõñéáñ÷ßáí. ²Áñá ‚ ðëçèõóìüò ô\ò Êùíóôáíôé-
íïõðüëåùò eôï Aíþôåñïò ô™í 600.000 øõ÷™í
…ôå Vãñáöåí ‚ Á‰óüíéïò, äçëáäÞ Šðåñìåóïˆíôïò
ôïˆ ä´ ás™íïò65.
’ÁëëÜ êáß Cí ït ðïéçôáß Aðïêëåéóè™óéí Tê
ô™í óôáôéóôéê™í Tñãáóé™í, …ðùò êáß Tê ô\ò
Ðïëéôåßáò ôïˆ ÐëÜôùíïò, ðÜëéí _ Šðü ôïˆ
Beloch êáôáäåéêíõïìÝíç AíÜðôõîéò ô™í ìåãÜëùí
ðüëåùí66 Tðß Ìáêåäïíïêñáôßáò êáß Ñùìáéïêñá-
ôßáò, ôü ñèüôáôá ôïíéæüìåíïí ãåãïíüò «…ôé
100.000 êáôïßêùí eóáí Tí ’Áíáôïëj ðñ@ãìá
óýíçèåò»67 Cãåé åsò ôü óõìðÝñáóìá …ôé ðïëëÜò
UêáôïíôÜäáò ÷éëéÜäùí êáôïßêùí èÜ åy÷åí _ Êùí-
óôáíôéíïýðïëéò, Cëëùò T÷èñïß êáß ößëïé ôïˆ
Êùíóôáíôßíïõ äÝí è' Aðåèáýìáæïí ôüí óõíïéêé-
óìüí ðüëåùò óöüäñá ìåãßóôçò68.
‘Ï ðëçèõóìüò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò A-
ðßèáíïí åyíáé íÜ åŠñßóêåôï Tí ìåéþóåé êáôÜ ôÜò
ðñþôáò äåêáåôçñßäáò ô\ò ’Éïõóôéáíéáíåßïõ âáóé-
ëåßáò. Ôï‰íáíôßïí ä' _ ðïëéôéêÞ, säßI ä' _ ïsêï-
íïìéêÞ AíÜññùóéò ôïˆ êñÜôïõò êáß _ AíÜêôçóéò
ðïëë™í ðñüò äõóìÜò ÷ùñ™í TðéôñÝðåé íÜ ŠðïèÝ-
óùìåí ôü Aíôßèåôïí. ‘ÏðùóäÞðïôå ôü ðë\èïò
ô™í Êùíóôáíôéíïõðïëéô™í Aðïäåéêíýåôáé êáß äéÜ
äýï óôáôéóôéê™í ðëçñïöïñé™í.
1ïí) ´Ïôé ôÜ Tî Ásãýðôïõ åsóêïìéæüìåíá óé-
ôçñÜ AíÞñ÷ïíôï åsò 27 Uêáôïììýñéá ñùìáúê™í
ìïäßùí69.
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
2ïí) ´Ïôé ‚ Añéèìüò ô™í êáôÜ ôÞí óôÜóéí ôïˆ
Íßêá óöáãÝíôùí Šðïëïãßæåôáé Aðü 35.000 ìÝ-
÷ñé 50.00070.
’Áðü ô™í ìÝóùí ôïˆ Xêôïõ ás™íïò Aëçè™ò
ðïëëÜ áuôéá TðÞíåãêáí AíáìöÞñéóôïí TëÜôôùóéí
ðëçèõóìïˆ: _ ìåßùóéò ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò, ït Tì-
öýëéïé óðáñáãìïß, át óõ÷íáß êáß Tíßïôå ðïëõåôårò
ðïëéïñêßáé, ðñüò ðáíôüò ä' ït óõ÷íïß óåéóìïß,
ðõñêáúáß êáß ëïéìïß71. ÄÝí åyíáé Aðßèáíïí …ôé
Šð\ñîáí äåêáåôçñßäåò êáôÜ ôüí æ´ êáß säßI êáôÜ
ôüí ç´ ás™íá, êáè' Eò ït êÜôïéêïé ô\ò Âáóéëßäïò
eóáí ðïëý ëéãþôåñïé êáß ô™í 500.000. Ôü êáè'
_ì@ò ä' …ìùò öñïíïˆìåí …ôé _ ìåßùóéò áôç
Šð\ñîå ðáñïäéêÞ.
’Áãüìåèá åsò ôü óõìðÝñáóìá ôïˆôï äéÜ äýï
êõñßùò ëüãïõò: 1ïí) ´Ïôé ôü AíåãåñèÝí Tí Añ÷j
ôïˆ å´ ás™íïò ôår÷ïò, …ðåñ, êáôÜ ôéíáò, ^äýíáôï
íÜ ðåñéëÜâg ðëçèõóìüí Uíüò Uêáôïììõñßïõ72, êá-
ôÝóôç AíåðáñêÝò. ‘Ï ‘ÇñÜêëåéïò Vêôéóå ôü ìï-
íüôåé÷ïò ðåñéëáâþí ôÞí ìåãÜëçí AíÜðôõîéí ëá-
âïˆóáí êáß ðïëëÜ ðáèïˆóáí êáôÜ ôÞí åsóâïëÞí
ôïˆ 619 óõíïéêßáí ô™í Âëá÷åñí™í73ÿ Vêôïôå äÝ,
ðáñ' …ëáò ôÜò Tðß äýï ás™íáò TðáêïëïõèçóÜóáò
óõìöïñÜò, ‚ ËÝùí ‚ ’ÁñìÝíéïò (813-819) Tèåþ-
ñçóåí Aíáãêárïí íÜ Tíéó÷ýóg äé' Tîùôåñéêïˆ ôåß-
÷ïõò, ðåñéëáâüíôïò êáß ôÞí Têêëçóßáí ô™í ‘Á-
ãßïõ ÍéêïëÜïõ êáß Ðñßóêïõ, ôü Vñãïí ôïˆ ‘Çñá-
êëåßïõ74. 2ïí) ´Ïôé, TðéêåéìÝíçò ðïëéïñêßáò, ït
Âõæáíôéíïß Töïâïˆíôï ðïëý ì@ëëïí ôüí ëéìüí a
ôïýò ðïëåìßïõò. Ôïˆôï ðáñåôçñårôï êáß êáè' ïò
÷ñüíïõò ‚ ðëçèõóìüò ŠðÝóôç ðéèáí™ò ôÞí ìåãá-
ëõôÝñáí TëÜôôùóéíÿ ïôùò ‚ âñá÷ýò âáóéëåýóáò
’ÁíáóôÜóéïò ´ (715-7), ðñïâëåðïìÝíçò ô\ò ìå-
ãÜëçò Añáâéê\ò TðéèÝóåùò, cí AðÝêñïõóå ‚ ËÝ-
ùí ‚ ²Éóáõñïò, žñéóåí …ôé ðÜíôåò ït êÜôïéêïé œ-
öåéëïí í' Aðïôáìéåýóùóé æùïôñïößáò äéÜ ôñßá V-
ôç, ït äÝ ìÞ äõíÜìåíïé íÜ ðñÜîùóé ôïˆôï íÜ Tã-
êáôáëåßøùóé ôÞí ðñùôåýïõóáí75.
²Áëëùò êáß ït á‰ôïêñÜôïñåò äÝí Cöçíïí ôüí
ðëçèõóìüí íÜ Tëáôôùèj. ÐÜíôåò ït tóôïñéêïß A-
íáãñÜöïõóé ôÜ ðïëëáðë@ äåëÝáôá, äé' £í ‚ Êùí-
óôáíôríïò êáôþñèùóå íÜ óõãêåíôñþóg Tí ôj öå-
ñùíýì¤ ðüëåé ôüóáò UêáôïíôÜäáò ÷éëéÜäùí Aí-
äñ™íÿ ô™í UëêÞôñùí ôïýôùí ôü óðïõäáéüôåñïí
—ït ðïëéôéêïß Cñôïé— äéåôçñÞèç Tðß ôñårò ás™-
íáò, êáôáñãçèåéó™í äÝ êáß ô™í åsò órôïí ôá-
êôéê™í äéáíïì™í Tðß ‘Çñáêëåßïõ äÝí VëåéøÜí ðï-
ôå Vêôáêôïé, AëëÜ óõ÷íáß äéáíïìáß åsò ÷ñ\ìá êáß
åsò åyäïò76. ´Ïôå äÝ ôÜ ìÝôñá ôáˆôá óõíäõáæüìå-
íá ðñüò ôÞí öõóéêÞí Xëîéí ô\ò ðñùôåõïýóçò äÝí
añêïõí, át êõâåñíÞóåéò äÝí Täßóôáæïí íÜ ðñïóôñÝ-
÷ïõóé êáß åsò ôÞí âßáíÿ ïôù Êùíóôáíôríïò ‚ Å´

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
ìåôÜ ôüí ëïéìüí ôïˆ 746-777, äåéíüôåñïí ôïˆ ‚-
ðïßïõ äÝí AíáöÝñåé _ ìåóáéùíéêÞ _ì™í tóôïñßá,
ìåôÝöåñåí åsò ôÞí Tñçìùèåróáí Âáóéëßäá ðëçèõ-
óìïýò Tê ðïëë™í ìåñ™í ôïˆ âáóéëåßïõ, säßI ä' Tê
ô\ò ÐåëïðïííÞóïõÿ ìÜëéóôá äÝ ôü ìÝôñïí ôïˆôï
Vó÷å âáèõôÜôáò óõíåðåßáò, ï‰ ìüíïí äéüôé Väùêå
ôåëåßùò Uëëçíéêüí ÷áñáêô\ñá åsò ôÞí Êùíóôáí-
ôéíïýðïëéí78, AëëÜ êáß äéüôé äéçõêüëõíå ôÞí åsò
Ðåëïðüííçóïí êÜèïäïí ô™í Óëáýùí, fò át óõ-
íÝðåéáé ôüóïí äéáöïñïôñüðùò TîåôéìÞèçóáí Šðü
ôïˆ ÖáëëìåñÜûåñ Aö' Uíüò êáß ôïˆ Ðáðáññçãï-
ðïýëïõ êáß ×þðö Aö' UôÝñïõ79.
Ôïéáˆôá ä' …ìùò ìÝôñá eóáí TîáéñåôéêÜ,
êáè' …óïí óõíÞèùò ‚ ðëçèõóìüò eôï ì@ëëïí
ðëçèùñéêüò a AíåðáñêÞòÿ ït ä' á‰ôïêñÜôïñåò ^-
íáãêÜæïíôï íÜ ìåôá÷åéñéóè™óé ôÞí âßáí ï‰÷ß …-
ðùò Uëêýùóéí, Aëë' …ðùò Aðïìáêñýíùóé ôïýò
êáôïßêïõò ô™í TñçìïõìÝíùí Tðáñ÷é™í, säßI äÝ
ô™í Aãñïô™í80. Ìåôáîý ô™í ðñüò ôüí óêïðüí
ôïˆôïí ëçöèÝíôùí ðáíôïßùí ìÝôñùí Aîéïìíçìü-
íåõôá åyíáé säßI ôÜ ðñüò …óïí Víåóôé ôá÷õôÝñáí
TðéóôñïöÞí ô™í ãåùñã™í åsò ôïýò Aãñïýò81 êáß
ôÜ ðñüò AðïìÜêñõíóéí ô™í Tðáéô™í82ÿ ï‰÷ fôôïí
Aîßá Aíáãñáö\ò åyíáé _ óýóôáóéò ôïˆ ’Éïõóôéíéá-
íïˆ ðñüò ôïýò äéêáóôÜò …ðùò ðåñáô™óé ôÜò äß-
êáò …óïí Víåóôé ôá÷ýôåñïí, ôïˆôï äÝ wíá ìÞ ït T-
ðáñ÷é™ôáé äéÜäéêïé Tèßæùíôáé åsò ôüí Tí ôj ðñù-
ôåõïýóg âßïí83, ›ò êáß _ öñïíôßò ô™í ôå óõíü-
äùí êáß á‰ôïêñáôüñùí84 …ðùò ït Tðßóêïðïé ìÞ
äéáôñßâùóéí Tí ôj Âáóéëßäé «÷ùñßò å‰ëüãïõ ásôß-
áò»85.
‘Ç Xëîéò áôç ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò T-
ðß ôå ô™í _ìåôÝñùí êáß ô™í îÝíùí šöåßëåôï åsò
ðïëëïýò ëüãïõò, £í êõñéþôåñïé åyíáé ït Uî\ò:
´Ïóïí ìÝí AöïñL åsò ôïýò Tðáñ÷éþôáò, A-
ðçí™ò öïñïëïãïõìÝíïõò, ðéåæïìÝíïõò Šðü ô™í
ìåãáëïêôçìüíùí, óõíå÷™ò AðåéëïõìÝíïõò Šðü
âáñâÜñùí êáß ðåéñáô™í, ï‰äÝí å‰íïçôüôåñïí ô\ò
óõãêåíôñþóåùò á‰ô™í Tí ðüëåé ëïãéæïìÝíg äé-
êáßùò ›ò AðïñèÞô¤ êáß Aðïëáõïýóg ðëåßóôùí
ðñïíïìé™í. Ðñüóèåò …ôé _ Êùíóôáíôéíïýðïëéò ï‰
ìüíïí ðñïóÝöåñå ôü ìüíïí AóöáëÝò êáôáöýãéïí
ðñüò Aðüëáõóéí ôïˆ ðëïýôïõ86, ›ò êáß å‰êáéñßáí
Aìåñßìíïõ êáß Añãïó÷üëïõ âßïõ87, AëëÜ êáß ï-
óá, êáô' AíôéäéáóôïëÞí ô\ò Ñþìçò, ìÝãá êÝí-
ôñïí Tìðïñßáò êáß âéïìç÷áíßáò, ðáñår÷å ðüñïí
æù\ò êáß åsò ôïýò èÝëïíôáò íÜ Tñãáóè™óé.
´Ïóïí ä' AöïñL åsò ôïýò îÝíïõò, _ óõññïÞ Aë-
ëïäáð™í Tí Âõæáíôߤ šöåßëåôï AíáìöéóâçôÞôùò
åsò ôü …ôé ôïˆôï åy÷å êáôáóô\ ôü êÝíôñïí ô\ò äé-
åèíïˆò Tìðïñßáò, ‚ ìÝãáò äéáìåôáêïìéóôéêüò
óôáèìüò ìåôáîý ’Áíáôïë\ò êáß Äýóåùò, Âïññ@
Ì Á
Å ÑÙ 51
É
ÁÖ
êáß Íüôïõ88, Aëë' ï‰÷ fôôïí óõíÝôåéíåí åsò á‰-
ôÞí êáß _ ðïëéôéêÞ ô™í ‘ÅëëÞíùí á‰ôïêñáôü-
ñùí, £í ôü ëßáí äéÜ ôÞí Tðï÷Þí öéëåëåýèåñïí äé-
êáßùò Tîáßñåé ‚ Pears. ÐñÜãìáôé, …ðùò ï‰äåìßá
Tãßíåôï TèíïëïãéêÞ äéÜêñéóéò ìåôáîý ô™í äéáöü-
ñùí ôïˆ êñÜôïõò ñèïäüîùí Šðçêüùí89, ïôù
êáô' Añ÷Þí êáß ôÜ óýíïñá ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò äÝí
Têëåßïíôï åsò ôïýò îÝíïõò90ÿ óõíè\êáé óõíÞöèç-
óáí ìÝ Vèíç _ìéâÜñâáñá, ›ò ït љóïé91, ìåãÜ-
ëáé ä' å‰êïëßáé TãêáôáóôÜóåùò ðáñåó÷Ýèçóáí ï‰
ìüíïí Tðß Êïìíçí™í åsò ôïýò ìåôÝðåéôá êáôá-
óôÜíôáò êõñéùôÜôïõò TñãÜôáò ô\ò êáôáóôñïö\ò
ôïˆ êñÜôïõò ’Éôáëïýò, ïwôéíåò, ›ò ëÝãåé ‚ Ðá-
ðÜôçò92, «êáô¥êïõí ôÜò TìðïñéêùôÜôáò ðáñá-
ëßáò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò êáß ðñï‰ôéì™íôï
ô™í säßùí Êùíóôáíôéíïõðïëéô™í, ÷áßñïíôåò
ðëåßïíá á‰ô™í ðñïíüìéá êáß ôéíåò, êáèþò ït Âå-
íåôïß, ðáíôåë\ AôÝëåéáí», AëëÜ êáß åsò ðáíôïß-
ïõò îÝíïõò, êáß äÞ åsò Tðï÷Üò ðïëý ðñïãåíåóôÝ-
ñáò, ›ò Tðß ô™í AìÝóùí äéáäü÷ùí ôïˆ ’Éïõóôé-
íéáíïˆ93 êáß ô™í ÅsêïíïìÜ÷ùí94.
Êáô' Tîï÷Þí ÷áñáêôçñéóôéêÜ ô\ò öéëåëåõèÝ-
ñáò ðñüò ôïýò îÝíïõò äéáèÝóåùò êáß ô\ò ðñüò Tí-
èÜññõíóéí ô\ò äéåèíïˆò Tìðïñßáò êáß íáõóéðëïÀáò
ôÜóåùò ô™í Âõæáíôéí™í åyíáé: 1ïí) ‘Ï óåâáóìüò
ðñüò ôÜò îÝíáò èñçóêåßáò, Têäçëïýìåíïò äéÜ ô\ò
ðëÞñïõò åsò ôÜò ëáôéíéêÜò tåñïôåëåóôßáò AöéåìÝ-
íçò Tëåõèåñßáò, êáß Tîéêíïýìåíïò ìÝ÷ñé ô\ò ïsêï-
äïì\ò äáðÜíáéò ôïˆ êñÜôïõò95 ôæáìßïõ Tí ìÝóg
Êùíóôáíôéíïõðüëåé96. 2ïí) ÔÜ íïìïèåôÞìáôá E-
ôéíá ðñ™ôïé ït Âõæáíôéíïß TèÝóðéóáí ŠðÝñ ô™í
íáõáãïýíôùí ðëïßùí èåùñÞóáíôåò ›ò Aäßêçìá
ôÞí äéáñðáãÞí á‰ô™í97.
ÔÝëïò, äÝí ðñÝðåé íÜ ëçóìïíçèj …ôé ‚ âõæáí-
ôéíüò óôñáôüò Tóôñáôïëïãårôï Tí óçìáíôéêj A-
íáëïãßI ìåôáîý îÝíùí, ït äÝ ìéóèïß êáß ôÜ ðáí-
ôïrá šöåëÞìáôá ôÜ ðñïóöåñüìåíá åsò ôïýò óôñá-
ôéþôáò98 åwëêõïí âáñâÜñïõò Tê ðÜóçò ãùíßáò ôïˆ
ôüôå êüóìïõ.
’Åíôåˆèåí ï‰äÝí Cðïñïí Cí êáß ðñü ô™í ðá-
ñá÷ùñÞóåùí ô™í åsò ôïýò ’Éôáëïýò ðñïíïìßùí _
Êùíóôáíôéíïýðïëéò Vâñéèå êáôÜ ìÝí ôïýò ðñþ-
ôïõò ás™íáò «Ãåðéä™í, Ãüôèùí, Ëïìâáñä™í,
Óëáýùí, ύííùí ›ò êáß ðÜóçò ðñïåëåýóåùò ’Á-
íáôïëéê™í óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ’Áâáóã™í å‰-
íïý÷ùí êáß Êüë÷ùí AóôõöõëÜêùí», âñáäýôåñïí
ä' Tðß ÅsêïíïìÜ÷ùí «ðëÞèïõò _ìéåîåëëçíéóèÝí-
ôùí a …ëùò âáñâÜñùí îÝíùí, säßI, ’Áñìåíßùí êáß
Óëáýùí»99.
‘Ç óõññïÞ ðÜíôùí ôïýôùí ô™í Aëëïäáð™í
óõíäõáæïìÝíç ðñüò ôÞí óõíå÷\ ðñïóÝëåõóéí T-
ðáñ÷éùô™í èÜ Vó÷åí Aíáìöéâüëùò ›ò AðïôÝëå-
 Ì Á
52 Å ÑÙ
É
ÁÖ
óìá …ðùò _ ìåßùóéò ôïˆ ðëçèõóìïˆ, cí ðé-
èáí™ò100 ŠðÝóôç êáôÜ ôüí æ´ êáß ç´ ás™íá ôü Âõ-
æÜíôéïí, o ðáñïäéêÞ. Ôïˆôï ôïóïýô¤ ì@ëëïí,
…ó¤ ôü êñÜôïò Aíôë\óáí íÝáí æùÞí Tê ô™í ìå-
ôáññõèìéóôéê™í Aãþíùí ô™í ÅsêïíïìÜ÷ùí Vìåë-
ëåí Tðß ô\ò Ìáêåäïíéê\ò äõíáóôåßáò í' Aíá-
êôÞóg ôü ðëåróôïí ô™í Aðïëåóèåéó™í ÷ùñ™í,
öèÜóáí Tðß Âáóéëåßïõ ôïˆ Âïõëãáñïêôüíïõ åsò
ôüí êïëïö™íá ô\ò äüîçò ôïõ. ’Åí¨ äÝ ‚ êýêëïò
ô™í Tê ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò TîáñôùìÝíùí
ç‰ñýíåôï èáõìáóßùò, _ AðïìÜêñõíóéò ðáíôüò T-
÷èñïˆ Aðü ôïˆ ÈåïöõëÜêôïõ ðïëßóìáôïò äÝí ^-
äýíáôï íÜ ìÞ V÷g ›ò óõíÝðåéáí êáß ôÞí á‹îçóéí
ôïˆ ðëçèõóìïˆ á‰ôïˆ.
’Áðü ôïˆ èáíÜôïõ Âáóéëåßïõ ôïˆ Â´ ôü êñÜ-
ôïò ŠðÝóôç ðïëëïýò êáß äåéíïýò Aêñùôçñéá-
óìïýòÿ Aðßèáíïí …ìùò åyíáé …ôé ïôïé TðÝäñáóáí
óðïõäáßùò Tðß ôïˆ ðëçèõóìïˆ ô\ò ðñùôåõïýóçò,
êáè' …óïí ôüí ìÝí äÝí AíáöÝñïíôáé ãåãïíüôá A-
ìÝóùò TðéäñÜóáíôá Tðß ôïýôïõ, ôü ä' át óôáõñï-
öïñßáé TðÞíåãêáí ìåãÜëçí á‹îçóéí ô\ò Tìðïñßáò
êáß ô\ò êéíÞóåùò ôüóïí ðñüò AíáôïëÜò …óïí êáß
ðñüò äõóìÜò.
’Åðß ÌáíïõÞë Êïìíçíïˆ säßI _ âáóéëåýïõóá
öáßíåôáé äéåñ÷ïìÝíç ìßáí ô™í ëáìðñ™í êáß æù-
çñ™í ðåñéüäùí, áwôéíåò åyíáé Tíßïôå ðñïÜããåëïé
êáôáóôñïö\ò101. ‘Ç êáô' Tîï÷Þí îåíüöéëïò ðï-
ëéôéêÞ ôïˆ á‰ôïêñÜôïñïò102 åy÷å ðñïóåëêýóåé Tí
ôj Âáóéëßäé ’Éôáëïýò, ïò Šðïëïãßæåé ‚ ʼnóôÜ-
èéïò åsò 60.000103, ‚ ä' Añéèìüò ô™í ëïéð™í Aë-
ëïäáð™í, óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ô™í ’Áãáñçí™í,
äÝí èÜ eôï óçìáíôéê™ò êáôþôåñïò, ›ò êáôáöáß-
íåôáé Tê ôïˆ UðïìÝíïõ ÷ùñßïõ ôïˆ Tê ÔïõäÝëáò
ñáââß ÂåíéáìÞí, …óôéò TðåóêÝöèç ô¨ 1147 ôÞí
Êùíóôáíôéíïýðïëéí104, êáß …óôéò äÝí öáßíåôáé
êCí Aðïêïìßóáò ôÞí Tíôýðùóéí …ôé ìåôáîý ô™í
îÝíùí Tðñþôåõïí ït ’Éôáëïß. ‘Ï ‘Éóðáíüò ðåñéç-
ãçôÞò TêöñÜæåôáé ›ò Uî\ò105:
«ÌåãÜëç æùçñüôçò êáß êßíçóéò Tðéêñáôår Tí
Êùíóôáíôéíïõðüëåé ëü㤠ô\ò óõññï\ò ðëåßóôùí
Tìðüñùí óõíåñ÷ïìÝíùí Tê ðÜóçò ãùíßáò ô\ò
ã\ò. ’Åíôáˆèá óõíáíôL ôéò Tìðüñïõò Tê Âá-
âõë™íïò êáß Ìåóïðïôáìßáò, Tê Ìçäßáò êáß Ðåñ-
óßáò, Tî Ásãýðôïõ êáß Ðáëáéóôßíçò, Tðßóçò ä' Tê
Ñùóßáò, ϊããáñßáò, Ðáôæéíáêßáò, Âïõäßáò
(Âïõëãáñßáò;), Ëïìâáñäßáò êáß ‘Éóðáíßáò. ’Áðü
äÝ ô\ò Aðüøåùò ôáýôçò ìüíïí _ ÂáãäÜôç, _ ìç-
ôñüðïëéò ô™í Ìùáìåèáí™í, äýíáôáé í' Aíôéðá-
ñáâëçèj ðñüò ôü ÂõæÜíôéïí»106.
’ÁíåîáñôÞôùò ô\ò îåíéê\ò åsóñï\ò, ôÜ ðñï-
ìíçóèÝíôá ô\ò ìåãáëïðüëåùò Xëêçôñá107, _ T-
ðéôåéíïìÝíç Vêëõóéò ô™í ^è™í108, _ ìåßæùí å‰-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
êïëßá åsò ôÞí óõãêïéíùíßáí, ðáñÝóõñïí åsò ôÞí
Êùíóôáíôéíïýðïëéí ðëåßïíáò a Cëëïôå Tðáñ÷éþ-
ôáò, ïôù äÝ ôü ÂõæÜíôéïí eôï AíáìöéóâçôÞôùò
ðåñß ôÜ ìÝóá ôïˆ éâ´ ás™íïò _ ðïëõáíèñùðïôÝ-
ñá, AëëÜ êáß _ ãñáöéêùôÝñá ðüëéò ôïˆ ÷ñéóôéá-
íéêïˆ êüóìïõ109.
ÌåôÜ ôüí èÜíáôïí ôïˆ ÌáíïõÞë ït äéùãìïß
ô™í Ëáôßíùí110 êáß _ óõíïäåýóáóá ôÞí âáóéëåß-
áí ô™í ’ÁããÝëùí êáôÜðôùóéò äõíáôüí íÜ TðÞ-
íåãêáí TëÜôôùóßí ôéíá ôïˆ ðëçèõóìïˆ, áôç ä'
…ìùò äÝí èÜ eôï ìåãÜëç, ôü ìÝí äéüôé ‚ ’ÉóáÜ-
êéïò TóðáôÜëá Aöåéä™ò ŠðÝñ ô™í êáôïßêùí ô\ò
ðñùôåõïýóçò, ïò Vôñåìå, ôü äÝ äéüôé _ óýóôá-
óéò íÝïõ âïõëãáñéêïˆ âáóéëåßïõ êáß ït êßíäõíïé ïò
äéÝôñå÷åí ‚ Uëëçíéóìüò ðëçèõóìüò Tí ôj Šðáß-
èñ¤ ÷þñI èÜ TðÞíåãêáí óõññïÞí Tðáñ÷éùô™í
ðñüò ôÞí ðñùôåýïõóáí.
‘ÏðùóäÞðïôå ðåñß ôïˆ ðëçèõóìïˆ ô\ò Êùí-
óôáíôéíïõðüëåùò êáôÜ ôÞí Eëùóéí åñïí äýï ÷á-
ñáêôçñéóôéêÜò ðëçñïöïñßáò ðáñÜ óôáõñïöüñïéò.
‘Ç ðñþôç åñçôáé Tí Tðéóôïëj ôïˆ êüìçôïò
Hugo de Saint Paul111. ϐôïò Tîáßñùí ôü êáôüñ-
èùìá ô\ò Bëþóåùò ãñÜöåé …ôé ït óôáõñïöüñïé «n'
avaient mie plus de XX mille hommes armés de
toutes gens et si avaient prise une des plus fortes
villes du monde et des mieux fermées contre
plus de III cent mil hommes armés». ‘Ï Aíáäç-
ìïóéåýùí ôü ÷ùñßïí ôïˆôï ÐáóðÜôçò ÷áñáêôç-
ñßæåé «ôÜ ðåñß Âõæáíôéí™í ›ò ìõèþäç»112. Åyíáé
ä' ƒíôùò ôïéáˆôá, Cí ëÜâg ôéò ôü ÷ùñßïí êáôÜ
ëÝîéí, äéüôé âåâáßùò 300.000 óôñáôé™ôáé ï‹ôå
Šð\ñ÷ïí Tí Âõæáíôߤ ï‹ôå äõíáôüí íÜ Šð\ñ÷ïí
êáè' ïò ás™íáò ït ìÝãéóôïé ô™í óôñáô™í Aðçñ-
ôßæïíôï Tê äåêÜäùí ôéí™í ÷éëéÜäùí Aíäñ™í. ´Ïôé
ëïéðüí ðéèáíþôåñïí Šðïíïår ‚ ϐãïò åyíáé, …ôé åsò
ôñéáêïóßáò ÷éëéÜäáò AíÞñ÷ïíôï Tí Êùíóôáíôéíïõ-
ðüëåé ït äõíÜìåíïé íÜ öÝñùóéí …ðëá Cíäñåò113, êáß
…ôé Cñá ‚ ðëçèõóìüò êáôÜ ôÞí Aíôßëçøßí ôïõ Š-
ðåñÝâáéíå ôü Uêáôïììýñéïí114.
‘Ç äåõôÝñá ìáñôõñßá, ìåßæïíïò Vôé êáè' _ì@ò
Aîßáò, åñçôáé ðáñÜ ÂéëëáñäïõÀí¤115, …óôéò ‚-
ìéë™í ðåñß ô\ò êáôÜ ôÞí ôåëéêÞí Eëùóéí116 Têñá-
ãåßóçò ìåãÜëçò ðõñêáú@ò ëÝãåé: «et ce fut le
troisiéme feu qu' il y eut à Constantinople depuis
que les Francs vinrent au pays et il y eut plus
de maisons brûlées qu' il n' y en a dans les trois
grandes cités de France»117. ²Çäç ëçðôÝïí Šð'
ƒøéí …ôé Aðü ôïˆ éá´-éã´ ás™íïò ðáñáôçñårôáé ìå-
ãÜëç á‹îçóéò ôïˆ ðëçèõóìïˆ Tí ÃáëëßI, ôüóïí
åsò ôïýò Aãñïýò …óïí êáß åsò ôÜò ðüëåéò118. ‘Ï
ðëçèõóìüò ô™í Ðáñéóßùí Tí Añ÷j ôïˆ éã´ ás™íïò
Šðïëïãßæåôáé óõíÞèùò åsò 100.000 êáôïßêùí119ÿ

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
ðáñ' á‰ôïýò ä' Šð\ñ÷ïí ðüëåéò Cíù ô™í 25.000
øõ÷™í. ´Ùóôå Aäýíáôïí át êáô' ’Áðñßëéïí êáår-
óáé ïsêßáé íÜ ìÞ TóôÝãáæïí êáô' TëÜ÷éóôïí …ñéïí
150.000 Aíèñþðùí. ’Åî Cëëïõ _ Tí ëü㤠ðõñ-
êáúÜ Šð\ñîåí _ ôñßôç Aðü ô\ò Añ÷\ò ô\ò ðïëéïñ-
êßáòÿ Cí ä' _ ðñþôç, _ ôåèåróá Šðü ô™í Âåíåô™í
ðñü ô\ò öõã\ò ’Áëåîßïõ ôïˆ Ã´, Šð\ñîå ó÷åôéê™ò
ðåñéùñéóìÝíç, _ äåõôÝñá, Têñáãåróá êáô' Á‹ãïõ-
óôïí 1203 Tð' Aöïñìj ô\ò êáôÜ ôïˆ ìïõóïõë-
ìáíéêïˆ ôåìÝíïõò TðéèÝóåùò120, eôï ôï‰ëÜ÷éóôïí
TöÜìéëëïò ô\ò ôñßôçò121ÿ ðÜíôùò Aäýíáôïí íÜ ìÞ
äå÷è™ìåí …ôé át äýï ðñ™ôáé ðõñêáúáß ‚ìïˆ ëáì-
âáíüìåíïé Aö\êáí AóôÝãïõò Cëëïõò 150.000
Êùíóôáíôéíïðïëßôáò. ’ÁëëÜ ðáñÜ ôÜò ôñårò ôáý-
ôáò óõìöïñÜò, …ëç _ Êùíóôáíôéíïýðïëéò äÝí T-
ãÝíåôï ðáñáíÜëùìá ôïˆ ðõñüòÿ ‚ åsäéê™ò ðåñß ôÞí
á´ Eëùóéí Tãêýøáò êáß Tê ôïˆ óýíåããõò122 ãíþ-
óôçò ô\ò ôïðïãñáößáò Pears Šðïëïãßæåé …ôé ôü c-
ìéóõ ô\ò ðüëåùò äéåóþèç123. ’Åê ô\ò ðëçñïöï-
ñßáò Cñá ôïˆ ÂéëëáñäïõÀíïõ ‚ñìþìåíïò êáôáëÞ-
ãåé ôéò åsò ôü óõìðÝñáóìá …ôé, Cí 300.000 êá-
ôïßêùí ôÜ êáôáëýìáôá TðõñðïëÞèçóáí, Cëëùí
ôüóùí át óôÝãáé Vìåéíáí AíÝðáöïéÿ Cñá ôü óýíï-
ëïí ôïˆ ðëçèõóìïˆ TóôñÝöåôï ðåñß ôÜò 600.000
øõ÷™í êáô' TëÜ÷éóôïí …ñïí124.
Êáß ‚ìïëïãïõìÝíùò ìÝí äÝí äýíáôáß ôéò íÜ
äþóg åsò ôïýò AíùôÝñù Šðïëïãéóìïýò Aðüëõôïí
ðßóôéí, ôü ìÝí äéüôé ôÜ óõìðåñÜóìáôá åsò E êá-
ôáëÞãïìåí âáóßæïíôáé ƒ÷é Tð' á‰ô™í ô™í êåéìÝ-
íùí, Aëë' Tö' Uñìçíåßáò á‰ô™í, ôü äÝ äéüôé, êáß
èåôéêþôåñáé Cí eóáí át ðëçñïöïñßáé, ðÜëéí èÜ ^-
äýíáôü ôéò íÜ äþóg Aðüëõôïí ðßóôéí åsò á‰ôÜò,
êáè' …óïí ôÞí ìÝí ôïˆ ÂéëëáñäïõÀíïõ ÷áñáêôç-
ñßæåé Aïñéóôßá, ôÞí äÝ ôïˆ Óáßí Ðþë êïìðïññç-
ìïóýíç. ’Åí ôïýôïéò ï‰ ìüíïí Tê ô™í ðñïìíç-
óèÝíôùí ÷ùñßùí, AëëÜ êáß Tê ðÜóçò ðåñß Êùí-
óôáíôéíïõðüëåùò ðåñéãñáö\ò ô™í óôáõñïöüñùí
ðñïêýðôåé óáö™ò …ôé _ Êùíóôáíôéíïýðïëéò Aíå-
öáßíåôï á‰ôïrò ðüëéò «Aðéóôåýôùò ìåãÜëç»ÿ A-
äýíáôïí äÝ íÜ Tíåðïßåé ôÞí Tíôýðùóéí ôáýôçí, Cí
‚ ðëçèõóìüò á‰ô\ò eôï êáôþôåñïò ô™í
500.000 øõ÷™í.
’Åê ô™í Cíù ëå÷èÝíôùí óõíÜãïíôáé êõñßùò
äýï ôéíÜ: 1ïí) …ôé äé' ï‰äåìßáí Tðï÷Þí äõíÜìåèá
íÜ ‚ìéëÞóùìåí ðåñß ôïˆ ðëçèõóìïˆ ô\ò Êùí-
óôáíôéíïõðüëåùò ìåô' Aóöáëåßáò, 2ïí) …ôé Tîáé-
ñÝóåé uóùò ôïˆ è´ êáß ôïˆ ç´ ás™íïò ‚ ðëçèõóìüò
ïôïò ï‰äÝðïôå öáßíåôáé êáôþôåñïò ô™í
500.000 øõ÷™í.
«Ôü óõìðÝñáóìá ôïˆôï öáßíåôáé Tíéó÷õüìå-
íïí êáß Šðü ô\ò ðëçñïöïñßáò ôïˆ Andreossy,
Ì Á
Å ÑÙ 53
É
ÁÖ
êáè' …í ‚ ðëçèõóìüò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò
ô¨ 1820, Šðïëïãéæüìåíïò Tðß ôj âÜóåé ôïˆ êá-
ôáíáëéóêïìÝíïõ óßôïõ êáß äáôïò, AíÞñ÷åôï åsò
620.000 øõ÷™í125.
²Éóùò ït Aíáãí™óôáé _ì™í AðïñÞóùóé äéüôé
Têôüò ô\ò ðëçñïöïñßáò ôïˆ Ándreossy äÝí T÷ñç-
óéìïðïßçóá Cëëáò ðëçñïöïñßáò ðåñß ôïˆ ðëçèõ-
óìïˆ ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Tðß ôïõñêïêñá-
ôßáò Aðü ôïˆ 15-19ïõ ás™íïò, ‚ðüôå _ ôïõñêé-
êÞ Óôáìðïýë ëßãïí äéÝöåñåí Aðü Aðüøåùò ô\ò
âõæáíôéí\ò ðñùôåõïýóçò126.
’ÁëëÜ ðñ™ôïí ëü㤠êõñßùò èñçóêåõôéê™í
ðñïëÞøåùí ït Ôïˆñêïé äÝí ðñïÝâáéíïí åsò Aðï-
ãñáöÜò127, äé' … ï‰äåìßáí ìÝí Tðßóçìïí ðëçñïöï-
ñßáí ðåñß ô™í Tíäéáöåñüíôùí _ì@ò ÷ñüíùí V÷ï-
ìåí, á‰ôáß äÝ át åŠñéóêüìåíáé ðáñÜ ôéóé óõããñá-
öåˆóé ðåñß ô™í ðñþôùí äåêáåôçñßäùí ôïˆ 19ïõ
ás™íïò Täüèçóáí êáôÜ óõìðåñáóìüí128.
Äåýôåñïí, êáß Cí ït Óïõëô@íïé åy÷ïí ðñïâ\
åsò AðïãñáöÜò, ðÜëéí ôÜ ðïñßóìáôá ôïýôùí èÜ
Vðñåðå íÜ ÷ñçóéìïðïéçè™óé ìåôÜ ðïëë\ò ðñï-
óï÷\òÿ ôïˆôï äÝ êáè' …óïí _ ÂõæáíôéíÞ êáß _
ÔïõñêéêÞ ðñùôåýïõóá, Cí êáß ðåñéêëåéüìåíáé Tí
ô¨ á‰ô¨ ðåñéâüë¤, åy÷ïí äéÜöïñïí ïsêéóìüí. ’É-
äïý ôß ãñÜöåé ‚ ÐáóðÜôçò V÷ùí Aëçè™ò Šð' ƒ-
øåé säßI ôïýò ôåëåõôáßïõò ðñü ô\ò Bëþóåùò ÷ñü-
íïõò. «‘Ç Êùíóôáíôéíïýðïëéò êáôÜ ôïýò ÷ñü-
íïõò ô™í ÷ñéóôéáí™í âáóéëÝùí äÝí åy÷å ôüí óç-
ìåñéíüí ô™í Tãêáôïßêùí ðëçèõóìüí: Åy÷åí Tíôüò
ô™í ôåé÷™í ãáßáò Añïóßìïõò, AìðÝëïõò êáß ëß-
ìíçí êåéìÝíçí Tðß ô\ò Tóùôåñéê\ò ëáãêÜäïò ôïˆ
Ëýêïõ (íˆí Ãåíß ìðá÷ôóÝ, ðåäéÜäá Vñçìïí ïs-
êé™í). Åy÷åí Tðß ô\ò Ðñïðïíôßäïò äýï íåþñéá
÷ùñïˆíôá ðïëõðëçèÝóôáôá ðëïrá, ô™í Óïöé™í
êáß ôïˆ ’Åëåõèåñßïõ, Tðß ô™í ‚ðïßùí, ðëçñùèÝí-
ôùí ÷þìáôïò ìåôÜ ôÞí Eëùóéí, aãåéñáí ïsêßáò
ït ’Ïèùìáíïß. Åy÷å äåîáìåíÜò AóôÝãïõò Têôåíå-
óôÜôáò, Tíôüò ô™í ‚ðïßùí óÞìåñïí ŠðÜñ÷ïõóé
óõíïéêßáé ’Ïèùìáíéêáß. ´Ïëïò ‚ Têôüò ô™í ðá-
ñáëßùí ôåé÷™í ÷™ñïò, Tðß ôïˆ ‚ðïßïõ ìåôÜ ôÞí
Eëùóéí ^ãÝñèçóáí ôïóáˆôá ïsêïäïìÞìáôá, eôï
êáôÜ ôïýò ÷ñüíïõò ôïýôïõò ðÜíôç Vñçìïò ïsêé™í.
Ðñüò ôïýôïéò, Eðáóáé át ðïëõÜñéèìáé ìïíáß êáß
Têêëçóßáé åy÷ïí ðáììåãÝèåéò ðåñéâüëïõò, ô™í ‚-
ðïßùí ôÜ TñõìíÜ Tñåßðéá Aíáöáßíïíôáé ìÝ÷ñé óÞ-
ìåñïí, êáß £í ðïëëïß ìåôÜ ôÞí Eëùóéí ìåôåâëÞ-
èçóáí åsò óõíïéêßáò» (Ðïëéïñêßá êáß Eëùóéò,
óåë. 114).
’Åî Cëëïõ ä' …ìùò _ ðñü ô\ò á´ Aëþóåùò
Êùíóôáíôéíïýðïëéò, Têåßíç äçëáäÞ åsò cí åyíáé
AöéåñùìÝíç _ AíÜ ÷årñáò ìåëÝôç, êôéóèåróá Tðß
Tê ô™í ðñïôÝñùí êáôçñôéóìÝíïõ ó÷åäßïõ, ìÝ ôÜò
 Ì Á
54 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ìáêñÜò êáß óôåíÜò á‰ô\ò Aìöéóôüïõò ‚äïýò, ^-
äýíáôï êáß Tíôüò ëéãùôÝñïõ ÷þñïõ íÜ óôåãÜóg
ìåßæïíá ðëçèõóìüí a _ Tðß ôü Aíáôïëéêþôåñïí
ïsêéóèåróá èùìáíéêÞ ðñùôåýïõóá. ´Ùóôå, êáß
ôïˆôï Vóôáé ôü óõìðÝñáóìá ôïˆ ðáñüíôïò TðéìÝ-
ôñïõ, ï‹ôå åsäÞóåéò Aóöáëårò ðåñß ôïˆ ðëçèõóìïˆ
Aðü ôïˆ éå´ - éè´ ás™íïò V÷ïìåí ï‹ôå, TÜí åu÷ï-
ìåí, è' AðåôÝëïõí áôáé äéÜ ôü èÝìá _ì™í ôé ðëÝ-
ïí Tðéêïõñéê\ò ðëçñïöïñßáò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Constantin Porphyrogénète, ou l' empire byzantin au
Xe siècle (Ðáñ. 1870) óåë. 640.
2. ÔÞí AíáâéùôéêÞí ôáýôçí äýíáìéí ôïˆ Âõæáíôßïõ T-
îÝöñáóå ãñáöéê™ò (êáôÜ ôÞí Aíôßëçøéí ô\ò Tðï÷\ò) ‚ Ìá-
íáóó\ò äåéêíýùò ôÞí «ãñáˆí ôÞí âáóéëåßáí» ìåôáìïñöïõ-
ìÝíçí åsò «êüñçí ÷ñõóïóðÜôáëïí êáß ìáñãáñïöïñïˆóáí».
3. Ðñâë. ôüí ëüãïí …í Tîåöþíçóåí Tí ÍéêáßI Ìé÷áÞë
‚ Ðáëáéïëüãïò Tðß ôj åsäÞóåé ô\ò AíáêôÞóåùò ô\ò Êùí-
óôáíôéíïõðüëåùò (Ðá÷õìÝñçò, Ìé÷áÞë Ðáëáéïëüãïò ´
30ÿ ðñâë. óåë. 154-5 Têäüóåùò Âüííçò, åsò cí ðáñáðÝì-
ðïìåí êáß äéÜ ôïýò Cëëïõò tóôïñéêïýò êáß ÷ñïíïãñÜöïõò).
4. Á‰ôüò ‚ ÐïñöõñïãÝííçôïò Aíôß ôïˆ óõíÞèïõò …ñïõ
«á‰ôïêñÜôùñ ô™í Ñùìáßùí» ëÝãåé Tíßïôå «á‰ôïêñÜôùñ
ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò». ÐáñåôçñÞèç äÝ …ôé ït Óßíáé
TêÜëïõí ôÞí UëëçíéêÞí á‰ôïêñáôïñßáí ï‰÷ß êñÜôïò, AëëÜ
ðüëéí (Öïõëßí êáß ƒ÷é Èïýí).
5. ύôù —äéÜ íÜ ðåñéïñéóè™ìåí åsò Xí ðáñÜäåéãìá—
ãíùóôüí åyíáé …ôé êõñßá âÜóéò äéÜ ôüí Šðïëïãéóìüí ô™í
ðñïóüäùí ô\ò …ëçò âõæáíôéí\ò áõôïêñáôïñßáò åsò ôüí Ðá-
ðáññçãüðïõëïí _ ðëçñïöïñßá ôïˆ Tê ÔïõäÝëáò ÂåíéáìÞí,
êáè' …í ôÜ Vóïäá ô\ò âáóéëßäïò AíÞñ÷ïíôï åsò 106 Uêáô.
Tóùôåñéê\ò Aîßáò êáô' Vôïòÿ Aëë' åsò ôÞí Aêñßâåéáí ô™í
ëüãùí ôïˆ ñáââßíïõ äÝí ðéóôåýåé ‚ Êáëëßãáò, êáßôïé, ›ò
Tðéãñáììáôéê™ò ëÝãåé, ‚ ìÜñôõò åyíáé Uâñárïò êáß ëáëår
ðåñß ÷ñçìÜôùí (ðñâë. ôÞí Ðåñß Äïõëïðáñïéêßáò ãíùóôÞí
ìåëÝôçí). ²Çäç, Cí ^äýíáôü ôéò í' Aðïäåßîg, …ôé ‚ ðëïˆ-
ôïò ô\ò ðñùôåõïýóçò eôï ôïóïˆôïò, žóôå _ ðëçñïöïñßá
ôïˆ ‘Éóðáíïˆ ðåñéçãçôïˆ íÜ ìÞ öáßíçôáé Aíáîéüðéóôïò, ôü-
ôå êáß _ ëýóéò ðñïâëÞìáôïò äçìïóéïíïìéê™ò óðïõäáéïôÜ-
ôïõ, ôïõôÝóôé ô\ò TîåõñÝóåùò ôïˆ óõíüëïõ ô™í äçìïóßùí
Tóüäùí ôïˆ âõæáíôéíïˆ êñÜôïõò, èÜ äéçõêïëýíåôï ìåãÜëùò.
6. Âë. P. Gylii, de Constantinopoleos topographia,
lib. IV (Ëïýãäïõíïí ÂáôÜâùí, 1561, íåùôÝñá Vêäïóéò, á‰-
ôüèé, 1632), ðïëýôéìïí äéÜ ôü ó÷åôéê™ò âñá÷ý ìåôÜ ôÞí
Eëùóéíÿ Du Cange, Constantinopolis Christiana (Ðáñ.
1685: ÷ñçóéìþôáôïí åsóÝôé)ÿ Êùíóôáíôßíïõ Á., ðáôñéÜñ-
÷ïõ ÊùíóôáíôéíéÜò (Êùíóôáíôéíïýðïëéò, 1844ÿ ìåôÜöñ.
ãáëëéêÞ Šðü Ì. R. Êùíóôáíôéíïýðïëéò, 1846ÿ ðñâë.
Êùíóôáíôßíïõ á´ ðáôñéÜñ÷ïõ ôïˆ Âõæáíôßïõ âéïãñáößá êáß
óõããñáöáß TëÜóóïíåò Šðü È.Ì. ’ÁñéóôïêëÝïõò, Êùíóôáí-
ôéíïýðïëéò, 1866)ÿ ÓêáñëÜôïõ Âõæáíôßïõ, ‘Ç Êùíóôáí-
ôéíïýðïëéò (3 ôüìïé, ’Áè. 1851-1869). Edwin Pears, Fall
of Constantinople (ðñüêåéôáé ðåñß ô\ò á´ Bëþóåùò, Ëïíä.
1885) êåö. ç´. Á. von Millingen, Byzantine Constantino-
ple (Ëïíäríïí, 1899)ÿ E.A. Grosvenor, Constantinople (2
ôüì., Ëïíä. 1896)ÿ Byzantion und Constantinopoles (Tí
’ÅãêõêëïðáéäåßI Paulys-Wissowa). Ph. Brunn, Constan-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
tinople, ses sanctuaires et ses reliques au début du XVe
siècle (’Ïäçóóüò, 1883). Mordtmann, Esquisse
topographique de Constantinople (Lille, 1892). Cornelius
Gyrlitt, Konstantinopel (Âåñïëríïí, 1908ÿ ëáúêïˆ ÷áñá-
êô\ñïò, Aëë' AñêåôÜ TíäéáöÝñïí, äéüôé ðñüò ôïrò Cëëïéò äåé-
êíýåé ôÞí Tðßäñáóéí ô\ò âõæáíôéí\ò ôÝ÷íçò Tðß ô\ò ôïõñ-
êéê\ò). ’ÁîéáíÜãíùóôá ðñïóÝôé åsóß ôÜ Vñãá ôïˆ J. von
Hammer, Constantinopolis und der Bosporos (ÐÝóôç, 2
ôüìïé, 1822). Andreossy, Constantinople et le Bosphore
de Thrace (Ðáñ. 1828). P. De Tchihatchef, Le Bospho-
re et Constantinople (Ðáñßóéïé, 1864) êáß Å. Oberhum-
mer, Konstantinopel unter Suleiman dem grossen (Ìüíá-
÷ïí, 1903).
ÄéÜ ôïýò ðñþôïõò ás™íáò åsäéê™ò âë. Victor Schulze,
Altchristliche Städte und Landschaften, I, Konstan-
tinopel 324-450 (Ëåéøßá, 1913) êáß L. Bréhier, Con-
stantin et la fondation de Constantinople (Ðáñßóéïé 1915,
Aíáôýðùóéò Tê Revue Historique).
7. ‘Ç ðáñáìÝëçóéò áôç, ôåëåßá …óïí AöïñL åsò ôÞí
äçìïóßáí ïsêïíïìßáí, ^íÜãêáóåí _ì@ò íÜ Tíäéáôñßøùìåí
ëåðôïìåñÝóôåñïí åsò ôÜ ïsêïíïìéêÜ ôïˆ âõæáíôéíïˆ êñÜôïõò
Tí ôj _ìåôÝñI ‘ÉóôïñßI ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Äçìïóßáò Ïsêï-
íïìßáò (’Áè\íáé, 1918). ‘ÏóÜêéò ëÜâùìåí AöïñìÞí íÜ ðá-
ñáðÝìøùìåí åsò ôü Vñãïí ôïˆôï, ï _ AíÜ ÷årñáò ìåëÝôç
åyíáé ôñüðïí ôéíÜ ðáñáöõÜò, èÜ ìíçìïíåýùìåí Bðë™ò ôü
ƒíïìá ôïˆ óõããñáöÝùò.
8. ‘Ï ÐáóðÜôçò äÝí AíáöÝñåé ôÞí ðçãÞí, ðéèáí™ò äéü-
ôé åsò ôáýôçí åy÷ïí aäç ðáñáðÝìøåé ðïëëïß.
9. Âõæáíôéíáß ÌåëÝôáé (Êùíóôáíôéíïýðïëéò, 1877),
óåë. 147, óçì. 3.
10. ’Áðüäåéîéò ôïýôïõ …ôé ‚ Tèíéêüò ðëïˆôïò ô\ò ‘Åë-
ëÜäïò åyíáé Cãíùóôïò, Tí¨ ‚ ðëçèõóìüò á‰ô\ò ôõã÷Üíåé
Aðü ðïëë™í äåêáåôçñßäùí ãíùóôüò (ðñâë. Ã. ÓôáõñÜêçí,
Ðåñß ’Áðïãñáö\ò, ’Áè\íáé, 1917).
11. ‘Ï ðëïˆôïò ô™í êõñéïôÝñùí å‰ñùðáúê™í êñáô™í
Aðåäåß÷èç ðïëý ìåßæùí a …óïò êïéí™ò Tìðéóôåýåôï ðñü ôïˆ
1914 (ðñâë. Á.Ì. ’ÁíäñåÜäçí, ‘Ï ðëïˆôïò ô™í êõñéïôÝ-
ñùí TìðïëÝìùí êñáô™í, ÍåïåëëçíéêÞ ’Åðéèåþñçóéò, ôåˆ-
÷ïò 24 Öåâñ. 1918).
Át äõó÷Ýñåéáé ðñüò Tîåýñåóéí ôïˆ ðëïýôïõ Vèíïõò ôéíüò
êáôáäåéêíýïíôáé Têôåí™ò Tí ôárò _ìåôÝñáéò ðáñáäüóåóéí
(ðñâë. Vêä. Äáìßñç, óåë. 149 ê. Uî.).
12. Ðñâë. êáß ôÞí sôáëéêÞí ðáñïéìßáí: «di bezzi e
santità la metà della metà».
13. Ðñâë. Á. ÐáóðÜôçí, Ðïëéïñêßá êáß Eëùóéò ô\ò
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Šðü ô™í ’Ïèùìáí™í (’Áè. 1890)
óåë. 115.
14. Át äýï áôáé âÜóåéò T÷ñçóéìïðïéÞèçóáí äéÜ ôÞí
Ñþìçí, Aëë' Cíåõ ðëÞñïõò Tðéôõ÷ßáòÿ ðñâë. L. Fried-
laender Tí Darstellungen aus der Sittengeschichte Roms,
âéâë. á´ (óåë. 65 ê. Uî. ãäüçò Têäüóåùò, óåë. 33 ê. Uî.
ãáëë. ìåôÜöñ. Ch. Vogel).
15. Tü ôåêìÞñéïí ôïˆôï åyíáé ìÜëéóôá AóèåíÝóôåñïí
ô™í äýï Cëëùí, säßI äéüôé ‚ ôåé÷éóìüò åyíáé Tñãáóßá äáðá-
íçñÜ, côéò ãßíåôáé äéÜ ìáêñÜò ðåñéüäïõò. ‘ÅôÝñùèåí äõíá-
ôüí ðüëåéò Aíßóïõ ðëçèõóìïˆ íÜ V÷ùóé ôÞí á‰ôÞí Vêôá-
óéí, êáè' …óïí åsò ôÞí ëéãïðëçèåóôÝñáí ôÜ ïsêüðåäá åyíáé
å‰èçíüôåñá êáß ðáñáôçñårôáé ìéêñïôÝñá óõìðýêíùóéò. ’Å-
ðßóçò Tðßäñáóéí Tîáóêïˆóé ôÜ aèç, ôü êërìá, át ôïðéêáß
óõíÞèåéáé, _ AíÜðôõîéò ô\ò ïsêïäïìéê\ò ôÝ÷íçò êôë. (ðñâë.
J. Beloch, Die Bevölkerung der griechisch-römischen
Welt, Ëåéøßá, 1886, óåë. 474 ê. Uî.).
 Ì Á
ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935) Å ÑÙ 55
É
ÁÖ
ÔÜ ðñÜãìáôá ðáñïõóéÜæïíôáé êáß óÞìåñïí …ðùò êáôÜ 31. Histoire of the later roman empire (2 ôüì., Ëïí-
ôÞí Añ÷áéüôçôáÿ _ ðõêíüôçò ôïˆ ðëçèõóìïˆ ðïéêßëëåé A- ä., 1899) ôüì. ´, óåë. 55.
íáëüãùò ôïðéê™í ëüãùí êáß åyíáé AíåîÜñôçôïò ôïˆ ìåãÝ- 32. ²Åíè' Aíùô: ‚ ‘Ïëëáíäüò âõæáíôéíïëüãïò äßäåé ôüí
èïõò ô\ò ðüëåùò, ô\ò óõìðõêíþóåùò ï‹óçò Tíßïôå ìåãá- Añéèìüí 1.000.000 ìåô' TðéöõëÜîåùí.
ëõôÝñáò åsò äåõôåñåõïýóáò ðüëåéò a åsò ðñùôåõïýóáò. ’Å- 33. ‘Éóôïñßá ô\ò ‘ÅëëÜäïò, ôüì. ò´, óåë. 927.
ðßóçò AíáæçôçôÝïí ìåôÜ ðñïóï÷\ò ðïßá Tí UêÜóôg ðüëåé 34. ÐáñÜ Pauly-Wissowa Tí ëÝîåé Constantinopolis.
_ ©êïäïìçìÝíç Vêôáóéòÿ åsò ðïëëÜò ðüëåéò ðñÜãìáôé ôìÞ- 35. ‘Éóôïñßá ô\ò ‘ÅëëÜäïò Šðü ÑùìáúêÞí Êõñéáñ÷ß-
ìáôá óðïõäárá Tí ô¨ ðåñéâüë¤ ô\ò ðüëåùò ìÝíïõóé äé' X- áí (ôüì. ô, óåë. 325 ìåôáöñÜóåùò Ð. Êáñïëßäïõ, Tí Âé-
íá a Cëëïí ëüãïí Aíïéêïäüìçôá. âëéïèÞêg Ìáñáóëj).
‘Ç AëÞèåéá ô™í AíùôÝñù ðáñáôçñÞóåùí êáôáäåéêíý- 36. «Das Zünftwesen Konstantinopels in X Jahrhun-
åôáé TíáñãÝóôáôá äéÜ ôïˆ Uî\ò ðßíáêïò, …í Tñáíéæüìåèá Tê dert» (Tí Jahrbücher Nat. u. Statistik, ôüì. 38, óåë. 592,
ôïˆ ôüì. ´ óåë. 43 ôïˆ ãíùóôïˆ Vñãïõ ôïˆ Í. Colajan- óçì. 4).
ni, Statistica e Demographia (ÍåÜðïëéò, 1904). 37. Ðñâë. «Antike und moderne Grosstädte» Tí
ÊÜôïéêïé ÊÜôïéêïé Zeitschrift f. Sozialwissenschaft, ôüì. É, 1898, óåë. 418.
êáôÜ 10.000 ô.ì. êáè' UêôÜñéïí 38. ‘Ùò ñè™ò ãñÜöåé ‚ ìåãáëýôåñïò ô™í óõã÷ñüíùí
Ðüëåéò (UêôÜñéïí) ô\ò ô\ò šêïäïìçìÝ- ‘ÅëëÞíùí ðïéçô™í, _ ðñùôåýïõóá, åsò cí åsó\ëèå Ìé÷á-
…ëçò ðüëåùò íçò TêôÜóåùò Þë ‚ Ðáëáéïëüãïò eôï: ƒ÷é _ Ðüëç, Aëëïßìïíï! ìÜ êÜ-
Ðáñßóéïé 1881 291 392 ðïéï-öÜíôáóìá, ôü êñýï åuäùëï ô\ò Ðüëçò ðïý åuôáí ðñ™-
Ëïíäríïí 1881 128 — ôá (âë. Ê. Ðáëáì@, ‘Ç ÖëïãÝñá ôïˆ Âáóéëç@, ëüãïò äù-
Âåñïëríïí 1882 189 657 äÝêáôïò óåë. 161, á´ Vêä.).
ÂéÝííç 1880 131 637 39. ²Åíè' Aíùô. óåë. 115.
ÂïõäáðÝóôç 1882 150 — 40. Ðñâë. «Informations envoyées tant par Francis-
Ìéë@íïí 1881 148 645 co de Franco au très reverend père en Dieu, Monseigneur
Ôùñríïí » 152 294 le Cardinal d' Avignon que par Jeahan Blanchin et
ÃÝíïâá » 56 933 Jacques Tetaldi marchant florentin, sur la prise de Con-
Öëùñåíôßá » 40 356 stantinople par l' empereur Turc», § 9 (Tîåäüèç ôü ðñ™-
Âåíåôßá » 241 530 ôïí Šðü ô™í Matene êáß Durant Tí Thesaurus novus anec-
dotorum, ôüì. Á´, óåë. 1819-1825, Ðáñ. 1717).
16. Ït Šðïëïãéóìïß ðïéêßëëïõóé ìåôáîý 800.000 êáß 41. ÐáóðÜôçò, á‰ôüèé.
2.000.000, âë. Friedländler, Tíè' Aíùô. ðñâë. Eduard 42. Ðñâë. ôïýò Šðïëïãéóìïýò ôïˆ Galvano Fiamma
Meyer, «Bevölkerung der Stadt Rom», Tí Handwörter- ðåñß ÌéëÜíïõ Tí ôÝëåé ôïˆ Éô ás™íïòÿ âë. Rerum Italian.
buch ôïˆ Conrad, ã´ Vêä., ôüì. ´, óåë. 912-3. ôüì. ×É, óåë. 711, ðáñÜ L. Cibrario, Della Economia
17. Ðñâë. Pöhlmann, «Die Uebervölkerung der Politica del Medio Evo (2 ôüì., ã´ Vêä., Ôùñ. 1861), ôüì.
antiken Grosstädte» (ôüì. 24 ô™í Preisschriften der ´, óåë. 48.
jablokowskischen Gesellschaft, 1884). 43. Äõóôõ÷™ò ï‰ä' Aêìáéüôåñïé Vðñáîáí ðÜíôåò ôïˆ-
18. Ðñâë. Ä. ×Ýóóåëéãê, ÂõæÜíôéïí êáß Âõæáíôéíüò ôïÿ _ ãåíïìÝíç êáôÜ ôÜò ðáñáìïíÜò ô\ò Bëþóåùò Aðï-
ðïëéôéóìüò (óåë. 56, ìåôÜöñ. Ó.Ê. Óáêåëëáñïðïýëïõ). ãñáöÞ AðÝäåéîåí …ôé ìüíïí 4973 ´Åëëçíåò ìá÷çôáß Šð\ñ-
19. The Byzantine Empire (Ëïíäríïí, 1911) óåë. 11. ÷ïí Tí ôj ðüëåé. ´Ïôå ‚ Öñáíôæ\ò Aíåêïßíùóåí åsò ôüí
20. Âë. Ðßíáêá Tí ôÝëåé óçìåéþóåùò 3 óåë. 390. Êùíóôáíôríïí ôÜ, ôçñçèÝíôá Cëëùò ìõóôéêÜ, AðïôåëÝ-
21. Ôü Ëïíäríïí V÷åé ìüíïí 128 êáôÜ 10.000 ô.ì., óìáôá ô\ò ãåíïìÝíçò óôáôéóôéê\ò Tñãáóßáò, ‚ âáóéëåýò T-
Aëë' ït Ðáñßóéïé V÷ïõóé 291, …ðåñ Aíôéóôïé÷år åsò 120 ðå- óôÝíáîå ðéêñ™ò êáß ï‰äÝí åyðåí.
ñßðïõ êáôïßêïõò êáôÜ acre (ðñâë. ðñïìíçóèÝíôá ðßíáêá). 44. ‘Ç óõóôçìáôéêÞ Vñåõíá ô™í ïsêïíïìéê™í èåùñé™í
22. Âë. ðßíáêáÿ Tí ôïýô¤ át Aíáëïãßáé åyíáé ðñüò U- ôïˆ ’ÉùÜííïõ èÜ Vðñåðå íÜ ãßíg Aíôéêåßìåíïí åsäéê\ò ìå-
êôÜñéá (10.000 ôåôñ. ìÝôñá), Aëë' _ ìåôáôñïðÞ ôïýôùí ëÝôçò, côéò ðñïóÞêåé íÜ ãñáöj Šðü ´Åëëçíïò. ²Áëëùò
åsò acres åyíáé å‹êïëïò. ôïéáýôç Tñãáóßá äéåõêïëýíåôáé êáôÜ ðïëý Šðü ô™í Añßóôùí
23. Âë. Ðåñß ô™í öüñùí êáß ô™í Tìâüëùí Êùíóôáí- åŠñåôçñßùí êáè' ëçí ô™í êáôáñôéóèÝíôùí Aðü äýï aäç
ôéíïõðüëåùò ’ÁíäñåÜäçí, óåë. 591 ê.Uî., säßI 597-9 ðåñß ásþíùí äéÜ ôÞí Vêäïóéí ôïˆ Montfaucon (13 ôüìïé, Ðáñ.
ôïˆ tððïäñüìïõ, á‰ôüèé óåë. 610. 1718-1738) êáß AíáäçìïóéåõèÝíôùí Tí ô¨ 64 ôüì¤ ô\ò
24. Ðñâë. Diehl, Manuel d' art byzantin óåë. 401 Ðáôñïëïãßáò ôïˆ Migne. ‘Ùò âïçèÞìáôá äÝ óõíéóô™íôáé
ê.Uî. Têôüò ôïˆ êëáóóéêïˆ Vñãïõ ôïˆ A. Neander, Der hl.
25. ²Åíè' Aíùô. óåë. 185. Chrysostomus (2 ôüìïé, ã´ Vêä., Âåñïë. 1858) ôÜ óõã-
26. Ôïˆôï äõóôõ÷™ò äÝí ðñï÷ùñår ðÝñá ôïˆ Vôïõò 450. ãñÜììáôá ôïˆ A. Puech, Un réformateur de la societé
27. ÊáôÜ ôüí Ëáüäéêïí ×áëêïêïíäýëçí (óåë. 388) ‚ chrétienne au IV siècle, Saint Jean Chrysostome et les
ðåñßâïëïò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò eôï 111 óôÜäéá, êá- moeurs de son temps (Ðáñ. 1891), ôïˆ F. Ludwing, Der,
ôÜ ôüí ÖñáíôæÞí (óåë. 238) 18 ìßëéá, êáôÜ ôÞí Šðü ô\ò hl. Johannes Chrysostomos in seinem Verhältnis zum
Notitia dignitatum ðåñéóùèåróáí AðïãñáöÞí ðëÜôïõò byzantinischen Hof (Braunsberg, 1883), säßI äÝ ôïˆ Ignaz
6150 ðïä™í, ìÞêïõò 14.075. Seipel, «Die Wirtschaftsethischen Lehren der Kirchen-
28. Histoire du Bas-Empire, ôüì. ××, óåë. 417. väter» (ÂéÝííç, 1907ÿ Añéè. 18 ô™í Theologische Studi-
29. Geschichte d. gr.-rom. Recht, óåë. 370, ã´ Vêä., en der Leo-Gesellschaft ô™í A. Ehrhard êáß F.
Âåñ. 1892. Schindler).
30. Die Bizantiner des Mittelalters (×Üëëç, 1869) 45. ‘Õðüìíçìá åsò ÐñÜîåéò ’Áðïóôüëùí, ‘Ïìéëßá ×É,
óåë. 17. 3.
 Ì Á
56 Å ÑÙ
É
ÁÖ
46. ÐñÜãìáôé Tí ôj ‚ìéëßI ôïõ Ðñüò ôïýò V÷ïíôáò
ðáñèÝíïõò óõíåéóÜêôïõò (ôüì. 63, óåë. 268 Ðáôñ. Migne)
‚ ×ñõóüóôïìïò ëÝãåé …ôé Tí Êùíóôáíôéíïõðüëåé åñçíôáé
åsêïóáêéó÷ßëéáé ðôù÷áß ãõíárêåòÿ TðåéäÞ ä' åyíáé óýìöù-
íïí ðñüò ôÜ ðïñßóìáôá ô\ò äçìïãñáöéê\ò íÜ Šðïëïãéóèj
‚ Añéèìüò ô™í Aíäñ™í êáôÜ ôé Aíþôåñïò, êáôáëÞãïìåí ðÜ-
ëéí åsò ôü óýíïëïí ô™í 50.000.
47. Schultze óåë. 186.
48. Ðñâë. ’ÁíäñåÜäçí, óåë. 576, óçì. 4.
49. Ðñâë. ôÞí Vêä. Ãåíåýçò 1623, Tí Añ÷j ìÝ ó÷ü-
ëéá Šðü C. Paucinoli, êáèçãçôïˆ Tí ÐáôáõÀ¤ (ôÞí ìüíçí
åŠñéóêïìÝíçí Tí ôárò Uëëçíéêárò äçìïóßáéò âéâëéïèÞêáéò),
êáß Vêä. Otto Seeck (Âåñïëríïí, 1876), óåë. 227-243ÿ å-
ñçôáé Tí ôj âéâëéïèÞêg ô\ò ’Áìåñéêáíéê\ò Ó÷ïë\ò.
50. Ðñâë. Grosvenor, Constantinople, A´ 290ÿ ‚ óï-
öüò óõããñáöåýò ðñáãìáôåýåôáé Têôåí™ò ðåñß ô\ò Tí ëüã¤
Aðïãñáö\ò, AëëÜ äõóôõ÷™ò ï‰äåìßáí AíáöÝñåé ó÷åôéêÞí
ðçãÞí, ï‰äÝí êCí ôü Vñãïí Tí ¯ ôü ðñ™ôïí Täçìïóéåýèç.
51. Seeck, óåë. 227ÿ ôj ãíþìg ôáýôg óõíôÜóóåôáé
êáß ‚ Schultze Tí óåë. 177.
52. Ôüì. Á´, óåë. 290.
53. ’ÁíÜêôïñá, ðëáôåráé, âÜèñá, äçìüóéá êôßñéá êôë.
54. Ðéèáí™ò ‚ óõããñáöåýò åñåí ïôùò Aðïäéäüìåíïí
ôüí …ñïí êáß Ví ôéíé óõã÷ñüí¤ ðçãj êáè' …óïí êÜìíåé ÷ñ\-
óéí ô\ò Uëëçíéê\ò ëÝîåùò megaraÿ Aëë', ›ò Vëåãïí êáß A-
íùôÝñù, ‚ Grosvenor äÝí AíáöÝñåé ðçãÜò.
55. Âë. Schultze, óåë. 236ÿ ðñâë. Lécrivain, Le
sénat romain depuit Dioclétien à Rome et à Constan-
tinople (Ðáñ. 1888) óåë. 217 ê.Uî.ÿ êáß Ï.Á. Ellissen,
Der Senat im oströmischen Reiche (Ãïôôßããç, 1881).
56. Ðñâë. Tí ô¨ UðïìÝí¤ êåöáëáߤ …óá ëÝãåé ‚ ×ñõ-
óüóôïìïò ðåñß ô\ò å‰ñýôçôïò êáß ôïˆ ðëïýôïõ á‰ô™í. ²Áë-
ëç ìáñôõñßá, Vôé ìåßæïíïò uóùò ðñïóï÷\ò Aîßá, êáè' …óïí
äßäåôáé Šðü ôïˆ óõããñáöÝùò Aöçãçìáôéê™ò êáß ï‰÷ß ìÝ
ðñüèåóéí êáõôçñéÜóåùò ô\ò ðïëõôåëåßáò, åyíáé _ ðëçñïöï-
ñßá ’ÉùÜííïõ ôïˆ ’Åöåóßïõ (§ 18), …óôéò AíáöÝñåé …ôé ìå-
ôáîý ô™í ïsêé™í, Eò ‚ Ìáõñßêéïò ãåíüìåíïò á‰ôïêñÜôùñ
TäùñÞóáôï åsò äéáöüñïõò óõããåíårò ôïõ eôï êáß _ ôïˆ ðá-
ôñéêßïõ ÐÝôñïõ, côéò, êåéìÝíç ðáñÜ ôÞí èÝóéí Æåˆãìá, åy-
÷å ó÷åäüí ìÝãåèïò ðüëåùò. Âë. êáß ãåíéêþôåñïí ôü Vñãïí
ôïˆ óôñáôçãïˆ BeylirÉ, L' habitation byzantine (Ãñåíü-
âëç, 1904).
57. ’ÁðÞ÷çóéò ô\ò ôïéáýôçò êáôáóôÜóåùò Aíáöáßíå-
ôáé êáß Tí ôj íåêñéêj AêïëïõèßI (Ðïˆ ô™í ïsêåô™í _
ðëÞììõñá êáß ‚ èüñõâïò).
‘Ùò ðñüò ôïýò äïýëïõò åsäéê™ò ðáñáôçñçôÝïí …ôé ï-
ôïé Tí ìÝí ôárò Aãñïôéêárò êáß âéïôå÷íéêárò Tñãáóßáéò åy-
÷ïí säßI Aðü ôïˆ ä´ ás™íïò Aíáðëçñùè\ Šðü TëåõèÝñùí a
_ìéåëåõèÝñùí, äçëáäÞ ô™í ôj ãj a ›ñéóìÝíç óõíôå÷íßI
ðñïóäåäåìÝíùí (ôïˆôï ‚ E. Cicotti, Le déclin de l'
esclavage antique, óåë. 450, ãáëë. ìåôÜöñ. G. Platon,
Ðáñ. 1910, óåë. 451, êáëår servitude dissimulée), Tí ôárò
ïsêéáêárò ä' …ìùò Šðçñåóßáéò Šößóôáíôï ðïëëïßÿ (ðñâë.
Paul Allard, Les esclaves chrétiens jusqu' à la fin de la
domination romaine en Occident, ã´ Vêä., Ðáñ. 1900).
«ÌÝãáò Añéèìüò äïýëùí», ãñÜöåé ‚ Schultze (óåë. 246,
Víèá êáß ðçãáß), «Tèåùñårôï ›ò ðñïóÞêùí åsò Cíäñáò A-
íùôÝñáò êïéíùíéê\ò ôÜîåùò, ìÜëéóôá êáôÜ ôÜ ãåýìáôá —
‚ðüôå Xêáóôïò ô™í äïýëùí åy÷åí uäéá êáèÞêïíôᗠêáß
êáôÜ ôÜò äçìïóßáò Tìöáíßóåéò, ï‰ ìüíïí ô™í Aíäñ™í Aë-
ëÜ êáß ô™í ãõíáéê™í».
Ðåñß ô\ò ðñïåëåýóåùò ô™í äïýëùí ðñáãìáôåõüìåèá
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
Tí ô¨ _ìåôÝñ¤ óõóôÞìáôé Tð' Aöïñìj ô\ò Tí ôïrò ôåëù-
íåßïéò öïñïëïãßáò á‰ô™í. ’Åðßóçò Tí ôárò äáðÜíáéò öéëáí-
èñùðßáò (säßI Tí óåë. 571) ðñáãìáôåõüìåèá ðåñß ô\ò êá-
ôÜ ôïˆ èåóìïˆ ô\ò äïõëåßáò ÷ñéóôéáíéê\ò AíôéäñÜóåùò. Á-
ôç êáôÝëçîåí Tðß ÌáíïõÞë Êïìíçíïˆ åsò TêêÝíùóéí ô™í
âáóéëåßùí èçóáõñ™í, ðñüò TîáãïñÜí ðáíôüò Tí Êùíóôáí-
ôéíïõðüëåé äïýëïõ, …óôéò ôõ÷üí åy÷å ãåííçè\ Tëåýèåñïò.
²Çäç …ìùò êáôÜ ôüí ç´ ás™íá, êáßôïé Tê ô\ò ’Åêëïã\ò
óõíÜãåôáé …ôé ït äïˆëïé eóáí åsóÝôé ðïëõÜñéèìïé, ‚ èåóìüò
äÝí Têñßíåôï óõíJäùí ðñüò ôüí ÷ñéóôéáíéóìüíÿ ïôù Èåü-
äùñïò ‚ Óôïõäßôçò öñïíår …ôé «äÝí TðéôñÝðåôáé åsò ìïíá-
÷üí íÜ V÷g äïˆëïí Cíäñá ðëáóèÝíôá êáô' åsêüíá ôïˆ Èå-
ïˆ êáß …ôé _ êô\óéò äïýëïõ …ðùò êáß ‚ ãÜìïò TðéôñÝðïí-
ôáé ìüíïí åsò ôïýò ëáúêïýò» (ðñâë. Finlay,. ´ 220-221).
58. ×××ÉÉ, 16.
59. Ðñâë. Millingen, Byz. Constantinople, óåë. 40-
1.
60. Âë. óåë. 485, 479.
61. Ordo urbium nobilum 18.
62. KáôÜ ôüí Beloch _ ðåñéöÝñåéá ôïˆ Á‰ñçëéáíïˆ ôåß-
÷ïõò eôï 21-22, ô™í äÝ ðåñéâüëùí ô\ò Êùíóôáíôéíïõðü-
ëåùò êáß Êáñ÷çäüíïò 18 êáß 10 1/4 ìéëßùí (á‰ô. óåë.
485).
63. Beloch á‰ôüèé.
64. Át Tíäåßîåéò áôáé åyíáé äýï:
á´ ‘Ï Pernice (L' imperatore Eraclio, Öëùñåíôßá,
1905, óåë. 204, óçì. 2) AíáöÝñåé …ôé Tðß ôïˆ ’Éïõóôéíéá-
íïˆ ‚ ’ÁðïëëçíÜñéïò, magister militum êáß ðáôñéÜñ÷çò
’Áëåîáíäñåßáò, óõãêáëÝóáò …ëïí ôüí ðëçèõóìüí, ðñïóåêÜ-
ëåóå ôïýò ìïíïöõóßôáò íÜ TðáíÝëèùóéí åsò ôÞí ’Ïñèïäïîß-
áí, AñíïõìÝíïõ äÝ ôïˆ ðëÞèïõò ‚ óôñáôüò äéåôÜ÷èç í' A-
ðïêáôáóôÞóg ôÞí äïãìáôéêÞí Uíüôçôá äéÜ ô\ò óðÜèçòÿ
óõíÝðåéá ô\ò äéáôáã\ò ôáýôçò Šð\ñîåí _ óöáãÞ 200.000
ó÷éóìáôéê™í. ‘Ï ’Éôáëüò tóôïñéêüò öñïíår …ôé äõóêüëùò
äýíáôáß ôéò í' AìöéâÜëëg ðåñß ô\ò Aêñéâåßáò ôïˆ ãåãïíü-
ôïò, êáè' …ôé AíáöÝñåôáé Šðü ôïˆ Ìåë÷ßôïõ ðáôñéÜñ÷ïõ
ʼnôõ÷ßïõ (Annales, óåë. 152, Vêä. Pocockeq ðñâë.
Reraudot, Historia patr. Alex Jacobitarum, óåë. 134).
’ÁëëÜ êáß åsò 100.000 a Vóôù êáß åsò 50.000 TÜí AíÞñ-
÷ïíôï ït óöáãÝíôåò, ðÜëéí ôïˆôï ŠðïèÝôåé ðëçèõóìüí ðïë-
ë™í UêáôïíôÜäùí ÷éëéÜäùí.
â´ ‘Ï Muir (Annals of the Early Caliphate, óåë. 240,
ðñâë. Weil, Geschichte der Chalifen, ôüì. Á´, óåë. 116)
AíáöÝñåé óôáôéóôéêÜò ôéíáò ’ÁñÜâùí tóôïñéê™í ðåñß ôïˆ
ðëçèõóìïˆ ô\ò ’Áëåîáíäñåßáò êáôÜ ôÞí Šðü ô™í ’Áãá-
ñçí™í Eëùóéí (Vôïò 641). ÊáôÜ ôáýôáò ìüíïò ‚ Aíäñéêüò
ðëçèõóìüò AíÞñ÷åôï åsò 600.000, Tî £í 70.000 ’Éïõäár-
ïé êáß 200.000 ´Åëëçíåò, £í 30.000 Vöõãïí êáôÜ ôÜò
ðáñáìïíÜò ô\ò ðïëéïñêßáò, _ äÝ ðüëéò ðåñéår÷å 4.000 ëïõ-
ôñ™íáò êáß 400 èÝáôñá. Êáß âåâáßùò ìÝí ït Añéèìïß ïôïé
ƒæïõóéí Aíáôïëéê\ò Šðåñâïë\ò, AëëÜ êáß åsò ôü cìéóõ ðå-
ñéïñéæüìåíïé, ðÜëéí Cãïõóéí åsò ôü Tí ô¨ êåéìÝí¤ Šðïäåé-
êíõüìåíïí óõìðÝñáóìá.
65. ‘Ï ÄÝêéìïò ÌÜãíïò Á‰óüíéïò TãåííÞèç Tí Âïñäé-
ãÜëïéò ô¨ 309, Aðåâßùóå ô¨ 394, óõíÝèçêå äÝ ôÜ ðëår-
óôá ô™í ðïéçìÜôùí ôïõ ìåôÜ ôü 379 (ðñâë. êáß Ó.Ê. Óá-
êåëëáñüðïõëïí, ÓõíïðôéêÞ ‘Éóôïñßá ô™í Ëáôéíéê™í Ãñáì-
ìÜôùí, ’Áè. 1915, óåë. 323).
66. Oôùò, Têôüò ô\ò ’Áëåîáíäñåßáò, ‚ ðëçèõóìüò
ô\ò Óåëåõêåßáò Têõìáßíåôï ìåôáîý 400 êáß 600.000 êá-
ôïßêùí, ‚ ô\ò ’ÅöÝóïõ êáß ô\ò ÐåñãÜìïõ ŠðåñÝâáéíå ôÜò
200.000 êáß ïôù êáè' Uî\ò (ÂÝëù÷, á‰ôüèé).

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
67. Óåë. 480ÿ Víèá êáß _ ðáñáôÞñçóéò, ðüóïí èÜ T-
îåðëÞóóåôï Tðß ôïýô¤ ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò, ‚ èåùñ™í ôüí óõ-
íïéêéóìüí ðüëåùò 100.000 êáôïßêùí ›ò Aäýíáôïí.
68. ‘Ç Vêöñáóéò åyíáé ôïˆ Æùóßìïõ (ÉÉ, 35)ÿ ÷ñÞóéìïí
íïìßæïìåí ìÜëéóôá íÜ ðáñáèÝóùìåí ‚ëüêëçñïí ôü ó÷åôé-
êüí ÷ùñßïí: «Ç‹îçóåí (‚ Êùíóôáíôríïò) ôÞí Êùíóôáíôé-
íïýðïëéí åsò ìÝãåèïò ðüëåùò óöüäñá ìåãßóôçò, žóôå êáß
ô™í ìåô' á‰ôüí á‰ôïêñáôüñùí ôïýò ðïëëïýò ôÞí ïuêçóéí
UëïìÝíïõò ôÞí Tí á‰ôj ðë\èïò ŠðÝñ ôÞí ÷ñåßáí óõíáãá-
ãårí, ô™í Bðáíôá÷ïˆ ã\ò a óôñáôåßáò a Tìðïñåßáò Xíåêåí
a Cëëùí TðéôçäåõìÜôùí åsò á‰ôÞí TãåéñïìÝíùí».
69. Wilcken, Ostraka A´ 421.
70. KáôÜ ôüí ÌáëÜëáí åsò 35.000, ôüí Ëõäüí åsò
50.000 êáß ôüí ðéèáí™ò èåëÞóáíôá íÜ óõìâéâÜóg ôïýò äýï
óõã÷ñüíïõò Æùíáñ@í åsò 40.000ÿ âë. ÊÜëëéãáí, ‘Ç óôÜ-
óéò ôïˆ Íßêá (Tí ÌåëÝôáéò êáß ëüãïéò, óåë. 351-2) êáß
Bury («The Nika Riots»ÿ Tí Journal of Hell. Studies,
1897, óåë. 106)ÿ ðñâë. Diehl, Justinien, óåë. 465 êáß
ËÜìðñïí (ô 551).
71. Át ôñårò ôåëåõôáráé ðëçãáß Šð\ñîáí óõ÷íáß Tðß ’É-
ïõóôéíéáíïˆÿ ðñâë. ×Ýñôæâåñã, ÂõæáíôéíÞí ‘Éóôïñßáí, óåë.
132 ìåôÜöñ. Êáñïëßäïõ (Tí Âéâë. Ìáñ., ’Áè. 1906). ›ò
ðñüò ôÜò ðïëéïñêßáò, êáß áôáé Šð\ñîáí ðïëõÜñéèìïé, êáè'
…óïí Têôüò ô™í åsò Tîùôåñéêïýò T÷èñïýò öåéëïìÝíùí
(ðñâë. ðïëéïñêßáò 627, 674 êáß 717 Šðü ’ÁâÜñùí êáß
Ðåñó™í) V÷ïìåí ðïëõáñßèìïõò ðïëéïñêßáò Vñãá ìíçóôÞñùí
ôïˆ èñüíïõ, säßI êáôÜ ôÜò ðïëõåôårò Aíáñ÷ßáò, áwôéíåò óõ-
íþäåõóáí ôÞí Vêëåéøéí ô™í äõíáóôåé™í ôïˆ ’Éïõóôéíéáíïˆ
êáß ôïˆ ‘Çñáêëåßïõ. ÐáñåôçñÞèç aäç …ôé, Tí¨ ìÝ÷ñé ôïˆ
1204 ï‰äÝðïôå îÝíïò åy÷å êáôïñèþóåé íÜ TêðïñèÞóg ôÞí
Êùíóôáíôéíïýðïëéí, ðïëëÜêéò ´Åëëçíåò óôáóéáóôáß êá-
ôþñèùóáí íÜ åsóÝëèùóéí åsò á‰ôÞíÿ Aðïäßäåé ä' ‚ Ðáðáñ-
ñçãüðïõëïò ôÞí äéáöïñÜí ôáýôçí åsò ôü …ôé ðéèáí™ò ït ‚-
ìïåèíårò ðïëéïñêçôáß åy÷ïí ðáäïýò Tíôüò ô\ò ðüëåùò. Êáß
ôáˆôá ìÝí ïôùò åy÷ïí, èÜ eôï ä' …ìùò ðëÜíç íÜ íïìßóg
ôéò …ôé _ íéêçöüñïò åuóïäïò ‚ìïåèí™í äÝí óõíçðÞãåôï æç-
ìßáò åsò ôüí ðëçèõóìüí ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùòÿ ïôïò
Vðáèå ðïëëÜ säßI êáôÜ ôÞí Têèñüíéóéí ôïˆ Ëåïíôßïõ (698),
fò åy÷å ðñïçãçè\ ôñïìåñüò ëïéìüò, êáß êáôÜ ôÞí Cíïäïí
åsò ôüí èñüíïí Èåïäïóßïõ ôïˆ Ã´ (715).
72. Ðñâë. ×Ýóóåëéãê óåë. 36.
73. Äé' … êáß ôü Ðáó÷Üëéïí ×ñïíéêüí êáëår ôü ôår÷ïò
ôïˆôï ôår÷ïò ô™í Âëá÷åñí™í. Ô¨ 619 ït ²Áñáâåò AðÞãá-
ãïí 270.000 ás÷ìáëþôïõò Tî ‘Çñáêëåßáò êáß Óçëõìâñß-
áò, Aëë' säßùò Tê ô™í Aôåé÷ßóôùí ðåñé÷þñùí ô\ò Êùí-
óôáíôéíïõðüëåùò.
74. Ðñâëÿ Pernice, L' imperatore Eraclio, óåë. 140-
141. Ãåíéêþôåñïí ðåñß ôïˆ ôåé÷éóìïˆ ô\ò Êùíóôáíôéíïõ-
ðüëåùò êáß ô™í äáðáí™í Eò ïôïò êáôÜ êáéñïýò ðñïåêÜ-
ëåóå, ›ò êáß ô™í ôñüðùí êáè' ïò áôáé Têáëýöèçóáí,
âë. ’ÁíäñåÜäçí, óåë. 497-500, Víèá êáß âéâëéïãñáößá.
75. Óðïõäárá ìÝôñá ðñüò TîáóöÜëéóéí ôïˆ Tðéóéôéóìïˆ
Vëáâå ðñü ô\ò á´ Añáâéê\ò ðïëéïñêßáò êáß ‚ Ðùãùí@ôïò
(ðñâë. Bury, ôüì. ´, óåë. 310).
76. Âë. ëåðôïìåñåßáò ðáñ' ’ÁíäñåÜäç, óåë. 577 ê. Uî.
77. Ðåñß ôïýôïõ âë. Alfred Lombard, Constantin V
(Ðáñßóéïé, 1902), …óôéò âáóßæåôáé êõñßùò Tðß ôïˆ ðáôñéÜñ-
÷ïõ Íéêçöüñïõ (Óýíôïìïò ‘Éóôïñßá, óåë. 62 ê. Uî.) êáß
ôïˆ ÈåïöÜíïõò (óåë. 422 ê.Uî.).
´Åôåñïò ‚ìþíõìïò óõããñáöåýò, ‚ ìõèéóôïñéïãñÜöïò
Jean Lombard, Vëáâå ôÞí âßI ãåíïìÝíçí Tðïßêéóéí ô\ò
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò ›ò Aöåôçñßáí ìõèéóôïñÞìáôïò ðïé-
Ì Á
Å ÑÙ 57
É
ÁÖ
Þóáíôïò êñüôïí ôéíÜ (Byzance, Ðáñ. 1901, ìåôÜ ðñïëü-
ãïõ P. Marguerite).
78. ÐñÜãìáôé ït Šðü ôïˆ ëïéìïˆ TîïëïèñåõèÝíôåò ôü
ìÝí TíåðíÝïíôï åsóÝôé Šðü ëåéøÜíùí ôéí™í ñùìáúê™í ðá-
ñáäüóåùí, ôü äÝ êáôÞãïíôï Tí ìÝñåé Tê ðïéêßëùí îÝíùí êáß
âáñâÜñùí TãêáôáóôÜíôùí êáôÜ êáéñïýò Tí Êùíóôáíôéíïõ-
ðüëåé. ÓçìåéùôÝïí …ôé ìüíïí Aðü Êùíóôáíôßíïõ ôïˆ Å´ át
ëÝîåéò äåóðüôçò êáß âáóéëåýò AíôéêáôÝóôçóáí Tðé ô™í íï-
ìéóìÜôùí ôü dominus êáß augustus.
79. Âë. Geschichte der Halbinsel Morea (2 ôüì.,
ÓôïõôãÜñäç, 1830-6), Ït Óëáˆïé Tí ‘ÅëëÜäé (ìåôÜöñ. Ö.
Æáìðïýëäç, Âåíåôßá, 1872), Ðåñß Tðïéêßóåùò Óëáâéê™í
ôéíùí öõë™í åsò ôÞí Ðåëïðüííçóïí (’Áè. 1843)ÿ ðñâë.
Miklosich, Die slavische Elemente im Neugriechischen
(ÐñáêôéêÜ ’Áêáäçìßáò ÂéÝííçò, ôüì. 63, 1869), êáß A.
Philippson, Zur Ethnographie des Peloponnes (Peter-
manns, Mitteilungen, ôüì. ×××VI, 1890).
80. ϐôïé eóáí êáô' Añ÷Þí Aíåêôïß ìüíïí Tö' …óïí T-
æÞôïõí Tðáíüñèùóéí Aäéêßáò a añ÷ïíôï íÜ ŠðïâÜëùóéí áu-
ôçóéí åsò ôüí á‰ôïêñÜôïñá.
81. Ðåñß ôïýôïõ Väåé íÜ ìåñéìL ‚ êïéáßóôùñ (âë. ’Å-
ðáíáãùãÞí êáß Cëëáò ðçãÜòÿ ðñâë. ’ÁíäñåÜäçí, óåë. 429,
óçì. 4).
82. ÄéÜ ôïýò ðñÜãìáôé ðÜó÷ïíôáò ðÝíçôáò Šð\ñ÷ïí
ôÜ AðåéñÜñéèìá öéëáíèñùðéêÜ êáôáóôÞìáôá ô\ò Âáóéëß-
äïòÿ ït Šãéårò Aë\ôáé, Cí ìÝí añ÷ïíôï Tê ô™í Tðáñ÷é™í, A-
ðåðÝìðïíôï åsò ôÜò ïsêåßáò ÷þñáò, Cí ä' eóáí á‰ôü÷èï-
íåò, TîçíáãêÜæïíôï íÜ TñãÜæùíôáé åsò ôÜ äçìüóéá ôå÷íï-
óôÜóéá, TÜí äÝ ôõ÷üí «ï‰ê Tâïýëïíôï ðñïóåäñåýåéí ôárò Tñ-
ãáóßáéò ázò ðáñåäüèçóáí», Aðçëáýíïíôï ô\ò ðñùôåõïýóçò
(âë. ÍåáñÜí 80, 5 ’Éïõóôéíéáíïˆÿ ðñâë. ’ÁíäñåÜäçí óåë.
576, óçì. 6).
83. Âë. Diehl, Justinien, óåë. 283ÿ ðñâë. Á.Ì. ’Áí-
äñåÜäçí, Ðåñß ’Áðïãñáö\ò (’Áè. 1908) óåë. 14.
84. Âë. ôÞí ÍåáñÜí 123, êåö. 9, ôïˆ ’Éïõóôéíéáíïˆ.
85. ԙí äéáôÜîåùí ôïýôùí ðåóïõó™í åsò A÷ñçóßáí
ÌáíïõÞë ‚ Êïìíçíüò, Cêùí, ›ò ëÝãåé, ^íáãêÜóèç í' A-
ðïëýóg ôÞí 75çí áŠôïˆ ÍåáñÜí, äé fò Aðåéëår ôïýò ìÞ ôç-
ñïˆíôáò ôïýò «öéëåõóåâårò íüìïõò êáß èåßïõò êáíüíáò» Añ-
÷éåñårò …ôé èÝëåé TêâÜëåé á‰ôïýò «êáß Cêïíôáò ô\ò ìåãá-
ëïðüëåùò» (âë. Æá÷áñßáí, Jus Graeco-Romanum, ôüì. ô,
óåë. 501ÿ ðñâë. Chalandon, Jean II et Manuel I, Ðáñß-
óéïé, 1912, óåë. 643).
86. ϐôïò eôï ‚ ëüãïò ô\ò óõãêåíôñþóåùò Tí á‰ôj
ðÜíôùí ó÷åäüí ô™í ðëïõóßùí ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò.
87. Ëü㤠ô™í äéáíïì™í åsò åyäïò êáß åsò ÷ñ\ìá, áwôé-
íåò, êáß …ôáí äÝí eóáí ôáêôéêáß, eóáí óõ÷íüôáôáéÿ ëüã¤
ô™í ðïëõáñéèìïôÜôùí å‰åñãåôéê™í êáôáóôçìÜôùí, ô™í
êáôÜ ôÞí ‚ìïëïãßáí ôïˆ ëáôßíïõ ìïíá÷ïˆ Pargoire «Aíôá-
ðïêñéíïìÝíùí åsò ð@óáí AíÜãêçí», ô™í óõ÷í™í Tí ô¨ êßñ-
ê¤ Uïñô™í, ô™í ðïéêßëùí ðáíçãýñåùí êôë. êôë. Ðåñß ðÜí-
ôùí ôïýôùí âë. ëåðôïìåñåßáò êáß âéâëéïãñáößáí ðáñ' ’Áí-
äñåÜäç, säßI Tí êåö. è´ êáß ç´.
88. ω÷ß AíÜîéïí óçìåéþóåùò TíôáˆèÜ ìïé öáßíåôáé …-
ôé êáß Aôõ÷\ ôéíá äéÜ ôÞí á‰ôïêñáôïñßáí ãåãïíüôá ðñïÞ-
ãáãïí ôÞí TìðïñéêÞí óçìáóßáí ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò.
ύôùò, aäç ðñü ô\ò Tìöáíßóåùò ôïˆ Ìùáìåèáíéóìïˆ
êáß ô\ò Aðùëåßáò ô\ò Ásãýðôïõ, ‚ ìåôÜ ô™í Ðåñó™í ðü-
ëåìïò ^íÜãêáóå ôÞí Tìðïñßáí ô\ò êåíôñéê\ò ’Áóßáò, côéò
ðñüôåñïí äéåîÞãåôï äéÜ ô\ò ’Åñõèñ@ò ÈáëÜóóçò êáß ô\ò
Ásãýðôïõ, íÜ ëÜâg ôÞí ‚äüí ô\ò Êáóðßáò êáß ô\ò Ìáý-
ñçò ÈáëÜóóçò. ’Åíôåˆèåí Aðü ôïˆ â´ _ìßóåïò ôïˆ ò´ ás™-
 Ì Á
58 Å ÑÙ
É
ÁÖ
íïò ôüóïí ðë\èïò Ôïýñêùí åy÷å óõãêåíôñùè\ Tí Êùíóôáí-
ôéíïõðüëåé, žóôå, …ôå ’Éïõóôríïò ‚ â´ Vóôåéëå ðñåóâåßáò
ðñüò ôüí ÌÝãáí ×Üíçí ô™í Ôïýñêùí, Uîáêüóéïé Ôïˆñêïé
šöåëÞèçóáí Tê ô\ò å‰êáéñßáò …ðùò TðéóôñÝøùóéí åsò ôÜ
uäéá.
89. Ðñâë. ôÞí ðåñß ’Áñìåíßùí ÍåáñÜí 21 ôïˆ ’Éïõ-
óôéíéáíïˆ, säßI äÝ ôü ðñïïßìéïí á‰ô\ò.
90. ’Áëçè™ò äÝí TðåôñÝðåôï åsò ôïýò îÝíïõò íÜ óõã-
êáôïéê™óé ìåôÜ ô™í Âõæáíôéí™í: «’Áöïñßæïíôáé ôüðïé U-
êÜóôg ôïýôùí öõëj åuôå Tíôüò ô\ò ðüëåùò åuôå Têôüò»
(Miklosich Muller, Acta et diplomata, ôüì. ô, 203, ÑÜë-
ëç êáß Ðüôëç, Óýíôáãìá êôë., ôüì. Å´ 415). ÐëÞí ‚ ðå-
ñéïñéóìüò ïôïò äÝí AðÝêëåéå óõ÷íÞí TðáöÞí, äÝí Vëåéðïí
ï‹ôå ðñïóùðéêáß öéëßáé (ðñâë. ×ùíéÜôçí óåë. 777) ï‹ôå
êáß ìéêôïß ãÜìïé (ðñâë. Tafel êáß Thomas, Urkunden zur
Aelteren Geschichte Venedigs, ôüì. Á´ óåë. 51)ÿ Aö' U-
ôÝñïõ ä' ï‰äáì™ò óõíåðÞãåôï äéáìïíÞí Tí óõíïéêßáéò äõ-
óáñÝóôïéò, ôï‰íáíôßïí ìÜëéóôá ôï‰ëÜ÷éóôïí …óïí AöïñL åsò
ôïýò ’Éôáëïýò.
91. Ït åsò Êùíóôáíôéíïýðïëéí Tñ÷üìåíïé љóïé Šðåñ-
âÜëëïíôï åsò ðëåßïíáò ô™í Cëëùí îÝíùí ðåñéïñéóìïýòÿ Aë-
ëÜ ôïˆôï šöåßëåôï åsò ôüí öüâïí, …í äéêáßùò TíÝðíåïí (Ðå-
ñß ô™í Uëëçíïññùóéê™í óõíèçê™í ôïˆ é´ ás™íïò âë. âéâëéï-
ãñáößáí ðáñ' ’ÁíäñåÜäç, óåë. 401).
92. ²Åíè' Aíùô. óåë. 146.
93. Ðñâë. Aíùô. óçì. 1.
94. Ìåôáîý ôïýôùí äéÝðñåøå äéÜ ôÞí ðñüò ôïýò îÝíïõò
óõìðÜèåéáí, ‚ ì@ëëïí öéëïåèíÞò ô™í ðþðïôå âáóéëÝùí Èå-
üöéëïò, …óôéò öÝñåôáé êáôáñôßóáò êáß uäéïí ó™ìá óôñáôïˆ
Tê ô™í ðñïóöéë™í åsò á‰ôüí Ásèéüðùí (ÐñÜîåéò ìâ´ ìáñ-
ôýñùí ôïˆ ‘Áìïñßïõ, 27 Vêä. Vasilievski êáß Nikitin, Ðå-
ôñ. 1905) êáß …óôéò AíáìöéóâçôÞôùò TðÞíåãêå óðïõäáß-
áò ìåôáâïëÜò åsò ôÞí íïìïèåóßáí, žóôå íÜ êáôáóôÞóg ôÞí
TãêáôÜóôáóéí ô™í îÝíùí Tí ô¨ êñÜôåé êáß ôj ðñùôåõïýóg
å‰êùëïôÝñáí. ύôù êáôÞñãçóå ôÞí äéÜôáîéí ô\ò Tí Ôñïýë-
ë¤ óõíüäïõ (êåö. 72), côéò Aðçãüñåõå ôüí ãÜìïí ñèïäü-
îïõ ìåè' átñåôéê™í, TðéóôñÝøáò êáß á‰ôïýò ôïýò ãÜìïõò
ðñüò «ÐÝñóáò», äçëáäÞ ÌïõóïõëìÜíïõò (Óõíå÷éóô. Èåï-
öÜíïõò 112)ÿ ôü ôåëåõôárïí ôïˆôï ìÝôñïí TóêáíäÜëéóåí Cë-
ëùò ôïýò ðéóôïýò, ›ò öáßíåôáé êáß Tê ôïˆ UðïìÝíïõ ÷ù-
ñßïõ ô™í ðñïìíçóèåéó™í ÐñÜîåùí. «Èåüöéëïò óõíáãçãåñ-
êþò Tê äéáöüñùí ãëùóó™í …ôé ðëåßóôçí óõììïñßáí ïò êáß
æåýãíõóèáé ôárò èõãáôñÜóé ô™í ðïëéô™í ðñüò äÝ êáß Aóôõ-
ãåéôüíùí âéáóôéê™ò óõíôÜîáò AíÝôñåøå ôÜ Ñùìáßùí áu-
óéá».
95. Ðñâë. ’ÁíäñåÜäçí, óåë. 557-8.
96. Ðüóçí êáô' AíôéäéáóôïëÞí äéáíïçôéêÞí ðáñáãù-
ãÞí ôáˆôá Šðïöáßíïõóé, äåéêíýåé _ ìåôÜ ôÞí á´ Eëùóéí ðñüò
ôÞí ’Ïñèüäïîçí ’Åêêëçóßáí óôÜóéò ô™í ëáôßíùí á‰ôïêñá-
ôüñùí, Aö' UôÝñïõ äÝ _ êáôÜ ôÞí âñá÷åráí âáóéëåßáí ’Á-
ëåîßïõ ôïˆ Ä´ Tðßèåóéò ô™í óôáõñïöüñùí êáôÜ ôïˆ ìïõ-
óïõëìáíéêïˆ ôåìÝíïõò, côéò êáß ðñïåêÜëåóå ôñïìåñÜí ðõñ-
êáúÜí êáôáóôñÝøáóáí óðïõäáráí ôì\ìá ô\ò ðüëåùò.
97. ‘Ç óçìáóßá ô™í äéáôÜîåùí ôïýôùí TîÞñèç aäç
ó÷åäüí ðñü Uêáôïíôáåôßáò Šðü ô™í îÝíùí, ãñáöÝíôïò ìÜ-
ëéóôá …ôé åsò ôïýò âõæáíôéíïýò «öåßëïíôáé ï‰ ìüíïí _ A-
íáãÝííçóéò ô™í ãñáììÜôùí AëëÜ êáß át Añ÷áß ðåðïëéóôé-
óìÝíçò íïìïèåóßáò» (ðñâë. Sauli, Della colonia dei Gen-
ovesi, Ôùñríïí 1831, ôüì. Á´ 24, êáß Depping, Histoire
du commerce entre le Levant et l' Europe, Ðáñ. 1830,
ôüì. ´ 15).
98. Âë. ëåðôïìåñåßáò ðáñ' ’ÁíäñåÜäç, êåö. â´.
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
99. Âë. Bury, ôüì. ´, óåë. 525.
100. ËÝãù ðéèáí™ò, äéüôé ìüíïí êáôÜ óõìðåñáóìüí
äýíáôáé íÜ ëáëÞóg ôéòÿ Aëëùò ït äýï ïôïé ás™íåò äéÜ ôÞí
Vëëåéøéí ô™í ðçã™í äéêáßùò èåùñïˆíôáé Šðü ô™í öéëéóôü-
ñùí ›ò ït ìáˆñïé ÷ñüíïé ô\ò Âõæáíôéí\ò tóôïñßáò.
101. Ëõðïˆìáé ìÞ V÷ùí ðñü÷åéñïí ëüãïí ôéíÜ ôïˆ
ÃëÜäóôùíïò, ¯ ‚ ìÝãáò ãÝñùí ›ìßëçóåí Šðü ôü ðíåˆìá
ôïˆôï ðåñß ô™í Ðáñéóßùí Tðß ÍáðïëÝïíôïò ô.
102. ’Åêôüò ôïˆ ðëçñÝóôáôïí óýããñáììá åsò ôüí Ìá-
íïõÞë Aöéåñþóáíôïò Chalandon êáß ô™í …óùí ëÝãïõóéí ït
_ìÝôåñïé, öÝñ' åsðårí ‚ Ðáðáññçãüðïõëïò, a ït ãåíéêþôå-
ñá Vñãá ãñÜøáíôåò, ›ò ‚ Heyd (Histoire du commerce du
le Levant, ãáëë. ìåôÜöñ. Réinaud, 2 ôüì., Ëåéøßá, 1885-
6), êáß Norden (Papstum und Byzanz, Âåñ. 1903), âë.
ôÜò ìïíïãñáößáò ôïˆ Ç. von Kap-Herr, Die abendländis-
che Politik Kaisers Manuels (Óôñáóâïˆñãïí, 1881) êáß
ôïˆ FR. Cognasso, Partiti politici e lotte dinastiche in
Bisanzio alla morte di Manuele Comneno (Ôùñríïí,
1912).
103. Èåóóáëïíßêçò Eëùóéò, óåë. 16ÿ ït ÊÜëëéãáò, ‘É-
óôïñßá óåë. 16, Pears, Fall óåë. 142, Cognasso óåë. 5,
öáßíïíôáé äßäïíôåò ðßóôéí åsò ôÞí Aêñßâåéáí ôïˆ Añéèìïˆ.
‘Ï Willelmus Tyrensis (Rerum in partibus trans-
marinis gestarum historia, XXII, 12) äßäåé óôáôéóôéêÜò ôé-
íáò ðëçñïöïñßáò ðåñß ô™í ðáèüíôùí êáôÜ ôÜò ôñïìåñÜò
AíôéëáôéíéêÜò ôáñá÷Üò ôïˆ ’Áðñéë. 1682. ‘Ï Añéèìüò ô™í
óöáãÝíôùí AíÞñ÷åôï åsò 6.000, ‚ ô™í ðùëçèÝíôùí ›ò
äïýëùí åsò ôïýò Ôïýñêïõò åsò 4.000 (ðñâë. Belin, His-
toire de la latinité à Constantinople, óåë. 6)ÿ ‚ ô™í äéá-
öõãüíôùí ä' …ìùò Šð\ñîåí Aóõãêñßôùò ìåãáëýôåñïò, äéü-
ôé ô\ò TðéèÝóåùò AíáìåíïìÝíçò Aðü _ìåñ™í, ðÜíôåò ït äõ-
íÜìåíïé í' Aíá÷ùñÞóùóéí åy÷ïí AðÝëèåé, Tíôåˆèåí äÝ êáß _
Vëëåéøéò ðÜóçò AíôéóôÜóåùò.
104. Ôïˆ ‚äïéðïñéêïˆ ôïˆ ÂåíéáìÞí ŠðÜñ÷ïõóé ðïëëáß
ìåôáöñÜóåéò: ìßá ãáëëéêÞ Šðü J.B. Baratier (Voyages de
Rabbi Benjamin, fils de Jona de Tudèle, Ðáñ. 1734), ìßá
AããëéêÞ Šðü Asher (Ëïíäríïí 1840), ìßá ãåñìáíéêÞ Šðü
Grunhut êáß Adler (Öñáíêöïýñôç 1903). ÔÜ Aöïñ™íôá åsò
ôÞí UëëçíéêÞí á‰ôïêñáôïñßáí åñçíôáé ìåôáðåöñáóìÝíá
êáß Tó÷ïëéáóìÝíá ëáôéíéóôß ìÝí Šðü G.L.F. Tafel (De
Thessalonica, ύëì, 1839), Uëëçíéóôß äÝ Šðü ôïˆ ê. ËÜ-
æáñïõ ÂåëÝëç Tí ôj ÔåñãåóôáßI ÍÝI ‘ÇìÝñI, öýëë¤ 27
Íïåìâñ / 9 Äåê. 1899).
105. Ôü ÷ùñßïí ôïˆôï åy÷åí AíÝêáèåí ðñïêáëÝóåé ôÞí
ðñïóï÷Þíÿ ‚ Asher ãñÜöùí ðñü ôïˆ 1840 AíáöÝñåé Tí ôïrò
ó÷ïëßïéò áŠôïˆ (ôüì. ´, óåë. 46) …ôé åy÷åí aäç ó÷ïëéÜóåé
á‰ôü ‚ Çüllmann (Geschichte des Byzantinischen Han-
dels).
106. Ï‰ê ëßãá ôÜ êïéíÜ Šð\ñ÷ïí ìåôáîý Âõæáíôßïõ
êáß ÂáãäÜôçò, ›ò êåôÝäåéîå ðñü têáíïˆ ÷ñüíïõ êáß ‚ Á.
Marrast (âë. Tí ôárò Esquisses byzantines, Ðáñ. 1874,
ôü êåöÜëáéïí Bagdad sous les Khalifes). ’Áìöüôåñáé át
ðüëåéò eóáí ðñùôåýïõóáé A÷áí™í êñáô™í êáß êÝíôñá ï‰
ìüíïí ðáéäåßáò, öéëáíèñùðßáò êáß Aðïëáýóåùí, AëëÜ êáß
Tìðïñßáò êáß âéïìç÷áíßáò. ‘Ç ìåôáîý ô™í äýï ðñùôåõ-
ïõó™í Aìïéâáßá Tðßäñáóéò Šð\ñîå ìåãÜëç, säßI êáôÜ ôüí è´
ás™íá.
107. Ðñâë. AíùôÝñùÿ ôÞí ðïëéôéêÞí ãåííáßùí ðñüò
ôüí ëáüí ô\ò ðñùôåõïýóçò äþñùí ìåô\ëèå êáß ‚ ’ÉùÜí-
íçò ‚ Êïìíçíüò.
108. Ôáýôçò äýíáôáß ôéò í' Aíôéëçöèj äéÜ ô\ò Aíôé-
ðáñáâïë\ò ô™í _ãåìïíßäùí ô\ò á‰ë\ò ’Áëåîßïõ Á´ ðñüò

ÁÍÄÑÅÁÓ Ì. ÁÍÄÑÅÁÄÇÓ (1876-1935)
ôÜò äéáëáìøÜóáò Tðß ôïˆ Tããüíïõ á‰ôïˆÿ ôÞí äÝ ðáñáâï-
ëÞí ôáýôçí å‰êïëýíåé ìåãÜëùò ‚ ôüìïò ´ ô™í Figures
Byzantines ôïˆ Diehl.
109. Ðñâë. êáß ôïýò óôß÷ïõò ôïˆ ÔæÝôæç (×éë. Éô):
Ït ðüëéí ãÜñ ôÞí Cíáóóáí íáßïíôåò Êùíóôáíôßíïõ
ï‰÷ß ìé@ò öùí\ò åsóé êáß Vèíïõò Uíüò ìüíïõ,
ìßîåéò ãëùóó™í äÝ ðåñéóó™í, Cíäñåò ô™í ðïëõêëÝðôùí
Êñ\ôåò êáß Ôïˆñêïé, ’Áëáíïß, Ñüäéïß ôå êáß ×rïé,
Bðë™ò Vèíïõò ôïˆ óýìðáíôïò, ô™í Bðáó™í ÷ùñïˆíôåò.
110. ‘Ï äéùãìüò ä' …ìùò ïôïò Šð\ñîå ðñïóùñéíüòÿ
aäç êáôÜ ôÜ ðñ™ôá Vôç ô\ò âáóéëåßáò ôïˆ ’Éóááêßïõ, ðï-
ëéïñêÞóáíôïò ôÞí Âáóéëßäá ôïˆ Âñáí@, ‚ ãáìâñüò ôïˆ á‰-
ôïêñÜôïñïò ÊïññÜäïò di Momferrato ^äõíÞèç íÜ óôñáôï-
ëïãÞóg ìåôáîý ô™í Tðáíåëèüíôùí ëáôßíùí 250 tððårò êáß
500 ðåæïýò (ðñâë. F. Cognasso, Un imperatore byzanti-
no della decadenza, Isacco II Angelo, Aíáôýðùóéò Tê ôïˆ
Bessarione, Ñþìç, 1915, óåë. 23). ´Ïôå ä' TîåññÜãç _
ðõñêáúÜ ôïˆ Á‰ãïýóôïõ 1203, ìåô¥êçóáí ðÝñáí ôïˆ Êå-
ñáôßïõ 15.000 ëáôríïé TãêáôåóôçìÝíïé Tí Êùíóôáíôéíïõ-
ðüëåé (Villehardouin êåö. XLIV).
111. ’Åäçìïóéåýèç ôü ðñ™ôïí Šðü Tafel êáß Urkun-
den êôë., ôüì. Á´, óåë. 356.
112. Âõæáíôéíáß ÌåëÝôáé, óåë. 191.
113. Ðñâë. Aíùô. ôÞí Uñìçíåßáí, cí äßäåé á‰ôüò ‚ Ðá-
óðÜôçò ðáñáðëçóßïõ ÷ùñßïõ.
114. Êáß äÞ …ôé AíÞñ÷ïíôï åsò 1.500.000 Cí äå÷è™-
ìåí ôÞí Aíáëïãßáí 1 ðñüò 5, a 1.200.000, Cí äå÷è™ìåí
…ôé ðñïêåéìÝíïõ ðåñß ðïëéïñêßáò êáß ï‰÷ß Têóôñáôåßáò ^-
äýíáôï íÜ öÝñg …ðëá ôü ôÝôáñôïí ô™í Aíäñ™í (ðñâë. A-
íùô. óåë. 259).
115. ’Áðñßëéïò 1204.
116. Êåö. LIV.
117. ÐáñáèÝôù ôü ÷ùñßïí ôïˆôï ãáëëéóôß, äéüôé äéá-
ðñåðårò ôéíåò tóôïñéêïß, Tí ïzò ‚ ê. Óðõñßäùí Ð. ËÜìðñïò
(ôüì. ò´, óåë. 184), ŠðïëáìâÜíïõóéí …ôé ‚ Âéëëáñäïõríïò
‚ìéëår ðåñß ô™í AðïôåëåóìÜôùí ô™í ôñé™í ðõñêáú™í óõë-
ëÞâäçí ëáìâáíïìÝíùíÿ åsò TìÝ öáßíåôáé …ôé ‚ìéëår ìüíïí
ðåñß ô\ò ôñßôçò.
118. Ðñâë. Lebasseur, Histoire de la population
française avant 1789 (Ðáñ. 1889). ’Åí Añ÷j ôïˆ éä´ ás™-
íïò ‚ ðëçèõóìüò AíÞñ÷åôï aäç åsò 20-22 Uêáô. äåêáôé-
óèåßò Šðü öñéêôïˆ ëïéìïˆ (ôïˆ Ìáýñïõ ÈáíÜôïõ), ôïˆ U-
êáôïíôáåôïˆò ðïëÝìïõ êáß Cëëùí ásôßùí, ^ëáôôþèç ìå-
ôÝðåéôá ó÷åäüí åsò ôü cìéóõ. ’Åðß ‘Åññßêïõ ô (1574-
1589) AíÞñ÷åôï åsò 14 Uêáô.ÿ Uêáôüí Vôç âñáäýôåñïí åsò
19 ŠðïóôÜò êáôÜ ôÜ ôåëåõôárá Vôç ô\ò âáóéëåßáò ôïˆ
Ëïõäïâßêïõ ÉÄ´ ìéêñÜí TëÜôôùóéí Tðáí\ëèåí åsò ôü Tðßðå-
äïí ôïˆ éä´ ás™íïò ìüíïí ðåñß ôÜ ìÝóá ôïˆ éç´ ás™íïò.
119. Ðñâë. Grande Encyclopédie, Tí ëÝîåé Paris. Êá-
ôÜ ôüí ËåâÜóóåñ (Á´ 156 ê. Uî.) ‚ ðëçèõóìüò åy÷åí AíÝë-
èåé ô¨ 1328 åsò 300.000ÿ ‚ Beloch (Antike und moderne
Ì Á
Å ÑÙ 59
É
ÁÖ
Grosstädte, óåë. 421, óçì. 2) äÝí ðáñáäÝ÷åôáé ôïˆôï, s-
ó÷õñéæüìåíïò …ôé äÝí ŠðåñÝâáéíå êáôÜ ðïëý ôÜò 100.000.
120. Ðñâë. Aíùô. óåë. 402 óçì. 4.
121. ‘Ï á‰ôüðôçò ìÜñôõò ×ùíéÜôçò ðåñéãñÜöùí á‰-
ôÞí ëåðôïìåñ™ò, ôÞí èåùñår AíùôÝñáí ðÜóçò Cëëçò ðñï-
ãåíÝóôåñïò ðõñêáú@ò: «‚ Tìðñçóìüò ‚ ôüôå óõìâÜò, Tíáý-
óìáôá âñá÷Ýá ôïýò ðÜíôáò AðÝäåéîå» (×ùíéÜôçò, óåë.
732).
122. Êáè' … ôü ðëåróôïí ôïˆ âßïõ äéáíýóáò Tí Êùí-
óôáíôéíïõðüëåéÿ ðñâë. ôÜ Šðü ôüí ôßôëïí Forty years in
Constantinople (Ëïíä. 1915) AðïìíçìïíåýìáôÜ ôïõ.
123. Fall, óåë. 350.
124. ËÝãù TëÜ÷éóôïí …ñïí, äéüôé ït Šðïëïãéóìïß _ì™í
ðåñß ôïˆ ðëçèõóìïˆ ô™í ôñé™í ìåãáëõôÝñùí ãáëëéê™í ðü-
ëåùí êáß ô\ò TêôÜóåùò ô™í äýï ðñþôùí ðõñêáú™í eóáí
ìåôñéþôáôïé.
125. Constaninople êôë. óåë. 425. ÌåôáãåíåóôÝñá A-
ðïãñáöÞ AíáöÝñåôáé _ ôïˆ 1885 (ðñâë. Oberhummer, ðá-
ñÜ Pauly-Wissowa Tí ëÝîåé Constantinopolisÿ êáôÜ ôáýôçí
ït êÜôïéêïé eóáí Tí …ë¤ 873.565 êáôáíåìüìåíïé ›ò Uî\ò:
Óôáìðïýë 389.545ÿ ÐÝñáí êáß Ãáëáô@ò 237.293ÿ Óêïý-
ôáñé êáß Êáäßêéïú 118.467ÿ ƒ÷èáé ʼnñùðáúêïˆ Âïóðüñïõ
99.102ÿ ƒ÷èáé ’Áóéáôéêïˆ Âïóðüñïõ 29.158.
’Áëë' _ óôáôéóôéêÞ áôç ðáñáëçöèåróá Tê ãåñìáíéêïˆ
‚äçãïˆ äÝí V÷åé Tðßóçìïí êˆñïò. ωä' ŠðÜñ÷åé Cëëç ìåôá-
ãåíåóôÝñá ðáñïõóéÜæïõóá ôüí ÷áñáêô\ñá ôïˆôïí, êáè' …-
óïí _ äéåíÝñãçóéò Aðïãñáö\ò ðåñéëáìâÜíåôáé ìåôáîý ô™í
ìÞ ðñáãìáôïðïéçèåéó™í Tðáããåëé™í ô™í Íåïôïýñêùí.
Êáè' _ìéåðßóçìïí óôáôéóôéêÞí, cí Vó÷ïí AíÜ ÷årñáò,
ït êÜôïéêïé ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Šðåëïãßæïíôï êáôÜ
ôÜò ðáñáìïíÜò ôïˆ Å‰ñùðáúêïˆ ðïëÝìïõ åsò Cíù ô™í
1.100.000ÿ aôïé åsò 500.000 Ôïýñêùí, 400.000 ‘ÅëëÞ-
íùí, 130.000 ’Áñìåíßùí, 60.000 ’Éïõäáßùí êáß 18.000
ðáíôïßùí îÝíùí åsò óôñïããýëïõò Añéèìïýò.
126. Ðñâë. ôü ðïëõôåëÝóôáôïí Vñãïí ôïˆ E. Ober-
hummer, Konstantinopel unter Suleiman dem Grossen
(Ìüíá÷ïí, 1902ÿ åñçôáé Tí ôj ’Åèíéêj ÂéâëéïèÞêg).
127. «On ne connaît pas la population de l' Empire
othoman; car les préjugès religieux s' opposent à la tenue
de registres constatant les naissances et les décès ainsi
qu' aux dénombrements des habitants. Les sectateurs de
Mahomet pensent que ce serait en quelque sorte contrôler
les opération de la Providence et pêcher contre le devoir
d' une aveugle resignation à ses ordres» (ðñâë. Mourad-
ja D' Ohsson, Tableau général de ' Empire Othoman,
ôüì. VII, óåë. 300).
128. ÊáôÜ ôÜò ðëçñïöïñßáò ôïˆ BñìïäéùôÜôïõ óõíá-
äÝëöïõ ê. Ð. Êáñïëßäïõ êáß á‰ôÞ _ êáôÜ ôüí Êñéìáúêüí
ðüëåìïí AðïãñáöÞ TãÝíåôï Šðü ô™í óõììÜ÷ùí Tðß ôj âÜ-
óåé ôïˆ êáôáíáëéóêïìÝíïõ óßôïõ (ðñâë. êáß ôü Dictionnaire
Encyclopédique ôïˆ Arteau Tí ëÝîåé Constantinople).
 Ì Á
Å ÑÙ
É
ÁÖ
’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò (1874-1950)
ÅsóáãùãéêÜ
‘Ï ’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò Šð\ñîå ›ò ïsêïíï-
ìïëüãïò Aíáìößâïëá ìßá Aðü ôßò óðÜíéåò Têåríåò
öõóéïãíùìßåò ðïý óõíäýáóáí êáôÜ ôüí êáëýôåñï
ôñüðï ôÞ èåùñßá ìÝ ôÞí ðñÜîç. Ðñïíïìéïˆ÷ïò A-
ðü Aðüøåùò êáôáãùã\ò êáß ïsêïíïìéê™í ìÝóùí,
ðñïéêéóìÝíïò ìÝ Vîï÷á ðíåõìáôéêÜ ÷áñßóìáôá,
óðïýäáóå óôÜ ðëÝïí öçìéóìÝíá ÐáíåðéóôÞìéá
ô\ò ʼnñþðçò ôÞí ÏsêïíïìéêÞ ’ÅðéóôÞìç êáß ôü
Äßêáéï êáß Tíóôåñíßóèçêå ôÞí säåïëïãßá ôïˆ ïs-
êïíïìéêïˆ öéëåëåõèåñéóìïˆ, ðïý ôÞí Tðï÷Þ Têåß-
íç âñéóêüôáí óôüí êïëïö™íá ô\ò äüîáò ôçò êáß
Vãéíå Xíáò Aðü ôïýò êõñéþôåñïõò Têðñïóþðïõò
ôçò óôÞí ‘ÅëëÜäá.
ÄÝí åyíáé Šðåñâïëéêü, íïìßæïõìå, íÜ Šðïóôç-
ñßîïõìå, …ôé _ ïsêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ô\ò ‘ÅëëÜ-
äïò ãéÜ ìéóü ó÷åäüí ás™íá, êáß åsäéêþôåñá Aðü
ôü 1910 žò ôü 1950 —ìÝ Tîáßñåóç ôÜ Vôç
1939-46— öÝñíåé óôßò êõñéþôåñåò Têäçëþóåéò
ôçò ôÞ óöñáãßäá ô\ò ðñïóùðéêüôçôáò ôïˆ Äéï-
ìÞäç. Åuôå ›ò ‘Õðïõñãüò ô™í Ïsêïíïìéê™í, åu-
ôå ›ò ÄéïéêçôÞò ô\ò ’Åèíéê\ò ÔñáðÝæçò êáß Añ-
ãüôåñá ô\ò ÔñáðÝæçò ô\ò ‘ÅëëÜäïò, åuôå ›ò
Ðñüåäñïò ôïˆ ’ÁíùôÜôïõ Ïsêïíïìéêïˆ Óõìâïõ-
ëßïõ, åuôå ›ò Ðñùèõðïõñãüò êáôÜ ôÞí ôåëåõôáßá
ðåñßïäï ô\ò æù\ò ôïõ, åuôå ›ò ïsêïíïìïëüãïò êáß
Aêáäçìáúêüò, Að' …ëåò á‰ôÝò ôßò âáèìßäåò ô\ò
óôáäéïäñïìßáò ôïõ, TðçñÝáóå êáß êáôçýèõíå ôÞí
ïsêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ô\ò ‘ÅëëÜäïò, …óï ëßãïé
óýã÷ñïíïß ôïõ.
ÂéïãñáöéêÜ1
‘Ï ’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò ãåííÞèçêå óôÞí
’ÁèÞíá ôü 1874, Aðü ïsêïãÝíåéá êáôáãüìåíç A-
ðü ôßò ÓðÝôóåò. Êáñáâïêõñárïé Óðåôóé™ôåò åy-
íáé ït Êõñéáêïß, ðñ™ôïò AíÜìåóÜ ôïõò ‚ ’Áíá-
óôÜóéïò Êõñéáêüò, ðñüðáððïò ôïˆ ’ÁëÝîáíäñïõ
ÄéïìÞäç. ÃÝñïíôáò, …ôáí TîåññÜãç _ ’ÅðáíÜ-
óôáóç ôïˆ 1821, ðñïóöÝñåé óôüí ’Áã™íá ôü êá-
ñÜâé ôïõ, ôüí «Ðåëåê@íï». ´Åíá Aðü ôÜ ðáéäéÜ
ôïõ, ‚ Ãêßêáò ÄéïìÞäçò Êõñéáêüò, ðÜððïò ôïˆ
’ÁëåîÜíäñïõ ÄéïìÞäç, äéåôÝëåóå Ðñüåäñïò ô\ò
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 60-76
×ñ\óôïò Ìðáëüãëïõ
’Åèíïóõíåëåýóåùò ôïˆ 1864. ‘Ï ðáôÝñáò ôïˆ
’ÁëåîÜíäñïõ, ‚ Íéêüëáïò ÄéïìÞäçò, äéåôÝëåóå
ÊáèçãçôÞò ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò êáß äéÝðñåøå
›ò äéêáóôÞò, ãéÜ ìéÜ åsêïóéðåíôáåôßá, ô™í Ìé-
êô™í Äéêáóôçñßùí ô\ò Ásãýðôïõ.
ÌÝóá óôÞí Aôìüóöáéñá ô™í êáñáâïêõñáßùí,
ô™í Aãùíéóô™í ôïˆ '21, ô™í ðáíåðéóôçìéáê™í
íïìïäéäáóêÜëùí ìåãáëþíåé ‚ ’ÁëÝîáíäñïò Äéï-
ìÞäçò. ÌåôÜ ôÞí ‚ëïêëÞñùóç ô™í Tãêõêëßùí
óðïõä™í ôïõ, TããñÜöåôáé óôÞ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ
ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í. ÌåôÜ ôÞí Aðïöïß-
ôçóÞ ôïõ, óõíå÷ßæåé ôßò óðïõäÝò ôïõ, Añ÷éêÜ óôÞ
ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ Âåñïëßíïõ —
…ðïõ äéÞêïõóå ôÜ ìáèÞìáôá ô™í Gustav von
Schmoller êáß Ádolph Wagner2— êáß Añãüôåñá
óôÞ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ô\ò Ëåé-
øßáò, …ðïõ Aíáãïñåýèçêå ÄéäÜêôïñáò ôïˆ Ðïéíé-
êïˆ Äéêáßïõ ìÝ Tíáßóéìï äéáôñéâÞ ìÝ ôßôëï «‘Ç
Vìðñáêôïò ìåôÜíïéá».
ÌÝ ôÞí TðéóôñïöÞ ôïõ óôÞí ‘ÅëëÜäá Têðëç-
ñþíåé Xíá ïsêïãåíåéáêü ÷ñÝïò ìÝ ôÞí Vêäïóç óôÜ
1904 ô\ò äßôïìçò Uñìçíåßáò ôïˆ ÓõíôÜãìáôïò
ôïˆ 1864, ôÞí ‚ðïßá äÝí åy÷å ðñïöèÜóåé íÜ Tê-
äþóåé ‚ ðÜððïò ôïõ ÄéïìÞäçò Êõñéáêüò.
Ôü 1905 Aíáãïñåýåôáé ‚ ’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞ-
äçò ‘ÕöçãçôÞò ôïˆ Äéïéêçôéêïˆ Äéêáßïõ óôÞ
ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ’Áèçí™í ìÝ ôÞ äéáôñéâÞ ôïõ «‘Ï
ðñïûðïëïãéóìüò ôïˆ ÊñÜôïõò» (’Áè\íáé 1905).
‘Ç óõóôçìáôéêÞ êáß TìâñéèÞò á‰ôÞ ìïíïãñáößá
Šð\ñîå _ ãÝöõñá, _ ‚ðïßá, óýìöùíá ìÝ ôüí ’Á-
êáäçìáúêü Ê. Ôñéáíôáöõëëüðïõëï, «›äÞãçóå
ôüí ÄéïìÞäçí åsò ôüí óôßâïí ô™í ïsêïíïìéê™í Tí
ãÝíåé Tðéóôçì™í»3.
Ôü 1910 TêëÝãåôáé âïõëåõôÞò ôïˆ Êüììá-
ôïò ô™í ÖéëåëåõèÝñùí êáß ›ò ìÝëïò ô\ò ’Áíá-
èåùñçôéê\ò Âïõë\ò êáß ô\ò ’Åðéôñïð\ò ôïˆ
ÓõíôÜãìáôïò ôïˆ 1911 åsóçãårôáé ôßò äéáôÜîåéò
á‰ôïˆ ãéÜ ôü Óõìâïýëéï ’Åðéêñáôåßáò, Šð\ñîå
óôÞ óõíÝ÷åéá åsóçãçôÞò ô\ò Íïìïèåóßáò ðåñß
ÄÞìùí êáß ÊïéíïôÞôùí êáß äéåôÝëåóå ‘Õðïõñãüò
Ïsêïíïìéê™í êáôÜ ôÞí ðåñßïäï 1912-1915 êáß
ðñïóùñéíÜ Äéêáéïóýíçò êáß ’Åîùôåñéê™í. ’Åðß
ÊõâåñíÞóåùò Êñïêéä@ (1922) AíÝëáâå êáß ðÜëé
 Ì Á
ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÄÉÏÌÇÄÇÓ (1874-1950) Å ÑÙ 61
É
ÁÖ
ôü ÷áñôïöõëÜêéï ôïˆ ‘Õðïõñãïˆ ô™í Ïsêïíï-
ìéê™í (19 Óåðôåìâñßïõ Xùò 2 Íïåìâñßïõ) êáß
óõíåñãÜóèçêå ìÝ ôüí ’ÅëåõèÝñéï ÂåíéæÝëï óôÞ
ÓõíèÞêç ô\ò ËùæÜííçò (1923).
ÔÞí êáèáõôü ïsêïíïìéêÞ ôïõ tóôïñßá Añ÷ßæåé
íÜ ãñÜöåé ‚ ’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò …ôáí Aðïöá-
óßæåé íÜ Aöéåñùèår óôÞí ôñáðåæéêÞ ïsêïãÝíåéá,
ãåíüìåíïò ðñ™ôá ÓõíäéïéêçôÞò ô\ò ’Åèíéê\ò
ÔñáðÝæçò ôü 1918, êáß ôü 1923 ÄéïéêçôÞò ôçò.
’Áðü ôÞ èÝóç á‰ôÞ óõíå÷ßæåé ôÞí ðáñÜäïóç
ìé@ò óåéñ@ò Tîü÷ùí Äéïéêçô™í ðïý åy÷å ôü ðñ™-
ôï ðéóôùôéêü ´Éäñõìá ô\ò ÷þñáò. ‘Ùò Äéïéêç-
ôÞò ôçò óêÝðôåôáé íÜ Tðåêôåßíåé ôßò Tñãáóßåò ô\ò
ÔñáðÝæçò óôü Tîùôåñéêü. ÊáôÜ ôÞí Tðï÷Þ ô\ò
èçôåßáò ôïõ, _ ’ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá AíáëáìâÜíåé ôü
óçìáíôéêü êáß äýóêïëï Vñãï ô\ò äéá÷åéñßóåùò
ô™í AíôáëëÜîéìùí êôçìÜôùí êáß ô\ò Aðïæçìé-
þóåùò ô™í AíôáëëáãÝíôùí Uëëçíéê™í ðëçèõ-
óì™í ìÝ ôÞí Vêäïóç äáíåßùí4.
‘Ï ’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò åy÷å aäç Xíá ðá-
ñåëèüí Cîéïõ Äéïéêçô\ ô\ò ’Åèíéê\ò ÔñáðÝæçò,
…ôáí êëÞèçêå íÜ ðñùôïóôáôÞóåé óôÞí wäñõóç
ô\ò ÔñáðÝæçò ‘ÅëëÜäïò. ÄéåôÝëåóå ðñ™ôïò Äéïé-
êçôÞò ôçò êáß óõíÝäåóå ôü ƒíïìÜ ôïõ ìÝ ôÜ ðñ™-
ôá âÞìáôá ô\ò ÔñáðÝæçò. ’Áðïóýñèçêå Aðü ôÞí
Äéïßêçóç ô\ò ÔñáðÝæçò ôü 1931. öïýëç (20 ’Éáíïõáñßïõ 1949). ‘Ï È. Óïöïýëçò,
’Áðü ôüôå Aöéåñþèçêå óôßò tóôïñéêÝò ôïõ ìå- _ëéêßáò aäç 88 Tô™í, eôáí öõóéêü íÜ ìÞ ìåôÝ-
ëÝôåò, ït ‚ðïråò ôüóï ôüí åwëêõáí Aðü ôÜ íåáíé- ÷åé ï‰óéáóôéêÜ ôïˆ êõâåñíçôéêïˆ Vñãïõ. ÊáôÜ
êÜ ôïõ ÷ñüíéá. ´Ïëï á‰ôü ôü äéÜóôçìá ðïý Aðï- óõíÝðåéá, ‚ ðñ™ôïò ñüëïò ðåñéÝñ÷åôáé óôüí ’Áí-
óýñèçêå Aðü ôü äçìüóéï âßï ô\ò ÷þñáò —Têôüò ôéðñüåäñï ô\ò ÊõâåñíÞóåùò. ÌåôÜ ôüí èÜíáôï
Aðü ôÞí ðåñßïäï ðïý äéåôÝëåóå ÄéïéêçôÞò ôïˆ ’Á- ôïˆ Óïöïýëç (24 ’Éïõíßïõ 1949), ‚ñêßóèçêå ‚
íùôÜôïõ Ïsêïíïìéêïˆ Óõìâïõëßïõ (1937- ÄéïìÞäçò ðñùèõðïõñãüò êáß Tðß ô™í _ìåñ™í ôïõ
1941)— ‚ ÄéïìÞäçò Aó÷ïëÞèçêå ìÝ ôÞí ïsêï- êïñõöþèçêå êáß Vëçîå ‚ Ðüëåìïò (29 Á‰ãïý-
íïìßá ôïˆ Âõæáíôßïõ. Êáñðüò ô™í Tñåõí™í ôïõ óôïõ 1949)6.
åyíáé ôü äßôïìï Vñãï ôïõ ìÝ ôßôëï Âõæáíôéíáß Ìå- Åyíáé säéáßôåñá TíäéáöÝñïí íÜ Šðïãñáììßóïõ-
ëÝôáé, ôüìïé Á-Â, ’Áè\íáé 1942-1946. ‘Ç ðï- ìå, …ðùò óçìåéþíåé ìÜñôõñáò ô™í ãåãïíüôùí7,
ëéôéêÞ ôïˆ Âõæáíôéíïˆ ÊñÜôïõò ô\ò Ìáêåäï- …ôé ‚ ÄéïìÞäçò ðáñåðïíårôï …ôé, ëüãù ôïˆ öüñ-
íéê\ò Äõíáóôåßáò êáôÜ ô\ò ìåãÜëçò säéïêôçóß- ôïõ Tñãáóßáò ôïˆ êõâåñíçôéêïˆ Vñãïõ, äÝí èÜ
áò åyíáé ôü Aíôéêåßìåíï ôïˆ ðñþôïõ ôüìïõ. ‘Ï ðñïëÜâáéíå íÜ ‚ëïêëçñþóåé ôü óõããñáöéêü Vñãï
äåýôåñïò ôüìïò ðñáãìáôåýåôáé ôßò óëáâéêÝò Tðé- ôïõ ãéÜ ôü ÂõæÜíôéï. Ôü ÂõæÜíôéï Aðïôåëïˆóå
äñïìÝò óôÞí ‘ÅëëÜäá êáß ôÞí ðïëéôéêÞ ôïˆ Âõ- ðÜíôá ôü êýñéï ìÝëçìÜ ôïõ.
æáíôßïõ. ÊáôÜ ôÞ äéÜñêåéá ô\ò ðñùèõðïõñãßáò ôïõ A-
‘Ï ðñ™ôïò ôüìïò ðñïîÝíçóå ôü TíäéáöÝñïí ðåôñÜðç _ TêôÝëåóç ô™í Ì. ÃëÝæïõ êáß Ë.
ô\ò Tðéóôçìïíéê\ò êïéíüôçôïò êáß ô™í Aêáäç- Êýñêïõ, TãêáéíéÜæïíôáò ìÝ ôüí ôñüðï á‰ôü ôÞí
ìáúê™í êýêëùí5. ÌåôÜ ôÞí Vêäïóç ôïˆ Vñãïõ, ðïëéôéêÞ ô\ò ëÞèçò.
äÝí åyíáé ôõ÷árï ðïý _ ’Áêáäçìßá ’Áèçí™í ôüí ÌåôÜ ôÞí ëÞîç ôïˆ ÐïëÝìïõ _ ÊõâÝñíçóç
TîÝëåîå ìÝëïò ôçò óôßò 7 ’Éïõíßïõ 1945 êáß _ T- ÄéïìÞäç ðáñáéôÞèçêå. ²Áëëùóôå _ TîÝëéîç ô™í
ðßóçìç Šðïäï÷Þ ôïõ ›ò ôáêôéêïˆ ìÝëïõò Vëáâå ðñáãìÜôùí êáß ƒ÷é _ Tðéèõìßá a _ èÝëçóç ôïˆ
÷þñá óôßò 15 Ìáñôßïõ 1947. Ëáïˆ åy÷å öÝñåé óôÞí Tîïõóßá ôüí ’ÁëÝîáíäñï Äéï-
ÊáôÜ ôüí ôåëåõôárï êáß êñßóéìï ÷ñüíï ôïˆ ìÞäç.
Tóùôåñéêïˆ ìåôáîý ô™í ‘ÅëëÞíùí ðïëÝìïõ, èÜ ‘Ï ÄéïìÞäçò ðÝèáíå óôßò 12 Íïåìâñßïõ
‚ñêéóèår ’Áíôéðñüåäñïò óôÞí ÊõâÝñíçóç È. Óï- 1950.
 Ì Á
62 Å ÑÙ
É
ÁÖ
‘Ï ÄéïìÞäçò ›ò Ïsêïíïìïëüãïò
‘Ï ’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò, ÄéïéêçôÞò ô\ò
’Åèíéê\ò ÔñáðÝæçò Aðü ôü 1923 ìÝ÷ñé ôü 1928
êáß óôÞ óõíÝ÷åéá ÄéïéêçôÞò ô\ò íåïóýóôáôçò
ÔñáðÝæçò ô\ò ‘ÅëëÜäïò (1928-30), …ðùò ðñï-
áíáöÝñáìå, óõììåôår÷å Víôïíá óôßò óõæçôÞóåéò
ðïý Aöïñïˆóáí ôÜ íïìéóìáôéêÜ ðñïâëÞìáôá ô\ò
äåêáåôßáò ôïˆ '20, ôÞ óôáèåñïðïßçóç ô\ò äñá÷-
ì\ò êáß ôÞ äéáìÜ÷ç ðïý AíÝêõøå ãéÜ ôÞí êõñéü-
ôçôá ôïˆ êáëýììáôïò ô\ò ’Åèíéê\ò ÔñáðÝæçò,
_ ‚ðïßá Vðñåðå íÜ ìåôáâéâáóèår óôÞí ÔñÜðåæá
ô\ò ‘ÅëëÜäïò8.
‘Ï ÄéïìÞäçò åyíáé ãíùóôü …ôé ðñüóêåéôï óôü
Êüììá ô™í ÖéëåëåõèÝñùí êáß Aíôéìåôþðéóå ôÞí
êñéôéêÞ óõíôçñçôéê™í êýêëùí ðïý Têðñïóùðïˆ-
óáí ôü ôñáðåæéêü êáôåóôçìÝíï, ït ‚ðïrïé ôïˆ êá-
ôáëüãéæáí ŠðåñâïëéêÞ ÷ïñÞãçóç äáíåßùí …ôáí e-
ôáí ÄéïéêçôÞò ô\ò ’Åèíéê\ò ÔñáðÝæçò, Vôóé ž-
óôå íÜ ÷áñáêôçñßæåôáé ðáäüò ô\ò ðïëéôéê\ò ôïˆ
öèçíïˆ ÷ñÞìáôïò êáß óõíõðåýèõíïò ãéÜ ôüí ðëç-
èùñéóìü ðñßí Aðü ôÞ óôáèåñïðïßçóç9.
‘Ï ÄéïìÞäçò Šð\ñîå Xíáò Víèåñìïò Šðïóôç-
ñéêôÞò ô\ò ðïóïôéê\ò èåùñßáò ôïˆ ÷ñÞìáôïò,
ôÞí ‚ðïßá èåùñïˆóå ›ò ðñïûðüèåóç ôïˆ só÷õñïˆ
íïìßóìáôïò10. ‘Ç TîáóöáëéóìÝíç êáß äçëùìÝíç
Tðßóçìá TóùôåñéêÞ Aîßá ôïˆ íïìßóìáôïò ðïý êõ-
êëïöïñår óÝ ðïóüôçôá AíÜëïãç ìÝ ôßò AíÜãêåò
ô™í óõíáëëáã™í äéáôáñÜóóåôáé, óýìöùíá ìÝ ôüí
ÄéïìÞäç, «Tê ô\ò Aðïôüìïõ TðåìâÜóåùò ôïˆ
ÊñÜôïõò óôÞí ‚ìáëÞ TîÝëéîç ô\ò æù\ò ôïˆ íï-
ìßóìáôïò»11. ‘Ùò ðáñÜäåéãìá TðåìâÜóåùò ôïˆ
ÊñÜôïõò AíáöÝñåôáé _ Vêäïóç ÷áñôïíïìßóìáôïò
ãéÜ ôÞí êÜëõøç ôñå÷ïõó™í Aíáãê™í, Aíôß ôü u-
äéï ôü ÊñÜôïò «íÜ ðéÝóg ôÞí ïsêïíïìßáí ôïˆ ôü-
ðïõ êáß íÜ AíôëÞóg Tî á‰ô\ò öáíåñÜ ôßò Vêôá-
êôåò ðñïóüäïõò, £í åy÷åí AíÜãêg äéÜ íÜ êá-
ëýøg»12. ‘Ç Vêäïóç ÷áñôïíïìßóìáôïò èÜ äç-
ìéïõñãÞóåé ìßá äéáäéêáóßá ôÝôïéá ðïý èÜ ‚äçãÞ-
óåé óôÞí Cíïäï ô™í ôéì™í, óôÞ öõãÞ êåöáëáßùí
óôü Tîùôåñéêü êáß óôÞí êåñäïóêïðßá, öáéíüìåíá
ôÜ ‚ðïrá èÜ óõíôåëÝóïõí óôÞí ðôþóç ô\ò ðáñá-
ãùãéê\ò äñáóôçñéüôçôáò13. ’Áðüôïêï öáéíüìåíï
ôïˆ ðëçèùñéóìïˆ åyíáé _ TîÜñèñùóç ô™í Äçìï-
óßùí Ïsêïíïìéê™í —êáß åsäéêüôåñá _ Aäõíáìßá
sóêïóêåëßóåùò ôïˆ ðñïûðïëïãéóì14 êáß _
óõíåðáêüëïõèç Víôáóç ô™í êïéíùíéê™í óõã-
êñïýóåùí, ôÞí ‚ðïßá ‚ ÄéïìÞäçò ðåñéãñÜöåé A-
íáëõôéêÜ ìÝ ôüí ðëÝïí ìåëáíüôåñï ôñüðï15.
ÊáôÜ ôÞí ðñüôáóç ô™í óõãêåêñéìÝíùí ìÝ-
ôñùí ãéÜ ôÞí Vîïäï Aðü ôÞí êñßóç õtïèåôår ôÜ
äüãìáôá ô\ò ñèüäïîçò êëáóóéê\ò Ó÷ïë\ò: óýí-
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
äåóç ôïˆ íïìßóìáôïò ìÝ ôü ÷ñõóü êáß ìåôáôñå-
øéìüôçôÜ ôïõ16, ìåßùóç ô™í äçìïóßùí äáðáí™í,
ðïý ÷áñáêôçñßæåôáé ›ò «‚ êõñéþôáôïò óõíôåëå-
óôÞò ô\ò êáôáóôñïö\ò ôïˆ íïìßóìáôïò»17 êáß s-
óïóêÝëéóç ôïˆ ðñïûðïëïãéóìïˆ.
ÔÜ ðñïâëÞìáôá ðïý TíÝóêçøáí óôÞí Uëëç-
íéêÞ ïsêïíïìßá ìåôÜ ôÞí ïsêïíïìéêÞ êñßóç ôïˆ
1929 Aðáó÷üëçóáí Víôïíá ôüí ÄéïìÞäç. Åyíáé
Tíäåéêôéêü …ôé ‚ ÄéïìÞäçò Aíáãíùñßæåé …ôé ‚ ïs-
êïíïìéêüò öéëåëåõèåñéóìüò äÝí åyíáé óÝ èÝóç íÜ
äþóåé ëýóåéò óôÜ ŠöéóôÜìåíá ðñïâëÞìáôá êáß
ãéÜ ôüí ëüãï á‰ôü äéáâëÝðåé ôÞí AíÜãêç ìé@ò íÝ-
áò óõíôïíéóìÝíçò ïsêïíïìéê\ò ðïëéôéê\ò. Ôü
1935 ãñÜöïíôáò ãéÜ ôü Uëëçíéêü ïsêïíïìéêü ðñü-
âëçìá èÜ äéáêçñýîåé …ôé «‚ Cêñáôïò ïsêïíïìéêüò
ëéìðåñáëéóìüò, ðáñÜäåéóïò ôïˆ ´Åëëçíïò, V÷åé
AðïèÜíåé ðëÝïí. ‘Ï Tëåýèåñïò Aãþí, …óôéò Tèåù-
ñårôï Cëëïôå _ æùïãüíïò ðçãÞ êÜèå ïsêïíïìéê\ò
äñÜóåùò, êñßíåôáé íˆí, …ôé ðñÝðåé íÜ Šðï÷ùñÞóç
åsò ñõèìüí Uíéárïí, åsò óõíäõáóìÝíçí TíÝñãåéáí ‚-
ëïêëÞñïõ ôïˆ êïéíùíéêïˆ óþìáôïò»18. ÐáñÜë-
ëçëá, åy÷å äéáãíþóåé, ›ò Ðñüåäñïò ôïˆ ’ÁíùôÜ-
ôïõ Ïsêïíïìéêïˆ Óõìâïõëßïõ, …ôé _ ‘ÅëëÜäá V-
ðñåðå íÜ óôñáöår óôÞí Aîéïðïßçóç ô™í äéê™í ôçò
ðüñùí. Ôü ðñüâëçìá ðïý säéáßôåñá ôüí Aðáó÷ï-
ëïˆóå eôáí _ Têâéïìç÷Üíéóç êáß _ TíåñãåéáêÞ ïs-
êïíïìßá ô\ò ÷þñáò. Ðßóôåõå óõíåéäçôÜ óôÞ äõ-
íáôüôçôá ô\ò Têâéïìç÷áíßóåùò ô\ò ‘ÅëëÜäïò
êáß óôÞí AíÜãêç ô\ò âáñåé@ò âéïìç÷áíßáò, ìÝ s-
äéáßôåñç Vìöáóç óôïýò ôïìårò ô™í ñõ÷åßùí êáß
ìåôáëëåßùí19. ÐáñÜëëçëá, ôüíéæå …ôé _ Tðßôåõ-
îç ô\ò ïsêïíïìéê\ò á‰ôáñêåßáò ô\ò ÷þñáò èÜ
êáôáóôår äõíáôÞ ìüíïí …ôáí ŠðÜñîåé ‚ìüíïéá A-
íÜìåóá óôïýò ´Åëëçíåò20.
ÌÝ ôÜ ôñÝ÷ïíôá ïsêïíïìéêÜ èÝìáôá êáß ðñï-
âëÞìáôá ðïý Tðéóþñåõóå _ ôñéðëÞ îåíéêÞ êáôï-
÷Þ êáß ‚ Ðüëåìïò óôÞí ÷þñá ìáò Aó÷ïëÞèçêå
óõóôçìáôéêÜ ‚ ÄéïìÞäçò, ðáñüëï ðïý ôü êýñéï
âÜñïò ô™í óõããñáöéê™í ôïõ Tíäéáöåñüíôùí âñé-
óêüôáí óôÞí ìåëÝôç êáß óðïõäÞ ô\ò Âõæáíôéí\ò
ïsêïíïìßáò21. ÓÝ TêôåíÝò Cñèñï ôïõ óôü ðåñéïäé-
êü «ÍÝá Ïsêïíïìßá», ðïý TîÝäéäå Aðü ôü 1946
‚ ÊáèçãçôÞò ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò ²Áããåëïò È.
’Áããåëüðïõëïò (1904-1995)22, AíáöÝñåôáé óôÞí
AðïêáôÜóôáóç ô™í êáôåóôñáììÝíùí óéäçñïäñü-
ìùí, ëéìÝíùí, ‚ä™í êôë. Aöåíüò, êáß óôÞí Aîéï-
ðïßçóç ô™í ðáñáãùãéê™í äõíÜìåùí ðïý ðáñá-
ìÝíïõí AíåêìåôÜëëåõôåò AöåôÝñïõ. ’Éäéáßôåñá èÜ
ôïíßóåé ôüí ñüëï êáß ôÞ óçìáóßá ô\ò Šäñïçëå-
êôñéê\ò TíÝñãåéáò ìÝ ôÞí Aîéïðïßçóç ô™í ŠäÜ-
ôùí23. Ït óêÝøåéò ôïõ á‰ôÝò èÜ äéáôõðùèïˆí ôÞí
uäéá Tðï÷Þ êáß Aðü ôüí Ä. ÌðÜôóç, …ðùò ðñï-

ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÄÉÏÌÇÄÇÓ (1874-1950)
áíáöÝñáìå. ÓôÞ óõíÝ÷åéá, ‚ ÄéïìÞäçò ðñïâáßíåé
óÝ ìßá óçìáíôéêÞ TðéóÞìáíóç, ðïý óÞìåñá Aðï-
êô@ Tðéêáéñüôçôá: ït ãåñìáíéêÝò Aðïæçìéþóåéò
êáß ôÜ äÜíåéá ô\ò Êáôï÷\ò. ’ÁíáöÝñåé …ôé ôü ðï-
óü ôïˆ äáíåßïõ åyíáé äéáöïñåôéêü Aðü Têåríï ô™í
Tðáíïñèþóåùí —êÜôé ðïý ŠðïóôÞñéîå êáß ‚ Êá-
èçãçôÞò ’Á. Óìðáñïýíçò (1892-1987) óôÞ
ÄéÜóêåøç ô™í íéêçôñé™í ÷ùñ™í ãéÜ ôßò ðïëåìé-
êÝò Tðáíïñèþóåéò (Ðáñßóé 1946)24— êáß Šðï-
ãñáììßæåé …ôé ôü ðïóü á‰ôü Aðïôåëår «ëáâårí ås-
äéêüí ô\ò ‘ÅëëÜäïò, ëáâårí TêêáèáñéóìÝíïí, ìÞ
äõíÜìåíïí íÜ ñéöèj óôüí êáéÜäá ô™í Cëëùí Tðá-
íïñèþóåùí, Aöïˆ _ ‘ÅëëÜò èÜ Täéêáéïˆôï óÝ ôïˆ-
ôï Aêüìç êáß óÝ ðåñßðôùóç íßêçò ôïˆ ²Áîï-
íïò»25. ÔÝëïò, TêöñÜæåé ôÞí Aðïñßá ôïõ ãéÜ ôü
ãåãïíüò …ôé «_ ‘ÅëëÜò äÝí TðÝôõ÷åí Aêüìç êáô'
Añ÷Þí ôÞí Aíáãíþñéóç ô\ò åsäéê\ò ôáýôçò Aðáé-
ôÞóåþò ôçò Bñìïäßùò»26.
ÃéÜ ôÞí ïsêïíïìéêÞ êáß êïéíùíéêÞ AíÜêáì-
øç ôüíéæå ôÞí AíÜãêç Uíüò TëÝã÷ïõ Aðü ôü ÊñÜ-
ôïò, Uíüò ðåñéïñéóìÝíïõ «ðáñåìâáôéóì, ‚ ‚-
ðïrïò èÜ AðÝâëåðå óôÞí «ðåñéóôïëÞí ô\ò ïsêï-
íïìéê\ò á‰ôïôåëåßáò ôïˆ säéþôïõ». «’ÅðéâÜëëå-
ôáé íïìßæù», ãñÜöåé ÷áñáêôçñéóôéêÜ, «êáß óôïýò
´Åëëçíáò, ô™í ‚ðïßùí íïóår _ ðáôñßò, _ äýíáìßò
ôçò äÝí AíáìÝíïìåí í' Aíáóõãêñïôçèj ìÝ âïÞ-
èåéáí îåíéê\ò Tðéêïõñßáò, íÜ Tíôåßíïõí ðñ™ôïí
ôÞí Aðüäïóç ô\ò Tñãáóßáò ôùí, íÜ äå÷èïˆí äÝ A-
ãïããýóôùò ôÞí ðåñéóôïëÞí ô\ò ïsêïíïìéê\ò ôùí
á‰ôïôåëåßáò»27. ÌÝ ôßò Aðüøåéò ôïõ á‰ôÝò Aíå-
ãíþñéæå ‚ ÄéïìÞäçò …ôé _ ðïëéôéêÞ ôïˆ ðáñåì-
âáôéóìïˆ êñéíüôáí Aíáãêáßá ãéÜ ôÞí ïsêïíïìéêÞ
Aíüñèùóç.
‘Ï ÄéïìÞäçò ›ò tóôïñéêüò ô\ò ïsêïíïìßáò
ÌÝ ôÞí ïsêïíïìéêÞ tóôïñßá Cñ÷éóå íÜ Aó÷ï-
ëårôáé ‚ ÄéïìÞäçò ìåôÜ ôÞí Aðï÷þñçóÞ ôïõ A-
ðü ôÜ äçìüóéá Aîéþìáôá. Ôüí ðñïóåßëêõóå ôü
ÂõæÜíôéï êáß Aöéåñþèçêå óôÞ ÂõæáíôéíÞ Ïsêï-
íïìßá. Åsäéêüôåñá ìåëÝôçóå ôßò ïsêïíïìéêÝò ðå-
ñéðÝôåéåò ôïˆ ðáñáêìÜæïíôïò Âõæáíôßïõ êáß ôü
Âõæáíôéíü íüìéóìá.
Óôü TêôåíÝò ìåëÝôçìÜ ôïõ «Ïsêïíïìéêáß ðå-
ñéðÝôåéáé ôïˆ ðáñáêìÜæïíôïò Âõæáíôßïõ. ‘Ç ôå-
ëéêÞ ðô™óéò ôïˆ âõæáíôéíïˆ íïìßóìáôïò»28, Aöïˆ
Aðïäþóåé Xíáí ÷áñáêôçñéóìü óôÞí ÂõæáíôéíÞ ïs-
êïíïìßá, ôÞí ‚ðïßá èåùñår «TããõôÝñá ðñüò ôÞí
ïsêïíïìßáí ô™í âáóéëåßùí ô\ò Uëëçíéóôéê\ò ðå-
ñéüäïõ»29 êáß ðñïâÜëëåé ôüí Víôïíï ðáñåìâáôéêü
÷áñáêôÞñá ôçò, ðñïâáßíåé óÝ ìéÜ AíáëõôéêÞ ðá-
ñïõóßáóç ô\ò tóôïñßáò ôïˆ âõæáíôéíïˆ íïìßóìá-
Ì Á
Å ÑÙ 63
É
ÁÖ
ôïò. ‘Ç âáèìéáßá êéâäçëåßá ôïˆ ðëÝïí só÷õñïˆ
íïìßóìáôïò ðïý V÷åé íÜ ðáñïõóéÜóåé _ ïsêïíïìé-
êÞ tóôïñßá ìÝ÷ñé ôþñá, TãêáéíéÜóèçêå ìÝ ôüí Íé-
êçöüñï ÂïôáíåéÜôç (1078) êáß óõíå÷ßóèçêå ìÝ
ôïýò Êïìíçíïýò30. ‘Ç ðáñÜëëçëç ïsêïíïìéêÞ C-
íïäïò ô™í sôáëéê™í ðüëåùí ðïý ëáìâÜíåé ÷þñá
Aðü ôüí 12ï ás™íá ìÝ ôÞí óõíáêüëïõèç åuóïäï
ô™í íïìéóìÜôùí ôïõò óôÞ ÂõæáíôéíÞ TðéêñÜôåéá
‚äÞãçóáí óôÞí ôåëéêÞ ðôþóç ôïˆ Âõæáíôéíïˆ
íïìßóìáôïò.
ÓÝ ìåôáãåíÝóôåñï äçìïóßåõìÜ ôïõ ìÝ ôßôëï
«‘Ç ÂõæáíôéíÞ Ïsêïíïìßá êáß _ ðïëéôéêÞ ôïˆ
ðáñåìâáôéóì31 èÜ Aó÷ïëçèår ìÝ ôÞ äéáöïñÜ
AíÜìåóá óôÞí ïsêïíïìßá ô\ò Ñþìçò Að' Têåßíç
ôïˆ Âõæáíôßïõ32, èÜ Šðïãñáììßóåé ôüí ðáñåìâá-
ôéêü ÷áñáêô\ñá ô\ò Âõæáíôéí\ò ïsêïíïìßáò33 êáß
ìÝ âÜóç ôÞí Vêäïóç ôïˆ «’Åðáñ÷éêïˆ Âéâëßïõ»
èÜ AîéïëïãÞóåé ôüí säéüìïñöï ÷áñáêôÞñá ô™í
óõíôå÷íé™í34.
Ôü 1943 Têäßäåé ôüí Á´ ôüìï ô™í «Âõæáí-
ôéí™í Ìåëåô™í» ðïý Aðïôåëår êáñðü ìáêñï÷ñü-
íéùí Tñåõí™í êáß óõóôçìáôéê\ò óðïõä\ò. ‘Ï ôü-
ìïò á‰ôüò ðñáãìáôåýåôáé ôÞí ðïëéôéêÞ ô\ò Ìá-
êåäïíéê\ò Äõíáóôåßáò êáôÜ ô\ò ìåãÜëçò säéï-
êôçóßáò, ôÞí êñßóç ôïˆ 11ïõ ásþíá êáß ôÞí êá-
ôáóôñïöÞ ôïˆ Ìéêñáóéáôéêïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ. ‘Ç
Tîáèëßùóç ô™í ãåùñã™í ðïý Tð\ëèå Aðü ôü êá-
èåóôþò ô™í ÷áñéóôçñßùí êáß äùñå™í ðïý âáè-
ìéárá õtïèÝôçóáí ït á‰ôïêñÜôïñåò êáôÜ ôïýò ôå-
ëåõôáßïõò ás™íåò ôïˆ Âõæáíôßïõ óõíåôÝëåóå óôÞí
ðáñáêìÞ ôïõ. ‘Ï Á´ ôüìïò ðáñïõóéÜóèçêå ôü U-
ðüìåíï Vôïò Aðü ôüí Âõæáíôéíïëüãï-Aêáäçìáúêü
Êùíóôáíôríï ²Áìáíôï35.
Ôü èÝìá ô\ò ãáéïêôçóßáò êáß _ ðáñá÷þñçóç
ô™í ðñïíïìßùí óÝ óõãêåêñéìÝíåò ðñïóùðéêüôçôåò
ô\ò âõæáíôéí\ò êïéíùíßáò èÜ óõíå÷ßóåé íÜ Aðáó÷ï-
ëår ôüí ÄéïìÞäç. ‘Ç Vêäïóç ôïˆ ÷ñõóïâïýëëïõ ôïˆ
Êùíóôáíôßíïõ Ðáëáéïëüãïõ ôïˆ Vôïõò 1449 ðïý
Tðéêýñùíå ôÜ Añãõñüâïõëëá ôïˆ Äåóðüôç ôïˆ
ÌùñÝùò Èåïäþñïõ ´ ãéÜ ôÞí ðáñá÷þñçóç TêôÜ-
óåùí ã\ò óôïýò ãõéïýò ôïˆ Ãåìéóôïˆ Aðü ôüí
Êùíóôáíôríï ÊïõãÝá (1928) Aðáó÷üëçóå ôüí
ÄéïìÞäç, ‚ ‚ðïrïò, óÝ ó÷åôéêÞ ôïõ Aíáêïßíùóç
óôÞí ’Áêáäçìßá ’Áèçí™í ìÝ ôßôëï «Ôü ÷ñõóü-
âïõëëïí Êùíóôáíôßíïõ ôïˆ Ðáëáéïëüãïõ êáß ôü
öåïõäáëéêüí äßêáéïí óôü ÂõæÜíôéïí»36, äéåñåõí@
ôßò äéáôÜîåéò ôïˆ êåéìÝíïõ ôïˆ ÷ñõóïâïýëëïõ êáß
êáôáëÞãåé óôü óõìðÝñáóìá …ôé äéáôÜîåéò öñáã-
êéê™í öåïõäáëéê™í èåóì™í åyíáé Tìöáíårò óôü Âõ-
æÜíôéï êáôÜ ôüí 14ï êáß 15ï ás™íá.
Ôü 1946 èÜ êõêëïöïñçèår _ tóôïñéêÞ ôïõ
ðñáãìáôåßá ìÝ ôßôëï Át óëáâéêáß Tðéäñïìáß óôÞí
 Ì Á
64 Å ÑÙ
É
ÁÖ
‘ÅëëÜäá êáß _ ðïëéôéêÞ ôïˆ Âõæáíôßïõ (’Áè\íáé:
ÐáðáæÞóçò, 1946), ðïý Aðïôåëår ôüí ´ ôüìï
ô™í Âõæáíôéí™í Ìåëåô™í ôïõ. ‘Ï ÄéïìÞäçò
ðñïâáßíåé óÝ óõóôçìáôéêÞ ìåëÝôç ô™í ðçã™í
êáß ô™í óõããñáöÝùí ðïý êÜíïõí ëüãï ãéÜ ôÞí
êÜèïäï ô™í ’ÁâáñïóëÜâùí óôÞí UëëçíéêÞ Tðé-
êñÜôåéá (óó. 9-14) êáß ìÝ ëåðôïìÝñåéá Tîéóôïñår
ôÞí óëáâéêÞ TîÜðëùóç êáôÜ ôüí 7ï êáß 8ï ás™-
íá êáß ôÞí ðïëéôéêÞ ôïˆ Âõæáíôßïõ.
Óôüí TíáñêôÞñéï ëüãï ôïõ óôÞí ’Áêáäçìßá
’Áèçí™í êáôÜ ôÞí Tðßóçìç Šðïäï÷Þ ôïõ ›ò ôá-
êôéêïˆ ìÝëïõò ôÞí 15ç Ìáñôßïõ 1947 ìÝ ôßôëï
«×áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá ô\ò Aêì\ò êáß
ðáñáêì\ò ôïˆ Âõæáíôßïõ»37, èÜ Aíáöåñèår óÝ ‚-
ñéóìÝíá ãåãïíüôá êáß óÝ óõãêåêñéìÝíåò ðñïóù-
ðéêüôçôåò ðïý óçìÜäåøáí ôÞí Šðåñ÷éëéåô\ tóôï-
ñßá ôïˆ Âõæáíôßïõ.
ÌÝ ôü ðñüâëçìá ô\ò öïñïëïãßáò ô\ò ã\ò,
ôïˆ ï‰óéùäÝóôåñïõ ðáñáãùãéêïˆ óõíôåëåóô\ ô\ò
Âõæáíôéí\ò ïsêïíïìßáò, èÜ Aó÷ïëçèår óÝ Xíá ôå-
ëåõôárï äçìïóßåõìÜ ôïõ ìÝ ôßôëï «‘Ç TîÝëéîéò
ô\ò öïñïëïãßáò ô\ò ã\ò óôü ÂõæÜíôéïí»38, …ðïõ
èÜ Šðïãñáììßóåé …ôé _ âáèìéárá á‹îçóç ô\ò öï-
ñïëïãßáò ô\ò ã\ò —_ ‚ðïßá Šð\ñîå ðçãÞ Tóü-
äùí ãéÜ ôü äçìüóéï ôáìårï— ‚äÞãçóå óôÞí TîÜ-
ðëùóç ô™í Aãñïô™í êáß ôÞí ìåßùóç ô\ò ðáñá-
ãùãéêüôçôïò ìÝ Cìåóç óõíÝðåéá ôÞí TëÜôôùóç
ô\ò ãåùñãéê\ò ðáñáãùã\ò.
Åyíáé, ôÝëïò, Aîéïóçìåßùôï êáß ƒ÷é å‰ñýôåñá
ãíùóôü …ôé ‚ ’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò åy÷å UôïéìÜ-
óåé Xíá ôñßôï ô\ò óåéñ@ò «Âõæáíôéíáß ÌåëÝôáé»
ìÝ ôïýò Šðüôéôëïõò á) ‘Ç ïsêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ
ôïˆ öèßíïíôïò Âõæáíôßïõ êáß â) ‘Ç TîÜñèñùóéò
ô\ò äéïéêÞóåùò, ‚ ‚ðïrïò Vìåéíå Aêüìá AíÝêäï-
ôïò40, Cí êáß ‚ ‘Ïìüôéìïò ÊáèçãçôÞò ô\ò Óôñá-
ôéùôéê\ò Ó÷ïë\ò ʼnåëðßäùí ÓÜââáò ÓðÝíôæáò41
Aðü ðïëý ðáëáéÜ åy÷å Šðïóôçñßîåé ôÞí Vêäïóç
ô™í Aäçìïóßåõôùí á‰ô™í êåéìÝíùí.
ÔåëéêÝò ðáñáôçñÞóåéò
‘Ï ’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞäçò Aíôéðñïóþðåõå A-
íáìöéóâÞôçôá ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ öéëå-
ëåõèåñéóìïˆ óÝ ìéÜ ðåñßïäï ðïý ôÜ êåëåýóìáôá
ô\ò êåûíóéáí\ò èåùñßáò êáß ô\ò ðáñåìâáôéê\ò
ðïëéôéê\ò âñßóêïíôáí óôÞí Tðéêáéñüôçôá. ÌÝ
ôÞí tóôïñéêÞ ôïõ ðáéäåßá êáôÜëáâå ôÞí Vííïéá
ô\ò óõíÝ÷åéáò, ô\ò Aíáíåþóåùò, ô\ò Aíáðñïóáñ-
ìïã\ò. Ôü tóôïñéêïïéêïíïìéêü ôïõ Vñãï ãéÜ ôü
ÂõæÜíôéï ôüí AíÝäåéîå ›ò Xíá óõíå÷éóôÞ ôïˆ ’Áí-
äñÝá Ì. ’ÁíäñåÜäç êáß óõíÝâáëëå óôÞ ìåëÝôç
ôïˆ Âõæáíôéíïˆ íïìßóìáôïò.
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Ðëçñïöïñéáêü Šëéêü ãéÜ ôÞ æùÞ êáß ôü Vñãï ôïˆ
’Áëåî. ÄéïìÞäç AñõóèÞêáìå Aðü ôÜ äçìïóéåýìáôá ô™í
Êùíóôáíôßíïõ Ôñéáíôáöõëëïðïýëïõ «Ðåñß ôïˆ Vñãïõ ôïˆ
’ÁëåîÜíäñïõ ÄéïìÞäïõò. Ðñïóöþíçóéò êáôÜ ôÞí Šðïäï÷Þ
ôïõ», ÐñáêôéêÜ ô\ò ’Áêáäçìßáò ’Áèçí™í, 22 (1947),
8ã´-8è´. ’Á.È. ’Áããåëïðïýëïõ, «‘Ï ’ÁëÝîáíäñïò ÄéïìÞ-
äçò ›ò Ïsêïíïìïëüãïò», óôïˆ säßïõ, ÏsêïíïìéêÝò ’Áðüøåéò
1946-1958. ’Áè\íáé: Äßöñïò, 1958, óó. 49-56 [Aíáôý-
ðùóç ’Á.È. ’Áããåëïðïýëïõ, ’Áðü ôÞí Êáôï÷Þ óôüí ’Åì-
öýëéï. ‘Ç ÌåãÜëç ʼnèýíç ô™í ÓõììÜ÷ùí. ´Åíá âéâëßï-
óõíÝíôåõîç óôüí Óïöïêë\ Ã. Äçìçôñáêüðïõëï. ’ÁèÞíá:
Ðáñïõóßá, 1994, óó. 207-13]. Îåí. Æïëþôá, Ït ðñ™ôïé
Äéïéêçôáß ô\ò ÔñáðÝæçò ô\ò ‘ÅëëÜäïò 1928-1954. ’Áè\-
íáé 1957, óó. 9-14.
2. ’Éù. ÊáëéôóïõíÜêç «×áéñåôéóìüò êáôÜ ôÞí Tðßóç-
ìïí Šðïäï÷Þí ôïˆ ’ÁëåîÜíäñïõ ÄéïìÞäïõò ›ò ôáêôéêïˆ ìÝ-
ëïõò ô\ò ’Áêáäçìßáò», ÐñáêôéêÜ ô\ò ’Áêáäçìßáò ’Á-
èçí™í 22 (1947) [1951], 8á´-8â´.
3. Ê. Ôñéáíôáöõëëïðïýëïõ, ….ð., ó. 8ä´.
4. Îåíïö. Æïëþôá, ….ð., ó. 11.
5. Ðñâ. ôÞí ðáñïõóßáóç ôïˆ ðñþôïõ ôüìïõ Aðü ôüí
Aêáäçìáúêü, ÊáèçãçôÞ Âõæáíôéí\ò ‘Éóôïñßáò Ê. ²Áìáí-
ôï óôÞí ’Áêáäçìßá ’Áèçí™í. Âë. ÐñáêôéêÜ ô\ò ’Áêáäç-
ìßáò ’Áèçí™í, 19 (1944) [1948], 191-193.
6. Óð. Ìáñêåæßíç, Óýã÷ñïíç ÐïëéôéêÞ ‘Éóôïñßá ô\ò
‘ÅëëÜäïò (1936-1975), ôüì. ´, ’ÁèÞíá: ÐÜðõñïò,
1994, óó. 321-329.
7. Óð. Ìáñêåæßíç, ….ð., ó. 324.
8. Ðñâ. êáô' TêëïãÞí ôÜ äçìïóéåýìáôÜ ôïõ: ’Áëåî.
ÄéïìÞäç «’ÁðÜíôçóéò óôÜ Cñèñá ô™í Times ðåñß ô™í Uë-
ëçíéê™í ïsêïíïìéê™í», «Ìçíéáßá ÏsêïíïìéêÞ êáß Êïéíù-
íéêÞ ’Åðéèåþñçóéò», ô. 2 / 1925-26. ’ÁëåîÜíäñïõ Í. Äéï-
ìÞäïõò, ‘Ç íïìéóìáôéêÞ ìáò AóèÝíåéá êáß ôÜ ìÝóá ðñüò
èåñáðåßáí á‰ô\ò. ’Åí ’ÁèÞíáéò: ‘Åóôßá, 1928. ’Áëåî. Í.
ÄéïìÞäç, ÌåôÜ ôÞí Êñßóéí. Ïsêïíïìéêáß êáß äçìïóéïíïìé-
êáß ìåëÝôáé 1932-1934. ’Áè\íáé: Âéâëéïðùëårïí ÊÜïõö-
ìáí, 1935.
9. Ðñâ. ãéÜ ìéÜ Têôåí\ AíÜëõóç ôïˆ èÝìáôïò ôÞí T-
îïíõ÷éóôéêÞ êáß äéåñåõíçôéêÞ ìåëÝôç ôïˆ Ìé÷. Øáëéäüðïõ-
ëïõ, ‘Ç Êñßóç ôïˆ 1929 êáß ït ´Åëëçíåò ïsêïíïìïëüãïé.
ÓõìâïëÞ óôÞí tóôïñßá ô\ò ïsêïíïìéê\ò óêÝøçò óôÞí ‘Åë-
ëÜäá ôïˆ ÌåóïðïëÝìïõ. ’ÁèÞíá 1989, óó. 317, 320-325,
338-339.
10. ’Áëåî. Í. ÄéïìÞäïõò, ‘Ç íïìéóìáôéêÞ ìáò AóèÝ-
íåéá êáß ôÜ ìÝóá ðñüò èåñáðåßáí á‰ô\ò, ….ð., ó. 8.
11. ’Áëåî. Í. ÄéïìÞäïõò, ….ð., ó. 9.
12. ’Áëåî. Í. ÄéïìÞäïõò, ….ð., ó. 10.
13. Á. ÄéïìÞäïõò, ….ð., óó. 13-22.
14. Á. ÄéïìÞäïõò, ….ð., ó. 22, ‚ ‚ðïrïò èÜ Šðïãñáì-
ìßóåé: «A ó ö á ë ™ ò ô Ü ä ç ì ü ó é á ï s ê ï í ï ì é ê Ü T î á ñ -
èñþíïíôáé Tê âÜèñùí, äÝí ŠðÜñ÷åé äÝ ï‰äå-
ìßá ðåñßðôùóéò Tí ô¨ êüóì¤ êñÜôïõò, Tîåë-
èüíôïò Cíåõ âáèõôÜôùí êáß ásóèçôïôÜôùí
ôñáõìÜôùí Tê ô\ò äõíçñ\ò á‰ô\ò ðåñéðå-
ô å ß á ò » (‘ÕðïãñÜììéóç Aðü ôüí ÄéïìÞäç).
15. ’Á. ÄéïìÞäïõò, ….ð., óó. 29-34. Ìé÷. Øáëéäüðïõ-
ëïõ, ÐïëéôéêÞ Ïsêïíïìßá êáß ´Åëëçíåò äéáíïïýìåíïé. Ìå-
ëÝôåò ãéÜ ôÞí ‘Éóôïñßá ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ÓêÝøçò óôÞ óýã-
÷ñïíç ‘ÅëëÜäá. ’ÁèÞíá: ôõðùèÞôù Ã. Äáñäáíüò, 1999,
óó. 142-143.

ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÄÉÏÌÇÄÇÓ (1874-1950)
16. ’Á. ÄéïìÞäïõò, ….ð., ó. 41.
17. ’Á. ÄéïìÞäïõò, ….ð., ó. 44.
18. ’Á. ÄéïìÞäïõò, Ôü ðñüâëçìá ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ ìáò
ìÝëëïíôïò. ’Áè\íáé 1935.
19. ’Áëåî. Í. ÄéïìÞäç, ÌåôÜ ôÞí êñßóéí, ….ð., óó.
61-80.
20. ÄÝí åyíáé ÷ùñßò óçìáóßá íÜ óçìåéþóïõìå …ôé ôÞí
óçìáóßá ô\ò âáñåé@ò âéïìç÷áíßáò ãéÜ ôÞí ïsêïíïìéêÞ AíÜ-
ðôõîç ô\ò ÷þñáò åy÷å Aíáëýóåé Añãüôåñá ‚ Ä. ÌðÜôóçò
óôü Vñãï ôïõ ‘Ç âáñåéÜ âéïìç÷áíßá óôÞí ‘ÅëëÜäá. ’Áè\-
íáé: ÔÜ ÍÝá Âéâëßá, 1947 [âë. ôÞí ôñßôç Vêäïóç ìÝ ðñü-
ëïãï Í. Êéôóßêç, ’ÁèÞíá: ÊÝäñïò, 1977], ‚ ‚ðïrïò èÜ
óôçñé÷èår óôßò ãíùìïäïôÞóåéò ôïˆ ’ÁíùôÜôïõ Ïsêïíïìéêïˆ
Óõìâïõëßïõ.
21. Ðñâë. ’Á. ÄéïìÞäç. Äýï Cñèñá: 1) «ÓêÝøåéò ôé-
íÝò Tðß ô\ò ïsêïíïìéê\ò êáôáóôÜóåùò» («ÍÝá Ïsêïíïìß-
á», 4 Öåâñïõáñßïõ 1947). 2) «’ÁðÜíôçóéò óôÞí AíïéêôÞí
TðéóôïëÞí ôïˆ ê. Ê. ÂáñâáñÝóóïõ» («ÍÝá Ïsêïíïìßá», 6
’Áðñéëßïõ 1947). ’Éäßïõ, Íïìéóìáôéêáß ÐåñéðÝôåéáé. ’Áè\-
íáé, ’Ïêôþâñéïò 1948. Ðñüêåéôáé ãéÜ Aíáäçìïóßåõóç äýï
Cñèñùí ôïõ óôü «Â\ìá» ô\ò 11çò, 13çò êáß 14çò ’Éïõ-
ëßïõ 1948.
22. ‘Ï ’Á. ’Áããåëüðïõëïò ðïý åy÷å Têëåãår ôü 1932
ŠöçãçôÞò ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò êáß Vêôáêôïò êáèçãçôÞò
ôü 1938, äéáäå÷üìåíïò ôüí ’Á. ’ÁíäñåÜäç, Aðïëýèçêå ìÝ
âÜóç ôü È´ ØÞöéóìá ô\ò 24-8-46 ãéÜ ôÞí AíÜìéîÞ ôïõ
óôÞí ÊõâÝñíçóç ôïˆ Âïõíïˆ. Ôü ðåñéïäéêü äéåõèõíüôáí ìå-
ôÜ ôü 1950 —êáß ìÝ÷ñé íÜ TðéóôñÝøåé, ôü 1958, ‚ ’Áã-
ãåëüðïõëïò Aðü ôÞí ‘Åëâåôßá óôÞí ‘ÅëëÜäᗠAðü ôüí
×. ’Áãáëëüðïõëï. Ôü ðåñéïäéêü êõêëïöïñïˆóå Aíåëëéð™ò
óÝ ìçíéáßá âÜóç ìÝ÷ñé ôü 1967, ‚ðüôå êáß AíÝóôåéëå ‚ñé-
óôéêÜ ôÞí ëåéôïõñãßá ôïõ.
23. ’Á. ÄéïìÞäç, ….ð., ’Áè\íáé 1947, óó. 4-5.
24. ’Á. ’É. Óìðáñïýíç, ÌåëÝôáé êáß ’ÁíáìíÞóåéò Tê
ôïˆ Â´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ. ’Áè\íáé 1951, óó. 38-41.
25, 26. ’Á. ÄéïìÞäç, ….ð., óó. 5-7. ×áñáêôçñéóôéêÜ
AíáöÝñåé ‚ ÄéïìÞäçò …ôé «_ ‘ÅëëÜò Têåöáëáéïäüôçóå ôüí
Ãåñìáíéêüí ðüëåìïí óôÞí ’ÁöñéêÞí».
Ôü èÝìá ôïˆ êáôï÷éêïˆ äáíåßïõ AíáêéíÞèçêå Tê íÝïõ
Aðü ôüí Aåßìíçóôï ’Áêáäçìáúêü êáß ÊáèçãçôÞ ²Áããåëï
È. ’Áããåëüðïõëï, ‚ ‚ðïrïò åy÷å ðñïôåßíåé …ôé ôü ðïóü á‰-
ôü ôïˆ äáíåßïõ èÜ eôáí äõíáôüí íÜ ÷ïñçãçèår óôÞí ‘Åë-
ëÜäá «óÝ ìéÜ ìåóïðñüèåóìç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï ìÝ êáôáíá-
ëùôéêÜ êáß êåöáëáéïõ÷éêÜ AãáèÜ, ìÝ Tðåíäýóåéò a ìÝ T-
ÂõæáíôéíÜ ÌåëåôÞìáôá ’ÁëåîÜíäñïõ ÄéïìÞäïõò
Ðáñáôßèåôáé êáôáãñáöÞ ô™í äçìïóéåõìÜôùí ôïˆ
’ÁëåîÜíäñïõ ÄéïìÞäïõò êáôÜ óåéñÜ ÷ñïíïëïãéêÞ:
á. «‘Ç ðïëéôéêÞ ô\ò Ìáêåäïíéê\ò Äõíáóôåßáò
êáôÜ ô\ò ìåãÜëçò säéïêôçóßáò», ‘ÅëëçíéêÜ É-
Á (1938), 249-62.
â. «Ïsêïíïìéêáß ðåñéðÝôåéáé ôïˆ ðáñáêìÜæïíôïò
Âõæáíôßïõ. ‘Ç ôåëéêÞ ðô™óéò ôïˆ Âõæáíôéíïˆ
íïìßóìáôïò», ’Åðéèåþñçóéò Êïéíùíéê\ò êáß
Ì Á
Å ÑÙ 65
É
ÁÖ
êôåëÝóåéò âáóéê™í Vñãùí Šðïäïì\ò Aðü ãåñìáíéêÝò Uôáé-
ñåråò, ðïý èÜ ðëçñùèïˆí Aðü ôü ãåñìáíéêü êñÜôïò». ’Á.È.
’Áããåëïðïýëïõ, ’Áðü ôÞí Êáôï÷Þ óôüí ’Åìöýëéï. ….ð., ó.
34. ÔÞí ðëçñÝóôåñç AíÜëõóç êáß ðëÝïí TìðåñéóôáôùìÝ-
íç ôïˆ ðñïâëÞìáôïò V÷åé êÜíåé ‚ Ô. ‘ÇëéáäÜêçò, Ït Tðá-
íïñèþóåéò êáß ôü ãåñìáíéêü êáôï÷éêü äÜíåéï. ’ÁèÞíá: Äå-
ôïñÜêç, 1997.
27. ’Á. ÄéïìÞäç, Äýï ²Áñèñá, óó. 13-14 (ŠðïãñÜì-
ìéóç ÄéïìÞäç).
28. Äçìïóéåýèçêå óôÞí «’Åðéèåþñçóéí Êïéíùíéê\ò
êáß Äçìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò» ô™í Êáèçãçô™í ’Á. ’Áããå-
ëïðïýëïõ-Î. Æïëþôá, Vô. 8ïí. ô÷. Ã-Ä, ’Éïýëéïò-ÄåêÝì-
âñéïò 1939, óó. 277-303.
29. ’Á. ÄéïìÞäç, «Ïsêïíïìéêáß ðåñéðÝôåéáé...», ….ð.,
ó. 279.
30. Á‰ôüèé, ó. 294-95.
31. Äçìïóéåýèçêå óôÞí «’Åðéèåþñçóéí Êïéíùíéê\ò
êáß Äçìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò», Vô. 12ï, ô÷. Á-Â, ’ÉáíïõÜ-
ñéïò-’Éïýíéïò 1943, 3-28.
32. ’Á. ÄéïìÞäç, «‘Ç ÂõæáíôéíÞ Ïsêïíïìßá...», ….ð.,
ó. 5-6.
33. ’Á. ÄéïìÞäç, ….ð., óó. 9-12.
34. ’Á. ÄéïìÞäç, ….ð., óó. 17-20.
35. Ê. ’ÁìÜíôïõ, «Ðáñïõóßáóéò ôïˆ âéâëßïõ ôïˆ ’Á-
ëåîÜíäñïõ ÄéïìÞäïõò, Âõæáíôéíáß ÌåëÝôáé, ôüì. Á´»,
ÐñáêôéêÜ ô\ò ’Áêáäçìßáò ’Áèçí™í, 19 (1944) [1948],
191-193.
36. ÐñáêôéêÜ ô\ò ’Áêáäçìßáò ’Áèçí™í 19 (1944)
[1948] 194-198.
37. ‘Ï ÄéïìÞäçò åy÷å Têëåãår ’Áêáäçìáúêüò aäç Aðü
ôßò 7 ’Éïõíßïõ 1945, _ Tðßóçìç Šðïäï÷Þ ôïõ åy÷å …ìùò
êáèõóôåñÞóåé.
38. ÐñáêôéêÜ ’Áêáäçìßáò ’Áèçí™í 22 (1947) [1951]
8é´-8ëå´.
39. ’Åðåôçñßò ‘Åôáéñåßáò Âõæáíôéí™í Óðïõä™í 19
(1949) 306-314.
40. Ôü èÝìá á‰ôü ãíùóôïðïßçóå ‚ ÈáíÜóçò ÐåôóÜ-
ëçò-ÄéïìÞäçò óôÞí AíáìíçóôéêÞ Vêäïóç ô\ò «ÍÝáò ‘Å-
óôßáò» 1453-1953 (ô÷. 622/1953), «’ÁöéÝñùìá óôÜ
Ðåíôáêüóéá ²Åôç Aðü ôÞí ´Áëùóç».
41. Ó. ÓðÝíôæá «Ôñårò ïsêïíïìéêïêïéíùíéêÝò êáß ðïëé-
ôéêÝò ìåëÝôåò ôïˆ ÈáíÜóç ÐåôóÜëç-ÄéïìÞäç», «ÍÝá ‘Å-
óôßá». ’ÁöéÝñùìá óôüí ÈáíÜóç ÐåôóÜëç-ÄéïìÞäç (1904-
1995). ×ñéóôïýãåííá 1995, óó. 172-178, Tä™ ó. 173.
Äçìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò, Vô. 8ïí, ô÷. Ã-Ä, ’É-
ïýëéïò-ÄåêÝìâñéïò 1939, óó. 277-303.
ã. ‘Ç êñßóéò ôïˆ 11ïõ ás™íïò êáß _ êáôáóôñïöÞ
ôïˆ Ìéêñáóéáôéêïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ. ’ÁíÜôõðïí
Tê ô\ò «ÍÝáò ‘Åóôßáò», ’Áè\íáé 1942.
ä. Âõæáíôéíáß ÌåëÝôáé, ôüì. Á´. ’Áè\íáé 1943,
2ç Vêäïóéò, ’Áè\íáé, ²Éêáñïò, 1951.
å. «‘Ç ÂõæáíôéíÞ Ïsêïíïìßá êáß _ ðïëéôéêÞ ôïˆ
ðáñåìâáôéóì, ’Åðéèåþñçóéò Êïéíùíéê\ò
 Ì Á
66 Å ÑÙ
É
ÁÖ
êáß Äçìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò, Vô. 12ïí, ô÷. Á-
Â, ’ÉáíïõÜñéïò-’Éïýíéïò 1943, óó. 3-28.
óô. «’Áðü ôÞí ðíåõìáôéêÞí êáß èñçóêåõôéêÞí
æùÞí Tðß Êïìíçí™í êáß ô™í ôåëåõôáßùí ásþ-
íùí ôïˆ Âõæáíôßïõ», ’ÁíÜôõðïí Tê ô\ò «ÍÝ-
áò ‘Åóôßáò», 1943, Aíáôõðþèçêå óÝ: Âõæáí-
ôéíáß ÌåëÝôáé, ôüì. Á´, óó. 225 ê.Uî.
æ. «Ôü ÷ñõóüâïõëëïí Êùíóôáíôßíïõ ôïˆ Ðáëáé-
ïëüãïõ êáß ôü öåïõäáëéêüí äßêáéïí åsò ôü Âõ-
æÜíôéïí», ÐñáêôéêÜ ô\ò ’Áêáäçìßáò ’Áèçí™í
19 (1944) [äçì. 1948], 194-198.
ç. Âõæáíôéíáß ÌåëÝôáé, ôüì. ´: Át óëáâéêáß T-
ðéäñïìáß åsò ôÞí ‘ÅëëÜäá êáß _ ðïëéôéêÞ ôïˆ
Âõæáíôßïõ. ’Áè\íáé: ÐáðáæÞóçò, 1946.
è. «‘Ç TîÝëéîéò ô\ò öïñïëïãßáò ô\ò ã\ò åsò ôü
ÂõæÜíôéïí», ’Åðåôçñßò ‘Åôáéñåßáò Âõæáí-
ôéí™í Óðïõä™í 19 (1949), 306-314.
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
é. «×áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá ô\ò Aêì\ò êáß
ðáñáêì\ò ôïˆ Âõæáíôßïõ», ÐñáêôéêÜ ô\ò ’Á-
êáäçìßáò ’Áèçí™í 22 (1947) [äçì. 1951],
8é´-8ëå´.
éá. «’ÁíÝêäïôåò óåëßäåò: Äõôéêüò êáß âõæáíôé-
íüò öåïõäáëéóìüò», ÍÝá ‘Åóôßá, Vô. ÊÅ´,
ô÷. 579, 15 Á‰ãïýóôïõ 1951, óó. 1100-
1114.
éâ. «’Áðü ôÞí ïsêïíïìéêÞí ðïëéôéêÞí ôïˆ öèßíïí-
ôïò Âõæáíôßïõ. ‘Ç TîÝëéîéò ìåôÜ ôü 1204»,
ÍÝá ‘Åóôßá, ô÷. 622, 1953, óó. 823-832.
ÐáñáìÝíïõí AíÝêäïôïé äýï Aêüìç ôüìïé ô™í
«Âõæáíôéí™í Ìåëåô™í», ôüì. ô: ÏsêïíïìéêÞ
ðô™óéò ôïˆ Âõæáíôßïõ, ôüì. Ä´. Ôü Ó÷ßóìá êáß
át óõíÝðåéáé ô\ò Têêëçóéáóôéê\ò ðïëéôéê\ò ôïˆ
Âõæáíôßïõ.

Êåßìåíá ôïˆ ’Á. ÄéïìÞäç

Ó ôü TíäéáöÝñïí ðüíçìÜ ôïõ «Ïsêïíïìéêáß ðåñéðÝôåéáé ôïˆ ðáñáêìÜæïíôïò Âõæáíôßïõ»
(«’Åðéèåþñçóéò Êïéíùíéê\ò êáß Äçìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò», Vô. 8ïí, ô÷. Ã-Ä, ’Éïý-
ëéïò-ÄåêÝìâñéïò 1939, 277-303) Aðïäßäåé êáôÜ ôñüðïí óáö\ êáß Aðïöáóéóôéêü ôü âõ-
æáíôéíü íüìéóìá, ôÞí tóôïñßá ôïõ êáß ôßò íïèåýóåéò ðïý ŠðÝóôç. ÐáñáèÝôïõìå Aðüóðá-
óìá Aðü ôü óõãêåêñéìÝíï á‰ôü Vñãï ôïõ:
Ôü AøåõäÝóôåñïí äårãìá ô\ò ïsêïíïìéê\ò äõ- óßáí êáß ðïéêßëçí, ãåùñãéêÞí êáß âéïìç÷áíéêÞí,
íÜìåùò ôïˆ Âõæáíôßïõ, Šð\ñîåí _ Tðß ìáêñïôÜ- ìÝ ðëçèõóìüí —ìrãìá äéáöüñùí öõë™í— ñÝ-
ôçí ðåñßïäïí ÷ñüíïõ äéáôÞñçóéò Aêåñáßïõ íïìß- ðïíôá ðñüò ôõ÷ïäéùêôéóìüí, AóêÞóáíôá AíÝêá-
óìáôïò. ²Áèéêôïí ôïˆôï óôÞí åsò ÷ñõóüí ðåñéå- èåí ôü Tìðüñéïí, äéáêñéíüìåíïí Aðü êáôáãùã\ò
êôéêüôçôá, AðÝêôçóåí AäéÜóåéóôïí äéåèíÝò êý- äéÜ ôÞí ôå÷íéêÞí ôïõ säéïöõÀáí, åy÷å óõãêåíôñþ-
ñïò, äéüôé eôï AóöáëÝò ìÝôñïí Aîßáò ìÝ ìÞ Aì- óåé ôü ðëåróôïí ô\ò ôïˆ ôüôå êüóìïõ êéíÞóåùò.
öéóâçôïõìÝíçí AîïöëçôéêÞí äýíáìéí. ’ÁíÜ ôÞí Åy÷åí Tîåëé÷è\ á‰ôü ôïˆôï åsò äéåèí\ AãïñÜí, T-
ôüôå ãíùóôÞí ïsêïõìÝíçí, ôÞí êåéìÝíçí Tíôüò îåìåôáëëåýåôï äÝ …ëáò ôßò Tíôåˆèåí šöåëåßáò2.
ôïˆ êýêëïõ ô\ò Tìðïñéê\ò êéíÞóåùò, Têõêëïöü- Ït ìåãÜëïé á‰ôïêñÜôïñåò ìÝ ôÞí íïìïèåóßáí
ñåé AíÝôùò ôü ÷ñõóïˆí ôïˆ Âõæáíôßïõ íüìéóìá, ôùí, Tíßó÷õóáí ôÞí êáôåýèõíóç á‰ôÞí êáß ðñïÞ-
Bðô™ò öáíåñþíùí óôïýò äéáöüñïõò ëáïýò, ôÞí s- ãáãïí ôÜ ïsêïíïìéêÜ óõìöÝñïíôá ô\ò Á‰ôïêñá-
ó÷ýí ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò. ωäåíüò ôïñßáò. ÌÝ ôü ÷ñõóïˆí íüìéóìá (solidus) ôü Šðü
Cëëïõ íïìßóìáôïò _ Aêôéíïâïëßá, Šð\ñîåí å‰ñõ- Êùíóôáíôßíïõ ôïˆ ÌåãÜëïõ êáèéåñùèÝí —a B-
ôÝñá êáß êáôÜ ôüðïí êáß êáôÜ ÷ñüíïí1. ðë™ò íüìéóìá, âñáäýôåñïí äÝ Aðü ôïˆ 12-13 ás™-
Ásôßá ôïýôïõ Šð\ñîåí _ ïsêïíïìéêÞ äñáóôç- íïò ŠðÝñðõñïí êáëïýìåíïí3— Tðß ô\ âÜóåé Aêñé-
ñéüôçò ôïˆ Âõæáíôßïõ êáß _ êáè' …ëïí ôüí ìåóáß- âïˆò óôáèìßóåùò ô\ò åsò ÷ñõóüí ìåôáëëéê\ò Aîß-
ùíá TìðïñéêÞ êáé íáõôéêÞ ôïõ êõñéáñ÷ßá, cí T- áò, Vðëáóáí ƒñãáíïí AóöáëÝò, óôçñéæüìåíïí åsò
ãíþñéæå íÜ ðåñéöñïõñj ðïëéôéê™ò êáß ðïëåìéê™ò. Šãéårò íïìéóìáôéêÜò Añ÷Üò. Ðåñéöñïõñïýìåíïí
Äåóðüæïí ô™í êõñéùôÝñùí Añôçñé™í ôßò ‚ðïßåò ðÜíôïôå, ÷ùñßò ï‰äåìßá Aëëïßùóéò ô\ò Añ÷éê\ò
T÷ñçóéìïðïßåé ôü Aðü Aíáôïë™í êáß âïññ@ Tìðü- âÜóåùò íÜ åyíáé AíåêôÞ, TðÝñáóå ÷ùñßò íÜ êáì-
ñéïí, Cñ÷ïí ô™í èáëáóó™í äé' £í êáô' AíÜãêçí öèj, ôßò äïêéìáóßåò ô\ò ðåñéðåôåéþäïõò âõæáí-
ìåôåöÝñïíôï ôÜ ðñïúüíôá, ìÝ ðáñáãùãÞí ðëïõ- ôéí\ò tóôïñßáí, ìÝ÷ñé ô™í ÷ñüíùí ô\ò ðáñáêì\ò.

ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÄÉÏÌÇÄÇÓ (1874-1950)
‘Ç æùíôáíÞ ðëïõôïðáñáãùãéêÞ TíÝñãåéá
ô™í ëá™í ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò, ïsêïýíôùí ÷þñáò
Añ÷áßïõ ðïëéôéóìïˆ êáß TîåëéãìÝíçò ïsêïíïìßáò,
åuëêõå ðáëáéüèåí ìÝãá ìÝñïò ôïˆ êõêëïöïñïˆí-
ôïò ðïëõôßìïõ ìåôÜëëïõ.
‘Ç á‰ôüìáôïò óôñïöÞ ôïˆ ÷ñõóïˆ ðñüò ôü
ÂõæÜíôéïí Šð\ñîåí AðïôÝëåóìá ô\ò só÷õñ@ò ïs-
êïíïìßáò ôïõ. ÄÝí Šð\ñîåí áôç ásôßá ô\ò Aíá-
ðôýîåþò ôçò, Aëë' Tîùôåñßêåõóéò ìüíïí ïsêïíï-
ìéê\ò Aêì\ò êáß Aðüäåéîéò BðôÞ …ôé Vöåõãåí ‚
÷ñõóüò êÝíôñá Aóèåí\ êáß Tíåôïðßæåôï Têår …ðïõ
Šð\ñ÷å æùíôáíüò ðëïˆôïò êáß äýíáìéò. ‘Ç óõó-
óþñåõóéò êáß AäéáôÜñáêôïò ðáñáìïíÞ ôïõ óôü
ÂõæÜíôéïí öáíåñþíïõí …ôé _ ïsêïíïìßá ôïýôïõ e-
ôï TíåñãçôéêÞ, a ôï‰ëÜ÷éóôïí …ôé Tí ô¨ óõíüë¤
ôçò äéåôçñårôï sóüññïðïò.
Âåâáßùò _ ôõöëÞ TöáñìïãÞ Tííïé™í ôßò ‚ðïß-
åò _ óýã÷ñïíç TðéóôÞìç V÷åé TîáãÜãg Aðü ìá-
êñÜ ðáñáôÞñçóç ô™í ïsêïíïìéê™í öáéíïìÝíùí
ôïˆ íåùôÝñïõ êüóìïõ, åsò ïsêïíïìßáí ëåéôïõñãïˆ-
óáí ìÝ Cëëáò a ôßò íˆí ìåèüäïõò, äýíáôáé íÜ ðá-
ñáóýñg åsò óöáëåñÜ óõìðåñÜóìáôá. ‘Ç ìåôáêß-
íçóéò êåöáëáßùí óôü óýóôçìá ôïˆ óõã÷ñüíïõ êá-
ðéôáëéóìïˆ, ìÝ ôÞí å‰áéóèçóßáí ô™í Aãïñ™í êáß
ôüí äåóðüæïíôá ñüëïí ô\ò ðßóôåùò, åyíáé ñáãäáßá
êáß Aðüôïìïò, át Tíôåˆèåí äÝ AíôéäñÜóåéò Cìåóïé,
Tí £ Cëëïôå ìüíïí Tí ôj ìáêñL äéáäñïìj ôïˆ ÷ñü-
íïõ Tîåäçëïˆíôï ôÜ AðïôåëÝóìáôá, _ Tðßäñáóßò
ôùí äÝ ï‹ôå Cìåóïò eôïí ï‹ôå å‰êüëùò ásóèçôÞ.
Åsò ôßò ãåíéêÝò ôçò ãñáììÝò …ìùò _ Añ÷Þ
…ôé _ äéáôÞñçóéò só÷õñïˆ íïìßóìáôïò åyíáé: ðñïú-
üí sóïññüðïõ ïsêïíïìßáò êáß á‰ôüìáôïò Aíôßêôõ-
ðïò êáñðïöüñùò TñãáæïìÝíçò êïéíùíßáò, Tíôüò
ðëáéóßïõ å‰çìåñïýóçò ðïëéôåßáò, só÷ýåé —ôç-
ñïõìÝíùí ô™í Aíáëïãé™í— Aðïëýôùò êáß äéÜ ôü
ÂõæÜíôéïí.
‘Ç öèïñÜ ôïˆ íïìßóìáôïò, _ ðô™óéò ô\ò A-
ãïñáóôéê\ò ôïõ äõíÜìåùò, _ óðÜíéò ôïˆ ÷ñõóïˆ,
ðáñáêïëïõèïˆí ìïéñáßùò ôÞí Aíéóïññïðßáí ô\ò ïs-
êïíïìßáò. Ôï Aîßùìá á‰ôü V÷åé só÷ýí äéÜ êÜèå ïs-
êïíïìßáí —Cëëïôå êáß íˆí— åŠñéóêïìÝíçí åsò ›-
ñéóìÝíïí Tðßðåäïí Tîåëßîåùò, ëåéôïõñãïˆóáí Tðß
ôj âÜóåé êáðéôáëéóôéê™í AíôéëÞøåùí, êéíïõìÝíçí
äÝ Tíôüò äéåèíïˆò ôñï÷é@ò. Ôï ÂõæÜíôéïí ›ò Tê
ô\ò ãåùãñáöéê\ò ôïõ èÝóåùò, ô\ò Têìåôáëëåý-
óåùò, Añ÷éê™ò ôï‰ëÜ÷éóôïí, Šðü ôïˆ säßïõ ðëç-
èõóìïˆ ðïëë™í säßùí ðçã™í ðëïýôïõ êáß ô\ò ðõ-
êí\ò ìÝ ôüí ôüôå êüóìïí Tðéêïéíùíßáò, ï‰äÝðïôå
åy÷å êëåéóôÞí ïsêïíïìßáí. Át óõíáëëáãáß eóáí óõ-
íå÷årò êáß _ Aëëçëåðßäñáóéò ôïýôùí ìåãÜëç. ‘Ç
UêÜóôïôå öïñÜ ô™í ñåõìÜôùí ô\ò äéåèíïˆò Tìðï-
ñéê\ò êéíÞóåùò TðçñÝáæå ôÞí ïsêïíïìßáí ôïõ.
Ì Á
Å ÑÙ 67
É
ÁÖ
Êáôþñèùíåí …ìùò áôç íÜ ŠðåñðçäL äõó÷åñåß-
áò êáß í' AíôéäñL Aðïôåëåóìáôéê™ò êáôÜ ïsêïíï-
ìéê™í ðëçãìÜôùí, ôÜ ‚ðïrá ðñïÞñ÷ïíôï óõíÞ-
èùò Aðü ôÞí âéáßáí a ëáíèÜíïõóáí ìåôáìüñöùóç
ôïˆ êüóìïõ Tíôüò ôïõ ‚ðïßïõ Têéíårôï.
ÊáôÜ ôÞí ìáêñÜí ðåñßïäïí ô\ò âõæáíôéí\ò
Šðåñï÷\ò, ìÝ÷ñé ô\ò ðôþóåùò ôïˆ 1204 —Aö'
fò ÷ñïíïëïãårôáé ‚ Aíßáôïò ðëÝïí ìáñáóìüò— _
ïsêïíïìßá ôïˆ Âõæáíôßïõ ŠðÝóôç Tí ôïýôïéò Tðá-
íåéëçììÝíïõò êëïíéóìïýò. ’ÅðÝäñùí Tð' á‰ô\ò
ôÜ äéÜöïñá tóôïñéêÜ ãåãïíüôá ôÜ ‚ðïrá ìåôåìüñ-
öùíáí ôÞí öÜóç ôïˆ ôüôå êüóìïõ, Vóôñåöáí ôÜ
ñåýìáôá ô\ò Tìðïñéê\ò êéíÞóåùò, Aíåäåßêíõïí
íÝïõò ðáñÜãïíôáò, Tóôåßñåõáí ðçãÜò ðñïúüíôùí
a AðÝêëåéáí AãïñÜò êáôáíáëþóåùò.
²Áîéïí TîÜñóåùò åyíáé …ôé ôü ÂõæÜíôéïí, ìå-
ôÜ ôÞí Tðß Êùíóôáíôßíïõ ïsêïíïìéêÞ Tîõãßáíóç
êáß ôÞí êïðÞ ô™í íÝùí íïìéóìÜôùí, Vìåéíå ðé-
óô™ò ðñïóêåêïëçìÝíïí óôü óýóôçìá ô\ò ÷ñõó\ò
âÜóåùò, só÷ˆóáí äé' …ëçí ôÞí Á‰ôïêñáôïñßáí, U-
íéáßáí Aêüìç êáß Têôåßíïõóáí ôÞí êõñéáñ÷ßáí ôçò
óôßò ÄõôéêÝò êáß ’ÁíáôïëéêÝò ÷þñåò. ‘Ç íïìé-
óìáôéêÞ áôç Uíüôçò äÝí äéåóðÜñèç êáß ìåôÜ ôüí
÷ùñéóìüí ôïˆ Äõôéêïˆ Aðü ôïˆ ’Áíáôïëéêïˆ
ÊñÜôïõò.’ÅðÝæçóå ìÜëéóôá áôç Tðß ìáêñüí ôïˆ
÷ùñéóìïˆ, ‚ Pirenne4 äÝ só÷õñßæåôáé, óôçñéæüìå-
íïò åsò só÷õñÜ Tðé÷åéñÞìáôá, …ôé êáô' ï‰äÝí át
âáñâáñéêáß Tðéäñïìáß êáß _ êáô' Aêïëïõèßáí ôïý-
ôùí TîÜñèñùóéò ô\ò Äýóåùò, TðçñÝáóå ôÞí êõ-
êëïöïñßáí ô™í Ñùìáúê™í íïìéóìÜôùí, ô™í
ÊùíóôáíôéíÜôùí äçë. êáß ô™í ìåôÝðåéôá Têäï-
èÝíôùí ‚ìïßïõ ôýðïõ ÷ñõó™í íïìéóìÜôùí. ‘Ç
«Romania» ðáñÜ ôÞí ÷áëÜñùóç ô™í ðïëéôéê™í
äåóì™í, ðáñáìÝíåé ï‰÷ eôôïí Aêüìç ›ò Uíüôçò
êüóìïõ, ðõêíÞ äÝ óõíå÷ßæåôáé _ Tðéêïéíùíßá ìå-
ôáîý ô\ò ðëïõóßáò êáß ðïëéôéóìÝíçò ’Áíáôïë\ò
êáß ô\ò öåñïìÝíçò ðñüò ôÞí êáôéïˆóáí Äýóåùò.
‘Ç Tðßäñáóéò ô\ò ’Áíáôïë\ò, èñçóêåõôéêÞ, êáë-
ëéôå÷íéêÞ, öéëïóïöéêÞ, íïìéêÞ, ïsêïíïìéêÞ äÝí
äéåêüðç. ÌÝ ôÞí AóõíáéóèÞôùò ìÜëéóôá Aóêïõ-
ìÝíçí Šðü ôïˆ ðïëéôéóìÝíïõ Âõæáíôßïõ ãïçôåßáí
Tðß ô™í âáñâÜñùí «L' Occident se Byzan-
tinnise5. Át èáëÜóóéáé óõãêïéíùíßáé äÝí Vðáõóáí,
öÝñïõí äÝ ðñüò ôßò äéÜöïñåò ðáñáèáëÜóóéåò ðü-
ëåéò ô\ò äõôéê\ò Ìåóïãåßïõ êáß säßùò ôÞí Ìáó-
óáëßáí êáß Âáñêåëþíçí, æùíôáíÜ Aêüìá êÝíôñá
ïsêïíïìéê\ò äñáóôçñéüôçôïò, ôÜ ðïëýôéìá ðñïú-
üíôá ô\ò ’Áíáôïë\ò, ôÜ ‚ðïrá Têårèåí ìåôåêïìß-
æïíôï óôÞí Tíäï÷þñáí, äé' Tí ðïëëïrò Aðü ’Áíá-
ôïëßôáò ñãáíùìÝíïí Tìðüñéïí6.
‘Ç AäéÜêïðïò áôç ðñïìÞèåéá Aíáôïëéê™í
 Ì Á
68 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ðñïúüíôùí óôïýò ðëçèõóìïýò ô\ò Äýóåùò Tðñï-
êÜëåóå óõíå÷\ Aðïññüöçóç ôïˆ ÷ñõóïˆ ô\ò Äý-
óåùò —ï‰äÝí ó÷åäüí äõíáìÝíçò íÜ ðñïóöÝñg Aí-
ôÜëëáãìá åsò TìðüñåõìᗠAðü ôßò AíáôïëéêÝò
÷þñåò, ðáëáéüèåí TîïéêåéùìÝíáò ìÝ ôÞí Aðïèç-
óáýñéóç ðïëõôßìùí ìåôÜëëùí.
ÔÞí ñãáíéêÞí á‰ôÞí Uíüôçôá ’Áíáôïë\ò êáß
Äýóåùò, ðáñÜ ôßò äéáãñáöüìåíåò aäç ìåôáîý ôùí
öõëåôéêÝò AíôéèÝóåéò, Añ÷ßæåé íÜ äéáóðL _ Aðü
ô™í ìÝóùí ôïˆ 7ïõ ás™íïò íéêçöüñïò ìïõóïõë-
ìáíéêÞ TðéäñïìÞ. Ìüëéò ›ò ït ²Áñáâåò êáôÝëá-
âïí ôßò âüñåéåò AêôÝò ô\ò ’Áöñéê\ò êáß ãåíüìå-
íïé êýñéïé ô\ò ‘Éóðáíßáò TäÝóðïóáí ô\ò äõôéê\ò
Ìåóïãåßïõ, Aðåêüðç _ TðáöÞ ìÝ ôÞí ’ÁíáôïëÞí.
²Åêôïôå ÷ñïíïëïãårôáé ó÷åäüí óôåãáíüò ÷ùñé-
óìüò ôïˆ êüóìïõ ô\ò Äýóåùò Aðü ôüí ðñïçãìÝ-
íïí êüóìïí ô\ò ’Áíáôïë\ò. ‘Ç Ìåóüãåéïò, AíÝ-
êáèåí óõíåêôéêüò êñßêïò ô™í äýï êüóìùí, Aðï-
âáßíåé ôüí 8ïí ás™íá ãñáììÞ äéá÷ùñéóìïˆ, äéüôé
ôü äõôéêüí ôáýôçò ôì\ìá, Tðß ìáêñïýò ás™íáò
ðåéñáôïêñáôïýìåíïí, Aðåêëåßóèç äéÜ ôü Tìðüñéïí
ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò ’Áíáôïë\ò7. ‘Ç äýóéò Vêôïôå
Aðïìïíïˆôáé, óâýíåé âáèìçäüí êÜèå Añ÷áßá ðá-
ñÜäïóéò êáß Añ÷ßæåé íÝá Tíôåë™ò æùÞ, Tðß säßùí
ðëÝïí âÜóåùí, îÝíç ðñüò êÜèå AíÜìíçóç Uëëç-
íïñùìáúêïˆ ðáñåëèüíôïò8.
‘Ï ðïëéôéóìüò ÷Üíåôáé, ‚ ëáüò êáôáðßðôåé
åsò ðåíßáí, Tìðüñéïí äÝí ŠðÜñ÷åé, óôåíáß ìüíïí
óõíáëëáãáß ô™í óôïé÷åéùä™í äéÜ ôÞí æùÞí Tðé-
ôçäåßùí. Ðáíôïˆ Tðéêñáôår ôü «Systeme
Domantal» ô\ò ðåñéùñéóìÝíçò äçë. êáôÜ ôüðïí
óôïé÷åéþäïõò á‰ôáñêåßáò ÷ùñßò ðíåˆìá Aðïôá-
ìéåýóåùò9. ‘Ï ìÝóïò ásþí Añ÷ßæåé ìÝ …ëïí ôü ^-
èéêüí óêüôïò, ôÞí ŠëéêÞí êáôÜðôùóç êáß ôÞí
Aíèñùðßíçí Aèëéüôçôá.
‘Ç Vëëåéøéò ðëïýôïõ êáß êÜèå ðïëõôåëåßáò,
_ êáôÜñãçóéò êÜèå å‰ñõôÝñáò Tìðïñéê\ò êéíÞóå-
ùò êáß ïsêïíïìê\ò äñáóôçñéüôçôïò, óõíôåëår ôü-
ôå åsò ðëÞñç ó÷åäüí TîáöÜíéóç Aðü ôÞí êõêëï-
öïñßáí ôïˆ ÷ñõóïˆ10. ’Åö' Uî\ò ÷ñçóéìïðïéårôáé
Cñãõñïò ìüíïí êáß ÷áëêüò, ›ò å‰ôåëåóôÝñáò A-
îßáò ìÝôáëëá, Aíôáðïêñéíüìåíá ðñüò ôÞí óôåíü-
ôçôá ô™í Tðé÷ùñßùí óõíáëëáã™í.
‘Ï ÷ñõóüò ïôù öõãáäåýåôáé á‰ôïìÜôùò. ²Ç
Aðïèçóáõñßæåôáé êáß ÷Üíåôáé Aðü ôÞí êßíçóç a
TêñÝåé ðñüò ’ÁíáôïëÜò, Uëêõüìåíïò Têår …ðïõ _
TîåëéãìÝíç æùÞ TêôéìL ôÞí Aîßáí ôïõ. ‘Ç ÷ñõó\
âÜóéò Tí só÷ýé ðÜíôïôå óôü ’Áíáôïëéêüí ÊñÜôïò,
Aðïññïö@ ôïˆôïí äéÜ ôÞí êïðÞí ô™í ðáãêïóìßïõ
êýñïõò ÷ñõó™í íïìéóìÜôùí11. ’Åðßóçò …ìùò A-
íáæçôår ôïˆôïí _ å‰ñÝùò äéáäåäïìÝíç âéïôå÷íßá
÷ñõóï÷ïÀáò, äéÜ êáëëéôå÷íéêÜò êáß Cëëáò ÷ñÞ-
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
óåéò, óõíÞèåéò åsò êïéíùíßáò TîåëéãìÝíïõ ðïëéôé-
óìïˆ.
’Åíôåˆèåí ç‹îçóå óçìáíôéêÜ _ ðïóüôçò ôïˆ
÷ñõóïˆ ôïˆ óôÞí AíáôïëéêÞí á‰ôïêñáôïñßáí óõã-
êåíôñùèÝíôïò. Ðáíôá÷üèåí Vêëéíåí ïôïò ðñüò
á‰ôÞí, äéüôé _ ïsêïíïìßá ðñïÞãåôï ÷Üñéò åsò Aê-
ìÜæïí Tìðüñéïí, Aíèïˆóáí âéïìç÷áíßáí êáß íáõôé-
êüí, Cñ÷ïí ô™í èáëáóó™í. ’Åî UôÝñïõ ôü ÊñÜïò,
ìÝ óõíåßäçóç ô\ò Aðïóôïë\ò ôïõ, Töñüíôéæå —
ðáñÜ ðñïóùñéíÜò äéáëåßøåéò— …ðùò _ ðïëåìéêÞ
ôïõ ñãÜíùóéò Aíôáðïêñßíåôáé ðÜíôïôå ðñüò ôßò
Aîéþóåéò _ãåìïíéê\ò ðïëéôéê\ò. ’Åö' …óïí ‚ ñ-
ãáíéóìüò äéåôçñårôï ŠãéÞò Aêüìç êáß Tëáóôéêüò,
AíôÝäñá óôßò äõóêïëßåò êáß ðñïóçñìüæåôï óôßò U-
êÜóôïôå íÝåò êáôáóôÜóåéò. ÐáñÜ óõ÷íÜò ïsêïíï-
ìéêÜò êñßóåéò, ôßò ‚ðïßåò _ Á‰ôïêñáôïñßá Šðåñå-
ðÞäá Tðéôõ÷™ò, _ ðïóüôçò ôïˆ Tí á‰ôj ÷ñõóïˆ
ðñÝðåé íÜ TêñáôÞèç Tí óõíüë¤ åsò Šøçëüí Tðßðå-
äïí. ύôù ôü ÷ñõóïˆí âõæáíôéíüí íüìéóìá, èåìå-
ëéùìÝíïí Tðß ïsêïíïìßáò ìÝ ðëÜóôéããá Tíåñãçôé-
êÞí, ðëáéóéùìÝíçò Aðü êñÜôïò só÷õñüí, ðáñÝìåé-
íåí Tðß ás™íáò AêÝñáéïí êáß Aíüèåõôïí, ƒñãáíïí
AóöáëÝò êÜèå äéåèíïˆò óõíáëëáã\ò, ìÝôñïí AäéÜ-
óåéóôïí Tí ôj AîßI ôïõ, å‰ñõôÜôçò Aêôéíïâïëßáò,
äéáêçñýôôïí óôüí ôüôå ãíùóôüí êüóìïí ôÞí A-
êëüíçôïí ôïˆ Âõæáíôßïõ äýíáìéí12.
‘Ç AêìÞ áôç äÝí ^äýíáôï íÜ äéáôçñçèj Tð'
Cðåéñïí. Át ðñ™ôáé Tíäåßîåéò ô\ò êÜìøåùò ðá-
ñïõóéÜæïíôáé aäç Aðü ôÞí 11çí Uêáôïíôáåôçñß-
äá, Aóèåíårò âåâáßùò Aêüìç, äéüôé _ Aðïôáìéåõ-
ôéêÞ äýíáìéò ðïëë™í ásþíùí åy÷å äçìéïõñãÞóåé
óôåñåÜ âÜóç AíôÝ÷ïõóáí åsò êëïíéóìïýò. ‘Ç ðõ-
êíüôçò …ìùò ôïˆ ÷ñõóïˆ Añ÷ßæåé í' Añáéþíåôáé,
äéüôé …,ôé TîÝñ÷åôáé, äÝí öáßíåôáé í' Aíáíåþíåôáé
êáô' uóçí ìïßñáí. Át ðëïõñïöüñïé ðçãáß óôåíåý-
ïõí, äéüôé át Cèëéáé ÊõâåñíÞóåéò ôïˆ ðëåßóôïõ ôïˆ
11ïõ ás™íïò, ìÝ ôü Aíôéìéëéôáñéóôéêüí ðíåˆìá,
V÷áóáí ôÜ ðåñéóóüôåñá ðëïýóéá TäÜöç ô\ò ìé-
êñáóéáôéê\ò Tíäï÷þñáò. Ìåßùóéò ô\ò ïsêïíï-
ìéê\ò äõíáôüôçôïò êáß ðô™óéò ôïˆ ðïëéôéêïˆ êý-
ñïõò TâÜäéæáí ðáñáëëÞëùò13.
ÐÜíôùò äéáãñÜöåôáé Vêôïôå ôáêôéêÞ êéâäç-
ëåßáò, ìÝèïäïò äçë. å‹êïëïò, Aëë' ëåèñßá ðñüò
äéáôÞñçóç ô\ò íïìáóôéê\ò Aîßáò êáß öáéíïìåíé-
êÞí AíáðëÞñùóç ô™í êåí™í äéÜ ìåéùìÝíùí íïìé-
óìÜôùí. ’Áñ÷Þ ôïˆ êáêïˆ TãÝíåôï Tðß Íéêçöü-
ñïõ ÂïôáíåéÜôïõ (1078). Êáß á‰ôüò …ìùò ‚ ’Á-
ëÝîéïò Êïìíçíüò, ‚ AíïñèùôÞò ô\ò Âõæáíôéí\ò
á‰ôïêñáôïñßáò, ðñü ô™í ïsêïíïìéê™í óôåíï÷ù-
ñé™í ôßò ‚ðïßåò Aíôéìåôþðéæå êáôÜ ôßò Añ÷Ýò säßI
ô\ò âáóéëåßáò ôïõ, äéáäå÷èåßò TîáñèñùìÝíç äéïß-

ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÄÉÏÌÇÄÇÓ (1874-1950)
êçóç êáß ïsêïíïìßáí Tí AðïóõíèÝóåé, ìÝ óôñáôé-
ùôéêÜò Šðï÷ñåþóåéò ôåñáóôßáò êáß á‰èÜäåéò ô™í
óôáõñïöüñùí Aîéþóåéò, ðáñåóýñèç óôü ëßóèçìá
íÜ ìåéþóg ôÞí åsò ÷ñõóüí ðåñéåêôéêüôçôá ô™í íï-
ìéóìÜôùí, íÜ åsóÝëèg äÝ óôÞí ìÝèïäïí ôïˆ ôüôå
ðëçèùñéóìïˆ äé' Têäüóåùò Aöèüíùí íïìéóìÜôùí
ìÝ ôÞí á‰ôÞí íïìáóôéêÞí Aîßáí, AëëÜ ìÝ ìåéù-
ìÝíçí TóùôåñéêÞí Aîßáí14 —äé' … ôüí TêÜêéóåí ‚
ÍéêÞôáò ×ùíéÜôçò— Šð\ñîå ôïˆôï ‚ ðñ™ôïò
óïâáñüò Tê íïèåßáò êëïíéóìüò, …óôéò TðñïêÜëåóåí
Aóöáë™ò äéáôáñá÷Þí óôßò óõíáëëáãÝò, Vðëçîå äÝ
—…ðùò èÜ TëÝãåôï óÞìåñïí— ôÞí ðßóôç êáß ôÞí
ðåðïßèçóç ôïˆ êüóìïõ Tðß ôÞí Aîßáí ôïˆ íïìßóìá-
ôïò. Åsò ìÝí ôßò äéåèíårò óõìâÜóåéò —ôÞí Tí ôj
Aëëïäáðj äçë. Aðïôßìçóç ôïˆ íïìßóìáôïò— Š-
ðå÷ñåïˆôï ôü ÂõæÜíôéïí íÜ Têðëçñïr ôßò öåéëÝò
ôïõ åsò ðáëáéÜ AêÝñáéá íïìßóìáôá, ðñïêåéìÝíïõ
äÝ ðåñß êáôáâïë\ò öüñùí Tí ô¨ Tóùôåñéê¨, ^îß-
ïõí át öïñïëïãéêáß Añ÷áß íÜ ãßíåôáé áôç Tðß ôj
âÜóåé Šðïëïãéóì™í óôçñéæïìÝíùí óôÞí Aêåñáßáí
Aîßáí. Äçë. ôü TêðåóìÝíïí íüìéóìá ìüíïí óôßò ìå-
ôáîý säéùô™í ó÷Ýóåéò uó÷õå êáß óôßò ðëçñùìÝò
ôïˆ Äçìïóßïõ óôü Tóùôåñéêüí. ÊáôÜëõóéò äçë.
êÜèå óôáèåñüôçôïò ô™í óõíáëëáã™í.
Ït Êïìíçíïß …ìùò á‰ôïêñÜôïñåò, ìÝ óõíåß-
äçóç ô\ò Tííïßáò ôïˆ êñÜôïõò, äÝí ^äýíáíôï í'
Aíå÷èïˆí ›ò ìüíéìïí êáôÜóôáóéí, ô\ò ‚ðïßáò ^-
óèÜíïíôï ôüí ëÝèñéïí Aíôßêôõðïí. ²Çäç Tðß ’Á-
ëåîßïõ AðåêáôåóôÜèçóáí ôÜ ðñÜãìáôá, ðáñÝìåé-
íå äÝ ŠãéÞò Aêüìç _ ïsêïíïìßá êáè' …ëçí ôÞí
äéÜñêåéáí ô\ò äõíáóôåßáò Têåßíçò.
‘Ç íïìéóìáôéêÞ …ìùò áôç Aíüñèùóéò öåß-
ëåôáé êõñßùò óôÞí Aíáóõãêñüôçóç ô\ò á‰ôïêñá-
ôïñßáò êáß ôÞí Tìðéóôïóýíçí cí TìðíÝåé, Vóù êáß
Vîù ôïˆ Âõæáíôßïõ, _ ìåãáëïðñÜãìùí ðïëéôéêÞ
ô™í Êïìíçí™í. ÐáñÜ ôÞí êáêÞí Añ÷Þí cí Vôá-
ìïí ïôïé, Aíïßîáíôåò ôüí äñüìïí óôÞí TêìåôÜë-
ëåõóéí, Aðü ôÞí Âåíåôßáí ðñü ðÜíôùí, ô\ò säßáò
ôùí ÷þñáò, _ ïsêïíïìéêÞ äñáóôçñéüôçò, át ðïé-
êßëáé ðáñáãùãéêáß Tñãáóßáé, åŠñéóêüìåíáé Aêüìç
Tí ìÝñåé åsò ÷årñáò Tã÷ùñßùí, _ ÷ñçóéìïðïßçóéò
Aðü ôü Tìðüñéïí Añôçñé™í Tíôüò ô\ò âõæáíôéí\ò
ðåñéï÷\ò êåéìÝíùí, _ äéáôÞñçóéò ìïíïðùëéáê\ò
Têìåôáëëåýóåùò ›ñéóìÝíùí ÷ùñ™í êáß èáëáó-
ó™í, …ðùò ô™í ðáñÜ ôüí ŋîåéíïí, …ëá á‰ôÜ T-
îçêïëïýèïõí AöÞíïíôá BðôÜò šöåëåßáò, AíáíÝ-
ùíáí äÝ ôüí ðáëáéüèåí óõóóùñåõèÝíôá ðëïˆôïí.
ÐÜíôùò _ ïsêïíïìßá ôïˆ Âõæáíôßïõ êáôÜ ôü
ðëåróôïí ôïˆ 12ïõ ás™íïò, ðñÝðåé íÜ äéåôçñårôï
‚ðùóäÞðïôå sóüññïðïò, äéüôé äÝí öáßíåôáé íÜ åy-
÷ïí åsóÝôé Tîáíôëçèj át öáíåñáß êáß êñõöáß ðç-
ãáß ðëïýôïõ. ‘Ï ñãáíéóìüò ô\ò ÷þñáò, ÷Üñéò
Ì Á
Å ÑÙ 69
É
ÁÖ
óôÞí ÊõâÝñíçóç ô™í Êïìíçí™í, äéåôÞñåé Aêüìç
êÜðïéáí Aíôï÷Þí êáß Tëáóôéêüôçôá, Vóôù êáß Cí
áôáé eóáí öáéíïìåíéêáß ì@ëëïí a ðñáãìáôéêáß.
’Áñ÷ßæåé ‚ðùóäÞðïôå Vêôïôå säßI Aðü ô™í
÷ñüíùí ô™í óôáõñïöïñé™í, ðïóüôçôåò óçìáíôé-
êáß ðïëõôßìùí ìåôÜëëùí, åsò íïìßóìáôá a êáß
á‰ôïõóßùò íÜ öåýãïõí Aðü ôßò ÷þñåò ô\ò ’Áíá-
ôïë\ò. ÌåìïíùìÝíùò ôÜ ðëÞèç ô™í óôáõñïöü-
ñùí, ôÜ ‚ðïrá Tðß ás™íá äéÞñ÷ïíôï Aðü ôü Âõ-
æÜíôéïí, TðéóôñÝöïíôá óôïýò ôüðïõò ô\ò êáôá-
ãùã\ò ôùí, óõíáðåêüìéæïí ÷ñõó@ íïìßóìáôá êáß
Vñãá âõæáíôéí\ò ÷ñõóï÷ïÀáò15. Át äéÜöïñïé Tî Cë-
ëïõ ðüëåéò ô\ò Ìåóïãåßïõ êáß ôÜ êñÜôç ìÝ ôÜ
‚ðïrá eôïí åsò óõíå÷\ ðïëéôéêÞí êáß TìðïñéêÞí
TðáöÞí ôü ÂõæÜíôéïí, ìÝ ôßò AíÜãêåò óÝ ÷ñõóü
ôßò ‚ðïßåò AíÝðôõóóåí _ Tðß ì@ëëïí êáß ì@ëëïí
÷ñçóéìïðïéïˆóá ôïˆôïí óôßò óõíáëëáãÝò ïsêïíï-
ìßá ôùí, Aðåññüöùí Aðü ôÞí ’ÁíáôïëÞí ðïëýôé-
ìá ìÝôáëëá, äéÜ íÜ ó÷çìáôßæïõí ôÜ aäç Vêôïôå
Aðáñáßôçôá AðïèÝìáôá ÷ñõóïˆ16.
’Áêñéâ™ò äçë. …ðùò ðñü ôåóóÜñùí ásþíùí,
_ ’ÁíáôïëÞ, AêìÜæïõóá ôüôå êáß ðñïáãïìÝíç, A-
ðåññüöá ÷ñõóüí Aðü ôÞí Aäñáíïˆóáí ôüôå êáß
ðôù÷Þí Äýóéí, ôþñá Aíôéóôñüöùò, át ÷™ñáé ô\ò
Äýóåùò, ìÝ ôÞí TíôáôéêÞí æùÞí _ ‚ðïßá Añ÷ßæåé
Têår, ðñïÜããåëïò íÝáò tóôïñéê\ò ðåñéüäïõ, Uëêý-
ïõí ðñüò UáõôÝò ôü ñåˆìá ôïˆ ÷ñõóïˆ.
’ÁëëÜ óôÞí ðñïúïˆóáí TîÜíôëçóç ô\ò ‘Åë-
ëçíéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò óõíåôÝëåóåí Tðßóçò _ T-
ðß ás™íáò AêïëïõèïõìÝíç Añ÷Þ, cí ìÝ Aêñüôçôá
ìÜëéóôá TöÞñìïóáí ït Êïìíçíïß, …ôé ‚ ÷ñõóüò A-
óöáëßæåé ôßò ï‰óéùäÝóôåñåò Tðéôõ÷ßåò óôÞí äé-
ðëùìáôßáí. Åyíáé êõñéïëåêôéê™ò AöÜíôáóôïò _
ðïóüôçò ÷ñõóïˆ _ Tðß ás™íáò ñÝïõóá Aðü ôïˆ
Âõæáíôßïõ ðñüò ôÜ Vîù. Êáß ìüíïí át óùæüìåíáé
óõìâÜóåéò ôïˆ 12ïõ ás™íïò, TêðëÞóóïõí äéÜ ôÞí
Aöåéä\ ôïýôïõ ÷ýóéí. ²Çíôëïõí ït á‰ôïêñÜôïñåò
Aðü ôÜ èåùñïýìåíá AíåîÜíôëçôá AðïèÝìáôá ô\ò
÷þñáò êáß TðëÞñùíáí Tðß ás™íáò Tôçóßáò åsóöï-
ñÜò åsò sôáëéêÜò ðüëåéò, åsò óõììÜ÷ïõò, åsò T-
÷èñïýò, óõíåôÞñïõí óôñáôåýìáôá ðïëë™í
êñáô™í, äéÝöèåéñïí óõíåéäÞóåéò ðëçèõóì™í ‚ëï-
êëÞñùí, Täùñïäüêïõí îÝíáò Añ÷Üò, óõíÝôñå÷ïí
óôÞí óõíôÞñçóç íá™í a ôÞí Aíïéêïäüìçóç Tê-
êëçóé™í, a AíÝãåñóç ôåé÷™í. ’Éôáëïß, Íïñìáí-
äïß, Ãåñìáíïß, ϐããñïé, Âïýëãáñïé, ÐåôóåíÝãïé,
љóóïé, Ôïˆñêïé êáß Cëëïé £í ï‰ê Vóôéí Añéèìüò,
Tîåìåôáëëåýïíôï ôÞí ìåãáëïðñÝðåéáí êáß Aóù-
ôåßáí ôïˆ Âõæáíôßïõ. ÄÝí åyíáé ðåñßåñãïí TÜí _
ðëïõóßá á‰ôÞ ÷þñá, _ ‚ðïßá Tðß ás™íáò åy÷å èç-
óáõñßóåé êáß Tðùöåëçèj ôÞí ðñïíïìéïˆ÷ïí ôçò
èÝóéí, V÷áóå, ìåôÜ ìáêñÜí átìïññáãßáí, êÜèå sê-
 Ì Á
70 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ìÜäá, Aðïóôñáããéóèåróá äÝ, Vìåéíå îçñÜ ðëÝïí
êáß á‰÷ìçñÜ ïsêïíïìßá, ÷ùñßò êáììßá äýíáìç
Aíôï÷\ò êáß AíôéäñÜóåùò.
‘Ç ðïëéôéêÞ ôçò äýíáìéò äÝí ^äýíáôï í' Aí-
èÝîg óôÞí ïsêïíïìéêÞí ôçò Aðáèëßùóéí.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ÄÝí äéóôÜæù í' Aíáäçìïóéåýóù …óá ‚ Gelzer, Byz Rod...
ðïý ãñÜöåé ðåñß ôïýôïõ, êáßôïé TðáíåéëçììÝíùò TãÝíåôï
á‰ô™í ÷ñÞóéò. «In dem 800 jachrigen Zeitraum von
Diokfetian bis Alexios dem Komnenen, hat die Romacix-
che Regierung sich niemals in die Notwendig keit ver-
setzt geschen, cinen Bankbruch zu begehen. Weder das
Alterum, noch vollends die Neuzeit vermag diesem
Phaenomen eine Paral lelerscheinung an die Seite zu
stellen. Diese ungeheuere Festigkeit der Roemischen
Finanzpolitik, sicherte sarum auch Dem Byzantiner—
seinen Weltkurs. Bei allen Nachbarvoelkern galt er
wegen seiner Vollwertigkeit als gueltiges Zahlungemittel.
Durch sein Geld hat damals Byzanz die zivilisirte wie die
Barbarenwell beherrscht, uäå êáß Boissonnade, Le travail
dans l'Eur Chret, an M.A., ó, 65. Ce fut le son d'or
Byzantin, type de la saine monnaie... qui fit loi sur tout
les marchalis du monde. ²Éäå êáß ’ÁíäñåÜäç ‘Éóôïñ. ó.
404 êáß Tð. êáß ²Åñãá 1, ó. 493 êáß Tð. ‘Ç ìåëÝôç ôïˆ
Óâïñþíïõ óôÞí ’Åöçì. ô\ò Íïìéóì. ’Áñ÷áéïë., Ôüì. ´
(1899), ó. 347 êáß Tð. Aó÷ïëårôáé ìüíïí ìÝ íïìéóìáôéêÜ
Añ÷áéïëïãéêÜ æçôÞìáôá.
2. Koetzchke, á‰ô. ó. 477 êáß Tð.
3. ’ÁíäñåÜäç ²Åñãá 1, ó. 493. Ðåñß ô\ò Aîßáò ô™í Š-
ðåñðýñùí uäå Ðáðáññçãïðïýëïõ ÄÉ, ó. 38 êáß Tð., óôç-
ñéæüìåíïí óôÞí ãíþìçí ôïˆ íïìéóìáôïëüãïõ Ð. ËÜìðñïõ.
‘ÕðÝñðõñïí, êáôÜ ôüí Óâïñ™íïí á‰ô. ó. 362, óçìáßíåé ôü
auctum êáß recoctum ô™í Ëáôßíùí, íüìéóìá äçë. ôïˆ ‚-
ðïßïõ ‚ ÷ñõóüò äé' TðáíåéëçììÝíùí ðõñáêôþóåùí ðñïóÝ-
ëáâåí Cêñáí êáèáñüôçôá, ãåíüìåíïò ïôùò Cðõñïò, Cðå-
öèïò, TîÜðåöèïò.
4. Mahomet et Charlemagne, ó. 90.
5. ²Éäå Pirenne, á‰ô. ó. 101 êáß Tð. ôÞí AíÜðôõîç
ðåñß ô\ò Tðéâéþóåùò ô\ò Añ÷áßáò ðáñáäüóåùò êáß ô\ò A-
íáôïëéê\ò Tðéññï\ò óôÞí ðíåõìáôéêÞí, èñçóêåõôéêÞí êáß
êáëëéôå÷íéêÞí æùÞí êáôÜ ôïýò ás™íáò ô™í âáñâáñéê™í
ìåôáíáóôåýóåùí êáß ô\ò âáèìéáßáò Tãêáèéäñýóåùò Šðü
ô™í TðéäñïìÝùí íÝùí êñáô™í óôÞí Äýóéí. ÔÜ íÝá êñÜôç
äåóðüæïíôáé óôßò ñãáíùôéêÝò ôùí ðñïóðÜèåéåò Aðü ñù-
ìáúêÜò íïìéêÜò AíôéëÞøåéò, Šößóôáíôáé ôÞí Xëîç ôïˆ ðï-
ëéôéóìïˆ ô\ò Ñþìçò êáß TðçñåÜæïíôáé Aðü ôüí Tî ’Áíá-
ôïë™í Tñ÷üìåíïí ×ñéóôéáíéóìüí. ²Éäå êáß H. Laurent,
Byzantioon VIII, säßùò ó. 597 êáß Tðß êñéôéêÞí ô™í Aíôé-
ëÞøåùí ôïˆ Pirenne.
6. Pirenne, á‰ô. ó. 62 êáß Tð. ó. 143 Bratianu,
Études, ó. 61.
7. Pirenne, á‰ô. ó. 134 êáß Tð. êáß ôü êåöÜëáéïí «La
fermeture de la Mediterrannée Occidentale, ó. 143 êáß Tð.
8. «La tradition antique ce brise, parce que l'Islam
a detruit l'ancienne unité Mediterrannéenne». Pirenne,
á‰ô. ó. 163-260 «L'occident est force de vivre sur lui
même en vase clos».
9. Laurent, á‰ô. ó. 498.
10. Pirenne, á‰ô. ó. 152. Bratfanu Etud. ó. 75 êáß 221.
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
11. «La frappe de l'or devlendre l'apanage de
Byzance au poyen age», ëÝãåé ‚ Bratianu, á‰ô. ó. 62 êáß
225 êáß Tð.
12. ÊáôÜ ðåñéüäïõò âåâáßùò TðÞñ÷ïíôï ãåãïíüôá âá-
ñýíïíôá ôÞí ïsêïíïìßáí, äçìéïõñãïˆíôá ðáèçôéêÞ êáôÜóôá-
óç êáß Aðåéëïˆíôá ôÞí sóïññïðßáí. Ôïˆôï ðáñïõóéÜæåôï êõ-
ñßùò …ôáí át AíÜãêáé ô\ò åsóáãùã\ò Aðü ÷þñáò, ðñüò Eò
äÝí Šößóôáôï Aíôßóôïé÷ïò TîáãùãÞ, Aðåññüöùí ÷ñõóüí T-
ðçñåÜæïõóáé äõóìåí™ò ôÞí ðëÜóôéããá, ›ò ðáñåôçñÞèç T-
ðß ’Éïõóôéíéáíïˆ. ‘Ç ðïëõôÝëåéá ô\ò âõæáíôéí\ò á‰ë\ò êáß
_ öçìéóìÝíç ìåãáëïðñÝðåéá ô\ò Têêëçóßáò êáß ô\ò á‰ôï-
êñáôïñê\ò äéïéêÞóåùò, säéüôçôåò Aóéáôéê\ò êáôáãùã\ò, åy-
÷áí Aíõøùè\ åsò ðåñéùðÞí ðïëéôéêïˆ Aîéþìáôïò. ‘Ç äáðá-
íçñÜ á‰ôÞ ôáêôéêÞ åy÷å ìéìçôÝò ‚ëüêëçñïí ôÞí ŠøçëÞ êïé-
íùíßá ô™í Têêëçóéáóôéê™í êáß ëáúê™í Añ÷üíôùí. ’Åíôåˆ-
èåí át ìåãÜëáé AíÜãêáé åsò ðïëõôåë\ êáß ÷ñõóïðïßêéëôá Š-
öÜóìáôá, åsò ìåôáîùôÜ êáß âåëïýäéíá åuäç, åsò ðïëõôßìïõò
ëßèïõò êáß Cëëá Aíôéêåßìåíá, óðÜíéá êáß AêñéâÜ. Ôü Âõ-
æÜíôéïí êáô' Añ÷Üò äÝí åy÷åí säßáí ðáñáãùãÞí ìåôÜîçò,
÷ùñßò …ìùò ôïˆôï íÜ ðåñéþñéæå ôßò AíÜãêåò ôçò. ’Áöåéä™ò
åsó\ãå äáðáíçñÜ åuäç Tî ’Áóßáò, Êßíáò säßùò, êáß ’Éíäé™í.
’ÅðåéäÞ äÝí Šð\ñ÷åí Að' å‰èåßáò óõãêïéíùíßá, _ ìåôáöïñÜ
ô\ò ìåôÜîçò Tíçñãårôï äéÜ Ðåñóßáò, ït Vìðïñïé ô\ò ‚ðïßáò
Tîåìåôáëëåýïíôï ôÞí ìåóÜæïõóáí èÝóç ôùí êáß TðåâÜñõíáí
ôÜ êáè' UáõôÜ âáñýôéìá ðñïúüíôá ìÝ äéÜöïñá ôÝëç êáß säß-
ùò ôüí ƒãêïí ô™í säßùí šöåëåé™í. ‘Ç Tðß ìáêñüí óõíå÷é-
æïìÝíç áôç ðñïìÞèåéá êáß _ AíáãêáóôéêÞ ô™í Ðåñó™í
ìåóáæüíôùí TíÝñãåéá, êáôÝóôçóåí ásóèçôÞí ôÞí Tíôåˆèåí
æçìßáí, ^ðåßëçóå äÝ Tí ôÝëåé óïâáñ™ò —›ò öáßíåôáé— ôÞí
èÝóç ô\ò âõæáíôéí\ò ïsêïíïìßáò. Ït sìðåñéáëéóôéêïß Tî Cë-
ëïõ ðüëåìïé êáß át óðáôÜëáé ô\ò ìåãáëïðñÜãìïíïò Têåßíçò
âáóéëåßáò, côéò TäáðÜíá Aöåéä™ò äé' TêôÝëåóç åŠñõôÜôïõ
ïsêïäïìéêïˆ êáß óôñáôéùôéêïˆ ðñïãñÜììáôïò, Tí óõíäõá-
óì¨ ìÝ ôÞí Tê ô\ò êáôáíáëþóåùò ôïˆ ÷ñõóïˆ TîÜíôëçóéí,
Vðëçîáí óôÜ êáßñéá ôÞí ïsêïíïìßáí ôïˆ Âõæáíôßïõ. ’Áëë'
ñãáíéóìüò Aêìárïò, ›ò eôï ôü ÂõæÜíôéïí, AíôÝäñáóåí s-
ó÷õñ™ò. ’ÁðÞëëáîåí Tí ðñþôïéò ‚ ’Éïõóôéíéáíüò ôü åsóáãù-
ãéêüí Tìðüñéïí ô\ò TîáñôÞóåþò ôïõ Aðü ôÞí Ðåñóßáí. ²Å-
ðåéôá _ TãêëéìÜôéóéò ô\ò ìåôáîïêáëëéåñãåßáò êáß _ óýíôï-
ìïò TêìåôÜëëåõóéò ô\ò ðëïõôïöüñïõ á‰ô\ò Tñãáóßáò äéÜ
ôÞí TîáãùãÞí, TâïÞèçóå ôü ÂõæÜíôéïí íÜ TîÝëèg ô\ò êñß-
óåùò (Heyd I., ó. 12 êáß Tð. Bratianu, Études, ó. 73).
’ÅäçìéïõñãÞèç äçë. íÝá ðçãÞ óçìáíôéê\ò åsóñï\ò ÷ñõóïˆ,
äé' Tîáãùã\ò âáñõôßìùí ðñïúüíôùí, ô™í ‚ðïßùí êáß _ ðï-
ëýôéìïò ðñþôç ëç êáß _ åsäéêåõìÝíç Tñãáóßá, eóáí Aìöü-
ôåñáé Tã÷ùñßáò ðëÝïí ðñïåëåýóåùò. ‘Ç äéïßêçóéò ô\ò Á‰-
ôïêñáôïñßáò AíôåëÞöèç AìÝóùò ðüóïí óçìáíôéêÜò šöåëåß-
áò ^äýíáôï í' Aóöáëßóg ŠðÝñ ôïˆ äçìïóßïõ, Tðéôçäåßá Tê-
ìåôÜëëåõóéò âéïìç÷áíßáò, ôÜ ðñïúüíôá ô\ò ‚ðïßáò TèåñÜ-
ðåõïí êõñßùò AíÜãêáò ôïˆ ÊñÜôïõò êáß ô\ò ’Åêêëçóßáò,
Tîáãüìåíá äÝ èÜ ðñïóåêüìéæïí Cöèïíá êÝñäç. ´Éäñõóåí …èåí
áôç êñáôéêüí ìïíïðþëéïí Tìðïñßáò êáß âéïìç÷áíßáò ôïˆ
åuäïõò, ðñáãìáôïðïéïˆóá ôáêôéêüí Vóïäïí ìÝ ðþëçóç âõ-
æáíôéí™í ìåôáîùô™í. ‘Ç ŠöáíôïõñãéêÞ ôùí ôåëåéüôçò êá-
ôÝóôçóå ôáˆôá ðåñéæÞôçôá, äéåôÞñçóáí äÝ Tðß ìáêñïýò
ás™íáò Aðüëõôïí TðéêñÜôçóç óôßò êõñéþôåñåò äéåèíårò Aãï-
ñÝò. Âéïìç÷áíßá ïôù êáèáñ™ò ðïëõôåëïˆò ÷áñáêô\ñïò,
AðÝâç óçìáíôéêüí Tíåñãçôéêüí óôïé÷årïí ô\ò âõæáíôéí\ò ïs-
êïíïìßáò. Koetzchke, á‰ô. ó. 481 êáß Tð. Vasiliev I., 219
êáß Tð. ´Áìáíôïõ ‘Éóôïñ. ôïˆ Âõæ. Êñ. É 249, …óôéò ðá-
ñáðÝìðåé óôÞí täñýóáóáí ôü Ìïíïðþëéïí ÍåáñÜí ôïˆ ’É-
ïõóôéíéáíïˆ.

ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÄÉÏÌÇÄÇÓ (1874-1950)
Êßíäõíïí äéÜ ôÞí ïsêïíïìßáí ôïˆ Âõæáíôßïõ ðáñïõóßáóå
âñáäýôåñïí _ Tî Ásãýðôïõ êáß Óõñßáò ðñïìÞèåéá óéôçñ™í,
…ôáí át ÷™ñáé áôáé êáôÜ ôüí 7ïí ás™íá êáôåêôÞèçóáí A-
ðü ôïýò ²Áñáâáò êáß Tî\ëèïí ôïˆ êýêëïõ ô\ò âõæáíôéí\ò ïs-
êïíïìßáò. ‘Ï ÷ñõóüò, äåäïìÝíïõ …ôé át Tí ëü㤠÷™ñáé ï‰äÝí
ó÷åäüí ^ãüñáæïí Aðü ôü ÂõæÜíôéïí, äéÝññåå ðñüò ôÜ Têår,
÷ùñßò êáíÝí Aíôßññïðïí. ‘Ï êßíäõíïò TîáíôëÞóåùò Tâßáóå
ôüôå ôÞí Á‰ôïêñáôïñßáí íÜ AíáæçôÞóg têáíïðïßçóç ô™í åsò
órôïí Aíáãê™í ôçò, óôßò uäéåò ôçò Tðáñ÷ßåò ÈñÜêç, ÌéêñÜí
’Áóßá êáß ôÜ ðáñÜëéá ôïˆ Ðüíôïõ, áwôéíåò ðñïäÞëùò TíÝ-
ôåéíáí ôÞí ðáñáãùãÞí (Bratianu, Études, ó. 136).
‘Ç Tëåõèåñßá ô\ò AóêÞóåùò Tìðïñßáò êáß âéïìç÷áíßáò,
äÝí Šð\ñîå ðïôÝ Añ÷Þ ðáñáäåäåãìÝíç óôü ÂõæÜíôéïí. ’Åóõ-
íÝ÷éóå ôïˆôï Tí ðïëëïrò ôßò äéïéêçôéêÝò ðáñáäüóåéò êáß öï-
ñïëïãéêÝò ìåèüäïõò ô™í Uëëçíéóôéê™í âáóéëåßùí êáß ô\ò á‰-
ôïêñáôïñéê\ò Ñþìçò ô™í Tó÷Üôùí ÷ñüíùí, fò eôï äéÜäï-
÷ïò. Ðñü ô\ò ãïñãÜ ðñïúïýóçò ïsêïíïìéê\ò êïéíùíéê\ò êáß
ðïëéôéê\ò AðïóõíèÝóåùò ôïˆ 3ïõ êáß 4ïõ ás™íïò, ‚ ñãáíé-
óìüò ô\ò á‰ôïêñáôïñéê\ò Ñþìçò ôïˆ Äéïêëçôéáíïˆ êáß ôïˆ
Êùíóôáíôßíïõ, Šðü ôÞí œèçóç ô™í só÷õñ™í á‰ô™í á‰ôï-
êñáôüñùí, AíôÝäñáóå. Äé' á‰óôçñ@ò óõãêåíôñþóåùò Aíþñ-
èùóáí ôü êˆñïò ôïˆ ÊñÜôïõò. ’Åðß ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ ðåäßïõ,
_ TðéâïëÞ ðåéèáñ÷çìÝíçò ïsêïíïìéê\ò äñÜóåùò êáß ðíåýìá-
ôïò Cêñáò ôáìéåõôéêüôçôïò, TóôáìÜôçóáí ôÞí êáôÜññåõóç
êáß T÷Üñáîáí AíåîéôÞëùò ôüí äñüìïí ôïˆ ìÝëëïíôïò. ×ùñßò
ôÞí Côåãêôïí á‰ôÞí ðåñéóõëëïãÞí êáß óõãêÝíôñùóç ðÜóçò
Tîïõóßáò, côéò Vóâõóå êÜèå TëåõèÝñáí TíÝñãåéáí Tðß ôïˆ ðï-
ëéôåéáêïˆ êáß ïsêïíïìéêïˆ ðåäßïõ, ‚ ôüôå êüóìïò ô\ò ñù-
ìáúê\ò á‰ôïêñáôïñßáò, Tîùôåñéê™ò ðáíôá÷üèåí âáëëüìåíïò,
Tóùôåñéê™ò TêôåèåéìÝíïò åsò ìõñßáò AðïóõíèåôéêÜò Tíåñãåß-
áò, èÜ Vâáéíåí Aêáôáó÷Ýôùò ðñüò ðëÞñç Aíáñ÷ßáí. (Lot, la
fin du monde antique, säßùò ó. 212 êáß Tð. êáß ôÞí ãëá-
öõñÜí AíÜðôõîç ôïˆ èÝìáôïò Aðü ôüí Bratianu Études, ó.
87). ²Åêôïôå äåóðüæåé Aðïëýôùò óýóôçìá äéåõèõíïìÝíçò ïs-
êïíïìßáò. ÄÝí AöÞíåé áôç ï‹ôå át ôéìáß íÜ ñõèìßæùíôáé á‰-
ôïìÜôùò, ï‹ôå óõíáãùíéóìüò í' Aíáðôýóóåôáé, ï‹ôå át ðñï-
ìÞèåéáé íÜ Vñ÷ùíôáé TëåõèÝñùò ‚ðïèåíäÞðïôå, ï‹ôå ôÜ Tðé-
ôçäåýìáôá í' Aóêïˆíôáé êáô' AñÝóêåéáí. ´Ïëá åyíáé ñõèìé-
óìÝíá êáß ðáíôïˆ _ TðÝìâáóéò óôáìáô@, TëÝã÷åé êáß ‚äç-
ãår. Åsò ôÞí óåéñÜí ô™í óêÝøåùí á‰ô™í êáß ô™í óõããåí™í
ïsêïíïìéê™í ìåèüäùí, åsó\ëèå êáß ôü ÂõæÜíôéïí, Vìåéíå äÝ
Aðáñáóáëåýôùò ðñïóêåêïëëçìÝíïí Tðß ÷ßëéá Vôç.
ÈÜ eôï óöÜëìá …ìùò TÜí óõíÞãåôï Tíôåˆèåí ôü óõì-
ðÝñáóìá …ôé _ Cíùèåí áôç TðéâïëÞ, _ ìïíïðùëéáêÞ Tì-
ðïñßá êáß ðñïìÞèåéá ðñïúüíôùí êáß _ êñáôéêÞ âéïìç÷áíßá,
êáôÞñãçóåí ôüí êáðéôáëéóìüí a TóôÝíåõóáí ôÜ êÝñäç, a
ðåñéþñéóå ôüí Añéèìüí ô™í ðëïõóßùí. ωäÝðïôå uóùò Šð\ñ-
îå óêëçñïôÝñá TêìåôÜëëåõóéò ôïˆ Aóèåíïˆò a ôïˆ ðåíÝ-
óôïõ êáß AðáéóéùôÝñá TðéâïëÞ ôïˆ ëåãïìÝíïõ só÷õñïˆ, …-
óôéò Tîåìåôáëëåýåôï ŠðÝñ Uáõôïˆ …ëçí ôÞí äýíáìç ô\ò ðï-
ëéôåßáò êáß êïéíùíßáò, äåóðüæùí Aðïëýôùò ôïýôùí êáè' …-
ëçí ôÞí äéÜñêåéáí ô\ò âõæáíôéí\ò çá‰ôïêñáôïñßáò, Brook
Adams, Les lois de la cicilisation et de la decadence, ó.
90, 123, 133, 137.
‘Ç ëåðôïìåñåéáêÞ ñýèìéóéò êÜèå Tðéôçäåýìáôïò êáß
ô\ò æù\ò ô™í óõíôå÷íé™í ôïˆ Tìðïñßïõ êáß ô™í ìåôá-
öïñ™í, TîÜãåôáé Aðü ôü «’Áðáñ÷éáêüí âéâëßïí» ËÝïíôïò
ôïˆ Óïöïˆ. Óõíå÷Þò Vëåã÷ïò ìÝ ÷ëçñÜò Aíáêñßóåéò êÜèå
Tíåñãåßáò êáß êÜèå ðñÜîåùò, ðáíôá÷ïˆ ðáñïˆóá Aóôõíï-
ìßá, ìÝ Aðáãïñåýóåéò êáß ðåñéïñéóìïýò, _ ðáñÜâáóéò ô™í
Ì Á
Å ÑÙ 71
É
ÁÖ
‚ðïßùí óõíåðÜãåôáé óêëçñÜò êõñþóåéò, _ Aðïññüöçóéò ôÝ-
ëïò ŠðÝñ ôïˆ Äçìïóßïõ êÜèå âéïìç÷áíßáò ðáñå÷ïýóçò å‹-
êïëá êÝñäç, åyíáé _ ÷áñáêôçñßæïõóá ôü óýóôçìá säéüôçò,
uäå Vasiliev I., 453 êáß Tð. Diehl Marçais, ó. 95 êáß Tð.,
ó. 505 êáß Tð. Bradianu Études, ó. 137. ’ÁíäñåÜäç,
Byzance Paradis du monopole et du privilege åsò ²Åñãá
É, ó. 599 êáß Tð., …óôéò …ìùò Tðéöáíåéáê™ò ìüíïí Eðôå-
ôáé ôïˆ èÝìáôïò êáß Koetzchke, á‰ô. 483 êáß Tð. Át ðï-
ëýðëïêïé ïsêïíïìéêáß áôáé ëåéôïõñãßáé ôïˆ êñÜôïõò aãá-
ãïí åsò wäñõóç åsäéêåõìÝíùí Añ÷™í ìÝ êáèùñéóìÝíçí Bñìï-
äéüôçôá. Ôïéïˆôïé eóáí ït ëåãüìåíïé «êïììåñêéÜñéïé» ðá-
ëáéüôåñïí êáëëïýìåíïé «comites commerciorum», ðñÜêôï-
ñåò ôïˆ êñÜôïõò, Tí ôj AóêÞóåé ðáñÜ ôïýôïõ ôïˆ Tìðïñß-
ïõ. Á‰ôïß TíÞñãïõí «TìðïñéêÜò ðñÜîåéò äéÜ ëïãáñéáóìüí
ôïˆ á‰ôïêñÜôïñïò», äçë. ôïˆ ößóêïõ (Millet, Sur les
Scaux des comnier ciaires byzantins Tí Mélanges Schlum-
berger, ó. 303 êáß Tð. êáß Heyd I., ó. 19), ðñïêåéìÝíïõ
ðåñß ôïˆ Tìðïñßïõ ô\ò ìåôÜîçò ëÝãåé _ êáèéåñïˆóá ôü ìï-
íïðþëéïí á‰ô\ò íåáñÜ «÷ñÞ ôÞí ìÝôáîáí ôïýò êïììåñêéá-
ñßïõò, âñáäýôåñïí AíåôÝèçóáí ôÜ êáèÞêïíôá ôåëùíéáê\ò
Añ÷\ò, êáôÝëçîå äÝ _ ëÝîéò «êïììÝñêéïí» íÜ óçìáßíg äá-
óìüí «Doelger, Byz. Finenzv, ó. 62.
ÆÞôçìá Aðåéë\óáí ðïëëÜêéò êñßóç Šð\ñîåí _ TîáóöÜ-
ëéóéò ô\ò ðñïìçèåßáò óéôçñ™í, ôüóïí ô\ò ðñùôåõïýóçò …-
óïí êáß ô\ò …ëçò á‰ôïêñáôïñßáò. ‘Ç «èåïöýëáêôïò ðüëéò»
ìÝ ôüí ðïëýí ðëçèõóìüí, Vðñåðå ðÜíôïôå íÜ V÷g Aóöáë\
Tðéóéôéóìüí. ‘Ç ðåñß ôïýôïõ öñïíôßò …ìùò äÝí TðåôñÝðåôï
ðïôÝ óôÞí TëåõèÝñáí ôïˆ Tìðïñßïõ ðñùôïâïõëßáí, Aëë' T-
ðåöõëÜóóåôï óôÞí Cìåóïí ô\ò äéïéêÞóåùò TíÝñãåéáí. (²Éäå
ôü TíäéáöÝñïí êåöÜë. L'approvisonnement de Constan-
tinople ôïˆ Bratianu åsò Études, ó. 129 êáß Tð.). Ñýèìé-
óéò åsóáãùã\ò a ìïíïðþëéïí ìÝ äéáöüñïõò ðáñáëëáãÜò, …-
ëá ôÜ Täïêßìáóáí, ÷ùñßò í' Aðïöýãïõí ôßò êáôá÷ñÞóåéò êáß
ôßò Têìåôáëëåýóåéò ô™í só÷õñ™í êáß Tðéôçäåßùí, ›ò ôïˆ
«ðáãêáêßóôïõ» å‰íïý÷ïõ êáß ìåãÜëïõ ËïãïèÝôïõ Íéêçöü-
ñïõ a Íéêçöïñßôç, …óôéò ^óöÜëéóåí ŠðÝñ Uáõôïˆ ôü Tê ôïˆ
ìïíïðùëåßïõ êÝñäïò (Ðáðáññçãüðïõëïò Ä2 ó. 22, uäå êáß
Ì. ’ÁôôáëåéÜôçò (’Åêä. Âüííçò), ó. 249, …óôéò AíáöÝñåé
…ôé ðñ™ôïí Vñãïí ô™í Tí Ñáéäåóô¨ êáôïßêùí ìåôÜ ôÞí A-
ðåëåõèÝñùóßí ôùí, eôï «ôü êáèåëårí êáß êáôáâáëårí åsò ã\í
ôü êïéíüí Aôüðçìá êáß ôïˆ Aðü Ëïãïèåô™í äýóôçíïí Tðé-
íüçìá êáß ôj å‰èçíßI Tðéâïõëåˆïí, ôüí êáéíïõñãçèÝíôá öç-
ìß Têôüò ôïˆ Cóôåïò Öïýíäáêá...», äçë. êáôÝëõóáí âßI ôÜ
Tìðüäéá ôÜ ‚ðïrá äÝí Cöçíáí ôïýò ðáñáãùãïýò íÜ ìåôá-
öÝñïõí TëåõèÝñùò ôüí órôïí, AëëÜ ôïýò TîçíÜãêáæïí íÜ ôüí
Aðïèçêåýïõí Vîù ô\ò ðüëåùò, ‚ðüèåí Tðùëårôï äéÜ ëïãá-
ñéáóìüí ôïˆ ìïíïðùëåßïõ åsò á‰èáéñÝôïõò ôéìÜò.
13. Ï Stein, Spaetbyz, Verfas, und Wirtschaftsg. ó.
11 ãñÜöåé …ôé Aðü ô\ò Tí ÌáíôæéêÝñô côôçò ô™í Âõæáí-
ôéí™í, côéò aíïéîå ôüí äñüìïí óôïýò Ôïýñêïõò ðñüò ôÞí
ÌéêñÜí ’Áóßáí, ÷ñïíïëïãårôáé _ TîáóèÝíéóéò ôïˆ âõæáíôé-
íïˆ íïìßóìáôïò.
14. ’ÁíäñåÜäç, ²Åñãá É, ó. 494 êáß Tð. Bratianu, ó.
228 êáß Tð. Ostrogorski, Die laendl, Steuergem, ó. 69.
‘Ï Óâïñ™íïò, á‰ô. ó. 356, ëÝãåé …ôé ‚ ’ÁëÝîéïò óöüäñá T-
êéâäÞëåõóå ôü ÷ñõóïˆí íüìéóìá, ôü ‚ðïrïí ðñü á‰ôïˆ eôï
uóïí ðñüò 12 ìéëëéáñßóéá, Tð' á‰ôïˆ äÝ sóïöÜñéæå ðñüò ìü-
íïí 4.
15. Koetzchke, á‰ô., ó. 519 êáß Tð.
16. Koetzchke, á‰ô. ó. 533.
 Ì Á
72 Å ÑÙ ×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
É
ÁÖ

à éÜ ôüí ÷áñáêô\ñá êáß ôÞí ìïñöÞ ô\ò Âõæáíôéí\ò Ïsêïíïìßáò V÷ïõí ãñáöår ðïëëÜ
êáß TíäéáöÝñïíôá. ‘Ï ÄéïìÞäçò èÜ Aöéåñþóåé åsäéêÞ ìåëÝôç ãéÜ ôüí ðáñåìâáôéêü, s-
äéüññõèìï ÷áñáêô\ñá ô\ò Âõæáíôéí\ò ïsêïíïìßáò ìÝ ôßôëï «‘Ç ÂõæáíôéíÞ Ïsêïíïìßá êáß
_ ðïëéôéêÞ ôïˆ ðáñåìâáôéóì («’Åðéèåþñçóéò Êïéíùíéê\ò êáß Äçìïóßáò Ïsêïíï-
ìéê\ò», Vô. 12ï, ô÷. Á-´, ’ÉáíïõÜñéïò-’Éïýíéïò 1943, 3-28). ’Áðü ôü Cñèñï á‰ôü ðá-
ñáèÝôïõìå ôÞí ‘Åíüôçôá ìÝ ôßôëï «ÌïñöÞ ôïˆ Âõæáíôéíïˆ Ðáñåìâáôéóì (óó. 9-17).
ÌïñöÞ ôïˆ Âõæáíôéíïˆ Ðáñåìâáôéóìïˆ äéÜëõóéí4. ²Åêôïôå äåóðüæåé Aðïëýôùò óýóôçìá
óõãêåíôñùôéê\ò ðïëéôéê\ò êáß ïsêïíïìéê\ò äéïé-
‘Ç Tëåõèåñßá ô\ò AóêÞóåùò Tìðïñßáò, âéï- êÞóåùò ìÝ á‰óôçñ™ò äéåõèõíïìÝíçí ïsêïíïìßáí.
ôå÷íßáò êáß âéïìç÷áíßáò, äÝí Šð\ñîåí Añ÷Þ ðá- ÌÝ ìÝôñá óêëçñ@ò âßáò äÝí AöÞíåé áôç, ï‹ôå
ñáäåãìÝíç óôü âõæÜíôéïí. ’ÅóõíÝ÷éóå ôïˆôï êáß át ôéìáß íÜ ñõèìßæùíôáé á‰ôïìÜôùò, ï‹ôå óõíá-
ðñïóÞñìïæå ôÞí íïìïèåóßáí ôïõ, óôßò ïsêïíïìé- ãùíéóìüò í' Aíáðôýóóåôáé, ï‹ôå át ðñïìÞèåéáé íÜ
êÝò AíôéëÞøåéò, ôßò äéïéêçôéêÝò ðáñáäüóåéò êáß Vñ÷ùíôáé TëåõèÝñùò AðïèåíäÞðïôå, ï‹ôå ôÜ Tðé-
ôßò öïñïëïãéêÝò ìåèüäïõò ô™í ‘Åëëçíéóôéê™í ôçäåýìáôá í' Aóêïˆíôáé êáô' AñÝóêåéáí. ´Ïëá åy-
âáóéëåßùí1 êáß ô\ò Aêïëïõèïýóçò á‰ôÜò á‰ôï- íáé ñõèìéóìÝíá êáß ðáíôïˆ _ TðÝìâáóç TëÝã÷åé
êñáôïñéê\ò Ñþìçò ô™í Tó÷Üôùí ÷ñüíùí, fò e- êáß ‚äçãår, Tí ôj ðåðïéèÞóåé …ôé ìüíïí ïôù èÜ
ôï êëçñïíüìïò. ²Áêñá ðñüò ôü Côïìïí äõóðéóôßá, óôáìáôÞóg _ ðñïúïˆóá Aðïóýíèåóéò, èÜ ðñïá-
óõíå÷Þò Vëåã÷ïò êÜèå ðáñáãùãéê\ò êéíÞóåùò, ÷èïˆí äÝ óõã÷ñüíùò ôÜ ïsêïíïìéêÜ óõìöÝñïíôá
Cíùèåí ñýèìéóéò êÜèå ðñùôïâïõëßáò, ðåñéóôïëÞ ô\ò ‚ëüôçôáò êáß ô™í êáôÜ ìÝñïò ôÜîåùí.
ôïˆ óõíáãùíéóìïˆ, Cíùèåí ñýèìéóéò êÜèå ïsêïíï- ÓôÞí óåéñÜí ô™í óêÝøåùí á‰ô™í êáß ô™í ïs-
ìéê\ò Tíåñãåßáò, åyíáé ït ðñïÝ÷ïíôåò ÷áñáêô\ñåò êïíïìéê™í ìåèüäùí åsó\ëèå êáß ôü ÂõæÜíôéïí. ‘Ï
ôïˆ óõóôÞìáôïò. ’Éïõóôéíéáíüò äéÜ íÜ Tíéó÷ýóg ôÞí Tí êáôáðôþ-
Ðñü ô\ò ãïñãÜ ðñïúïýóçò ïsêïíïìéê\ò, êïé- óåé ïsêïíïìßáí êáß íÜ óõãêñáôÞóg ôßò Aíáñ÷ïý-
íùíéê\ò êáß ðïëéôéê\ò AðïóõíèÝóåùò ôïˆ 3ïõ êáß ìåíåò TðáããåëìáôéêÝò ôÜîåéò, ôßò óõíåêÝíôñùóåí
4ïõ ás™íïò2, ‚ ñãáíéóìüò ô\ò á‰ôïêñáôïñéê\ò Šðï÷ñåùôéê™ò óÝ óùìáôårá. ‘Ç ñãÜíùóç á‰ôÞ
Ñþìçò Tðß Äéïêëçôéáíïˆ êáß Êùíóôáíôßíïõ, Aí- äÝí TðÝâëåðå ìüíïí åsò óêïðïýò äçìïóßáò ôÜîçò,
ôÝäñáóåí só÷õñ™ò. Äé' á‰óôçñ@ò óõãêåíôñþóå- AëëÜ êáß óÝ TîõðçñÝôçóç ô™í Tðáããåëìáôé™í
ùò, Aíüñèùóáí ïôïé ôü êˆñïò ôïˆ Têðßðôïíôïò ôïýò ‚ðïßïõò _ Xíùóç Vóùóå Aðü ôüí ƒëåèñïí ô\ò
ÊñÜôïõò. ÄéÜ óôñáôéùôéê™í Tðéôõ÷é™í TðåâëÞ- Aíáñ÷ßáò, …óôéò èÜ Vðëçôôå êáß á‰ôïýò êáß ôÞí
èçóáí óôïýò Aðåéëïˆíôáò ôÜ óýíïñá T÷èñïýò. ÄéÜ Tí ãÝíåé ïsêïíïìßáí ô\ò Á‰ôïêñáôïñßáò5. ÌÝ ôï
äåîé@ò ðïëéôéê\ò ðñüò ôïýò åsóäýïíôáò âáñâÜ- êá÷ýðïðôïí êáß Aíåëåýèåñïí ðíåˆìá ôïõ, Vìåéíå
ñïõò, ðñïóïéêåéþèçóáí ðïëëÜò ôïýôùí äõíÜìåéò. ôü ÂõæÜíôéïí Aðáñáóáëåýôùò ðñïóêåêïëëçìÝíïí
’Åðß ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ ðåäßïõ, _ óõóôçìáôéêÞ T- Tðß ÷ßëéá Vôç óôÞí säÝáí ô\ò êçäåìïíåýóåùò ô\ò
öáñìïãÞ ðåéèáñ÷çìÝíçò ïsêïíïìßáò, Tí óõíäõá- Tðáããåëìáôéê\ò æù\ò, ÷ùñßò ðáñÝêêëéóßí ôéíá
óì¨ ìÝ ðíåˆìá Cêñùò ôáìéåõôéêüí, AíÝêïøå ôÞí êáß …ôáí Aêüìç át Aêïëïõèïýìåíáé ìÝèïäïé añ÷é-
ïsêïíïìéêÞí êáôÜññåõóéí3, TóôáìÜôçóå ôÞí A- óáí Tí ôj Aêñüôçôß ôùí í' Aðïäåéêíýïíôáé Tðé-
íáñ÷ßáí, T÷Üñáîå äÝ AíåîéôÞëùò ôüí äñüìïí ôïˆ âëáâårò, êáß …ôáí Aêüìç ôü êñÜôïò êáè' Uáõôü
ìÝëëïíôïò, Aðü ôüí ‚ðïrïí äÝí è' Aðïìáêñõíèj Tíôåë™ò TîçóèåíçìÝíïí, åy÷å ÷Üóåé êÜèå êˆñïò.
ðëÝïí ôü ’Áíáôïëéêüí êñÜôïò. ×ùñßò ôÞí Côåã- Åsêüíá ô\ò ïsêïíïìéê\ò æù\ò ôïˆ Âõæáíôß-
êôïí á‰ôÞí ðåñéóõëëïãÞí êáß ôÞí á‰óôçñÜí óõã- ïõ êáß ô\ò ðïëéôéê\ò cí Tð' á‰ô\ò aóêåé ôü êñÜ-
êÝíôñùóéí, côéò Vóâçóå êÜèå á‰ôüâïõëïí TíÝñ- ôïò, ì@ò äßäåé ôü ëåãüìåíïí «’Åðáñ÷éêüí âéâëß-
ãåéáí Tðß ôïõ ðïëéôåéáêïˆ, äéïéêçôéêïˆ êáß ïsêï- ïí» ËÝïíôïò ôïˆ Óïöïˆ6.
íïìéêïˆ ðåäßïõ, ‚ ôüôå Aðü Uôåñüêëçôïí ðë\èïò ÌÝ ð@óáí ëåðôïìÝñåéáí Aíáðôýóóåôáé óÝ
öõë™í Aðïôåëïýìåíïò êüóìïò ô\ò Ñùìáúê\ò á‰- á‰ôü _ Tí Êùíóôáíôéíïõðüëåé ñýèìéóç ô\ò Tì-
ôïêñáôïñßáò, ÷ùñßò óõíåêôéêüí ôéíá äåóìüí, ÷ù- ðïñéê\ò êáß âéïôå÷íéê\ò êéíÞóåùò Tíôüò ôïˆ
ñßò ^èéêÞí óõíï÷Þí, Tîùôåñéê™ò ðáíôá÷üèåí ðëáéóßïõ óõíôå÷íéáê\ò ñãáíþóåùò. Ôü «’Åðáñ-
âáëëüìåíïò, Tóùôåñéê™ò TêôåèåéìÝíïò óÝ ìýñéåò ÷éêüí âéâëßïí» äÝí ðåñéÝ÷åé äéáôÜîåéò ôßò ‚ðïråò
AðïóõíèåôéêÝò TíÝñãåéåò, èñçóêåõôéêïˆ, öõëåôé- ôÜ óùìáôårá èÝôïõí ïsêåߤ äéêáߤ óÝ UáõôÜ. ÄÝí
êïˆ, ïsêïíïìéêïˆ êáß êïéíùíéêïˆ ÷áñáêô\ñïò, èÜ Aðïôåëïˆí áôáé ïsùíåß êáôáóôáôéêüí ñõèìßæïí
Vâáéíå ãïñã™ò êáß Aêáôáó÷Ýôùò ðñüò ðëÞñç ôÜ ôïˆ Tóùôåñéêïˆ âßïõ ô™í óõíôå÷íé™í, Aëë' åy-

ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÄÉÏÌÇÄÇÓ (1874-1950)
íáé êõñßùò Aóôõíïìéêïß êáíïíéóìïß êáß Aãïñáíï-
ìéêáß äéáôÜîåéò, ðñïöõëÜóóïé óáé ôü êïéíüí êáß
ôïýò säßïõò Tðáããåëìáôßåò Aðü êáôá÷ñÞóåéò êáß
Têìåôáëëåýóåéò. Ôü íïìïèÝôçìá äÝí Tìöáíßæåé
Cëëùò ôå íÝáí ðïëéôéêÞí, íˆí ôüôå ôü ðñ™ôïí ås-
óáãïìÝíçí, AëëÜ ðñïäÞëùò åyíáé êùäéêïðïßçóç
ðñïûðÜñ÷ïíôïò äéêáßïõ, ðáëáéüèåí êáèéåñùìÝíïõ
êáß ðéèáí™ò TãêáôåóðáñìÝíïõ óÝ óùñåßá íåáñ™í
äéáöüñùí á‰ôïêñáôüñùí, AöéóôáìÝíùí ÷ñïíéê™ò
AëëÞëùí. ‘Ç ñßæá ôïõ ðñÝðåé Aóöáë™ò í' Aíá-
æçôçèj óôÜ ñùìáúêÜ Collegia ô™í ìåôáãåíåóôÝ-
ñùí ÷ñüíùí, át Añ÷áß ô™í ‚ðïßùí äéåôçñÞèçóáí
óÝ äéÜöïñá ìÝñç ô\ò Á‰ôïêñáôïñßáò êáß ìåôÜ ôüí
÷ùñéóìüí ôïˆ ’Áíáôïëéêïˆ êñÜôïõò Aðü ôïˆ äõ-
ôéêïˆ ôìÞìáôïò á‰ôïˆ, säßùò Tí Ásãýðô¤7. Âå-
âáßùò ‚ ÷ñüíïò êáß át äçìéïõñãïýìåíáé íÝáé óõí-
è\êáé, ôïˆ ðïëéôéêïˆ êáß êïéíùíéêïˆ âßïõ, TðÝ-
öåñáí Aëëïéþóåéò ôéíáò óôüí Añ÷éêüí èåóìüí, ÷á-
ëáñþíïõóáé ôÞí á‰óôçñüôçôá ô™í äåóì™í áwôé-
íåò óõíår÷ïí ôÜ Côïìá ðñüò ôÞí óõíôå÷íßáí êáß
AöÞíïõóáé êÜðïéáí TëåõèåñùôÝñáí êßíçóéí. ‘Ç
êëçñïíïìéêÞ äÝóìåõóç äÝí öáßíåôáé íÜ Šößóôáôáé
ðëÝïí êáß ‚ êáôáíáãêáóìüò ô\ò óõììåôï÷\ò äÝí
Aóêårôáé ðëÝïí ìÝ ôÞí á‰ôÞí …ðùò Añ÷éê™ò A-
êñüôçôá8. ‘Ï ËÝùí ‚ Óïöüò, óõíå÷ßæùí ôÞí ðï-
ëéôéêÞí ô\ò íïìïèåôéê\ò ôáêôïðïéÞóåùò ô™í
Ìáêåäüíùí, Añåóêüìåíïò äÝ óÝ AíáêáèÜñóåéò
ðáëáé™í íüìùí, óõíÝëåîå ôü Šëéêüí, ôü Tðåîåéñ-
ãÜóèç êáß ôü TîÝäùêåí óÝ Uíéárïí íïìïèÝôçìá,
äéÜ íÜ åyíáé ðñáêôéê™ò ðñü÷åéñïò _ ÷ñçóéìïðïß-
çóßò ôïõ9. Át Aíáãñáöüìåíáé äéáôÜîåéò, Aöïñ™-
óáé ôÞí Šðï÷ñåùôéêÞ ñãÜíùóç ô™í Tðáããåëìá-
ôéê™í êëÜäùí ô\ò ðñùôåõïýóçò —_ ŠðÝñ ô\ò
‚ðïßáò öñïíôßò TäÝóðïæå ô™í óêÝøåùí ô™í Êõ-
âåñíÞóåùí— öáíåñþíïõí Tí ôïýôïéò ôßò Tí ãÝíåé
êñáôïýóáò Tí Âõæáíôߤ ïsêïíïìéêÝò AíôéëÞøåéò,
ðåñéÝ÷ïõí äÝ êáôÜ ôÞí ñèÞí ðáñáôÞñçóç ôïˆ
Mickwitz10, ƒ÷é ìüíïí äéáôÜîåéò ŠðÝñ ôïˆ ÊñÜ-
ôïõò ôåèåéìÝíáò, AëëÜ êáß êáíüíáò, ït ‚ðïrïé A-
ðïâëÝðïõí Tðßóçò åsò TîõðçñÝôçóç á‰ô™í ôïý-
ôùí ô™í Tðáããåëìáôé™í. ÐÜíôùò Tê ôïˆ äéÝðïí-
ôïò ðíåýìáôïò óõíÜãåôáé ›ò Añ÷Þ _ äåóìåõìÝ-
íç TíÝñãåéá ô\ò ïsêïíïìéê\ò æù\ò. ‘Ç Bñìïäéü-
ôçò ôïˆ ÊñÜôïõò Tí ðñïêåéìÝí¤ åyíáé Aðåñéüñé-
óôïò. ÏsêïíïìéêÞ TíÝñãåéá Têöåýãïõóá ôáýôçò
äÝí åyíáé íïçôÞ. «Èåóðßæïìåí», «êåëåýïìåí», åy-
íáé át ÷ñçóéìïðïéïýìåíáé TêöñÜóåéò, ÷ùñßò _
ãíþìç ô™í TíäéáöåñïìÝíùí íÜ ëáìâÜíåôáé êáôÜ
êáíüíá Šð' ƒøéí. ÊÜèå TðéôÞäåõìá ñãáíïˆôáé C-
íùèåí Šðï÷ñåùôéê™ò óÝ «óýóôçìá», äçë. óõí-
ôå÷íßáí. Ëåéôïõñãår áôç ìÝ êáèéåñùìÝíïí Aðü
ôüí íüìïí ôñüðïí, …óôéò TðéôñÝðåé íÜ ìïñöþóù-
Ì Á
Å ÑÙ 73
É
ÁÖ
ìåí Aêñéâ\ Aíôßëçøç ð™ò Têéíårôï ‚ ðïëýðëïêïò
ìç÷áíéóìüò ô\ò Tí Âõæáíôߤ ïsêïíïìéê\ò æù\ò.
’ÅëåõèÝñá Cóêçóç Tðéôçäåýìáôïò äÝí Aíáãíùñß-
æåôáé, äéáãñÜöåôáé äÝ á‰óôçñ™ò ôü ðåñéèþñéïí
Tíôüò ôïˆ ‚ðïßïõ ^ìðïñår íÜ êéí\ôáé ‚ Vìðïñïò,
‚ âéïìÞ÷áíïò, ‚ åsóáãùãåýò, ‚ âéïôÝ÷íçò.
Ôü «’Åðáñ÷éêüí Âéâëßïí» ñõèìßæåé ôßò ðñüò
ôü êñÜôïò êáß ôü êïéíüí ó÷Ýóåéò ô™í Tðáããåë-
ìáôé™í. ’Åðéäéþêåé …ìùò Tðßóçò íÜ ðñïöõëÜîg
ôïýôïõò Aðü êéíäýíïõò ðçãÜæïíôáò Aðü äéáóôÜ-
óåéò ìåôáîý ô™í Tðáããåëìáôéê™í óõìöåñüíôùí
êáß ô™í ìïéñáßùí Tãùúóôéê™í óõãêñïýóåùí, äé'
Uíéáßáò äÝ Tíåñãåßáò íÜ ðñïáãÜãg ôÜ óõìöÝñïí-
ôÜ ôùí. ‘Ç Cêñá á‰ôÞ ðáñÝìâáóç Tîçãårôáé êáß
Aðü ôÞí öñïíôßäá cí Vðñåðå óõíå÷™ò íÜ êáôá-
âÜëg _ äéïßêçóç ãéÜ íÜ ðñïëáìâÜíg ôüí ðÜíôï-
ôå Aðåéëçôéêüí ëéìüí, ôÞí óõ÷íÜ ðáñïõóéáæïìÝ-
íçí óðÜíéí ôñïößìùí, ôßò TðáíåéëçììÝíåò óéôï-
äåßåò, êáôÜ ôÜ ‚ðïrá Šðü ôßò ôüôå äõó÷åñårò óõí-
è\êåò ô™í ìåôáöïñ™í êáß ôßò Aíùìáëßåò ô\ò
æù\ò, Täçìéïýñãïõí ôñïìáêôéêÜ ðñïâëÞìáôá ôÜ-
îåùò, säßùò óôÞí ðñùôåýïõóáí11. ‘Ç Añ÷Þ ðñÝ-
ðåé Tðß ðëÝïí êáôÜ ð@óáí óôéãìÞí íÜ ãíùñßæg
ðïrá Tìðïñåýìáôá êáß åsò ðïßáí ðïóüôçôá åŠñß-
óêïíôáé Tí ðáñáêáôáèÞêg Tíôüò ô\ò ðüëåùò, äéÜ
íÜ ñõèìßæg á‰ôÞ ôÞí UêÜóôïôå sóïññïðßáí ìåôá-
îý ðñïóöïñ@ò êáß æçôÞóåùò. ÍÜ ìÞí AöÞíg äÝ
ïôù óôÜäéüí ôé Tëåýèåñïí óôÞí á‰ôüìáôïí êáß
êáôÜ óõíÝðåéáí Tðéêßíäõíïí êñéíïìÝíçí TíÝñãåéáí
ô\ò Aôïìéê\ò ðñùôïâïõëßáò. ‘Ç êßíçóç ïôù
ô™í ôéì™í äÝí AöÞíåôï TëåõèÝñá, äéüôé ôü Tíôåˆ-
èåí âÜñïò èÜ TðÝðéðôå Tðß ô\ò êáôáíáëþóåùò,
èÜ TðëÞôôåôï äçë. êõñßùò _ AóèåíåóôÝñá ôÜîç
ôïˆ ëáïˆ, _ TîÝãåñóç ôïˆ ‚ðïßïõ eôï ðÜíôïôå T-
ðéêßíäõíïò. ‘Ï óõíáãùíéóìüò Tî Cëëïõ TÜí AöÞ-
íåôï A÷áëßíùôïò, äÝí èÜ Vâëáðôå ìüíïí ôü êïé-
íüí, AëëÜ èÜ êáôÝëçãå êáß óÝ Tîïíôùôéêüí Aã™-
íá óôñåöüìåíïí êáô' á‰ô™í ôïýôùí ô™í ‚ìïôÝ-
÷íùí. ÔÞí ìÝñéìíáí á‰ôÞí TêöñÜæåé ôü ðñïïßìéïí
ôïˆ «’Åðáñ÷éáêïˆ Âéâëßïõ» ìÝ ôßò ëÝîåéò «›ò
Cí å‰ó÷çìüíùò ôü Aíèñþðéíïí ãÝíïò ðïëéôåýçôáé
êáß ìÞ èÜôåñïò êáôáäõíáóôåýg èáôÝñïõ»12. Íï-
årôáé …ìùò ïuêïèåí óÝ ðïéÝò êáôá÷ñÞóåéò eãåí _
Aêñüôçò ô\ò äéïéêçôéê\ò êçäåìïíßáò êáß ôü å‰-
ñý óôÜäéïí êáêïðïéïˆ äñÜóåùò aíïéãåí óôïýò ðÜ-
óçò öýóåùò TêìåôáëëåõôÝò êáß êáôáäüôåò13.
‘Ç äÝóìåõóç ô™í óõíáëëáã™í Aðïôåëår ï-
ôù ôüí êáíüíá. ’Åîáßñåóç åyíáé _ Tëåõèåñßá ô\ò
óõíáëëáêôéê\ò êéíÞóåùò. ‘Ç TîáãùãÞ åyíáé êáß
á‰ôÞ ëåðôïìåñ™ò ñõèìéóìÝíç, äÝí eôï äÝ íïçôÞ
óôÞí âõæáíôéíÞí ïsêïíïìßáí Aêþëõôïò Vîïäïò
ðñïúüíôùí. Ôá «êåêùëõìÝíá», ôÜ Tìðïñåýìáôá
 Ì Á
74 Å ÑÙ
É
ÁÖ
äçë. ô™í ‚ðïßùí _ TîáãùãÞ Aðçãïñåýåôï eóáí
ðïëëÜ. ²Áëëùí ðÜëéí _ ðþëçóç ãéÜ ôÞí Aëëïäá-
ðÞí TðåôñÝðåôï ìüíïí ìåôÜ åsäéêÞí Cäåéáí, ÷ïñç-
ãïõìÝíçí Aðü ôüí Vðáñ÷ïí, âåâáéïõìÝíçí äÝ äéÜ
«âïýëëáò» Tðß ôïˆ Tîá÷èçóïìÝíïõ Tìðïñåýìáôïò.
«´Éíá ìÞ ôïrò Vèíåóé ðáñáðÝìðùíôáé», äéÜ íÜ ìÞí
Aðïêôïˆí äçë. át îÝíáé ÷™ñáé ›ñéóìÝíá åuäç ðï-
ëýôéìá, a óðÜíéá, a ìïíïðùëéáê™ò ðáñáãüìåíá
a êáôáóêåõáæüìåíá óôßò ÷þñåò ôïˆ Âõæáíôßïõ,
Aðáãïñåýåôáé _ TîáãùãÞ ôùí. Ôü ÂõæÜíôéïí æç-
ëïôýðùò ðåñéåöñïýñåé …óá _ öýóç a _ âéïìç÷á-
íéêÞ Tìðåéñßá ôïˆ ëáïˆ åy÷ïí êáôáóôÞóg ðñáã-
ìáôéêÜ ôçò ðñïíüìéá. ’Åðßóçò …ìùò TðñïóôÜôåõå
ôü óÝ ÷ñõóüí êáß Cñãõñïí Aðüèåìá, Aðáãïñåýïõ-
óá êÜèå Vîïäïí ô™í ìåôÜëëùí ôïýôùí êáèþò êáß
ô™í ðïëõôßìùí ëßèùí êáß ôéìáëö™í AíôéêåéìÝ-
íùí14. ’Åöñüíôéæåí Tðß ðëÝïí íÜ äçìéïõñãj å‰íïú-
êïýò UêÜóôïôå …ñïõò Tíéó÷ýóåùò ô\ò äõíÜìåþò
ôçò óÝ ðïëýôéìá ìÝôáëëá. ²Éóùò óôßò óêÝøåéò á‰-
ôÝò öåßëåôáé _ ðåñßåñãç äéÜôáîç ôïˆ Êåö. É× §
6 _ ó÷åôéêÞ ðñüò ôïýò èùíéïðñÜôáò (Aóêïˆíôáò
Tìðüñéïí ëéí™í ŠöáóìÜôùí), êáè' cí ôü ìÝ ôÞí
Âïõëãáñßáí Tîáãùãéêüí Tìðüñéïí, äéåîÞãåôï ƒ÷é
äéÜ êáôáâïë\ò ôïˆ Aíôéôßìïõ óÝ ÷ñ\ìá, Aëë' Tðß
ôj âÜóåé Aíôáëëáã\ò. «’ÅÜí äéÜ ’Åèí™í ôõ÷üí
ÂïõëãÜñùí åsóÝëèç ðñáãìáôåßá ëéí™í a ìÝëéôïò,
öåßëùóé äé' UôÝñùí ðñáè\íáé»15.
’Áðáãïñåýåôáé Tðßóçò _ TîáãùãÞ îÝùí äéÜ
âáöÞí ðïñöõñ™í ŠöáóìÜôùí êáß á‰ô™í ô™í U-
ôïßìùí ŠöáóìÜôùí «ðïñöõñáåñßùí ìåãáëïæÞ-
ëùí» (IV § 7), Tí ãÝíåé äÝ ô™í óôÜ êñáôéêÜ Tñ-
ãáóôÞñéá êáôáóêåõáæïìÝíùí âáñõôßìùí a ìõ-
óôéê\ò óõíèÝóåùò ðñïúüíôùí, ðáñáêñáôïõìÝíùí
äéÜ ôßò AíÜãêåò ðïëõôåëåßáò êáß Tðéäåßîåùò ôïˆ
á‰ëéêïˆ êüóìïõ, a äéÜ ôßò Šðçñåóßåò ôïˆ ÊñÜ-
ôïõò êáß ôïˆ óôñáôïˆ.
Át êáôÜ ô™í ðáñáâáô™í Tí ãÝíåé ô™í Aðá-
ãïñåýóåùí ôïˆ ’Åðáñ÷éêïˆ Âéâëßïõ êõñþóåéò e-
óáí âáñåráé. ×ñçìáôéêáß ðïéíáß, êáôáó÷Ýóåéò,
ìåñéêïß Aêñùôçñéáóìïß, Aôéìùôéêáß ðïéíáß êáß
èáíáôéêáß TêôåëÝóåéò Aêüìç, AðçããÝëïíôï êáôÜ
ô™í AðïäåéêíõïìÝíùí Tíü÷ùí ðáñáâÜóåùò16.
Ôü Tìðüñéïí êáß _ âéïìç÷áíßá ìÝ …ëïõò ôïýò
ðáñåðïìÝíïõò êëÜäïõò äÝí Têñßíïíôï ›ò óôÜäéá
AíïéêôÜ äé' Tëåýèåñïí êáß Aðåñéüñéóôïí êáôÜ ðÜí-
ôá ôñüðïí ðëïõôéóìüí. Êåñäïóêïðßá ôåßíïõóá óÝ
êáôáðëåïíÝêôçóç ôïˆ AóèåíåóôÝñïõ a TêìåôÜë-
ëåõóç ô\ò êïéíùíßáò äÝí eôáí AíåêôÞ, èåùñç-
ôéê™ò ôï‰ëÜ÷éóôïí. ‘Ï óõíáãùíéóìüò, ƒ÷é äÝ ìü-
íïí ‚ AèÝìéôïò óõíáãùíéóìüò, ðñÝðåé íÜ êáôá-
ðïëåìçèj wíá «ôü ô™í Aíèñþðùí öýëïí å‰ äéá-
ôéèÝìåíïí, ìÞ Aíáéó÷ýíôùò Tðéðçä@ ô¨ UôÝñ¤
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
èÜôåñïò». Äé' á‰ôü ëáìâÜíïíôáé äñáêüíôéá ìÝ-
ôñá …ðùò ôü êüóôïò ô\ò ðáñáãùã\ò äéáôçñçèj
uóïí äé' …ëïõò, äéÜ íÜ ŠðÜñ÷ïõí äé' …ëïõò sóïäý-
íáìïé óõíè\êáé. ύôù ë.÷. ït «ðñáíäéïðñ@ôáé»
—åsóáãùãårò ŠöáóìÜôùí— äÝí äéêáéïˆíôáé íÜ
ðñïáãïñÜæïõí Aôïìéê™ò ôÞí ðñþôçí ëçí êáß
óõãêåíôñþíïíôåò AðïèÝìáôá íÜ Têìåôáëëåýùí-
ôáé ìÝ á‰èáßñåôïí øùóç ô™í ôéì™í ôÞí äïëßùò
êôçèåróáí ðñïíïìéáêÞí èÝóéí. Ðñüò AðïöõãÞí
ôïýôïõ ñãáíïˆôáé Uíéáßá ðñïìÞèåéá ðñþôùí
Šë™í äé' Aíáãíùñßóåùò óôÞí óõíôå÷íßáí ìïíïðù-
ëßïõ Aãïñ@ò, êáôáíåìïìÝíùí Vðåéôá ô™í ãåíïìÝ-
íùí ðñïìçèåé™í Šðü ôïˆ TðÜñ÷ïõ, Aíáëüãùò ô™í
Aíáãê™í ô\ò êáôáíáëþóåùò ô™í ‚ìïôÝ÷íùí. ÔÜ
á‰ôÜ ðåñßðïõ só÷ýïõí äéÜ ôïýò ìåôáîïðñÜôáò, -
èùíéïðñÜôáò êëð17.
Ðñüò Aðïóüâçóç êÜèå Aèåìßôïõ óõíáãùíé-
óìïˆ Aðáãïñåýåôáé _ äéÜ ðñïóöïñ@ò AíùôÝñïõ
ìéóèþìáôïò Têôüðéóç ôïˆ aäç êáôÝ÷ïíôïò Tñãá-
óôÞñéïí. «‘Ï Tðáýîùí ôü ôïˆ UôÝñïõ Tíïßêéïí, åu-
ôå äüë¤ åuôå öáíåñ™ò, ôõðôüìåíïò êáß êïõñåõü-
ìåíïò åsóêïìéæÝóèù»18. ÄéÜ íÜ ìÞ ðñïêëçèj Š-
ðåñåîüãêùóç Tðáããåëìáôé™í, TðéôñÝðåôáé ìüíïí
êáôüðéí Aäåßáò ôü Cíïéãìá íÝïõ êáôáóôÞìáôïò a
Tñãáóôçñßïõ. ÊáíÝí íÝïí ìÝëïò äÝí ãßíåôáé äå-
êôüí óôÞí óõíôå÷íßáí, TÜí êáôÜ êáíüíá äÝí Tã-
êñéèj Aðü ôüí Vðáñ÷ïí. ‘Ç óõììåôï÷Þ óôÞí óõí-
ôå÷íßáí äÝí ðåñéïñßæåôáé Añéèìçôéê™ò. ‘Ç åuóï-
äïò óÝ á‰ôÞí …ìùò Šðüêåéôáé óÝ ðñïçãïýìåíç âå-
âáßùóç «Tíôßìùí ôå êáß ÷ñçóßìùí Aíäñ™í» (ÉÉÉ
§ 1) ìåë™í ô\ò óõíôå÷íßáò Tíþðéïí ô\ò Añ÷\ò,
ðåñß ô\ò Aîéüôçôïò ôïˆ ðñïôåéíïìÝíïõ íÝïõ ìÝ-
ëïõò19. Ìáèçôåõüìåíïé êáß âïçèïß äÝí ðñïóëáì-
âÜíïíôáé ðáñÜ êáôüðéí Tãêñßóåùò, Tðß ›ñéóìÝíïí
÷ñüíïí êáß ›ñéóìÝíg AíôéìéóèßI.
ÐáñÜ ôßò äéáôÜîåéò á‰ôÝò, át ‚ðïráé ôåßíïõí
óÝ ïsêïíïìéêÞ Tíßó÷õóç ô™í äéáöüñùí êëÜäùí
ô\ò Tðáããåëìáôéê\ò æù\ò êáß ìÞ TãêáôÜëåéøïí
ôáýôçò óôÜ Aðñüïðôá ô\ò Aíáñ÷ßáò, ŠðÜñ÷ïõí
êáß äéáôÜîåéò êáèáñ™ò Aóôõíïìéêïˆ êáß Aãïñá-
íïìéêïˆ ÷áñáêô\ñïò. Óôïýò AñãõñïðñÜôåò, ôïýò
Aó÷ïëïõìÝíïõò äçë. ìÝ ôÞí êáôåñãáóßáí ðïëõôß-
ìùí ëßèùí êáß ìåôÜëëùí, äÝí TðåôñÝðåôï _ Tñ-
ãáóßá êáô' ïyêïí. «ÌÞ V÷åéí êåëåýïìåí Tîïõóß-
áí ÷ñõóï÷üïõ ïuêïé TñãÜæåóèáé ÷ñõóüí a Cñãõ-
ñïí, Aëë' Tí ôïrò Tñãáóôçñßïéò ô\ò ÌÝóçò» —
‚ ìåãÜëïò äñüìïò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò20.
ÌÝ ðñüöáóç Tîáóöáëßóåùò ô\ò åsäéêåýóåùò, A-
ðáãïñåýåôáé _ óõììåôï÷Þ óÝ äýï ôáõôï÷ñüíùò
óõíôå÷íßáò. ‘Ï AñãõñïðñÜôçò ìüíïí ìÝ ÷ñõóüí
êáß Cñãõñïí ðñÝðåé íÜ Aó÷ïë\ôáé, ƒ÷é ìÝ Cëëá
ìÝôáëëá. Ït âåóôéðñ@ôáé ìüíïí ìÝ ìåôáîùôÜ Tí-

ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÄÉÏÌÇÄÇÓ (1874-1950)
äýìáôá. Ït ìåôáîïðñ@ôáé ìüíïí ìÝ ìÝôáîáí ›ò
ðñþôçí ëçí êëð21. ÔÜ ôñüöéìá, ôÜ åuäç ðáíôï-
ðùëåßïõ, äÝí ðñïóöÝñïíôáé óôÞí êáôáíÜëùóç ìÝ
TëåõèÝñáí ôéìÞí AëëÜ êáèïñßæåôáé Tðáêñéâ™ò ôü
ðïóïóôüí ôïˆ TðéôñåðïìÝíïõ êÝñäïõò. ÊÜèå ðá-
ñÜâáóç êïëÜæåôáé á‰óôçñ™ò22.
Óôßò êñßóåéò ìáò …ìùò ðåñß ô\ò óõíôå-
÷íéáê\ò ñãáíþóåùò ôïˆ Âõæáíôßïõ ìÝ …ëá ôÜ
äåóìÜ ôÜ ‚ðïrá óõíåðÜãåôáé áôç, äÝí ðñÝðåé íÜ
ðáñáóõñþìåèá Aðü óêÝøåéò ïsêïíïìéêïˆ öéëåëåõ-
èåñéóìïˆ, Aãíþóôïõ êáè' …ëçí ôÞí ìáêñÜí ðåñß-
ïäïí ô\ò tóôïñßáò ìÝ÷ñé ôïˆ 18ïõ ás™íïò. ‘Ç T-
ëåõèåñßá ô\ò ðáñáãùãéê\ò äñÜóåùò äÝí eôï êCí
íïçôÞ. ‘Ç äÝóìåõóç Šð\ñîåí ‚ äåóðüæùí êáß ìÞ
Aìöéóâçôïýìåíïò êáíþí. ÔÞí äÝóìåõóç á‰ôÞ T-
èÝóðéæå êáß TðÝâáëëå ôü êñÜôïò, Tö' …óïí _ T-
îïõóßá ôïõ eôáí ŠðáñêôÞ a ôïõëÜ÷éóôïí AíåêôÞ.
’Åí AíõðáñîßI ôïýôïõ ôÞí äÝóìåõóç TðÝâáëïí ït
Tðéôçäåõìáôßáé ìüíïé ôùí, Tö' …óïí Tê ô\ò ðåß-
ñáò êáß ô™í äïêéìáóé™í AðÝêôùí óõíåßäçóç ô™í
êáê™í ô\ò Aíáñ÷éê\ò Tñãáóßáò êáß ô™í Aãáè™í
ô\ò ñõèìßóåùò äéÜ êáíüíùí äåóìåõôéê™í ô\ò T-
ëåõèåñßáò. ‘Ç Šðï÷ñåùôéêÞ ñãÜíùóç äçë. êáß
_ êçäåìüíåõóéò, äÝí TîåëáìâÜíïíôï žò ôé Aíõðü-
öïñïí, AëëÜ ›ò TîõðçñåôéêÞ ôïˆ ãåíéêïˆ óõìöÝ-
ñïíôïò, Tðßóçò äÝ êáß ôïˆ ìåñéêïˆ óõìöÝñïíôïò
ô™í Tðéôçäåõìáôé™í23. ‘Ï ðåñéïñéóìüò ô™í Tðé-
ôçäåõìáôé™í Tíôüò óõíôå÷íßáò êéíïõìÝíçò Tíôüò
÷áñáãìÝíùí ‚ñßùí, Täçìéïýñãåé êáô' AíÜãêçí T-
ðáããåëìáôéêÞí Aëëçëåããýçí êáß óôåíÞí ìåôáîý
ô™í ‚ìïôÝ÷íùí óõíï÷Þ.
Ït óÝ óõíôå÷íßåò ñãáíùìÝíïé Tðéôçäåõìáôß-
áé ^ó÷ïëïˆíôï ïôùò Šðü ôü Cãñõðíïí âëÝììá
ô\ò Añ÷\ò ìÝ ôü âéïðïñéóôéêüí ôùí TðÜããåëìá.
ÐáñáëëÞëùò, …ìùò, óýìöùíá ìÝ ðáëáéÜí ðáñÜ-
äïóç AíáôñÝ÷ïõóáí óôÞí UëëçíéêÞí êáß ñùìáúêÞí
Añ÷áéüôçôá, aóêïõí áôáé êáß äçìüóéïí ëåéôïýñ-
ãçìá, ìÝ ôßò äáðÜíåò ôïˆ ‚ðïßïõ Tâáñýíïíôï (ëåé-
ôïõñãßáé, munera). ’Áíåôßèåôï äçë. óôßò óõíôå-
÷íßåò, áwôéíåò ðåñéÝêëåéïí ôïýò ìüíïõò äéêáéïõìÝ-
íïõò í' AóêÞóïõí ›ñéóìÝíïí TðéôÞäåõìá êáß ôïýò
ìüíïõò åsäéêåõèÝíôáò óÝ á‰ôü, ›ñéóìÝíç äçìïóßá
Šðçñåóßá. ’ÁðåôÝëåé ôïˆôï ôéìÞí AíáãíùñéæïìÝ-
íçí AëëÜ êáß ðñüóèåôïí äÝóìåõóç Víáíôé ôïˆ
ÊñÜôïõò. Ït ôñáðåæßôáé (óáñÜöçäåò), eóáí Tíôå-
ôáëìÝíïé íÜ ðáñáêïëïõèïˆí ôïýò êéâäçëïðïéïýò,
íÜ Tîáêñéâþíïõí ôÞí êéâäçëåßáí êáß íÜ êáôáäß-
äïõí ôáýôçí. Ït óáëäáìÜñéïé (ðáíôïð™ëáé), ðá-
ñçêïëïýèïõí êáß ^óöÜëéæïí ôÞí Cöèïíïí åsóáãù-
ãÞí äéáöüñùí åsä™í êëð24, äéÜ íÜ ŠðÜñ÷g Tî
á‰ô™í ô™í Bñìïäßùí âåâáéùìÝíïí …ôé ôÜ AðïèÝ-
ìáôá ôñïößìùí èÜ åyíáé ðÜíôïôå Tðáñê\».
Ì Á
Å ÑÙ 75
É
ÁÖ
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Bratiannu åsò Byzantion 1939, ó. 506-509, Walter
Otto, Kulturg, des Altertumms, 133, 135.
2. Walter Otto, á‰ô., ó. 152 êáß Tð.
3. Stein, Geschichte des Spätröm. Reiches I, ó. 109.
4. Lot: La fin da Monde antique, ó. 212 êáß Tð. êáß
ôÞí ãëáöõñÜí AíÜðôõîç ôïˆ èÝìáôïò Aðü ôüí Bratianu,
Víè.' Aí., ó. 87.
5. Mickwitz, Die Kartelfunction der Zünfte, ó. 200
êáß Tð.
6. ÄçìïóéåõèÝí ôü ðñ™ôïí Tê ÷åéñïãñÜöïõ, AðïêåéìÝ-
íïõ óôÞí âéâëéïèÞêçí ô\ò Ãåíåýçò Aðü ôüí Nicole ôü
1893, ìÝ åsóáãùãÞí Tñåõí™óáí ôÜ Tê ôïˆ íïìïèåôÞìáôïò
ôïýôïõ ðñïêýðôïíôá æçôÞìáôá êáß ëáôéíéêÞí ìåôÜöñáóéí,
uäå êáß IGR (ÆÝðïõ) ÉÉ ó. 371 êáß Tð. ‘Ç âáóéêÞ ôïˆ èÝ-
ìáôïò ìåëÝôç åyíáé _ ôïˆ Stökle: Spatrömische und byz.
Zünfte, Leipzig 1911. Ãåíéêþôåñïí ôÞí TîÝëéîéí ô™í óõí-
ôå÷íé™í óôÞ Äýóç êáß ôÞí ’ÁíáôïëÞí ðñáãìáôåýåôáé ‚
Mickwitz, Die Kartellfunktion der Zünfte, Helsingfors
1936. ’ÁããëéêÞ ìåôÜöñáóç Täçìïóßåõóåí ‚ Freshfield,
Roman Law in the later Roman Empire. Cambridge
1938. ’Áñßóôçí Tðß ôïˆ èÝìáôïò ìåëÝôçí Täçìïóßåõóåí ‚
×ñéóôïöéëüðïõëïò, «Ôü ’Åðáñ÷. Âéâëßïí ËÝïíôïò ôïˆ Óï-
ö êáß óÝ ‘ÅëëçíéêÜ (1939), ó. 125 êáß Tð. uäå Tðßóçò
Macri, L'organisation de l'Econ, urbaine dans Byzance,
Paris 1925 êáß ôÞí óõíáö\ ôïˆ säßïõ ìåëÝôçí Les Byzan-
tins et les etrangers dans Constantinople 1928. ÔÞí ó÷å-
ôéêÞí ðñüò ôüí ÷ñüíïí ô\ò Têäüóåùò óõæÞôçóéí uäå åsò
Stöckle á‰ô. Anhang, ó. 142 êáß Tð. ×ñéóôïöéëïðïýëïõ
á‰ô. ó. 10-27 Ostrogorsky Gesch., d. Byz. St., ó. 149.
ÌåôÜ ôÞí äçìïóßåõóéí …ìùò Šðü ôüí Ãêßíç óôÞí ’Åðåôçñ.
ô™í Âõæ. óðïõä™í 1937, ó. 183 êáß Tð. ôïˆ ÷åéñïãñÜöïõ
ô\ò Êùí/ðüëåùò Tê ô\ò Tðéãñáö\ò ôïˆ ‚ðïßïõ äçëïˆôáé
…ôé ôü ’Åðáñ÷. Âéâëßïí Tîåäüèç Tðß ËÝïíôïò ôïˆ Óïöïˆ ôü
991/12, _ óõæÞôçóéò êáß ït äéáöùíßåò åyíáé ìÜôáéåò, uäå
êáß ’ÁíäñåÜäç, Byz. Paradis du Monopole et du Privilège,
²Åñãá É, ó. 599 êáß Tð. ðñü ðÜíôùí äÝ Bratianu, Études
byz. L'économie urbaine de Byzance, ó. 136 êáß Tð. êáß
Byzantion 1939, ó. 509.
7. ²Éäå ôÞí Tðß ôïˆ èÝìáôïò AíÜðôõîéí ôïˆ Stöckle
á‰ô., ó. 135 êáß Tð.
8. Á‰ôÞ _ ñèïôÝñá ãíþìç ôÞí ‚ðïßáí Šðïóôçñßæåé ‚
Stöckle á‰ô. ó. 138 cí äÝ÷åôáé êáß ‚ Ostrogorsky, Gesch,
d. Byz. St., ó. 178.
9. «Die Zunftbiblung würde demnach nur die Ratio-
natisierung und Organisation bereits vorhandener
Ansätze bedentet haben». Mickwitz, ó. 233. ‘Ç Vêäïóç
ôïˆ ’Åðáñ÷. Âéâëßïõ TãÝííçóå ðë\èïò æçôçìÜôùí. ’Åí-
ôáˆèá èßãåôáé ìüíïí _ ðëåõñÜ _ Tìöáíßæïõóá ôÞí ïsêïíï-
ìéêÞí ðïëéôéêÞí ôïˆ Âõæáíôßïõ.
10. Á‰ô., ó. 207, 232.
11. Ströckle, á‰ô. 103, 105 Tð. ‘Ç åsóáãùãÞ ŠðÝ-
êåéôï óôüí Vëåã÷ïí ô\ò äéïéêÞóåùò, Šðï÷ñåïõìÝíùí ô™í
åsóáãùãÝùí ãíùóôïðïéïˆí óôüí Vðáñ÷ïí ð@óáí åsóáãïìÝ-
íçí ðïóüôçôá, säßI ôñïößìùí, _ ôéìÞ ô™í ‚ðïßùí ›ñßæåôï
Aðü á‰ôüí ôüí Vðáñ÷ïí. Ìå ëåðôïìåñårò AãïñáíïìéêÝò äéá-
ôÜîåéò, Tðé÷åéñårôáé TîáóöÜëéóç Aöèïíßáò êáß å‰èçíßáò
åsä™í äéáôñïö\ò, äéÜ íÜ ìÞí V÷g AöïñìÜò TîåãÝñóåùò ‚
ôáñá÷ïðïéüò ƒ÷ëïò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò. ÓôÞí á‰-
ôÞí TðéôÞñçóç ŠðåâÜëëåôï êáß _ TîáãùãÞ, äéÜ íÜ ìÞí A-
ñáéùèïˆí ôÜ Aíáãêárá AðïèÝìáôá êáß ðñïêëçèj óðÜíéò,
 Ì Á
76 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ìÝ óõíÝðåéáí ôÞí øùóéí ô™í ôéì™í. ÐñïóåêôéêÞ AíÜëõ-
óéò ô™í êáè' Xêáóôá Šðï÷ñåþóåùí ô™í äéáöüñùí Tðéôç-
äåõìáôé™í, öáíåñþíåé AöÜíôáóôïí ëåðôïëïãßáí Aãïñáíï-
ìéê™í êáíïíéóì™í, óêïðüò ô™í ‚ðïßùí ìåôáîý Cëëùí eôï
íÜ ðñïâëÝðïõí êáß í' Aóöáëßæïõí …ôé äÝí èÜ ðáñÝìåíáí A-
æÞôçôá ðñïúüíôá Šðïêåßìåíá óÝ å‹êïëïí öèïñÜí, ï‹ôå …ôé
è' «Aðåèçóáõñßæïíôï» Vîùèåí åsóåñ÷üìåíá åuäç óÝ êáéñüí
«Tíäåßáò», ðñüò TêìåôÜëëåõóç ôïˆ êïéíïˆ. Át êõñþóåéò åy-
íáé âáñåráé. ‘Ï «ëåãáôÜñéïò» äçë. ‚ Tðß ôïˆ TëÝã÷ïõ Š-
ðÜëëçëïò, Šðï÷ñåïˆôáé «Tìöáíßæåéí á‰ôïýò ô¨ TðÜñ÷¤ ›ò
Cí ôõðôüìåíïé êáß êïõñåõüìåíïé ôÜ AðïôåèÝíôá åsóêïìßæïí-
ôáé» IGR II, ó. 389, uäå ôü TíäéáöÝñïí Êåö. ôïˆ Stöck-
le, á‰ô. Einfuhr und Einkauf ê.ëð. ó. 99-112 …ðïõ Aíá-
ðôýóóåôáé ‚ ëåðôïìåñåéáêüò ìç÷áíéóìüò ô\ò åsóáãùã\ò
êáß Tîáãùã\ò. ‘Ç äéáêñéôéêÞ Tîïõóßá êáô' AíÜãêçí Aóêïõ-
ìÝíç Aðü êáôþôåñá AóôõíïìéêÜ ƒñãáíá TîÝèåôåí Aóöáë™ò
ôïýò TíäéáöåñïìÝíïõò óôüí êßíäõíïí ðéÝóåùí êáß Têâéá-
óì™í.
12. IGR (ÆÝðïõ) ÉÉ, ó. 371.
13. Diehl á‰ô., ó. 507.
14. ’Åð. Â. Êåö. ÉÉ § 4. IGR II, ó. 375.
15. ×ñéóôïöéëüðïõëïò, ó. 66.
16. «Ôýðôåóèáé êáß êïõñåýåóèáé» åyíáé _ óõíÞèçò T-
ëáöñÜ ðïéíÞ, AðáíôL …ìùò êáß ôü «÷åéñïêïðåßóèù» êáß _
äéáðüìðåõóéò åsò Êåö. XVIII § 5 «ðåñß ô™í Añôïðïé™í»
AðïäåéêíõïìÝíùí êáôá÷ñáóô™í. «‘Ï ôïéïˆôïò ôÞí äéÜ äáñ-
ìïˆ êáß êïõñ@ò êáß èñéÜìâïõ (äéáðüìðåõóéí) êáß äéçíåêïˆò
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
Tîïñßáò ŠðïìåéíÝôù ôéìùñßáí». Stöckle, á‰ô. ó. 123 êáß
Tð. ×ñéóôïöéëüðïõëïò, ó. 75 êáß Tð.
17. IGR II, ó. 377, 79, 81, Mickwitz, ó. 209, 216,
223. ÄéÜ ôÜ êáôÜ ôïˆ Aèåìßôïõ óõíáãùíéóìïˆ ìÝôñá, uäå
Stöckle, á‰ô. ó. 55, 64, 94 êáß Tð. Tð.
18. IGR (ÆÝðïõ) ÉÉ, ó. 377.
19. ²Áëëç äéáôýðùóç äéÜ ôÞí âåâáßùóç ô\ò Aîéüôç-
ôïò ðåñéÝ÷ïõí ôÜ Êåö. IV »167 5 êáß XII § 2. Êáô' T-
îáßñåóç ‚ Añéèìüò ô™í Ôáâïõëáñßùí ‚ñßæåôáé ðåñéïñéóôéê™ò
åsò 24, _ Aðïäï÷Þ äÝ íÝïõ ìÝëïõò Tãêñßíåôáé Aðü ôÜ ìÝ-
ëç ô\ò óõíôå÷íßáò. ÐñïäÞëùò äéüôé ït íÝïé ÔáâïõëÜñéïé
(óõìâïëáéïãñÜöïé), Vðñåðå íÜ åyíáé âåâáéùìÝíïí Aðü ôïýò
‚ìïôÝ÷íïõò …ôé V÷ïõí ôßò Aðáéôïýìåíåò íïìéêÝò ãíþóåéò,
Êåö. 1 §§ 1, 3 êáß Tð. 23.
20. IGR II, ó. 375.
21. ²Éäå ôÜ ó÷åô. Êåö. ôïˆ ’Åðáñ÷. Âéâëßïõ êáß
Stöckle, ó. 97 êáß Tð. ×ñéóôïöéëïðïýëïõ, á‰ô. ó. 47, 50
êáß Tð. 58.
22. IGR II, ó. 385 êáß Tð. «öåßëïõóéí ït óáëäáìÜ-
ñéïé (ðáíôïð™ëáé) ëåðôïìåñ™ò (ëéáíéêÞ ðþëçóéò) äéáðé-
ðñÜóêåéí ôÜ åuäç, äýï ìéëéáñßóéá ìüíá Tí ô¨ íïìßóìáôé A-
ðïêåñäáßíïíôåò».
23. ²Éäå ñèÜò ðáñáôçñÞóåéò åsò ’ÁíäñåÜäç, Byzance,
Paralis du Monopole et da privilége åsò ²Åñãá É, ó. 600
êáß Tð.
24. Stöckle, á‰ô. ó. 12 êáß Tð. ó. 21. Ëåéôïõñãßá Añ-
ãõñïðñáô™í, uäå Tðßóçò ×ñéóôïöéëïðïýëïõ, ó. 39.
 Ì Á
Å ÑÙ
É
ÁÖ
’ÁñéóôïôÝëçò Óßäåñéò (1889-1976)
Ï ’ÁñéóôïôÝëçò Óßäåñéò1 Šð\ñîå ìßá Aðü ôßò
ìåãÜëåò ðñïóùðéêüôçôåò ô\ò Aêáäç-
ìáúê\ò TðéóôÞìçò êáß, …ðùò ït ðåñéóóü-
ôåñïé Aêáäçìáúêïß äéäÜóêáëïé ô\ò Tðï÷\ò ôïõ,
åy÷å å‰ñåßá ìüñöùóç, žóôå ðïëëïß ëßãïé èÜ ^-
äýíáíôï íÜ èåùñçèïˆí sóÜîéïß ôïõ óôßò ãíþóåéò.
‘Ï Óßäåñéò åy÷å ãíþóåéò íïìéêÝò, ïsêïíïìïëïãé-
êÝò, êïéíùíéïëïãéêÝò, tóôïñéêÝò, eôáí Xíáò éru-
dit ô\ò ’ÅðéóôÞìçò, Cíåõ …ìùò äõíáôïôÞôùí
ðñùôïôõðßáò. ´Ïôáí …ìùò AðåöÜóéæå íÜ ãñÜøåé
êÜðïéï èÝìá, ôü âáóÜíéæå ðïëõðëåýñùò êáß ðñï-
óðáèïˆóå íÜ åyíáé AêñéâÞò …óïí Aöïñ@ óôßò ðá-
ñáðïìðÝò ôïõ. Ôü ãåãïíüò …ôé äÝí ðáñïõóßáóå ìå-
ãÜëï óÝ äçìïóéåýìáôá Añéèìü öåßëåôï êáß óôÞ
óïâáñüôçôá ìÝ ôÞí ‚ðïßá Aíôéìåôþðéæå ôü äçìï-
óßåõìá. Äéüôé äÝí ôïˆ Cñåóå íÜ ãñÜöåé ìüíïí êáß
ìüíïí ãéÜ íÜ äçìïóéåýåé, …ðùò ðïëëïß íÝïé óÞìå-
ñá TðéóôÞìïíåò Tèßæïõí óÝ ôïˆôï Tðéèõìïˆíôåò
êåíïäüîùò áuãëç a ðáíåðéóôçìéáêü è™êï. ‘Ï Óß-
äåñéò Tðéöõëáóóüôáí, uóùò äÝ êáß íÜ AðÝöåõãå
ôÞ äçìïóßåõóç Tñãáóé™í, äéüôé Aíôéëáìâáíüôáí
…ôé ôü äçìïóßåõìá ðñÝðåé íÜ óõíïäåýåôáé ìÝ ðñù-
ôïôõðßá, Cëëùò åyíáé TðáíÜëçøç ô™í á‰ô™í
ðñáãìÜôùí. ‘Ï Óßäåñéò óõíåð™ò eôáí îÝíïò Aðü
ôÞ óçìåñéíÞ AóèÝíåéá ô\ò ðïëõãñáöéêüôçôáò.
Ãåãïíüò ðÜíôùò åyíáé …ôé ‚ Óßäåñéò äÝí eôáí êáß
ößëåñãïò ðåñß ôÞ ãñáöÞ, ðñïóÝôé äõóêïëåõüôáí
óôÞí å‰÷Ýñåéá AíÜðôõîçò ô™í säå™í ôïõ. ÃéÜ ôüí
ëüãï ôïˆôï ôáëáéðùñïˆóå ôüí Aíáãíþóôç. ·Ç-
ôáí …ìùò ðïëõìáèÞò êáß ôïˆ Cñåóå íÜ ìåëåô@
êáß ìÜëéóôá íÜ TðáíáëáìâÜíåé ôÞí AíÜãíùóç á‰-
ôïˆ ôü ‚ðïrï ôüí TíäéÝöåñå ðñüò ìåëÝôç. ´Ïôáí
åñéóêå êÜôé TíäéáöÝñïí ôü óçìåßùíå ìÝ ìßá
ãñáììÞ ðëáãßùò óôü ðåñéèþñéï ôïˆ âéâëßïõ êáß
óõã÷ñüíùò Vãñáöå ôßò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ.
’Áðü ìáèçôÞò, ‚ Óßäåñéò äéåêñßèç ãéÜ ôÞí A-
öïóßùóÞ ôïõ óôÞ ìåëÝôç, AëëÜ …ðùò …ëá ôÜ ìå-
ãÜëá ðíåýìáôá äÝí eôáí êáß ðñ™ôïò ìáèçôÞò,
äéüôé ôü ðíåˆìá ôïõ Aöéåñïˆôï óÝ äéÜöïñá Tîù-
ó÷ïëéêÜ âéâëßá, ôÜ ‚ðïrá Têêéíïˆóáí ôü TíäéáöÝ-
ñïí ôïõ êáß ïôùò _ âáèìïëïãßá ôïõ Têñçìíéæü-
ôáí Tíôüò ôïˆ AíÞóõ÷ïõ ãéÜ ãíþóç ÷áñáêô\ñá
ôïõ. ´Åíáò ëüãïò ãéÜ ôüí ‚ðïrï AðÝôõ÷å, …ôáí V-
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 77-94
Ë.È. ×ïõìáíßäçò
ëáâå ìÝñïò ãéÜ Šðïôñïößá Aðü ôü Ìïíôóåíßãåéïí
´Éäñõìá, eôáí êáß á‰ôüò. ·Çëèå ðÜíôùò ðñ™ôïò
Tðéëá÷þí Tê ô™í 23 Šðïøçößùí êáß ðÝìðôïò
óôÞ ãåíéêÞ êáôÜôáîç ìåôáîý ôïýôùí.
‘Ï Óßäåñéò äéåêñßíåôï ãéÜ ôÞí å‰óôñïößá ôïõ,
ôü ÷éïˆìïñ ôïõ êáß ôÞí á‰óôçñüôçôÜ ôïõ, äéüôé
Šðü ôü ÷áìüãåëü ôïõ êáß ôÞí Aíï÷Þ ôïõ Šðåêñý-
ðôåôï Xíáò ëßáí á‰óôçñüò Cíèñùðïò. Ðñüóå÷å
êáß ôÞ óõìðåñéöïñÜ AëëÜ êáß ôü âÜñïò ô™í ëü-
ãùí ôïˆ óõíïìéëçô\ ôïõ.
‘Ï Óßäåñéò äÝí ðñïåñ÷üôáí Aðü ïsêïãÝíåéá
ô™í nobili, _ óõíáíáóôñïöÞ ôïõ …ìùò eôáí Têëå-
êôÞ êáß ìåôáîý á‰ô™í ôïýò ‚ðïßïõò óõíáíåóôñå-
öüôáí, Aðü ôÜ TöçâéêÜ ôïõ Vôç, …ðùò ãñÜöåé ‚
âéïãñÜöïò ôïõ êáß Aíåøéüò ôïõ ÊáèçãçôÞò ’Á.
Ðáðáíáóôáó@ôïò, eôáí ‚ Êùíóôáíôríïò Èåïôü-
êçò êáß ‚ Êåñêõñárïò Íéêüëáïò ÊïíåìÝíïò, Xíáò
öùôéóìÝíïò ëüãéïò ‚ ‚ðïrïò Tìðëïýôéóå ìÝ ôßò
ãíþóåéò ôïõ ôüí AäçöÜãï ãéÜ ìÜèçóç Óßäåñéò.
‘Ï Óßäåñéò eôáí ðåñéóóüôåñï íïìéêüò ðáñÜ
ïsêïíïìïëüãïò. ’Áðü ôßò AêñïÜóåéò ô™í ìáèçìÜ-
ôùí ôïõ ‚ öïéôçôÞò Aíôéëáìâáíüôáí ôÞ íïìéêÞ
óêÝøç ôïõ. Äéüôé ‚ Óßäåñéò óðïýäáóå êáôÜ ðñ™-
ôïí íïìéêÜ, ôÜ ‚ðïrá êáß êáëëéÝñãçóå ›ò Tðé-
óôÞìùí AëëÜ êáß ›ò Tðáããåëìáôßáò äéêçãüñïò,
Aðü ô\ò Tðï÷\ò êáôÜ ôÞí ‚ðïßá Aðåöïßôçóå A-
ðü ôÞ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Á-
èçí™í. ÔÞ äéêçãïñßá TîÜóêçóå óôÞí ÊÝñêõñá
ìåôáîý 1910-20, Tí™ aäç Aðü ôü Vôïò 1912 åy-
÷å Aíáãïñåõèår äéäÜêôùñ Íïìéê™í ’Åðéóôçì™í.
Ôü 1921 TãêáôåóôÜèç óôÞí ’ÁèÞíá, …ðïõ êáß T-
îÜóêçóå ôÞ äéêçãïñéêÞ, êáß ôü Vôïò 1921 íï-
ìÜóèçêå äéêçãüñïò ðáñ' ’Áñåߤ ÐÜã¤.
‘Ï Óßäåñéò, Šðü ôÞí Tðßäñáóç ôïˆ ÊïíåìÝíïõ
êáß ô™í Cëëùí íÝùí ô\ò Tðï÷\ò óïóéáëéóô™í, Tî
Añ÷\ò AðïäÝ÷èçêå ôÞ óïóéáëéóôéêÞ säåïëïãßá,
ãéÜ ôÞ ãíþóç ô\ò ‚ðïßáò Aðáñáßôçôï eôáí íÜ
Tìâáèýíåé óôÞí ÏsêïíïìéêÞ êáß Êïéíùíéïëïãßá,
AëëÜ êáß óôü Tñãáôéêü êßíçìá. ²Ï÷é ëéãüôåñï T-
ðÝäñáóå Tð' á‰ôïˆ ‚ Aíáöåñèåßò Êùíóôáíôríïò
Èåïôüêçò, óïóéáëéóôÞò säåáëéóôÞò, ‚ ‚ðïrïò T-
ðÝóôñåøå Aðü ôü Ìüíá÷ï óôÞí ÊÝñêõñá, ãéÜ íÜ
täñõèår ôü 1911 ‚ Óïóéáëéóôéêüò ´Ïìéëïò Êåñ-
 Ì Á
78 Å ÑÙ
É
ÁÖ
êýñáò. Ìåôáîý ô™í ìåë™í ôïõ óõãêáôáëåãüôáí
êáß ‚ Óßäåñéò, êáèþò êáß Xôåñïé TðéóôÞìïíåò êáß
ëüãéïé Êåñêõñárïé. ‘Ï …ìéëïò …ìùò, ãéÜ ôÞí ðå-
ñáéôÝñù äñáóôçñéïðïßçóÞ ôïõ, èåþñçóå Aíáãêáßá
ôÞí Vêäïóç êáß ðåñéïäéêïˆ, ôü ‚ðïrï êõêëïöïñÞ-
èçêå ìÝ ôßôëï «ÓïóéáëéóôéêÞ Äçìïêñáôßá»
(ðñ™ôï öˆëëï êõêëïöïñßáò 9/8/1912) êáß ôïˆ ‚-
ðïßïõ êýñéïò ìï÷ëüò êáß öëïãåñÞ ðÝííá eôáí ‚
Óßäåñéò. ‘Ç óôñÜôåõóç …ìùò ôïˆ Óßäåñé êáôÜ
ôïýò Âáëêáíéêïýò ÐïëÝìïõò óôáìÜôçóå ôÞí Vê-
äïóç ô\ò «Óïóéáëéóôéê\ò Äçìïêñáôßáò». ‘Ç èå-
ùñçôéêÞ óõãêñüôçóç ôïˆ Óßäåñé êáß _ êáëëéÝñ-
ãåéÜ ôïõ Tíôüò ôïˆ êýêëïõ ô™í säåïëüãùí ôïý-
ôùí ôïˆ óïóéáëéóìïˆ äÝí eôáí AñêåôÞ. Á‰ôïß A-
íáæÞôçóáí êáß ôÞí Šëïðïßçóç ô\ò äñÜóçò ôïõò,
ìÝ ôÞí wäñõóç ôïˆ Tñãáôéêïˆ óùìáôåßïõ «’Áëëç-
ëïâïçèçôéêüò ’Åñãáôéêüò Óýíäåóìïò Êåñêý-
ñáò», ôïˆ ‚ðïßïõ _ äñÜóç Têäçëþèçêå ìÝ Aðåñ-
ãßá äéáìáñôõñßáò ãéÜ ôÞí Aðüëõóç ôñé™í Tñãáô™í
Aðü ôü TñãïóôÜóéï Äåóýëá. Ôü 1912 ôü á‰ôü Tñ-
ãáôéêü óùìáôårï ñãÜíùóå Cëëç Aðåñãßá ãéÜ ôÞ
ìåßùóç ô™í ›ñ™í Tñãáóßáò Aðü 14 óÝ 12 £ñåò.
ÌÝ ôüí ôñüðï ôïˆôïí Aíåðôý÷èç óôÞí ÊÝñêõñá
_ óõãêñüôçóç ôïˆ Óïóéáëéóôéêïˆ ÊÝíôñïõ êáß
ôïˆ ’Åñãáôéêïˆ ÊÝíôñïõ (1897), ìÝ óêïðü ôÞ
âåëôßùóç ô\ò èÝóçò ô™í Tñãáô™í êáß ô™í óõí-
èçê™í êáß …ñùí Tñãáóßáò ôùí. Ôü Vôïò 1912 eë-
èå óôÞí ÊÝñêõñá ‚ âïõëåõôÞò ô™í ÖéëåëåõèÝñùí
Óðˆñïò Èåïäùñüðïõëïò (1876-1961), ‚ ‚ðïrïò
ðñü äýï Tô™í eôáí Xíáò Aðü ôïýò täñõôÝò ôïˆ
’Åñãáôéêïˆ ÊÝíôñïõ ’Áèçí™í. ÌÝ ôÞí Tíäõìá-
óßá ôïˆ óïóéáëéóô\ (AíåîáñôÞôùò TÜí eôáí âïõ-
ëåõôÞò ô™í ÖéëåëåõèÝñùí), ‚ Èåïäùñüðïõëïò,
êáß ìÝ ôü øåõäþíõìï ²Áãéò ÈÝñïò, Cñ÷éóå íÜ äñ@
óôÞí ÊÝñêõñá. ‘Ï Óïóéáëéóôéêüò ´Ïìéëïò …ìùò,
êáèþò êáß ôü Óïóéáëéóôéêü ÊÝíôñï, ìÝ êýñéï Š-
ðïêéíçôÞ ôüí Óßäåñé, AíôåôÜ÷èç óôßò ðñïóðÜèåé-
Ýò ôïõ. ‘Ï Óßäåñéò ìÜëéóôá ôüí êáôáêåñáýíùóå
Aðü ôßò óô\ëåò ô\ò «Óïóéáëéóôéê\ò Äçìïêñáôß-
áò» (29 Á‰ãïýóôïõ 1912), Aíôéìåôùðßæïíôáò
ôßò ðñïôÜóåéò ôïˆ Èåïäùñïðïýëïõ. ÌåôÜ Aðü
á‰ôÞí ôÞí Aíôßäñáóç êáß ôÞí êáôáêñáõãÞ Tíáí-
ôßïí ôïõ êáß ðáñÜ ôßò ðñïóðÜèåéÝò ôïõ, ‚ Èåï-
äùñüðïõëïò äÝí ðÝôõ÷å íÜ Tðéâëçèår êáß Aíáã-
êÜóèçêå ôåëéê™ò íÜ Tãêáôáëåßøåé ôÞí ÊÝñêõñá.
ÌåôÜ ôü ôÝëïò ô™í Âáëêáíéê™í ÐïëÝìùí,
‚ Óßäåñéò TãêáôåóôÜèç óôÞ Èåóóáëïíßêç, …ðïõ
êáß TîÜóêçóå ìÝ ìåãÜëç Tðéôõ÷ßá ôÞ äéêçãïñßá.
´Ïôáí aìïõí ðñïóùðéêüò âïçèüò ôïõ, Tíèõìïˆ-
ìáé ðïý ìïˆ äéçãårôï Xíá ãåãïíüò ô\ò Têår óôá-
äéïäñïìßáò ôïõ. ·Çôáí êÜðïôå Xíáò Tãêëçìáôß-
áò êáôçãïñïýìåíïò —äÝí Tíèõìïˆìáé ìÝ ðïéÜ
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
êáôçãïñßᗠêáß ìÞí V÷ïíôáò ÷ñÞìáôá ãéÜ íÜ
V÷åé äéêçãüñï ðñüò ŠðåñÜóðéóÞ ôïõ, ôü ÄéêáóôÞ-
ñéïí AíÝèåóå óôüí Óßäåñé ôü êáè\êïí á‰ôü. ‘Ï Óß-
äåñéò AñíÞèçêå AëëÜ ìÝ ôÞí ðñïôñïðÞ ôïˆ Ðñï-
Ýäñïõ ôïˆ Äéêáóôçñßïõ óõãêáôÝíåõóå íÜ Šðåñá-
óðßóåé ôüí êáôçãïñïýìåíï ìÝ AðïôÝëåóìá íÜ ôüí
Aèùþóåé, êáôüðéí ìé@ò èáõìÜóéáò Aãüñåõóçò Tì-
ðëïõôéóìÝíçò ìÝ äéÜöïñá óôïé÷årá Aðü ôïýò Óù-
êñáôéêïýò Äéáëüãïõò ôïˆ ÐëÜôùíá êáß Aðü Añ-
÷áråò ôñáãùäßåò. ´Ïôáí ‚ Ðñüåäñïò ôüí óõíÜí-
ôçóå óôüí äéÜäñïìï ôïˆ Äéêáóôçñßïõ åyðå óôüí
Óßäåñé «äÝí eôï ñèüí íÜ Aèùùèår ‚ êáôçãïñïý-
ìåíïò» êáß ‚ Óßäåñéò ÷áìïãåëþíôáò ôïˆ AðÜí-
ôçóå: «ÌÜ Tóårò Tðéìåßíáôå, êýñéå Ðñüåäñå!»
ÓôÞ Èåóóáëïíßêç eôáí ëßáí ãíùóôÞ _ Óï-
óéáëéóôéêÞ ’ÅñãáôéêÞ ‘Ïìïóðïíäßá, _ êáëïõìÝ-
íç êáß Öåíôåñáóéüí (äåäïìÝíïõ †ôé eôáí óõãêñü-
ôçóç ðïëë™í óïóéáëéóôéê™í ðõñÞíùí). Êáß óôßò
TêëïãÝò ôïˆ 1915, ìÝ Añ÷çãü ôüí Äçìçôñ@ôï,
‚ Óßäåñéò, AíÞêùí óôÞí ÊåíôñéêÞ ’ÅðéôñïðÞ, V-
ëáâå ìÝñïò (31 ÌáÀïõ) ìáæß ìÝ ôüí ’Éóñáçëßôç
Vìðïñï ’ÁëâÝñôï Êïýñéåë, ‚ ‚ðïrïò óõãêÝíôñù-
óå ãéÜ ôüí íïìü Èåóóáëïíßêçò 39.044 øÞöïõò,
Tí™ ‚ Óßäåñéò 38.272 øÞöïõò.
’Åä™ öåßëïõìå íÜ ðñïâïˆìå óÝ ìéêñÞ ðåñé-
ãñáöÞ ôïˆ óïóéáëéóìïˆ ô\ò Tðï÷\ò Têåßíçò ìÝ
ëßãá ôéíÜ ãéÜ ôü êërìá Tíôüò ôïˆ ‚ðïßïõ TñãÜ-
óèçêå ‚ Óßäåñéò. ´Ïôáí ôüí ÌÜñôéï ôïˆ 1915
ðáñáéôÞèçêå ‚ ÂåíéæÝëïò êáß AíÝëáâå ‚ Ãïýíá-
ñçò ôÞ äéáêõâÝñíçóç ôïˆ ÊñÜôïõò, _ «Öåíôåñá-
óéüí» óõíåôÜ÷èç ìÝ ôüí Ãïýíáñç êáôüðéí Šðï-
äåßîåùò ô™í Añ÷çã™í ôçò Ìðåíáñüãéá êáß ÃéÜ-
íá, ït ‚ðïrïé eóáí ôüôå Tîüñéóôïé.
Åyíáé ãåãïíüò …ôé ‚ óïóéáëéóìüò óôÞí ‘ÅëëÜ-
äá a AðïññïöÞèçêå Aðü ôüí êñáôéêü óïóéáëéóìü
a Aðü ôüí êáè' Xäñáò Óïóéáëéóìü, Tö' …óïí ït ðå-
ñéóóüôåñïé ´Åëëçíåò íïìéêïß ïsêïíïìïëüãïé åy÷áí
ìåôáâår óôÞ Ãåñìáíßá ãéÜ ðåñáéôÝñù óðïõäÝò, a
Aðü ôüí Ìáñîéóìü-Ëåíéíéóìü. ‘Ï Óßäåñéò äÝí Aêï-
ëïýèçóå ï‹ôå ôÞ ìßá ìåñßäá ï‹ôå ôÞí Cëëç, ðá-
ñÝìåéíå Xíáò óïóéáëéóôÞò ôýðïõ Ñáðïðüñ, èÝëïí-
ôáò íÜ óõíäõÜóåé ôüí Óïóéáëéóìü ìÝ ôÞ Äçìïêñá-
ôßá, ï‹ôå …ìùò êáß Aêïëïýèçóå ôÞ óïóéáëäçìï-
êñáôßá a ôÞ öéëåñãáôéêÞ ãñáììÞ ô™í Öáâéáí™í
óïóéáëéóô™í. ’Åííïårôáé …ôé Tíôüò ôïˆ êëßìáôïò
ôïˆ Uëëçíéêïˆ säåïëïãéêïˆ ðåñéâÜëëïíôïò eôáí A-
äýíáôï íÜ TðéâÜëåé ôßò säÝåò ôïõ. ‘Ï Uëëçíéêüò óï-
óéáëéóìüò eôáí óõãêå÷õìÝíïò …ðùò ôïˆôï ðáñá-
ôçñårôáé êáß óÞìåñá. ²Áëëùóôå ‚ óïóéáëéóìüò äÝí
åyíáé ìïíáäéêüò-Uíéárïò, V÷åé ðïëëÝò ðáñáöõÜäåò,
‚ F. Griffith (1924) íÜ ðáñïõóéÜóåé óÝ óõìðüóéï
óôü Ëïíäríï 260 ‚ñéóìïýò ôïˆ óïóéáëéóìïˆ.

ÁÑÉÓÔÏÔÅËÇÓ ÓÉÄÅÑÉÓ (1889-1976)
‘Ç Öåíôåñáóéüí êáß Cëëåò óïóéáëéóôéêÝò ‚ìÜ-
äåò, ït ‚ðïråò TñãÜæïíôáí Têôüò ô\ò Öåíôåñáóéüí
(ÓïóéáëéóôéêÞ ´Åíùóéò ’Áèçí™í, Óïóéáëéóôéêü
ÊÝíôñï Ðåéñáé™ò êáß ït Cëëåò óïóéáëéóôéêÝò ‚ìÜ-
äåò Êåñêýñáò, Âüëïõ êáß ÌõôéëÞíçò, ôü Óïóéáëé-
óôéêü ÊÝíôñï ’Áèçí™í …ìùò äÝí TêëÞèç äéüôé ‚
óïóéáëéóôÞò Ãéáííéüò åy÷å Tîáêïíôßóåé ìýäñïõò T-
íáíôßïí ôïõ) êáôÝëçîáí óÝ óõìöùíßá. ²Åôóé ït ‚-
ìÜäåò á‰ôÝò AðÝôõ÷áí ìåôÜ Aðü ðïëëÝò óõæçôÞ-
óåéò êáß äé÷ïãíùìßåò íÜ Uíùèïˆí ìåôáîý ôïõò êáß
ìÝ ôÞí Aðüöáóç ôïˆ Á´ Ðáíåëëáäéêïˆ Óïóéáëéóôé-
êïˆ Óõíåäñßïõ ôü ‚ðïrï äéïñãáíþèçêå óôüí Ðåéñáé@
(1918) ðñïÝêõøå ôü Óïóéáëéóôéêüí ’Åñãáôéêüí Êß-
íçìá ‘ÅëëÜäïò (ÓÅÊÅ), ãéÜ ôü ‚ðïrï ‚ Óßäåñéò
Šð\ñîå ðñùôåñãÜôçò êáß Xíáò Aðü ôïýò _ãÝôåò
ôïõ. ‘Ï Ãéáííéüò åy÷å ëÜâåé ñèÞ èÝóç, äéüôé ÷ù-
ñßò íÜ åyíáé óïóéáëéóôÞò ŠðïóôÞñéîå ìÝ èÝñìç ôüí
Aã™íá ãéÜ ôÞí AðåëåõèÝñùóç ðáôñßùí Täáö™í,
êáôüðéí ôüóùí äéðëùìáôéê™í äïëïðëïêé™í óÝ âÜ-
ñïò ô\ò ‘ÅëëÜäáò žò êáß ôü ðñáîéêüðçìá ô\ò ’Á-
íáôïëéê\ò Ñùìõëßáò Aðü ìÝñïõò ô\ò Âïõëãáñßáò.
‘Ï Ìðåíáñüãéáò, ‚ Óßäåñéò êáß ‚ Êïýñéåë …ìùò A-
êïëïýèçóáí ôüí Ãïýíáñç êáß AíôéôÜ÷èçêáí óôüí
’ÅëåõèÝñéï ÂåíéæÝëï, ìÜëéóôá …ðùò èÜ AíáöÝñïõ-
ìå êáôùôÝñù êáôçãïñÞèçêáí …ôé Aêïëïýèçóáí öé-
ëïâïõëãáñéêÞ ðïëéôéêÞ. ϋôå …ìùò ‚ Ãïýíáñçò,
ðáñ' …ëïõò ôïýò äéóôáãìïýò ôïõ, ï‹ôå êáß ït ôñårò
óïóéáëéóôÝò ôïýò ‚ðïßïõò AíáöÝñáìå, Vëáâáí èÝóç
ŠðÝñ ô™í ÂïõëãÜñùí. ‘Ï Ãéáííéüò …ìùò Tîáêïëïý-
èçóå ôÞí ðïëåìéêÞ ôïõ ìÝ ôÜ «ÓïóéáëéóôéêÜ Öýë-
ëá» Tíéó÷ýïíôáò ôüí ÂåíéæÝëï ãéÜ íÜ åsóÝëèåé _
‘ÅëëÜäá óôüí ðüëåìï. Ôüôå ðñïôÜèçêå _ Âáëêá-
íéêÞ ÄçìïêñáôéêÞ ‘Ïìïóðïíäßá ãéÜ íÜ ìÞí Aó÷ï-
ëçèår ‚ ÂåíéæÝëïò ìÝ ôÞí ðñüôáóç á‰ôÞ, Tí™ ‚
Ãéáííéüò Aðü ô\ò ðëåõñ@ò ôïõ ðñüôåéíå Óïóéáëé-
óôéêÞ ÂáëêáíéêÞ ‘Ïìïóðïíäßá óõã÷ñüíùò ìÝ ôÞí
TðáíåîÝôáóç ôïˆ ’Áíáôïëéêïˆ ÆçôÞìáôïò. Ãåãï-
íüò ðÜíôùò åyíáé …ôé ‚ Óßäåñéò ó' …ëåò á‰ôÝò ôßò
óõæçôÞóåéò ì@ëëïí Tëëü÷åõå êáß ôåëéê™ò ìÝ Cëëá
ìÝëç ô\ò Öåíôåñáóéüí, _ ‚ðïßá åy÷å äéáëõèår, Tðé-
æÞôçóå ôÞ óõíåííüçóç ìÝ ôüí Ãïýíáñç.
´Åíáò TìðáèÞò êñéôéêüò èÜ ^äýíáôï Aíåíü-
÷ëçôá íÜ êáôçãïñÞóåé ôüí Óßäåñé ãéÜ ôõ÷ïäéùêôé-
óìü, ôïˆôï …ìùò äÝí Aíôáðïêñßíåôáé óôÞí AëÞ-
èåéá. ‘Ï Óßäåñéò, …ðùò êáß ït ðåñéóóüôåñïé óïóéá-
ëéóôÝò ô\ò Tðï÷\ò ôïõ, ôåëþíôáò Šðü ôü óýíäñï-
ìï íÜ ìÞ ÷áñáêôçñéóèïˆí sìðåñéáëéóôÝò a «ëáêÝ-
äåò» ôïˆ êáðéôáëéóìïˆ, äÝí Aêïëïýèçóáí ôüí Âå-
íéæÝëï êáß äéáðëåêüìåíïé óôüí êáìâÜ á‰ôüí Vêá-
ìáí ðëåróôá ëÜèç óôñáôçãéê\ò êáß ôáêôéê\ò.
Ôü óïóéáëéóôéêü êüììá eôáí ìßá ðåñßåñãç
óõíéóôáìÝíç äéáíïïõìÝíùí, Tñãáô™í, øåõäïêïõë-
Ì Á
Å ÑÙ 79
É
ÁÖ
ôïõñéÜñçäùí êáß ìéêñïåðáããåëìáôé™í êáß âéïôå-
÷í™í, äÝí äéÝèåôå äÝ Aðïôåëåóìáôéêü ìç÷áíéóìü
óïóéáëéóôéê\ò Tîïõóßáò AíåîáñôÞôùò ôñüðïõ Tðé-
ôåýîåþò ôçò, êáß ðåñéóóüôåñï ôÜ ìÝëç ôïõ Tîáí-
ôëïˆíôáí óÝ AôÝñìïíåò óõæçôÞóåéò Tðß èåùñç-
ôéê™í æçôçìÜôùí êáß TëÜ÷éóôá, ìÜ ðïëý TëÜ÷é-
óôá ìÝ ðñáêôéêÜ æçôÞìáôá. Ôüóï äÝ _ íïïôñï-
ðßá, _ ‚ðïßá êõâåñíïˆóå ôÞí ñãÜíùóç ôïˆ íÝïõ
êüììáôïò, …óï êáß _ Vëëåéøç êïììáôéê\ò ðåé-
èáñ÷ßáò —öáéíüìåíï êëçñïíïìé@ò Aðü ôÞí Tðï-
÷Þ ô\ò Ôïõñêïêñáôßáò êáß ô\ò ’ÅðáíÜóôáóçò
ô\ò ’Áíåîáñôçóßáò óÝ Tì@ò ôïýò ´Åëëçíåò, ìÝ
óõíÝ÷åéá ìÝ÷ñé óÞìåñᗠäçìéïýñãçóáí Xíá êër-
ìá ëéêâéíôáñéóìïˆ, žóôå _ äéÜëõóç ôïˆ êüììá-
ôïò Têåßíïõ íÜ åyíáé Aíáðüöåõêôç. ´Åíáò …ìùò
óçìáíôéêüò ðáñÜãùí ‚ ‚ðïrïò Vðáéîå ñüëï äéÜ íÜ
ðñïóáíáôïëéóèår _ …ëç êßíçóç öåßëåôï óôÞí ’Ï-
êôùâñéáíÞ ’ÅðáíÜóôáóç êáß óôÞ Ã´ Äéåèí\, ìÝ
AðïôÝëåóìá íÜ óõãêñïôçèår ôü aäç AíáöåñèÝí
Óïóéáëéóôéêüí ’Åñãáôéêüí Êüììá ‘ÅëëÜäïò, ôü
‚ðïrï eôáí êáèáñ™ò êïììïõíéóôéêü. ´Ïðùò eôáí
öõóéêü, ôü íÝï ôïˆôï êüììá Vöåñå óôïýò êüëðïõò
ôïõ óðÝñìáôá TëáôôùìÜôùí ôïˆ ðáñåëèüíôïò
AëëÜ äéÝèåôå íÝá óôåëÝ÷ç, …ðùò ‚ Óßäåñéò, ‚ ‚-
ðïrïò TîåëÝãç Ãåíéêüò Ãñáììáôåýò. Âñáäýôåñïí
…ìùò, …ðùò öÜíçêå, äÝí Aðïäå÷üôáí ôßò ãñáì-
ìÝò êáß ôïýò êáíüíåò ðïý Väåéîáí íÜ ÷áñÜæïõí ït
V÷ïíôåò Cìåóç TðáöÞ ìÝ ôÞ Ã´ Äéåèí\. Ôåëéê™ò
TðåêñÜôçóå _ ‚ìÜäá ô™í Aêñáßùí, Tí™ _ ‚ìÜäá
ô™í ìåôñéïðáè™í, óôÞí ‚ðïßá Aí\êå ‚ Óßäåñéò,
AðïâëÞèçêå Aðü ôü êüììá ›ò îÝíï ó™ìá. Ôü
1923 ‚ Óßäåñéò äéáãñÜöåôáé ìáæß ìÝ Cëëïõò ô\ò
uäéáò ãñáìì\ò ðëåýóçò ìÝ ôÞí êáôçãïñßá ôïˆ -
ðïñôïõíéóìïˆ, êáß Xíá Vôïò êáôüðéí ôü ÓÅÊÅ
AíôéêáôáóôÜèçêå Aðü ôü ÊÊÅ, ôü ‚ðïrï å‰èõ-
ãñáììßóèçêå ôåëåßùò ìÝ ôÞ Ã´ Äéåèí\.
‘Ï Óßäåñéò, óôÞí ðïëéôéêÞ ôïõ ãñáììÞ, eôáí
AíåîÜñôçôïò, Aêüìç êáß …ôáí ìÝ ôüí Êïýñéåë V-
äéíáí ôßò ìÜ÷åò ôïõò. Ôü 1917 ‚ Óßäåñéò êáß ‚
Êïýñéåë Väùóáí ø\öï Tìðéóôïóýíçò óôÞí êõâÝñ-
íçóç ôïˆ ÂåíéæÝëïõ êáß á‰ôüò ìÝ ôÞ óåéñÜ ôïõ
èåþñçóå …ôé Vðñåðå óôÞ óõíäéÜóêåøç ô™í óïóéá-
ëéóô™í óôü Ëïíäríï íÜ ëÜâïõí ìÝñïò êáß ït ´Åë-
ëçíåò. ²Åôóé, ‚ Óßäåñéò êáß ‚ Êïýñéåë êáß ït Äç-
ìïêñÜôåò AðïäÝ÷èçêáí ôßò ðñïôÜóåéò ôïˆ Âåíé-
æÝëïõ êáß ìåôÝâçóáí óôü Ëïíäríï, …ðïõ ŠðïóôÞ-
ñéîáí ìÝ èÝñìç ôÜ UëëçíéêÜ äßêáéá (…ôáí ït Âïýë-
ãáñïé äéåêäéêïˆóáí ôÞ Ìáêåäïíßá êáß ït ÓÝñâïé
ôïýò Väéíáí ÊáâÜëá êáß ÄñÜìá, AëëÜ æçôïˆóáí
ãéÜ ôïýò Uáõôïýò ôïõò ôÞí êïéëÜäá ôïˆ ’Áîéïˆ,
ìÝ÷ñé ô\ò Èåóóáëïíßêçò, ôÞí ‚ðïßá ðñïüñéæáí
ãéÜ ï‰äÝôåñç ðüëç). ÃéÜ ôÞ óôÜóç ôïõò …ìùò á‰-
 Ì Á
80 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ôÞ, êáß ït ôñårò Aíôéðñüóùðïé ô\ò ÷þñáò ìáò èå-
ùñÞèçêáí Aðü ôïýò ‚ìïúäåÜôåò ôïõò ›ò «óïóéá-
ëïðáôñé™ôåò». ’Áðü ôÞí ðëåõñÜ äÝ ô™í óõíôç-
ñçôéê™í êáôçãïñÞèçêáí …ôé ŠðïóôÞñéæáí _ Èåó-
óáëïíßêç íÜ äïèår óôïýò ÂïõëãÜñïõò! ’Áóöáë™ò
eôáí ìéÜ ásó÷ñÜ óõêïöáíôßá, …ôáí ït ôñårò ´Åë-
ëçíåò Aíôéðñüóùðïé Aãùíßæïíôáí ãéÜ ôÞí ’Áíá-
ôïëéêÞ Ìáêåäïíßá, …ðùò AíáöÝñåé ãñáðô™ò ‚
Óßäåñéò, ÷ñçóéìïðïé™íôáò ñèÞ Tðé÷åéñçìáôïëï-
ãßá óôüí «Âáëêáíéêüí Ôá÷õäñüìï» (7/9/1918).
ÌåôÜ ôáˆôá, ‚ Óßäåñéò Aöïóéþèçêå óôÞí Tðé-
óôÞìç êáß TãêáôÝëåéøå êÜèå AíÜìåéîç óôÞí ðïëé-
ôéêÞ. Ðáñ' …ëá á‰ôÜ …ìùò TîåëÝãç êáß Ãåñïõóéá-
óôÞò Aðü ôïýò ãåùñãéêïýò óõíåôáéñéóìïýò, óýì-
öùíá ìÝ ôü Óýíôáãìá ôïˆ 1927. Ôü 1927 ‚ Óß-
äåñéò, Tðßóçò, äéåôÝëåóå Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ôïˆ
‘Õðïõñãåßïõ Ïsêïíïìéê™í êáß Aðü ôÞ èÝóç á‰ôÞ
Vëáâå ìÝñïò óôÞ Äéåèí\ ÏsêïíïìéêÞ ÓõíäéÜóêåøç
ô\ò Êïéíùíßáò ô™í ’Åèí™í. Ôü Vôïò 1932 ‚ Óß-
äåñéò äéåôÝëåóå êáß ‘Õðïõñãüò Ïsêïíïìéê™í óôÞí
êõâÝñíçóç ôïˆ ’ÁëåîÜíäñïõ Ðáðáíáóôáóßïõ.
ÌåôÜ ôüí ´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, ‚ Óßäåñéò T-
îåëÝãç ÄéïéêçôÞò ô\ò ’Áãñïôéê\ò ÔñáðÝæçò ô\ò
‘ÅëëÜäïò, êáèþò êáß Ðñüåäñïò ô\ò ‘Åëëçíéê\ò
’Åðéôñïð\ò ô\ò Unesco êáß ìÝëïò ôïˆ ’ÁíùôÜôïõ
Ïsêïíïìéêïˆ Óõìâïõëßïõ. Åyíáé ãåãïíüò …ôé ‚ Óß-
äåñéò Tîõìíår säéáéôÝñùò ôüí ðíåõìáôéê™ò êáëëéåñ-
ãçìÝíï ’ÁñêÜäá ðïëéôéêü, ôüí Ðáðáíáóôáóßïõ, óÝ
äéÜöïñåò óõæçôÞóåéò ôßò ‚ðïråò åu÷áìå, äÝí Vðáõå
äÝ íÜ Tîõìíår ôÞí ãåííáéüôçôá ôïˆ Ðáðáíáóôáóß-
ïõ, AíáöÝñïíôáò å‰ìåíårò ÷áñáêôçñéóìïýò, ôïýò ‚-
ðïßïõò ÷ñçóéìïðïßçóå êáß óÝ ëüãï ôüí ‚ðïrï Têöþ-
íçóå êáôÜ ôÞí êçäåßá ôïˆ Ðáðáíáóôáóßïõ.
‘Ï Óßäåñéò ðáñ' …ëá ôáˆôá —ãéÜ íÜ TðáíÝë-
èïõìå— ŠðïóôÞñéîå ôÞí êõâÝñíçóç ôïˆ Ãïýíá-
ñç ó÷åôéê™ò ìÝ ôÞí AãñïôéêÞ ðïëéôéêÞ, ðáñÝìåé-
íå …ìùò êáß ðëçóßïí óôüí Âåíéæåëéóìü.
‘Ç ìüñöùóç ôïˆ Óßäåñé êáß ‚ ðïëéôéêüò ðñï-
óáíáôïëéóìüò ôïõ ôüí âïÞèçóå íÜ Têëåãår Êá-
èçãçôÞò óôÞí ’ÁíùôÜôç ÃåùðïíéêÞ Ó÷ïëÞ ’Á-
èçí™í, …ðïõ êáß äßäáîå ÐïëéôéêÞ Ïsêïíïìßá, Tí™
ôü Vôïò 1927 åy÷å Têëåãår ÊáèçãçôÞò Ãåùñãé-
êïˆ Äéêáßïõ óôü ’ÁñéóôïôÝëåéï ÐáíåðéóôÞìéï
Èåóóáëïíßêçò (Ôì\ìá Ãåùðïíßáò êáß Äáóïêïìß-
áò ô\ò Öõóéêïìáèçìáôéê\ò Ó÷ïë\ò). Ôü 1943
TîåëÝãç ÊáèçãçôÞò óôÞí ’ÁíùôÜôç Ó÷ïëÞ Ïs-
êïíïìéê™í êáß ’Åìðïñéê™í ’Åðéóôçì™í ’Áèçí™í
óôÞí Xäñá ô\ò ‘Éóôïñßáò ô™í Ïsêïíïìéê™í êáß
Êïéíùíéê™í Èåùñé™í êáß ôïˆ Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ.
´Ïóïí Aöïñ@ óôÞ äéäáóêáëßá ôïõ …ìùò êáß ôÜ
äçìïóéåõèÝíôá óõããñÜììáôÜ ôïõ, ï‰äÝðïôå Aíá-
öÝñèçêå åsäéêþôåñá óôßò ÊïéíùíéêÝò Èåùñßåò.
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
‘Ï Óßäåñéò äÝí Aíåìåß÷èç óôÞí ’ÅèíéêÞ ’Áí-
ôßóôáóç, Têôüò ôïˆ ãåãïíüôïò …ôé ãíþñéæå Tê
ðåßñáò …ôé _ ’ÅèíéêÞ ’Áíôßóôáóç èÜ êáôÝëçãå óÝ
ðïëåìéêÝò äéáìÜ÷åò êáôÜ ôñüðï ôüí ‚ðïrï Aðå-
÷èáíüôáí. ’Åî Cëëïõ êáôÜ ôÞ äéÜñêåéá ô\ò ìáñ-
ôõñéê\ò êáôï÷\ò öïâüôáí ƒ÷é ìüíïí êÜèå AíÜ-
ìåéîç, V÷ïíôáò ôÞí ðéêñÞ ðårñá ôïˆ ðáñåëèüí-
ôïò, AëëÜ Tìðïäéæüôáí êáß Aðü ôÞí …ñáóÞ ôïõ,
_ ‚ðïßá ìÝ÷ñé ôÞ óõíôáîéïäüôçóÞ ôïõ ‚ëïÝíá êáß
Tëáôôùíüôáí. ÓôÞí Aôõ÷ßá ôïõ á‰ôÞ ðñïóåôÝèç
êáß Xíáò ðïëýðïäáò óôßò öùíçôéêÝò ÷ïñäÝò ôïõ,
ôïˆ ‚ðïßïõ _ TîáãùãÞ Cöçóå ó' á‰ôüí ìßá Tíï-
÷ëçôéêÞ êáß Aêïõóôéê™ò ƒ÷é å‰Þêïï âñá÷íÜäá,
_ ‚ðïßá êáß ôüí óõíüäåõóå ìÝ÷ñé ôüí èÜíáôï.
´Ïôáí _ ÅÐÅÊ êÝñäéóå ôßò TêëïãÝò, ôü
1950, ‚ ÐëáóôÞñáò, ìÝ ôÞí Šðüäåéîç ôïˆ Äéåõ-
èõíô\ ô\ò Töçìåñßäáò «Ðñïïäåõôéêüò Öéëåëåý-
èåñïò» ʼnáããåëïðïýëïõ, äéüñéóå ôüí Óßäåñé —…-
ðùò aäç AíÝöåñᗠÄéïéêçôÞ ô\ò ’Áãñïôéê\ò
ÔñáðÝæçò, ðáñ' …ëç …ìùò ôÞí êáëÞ ôïõ èÝëçóç
êáß ôßò ãíþóåéò ôßò ‚ðïråò åy÷å, …óïí Aöïñ@ óôÜ
AãñïôéêÜ æçôÞìáôá, äÝí ðÝôõ÷å óôü Vñãï ôïõ.
²Éóùò á‰ôÞ _ Aðïôõ÷ßá ôïõ íÜ öåßëåôï óôü ãå-
ãïíüò …ôé ‚ Óßäåñéò Uôïßìáæå ìáêñï÷ñüíéï ó÷Ýäéï
ãéÜ ôÞí ðñüïäï êáß ôÞí Tðßôåõîç óêïð™í å‰ñý-
ôåñùí ô\ò ÔñÜðåæáò ŠðÝñ ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Ãå-
ùñãßáò. ‘Ç ðôþóç …ìùò ô\ò ÊõâÝñíçóçò Ðëá-
óôÞñá, óýíôïìç êáèþò eôáí, äÝí ôïˆ TðÝôñåøå
íÜ êÜìåé ðåñéóóüôåñá Aðü …óá Tðéèõìïˆóå. ‘Ï
âéïãñÜöïò ôïõ êáß Aíåøéüò ôïõ ÊáèçãçôÞò Ðá-
ðáíáóôáó@ôïò AíáöÝñåé …ôé TðåéäÞ äÝí Šð\ñ÷áí
ãåùñãéêÜ Tñãáëårá ôÞí Tðï÷Þ Têåßíç, êáôüðéí
ôïˆ êáôáóôñåðôéêïˆ ðïëÝìïõ, ‚ Óßäåñéò Aðü ôÞí
äéÜëõóç Uíüò ðëïßïõ óôüí Óáñùíéêü Tîåˆñåí ôü
ìÝôáëëï ãéÜ ôÞí êáôáóêåõÞ ôùí êáß ôüí Töïäéá-
óìü ôïˆ ´Åëëçíá Aãñüôç ìÝ ãåùñãéêÜ Tñãáëårá.
’Áêüìç ‚ Óßäåñéò ðñïóðÜèçóå íÜ Aíáäéïñãáíþ-
óåé ôïýò ãåùñãéêïýò óõíåôáéñéóìïýò6.
‘Ï Óßäåñéò Šð\ñîå TñãÝíçò êáè' …ëçí ôïõ ôÞí
æùÞ êáß Væçóå ìÝ ôÞí ïsêïãÝíåéÜ ôïõ Šðïóôçñß-
æïíôáò êáß ôÞí AäåëöÞ ôïõ, _ ‚ðïßá åy÷å äýï èõ-
ãáôÝñåò, ôßò ‚ðïråò ‚ Óßäåñéò Aãáðïˆóå óÜí ðáé-
äéÜ ôïõ. ‘Ï Óßäåñéò, TðåéäÞ eôáí TñãÝíçò, ðáñÜ
ôüí êáëü ãåíéê™ò ÷áñáêô\ñá ôïõ, åy÷å êáß ôÜ
TñãÝíéêá Tëáôôþìáôá. ·Çôáí ðïëý êáëüò AëëÜ
êáß óôñõöíüò. ´Ïðùò ìïˆ ôüí ÷áñáêôÞñéóå, óôü
óðßôé ôïˆ ÊáëéôóïõíÜêç, _ Ñüæá ’Éìâñéþôç: «X-
íáò ðÜñá ðïëý äýóêïëïò Cíèñùðïò». ’Åêôüò …-
ìùò Aðü ôÞí TñãÝíéêç ðáñáîåíéÜ ôïõ, ðñÝðåé Tä™
íÜ óçìåéþóïõìå …ôé ‚ Óßäåñéò aèåëå ôÜ ðÜíôá íÜ
åyíáé ôÝëåéá. ÊáôÝ÷ïíôáò å‰ñåßá ìüñöùóç êáß ås-

ÁÑÉÓÔÏÔÅËÇÓ ÓÉÄÅÑÉÓ (1889-1976)
ó÷ùñþíôáò óÝ âáèåéÝò óêÝøåéò Aãáðïˆóå ìÝ ðÜ-
èïò ôÞí TðéóôÞìç AëëÜ êáß ôÞ ÌïõóéêÞ êáß ôßò
ÔÝ÷íåò. Êáß ðñü ðÜíôùí ôüí Verdi.
’Åðß ìßá ‚ëüêëçñç ôñéåôßá Šð\ñîá ðñïóùðé-
êüò âïçèüò ôïõ óôÞí ÁÓÏÅÅ, V÷ïíôáò ôÞí Tî
á‰ôïˆ AíÜèåóç ô\ò Uôïéìáóßáò êáß ô\ò âïÞèåéáò
ðñüò ôïýò óðïõäáóôÜò ãéÜ ôÞí ðñïåôïéìáóßá ô™í
‚ìéëé™í ôùí, ôßò ‚ðïßåò ðáñïõóßáæáí óôü Öñïí-
ôéóôÞñéü ôïõ. ’Åíèõìïˆìáé êÜðïéá íüìáôá Aðü
ôÜ ôáëÝíôá á‰ôÜ, ðïý Aíáäåß÷èçêáí óÝ êáèçãç-
ôÜò óÝ ÁÅÉ a ìÝëç ô™í ÄÅÐ óôÞí ‘ÅëëÜäá êáß
ôÞí AëëïäáðÞ, …ðùò ït: ÂáâÜóçò, Âáóéëïðïý-
ëïõ, ÖáêéïëÜò, Óôáèüðïõëïò, ’Á. Äáìáë@ò êáß
Cëëïé ô™í ‚ðïßùí ôÜ íüìáôá ìïˆ äéáöåýãïõí.
Ôüí Óßäåñé óõíÞèéæá, ìåôÜ ôü ôÝëïò ôïˆ ìá-
èÞìáôïò, íÜ óõíïäåýù ìÝ÷ñé ôÞí ‚äü Âáóéëåßïõ
Âïõëãáñïêôüíïõ 42, …ðïõ êáß äéÝìåíå ìÝ ôÞí A-
äåñöÞ ôïõ. ÊáôÜ ôÞí äéáäñïìÞ ìáò, Tðùöåëïý-
ìçí íÜ Aêïýù äéÜöïñåò óêÝøåéò ôïõ ãéÜ ïsêïíï-
ìéêÜ öáéíüìåíá êáß ãåãïíüôá, AëëÜ êáß ðÝñá A-
ðü á‰ôÜ, äéüôé äÝí ôüí Cöçíá íÜ Aíáðíåýóåé T-
ñùô™íôáò ôïí êáß ãéÜ ôßò ðïëéôéêÝò Tîåëßîåéò ô™í
÷ñüíùí Têåßíùí, ôüóï äýóâáôùí êáß ôüóï Añíç-
ôéê™í ãéÜ ôÞí ðñüïäï ô\ò Uëëçíéê\ò ïsêïíïìßáò.
²Åôóé ìïˆ äéíüôáí _ å‰êáéñßá íÜ èáõìÜóù Aêü-
ìá ðåñéóóüôåñï ôßò ãíþóåéò ôïõ êáß ôü ÷éïˆìïñ
ôïõ, ôü ‚ðïrï ï‰äÝðïôå ôüí TãêáôÝëåéðå. ÐïëëÝò
öïñÝò ôïˆ Vèåôá TñùôÞìáôá êáß ôüí ðñïÝôñåðá
íÜ ãñÜøåé ãéÜ èÝìáôá, ôÜ ‚ðïrá Tãåíí™íôï êáôÜ
ôßò óõæçôÞóåéò ìáò êáß ôüôå ÷áìïãåëþíôáò
óôñåöüôáí ó' TìÝíá ëÝãïíôáò: «Äýï âÜóáíá V÷ù
åsò ôÞí æùÞí ìïõ, ôü Xëêïò ìïõ êáß TóÝíá».
Åyíáé ãåãïíüò AíáìöéóâÞôçôï …ôé Aðïêüìéóá
ðïëëÜ Aðü Têåßíïõò ôïýò ìáêñéíïýò ðåñéðÜôïõò,
ït ‚ðïrïé óõíïäåýïíôáí ìÝ ôßò ôüóïí TíäéáöÝñïõ-
óåò óõæçôÞóåéò. ·Çôáí ìßá ðñáãìáôéêÞ ðáíäáé-
óßá êáß ìßá äåýôåñç ó÷ïëÞ ìÜèçóçò ãéÜ ìÝíá.
‘Ï Óßäåñéò Vãñáøå Tñãáóßåò, ït ‚ðïråò Aöïñïˆ-
óáí óôÞí tóôïñßá ô™í ïsêïíïìéê™í èåùñé™í, êáß
ôßò ‚ðïßåò ðáñïõóßáæå êáôÜ ïsêïíïìéêü öáéíüìåíï
…ðùò: ’Áîßá-Ôéìáß (1953), Át ðåñß Tããåßïõ ðñï-
óüäïõ èåùñßáé (1945), Át ðåñß Tðé÷åéñçìáôéêïˆ
êÝñäïõò èåùñßáé (1948), Át ðåñß Tñãáôéêïˆ ìéóèïˆ
èåùñßáé (1946) êáß ìßá óåéñÜ ëéãïóÝëéäùí ìïíï-
ãñáöé™í …ðùò: «Alfred Marshall (1842-1924)»,
John Bates Clark» («’Áñ÷årïí Ïsêïíïìéê™í êáß
Êïéíùíéê™í ’Åðéóôçì™í» ôüì. 20ïò, ôåˆ÷ïò Ä´,
1940), «Johann Heinrich von Thünen» êáß Tí-
äéáöÝñïíôá Cñèñá …ðùò: «‘Ç ÏsêïíïìéêÞ ô\ò ʼn-
çìåñßáò» (óôüí Ôüìï ðñüò ôéìÞ ôïˆ Äçìçôñßïõ
ÊáëéôóïõíÜêé, 1960), «‘Ï Öéëüóïöïò Abbé de
Ì Á
Å ÑÙ 81
É
ÁÖ
Condillac, Tê ô™í ðñþôùí ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’Å-
ðéóôÞìçò» (åsò ôÞí ’Åðåôçñßäá ô\ò ÁÓÏÅÅ,
1959-1960) êáß öõëëÜäéá …ðùò ôü «Ïsêïíïìéêáß
ÓêÝøåéò êáß ÅsñÞíç» (1929) ê.C. Ït Aíáöåñüìå-
íåò Tñãáóßåò ôïõ ðáñïõóéÜæïõí AíÜãëõöá ôü Vñãï
ô™í äéáöüñùí ïsêïíïìïëüãùí, Cí êáß ìÝ Têôåôá-
ìÝíåò ìåôáöñÜóåéò ðáñáãñÜöùí ôïˆ Vñãïõ ôùí.
‘Ï Óßäåñéò Aó÷ïëÞèçêå êáß ìÝ ôÞí ‘Éóôïñßá
ôïˆ Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ, ãéÜ íÜ äçìïóéåýóåé äßôï-
ìï óýããñáììá, êáèþò êáß äéÜöïñåò ìïíïãñáößåò
óçìáíôéê\ò óõíåéóöïñ@ò ãéÜ ôÞí AêñßâåéÜ ôïõò,
ôÞí AíôéêåéìåíéêüôçôÜ ôïõò êáß ôüí ÷åéñéóìüí
ô™í ðëïõóßùí AëëÜ êáß TìðåñéóôáôùìÝíùí
ðçã™í. ‘Ç óðïõäáéüôåñç äéåñåõíçôéêÞ ìïíïãñá-
ößá ôïõ êáè' _ì@ò åyíáé: ‘Ç ÃåùñãéêÞ Ðïëéôé-
êÞ ô\ò ‘ÅëëÜäïò êáôÜ ôÞí ëÞîáóáí Uêáôïíôáå-
ôßáí (1833-1933, 1934).
Ôü …ëïí ôïˆôï Vñãï äéáéñårôáé óÝ ôÝóóáñåò ìé-
êñüôåñåò ðåñéüäïõò: ‘Ç ðñþôç êáëýðôåé Xíá ìá-
êñý ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ìÝ÷ñé ôü 1880, …ðïõ _
óõììåôï÷Þ ôïˆ ÊñÜôïõò óôÞí Ïsêïíïìßá åyíáé
ï‰óéáóôéê™ò Aíýðáñêôç êáß ôÜ ðÜíôá AöÞíïí-
ôáí íÜ ëåéôïõñãÞóïõí óýìöùíá ìÝ ôïýò ïsêïíï-
ìéêïýò öõóéêïýò íüìïõò, ït ‚ðïrïé äéÝðïõí ôÞí ïs-
êïíïìéêÞ óõìðåñéöïñÜ ô™í TëåõèÝñùò Tíåñãïýí-
ôùí Tíôüò ô\ò ïsêïíïìéê\ò æù\ò Aôüìùí. ‘Ï Óß-
äåñéò êáôáêñßíåé ôÞí êáêÞ äéá÷åßñéóç ô\ò äéá-
íïì\ò ô™í Tèíéê™í ãáé™í êáß ôÞ ìéêñïðïëéôéêÞ
_ ‚ðïßá Šðåéó\ëèå Tíôüò á‰ô™í, ãéÜ íÜ ðñïóôå-
èår Aêüìç Xíá ðñüâëçìá ìÝóá óÝ …ëï ôü ðñüâëç-
ìá ôïˆ Aãñïôéêïˆ ìáò æçôÞìáôïò. Óôü ìÝñïò
ôïˆôï ‚ Aíáãíþóôçò ðëçñïöïñårôáé ãéÜ ôïýò èå-
óìïýò êáß ôÞí êïéíùíéêÞ èÝóç êáôÜ ôÞí Tðï÷Þ
ô\ò Ôïõñêïêñáôßáò, êáèþò êáß ôïýò Aíåðéôõ÷årò
÷åéñéóìïýò ô\ò ãåùñãéê\ò ìáò ðïëéôéê\ò, Aðü
ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ Êáðïäßóôñéá ìÝ÷ñé êáß ôïˆ ×á-
ñéëÜïõ Ôñéêïýðç.
‘Ç äåýôåñç ðåñßïäïò êáëýðôåé ôÞí ôñéêïõðé-
êÞ ðåñßïäï, êáôÜ ôÞí ‚ðïßá _ âéïìç÷áíßá, ït ìå-
ôáöïñÝò êáß ôü Tìðüñéï Tíéó÷ýèçêáí, Tí™ ôü
óôáöéäéêü æÞôçìá êáß _ äéáíïìÞ ô\ò ã\ò ãéÜ ôÞí
AðïêáôÜóôáóç Aêôçìüíùí ô\ò Èåóóáëßáò ãíþ-
ñéóáí ôÞí Aðïôõ÷ßá, Xíáò ëüãïò —êáôÜ ôüí Óß-
äåñé— ãéÜ ôÞ ìåôáíÜóôåõóç ô™í ‘ÅëëÞíùí.
ÔÞí ôñßôç ðåñßïäï óöñáãßæåé _ ’ÅðáíÜóôáóç
ôïˆ 1909, _ Añ÷Þ ô\ò âåíéæåëéê\ò ðåñéüäïõ êáß
_ AíÜäåéîç ô\ò âéïìç÷áíßáò êáß ôïˆ Tìðïñßïõ ìÝ
âÜóç ôßò öéëåëåýèåñåò Añ÷Ýò. ‘Ç ðåñßïäïò á‰ôÞ
ðåñéëáìâÜíåé ôïýò Âáëêáíéêïýò ÐïëÝìïõò êáß
ôÞ óõììåôï÷Þ ô\ò ÷þñáò ìáò óôü ðëåõñü ô\ò
’ÁíôÜíô óôüí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, ôÞí wäñõ-
óç ôïˆ ‘Õðïõñãåßïõ ’Åèíéê\ò Ïsêïíïìßáò, ôÞí T-
 Ì Á
82 Å ÑÙ
É
ÁÖ
íßó÷õóç ô\ò ãåùñãßáò, ôÞí Añ÷Þ ôïˆ Tèíéêïˆ äé-
÷áóìïˆ êáß ôÞ äñÜóç ô™í óïóéáëéóô™í.
‘Ç ôÝôáñôç ðåñßïäïò Añ÷ßæåé ìÝ ôü âåíéæåëé-
êü êßíçìá ô\ò Èåóóáëïíßêçò (1916) êáß êáëý-
ðôåé ôüí ‘Åëëçíï-ôïõñêéêü Ðüëåìï, ôÞ Ìéêñá-
óéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ, ôü ðñïóöõãéêü ðñüâëçìá,
ôÞí êáêÞ Aíôéìåôþðéóç ô™í Aðïæçìéþóåùí, ôÞ
ëáíèáóìÝíç ãåùñãéêÞ ðïëéôéêÞ, AëëÜ êáß ôÞí
ðñïóðÜèåéá äéáíïì\ò êáß Aðáëëïôñßùóçò ãáé™í
êáß ôü æÞôçìá ô™í Tèíéê™í ãáé™í. ’Åðßóçò êáô'
á‰ôÞí ôÞí ðåñßïäï V÷ïõìå ôÞí wäñõóç ôïˆ ‘Õ-
ðïõñãåßïõ Ãåùñãßáò, ôü óôáöéäéêü æÞôçìá, Aë-
ëÜ êáß ôü óéôéêü êáß ïsíéêü. ‘Ï Óßäåñéò Aöéåñþ-
íåé TíäéáöÝñïõóåò óåëßäåò ãéÜ ôü Vñãï ô\ò Êù-
ðáÀäáò êáß ôßò êñáôéêÝò ðáñåìâÜóåéò ït ‚ðïråò
Aíôéêáèéóôïˆí ôÞí ðáëáéÜ ðïëéôéêÞ ôïˆ AêñÜôïõ
öéëåëåõèåñéóìïˆ, ‚ ‚ðïrïò êõñéáñ÷år ìÝ÷ñé ôü V-
ôïò 1922 ìÝ ôÞ ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ.
‘Ï Óßäåñéò Vãñáøå Tðßóçò ìéÜ óåéñÜ Aðü äéÜ-
öïñá ãåùñãéêÜ ìåëåôÞìáôá, …ðùò: ‘Ç tóôïñéêÞ
TîÝëéîéò ô\ò ãåùñãéê\ò ìáò öïñïëïãßáò êáß ’Á-
ãñïìßóèùóéò êáß ’Áãñïëçøßá åsò ôü ó÷Ýäéïí ôïˆ
‘Åëëçíéêïˆ ’Áóôéêïˆ Êþäéêïò, ÔÜ ÃåùñãéêÜ
’ÅðéìåëçôÞñéá ê.C.
Ôü óýããñáìá ôïˆ Óßäåñé ‘Éóôïñßá Ïsêïíïìé-
êïˆ Âßïõ (1950-1957) ôüì. Á´-´ óõìðëçñþíåé
ìßá óåéñÜ Ïsêïíïìéê\ò ‘Éóôïñßáò ôÞí ‚ðïßá ‚ ìÝ-
ãáò ’ÁíäñÝáò ’ÁíäñåÜäçò Cöçóå Cãíùóôç ãéÜ
ôïýò ´Åëëçíåò. ‘Ï ’ÁíäñåÜäçò êáëëéÝñãçóå ìÝ
ìïíáäéêÞ ðñùôïôõðßá tóôïñéê™ò äçìïóéïíïìéêÜ
èÝìáôá ðñùôßóôùò UëëçíéêÜ, ƒ÷é …ìùò êáß ôÞí
TîÝëéîç ô\ò ʼnñùðáúê\ò Ïsêïíïìßáò.
‘Ï Óßäåñéò AíÝëáâå ôü âáñý ôïˆôï Vñãï ìÝ
ôüí äåýôåñï Ôüìï ô\ò ‘Éóôïñßáò ôïˆ Ïsêïíïìéêïˆ
Âßïõ (ÌåóáéùíéêÞ Ïsêïíïìßá) ÷ùñßò íÜ ðåñéëÜ-
âåé …ëåò ôßò ÷™ñåò ô\ò ʼnñþðçò, AöÞíïíôáò T-
êôüò ðåñéãñáö\ò ô™í ïsêïíïìéê™í ãåãïíüôùí
ôÞí ’Á. ʼnñþðç. ·Çôáí …ìùò ìßá ï‰óéþäçò ðñï-
óðÜèåéá, _ ‚ðïßá âïÞèçóå …ëïõò Tì@ò óôÞ ãíþ-
óç ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’ÅîÝëéîçò êáôÜ ôüí Ìåóáß-
ùíá. Óôü óýããñáììÜ ôïõ ôïˆôï ‚ Óßäåñéò ðáñá-
ðÝìðåé ìÝ Aêñßâåéá óôßò ðçãÝò ôßò ‚ðïråò ÷ñçóé-
ìïðïéår, Añ÷ßæïíôáò ìÝ ôü ÌÝñïò Á´, Aðü ôüí
Aã™íá ôïˆ Aíèñþðïõ ãéÜ Tðéâßùóç, ôÞí Ïsêïíï-
ìßá êáß ôÞ äéáìüñöùóÞ ôçò, ðåñéëáìâÜíïíôáò ôßò
AíÜãêåò ôïˆ Aíèñþðïõ, ôüí ÷™ñï ›ò äéáìïñöù-
ôéêü ðáñÜãïíôá ô\ò Ïsêïíïìßáò, ôÞí Ôå÷íéêÞ,
ôüí ðëçèõóìü óÝ óõíäõáóìü ðñüò ôüí ÷™ñï êáß
ôÞí êïéíùíéêÞ óýíèåóç. ’Åí óõíå÷åßI ‚ Óßäåñéò
‚ìéëår ãéÜ ôÜîç, ñãÜíùóç, ñõèìü êáß ðíåˆìá
ô\ò ïsêïíïìßáò, êáèþò êáß ãéÜ ôßò ìïñöÝò ôçò.
Óôü ÌÝñïò Á´ äéáêñßíåé ‚ Aíáãíþóôçò ôÞí å‰ñý-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ôáôç ìüñöùóç ôïˆ Óßäåñé êáß ôüí ôñüðï ÷åéñé-
óìïˆ ôïˆ êïéíùíéêïïéêïíïìéêïˆ öáéíïìÝíïõ. Óôü
ÌÝñïò ´ ‚ Óßäåñéò ãñÜöåé âñá÷Ýùò ãéÜ ôÞí ðñù-
ôüãïíç ïsêïíïìßá. Á‰ôÞ _ óõíôïìßá äéáôçñårôáé
êáß óôü ÌÝñïò ô ôïˆ Vñãïõ ôïõ, óôü ‚ðïrï Tîå-
ôÜæåé ôÞí ïsêïíïìßá ô™í Añ÷áßùí Aíáôïëéê™í
ëá™í, ôÞí ‘ÅëëçíéêÞ Ïsêïíïìßá êáß êÜðïéåò óå-
ëßäåò AöéåñùìÝíåò óôÞí ïsêïíïìßá ô\ò ‘Åëëçíé-
óôéê\ò ’Åðï÷\ò, Tí óõíå÷åßI ‚ìéëår ãéÜ ôÞ Ñù-
ìáúêÞ Ïsêïíïìßá Tí TêôÜóåé, êáôÜ äÝ ôÞí ðåñé-
ãñáöÞ ôçò äßíåôáé _ å‰êáéñßá óôüí Aíáãíþóôç íÜ
Aíôéëçöèår êáß ôßò íïìéêÝò tóôïñéêÝò ãíþóåéò ôïˆ
Óßäåñé Aíáöïñéê™ò ìÝ ôü Ñùìáúêü Äßêáéï. ’Åí-
ôáˆèá ‚ Óßäåñéò ðáñáôçñår …ôé _ ÑùìáúêÞ Ïsêï-
íïìßá Têêßíçóå Aðü Tëåýèåñç Ïsêïíïìßá êáß Tí
÷ñüí¤ ìåôåâëÞèç óÝ _ìéäåóìåõìÝíç êáß êñá-
ôéê™ò ñãáíùìÝíç ïsêïíïìßá, ôÞí ‚ðïßá ‚ Bury
÷áñáêôçñßæåé AíáãêáóôéêÞ.
ÌåôÜ ôÞ äéåîïäéêÞ á‰ôÞ ðåñéãñáöÞ ô\ò Ñù-
ìáúê\ò Ïsêïíïìßáò, ‚ Óßäåñéò TîåôÜæåé ôÞí Ïsêï-
íïìßá ôïˆ Âõæáíôßïõ, …ðïõ ðñïâáßíåé óÝ âáèõóôü-
÷áóôåò ðáñáôçñÞóåéò êáß óÝ ðëÜôïò ðåñéãñáö\ò
ôçò. ‘Ï ÂÝëãïò âõæáíôéíïëüãïò Henri Grégoire,
…ôáí AíÝãíùóå ôÞí Tñãáóßá á‰ôÞ ôïˆ Óßäåñé ãéÜ
ôü ÂõæÜíôéï, ôïˆ Vóôåéëå TðéóôïëÞ êñßíïíôáò ôü
Vñãï ôïõ ›ò Aîéüëïãç óõìâïëÞ óôÞí ÏsêïíïìéêÞ
‘Éóôïñßá ôïˆ Âõæáíôßïõ. ÐñÜãìáôé ‚ Óßäåñéò ðá-
ñïõóßáóå ôÞí Ïsêïíïìßá ôïˆ Âõæáíôßïõ ìÝ Tìðå-
ñéóôáôùìÝíåò ðçãÝò êáß ìÝ Aîéüëïãåò ðáñáôç-
ñÞóåéò. ‘Ï Aíáãíþóôçò …ìùò îåíßæåôáé …ôáí ‚ Óß-
äåñéò, óôçñéæüìåíïò óÝ ìßá ðáñÜãñáöï ôïˆ Turchi
(La civiltà bizantina, Torino 1915), ôÞí ‚ðïßá
êáß ðáñáèÝôåé, ÷áñáêôçñßæåé ôü ÂõæÜíôéï ›ò ðï-
ëõåèíéêü ÊñÜôïò «Cíåõ Uíéáßáò Tèíéê\ò óõíåéäÞ-
óåùò», ðáñáôÞñçóç, _ ‚ðïßá êáè' _ì@ò äÝí V-
÷åé ó÷Ýóç ìÝ ôÞí ðñáãìáôéêüôçôá. ’Åî Cëëïõ
ìßá óåéñÜ âõæáíôéíïëüãùí ìåãáëýôåñùí óÝ AíÜ-
óôçìá Aðü ôüí Turchi ìéëïˆí ðåñß ‘ÅëëÞíùí.
Äéüôé ôü ÂõæÜíôéï eôáí âåâáßùò ìßá á‰ôïêñáôï-
ñßá _ ‚ðïßá Aðáñôéæüôáí Aðü äéÜöïñïõò ëáïýò, ‚
ðõñÞíáò …ìùò á‰ô\ò êáß _ óõíåßäçóç ô™í ëá™í
ôïýôùí êáôÜ âÜóç eôáí UëëçíéêÞ, ðåñéóóüôåñï
ìÜëéóôá …ôáí ôü ðëçèõóìéêü óôïé÷årï, êáôÜ
ðëåéïøçößá, eôáí Uëëçíéêü êáß ìÝ êáèáñÜ Tðß-
äñáóç êïõëôïýñáò Uëëçíéê\ò. Êáß ôïˆôï —êá-
ôÜ ôÞ ãíþìç ìïõ— öåßëåôï óôü ãåãïíüò …ôé ôü
ÂõæÜíôéï AðÝâáëå Tí ÷ñüí¤ ôÞ ÑùìáúêÞ Tðßäñá-
óç êáß Aöïìïßùóå ôÞí UëëçíéóôéêÞ.
Óôü ÌÝñïò Á´ ôïˆ Ôüìïõ ´ ‚ Óßäåñéò Aíá-
öÝñåôáé óôÞí Ïsêïíïìßá ô\ò Ä. Åõñþðçò Šðü ôÞ
ñùìáúêÞ êõñéáñ÷ßá, ãéÜ íÜ AêïëïõèÞóåé _ ðåñé-
ãñáöÞ ô\ò ïsêïíïìéê\ò êñßóçò ôïˆ 3ïõ ás™íá, _

ÁÑÉÓÔÏÔÅËÇÓ ÓÉÄÅÑÉÓ (1889-1976)
êñáôéêÞ ðáñÝìâáóç êáß _ ðáñáêìÞ ô\ò Ñù-
ìáúê\ò Ïsêïíïìßáò. ’Åí óõíå÷åßI, ‚ Óßäåñéò Aíá-
öÝñåôáé óôÞí åsóâïëÞ ô™í âáñâÜñùí êáß ôßò óõ-
íÝðåéÝò ôçò, …ðùò Tðßóçò êáß óôÜ êñÜôç ôÜ ‚-
ðïrá täñýèçêáí óôÜ Tñåßðéá ôïˆ Äõôéêïˆ Ñùìáú-
êïˆ ÊñÜôïõò Aðü ôïýò åsóâïëårò Ëïìâáñäïýò,
ÖñÜãêïõò, Âçóéãüôèïõò (‘Éóðáíßá) ’ÁããëïóÜîù-
íåò (’Áããëßá). Ðåñáôþíïíôáò ôÞí …ëç á‰ôÞ ðå-
ñéãñáöÞ, ‚ Óßäåñéò êáôáëÞãåé ìÝ ìßá ãåíéêÞ Tðé-
óêüðçóç ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞ äéáìüñöùóç ô\ò Ïsêï-
íïìßáò ô\ò Ä. ʼnñþðçò (5ïò-9ïò ásþíáò), ôÞ íï-
ïôñïðßá ô™í ãåñìáíéê™í ëá™í, êáèþò êáß ãéÜ ôÞí
TðéêñÜôçóç ô\ò íÝêñùóçò ô\ò Ïsêïíïìßáò (9ïò-
11ïò ásþíáò), ðåñéãñÜöåé ôïýò …ñïõò êáß óõíè\-
êåò äéáìüñöùóçò ôïˆ öåïõäáëéóìïˆ óôÞ Ãáëëßá,
ôÞí ’Éôáëßá, ôÞí ‘Éóðáíßá êáß ôÞí ’Áããëßá. ’Åí
óõíå÷åßI ãñÜöåé ãéÜ ôÞí Ïsêïíïìßá êáôÜ ôÞ äéÜñ-
êåéá ô\ò AíáâßùóÞò ôçò (11ïò-15ïò ásþíáò), ðå-
ñéëáìâÜíïíôáò óôÞí ðåñéãñáöÞ ôïõ ôÞí ’Éôáëßá,
ôÞ Ãáëëßá, ôÞí ’Áããëßá êáß ôÞí ‘Éóðáíßá.
‘Ç ‘Éóôïñßá ôïˆ Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ ôïˆ Óßäå-
ñé åyíáé Vñãï óõíèåôéêü êáß ðñùôïðïñéáêü, ôïõ-
ëÜ÷éóôïí ãéÜ ôÞí ‘ÅëëÜäá, êáß ãíþñéóå óôïýò
´Åëëçíåò óðïõäáóôÝò êáß TðéóôÞìïíåò ðëåõñÝò
ô\ò TîÝëéîçò ô\ò ʼnñùðáúê\ò Ïsêïíïìßáò, ôßò ‚-
ðïråò ï‰äÝðïôå åy÷áí äéäá÷è\. ²Åôóé ‚ Óßäåñéò
óõìðëÞñùóå ôü Vñãï ôïˆ ’ÁíäñåÜäç óÝ ÷™ñï êáß
÷ñüíï, Añ÷üìåíïò Aðü ô\ò ðñùôüãïíçò Ïsêïíï-
ìßáò êáß ðåñáôþíïíôáò ìÝ ôÞí ’ÁíáãÝííçóç. ‘Ï-
ëüêëçñï ôü Vñãï ôïõ Aöïñ@ óôÞ ìïñöïëïãßá ô\ò
Ïsêïíïìßáò êÜèå ðåñéüäïõ, ôÞí ‚ðïßá óõíïäåýåé
ôü óýóôçìá, ‚ ñõèìüò êáß ôÞí íïïôñïðßá ðïý T-
ðéêñáôår êáôÜ ôÞí Tîåôáæüìåíç ðåñßïäï. ‘Ï Óß-
äåñéò ðåñéãñÜöåé á‰óôçñ™ò ìüíïí ôÜ ïsêïíïìéêÜ
ãåãïíüôá êáß ìüëéò èßãåé êáß Cëëá ãåãïíüôá ôÜ
‚ðïrá ôÜ TðçñÝáóáí. ÌÝ ôüí ôñüðï á‰ôüí Aðï-
öåýãåé íÜ ðñïâår óÝ AöáéñÝóåéò êáß êñßóåéò, ït ‚-
ðïråò èÜ ôüí AðïìÜêñõíáí Aðü ôÞí Aíôéêåéìåíé-
êüôçôá. ‘Ï uäéïò ÷åéñéóìüò äéáêñßíåôáé êáß óôßò
ìïíïãñáößåò ôïõ, ït ‚ðïråò Aöïñïˆí óôü Cëëï Vñ-
ãï ôïõ, ôÞí ‘Éóôïñßá Ïsêïíïìéê™í Èåùñé™í.
’Åä™ èÜ ðñÝðåé íÜ ðáñáôçñÞóïõìå …ôé ‚ Óßäå-
ñéò, Aêïëïõèþíôáò ôüí ôñüðï tóôïñéê\ò ðåñé-
ãñáö\ò ô™í èåùñé™í, äÝí ^äýíáôï íÜ AêïëïõèÞ-
óåé äéáöïñåôéêÞ ‚äü, åy÷å …ìùò ôÞ äõíáôüôçôá íÜ
ãñÜøåé ðïëý êáëýôåñï Vñãï Aðïöåýãïíôáò ôÞí ‚-
äü ôÞí ‚ðïßá TðÝëåîå. ·Çôáí äÝ —êáè' _ì@ò—
ëáíèáóìÝíç _ ‚äüò á‰ôÞ êáß Aðü ô\ò ðëåõñ@ò …-
ôé, Tí™ ‚ Óßäåñéò Tðéèõìïˆóå ìåãáëýôåñç TìâÜ-
èõíóç óôü ïsêïíïìéêü öáéíüìåíï, ðáñÜ ôáˆôá á‰-
ôüò AñêÝóôçêå ìüíïí óôÞ óôåãíÞ ðåñéãñáöÞ ôïõ,
÷ùñßò óõãêñßóåéò êáß TðïéêïäïìçôéêÝò êñßóåéò,
Ì Á
Å ÑÙ 83
É
ÁÖ
ðñïóöåýãïíôáò óÝ ó÷ïéíïôåí\ citata. Íïìßæïõìå
…ôé V÷ïõìå äßêáéï, êñßíïíôáò ôßò äõíáôüôçôåò ôïˆ
tóôïñéêïˆ ô\ò Ïsêïíïìßáò (êáß åsóçãçô\ ìïõ óôÞ
äéáôñéâÞ ìïõ Tðß äéäáêôïñßI). ÄÝí ðñÝðåé …ìùò
íÜ ì@ò äéáöåýãåé êáß ôü ãåãïíüò …ôé ‚ Óßäåñéò åy-
÷å Šð' ƒøç ôïõ êáß ôïýò óðïõäáóôÝò —ôïˆôï
ãñÜöåé êáß óôü Tí ëü㤠óýããñáììÜ ôïõ— ït ‚-
ðïrïé Vðñåðå —Aöïˆ äÝí ãíþñéæáí îÝíåò ãë™ó-
óåò— íÜ ðñïóåããßóïõí êáß Cìåóá ôü êåßìåíï ô™í
èåùñé™í ôßò ‚ðïråò Vôóé TîÝèåóå.
’ÁíôéèÝôùò óÝ Xíá Cñèñï ôïõ ôü ‚ðïrï äçìï-
óéåýèçêå óôÞí ’Åðåôçñßäá ô\ò ÁÓÏÅÅ (1960-
1961) ìÝ ôßôëï: «Át ’Áðáñ÷áß ô\ò ’Åìðïñïêñá-
ôßáò», ‚ Aíáãíþóôçò åŠñßóêåôáé Tíþðéïí Uíüò
Cëëïõ Óßäåñé, ‚ ‚ðïrïò óõíäõÜæåé ôÞí Tìðïñïêñá-
ôßá ìÝ êïéíùíéêÜ êáß ðïëéôéêÜ ãåãïíüôá, êáèþò
Tðßóçò ìÝ ôßò äéÜöïñåò Aíáêáëýøåéò, ôÞ èñç-
óêåõôéêÞ ìåôáññýèìéóç êáß ôÞ äéáìüñöùóç ôïˆ
Tìðïñïêñáôéêïˆ ðíåýìáôïò óÝ óõíäõáóìü ìÝ ôüí
ðñïóôáôåõôéóìü êáß ôÞí AíÜäåéîç ô™í äéáöüñùí
_ãåìïíé™í. Á‰ôüò åyíáé ‚ ëüãïò ãéÜ ôüí ‚ðïrï, ‚
Óßäåñéò ðáñïõóßáæå óõãêñéôéêü ðëåïíÝêôçìá
óôÞí ‘Éóôïñßá ôïˆ Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ Tí ó÷Ýóåé
ðñüò ôÞí ‘Éóôïñßá ô™í Ïsêïíïìéê™í Èåùñé™í.
‘Ï Óßäåñéò ãíþñéæå èáõìÜóéá ôÜ UëëçíéêÜ,
ìéëïˆóå å‰÷åñ™ò îÝíåò ãë™óóåò (’ÉôáëéêÜ, Ãåñ-
ìáíéêÜ, ÃáëëéêÜ, ’ÁããëéêÜ), ðåñéüäåõóå ôÞí ʼn-
ñþðç ìåëåô™íôáò óôßò äéÜöïñåò âéâëéïè\êåò êáß
óðïýäáóå óôÞ Ãåñìáíßá ôÞí Tðï÷Þ êáôÜ ôÞí ‚-
ðïßá óðïýäáæáí óôÞí uäéá ÷þñá ‚ ÄçìÞôñéïò Êá-
ëéôóïõíÜêéò êáß ‚ Ãåþñãéïò ÐáðáíäñÝïõ. ‘Ï
ÐáðáíäñÝïõ Têôéìïˆóå ôßò ãíþóåéò ôïˆ Óßäåñé,
Cí êáß ‚ Óßäåñéò äÝí Vôñåöå ôÞí uäéá Têôßìçóç ãéÜ
ôüí ÐáðáíäñÝïõ, èåùñ™íôáò …ôé äÝí åy÷å óôáèå-
ñÝò ðïëéôéêÝò AíôéëÞøåéò. Äéüôé ‚ Óßäåñéò ðáñÝ-
ìåéíå ‚ëüêëçñç ôÞí æùÞ ôïõ ðñïóäåäåìÝíïò ó÷å-
äüí Aðïëýôùò ìÝ ôßò ðåðïéèÞóåéò ôïõ. ·Çôáí ðå-
ñéóóüôåñï Aêáäçìáúêüò äéäÜóêáëïò ðáñÜ ðïëéôé-
êüò. ‘Ï ðïëéôéêüò …ìùò ðñÝðåé íÜ ðñïóáñìüæå-
ôáé ðñüò ôßò óõíè\êåò, ït ‚ðïråò äéáìïñöþíïíôáé
Tíôüò ôïˆ ÷ñüíïõ, ÷ùñßò âåâáßùò êáß íÜ Aðåì-
ðïëår ôßò âáóéêÝò säåïëïãéêÝò ôïõ èÝóåéò. ‘Ï Ðá-
ðáíäñÝïõ, ›ò ðïëéôéêüò ðïý eôáí, äé\ëèå Aðü ôüí
Cêñáôï óïóéáëéóìü (1915) óôÞí aðéá óïóéáëäç-
ìïêñáôßá, Aöïˆ ït ìåôáâëçèåróåò óõíè\êåò ôïˆ-
ôï —êáôÜ ôÞí ãíþìç ôïõ— TðÝâáëáí.
‘Ï Óßäåñéò Têôüò Aðü ìßá óåéñÜ äéáöüñùí ìå-
ëåô™í êáß Cñèñùí, ôÜ ‚ðïrá äçìïóßåõóå […ðùò:
Öïñïëïãßá ôïˆ ’Åëáßïõ (1928), ÃåùñãéêÞ öïñï-
ëïãßá (1930), ‘Ç tóôïñéêÞ TîÝëéîéò ô\ò ãåùñ-
ãéê\ò ìáò öïñïëïãßáò (1931), êáèþò êáß ìßá
 Ì Á
84 Å ÑÙ
É
ÁÖ
óåéñÜ íïìéê™í ìåëåô™í ó÷åôéê™ò ìÝ ôü Ãåùñãé-
êü Äßêáéï] Vêáìå êáß ìåôáöñÜóåéò, …ðùò ôü Vñ-
ãï ôïˆ Áchille Loria. ’Áêüìç Vãñáøå ôÞí Åsóá-
ãùãÞ óôÞ ìåôÜöñáóç ôïˆ Vñãïõ ôïˆ L. Stein,
êáèþò êáß Uíüò ’Éôáëïˆ Êáèçãçôïˆ, ôïˆ G.
Bulla, ôïˆ Ãåùñãéêïˆ Äéêáßïõ óôü ÐáíåðéóôÞ-
ìéï ô\ò Öëùñåíôßáò.
‘Ï Óßäåñéò óôÞí ÏsêïíïìéêÞ eôáí ðáäüò ôïˆ
Alfred Marshall êáß ôü äéáêÞñõóóå Aðü êáèÝ-
äñáò, óôÞí Êïéíùíéïëïãßá …ìùò êáß ôÞ Öéëïóï-
ößá eôáí Ìáñîéáíüò. Ôïˆôïò eôáí êáß Xíáò Aðü
ôïýò ëüãïõò ãéÜ ôïýò ‚ðïßïõò T÷þñéóáí ït äñüìïé
ìáò. Ôþñá ðïý ãñÜöù á‰ôÝò ôßò ãñáììÝò Tíèõ-
ìïˆìáé ôÞ óõæÞôçóç ôÞí ‚ðïßáí åu÷áìå ó÷åôéêÜ
ìÝ ôÞí TðÝêôáóç ô™í ’ÁñÜâùí êáß ôßò Óôáõñï-
öïñßåò, ôÜ ‚ðïrá ‚ Óßäåñéò AðÝäéäå óÝ ŠëéóôéêÜ êß-
íçôñá, Tí™ Tãþ Aðü ô\ò ðëåõñ@ò ìïõ, ÷ùñßò íÜ
ðáñáãíùñßæù …ôé êáß ôßò äýï ÷ñïíéêÝò ðåñéüäïõò
óõíüäåõå êáß ôü Šëéêü êßíçôñï, êýñéï …ìùò, êáô'
TìÝ, eôáí ôü èñçóêåõôéêü, äçëáäÞ ‚ ×ñéóôéáíé-
óìüò êáß ‚ ’Éóëáìéóìüò. Óõìöþíùò äÝ ðñüò ôÞí
Tñãáóßá ôïõ, ôÞí ‚ðïßá äçìïóßåõóå ‚ Óßäåñéò óôü
«’Áñ÷årïí Ïsêïíïìéê™í êáß Êïéíùíéê™í ’Åðé-
óôçì™í» ôïõ Äçìçôñßïõ ÊáëéôóïõíÜêé (Ôåˆ÷ïò
ô, 1966) ìÝ ôßôëï: «Ðåñß ôÞí Öéëïóïößáí ô\ò
‘Éóôïñßáò: Marx, Spengler, Toynbee», öñïíår …-
ôé _ öéëïóïöéêÞ óêÝøç ôïˆ Marx âåâáßùò eôáí
ìïíéóôéêÞ êáèþò êáß ô™í Spengler êáß Toynbee,
ït ‚ðïrïé Aêïëïýèçóáí ôüí á‰ôüí ìïíüäñïìï. ‘Ï
Óßäåñéò äÝí ìåôáêéíÞèçêå Aðü ôüí ìåôáöõóéêü Š-
ëéóìü-ìáñîéóìü. Âåâáßùò ‚ ËÝíéí, Tîáóêþíôáò A-
ðçí\ êñéôéêÞ Tíáíôßïí ôïˆ Ìáñôþö, ôïˆ Ðëå÷Ü-
íùö êáß ô™í Ïsêïíïìéê™í óïóéáëéóô™í, só÷õñéæü-
ôáí …ôé ‚ ðéóôüò ðáäüò ôïõ Marx äÝí äýíáôáé íÜ
AðïóõíäÝåé ôÞí ìáñîéáíÞ ïsêïíïìéêÞ èåùñßá Aðü
ôüí äéáëåêôéêü Šëéóìü, ‚ Óßäåñéò …ìùò Aêïëïõ-
èþíôáò ôÞí ðáñÜôáîç ô™í ìåôñéïðáè™í ô\ò ´
Óïóéáëéóôéê\ò Äéåèíïˆò TêäÞëùóå ôÞí AíôßèåóÞ
ôïõ ðñüò ôÞí Aíôßëçøéí á‰ôÞí ôïˆ ËÝíéí.
‘Ï Óßäåñéò åy÷å ôü ÷Üñéóìá ôïˆ ëüãïõ ðáñÜ
ôÞ âñá÷íÜäá, _ ‚ðïßá —…ðùò TëÝ÷èç— óõíüäåõå
ôÜ ìáèÞìáôÜ ôïõ. ·Çôáí …ìùò Xíáò TðéäÝîéïò ÷åé-
ñéóôÞò ôïˆ ëüãïõ êáß ôïˆ AíôéêåéìÝíïõ ôü ‚ðïrï A-
Âéâëéïãñáößá ’ÁñéóôïôÝëïõò Ä. Óßäåñé
Êáëïãåñïðïýëïõ-ÓôñÜôç Óð., «’ÁñéóôïôÝëçò Óßäåñéò
(1889-1976)», Äåëôßïí ’Éïíßïõ ’Áêáäçìßáò Á´
(1977) 195-202.
Ìðáëüãëïõ ×., «Äýï ‘ÅðôáíÞóéïé ‘Éóôïñéêïß ô\ò Ïsêïíï-
ìßáò: ’ÁíäñÝáò Ì. ’ÁíäñåÜäçò-’Á.Ä. Óßäåñéò», Ðñá-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
íÝðôõóóå óôü AêñïáôÞñéü ôïõ. ÃéÜ ôüí ëüãï ôïˆ-
ôïí êáß ït öïéôçôÝò ôåëïˆóáí êõñéïëåêôéê™ò êñå-
ìþìåíïé Aðü ôÜ ÷åßëç ôïõ. ’Åðßóçò ‚ Óßäåñéò T-
íÝðíåå ôüí óåâáóìü ìÝ ôü eèïò ôïõ, ôüí AêÝñáéï
÷áñáêô\ñá ôïõ, Cí êáß Tíßïôå —…ðùò aäç TëÝ-
÷èç— ôüí êõâåñíïˆóå _ óôñõöíüôçò ôïˆ TñãÝíç.
‘Ï Óßäåñéò eôáí ìßá «êéíïõìÝíç âéâëéïèÞêç»,
…ðùò ôüí ÷áñáêôÞñéæáí ït öïéôçôÝò ôïõ, êáß ìÝ
ôüí ðëïˆôï ô™í ãíþóåþí ôïõ Têéíårôï Cíåôá Tí-
ôüò ôïˆ èÝìáôüò ôïõ, Cí êáß äÝí ^äýíáôï íÜ ãñÜ-
øåé —…ðùò TëÝ÷èç— ìÝ ôÞí uäéá å‰÷Ýñåéá. Äéü-
ôé, ðáñ' …ëïí …ôé ãíþñéæå èáõìÜóéá ôÞí ‘Åëëçíé-
êÞ, Täõó÷áéñÝíåôï óôÞ ãñáðôÞ äéáôýðùóç ô™í s-
äå™í ôïõ. ‘Ï Cëëïò âéïãñÜöïò ôïõ, ‚ ÊáèçãçôÞò
Óðõñßäùí Êáëïãåñüðïõëïò ÓôñÜôçò (1905-
1997), èáõìáóôÞò ôïˆ Óßäåñé, ôüí ðáñïõóéÜæåé …-
ðùò Aêñéâ™ò óÝ Xíáí TðéêÞäåéï ðëÞñç ðñïôåñç-
ìÜôùí, AëëÜ ‚ ãñÜöùí ôïýò «÷áñáêôçñéóìïýò»
äÝí äýíáôáé íÜ Têöýãåé Aðü ôÞí AíôéêåéìåíéêÞ A-
ëÞèåéá. ²Áëëùóôå ï‰äåßò åyíáé ôÝëåéïò, äéüôé ôü ôÝ-
ëåéï Aöïñ@ óôüí Èåü êáß ƒ÷é óôïýò Aíèñþðïõò.
´Ïôáí äÝ ãñÜöïõìå ÷áñáêôçñéóìü ðñïóþðïõ ›ò
TðéóôÞìïíïò êáß Aíèñþðïõ, äÝí äõíÜìåèá íÜ Aðï-
êñýøïõìå êáß ôõ÷üí Aäõíáìßåòÿ Cëëùóôå êáß ‚
´Çëéïò V÷åé ôÜò êçëßäáò ôïõ. Ôïˆôï äÝí óçìáßíåé
…ôé ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò Óßäåñéò äÝí eôáí ìåãÜëïò. ·Ç-
ôáí êáß èÜ ðáñáìåßíåé Xíáò Aðü ôïýò ìåãáëõôÝ-
ñïõò ô\ò ‘Éóôïñßáò ôïˆ Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ êáß ô™í
Ïsêïíïìéê™í Èåùñé™í ô\ò ÷þñáò ìáò.
‘Ï Óßäåñéò äé\ëèå Aðü ôÞ æùÞ óôÞí ásùíéü-
ôçôá ôü Vôïò 1976, óÝ _ëéêßá 88 Tô™í, Aöïˆ
ðñïóÝöåñå ìÝãá Vñãï óôÞí ’Áíþôáôç ‘ÅëëçíéêÞ
Ðáéäåßá êáß ôÞí UëëçíéêÞ êïéíùíßá.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ’Á.Óð. ÐáðáíáóôáóÜôïõ, «’ÁñéóôïôÝëçò Ä. Óßäåñéò,
‚ Cíèñùðïò êáß ôü Vñãï ôïõ (1889-1976)», ×ñïíéêÜ ô\ò
‘Åôáéñåßáò Êåñêõñáúê™í Óðïõä™í 6(1995) 9-35, Tä™ ó. 9.
2. ’Á. Óð. ÐáðáíáóôáóÜôïõ, Víè'., Aí., óåë. 10.
3. ’Á. Óð. ÐáðáíáóôáóÜôïõ, Víè'., Aí., óåë. 11.
4. ’Á. Óð. ÐáðáíáóôáóÜôïõ, Víè'., Aí., óåë. 13.
5. ’Á. Óð. ÐáðáíáóôáóÜôïõ, Víè'., Aí., óåë. 15.
6. ’Á. Óð. ÐáðáíáóôáóÜôïõ, Víè'., Aí., óåë. 22.
êôéêÜ Å´ ’Åèíéêïˆ Óõíåäñßïõ ‘Åëëçíéê\ò ‘Åôáéñåßáò
Ïsêïíïìéê\ò ‘Éóôïñßáò, ’ÁèÞíá 1999, óó. 48-71.
ÐáðáíáóôáóÜôïõ ’Á., «’ÁñéóôïôÝëçò Ä. Óßäåñéò. ‘Ï Cí-
èñùðïò êáß ôü Vñãï ôïõ (1889-1976)», ×ñïíéêÜ ô\ò
‘Åôáéñåßáò Êåñêõñáúê™í Óðïõä™í 6 (1995) 9-35.
 Ì Á
ÁÑÉÓÔÏÔÅËÇÓ ÓÉÄÅÑÉÓ (1889-1976) Å ÑÙ 85
É
ÁÖ
Êåßìåíá ôïˆ ’Á. Óßäåñé
Ï ðùò aäç TëÝ÷èç ôü Vñãï ôïˆ ’Á. Óßäåñé ‘Éóôïñßá Ïsêïíïìéê™í Èåùñé™í, ôüì. Á´. Át
ðåñß ôéì™í êáß Aîßáò èåùñßáé (1953), åyíáé óôåí™ò óõíäåäåìÝíï ìÝ ôÞí ðåñéãñáöÞ
ô™í äéáöüñùí Tðß ô\ò Aîßáò èåùñé™í, ôßò ‚ðïråò á‰ôüò TðÝëåîå ðñüò äéáôýðùóÞ ôùí. ‘Ç
AíÜðôõîç ôïˆ èÝìáôüò ôïõ Aöïñ@ êõñßùò óôÞí Aîßá, Tí™, …ðùò á‰ôüò äéåõêñéíßæåé, Tîå-
ôÜæåé ôÞ äéáìüñöùóç ô™í ôéì™í ìüíïí óÝ Tëåýèåñï Aíôáãùíéóìü. ´Ïðùò aäç TëÝ÷èç, ‚
Óßäåñéò óÝ TëÜ÷éóôá óçìårá ôïˆ óõããñÜììáôüò ôïõ äéáôõðþíåé äéêÝò ôïõ óêÝøåéò. ÃéÜ
ôüí ëüãï ôïˆôïí èåùñÞóáìå …ôé èÜ Vðñåðå íÜ ðáñáèÝóïõìå êáôùôÝñù ìüíïí ôÜ Aöïñ™í-
ôá óôÞí ÅsóáãùãÞ êáß ôßò ÔåëéêÝò ÐáñáôçñÞóåéò ôïˆ tóôïñéêïˆ óõããñáöÝá.
I. Ðñïóäéïñéóìüò ô\ò Aîßáò êáô' AôïìéêÞí êÞ óõìâßùóéò ãåííL ôÞí ðñüò ôïˆôï óõíåñãáóßáí
êáß êïéíùíéêÞí Aíôßëçøéí ô™í Aíèñþðùí ðñüò Tðßôåõîéí ô\ò AðïêôÞóåùò
ô™í Aãáè™í. ‘Ç äéáèÝóéìïò Tñãáóßá êáß ôÜ ðáñ'
«‘Ç Têôßìçóéò ô\ò óçìáóßáò ôÞí ‚ðïßáí A- UêÜóô¤ äéáèÝóéìá ìÝóá ðñüò äéÜ ô\ò èõóßáò
ðïäßäïìåí åsò ôÜ AãáèÜ, ›ò ìÝóá êáôÜëëçëá íÜ á‰ô™í Aðüêôçóéí ô™í ðñïóöüñùí ìÝóùí êáèïñß-
têáíïðïéÞóïõí ôÜò AíÜãêáò ìáò, êáß ‚ âáèìüò æïíôáé êïéíùíéê™ò êáß ï‰÷ß Aôïìéê™ò. Åuôå Tí s-
êáôáëëçëüôçôïò ðïý Aíáãíùñßæïìåí åsò á‰ôÜ (_ óïíüì¤ êïéíùíßI âéïr ìåôÜ ô™í ‚ìïßùí ôïõ ‚ Cí-
÷ñçóéìüôçò äçë. ô™í Aãáè™í Tí ôå÷íéêj —Tðé- èñùðïò, åuôå Tí Aíéóïíüì¤ ôïéáýôg, _ Tðß ôÜ äéá-
óôçìïíéêj— ïsêïíïìéêj TííïßI), Vôé äÝ _ Têôß- ôéèÝìåíá ìÝóá Tîïõóßá UêÜóôïõ åyíáé AðïôÝëåóìá
ìçóéò ôïˆ âáèìïˆ ô\ò èõóßáò ô\ò AðáéôïõìÝíçò êïéíùíéêïˆ êáèïñéóìïˆ. Êáß ƒ÷é ìüíïí _ Tîïõóßá
ðñüò Aðüêôçóéí ô™í ìÝóùí ôïýôùí Tí ó÷Ýóåé áôç, AëëÜ êáß á‰ôÞ _ êáôáâëçôÝá Tñãáóßá êáß
ðñüò ôÞí ÷ñçóéìüôçôÜ ôùí, êáèïñßæïõí ôÞí Aðï- ‚ ôñüðïò ô\ò óõíåñãáóßáò ìåôÜ ô™í óõíáíèñþ-
äéäïìÝíçí åsò ôÜ AãáèÜ Aîßáí. ‘Ç Aîßá åyíáé óõì- ðùí Tí ôj êïéíj ôáýôg ðñïóðáèåßI êôÞóåùò êáß
øçöéóôéêÞ êñßóéò1 ìåôáîý šöåëåßáò êáß ðüíïõ êáôáëëÞëïõ äéáìïñöþóåùò ô™í têáíïðïéïýíôùí
(êüðïõ, óôåñÞóåùò, èõóßáò) ðñüò Aðüêôçóéí ô™í ôÜò AíÜãêáò ìáò ìÝóùí, êáèïñßæïíôáé Tðßóçò
Aãáè™í. Êáß TðåéäÞ át TêôéìÞóåéò áôáé ÷ñçóé- êïéíùíéê™ò. ’Åíôåˆèåí êáß á‰ôÞ _ AîéïëïãéêÞ
ìüôçôïò êáß äéêáéïëïãçìÝíçò èõóßáò åyíáé äéÜöï- êñßóéò UêÜóôïõ, aôïé _ Vêôáóéò èõóßáò ìÝóùí Tí
ñïé êáô' Côïìïí, _ Aîßá ô™í Aãáè™í åyíáé êáôÜ ó÷Ýóåé ðñüò ðñïóäïêùìÝíçí ÷ñçóéìüôçôá, Šðü-
âÜóéí ŠðïêåéìåíéêÞ êáß äéÜöïñïò êáô' Côïìïí. êåéôáé åsò êïéíùíéêüí ôéíá ðñïóäéïñéóìüí.
‘Ç TîÞãçóéò ôïˆ ñüëïõ ôüí ‚ðïrïí Tí ôj A- ’Áö' …ôïõ ä' ‚ Cíèñùðïò Tî\ëèå ô\ò ðñùôï-
îéïëïãéêj êñßóåé ôïˆ Aíèñþðïõ ðáßæïõí ôÜ äýï ãüíïõ êïéíùíßáò êáß añîáôï óõíáëëáóóüìåíïò ìå-
ôáˆôá êáèïñéóôéêÜ ô\ò Aîßáò óôïé÷årá (ðñïóäï- ôÜ ô™í ‚ìïßùí ôïõ åsò êïéíùíéêÜ êáèåóô™ôá A-
êùìÝíç Aðüëáõóéò Tê ô\ò AíáãíùñéæïìÝíçò åsò íéóüíïìá êáß ìÝ ó÷åôéêÞí Tëåõèåñßáí Aðü Aíáã-
ôÜ AãáèÜ ÷ñçóéìüôçôïò êáß êáôáâëçôÝá ðñüò A- êáóôéê™í ïsêïíïìéê™í äåóìåýóåùí êáß Tí êïéíù-
ðüêôçóßí ôùí èõóßá) åyíáé Aíôéêåßìåíïí ìåëÝôçò íßI á‰îáíïìÝíïõ êáôáìåñéóìïˆ Vñãùí êáß óõ-
ô\ò ïsêïíïìéê\ò Øõ÷ïëïãßáò2 êáß ô\ò ïsêïíï- íåð™ò TðåêôåéíïìÝíùí óõíáëëáã™í, _ Aðüêôç-
ìéê\ò Êïéíùíéïëïãßáò3, áwôéíåò Aðïôåëïˆí ôÞí óéò ô™í Aãáè™í êáôÝóôç Aíôéêåßìåíïí Aã™íïò,
ÅsóáãùãÞí åsò ôÞí ÏsêïíïìéêÞí ’ÅðéóôÞìçí êáß ƒ÷é ìüíïí ðñüò ôÞí öåéäùëÞí öýóéí, Aëë' Aã™-
ô\ò ’ÅðéóôÞìçò ôáýôçò4. íïò ìÝ ôïýò óõíáíèñþðïõò ôïõ. ’Åìðüäéá åsò ôÞí
‘Ç Aîéïëüãçóéò ô™í Aãáè™í êáß _ Aíáäåéêíõ- têáíïðïßçóéí ô™í Tðéèõìé™í ìáò åyíáé êáß át Tðé-
ïìÝíç Aîßá á‰ô™í êáßôïé ŠðïêåéìåíéêÞ, åyíáé öáé- èõìßáé ô™í óõíáíèñþðùí ìáò, êáôÜ ôÞí Vêöñá-
íüìåíïí êïéíùíéêüí. ÖÝñïíôáé ðñüò ôÜ AãáèÜ ït óéí ôïˆ Pareto, _ äéÜöïñïò ïsêïíïìéêÞ äýíáìéò
Cíèñùðïé ›ò ìÝëç Uíüò …ëïõ, ôïˆ êïéíùíéêïˆ óõ- ô™í ‚ðïßùí êáôÝóôçóå ôüí Aã™íá ôïˆôïí ðïë-
íüëïõ Tí ¯ âéïˆóéí, wíá têáíïðïéÞóùóéí AíÜãêáò, ëÜêéò äñáìáôéêüí, ðÜíôïôå äÝ öëÝãïí êïéíùíéêüí
ìÝãá ðë\èïò ô™í ‚ðïßùí ãåííL á‰ôÞ _ êïéíùíé- ðñüâëçìá.
êÞ óõìâßùóéò. ÔÜ AãáèÜ ›ò ðáñÝ÷åé á‰ôÜ _ öý- ’Åí ôj ïsêïíïìßI ôáýôg ôïˆ êáôáìåñéóìïˆ
óéò TëÜ÷éóôá åyíáé ðñüóöïñá ìÝóá têáíïðïéÞóå- ô™í Vñãùí, ô\ò ïsêïíïìéê\ò Aíéóüôçôïò êáß ô™í
ùò ô™í Aíáãê™í ôïýôùí. Ãßíïíôáé ôïéáˆôá äé' óõíáëëáã™í _ AíáäåéêíõïìÝíç Aîßá ô™í Aãáè™í
Tñãáóßáò êáß èõóßáò Cëëùí Aãáè™í. ‘Ç êïéíùíé- åyíáé AðïôÝëåóìá ðïëõðëïêùôÝñïõ êïéíùíéêïˆ
 Ì Á
86 Å ÑÙ
É
ÁÖ
êáèïñéóìïˆ. Áôç Aíáäåéêíýåôáé Tí ôj óõìðñÜ-
îåé êáß ôj AíôéðñÜîåé ô™í óõìâéïýíôùí Aôüìùí,
ôåëïõìÝíáéò êõñßùò Tí ôj AãïñL, …ðïõ _ Aîéïëï-
ãéêÞ ðåñß ô™í Aãáè™í êñßóéò UêÜóôïõ åyíáé äéÜ-
öïñïò êáß Aíôßèåôïé át Tðéäéþîåéò ô™í Tí ôj A-
ãïñL ìÝ äéÜöïñïí ïsêïíïìéêÞí äýíáìéí äñþíôùí
ô™í ðáñáãùã™í, êáôáíáëùô™í, Tðé÷åéñçìá-
ôé™í, öïñÝùí óõíôåëåóô™í ðáñáãùã\ò. ’Áôïìé-
êÞ êáß êïéíùíéêÞ Aîéïëüãçóéò, ŠðïêåéìåíéêÞ êáß
AíôéêåéìåíéêÞ Aîßá ÷ñÞóåùò êáß AíôáëëáêôéêÞ
Aîßá, ôéìáß, åyíáé êïéíùíéêáß ðñÜîåéò, öáéíüìåíá
êáèïñéæüìåíá Tê ô\ò óõìðëüêïõ äñÜóåùò ô™í
óõìâéïýíôùí Aíèñþðùí.
Ôü öáéíüìåíïí ô\ò Aîßáò ô™í Aãáè™í, ô™í
AìÝóùí êáß ô™í TììÝóùí, åyíáé êåíôñéêüí ðñü-
âëçìá ô\ò ïsêïíïìéê\ò TðéóôÞìçò5. ’Åê ô\ò A-
îßáò ô™í Aãáè™í êñßíåôáé _ Vêôáóéò ô\ò ðáñá-
ãùã\ò êáß ô\ò êáôáíáëþóåùò á‰ô™í. ’Åê ô\ò
Aîßáò ô™í TììÝóùí Aãáè™í ìïñöïˆíôáé ôÜ Aôï-
ìéêÜ åsóïäÞìáôá.
²Å÷åé …èåí _ TðéóôÞìç íÜ TîçãÞóg ð™ò A-
îéïëïãïˆìåí ït Cíèñùðïé ôÜ AãáèÜ. Йò Aîéïëï-
ãår ‚ êáôáíáëùôÞò ôÜ AãáèÜ, Eôéíá Tðéèõìår íÜ
êáôáíáëþóg, ð™ò Aîéïëïãår ‚ ðáñáãùãüò ôÜ A-
ãáèÜ Eôéíá ðáñÜãåé, ð™ò ‚ TñãÜôçò ôÞí Tñãáóß-
áí ôïõ ôÞí AíôáëëÜóóåé ìÝ ÷ñ\ìá, ð™ò ‚ êåöá-
ëáéïˆ÷ïò ôÞí ÷ñ\óéí ô™í êåöáëáßùí ôïõ, ‚ ãáé-
ïêôÞìùí ôÞí ÷ñ\óéí ô™í ãáé™í ôïõ ôÜò ‚ðïßáò
ðáñÝ÷åé åsò Tðé÷åéñçìáôßáò ðñüò ðáñáãùãéêÞí
äñ@óéí, ð™ò ‚ Tðé÷åéñçìáôßáò ôÞí Tðé÷åéñçìáôé-
êÞí ôïõ äñ@óéí, ð™ò ‚ ðáñáãùãüò Aîéïëïãår ôÜò
ðñþôáò ëáò, Eò AãïñÜæåé wíá êáôáóêåõÜóg A-
ãáèÜ êáß ðùëÞóg ôáˆôá, ð™ò ïôïò Aîéïëïãår
ôÞí Tñãáóßáí ôïõ, ôÞí ÷ñ\óéí ô™í êåöáëáßùí,
ô™í ãáé™í ôÜò ‚ðïßáò ÷ñçóéìïðïéår, ð™ò ït êá-
ôáíáëùôáß Aîéïëïãïˆí ôÞí Tðé÷åéñçìáôéêÞí äñ@-
óéí ô™í Tðé÷åéñçìáôé™í, ð™ò ðÜíôåò ïôïé Aîéï-
ëïãïˆóéí AãáèÜ êáß Šðçñåóßáò ›ò Aãïñáóôáß êáß
ðùëçôáß á‰ô™í. ²Åôé ðåñáéôÝñù V÷åé íÜ TîçãÞóg
ð™ò _ äéÜöïñïò êáô' Côïìïí (êáôáíáëùôáß, ðá-
ñáãùãïß) Aîéïëüãçóéò áôç ãåííL ìßáí Vîù ôïˆ
Aôüìïõ êïéíùíéêÞí Aîéïëüãçóéí, ìßáí Aíôéêåéìå-
íéêÞí Aîßáí TêöñáæïìÝíçí åsò ÷ñ\ìá (ôéìáß), ðñüò
cí óõììïñöïˆíôáé ôÜ Côïìá êáß êáôÜ ðïßáí V-
êôáóéí óõììïñöïˆíôáé6.
‘Ç èåùñßá …èåí ô\ò Aîßáò åyíáé _ Uíéáßá êáß
óõóôçìáôéêÞ TîÞãçóéò ô™í öáéíïìÝíùí ôïýôùí.
Äé' …, êáôÜ ôÞí Vêöñáóéí ôïˆ Dobb, _ Aîßá åyíáé
Uíïðïéüò Añ÷Þ äéÜ ôÞí ðïëéôéêÞí Ïsêïíïìßáí7. ‘Ç
äéäïìÝíç åsò ôü ðñüâëçìá ô\ò äéáìïñöþóåùò êáß
ìåôáâïë\ò ô™í Aîé™í ô™í Aãáè™í êáß Šðçñåóé™í
Uñìçíåßá èÜ Uñìçíåýóg êáß ôÞí êßíçóéí ‚ëïêëÞ-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ñïõ ô\ò ïsêïíïìßáò. ‘Õðü ôÞí óçìåñéíÞí ðáñÜ
ô\ò ïsêïíïìéê\ò TðéóôÞìçò Aíôéìåôþðéóéí ô\ò …-
ëçò Êïéíùíéê\ò Ïsêïíïìßáò, ›ò óõóôÞìáôïò s-
óïññïðßáò äõíÜìåùí8, …ðïõ äñÜóåé Tããåí™í ôj ïs-
êïíïìßI äõíÜìåùí äéáôáñáóóïìÝíç Aðïêáèßóôá-
ôáé _ sóïññïðßá, êáôáöáíÞò åyíáé _ óçìáóßá ô\ò
ðåñß Aîßáò èåùñßáò, ›ò Uíïðïéïˆ Añ÷\ò ô\ò ’Å-
ðéóôÞìçò.
‘Ç ðåñß Aîßáò èåùñßá ðñÝðåé íÜ äýíáôáé íÜ
TîçãÞóg óõã÷ñüíùò ìÝ ôÞí TîÞãçóéí ô\ò äéáìïñ-
öþóåùò ô™í Aîé™í ô™í AìÝóùí êáß TììÝóùí A-
ãáè™í êáß ôÞí sóïññïðßáí ô\ò ïsêïíïìßáò ›ò …-
ëïõ êáß ôÞí äéáôáñá÷Þí ô\ò sóïññïðßáò ôáýôçò.
ύôù äÝïí íÜ íïçèj _ ðåñß Aîßáò èåùñßá. Êáß
Šðü ôü ðñróìá ôïˆôï èÜ êñéè™óéí át Têôåèçóü-
ìåíáé ðåñß Aîßáò èåùñßáé. Êáß _ èåùñßá ô\ò Aîß-
áò, ›ò ð@óá èåùñßá, Šðüêåéôáé åsò ôüí ëïãéêüí
êáß Tìðåéñéêüí, ›ò TîåôÝèç Tí ôïrò ðñüóèåí, V-
ëåã÷ïí.
Át Añ÷áráé èåùñßáé Väéäïí TîÞãçóéí ô\ò Aîß-
áò V÷ïõóáé Šð' ƒøéí êõñßùò ôüí êáôáíáëùôÞí, ‚
Ìåóáßùí ôüí ðáñáãùãüí, ït Êëáóóéêïß ìÝ Aöå-
ôçñßáí ôüí ðáñáãùãüí, ìÝ Aîéïëüãçóéí ô\ò èõóß-
áò (êüóôïõò) ðñüò ðáñáãùãÞí ô™í Aãáè™í Vèå-
óáí ôü ðñüâëçìá ô\ò AíôéèÝóåùò êïéíùíéê™í
óõìöåñüíôùí, Šðü ôü ðáßãíéïí ô\ò ðñïóöïñ@ò êáß
ô\ò æçôÞóåùò Aãáè™í êáß Šðçñåóé™í Tí ôj A-
ãïñL. Ït Øõ÷ïëïãéêïß Tðáí\ëèïí åsò ôüí êáôá-
íáëùôÞí êáß TæÞôçóáí íÜ Tìâáèýíïõí åsò ôïýò …-
ñïõò ôïýò êáèïñßæïíôåò ôÞí Šð' á‰ôïˆ Aîéïëüãç-
óéí ô™í Aãáè™í. Ït Ìáèçìáôéêïß Vèåóáí ôÞí Š-
ðüèåóéí ô\ò sóïññïðßáò êáß Tðåäßùîáí ôÞí Šð'
á‰ôÞí TîÞãçóéí ô\ò Aîßáò êáß ô™í ôéì™í. Ït Íå-
ïêëáóóéêïß óõíåäýáóáí ôÜò èåùñßáò ôáýôáò, ït
äÝ íåþôåñïé Tðé÷åéñïˆí Tìðåéñéêïóôáôéóôéêüí V-
ëåã÷ïí ô™í èåùñé™í ôïýôùí9.
ύôùò Tîåëß÷èçóáí át ðåñß Aîßáò èåùñßáé.
‘ÅêÜóôç á‰ô™í åyíáé ôÝêíïí ô\ò Tðï÷\ò, åsò cí
TãåííÞèç, ô\ò êïóìïèåùñßáò ô™í äçìéïõñã™í
ôçò êáß ôïˆ êïéíùíéêïˆ Šðïóôñþìáôïò ô\ò T-
ðï÷\ò ôùí êáß ô\ò êïóìïèåùñßáò ôùí.
’Åí ôïrò UðïìÝíïéò èÜ Têôåè™óé, èÜ êñéè™óé,
èÜ ásôéïëïãçè™óé êáß èÜ Aîéïëïãçè™óéí át ðåñß
Aîßáò êáß ôéì™í Tîåíå÷èåróáé èåùñßáé Aðü ô\ò Añ-
÷áéüôçôïò ìÝ÷ñé óÞìåñïí.
II.
»’Åðéóêïðïˆíôåò Aíáäñïìéê™ò —âÜóåé ô™í
Têôåèåéó™í Tí ôïrò ðñüóèåí èåùñé™í10— ôÞí T-
îÝëéîéí ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ÓêÝøåùò Aðü ô\ò Añ-
÷áéüôçôïò êáß ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’ÅðéóôÞìçò A-

ÁÑÉÓÔÏÔÅËÇÓ ÓÉÄÅÑÉÓ (1889-1976)
ðü ô™í íåùôÝñùí ÷ñüíùí Tí ô¨ ðñïâëÞìáôé ô\ò
Aîßáò êáß ô™í ôéì™í —êåíôñéê¨, êáôÜ êïéíÞí
Aíáãíþñéóéí ðñïâëÞìáôé ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’Åñåý-
íçò— ðáñáôçñïˆìåí …ôé, ôü ðñüâëçìá ô\ò äéá-
êñéâþóåùò ôïˆ ìç÷áíéóìïˆ ô\ò äéáìïñöþóåùò
ô™í ôéì™í ô™í Aãáè™í êáß Šðçñåóé™í Að' ásþ-
íùí aäç, Aö' fò ‚ êáôáìåñéóìüò Vñãùí ›äÞãç-
óåí åsò óõóôçìáôéêÜò AíôáëëáãÜò, Aðçó÷üëçóå
ôÞí óêÝøéí ô™í óïö™í. ÐñáêôéêÜ ðñïâëÞìáôá,
ðïý ðáñïõóéÜæåé _ AíôáëëáêôéêÞ ïsêïíïìßá, A-
íÜãêáé ðñïâëÝøåùí Tí ìåôáâáëëïìÝíáéò ðñï-
óöïñL êáß æçôÞóåé, TæÞôïõí êÜðïéáí äéáöþôéóéí
ðñüò TîõðçñÝôçóéí ô™í ïsêïíïìéê™ò Tí ôj ïsêï-
íïìßI ôáýôg äñþíôùí. Ðñüò AíÜëõóéí ôïˆ ðåñé-
ðëüêïõ ìç÷áíéóìïˆ ô™í Tí ôj AãïñL Aíáäåéêíõ-
ïìÝíùí ôéì™í TóôñÜöçóáí åsò ôÞí Vñåõíáí ô\ò Š-
ðü ôïˆ Aôüìïõ AîéïëïãÞóåùò ô™í Aãáè™í, wíá T-
îçãÞóïõí äéáôß æçôïˆíôáé Tðß ô\ò Aãïñ@ò AãáèÜ,
äéáôß ðñïóöÝñïíôáé, äéáôß êáß êáôÜ ðïßáí Aíáëï-
ãßáí AíôáëëÜóóïíôáé, ð™ò ìåôáâÜëëïíôáé ðñï-
óöåñüìåíáé êáß æçôïýìåíáé ðïóüôçôåò, ð™ò äéá-
ìïñöþíïíôáé át ôéìáß. Êáß ôïéáýôçí ásôßáí ô\ò
Aíôáëëáã\ò åñïí ôÞí têáíïðïßçóéí ô™í Aíáã-
ê™í ô™í åsò óõíáëëáãÞí Tñ÷ïìÝíùí, ô™í äÝ ó÷Ý-
óåùí, êáè' Eò AíôáëëÜóóïíôáé ôÜ æçôïýìåíá êáß
ðñïóöåñüìåíá AãáèÜ, ásôßáí Tèåþñçóáí ôÞí äéÜ
ôïýò óõíáëëáóóïìÝíïõò Aíôßóôïé÷ïí ÷ñçóéìüôç-
ôá ô™í AíôáëëáóóïìÝíùí Aãáè™í, aôïé ‚ìïßáí
Aìïéâáßùò têáíïðïßçóéí ô™í Aíáãê™í á‰ô™í äéÜ
ô\ò ìåôáîý ôùí Aíôáëëáã\ò ô™í Aíôáëëáóóï-
ìÝíùí Aãáè™í. ‘Ç óýìðôùóéò ô\ò äé' Xêáóôïí
ô™í óõíáëëáóóïìÝíùí Aíôéóôïß÷ùò ‚ìïßáò, êáè'
ŠðïêåéìåíéêÞí UêÜóôïõ Têôßìçóéí, ÷ñçóéìüôçôïò
ô™í AíôáëëáóóïìÝíùí Aãáè™í Aðïôåëår ásôßáí
ô\ò Aíôáëëáã\ò êáß ásôßáí êáß ìÝôñïí ô\ò Aí-
ôáëëáêôéê\ò Aîßáò. Êáß _ èåùñßá áôç (Šðïêåé-
ìåíéêÞ èåùñßá ô\ò Aîßáò) Aðü ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëïõò
åsò ôïýò Añ÷áßïõò ÷ñüíïõò, ô™í ’Áñéóôïôåëéê™í
ôïˆ Ìåóáßùíïò, ôïˆ öéëïóüöïõ Condillac, ôïˆ
ðïëéôéêïˆ Turgot êáôÜ ôüí 18ïí ás™íá, ô\ò Øõ-
÷ïëïãéê\ò Ó÷ïë\ò êáôÜ ôüí 19ïí êáß ô™í Íå-
ïïñéáê™í êáôÜ ôüí 20üí ás™íá ìÝ÷ñé óÞìåñïí,
äéáñê™ò óõìðëçñïõìÝíç, ðñïâÜëëåôáé ›ò âÜóéò
ðñüò TîÞãçóéí ôïˆ ðñïâëÞìáôïò ô\ò Aîßáò. ‘Ç
TîÞãçóéò ôïˆ ìç÷áíéóìïˆ, êáè' …í äéáìïñöïˆíôáé
át ôéìáß åyíáé, êáôÜ ôÞí èåùñßáí ôáýôçí, Aäýíá-
ôïò, Cíåõ äéáêñéâþóåùò ôïˆ Aîéïëïãéêïˆ ðñïâëÞ-
ìáôïò, aôïé ð™ò ‚ Cíèñùðïò Aîéïëïãår ôÜ Aãá-
èÜ. Ït Á‰óôñéáêïß ô\ò Øõ÷ïëïãéê\ò Ó÷ïë\ò T-
íåâÜèõíáí ïôùò åsò ôÞí Vñåõíáí ôïˆ âáèìïˆ ô\ò
÷ñçóéìüôçôïò. Ït ìåô' á‰ôïýò ôÞí Têôßìçóéí ô\ò
÷ñçóéìüôçôïò UêÜóôïõ Aãáèïˆ óõíåó÷Ýôéóáí
Ì Á
Å ÑÙ 87
É
ÁÖ
ðñüò ôÞí ÷ñçóéìüôçôá ô™í ëïéð™í æçôïõìÝíùí
Aãáè™í, Vôé äÝ êáß ðñüò ôÞí ïsêïíïìéêÞí äýíá-
ìéí ôïˆ Aîéïëïãïˆíôïò êáß TíÝäåéîáí êáß ôÞí Šðü
ôïˆ êïéíùíéêïˆ ðåñéâÜëëïíôïò Tðßäñáóéí Tðß ô\ò
Aôïìéê\ò Aîéïëïãéê\ò êñßóåùò, Tîáßñïíôåò ðáñÜ
ôÜ ëïãéêÜ êáß ôÜ ìÞí Tí á‰ôj ëïãéêÜ, ôÜ óõíåé-
äçôÜ êáß ìÞ óõíåéäçôÜ óôïé÷årá êáôÜ ôÞí Víáí-
ôé ô™í Aãáè™í ôïýôùí ìÞ ðáñáãïìÝíùí êáß ìÞ
ðñïóöåñïìÝíùí, Cí _ ôéìÞ æçôÞóåþò ôùí äÝí êá-
ëýðôç ôü êüóôïò ðáñáãùã\ò á‰ô™í. ’Áðü ô\ò
Tí ô¨ Ìåóáßùíé äéäáóêáëßáò ô\ò ’Åêêëçóßáò,
ô™í Ìåñêáíôéëéóô™í êáôÜ ôÞí ’ÁíáãÝííçóéí,
ô™í öéëïóüöùí Locke êáß Çume (18ïò ásþí),
ôïˆ Óìßè êáß ô™í Êëáóóéê™í ôïˆ 19ïõ ás™íïò
ðñïâÜëëåôáé _ èåùñßá áôç ðñüò TîÞãçóéí ôïˆ
ðñïâëÞìáôïò ô™í ôéì™í. ÊáôÜ ôÞí èåùñßáí ôáý-
ôçí (AíôéêåéìåíéêÞí èåùñßáí ô\ò Aîßáò êëçèår-
óáí) _ AôïìéêÞ Aîéïëüãçóéò äÝí Tñåõí@ôáé. Ôü êü-
óôïò ðáñáãùã\ò åyíáé Aíôéêåéìåíéêüí ãåãïíüò T-
ðéâáëëüìåíïí AíåîáñôÞôùò Aôïìéê™í AîéïëïãÞ-
óåùí. ÄÝí V÷ïõí Aîßáí ôÜ AãáèÜ Aíáëüãùò ô\ò
óöïäñüôçôïò ô\ò Tðéèõìßáò, Aíáëüãùò ô\ò Tðé-
èõìüôçôïò á‰ô™í, Aëë' Aíáëüãùò ô\ò ðñüò ðá-
ñáãùãÞí á‰ô™í èõóßáò (AìÝóïõ êáß TììÝóïõ Tñ-
ãáóßáò) êáß äÝí ìåôñår ôÞí AíôáëëáêôéêÞí ó÷Ý-
óéí, ôéìÞí, _ ÷ñçóéìüôçò, Aëë' _ èõóßá ðáñá-
ãùã\ò á‰ô™í, èõóßá ï‰÷ß êáô' AôïìéêÞí Aîéïëü-
ãçóéí, AëëÜ èõóßá Tñãáóßáò åsò ÷ñüíïí ìåôñïõìÝ-
íç, ìÝóçò TíôÜóåùò êïéíùíéê™ò AðáéôïõìÝíçò U-
êÜóôïôå Tñãáóßáò, êáôÜ ôÞí äéáôýðùóéí ô™í
ôïýò Êëáóóéêïýò Aêïëïõèïýíôùò óïóéáëéóô™í
(ÌÜñî). Át èåùñßáé áôáé V÷ïõí, ›ò åuäïìåí, ôÜò
ásôéïëïãßáò ôùí, AíÜãïíôáé ä' UêÜóôç åsò ðíåõ-
ìáôéêüí êáß êïéíùíéêüí ðåñéâÜëëïí, Tî ï åŠñß-
óêïõí êáß ôÞí äéêáéïëïãßáí ôùí11.
ÊÜèå èåùñßá åyíáé ìßá Šðüèåóéò. ‘Ç Aîßá ôçò
Vãêåéôáé åsò ôü ðñüóöïñïí á‰ô\ò ›ò ñãÜíïõ A-
íáëýóåùò, åsò ôÞí TðÜñêåéÜí ôçò íÜ TîçãÞóg óõ-
óôçìáôéê™ò êáß Tí Aëëçëïõ÷ßI ðñüò ôÞí …ëçí V-
ñåõíáí ôïˆ ðåäßïõ ô\ò TðéóôÞìçò åsò cí AíÞêïõí
ôÜ öáéíüìåíá äéÜ ôÞí TîÞãçóéí ô™í ‚ðïßùí ðñï-
âÜëëåôáé _ èåùñßá áôç. ‘Ç èåùñßá ô\ò Aîßáò åy-
íáé Uíïðïéüò Añ÷Þ äéÜ ôÞí ïsêïíïìéêÞí Vñåõíáí.
‘Ç óõíå÷Þò TðáëÞèåõóßò ôçò ô\ò äßäåé ôÞí ðéèá-
íüôçôá Aëçèåßáò. Ôüóïí ït Êëáóóéêïß …óïí êáß
ït ‚ñéáêïß ôÞí ðåñß Aîßáò èåùñßáí ÷ñçóéìïðïéïˆ-
óé ðñüò TîÞãçóéí ô™í äõíÜìåùí, ðïý ðñïêáëïˆí
ôÜò êéíÞóåéò ô™í æçôïõìÝíùí êáß ðñïóöåñïìÝ-
íùí Aãáè™í Tí ôj AãïñL êáß äéáìïñöþíïõí ôÜò
AíôáëëáêôéêÜò ó÷Ýóåéò, ôéìÜò. ‘Ç ðåñéãñáöÞ
ìüíïí ô™í ó÷Ýóåùí ðñïóöïñ@ò êáß æçôÞóåùò êáß
_ ìç÷áíéêÞ ïôù TîÞãçóéò äÝí ôïýò têáíïðïéår.
 Ì Á
88 Å ÑÙ
É
ÁÖ
Æçôïˆí ásôéïêñáôéêÞí TîÞãçóéí. ‘Ç Šðüèåóéò …-
ôé _ ó÷åôéêÞ ðñüò ðáñáãùãÞí ô™í Aíôáëëáóóï-
ìÝíùí Aãáè™í èõóßá, ôü êüóôïò ðáñáãùã\ò, s-
èýíåé ôÞí äéáìüñöùóéí ô™í Aíôáëëáêôéê™í ó÷Ý-
óåùí, ô™í ôéì™í, eôï äéÜ ôïýò Êëáóóéêïýò T-
ðáñêÞò …ðùò êáß ðñüóöïñïò äéÜ íÜ TîçãÞóg ôÜò
ôéìÜò ô™í Aãáè™í êáß ôÜò ìåôáâïëÜò á‰ô™í êáß
íÜ äçìéïõñãçèj ïôù _ TðéóôÞìç, ›ò óõóôçìá-
ôéêÞ ãí™óéò ìÝ ãåíéêÜò Añ÷Üò, Tî £í ëýïíôáé äé'
Töáñìïã\ò ô™í Añ÷™í ôïýôùí ôÜ ìåñéêÜ ðñï-
âëÞìáôá, ðïý TñåõíL _ TðéóôÞìç. ‘Ï ÷ñüíïò …-
ìùò, _ ïsêïíïìéêÞ ðáñáôÞñçóéò, _ tóôïñßá ô™í
ôéì™í Väåéîáí ôü ìïíïìåñÝò êáß ôü AíåðáñêÝò, ôü
äýó÷ñçóôïí ô\ò èåùñßáò ôáýôçò. ’Åî\ñåí áôç
ìßáí êõñßùò ô™í äõíÜìåùí ðïý ðñïóäéïñßæïõí ôÜò
ôéìÜò êáß äÞ Tí ìáêñ¨ ÷ñüí¤. Êáß ôü êüóôïò T-
èåþñçóåí AíåîÜñôçôïí ô™í Cëëùí óôïé÷åßùí ô\ò
ïsêïíïìßáò. ²Ï÷é …ôé ôü êüóôïò ðáñáãùã\ò äÝí
åyíáé ðñïóäéïñéóôéêüí óôïé÷årïí ô\ò ôéì\ò, Aëë'
ï‰÷ß ôü ìüíïí, ï‰÷ß äÝ ðÜíôïôå ôÜ AãáèÜ ðù-
ëïˆíôáé êáôÜ ôü êüóôïò ðáñáãùã\ò á‰ô™í, _ äÝ
ìåôáâïëÞ ôïˆ êüóôïõò ðáñáãùã\ò äÝí ìåôáâÜë-
ëåé ‚ìïßùò äé' …ëá ôÜ AãáèÜ ôÞí ó÷Ýóéí ðñï-
óöïñ@ò êáß æçôÞóåùò á‰ô™í. ‘Ç èåùñßá áôç äÝí
Tîçãår ôÞí Aðüêëéóéí Aðü ô\ò öõóéê\ò ôéì\ò, _
äÝ ó÷Ýóéò ðñïóöïñ@ò êáß æçôÞóåùò äÝí Tîçãår
äéáôß Tí ôj á‰ôj ìåôáâïëj ó÷Ýóåùò ðñïóöïñ@ò
êáß æçôÞóåùò _ Aðüêëéóéò Aðü ô\ò öõóéê\ò
ôéì\ò äÝí åyíáé äé' …ëá ôÜ AãáèÜ _ á‰ôÞ. ‘Ç èå-
ùñßá áôç äÝí Tîçãår êáß …ëùí ô™í TììÝóùí A-
ãáè™í ôÞí äéáìüñöùóéí ô\ò ôéì\ò. Ït uäéïé ït
Êëáóóéêïß, Tî Cëëïõ, Täçìéïýñãçóáí ðáñáðëåý-
ñùò èåùñßáò wíá TîçãÞóïõí öáéíüìåíá ôéì™í, äé'
E äÝí TðÞñêåé a äÝí TðÞñêåé Tíôåë™ò _ âáóéêÞ
èåùñßá ôùí (ôéìáß ô™í ìÞ êáôÜ âïýëçóéí á‰-
îçô™í Aãáè™í, ôéìÞ ô\ò ÷ñÞóåùò ôïˆ TäÜöïõò
êëð.), ôéíÝò ä' á‰ô™í AíåæÞôçóáí, ›ò åuäïìåí,
êáß Cëëáò, ðëÞí ôïˆ êüóôïõò, ásôßáò ðñïóäéïñé-
óôéêÜò ô™í ôéì™í. Íåþôåñïé, êëáóóéêïß êáôÜ
âÜóéí, ðáñåôÞñçóáí …ôé ôü êüóôïò, ›ò ásôßá êé-
íïˆóá ôü ìÝôñïí ô\ò Aíôáëëáã\ò äÝí åyíáé ìüíïí
Aíôéêåéìåíéêüí êáß Vîù ô\ò Aîéïëïãéê\ò êñßóåùò
ôïˆ Aíèñþðïõ êáß Täçìéïýñãçóáí ôÞí èåùñßáí
ôïˆ øõ÷éêïˆ êüóôïõò, Aíáëüãïõ ðñüò ôÞí ÷ñçóé-
ìüôçôá êáß óõíáñôþìåíïí á‰ôj, ›ò Aîéïëüãçóéò
ô\ò ðñüò ðáñáãùãÞí èõóßáò, ðñüò TîÞãçóéí öáé-
íïìÝíùí, ðïý _ Vííïéá ôïˆ, êáôÜ ôïýò ðñþôïõò
Êëáóóéêïýò, êüóôïõò ðáñáãùã\ò äÝí _ñìýíåõåí
Tðáñê™ò. ‘Ç Cëëç èåùñßá, _ èåùñßá ô\ò ÷ñçóé-
ìüôçôïò TèåùñÞèç êáß ðáñÜ ôéíùí èåùñårôáé A-
êüìç TðáñêåóôÝñá êáß ðñïóöïñùôÝñá ðñüò TîÞ-
ãçóéí ô™í ïsêïíïìéê™í öáéíïìÝíùí ô\ò Aíôáë-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ëáã\ò êáß ô\ò äéáíïì\ò, ô™í ôéì™í AìÝóùí êáß
TììÝóùí Aãáè™í. ’ÁëëÜ êáôåöÜíç êáß ôáýôçò _
ìïíïìÝñåéá êáß _ AíåðÜñêåéá. Êáß _ Cðïøéò ôïˆ
êüóôïõò ðáñáãùã\ò, ›ò äõíáìÝíçò äñþóçò åsò
ôÞí äéáìüñöùóéí ô™í ôéì™í ðáñÜ ôÞ ÷ñçóéìüôç-
ôá åsóÞ÷èç êáß åsò ôÞí èåùñßáí ôáýôçí, Vóôù êáß
Šðü ìïñöÞí äéáöåõãïýóçò ÷ñçóéìüôçôïò (Añíç-
ôéêÞ ÷ñçóéìüôçò, disutility, Böhm-Bawerk,
Jevons, von Wieser). ‘Ç ô™í Íåïêëáóóéê™í äõú-
óôéêÞ èåùñßá êüóôïõò-÷ñçóéìüôçôïò êáß äÞ ìÝ
ôÞí ðáñåìâïëÞí ôïˆ ÷ñüíïõ, ìáêñ™í êáß âñá-
÷åé™í ðåñéüäùí, äßäïõóá ôü ìÝôñïí Tðáñêåßáò U-
êáôÝñáò ô™í Cíù ìïíïìåñ™í èåùñé™í êáß äéáôõ-
ðïˆóá ôÜò óõíáñôÞóåéò ô™í äñùó™í äõíÜìåùí
êáß ôÜò AìÝóïõò êáß AðùôÝñáò ìåôáâïëÜò ô™í
ìåãåè™í ô™í Tí ô¨ ìç÷áíéóì¨ ô\ò äéáìïñöþóå-
ùò ô™í ôéì™í óõíåñãïýíôùí óôïé÷åßùí, öáßíåôáé
ðñïóöïñùôÝñá êáß TðáñêåóôÝñá èåùñßá. ‘Ç óõ-
íå÷Þò TðáëÞèåõóßò ôçò èÜ âåâáéþóg ôÞí TðÜñ-
êåéÜí ôçò, êáß ›ò äéÜ ð@óáí èåùñßáí ôÞí ó÷åôé-
êÞí ôçò AëÞèåéáí. ×ñçóéìüôçò ô™í Tðéèõìçô™í
Aãáè™í êáß èõóßá êôÞóåþò ôùí êáè' Šðïêåéìå-
íéêÞí êáß Tí óõó÷åôßóåé Têôßìçóéí á‰ô™í, êïéíù-
íéêj TðéäñÜóåé äéáìïñöïõìÝíçí êéíår ôÞí Aîéïëï-
ãéêÞí êñßóéí ôïˆ æçôïˆíôïò íÜ AðïêôÞóg ôÜ A-
ãáèÜ, êüóôïò äÝ ðáñáãùã\ò êáß êÝñäïò a ìÞ ìåß-
ùóéò ô\ò ïsêïíïìéê\ò ôïõ äõíÜìåùò sèýíïõí ôÞí
Aîéïëüãçóéí ô™í Aãáè™í Šðü ôïˆ ðñïóöÝñïíôïò
á‰ôÜ åsò ôïýò æçôïˆíôáò. Áôáé åyíáé át Cìåóïé
ásôßáé ôïˆ ðñïóäéïñéóìïˆ ô™í Aîé™í. ’Éóïññüðç-
óéò ô™í AíôéèÝóåùí ôïýôùí, óýìðôùóéò æçôïõ-
ìÝíùí ðñüò ðñïóöåñïìÝíáò ŠðïêåéìåíéêÜò ôéìÜò
êáôÜ ôÞí sóïññüðçóéí ô™í Šðü ôÜò ôéìÜò ôáý-
ôáò ðñïóöåñïìÝíùí êáß æçôïõìÝíùí ìåãåè™í A-
íáäåéêíýåé ôÜò Aãïñáßáò êáß Tí TëåõèÝñ¤ óõíá-
ãùíéóì¨ Uíéáßáò ôéìÜò. Ôü êüóôïò ðáñáãùã\ò
åyíáé AðùôÝñá ásôßá côéò Tí ìáêñ¨ ÷ñüí¤ êáß Tí
óõíå÷år ðáñáãùãj Aãáè™í êáôÜ âïýëçóéí á‰-
îçô™í sèýíåé ôåëéê™ò ôÜò ôéìÜò. Ìüíïí Šðü ôÞí
Tí ìáêñ¨ ÷ñüí¤ óýëëçøéí ôáýôçí ô\ò ïsêïíïìß-
áò äýíáôáé êáôÜ ôïýò íåïêëáóóéêïýò íÜ èåùñçèj
AíåîÜñôçôïò ásôßá ôü êüóôïò ðáñáãùã\ò.
‘Ç ðáñáôçñçèåróá …ìùò ðïëõðëïêüôçò ôïˆ
ìç÷áíéóìïˆ êáè' …í äéáìïñöïˆíôáé át ôéìáß åsò
ôÞí AãïñÜí, ôü ðë\èïò ô™í äñùó™í Tí ôïýô¤ äõ-
íÜìåùí êáß _ Aìïéâáßá óõíÜñôçóéò á‰ô™í Vöåñïí
ðñüò íÝáí êáôåýèõíóéí Tñåýíçò ôïˆ ðñïâëÞìáôïò.
‘Ç Šðü ôÞí ìåôáâïëÞí ô\ò ÷ñçóéìüôçôïò a ôïˆ
êüóôïõò ðáñáôçñçèåróá ìåôáâïëÞ UêÜóôçò ô™í
äõíÜìåùí ðñïóöïñ@ò êáß æçôÞóåùò êáß _ Tê ô\ò
ìåôáâïë\ò ôáýôçò ìåôáâïëÞ ô™í ôéì™í êáß _ Š-
ðü ôÞí ìåôáâïëÞí ô™í ôéì™í ìåôáâïëÞ ô™í ìå-

ÁÑÉÓÔÏÔÅËÇÓ ÓÉÄÅÑÉÓ (1889-1976)
ãåè™í ðñïóöïñ@ò êáß æçôÞóåùò, Vôé äÝ _ Šðü ôÞí
ìåôáâïëÞí ôïˆ êüóôïõò ðáñáãùã\ò —ô™í óôïé-
÷åßùí á‰ôïˆ, ô™í ôéì™í ô™í óõíôåëåóô™í ô\ò
ðáñáãùã\ò, ÷ñçìáôéêüí êüóôïò— ìåôáâïëÞ
ô™í ôéì™í ô™í ðáñáãïìÝíùí ðñïúüíôùí, Tðßóçò
äÝ êáß _ Šðü ôÞí ìåôáâïëÞí ô™í ðáñáãïìÝíùí
ðñïúüíôùí ìåôáâïëÞ ô™í ôéì™í ô™í óõíôåëå-
óô™í ô\ò ðáñáãùã\ò, êáôÝäåéîáí ôÞí Aìïéâáßáí
óõíÜñôçóéí ô™í ìåãåè™í ô™í óôïé÷åßùí ô\ò ïs-
êïíïìßáò Tí ôj ðñïóáñìïãj ô™í têáíïðïéçôÝùí
Aíáãê™í ðñüò ôÜ äåäïìÝíá ìÝóá têáíïðïéÞóåùò
á‰ô™í —äéÜ íÜ Tðéôåõ÷èj têáíïðïßçóéò Aðåñéï-
ñßóôùí Aíáãê™í äéÜ ðåñéùñéóìÝíùí ìÝóùí—
(èåùñßá ô\ò sóïññïðßáò). Êáß ðñïÞãáãïí ïôù
ôÞí säÝáí …ôé ƒ÷é ìüíïí äÝí ŠðÜñ÷åé ìßá ásôßá ô\ò
Aîßáò, AëëÜ óõã÷ñüíùò …ôé äÝí åyíáé AíÜãêç T-
ñåýíçò ô™í ásôé™í ô\ò Aîßáò, Bö' ï êáß _ ÷ñç-
óéìüôçò êáß ôü êüóôïò ðáñáãùã\ò åyíáé Aìïéâár-
ïé óõíáñôÞóåéò ô™í ìåãåè™í ô™í ëïéð™í óôïé÷åß-
ùí ô\ò ïsêïíïìßáò, ðñïóöïñ@ò êáß æçôÞóåùò ô™í
ôå AìÝóùí êáß TììÝóùí Aãáè™í êáß ô™í ðñïóöå-
ñïìÝíùí êáß æçôïõìÝíùí ôéì™í á‰ô™í, ô\ò Tí ôj
AãïñL AíáäåéêíõïìÝíçò ôåëéê™ò Uíéáßáò ôéì\ò
ðñïóäéïñéæïìÝíçò óõã÷ñüíùò, ›ò ìÝãåèïò Tí ôj
sóïññïðßI ðñüò ôÜ Aëëçëåîáñôþìåíá ëïéðÜ ìå-
ãÝèç ô\ò ïsêïíïìßáò (ôéìÞ sóïññïðßáò), sóïññïðß-
áò Tí ôåëéêj Aíáëýóåé ìåôáîý TììÝóïõ —äéÜ ô™í
AìÝóùí Aãáè™í— ðñïóöïñ@ò êáß æçôÞóåùò ô™í
äéáìïñöïýíôùí ôÜ ôåëéêÜ AãáèÜ óõíôåëåóô™í
ðáñáãùã\ò á‰ô™í. ‘Ç äéáðßóôùóéò êáß ðåñéãñá-
öÞ ô™í Aìïéâáßùí ó÷Ýóåùí, ô™í êéíÞóåùí êáß
ô™í Aìïéâáßùí ìåôáâïë™í ô™í ìåãåè™í ô™í
óôïé÷åßùí ô\ò ïsêïíïìßáò (ðñïóöïñ@ò, æçôÞóåùò,
ôéì™í AìÝóùí êáß TììÝóùí Aãáè™í) TèåùñÞèç T-
ðáñêÝò Vñãïí ô\ò ’ÅðéóôÞìçò, Cíåõ ðåñáéôÝñù
ásôéïêñáôéê™í æçôÞóåùí, Aö' ï ïtáéäÞðïôå êáß
Cí åyíáé át äõíÜìåéò, át ásôßáé át ðñïóäéïñßæïõóáé
ôÜò ôéìÜò áôáé Têäçëïˆíôáé Tí ôj æçôÞóåé êáß
ðñïóöïñL ô™í Aãáè™í, ô™í «price economists»
ôïýôùí, AñêïõìÝíùí ïôù, êáôÜ ôÞí Vêöñáóéí
ôïˆ êáèçãçôïˆ Haney åsò ìåëÝôçí ô™í êéíÞóå-
ùí ô™í ìåãåè™í ô™í óôïé÷åßùí ô\ò Ïsêïíïìßáò
êáß ï‰÷ß ô™í äõíÜìåùí ô™í ðñïêáëïõó™í ôÜò êé-
íÞóåéò ôáýôáò12. ÄéÜ ôïˆôï êáß TíäåäåéãìÝíç _
÷ñ\óéò ìáèçìáôéêïˆ ëïãéóìïˆ, êáè' … AíÜëõóéò
êáß óõó÷Ýôéóéò ðïóïôéê™í ó÷Ýóåùí. Êáß Tí ôj T-
ðåîåñãáóßI ô\ò ìåèüäïõ ôáýôçò ït ìáèçìáôéêïß
êëçèÝíôåò ïsêïíïìïëüãïé ðñïóÝöåñïí ðïëýôéìïí
Vñãïí åsò ôÞí äéáêñßâùóéí ôïˆ ðëÝãìáôïò ó÷Ýóå-
ùí ìåãåè™í, Tî £í Aíáäåéêíýïíôáé át ôéìáß13.
‘Ç ìÝèïäïò áôç …ìùò äÝí têáíïðïéår ôüí ðü-
èïí ãíþóåùò ô™í ásôé™í ô\ò Aôïìéê\ò Aîéïëï-
Ì Á
Å ÑÙ 89
É
ÁÖ
ãÞóåùò êáß ô\ò Šðü ôÞí êïéíùíéêÞí Tðßäñáóéí Š-
ðåñáôïìéê\ò ôïéáýôçò, áwôéíåò êéíïˆí êáß ìåôá-
âÜëëïõí ôÜ ìåãÝèç ô\ò ïsêïíïìéê\ò sóïññïðßáò.
Át êéíÞóåéò êáß át ìåôáâïëáß áôáé åsò ôÜ ìåãÝ-
èç æçôïõìÝíùí êáß ðñïóöåñïìÝíùí Aãáè™í åyíáé
Têäçëþóåéò êñßóåùí êáß ðñÜîåùí ô™í ïsêïíï-
ìéê™ò äñþíôùí Aíèñþðùí14, ït ä' UêÜóôïôå …ñïé
ô™í ìåôáâïë™í ôïýôùí åyíáé ït …ñïé, Šö' ïò ït
Cíèñùðïé öÝñïíôáé a AðÝ÷ïõí Aðü ôÞí êô\óéí
ô™í têáíïðïéïýíôùí ôÜò AíÜãêáò ôùí Aãáè™í,
óõãêñßíïíôåò têáíïðïßçóéí ðñüò AðáéôïõìÝíçí äé'
á‰ôÞí èõóßáí êáß äÝïí íÜ ãíùñßæùìåí ð™ò _ óôÜ-
óéò áôç ô™í Aíèñþðùí êáèïñßæåôáé êáß äéáôß äÝí
åyíáé ðÜíôïôå _ á‰ôÞ Šðü ôÞí á‰ôÞí ó÷Ýóéí ðñï-
óöïñ@ò êáß æçôÞóåùò. ÄéÜ ôïˆôï _ ’ÅðéóôÞìç
óõíå÷™ò ìÝ÷ñé óÞìåñïí TñåõíL ôü Aîéïëïãéêüí
ðñüâëçìá êáß _ Vñåõíá áôç äéáóôáõñïˆôáé ìÝ
ôÞí ìç÷áíéêÞí Vñåõíáí ô™í óõíáñôÞóåùí ô™í
ìåãåè™í ô™í óôïé÷åßùí ô\ò ïsêïíïìßáò15. ‘Ç óõ-
íåßäçóéò ô\ò AíÜãêçò ô\ò Tñåýíçò ôáýôçò, AíÜã-
êçò Aíáãùã\ò åsò Añ÷Þí ôéíá Tí ôj Tñåýíg ôïˆ
ó÷çìáôéóìïˆ ô™í ôéì™í åyíáé öáíåñÜ êáß ðáñ'
ïsêïíïìïëüãïéò, ïwôéíåò ôÞí TîÞãçóéí ô™í ôéì™í
Tñåõí™óéí Tí ô¨ ó÷çìáôéóì¨ ô\ò ïsêïíïìéê\ò s-
óïññïðßáò (Walras, Wicksell, Wicksteed,
Schumpeter êáß ðáñ' á‰ô¨ ô¨ Pareto). Ìåñéêáß
ŠðïèÝóåéò ›ò ðñüò ôÜò ásôßáò ôÜò êéíïýóáò ôÜò
äõíÜìåéò ô\ò sóïññïðßáò ŠðïëáíèÜíïõí êáß åsò
ôïýò ìåëåôçôÜò ô\ò sóïññïðßáò êáß AñêïõìÝíïõò
åsò á‰ôÞí, äéüôé Cëëùò äÝí äýíáíôáé íÜ TîçãÞ-
óïõí êáß TêôéìÞóïõí ôÞí Tëáóôéêüôçôá ë.÷. ðñï-
óöïñ@ò êáß æçôÞóåùò. ‘Ç ðñïóÝããéóéò ðñüò ôÞí
AëÞèåéáí Aðáéôår ôÞí óõíå÷\ AíáãùãÞí ôïˆ ìå-
ëåôçôïˆ ôïˆ ìç÷áíéóìïˆ ô\ò äéáìïñöþóåùò ô™í
ôéì™í åsò ôÞí øõ÷ïëïãßáí ôïˆ äñ™íôïò Tí ôïýô¤
Aíèñþðïõ êáß äÞ ôïˆ ‚ìáäéê™ò Tí ôj êïéíùíéêj
óõìâéþóåé äñ™íôïò. ύôù ìÝí æùíôáíÞí áuóèç-
óéí ô\ò ïsêïíïìéê\ò ðñáãìáôéêüôçôïò æùíôáíåý-
åé ôïýò ôýðïõò, Šö' ïò ðáñïõóéÜæåé ôÜò ó÷Ýóåéò
êáß êéíÞóåéò ô™í ìåãåè™í ô\ò sóïññïðßáò, óõíåé-
äçôïðïéår ôÞí Šðü ô\ò sóïññïðßáò, åsêïíéæïìÝíçí
Aíôßèåóéí êáß óýãêñïõóéí óõìöåñüíôùí êáß Tìâá-
èýíåé åsò á‰ôÞí, Aðïöåýãåé ðëÜíáò ô\ò Tî Aðá-
ãùã\ò (déductive) ìåèüäïõ, fò ôÜ ðïñßóìáôá åy-
íáé Tðáêüëïõèá ô™í ôéèåìÝíùí a priori ðñïûðï-
èÝóåùí êáß Aîéïëïãår óõíå÷™ò ôÞí Šðüèåóéí ô\ò
ïsêïíïìéê\ò sóïññïðßáò Tìâáèýíùí åsò ôü Tã-
ãåí™ò ìåôáóôáèåßò á‰ô\ò êáôÜ ôÜò äéáñêårò ìå-
ôáâïëÜò ôçò.
‘Ç ìåëÝôç …ìùò ô\ò Aôïìéê\ò AîéïëïãÞóå-
ùò ô™í Aãáè™í, côéò ç‰ñýíèç ôüóïí ìÝ ôÞí T-
ðéóÞìáíóéí ôüóùí Tê ô\ò êïéíùíéê\ò óõìâéþóå-
 Ì Á
90 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ùò äéáìïñöùôéê™í á‰ô\ò óôïé÷åßùí êáß ôÞí äéá-
êñßâùóéí ô™í ìåôáîý ôùí ó÷Ýóåùí, ìüíç äÝí åy-
íáé AñêåôÞ ðñüò TîÞãçóéí ô™í ôéì™í. Åyíáé ìü-
íïí âÜóéò êáß Aöåôçñßá, åyíáé ìüíïí ìßá ìéêñïïé-
êïíïìéêÞ Cðïøéò. Át ôéìáß åsò ôÞí AãïñÜí (ìá-
êñïïéêïíïìéêÞ Cðïøéò)16 åyíáé AðïôÝëåóìá Šðå-
ñáôïìéê\ò AîéïëïãÞóåùò, côéò åyíáé ìÝí ðñïúüí
ô™í Aôïìéê™í AîéïëïãÞóåùí, óýíèåóßò ôéò
á‰ô™í17, Aëë' á‰èýðáñêôïò ásôßá ðñïóäéïñéóìïˆ
ô™í ôéì™í. ‘Ç ñãáíéêÞ óýíäåóéò ô™í Aôïìéê™í
AîéïëïãÞóåùí ìÝ ôÞí Tí ôj AãïñL AíáäåéêíõïìÝ-
íçí AíôéêåéìåíéêÞí18 —êïéíùíéêÞí— ôéìÞí èÜ ‚-
ëïêëçñþóg ôÞí Vñåõíáí ôïˆ Aîéïëïãéêïˆ êáß ôïˆ
ô\ò äéáìïñöþóåùò ô™í ôéì™í ðñïâëÞìáôïò19.
’Åí ôïýô¤ _ èåùñßá ô\ò êïéíùíéê\ò Aîßáò, ôü Vñ-
ãïí ô™í Institutionalists êáß íåùôÝñùí êïéíùíéï-
ëïãïýíôùí ïsêïíïìïëüãùí åyíáé ìßá Aîéüëïãïò
óõìâïëÞ.
ύôùò Tîåëåß÷èç _ ÏsêïíïìéêÞ ’ÅðéóôÞìç
Tí ô¨ ðñïâëÞìáôé ô\ò Aîßáò êáß ô™í ôéì™í. Át
Têôåèåróáé èåùñßáé Aöïñ™óé óôÞí óôáôéêÞí ïsêï-
íïìßáí åsò cí êõñßùò êáß Aðïêëåéóôéê™ò ó÷åäüí
^ó÷ïëårôï ìÝ÷ñéò Tó÷Üôùí _ ’ÅðéóôÞìç. ‘Ç Tí
ìáêñ¨ ÷ñüí¤ êßíçóéò ô™í ôéì™í, át ìáêñï÷ñü-
íéïé ìåôáâïëáß á‰ô™í Aöïñ™óé ôÞí Tí êéíÞóåé,
ôÞí ÄõíáìéêÞí Ïsêïíïìßáí. ‘Ç Tí ìáêñ¨ ÷ñüí¤
ìåôáâïëÞ ôïˆ ƒãêïõ ôïˆ ðëçèõóìïˆ Aö' Uíüò êáß
_ ìåôáâïëÞ ôïˆ ƒãêïõ ô\ò ðáñáãùã\ò Aãáè™í,
ô\ò ðáñáãùã\ò ÷ñõóïˆ, ôïˆ ƒãêïõ ô\ò ÷ñçìá-
ôéê\ò êõêëïöïñßáò, êáß át ôå÷íéêáß ðñüïäïé Aö'
UôÝñïõ êáß ‚ óõíäõáóìüò ôïýôùí ðñüò ôÞí Šðü
ôÜò ìåôáâïëÜò ôáýôáò Vêôáóéí ô\ò Aðáó÷ïëÞ-
óåùò UêÜóôïõ ô™í óõíôåëåóô™í ô\ò ðáñáãùã\ò,
Tî fò _ äçìéïõñãßá ô™í åsóïäçìÜôùí êáß _ êá-
ôáíïìÞ ôïýôùí ìåôáîý ô™í êïéíùíéê™í ôÜîåùí
êáß Tíôåˆèåí _ AãïñáóôéêÞ äýíáìéò ô\ò æçôÞóå-
ùò åyíáé, óýí Cëëïéò, ït óõíôåëåóôáß ô\ò ìáêñï-
÷ñïíßïõ äéáìïñöþóåùò ô™í ôéì™í. ‘Ç ìåëÝôç …-
ìùò ôïˆ èÝìáôïò ôïýôïõ, ôïˆ ìç÷áíéóìïˆ ô\ò
ìáêñï÷ñïíßïõ äéáìïñöþóåùò ô™í ôéì™í, äé' cí
êáß ðÜëéí _ AíáãùãÞ åsò ôü Aîéïëïãéêüí ðñüâëç-
ìá åyíáé Aíáãêáßá TîÝñ÷åôáé, ›ò åsêüò, ôïˆ ðëáé-
óßïõ ô\ò ðáñïýóçò Tñãáóßáò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Ðåñß ô™í óõìøçöéóôéê™í ôïýôùí êñßóåùí âë. Å.
Goblot, La logique des jugements de valeur. Les juge-
ments de compensation, Paris 1927 ó. 119 ê.Uð.
2. Ô\ò Aîéïëïãéê\ò êñßóåùò ï‹óçò ëïãéê\ò Tíåñãåßáò
(êñßóåùò ìÝóïõ ðñüò óêïðüí, êñßóåùò èõóßáò ðñüò Aðü-
êôçóéí ôïˆ ìÝóïõ, êñßóåùò èõóßáò ðñüò têáíïðïéçôÝïí óêï-
ðüí) Vñãïí ô\ò Øõ÷ïëïãßáò ô\ò ÓêÝøåùò åyíáé _ ðñþôç
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
Aíôéìåôþðéóéò ô\ò TîçãÞóåùò ôïˆ ñüëïõ ô™í óôïé÷åßùí
ô\ò óõìøçöéóôéê\ò Aîéïëïãéê\ò êñßóåùò (âë. ôü Vñãïí ôïˆ
Eugenio Rignano, Psychologie du raisonnement, Paris
1920). ‘Ç ÏsêïíïìéêÞ Øõ÷ïëïãßá èÜ TîçãÞóg êáß ôÞí Tí
ðñïêåéìÝí¤ ïsêïíïìéêÞí ëïãéêÞí (âë. G. Tarde, Psycholo-
gie économique, Paris 1902. Z. Dickinson, Economic
motives, Cambridge 1924. G. Viallatoux, Philosophie
économique, Paris 1933).
3. A. Bochard, Les lois de la sociologie économique,
Paris 1913. G. Bouglé Leçons de sociologie sur l' évolu-
tion des valeurs, Paris 1922. E. Schwiedland, Economie
sociologique, Paris 1923. W. Sombart, Nationalökonomie
und Soziologie, Berlin 1930. D. Goodfellow, Principles
of economic sociology, N. York 1951.
4. Át Tðéóô\ìáé áôáé èÜ ìåëåôÞóïõí Tðßóçò ôüí Tí ôj
AîéïëïãßI ô™í Aãáè™í ñüëïí ƒ÷é ìüíïí ô™í ëïãéê™í êáß
óõíåéäçô™í óôïé÷åßùí, AëëÜ êáß ô™í ìÞ ôïéïýôùí (óõíÞ-
èåéá, ìßìçóéò êëð.), ›ò êáß ôÞí Tðßäñáóéí ô™í èåóì™í Š-
ðü ôïýò ‚ðïßïõò Aóêårôáé _ ïsêïíïìéêÞ äñ@óéò êáß äéáìïñ-
öïˆôáé _ ó÷Ýóéò ô™í Aíèñþðùí ðñüò ôÜ AãáèÜ (ðáñáãù-
ãÞ, Aðüêôçóéò, êáôáíÜëùóéò á‰ô™í).
5. ‘Ç êáñäßá ô\ò ïsêïíïìéê\ò TðéóôÞìçò, ›ò ëÝãåé ‚
Haney, åyíáé _ Aîßá, äé' … êáß ‚ ïsêïíïìïëüãïò åyíáé Šðï-
÷ñåùìÝíïò íÜ äéáìïñöþóg êáôÜ ôÞí öéëïóïößáí ôïõ (êï-
óìïèåùñßáí ôïõ) ôÞí ðåñß Aîßáò èåùñßáí ôïõ. («The value
being the heart of Economics, the economist's philosophy
is bound to shape his value theory». L. Haney, Víè. Aí.,
óåë. 16).
6. «‘Ç èåìåëéþäçò UñìçíåõôéêÞ Añ÷Þ, ëÝãåé ‚ Schum-
peter, ðáíôüò óõóôÞìáôïò Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò åyíáé
ðÜíôïôå _ ðåñß Aîßáò èåùñßá. ‘Ç ïsêïíïìéêÞ èåùñßá Aó÷ï-
ëårôáé ìÝ ãåãïíüôá ðïý TêöñÜæïíôáé ìÝ Aîßáò êáß _ Aîßá
äÝí åyíáé ìüíïí ôü êýñéïí êßíçôñïí ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ êüóìïõ,
AëëÜ êáß _ ìïñöÞ Šðü ôÞí ‚ðïßáí óõãêñßíïíôáé êáß ìå-
ôñïˆíôáé ôÜ öáéíüìåíá á‰ôïˆ. ‘Ç ðåñß ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ êü-
óìïõ Cðïøéò ôïˆ èåùñçôéêïˆ Tîáñô@ôáé Tê ô\ò ðåñß ôïˆ
öáéíïìÝíïõ ô\ò Aîßáò Aðüøåþò ôïõ» J. Schumpeter, Cñ-
èñïí Tðß ô¨ èáíÜô¤ ôïˆ Eugen von Böhm-Bawerk åsò
«Zeitschrift für Volkswirtschaft, Sozialpolitik und Ver-
waltung» XXIII (1914) óåë. 465.
7. M. Dobb, Political Economy and Capitalism, Lon-
don 1950, óåë. 5.
8. ÔÞí sóïññïðßáí ôáýôçí Šðïíïår êáß ôü ô\ò TðéóôÞ-
ìçò óýóôçìá ô™í Êëáóóéê™í, AëëÜ ôáýôçí äéåôýðùóåí _
ÌáèçìáôéêÞ Ó÷ïëÞ ô\ò Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò äéÜ ôïˆ Vñ-
ãïõ ôïˆ täñõôïˆ á‰ô\ò Leon Walras. ‘Ç sóïññïðßá áôç
äéáôõðùèåróá êáô' Aíáëïãßáí ðñüò ôÞí Tí ôj Öõóéêj (ôj
Ìç÷áíéêj) sóïññïðßáí Šðü ôïˆ Walras êáß êáô' Aíáëïãß-
áí ðñüò ôÞí êáôÜ ôÞí âéïëïãßáí sóïññïðßáí ôïˆ ñãáíéóìïˆ
Šðü íåùôÝñáí äéÜ íÜ Tîçãçèj _ TîÝëéîéò ôïˆ óõóôÞìáôïò
äñùó™í äõíÜìåùí ôïˆ êïéíùíéêïˆ ñãáíéóìïˆ åyíáé âáóéêÞ
Šðüèåóéò ô\ò óõã÷ñüíïõ ïsêïíïìéê\ò ’ÅðéóôÞìçò. ÄÝí åy-
íáé ôïˆ ðáñüíôïò Vñãïõ _ TîÝôáóéò ô\ò Aîßáò êáß ô\ò êá-
ôáëëçëüôçôïò êáß ðñáêôéê\ò šöåëéìüôçôïò ô\ò âáóéê\ò
ôáýôçò ŠðïèÝóåùò ô\ò ïsêïíïìéê\ò TðéóôÞìçò, ŠðïèÝóå-
ùò cí ‚ Achille Loria íïìÜæåé, Xí Tê ô™í 10 öåôß÷ åsò
ôÜ ‚ðïrá ðéóôåýåé _ ïsêïíïìéêÞ ’ÅðéóôÞìç (âë. Á. Loria,
«Feticci Economici», óåë. 1-12 åsò Economia politica
contemporanea. Leggi di Economia e finanza. In onore
del prof. Camillo Supino, Padova 1930).
9. ‘Ç èåùñßá …ôé ôÞí Aîßáí ô™í Aãáè™í ásôéÜæåé _ ÷ñç-
óéìüôçò ô™í Aãáè™í äéÜ ôüí Cíèñùðïí êáß _ èåùñßá …ôé

ÁÑÉÓÔÏÔÅËÇÓ ÓÉÄÅÑÉÓ (1889-1976)
ôÞí Aîßáí ásôéÜæåé _ èõóßá ôïˆ Aíèñþðïõ äéÜ ôÞí Aðüêôç-
óéí ô™í Aãáè™í (êüóôïò ðáñáãùã\ò) åyíáé äýï êýñéáé êá-
ôåõèýíóåéò ÷áñáêôçñßæïõóáé ôÞí Tí ô¨ ðñïâëÞìáôé ô\ò A-
îßáò TîÝëéîéí ô\ò ïsêïíïìéê\ò óêÝøåùò (Å. Âöhm-Bawerk,
«Wert» åsò Handwörterbuch der Staatswissenschaften,
Jena 1928 (ä´ Vêä.) ô. 8ïò óåë. 993 ê.Uð.).
10. ÐëÞí ô™í Têôåèåéó™í ðåñß Aîßáò êáß ôéì™í èåù-
ñé™í ô™í êõñéïôÝñùí Ó÷ïë™í ŠðÜñ÷ïõí êáß ôéíåò äéÜìåóïé
ìåôáîý ô™í Aíáöåñèåéó™í, Têëåêôéêáß, óõíäõáóôéêáß ðùò,
_ Vêèåóéò ô™í ‚ðïßùí èÜ ŠðåñÝâáéíå ôÜ …ñéá äéäáêôéêïˆ âé-
âëßïõ. Åsò ôÞí Vêèåóéí ô™í Ìáèçìáôéê™í ïsêïíïìéê™í A-
ðüøåùí ðåñéùñßóáìåí Tðßóçò åsò ôü Cêñùò TëÜ÷éóôïí ôÞí
êáôá÷þñçóéí ìáèçìáôéê™í ðáñáóôÜóåùí, AðïâëÝøáíôåò,
Tí ôj äõíáôj óõíôïìßI, íÜ óõíïøßóùìåí åsò óõíÞèç Vêöñá-
óéí ôÜ ï‰óéáóôéêÜ AðïôåëÝóìáôá ô™í ìáèçìáôéê™í ôïý-
ôùí Tðåîåñãáóé™í.
11. Åyíáé ÷áñáêôçñéóôéêüí …ôé ït ðáëáéüôåñïé Tí ôj T-
îçãÞóåé ô\ò Aíôáëëáêôéê\ò Aîßáò Cãïíôáé Tê ðíåýìáôïò
êáèïñéóìïˆ äéêáéïóýíçò Tí ôárò Aíôáëëáãárò (’ÁñéóôïôÝ-
ëçò, Èùì@ò ’ÁêõúíÜôçò). Êáß á‰ôïß ït Êëáóóéêïß ðñïâÜë-
ëïíôåò ôÞí èåùñßáí ôïˆ êüóôïõò ðáñáãùã\ò Täéêáéïëüãïõí
ôÞí Tíôüíùò AíáðôõóóïìÝíçí åsò ôÞí Tðï÷Þí ôùí êåñäï-
óêïðßáí Tí ôárò óõíáëëáãárò, Aöïˆ ôÜ ôå Cìåóá êáß ôÜ
Vììåóá AãáèÜ ðùëïˆíôáé êáôÜ ôü êüóôïò ðáñáãùã\ò
á‰ô™í êáß êÜèå Aðüêëéóéò åyíáé ðñïóùñéíÞ. ’ÅêìåôÜëëåõ-
óéò ïôù ôïˆ AäõíÜôïõ äÝí ŠðÜñ÷åé. (Åyíáé ãíùóôüí ðþò
äéÜ ôüí Ricardo _ èåùñßá ô\ò Aîßáò-êüóôïõò åyíáé ƒñãáíïí
ëýóåùò ôïˆ ðñïâëÞìáôïò ô\ò äéáíïì\ò êáß Aðïêñïýóåùò
êÜèå ðáñåìâáôéóìïˆ åsò ôÞí Ïsêïíïìßáí). ’ÁíôéèÝôùò ‚
ÌÜñî ìÝ ôÞí á‰ôÞí ðåñß Aîßáò èåùñßáí ôïˆ Ricardo TóôÞ-
ñéîå ôÞí èåùñßáí ôïõ ô\ò Têìåôáëëåýóåùò ô™í TñãáæïìÝ-
íùí Šðü ô™í Tñãïäïô™í (èåùñßá ô\ò Šðåñáîßáò). Ït Á‰-
Ì Á
Å ÑÙ 91
É
ÁÖ
óôñéáêïß ìÝ ôÞí èåùñßáí ô\ò ‚ñéáê\ò ÷ñçóéìüôçôïò êáß ït
Ìáèçìáôéêïß ìÝ ôÞí ô\ò ïsêïíïìéê\ò sóïññïðßáò Tèåþñç-
óáí, ›ò åuäïìåí, …ôé êáôÝóôçóáí ôÞí ÏsêïíïìéêÞí ’Åðé-
óôÞìçí ï‰äåôÝñáí, Víáíôé ô™í êïéíùíéê™í säåïëïãéê™í Aí-
ôéèÝóåùí.
12. L. Haney, History of Econ. thought, óåë. 935
ê.U. Ê. Diehl, Víè. Aí., óåë. 304 (êñßíïíôïò ôü Vñãïí ôïˆ
Schumpeter).
13. ’ÅîÝñ÷åôáé ô\ò ðáñïýóçò ãåíéê\ò tóôïñéê\ò TêèÝ-
óåùò ô™í ðåñß Aîßáò êáß ôéì™í äéäá÷èåéó™í èåùñé™í _ Tã-
ãõôÝñá ìåëÝôç ô™í Tðé÷åéñïõìÝíùí ïsêïíïìéê™í Aíáëýóå-
ùí ðñïóäéïñéóìïˆ ô™í ôéì™í âÜóåé ô\ò èåùñßáò ô\ò ïsêï-
íïìéê\ò sóïññïðßáò Tí óõíäõáóì¨ ðñüò ôÞí ‚ñéáêÞí AíÜ-
ëõóéí a Tí óõíäõáóì¨ ðñüò ôÞí ôå÷íéêÞí ô™í êáìðõë™í
Aäéáöïñßáò êëð. ‘Ç ìåëÝôç áôç AöïñL ôÞí äéäáóêáëßáí
ô\ò Èåùñçôéê\ò Ïsêïíïìéê\ò.
14. B. Nogaro, Le développement, êëð. óåë. 329.
15. F. Perroux, La valeur, óåë. 313 ê.U.
16. Âë. êáß L. Haney, History, êëð. óåë. 782.
17. L. Haney, á‰ôüèé, óåë. 807.
18. ‘Ç óýíäåóéò áôç, ðáñÜ ôïrò ïsêïíïìïëüãïéò, ô\ò
èåùñßáò ô\ò Aîßáò-÷ñçóéìüôçôïò, eôï ÷áëáñÜ êáß ƒ÷é ñ-
ãáíéêÞ, ›ò _ ðáñÜ ôïrò Á‰óôñéáêïrò èåùñßá ô™í ‚ñéáê™í
æåõã™í ôïˆ Böhm-Bawerk, êáè' cí _ ôéìÞ Aíáäåéêíýåôáé
ìåôáîý ô™í ‚ñéáê™í æåõã™í, ôïˆ æåýãïõò ôïˆ ŠøçëïôÝñáí
ôéìÞí æçôïˆí ôïˆ ðùëçôïˆ êáß ôïˆ äå÷ïìÝíïõ íÜ êáôá-
âÜëg á‰ôÞí Aãïñáóôïˆ êáß ôïˆ æåýãïõò ôïˆ ðñïóöÝñïíôïò
ôÞí ìéêñïôÝñáí ôéìÞí Aãïñáóôïˆ êáß ôïˆ äå÷ïìÝíïõ íÜ ðù-
ëÞóg åsò ôÞí ôéìÞí ôáýôçí ðùëçôïˆ.
19. ÔéíÝò èåùñïˆóé ôïˆôïí Vñãïí ô\ò Ïsêïíïìéê\ò, Cë-
ëïé ô\ò Êïéíùíéïëïãßáò (Ïsêïíïìéê\ò Êïéíùíéïëïãßáò) êáß
Cëëïé Êïéíùíéïëïãïýóçò Ïsêïíïìéê\ò.

Ï Óßäåñéò óôÞí ‘Éóôïñßá ôïˆ Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ Aöéåñþíåé TíäéáöÝñïõóåò óåëßäåò Tðß ô\ò
ôÜîçò, ô\ò ñãÜíùóçò, ôïˆ ñõèìïˆ êáß ôïˆ ðíåýìáôïò ô\ò Ïsêïíïìßáò, êáôÜ ôñü-
ðï ôÝôïéïí, žóôå ‚ Aíáãíþóôçò Aðü ôü ÊåöÜëáéï Å´ íÜ åsó÷ùñÞóåé óôÞí Vííïéá êáß óç-
ìáóßá ô\ò ïsêïíïìéê\ò tóôïñßáò, êáèþò êáß ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ Aã™íá ôïˆ Aíèñþðïõ.
ÊáôùôÝñù ðáñáèÝôïõìå ôü êåßìåíï, ôü ‚ðïrï AíáöÝñåôáé óôÜ AíùôÝñù ÷áñáêôçñé-
óôéêÜ ô\ò ïsêïíïìéê\ò ñãÜíùóçò ôïˆ Aíèñþðïõ ðñüò têáíïðïßçóç ô™í Aíáãê™í ôïõ êáß
ôÞ äïìÞ, Tíôüò ô\ò ‚ðïßáò êéíårôáé á‰ôüò ðñüò ôüí óêïðüí á‰ôüí.
ÔÜîéò. «‘Ç ïsêïíïìßá, ›ò TëÝ÷èç, Aóêårôáé ôåò êáß êáè' ŠðïêåéìåíéêÞí Xêáóôïò êñßóéí ôåß-
Tíôüò êïéíùíéê™í ðëáéóßùí. Ðë\èïò óõìâéïýí- íïõí. ‘Ï ôñüðïò êáè' †í åyíáé šñãáíùìÝíç _ êïé-
ôùí Aíèñþðùí, ìéêñüí a ìÝãá, óõíåñãår êáôÜ íùíéêÞ áôç ïsêïíïìéêÞ äñ@óéò, ‚ ôñüðïò ô\ò
äéáöüñïõò ôñüðïõò ðñüò têáíïðïßçóéí ô™í ïsêï- ðëïê\ò ôïˆ ›ò Cíù ðëÝãìáôïò ðñÜîåùí êáß ó÷Ý-
íïìéê™í Aíáãê™í ô™í óõìâéïýíôùí êáß ðëÝãìá óåùí, ‚ ôñüðïò êáè' †í åyíáé ôáêôïðïéçìÝíáé át
ðñÜîåùí êáß ó÷Ýóåùí Šöáßíåôáé Xíåêá ô\ò ïsêï- ïsêïíïìéêáß ô™í Aôüìùí Tí ôj êïéíùíßI ðñÜîåéò
íïìéê\ò ôáýôçò ô™í óõíáíèñþðùí äñÜóåùò. Át êáß át êáôÜ ôáýôáò ðëåêüìåíáé ó÷Ýóåéò êáß ôü
ðñÜîåéò êáß át ó÷Ýóåéò áôáé, êéíïýìåíáé êáôÜ ðíåˆìá Šö' … Aóêårôáé _ ïsêïíïìéêÞ äñ@óéò êáß
ôÞí ôåëåïëïãéêÞí êáôåýèõíóéí Tðéëïã\ò ìÝóùí ôáêôïðïéïˆíôáé át ó÷Ýóåéò áôáé, Aðïôåëïˆí ôÞí
ðñüò óêïðïýò êáß âÜóåé ô\ò «ïsêïíïìéê\ò Añ- ôÜîéí ô\ò ïsêïíïìßáò.
÷\ò», ðáñïõóéÜæïõí êÜðïéáí ñãÜíùóéí, Aíáã- ‘Ç ôÜîéò áôç Têäçëïˆôáé: 1) Tí ôj ñãáíþ-
êáßáí ðñüò Tðßôåõîéí ô™í óêïð™í, åsò ïò ðÜí- óåé ô\ò ïsêïíïìßáò, aôïé Tí ôj óêïðßì¤ Aëëç-
 Ì Á
92 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ëïõ÷ßI êáè' cí ðñüò Tðßôåõîéí ô™í äåäïìÝíùí
óêïð™í êáß âÜóåé ô\ò «ïsêïíïìéê\ò Añ÷\ò»
ðñÜôôïíôáé át ïsêïíïìéêáß ðñÜîåéò êáß êáèéåñïˆí-
ôáé át ïsêïíïìéêáß ó÷Ýóåéò ô™í ŠðïêåéìÝíùí ô\ò
ïsêïíïìßáò, ô™í óõìâéïýíôùí êáß óõíåñãïýíôùí
ðñïóþðùí, 2) Tí ô¨ ñõèì¨, åsò …í Šðåßêïõí át
ïsêïíïìéêáß ðñÜîåéò êáß êáè' …í ñõèìßæïíôáé át
êïéíùíéêáß ô™í óõìâéïýíôùí ó÷Ýóåéò êáß 3) Tí ô¨
ðíåýìáôé, Šðü ôü ‚ðïrïí Aóêårôáé ãåíéê™ò _ ïs-
êïíïìéêÞ äñ@óéò êáß ñãáíïˆôáé êáß ñõèìßæåôáé _
ïsêïíïìßá1.
’ÏñãÜíùóéò. ‘Ç ïsêïíïìßá, ›ò óýìðñáîéò A-
ôüìùí ôÜ ‚ðïrá ôåßíïõí åsò äéáöüñïõò óêïðïýò
óõìðßðôïíôáò ìÝí ãåíéê™ò åsò ôüí ãåíéêüí óêï-
ðüí ô\ò têáíïðïéÞóåùò ô™í ïsêïíïìéê™í Aíáã-
ê™í, AëëÜ êáôÜ äéÜöïñïí Šö' UêÜóôïõ ôñüðïí íï-
ïýìåíïí (AôïìéêÞ êáôÜôáîéò ÷ñåé™í, AôïìéêÞ T-
êôßìçóéò ô™í TêëåãïìÝíùí ìÝóùí êëð.), äÝí åy-
íáé äõíáôüí íÜ ëåéôïõñãÞóg ÷ùñßò óêüðéìüí ôéíá
óýíäåóìïí ô™í óõìðñáôôüíôùí ìåñ™í ìåôáîý
ôùí êáß ðñüò ôü óýíïëïí êáß Aëëçëïõ÷ßáí ôéíÜ
ô™í ðñüò ôüí á‰ôüí ãåíéêüí óêïðüí ôåéíïõó™í
ðñÜîåùí. ‘Ç óêüðéìïò áôç Aëëçëïõ÷ßá êáß ‚
óêüðéìïò ïôïò óýíäåóìïò Aðïôåëïˆí ôÞí ñãÜ-
íùóéí ô\ò ïsêïíïìßáò. ‘Ï ôñüðïò êáè' …í ðáñÜ-
ãïíôáé ôÜ AãáèÜ, êáè' …í ìåôáöÝñïíôáé, Aíôáë-
ëÜóóïíôáé, ‚ ôñüðïò êáè' …í öèÜíïõí ôáˆôá Aðü
ô\ò ðáñáãùã\ò åsò ôÞí êáôáíÜëùóéí, át Tíåñ-
ãïýìåíáé ðñüò ôïˆôï ðñÜîåéò, Aôïìéêáß êáß óõë-
ëïãéêáß, êáß ‚ ôñüðïò êáè' …í óõíäõÜæïíôáé á-
ôáé, ‚ ôñüðïò êáè' …í _ Tðßôåõîéò Aôïìéê™í
óêïð™í óõíäõÜæåôáé ðñüò TîõðçñÝôçóéí ãåíéê™í
ô™í óõìâéïýíôùí óêïð™í, ‚ ôñüðïò êáè' …í _
ðñùôïâïõëßá ô™í Aôüìùí êáß _ äñ@óéò UêÜóôïõ
á‰ô™í óõíáñô™íôáé ðñüò ôÞí ô™í Cëëùí ðñüò t-
êáíïðïßçóéí ô™í ïsêïíïìéê™í Aíáãê™í ô™í óõì-
âéïýíôùí, Aðïôåëïˆóé ôÞí ñãÜíùóéí ô\ò ïsêïíï-
ìßáò. ²Áíåõ á‰ô\ò åyíáé Aäýíáôïò _ ëåéôïõñãßá
ô\ò ïsêïíïìßáò. ÔÜ Šðïêåßìåíá ô\ò ïsêïíïìßáò,
ôÜ äñ™íôá ïsêïíïìéê™ò óôïé÷årá ô\ò ïsêïíïìßáò,
åyíáé Côïìá a ‚ìÜäåò Aôüìùí Aðü êïéíïˆ äñþí-
ôùí, êáôÜ äéáöüñïõò ôñüðïõò êáß ðñüò äéáöüñïõò
óêïðïýò. Ôü óýíïëïí ô™í ïsêïíïìéê™í ôïýôùí
ìïíÜäùí, Tí ôj ñãáíéêj óõó÷åôßóåé êáß Aëëç-
ëïõ÷ßI ôåëïõó™í, Aðïôåëår ôÞí ïsêïíïìßáí. ‘Ç
êïéíùíßá Tíôüò ô\ò ‚ðïßáò Aóêårôáé _ ïsêïíïìßá
äýíáôáé íÜ åyíáé Aäéáöïñïðïßçôïò, íÜ åyíáé óõã-
êåêñïôçìÝíç åsò óýíïëïí êáôÜ ôñüðïí ñãáíéêüí,
a íÜ Aðïôåë\ôáé Tî ïsêïíïìéê™í ìïíÜäùí Aëý-
ôùí a å‰äéáëýôùí, Aíáãêáóôéê™í a TëåõèÝñùí,
óõìâáôéê™ò óõíäåïìÝíùí êáß ÷áëáñ™ò a Tíôü-
íùò óõíåñãáæïìÝíùí.
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
Åsò ôÜò ðñùôïãüíïõò êïéíùíßáò, ôü ãÝíïò, …-
ðåñ, ›ò åuäïìåí, åyíáé ôü ðáëáéüôåñïí êïéíùíéêüí
ðëáßóéïí Tíôüò ôïˆ ‚ðïßïõ Aóêårôáé _ ïsêïíïìßá,
Aðïôåëår ôÞí ïsêïíïìéêÞí ìïíÜäá, ïsêïíïìéê\ò
ìïíÜäïò êáß ïsêïíïìßáò óõìðéðôïõó™í. ‘Ï äå-
óìüò ô™í ãåííçô™í åyíáé äåóìüò ñãáíéêüò êáß
óõããåíéêüò êáß ï‰÷ß Tëåýèåñïò êáß óõìâáôéêüò, _
ìïíÜò AäéÜëõôïò êáß Šðçñåôår ðÜóáò ôÜò ïsêïíï-
ìéêÜò AíÜãêáò, ñõèìßæåôáé äÝ Šðü ôïˆ ãåíÜñ÷ïõ.
´Ïôáí ÷ùñéóôáß ïsêïãÝíåéáé óõìðñÜôôïõí AëëÞ-
ëáéò Tíôüò ôïˆ ãÝíïõò a ô\ò öõë\ò, wíá Tê ô\ò
óõìðñÜîåùò ôáýôçò têáíïðïéÞóïõí ôÜò êïéíÜò
ïsêïíïìéêÜò ôùí AíÜãêáò, UêÜóôç ïsêïãÝíåéá äý-
íáôáé í' Aðïôåëj ïsêïíïìéêÞí ìïíÜäá. Ôïˆôï T-
îáñô@ôáé Tê ô\ò óçìáóßáò ô\ò óõìðñÜîåùò ôáý-
ôçò. Åsò ôÞí Tðï÷Þí, …ðïõ, ›ò åuäïìåí, ‚ ïyêïò
Aðïôåëår ôÞí âÜóéí ôïˆ êïéíùíéêïˆ âßïõ (ïsêïíï-
ìßá ïuêïõ Hauswirtschaft), ‚ ïyêïò Aðïôåëår ôÞí
ïsêïíïìéêÞí ìïíÜäá êáß _ ñãÜíùóéò ô\ò ïsêïíï-
ìßáò åyíáé ñãÜíùóéò Tí ô¨ ïuê¤ êáß ô™í ìåôá-
îý ô™í ïuêùí ïsêïíïìéê™í ðñÜîåùí. Ôü Aãñüêôç-
ìá (Hof, domaine) Tí ôj öåïõäáëéêj Tðï÷j A-
ðïôåëår ôÞí ïsêïíïìéêÞí ìïíÜäá ô\ò ìåóáéùíéê\ò
ïsêïíïìßáò ô\ò Šðáßèñïõ. ‘Ç äéÜóðáóéò ô™í ïs-
êéáê™í ôïýôùí ïsêïíïìé™í Täçìéïýñãçóå ðëÝïí
ôÜò êáô' Côïìïí ïsêïíïìéêÜò ìïíÜäáò (AôïìéêÜò
ïsêïíïìéêÜò ìïíÜäáò).
ÓÞìåñïí ïsêïíïìéêÜò ìïíÜäáò (Šðïêåßìåíá
ô\ò ïsêïíïìßáò) Aðïôåëïˆí Côïìá a óõìâáôéêáß
Uíþóåéò Aôüìùí, Tëåýèåñïé êáß å‰äéÜëõôïé, Vôé äÝ
täñýìáôá Aíáäåé÷èÝíôá íüì¤ Šðïêåßìåíá ô\ò ïs-
êïíïìßáò, êáß ñãáíéóìïß äçìïóßïõ ÷áñáêô\ñïò
Tîõðçñåôïˆíôåò ïsêïíïìéêïýò óêïðïýò. ‘Ç Tëåõ-
èåñßá ô™í Aôüìùí íÜ óõíÜðôùóéí ïsêïíïìéêÜò U-
íþóåéò ðñïóþðùí a ðñïóþðùí êáß êåöáëáßùí
ðñüò ïsêïíïìéêïýò óêïðïýò ðáñáãùã\ò, Aíôáë-
ëáã\ò, êõêëïöïñßáò Aãáè™í êáß Šðçñåóé™í êëð.
Aðïôåëår ôÞí AôïìéóôéêÞí ñãÜíùóéí ô\ò ïsêïíï-
ìßáò.
’Áëë' ‚ëüêëçñïò _ Aëëçëïõ÷ßá ô™í ðñÜîåùí
êáß ó÷Ýóåùí ô™í Aôüìùí êáß ô™í ðñÜîåùí êáß
ó÷Ýóåùí ô™í ïsêïíïìéê™í ìïíÜäùí, ‚ëüêëçñïò _
ðëïêÞ ôïˆ ðëÝãìáôïò ô\ò ïsêïíïìßáò êáß _ ñ-
ãÜíùóéò á‰ô\ò Šðåßêåé åsò Xíá ñõèìüí Aðïôåëïˆí-
ôá ñãáíéêÞí AíÜãêçí ô\ò ïsêïíïìßáò.
Ñõèìüò. ‘Ï ïsêïíïìéêüò âßïò äÝí åyíáé Cññõè-
ìïò. ‘Õðïôõðþäçò a óôïé÷åéþäçò, óõóôçìáôéêÞ
ñãáíéêÞ a ìç÷áíéêÞ, ñýèìéóßò ôéò, ðÜíôïôå T-
íõðÜñ÷åé Tí ôj ïsêïíïìßI2. ’Áðïëýôùò Cññõèìïò
ïsêïíïìßá åyíáé Aêáôáíüçôïò.
‘Ï ñõèìüò (óõíÞèåéáé, Vèéìá, äßêáéïí), óõíÜ-
ðôùí ôïýò óõìâéïˆíôáò êáß êáôÜ äéáöüñïõò âáè-

ÁÑÉÓÔÏÔÅËÇÓ ÓÉÄÅÑÉÓ (1889-1976)
ìïýò óõìðñÜôôïíôáò êáß óõíåñãáæïìÝíïõò, Aðï-
ôåëår ïsêïíïìßáí (Tîïéêïíüìçóéí) äõíÜìåùí, äéÜ
ô\ò ñïõôßíáò, cí åsóÜãåé _ óõíÞèåéá êáß _ Tðá-
íÜëçøéò ô™í á‰ô™í ðñÜîåùí, äéÜ ô\ò ðåéèáñ÷ß-
áò, cí TðéâÜëëåé, äéÜ ô\ò ñãáíþóåùò ô\ò æù\ò,
cí êáèéåñïr. ύôù êáèßóôáôáé AðïäïôéêùôÝñá _
ïsêïíïìéêÞ äñ@óéò. ‘Ï ñõèìüò åyíáé AíÜãêç ô\ò
æù\ò, âéïëïãéêÞ êáß êïéíùíéêÞ AíÜãêç (äéáßñåóéò
ôïˆ ÷ñüíïõ åsò Tðáíáëáìâáíüìåíá ôìÞìáôá, êá-
èïñéóìüò ›ñéóìÝíùí ›ñ™í öáãçôïˆ, ðíïõ
êëð.)3.
‘Ï ñõèìüò ‚ñßæåé ôü åyäïò ô™í TðéôñåðïìÝíùí
ðñÜîåùí, ôüí ôýðïí á‰ô™í, ôÞí ìïñöÞí ó÷Ýóå-
ùí, ôüí âáèìüí Tëåõèåñßáò ôïˆ Aôüìïõ êáß ô\ò
÷ñÞóåùò ô™í Šëéê™í Aãáè™í êáß ô™í Šðçñåóé™í
ô™í óõíáíèñþðùí, Tëåõèåñßáò ìåôáîý ô™í óõ-
íáíèñþðùí. ϐôïò ‚ñßæåé ôÞí Tí ôj êïéíùíéêj
óõíåñãáóßI óôÜóéí ô™í óõìâéïýíôùí, ôÞí èÝóéí
ô™í Aôüìùí (sóüôçò, Aíéóüôçò, äïõëåßá êëð.) Tí
ôj ïsêïíïìéêj äñÜóåé, ôüí âáèìüí ôïˆ äéáöïñé-
óìïˆ ô™í Tí ôj êïéíùíßI Aôüìùí åsò êïéíùíéêÜò
‚ìÜäáò, óôñþìáôá, ôÜîåéò, ôÞí ó÷Ýóéí ôïˆ Aôü-
ìïõ ðñüò ôü êïéíùíéêüí óýíïëïí (äåóìåõìÝíç Š-
ðü ôïˆ óõíüëïõ ïsêïíïìßá, TëåõèÝñá, ‚äçãïõìÝ-
íç, šñãáíùìÝíç Šðü ôïˆ óõíüëïõ ïsêïíïìßá).
‘Ïëüêëçñïò _ ïsêïíïìßá Aóêårôáé Tíôüò êá-
íüíùí ñõèìéæüíôùí ôÞí …ëçí ïsêïíïìéêÞí äñ@óéí.
ÄéÜöïñïé ôÞí ðñïÝëåõóéí êáß ôü åyäïò ït êáíüíåò
ïôïé, ï‰äÝðïôå Aðïëåßðïõí Aðü ôÞí ïsêïíïìßáí.
Át ïsêïíïìéêáß ðñÜîåéò åyíáé êïéíùíéêáß ðñÜîåéò
ñõèìéóìÝíáé Šðü ô\ò êïéíùíßáò. ‘Ç ñýèìéóéò á-
ôç åuôå ðñïÝñ÷åôáé Tê ô\ò èñçóêåßáò, åuôå Tê ô\ò
êïéíùíéê\ò ^èéê\ò, åuôå Tê ô\ò á‰ôáñ÷éê\ò èå-
ëÞóåùò ôïˆ Añ÷çãïˆ ô\ò ‚ìÜäïò (pater famil-
ias-ãåíÜñ÷ïõ a öõëÜñ÷ïõ), åuôå Tê ôïˆ ÊñÜôïõò
(ìïíÜñ÷ïõ, ëáúê™í ñãÜíùí êëð.), åuôå V÷åé ìïñ-
öÞí èåßùí Tðéôáã™í, åuôå êïéíùíéê™í óõíçèåé™í,
åuôå Tèßìùí a íïìéê™í äéáôÜîåùí Aíáãêáóôéê\ò
só÷ýïò (äßêáéïí), åuôå Tìöáßíåôáé åsò óýìâïëá êáß
ðáíçãõñéêïýò ôýðïõò, åuôå ìÞ Têäçëïr ðÜíôïôå
ŠðåñáôïìéêÞí (êïéíùíéêÞí) TðéâïëÞí êáß V÷åé
ðÜíôïôå TðéôáêôéêÞí óçìáóßáí äéÜ ôÜ äñ™íôá
ðñüóùðá. ‘Ç ïsêïíïìßá åyíáé Aóýëëçðôïò Cíåõ
ñõèìïˆ, Šö' …í UêÜóôïôå Aóêårôáé4. Ït êïéíùíé-
êïß ñõèìïß ô\ò ïsêïíïìßáò äÝí åyíáé AìåôÜâëçôïé.
ÄéÜöïñïé êáôÜ ëáïýò êáß êáôÜ ÷þñáò Tíôüò ô™í
‚ðïßùí ït ëáïß ïôïé æ™óé ìåôáâÜëëïíôáé óýí ôj
ìåôáâïëj ô\ò ôå÷íéê\ò êáß ô\ò ó÷Ýóåùò ðëÞ-
èïõò ðñüò ÷™ñïí êáß Tîåëßóóïíôáé äéáìïñöïýìå-
íïé Tíôüò ô\ò UêÜóôïôå êïéíùíéê\ò óõíèÝóåùò
êáß óõììåôáâáëëüìåíïé ìåôÜ ô\ò ìåôáâïë\ò
ôáýôçò, ñãáíïˆíôåò ôÞí ïsêïíïìéêÞí æùÞí Aíá-
Ì Á
Å ÑÙ 93
É
ÁÖ
ëüãùò ðñüò ôü åyäïò ôáýôçò êáß ðñüò ôÞí êïé-
íùíéêÞí óýíèåóéí ô\ò êïéíùíßáò, cí Šðçñåôïˆóéí.
´Ïðïõ _ êïéíùíßá ôåëår Tí êïéíùíéê¨ äéáöïñéóì¨
(sociétés hierarchisées êáôÜ ôüí …ñïí ôïˆ êáèç-
ãçôïˆ Thurnwald) êáíüíåò ï‰÷ß ìüíïí ^èéê\ò a
Tèéìéê\ò Tðéâïë\ò ðáñéóô™óé ôüí ñõèìüí ô\ò êïé-
íùíéê\ò æù\ò AëëÜ êáß êáíüíåò Aíáãêáóôéê\ò s-
ó÷ýïò (íïìéêïß êáíüíåò) Tê äéáöüñùí Têðïñåõü-
ìåíïé ñãÜíùí, êáôÜ ôÞí ìïñöÞí ô\ò êïéíùíéê\ò
óõíèÝóåùò êáß ôüí âáèìüí ôïˆ ðïëéôéóìïˆ. Åsò
ôÜò Bðë@ò êáß ‚ìïéïãåíårò ðñùôïãüíïõò êïéíù-
íßáò, …ðïõ ôü Côïìïí êõñéáñ÷årôáé ‚ëüêëçñïí Š-
ðü ô\ò ‚ìáäéê\ò øõ÷\ò5 êáß _ Aôïìéêüôçò åyíáé
cêéóôá AíåðôõãìÝíç, ‚ êïéíùíéêüò ñõèìüò ô\ò
óõíçèåßáò ƒ÷é ìüíïí ìç÷áíïðïéår ôÞí ïsêïíïìéêÞí
æùÞí, AëëÜ êáß ð@óáí ôÞí æùÞí ôïˆ Aôüìïõ
(ðñáêôéêÞí, èñçóêåõôéêÞí, ^èéêÞí êôë.) êáß ìÜ-
ëéóôá ìÝ÷ñé ô™í BðëïõóôÝñùí êáß ëåðôïìåñåóôÝ-
ñùí ðñÜîåùí, Eò ŠðïâÜëëåé åsò óõìâïëéêïýò êáß
äéÜ ô\ò óõíçèåßáò êáèéåñùèÝíôáò ëåðôïëüãïõò
ôýðïõò. Åsò ôÜò êïéíùíßáò ôáýôáò ñãÜíùóéò êáß
ñõèìüò óõìðßðôïõí. Åsò ôÜò ðñïçãìÝíáò êïéíù-
íßáò ìÝ AíåðôõãìÝíçí Aôïìéêüôçôá ô™í ìåë™í,
ìÝ êïéíùíéêüí äéáöïñéóìüí, ìÝ ðñïçãìÝíïí ðïëé-
ôéóìüí, …ðïõ _ óõíåñãáóßá ô™í Aôüìùí ëáìâÜ-
íåé ìïñöÞí TëåõèÝñùí óõìâÜóåùí, Aíáäåéêíýïí-
ôáé ôïˆôï ìÝí ñõèìéóôéêïß ô\ò Tëåõèåñßáò êáíü-
íåò Aíáãêáóôéê\ò só÷ýïò, ôïˆôï äÝ ƒñãáíá êïé-
íùíéêÜ Tðéâïë\ò á‰ô™í. ÌÝóïí ðñüò äéáôÞñçóéí
ô\ò ñãáíþóåùò ‚ ñõèìüò ãßíåôáé ƒñãáíïí ôñï-
ðïðïéÞóåùí ô\ò ñãáíþóåùò, säßI …ôáí êáíüíåò
Aíáãêáóôéê\ò só÷ýïò Aíôéêáèéóôïˆí ôÞí êáôÜ
ðáñÜäïóéí ñãÜíùóéí Tí ô¨ ãåíéê¨ óõìöÝñïíôé
ô\ò óõíï÷\ò êáß óõíåñãáóßáò ôïˆ óõíüëïõ. ÐÜí-
ôïôå …ìùò ‚ ñõèìüò ô\ò ïsêïíïìßáò åyíáé êïéíù-
íéêüí ìÝóïí ŠðÜñîåùò á‰ô\ò, åuôå ð@í ôü ðñÝðïí
Ví ôå ôj ïsêïíïìéêj êáß ôj êïéíùíéêj æùj ‚ñß-
æåôáé óõíçèåßI a Tèßì¤, åuôå ìüíïí ›ñéóìÝíáé
ðñÜîåéò äÝïí í' Aêïëïõè™óé ôÜò êïéíùíéêÜò ñõè-
ìßóåéò êáß TðéôáãÜò, ðåäßïí ä' ‚ëüêëçñïí ìéêñüí
a å‰ñý AöÞíåôáé Šðü ô\ò êïéíùíßáò åsò ôÞí Tëåõ-
èåñßáí êáß äéÜêñéóéí ôïˆ Aôüìïõ.
Ðíåˆìá. Ôü ðíåˆìá ô\ò ïsêïíïìßáò, óõíÜñôç-
óéò ô\ò ›ò Cíù ñãáíþóåùò, ôïˆ ñõèìïˆ êáß ô™í
Cëëùí ðáñáãüíôùí ô\ò êïéíùíéê\ò óõìâéþóåùò,
TêöñÜæåé ôÞí øõ÷ïëïãßáí ô™í ïsêïíïìéê™ò äñþí-
ôùí ðñïóþðùí, ôÞí íïïôñïðßáí ìÝ ôÞí ‚ðïßáí êá-
ôáâÜëëïõí êüðïõò, óõãêïìßæïõí AãáèÜ, ðáñÝ÷ïõí
a äÝ÷ïíôáé Šðçñåóßáò ô™í óõíáíèñþðùí, ôÜ êñé-
ôÞñéá ô\ò Aîéïëïãéê\ò êñßóåùò Tí ôj ÷ñÞóåé A-
ãáè™í ìÝóùí êáß Šðçñåóé™í. Ðíåˆìá Bðëïˆ ðï-
ñéóìïˆ ô™í Aíáãêáßùí Tí ôj ðñùôïãüí¤ ïsêïíï-
 Ì Á
94 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ìßI êáß äÞ AìÝóùò, …ðïõ óõëëåêôéêÞ ïsêïíïìßá,
Tí äéáøéëår ôüð¤, ðíåˆìá êáôáíáëþóåùò ðáíôüò
ôïˆ óõëëåãïìÝíïõ, …ðïõ ðëÞí ô\ò äáøéëåßáò ô\ò
öýóåùò ôü êërìá TðéôñÝðåé ôÞí óõëëïãÞí, ðíåˆ-
ìá AìÝóïõ ðïñéóìïˆ ìÝó¤ ôå÷íéê\ò Tí èçñåõôéê¨
êáß ðïéìåíéê¨ säßI âߤ AìÝóïõ äÝ êáôáíáëþóåùò
Tí AöèïíßI èçñáìÜôùí a åsò êërìá TðéôñÝðïí óõ-
íå÷\ èÞñáí, Aðïôáìéåýóåùò äÝ èçñÜìáôïò6 äéÜ ôüí
÷åéì™íá, ðíåˆìá Aðïôáìéåýóåùò äéÜ ôüí ÷ñüíïí
Aíáìïí\ò ôïêåôïˆ ô™í ðïéìíßùí a Aðïäüóåùò ô\ò
êáëëéåñãïõìÝíçò ã\ò, ð@óáé át äéÜöïñïé áôáé A-
íáëüãùò ìÝóùí êáß óêïð™í øõ÷ïëïãßáé ô™í ïsêï-
íïìéê™ò äñþíôùí ðñïóäßäïõí uäéïí ðíåˆìá åsò U-
êÜóôçí ìïñöÞí ô\ò ïsêïíïìßáò. Á‰ôÞ _ ñãÜíù-
óéò ô\ò ïsêïíïìßáò äñL, êáëëéåñãår ôü ðíåˆìá êáß
êéíårôáé óõíÜìá êáôÜ ôü ðíåˆìá ô\ò ïsêïíïìßáò.
Êáß ôü ðíåˆìá ôïˆôï åyíáé äéÜöïñïí, …óïí óõíèå-
ôùôÝñá êáß ðïëõðëïêùôÝñá åyíáé _ ñãÜíùóéò ô\ò
ïsêïíïìßáò. ’ÅíôåéíïìÝíïõ ôïˆ êáôáìåñéóìïˆ ô\ò
êïéíùíéê\ò Tñãáóßáò êáß ô\ò Tëåõèåñßáò ô\ò ïsêï-
íïìéê\ò äñÜóåùò, å‰ñõíïìÝíùí ô™í Aíôáëëáã™í,
_ êáèéäñõïìÝíç Vììåóïò ó÷Ýóéò ìåôáîý êáôáâáë-
ëïìÝíçò Šö' UêÜóôïõ Tñãáóßáò êáß AðïêôÞóåùò
ô™í ÷ñåéùä™í ìÝóùí têáíïðïéÞóåùò ô™í Aíáãê™í
ôïõ êáß _ ãåííùìÝíç AíÜãêç ðñïâëÝøåùò ô\ò
äéáñê™ò ìåôáâáëëïìÝíçò, êáß Aâåâáßáò á‹ñéïí,
êáëëéåñãïˆí ðíåˆìá Šðïëïãéóôéêüí ðïëõðëüêùí
Šðïëïãéóì™í, ðíåˆìá êåñäïóêïðßáò, ðíåˆìá ôõ-
÷ïäéùêôéêüí7.
Ôü ðíåˆìá ôïˆôï êáß ôïýò êáèéäñõïìÝíïõò
ñõèìïýò ô\ò ïsêïíïìßáò äéÝðåé êáß Šð' á‰ô™í T-
ðçñåÜæåôáé, ôïˆ âáèìïˆ ô\ò Tëåõèåñßáò ïsêïíï-
ìéê\ò Tí ãÝíåé äñÜóåùò TðçñåÜæïíôïò á‰ôü ôü
ðíåˆìá Šö' … Aóêårôáé _ äñ@óéò áôç. ‘Ï êïéíù-
íéêüò äéáöïñéóìüò, ‚ ïsêïíïìéêüò (ðåñéïõóéáêáß A-
íéóüôçôåò, AôïìéêÞ säéïêôçóßá) êáß ‚ êïéíùíéêüò
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ôïéïˆôïò êáëëéåñãïˆóé ôü Aíôáãùíéóôéêüí, ôü C-
êñùò säéïôåëÝò, ôü êåñäïóêïðéêüí ðíåˆìá ôïˆ ïs-
êïíïìéê™ò äñ™íôïò êáß ôïˆôï ðÜëéí TðçñåÜæåé
êáß ôüí ñõèìüí ô\ò ïsêïíïìßáò.
’ÏñãÜíùóéò, ñýèìéóéò, ðíåˆìá ô\ò ïsêïíïìß-
áò, ôÞí ôÜîéí ô\ò ïsêïíïìßáò Aðïôåëïˆíôá äéÜ-
öïñïí êáôÜ ÷ñüíïí ìïñöÞí ô\ò ïsêïíïìßáò Têäç-
ëïˆóé. Ô\ò ïsêïíïìéê\ò tóôïñßáò Vñãïí åyíáé _ êá-
ôÜ ôÞí ôÜîéí ôáýôçí êáôÜôáîéò ô\ò ïsêïíïìßáò
êáô' Tðï÷Üò êáß ëáïýò êáß ås äõíáôüí óýëëçøéò
ôïˆ ñõèìïˆ ô\ò äéáäï÷\ò ô™í ìïñö™í á‰ô\ò8.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. W. Sombart, Die Ordnung des Wirtschaftslebens,
Berlin 1927.
2. ’ÅÜí _ ñýèìéóéò áôç (Vèéìá, äßêáéïí) äéáìïñöþíåé
ôÞí ïsêïíïìßáí, ›ò ŠðåóôÞñéîåí ‚ Stammler, (R. Stamm-
ler, Wirtschaft und Recht, Berlin & Leipzig 1921, 4ç
Vêä.) a TÜí ñýèìéóéò áôç äéåìïñöþèç óýí ôj Aíáðôýîåé
ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìßáò êáß Šðçñåô\ á‰ôÞí Šð' á‰ô\ò
ásôéáæïìÝíç êáôÜ ôÞí tóôïñéêoûëéóôéêÞí èåùñßáí, åyíáé èÝ-
ìá …ðåñ èÜ TîåôÜóùìåí êáôùôÝñù.
3. F. Jerusalem, Soziologie des Rechtes, Jena 1925.
‘Ç Vííïéá ôïˆ ñõèìïˆ åsò ôÞí AíùôÝñù Tñãáóßáí ôïˆ Som-
bart (âë. Aíùô. óåë. 40) åyíáé äéÜöïñïò. Ñõèìüò ô\ò ïsêï-
íïìßáò åyíáé, äé' á‰ôüí, êÜôé AíÜëïãïí ðñüò ôüí …ñïí ñõè-
ìüò Tí ôj ôÝ÷íg (style) êáß Šðü ôÞí Vííïéáí ôáýôçí ôüí
÷ñçóéìïðïéår.
4. Âë. Ê. Diehl, Die sozialrechtliche Richtung in der
Nationalökonomie, Jena 1941. Âë. êáß âéâëéïêñéóßáí Á.Ä.
Óßäåñé åsò «’Áñ÷årïí Ïsêïíïìéê™í êáß Êïéíùíéê™í ’Åðé-
óôçì™í», 1942, ôåˆ÷ïò ô-Ä´.
5. Levy Bruhl, L' âme primitive, Paris 1937.
6. Âë. ë.÷. ðáñ' ’Åóêéìþïéò, ðáñÜ Thurnwald, Víè.
Aí., óåë. 92.
7. W. Sombart, Der Bourgeois, Berlin 1913.
8. Ðåñß á‰ôïˆ êáß ðåñß ôïˆ ðñïâëÞìáôïò ô\ò ïsêïíï-
ìéê\ò ðñïâëÝøåùò âë. êáôùôÝñù (Šðïó. ðéóô™ò Aíáöåñü-
ìåíç Aðü ôü êåßìåíïí).
 Ì Á
Å ÑÙ
É
ÁÖ
ÄçìÞôñéïò ÊáëéôóïõíÜêéò (1888-1982)
Ï ÄçìÞôñéïò ÊáëéôóïõíÜêéò1 Šð\ñîå ìéÜ B-
ãíÞ êáß ãåìÜôç Aðü AãÜðç øõ÷Þ êáß X-
íáò Aðü ôïýò ìåãáëýôåñïõò Ðáíåðéóôç-
ìéáêïýò äéäáóêÜëïõò. ·Çôáí ößëïò ðéóôüò, ëßáí
Aãáðçôüò óôïýò öïéôçôÜò, ôïýò óõíáäÝëöïõò ôïõ
êáß óôüí Tîùðáíåðéóôçìéáêü ÷™ñï. ·Çôáí êáß
á‰ôüò, …ðùò …ëïé ït TðéóôÞìïíåò ïsêïíïìïëüãïé
ô\ò Tðï÷\ò ôïõ, ‚ðëéóìÝíïò ìÝ ãíþóåéò ô™í ‚-
ðïßùí ôßò âÜóåéò Cíôëçóå Aðü ôü ÐáíåðéóôÞìéï
’Áèçí™í êáß Aîéïðïßçóå óôü ÐáíåðéóôÞìéï ôïˆ
Âåñïëßíïõ, …ðùò ‚ Óßäåñéò êáß ‚ Ã. ÐáðáíäñÝ-
ïõ.
‘Ï ÊáëéôóïõíÜêéò ãåííÞèçêå óôÜ ×áíéÜ ôü
Vôïò 1888, …ðïõ êáß ðåñÜôùóå ôßò ãõìíáóéáêÝò
ôïõ óðïõäÝò, ãéÜ íÜ Tããñáöår ôü 1905/1906 óôÞ
ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Êáðïäéóôñéáêïˆ Ðáíåðéóôç-
ìßïõ ’Áèçí™í. ’Åêår ðáñáêïëïýèçóå ôÜ ìáèÞìá-
ôá ô™í êáèçãçô™í ÃïõíáñÜêç, ÐïëõãÝíïõò,
ÓôñÝéô êáß ’Áñáâáíôéíïˆ (ôüôå ‘Õöçãçô\). Êá-
ôÜ ôÞ äéÜñêåéá ô™í óðïõä™í ôïõ Vãñáøå êáß äýï
ìåëÝôåò, ìéÜ ãéÜ ôü ÖñïíôéóôÞñéï ôïˆ ÐïëõãÝ-
íïõò «Ðåñß äùñå™í óõæýãùí» êáß Cëëç, «Ðåñß
ô™í öïñïëïãéê™í óõíèçê™í ô\ò Âïõëãáñßáò Tðß
ô\ âÜóåé ôïˆ Vñãïõ ôïˆ Dienkolf, Die Stuerver-
hältnisse Bulgariens» (Halle 1900) ãéÜ ôÞ Âáë-
êáíéêÞ Ïsêïíïìßá óôü ÖñïíôéóôÞñéï ôïˆ ’ÁíäñÝá
’ÁíäñåÜäç.
ÌÝ âÜóç ôÞí ðñþôç ìåëÝôç ôïõ Vãñáøå êáß
ôÞí Tðß äéäáêôïñßI äéáôñéâÞ ôïõ, ãéÜ íÜ Aíáãï-
ñåõèår ÄéäÜêôùñ ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ Ðá-
íåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í ìÝ ôüí âáèìü «²Áñéóôá».
ÔÞí Cäåéá TîáóêÞóåùò ôçò äéêçãïñßáò Vëá-
âå Tí óõíå÷åßI, Aöïˆ …ìùò Tí ô™ ìåôáîý äéåêü-
ðç _ äéêçãïñßá ôïõ äéüôé ŠðçñÝôçóå ›ò Tèåëïí-
ôÞò óôü ìÝôùðï, êáôÜ ôïýò Âáëêáíéêïýò ÐïëÝ-
ìïõò ãéÜ íÜ ôéìçèår ìÝ ôü ðáñÜóçìï ô\ò Aíäñåß-
áò. Ìåôáîý 1914-1919 ðáñÝìåéíå óôÞ Ãåñìá-
íßá, …ðïõ ðáñáêïëïýèçóå ÐïëéôéêÝò ’Åðéóô\ìåò
óôü ÐáíåðéóôÞìéï ôïˆ Âåñïëßíïõ. ÓôÞí uäéá ðü-
ëç ðáñáêïëïýèçóå êáß åsäéêÜ ìáèÞìáôá óôßò
Handels aftliche Hochschule êáß Landwirtsch
Hochschule.
ÊáôÜ ôÞí Tðï÷Þ ô™í óðïõä™í ôïõ óôÞ Ãåñ-
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 95-116
Ë.È. ×ïõìáíßäçò
ìáíßá ðáñçêïëïýèçóå ôÜ ìáèÞìáôá ô™í Êáèç-
ãçô™í: Bollod, Bortkiewitz, Cruger, Herkner,
Jastrow, Kaskel, Oppenheimer, Schumacher,
Sering, Wagner, Sombart ê.C.
‘Ï ÊáëéôóïõíÜêéò Tóôåñårôï ôïˆ ÷áñßóìáôïò
ôïˆ ëüãïõ, åy÷å …ìùò ìßá êáôáðëçêôéêÞ ðÝííá
êáß Vãñáöå ìÝ å‰÷Ýñåéá êáß ÷Üñç. ·Çôáí Aêáäç-
ìáúêüò äéäÜóêáëïò Aðü ôïýò ëßãïõòÿ AíÝâëõæå _
AãÜðç ôïõ ãéÜ êÜèå Cíèñùðï, ôü uäéï ásóèáíüôáí
êáß ãéÜ ôïýò ìáèçôÜò ôïõ. ·Çôáí Cíèñùðïò C-
îéïò, ãëõêïìßëçôïò êáß óõíôñå÷ôéêüò. ÐïëëÝò
öïñÝò óôÞ æùÞ ôïõ åŠñÝèç óÝ äõó÷åñ\ èÝóç, âï-
çè™íôáò á‰ôïýò ït ‚ðïrïé ôïˆ æçôïˆóáí óõìðá-
ñÜóôáóç. Óôü ðñ™ôï ãñáöårï ôïõ óôÞ ÓôïÜ ÐÜ-
ðïõ, óÝ Xíá óõñôÜñé, åy÷å åsêïóÜäñá÷ìá, äåêÜ-
äñá÷ìá, ôÜëçñá, ãéÜ íÜ ëáìâÜíåé Aðü á‰ôÜ T-
ëåõèÝñùò êÜèå öïéôçôÞò ðïý åy÷å AíÜãêç. ÄÝí
ðñÝðåé íÜ ì@ò äéáöåýãåé ôü ãåãïíüò …ôé _ êÜ ôïˆ
Cñôïõ ôüôå êüóôéæå 5 äñ÷. Êáß _ ìåñßäá ôïˆ øç-
ôïˆ êñÝáôïò óÝ ìßá ôáâÝñíá 12 äñ÷. ‘ÅðïìÝíùò
‚ öïéôçôÞò ^äýíáôï êáß íÜ Tîõðçñåôçèår ìÝ ôÞ
äéáôñïöÞ ôïõ ô\ò _ìÝñáò. Êáèçìåñéí™ò ôü óõñ-
ôÜñé ãÝìéæå êáß Cäåéáæå êáß îáíáãÝìéæå ãéÜ ôÞí
Cëëçí _ìÝñá. ÄÝí äýíáôáé êáíåßò íÜ Tîåýñåé ëü-
ãéá ãéÜ íÜ ðåñéãñÜøåé ôüí Aíèñùðéóìü ôïˆ êáèç-
ãçô\ ìïõ óôÞí ÁÓÏÅÅ. ´Ïôáí óêïôþèçêå óÝ
Aåñïðïñéêü äõóôý÷çìá (1969) ‚ ÊáèçãçôÞò êáß
ãáìâñüò ôïõ ÓôáõñïõäÜêçò, ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò,
ãÝñïíôáò aäç, Vøá÷íå ìÝóá óôÜ óõíôñßììéá ôïˆ
AåñïðëÜíïõ íÜ åñç …,ôé åy÷å Aðïìåßíåé Að' á‰-
ôüí êáß ôåëéê™ò ôüí Aíåãíþñéóå Aðü ôÜ ìáíéêå-
ôüêïõìðÜ ôïõ. ÄÝí èÜ ëçóìïíÞóù ðïôÝ, …ôáí
eëèå óôÞí êçäåßá ôïˆ ðáôñüò ìïõ êáß Vñéîå ÷™-
ìá óôüí ôÜöï ôïõ.
‘Ï ÊáëéôóïõíÜêéò åy÷å —…ðùò aäç TëÝ-
÷èç— å‰ñýôáôç ìüñöùóç, …ðùò …ëïé ït Êáèç-
ãçôÝò ô\ò Tðï÷\ò Têåßíçò êáß äéáêñéíüôáí ãéÜ
ôÞí å‰÷Ýñåéá ôÞí ‚ðïßá äéÝèåôå óôü ðåäßï ô\ò ïs-
êïíïìéê\ò èåùñßáò êáß ô\ò TöçñìïóìÝíçò ïsêï-
íïìßáò. ’Åãíþñéæå ôÞ ÃåñìáíéêÞ, ÃáëëéêÞ êáß
’ÁããëéêÞ, Ÿóôå íÜ ÷ñçóéìïðïéår AíÝôùò ôßò âé-
âëéïãñáöéêÝò ðçãÝò, V÷ïíôáò ðëïõóéþôáôç âé-
âëéïèÞêç.
 Ì Á
96 Å ÑÙ
É
ÁÖ
’Åíèõìïˆìáé, …ôáí ìÝ TîÝôáæå óôßò ôìçìáôé-
êÝò TîåôÜóåéò êáß ìÝ íüìáæå Êïõìáíïýäç —ôïˆ
åy÷å êõñéïëåêôéê™ò êïëëÞóåé á‰ôü ôü Tðþíõìï—
‚ðüôå óôßò ðôõ÷éáêÝò TîåôÜóåéò ìÝ AíÝöåñå Tðß
ôÝëïõò ìÝ ôü ðñáãìáôéêü ìïõ Tðþíõìï êáß ôïˆ
ôü åyðá. ÊáëïêÜãáèïò êáèþò eôáí Cñ÷éóå íÜ
ãåë@. ÌéÜí _ìÝñá, …ôáí ôïˆ TîïìïëïãÞèçêá …ôé
ðïôÝ äÝí Vëáâá Cñéóôá Aðü ô™í ìáèçôéê™í ìïõ
èñáíßùí AëëÜ óõíå÷™ò Aìåéâüìïõí ìÝ ôüí âáèìü
ëßáí êáë™ò, ÷áìïãÝëáóå êáß ìïˆ åyðå: «’Áãá-
ðçôÝ, äÝí êáôÜëáâåò, aóïõí Cñéóôïò, äé' á‰ôü êáß
äÝí âáèìïëïãÞèçêåò ðïôÝ ìÝ Cñéóôá». ÓôÞí Añ-
÷Þ TîÝëáâá ôÜ ëå÷èÝíôá ›ò ëüãéá ðáñçãïñé@ò,
AëëÜ ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò ðßóôåõå á‰ôü ôü ‚ðïrï V-
ëåãå. Êáß Tíèõìïˆìáé …ôé Tí óõíå÷åßI ìïˆ åyðå …-
ôé Vðñåðå íÜ åyìáé å‰÷áñéóôçìÝíïò, Aöïˆ ôüí ìÝ-
ãá Êáëëéã@ Aêïëïõèïˆóå ðÜíôïôå ‚ âáèìüò
«Êáë™ò».
‘Ï ÊáëéôóïõíÜêéò, ðáôñéþôçò êáèþò eôáí,
êáôÜ ôÞ äéÜñêåéá ô\ò ìáñôõñéê\ò êáôï÷\ò, Aíå-
ìåß÷èç óôÞí ’ÅèíéêÞ ’Áíôßóôáóç ìáæß ìÝ ôüí
óðïõäárï ÊáèçãçôÞ ôïˆ Ðïëõôå÷íåßïõ êáß Ðñý-
ôáíç ’ÁèáíÜóéï Ñïõóüðïõëï. ’Áìöüôåñïé óõììå-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ôår÷áí óÝ ìßá ðáñáöõÜäá ôïˆ ÅÁÌ, ôÞí ’Åèíé-
êÞ ’Áëëçëåããýç, ô\ò ‚ðïßáò óêïðüò eôáí íÜ
óõãêåíôñþíåé ÷ñÞìáôá êáß äéÜöïñá åuäç ãéÜ ôïýò
Šðü ô™í Ãåñìáí™í öõëáêéóìÝíïõò êáß ôßò ïsêï-
ãÝíåéÝò ôùí. Äéüôé ôÞí Tðï÷Þ ô\ò êáôï÷\ò äÝí
^äýíáôï …ëïé íÜ ðñïìçèåýïíôáé åuäç ìáýñçò A-
ãïñ@ò ãéÜ ôÞí óõíôÞñçóßí ôïõò.
ÌåôÜ ôÜ ÄåêåìâñéáíÜ êáß ôÞí êáôáêñáõãÞ
Tíáíôßïí ô™í Táìéô™í, ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò, ðáñÜ
ôßò AãáèÝò ðñïèÝóåéò ôïõ, ðåñéÝðåóå óÝ äõóìÝ-
íåéá Aðü ìÝñïõò ô\ò íéêÞôñéáò ìåñßäáò. ÔÞí ž-
ñá ôïˆ ìáèÞìáôüò ôïõ óôÞí ÁÓÏÅÅ, ôüí ñÜðé-
óå Xíáò öïéôçôÞò, Aðïêáëþíôáò ôïí Âïýëãáñï!
’ÁðåêÜëåóå Âïýëãáñï, ðïéüí; Á‰ôüí ‚ ‚ðïrïò ðï-
ëÝìçóå ôïýò ÂïõëãÜñïõò ›ò TèåëïíôÞò êáß ðá-
ñáóçìïöïñÞèçêå Tð' AíäñáãáèßI! Êáß ôü ÷åéñü-
ôåñï, ñÜðéóå ôüí äéäÜóêáëï! Êáß äÝí ŠðÜñ÷åé ÷åé-
ñüôåñï Aðü ôÞ óõìðåñéöïñÜ á‰ôÞ. Äõóôõ÷™ò á‰-
ôü ôü êô\íïò äÝí Vêëáøå ðéêñÜ ìåôÜ Aðü ôÞí C-
èëéá óõìðåñéöïñÜ ôïõ, ðñïäßäïíôáò ôüí äéäÜóêá-
ëï. Êáß …ìùò, …ôáí ðñïó\ëèå íÜ Tîåôáóèår Aðü
ôüí ÊáëéôóïõíÜêç ìåôÜ Aðü êÜðïéïõò ì\íåò, ‚
Fãéïò Têåríïò Cíèñùðïò ôüí äÝ÷èçêå å‰ãåí™ò êáß
ôüí ðñïâßâáóå! Á‰ôüò eôáí ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò,
øõ÷éê™ò öïñôùìÝíïò ìÝ ìåãáëårïí êáß TðéóôÞ-
ìùí ìÝ ðëïˆôï ëáìðñ™í ãíþóåùí. ÄÝí åyíáé óõ-
íåð™ò ôõ÷árï ôü ãåãïíüò, ãéáôß á‰ôüò ôüóïí T-
îåôéìÞèç êáß ôüóïí ^ãáðÞèç.
‘Ï ÊáëéôóïõíÜêéò äÝí eôáí Aêñárïò óïóéá-
ëéóôÞò, …ðùò ‚ Óßäåñéò, AëëÜ Aðü êáè' Xäñáò óï-
óéáëéóôÞò, Aêïëïõèþíôáò ôïýò Schmoller,
Herkner, Lexis. Êáß ôïˆôï äéüôé ‚ Aíèñùðéóìüò
ôïõ, ‚ ‚ðïrïò Šðåñ÷åßëéæå, ôüí Vöåñå ìáêñéÜ Aðü
ôÜ Cêñá, êáß ðÜíôïôå Tðéæçôïˆóå, …óï êáíåßò Cë-
ëïò, ôÞí êïéíùíéêÞ äéêáéïóýíç. ‘Ï ÊáëéôóïõíÜ-
êéò, Aðü ðëåõñ@ò äïîáóßáò Ó÷ïë\ò, åŠñßóêåôï
ìåôáîý ’ÁíäñåÜäç êáß Óßäåñé, …ðùò …ìùò Têår-
íïé, ôü uäéï êáß á‰ôüò äÝí Aíåìåß÷èç óôÞí ðïëé-
ôéêÞ. ²Áëëùóôå åuìáóôå ëáüò ‚ ‚ðïrïò äÝí AíÝ-
÷åôáé ôïýò ðïëý ìåãÜëïõò. ’ÅÜí äÝ êáß ït ôñårò
á‰ôïß óðïõäárïé ïsêïíïìïëüãïé Aíáìåéãíýïíôáí
óôÞí ðïëéôéêÞ ï‰äÝðïôå èÜ øçößæïíôáí, ‚ ëáüò
èÜ ðñïôéìïˆóå êÜðïéáí óáëôéìðÜãêï ô\ò ðïëé-
ôéê\ò óêçí\ò a êÜðïéïí êïìðïññÞìïíá, ëüã¤
Vëëåéøçò ôïˆ «ãí™èé ó' á‰ôüí», êáß ‚ ‚ðïrïò èÜ
äéáêñéíüôáí ãéÜ ôüí Tãùúóìü ôïõ, ôßò âñåéò ôïõ
êáß ôü «ìðüé» ôïõ.
Ôü Vôïò 1913 ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò äéïñßóèçêå
ÊáèçãçôÞò ôïˆ Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò óôÞí ’Á-
íùôÝñá Ó÷ïëÞ ÔÔÔ, ìÝ ðñüôáóç ôïˆ Êáèçãçô\
Êïñþíç, êáß ôü Vôïò 1920, ìåôÜ íïìßìùí äïêé-
ìáóé™í TîåëÝãç ‘ÕöçãçôÞò ô\ò Ðïëéôéê\ò Ïs-

ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÊÁËÉÔÓÏÕÍÁÊÉÓ (1888-1982)
êïíïìßáò óôü ÐáíåðéóôÞìéï ’Áèçí™í. ‘Ï Êáëé-
ôóïõíÜêéò äßäáîå Aíåëåéð™ò óôü ÐáíåðéóôÞìéï
’Áèçí™í ìÝ÷ñé ôü Aêáäçìáúêü Vôïò 1928/29,
ðëÞí ôïˆ 1924/25, ëüãù ô\ò óõììåôï÷\ò ôïõ
óôÞí ’ÅðéôñïðÞ Ïsêïíïìéê™í. ’Áðü ôßò ðáñáäü-
óåéò ôïõ Têåríåò ðñïÝêõøå ôü óýããñáììÜ ôïõ ‘É-
óôïñßá ô\ò Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò (1929). Ôü V-
ôïò 1921 TîÝäùóå ôü «’Áñ÷årïí Ïsêïíïìéê™í êáß
Êïéíùíéê™í ’Åðéóôçì™í», ôü ‚ðïrï äéáôÞñçóå
Tðß ìéÜ ‚ëüêëçñç ðåíôçêïíôáåôßá, êáôáâÜëëïí-
ôáò êüðï AöÜíôáóôï êáß ìåãÜëåò ÷ñçìáôéêÝò
èõóßåò.
’Áðü ôßò óô\ëåò ôïˆ «’Áñ÷åßïõ» äçìïóßåõ-
óáí íÝïé TðéóôÞìïíåò, ìåôáîý ô™í ‚ðïßùí ït Í.
ÌáñìáôÜêçò, ’Á. ËÜæáñçò, Â. Ìåôáî@ò, Ó.
ÓðÝíôæáò, Ñ. Èåï÷Üñçò, ‚ Šðïöáéíüìåíïò ê.C.
ÔÞ óõìâïëÞ á‰ôÞ ôïˆ «’Áñ÷åßïõ» ôßìçóáí ößëïé
êáß óõíÜäåëöïé ôïˆ ÊáëéôóïõíÜêé, ´Åëëçíåò êáß
îÝíïé, êáèþò êáß ìáèçôáß ôïõ ìÝ ôéìçôéêü ôüìï
Šðü ôüí ôßôëï «ÏsêïíïìéêÞ ’ÁíÜðôõîéò» (1971).
Ït óõíåñãÜôåò ôïˆ ôéìçôéêïˆ ôüìïõ eóáí ït Uî\ò:
Î. Æïëþôáò, Ê. Ìðáíôáëïýêáò, ’Á. Êüêêáëçò,
Ë. ×ïõìáíßäçò, Ä. Ôóïˆãêïò, Â. Äáìáë@ò, Â.
Ìåôáî@ò, ×. ʼnåëðßäçò, ’É. ËåâåíôÜêçò, Ì. Ëï-
ãïèÝôçò, ’ÉùÜííá Ëáìðßñç-ÄçìÜêç, ’Áë. Êáñá-
ãéÜííçò, Ê. Êþíóôáò, Ð. ÓðáíïãéáííÜêçò, Ó.
Êáëöéþôçò, ’É. Íôüìáëçò, Ñ. ’ÅëåõèåñéÜäçò,
Ê. Óôõëéäéþôçò, Ã. Ðáðá÷áôæ\ò, Ó. ’Áãáðç-
ôßäçò (‚ ‚ðïrïò ðñïëüãéóå ôüí ôüìï), Í. ’ÁíÜ-
ãíïò, ’Å. Âïôó@ò, Ê. Ðñïäñïìßäçò, Ð. Âáñä\ò,
Ä. ÄåëéâÜíçò, Ã. ÊïõâåñôéÜñçò, ×. ÍéêïëÜïõ,
Ç. Albach, G.V. Papi, G. Ditz, K. Kerenyi, K.
Mc Gill, R. Mossé, H. Guitton, E. Schneider,
J. Meyer, R. Roy. ’Åðßóçò ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò ôé-
ìÞèçêå ãéÜ ôü Vñãï ôïõ êáß ìÝ ôéìçôéêü ôüìï Š-
ðü ôüí ôßôëï «Ïsêïíïìßá êáß Êïéíùíßá» (1961),
‚ ‚ðïrïò ôïˆ Tðéäüèçêå ãéÜ ôÜ UâäïìÞíôá Vôç _-
ëéêßáò ôïõ, ìÝ Ðñüëïãï ôïˆ Êáèçãçô\ Äçìç-
ôñßïõ ÄåëéâÜíç. Óôüí ôüìï ôïˆôï Vëáâáí ìÝñïò
ìÝ Tñãáóßåò ôùí ït Ä. ÄåëéâÜíçò, Á. Amonn, ×.
ʼnåëðßäçò, Hans Peter, Ó. ’Áãáðçôßäçò, ’É.
ÐáðáãÝëêáò, Ê. Ìðáíôáëïýêáò, ’Á. ’Áããåëü-
ðïõëïò, ×. Óåðåíôæ\ò (âïçèüò ôïˆ ÊáëéôóïõíÜ-
êé óôÞí ÁÓÏÅÅ, êáß êáôüðéí ÊáèçãçôÞò êáß
Ðñýôáíçò ô\ò ÁÂÓÈ), ’Á. ÐåðåëÜóçò, ’É. ÆÝñ-
âáò, ’É. Ôóïõäåñüò, Í. Öùôé@ò, Ó. ÌÜîéìïò, H.
Bayer, Î. Æïëþôáò, Ð. Âáñä\ò, Í. ÔùìáäÜ-
êçò, Ç. Guitton, Hilf Hufert Hugo, K. Mc Gill,
C. Gini, ’Á. ËïâÝñäïò, H. Gross, N. Anagnos,
Ó. ÑïõóÝáò, Â. Âïãéáôæ\ò, G. Tagliacarne, M.
Macura, ’Á. Óßäåñéò, Ê. Êáëüãñçò, ’Á. ËÜæá-
ñçò. [‘Ï Šðïöáéíüìåíïò, Cí êáß TêëÞèç íÜ óõíåñ-
Ì Á
Å ÑÙ 97
É
ÁÖ
ãáóèår êáß óôüí ôüìï ôïˆôï, äÝí ^äõíÞèç ðáñÜ
ôÞí èÝëçóÞ ôïõ, äéüôé äÝí åy÷å Tñãáóßá Xôïéìç íÜ
ðáñïõóéÜóåé AëëÜ ï‹ôå êáß ôüí Aðáó÷ïëïˆóå ôü-
ôå êÜðïéï èÝìá žóôå íÜ ôü V÷åé ðñïåôïéìÜóåé
óôüí íïˆ ôïõ, ï‹ôå …ìùò êáß ‚ ÷ñüíïò ôïˆ Cöç-
íå ðåñéèþñéá ãéÜ íÜ ãñÜøåé ðñùôüôõðï èÝìá].
Ôü 1922, ìÝ ðñüôáóç ôïˆ Äéêçãïñéêïˆ Óõë-
ëüãïõ ’Áèçí™í, ‚ ÊáëëéôóïõíÜêéò ðÝôõ÷å ôÞí
ðñïáãùãÞ ôïõ ›ò äéêçãüñïõ ðáñ' ’Áñåߤ ÐÜã¤
êáß ôü 1923 ðáìøçöåß TîåëÝãç Ôáêôéêüò Êáèç-
ãçôÞò óôÞí ’ÁíùôÜôç Ó÷ïëÞ Ïsêïíïìéê™í êáß
’Åìðïñéê™í ’Åðéóôçì™í ’Áèçí™í (ÁÓÏÅÅ).
Ìåôáîý 1923/24 ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò ðñïóöÝñåé ôßò
Šðçñåóßåò ôïõ óôü ÊñÜôïò, óôÞ èÝóç ôïˆ Ãåíé-
êïˆ ÃñáììáôÝùò ôïˆ ‘Õðïõñãåßïõ ’Åèíéê\ò Ïs-
êïíïìßáò, Að' …ðïõ ÷Üñáîå íÝåò êáôåõèýíóåéò
óôÞí ïsêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ôïˆ ÊñÜôïõò.
Ìåôáîý 1924/25 ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò óõíåñãÜ-
óèçêå ãéÜ ôÞí Vêäïóç ôïˆ ðåñéïäéêïˆ «’Åããýò
êáß ²Áðù ’ÁíáôïëÞ», ìÝ ôïýò êáèçãçôÝò Âáñ-
âáñÝóóï, Êïñþíç êáß Óâ™ëï. ÊáôÜ ôü äéÜóôç-
ìá 1926-1929 äéåôÝëåóå Tðßóçò ÄéåõèõíôÞò ôïˆ
êëÜäïõ ô™í Ïsêïíïìéê™í ’Åðéóôçì™í ô\ò Ìå-
ãÜëçò ‘Åëëçíéê\ò ’Åãêõêëïðáéäåßáò.
‘Ï ÄçìÞôñéïò ÊáëéôóïõíÜêéò Šð\ñîå ìÝëïò
ðïëë™í Tðéóôçìïíéê™í Uôáéñåé™í êáß ìåôÜ ôüí
ÊáèçãçôÞ Îåíïö™íôá Æïëþôá TîåëÝãç Ðñüå-
äñïò ô\ò «‘Åëëçíéê\ò ‘Åôáéñåßáò Ïsêïíïìéê™í
’Åðéóôçì™í». ´Ïôáí äÝ Aðï÷þñçóå Aðü ôÞ èÝ-
óç ôïõ á‰ôÞ TîåëÝãç ’Åðßôéìïò Ðñüåäñïò ô\ò
‘Åôáéñåßáò, …ðùò åy÷å Têëåãår ðñßí Aðü á‰ôüí ìÝ
ôÞí Aðï÷þñçóÞ ôïõ ‚ täñõôÞò ô\ò Uôáéñåßáò Æï-
ëþôáò ãéÜ íÜ AêïëïõèÞóåé êáß ‚ Šðïöáéíüìåíïò
›ò Tðßôéìïò Ðñüåäñïò.
‘Ï ÄçìÞôñéïò ÊáëéôóïõíÜêéò, Têôüò Aðü …-
óá AíùôÝñù AíáöÝñáìå, Vëáâå ìÝñïò êáß óÝ Äé-
åèí\ ÓõíÝäñéá êáß Óõìâïýëéá ô™í ‘Õðïõñãåßùí
’Åèíéê\ò Ïsêïíïìßáò êáß Ãåùñãßáò.
‘Ï ÊáëéôóïõíÜêéò äçìïóßåõóå ðïëëÜ Cñèñá,
ìåëÝôåò, óõããñÜììáôá êáß âéâëéïêñéóßåò. ’Áðü
ôÜ Vñãá ôïõ AíáöÝñïõìå ôÞí ÐïëéôéêÞí ’ÅðéóôÞ-
ìçí (1925), óôü ‚ðïrï á‰ôüò ‚ìéëår ðåñß ô™í óõ-
óôçìÜôùí Tñãáóßáò Tí ôj óõãêñßóåé ô™í óõóôç-
ìÜôùí Taylor, Ford, Faijol, Abbe, Rathenau. Ôü
Vñãï ôïõ ôïˆôï åyíáé ìßá óõëëïãÞ ÷áñáêôçñéóì™í
ìåãÜëùí ïsêïíïìïëüãùí, óïóéáëéóô™í, âéïìç÷Ü-
íùí ê.C. Óôü Tí ëü㤠Vñãï ôïõ, ‚ ÊáëéôóïõíÜ-
êéò, ìÝ äåîéïôå÷íßá, ãëáöõñüôçôá, óáöÞíåéá êáß
ìÝ ëïãïðëáóôéêÞ têáíüôçôá ðáñïõóéÜæåé ÷áñá-
êôçñéóìü ô™í Vñãùí ôïˆ Adam Smith: Theory
of Moral Sentiments (1759), Lectures on Jus-
 Ì Á
98 Å ÑÙ
É
ÁÖ
tice, Policy, Revenue and Arms (1763) êáß
Wealth of Nations (1776). ’Åðßóçò TêèÝôåé ôÜ
âéïãñáöéêÜ êáß ôÞ óôáäéïäñïìßá ôïˆ Gustov von
Schmoller, ôÞí ðíåõìáôéêÞ åsêüíá ôïõ, ôü ìÝñïò
ô\ò óõìâïë\ò ôïõ óôÞí ‘ÉóôïñéêÞ ÃåñìáíéêÞ
Ó÷ïëÞ, ôÞí ^èéêÞ Tðßäñáóç êáß äéäáóêáëßá ôïõ.
’Åêôüò …ìùò Aðü ôüí Schmoller, ‚ ÊáëéôóïõíÜ-
êéò ðáñïõóéÜæåé ôÞí ðñïóùðéêüôçôá êáß ôÞ óõì-
âïëÞ Uíüò Cëëïõ ðáäïˆ ô\ò Ó÷ïë\ò, ôïˆ Lujo
Brentano. Óôü uäéï Vñãï, Aöïˆ ìßëçóå ãéÜ ôïýò
täñõôÝò êáß _ãÝôåò ô™í ðïëéôéê™í Ó÷ïë™í, ‚
ÊáëéôóïõíÜêéò ì@ò ðáñïõóéÜæåé êáß ðïëéôéêÝò
ðñïóùðéêüôçôåò ñãáíùô™í ô\ò âéïìç÷áíßáò,
ôÞ óôáäéïäñïìßá ôïõò êáß ôÞ óõìâïëÞ ôïõò, …-
ðùò ‚ Walter Rathenau, Otto Fritz von Bis-
marck, Hjalmar Branting êáß Êarl Helfferich,
AëëÜ êáß _ãåô™í ôïˆ óïóéáëéóìïˆ (É.V.K. Lenin,
Wil êáß Êarl Libnecht, Rosa Luxenburg,
Edward Bernstein, Bebel-Kautsky).
’Åí óõíå÷åßI, ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò AíáöÝñåôáé
óôÞí Êïéíùíéïëïãßá ôïˆ Emil Durkheim, óÝ Cñ-
èñï ôïˆ Charles Gide ãéÜ ôßò ïsêïíïìéêÝò Tðé-
óô\ìåò êáß Aêïëïõèïˆí ït ôÜóåéò ðñüò Tèíéêïðïß-
çóç, _ TñãáôéêÞ ðïëéôéêÞ ðïý ðåñéëáìâÜíåé ôÞí
TñãáôéêÞ TîÝëéîç, ôü äßêáéï ô\ò Tñãáóßáò, ôÞí Tñ-
ãáôéêÞ ðïëéôéêÞ óôÞí ‘ÅëëÜäá, ôßò äéåèíårò óõí-
äéáóêÝøåéò Tñãáóßáò êáß ôÜ TðéôåýãìáôÜ ôïõò,
êáèþò êáß ôÜ TñãáôéêÜ óõíäéê@ôá. ‘Ï Êáëéôóïõ-
íÜêéò …ìùò äÝí óôáìáô@ Tä™, ðñï÷ùñår êáß óÝ
å‰ñýôåñç êïéíùíéêÞ óýíèåóç, ãéÜ íÜ ìéëÞóåé ó÷å-
ôéê™ò ìÝ ôÞí TîÜíôëçóç ô\ò ìåóáßáò ôÜîçò êáß
ôÞí ñãÜíùóÞ ôçò óôÞí ‘ÅëëÜäá ðåñéëáìâÜíïí-
ôáò êáß ôÞí ñãÜíùóç ô™í Tðáããåëìáôéê™í ôÜ-
îåùí, ›ò êáß ôÜ TðáããåëìáôéêÜ TðéìåëçôÞñéá.
’Áðü ôÞí …ëç ›ò Cíù äéáäñïìÞ ô\ò óêÝøåþò
ôïõ, äÝí äéáöåýãåé ôïˆ ÊáëéôóïõíÜêé êáß ôü èÝìá
ô™í óõíåôáéñéóì™í, êáèþò êáß _ ïsêïíïìéêÞ êáß
êïéíùíéêÞ TîÝëéîç ô\ò ‘ÅëëÜäáò, _ TîÝëéîç ô™í
ôéì™í êáß _ TðáããåëìáôéêÞ Têðáßäåõóç. Êáß ‚
ÊáëéôóïõíÜêéò êëåßíåé ôÞ ìåëÝôç ôïõ ìÝ Cñèñá,
ïsêïíïìïëïãéêÜ, ðåñéëáìâÜíïíôáò ôÞ óõíáëëáã-
ìáôéêÞ TîÝëéîç óôÞí ‘ÅëëÜäá, ôÞ óýãêñéóç ôïˆ
ðáëáéïˆ êáß íÝïõ äñá÷ìïëïãßïõ êáß ì@ò ðáñáèÝ-
ôåé Aîéüëïãåò ãñáììÝò ãéÜ ôÜ ×ñçìáôéóôÞñéá
’ÅìðïñåõìÜôùí, ôßò êôçìáôéêÝò ÔñÜðåæåò êëð.
ÔÞí ìåëÝôç ôïõ Ðåñß óõíåôáéñéóì™í êáß säß-
ùò Tí ‘ÅëëÜäé: Èåùñßá êáß Ðñ@îéò (1924) ó÷ï-
ëßáóå Aíáëõôéê™ò êáß Tðáéíåôéê™ò ‚ ’Á. ’Áíäñå-
Üäçò, êáèþò êáß ït Ôñéáíôáöõëëüðïõëïò, ’Åëåõ-
èåñüðïõëïò, ’Éáóåìßäçò ê.C. êáß ôÜ Óôïé÷årá ôïˆ
Êïéíùíéêïˆ Äéêáßïõ ô™í Óõíåôáéñéóì™í (1923)
ôéì@ ìÝ AíáöïñÜ ôïõ ‚ Óáñßðïëïò.
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ÖéëåñãáôéóôÞò êáèþò eôáí ‚ ÊáëéôóïõíÜ-
êéò, äçìïóßåõóå, Têôüò Aðü ôÜ ÐñáêôéêÜ ô\ò ’Å-
ðéôñïð\ò ôïˆ 1923, Šðïóôçñßæùí ôÞí ðáñáãù-
ãÞí ô™í Uëëçíéê™í ëéãíéô™í («’Áñ÷årïí» ôüìïò
Ä´, óåë. 158, ê.åð.) êáß ôü «ÔåôÜñôç ÄéåèíÞò
ÄéÜóêåøéò ô\ò Tñãáóßáò» («’Áñ÷årïí», ôüì. ´,
óåë. 483, ê.åð.). ’Åä™ èÜ ðñÝðåé íÜ AíáöÝñù
êáß ôÞí êïðéþäç ìåôÜöñáóç ôïˆ Vñãïõ ôïˆ ‘Åñ-
ñßêïõ Herkner Ôü Tñãáôéêüí æÞôçìá (1942 ôüì.
Á,Â) ìÝ ðñïóè\êåò Aðü ôüí ÊáëéôóïõíÜêé, êá-
ôüðéí ðñüò ôïˆôï Aäåßáò ôïˆ Herkner, êáèþò êáß
íÜ äéáóêåäÜóåé ‚ñéóìÝíá óçìårá, êáß íÜ óõìðôý-
îåé Cëëá ôïˆ ìåãÜëïõ ôïýôïõ Vñãïõ ìÝ ìßá èáõ-
ìÜóéá Vêèåóç ãéÜ ôü ôüôå Tñãáôéêü æÞôçìá ô\ò
÷þñáò ìáò.
‘Ï ÊáëéôóïõíÜêéò …ìùò äÝí äçìïóßåõóå Tñ-
ãáóßåò ôïõ ìüíï óôÞí ‘ÅëëÜäá AëëÜ êáß óôü T-
îùôåñéêü, …ðùò ôü: Die Staatsvertäge Griechen-
lands mit den Deutschen Reiche und ihre
Wirtschaftliche Bedeutung (1915), Die
Entwicklung der Genossenschaftsbewegung in
Griechenland (1916/1917) ê.C.
’Áðü ôßò Tñãáóßåò ôïˆ ÊáëéôóïõíÜêé, ôßò ‚-
ðïråò AíåöÝñáìå, êáß Cëëåò ôÝôïéåò, êáèþò êáß
Aðü ôÞ óåéñÜ ô™í ìáèçìÜôùí ôïõ ‚ ÄçìÞôñéïò
ÊáëéôóïõíÜêéò ôåëéê™ò ðáñïõóßáóå Xíá ãê™-
äåò óýããñáììá ’ÅöçñìïóìÝíçò Ïsêïíïìßáò
(1950/54). Ôïˆôï åyíáé Vñãï êïðéþäïõò Tñãáóß-
áò, …ðïõ ‚ Aíáãíþóôçò ƒ÷é ìüíï åsóÝñ÷åôáé Tí-
ôüò Uíüò ôåñáóôßïõ ðåäßïõ Tñåýíçò Tðß äéáöüñùí
èåìÜôùí, AëëÜ Šðüêåéôáé êáß óÝ Tñåèéóìïýò ãéÜ
ôÞ ìåëÝôç ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Ïsêïíïìéê\ò ‘Éóôï-
ñßáò.
Óôüí Ðñüëïãï ôïˆ Vñãïõ ôïõ á‰ôïˆ, ‚ Êá-
ëéôóïõíÜêéò ìéëår ðåñß ôïˆ AíôéêåéìÝíïõ ô\ò Èå-
ùñçôéê\ò Ïsêïíïìéê\ò, «_ ‚ðïßá Tñåõí@ ôÜ ïs-
êïíïìéêÜ ìåãÝèç êáß ôÜò äõíÜìåéò Têåßíáò äéÜ
ô™í ‚ðïßùí êáß ‚ñßæïíôáé ôÜ ïsêïíïìéêÜ ôáˆôá
ìåãÝèç», «... ôÜò ìåôáâïëÜò ôùí,», «êáèþò êáß
äéÜ ðïé™í äõíÜìåùí êáôÜ ôßíé ôñüð¤ êáß ðñüò
ðïßáí êáôåýèõíóéí ðñïêáëïˆíôáé ôÜ ó÷åôéêÜ A-
ðïôåëÝóìáôá». ’Åðßóçò ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò Aíá-
öÝñåôáé óôü Aíôéêåßìåíï ô\ò ’ÅöçñìïóìÝíçò Ïs-
êïíïìéê\ò, _ ‚ðïßá «... êáôüðéí TîåôÜæåé êáß êá-
èïñßæåé äéÜ ðïßùí ìÝóùí êáß ìÝôñùí äýíáíôáé íÜ
ðñïêëçèïˆí ^èåëçìÝíá ìåôáâïëáß». Êáß ðáñá-
ôçñår …ôé «åsò ôÞí ÈåùñçôéêÞí ÏsêïíïìéêÞí åy-
íáé äõó÷åñÝóôáôïí íÜ ìåôñÞóùìåí êáß íÜ êáèï-
ñßóùìåí ôÜ ïsêïíïìéêÜ ìåãÝèç ìåô' Aêñéâåßáò, …-
ðåñ Tðéôõã÷Üíåôáé åsò ôÜò ÖõóéêÜò ’ÅðéóôÞìáò.
’Åî Cëëïõ åsò ôÞí Ïsêïíïìßáí Aðïêëåßåôáé ôü
ðåßñáìá, ï‹ôå êáß åyíáé äõíáôüí íÜ äéáöùôéóèïˆí

ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÊÁËÉÔÓÏÕÍÁÊÉÓ (1888-1982)
ôÜ áuôéá ô™í ìåôáâïë™í». Êáß êáôáëÞãåé: «‘Ç
ïsêïíïìßá Aðïôåëår ôÞí ìïßñáí ìáò. Êáß _ ðïëé-
ôéêÞ äé÷ïãíùìßá åsò ôüí Êüóìïí åyíáé Cëëùóôå
Xíá ãåãïíüò ôü ‚ðïrïí èåìåëéþíåôáé êáôÜ ôåëåõ-
ôárïí ëüãïí, Xùò Tðß ô\ò ïsêïíïìéê\ò ðñáãìáôé-
êüôçôïò». Ôü äéÜãñáììá ôïˆ Tí ëü㤠Vñãïõ ðå-
ñéëáìâÜíåé ÅsóáãùãÞ óôÞí ’ÅöçñìïóìÝíç Ïsêï-
íïìéêÞ, ’ÁãñïôéêÞ ÐïëéôéêÞ, ÐëçèõóìéáêÞ Ðï-
ëéôéêÞ, ÃåíéêÝò ’Áñ÷Ýò Ïsêïíïìéê\ò Ðïëéôéê\ò,
Ðßíáêåò, ÄéáãñÜììáôá, ÓôáôéóôéêÝò. Ôü …ëï äÝ
Vñãï Tìöáßíåé ÷ñçóéìïðïßçóç ðëïõóßïõ Šëéêïˆ êáß
TìðåñéóôáôùìÝíåò âéâëéïãñáöéêÝò ðçãÝò, …ðùò
ït óõããñáöårò ô\ò Tðï÷\ò ôïõ, óõã÷ñüíùò äÝ
ôéì@ ôÞí ‘ÅëëçíéêÞ ’ÅðéóôÞìç ðáñáèÝôïíôáò
ìÝãá Añéèìü ‘ÅëëÞíùí ðëÞí ô™í îÝíùí óõããñá-
öÝùí, ìåôáîý ô™í ‚ðïßùí (óåë. 121, 818) êáß ‚
ãñÜöùí.
‘Ï ÄçìÞôñéïò ÊáëéôóïõíÜêéò Šð\ñîå êáß Äé-
åõèõíôÞò ïsêïíïìéê™í Cñèñùí óôÞí ÌåãÜëç ‘Åë-
ëçíéêÞ ’Åãêõêëïðáßäåéáí. ’Åðßóçò Vãñáøå ðåñß
ôßò 100 âéâëéïêñéóßåò Tðùöåëïýìåíïò —…ðùò ‚-
ìïëïãår óôü ðñüò ôÞ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíå-
ðéóôçìßïõ ’Áèçí™í ŠðüìíçìÜ ôïõ— Aðü ôü ðå-
ñéå÷üìåíï ô™í âéâëßùí, ôÜ ‚ðïrá AíÝëáâå íÜ êñß-
íåé, AëëÜ êáß ìÝ AãÜðç êáß ôÞí TíäåäåéãìÝíç T-
ðéóôçìïíéêÞ Aíï÷Þ. ’Åêôüò ô™í Tñãáóé™í, ôßò ‚-
ðïråò AíáöÝñáìå, ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò Vãñáøå êáß
íåêñïëïãßåò (Sombart, ÆùãñÜöïõ, ’Éáóåìßäç,
Brentano êáß Beloch). ‘Ï ÊáëéôóïõíÜêéò Vëáâå
êáß âñáâårï Aðü ôÞí ’Áêáäçìßá ’Áèçí™í —_ ‚-
ðïßá AñíÞèçêå íÜ ôüí ðåñéëÜâåé óôïýò êüëðïõò
ôçò!— ãéÜ ôÞ ìïíïãñáößá ôïõ Ðåñß êáðíïˆ, ôü
âñáâårï ôü ‚ðïrï ìïéñÜóèçêå ìÝ ôüí ÌÜíôæáñç,
‚ ‚ðïrïò åsóÝðñáîå ôÜ äýï ôñßôá ôïˆ âñáâåßïõ,
êáèüôé Aó÷ïëÞèçêå ìüíï ìÝ ôÞí UëëçíéêÞ ðñáã-
ìáôéêüôçôá. ÃéÜ ôÜ Vñãá ôïõ ‚ ÄçìÞôñéïò Êá-
ëéôóïõíÜêéò Vôõ÷å ðëÞèïõò èåñì™í Tðáßíùí Aðü
ìÝñïõò ‘ÅëëÞíùí êáß îÝíùí êáèçãçô™í, ðïëé-
ôéê™í êáß óõããñáöÝùí, …ðùò ït Dölger, Óðõñü-
ðïõëïò, Óðïõñãßôçò, Heichelheim, Molitor, ×á-
ñéôÜêçò, ’Åëåõèåñüðïõëïò, Herkner, Âåæáí\ò,
’ÁíäñåÜäçò, ’Éáóåìßäçò, Ðáðáíáóôáóßïõ, Ôñéáí-
ôáöõëëüðïõëïò ê.C. ‘Ùò ‚ìüôéìïò, ‚ Êáëéôóïõ-
íÜêéò äÝí Vðáõóå íÜ TñãÜæåôáé ðñïóöÝñïíôáò äýï
Ì Á
Å ÑÙ 99
É
ÁÖ
ëßáí Aîéüëïãåò Tñãáóßåò: ìßá ãéÜ ôü Vñãï ôïˆ
Eucken êáß UôÝñáí ôïˆ John Maynard Keynes.
‘Ï ÄçìÞôñéïò ÊáëéôóïõíÜêéò, …ðùò êáß ït
ðåñéóóüôåñïé ô™í Ðáíåðéóôçìéáê™í äéäáóêÜëùí
ô\ò Tðï÷\ò ôïõ —TðáíáëáìâÜíïõìå— eôáí ìßá
«êéíïõìÝíç âéâëéïèÞêç» êáß ðáñáêïëïõèïˆóå ôÞí
UëëçíéêÞ êáß îÝíç âéâëéïãñáößá ìÝ ðÜèïò, êáèé-
óôÜìåíïò TíÞìåñïò ãéÜ ôßò Tîåëßîåéò óôÞí Ïsêïíï-
ìéêÞ ’ÅðéóôÞìç. ‘Õð\ñîå TðéóôÞìùí êáß ðñü
ðÜíôùí ²Áíèñùðïò! ÌåôÝâç óôÞí ásùíéüôçôá, A-
öïˆ Tìðëïýôéóå ôÞ æùÞ ìÝ ôÞ óôÜóç ôïõ Víáíôé
ôïˆ óõíáíèñþðïõ, ôÜ Vñãá ôïõ êáß ôüí ìÝãá A-
ñéèìü ìáèçô™í ôïõ, ìéìïýìåíùí, êáôÜ ôü äõíá-
ôüí, ôüí äéäÜóêáëï. ÓÝ ìßá TìðíåõóìÝíç TðéêÞ-
äåéá ‚ìéëßá ôïõ Xíáò Aðü ôïýò ìáèçôÜò ôïõ êáß
âïçèüò ôïõ, ‚ êáôüðéí ÊáèçãçôÞò êáß Ðñýôáíçò
ô\ò ÁÂÓÈ ×áñÜëáìðïò Óåðåíôæ\ò (1928-
2001), ðáñïõóßáóå ôÞ æùÞ êáß ôü Vñãï ôïˆ äéäá-
óêÜëïõ ÷ñçóéìïðïéþíôáò å‹óôï÷åò TêöñÜóåéò ãéÜ
íÜ êáôáäåßîåé ôÞí Aîßá ô\ò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ
êáß ôÞí AíáãíùñéóìÝíç AñåôÞ ôïõ. ’Åðßóçò ‚ A-
åßìíçóôïò ÊáèçãçôÞò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåó-
óáëïíßêçò, êáß ìåôÝðåéôá Á´ ’Áíôéðñüåäñïò ô\ò
‘Åëëçíéê\ò ‘Åôáéñåßáò Ïsêïíïìéê\ò ‘Éóôïñßáò êáß
täñõôéêü ôçò ìÝëïò, Íéêüëáïò ÌáñìáôÜêçò, ôß-
ìçóå ôüí óõìðáôñéþôç ôïõ óôÞí ‚ìéëßá ôïõ, _ ‚-
ðïßá Vãéíå óôüí Öéëïëïãéêü Óýëëïãï ×áíßùí «‘Ï
×ñõóüóôïìïò», êáôÜ ôü Tðéóôçìïíéêü ìíçìüóõ-
íï ôïˆ ìåãÜëïõ ôÝêíïõ ô\ò ÊñÞôçò2. Êáß óÝ ì@ò
äÝí AðïìÝíåé Cëëï ôßðïôå ðáñÜ íÜ ìéìïýìáóôå
ôïýò êáëýôåñïýò ìáò, ìåôáîý ô™í ‚ðïßùí êáß ‚
ÄçìÞôñéïò ÊáëéôóïõíÜêéò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. N. MáñìáôÜêçò, «Ä. ÊáëéôóïõíÜêéò (1888-
1982), _ æùÞ êáß ôü Vñãï ôïõ», «Óðïõäáß», Ôüì. 33.
Ôåˆ÷ïò 33, 1983 Ë.È. ×ïõìáíßäçò, ÏsêïíïìéêÞ ‘Éóôïñßá
ô\ò ‘ÅëëÜäïò, ’Áè\íáé 1991, Ôüì. ´ ‘Åë. ÌïõæïõñÜêç-
È. ÓôáìáôÜêçò, «‘Ç ÂéâëéïèÞêç Äçìçôñßïõ Êáëéôóïõ-
íÜêé», «ÌíÞìùí» 21 (1999) 253-260.
2. ‘Ç TìðåñéóôáôùìÝíç êáß öëïãåñÜ á‰ôÞ ‚ìéëßá äç-
ìïóéåýèç óôü ðåñéïäéêü ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ Ðåéñáé™ò
«Óðïõäáß» (ôüì. 33, ôåˆ÷ïò 33, 1983) ìÝ ôßôëï «ÄçìÞ-
ôñéïò ÊáëéôóïõíÜêéò (1888-1982), _ æùÞ êáß ôü Vñãï
ôïõ».
 Ì Á
100 Å ÑÙ
É
ÁÖ
Êåßìåíá ôïˆ Ä. ÊáëéôóïõíÜêé
Ï ÊáëéôóïõíÜêéò óôÞ ìåôÜöñáóÞ ôïõ ôïˆ Vñãïõ ôïˆ ‘Åññßêïõ Herkner Ôü ’Åñãáôéêüí
ÆÞôçìá (ôüìïé Á´-´), ’Áè\íáé 1919, äéáóêåõáóìÝíç êáß óõìðëçñùìÝíç Að' á‰-
ôüí, Aöéåñþíåé óðïõäáråò óåëßäåò Aíáöïñéê™ò ìÝ ôÞí TîÝëéîç ôïˆ Tñãáôéêïˆ êéíÞìáôïò.
’ÁìÝóùò êáôùôÝñù ðáñáèÝôïõìå Aðü ôüí ´ Ôüìï (Êïéíùíéêáß èåùñßáé êáß Êüììáôá,
1920), ôü Aêüëïõèï ÊåöÜëáéï (11ïí) Šðü ôüí ôßôëï «‘Ç Tí ‘ÅëëÜäé êïéíùíéêÞ TîÝëéîéò»
(óó. 345 ê.Uî.):
«ÐñïêåöáëáéïêñáôéêÞ Tðï÷Þ»1
‘Ç êáèáñ™ò ðïëéôéêÞ (AóôéêïðáôñéùôéêÞ) T-
ðáíÜóôáóéò ôïˆ 1821, _ TîÝãåñóéò äçëáäÞ ôïˆ V-
èíïõò êáôÜ ôïˆ ôõñáííïˆíôïò á‰ôü êáôáêôçôïˆ,
^ëåõèÝñùóå ìÝí ôÞí ‘ÅëëÜäá Aðü ôïˆ ôïõñêéêïˆ
æõãïˆ, äÝí ^äõíÞèç …ìùò íÜ óõíôÜîg á‰ôÞí êáß
ôá÷Ýùò åsò å‹ñõèìïí ïsêïíïìéêüí êáß êïéíùíéêüí
ñãáíéóìüí. ‘Ç tóôïñéêÞ ðårñá ì@ò äéäÜóêåé …ôé át
ðïëéôéêáß TðáíáóôÜóåéò ðïëý ëßãïí óõíôåëïˆóé
ðñü ðáíôüò äéÜ ôÞí ïsêïíïìéêÞí TîÝëéîéíÿ ï‹ô' Tð'
TëÜ÷éóôïí äýíáôáé íÜ Tðéôá÷õíèj íÝïí ïsêïíïìéêüí
óýóôçìá äé' Tðáíáóôáôéê™í ðñÜîåùí, Töüóïí êáß
Cíåõ á‰ô™í, äéÜ ìüíùí ô™í Tí ô¨ ïsêïíïìéê¨ âߤ
Tìöùëåõïõó™í êéíçôçñßùí äõíÜìåùí êáß ô\ò ðëç-
ñþóåùò ›ñéóìÝíùí …ñùí. ÄÝí V÷ïìåí ëïéðüí óõ-
íÞèùò íÝáò êïéíùíéêÜò ìïñöÜò, AëëÜ ôñïðïðïéÞ-
óåéò ô™í ðáëáé™í, ôü ðáñåëèüí ôñïðïðïéïýìåíïí
ðáñáóêåõÜæåé ôü ìÝëëïí. ‘Ç ðñïôÝñá ëïéðüí ôïõñ-
êïêñáôéêÞ ôõñáííéêÞ êáß ìáêñï÷ñïíßá ðïëéôéêÞ Š-
ðïäïýëùóéò äÝí ŠðåâïÞèåé åsò ôïˆôï, át ìåôÜ ôÞí
AðåëåõèÝñùóéí äéáñêårò Aëë' Cêáñðïé, ï‰÷ß äÝ êïé-
íùíéê™í a ïsêïíïìéê™í Añ÷™í ðïëéôéêïß Aã™íåò
êáß _ óõíáëëáãÞ ðáñçìðüäéæïí ôåëåßùò ôÞí êïé-
íùíéêÞí TîÝëéîéí. Öõóéêüí åyíáé Cëëùò ôå åsò ôÜò
÷þñáò... åsò ôÜò ‚ðïßáò ‚ íåþôåñïò âéïìç÷áíéêüò
ðïëéôéóìüò äÝí ðñïÞ÷èç íÜ ìÞí AíåöÜíç ôü êïé-
íùíéêüí æÞôçìá Šðü ôÞí óðïõäáéïôÝñáí á‰ôïˆ
ìïñöÞí ôÞí ô™í âéïìç÷áíéê™í Tñãáô™í. ‘Ï Êá-
ðïäßóôñéáò äÝí äégóèÜíèç ôü Uëëçíéêüí êñÜôïò ›ò
âéïìç÷áíéêüí2 AëëÜ ì@ëëïí ›ò ãåùñãéêüí3 êáß
óôñáôéùôéêüí. ‘Ç êïéíùíéêÞ ëïéðüí Aóõíôáîßá äé-
Þñêåóå äõóôõ÷™ò Tðß ìáêñüí, ìÝ÷ñé êáß ô™í _-
ìåñ™í _ì™í, äéüôé ðñüò ôÞí ‚ðùóïˆí âåëôéùìÝ-
íçí ãåíéêÞí TóùôåñéêÞí êáôÜóôáóéí êáß ôÜò ðç-
äáëéïõ÷ïõìÝíáò êïììáôéêÜò ‚ñìÜò, _ UëëçíéêÞ sñ-
ñåäÝíôá AðåôÝëåóå ôü êõñéþôáôïí ìÝëçìá ëáïˆ
êáß êõâåñíÞóåùí4. ύôù ôü êñÜôïò Cí ƒ÷é ãå-
íéê™ò, ðÜíôùò …ìùò ïsêïíïìéê™ò êáß êáô' Aêï-
ëïõèßáí êáß êïéíùíéê™ò TêõâåñíÞèç åsêj êáß ›ò
Vôõ÷åí, Cíåõ TíóõíåéäÞôïõ äçìïóéïíïìéê\ò a êáß
ãåíéê\ò ïsêïíïìéê\ò ðïëéôéê\ò5.
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ÄÝí åyíáé ëïéðüí ðáñÜäïîïí …ôé äÝí Aíåäåßîá-
ìåí ï‹ôå èåùñçôéêïýò ï‹ôå ðñáêôéêïýò ŠðÝñ ›-
ñéóìÝíùí êïéíùíéê™í, öéëåëåõèÝñùí a êáß óïóéá-
ëéóôéê™í Añ÷™í, Aöïˆ _ êõñéùôÝñá Šðüóôáóéò
ô™í èåùñé™í ôïýôùí, ‚ Aíôáãùíéóìüò äçëáäÞ
ìåôáîý âéïìç÷áíéêïˆ êáß Aãñïôéêïˆ êñÜôïõò, ôÜ
æçôÞìáôá ô\ò ìåãÜëçò âéïìç÷áíßáò êáß säéïêôç-
óßáò Vëáâïí îýôåñüí ðùò ÷áñáêô\ñá ðáñ' _ìrí
êáôÜ ôïýò ôåëåõôáßïõò ìüíïí ÷ñüíïõò. ϋôå A-
ãñïôéêÞ ðïëéôéêÞ, äçëáäÞ ðñïóôáóßá ôïˆ Aãñï-
ôéêïˆ ðëçèõóìïˆ, ô\ò säéïêôçóßáò, ô\ò ðáñá-
ãùã\ò, ›ñéóìÝíç êáß AìåôÜâëçôïò ›ò ðñüò ôÜò
èåìåëéþäåéò á‰ô\ò âÜóåéò TôçñÞèç ìÝ÷ñé ô\ò A-
íáèåùñÞóåùò ôïˆ óõíôÜãìáôïò6, ï‹ôå äçìïóéï-
íïìéêÞ ï‹ôå TñãáôéêÞ. Ásôßá ô\ò Aìåñéìíçóßáò
ôáýôçò eôï êáß ôü AêáôáìÝñéóôïí åsò ôÜîåéò ô\ò
Uëëçíéê\ò êïéíùíßáò. ϋôå êáèáñÜí Añ÷áßáí A-
ñéóôïêñáôßáí åu÷ïìåí, ï‹ôå ìåãáëïâéïìç÷Üíïõò
Aóôïýò, ï‹ôå ôåëåßùò ðñïëåôáñßïõò TñãÜôáò7.
ÐÜíôùò ôü Tñãáôéêüí æÞôçìá êáßôïé íåþôå-
ñïí Têáíïíßóèç ðùò êáôÜ ôïýò ôåëåõôáßïõò ÷ñü-
íïõò8 Tãêáôáëåéöèåßóçò êáß ðáñ' _ìrí ô\ò öéëå-
ëåõèåñéóôéê\ò, Aôïìéê\ò êáôåõèýíóåùò ôïˆ êñÜ-
ôïõò êáß Aðïäåêô\ò ãåíïìÝíçò ô\ò êïéíùíéê\ò
á‰ôïˆ Aðïóôïë\ò9.
ύôù ëïéðüí ôÜ äéáñêïˆíôïò ôïˆ Aã™íïò ó÷ç-
ìáôéóèÝíôá êáß êáè' …ëïí ôü äéÜóôçìá ô\ò ôñéá-
êïíôáåôïˆò âáóéëåßáò ôïˆ ²Ïèùíïò ŠöéóôÜìåíá
ôñßá êüììáôá, ôü Ñùóóéêüí (óôñáôçãüò Êïëïêï-
ôñþíçò-’Áíäñ. Ìåôáî@ò), ôü ’Áããëéêüí (’Áë.
ÌáõñïêïñäÜôïò) êáß ôü Ãáëëéêüí a ’Åèíéêüí (’É-
ùÜí. ÊùëÝôôçò) åsò ôÜ TóùôåñéêÜ êïéíùíéêÜ æç-
ôÞìáôá ï‰äÝðïôå åy÷ïí óáöÝò êáß ›ñéóìÝíïí ðñü-
ãñáììá10. ’ÁëëÜ êáß ôÜ Tí ‘ÅðôáíÞó¤ ôïéáˆôá
ô™í óõíôçñçôéê™í (êïéí™ò êáôá÷èïíßùí), ô™í ìå-
ôáññõèìéóô™í êáß ô™í ñéæïóðáóô™í, eóáí êá-
èáñ™ò ðïëéôéêÜ Aíôáãùíéæüìåíá Cëëçëá åsò ôÞí
ìåôÜ ô\ò ‘ÅëëÜäïò Xíùóéí ô\ò ‘ÅðôáíÞóïõ.
Äé' á‰ôü …ëáé át TðáíáóôÜóåéò Tí ‘ÅëëÜäé,
ðëÞí ô\ò ôïˆ Ãïõä\ (1909) AëëÜ êáß ôáýôçò
ìåñéê™ò11, _ ô\ò 3çò Óåðôåìâñßïõ 1843 (êáôÜ
ô\ò ìïíáñ÷éê\ò á‰ôïêñáôïñßáò), _ ô¨ 1862 ëá-

ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÊÁËÉÔÓÏÕÍÁÊÉÓ (1888-1982)
âïˆóá ÷þñáí Vîùóéò ôïˆ ²Ïèùíïò (êáôáðÜôçóéò
ôïˆ óõíôÜãìáôïò), _ TðáíÜóôáóéò ôïˆ Èåñßóïõ
ô¨ 1905 (êáôÜ ô\ò ìïíáñ÷éê\ò á‰ôïêñáôïñßáò),
ô\ò Èåóóáëïíßêçò ô¨ 1916 (êáôáðÜôçóéò ôïˆ
óõíôÜãìáôïò), åy÷ïí ðïëéôéêüí ìüíïí ÷áñáêô\-
ñá, êáôåäßêáæïí äçëáäÞ ôÜ ðñüóùðá êáß ôÜ óõ-
óôÞìáôá ôÜ ‚ðïrá êáôÝèëéâïí ôÜò äéáöüñïõò ëáú-
êÜò Tëåõèåñßáò. ÌÜëéóôá ôü ðïëéôéêüí AðïôÝëå-
óìá ô\ò ðñþôçò TðáíáóôÜóåùò eôï ðïëý êáôþ-
ôåñïí ô™í ðñïóäïêé™í «á‰ô™í Têåßíùí ïwôéíåò T-
äçìéïýñãçóáí á‰ôÞí»12. Ôï‰íáíôßïí ð@óáé át ëïé-
ðáß œèçóáí åsò ìåãáëõôÝñáí ðïëéôéêÞí Aíåîáñ-
ôçóßáí êáß TîåêáèÜñéóáí ôÞí ðñüò ôü öéëåëåýèå-
ñïí ðïëßôåõìá Cãïõóáí ‚äüí, Aðü ôÜ ðáñåíôéèÝ-
ìåíá «Tëݤ èå Tìðüäéá.
ÌåôáâáôéêÞ ðåñßïäïò. ’ÁíÜðôõîéò
ô™í ðüëåùí13
’ÅñãáôéêÞ ôéò êßíçóéò añ÷éóåí åsò ôÞí ‘Åë-
ëÜäá aäç Aðü ô\ò 8çò äåêáåôçñßäïò ôïˆ ðáñåë-
èüíôïò ás™íïò, Aöüôïõ äçëáäÞ añ÷éóå íÜ Tðå-
êôåßíçôáé ó÷åôéêÞ ôéò âéïôå÷íßá (êëùóôéêÞ,
Šöáíôïõñãßá, ìåôáëëïõñãßá, êáìéíåõôéêÞ, âõñ-
óïäåøéêÞ, íáõðçãéêÞ). Âåëôéùèåßóçò ó÷åôéê™ò
ô\ò ïsêïíïìéê\ò èÝóåùò ô\ò ÷þñáò Tðß ô\ò âá-
óéëåßáò ôïˆ ²Ïèùíïò, ðáñÜ ôÞí ìéêñÜí Tðéôõ÷ßáí
ô™í Šð' á‰ôïˆ TöáñìïóèÝíôùí ðñïáãùãéê™í ìÝ-
óùí (Íüìïò ðåñß ðñïéêïäïôÞóåùò êëð. ôïˆ
1835), añîáôï ðõêíÞ Tðéêïéíùíßá ìåôáîý ô™í
äéáöüñùí ìåñ™í ôïˆ ÊñÜôïõò. Át Tìðïñéêáß ðá-
íçãýñåéò TðáíåëÞöèçóáí, _ tóôéïðëïÀá Tîåëß÷èç
óðïõäáßùò, ôü Tîùôåñéêüí Tìðüñéïí ç‹îáíåí. Åsò
ôÞí ôÝùò TðáããåëìáôéêÞí ì@ëëïí ôáýôçí AíÜ-
ðôõîéí óõíáíô™ìåí êáôÜ ôÞí 8ç äåêáåôçñßäá
ôïˆ ðáñåëèüíôïò ás™íïò AíáôñïðÞí ôéíá, Xíåêá
ôïˆ Añ÷ïìÝíïõ Tîåõñùðáúóìïˆ ôïˆ Aíáôïëéêïˆ
ðïëéôéóìïˆ êáß ô™í ëïéð™í …ñùí ô\ò æù\ò ìáò.
‘Ï Aóôéêüò ðëçèõóìüò á‰îÜíåôáé, át ðüëåéò át
‚ðïráé êáôÜ ôü 1870 eóáí 6 ìüíïí ìÝ ðåñéóóü-
ôåñïí ðëçèõóìüí Aðü 10.000 (óõíïëéê™ò äÝ
126.000), ðëçèýíïíôáé êáß ðáñáôçñårôáé ó÷åôé-
êÞ ôéò TîÝëéîéò ðñüò ôÞí ìéêñÜí âéïìç÷áíßáí.
’Áñ÷ßæåé ðïëéôéê™ò _ Tðï÷Þ ôïˆ Ôñéêïýðç
(1875)14.
Át ðñ™ôáé Aðåñãßáé15 TíÝóêçøáí Tí ‘ÅëëÜäé
ô¨ 1879 Tðß ô\ò âõñóïäåøéê\ò êáß íáõðçãéê\ò
âéïìç÷áíßáò ô\ò Óýñïõ. ‘Ùóáýôùò ô¨ 1883 åsò
ôÜò ’ÁèÞíáò êáß ôüí Ðåéñáé@, åsò ôü Ëáýñéïí åy-
÷åí TíóêÞøåé Tðéäçìßá Aðåñãé™í Aðü ôïýò ìå-
ôáëëùñý÷ïõò ôïˆ Ëáõñßïõ, ìÝ÷ñé ô™í Šðïäçìá-
ôïåñãáô™í ôïˆ Ðåéñáé™ò. Át ðëåróôáé ô™í Aðåñ-
Ì Á
Å ÑÙ 101
É
ÁÖ
ãé™í ôïýôùí AðÝôõ÷ïí, äéüôé óõíåóùñåýèçóáí åsò
ôÜ Šðü ô\ò Aðåñãßáò ðñïóâëçèÝíôá ìÝñç TñãÜ-
ôáé Tî …ëùí ô™í ìåñ™í ô\ò ‘ÅëëÜäïò, Êùíóôáí-
ôéíïõðüëåùò, Óìýñíçò žóôå ôÜ _ìåñïìßóèéá
êáô\ëèïí 35-40%.
’ÁëëÜ êáß át Šðü ô™í Aðåñã™í öáßíåôáé Š-
ðïóôçñéæüìåíáé ôüôå säÝáé äÝí eóáí ôåëåßùò ñ-
èáß. Ðñ™ôïí ðñïãñáììáôéêüí êáèïñéóìüí á‰ô™í
åŠñßóêïìåí åsò ôü êáôáóôáôéêüí ô™í ôõðïãñÜ-
öùí ôïˆ 188216. ‘Ùò êáß Aëëá÷ïˆ ïôù êáß ðáñ'
_ìrí ‚ âéïìç÷áíéêüò ïôïò êëÜäïò šñãáíþèç Tê
ô™í ðñþôùí åsò å‰ñýèìùò ‚ðùóïˆí ëåéôïõñãïˆí-
ôá TðáããåëìáôéêÜ óùìáôårá.
’Åí ô¨ ìåôáîý añ÷éæå ôÞí óïóéáëéóôéêÞí
äñ@óéí ôïõ ‚ Äñáêïýëçò, Têäßäùí Tí ’ÁèÞíáéò ôü
ìçíéárïí öýëëïí ô™í «óõìöåñüíôùí ôïˆ Aíèñþ-
ðïõ» «²Áñäçí» (6 Á‰ã. 1885)17.
‘Ùò ðñüãñáììÜ ôïõ AíáãñÜöåé ôü «²Áñäçí»
ôÜ Uî\ò:
«Ït Tí täñ™ôé ôïˆ ðñïóþðïõ ôùí æ™íôåò êáß
…óïé Šðü ô\ò ðôù÷åßáò êáß ôïˆ óêüôïõò ðéåæü-
ìåíïé ìï÷èïˆóéí, Tí¨ ëßãïé óõóóùñåýïõóé êåöÜ-
ëáéá êáß êôÞìáôá, Eôéíá êáôÜ ôü öõóéêüí äßêáé-
ïí AíÞêïõóé åsò ðÜíôá ôÜ ìÝëç ô\ò êïéíùíßáò A-
íáëüãùò êáß Tî uóïõ Tñãáæüìåíá, åyíáé TðÜíáã-
êåò, Tíüó¤ ŠðÜñ÷åé å‰ôõ÷™ò ðáñ' _ìrí _ ìåôá-
îý Tñãáóßáò êáß ôïðéê\ò æçôÞóåùò ó÷åôéêÞ Bñ-
ìïíßá, äéäáóêüìåíïé Tê ô™í ðáèçìÜôùí ô™í Cë-
ëùí äõóôõ÷™í ôïˆ êüóìïõ, TííïÞóùóé êáß ìÜèù-
óé ôÜ äéêáéþìáôá á‰ô™í, ðñßí a ô™í ðëïõôïëï-
ãéê™í öÜóåùí AíåëéóóïìÝíùí, Aíáãêáóè™óé íÜ
ô' AðáéôÞóùóé äéÜ âéáßùí ìÝóùí» êëð. Åsò ôü
«²Áñäçí» TîåôÜæïíôáé äéÜöïñá êïéíùíéêÜ æçôÞ-
ìáôá (ðåñß ðáéäåýóåùò, ðïëéôéê™í, Aíáñ÷ßáò,
êïéíùíéê\ò ïsêïíïìßáò, Aåñãßáò êëð.) Tðéðïë\ò
…ìùò êáß ëáúê™ò18.
Ô¨ 1889 ‚ Äñáêïýëçò ðáñÝóôç åsò ôü Ðá-
ñéóéíüí äéåèíÝò óïóéáëéóôéêüí óõíÝäñéïí, ›ò Aíôé-
ðñüóùðïò öáßíåôáé ô\ò Añ÷ïìÝíçò ôüôå Uëëç-
íéê\ò Tñãáôéê\ò æõìþóåùò.
Ô¨ 1890 Tîåäüèç Šðü ôïˆ Ó. ÊáëëÝñãç _
Töçìåñßò «ÓïóéáëéóôÞò», ô¨ äÝ 1891 Šðü ôïˆ
Ã. ×áéñÝôç _ «Êïéíùíßá» Tðß ôéíá ÷ñüíïí. ’Áì-
öüôåñáé AðÞ÷ïõí ôÜò Añ÷Üò ôïˆ «²Áñäçí».
’Áðáñ÷áß êåöáëáéïêñáôéê\ò Tîåëßîåùò19
ÔÞí ãåíéêÞí êñáôéêÞí ðïëéôéêÞí êáôÜóôáóéí
ô\ò ôåëåõôáßáò äåêáåôçñßäïò ôïˆ ðáñåëèüíôïò
ás™íïò ðáñáêïëïõèår êáß ôü êïéíùíéêüí æÞôçìá.
’Çñåìår äçëáäÞ20. ‘Ï ’Å. ’Åìðåéñrêïò ãñÜöåé
(«‘Ç ðñþôç ÌáÀïõ êáß át Tñãáôéêáß êëÜóåéò»,
 Ì Á
102 Å ÑÙ
É
ÁÖ
«Ðáñíáóóüò», ôüì. 13 [1890] óåë. 280): «Íáß
ìÝí ‚ìïëïãïˆìåí …ôé ðáñ' _ìrí ôÜ TñãáôéêÜ æç-
ôÞìáôá åsóßí …ëùò Aêßíäõíá, äéüôé êáß ‚ Añéèìüò
ô™í Tñãáô™í åyíáé TëÜ÷éóôïò Tí ‘ÅëëÜäé êáß _
ðïëë™í Tñãáô™í äåïìÝíç âéïìç÷áíßá åŠñßóêåôáé
Aêüìç Tí óðáñãÜíïéò, ôÜ ä' Têôåëïýìåíá ðáñ'
_ìrí äçìüóéá êáß säéùôéêÜ ìåãÜëá Vñãá Aðáó÷ï-
ëïˆóé äõóôõ÷™ò êáôÜ ôü ðëåróôïí Aëëïäáðïýò
TñãÜôáò, Aëë' _ ðáñïˆóá êáôÜóôáóéò áôç äÝí
äýíáôáé âåâáßùò íÜ TîáêïëïõèÞóg, Tð' Cðåéñïí,
êáß Tëðßò ŠðÜñ÷åé …ôé _ âéïìç÷áíßá êáß _ ãåùñ-
ãßá _ì™í èÜ Tðåêôáè™óéí, ‚ ä' Añéèìüò ô™í Tñ-
ãáô™í èÜ ðïëëáðëáóéáóèj, žóôå _ ðáñ' _ìrí
ãí™óéò ô™í Aëëá÷ïˆ óõìâáéíüíôùí êáß _ ìåëÝ-
ôç ô™í ðïëõåéä™í Tñãáôéê™í æçôçìÜôùí öåß-
ëåé, íïìßæïìåí, í' Aðáó÷ïëj ôïýò Bñìïäßïõò, …-
ðùò ïôù ðñïåôïéìáóèj ‚ìáëÞ _ ‚äüò äéÜ ô\ò
êáß ðáñ' _ìrí ðáñáäï÷\ò ô™í ðñïüäùí, áwôéíåò
ãßíïíôáé ðáñ' Cëëïéò Vèíåóé äåêôáß êáß ìÞ Têôåèj
ôü êñÜôïò _ì™í åsò ôüí Tê ô™í Tñãáôéê™í æç-
ôçìÜôùí ðñïåñ÷üìåíïí ðïëëÜêéò äåéíüí óÜëïí,
ðñüò …í ðáñáóõñüìåíá ôÜ Añôéðáã\ ðñü ðÜíôùí
êñÜôç äýíáíôáé íÜ Šðïóô™óé ðïëëÜò æçìßáò».
’Áñ÷ïìÝíïõ ôïˆ ás™íïò ìáò Aíáöáßíåôáé ðÜ-
ëéí TñãáôéêÞ ôéò êßíçóéò. ‘Ï Äñáêïýëçò Têäßäåé
ôÞí «²Åñåõíáí» Tí ’Ïîöüñäg (1901), ‚ äïëïöï-
íçèåßò Ìáñríïò ’Áíôýðáò (êáê™ò Aíáãñáöüìåíïò
›ò ðñ™ôïò óïóéáëéóôÞò Tí ‘ÅëëÜäé) ôÞí «’ÁíÜ-
óôáóéí» Tí ’Áñãïóôïëߤ (1905-06), ôü ðñùôï-
óôáôïˆí ’Åñãáôéêüí êÝíôñïí ôïˆ Âüëïõ ôüí
«’ÅñãÜôçí» (1908/09), ‚ Í. Ãéáííéüò ôüí «’Åñ-
ãÜôçí» Tí Êùíóôáíôéíïõðüëåé (1910), ‚ìÜò íÝ-
ùí (Ä. Êüêêéíïò) ôü «ÌÝëëïí» (1908), ‚ Ð.
Ãéáííüðïõëïò ôüí «Êïéíùíéóìüí» (1910) Tí ’Á-
èÞíáéò, ‚ Äñáêïýëçò ôÞí «²Åñåõíáí» Tí ’ÁèÞ-
íáéò (1911), ôü Tñãáôéêüí óõíäéêÜôïí _ ²Áìõíá
ôÞí «²Áìõíáí» (1912) ›óáýôùò Tí ’ÁèÞíáéò, ‚
Óýíäåóìïò ô™í Tñãáôéê™í ôÜîåùí ô\ò ‘ÅëëÜäïò
ôÞí «’ÏñãÜíùóéí» (1914/15) êëð. Åsò ôüí
Íïõì@í äéåîÜãåôáé óïâáñÜ êïéíùíéêÞ óõæÞôçóéò
aäç Aðü ô™í ðñþôùí ôïõ Tô™í (1903), säßùò …-
ìùò ìåôÜ ôÞí Vêäïóéí ôïˆ Êïéíùíéêïˆ æçôÞìá-
ôïò (1907) ôïˆ Óêëçñïˆ, ìåôáîý ô™í Í. Ãéáí-
íéïˆ, Ð. Âáóéëéêïˆ, Äåëìïýæïõ, ²Éäá, Ñáì@,
ÐïõëçìÝíïõ êëð. Åsò ôüí «ÑéæïóðÜóôçí» ôïˆ
ÖéëáñÝôïõ óõíáíô™ìåí (1909) ðïëëÜ Cñèñá ôïˆ
Äñáêïýëç. ‘Ï ’Á.Ô. Ìðáóé@ò ŠðÝâáëåí åsò ôÞí
ÂïõëÞí ðñïôÜóåéò íüìùí êïéíùíéêïˆ äéáöÝñïíôïò
(âë. «Ôñårò ðñïôÜóåéò íüìùí êïéíùíéêïˆ Tíäéá-
öÝñïíôïò» 1910). ‘Éäñýïíôáé ôÝëïò AñêåôÜ T-
ðáããåëìáôéêÜ óùìáôårá21, ìåñéêÜ ìÝ ôáìårá Aë-
ëçëïâïçèåßáò. ‘Õðü ôïˆ Ö. ÍÝãñç, åsóçãårôáé
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
(1901) ‚ íüìïò ÂÙÌÁ´ «ðåñß ðåñéèÜëøåùò ô™í
Tí ôïrò ìåôáëëåßïéò êáß ìåôáëëïõñãåßïéò ðáèüí-
ôùí êáß ô™í ïsêïãåíåé™í á‰ô™í». (Âë. Á´ óåë.
272, ´ óåë. 358 óçì. 2).
ÊáôÜ ôüí ÷åéì™íá ôïˆ 190822 át óõíôå÷íßáé
’Áèçí™í ðñïêåéìÝíçò íÝáò öïñïëïãßáò äéáìáñôý-
ñïíôáé Tíôüíùò ðñüò ôÞí êõâÝñíçóéí êáß ôÞí âïõ-
ëÞí. «Ìüíïí äéÜ ô\ò ðåñéêïð\ò ô™í ãíùóô™í ðå-
ñéôô™í ôïˆ ðñïûðïëïãéóìïˆ Tîüäùí... êáëõöèÞóïí-
ôáé ôÜ ôõ÷üí Tëëåßììáôá êáß ï‰÷ß äéÜ ô\ò Tðéâïë\ò
íÝùí öüñùí åsò âÜñïò ô™í ìÞ äõíáìÝíùí ðëÝïí íÜ
AíèÝîùóéí Tñãáôéê™í êáß Tðáããåëìáôéê™í ôÜîå-
ùí». Ôü øÞöéóìá ôïˆôï, öÝñïí ôÜò ŠðïãñáöÜò 28
ðñïÝäñùí óõíôå÷íé™í, ^êïëïýèçóåí Xôåñïí ðñüò
ôüí âáóéëÝá ôüí ÖåâñïõÜñéïí ôïˆ 1909.
‘Ç ôïéáýôç ëáúêÞ TîÝãåñóéò Tîçðëþèç êáß
åsò Cëëáò ðüëåéò, Âüëïí, ÐÜôñáò, ËÜñéóáí êëð.,
át ‚ðïráé añ÷éóáí íÜ óõíåííï™íôáé ìåôÜ ôïˆ ÊÝí-
ôñïõ. Ôü Tñãáôéêüí êÝíôñïí ôïˆ Âüëïõ ìÜëéóôá
ðïëëá÷™ò TðñùôïóôÜôçóåí åsò ôÞí êïéíùíéêÞí
êßíçóéí ô™í ÷ñüíùí Têåßíùí, ït äÝ Äåëìïˆæïò,
ÓáñÜôóçò, ÆÜ÷ïò, Ôñéáíôáöõëëüðïõëïò, Ðåôé-
ìåæ@ò, ÂáìâÝôóïò êëð. äéÜ ô™í êïéíùíéê™í äéá-
ëÝîåùí á‰ô™í Tí ô¨ Tñãáôéê¨ ÊÝíôñ¤ ôïˆ Âü-
ëïõ, ït äÝ äýï ðñ™ôïé ðáñáëëÞëùò êáß äéÜ ô\ò
äéäáóêáëßáò ôùí Tí ô¨ Ðáñèåíáãùãåߤ Âüëïõ
(1908-1911), ðñïåêÜëåóáí ôÞí ãíùóôÞí äßêçí
ôïˆ Íáõðëßïõ ðåñß óïóéáëéóôéê\ò Aíáñ÷éê\ò, êáß
Aèåúóôéê\ò ðñïðáãÜíäáò23.
ÔÜò ëáúêÜò ôáýôáò äéáìáñôõñßáò Tðçêïëïý-
èçóåí _ óõíåííüçóéò óôñáôïˆ êáß óôüëïõ. ‘Ç 15ç
Á‰ãïýóôïõ 1909 Tóçìåßùóå ôü ôåëåõôárïí êôý-
ðçìá êáôÜ ôïˆ êáôáññÝïíôïò óõóôÞìáôïò, _ äÝ
14ç Óåðôåìâñßïõ 1909 ðåñéÝâáëå äéÜ ô\ò ëáúê\ò
Tìðéóôïóýíçò ôü óôñáôéùôéêüí Aíïñèùôéêüí T-
êåríï êßíçìá. Ðáíôá÷ïˆ äéåâéâÜæïíôï øçößóìá-
ôá ôïˆ TñãáæïìÝíïõ ëáïˆ ðñüò ôüí óýíäåóìïí24.
‘Ç AíåðÜñêåéá …ìùò ôïˆ óôñáôéùôéêïˆ óõí-
äÝóìïõ ðñüò êáèïñéóìüí ô™í Tðåéãüíôùí ìåëç-
ìÜôùí ô\ò TðáíáóôÜóåùò êáôåäåß÷èç ôá÷Ýùò.
ÄéÜ ô™í óõíÞèùí ëÝîåùí Têçñýóóåôï ìÝí ðÜëéí
_ Aíüñèùóéò óôñáôïˆ êáß óôüëïõ, äçìïóßùí Šðç-
ñåóé™í, ïsêïíïìéê™í êëð., ‚ äçìéïõñãüò …ìùò
íïˆò, ‚ ‚ðïrïò èÜ Väéäå óÜñêá åsò ôÜò AñêåôÜ ›-
ñßìïõò ðëÝïí säÝáò ôáýôáò äÝí åŠñßóêåôï.
‘Ï Óýíäåóìïò Tí ôj Aìç÷áíßI ôïõ ìåôåêÜ-
ëåóå ôüôå Tê ÊñÞôçò ôüí ÂåíéæÝëïí25. Åsò ôüí
ðñïãñáììáôéêüí ëüãïí ôïõ ô\ò 5çò Óåðôåìâñß-
ïõ 1910 Vëåãåí ïôïò ó÷åôéê™ò ðñüò ôü êïéíù-
íéêüí æÞôçìá ô\ò ÷þñáò, «’Áäéáöïñßá TíôåëÞò
ðñüò ôÜò TñãáôéêÜò êáß AãñïôéêÜò ôÜîåéò: Aðï-
ôÝëåóìá V÷ïõóá ôü íÜ TîÜðôùíôáé åsò Tðéêßíäõ-

ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÊÁËÉÔÓÏÕÍÁÊÉÓ (1888-1982)
íïí ðïëëÜêéò Aíôáãùíéóìüí, _ Aíôßèåóéò ìåôáîý
êåöáëáßïõ êáß Tñãáóßáò, ìåôáîý säéïêôÞôïõ êáß
êáëëéåñãçôïˆ, Tî Cëëïõ Vëëåéøéò ðÜóçò ïsêïíï-
ìéê\ò ðïëéôéê\ò Tê ìÝñïõ ôïˆ êñÜôïõò, Aðïâëå-
ðïýóçò åsò ôÞí AíÜðôõîéí êáß Tíßó÷õóéí ô™í ðá-
ñáãùãéê™í ô\ò ÷þñáò äõíÜìåùí. Äçìïóéïíïìé-
êÞ ðïëéôéêÞ, côéò ðñüò Aíôéìåôþðéóéí ô™í Aðáý-
óôùí TëëåéììÜôùí êáôÝöåõãåí Aíåðéóôçìüíùò,
êáß Tìðåéñéê™ò åsò ôÞí á‹îçóéí ôÞí ŠðåñâÜëëïõ-
óáí ô™í TììÝóùí öüñùí, äé' £í ôÜ äçìüóéá âÜ-
ñç Tðéðßðôïõóéí Tðß ô™í AðïñùôÝñùí ôÜîåùí äõ-
óáíáëüãùò ðñüò ôÜò äõíÜìåéò á‰ô™í».
ÔÜò AíôéëÞøåéò ôïõ ôáýôáò TîÝèçêåí ‚ Âå-
íéæÝëïò êáß åsò ôÞí Tí ÈåóóáëßI êáôÜ ôüí ÍïÝì-
âñéïí 1910 ðåñéïäåßáí ôïõ: «‘Ç êõâÝñíçóéò ô\ò
’Áíïñèþóåùò èÜ ìåñéìíÞóg êáß ðåñß ô™í âéïìç-
÷áíéê™í Tñãáóé™í, Tîáóöáëßæïõóá äéÜ íüìïõ ôÞí
ôå Šãåßáí ô™í Tí ôïrò Tñãïóôáóßïéò êáß ñõèìßæïõ-
óá ðñïóçêüíôùò ôü æÞôçìá ô™í Tðáããåëìá-
ôéê™í êéíäýíùí, ïwôéíåò ðñÝðåé íÜ åyíáé åsò âÜñïò
ôïˆ Tñãïäüôïõ, Tö' …óïí äÝí aèåëåí Aðïäåé÷èj …-
ôé ïôïé ðñïåêëÞèçóáí Tê ðôáßóìáôïò ôïˆ TñãÜ-
ôïõ», êáß åsò ôÞí äéðë\í AíáèåùñçôéêÞí âïõëÞí
(19 Ìáñô. 1911) óõæçôïõìÝíïõ ôïˆ 17 Cñèñïõ
ôïˆ ÓõíôÜãìáôïò. Ôüôå ìÜëéóôá AðÝêñïõóå êïé-
íùíéóôéêÜò ôÜóåéò Aðïäïèåßóáò åsò á‰ôüí: «...´Ï-
ôå íïìßæåé …ôé _ äýíáìéò ôïˆ Aóôéêïˆ êáèåóô™-
ôïò åyíáé íÜ ìÞ âëÝðg ðáíôÜðáóé ôüí êßíäõíïí,
‚ ‚ðïrïò TðÝñ÷åôáé êáôÜ ôüí åsêïóôüí ás™íá Tðß
(;) ôÜ êÜôù, êßíäõíïí, ôüí ‚ðïrïí Xí ìÝóïí V÷åé
íÜ ðñïëÜâg, íÜ ðñïëáìâÜíg ôÜò TêñÞîåéò äéÜ ô\ò
Tãêáßñïõ têáíïðïéÞóåùò ô™í äéêáßùí Aîéþóåùí
ô™í ôÜîåùí Têåßíùí ô™í Tñãáô™í ô™í AðïêëÞ-
ñùí ô\ò êïéíùíßáò...»26.
ύôùò Tôßèåíôï át âÜóåéò ô\ò Tñãáôéê\ò
ðñïóôáôåõôéê\ò êáß Aóöáëéóôéê\ò íïìïèåóßáò27,
Vêôïôå óõìðëçñïýìåíáé êáß ðñüò ôÞí Tðï÷Þí
óõã÷ñïíéæüìåíáé ìÝ÷ñé ôïˆ TðéóÞìïõ äéåèíïˆò Tñ-
ãáôéêïˆ óõíåäñßïõ ô\ò Ãåíïýçò (’Éïýíéïò 1920).
Óõã÷ñüíùò ó÷åäüí äéåññõèìßæåôï êáß ôü Aãñïôé-
êüí æÞôçìá28, âñáäýôåñïí äÝ ëßãïí êáß _ öïñï-
ëïãéêÞ ðïëéôéêÞ ôïˆ ÊñÜôïõò TëÜìâáíå êïéíù-
íéêþôåñïí ÷áñáêô\ñá29.
’Áö' UôÝñïõ äÝí Vðáõóáí ï‹ôå ït TñãÜôáé
óõìðëçñïˆíôåò êáß óõãêåíôñïˆíôåò ôÜò óõíôå-
÷íéáêÜò, ëéãþôåñïí äÝ ðþò êáß ôÜò óõíåôáéñé-
óôéêÜò êáß êïììáôéêïðïëéôéêÜò ñãáíþóåéò
ôùí30. Åsò ôÞí êßíçóéí á‰ô™í ôáýôçí TâïÞèçóÜí
ðùò êáß Aðü ôïýò «Êïéíùíéïëüãïõò»31, ït ‚ðïr-
ïé Tôüíéóáí åsò á‰ôÞí ôüí Tîåëéêôéêüí ÷áñáêô\-
ñá êáß Tê ô™í ‚ðïßùí Añêåôïß (’Áñáâáíôéíüò,
Ðáðáíáóôáóßïõ, Ðåôéìåæ@ò êëð.) åy÷ïí aäç T-
Ì Á
Å ÑÙ 103
É
ÁÖ
êëå÷è\ ðëçñåîïýóéïé ô\ò ´ ’Áíáèåùñçôéê\ò
Âïõë\ò32. Ôüí ÌÜñôéïí ôïˆ 1910 óõíåóôÞèç ôü
’Åñãáôéêüí ÊÝíôñïí ’Áèçí™í, óõã÷ñüíùò äÝ êáß
‚ Óýíäåóìïò ô™í ’Åñãáôéê™í ÔÜîåùí ô\ò ‘Åë-
ëÜäïò ôïˆ Äñáêïýëç. Ô¨ 1911 Tøçößóèç Šðü U-
ôÝñïõ êáèáñ™ò óïóéáëéóôéêïˆ ‚ìßëïõ «Ðñüãñáì-
ìá-Êáôáóôáôéêüí Óïóéáëéóôéêïˆ ÊÝíôñïõ ’Á-
èçí™í»33. Åsò ôÞí ðñþôçí (Aêõñùèåßóçò ô\ò T-
êëïã\ò á‰ôïˆ åsò ôÞí äåõôÝñáí) AíáèåùñçôéêÞí
âïõëÞí (1910) åy÷åí Têëå÷è\ ‚ Ð. Äñáêïýëçò
ìåôÜ ôéíùí ‚ìïöñïíïýíôùí á‰ô¨34. ’Áðü ôïˆ
1913 êáß Uî\ò _ «Öåíôåñáóéüí» ô\ò Èåóóáëï-
íßêçò ðñïóðáèår óõãêÝíôñùóßí ôéíá …ëùí ô™í Uë-
ëçíéê™í óïóéáëéóôéê™í äõíÜìåùí, åsò Uíéáßáí óï-
óéáëéóôéêÞí ñãÜíùóéí êáß êüììá. Ô¨ 1915 T-
îåëÝ÷èçóáí Šðïäåé÷èÝíôåò Šð' á‰ô\ò äýï óïóéá-
ëéóôáß âïõëåõôáß (ÊïõñéÝë, Óßäåñéò). Ôüí ’Ïêôþ-
âñéïí ôïˆ 1918 óõí\ëèåí Tí ’ÁèÞíáéò-Ðåéñáéår ôü
ðñ™ôïí Ðáíåëëáäéêüí ’Åñãáôéêüí ÓõíÝäñéïí, ôü
‚ðïrïí TøÞöéóå ôü êáôáóôáôéêüí ô\ò ãåíéê\ò óõ-
íïìïóðïíäßáò ô™í Tñãáô™í ô\ò ‘ÅëëÜäïò. Ôüí
ÍïÝìâñéïí ôïˆ á‰ôïˆ Vôïõò óõí\ëèåí Tí Ðåéñáé-
år ôü Á´ Óïóéáëéóôéêüí ÓõíÝäñéïí, ôü ‚ðïrïí TøÞ-
öéóå ôÜò Añ÷Üò êáß ôü ðñüãñáììá ôïˆ óïóéáëé-
óôéêïˆ Tñãáôéêïˆ êüììáôïò ô\ò ‘ÅëëÜäïò35.
‘Ùóáýôùò äÝ êáß ìåãÜëáé Tñãáôéêáß Aðåñãß-
áé Vëáâïí ÷þñáí ïôùò _ Aðåñãßá ô™í ãáéáíèñá-
êïåñãáô™í Ðåéñáé™ò, ôïˆ 191336, _ Aðåñãßá ô™í
^ëåêôñïôå÷íéô™í (1916), ô™í ìç÷áíïõñã™í
Ðåéñáé™ò ô™í Äåêåìâñßïõ-’Éáíïõáñßïõ 1919,
192037 êëð. Át Aðåñãßáé (ãåíéêÞ ôïˆ 1919), V-
ãéíáí AöïñìÞ ìÜëéóôá íÜ Têôïðéóè™óéí Tðß ìá-
êñüí ôéíÝò Tê ô™í äéåõèõíüíôùí ôÜò óïóéáëéóôé-
êÜò Uíþóåéò (Ìðåíáñüãéáò êëð.)38.
‘Ï óïóéáëéóôéêüò êáß Tñãáôéêüò ôýðïò Aö' U-
ôÝñïõ («ÓïóéáëéóôéêÜ öýëëá», «²Áìõíá»
[1912], «Óïóéáëéóìüò», «Êïéíùíßá», «Ñéæï-
óðÜóôçò», «’Åñãáôéêüò ’Áãþí» êëð.) åŠñÝèç
ðÜíôïôå Tðß ðïäüò äéÜ ôÞí ðåñéöñïýñçóéí ô™í
êôçèÝíôùí aäç Tñãáôéê™í äéêáéùìÜôùí39.
Ôüí ÍïÝìâñéïí ôïˆ 1919 täñýèç Tí ’ÁèÞíáéò
‚ «Óïóéáëéóôéêüò µÏìéëïò Ãõíáéê™í»ÿ ôüí ’Éá-
íïõÜñéïí äÝ ôïˆ 1920 ‚ «Óýíäåóìïò ‘Åëëçíßäùí
ŠðÝñ ô™í äéêáéùìÜôùí ô\ò ãõíáéêüò»40.
²Åôóé äéáñê™ò Tîåëéóóüìåèá, âáäßæïìåí ðñüò
ôüí óõã÷ñïíéóìüí ô\ò êïéíùíéê\ò êáôáóôÜóåþò
ìáò ðñüò ôÞí ô™í äõôéêïåõñùðáúê™í êñáô™í. Ôü
Tìðüñéïí, _ ãåùñãßá, _ âéïìç÷áíßá, _ íáõôéëßá,
Aíáðôýóóïíôáé, êåöáëáéïêñáôïˆíôáé, åsóÜãïíôáé
íÝáé ôåëåéüôåñáé ìÝèïäïé Tñãáóßáò êáß Aðïäïôéêü-
ôçôïò á‰ô\ò. ’Áíáëüãùò âáßíåé êáß _ TîÝëéîéò åsò
ôÞí äçìéïõñãßáí ô™í ôÜîåùí êáß ô™í íÝùí êï-
 Ì Á
104 Å ÑÙ
É
ÁÖ
óìïèåùñé™í, ôÞí ðñïôÝñáí ìáò äÝ êïéíùíéêÞí
óôáóéìüôçôá äéáäÝ÷åôáé _ ïsêïíïìéêÞ TîÝëéîéò
êáß _ Tðß ôáýôçò óôçñéæïìÝíç ðíåõìáôéêÞ, èñç-
óêåõôéêÞ, êïéíùíéêÞ êëð. ðñüïäïò êáß íåùôÝñá
íïïôñïðßá ôïˆ ëáïˆ ìáò. Âáßíïìåí ðñüò ôüí Tê-
äçìïêñáôéóìüí, ‚ ‚ðïrïò äÝí óçìáßíåé êáôÜðôù-
óéí ôïˆ ãåíéêïˆ TðéðÝäïõ ô\ò Tðï÷\ò ìáò, AëëÜ
ôï‰íáíôßïí ôÜóéí …ðùò ‚ ðïëéôéóìüò ô\ò Añéóôï-
êñáôéê\ò ôÜîåùò Tîáðëùèj êáß åsò ôïýò ðïë-
ëïýò. Ôïˆôï ìáñôõñår _ ðñüôõðïò AôïìéóôéêÞ äç-
ìïêñáôéêÞ êáôåýèõíóéò ô\ò ‘Åëâåôßáò. Âáßíïìåí
ðñüò ôÞí Aíáãíþñéóéí, AðïêáôÜóôáóéí êáß ÷åé-
ñáöÝôçóéí ô\ò Tñãáóßáò, ðéèáí™ò äÝ ‚ åsêïóôüò
ásþí íÜ ‚äçãÞóg åsò ôÞí êïéíùíßáí Têåßíçí, åsò
ôÞí ‚ðïßáí ðåñß ô\ò Aîßáò UêÜóôïõ Aíèñþðïõ èÜ
ìáñôõñår _ Tñãáóßá ôïõ êáß ôü AðïôÝëåóìÜ ôçò.
ϋôå ðáôñéáñ÷éêÞí, ï‹ôå êáèáñ™ò Aãñïôé-
êÞí äõíÜìåèá íÜ öáíôáóè™ìåí ôÞí ìåëëïíôéêÞí
êïéíùíßáí ìáò. Ìåôáîý äÝ ô\ò óôñáôïêñáôéê\ò
êáß ô\ò Tìðïñï-êåöáëáéïêñáôéê\ò, Aóöáë™ò
ðñÝðåé íÜ ðñïôéìçèj _ êïéíùíßá ô\ò Tñãáóßáò,
ôïˆ ðíåýìáôïò, ôïˆ ÷áñáêô\ñïò, ô\ò ^èéê\ò äéá-
ðáéäáãùãÞóåùò ôïˆ ëáïˆ ìáò.
Áôç åyíáé _ ìåëëïíôéêÞ êïéíùíßá ô™í Aí-
èñùðßíùí êïéíïôÞôùí.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Maurer, Das griechische Volk 1835ÿ Ð. Êáëëéã@,
‘Ç TîÜíôëçóéò ô™í êïììÜôùí, aôïé ^èéêÜ ãåãïíüôá ô\ò êïé-
íùíßáò ìáò 1842 (Aíåäçìïóéåýèç åsò ÌåëÝôáò êáß ëüãïõò
Têäéäüì. Šðü Ã.Ð. Êáëëéã@ 1899 É óåë. 483)ÿ ÌÜìïõêá,
ÔÜ êáôÜ ôÞí AíáãÝííçóéí ô\ò ‘ÅëëÜäïò 1839-1852. Ìáí-
óüëá, Ðïëéôåéïãñáöéêáß ðëçñïöïñßáé ðåñß ‘ÅëëÜäïò 1867ÿ
Í. Äñáãïýìç, ‘Éóôïñéêáß AíáìíÞóåéò (´ Vêä.) 1879ÿ ’Á.
‘ÉäñùìÝíïõ, ’É. Êáðïäßóôñéáò 1900ÿ ’Á. Ìáêê@, ‘Ç Tí ôïrò
äçìïóßïéò ïsêïíïìéêïrò äñ@óéò ôïˆ Êáðïäéóôñßïõÿ (Äçìïóé-
åýóåéò öñïíôéóôçñßïõ äçìïóßáò ïsêïíïìßáò êáß óôáôéóôéê\ò
’Á. ’ÁíäñåÜäïõ, Añéèì. 2) 1910ÿ ’É. ÔóáããÜñç, ÓõìâïëÞ åsò
ôÞí äçìïóéïíïìéêÞí tóôïñßáí ô\ò ’ÅðáíáóôÜóåùò (Tê ô™í
Cíùí äçìïóéåýóåùí ’Á. ’ÁíäñåÜäïõ Añéè. 13) 1917ÿ W.
Sombart, Die deutsche Volks-wirtschaft im 19. (und 20.)
Jahrh. 1919ÿ Äáìéáíïˆ Êõñéáæ\, Zur Entwicklung des
Gewerbes im heutigen Griechenland 1916; âë. ôÝëïò ôÜò
Šðü ôïˆ E. Bétant ãáëëéóôß äçìïóéåõèåßóáò TðéóôïëÜò ôïˆ
Êáðïäßóôñéá (4 ôüì. 1839), Uëëçíéóôß äÝ ìåôáöñáóèåßóáò
Šðü Ì. Ó÷éí@ (1841/43).
2. Êáßôïé _ ӈñïò ìåôÜ ô™í Šðåñ÷éëßùí ãïëåôô™í ôçò
ô¨ 1832 êáß ìåôÜ ôïˆ 25-30000 øõ÷™í ðëçèõóìïˆ ôçò
TðñùôïóôÜôåé åsò ôü Tìðüñéïí êáß ôÞí âéïôå÷íßáí. Âë. Êõ-
ñéáêßäïõ, ‘Éóôïñßá ôïˆ óõã÷ñüíïõ ‘Åëëçíéóìïˆ Á (1892)
óåë. 444ÿ ’Á. Ìáêê@í, óåë. 54. ‘Ï ’Á. Ìáêê@ò AðÝäåé-
îåí ›ò Aâáóßìïõò ðïëëÜò ìïìöÜò êáôÜ ô\ò äçìïóéïíï-
ìéê\ò ðïëéôéê\ò ôïˆ Êáðïäßóôñéá. ϐôïò Cí êáß äÝí åy÷åí
TðéóôçìïíéêÞí ïsêïíïìéêÞí ìüñöùóéí, …ìùò êáôþñèùóå
äéÜ ô™í Aäéáêüðùí Tíåñãåé™í ôïõ íÜ AðïôñÝøg ôü ïsêïíï-
ìéêüí íáõÜãéïí, äéÜ ô™í êáôÜ ôü èÝñïò ôïˆ 1828 ðáñá-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ó÷åèåéó™í ðñïêáôáâïë™í äáíåßùí êáß óõíäñïì™í Tê Ñùó-
óßáò êáß Ãáëëßáò.
3. ‘Ùò Aãñïôéêüí, ›ò Aöïñ™í äçëáäÞ ôÞí ñýèìéóéí ô\ò
êôÞóåùò ôïˆ Aãñïôéêïˆ TäÜöïõò êáß ôÞí ñýèìéóéí ô™í ó÷Ý-
óåùí ô™í säéïêôçô™í êáß êáëëéåñãçô™í, êáß åsäéêþôåñïí
›ò óôáöéäéêüí, AíåöÜíç êáß ðáñ' _ìrí ôü êïéíùíéêüí æÞ-
ôçìá Tíùñßôáôá. ‘Ç êáôÜ ô\ò ôñéáíäñßáò Á‰ã. Êáðïäß-
óôñéá, Èåïä. Êïëïêïôñþíç êáß ’ÉùÜííïõ ÊùëÝôôç Aíôé-
ðïëßôåõóéò, åsò ôÞí Tí ²Áñãåé (18 Íïåìâñ. 1831) óýíïäïí
á‰ô\ò, ðñïåêÞñõîåí å‰ñýôáôïí êáß Tðáãùãüí ðñüãñáììá
óõìðåñéëáìâÜíïí êáß ôÞí äéáíïìÞí Tèíéê™í ãáé™í. Âë.
ÊñÝìïõ-ÐïëõæùÀäïõ, ÃåíéêÞ ‘Éóôïñßá ôüì. Ä´ (1890) óåë.
986. Ðñâë. êáß ôüí ðåñß ðñïéêïäïôÞóåùò ô™í ‘Åëëçíéê™í
ïsêïãåíåé™í íüìïí ô\ò 26 ÌáÀïõ 1835, ›ò êáß ôüí íüìïí
ÕËÁ´ ô\ò 25 Ìáñôßïõ 1871, ðåñß äéáíïì\ò êáß äéáèÝóå-
ùò ô\ò Tèíéê\ò ã\ò. ‘Ï Ðïíçñüðïõëïò ŠðÝâáëå ó÷Ýäéïí
äéáíïì\ò åsò ôÜò ŠðïëïãéæïìÝíáò 68.000 ïsêïãåíåßáò ãå-
ùñã™í 100 óôñåììÜôùí ã\ò åsò UêÜóôçí ðñüò 30 Äñá÷-
ì. ôü óôñÝììá. Ôü ðïóüí ôïˆôï èÜ Têðëçñþíåôï åsò 30 V-
ôç ìåôÜ ôüêïõ 6%.
‘Ï Á‰ãÝñçò Ìáñ\ò ðáñáôçñår, uóùò ñè™ò, …ôé ‚ A-
ãþí ô™í Tí ‘ÅëëÜäé óïóéáëéóô™í Vðñåðå í' Añ÷ßóg Aðü ôÜò
AíÜãêáò ô™í Aãñïô™í ô\ò ‘ÅëëÜäïò («Ït óïóéáëéóôáß êáß
át Tí ‘ÅëëÜäé AëÞèåéáé», «ÃñÜììáôá» É [1911-12] óåë.
317). ‘Ï äÝ Ä. Âïãéáæë\ò (Ôü Aãñïôéêüí æÞôçìá åsò ôüí
íïìüí ÔñéêêÜëùí Cí. Vô.) ëÝãåé: «Cò ôü åuðùìåí öáíåñÜ
êáß îÜóôåñá, ôü ðñüò ìðïëóåâéêéóìüí ðñïóöïñþôåñïí Väá-
öïò åyíáé _ Èåóóáëßá êáß ït Èåóóáëïß AêôÞìïíåò êáëëéåñ-
ãçôáß (êïëë\ãïé, ðñü ðáíôüò äÝ ðáñáêåíôÝäåò Tðáããåëìá-
ôßáé êáß ðáñáêåíôÝäåò êáëëéåñãçôáß)».
4. Ðáñáäüîùò ôü Šðü ô™í Tí Íáõðëߤ Tðáíáóôáô™í
(1.2.1862) Vããñáöïí ðñüò ôÜò Tããõçôñßáò äõíÜìåéò (Âë.
ôïˆôï åsò Êõñéáêßäçí, Víè. Aíùô. ôüì. Â. [1894] óåë. 136)
ï‰äÝí ðáñÜðïíïí êïéíùíéê\ò Aóõíôáîßáò ðåñéåëÜìâáíå.
5. ‘Ï Ðáðáññçãüðïõëïò Vãñáöå ô¨ 1887 (‘Éóôïñ.
‘Åëëçí. ²Åèíïõò Å´ôüì. [1903] óåë. óô.): «’Áðü ôïˆ èá-
íÜôïõ ëïéðüí ôïˆ ÊõâåñíÞôïõ, ôü ‘Åëëçíéêüí ²Åèíïõò a
åsêj êáß ›ò Vôõ÷åí a ï‰äüëùò TêõâåñíÞèç». Âë. êáß Á´
ôüì. (1903) óåë. 28.
6. ÌåôÜ ôü 17 Cñèñïí ôïˆ só÷ýïíôïò óõíôÜãìáôïò, ôü
Aãñïôéêüí æÞôçìá Tññõèìßóèç íïìïèåôéê™ò äéÜ ðÝíôå äéá-
ôáãìÜôùí 2466-2470 ô\ò Tí Èåóóáëïíßêg ðñïóùñéí\ò
êõâåñíÞóåùò ô™í ‚ðïßùí _ só÷ýò (ìåôÜ ôñïðïðïéÞóåùí A-
öïñùó™í ôÞí ðáëáéÜí ‘ÅëëÜäá), TðåîåôÜèç êáè' Eðáí ôü
êñÜôïò äéÜ ôïˆ Aãñïôéêïˆ íüìïõ 1072 (1917). ϐôïò ðÜ-
ëéí TôñïðïðïéÞèç äéÜ ôïˆ íüìïõ 1686 (1919) äéÜ íÜ óõ-
óôçìáôïðïéçèj êáß óõìðëçñùèj ìåôÜ ôáˆôá _ ìÝ÷ñé ôïˆ-
äå só÷ýïõóá AãñïôéêÞ íïìïèåóßá åsò ôüí íåþôåñïí Aãñïôé-
êüí íüìïí 2052 (1920) êáß ôüí ðåñß Tîáãïñ@ò ô\ò êõñéü-
ôçôïò Tìöõôåõôéê™í êôçìÜôùí êáß óõìðëçñþóåùò ôïˆ A-
ãñïôéêïˆ íüìïõ 2052 íüìïí 2189 (1920), êáôáñãÞóáíôáò
ð@óáí ôÞí ðñü á‰ô™í só÷ýïõóáí AãñïôéêÞí íïìïèåóßáí. Âë
Âïãéáæë\, ’ÁãñïôéêÞ êáß TðïéêéóôéêÞ íïìïèåóßá Á´ (1912-
1919). 1919, ´ (1919-1920) 1920ÿ Ê. Êáñïýóïõ, Êá-
ôåýèõíóéò ô\ò Aãñïôéê\ò ðïëéôéê\ò 1914 óåë. 5. Âë. êáß
óåë. 40. óçì. 1.
Äýï ãí™ìáé AíôéìÜ÷ïíôáé óÞìåñïí åsò ôÞí AãñïôéêÞí
ðïëéôéêÞí ôïˆ ÊñÜôïõò. ‘Ç ìßá èåùñår ôü Aãñïôéêüí æÞ-
ôçìá ›ò êáèáñ™ò ãåùñãéê\ò öýóåùò («_ ãåùñãßá ðñ™-
ôïí êáß Vðåéôá ït Aãñüôáé»), _ Cëëç ›ò êïéíùíéêüí («ðñ™-
ôïí ït Aãñüôáé êáß Vðåéôá _ ãåùñãßá»). ’Áíáëüãùò ðñüò
ôÜò AíôéëÞøåéò ôáýôáò óõìâáäßæåé êáß _ ôçñçôÝá ðïëéôé-

ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÊÁËÉÔÓÏÕÍÁÊÉÓ (1888-1982)
êÞ. ‘Ç ìåñßò ô™í öéëåëåõèÝñùí öáßíåôáé äéáôåèåéìÝíç ðå-
ñéóóüôåñïí ðñüò ôÞí äåõôÝñáí ãíþìçí (êïéíùíéêüí æÞôçìá
ôü Aãñïôéêüí), Aöïˆ Cëëùò ôå êáß Tðéóôçìïíéê™ò åyíáé Aì-
öéóâçôÞóéìá ôÜ Tðé÷åéñÞìáôá ô\ò ðñþôçò.
7. Êáß ‚ Ã. Óêëçñüò, (ÔÜ óýã÷ñïíá ðñïâëÞìáôá ôïˆ
Uëëçíéóìïˆ 1919 óåë. 98) ìÝ êÜðïéá ŠðåñâïëÞ ãñÜöåé:
«ÓÝ ì@ò ôü êïéíùíéêü ðåñéâÜëëïí ôÜ ôåëåõôárá Uêáôü ÷ñü-
íéá äÝí Cëëáîå êáèüëïõ! ²Åìåéíå ðÜíôïôå ìéêñïãåùñãéêü,
ìéêñïåìðïñéêü, ìéêñïâéïìç÷áíéêü, ìéêñïíáõôéêü».
8. Âë. Á´ óåë. 259-299. «‘ÅëëçíéêÞ TñãáôéêÞ ðñï-
óôáôåõôéêÞ êáß AóöáëéóôéêÞ íïìïèåóßá».
9. ‘Ç êïéíùíéêÞ áôç AðïóôïëÞ ôïˆ êñÜôïõò Tííïårôáé
›ò Uî\ò. Ôü íåþôåñïí êñÜôïò Tðåêôåßíåé ôÞí äñ@óéí êáß óõì-
ìåôï÷Þí á‰ôïˆ åsò BðÜóáò ôÜò ïsêïíïìéêÜò TêöÜíóåéò ôïˆ
âßïõ. ÄÝí ôÜò AðïññïöL …ìùò ôåëåßùò. Aëë' AöÞíåé åsò á‰-
ôÜò ôÞí Aíåîáñôçóßáí Têåßíçí, _ ‚ðïßá ô™í åyíáé Aíáãêáßá
äéÜ ôü êïéíüí óõìöÝñïí. Ôü ìÝãá æÞôçìá ô\ò Tðï÷\ò ôáý-
ôçò (ôñßôçò Tðï÷\ò, 1850 ìÝ÷ñé ô™í _ìåñ™í ìáò). ‘Ùò
ðñþôç èåùñçôÝá _ TìðïñïêñáôéêÞ êáôåýèõíóéò ôïˆ êñÜôïõò
16, 17 ásþí, ôÞí ‚ðïßáí Aêïëïõèår _ Tðï÷Þ ôïˆ ïsêïíïìé-
êïˆ öéëåëåõèåñéóìïˆ êáß Aôïìéêéóìïˆ a _ ôïˆ TëåõèÝñïõ Aí-
ôáãùíéóìïˆ 1789-1850, (só÷ýïõóá ðùò êáß ìÝ÷ñé óÞìåñïí)
åyíáé Aêñéâ™ò ‚ êáèïñéóìüò ôïˆ ‚ñßïõ ôïýôïõ ô\ò TðåìâÜ-
óåùò, ôü ‚ðïrïí AögñçìÝíùò äÝí äýíáôáé AëëÜ ï‹ôå êáß ðñÝ-
ðåé íÜ äéáãñáöj óôáèåñ™ò, Aöïˆ ôïˆôï öåßëåé íÜ ìåôáâÜë-
ëçôáé, Tîåëéóóüìåíïí ìåôÜ ô™í ãåíéê™í óõíèçê™í ôïˆ âßïõ,
ìåôÜ ô\ò ôå÷íéê\ò ô\ò ðáñáãùã\ò, ìåôÜ ô\ò ïsêïíïìéê\ò
êáôáóôÜóåùò. Åsò ôïˆôï Aêñéâ™ò Vãêåéôáé ôü êïéíùíéêüí
Víóôéêôïí ôïˆ ðïëéôéêïˆ, ôïˆ êïéíùíéïëüãïõ, ôïˆ íïìïèÝôïõ.
ËáìâÜíùí ïôïò Šð' ƒøéí ôÞí èåùñßáí, ôÞí ðïëéôéêÞí êáß
ïsêïíïìéêÞí TðéóôÞìçí, ôÞí tóôïñßáí, ôÜò ŠöéóôáìÝíáò ó÷Ý-
óåéò êáß AíÜãêáò, ôÜ óõãêåêñéìÝíá ãåãïíüôá, ÷áñÜæåé UêÜ-
óôïôå ôü êáôÜ ôÞí êñßóéí ôïõ Bñìüæïí …ñéïí. Âë. Á. Wag-
ner, Theoretische Sozialökonomik I (1907) óåë. 7. Âë. êáß
’Á. Óâþëïõ, ‘Ç êïéíùíéêÞ êáôåýèõíóéò ô\ò Tîåëßîåùò ôïˆ
ÊñÜôïõò Í.Å. (1920 óåë. 93).
10. ÔÜ êüììáôá ôáˆôá Têáëïˆíôï ïôù ƒ÷é äéüôé TîÝ-
íéæïí, AëëÜ äéüôé Tðåäßùêïí, äéÜ ô\ò Šö' UêÜóôïõ Aíôéðñï-
óùðåõïìÝíçò äõíÜìåùò, ôÞí ‚ñéóôéêÞí AðïêáôÜóôáóéí ô\ò
Uëëçíéê\ò sññåäÝíôáò êáß ôÞí âåëôßùóéí ô™í Tóùôåñéê™í
óõíèçê™í. ‘Ç ôÜîéò ô™í Öáíáñéùô™í äÝí Väñáóåí ›ò uäéïí
êüììá, Aëë' eôï äéáóêïñðéóìÝíç ðÜíôïôå ìåôáîý ô™í A-
íùôÝñù ôñé™í êïììÜôùí. Âë. Êõñéáêßäçí ´ óåë. 237,
Óêëçñüí, óåë. 101. Âë. êáß ôÞí íåùôÝñáí Tîéóôüñçóéí ôïý-
ôùí ôïˆ Ã. ’ÁóðñÝá, «ÔÜ êüììáôá êáß át äõíáóôåráé Tí
‘ÅëëÜäé (1820-1920)» åsò «ÍÝáí ‘ÇìÝñáí» 13 Á‰ãïý-
óôïõ 1920 êáß Uî\ò.
11. ‘Ç TðáíÜóôáóéò ôïˆ Ãïõä\ äÝí TóôñÝöåôï Aðï-
êëåéóôéê™ò êáô' ï‰äåíüò. ·Çôï TðáíÜóôáóéò …ëùí êáè' …-
ëùí, eôï TðáíÜóôáóéò ôïˆ Uëëçíéêïˆ ëáïˆ êáôÜ ôïˆ Uáõ-
ôïˆ ôïõ. ÔÜ ðñÜãìáôá ôïˆ Vèíïõò, ðïëéôéêÜ, êïéíùíéêÜ,
ïsêïíïìéêÜ, TèíéêÜ, ^èéêÜ, Vâáéíïí ïsêôñ™ò, ìÝ ìßáí ëÝîéí
á‰ôÞ _ Šðüóôáóéò ôïˆ êñÜôïõò åy÷åí Têìçäåíéóèj. Ôü A-
ðñï÷þñçôïí ôïˆôï TãÝííçóåí ›ò öõóéêÞí Aêïëïõèßáí ôÞí
ãåíéêÞí TðáíÜóôáóéí.
12. Âë. Êõñéáêßäçí, Víè' Aíùô. Á´ óåë. 386.
13. Âë. Ä. Êõñéáæ\, ‘Ç âéïôå÷íßá Tí ‘ÅëëÜäé Í.Á.É
(1917) 1 ôåˆ÷. Uî. ÆÞíùíïò, ‘Ï ïsêïíïìéêüò ðáñÜãùí Tí
ô¨ ðñïûðïëïãéóì¨ ô\ò ‘ÅëëÜäïò ôïˆ 1877.
14. ‘Ç óôáäéïäñïìßá ôïˆ Uíüò ás™íïò ‘Åëëçíéêïˆ âá-
óéëåßïõ ðáñïõóßáóå äýï äçìéïõñãéêÜò Tðï÷Üò. ÔÞí Tðï÷Þí
ôïˆ Ôñéêïýðç êáß ôÞí Tðï÷Þí ôïˆ ÂåíéæÝëïõ. ‘Ç ôñéêïõ-
Ì Á
Å ÑÙ 105
É
ÁÖ
ðéêÞ Tðï÷Þ eôï ðåñéóóüôåñïí êáñðïöüñïò åsò ðñÜîåéò. ‘Ç
ðñþôç ì@ëëïí ðïëéôéê™ò, _ äåõôÝñá êáß êïéíùíéê™ò Aíá-
ìïñöùôéêÞ. Äé' á‰ôü _ äåõôÝñá áôç èÜ Aðáó÷ïëÞóg _ì@ò
ðåñéóóüôåñïí Tíôáˆèá. ÐÜíôùò …ìùò ‚ Ôñéêïýðçò, žò ðï-
ôÝ TëÝ÷èç åsò ôÞí ÂïõëÞí (Èåïôüêçò), TîåâáñâÜñùóåí (=T-
îåðïëßôéóå) ôÞí ‘ÅëëÜäá, _ äÝ Tðï÷Þ 1875-1895 öÝñåé A-
ðïôõðùìÝíçí ôÞí óöñáãräá ôïõ. Á‰ôüò öýëáî ôïˆ óõíôÜã-
ìáôïò êáß ô™í ëáúê™í Tëåõèåñé™í, á‰ôüò ðñ™ôïò óïâáñ™ò
šèÞóáò, êáôÜ ôü Aããëéêüí Šðüäåéãìá, ôüí Uëëçíéêüí ëá-
üí åsò ôÞí ðëÞñç Aíôßëçøéí ô™í ðïëéôåéáê™í á‰ôïˆ äéêáé-
ùìÜôùí êáß Šðï÷ñåþóåùí, ðïëéôéêüò ñåáëéóôÞò («_ ‘Åë-
ëÜò öåßëåé íÜ åyíáé ðáñáóêåõáóìÝíç ðïëåìéê™ò, …ðùò …-
ôáí Tðéóôj _ AíÜãêç óôçñßîg ôÜò Tíåñãåßáò á‰ô\ò, Tðß
ô™í säßùí äõíÜìåùí»), ŠðÝñìá÷ïò âáëêáíéê\ò óõììá÷ßáò,
öùôáãùãüò ô\ò TðéóôÞìçò, äçìéïõñãüò óôñáôïˆ êáß óôü-
ëïõ, AðïêáôáóôÜôçò ô\ò ìïíéìüôçôïò êáß ô™í ðñïóüíôùí
ô™í ŠðáëëÞëùí, AíáêáéíéóôÞò êáß ìåôáññõèìéóôÞò ôïˆ ïs-
êïíïìéêïˆ óõóôÞìáôïò, ìåôáêëçôÞò îÝíùí ñãáíùô™í.
’Åðßóôåõåí _ AðÝñáíôïò ásóéïäïîßá ôïõ («_ ‘ÅëëÜò èÝëåé
íÜ æÞóg êáß èÜ æÞóg») åsò ôüí Uáõôüí ôïõ, êáß ôü Vèíïò
åsò á‰ôüí. «Ôü Vñãïí á‰ôïˆ Šð\ñîåí ‚ ðñüäñïìïò ô\ò T-
èíéê\ò ìåãáëïõñãßáò. ²Åäùêå ôÞí ìåãßóôçí œèçóéí åsò ôü
ñãÜæïí Uëëçíéêüí ðíåˆìá, Têßíçóå øõ÷Üò, Têßíçóå óõíåé-
äÞóåéò, Täáêôõëïäåßêôçóå ìåãÜëïõò ‚ñßæïíôáò ï‰÷ß ðïéç-
ôéê™ò AëëÜ ðïëéôéê™ò, ï‰÷ß äçìáãùãéê™ò AëëÜ êõâåñíç-
ôéê™ò, ï‰÷ß äéÜ íÜ å‰áñåóôÞóg AëëÜ äéÜ íÜ æçôÞóg ôÜò
Aíôéóôïß÷ïõò èõóßáò ðñüò ôü ìåãáëårïí ôïˆ Vèíïõò, èåùñ™í
êáß èÝëùí ôÞí ‘ÅëëÜäá, ï‰÷ß öèríïí öÜóìá ô\ò ðñïãïíéê\ò
å‰êëåßáò, AëëÜ äéÜäï÷ïí á‰ô\ò, TíÝ÷ïõóáí …ëçí ôÞí ^èé-
êÞí äýíáìéí ô\ò ìåãáëïõñãßáò», (’Åì. ÑÝðïõëç, «×áñ.
Ôñéêïýðçò», «‘Åóôßá» 26 ’Éáíïõáñ. 1920). ²Åôóé Aíáðï-
äñÜóôùò _ Vîï÷ïò äýíáìéò ôïˆ Ôñéêïýðç Tôüíéóå ôü Vèíïò
êáß ŠðÝäåéîåí åsò á‰ôü óïöÜò ‚äïýò, ôÜò ‚ðïßáò êáß Aêï-
ëïõèÞóáìåí. ‘Ç ðïëéôéêÞ ô\ò óçìåñéí\ò öéëåëåõèÝñáò ìå-
ñßäïò, ðñü ðáíôüò _ TîùôåñéêÞ, âÜóéí êáß Šðïãñáììüí V-
ëáâå ôÞí ÔñéêïõðéêÞí. Esò ôïˆôï Vãêåéôáé Aêñéâ™ò _ ìå-
ãÜëç Tðßäñáóéò ô™í ðñïäñïìéê™í äçìéïõñãéê™í ðíåõìÜ-
ôùí. ²Áí ït êáñðïß ô™í äýï Tðï÷™í äÝí eóáí uóïé, ôïˆôï
Cò Aðïäïèj åsò ôïýò ðïëéôéêïýò, êïéíùíéêïýò êáß ïsêïíï-
ìéêïýò …ñïõò ô\ò ôüôå ‘ÅëëÜäïò êáß ãåíéê™ò ô\ò å‰ñù-
ðáúê\ò êáôáóôÜóåùò. ÄÝí äõíÜìåèá âåâáßùò, ï‹ôå ðñÝ-
ðåé, íÜ óõãêñßíùìåí ôÜò äýï Tðï÷Üò ðñüò AëëÞëáò, ÷ùñßò
íÜ ëáìâÜíùìåí Šð' ƒøéí ìáò êáß ðïëëÜ Cëëá äåäïìÝíá Uë-
ëçíéêÜ êáß å‰ñùðáúêÜ ô\ò ôüôå êáß ô\ò óçìåñéí\ò Tðï÷\ò.
²Áí ôü âéâëßïí ôïˆ Óêëçñïˆ (ÐñïâëÞìáôá) Vèéãå êñé-
ôéêÞ ôéò, áôç èÜ eôï Aóöáë™ò _ êñéôéêÞ äéÜ ôÞí ôåëåß-
áí ëÞèçí ôïˆ Vñãïõ ôïˆ Ôñéêïýðç. Ìüíïí åsò ìßáí óåëßäá
(101) êáß Têår ðáñÝñãùò êáß Šðïôéìçôéê™ò AíáöÝñåôáé ôü
ƒíïìÜ ôïõ.
Ðåñß Ôñéêïýðç âë. ôü ìÝãá äåêáåîÜôïìïí Vñãïí. ’Á-
íÜëåêôá ÉÄ-ÉÓÔ (1862-1864) 1912 êáß Tê äçìïóéåõìÜ-
ôùí Á-ÉÃ (1884-1917) 1907/17.
15. Âë. Å.Ó.Ä. «‘Ç Aðåñãßá Tí ‘ÅëëÜäé». «Ïsêïíïìé-
êÞ ‘ÅëëÜò» Á´ (1903) 22 ôåˆ÷.ÿ «’Áðåñãéêüò ñãáíéóìüò»,
Åsò «ÏsêïíïìéêÞí ’Åðéèåþñçóéí» (Têäéä. Šðü ’Á. Ïsêïíü-
ìïõ) ôüì. × (1883/84) óåë. 496ÿ á‰ôüèé ›óáýôùò, ðåñß A-
ðåñãé™í Aðü Aðüøåùò Uëëçíéêïˆ äéêáßïõ ÉÉ (1874), óåë. 83.
16. Ôü Aðü 11 ’Éïõëßïõ 1882 êáôáóôáôéêüí ôïˆôï ôïˆ
Tñãáôéêïˆ óõíäÝóìïõ ô™í ôõðïãñÜöùí žñéæå ôÜ Uî\ò, Tðé-
äé™êïí ôÞí êïéíùíéêÞí Bñìïíßáí êáß ôçñ™í ôü ðñüò ôÞí
íïìïêñáôßáí óÝâáò:
²Áñèñ. 1. Ït ŠðïãåãñáììÝíïé ôõðïãñÜöïé óõíéóô™ìåí
 Ì Á
106 Å ÑÙ
É
ÁÖ
Tí ’ÁèÞíáéò Uäñåýïíôá ëáúêüí óõíåôáéñéóìüí Šðü ôÞí Tðù-
íõìßáí «’Åñãáôéêüò Óýíäåóìïò ô™í ÔõðïãñÜöùí», óêï-
ðüò ôïˆ ‚ðïßïõ åyíáé ‚ Tí ôj êïéíùíéêj êëßìáêé ðñïâéâá-
óìüò ô™í Tñãáô™í ô\ò ôõðïãñáöéê\ò âéïìç÷áíßáò, _ Tí
ô¨ Aã™íé ô\ò æù\ò ðñáêôéêÞ ŠðåñÜóðéóéò ô™í Tñãáôéê™í
óõìöåñüíôùí Tðß ô\ò ï‰óéáóôéê\ò ôïˆ ásùíßïõ äéêáßïõ âÜ-
óåùò, êáß _ wäñõóéò êÝíôñïõ Uíþóåùò êáß óõíåñãáóßáò ðñüò
ðåñáéôÝñù AíÜðôõîéí ô™í …ñùí ô\ò âéïìç÷áíéê\ò á‰ô™í
ðñïáãùã\ò Šðü ôÞí ásãßäá ôïˆ íüìïõ ô\ò á‰ôïóõíôçñÞóå-
ùò êáß ôïˆ íüìïõ ô\ò ðïëéôåßáò.
²Áñèñ. 10. ‘Ç ÄéïéêçôéêÞ ’ÅðéôñïðÞ ìåôÜ ô™í äýï ôñß-
ôùí ôï‰ëÜ÷éóôïí ô\ò ‚ëïìåëåßáò ôïˆ óõìâïõëßïõ, ‚óÜêéò ït
…ñïé ô\ò Tñãáôéê\ò æù\ò åŠñßóêïíôáé åsò äéÜóôáóéí ðñüò ôü
ŠöéóôÜìåíïí ôõðïãñáöéêüí _ìåñïìßóèéïí, ôÞí ŠöéóôáìÝíçí
äéÜñêåéáí ô\ò _ìåñçóßáò a íõêôåñéí\ò Tñãáóßáò êáß ôÞí êá-
èüëïõ êáôÜóôáóéí ô\ò ôõðïãñáöéê\ò âéïìç÷áíßáò, óõíÝñ-
÷åôáé åsò åsäéêÞí óõíåäñßáóéí Tí ôj ‚ðïßI Aðïöáóßæïíôáé ôÜ
ëçðôÝá ìÝôñá, ìåôáîý ô™í ‚ðïßùí ðñ™ôïí ìÝí åyíáé _ öé-
ëéêÞ óõíåííüçóéò ìåôÜ ô™í êáôáóôçìáôáñ÷™í, ôåëéêüí äÝ
_ êÞñõîéò ãåíéê\ò a ìåñéê\ò Aðåñãßáò... ’ÁñèÝíôùí ô™í ás-
ôßùí ô\ò Aðåñãßáò, _ ’ÅðéôñïðÞ, Aðü ‚ìïßáò ô\ò AíùôÝ-
ñù äéáóêÝøåùò, êçñýôôåé ôÞí ðáˆóéí ô\ò Aðåñãßáò.
²Áñèñ. 11. ....’ÅÜí ìÝëïò ôé ðáñáâj ôÞí äéÜôáîéí ôáý-
ôçí (Aðåñãßáò) êçñýóóåôáé ðñïäüôçò, äéáãñÜöåôáé ôïˆ ìç-
ôñ¥ïõ ôïˆ ’Åñãáôéêïˆ ÓõíäÝóìïõ êáß óôåñårôáé …ëùí ô™í
ðñïçãïõìÝíùí êáôáèÝóåþí ôïõ êáß ðáíôüò Aðü ôïˆ Óõí-
äÝóìïõ äéêáéþìáôïò. Ôü ƒíïìá á‰ôïˆ äçìïóéåýåôáé Tí ôj
Töçìåñßäé ôïˆ ÓõíäÝóìïõ êáß Têôßèåôáé Tðß ìáýñçò ðéíáêß-
äïò Tí ôj ëÝó÷g á‰ôïˆ.
17. ²Åñãá Aóôéê\ò ðïëéôéê\ò ïsêïíïìßáò åu÷ïìåí aäç
AñêåôÜ Tí ‘ÅëëÜäé. ÄéÜ ôÞí Tðï÷Þí ôçò (1868/69) _ äß-
ôïìïò Ðëïõôïëïãßá ôïˆ Óïýôóïõ (åsò ôÞí Á´ Vêäïóéí ›ò
Têáëårôï Tí™ ‚ ÉÉ. ôüì. «ÊïéíùíéêÞ Ðëïõôïëïãßá»), ìÜ-
ëéóôá ìåôÜ ôÞí äåõôÝñáí Vêäïóßí ôçò (1882/89), èÜ eôï
Aðü ðïëëÜ êñÜôç æçëåõôÞ. ’ÁëëÜ êáß Cëëçí ðïëëÞí âé-
âëéïëïãßáí åu÷áìåí Aðü ôïˆ 1823 aäç. Âë. ’Á. ÂåñíáñäÜ-
êç, ÏsêïíïìéêÞ âéâëéïãñáößá (åsò «ÏsêïíïìéêÞí Tðéèåþñç-
óéí» Têäéä. Šðü ’Á. Ïsêïíüìïõ 7 ôüì.) 1879/80 óåë. 73
êáß åsò Metin-ÖáñáíôÜôïõ, ÐïëéôéêÞ ïsêïíïìßá 1911 óåë.
200. Åsò ôÞí Tðß 13 Vôç (Aðü ôïˆ 1873) TêäéäïìÝíçí «Ïs-
êïíïìéêÞí ’Åðéèåþñçóéí» óõíáíô™ìåí Aîéüëïãá Cñèñá A-
ðü ôïýò Í. ÂáëóáìÜêéí, Óôåö. ÓôñÝéô, Ó. ÓôåöÜíïõ, ’É.
Óïˆôóïí, Ê. ÂÜìâáí, Æ. Æõãïýñáí, ’Å. ’Åìðåéñrêïí, ’É.
ʼnôáîßáí, Ó. Öë™ñïí, ’Á. Èåïäùñßäçí, Ä. ÂÝãëåñçí, êëð.
18. Åsò ôü Tðéóôïëéêüí äåëôßïí ôïˆ «²Áñäçí» óõíáí-
ô™ìåí Tíßïôå AñêåôÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜò AðáíôÞóåéò. Åsò
«öéëïóïöïˆíôá» ð.÷. Aðáíô™íôáé ôÜ Uî\ò: «‘Ç íÝá êïé-
íùíéêÞ êáôÜóôáóéò èÜ äþóg Cëëçí Uñìçíåßáí ðåñß êáëïˆ
êáß êáêïˆ, UðïìÝíùò êáß ðåñß ^èéê\ò... ‘Ç ^èéêÞ ›ò Uñ-
ìçíåýåôáé óÞìåñïí åyíáé êåíÞ ëÝîéò... ÂëÝðåôå êáß Tíôáˆ-
èá …ôé _ ïsêïíïìéêÞ êáôÜóôáóéò åyíáé Tí ðÜóg Tðï÷j _ ìÞ-
ôçñ ô\ò ^èéê\ò. ´Ïóçí êáëÞí èÝëçóéí êáß Cí V÷g ôßò óÞ-
ìåñïí äÝí äýíáôáé íÜ åyíáé ^èéêüò. ‘Ç íÝá êïéíùíßá èÜ ðá-
ñÜó÷g Aíôßèåôá TëáôÞñéá, ïôùò žóôå íÜ V÷g óõìöÝñïí X-
êáóôïò íÜ åyíáé ^èéêüò êáß Víôéìïò, äéÜ ôüí Bðëïˆí ëüãïí
…ôé ôÜ óõìöÝñïíôá UêÜóôïõ Aôüìïõ èÜ åyíáé ôÜ á‰ôÜ ìÝ
ôÜ óõìöÝñïíôá ô\ò …ëçò êïéíùíßáò êáß ðáíôüò Cëëïõ. ‘Ï
óçìåñéíüò Aôïìéóìüò ðíßãåé ð@í áuóèçìá óõìðáèåßáò, äéü-
ôé Xêáóôïò Šðï÷ñåùìÝíïò íÜ öñïíôßæg ìüíïí ðåñß ôïˆ A-
ôüìïõ ôïõ Aäéáöïñår ðåñß ô\ò êáôáóôÜóåùò ô™í Cëëùí.
Ôü öáéíüìåíïí …ôé _ Aäéáöïñßá áôç ðñüò ôïýò Cëëïõò ðñï-
âáßíåé TëáôôïõìÝíç, êáß …ôé _ óõìðÜèåéá ðñüò ôÜò äõóôõ-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
÷ßáò ô™í Cëëùí Têäçëïˆôáé Tðß ì@ëëïí êáß ì@ëëïí äéÜ äéá-
öüñùí ôñüðùí, åyíáé Aðüäåéîéò …ôé íéê@ôáé Aðü _ìÝñáò åsò
_ìÝñáí ‚ Aôïìéóìüò êáß …ôé öåñüìåèá åsò Aíôßèåôïí óýóôç-
ìá... ´Ïôáí _ äéåîáãïìÝíç Šðü ôïˆ Aôüìïõ ìåìïíùìÝíç
ðÜëç ðåñß ŠðÜñîåùò ìåôáôñáðj åsò ‚ìüññõèìïí BðÜíôùí
Tñãáóßáí, ôüôå èÜ äïèj êáéñüò åsò ôüí êüóìïí í' Aíáðíåýóg
êáß íÜ öéëïóïöÞóg. Ôüôå èÜ äõíçèj íÜ êáôáóôÞóg Tðé-
êñáôïˆóáí ôÞí Añ÷Þí …ôé AëçèÞò èñçóêåßá åyíáé ï‰÷ß Aôï-
ìéêÞ ôéò ó÷Ýóéò ôïˆ Aíèñþðïõ ðñüò ôüí Äçìéïõñãüí ôïõ,
AëëÜ ôé Šøçëüôåñïí ôïýôïõ, êïéíùíéêÞ ôéò ó÷Ýóéò ô\ò Aí-
èñùðüôçôïò ðñüò ôÞí åsìáñìÝíçí á‰ô\ò...»
19. Óô. ÊáëëÝñãç, ’ÅðéóôïëÞ ðñüò Eðáíôáò ôïýò
´Åëëçíáò óïóéáëéóôÜò 1890. Ã. Ìïõñßêç «Ð™ò äýíáôáé
íÜ Tñåõíçèj ôü Tñãáôéêüí ðñüâëçìá Tí ‘ÅëëÜäé», «Ïsêïí.
‘ÅëëÜò» Å´ (1907) óåë. 624ÿ Ã. Ìïõñßêç êáß Ì. Ñïõ-
íïðïýëïõ, ‘Åëë. Tñãáô. ʙäéî (‘Ç TñãáôéêÞ êßíçóéò Tí
‘ÅëëÜäé óåë. 217 Uî.) 1913 Ê. Äåìåñôæ\, ²Åêèåóéò Tðß
ôïˆ ðñïûðïëïãéóìïˆ ôïˆ 1913ÿ Ït TñãÜôáé ô\ò ‘ÅëëÜäïò
ðñüò ôÞí äéðë\í âïõëÞí ô™í ‘ÅëëÞíùí (Šðüìíçìá Tñãáô.
êÝíôñïõ ’Áèçí™í) 1911ÿ Ðë. Äñáêïýëç, Ôü Uëëçíéêüí óï-
óéáëéóôéêüí êüììá 1911ÿ Óô. ËïâÝñäïõ, ’Åèíéêüò ðëïˆ-
ôïò 1912 â´ Vêä.)ÿ Êëåéóè.-ÖéëáñÝôïõ, ‘Ç Tìøý÷ùóéò ô\ò
Tèíéê\ò âéïìç÷áíßáò Tí ‘ÅëëÜäé 1917ÿ ’Å. ×áñéëÜïõ, Ôü
æÞôçìá ô\ò âéïìç÷áíßáò Tí ‘ÅëëÜäé 1919ÿ ’Á. ’ÁíäñåÜ-
äïõ, «Les Progrès Économiques du royaume des Hellènes
depuis 40 ans». «La Revue de Grèce» ôåˆ÷. 4-8
(1918/19)ÿ È. Êïõôïýðç «‘Ï óïóéáëéóìüò Tí ‘ÅëëÜäé»,
«‘Åëë. ’Áíåîáñôçóßá» Á. (1919) öýë. 1ÿ ’Å. Ôóáêáëþ-
ôïõ, ÌåëÝôáé Tðß ô\ò Uëë. âéïìç÷áíßáò Í.Á.É. (1917) 8
ôåˆ÷. U.ÿ Â. Ãáâñéçëßäïõ, (Têäüôçò) Át íÝáé âéïìç÷áíßáé
ô\ò ‘ÅëëÜäïò 1918ÿ Ã. ÃåùñãéÜäïõ, Ôü êïéíùíéêüí ìáò
æÞôçìá Í.Å. 1918ÿ Ã. Óêëçñïˆ, ÔÜ óýã÷ñïíá ðñïâëÞ-
ìáôá ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ 1919ÿ óåë. 25ÿ Ë. Ìáêê@, Ôü êïé-
íùíéêüí ìáò æÞôçìá Tí ‘ÅëëÜäé Í.Å 1920 óåë. 25ÿ Ã.
ÌðÜìéá, «Ôü Tñãáôéêüí æÞôçìá Tí ‘ÅëëÜäé», «ÃñÜê÷ïò»
Á´ (1919) ’Áñéèì. 4. ²Åñåõíá ãéÜ ôßò ìåëëïíôéêÝò êáôåõ-
èýíóåéò ô\ò öõë\ò (Vêä. «ÃñáììÜôùí») 1919 (âë. ðñüò
ðáíôüò ôÞí êáëõôÝñáí Aðü …ëáò ìåëÝôçí ôïˆ ²Éäá [’ÉùÜí-
íïõ Ó. Äñáãïýìç] «‘Åëëçíéêüò Ðïëéôéóìüò» óåë. 11-53)ÿ
I. Makarewicz, «Soziale Entwicklung der Neuzeit»,
«Archiv für Rechts und Witschaftsphilosophie» VI-VIII
Bd. 1914/15; W. Rathenau, Die neue Gesellschaft 1919;
R. Eucken, Was bleibt unser Halt? 1918.
20. Öáßíåôáé (ðñâë. ôü öõëëÜäéïí Ä. Æïýëá, ‘Õðåñ-
ôñéáêïíôáåôÞò Aãþí 1885-1919, 1919), Cëëùò ôå ìåôÜ
óïóéáëéóôéêÞí äéáäÞëùóßí ôéíá (ôÞí ðñþôçí Tí ‘ÅëëÜäé)
ô\ò 1 ÌáÀïõ 1894 íÜ êáôåäéþ÷èçóáí êáß Töõëáêßóèçóáí
ðïëëïß óïóéáëéóôáß.
21. ’Áäåëöüôçò ôõðïãñÜöùí 1900, Óùìáôårïí ô™í Tí
’ÁèÞíáéò êáß Ðåéñáéår óéãáñïðïé™í êáß êáðíïêïðô™í
1902, ’Áäåëöüôçò ô™í ôå÷íéô™í Tðéðëïðïé™í êáß îõëïõñ-
ã™í ’Áèçí™í êáß Ðåñáé™ò 1904 êëð.
22. Âë. ’Á. Èåïäùñßäïõ, ‘Ç TðáíÜóôáóéò êáß ôü Vñ-
ãïí á‰ô\ò 1914ÿ ÐÝôñïõ ’Áîéùôßäïõ, Ôü ðáñüí êáß ôü ìÝë-
ëïí ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ Vèíïõò 1909.
23. ‘Ç äßêç áôç ôïˆ Íáõðëßïõ 16-28 ’Áðñéë. 1914
(âë. ôÜ TóôåíïãñáöçìÝíá ðñáêôéêÜ 1915) ðáñÝ÷åé åsò _ì@ò
ðïëýôéìá óôïé÷årá ðñüò AëçèéíÞí Aðåéêüíéóéí ô™í êïéíù-
íéê™í TêöÜíóåùí ô\ò Tðï÷\ò Têåßíçò. ‘Ï Ôñéáíôáöõëëü-
ðïõëïò (óõíÞãïñïò) Vëåãå ìåôáîý Cëëùí: «…ôáí äÝ êçñõó-
óþìåèá ŠðÝñ ôïˆ å‰ãåíïˆò óïóéáëéóìïˆ, ôïˆ ìÞ óõãêñïõï-
ìÝíïõ ìÝ ôüí ðïéíéêüí íüìïí, äÝí Vðñåðå íÜ ëçóìïí™ìåí …-

ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÊÁËÉÔÓÏÕÍÁÊÉÓ (1888-1982)
ôé Aêñéâ™ò á‰ôü åyíáé ôü æÞôçìá, Cí ŠðÜñ÷ïõí ðëÝïí ôÜ …-
ñéá, ôÜ ‚ðïrá èÝôåé óÞìåñïí ‚ íüìïò åsò ôÞí TêäÞëùóéí êïé-
íùíéê™í êáß ðïëéôéê™í säå™í...» Åsò äÝ ôÞí «’Áêñüðïëéí»
ìåôÜ ôÞí AèùùôéêÞí Aðüöáóéí Vãñáöåí ‚ Ó. Öáñìáêßäçò:
«Ôß åyíáé Èñçóêåßá, ôß Ðáôñßò, ôß ’Åêðáßäåõóéò, ð™ò èÜ
æÞóg Xíá óýã÷ñïíïí ÊñÜôïò, ð™ò èÜ Tîáóöáëßóg ôü åyíáé
ôïõ, ð™ò è' Aðïêñïýóg ôïýò T÷èñïýò ôïõ — ðïrïò ‚ T÷èñüò
‚ Vîù, ðïrïò ‚ Vóù — ðïrïò ‚ ôýñáííïò ‚ Vîù, ðïßá _ -
ëéãáñ÷ßá _ Vóù — ðïrá tóôïñéêÜ óôïé÷årá V÷ïõí Aêüìç äé-
êáéþìáôá åsò ôÞí óõíýöáíóéí ôïˆ ìÝëëïíôïò Tèíéêïˆ âßïõ,
ðïrá ñÜììáôá TóÜðçóáí êáß èÜ îçëþóïõìå —á‰ôü èÜ ôü
äéáâÜóùìåí ðëÝïí êÜôù Aðü ôü Cðëåôïí ö™ò, èÜ ôü óõæç-
ôÞóùìåí ìÝ ôÞí AäÝóìåõôïí óêÝøéí ìáò, èÜ ôü Aêïíßóùìåí
TðÜíù åsò ôü Aêüíé ôïˆ ëüãïõ, Aöïˆ TðëÜóèçìåí Cíèñùðïé,
êáß ƒ÷é Šðïæýãéá, èÜ ôü TñåõíÞóùìåí öéëïóïöéêܗ äÝí èÜ
Šðïôá÷è™ìåí ðáñÜ åsò ôÜ ðïñßóìáôá ôAößíïíôá Aíïéêôüí
ôü ö™ò, ôÜ Tîõðçñåôïˆíôá ƒíôùò ôÞí ëáúêÞí å‰çìåñßáí, ôÜ
êáèáéñïˆíôá ïtáíäÞðïôå ëéãáñ÷ßáí»...
‘Ï ÑÞãáò Ãêüëöçò Vêñéíå ôü âéâëßïí êáß êáôÝëçãåí:
«Êé' AðÜíïõ Aðü …ëá, Xíáò ìáñôõñéêüò Aãþíáò Aíèñþðùí
ðïý èÝëïõíå íÜ öùôßóïõí, íÜ êôõðÞóïõí ðñüëçøç êáß
óêëáâéÜ, íÜ öõóÞîïõí Xíáí AÝñá ðïëéôéóìïˆ, íÜ ëýóïõí
ôïýò äåìÝíïõò êüìðïõò Uíüò ìáýñïõ ìåóáéùíéóìïˆ, ðïý
ðëáêþíåé ôÜ óôÞèéá ô\ò êïéíùíßáò êáß ôÜ óðáñÜæåé óCí C-
ãñéï èåñéü».
Ìåôáîý ô™í Aðïëïãé™í ô™í êáôçãïñïõìÝíùí (Añ÷éê™ò
23, åsò äßêçí äÝ ðáñáðåìöèÝíôùí 12) óõíáíô™ìåí ðïëëÜò
öùôéóìÝíçò AíôéëÞøåùò, êáèþò êáß ðïëëÜò äéêáóôéêÜò
óêÝøåéò ìåóáéùíéê\ò Tðï÷\ò. ύôù ð.÷. ‚ Ã. Êüóóõâáò
êáðíåñãÜôçò Aðïëïãïýìåíïò ëÝãåé: «Åyìáé ðáäüò ôïˆ öé-
ëïóïöéêïˆ Aíáñ÷éóìïˆ êáß ô\ò äéäáóêáëßáò ôïˆ Å‰áããåëß-
ïõ, …ðùò ðáñáäÝ÷åôáé á‰ôÜò ‚ Ôïëóôüé. ÔÜò säÝáò ìïõ ôáý-
ôáò TîÝöñáæïí Bðë™ò åsò óõæçôÞóåéò, ï‰äåßò äÝ ðïôÝ êá-
ôþñèùóå íÜ ìÝ ðåßóg …ôé äÝí åyíáé ñèáß. ’Áíôéêñïýùí äÝ
ôïýò Aíôéöñïíïˆíôáò äÝí Vðñáôôïí ôïˆôï Tðß óêïð¨ Aíáñ-
÷éê\ò a Aíôéèñçóêåõôéê\ò ðñïðáãÜíäáò a ðñïóçëõôéóìïˆ,
AëëÜ ìüíïí äéüôé Tíüìéæïí êáè\êïí ìïõ íÜ Šðåñáóðßóù ôÜò
ðåðïéèÞóåéò ìïõ». Âë. ôü êáß óÞìåñïí Aêüìç AîéáíÜãíù-
óôïí öõëëÜäéïí ôïˆ Ê. Ôñéáíôáöõëëïðïýëïõ, Èåüò êáß ÈÝ-
ìéò (Vëåã÷ïò ôïˆ 13. [1912] âïõëåýìáôïò ô™í Töåô™í Ëá-
ñßóçò) 1912, Aíáéñïˆí ôÜò ðåñß AèåÀáò, óïóéáëéóìïˆ, Aíáñ-
÷éóìïˆ, ^èéê\ò êëð. óêÝøåéò ôïˆ âïõëåýìáôïò.
24. Ôü ôÞí 10 Óåðôåìâñßïõ 1909 TêäïèÝí øÞöéóìá
ô\ò «’Áëëçëïâïçèçôéê\ò Aäåëöüôçôïò ô™í ôõðïãñÜöùí
’Áèçí™í» AíÝöåñå ìåôáîý Cëëùí êáß ôÜ Uî\ò: «Êçñýóóå-
ôáé ŠðÝñ ô\ò …óïí ôü äõíáôüí ôá÷ßóôçò óõãêëÞóåùò ’Å-
èíïóõíåëåýóåùò ìåôÜ íïìïèåôéê\ò Tîïõóßáò, ðñüò ðáãßù-
óéí ô\ò íÝáò ôÜîåùò ô™í ðñáãìÜôùí êáß øÞöéóéí íÝùí ñ-
ãáíéê™í íüìùí, óôçñéæïìÝíùí Tðß ô™í ðñïüäùí ô™í ðïëé-
ôéê™í, ïsêïíïìéê™í êáß êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í, säßùò äÝ
öïñïëïãéê™í, äáóìïëïãéê™í, äéïéêçôéê™í êáß Têëïãéêïˆ,
êáß ô\ò óõíôÜîåùò Tñãáôéê\ò íïìïèåóßáò, ôåéíïýóçò åsò
âåëôßùóéí ô\ò Šãéåéí\ò, ô\ò ^èéê\ò êáß ô\ò ïsêïíïìéê\ò
êáôáóôÜóåùò ô™í TñãáæïìÝíùí ôÜîåùí, êáß Aíýøùóéí U-
ðïìÝíùò ôïˆ ëáúêïˆ öñïíÞìáôïò».
25. ‘Ç äñ@óéò ôïˆ ÂåíéæÝëïõ êñßíåôáé Aíôéêåéìåíéê™ò
êïéíùíéïëïãéê™ò, …óïí åyíáé Aíèñùðßíùò äõíáôüí êáß åsò
âáèìüí ìÞ åŠñéóêüìåíïí óõíÞèùò ðáíôá÷ïˆ, Aðü ôüí Óêëç-
ñüí (ÐñïâëÞìáôá óåë. 106-120). «´Ï,ôé eôáí Aíèñùðßíùò
äõíáôü íÜ ãßíg Aðü Xíáí ´Åëëçíá ðïëéôéêü óôÞí TêôÜêôùò
ðïëýðëïêç tóôïñéêÞ Têåßíç óôéãìÞ, (Êßíçìá Ãïõä\), ‚ Âå-
íéæÝëïò ôƒêáíå êáß Väåéîå ƒ÷é ìüíïí AäéÜðôùôç êáëÞ èÝëç-
Ì Á
Å ÑÙ 107
É
ÁÖ
óç êáß Tíèïõóéáóìü ãéÜ äçìéïõñãéêÞ äñ@óé, AëëÜ êáß …ëá
ôÜ ÷áñßóìáôá Uíüò ðñÜãìáôé ìåãÜëïõ ðïëéôéêïˆ ìõáëïˆ êáß
÷áñáêô\ñïò (ðëáôéÝò AíôéëÞøåéò, ìåãÜëá ìÝóá Töáñìïã\ò,
óðáíßá ðñïóáñìïóôéêüôçôá ðíåýìáôïò, øõ÷éêü óèÝíïò,
ôüëìç, AäéÜðôùôï ^èéêü ê.ô.ë. ê.ô.ë.)...
Äïêßìáóå íÜ êÜíg TðéóÞìùò ôÞí AóôéêÞ øõ÷éêÞ êáß
ðíåõìáôéêÞ TðáíÜóôáóé ìáò, ÷ôõðþíôáò Aíïé÷ôÜ êÜèå
øåõôïáñéóôïêñáôéêü ó÷ïëáóôéêü tóôïñéêü AðïìåéíÜñé êáß
èÝôïíôáò ôßò Aêëüíçôåò ðéÜ âÜóåéò ôïˆ Aóôéêïˆ ìáò øõ-
÷éêïˆ êáß ðíåõìáôéêïˆ óõã÷ñïíéóìïˆ...
Êáß ôü äçìéïõñãéêü Vñãï ôïˆ ÂåíéæÝëïõ åyíáé ðïëý ìå-
ãÜëï êáß èÜ ìåßíg óôÞ íåþôåñç tóôïñßá ìáò ›ò Xíáò äç-
ìéïõñãéêüò óôáèìüò, ‚ ðéü óðïõäárïò Aíáìöéâüëùò, óôå-
ñá Aðü ôÞ ìåãÜëç ìáò ’ÅðáíÜóôáóç ôïˆ 1821».
Óêéáãñáößáí ôïˆ Vñãïõ ôïˆ ÂåíéæÝëïõ âë. êáß åsò ’É.
‘ÇëéÜêç, ÅsñÞíç a ðüëåìïò 1916ÿ êáß ’É. ÊáëéôóïõíÜêé,
Venizelos und Neugriechenland 1915.
26. ’Åöçìåñßò ô™í óõæçôÞóåùí ô\ò Âïõë\ò. ´ ’Á-
íáèåùñçôéêÞ ÂïõëÞ Ôüì. Á´ (1911) óåë. 1216.
27. Âë. Ôüì. Á´ óåë. 259-299. ‘Ç íïìïèåóßá áôç
óõíåðëçñþèç êáß ïsêïíïìéê™ò óõíå÷ñïíßóèç ìÝ ôÜò ìåôá-
ðïëåìéêÜò AíÜãêáò Šðü ôïˆ Óðõñßäïõ êáôÜ ôü 1920, T-
øçößóèçóáí äÝ êáß ôÜ Šðü ô\ò ‘ÅëëÜäïò äåêôÜ ãåíüìåíá
Tí ô¨ óõíåäñߤ ô\ò ωáóéãêô™íïò (1919).
Íüìïò 1827 (1920) ðåñß êõñþóåùò ôïˆ Aðü 7 Ìá-
Àïõ 1919 Í.Ä. «ðåñß Šðáãùã\ò ôïˆ Tìðïñéêïˆ íáõôéêïˆ
åsò ôü Šðïõñãårïí ô\ò ’Åèíéê\ò Ïsêïíïìßáò êáß ðñïóèÞêçò
óõíáö™í äéáôÜîåùí (äéðëþìáôá Tñãáô™í èáëÜóóçò, Tñãá-
óßá Tðß ô™í ðëïßùí, Í.Á.Ô.).
Íüìïò 2112 (1920) ðåñß Šðï÷ñåùôéê\ò êáôáããåëßáò
ô\ò óõìâÜóåùò Tñãáóßáò säéùôéê™í ŠðáëëÞëùí.
Íüìïò 2114 (1920) ðåñß ôñïðïðïéÞóåùò êáß óõìðëç-
ñþóåùò ôïˆ íüìïõ, ÂÙÌÁ´ «ðåñß ðåñéèÜëøåùò ô™í Tí ôïrò
ìåôáëëåßïéò êáß ìåôáëëïõñãåßïéò ðáèüíôùí êáß ô™í ïsêï-
ãåíåé™í á‰ô™í», ›ò TôñïðïðïéÞèç Šðü ôïˆ íüìïõ 3981
ô\ò 7 ’Éáí. 1912.
Íüìïò 2111 (1920) ðåñß AäéêçìÜôùí êáôÜ ô\ò Tëåõ-
èåñßáò ô\ò Tñãáóßáò, äé' ï êáôçñãÞèç ôüí Cñèñïí 167 ôïˆ
Ð.Í.
Íüìïò 2160 (1920) ðåñß êõñþóåùò ôïˆ Aðü 25 Öå-
âñïõáñßïõ 1919 Í.Ä. «ðåñß ìåôáññõèìßóåùò ôïˆ Aðü 21
Öåâñïõáñßïõ 1919 Í.Ä. ðåñß ðñïóùñéí\ò ñõèìßóåùò ô™í
Tñãáôéê™í ó÷Ýóåùí Tí ôj êáðíïâéïìç÷áíßI».
Â.Ä ô\ò 15 ÌáÀïõ 1920 ðåñß Tðáããåëìáôéê™í óù-
ìáôåßùí.
Íüìïò 2193 (1920) ðåñß ôñïðïðïéÞóåùò êáß óõìðëç-
ñþóåùò äéáôÜîåùí Tñãáôéê™í ôéíùí íüìùí.
Íüìïò 2269 (1920) ðåñß êõñþóåùò ô\ò äéåèíïˆò óõì-
âÜóåùò ô\ò Äéåèíïˆò ÓõíäéáóêÝøåùò ô\ò ’Åñãáóßáò ô\ò
ωáóéãêô™íïò, ðåñß ðåñéïñéóìïˆ ô™í ›ñ™í Tñãáóßáò Tí
ôárò âéïìç÷áíéêárò Tðé÷åéñÞóåóéí åsò êôþ êáè' _ìÝñáí êáß
48 êáè' UâäïìÜäá.
Íüìïò 2270 ðåñß êõñþóåùò ô\ò ðåñß Aåñãßáò äéåèíïˆò
óõìâÜóåùò ô\ò Äéåèíïˆò ÓõíäéáóêÝøåùò ô\ò ’Åñãáóßáò
ô\ò ωáóéãêô™íïò.
Íüìïò 2271 ðåñß êõñþóåùò ô\ò äéåèíïˆò óõìâÜóåùò
ô\ò Äéåèíïˆò ÓõíäéáóêÝøåùò ô\ò ’Åñãáóßáò ô\ò ωáóéã-
êô™íïò, ðåñß êáèïñéóìïˆ êáôùôÜôïõ ‚ñßïõ _ëéêßáò ô™í A-
íçëßêùí åsò ôÜò âéïìç÷áíéêÜò Tñãáóßáò.
Íüìïò 2272 ðåñß êõñþóåùò ô\ò ðåñß íõêôåñéí\ò Tñãá-
óßáò Aíçëßêùí Tí ôj âéïìç÷áíßI äéåèíïˆò óõìâÜóåùò ô\ò
Äéåèíïˆò ÓõíäéáóêÝøåùò ô\ò ’Åñãáóßáò ô\ò ωáóéãêô™íïò.
 Ì Á
108 Å ÑÙ
É
ÁÖ
Íüìïò 2273 ðåñß Aðáãïñåýóåùò ÷ñÞóåùò ôïˆ ëåõêïˆ
(êéôñßíïõ) öùóöüñïõ åsò ôÞí âéïìç÷áíßáí ô™í ðõñåßùí.
Íüìïò 2274 ðåñß êõñþóåùò ô\ò äéåèíïˆò óõìâÜóåùò
ô\ò Äéåèíïˆò ÓõíäéáóêÝøåùò ô\ò ’Åñãáóßáò ô\ò ωáóéã-
êô™íïò ðåñß Tñãáóßáò ô™í ãõíáéê™í «ðñü êáß ìåôÜ ôüí
ôïêåôüí».
Íüìïò 2275 ðåñß êõñþóåùò ô\ò ðåñß íõêôåñéí\ò Tñ-
ãáóßáò ô™í ãõíáéê™í äéåèíïˆò óõìâÜóåùò ô\ò äéåèíïˆò
ÓõíäéáóêÝøåùò ô\ò ’Åñãáóßáò ô\ò ωáóéãêô™íïò.
Â.Ä. ô\ò 16 ’Éïõíßïõ 1920 ðåñß TðåêôÜóåùò ôïˆ íü-
ìïõ 2112 «ðåñß êáôáããåëßáò ô\ò óõìâÜóåùò ô\ò Tñãáóß-
áò ô™í säéùôéê™í ŠðáëëÞëùí» êáß Tðß ô™í Tñãáô™í ôå-
÷íéô™í êáß Šðçñåô™í.
Â.Ä. ô\ò 1 Á‰ã. 1920 ðåñß êùäéêïðïéÞóåùò åsò Xí U-
íéárïí êåßìåíïí ô™í äéáôÜîåùí ôïˆ íüìïõ 3974 «ðåñß Tê-
äéêÜóåùò ô™í ìåôáîý Tñãáô™í êáß Tñãïäïô™í äéáöïñ™í».
28. Âë. óåë. 347 óçì. 3.
29. Íüìïò 1043 (1917) ðåñß öïñïëïãßáò ô™í TêôÜ-
êôùí êåñä™í (ôñïðïðïéçèåßò äéÜ ô™í íüìùí 1285, 1598
(1918), 1678, 1754, 1774 (1919) êáß ô™í Í.Ä. ô\ò 22.
’Éïõíßïõ êáß 31 ’Éïõëßïõ 1919 êáß êáôáñãçèåßò Aðü 1 ’É-
áíïõáñßïõ 1920 äéÜ ôïˆ íüìïõ 2173 (1920). Íüìïò 1337
(1918) ðåñß ôïˆ Tî AäéáèÝôïõ êëçñïíïìéêïˆ äéêáéþìáôïò
ôïˆ ÊñÜôïõò êëð. Íüìïò 1640 (1919) ðåñß öïñïëïãßáò
ô™í êáèáñ™í ðñïóüäùí. Íüìïò 1641 (1918) ðåñß öïñï-
ëïãßáò ô™í êëçñïíïìé™í, äùñå™í, ðñïéê™í êáß êåñä™í ëá-
÷åßùí (êáôáñãÞóáò ôïýò Aðü ôïˆ 1909 êáß Uî\ò ó÷åôé-
êïýò íüìïõò). Íüìïò 1642 (1919) ðåñß öïñïëïãßáò ô\ò
á‰ôïìÜôïõ ŠðåñôéìÞóåùò ô\ò AêéíÞôïõ säéïêôçóßáò.
30. Ðñüò óõìðëÞñùóéí ô\ò TðéóêïðÞóåùò ôáýôçò, äÝí
åyíáé Cóêïðïí ìïˆ öáßíåôáé, íÜ ìíçìïíåõèj, Tíôáˆèá, êáß
ëáúêÞ ôéò TñãáôéêÞ óïóéáëéóôéêÞ öéëïëïãßá, óõããñáöåróá
a ìåôáöñáóèåróá Šðü äéáíïïõìÝíùí, Tñãáô™í, a Tñãáôéê™í
ñãáíþóåùí, Aöïˆ êáß Aëëá÷ïˆ åsò ôü Vñãïí ôïˆôï, Tìíç-
ìïíåýèçóáí Uëëçíéêáß Tñãáóßáé …ëùò ðáñáìéêñÜò óçìáóß-
áò (Tí äõóáñìïíßI ðñüò ôÞí ëïéðÞí ãåíéê™ò öéëïëïãßáí), T-
ëåßøåé äõóôõ÷™ò êáëõôÝñáò Uëëçíéê\ò öéëïëïãßáò.
Bebel-Ó. Ïsêïíüìïõ, ‘Ç ãõíÞ êáß ‚ êïéíùíéóìüò
1892ÿ È. Êùíóôáíôéíßäïõ, ‘Ï óïóéáëéóìüò Tí ‘ÅëëÜäé
1910ÿ Ðë. Äñáêïýëç, Ôß óçìáßíåé óïóéáëéóìüò 1911ÿ ’Å.
Ìé÷áëïðïýëïõ, Óïóéáëéóìüò êáß Ðáôñéùôéóìüò 1912ÿ Ó.
Èåïäùñïðïýëïõ, ‘Ç TñãáôéêÞ íïìïèåóßá ô\ò ‘ÅëëÜäïò
1912ÿ Í. Äïýìá, Îýðíá TñãÜôç 1913ÿ Ôïˆ á‰ôïˆ, Ôü Âá-
óßëåéïí ôïˆ Èåïˆ êáß ‚ Óïóéáëéóìüò 1913ÿ ’Å. Ìé÷áëï-
ðïýëïõ, ‘Ï ðüëåìïò (Uëëçí. Tñã. óýëëïãïò Ãåñìáíßáò)
1913ÿ Æá÷áñ. ÂåæåóôÝíç, ‘Ï Tñãáôéêüò Aãþí (óõíäéêáëé-
óìüò) Êùí/ðïëéò 1914 ’Á. Óáñáíôßäïõ, ‘Ç êïéíùíéêÞ T-
îÝëéîéò 1916ÿ Ó. Ðáðáäïðïýëïõ, Át äýï T÷èñéêÝò ôÜîåéò
1918ÿ ’Á. ’Áñäßôç, ‘Ï ’Áëêïïëéóìüò 1919ÿ Ã. Êáôóéþ-
ëç, ‘Ï Tñõèñüò êßíäõíïò ÍÝá ‘Õüñêç 1919ÿ Ã. ÃåùñãéÜ-
äç, Ôß åyíáé Aðåñãßá 1920ÿ ²Åãêåëò (ÌåôÜöñ. Ó. Öçìß-
ïõ), ωôïðéóôéêüò êáß Tðéóôçìïíéêüò óïóéáëéóìüò 1920ÿ
Â. Ðáðáâáóéëåßïõ, «Át óýã÷ñïíïé äéåèíårò ïsêïíïìéêïêïé-
íùíéêáß ôÜóåéò», «’ÁèçíáúêÞ» 1920 (371-378).
’Áíùíýìùò (ðñùôüôõðá a ìåôáöñÜóåéò) a Cíåõ Vôïõò.
Ê. Íáßí, ‘Ï óïóéáëéóìüò êáß _ ðÜëç ô™í ôÜîåùí
1919ÿ ‘Ç óýã÷ñïíïò TñãáôéêÞ ìáò æýìùóéò 1918ÿ ÊáôÞ-
÷çóéò ô™í Tñãáô™í (Èåóóáëïíßêç)ÿ Ä. ÔóåñêÝæïõ, Ït ñùó-
óéêÝò öõëáêÝòÿ Ð. Êñïðüôêéí, Ðñüò ôïýò ÍÝïõò 1917ÿ
Ôß óçìáßíåé á‰ôÞ _ Aðåñãßá (Cincinati, O) 1918ÿ Ð. Äñá-
êïýëç, ‘Ç êïéíùíßá ôïˆ ÌÝëëïíôïòÿ ’Á. Ðåñßäïõ, ÌåñéêÜ
äéÜ ôüí TñãÜôçíÿ ’É. ÃêÝíô, Ôü êôÜùñï, ôïˆ á‰ôïˆ, ‘Ï
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
Êïëëåêôéâéóìüò, ’Å. Ðïõáóóüí, Ôß åyíáé óïóéáëéóìüò 1919
êëð. êëð.
31. ϐôïé óõíÝðçîáí êáß ôÞí ÊïéíùíéïëïãéêÞí ‘Åôáé-
ñßáí (1908) a ›ò ìåôÜ ôáˆôá TêëÞèç «‘Åôáéñåßá ô™í Êïé-
íùíéê™í êáß Ðïëéôéê™í Tðéóôçì™í», _ ‚ðïßá óêïðår …ôé
ðåñßðïõ êáß ôü Tí ÃåñìáíßI «Óùìáôårïí Êïéíùíéê\ò Ðï-
ëéôéê\ò», äçëáäÞ tóôáìÝíç AìÝôï÷ïò ô\ò êïéíùíéê\ò äéá-
ðÜëçò, íÜ Aãùíßæçôáé äéÜ ôü AëçèÝò êáß ôü êáëüí, ôü T-
ðéåéêÝò êáß ôü äßêáéïí, ðñïóäßäåé äÝ åsò ôÜò Šøßóôáò ôáý-
ôáò äõíÜìåéò ô\ò êïéíùíéê\ò æù\ò ôÞí TìðñÝðïõóáí åsò
á‰ôÜò âáñýôçôá.
32. Öõóéêüí åyíáé Aðü óïóéáëéóôéê\ò (êïììïõíéóôéê\ò)
Aðüøåùò íÜ ìÞ êñßíåôáé ðïëý å‰íïúêÜ ôü Vñãïí ô™í Êïé-
íùíéïëüãùí. «Ôü êÞñõãìÜ ôïõ aôáíå ƒ÷é ðÜëç ô™í ôÜîå-
ùí, Aëë' Bñìïíßá ôÜîåùí, óõìâéâáóìüò Tñãáóßáò êáß êå-
öáëáßïõ... ²Åôóé ìÝ ôÞ óõìöùíßá á‰ôÞ _ TñãáôéêÞ ôÜîç
ðáýåé íGíáé AíåîÜñôçôï êáß Tðáíáóôáôéêü êïéíùíéêü óôïé-
÷årï êáß ãßíåôáé á‰ôÞ _ uäéá ƒñãáíï äéáéùíßóåùò ô™í äå-
óì™í ôçò». «‘Ç óýã÷ñïíç TñãáôéêÞ ìáò æýìùóç» (’Áíá-
ôýðùóé Aðü ôüí «’Åñãáô. ’Áã™íá») 1918 óåë. 30.
33. Âë. Â. ×ùñáö@, «Óåëßäåò Aðü ôÞí óýã÷ñïíïí óï-
óéáëéóôéêÞí êßíçóéí ô\ò ‘ÅëëÜäïò» («ÓïóéáëéóôéêÜ öýë-
ëá» 1915) Ôåˆ÷. 2-6.
34. ÌáæáñÜêç, Äåóôïýíç, Ìïíïêñïýóïõ, Íåïöýôïõ,
Ëéâáä@.
35. Âë. óåë. 284/285.
36. Âë. ‘Ç ìåãÜëç Aðåñãßá ô™í ãáéáíèñáêïåñãáô™í
Tí Ðåéñáéår (’Áðñßëéïò 1912). ÐëÞñçò ëïãïäïóßá ô\ò äñÜ-
óåùò êáß äéá÷åéñßóåùò ôïˆ óõìâïõëßïõ.
37. Äé' á‰ô\ò Tðåôåý÷èç á‹îçóéò ô™í _ìåñïìéóèßùí
êáôÜ 10%, át äÝ TñãÜóéìïé £ñáé ôïˆ ÓáââÜôïõ ðåñéùñß-
óèçóáí Aðü 8 åsò 5. Âë. êáß Í. ÓáëéâÝñïõ, Óõãêñéôéêüò
ðßíáî Tñãáôéê™í _ìåñïìéóèßùí êáß ìéóè™í ô™í Tô™í 1914-
1920, ’Áè\íáé 1920.
38. ÔÜò TñãïäïôéêÜò AíôéëÞøåéò ðñïêåéìÝíçò Aðåñãß-
áò Aíôåðñïóþðåõå ðáñ' _ìrí ‚ ’É. Óðåôóéþôçò (Ôü Tñãá-
ôéêüí æÞôçìá [’Áðåñãßáé] ÌÝëëïí  [1920] óåë. 343).
Ãåíéê™ò äÝ ôÜò TñãïäïôéêÜò AíôéëÞøåéò êáß ìÜëéóôá Tðé-
ìüíùò êáß åsò Cêñïí (›ò Cëëïò Bueck Tí ÃåñìáíßI) Aíôé-
ðñïóùðåýåé ‚ ’É. ÂáñâáãéÜííçò (åsò Â.Â.Å).
39. ÓöïäñÜ ðïëåìéêÞ äéåîÞ÷èç ð.÷. êáôÜ ô™í ôåëåõ-
ôáßùò (1920) Šðü ôïˆ Óðõñßäïõ åsóá÷èÝíôùí åsò ôÞí âïõ-
ëÞí Tñãáôéê™í (a Aíôåñãáôéê™í ›ò Vëåãïí ït TñãÜôáé) íï-
ìïó÷åäßùí, ôÜ ‚ðïrá Tøçößóèçóáí ìÝí, ìåôÜ ï‰óéþäåéò …-
ìùò Tðß óõìöÝñïíôé ô™í Tñãáô™í âåëôéþóåéò, át ‚ðïráé T-
ðåôåý÷èçóáí äéÜ ô\ò êáôáðïëåìÞóåùò á‰ô™í Ví ôå ô¨ óï-
óéáëéóôéê¨ ôýð¤ êáß ôj Âïõëj.
‘Ï íˆí Têäéäüìåíïò óïóéáëéóôéêüò ôýðïò Tí ‘ÅëëÜäé åy-
íáé ‚ Uî\ò: «’Åñãáôéêüò ’Áãþí», êåíôñéêüí ƒñã. ôïˆ óïó.
Tñã. êüìì. ô\ò ‘ÅëëÜäïò, «ÑéæïóðÜóôçò», (Šðü ôüí ðï-
ëéôéêüí Vëåã÷ïí ô\ò êåíôñ. ’Åðéôñ. ôïˆ Ó.Å.Ê.)ÿ «Êá-
ðíåñãÜôçò» (Êáðíåñãáôéê\ò ‘Ïìïóð.)ÿ «Óõíåéäçôüò ’Åñ-
ãÜôçò» (‘Ïìïóðïíä. ^ëåêôñïêéíÞóåùò)ÿ «²Áìõíá» (ƒñã.
ô™í Tñãáô. ôÜîåùí ô\ò ‘ÅëëÜäïò), Eðáóáé Tí ’ÁèÞíáéò.
«Avanti» tóðáíïåâñáúóôß), «ÖùíÞ ôïˆ ’ÅñãÜôïõ» Tí Èåó-
óáëïíßêg. «ÍÝá ÆùÞ», Tí ÊáâÜëëI. «ÍÝïò ’ÅñãÜôçò»,
Tí ×áíßïéò. ’Åí ’Áìåñéêj äÝ Têäßäïíôáé «‘Ç ÖùíÞ ôïˆ ’Åñ-
ãÜôïõ» (ÍÝá ‘Õüñêç) êáß _ «’ÏñãÜíùóéò» (Detroit
Mich.).
40. Âë. Åsò Á‹ñáò Èåïäùñïðïýëïõ, Ôü äéåèíÝò ãõíáé-
êårïí óõíÝäñéïí ô\ò Ãåíåýçò 1920, Ìáñßáò Íåãñåðüíôç,
‘Ç ãõíáéêåßá êßíçóéò Tí ‘ÅëëÜäé.
 Ì Á
ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÊÁËÉÔÓÏÕÍÁÊÉÓ (1888-1982) Å ÑÙ 109
É
ÁÖ

Ô ü Vôïò 1952 ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò äçìïóéåýåé óôÞí «’ÅðéóôçìïíéêÞí ’Åðåôçñßäá ô\ò Ðáí-

ôåßïõ ’ÁíùôÜôçò Ó÷ïë\ò Ðïëéôéê™í ’Åðéóôçì™í» (íˆí ÐÜíôåéï ÐáíåðéóôÞìéï Ðïëé-
ôéê™í êáß Êïéíùíéê™í ’Åðéóôçì™í) èáõìÜóéá ðáñïõóßáóç ô\ò êåûíóéáí\ò èåùñßáò, _ ‚-
ðïßá Aðïôåëår óôáèìü óôÞí UëëçíéêÞ ïsêïíïìéêÞ TðéóôÞìç, Šðü ôüí aäç AíáöåñèÝíôá ôßô-
ëï: ÊåûíóéáíÞ êáß ’ÁíôéêåûíóéáíÞ èÝùñçóéò ô\ò ïsêïíïìéê\ò sóïññïðßáò (AíÜôõðïí 16 óó.).
Ìïëïíüôé ‚ ÊáëéôóïõíÜêéò, ìÝ ôÞí ôáðåéíïöñïóýíç _ ‚ðïßá ôüí äéÝêñéíå, ›ò ìåãÜ-
ëïò TðéóôÞìùí ðïý eôáí, êñßíåé ôÞí ìåëÝôç ôïõ ›ò «Vêèåóéí óõíïðôéêùôÜôçí [...] óêéá-
ãñáöïˆóá ì@ëëïí ôÞí èÝóéí ôïˆ ðñïâëÞìáôïò», Tìårò Šðï÷ñåïýìáóôå íÜ ôÞí èåùñÞóïõ-
ìå ›ò ëßáí Aîéüëïãç êáß ÷ñÞóéìç ãéÜ Têåríïí ‚ ‚ðïrïò èÝëåé íÜ åsó÷ùñÞóåé Tðéôõ÷™ò óôÞí
êåûíóéáíÞ óêÝøç êáß ôÞí ìáêñïïéêïíïìßá ãåíéêþôåñá. ²Áîéï åyíáé Tä™ íÜ óçìåéùèår …ôé
‚ ÊáëéôóïõíÜêéò äÝí ðåñéïñßæåôáé óÝ BðëÞ Vêèåóç ô\ò Ãåíéê\ò Èåùñßáò ôïˆ Keynes,
AëëÜ ðñï÷ùñår ÷áñÜóóïíôáò ãñáììÝò óôÞí ïsêïíïìéêÞ èåùñßá êáß ïsêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ.
Êáß ðåñß ôïýôùí ðáñáèÝôïõìå, Aðü ó. 4 ôÜ ãñáöüìåíÜ ôïõ:
‘Ç äéáóöÜëéóéò ô\ò Aðáó÷ïëÞóåùò êÜèå Aí- íåñãßáò, _ ‚ðïßá äéáñê™ò ç‹îáíå êáß ôÞí ‚ðïßáí
èñþðïõ, ^ìðïñår íÜ ëÜâg ÷þñáí ìÝ ôÞí ›ò Cíù TêÜëåóáí «äéáñèñùôéêÞí», «óõóôáôéêÞí». ’Åí™
á‰ôïññõèìéæïìÝíçí TëåõèÝñáí AãïñÜí ô\ò Aôïìé- äÝ _ öýóéò êáß ôÜ áuôéá ô™í Cëëùí Aíåñãé™í V-
êéóôéê\ò ïsêïíïìßáò; ÷ïõí êáô' Añ÷Þí äéáãíùóè\, ôÜ áuôéá ô\ò «óõ-
‘Ç á‰ôïññýèìéóéò öáßíåôáé …ôé äÝí ëåéôïõñãår óôáôéê\ò» Aíåñãßáò TðéäÝ÷ïíôáé äéáöüñïõò Tîç-
têáíïðïéçôéê™ò êáß UðïìÝíùò äÝí äéáóöáëßæåé ãÞóåéò. ‘Ç Aíåñãßá áôç äõíáôüí íÜ ðñïÝëèg A-
ôÞí ðëÞñç Aðáó÷üëçóéí. ÐÜíôåò äÝ ðåñáéôÝñù ðü âáèåßáò ìåôáôñïðÜò (ðüëåìïò) ô™í ìÝ÷ñé ôïˆ-
óõìöùíïˆí åsò ôÞí êáôáðïëÝìçóéí ô\ò ìáæéê\ò äå âÜóåùí ô\ò ïsêïíïìßáò, Aðü Têâéïìç÷Üíéóéí
’Áíåñãßáò. ðáëáé™í ÷ùñ™í, Aðü ñèïëïãéóôéêÞí ôå÷íéêÞí
Ôü öáéíüìåíï ô\ò ’Áíåñãßáò äÝí åyíáé Bðëïˆí. ñãÜíùóéí, Aðü ìåôáôüðéóéí ðëçèõóì™í (Ìéêñá-
´Åíá ðïóïóôüí Aíåñãßáò ŠðÜñ÷åé ðÜíôïôå åsò êÜ- óéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ 1922, ìåôáôïðßóåéò ðëçèõ-
èå TðÜããåëìá. ´Åíá ôì\ìá ôïˆ ðïóïóôïˆ ôïý- óì™í ðïëÝìïõ 1939/45) êëð., át ‚ðïráé TðéöÝ-
ôïõ AíÜãåôáé åsò AóèÝíåéáí, Aíáðçñßáí (óùìáôé- ñïõí åsò ôÞí äéÜñèñùóéí ô\ò ïsêïíïìßáò Aíáôñï-
êÞí a ðíåõìáôéêÞí) êáß åyíáé Có÷åôïí ìÝ ôü Tí- ðÜò, äéüôé Aðñüóöïñïò ïsêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ äÝí
ôáˆèá Tñåõíþìåíïí èÝìá. ²Áëëï ðïóïóôüí AíÜ- TðÝôñåøåí ï‰äáì™ò, a ðëÞñùò a ôïõëÜ÷éóôïí
ãåôáé åsò ôÞí TíáëëáãÞí ô\ò èÝóåùò ôïˆ TñãÜ- ôá÷Ýùò, ôÞí AíáðñïóáñìïãÞí ô\ò ïsêïíïìßáò. Ôü
ôïõ, Aðü ìßáí åsò Cëëçí Aðáó÷üëçóéí, äéÜ ôÞí ‚- åyäïò ôïˆôï ô\ò Aíåñãßáò ‚ìïéÜæåé ìÝ÷ñéò Uíüò
ðïßáí ðñïÝñ÷åôáé ó÷åôéê™ò ÷ñüíïò. ’ÁëëÜ êáß _ óçìåßïõ ìÝ ôÞí ô\ò «ôñéâ\ò», AëëÜ êáß ìÝ ôÞí
Aíåñãßá áôç «êáíïíéêÞ», a ô\ò «ôñéâ\ò» ëåãï- «êõêëéêÞí». Åyíáé äõíáôüí íÜ V÷g ôÜ áuôéÜ ôïõ
ìÝíç, äÝí èåùñårôáé ›ò êÜôé Aóýíçèåò êáß Tðé- åsò Tîùãåíårò AöïñìÜò, ô\ò ïsêïíïìßáò, AëëÜ u-
êßíäõíïí. ‘Ùóáýôùò ŠðÜñ÷åé _ ëåãïìÝíç «Tðï- óùò êáß åsò Tíäïãåíårò äõó÷åñåßáò ôïˆ ›ñßìïõ
÷éáêÞ» Aíåñãßá, ôÞí ‚ðïßáí Tíôáˆèá ðáñáâëÝðï- ðëÝïí Êåöáëáéïêñáôéóìïˆ. Åsò ôÞí ôåëåõôáßáí
ìåí, äéÜ íÜ êáôáëÞîùìåí åsò ôÞí ëåãïìÝíçí «êõ- ôáýôçí ðåñßðôùóéí Tìöáíßæåôáé _ Aäõíáìßá ô\ò
êëéêÞí» Aíåñãßáí, äçëáäÞ ôÞí ðñïåñ÷ïìÝíçí A- ïsêïíïìßáò íÜ Aðáó÷ïëÞóg …ëïõò ôïýò èÝëïíôáò
ðü ôÞí ïsêïíïìéêÞí äéáêýìáíóéí êáß säßùò ôÞí íÜ Tñãáóèïˆí, ƒ÷é ìüíïí ðåñéïäéê™ò, AëëÜ êáß
öÜóéí á‰ô\ò ô\ò ŠöÝóåùò. ’Åíôáˆèá ðñÝðåé íÜ äéáñê™ò. Ôïˆôï äÝ åyíáé Aêñéâ™ò êáß ôü èÝìá ôü
Tîåôáóèj ‚ëüêëçñïò _ ïsêïíïìéêÞ TîÝëéîéò êáß íÜ ‚ðïrïí ðñïâÜëëåé _ èåùñßá ô\ò ðëÞñïõò Aðáó÷ï-
êáôáëÞîùìåí åsò ìÝôñá êáôÜ ô\ò Aóôáèåßáò êáß ëÞóåùò. Óõíåð™ò åsò ôÞí ïsêïíïìéêÞí ÐïëéôéêÞí
ŠðÝñ ô\ò óôáèåñüôçôïò ô\ò ïsêïíïìéê\ò äéá- äéáãñÜöïíôáé ðëÝïí íÝá êáèÞêïíôá êáß ìßá å‰ñõ-
äñïì\ò, íÜ ìÞ ðåñéïñéóè™ìåí äÝ ìüíïí åsò ìÝôñá ôÝñá AðïóôïëÞ. ÈÜ eôï ìõùðßá ìßá ôüóïí Tîþ-
Tíáíôßïí ô™í Têäçëþóåùí ô\ò Aíåñãßáò. ύôùò öèáëìïí äéáñê\ Aíåñãßáí, íÜ ^èÝëáìåí íÜ èåù-
_ ŠðÝñ ô\ò ðëÞñïõò Aðáó÷ïëÞóåùò ðïëéôéêÞ èÜ ñÞóùìåí ›ò «êõêëéêÞí». Ôßèåôáé ëïéðüí ôü Tñþ-
êáôÝëçãåí åsò óõãêõñéáêÞí ðïëéôéêÞí. ÌåôÜ ôüí ôçìá TÜí áôç ðñïÝñ÷åôáé Aðü AôÝëåéáí ô\ò á‰-
ðñ™ôïí …ìùò ðáãêüóìéïí ðüëåìïí ðáñïõóéÜóèç ôïññõèìßóåùò ô\ò TëåõèÝñáò Aãïñ@ò ô\ò Aôïìé-
êáôÜ ôñüðïí êáèáñþôåñïí êáß Xí Cëëï åyäïò A- êéóôéê\ò ïsêïíïìßáò —åuôå êõêëéêÞ åuôå äéáñêÞò
 Ì Á
110 Å ÑÙ
É
ÁÖ
åyíáé _ Aíåñãßá áôç. ‘Ï Íåïöéëåëåõèåñéóìüò äÝí
ðáñáäÝ÷åôáé …ôé _ êñáôïˆóá öéëåëåõèÝñá ïsêïíï-
ìßá åyíáé Aíßêáíïò íÜ ñõèìßóg ôÞí Aíéóïññïðßáí
á‰ôÞ, äåäïìÝíçò ðÜíôùò ìé@ò êáë™ò ñõèìéæïìÝ-
íçò óõíáãùíéóôéê\ò ïsêïíïìßáò, åsò …ëáò áŠô\ò
ôÜò Têäçëþóåéò êáß åsäéê™ò êáß åsò ôÜò ôïˆ ÷ñÞ-
ìáôïò.
Óõíåð™ò Tíäåßêíõôáé …ðùò ôü êñÜôïò ðáñÝì-
âg êáß Tðéäéþîg Tí AíÜãêg ôÞí Aëëïßáí äéáìüñ-
öùóéí êáß á‰ô\ò ôáýôçò ô\ò äéáäéêáóßáò ô\ò ïs-
êïíïìéê\ò æù\ò. ’Åðß ðëÝïí äçëáäÞ ô\ò äéáóöá-
ëßóåùò ìüíïí ôïˆ TëåõèÝñïõ Aíôáãùíéóìïˆ êáß
ô\ò ðáñáìåñßóåùò ô™í ïsïíåß Ìïíïðùëßùí, ›ò
ìÝ÷ñé ôïˆäå Tãßíåôï a ôï‰ëÜ÷éóôïí ŠðåëÜìâáíåí
åsò ôÜò êáôáóêåõÜò ôçò _ èåùñßá, æçôårôáé _ A-
íùôÝñù äéáñèñùôéê\ò ìïñö\ò ðáñÝìâáóéò åsò ôÞí
ïsêïíïìéêÞí ëåéôïõñãßáí.
Åsò ôü ìÝôñïí ô\ò ðáñåìâÜóåùò Añ÷ßæåé _
äéáìÜ÷ç. Ït Êåûíóéáíïß ŠðÝñìá÷ïé ô\ò ðëÞñïõò
Aðáó÷ïëÞóåùò èÝëïõí íÜ êáôáðïëåìÞóïõí ôÞí
Aíåñãßáí äéÜ ðáíôüò ôñüðïõ êáß ìÝ ïtáíäÞðïôå
èõóßáí, Vóôù êáß ô™í êëáóóéê™í Añ÷™í ô\ò T-
ëåõèÝñáò Aãïñ@ò, Tí¨ _ AíôéêåûíóéáíÞ Aíôßëç-
øéò, äÝí åyíáé äéáôåèåéìÝíç íÜ ðñï÷ùñÞóg åsò ð@-
óáí êáß ïtáíäÞðïôå èõóßáí êáß säßùò ô\ò ïsêïíï-
ìéê\ò Tëåõèåñßáò ôïˆ Aôüìïõ.
‘Ç säÝá ëïéðüí ô™í êëáóóéê™í ðåñß ô\ò á‰-
ôïäõíÜìïõ ñõèìßóåùò ô\ò ïsêïíïìßáò äÝí åyíáé
óÞìåñïí AðïäåêôÞ, säßùò åsò ôÞí Tðï÷Þí ô\ò Š-
öÝóåùò, Aðü á‰ôÞí äÝ ðñïÞ÷èç êáôüðéí êáß _
ôåëéêÞ TãêáôÜëåéøéò ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ á‰ôïìáôé-
óìïˆ. ´Ïðùò ït ìéóèïß êáôÜ ôÞí Cíèçóéí ðáñá-
êïëïõèïˆí Añãüôåñïí ôÞí øùóéí ô™í ôéì™í, V-
ôóé êáß êáôÜ ôÞí ðô™óéí Aêïëïõèïˆí á‰ôÞí âñá-
äýôåñïí, äõó÷åñáéíïìÝíçò ïôù ô\ò ŠðåñíéêÞóå-
ùò ô\ò ŠöÝóåùò. ÐÜíôùò ôüôå èÜ åy÷å óçìáóß-
áí _ ðô™óéò áôç ô™í ìéóè™í TÜí ‚ Tðé÷åéñçìá-
ôßáò ðáñåêéíårôï, …ðùò Tðåíäýóg ôÞí Tîïéêïíï-
ìçèåróáí Aðü ôÞí ðô™óéí ô™í ìéóè™í êáß ô™í
ëïéð™í Tîüäùí ÷ñçìáôéêÞí ðïóüôçôá åsò ðåñáé-
ôÝñù ïsêïíïìéêÞí äñáóôçñéüôçôá. ’ÁëëÜ êáôÜ
ôÞí Tðï÷Þí ô\ò ŠöÝóåùò äÝí åyíáé äõíáôüí íÜ
ëÜâg ÷þñáí ôïéïˆôïí ôé. ‘Ç ðñùôïâïõëßá ôïˆ T-
ðé÷åéñçìáôßá V÷åé ôåëåßùò ðáñáëýóåé, ëü㤠ô\ò
Aðáéóéïäüîïõ Tíáôåíßóåùò ôïˆ ìÝëëïíôïò. ‘Ç êá-
èõóôÝñçóéò áôç ô\ò Tðåíäýóåùò ÷åéñïôåñåýåé A-
êüìç ôÞí êáôÜóôáóéí, äéüôé ðáñáìÝíåé AäñáíÞò
íÝá AãïñáóôéêÞ äýíáìéò, ìÝ AðïôÝëåóìá ôÞí ƒ-
îõíóéí ô\ò ŠöÝóåùò êáß ìÝ á‰ôÞí êáß ô\ò Aíåñ-
ãßáò. Ôïéïõôïôñüðùò åyíáé äõíáôüí ìÝ÷ñé óçìåß-
ïõ ôéíüò ìüíïí, íÜ ëÜâg ÷þñáí AíáðñïóáñìïãÞ
ôéò á‰ôüìáôïò ô\ò ïsêïíïìßáò, ðñïêåéìÝíùí Tîù-
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ãåí™í äéáôáñá÷™í, —säßùò ìÝ ôÞí AðïêáôÜóôá-
óéí ðëÞñïõò Aíôáãùíéóìïˆ, ìéêñÜ …ìùò èÜ åyíáé
áôç êáèüóïí AöïñL ôÞí Cíéóïí êáôáíïìÞí ôïˆ
åsóïäÞìáôïò êáß ôÞí äéáöïñåôéêÞí åsò ôá÷ýôçôá
Aíôßäñáóéí ô™í ìéóè™í êáß ô™í ôéì™í. ‘ÅðïìÝ-
íùò ìÝ ôÞí Bðë\í ëåéôïõñãßáí ìé@ò Aãïñ@ò Tëåõ-
èÝñáò Aôïìéêéóôéê\ò Ïsêïíïìßáò, ôü ðñüâëçìá
ô\ò Aðáó÷ïëÞóåùò äÝí ëýåôáé. Äé' á‰ôü óÞìå-
ñïí AðïâëÝðïìåí ðñüò ôü ðñüâëçìá ô\ò ðëÞñïõò
Aðáó÷ïëÞóåùò, ƒ÷é äéÜ ìÝóïõ ô™í ïsêïíïìéê™í
äéáêõìÜíóåùí, AëëÜ ãåíéê™ò …ëùí ô™í óõíôåëå-
óô™í, ït ‚ðïrïé èÝôïõí åsò êßíçóéí ôÞí Aðáó÷ü-
ëçóéí ôáýôçí.
Öõóéê™ò êáôáëÞãïìåí …ôé ‚ ðñùôáñ÷éêüò
óõíôåëåóôÞò åyíáé _ æÞôçóéò, AëëÜ êáôÜ ôÞí A-
íÜëõóéí ôáýôçí ô™í ðåñß êõêëïöïñßáò ô\ò ïsêï-
íïìéê\ò æù\ò säå™í, åsò ôÞí èåþñçóéí ô™í ó÷Ý-
óåùí Aðïôáìéåýóåùò êáß Tðåíäýóåùò, êáôáëÞãï-
ìåí åsò AíôéèÝôïõò Aðüøåéò Aðü ôÜò êëáóóéêÜò.
ÊáôÜ ôÞí êëáóóéêÞí Aíôßëçøéí ðñüò ð@óáí
TðÝíäõóéí Aíôéóôïé÷år ìßá Tî uóïõ ìåãÜëç Aðïôá-
ìßåõóéò, ìßá Aðï÷Þ Aðü êáôáíÜëùóéí. Äéüôé át
äéÜ ôÞí TðÝíäõóéí äéáôåèåróáé ðáñáãùãéêáß äõíÜ-
ìåéò, äÝí Tîõðçñåôïˆí óõã÷ñüíùò êáôáíáëùôé-
êÜò äéáèÝóåéò. Ôïýôïõ Xíåêá _ Aðïôáìßåõóéò åsò
ôÞí êáôÜ ðáñÜäïóéí äéäáóêáëßáí êáôåëÜìâáíå
ðñïåîÜñ÷ïõóáí èÝóéí. Áôç êáèþñéæå ôü ìÝãåèïò
ô\ò äõíáô\ò Tðåíäýóåùò. ’ÅÜí ŠðÜñ÷g _ Aðï-
ôáìßåõóéò, åyíáé TîçóöáëéóìÝíç êáß _ TðÝíäõóéò.
ÐñïâëçìáôéêÞ äÝí åyíáé _ TðÝíäõóéò, AëëÜ _ A-
ðïôáìßåõóéò.
´Ïëùò AíôéèÝôùò _ ÊåûíóéáíÞ äéäáóêáëßá
èåùñår ðñïâëçìáôéêÞí ôÞí TðÝíäõóéí. Ðñüò á‰-
ôÞí ðñü ðáíôüò óôñÝöåôáé _ íÝá äéäáóêáëßá. ÂÝ-
âáéá ðáñáìÝíåé êáß ôþñá ðñáãìáôéêüôçò …ôé
ðñüò ôÞí TðÝíäõóéí ðñÝðåé íÜ Aíôéóôïé÷j ìßá Tî
uóïõ ìåãÜëç Aðïôáìßåõóéò. ’ÁëëÜ _ Uêïõóßá …-
ìùò Aðïôáìßåõóéò ôïˆ åsóïäçìáôßá äÝí Aðïôåëår
ðëÝïí ôÞí ðñïûðüèåóßí ôçò: ‘Ç TðÝíäõóéò, ÷ñç-
ìáôïäïôïõìÝíç äéÜ ôñáðåæéê\ò ðßóôåùò, á‰ôïäç-
ìéïõñãår ôÞí Aíáãêáßáí Aðïôáìßåõóéí, Cí êáß ƒ-
÷é Aêñéâ™ò Šðü ôÞí ìïñöÞí ôÞí ‚ðïßáí Tííïïˆ-
ìåí Šðü ôÞí Vííïéá Aðïôáìßåõóéò. Ðñüóèåôïò T-
ðÝíäõóéò á‰îÜíåé ôÞí Aðáó÷üëçóéí êáß Šøþíåé ôü
íïìáóôéêüí åsóüäçìá. ’ÅðåéäÞ …ìùò äÝí V÷åé
ðñïçãçè\ aäç á‹îçóéò ô\ò ðáñáãùã\ò êáôáíá-
ëùôéê™í Aãáè™í, äéÜ ôïˆôï åyíáé äõíáôüí _ êá-
ôáíÜëùóéò Tðß ôïˆ ðáñüíôïò íÜ ìÞí á‰îçèj êá-
èüëïõ. ‘Ç AíÜëùóéò ôïˆ Tðß ðëÝïí åsóïäÞìáôïò
‚äçãår ì@ëëïí åsò Šøþóåéò ô™í ôéì™í ìüíïí.
ÐÜíôùò Xí ðáñáìÝíåé âÝâáéïí, …ôé _ Uêïõóßá A-
ðïôáìßåõóéò Tîåèñïíßóèç. ²Åôé ðñüò: Aðïäåéêíýå-

ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÊÁËÉÔÓÏÕÍÁÊÉÓ (1888-1982)
ôáé ›ò ëßáí Tðéêßíäõíïò. Äéüôé Cí AðÝíáíôé ô\ò
Aðïôáìéåýóåùò äÝí Tìöáíéóèj ìßá uóç TðÝíäõóéò,
ôü ãåãïíüò ôïˆôï TðéöÝñåé AðïôÝëåóìá ÷áëáñù-
ôéêüí Tðß ô\ò ïsêïíïìéê\ò æù\ò. Ôü Aðïôáìéåõ-
èÝí ìÝñïò äÝí TðáíåéóñÝåé åsò ôÞí ðáñáãùãéêÞí
äéáäéêáóßáí êáß _ óõëëïãéêÞ æÞôçóéò óõóôÝëëå-
ôáé. ’Åíäéáöåñüìåèá UðïìÝíùò …ðùò _ TðÝíäõóéò
åyíáé …óïí ôü äõíáôüí ìåãáëõôÝñá, äéÜ íÜ óõì-
ðëçñþíg ôÜ êåíÜ, ôÜ äéÜ ô\ò Aðïôáìéåýóåùò äç-
ìéïõñãçèÝíôá åsò ôÞí êáèüëïõ æÞôçóéí. ‘Ç ñõè-
ìéóôéêÞ Tðßäñáóéò ôïˆ ôüêïõ, ôÞí ‚ðïßáí _ êëáó-
óéêÞ èåùñßá, ›ò AíùôÝñù åuäïìåí, åy÷å èåùñÞóåé
ìåôáîý Aðïôáìéåýóåùò êáß Tðåíäýóåùò, äÝí Aí-
ôÝ÷åé åsò ôÞí óçìåñéíÞí êñéôéêÞí ðëÝïí. ‘Ï ôü-
êïò ^ìðïñår íÜ åyíáé ŠøçëÜ, ðáñÜ ìåãÜëçí Aðï-
ôáìßåõóéí, ðÜíôùò Šøçëüôåñá Aö' …óïí èÜ ^äý-
íáôï íÜ äéåõêïëýíg ìßáí TðÝíäõóéí. ύôùò åyíáé
äõíáôüí át Tðåíäýóåéò íÜ Šðïëåéöèïˆí ô\ò Aðï-
ôáìéåýóåùò. ÌÜëéóôá, _ ðåñßðôùóéò áôç Aðï-
ôåëår ôüí êáíüíá, äéüôé á‰îáíïìÝíïõ ôïˆ ðëïýôïõ
Uíüò Vèíïõò, ðÜíôïôå Xíá ìåãáëýôåñïí ðïóïóôüí
Aðïôáìéåýåôáé, Tí¨ át ðéèáíüôçôåò Tðåíäýóåùò
ëéãïóôåýïõí. ‘Ç ïsêïíïìßá åŠñßóêåôáé ëïéðüí Š-
ðü äéáñê\ ðßåóéí ôÜóåùí ŠöÝóåùò êáß _ ðëÞñçò
Aðáó÷üëçóéò äÝí åyíáé ìüíïí óõæçôÞóéìïò, AëëÜ
êáß Aðßèáíïò.
‘Ï Êåûíóéáíéóìüò ëïéðüí, ‚ ‚ðïrïò Tíåöáíß-
óèç åsò ìßáí Tðï÷Þí ìåãÜëçò ŠöÝóåùò (1929/33),
›ò TðáíÜóôáóéò êáôÜ ô™í êñáôïõó™í íïìéóìá-
ôéêïðïëéôéê™í èåùñé™í, ôåßíåé íÜ äéáìïñöùèj åsò
ñèüäïîïí óýíèåóéí, _ ‚ðïßá äõíáôüí íÜ äéáðé-
óôùèj Aðü ôüí tóôïñéêüí ôïˆ ìÝëëïíôïò ô™í ïs-
êïíïìéê™í èåùñé™í, ›ò _ êáìðÞ åsò ôÞí AíÜðôõ-
îéí ô™í säå™í, êáèüóïí AöïñL ôüí ñüëïí ôïˆ ÊñÜ-
ôïõò Víáíôé ô\ò Ïsêïíïìéê\ò Æù\ò.
ÊáôÜ ôüí Keynes _ sóïññïðßá åyíáé äõíáôÞ
ƒ÷é ìüíïí Tðß ðëÞñïõò Aðáó÷ïëÞóåùò, ›ò ït
Êëáóóéêïß TäÝ÷èçóáí, AëëÜ êáß Tðß ìåñéê\ò ìü-
íïí Aðáó÷ïëÞóåùò ô™í ðáñáãùãéê™í óõíôåëå-
óô™í. ²Åôóé _ Aíåñãßá ôÞí ‚ðïßáí åuäïìåí Aíù-
ôÝñù Tìöáíßæåôáé ƒ÷é ›ò ðáñïäéêÞ äõíáìéêÞ, Aë-
ëÜ êáß ›ò ìüíéìïò óôáôéêÞ TêäÞëùóéò ô\ò Tëåõ-
èÝñáò Aôïìéêéóôéê\ò ïsêïíïìßáò. Á‰ôÞ áôç _
óõóôáôéêÞ óõãêñüôçóéò ô\ò TëåõèÝñáò Aôïìéêé-
óôéê\ò ïsêïíïìßáò ãßíåôáé ásôßá ô\ò ìïíßìïõ A-
íåñãßáò, äéüôé TðéôñÝðåé äéáìüñöùóéí sóïññïðßáò
êáß ðñßí Vôé Tðéôåõ÷èj ðëÞñçò Aðïññüöçóéò ô™í
Tñãáôéê™í äõíÜìåùí. ÔÞí ÊëáóóéêÞí sóïññïðßáí
Tèåþñçóåí ‚ Keynes ›ò åsäéêÞí TêäÞëùóéí ô\ò
ïsêïíïìéê\ò äéáäñïì\ò êáß AíôÝôáîåí åsò á‰ôÞí
ôÞí säßáí ôïõ «ÃåíéêÞí» èåùñßáí.
ÊáôÜ ôüí Keynes äýï åyíáé ït ðñïóäéïñéóôé-
Ì Á
Å ÑÙ 111
É
ÁÖ
êïß ðáñÜãïíôåò ô\ò UêÜóôïôå óõíïëéê\ò Aðá-
ó÷ïëÞóåùò: _ Víôáóéò ô\ò ðñüò êáôáíÜëùóéí
ñïð\ò, _ ðñïóäéïñßæïõóá ôÞí ðïóüôçôá æçôÞóå-
ùò Aãáè™í AìÝóïõ ôåëéê\ò êáôáíáëþóåùò, êáß
‚ ñõèìüò ô™í UêÜóôïôå Tðåíäýóåùí, äçëáäÞ ô\ò
æçôÞóåùò Aãáè™í Šëéêïˆ êåöáëáßïõ.
ÄéÜ ôÞí ‚ëéêÞí ëïéðüí æÞôçóéí êáß óõíåð™ò
ôüí âáèìüí ô\ò Aðáó÷ïëÞóåùò äéåðéóôþèçóáí
äýï ìåãÝèç, _ êáôáíÜëùóéò êáß _ TðÝíäõóéò. ÄéÜ
ôÞí êáôáíÜëùóéí Xêáóôïò Aðïöáóßæåé äéÜ ôüí U-
áõôüí ôïõ, ôß ìÝñïò Tê ôïˆ åsóïäÞìáôüò ôïõ èÜ
êáôáíáëþóg êáß ôß èÜ Aðïôáìéåýóg. ÐÜíôùò
óðïõäárïí ñüëïí Tíôáˆèá ðáßæåé _ êáôáíïìÞ ôïˆ
åsóïäÞìáôïò. ÐñïêåéìÝíçò ìåãÜëçò óõììåôï÷\ò
ôïˆ åsóïäÞìáôïò ô™í ëáúê™í ìáæ™í åsò ôü Tèíé-
êüí åsóüäçìá, _ ‚ëéêÞ êáôáíÜëùóéò åyíáé ìåãÜ-
ëç, ðñïêåéìÝíçò ìåãÜëçò óõììåôï÷\ò ô™í ìå-
ãÜëùí åsóïäçìÜôùí åsò ôü Tèíéêüí åsóüäçìá, _
Aðïôáìßåõóéò åyíáé ìåãÜëç. ‘Ï äåýôåñïò óõíôå-
ëåóôÞò, _ TðÝíäõóéò, Tîáñô@ôáé Aðü ôÜò AðïöÜ-
óåéò ô™í Tðé÷åéñçìáôé™í. Áôáé èÜ Tîáñôçèïˆí
Aðü ôÞí óýãêñéóéí ô\ò AíáìåíïìÝíçò Aðïäüóåùò
ô™í êåöáëáéáê™í ôïðïèåôÞóåùí, Tí ó÷Ýóåé ðñüò
ôüí ôüêïí ôïˆ êåöáëáßïõ. ’ÅÜí _ Aðïôáìßåõóéò
åyíáé ðïëý ìåãÜëç êáß _ TðÝíäõóéò ìéêñÜ, èÜ V-
ðñåðå íÜ ç‹îáíåí åuôå _ êáôáíÜëùóéò, åuôå _ T-
ðÝíäõóéò, a êáß Aìöüôåñáé. ’Åí ðÜóg ðåñéðôþ-
óåé, _ äçìïóéïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ôïˆ ÊñÜôïõò åy-
íáé ‚ ñõèìéóôÞò åsò ôü æÞôçìá ôïˆôï. ÄéÜ ðñï-
óöüñïõ öïñïëïãéê\ò ðïëéôéê\ò Tðéäéþêåé ôü
ÊñÜôïò íÜ TðéäñÜóg Tðß ô\ò äéáíïì\ò ôïˆ åsóï-
äÞìáôïò, žóôå íÜ á‰îçèj _ êáôáíÜëùóéò êáß
ìåéùèj _ Aðïôáìßåõóéò. Ôü ðñ@ãìá äÝí åyíáé å‹-
êïëïí. ‘ÕøçëÞ öïñïëïãßá Tðß ôïˆ åsóïäÞìáôïò
ô™í Tðé÷åéñçìáôé™í, äõíáôüí íÜ Aíáêüøg ôÞí T-
ðÝíäõóéí. ÓðïõäáéïôÝñá ëïéðüí åyíáé _ Tðßäñáóéò
ôïˆ ÊñÜôïõò, _ ‚ðïßá Aóêårôáé äéÜ ôïˆ ðñïûðï-
ëïãéóìïˆ ôïõ, Tðß ô\ò …ëçò æçôÞóåùò. ²Áí ôü
ÊñÜôïò äáðáíÞóg ðåñéóóüôåñá ô™í …óùí ås-
óðñÜôôåé á‰îÜíåé ôÞí ‚ëéêÞí æÞôçóéí, Aäéáöüñùò
ôïˆ ôñüðïõ ô\ò Tðéôåýîåùò ôïýôïõ. Åuôå äçëá-
äÞ äé' ŠðïâïçèÞóåùò ô\ò êáôáíáëþóåùò, åuôå äé'
TðéäïôÞóåùò ô\ò säéùôéê\ò Tðåíäýóåùò, åuôå äéÜ
ô\ò Šðü á‰ôïˆ ôïýôïõ ôïˆ ÊñÜôïõò äéåíåñãåßáò
äçìïóßùí Tðåíäýóåùí. ’ÅÜí ôü ÊñÜôïò äáðáíL
ëéãþôåñá ô™í Šð' á‰ôïˆ åsóðñáôôïìÝíùí, V÷åé
UðïìÝíùò ðëåïíÜóìáôá Aðü ôüí ðñïûðïëïãéóìüí,
ðßðôåé _ ‚ëéêÞ æÞôçóéò êáß ìåôñéÜæåôáé _ Cíèç-
óéò. Ðïßá åyíáé _ ðñïóöïñùôÝñá ‚äüò Tîáñô@ôáé
Aðü ôÞí ‚ëéêÞí êáôÜóôáóéí ô\ò Ïsêïíïìßáò.
’Áìöüôåñá ðÜíôùò Aíôéôßèåíôáé ðñüò ôÞí êáôÜ
ðáñÜäïóéí ðïëéôéêÞí ô\ò sóïæõãßóåùò ôïˆ ðñïû-
 Ì Á
112 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ðïëïãéóìïˆ, Tí™ äéÜ ôÞí sóïæýãéóéí äÝí èÜ Šð\ñ-
÷ïí AíôéññÞóåéò. ’Åí ôïýôïéò ãíùñßæïìåí …ôé á-
ôç åyíáé äýóêïëïò. ÔÞí ÐïëéôéêÞí ô\ò ðëÞñïõò
Aðáó÷ïëÞóåùò ðñïêáëår _ äéáñêÞò ôÜóéò ô\ò
Ïsêïíïìßáò ðñüò Šðïáðáó÷üëçóéí, _ ‚ðïßá ðñï-
Üãåôáé åuôå Aðü Tëëåéð\ êáôáíÜëùóéí, åuôå Aðü
Tëëåéð\ TðÝíäõóéí.
‘Ç TëëåéðÞò æÞôçóéò ðñÝðåé íÜ Šðïâïçèçèj
äéÜ ðïëéôéê\ò TëëåéììÜôùí êáß ôü ÷åéñüôåñïí Tí
ðñïêåéìÝí¤ äÝí åyíáé _ êáôá÷ñÝùóéò ôïˆ ÊñÜ-
ôïõò …óï ‚ ðëçèùñéóìüò.
²Áò ŠðïèÝóùìåí …ôé át Tðåíäýóåéò V÷ïõí A-
íáêïð\. Ôïˆôï óçìáßíåé …ôé á‰îÜíåé _ ñåõóôüôçò
ô\ò Ïsêïíïìßáò. ͈í ðáñåìâáßíåé ôü ÊñÜôïò êáß
äéÜ äçìïóßùí äçìïðñáóé™í á‰ôü ðñ™ôïí ðëçñþ-
íåé ôÜ êåíÜ åsò ôÞí ÷ñçìáôéêÞí êõêëïöïñßáí. ²Áí
…ìùò át ðáãùìÝíáé Aðïôáìéåýóåéò êéíçèïˆí Tê
íÝïõ, ôüôå á‰îÜíåé _ óõíïëéêÞ æÞôçóéò ðÝñáí ôïˆ
Tðéèõìçôïˆ êáß ðñÝðåé ôü ÊñÜôïò íÜ Töáñìüóg
ôÞí Aíôßèåôïí ÐïëéôéêÞí åsò ôüí ðñïûðïëïãéóìüí
ôïõ: ôÞí ô™í ðåñéóóåõìÜôùí. Åuôå ôü êÜìåé, åu-
ôå ðïëý ðåñéóóüôåñïí Cí âñáäýíg, ŠðÜñ÷åé ‚ êßí-
äõíïò Šøþóåùò ôéì™í, Añ÷ßæåé ‚ Aãþí êáôÜ ôïˆ
ðëçèùñéóìïˆ, äéÜ ô™í AíùôÜôùí ôéì™í êáß êá-
ôüðéí ìÝ ëïéðÜ äéïéêçôéêïïéêïíïìéêÜ ìÝôñá, ôÜ
‚ðïrá äéêáßùò ìÝìöïíôáé, Vóôù Šðåñâïëéê™ò
ðþò, ït Aíôéêåûíóéáíïß, äéüôé óõíôåëïˆí åsò ôÞí
êáôÜñãçóéí ô\ò ïsêïíïìéê\ò Tëåõèåñßáò.
‘Ï Tðéäéþêùí ðëÞñç Aðáó÷üëçóéí ðñÝðåé íÜ
öñïíôßóg äéÜ ôÞí óôáèåñüôçôá ô\ò æçôÞóåùò. Át
óõíïëéêáß äáðÜíáé ô\ò Ïsêïíïìßáò ðñÝðåé íÜ åy-
íáé ôüóïí ìåãÜëáé, žóôå …ëá ôÜ AãáèÜ êáß át Š-
ðçñåóßáé, át ‚ðïráé ðáñÜãïíôáé êáß ðñïóöÝñïíôáé
äéÜ ô\ò Aðáó÷ïëÞóåùò ðÜíôùí ô™í èåëüíôùí íÜ
Tñãáóèïˆí, íÜ äéáôßèåíôáé. ÔÞí öñïíôßäá á‰ôÞí
äýíáôáé ôü ÊñÜôïò ìüíïí íÜ AíáëÜâg äéÜ ô™í ñ-
ãÜíùí êáß ìÝóùí ôÜ ‚ðïrá äéáèÝôåé.
‘Ç èåùñßá áôç ëü㤠ô\ò Bðëüôçôïò á‰ô\ò
Šð\ñîåí UëêõóôéêÞ, AëëÜ åyíáé æÞôçìá Cí Šð\ñ-
îåí têáíïðïéçôéêÞ. Äéüôé sáôñåýïìåí ôü óýìðôù-
ìá êáß ƒ÷é ôÞí êõñßáí AöïñìÞí. ‘Ç Vëëåéøéò åsò
ôÞí ‚ëéêÞí æÞôçóéí äÝí åyíáé äåäïìÝíïí ô\ò Ïs-
êïíïìéê\ò äéáäéêáóßáò, AëëÜ óýìðôùìá äéáôá-
ñá÷\ò sóïæõãßïõ.
‘Ç èåùñßá ô\ò ðëÞñïõò Aðáó÷ïëÞóåùò Aíá-
ãíùñßæåé ôïˆôï, AëëÜ íïìßæåé …ôé êáß AóèÝíåéáé
ðïëåìïˆíôáé ïôùò, Töüóïí äÝí ŠðÜñ÷ïõí Cëëá
ìÝóá. ’Åí ðÜóg ðåñéðôþóåé áôç äÝí Añíårôáé íÜ
êáôáðïëåìÞóg êáß ôÜ áuôéá êáß ôïéïõôïôñüðùò
ðñïëÜâg ôü êáêüí. Ãåíéê™ò …ìùò äéáðéóôþíåôáé
ôü Aäýíáôïí ô\ò ðñüññéæá Tîáöáíßóåùò ôïˆ êá-
êïˆ êáß _ êáôáðïëÝìçóéò ô\ò óõíåðåßáò ìüíïí.
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
Ôïéïõôïôñüðùò ãåíí™íôáé Tíäïéáóìïß ôïýò ‚-
ðïßïõò ðáñáäÝ÷ïíôáé ðïëëïß, êáßôïé äÝí ‚ñêßæïí-
ôáé ðëÝïí êáß ïôïé åsò ôüí ïsêïíïìéêüí á‰ôïìá-
ôéóìüí, AëëÜ äÝ÷ïíôáé ôÞí Cìåóïí ðáñÝìâáóéí
ôïˆ ÊñÜôïõò åsò á‰ôÞí ôÞí ïsêïíïìéêÞí ëåéôïõñ-
ãßáí. ‘Ç ðïëéôéêÞ …ìùò ô\ò ðëÞñïõò Aðáó÷ïëÞ-
óåùò ðñï÷ùñår ðïëý ðåñéóóüôåñïí êáô' á‰ôïýò.
Äéáìïñöþíåôáé åsò ãåíéêüí ðñüãñáììá êáôÜ ðÜ-
óçò Aíåñãßáò (TîáéñïõìÝíçò uóùò ô\ò Aíåñãßáò
ô\ò ôñéâ\ò êáß ô\ò Tðï÷éáê\ò). ύôùò Bðëïðïé-
årôáé ôü ðñ@ãìá ŠðåñìÝôñùò Tí ó÷Ýóåé ðñüò ôÞí
öýóéí ôïõ. ’ÁëëÜ, Cò TðáíÝëèùìåí åsò ôÜ áuôéá
ô\ò ’Áíåñãßáò.
‘Ùò ãåíéêùôÜôç ásôßá ô\ò Šðïáðáó÷ïëÞóå-
ùò åyíáé _ ñïðÞ ðñüò ŠðåñâïëéêÞí Aðïôáìßåõóéí
êáß _ ìéêñïôÝñá êëßóéò ðñüò TðÝíäõóéí ðëïõóßùí
Tèí™í. ‘Ç ìéêñïôÝñá ìÜëéóôá ðñüò ðáíôüò êëß-
óéò ðñüò TðÝíäõóéí åyíáé Aóöáë™ò Xíá óýìðôù-
ìá Tëáôôþóåùò ô™í äõíáôïôÞôùí Tðåíäýóåùò,
åsò Xíáí êüóìïí ‚ ‚ðïrïò äéÜ ôïˆ äéá÷ùñéóìïˆ ôïõ
Vãéíå óôåíþôåñïò. ²Åôóé äéáðéóôþíåôáé …ôé äÝí Š-
ðÜñ÷åé AíôéêåéìåíéêÞ Aäõíáìßá Aðïäïôéê™í Tðåí-
äýóåùí, ìÜëéóôá êáß säéùôéê™í Aêüìç Tðé÷åéñÞ-
óåùí, AëëÜ áôç åyíáé óõíÝðåéá ìé@ò ðïëéôéê\ò
ôïˆ Aðïêëåéóìïˆ, ô\ò Aíáóöáëåßáò êáß ô\ò äõ-
óðéóôßáò, ôÞí ‚ðïßáí óõíáíô™ìåí êáôÜ ôÞí ìå-
ôáðïëåìéêÞí Tðï÷Þí.
‘Ç AëçèÞò Aíôßäïôïò ðïëéôéêÞ ô\ò êáôáóôÜ-
óåùò ôáýôçò äÝí èÜ eôï _ ðïëéôéêÞ ô\ò ðëÞñïõò
Aðáó÷ïëÞóåùò, AëëÜ AíáæÞôçóéò êáß Aîéïðïßç-
óéò Tðåíäýóåùí åsò …ëáò ôÜò êáèõóôåñçìÝíáò ðå-
ñéï÷Üò ô\ò ã\ò êáß ðñïáãùãÞ ôïˆ ðáãêïóìßïõ
Tìðïñßïõ. Ìüíïí Töüóïí _ ðïëéôéêÞ ô\ò Aâåâáé-
üôçôïò êáß äõóôñïðßáò äÝí TðÝôñåðå ôïˆôï, ôü-
ôå èÜ Täéêáéïëïãårôï ìßá ðïëéôéêÞ ðëÞñïõò Aðá-
ó÷ïëÞóåùò êáß _ ‚ðïßá èÜ AðÝâëåðåí ëéãþôå-
ñïí ðñüò ôÞí ðïëéôéêÞí ô™í TëëåéììÜôùí ôïˆ
ðñïûðïëïãéóìïˆ, Aö' …óïí ðñü ðáíôüò ðñüò ôÜ
ìÝôñá åsóïäçìáôéê\ò ðïëéôéê\ò, ôÜ ‚ðïrá ìüíïí
êáôáóôÝëëïõí ôü êáêüí ðñüññéæá.
Ìßá ôïéáýôç óõóôáôéêÞ Aíåñãßá äÝí êáôáðï-
ëåìårôáé ðñùôïãåí™ò äéÜ ô\ò ðïëéôéê\ò ô\ò
ðëÞñïõò Aðáó÷ïëÞóåùò. Йò èÜ Tëýåôï ð.÷. ôü
ðñïóöõãéêüí ðñüâëçìá ìé@ò, Šðåñðëçèõíèåßóçò
ðåñéï÷\ò ÷ùñßò Tðïéêéóìüí, íÝïõò ðñïóáíáôïëé-
óìïýò âéïìç÷áíéê™í TãêáôáóôÜóåùí, AãñïôéêÞí
ìåôáññýèìéóéí êáß åu ôé Cëëï; Ìßá ðïëéôéêÞ ðëÞ-
ñïõò Aðáó÷ïëÞóåùò åsò ôÞí ãåíéêÞí âÝâáéá Aíá-
æùïãüííçóéí ô\ò ïsêïíïìéê\ò æù\ò, èÜ AðÞìâëõ-
íå ôÞí îýôçôá Uíüò ôïéïýôïõ Šðåñðëçèõóìïˆ,
äÝí èÜ Vëõå …ìùò êáèïëéê™ò êáß ôåëåéùôéê™ò ôü
æÞôçìá.

ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÊÁËÉÔÓÏÕÍÁÊÉÓ (1888-1982)
’Åí óõìðåñÜóìáôé _ ðïëéôéêÞ ô\ò ðëÞñïõò
Aðáó÷ïëÞóåùò äÝí Aðïôåëår ðáíÜêåéáí. ÔÜ óõì-
ðåñÜóìáôÜ ôçò åyíáé …ôé ãåíéêïðïéår ŠðåñìÝôñùò
ôÜò Têäçëþóåéò, ðáñáìåëår ôÞí êáôáðïëÝìçóéí
ô™í ásôßùí, ðáñáéôårôáé ô\ò UêÜóôïôå ëåðôïìå-
ñïˆò Aíáëýóåùò ô\ò êáôáóôÜóåùò. ‘Ç Aíôßëç-
øßò ôçò …ôé _ TðÝíäõóéò äçìéïõñãår ðÜíôïôå ôÞí
Aíáãêáßáí Aðïôáìßåõóéí åsò ôïéáýôçí ãåíéêüôçôá
äÝí åyíáé ñèÞ. ύôù ôü ðñüâëçìá öáßíåôáé íÜ
åyíáé ðïëý óõíèåôþôåñïí, Aö' …óïí ôü Aíôéëáì-
âÜíåôáé _ èåùñßá áôç.
‘Ç Tðßêñéóéò …ìùò áôç äéÜ ôü …ëïí ô\ò Êå-
ûíóéáí\ò Ðïëéôéê\ò äÝí Tîïõäåôåñþíåé ï‹ôå ôÜò
èåùñçôéêÜò âÜóåéò ôçò, ï‹ôå ôÜ ìÝóá á‰ô\ò. ‘Ç
äéäáóêáëßá áôç ðñïâÜëëåé ìåèüäïõò Aðïôåëå-
óìáôéêÜò. Ðñüêåéôáé ðñü ðáíôüò ðåñß ÷ñçóéìï-
ðïéÞóåùò á‰ô\ò åsò ôÞí ðñüóöïñïí êáôÜóôáóéí,
åsò ôÞí ñèÞí óôéãìÞí, åsò ôÞí ñèÞí äüóéí. ’Éäß-
ùò êáôÜ ôÞí öåóéí, AëëÜ êáß …ðïõ Aëëïˆ ôÝëïò
äÝí äõíÜìåèá íÜ ðáñáìåñßóùìåí óõóôáôéêÜ Tì-
ðüäéá. Ôü ðñ™ôïí …ìùò ìÝëçìá ðñÝðåé íÜ åyíáé
_ êáôáðïëÝìçóéò ô™í ásôßùí, _ Cíéóïò äéáíïìÞ,
át äõóáíáëïãßáé ô\ò AíèÞóåùò êáß ôÜ ðáíôüò åu-
äïõò äéáñèñùôéêÜ Tìðüäéá.
‘Ç ðïëéôéêÞ áôç ðñÝðåé íÜ ÷áñáêôçñéóèj
›ò óõãêõñéáêÞ ïsêïíïìéêÞ äéåýèõíóéò, äéÜöïñïò
ðÜíôùò ôåëåßùò ô\ò ðáëáé@ò êáôåõèõíïìÝíçò ïs-
êïíïìßáò. Áôç äÝí ÷ñçóéìïðïéår ðáñåìâáôéêÜ
Tìðüäéá, AëëÜ Aðü ôÞí ðáèçôéêÞí êáôáóôáëôé-
êÞí ðïëéôéêÞí ôïˆ laissez-faire, ðñïÜãåé ìßáí T-
íåñãçôéêÞí ðñïëçðôéêÞí, AíáëáìâÜíïõóá ôÞí
å‰èýíçí ô\ò …ëçò äéáäñïì\ò ô\ò ïsêïíïìßáò êáß
äéáóöáëßæåé ôÞí ëåéôïõñãßáí …ëùí ô™í Tðß ìÝñïõò
ôìçìÜôùí êáß ïôù ô\ò ŠðïóôÜóåùò ô\ò Tëåõ-
èÝñáò Aãïñ@ò.
ÔÞí âÜóéí ðÜíôùí ôïýôùí, ìÝ êåíôñéêüí ðñü-
âëçìá ôÞí ðëÞñç Aðáó÷üëçóéí, V÷ïìåí åsò ôüí
Tëåýèåñïí Aíôáãùíéóìüí ìÝ Vëåã÷ïí á‰óôçñüí
ô™í ìïíïðùëßùí. Ôüôå _ ïsêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ èÜ
Têéíårôï ìÝ uóáò Aðüøåéò äé' …ëïõò, äéÜ ôÞí äéá-
ôÞñçóéí ô\ò ïsêïíïìéê\ò Tëåõèåñßáò.
²Åôóé Aðïóôñïããõëåýåôáé _ åsêþí ìé@ò Šðü
ôïˆ êñÜôïõò TðéóêïðïõìÝíçò Aôïìéêéóôéê\ò ïs-
êïíïìßáò TëåõèÝñáò Aãïñ@ò, åsò ôÞí ‚ðïßáí _ T-
ëåõèåñßá UêÜóôïõ Aíáðôýóóåôáé ìÝ÷ñé ô™í ‚ñß-
ùí, ôÜ ‚ðïrá äéáãñÜöåé _ Tëåõèåñßá …ëùí ô™í Cë-
ëùí.
Át Tíäåéêíõüìåíáé ëïéðüí êáôåõèýíóåéò Ïsêï-
íïìéê\ò Ðïëéôéê\ò êáôÜ ôüí Keynes åyíáé …ôé _
Aðïôáìßåõóéò ƒ÷é ìüíïí äÝí äýíáôáé íÜ èåùñçèj
›ò óõíôåëïˆóá åsò ôÞí Tðáýîçóéí ôïˆ Êåöáëáß-
ïõ êáß ôïˆ ðëïýôïõ ô\ò Ïsêïíïìßáò, AëëÜ Aíôé-
Ì Á
Å ÑÙ 113
É
ÁÖ
èÝôùò, ãßíåôáé ásôßá Aíáóôïë\ò ô\ò TðáõîÞóåùò
á‰ô™í —Tö' …óïí _ Aðïôáìßåõóéò ëáìâÜíåé ÷þ-
ñáí ðñßí Tðéôåõ÷èj ðëÞñçò ðáñáãùãéêÞ Aðáó÷ü-
ëçóéò ô™í óõíôåëåóô™í. Ôü ÊñÜôïò ðñÝðåé íÜ Š-
ðïâïçèj ôÜò Tðåíäýóåéò, žóôå íÜ äéáìïñöþíåôáé
íÝïí ðÜãéïí Šëéêüí ÊåöÜëáéïí. ‘Ç ŠðïâïÞèçóéò
äýíáôáé íÜ ãßíg äéÜ äáíåéóìïˆ ôïˆ ÊñÜôïõò, ‚ ‚-
ðïrïò ìðïñår íÜ ðñï÷ùñÞóg êáß ìÝ÷ñéò TêôåëÝ-
óåùò Tñãáóé™í ìÞ ôïˆô' á‰ôü ðáñáãùãéê™í. ‘Ç
AíáðñïóáñìïãÞ áôç ãßíåôáé äéÜ ô\ò öïñïëï-
ãéê\ò ðïëéôéê\ò ôïˆ ÊñÜôïõò êáß äéÜ êïéíùíéêï-
ðïéÞóåùò ô™í Tðåíäýóåùí. ‘Ç êïéíùíéêïðïßçóéò
äÝí åyíáé Tí ðñïêåéìÝí¤ ìåôáâßâáóéò ô\ò êõñéü-
ôçôïò åsò ôÞí ‚ëüôçôá, …ðùò ‚ óïóéáëéóìüò A-
ðáéôår, AëëÜ êáèïñéóìüò Šðü ôïˆ ÊñÜôïõò ôïˆ
óõíïëéêïˆ ðïóïˆ ôïˆ ðñïïñéæïìÝíïõ äéÜ ôÞí Tðáý-
îçóéí ôïˆ êåöáëáßïõ êáß ôü âáóéêüí ðïóïóôüí A-
ìïéâ\ò äé' Têåßíïõò ðïý ôü êáôÝ÷ïõí. ‘Ç ðïëéôé-
êÞ áôç èÜ äéáóþóg uóùò ôü óçìåñéíüí êáðéôá-
ëéóôéêüí óýóôçìá êáß èÜ äéáôçñÞóg Tðéôõ÷™ò
ôÞí AôïìéêéóôéêÞí ðñùôïâïõëßáí.
Ôü ôïéïˆôïí óõíÜãåôáé Aðü ôÜò AôåëåõôÞ-
ôïõò óõæçôÞóåéò ô™í ìåôáðïëåìéê™í Tô™í, Aðü
äéÜöïñá åsäéêÜ äçìïóéåýìáôá säéùôéêÜ êáß Tðßóç-
ìá, ïzá åyíáé êáß ìßá Vêèåóéò ðñïêëçèåróá Aðü
ôüí Ï.Ç.Å. êáß êáôáñôéóèåróá Aðü ìßáí åsäéêÞí
TðéôñïðÞí ôÞí ‚ðïßá žñéóåí ‚ Ãåíéêüò Ãñáììá-
ôåýò ô™í Ç.Å.1
‘Ç Aðü ô™í ìÝóùí ô\ò ôåôÜñôçò äåêáåôç-
ñßäïò ôïˆ ás™íïò ìáò _ Šðü ôïˆ Keynes Šðïóôç-
ñé÷èåróá èåùñßá ô\ò ðëÞñïõò Aðáó÷ïëÞóåùò êáß
ô\ò ÷áìçë\ò óõãêñáôÞóåùò ôïˆ ôüêïõ, äÝí å-
ñçêå ìüíïí ðáäïýò ›ò åuäïìåí AíùôÝñù, AëëÜ
êáß AíôéðÜëïõò. Ït ôåëåõôárïé ïôïé TöïâÞèçóáí
…ôé _ èåùñßá áôç èÜ Vèåôåí åsò êßíäõíïí, ›ò Š-
ðåäçëþèç aäç, ìßáí ìåëëïíôéêÞí êïéíùíßáí, êá-
èüóïí AöïñL ôÞí Tëåõèåñßáí ô™í ïsêïíïìéê™í Š-
ðïêåéìÝíùí, äé' … êáß Aíôéôßèåíôáé êñéôéê™ò êá-
ôÜ ðáíôüò åuäïõò óõíôáã™í êáß äïãìáôïëïãéê™í
ãíùì™í. ϐôïé èåùñïˆí …ôé _ ðåñß ðëÞñïõò A-
ðáó÷ïëÞóåùò èåùñßá ôïˆ Keynes äÝí eôï äýóêï-
ëïí íÜ óõíôý÷ç ìßáí Tðéäïêéìáóßáí åsò ðåñßïäïí
ìÜëéóôá Tììüíùò êáß øõ÷ñ™ò Aíôéìá÷ïìÝíùí
ðïëéôéê™í ìåôþðùí.
Êáèþò êáß _ AñíçôéêÞ Cðïøéò ô\ò ›ò Cíù
ðïëéôéê\ò ôïˆ Keynes äÝí åyíáé äýóêïëïí íÜ óõì-
öùíÞóg åsò ôÞí Tðßêñéóéí ô™í ðïëéôéê™í ìÝóùí
êáß ô™í óõíéóôùìÝíùí äéÜ ôÞí ðñáãìáôïðïßçóéí
á‰ô™í ìÝôñùí. ÐÜíôùò _ äéÜ ôÞí ›ò Cíù Vêèå-
óéí ôïˆ Ï.Ç.Å. TêèåéáæïìÝíç ‚ìïöùíßá, äÝí åy-
íáé Aîßá Aðïñßáò, êáèþò äÝí èÜ eôï èáõìáóìïˆ
Aîßá _ Tîåýñåóéò ‚ìïöþíïõ AíôéèÝôïõ ãíùìáôåý-
 Ì Á
114 Å ÑÙ
É
ÁÖ
óåùò êáß Aðü AíùôÝñïõ êýñïõò uóùò Ïsêïíïìï-
ëüãïõò.
ÔÞí Tðßóçìïí ëïéðüí, ïôùò åsðårí, Ïsêïíï-
ìéêÞí ’Éäåïëïãßáí ôáýôçí, AðÝêñïõóåí åsäéê™ò
Cëëç ‚ìÜò Tðéóôçìüíùí, êáß ãåíéêþôåñïí äÝ äÝí
têáíïðïßçóåí áôç ôÞí êáèïëéêÞí ïsêïíïìéêÞí
óêÝøéí. ‘Ç säåïëïãßá áôç óôåí™ò êáèïñéæïìÝíç
Aðü ôÞí Tðï÷Þí Têåßíçí Añ÷éê™ò, eôï Xôïéìïò íÜ
èõóéÜóg ôü ð@í åsò ôÞí óôáèåñüôçôá ô™í Tîù-
ôåñéê™í óõíáëëáãìÜôùí, êáôüðéí èÜ Vöèáóåí åsò
ŠðåñâïëÜò êáß Tèõóßáóå ôÞí ðïëéôéêÞí Tëåõèåñß-
áí êáß ôÞí …ëçí ðáñáãùãéêüôçôá, äéÜ ôÞí ðñáã-
ìáôïðïßçóéí ô\ò ðëÞñïõò Aðáó÷ïëÞóåùò.
Át AíôéëÞøåéò áôáé ôïˆ Keynes äÝí Vôõ÷ïí
ëïéðüí, êáôÜ ôÜ Cíù, Tðéäïêéìáóßáòÿ TëÝ÷èç …ôé
äÝí Šð\ñîå ôüóïí å‰ôõ÷Þò …óïí ït Quesnay,
Smith, Marx, ô™í ‚ðïßùí át äéäáóêáëßáé Tðß ìá-
êñüí äéÝãñáöáí ôÜ …ñéá ô\ò óêÝøåùò êáß ô\ò
ðñáêôéê\ò. Ôü óýóôçìÜ ôïõ óõëëçöèÝí äéáñêïý-
óçò ô\ò ìåãÜëçò ŠöÝóåùò ôïˆ 1929/33, ›ò a-
äç TëÝ÷èç, èÜ eôï äõíáôüí íÜ öáíj åsò ôÞí A-
ðùôÝñáí tóôïñéêÞí Aîéïëüãçóßí ôïõ ì@ëëïí ›ò
AíôáíÜêëáóéò ô™í AíùôÝñù äéáôáñáãìÝíùí óõí-
èçê™í, ðáñÜ ›ò óôáèìéóìÝíç AíáðáñÜóôáóéò
ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ êüóìïõ ›ò óõíüëïõ. ÔÜ ìÝóá ôÜ
‚ðïrá ðñïÝôåéíå äéÜ ôÞí ðñáãìáôïðïßçóéí ô™í
óêïð™í ôïõ Aíôåðåêñßíïíôï åsò ôÞí ðáñïäéêÞí
êáôÜóôáóéí ô\ò ôåôÜñôçò äåêáåôçñßäïò ôïˆ ás™-
íïò ìáò, _ ‚ðïßá T÷áñáêôçñßæåôï Aö' Uíüò ìÝí
äéÜ ô™í óôñáôé™í ô™í AíÝñãùí, Aö' UôÝñïõ äÝ äéÜ
ôÞí A÷ñçóéìïðïßçôïí ðáñáãùãéêÞí ìç÷áíÞí,
ôÞí ìéêñÜí êëßóéí ðñüò Tðåíäýóåéò êáß ôÞí Tîç-
óèåíçìÝíçí AãïñáóôéêÞí äýíáìéí. Åsò ôÞí êáôÜ-
óôáóéí á‰ôÞí eôï äõíáôüí íÜ ãßíïõí èáýìáôá äéÜ
ìé@ò íïìéóìáôéê\ò êáß ðéóôùôéê\ò ðïëéôéê\ò.
Ôïˆôï Cëëùò ôå TðåôÝëåóå åsò ôÞí Ãåñìáíßáí
ðñáêôéê™ò _ ÏsêïíïìéêÞ ÐïëéôéêÞ ôïˆ Schacht.
’ÅÜí …ìùò _ ðáñáãùãéêÞ ìç÷áíÞ V÷åé äéáëõè\,
…ðùò Vãéíå åsò ðïëëÜò ÷þñáò ìåôÜ ôüí äåýôåñïí
ðáãêüóìéïí ðüëåìïí, TÜí ôü Tìðüñéïí —ëüã¤
ô\ò ðåñáéôÝñù êáôáôìÞóåùò ôïˆ êüóìïõ— äÝí
AðïöÝñåé Añêåôüí óõíÜëëáãìá äéÜ ôÞí ðñïìÞ-
èåéáí ðñþôùí Šë™í äéÜ ôÞí óõíÝ÷éóéí ô\ò ðáñá-
ãùã\ò, ð™ò åyíáé äõíáôüí ôÜ ìÝôñá ôáˆôá íÜ Aí-
ôáðïêñéèïˆí åsò ôÞí êáôÜóôáóéí á‰ôÞí; ‘Ç ãå-
íéêÞ èåùñßá ôïˆ Keynes äÝí Tóôçñß÷èç Tðß Aóöá-
ëïˆò TäÜöïõòÿ ôïˆôï ðñïóåðÜèåé íÜ óõãêñáôj, ìÝ
äéáñê™ò âåëôéïýìåíá ðÜíôùò ìÝóá. ÄéÜ ôïˆôï
êáß äéáñê™ò ^ãùíßæåôï, Tôñïðïðïßåé ôÜò säÝáò
êáß èåùñßáò ôïõ.
Át ïsêïíïìéêáß óõæçôÞóåéò äÝí ðñÝðåé íÜ ðå-
ñéïñßæùíôáé åsò óôåíÜò ïsêïíïìéêÜò Aíôéãíùìßáò.
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
‘Ç Vêèåóéò ôïˆ Keynes ì@ò ‚äçãår åsò ìßáí Aög-
ñçìÝíçí êáß ìç÷áíéêÞí ìåôá÷åßñéóéí ô™í ïsêïíï-
ìéê™í ðñïâëçìÜôùí, _ ‚ðïßá êáôáëÞãåé åsò ðá-
ñáëëÞëïõò ïsêïíïìéêïðïëéôéêÜò óõóôÜóåéò. ÌÜ-
ëéóôá át óõóôÜóåéò á‰ôáß, säßùò äéÜ ôÞí ’Áìåñé-
êÞí, TðéâÜëëïõí Tðéäéþîåéò ô™í ‚ðïßùí _ ðñáã-
ìáôïðïßçóéò èÜ eôï êáß Aíôßèåôïò uóùò ðñüò ôÞí
óõíôáãìáôéêÞí TîÝëéîéí á‰ôüèé. ÐÜíôùò ïs
èéáó™ôáé ôïˆ ðáíôïäõíÜìïõ óõóôÞìáôïò, ôü ‚-
ðïrïí ðñüò ôü óõìöÝñïí ô\ò ðëÞñïõò Aðáó÷ïëÞ-
óåùò ô™í óõíôåëåóô™í ô\ò ðáñáãùã\ò á‰îïìåé-
þíåé ôÜò ôéìÜò êáß _ìåñïìßóèéá, Aíáëüãùò ô\ò
UêÜóôïôå ðéèáí\ò ïsêïíïìéê\ò AíÜãêçò, èÜ Aí-
ôéëçöèïˆí øõ÷ñ™ò óêåðôüìåíïé …ôé ït ðáäïß
ôùí, åsò ôÜ ÓõíäéêÜôá êáß ôÜò ÃåùñãéêÜò ñãá-
íþóåéò, èÜ åyíáé ït ðñ™ôïé, ït ‚ðïrïé èÜ Aíôéôá-
÷èïˆí åsò ôÞí Cóêçóéí ôïéïýôùí ðñÜîåùí Tê ìÝ-
ñïõò ìé@ò ïtáóäÞðïôå ÊõâåñíÞóåùò.
Åyíáé Aðïëýôùò AðáñÜäåêôïò _ óýóôáóéò U-
íüò äéåõèõíïìÝíïõ a AíáêïðôïìÝíïõ ðëçèùñé-
óìïˆ2, ìåôÜ ôÞí èåùñçôéêÞí äéáðßóôùóéí êáß
ðñáêôéêÞí Aðüäåéîéí …ôé Aíáêïðôüìåíïò ðëçèù-
ñéóìüò AíáðïôñÝðôùò óõíäÝåôáé ìÝ äéáñêÝò óôå-
íþôåñïí äßêôõïí êïëëåêôéâéóôéê™í ìÝôñùí TëÝã-
÷ïõ.
‘Ç Aðïãýìíùóéò ô™í ðïëéôéê™í êáß ^èéê™í
óõíôåëåóô™í êáß _ äéáìüñöùóéò ìé@ò êáèáñ@ò
ìç÷áíéê\ò ïsêïíïìßáò äÝí åyíáé _ ðñïóöïñùôÝñá,
ï‹ôå AíåêôÞ êáß Aðü ôïýò åsëéêñéíåóôÝñïõò êïë-
ëåêôéâéóôÜò. ÏsêïíïìéêÞ ÐïëéôéêÞ äéåîÜãåôáé Š-
ðü …ñïõò ðåñéâÜëëïíôïò ðïëéôéêïýò êáß ^èéêïýò,
ït ‚ðïrïé ðñïûðïèÝôïõí ïsêïíïìéêÞí Šðïëïãßæïõ-
óáí á‰ôïýò, ƒ÷é äÝ ìüíïí ôýðïõò ìáèçìáôéê™í
AöáéñÝóåùí. Ôü Tðßóçìïí Êåûíóéáíüí äçìïóßåõ-
ìá ðñïûðïèÝôåé TöáñìïãÞí Aðåñéïñßóôïõ êñáôé-
êïˆ Tîáíáãêáóìïˆ, AóõìâéâÜóôïõ ðñüò ôÞí Ví-
íïéáí ô\ò Aíèñùðßíçò Tëåõèåñßáò.
‘Ç AíùôÝñù Vêèåóéò, óõíïðôéêùôÜôç Tí
ðïëëïrò êáß ðñïïñéæïìÝíç …ðùò óêéáãñáöÞóg
ì@ëëïí ôÞí èÝóéí ôïˆ ðñïâëÞìáôïò Tê ô™í äýï
ôïõ Aðüøåùí, ðáñïõóßáóå ðÜíôùò ôÞí ŠðïóôÞ-
ñéîéí á‰ô™í äéÜ ô™í AîéïëïãùôÝñùí Tðéóôçìï-
íéê™í Tðé÷åéñçìÜôùí. ‘Ç ðåñáéôÝñù Víôáîéò åsò
ôÞí ìßáí a åsò ôÞí Cëëçí3 Cðïøéí äÝí åyíáé ìü-
íïí æÞôçìá Tðéóôçìïíéê\ò äéáìïñöþóåùò, êáôá-
íïÞóåùò, AëëÜ êáß êáñäßáò, øõ÷éê\ò óõíèÝóåùò,
êïóìïèåùñßáò êáèüëïõ.
‘Ç ’Åìðåéñßá ôÞí ‚ðïßáí ì@ò TíåöÜíéóå _ t-
óôïñéêÞ äéáäñïìÞ åyíáé ðïëý ìéêñÜ, säßùò êáèü-
óïí AöïñL ôÜò íåïûðïóôçñéæïìÝíáò Aðüøåéò, Aë-
ëÜ êáß äé' á‰ôÞí ôÞí ðáëáéïôÝñáí Aêüìç _ êñß-
óéò äÝí åyíáé Uíéáßá. ÔÜ æçôÞìáôá …ðùò Tíåöáíß-

ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ ÊÁËÉÔÓÏÕÍÁÊÉÓ (1888-1982)
óèçóáí, ï‹ôå ôüóïí íÝá öáßíïíôáé, ï‹ôå ðïôÝ
Šð\ñîáí Bðë@. ‘Ç èåùñßá ô\ò êõêëïöïñßáò äéÞ-
êåé Aðü ô™í öõóéïêñáô™í, äéÜ ôïˆ ÌÜñî, ìÝ÷ñé
ôïˆ Keynes. ‘Ç äéáìüñöùóéò ôïˆ åsóïäÞìáôïò åy-
íáé êýñéïí ðñüâëçìá êÜèå ïsêïíïìéêïˆ óõóôÞìá-
ôïò, ôü ‚ðïrïí êáôáôåßíåé åsò ôÞí Añßóôçí Têìå-
ôÜëëåõóéí ô™í óõíôåëåóô™í ô\ò ðáñáãùã\ò. Ôü
ðñüâëçìá ô\ò Aðáó÷ïëÞóåùò, ðÜíôïôå óðïõäár-
ïí, äéåõñýíåôáé uóùò óÞìåñïí Aðü ðñüâëçìá Ïs-
êïíïìéêüí åsò Êïéíùíéêüí êáß Ðïëéôéêüí, åsò ðñü-
âëçìá êáèïëéê\ò ŠðïóôÜóåùò Uíüò ÊñÜôïõò êáß
ìé@ò ïsêïíïìßáò êáß åsñçíéê\ò äéáâéþóåùò ô™í
ìåë™í á‰ô™í.
ύôù öáßíåôáé …ôé êáôåëÞîáìåí åsò ôÞí ðá-
ëáéÜí äéáìÜ÷çí öéëåëåõèåñéóìïˆ êáß êïëëåêôéâé-
óìïˆ, ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ óõóôÞìáôïò ô\ò Aôïìéê\ò
ðñùôïâïõëßáò, ôïˆ laissez-faire êáß ô\ò êáôåõ-
èõíïìÝíçò ïsêïíïìéê\ò äñáóôçñéüôçôïò Tê ìÝ-
ñïõò ôïˆ ÊñÜôïõò. ’Áìöüôåñá ôÜ óõóôÞìáôá T-
ðáñïõóßáóáí ôÜ ôñùôÜ ôùí åsò ôÞí tóôïñéêÞí
äéáäñïìÞí. ‘Ï öéëåëåõèåñéóìüò åsò ôÞí ôåëåõôáß-
áí á‰ôïˆ TêäÞëùóéí, ›ò êïéíïˆ óõóôÞìáôïò êñÜ-
ôïõò êáß ïsêïíïìßáò, Tîåöõëëßóèç åsò ôüí Ìïíï-
ðþëéïí êáß êáôÝóôç Aíßêáíïò íÜ Aíôáðïêñéèj åsò
ôÜò Šðï÷ñåþóåéò ìé@ò êïéíùíéê\ò Tðï÷\ò. ‘Ï
êïëëåêôéâéóìüò TðÝôõ÷å åsò Xíá, ìÝãéóôïí …ìùò,
êñÜôïò ôÞí ðñáãìáôïðïßçóéí ìé@ò êáèïëéê\ò
êïéíùíéê\ò ôÜîåùò, Tí¨ _ óõíýðáñîéò äéáöüñùí
ìéêô™í ïsêïíïìéê™í óõóôçìÜôùí, åsò ôÜ ðåñéó-
óüôåñá Cëëá êñÜôç, óõíôåëår åsò ôü íÜ Tðéôåß-
íùíôáé ðåñéóóüôåñïí ôÜ ìåéïíåêôÞìáôá êáß ‚ êßí-
äõíïò á‰ô™í, Tëáôôþíåôáé äÝ ï‰óéùä™ò _ Aðï-
äïôéêüôçò ô™í óõóôçìÜôùí ôïýôùí.
‘Ç ïsêïíïìßá êáß _ ïsêïíïìéêÞ TðéóôÞìç åŠ-
ñßóêïíôáé ðñü ô™í ìåãáëõôÝñùí æçôçìÜôùí, ôÜ
‚ðïrá TôÝèçóáí ðïôÝ ðñü á‰ô™í. ’Åí¨ _ ôå÷íé-
êÞ ðáñïõóéÜæåé ôÜò Aðåñéïñßóôïõò äõíáôüôçôáò
Tîåëßîåùò ô\ò ðáñáãùã\ò, …ìùò _ æùïäüôñéá
øõ÷Þ ô\ò ïsêïíïìéê\ò äñáóôçñéüôçôïò V÷åé åsò
ôïéïˆôïí âáèìüí äéáóôñáö\, žóôå ôÜ íÝá Tðé-
ôåýãìáôá íÜ ÷ñçóéìïðïéïˆíôáé êáß íÜ êáôáôåß-
íïõí ì@ëëïí ðñüò ôÞí êáôáóôñïöÞí ðáñÜ ðñüò
ôÞí Aíáóõãêñüôçóéí. Ðáíôá÷ïˆ AíôéèÝóåéò óôå-
íüôçôïò Aö' Uíüò, Aðåñéïñßóôùí Aíåêìåôáëëåý-
ôùí äõíÜìåùí Aö' UôÝñïõÿ Tí™ ôÜ ìÝóá ô\ò óõã-
êïéíùíßáò AðåñãÜæïíôáé ðñáãìáôéêÞí ðáãêü-
óìéïí ïsêïíïìßáí, _ ðôù÷åßá ìåñéê™í ÷ùñ™í êáß
‚ óôåíüêáñäïò Tèíéêéóìüò Cëëùí, äõó÷åñáßíïõí
ôÞí AíôáëëáãÞí êáß ðåñéðßðôåé åsò ëçóìïóýíçí _
Añ÷Þ «‚ ðëïˆôïò äéÜ ôïˆ Tîùôåñéêïˆ Tìðïñßïõ».
‘Ç óçìåñéíÞ ïsêïíïìßá èÜ Vðñåðå íÜ äéåìïñ-
öþíåôï åsò ìßáí äéáäéêáóßáí ìåãÜëùí ïsêïíï-
Ì Á
Å ÑÙ 115
É
ÁÖ
ìéê™í óõíèÝóåùí êáß Aëçèéí\ò êïéíùíéê\ò óõì-
âéþóåùò. ÔÜò ðñüò ôïˆôï ðñïûðïèÝóåéò Aíôëår _
TðéóôçìïíéêÞ Vñåõíá, ƒ÷é ìüíïí Aðü ôÞí säßáí
á‰ô\ò äýíáìéí, AëëÜ êáß Aðü ôüí ðíåõìáôéêüí
÷™ñïí ô\ò TëåõèÝñáò Tñåýíçò, ôüí ‚ðïrïí äç-
ìéïõñãår _ êñáôéêÞ ôÜîéò.
Ðüóïí …ìùò åyíáé äýóêïëïí íÜ êñáôÞóùìåí
ôü ñèüí ìÝôñïí óÞìåñïí, ›ò êáß Cëëïôå ðÜíôï-
ôå êáß ›ò èÜ ãßíåôáé ôïˆôï Aóöáë™ò êáß åsò ôü
ìÝëëïí, ì@ò ôü ëÝãåé ìßá öéëïóïöçìÝíç åsêþí ôïˆ
ãçñáéïˆ Goethe.
«‘Ï Aãþí ôïˆ ’Áñ÷áßïõ, ôïˆ ŠöéóôáìÝíïõ,
ôïˆ TììÝíïíôïò Tíáíôßïí ô\ò Tîåëßîåùò, ô\ò äéá-
ìïñöþóåùò êáß ìåôáðëÜóåùò ðáñáìÝíåé ðÜíôï-
ôå ‚ á‰ôüò. ’Áðü êÜèå ôÜîéí äéáðëÜóóåôáé åsò ôü
ôÝëïò ó÷ïëáóôéêüôçò, äéÜ íÜ Aðïëõôñùè™ìåí A-
ðü á‰ôÞí êáôáóôñÝöùìåí ôÞí ôÜîéí êáß ðáñÝñ-
÷åôáé ÷ñüíïò, ìÝ÷ñéò …ôïõ äéáêñßíùìåí …ôé èÜ V-
ðñåðå ðÜëéí íÜ TðáíáöÝñùìåí ôÜîéí. ‘Ï êëáóóé-
êéóìüò êáß ‚ ñùìáíôéóìüò, ‚ Tðáããåëìáôéêüò
ðåñéïñéóìüò êáß _ TðáããåëìáôéêÞ Tëåõèåñßá, _
ðáñáêñÜôçóéò êáß _ êáôÜôìçóéò ôïˆ TäÜöïõò,
ðÜíôá ôáˆôá åyíáé _ á‰ôÞ óýãêñïõóéò _ ‚ðïßá Tí
ôÝëåé ãåííL íÝáí. ‘Ç ŠðÜôç êáôáíüçóéò ô™í ’Áñ-
÷üíôùí èÜ Vðñåðå êáôÜ ôáˆôá íÜ ôåßíg ðñüò ìå-
ôñéáóìüí ôïˆ Aã™íïò ôïýôïõ, žóôå ÷ùñßò ôüí T-
îáöáíéóìüí ô\ò ìé@ò Aðüøåùò íÜ sóïóôáèìßæåôáé
_ êáôÜóôáóéò. Á‰ôü …ìùò äÝí ôü Tðéôõã÷Üíïõí
ït Cíèñùðïé, öáßíåôáé äÝ …ôé êáß ït èåïß äÝí ôü ^-
èÝëçóáí...»
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ’ÁìÝóùò ìåôÜ ôüí äåýôåñïí ðáãêüóìéïí ðüëåìïí,
_ ðïëéôéêÞ ô\ò ðëÞñïõò Aðáó÷ïëÞóåùò åy÷å êõñéåýóåé ôÜ
ðíåýìáôá …ëá êáß AðåôÝëåé ôüí ðõñ\íá ô™í ïsêïíïìéê™í
ðñïãñáììÜôùí AíáóõãêñïôÞóåùò, ô™í ðñïãñáììáôéê™í
äéáêçñýîåùí êëð. Ôü ó÷Ýäéïí ÌÜñóáë AíåîáñôÞôùò ôïˆ
AðùôÝñïõ ^èéêïˆ êáß ðïëéôéêïˆ óêïðïˆ ôïõ, åy÷å ôÞí
ðëÞñç Aðáó÷üëçóéí ›ò ïsêïíïìéêüí äéêáéïëïãçôéêüí ëü-
ãïí êáß Tð' á‰ô\ò ›ò ŠðïâÜèñïõ ^îéïëïãårôï. ÊáôÜ ôü
1947 äÝí Têñßèçóáí å‰ìåí™ò, Tê ìÝñïõò ô\ò ’Áìåñéêá-
íéê\ò AíôéëÞøåùò, ôÜ AíôéðëçèùñéóôéêÜ ìÝôñá, ôÜ ëç-
öèÝíôá åsò ôÞí ’Éôáëßáí, äéüôé êáô' á‰ôÞí, ðñï\ãïí ôÞí
Aíåñãßáí, ðáñ' …ëçí ôÞí å‰åñãåôéêÞí Tðßäñáóßí ôùí Tðß
ôïˆ sóïæõãßïõ ô™í ëïãáñéáóì™í. ÊáôÜ ôüí á‰ôüí ôñüðïí
Tðåêñßèç êáß _ AíôéðëçèùñéóôéêÞ ðïëéôéêÞ ô\ò Ãåñìáíß-
áò âñáäýôåñïí (ôÝëç 1950)ÿ ²Åêôïôå …ìùò _ êáôÜóôá-
óéò aëëáîåí. ÌåôÜ ôü 1951 äçë., ôÞí ðïëéôéêÞí á‰ôÞí
AíôéêáôÝóôçóåí _ ðïëéôéêÞ ô\ò «êïéí\ò Aóöáëåßáò», _
‚ðïßá åy÷åí ›ò ïsêïíïìéêüí ðõñ\íá á‰ô\ò ôÞí íïìéóìá-
ôéêÞí óôáèåñüôçôá.
2. Êëáóóéêüí ðáñÜäåéãìá äéåõèõíïìÝíïõ ðëçèùñéóìïˆ
èÜ ðáñáìåßíg åsò ôÞí tóôïñßáí ‚ Ãåñìáíéêüò ôïˆ 1922/23,
‚ ‚ðïrïò …ìùò åy÷åí Aëëïßáò Šö\ò ãåíåôéêÜò AöïñìÜò A-
 Ì Á
116 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ðü ôÜò åsò ôÜò óçìåñéíÜò ðëçèùñéóôéêÜò ôÜóåéò Tíõðáñ-
÷ïýóáò.
ÐÜíôùò êáß ‚ Aíôéðëçèùñéóìüò åsò ôÜò ôåëåõôáßáò óõ-
íåðåßáò ôïõ äçìéïõñãår Aíåñãßáí, ‚ ‚ðïßá TêóðL åsò âÜñïò
öõóéêÜ ô™í ëáúê™í ôÜîåùí, Tí¨ ôÜ Töáñìïæüìåíá Šð' á‰-
ôïˆ ìÝôñá —ðåñéïñéóìüò ðéóôþóåùí, ñåõóôïðïßçóéò ðá-
ãùìÝíùí ðéóôþóåùí, ìÝôñá ðñïûðïëïãéóìïˆ, ôÜ ‚ðïrá äÝí
Aöïñïˆí ðÜíôùò AìÝóùò ôÜò säéùôéêÜò Tðé÷åéñÞóåéò— äõ-
ó÷åñáßíïõí öáéíïìåíéê™ò AëëÜ Tîõãéáßíïõí …ìùò ôåëéê™ò
ôÜò ìåãÜëáò Tðé÷åéñÞóåéò. ’Ïñè™ò ëïéðüí TèåùñÞèç ‚ Aí-
ôéðëçèùñéóìüò ›ò âáñýíùí ðåñéóóüôåñïí ôÜò ëáúêÜò ìÜ-
æáò êáß óõíôåë™í …ðùò Šðåñâëçèïˆí át êñßóåéò ôïˆ êáðé-
ôáëéóôéêïˆ óõóôÞìáôïò. ’Åö' …óïí äÝ óÞìåñïí ïôïò óõ-
óôçìáôéê™ò êáôåõèýíåôáé Šðü ôïˆ êñÜôïõò êáß äÝí Aíá-
ðçäL ôüóïí Aðü ôÜ Víäïí ôïˆ ïsêïíïìéêïˆ óõóôÞìáôïò, åy-
íáé öõóéêüí át TðéäñÜóåéò ôïõ íÜ èßãïõí ðïëý ðåñéóóüôåñïí
ôÜò ëáúêÜò ìÜæáò.
Ðáñ' _ìrí _ êáôÜ ôïýò ôåëåõôáßïõò ì\íáò (ìÝóá
1952) á‰óôçñ™ò TöáñìïæïìÝíç AíôéðëçèùñéóôéêÞ ðïëéôé-
êÞ, uóùò íÜ ìÞ V÷g ôÜ AðïôåëÝóìáôá ôÜ ‚ðïrá Vó÷åí åsò
ôÜò Cëëáò ÷þñáò (Ãåñìáíßáí, ’Éôáëßáí), äéüôé _ ŠöÞ ô\ò
Aíéóïññïðßáò ôïˆ sóïæõãßïõ ô™í ë/óì™í ìáò åyíáé äéáñèñù-
ôéê\ò öýóåùò, Tí¨ åsò ôÜò Cëëáò ÷þñáò eôï óõìðôùìá-
ôéêÞ êáß ^äýíáôï íÜ êáôáðïëåìçèj äéÜ ôïˆ ðåñéïñéóìïˆ
Ë.È. ×ÏÕÌÁÍÉÄÇÓ
ô™í åsóáãùã™í êáß ô\ò á‰îÞóåùò ô™í Tîáãùã™í, ìÝó¤
ô\ò óõóôïë\ò ô\ò æçôÞóåùò.
‘Ï ðåñéïñéóìüò ô™í åsóïäçìÜôùí ðáñ' _ìrí åyíáé äõíá-
ôüí íÜ ðñïêáëÝóg ìåßùóéí ô\ò óõíïëéê\ò ðáñáãùãéê\ò
äñáóôçñéüôçôïò êáß UðïìÝíùò ô\ò Aðáó÷ïëÞóåùò êáß ôïˆ
Tèíéêïˆ åsóïäÞìáôïò, äéüôé äÝí Aíôéóôáèìßæåôáé ìÝ øùóéí
ô\ò ðïëåìéê\ò ðáñáãùã\ò. ’Åí¨ åsò ôÜò Cëëáò ÷þñáò åy-
÷å ëüãïí ôÞí ìåéùìÝíçí ðñïóöïñÜí êáôáíáëùôéê™í A-
ãáè™í, ëü㤠ô\ò á‰îÞóåùò ô\ò ðïëåìéê\ò ðáñáãùã\ò.
‘Ï Aíôéðëçèùñéóìüò UðïìÝíùò Têår äÝí ðñïóÝâáëå äõ-
óìåí™ò ôü Tðßðåäïí ô\ò Aðáó÷ïëÞóåùò.
3. Åsò ôÜò Ç.Ð. ’Áìåñéê\ò äéáêñßíïíôáé, êáè' …óïí
AöïñL åsò ôÞí ÊåûíóéáíÞí Tðßäñáóéí, ôÝóóáñåò êõñßùò ‚-
ìÜäåò Tðéóôçìüíùí ïsêïíïìïëüãùí: 1) _ ô™í äåäçëùìÝ-
íùí ’Áíôéêåûíóéáí™í, 2) _ ô™í TðçñåáóìÝíùí ìÝí ðïëý
Aðü ôüí ÊÝõíò, ðñïôéìþíôùí …ìùò íÜ ìÞí ÷ñçóéìï-
ðïéïˆí ôÜò Šð' á‰ôïˆ äéáìïñöùèåßóáò èåùñßáò, 3) _ ô™í
ÌÞ-Êåûíóéáí™í, ït ‚ðïrïé …ìùò ÷ñçóéìïðïéïˆí ôÜ ìÝóá
ô\ò ïsêïíïìéê\ò Aíáëýóåþò ôïõ êáß 4) _ ô™í Êåûí-
óéáí™í. Ït TîÝ÷ïíôåò ïsêïíïìéêïß Tñåõíçôáß ô\ò íåùôÝ-
ñáò ãåíå@ò AíÞêïõí åuôå åsò ôÞí ôñßôçí, åuôå åsò ôåôÜñ-
ôçí ‚ìÜäá. Hansen Alvin, The Influence of Keynesian
Thinking in the United States (Weltw. Archiv Bd 69)
1952.
 Ì Á
Å ÑÙ
É
ÁÖ
ÄçìïóèÝíçò Óôåöáíßäçò (1895-1975)
ÅsóáãùãéêÜ
ÄÝí åyíáé ŠðåñâïëÞ íÜ Šðïóôçñßîïõìå …ôé ëß-
ãïé TðéóôÞìïíåò V÷ïõí êåñäßóåé ôüóï TðÜîéá ôÞ
ãåíéêÞ Têôßìçóç óôü Vñãï êáß óôü ðñüóùðü ôïõò,
…óï ‚ ÄçìïóèÝíçò Óôåöáíßäçò. ‘Ï Ä. Óôåöáíß-
äçò Šð\ñîå Xíáò ïsêïíïìïëüãïò ìÝ å‰ñýôáôç íï-
ìéêÞ êáß tóôïñéêÞ ìüñöùóç êáß óôÝñåç êëáóóé-
êÞ ðáéäåßá, ôïˆ ‚ðïßïõ ôü Vñãï «êÜíåé ìÝ÷ñé êáß
óÞìåñá Tíôýðùóç ãéÜ ôÞ âéâëéïãñáöéêÞ ôïõ ôåê-
ìçñßùóç»1.
ÂéïãñáöéêÜ
‘Ï ÄçìïóèÝíçò Óôåöáíßäçò2 ãåííÞèçêå óôßò
26 Á‰ãïýóôïõ 1895 óôÞ Óêýñï, …ðïõ äéÞêïõóå
ôÜ Tãêýêëéá ìáèÞìáôá. ’Áðü ôü 1908 žò ôü
1910 öïßôçóå óôü ÃõìíÜóéï ô\ò ×áëêßäïò êáß
óôÞ óõíÝ÷åéá ìåôåããñÜöçêå óôü ô ÃõìíÜóéï
’Áèçí™í, Aðü ôü ‚ðïrï Aðåöïßôçóå ôü Vôïò
1912. Ôüí ’Ïêôþâñéï ôïˆ säßïõ Vôïõò ãñÜöôçêå
óôÞ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í,
…ðïõ Vëáâå ôü ðôõ÷ßï ôïõ ôü 1916. ÌåôÜ ôÞí
TêðëÞñùóç ô™í óôñáôéùôéê™í ôïõ Šðï÷ñåþóå-
ùí êáß ôÞ ëÞøç Aäåßáò AóêÞóåùò ôïˆ TðáããÝë-
ìáôïò ôïˆ äéêçãüñïõ Aíå÷þñçóå ãéÜ ôÞ Ãåñìá-
íßá ãéÜ íÜ Aó÷ïëçèår óõóôçìáôéêþôåñá ìÝ ôÞí
ÏsêïíïìéêÞ ’ÅðéóôÞìç. ´Ïðùò AíáöÝñåé ‚ uäéïò
‚ Óôåöáíßäçò3, Añßóôåõóå êáôÜ ôßò TîåôÜóåéò ãéÜ
ôÞ ëÞøç Aäåßáò AóêÞóåùò ôïˆ TðáããÝëìáôïò
ôïˆ äéêçãüñïõ êáß ôïˆ Vãéíå ðñüôáóç Aðü ôüí
ðñüåäñï ô\ò Tîåôáóôéê\ò Tðéôñïð\ò ãéÜ Cìåóï
äéïñéóìü óÝ «Aíþôåñç äéêáóôéêÞ èÝóç» êáß ÷ï-
ñÞãçóç ôñéåôïˆò Šðïôñïößáò ãéÜ íïìéêÝò ìåôá-
ðôõ÷éáêÝò óðïõäÝò óôÞ Ãáëëßá.
ÌåôÜ Aðü ôñßìçíç ðáñáìïíÞ óôÞí ‘Åëâåôßá,
ìåôÝâç ôüí ÌÜéï ôïˆ 1920 óôÞí ’ÉÝíá ô\ò Èïõ-
ñéããßáò «ìÝ ôü ðáëáéüí ÐáíåðéóôÞìéïí êáß ôÞí
á‰óôçñÜí êáß añåìïí æùÞí ôçò»4. ’Áðïêëåéóôé-
êüò óêïðüò ô\ò ðáñáìïí\ò ôïõ óôÞí ’ÉÝíá eôáí
_ TêìÜèçóç ô\ò ãåñìáíéê\ò ãëþóóáò. ÌåôÜ A-
ðü UîÜìçíç ðáñáìïíÞ êáß óðïõäÝò ìåôáãñÜöçêå
óôü ÐáíåðéóôÞìéï ô\ò Öñáíêöïýñôçò.
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 117-133
×ñ\óôïò Ìðáëüãëïõ
‘Ç ðáñáìïíÞ ôïõ óôÞ Öñáíêöïýñôç Šð\ñîå
ãüíéìç êáß TðïéêïäïìçôéêÞ, Aöïˆ Aðü ôÞí ðëïý-
óéá öñïíôéóôçñéáêÞ âéâëéïèÞêç ô\ò Ïsêïíïìéê\ò
Ó÷ïë\ò Cíôëçóå Cöèïíï Šëéêü, ôü ‚ðïrï Aîéïðïß-
çóå ìÝ ôÞ äçìïóßåõóç ô™í ìåôáãåíÝóôåñùí Tðé-
óôçìïíéê™í Tñãáóé™í ôïõ. ÓôÞí ðåñßïäï á‰ôÞ èÜ
ðñÝðåé íÜ Tíôá÷èår êáß _ ðñïðáñáóêåõÞ ôïˆ ôñß-
ôïìïõ Vñãïõ ôïõ «‘Ç ÊïéíùíéêÞ ÏsêïíïìéêÞ Tí
ôj tóôïñéêj ôçò Tîåëßîåé» (’Áè\íáé 1948-50).
ÓôÞ Öñáíêöïýñôç äßäáóêå ôÞí Tðï÷Þ ðïý
óðïýäáæå ‚ Óôåöáíßäçò, ‚ ïsêïíïìïëüãïò, êïéíù-
íéïëüãïò êáß êïéíùíéêüò ìåôáññõèìéóôÞò Franz
Oppenheimer (1864-1943). ‘Ï Óôåöáíßäçò èÜ
‚ìïëïãÞóåé …ôé _ «öÞìç ôïõ ìÝ åwëêõóå êáôÜ
ðñ™ôïí ëüãïí åsò ôü åsñçìÝíïí [sc. Öñáíêöïýñ-
ôçò] ÐáíåðéóôÞìéïí»5. Âáèìéárá è' Aðïãïçôåõ-
èår …ìùò ‚ uäéïò Aðü ôßò Aðüøåéò ôïˆ Oppen-
heimer ãéÜ ôü öéëåëåýèåñï óïóéáëéóìü (Liberaler
Sozialismus) êáß ãéÜ ôïýò Tðïéêéóôéêïýò óõíåôáé-
ñéóìïýò (Siedlungsgenossenschaften) ›ò ëýóç
ôïˆ êïéíùíéêïˆ æçôÞìáôïò, êáß ãéÜ ôü ëüãï á‰-
ôü èÜ êñáôÞóåé êñéôéêÞ óôÜóç AðÝíáíôß ôïõò.
ÔÞí Tðï÷Þ á‰ôÞ Añ÷ßæåé íÜ äéáìïñöþíåé ôßò säÝ-
åò Têåríåò ðïý ðñïâÜëëïõí ôüí ãåñìáíéêü tóôïñé-
óìü, ôßò ‚ðïråò TíáñãÝóôåñá èÜ äéáìïñöþóåé óôÜ
óôåñá Vñãá ôïõ.
ÊñéôéêÞ óôÜóç èÜ êñáôÞóåé ‚ Óôåöáíßäçò V-
íáíôé ôïˆ ãíùóôïˆ ìáèçìáôéêïˆ ïsêïíïìïëüãïõ,
êáèçãçô\ óôü uäéï ÐáíåðéóôÞìéï, Andreas
Voigt, «ásùñïõìÝíïõ óõíÞèùò åsò ôÜò ïsêïíïìï-
ëïãéêÜò ðáñáäüóåéò ôïõ ìåôáîý Tîéóþóåùí êáß
Cëëùí ìáèçìáôéê™í ôýðùí»6, …ðùò ‚ uäéïò ‚
Óôåöáíßäçò ãñÜöåé. ÄÝí èÜ Tîïéêåéùèår ‚ Óôåöá-
íßäçò ìÝ ôÞ ìáèçìáôéêÞ ìÝèïäï óôÞí Ïsêïíïìé-
êÞ ’ÅðéóôÞìç, ôÞí ‚ðïßá èåùñïˆóå ›ò Aäýíáôç
íÜ TñåõíÞóåé AðïôåëåóìáôéêÜ ôÜ ïsêïíïìéêÜ öáé-
íüìåíá óôü óýíïëü ôïõò7.
ÊáôÜ ôÜ ôÝëç ôïˆ 1923 TðéóôñÝöåé óôÞí
‘ÅëëÜäá êáß Añ÷ßæåé íÜ Añèñïãñáöår óÝ Töçìåñß-
äåò êáß ðåñéïäéêÜ ðÜíù óÝ Tðßêáéñá UëëçíéêÜ êáß
äéåèí\ ïsêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá. ÔÜ ìåëåôÞìáôá
á‰ôÜ Aíáäçìïóßåõóå ‚ Óôåöáíßäçò ôü 1926 óôü
Vñãï ôïõ «Ïsêïíïìéêáß ÌåëÝôáé».
 Ì Á
118 Å ÑÙ
É
ÁÖ
Ôü 1924 ðñïóëáìâÜíåôáé óôü ’Åìðïñéêü êáß
Âéïìç÷áíéêü ’ÅðéìåëçôÞñéï ’Áèçí™í ›ò Ôìçìá-
ôÜñ÷çò Óôáôéóôéê\ò êáß Ïsêïíïìéê™í Ìåëåô™í,
Tí™ Aðü ôÜ ìÝóá ôïˆ 1926 AíáëáìâÜíåé êáß ôÞ
äéåýèõíóç ôïˆ äéêáóôéêïˆ ôìÞìáôïò8. Êáñðüò
ô\ò Tìðåéñßáò ôïõ á‰ô\ò óôü ’ÅðéìåëçôÞñéï èÜ
åyíáé _ ðñáãìáôåßá ôïõ «ÔÜ ’ÅìðïñéêÜ ’Åðéìå-
ëçôÞñéá êáôÜ ôÞí Tí ‘ÅëëÜäé säßI ìïñöÞí ôùí»
(’Áè\íáé 1926).
Ôü 1927 ŠðïâÜëëåé ôÞ äéäáêôïñéêÞ ôïõ äéá-
ôñéâÞ ìÝ ôßôëï «‘Ç öýóéò ôïˆ sìðåñéáëéóìïˆ.
ÓõìâïëÞ ðñüò äéåñåýíçóéí ô\ò ðïëéôéê\ò êáß ïs-
êïíïìéê\ò æù\ò», _ ‚ðïßá, ìÝ åsóÞãçóç ôïˆ
’Á.Ì. ’ÁíäñåÜäç, ãßíåôáé äåêôÞ Aðü ôÞ ÍïìéêÞ
Ó÷ïëÞ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í. ÓôÞí åsóÞ-
ãçóÞ ôïõ èÜ ãñÜøåé  ’ÁíäñåÜäçò: «[...] ²Åôé äÝ
ì@ëëïí Cîéïò óõã÷áñçôçñßùí åyíáé ‚ ŠðïøÞöéïò
äéÜ ôÞí TðéìÝëåéáí êáß ›ñéìüôçôá êñßóåùò, Eò T-
ðéäåéêíýåé Tí ôj Têëåêôéêj ôáýôg TñãáóßI. ’Åí
ãÝíåé äÝ êáß ëü㤠ô\ò Têëïã\ò ôïˆ èÝìáôïò êáß
ëü㤠ôïˆ ôñüðïõ ôïˆ ÷åéñéóìïˆ ôïõ êáß ëü㤠ôïˆ
ðëïýôïõ ô™í ãíþóåùí, _ êñéíïìÝíç Tñãáóßá Š-
ðåñâáßíåé êáôÜ ðïëý ôü Tðßðåäïí, …ðåñ äéêáéïˆ-
ôáé _ ó÷ïëÞ íÜ Aîéþóg ðáñÜ äéáôñéâ\ò Tðß äéäá-
êôïñßI [...]. Óõíéóô™ åsò ôÞí Ó÷ïëÞí …ðùò äå-
÷èj ôÞí äéáôñéâÞí êáß ìÜëéóôá, Tö' …óïí aèåëåí
Šðïóôçñé÷èj áôç Tðéôõ÷™ò ô\ò Aðïíåßìg ôüí
âáèìüí »²Áñéóôá« [...]». Åyíáé Cîéï ìíåßáò …ôé ‚
’ÁíäñÝáò Ì. ’ÁíäñåÜäçò (1876-1935) TðçñÝáóå
ðïëëáðëÜ ôÞ óôáäéïäñïìßá êáß äñÜóç ôïˆ Ä.
Óôåöáíßäç, …ðùò èÜ äåßîïõìå óôÞ óõíÝ÷åéá.
ÊáôÜ ôüí ÷ñüíï ðïý Tîáêïëïõèïˆóå _ äéáäé-
êáóßá ô\ò Têëïã\ò ôïõ ›ò Šöçãçô\ óôü Ðáíå-
ðéóôÞìéï ’Áèçí™í, täñýåôáé ôüí ÍïÝìâñéï 1927
óôü ’ÁñéóôïôÝëåéï ÐáíåðéóôÞìéï Èåóóáëïíßêçò
_ Ó÷ïëÞ Íïìéê™í, Ïsêïíïìéê™í êáß Ðïëéôéê™í
’Åðéóôçì™í ìÝ äýï ôìÞìáôá, ôü Ôì\ìá Íï-
ìéê\ò êáß ôü Ôì\ìá Ïsêïíïìéê™í êáß Ðïëéôéê™í
’Åðéóôçì™í. ‘Ç ’ÅðéôñïðÞ ðïý óõóôÜèçêå ãéÜ
ôÞí TêëïãÞ ô™í ðñþôùí ôáêôéê™í êáèçãçô™í
Aðïôåëårôï Aðü ôïýò êáèçãçôÝò ô\ò Íïìéê\ò
Ó÷ïë\ò ’Áèçí™í ’Á. ’ÁíäñåÜäç, Ä. Ðáððïýëéá,
Ó. ÓåöåñéÜäç êáß Ê. ÂáñâáñÝóï —ôü ðÝìðôï
ìÝëïò, ‚ ’Áñ. Ñùìáíüò, äÝí ìåôÝó÷å ôåëéêÜ óôßò
Tñãáóßåò ôïˆ Têëåêôïñéêïˆ óþìáôïò9—, êáß T-
îÝëåîå ‚ìüöùíá ôïýò ðÝíôå ðñþôïõò ôáêôéêïýò
êáèçãçôÝò ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ ’Áñéóôïôå-
ëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò: Ðåñéêë\ò
Âéæïõêßäçò (ÅsóáãùãÞ óôÞí ’ÅðéóôÞìç ôïˆ Äé-
êáßïõ, ’Áóôéêü Äßêáéï), Èñáóýâïõëïò ×áñáëáì-
ðßäçò (’Åìðïñéêü êáß Íáõôéêü Äßêáéï), ’ÉùÜííçò
Óðõñüðïõëïò (Äçìüóéï ÄéåèíÝò Äßêáéï), Îåíïö™í
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
Æïëþôáò (Á´ ´Åäñá Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò-Ïsêï-
íïìéêÞ Èåùñßá) êáß ÄçìïóèÝíçò Óôåöáíßäçò (´
´Åäñá Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò—ÏsêïíïìéêÞ Ðï-
ëéôéêÞ)10.
‘Ç èçôåßá ôïˆ Óôåöáíßäç óôü ’ÁñéóôïôÝëåéï
ÐáíåðéóôÞìéï Aðü ôüí ’Áðñßëéï ôïˆ 1928 ìÝ÷ñé
ôÞí AðüëõóÞ ôïõ óôßò 13 Ìáñôßïõ 1942 Aðü ôÞí
êáôï÷éêÞ êõâÝñíçóç (ÖÅÊ, ô÷. ô, Añ. 24, 12
Ìáñôßïõ 1942) èÜ Aðïâår Aðü ôßò ðëÝïí äçìéïõñ-
ãéêÝò óôÞ óôáäéïäñïìßá ôïõ. ’ÅêëÝ÷èçêå äýï öï-
ñÝò ÊïóìÞôùñ, ãéÜ Xíäåêá óõíå÷\ ÷ñüíéá Šð\ñ-
îå óõãêëçôéêüò êáß êáôÜ ôÜ Vôç 1933-1936 äé-
åôÝëåóå ’Áíôéðñýôáíéò, Ðñýôáíéò êáß Ðñïðñýôá-
íéò ôïˆ ’Áñéóôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ.
ÌåôÜ ôÞí AðüëõóÞ ôïõ Aðü ôü ’ÁñéóôïôÝ-
ëåéï ÐáíåðéóôÞìéï AðÝöõãå íÜ öÝñåé óÝ äçìïóéü-
ôçôá ‚ðïéáäÞðïôå Tðéóôçìïíéê\ò a Cëëçò öýóå-
ùò Tñãáóßá, Aðïìáêñýíèçêå ðáñÜëëçëá Aðü ôÞ
äçìüóéá æùÞ ô\ò ÷þñáò.
ÌåôÜ ôÞí AðåëåõèÝñùóç, ìÝ óõíôáêôéêÞ
ðñÜîç, ‚ Ä. Óôåöáíßäçò AðïêáôáóôÜèçêå ìáæß
ìÝ ôüí Tðßóçò AðïëõèÝíôá êáèçãçôÞ ÊõñéÜêï
ÂáñâáñÝóï óôÞ èÝóç ôïˆ Ôáêôéêïˆ Êáèçãçô\
ô\ò Á´ ´Åäñáò ô\ò Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò, óôÞ
Ó÷ïëÞ Íïìéê™í êáß Ïsêïíïìéê™í ’Åðéóôçì™í
ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò11.
ÊáôÜ ôÞí ðåñßïäï 1946-50 êáôÝëáâå äéÜ-
öïñåò äçìüóéåò èÝóåéò, Tí™ ôü 1950 TêëÝãåôáé
Ôáêôéêüò ÊáèçãçôÞò Ðïëéôéê\ò Ïsêïíïìßáò
óôÞ ÍïìéêÞ Ó÷ïëÞ ’Áèçí™í, äéáäå÷üìåíïò ôüí
Ê. ÂáñâáñÝóï (1884-1957) ðïý åy÷å ðáñáéôç-
èår12. Ôü ÓåðôÝìâñéï 1966 Aðï÷þñçóå Aðü ôü
ÐáíåðéóôÞìéï, ëüãù êáôáëÞøåþò ôïõ Aðü ôü …-
ñéï _ëéêßáò. ‘Ï Ä. Óôåöáíßäçò ðÝèáíå óôÞí ’Á-
èÞíá óôßò 24 Öåâñïõáñßïõ 1975.
‘Ï Óôåöáíßäçò ›ò Ïsêïíïìïëüãïò
‘Ï TíáñêôÞñéïò ëüãïò ôïˆ Óôåöáíßäç ›ò ôá-
êôéêïˆ Êáèçãçô\ ô\ò ’ÅöçñìïóìÝíçò Êïéíù-
íéê\ò Ïsêïíïìéê\ò TêöùíÞèçêå óôßò 3 Íïåìâñß-
ïõ 1928 êáß äçìïóéåýèçêå ìÝ ôüí ôßôëï «‘Ç
ÊïéíùíéêÞ ÏsêïíïìéêÞ» óôÞí Töçìåñßäá «ÍÝá
’ÁëÞèåéá» ô\ò Èåóóáëïíßêçò13. ‘Ï ëüãïò á‰ôüò
Šð\ñîå ôü ðñüðëáóìá ãéÜ ôÞ ìåëÝôç ôïõ «‘Ç
åsóñïÞ ô™í îÝíùí êåöáëáßùí êáß át ïsêïíïìéêáß
êáß ðïëéôéêáß ôçò óõíÝðåéáé».
Ôü Vñãï á‰ôü, ôü ‚ðïrï Aíáìößâïëá ôüí êá-
èéÝñùóå ›ò óçìáíôéêü êáß TîÝ÷ïíôá ïsêïíïìïëü-
ãï ôïˆ êáéñïˆ ôïõ, äçìïóéåýèçêå óôüí ðñ™ôï ôü-
ìï ô\ò ’Åðéóôçìïíéê\ò ’Åðåôçñßäïò ô\ò Ó÷ïë\ò
Íïìéê™í êáß Ïsêïíïìéê™í ’Åðéóôçì™í ôïˆ ’Á-

ÄÇÌÏÓÈÅÍÇÓ ÓÔÅÖÁÍÉÄÇÓ (1895-1975)
ñéóôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ (1930, óó. 25-335)
êáß AðÝóðáóå ôüí ÌÜñôéï 1931 ìÝ åsóÞãçóç ôïˆ
’Á. ’ÁíäñåÜäç ôü Âñáâårï ô\ò ÔÜîåùò ô™í ’Ç-
èéê™í êáß Ðïëéôéê™í ’Åðéóôçì™í ô\ò ’Áêáäç-
ìßáò ’Áèçí™í14.
‘Ç ìåëÝôç á‰ôÞ Aðïôåëår ðñáãìáôéêÜ óôáè-
ìü óôÞí TîÝëéîç ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’ÅðéóôÞìçò
óôÞí ‘ÅëëÜäá êáß ìåëåô@ôáé Aêüìç êáß óÞìåñá
ãéÜ ôÞí ðëçñüôçôá êáß óïâáñüôçôÜ ôçò15.
Ôü Vñãï Aðïôåëårôáé Aðü äýï ìÝñç. Ôü ðñ™-
ôï ðñáãìáôåýåôáé ôÞí åsóñïÞ ô™í îÝíùí êåöá-
ëáßùí óÝ ìßá ÷þñá ðñüò ìáêñï÷ñüíéá ôïðïèÝôç-
óç êáß ôü äåýôåñï AíáöÝñåôáé åsäéêüôåñá óôÞí ôï-
ðïèÝôçóç îÝíùí êåöáëáßùí óôÞí ‘ÅëëÜäá.
ÓôÞ óõããñáöÞ ôïˆ ðñþôïõ ìÝñïõò «äÝí óõ-
íÞíôçóá óðïõäáßáò äõó÷åñåßáò», ãñÜöåé ‚ Óôå-
öáíßäçò16, «äéüôé åy÷ïí åsò ôÞí äéÜèåóßí ìïõ ðëïõ-
óéùôÜôçí âéâëéïãñáößáí [...] aäç äÝ Aðü äåêáå-
ôßáò ðåñßðïõ åy÷ïí êáôáóôÞóåé ôÜò TîùôåñéêÜò
ïsêïíïìéêÜò ó÷Ýóåéò Xí Tê ô™í óðïõäáéïôÝñùí
AíôéêåéìÝíùí ô™í ïsêïíïìéê™í ìïõ ìåëåô™í»16.
’Åíäåëå÷™ò äéåñåõí@ ‚ Óôåöáíßäçò ôÞ öåéäþ,
ôÞí ðáñáãùãéêüôçôá ô\ò Aíèñùðßíçò Tñãáóßáò
êáß ôÞí ïsêïíïìéêÞ TêìåôÜëëåõóç ›ò Têåríåò ôßò
ásôßåò ðïý äéáêñßíïõí ôßò ÷™ñåò óÝ ðéóôþôñéåò
êáß öåéëÝôéäåò. ÄÝí ëçóìïíår í' Aíáöåñèår äéå-
îïäéêÜ óôßò ïsêïíïìéêÝò óõíÝðåéåò ðïý V÷åé _ ìå-
ôáíÜóôåõóç êåöáëáßùí óÝ ìéÜ öåéëÝôéäá êáß óÝ
ìéÜ ðéóôþôñéá ÷þñá. Ôßò ðïëéôéêÝò óõíÝðåéåò ôßò
äéåñåõí@ ìÝ AíáöïñÜ óÝ êÜðïéá óõãêåêñéìÝíá ðá-
ñáäåßãìáôá, ôÜ ‚ðïrá V÷åé Añõóèår Aðü ôÞí ðñü-
óöáôç tóôïñßá (ð.÷. ÄÏÅ).
Ôü äåýôåñï ìÝñïò ô\ò ìåëÝôçò äéåñåõí@ ôÞí
ôïðïèÝôçóç îÝíùí êåöáëáßùí óôÞí ‘ÅëëÜäá.
‘Õð\ñîå ðñáãìáôéêÜ Xíáò Gèëïò _ óõëëïãÞ, êá-
ôÜôáîç êáß óõóôçìáôéêÞ ðáñïõóßáóç ô™í óôá-
ôéóôéê™í óôïé÷åßùí êáß ðëçñïöïñé™í ãéÜ ôÜ ðï-
óÜ ô™í ôïðïèåôçìÝíùí îÝíùí êåöáëáßùí Šðü
ìïñöÞ Tðé÷åéñÞóåùí a äáíåßùí óÝ íïìéêÜ ðñüóù-
ðá.
Ït AíÜãêåò ôïˆ Uëëçíéêïˆ êñÜôïõò Aðü ôÞí
wäñõóÞ ôïõ (1828) ‚äçãïˆóáí ìïéñárá óôÞí ðï-
ëéôéêÞ ôïˆ äáíåéóìïˆ, ‚ ‚ðïrïò ëüãù ô™í ðïëé-
ôéêïêïéíùíéê™í óõíèçê™í êáß ô\ò îåíéê\ò Tîáñ-
ôÞóåùò, óðÜíéá AðåôÝëåóå óõóôçìáôéêÞ äéÜóôá-
óç ô\ò äçìïóéïíïìéê\ò AíôéëÞøåùò. Ôü Vó÷áôï
êáôáöýãéï AðÝìåéíå ðÜíôïôå _ ðñïóöõãÞ óôü äÜ-
íåéï êáß ôïˆôï äçìéïõñãïˆóå á‰ôüìáôá óõíè\êåò
ðïëéôéê\ò Šðïôáã\ò ô\ò ‘ÅëëÜäïò17.
Åyíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ôü öáéíüìåíï ô™í ôåó-
óÜñùí ðôù÷åýóåùí ðïý ŠðÝóôç _ ÷þñá ìáò, ôü
‚ðïrï Uñìçíåýåôáé êáô' Añ÷Þí Aðü ôïýò äõóìå-
Ì Á
Å ÑÙ 119
É
ÁÖ
íårò …ñïõò óõíÜøåùò äáíåßùí êáß êáôÜ äåýôåñï
ëüãï Aðü ôÞ ìÞ ñèïëïãéêÞ ÷ñÞóç ô™í îÝíùí êå-
öáëáßùí18.
ÄÝ èÜ eôáí Cóôï÷ï íÜ ôïíéóèår ðþò ït ôÝó-
óåñéò ðôù÷åýóåéò Vëáâáí ÷þñá ìåôÜ Aðü ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá. ²Åôóé, ôñßá V-
ôç ìåôÜ ôÞ óýíáøç ô™í äýï äáíåßùí ô\ò ’Áíå-
îáñôçóßáò (1824 êáß 1825) Aêïëïõèår _ ðñþôç
ðôþ÷åõóç ô\ò ‘ÅëëÜäïò (1827). ÌåôÜ ôÞ ÷ï-
ñÞãçóç ôïˆ äáíåßïõ ô™í 60 Uêáô. öñ. óôüí ²Ï-
èùíá óçìåéþíåôáé _ äåýôåñç Ðôþ÷åõóç (1843).
ÌåôÜ ôÞ äáíåéáêÞ ðïëéôéêÞ ô\ò ðåñéüäïõ 1887-
90, Aêïëïõèår _ ôñßôç Ðôþ÷åõóç (1893), _ ‚-
ðïßá ìåôÜ ôüí Uëëçíïôïõñêéêü ðüëåìï ôïˆ 1897
èÜ êáôáëÞîåé óôüí Äéåèí\ Ïsêïíïìéêü ²Åëåã÷ï
(Í. ÂÖÉÈ´ ôïˆ 1898). ÔÝëïò, ìåôÜ ôÜ ìåãÜëá
äÜíåéá ô\ò AðïêáôáóôÜóåùò ô™í ðñïóöýãùí èÜ
TðáêïëïõèÞóåé _ ôåôÜñôç Ðôþ÷åõóç (1932)19.
²Áîéï ðñïóï÷\ò åyíáé ôü ãåãïíüò …ôé _ ÷þñá
ìáò eôáí êáôáäéêáóìÝíç íÜ ðëçñþóåé ôÜ äÜíåéÜ
ôçò ìÝ Cëëá äÜíåéá, ðñ@ãìá ðïý óõíÝâáëå óÝ ìéÜ
äéáñê\ êáôÜóôáóç TîáñôÞóåùò êáß óÝ ìéÜ ìüíé-
ìç ðôù÷åõôéêÞ óõìðåñéöïñÜ. ÄÝí åyíáé êáèüëïõ
óõìðôùìáôéêü ôü ãåãïíüò …ôé Äéåèíårò Äçìïóéï-
íïìéêïýò ’ÅëÝã÷ïõò (Ä.Ä.Å.) ŠðÝóôçóáí ôÜ ðå-
ñéóóüôåñá âáëêáíéêÜ êñÜôç ðïý Cñ÷éóáí íÜ óõã-
êñïôïˆíôáé ìåôÜ ôÞ âáèìéáßá óõññßêíùóç ô\ò
’Ïèùìáíéê\ò Á‰ôïêñáôïñßáò, êáèþò êáß ôÜ êñÜ-
ôç ô\ò Âïñåßïõ ’Áöñéê\ò20.
‘Ç ’ÅèíéêÞ ÏsêïíïìéêÞ ÐïëéôéêÞ
‘Ç ïsêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ôïˆ Tèíéêïóïóéáëé-
óìïˆ óôÞ Ãåñìáíßá ìåôÜ ôÞí Aíáññß÷çóç ôïˆ A.
Hitler (1889-1945) óôÞí Añ÷Þ (’ÉáíïõÜñéïò
1933) âñ\êå ›ò êáëýôåñï TêöñáóôÞ ôçò óôÞí
‘ÅëëÜäá ôü ÄçìïóèÝíç Óôåöáíßäç.
Óôü Ðñõôáíéêü ôïõ Ëüãï «Át íÝáé êáôåõèýí-
óåéò ô\ò Tîùôåñéê\ò Tìðïñéê\ò ðïëéôéê\ò» (Èåó-
óáëïíßêç 1935) TîåôÜæåé ôïýò ëüãïõò ðïý ‚äÞ-
ãçóáí ôßò îÝíåò ÷™ñåò óôÞí TãêáôÜëåéøç ô™í
ðñïðïëåìéê™í «säåùä™í» ôïˆ ðñïúüíôïò äéáêñá-
ôéêïˆ êáôáìåñéóìïˆ ô™í ðáñáãùãéê™í Vñãùí
êáß ô\ò äéåèíïˆò ïsêïíïìéê\ò AëëçëåîáñôÞóåùò,
ðïý ôüóï TðéæÞìéá TðÝäñáóáí óôßò AóèåíÝóôåñåò
ïsêïíïìéêÜ ÷™ñåò. ‘Ç âáóéêÞ èÝóç ôïõ åyíáé _
ôïðïèÝôçóç ô\ò Tìðïñéê\ò ðïëéôéê\ò óôÞí Šðç-
ñåóßá ô™í Tèíéê™í óõìöåñüíôùí êáß ô\ò ÷ñçóé-
ìïðïéÞóåþò ôçò, ìáêñéÜ Aðü êÜèå Tðéóôçìïíéêü
äïãìáôéóìü, ãéÜ Tíßó÷õóç ôïˆ êñÜôïõò21. ‘Ï u-
äéïò ðéóôåýåé ðþò _ ðáãêüóìéá ïsêïíïìéêÞ Aíá-
ôáñá÷Þ èÜ îåðåñáóèår «…ôáí óõìðëçñùèår _ A-
 Ì Á
120 Å ÑÙ
É
ÁÖ
íáðñïóáñìïãÞ ô™í óðïõäáéïôÝñùí êïéíùíéê™í
ïsêïíïìéê™í ðñüò ôÜò íÝáò óõíèÞêáò»22. ‘Ç íÝá
ïsêïíïìéêÞ ôÜîç «èÜ öÝñç åsò ö™ò ìßáí íÝáí
ðáãêüóìéïí ïsêïíïìßáí ‚ðùóäÞðïôå sóïôßìïõ
ìåë™í»23, óôÞí ‚ðïßá ðáñáôçñår êáß íÝåò äõíá-
ôüôçôåò ãéÜ ôÞí ‘ÅëëÜäá. ‘Ç êáêÞ ïsêïíïìéêÞ
êáôÜóôáóç óôÞí ‚ðïßá åy÷å ðåñéÝëèåé _ ÷þñá -
öåßëåôáé êáôÜ ôüí Óôåöáíßäç óôÞí Aðïõóßá ìé@ò
Tèíéê\ò ðïëéôéê\ò, ìÝ ôÞí TöáñìïãÞ ô\ò ‚ðïßáò
«èÜ Vìåíïí Aíéêáíïðïßçôáé ìåñéêáß TêëåðôõóìÝ-
íáé ÷ñåráé ô\ò Añéóôïêñáôßáò ìáò, èÜ Täõóöüñïõí
ït Vìðïñïé, èÜ ^ó÷ïëïˆíôï uóùò ït öéëåëåýèåñïé
ïsêïíïìéêïß êýêëïé äéÜ ôÞí êáêïìåôá÷åßñçóéí
ô™í säå™í ôùí»23.
ÌÝ ôÞí ðáñÝìâáóç êáß Tíåñãü óõììåôï÷Þ
ìé@ò óôéâáñ\ò êñáôéê\ò Tîïõóßáò óôÞí ïsêïíïìßá
Aó÷ïëïˆíôáé ït äýï ìåôáãåíÝóôåñåò äçìïóéåýóåéò
ôïõ «Ôü êñÜôïò ›ò êåíôñéêüò Cîùí ô\ò êïéíù-
íéê\ò ïsêïíïìéê\ò æù\ò» (ðåñ. «Ì\íåò», ’Éá-
íïõÜñéïò 1937, óåë. 38-61) êáß «‘Ï Tèíéêüò ðá-
ñÜãùí Tí ôj óõã÷ñüí¤ ïsêïíïìéêj ðïëéôéêj»
(ðåñ. «Âéïìç÷áíéêÞ ’Åðéèåþñçóéò», ô÷. 29/30,
ÍïÝìâñéïò-ÄåêÝìâñéïò 1936), ït ‚ðïråò ôïíßæïõí
ôßò ôÜóåéò ðïý ðáñáôçñïˆíôáí óôßò ÷™ñåò ôïˆ T-
èíéêïóïóéáëéóìïˆ, …ðùò äïèår óôÞí ïsêïíïìéêÞ
ôïõò ðïëéôéêÞ Xíá Tèíéêü ðåñéå÷üìåíï. Ït ìåëÝ-
ôåò á‰ôÝò èÜ Tíóùìáôùèïˆí óôü Vñãï ôïõ Åsóá-
ãùãÞ åsò ôÞí TöçñìïóìÝíçí êïéíùíéêÞí ïsêïíï-
ìéêÞí (Èåóóáëïíßêç 1937).
‘Ç ÅsóáãùãÞ Aðïôåëårôáé Aðü äýï ìÝñç. Ôü
ðñ™ôï —«‘Ç Vííïéá ô\ò TöçñìïóìÝíçò êïéíù-
íéê\ò ïsêïíïìéê\ò» (óåë. 1-44)— AíáöÝñåôáé óÝ
ðñïâëÞìáôá ‚ñéóìïˆ ô™í Tííïé™í «ïsêïíïìßá»,
«êïéíùíéêÞ ïsêïíïìßá», «êïéíùíéêÞ ïsêïíïìéêÞ»
êáß Aó÷ïëårôáé ìÝ ôü Aíôéêåßìåíï, ôÞ ìÝèïäï êáß
ôÜ ìÝóá ðñáãìáôþóåùò ô™í óêïð™í ô\ò ’Åöçñ-
ìïóìÝíçò Ïsêïíïìéê\ò.
Óôü äåýôåñï ìÝñïò —«ÊñÜôïò êáß Êïéíùíé-
êÞ Ïsêïíïìßá» (ó. 44-141)— Tñåõí™íôáé ôñßá
æçôÞìáôá: (á) Ôü êñÜôïò ›ò êåíôñéêüò Cîïíáò
ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò æù\ò, (â) ‘Ç TîÝëé-
îç ô™í ó÷Ýóåùí ôïˆ êñÜôïõò ðñüò ôÞí êïéíùíé-
êÞí ïsêïíïìßá êáß (ã) ‘Ï êýêëïò ô\ò êñáôéê\ò
TðåìâÜóåùò óôÞí ïsêïíïìéêÞ æùÞ.
ÄéáóôÝëëïíôáò ôñårò êáôçãïñßåò êñáô™í, ôÜ
êáèáñ™ò ôáîéêÜ êñÜôç, ôÜ êïéíïâïõëåõôéêÜ äç-
ìïêñáôéêÜ êñÜôç êáß ôÜ ëéãáñ÷éêÜ êñÜôç24, äé-
åñåõí@ ðïéÜ êáôçãïñßá êñáô™í åyíáé óÝ èÝóç íÜ
Tðéôý÷åé ôÞí Tíäåéêíõüìåíç êïéíùíéêÞ ïsêïíïìé-
êÞ äéêáéïóýíç. ‘Õðïóôçñßæåé ðþò óÝ êáììéÜ êá-
ôçãïñßá êñáô™í äÝí ìðïñår íÜ Tðéôåõ÷èår _ êïé-
íùíéêÞ ïsêïíïìéêÞ äéêáéïóýíç25. ‘Ç ôåëåõôáßá
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
ìðïñår í' Aðïíåìçèår Aðïôåëåóìáôéêüôåñá ìüíï
ó' Têåríá ôÜ êñÜôç, ô™í ‚ðïßùí ït êõâåñíÞóåéò
åyíáé «Añéóôïêñáôéêáß», ðïý Bðáñôßæïíôáé Aðü
ôïýò ^èéêÜ êáß ðíåõìáôéêÜ Añßóôïõò, «Aðü ìßáí
AíùôÝñáí säåïëïãßáí» 26 êáß Vãêåéôáé óôÞí
«ðñáãìáôéêÞí Tðéèõìßáí (sc. ôïõò) Tîõøþóåùò
…ëùí ô™í ôÜîåùí ô\ò êïéíùíßáò êáß Aíáðôåñþ-
óåùò ôïˆ öñïíÞìáôïò ôïˆ Tèíéêïˆ óõíüëïõ»26. Ït
_ãÝôåò ô™í êñáô™í á‰ô™í âñßóêïíôáé êïíôÜ óôÜ
ëáúêÜ óôñþìáôá, êáèßóôáíôáé «ðñáãìáôéêáß êõ-
âåñíÞóåéò ô\ò ‚ëüôçôïò ó÷åäüí ôïˆ ëá27 êáß
ìåôáôñÝðïõí ôüí ôáîéêü Aíôáãùíéóìü óÝ óõíåñ-
ãáóßá, óõíèÝôïíôáò ìÝ ôüí êáëýôåñï ôñüðï ôü
«Aôïìéêü» êáß ôü «êïéíùíéêü» Aîßùìá28. ×áñá-
êôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá ôÝôïéùí êáèåóôþôùí
«ô\ò AíùôÝñáò âáèìßäïò ô\ò êáôçãïñßáò ôáýôçò
Aðïôåëïˆí óÞìåñïí _ öáóéóôéêÞ ’Éôáëßá êáß _ T-
èíéêïóïóéáëéóôéêÞ Ãåñìáíßá»28.
ÓôÞí tóôïñéêÞ ðåñéãñáöÞ ô™í ó÷Ýóåùí êñÜ-
ôïõò êáß êïéíùíéê\ò ïsêïíïìßáò ðïý Aêïëïõèår,
ôÜóóåôáé ‚ Óôåöáíßäçò Aíåðéöýëáêôá ŠðÝñ ô\ò
ðáñåìâÜóåùò ôïˆ êñÜôïõò óôÞí ïsêïíïìéêÞ æùÞ,
êõñßùò ãéÜ ôÞí Tíßó÷õóç ô™í êáôùôÝñùí ôÜîåùí
êáß óôñùìÜôùí ôïˆ ðëçèõóìïˆ29. ‘Õðïóôçñßæåé
ðþò ôÜ ðñïâëÞìáôá ðïý Tðéóþñåõóå ‚ Á´ Ðáã-
êüóìéïò Ðüëåìïò ìðïñïˆí íÜ ëõèïˆí ìÝ «ìßáí íÝ-
áí êáôåýèõíóéí ðïý ðñïâÜëëåé TðéâëçôéêÞ åsò ôÜò
ó÷Ýóåéò ôïˆ êñÜôïõò ðñüò ôÞí êïéíùíéêÞí ïsêï-
íïìéêÞí»30, _ ‚ðïßá Tíóáñêþíåôáé óôü ðñüóùðï
ìé@ò «Tèíéê\ò ïsêïíïìéê\ò ðïëéôéê\ò»31, _ ‚ðïßá
TãêáéíéÜæåé ìéÜ íÝá Tðï÷Þ, ðïý öéëïäïîår íÜ Aðá-
ëåßøåé ôÜ óêéåñÜ óçìårá ô\ò êåöáëáéïêñáôßáò, íÜ
TîéóïññïðÞóåé ôÞí ðáñáãùãÞ ìÝ ôÞí êáôáíÜëù-
óç êáß íÜ óôáèåñïðïéÞóåé ôßò ôéìÝò32. ÂáóéêÞ T-
ðéäßùîç ô\ò Tèíéê\ò ïsêïíïìéê\ò ðïëéôéê\ò åyíáé
_ ó÷åôéêÞ á‰ôÜñêåéá, ‚ ðåñéïñéóìüò ô™í ïsêïíï-
ìéê™í äéáôáñá÷™í êáß _ TöáñìïãÞ Uíüò ó÷åäßïõ
«Tëëüãïõ ðñïóáñìïã\ò ô\ò ðáñáãùã\ò ðñüò ôÞí
êáôáíÜëùóéí»33. ‘Ç íÝá ïsêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ
«åŠñßóêåé ôÞí Šøßóôçí TêäÞëùóßí ôçò» óÝ ÷™ñåò
ðïý Aóêårôáé Tîïõóßá Aðü «ôáîéê™ò êáß ÷ñùìá-
ôéê™ò C÷ñïõò êõâåñíÞóåéò, TìöïñïõìÝíáò Aðü A-
íþôåñá säáíéêÜ êáß Têðñïóùðïýóáò ôÞí ‚ëüôçôá
ôïˆ ðáñáãùãéêïˆ äñ™íôïò ëá.
‘Ç öáóéóôéêÞ ’Éôáëßá êáß _ Tèíéêïóïóéáëé-
óôéêÞ Ãåñìáíßá Aðïôåëïˆí, óýìöùíá ìÝ ôüí
Óôåöáíßäç, ôÜ ðñüôõðá-êñÜôç ðïý Tíóáñêþíïõí
ôÞ íÝá ïsêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ34.
‘Ï Óôåöáíßäçò äÝí Aðïêñýðôåé ôÞí säéáßôåñç
ðñïôßìçóÞ ôïõ ðñüò ôÞí «TèíéêÞ ïsêïíïìéêÞ ðï-
ëéôéêÞ» êáß ãéÜ ôÞ ÷þñá ìáò, ôÞí ïsêïíïìéêÞ T-
îÝëéîç ô\ò ‚ðïßáò äéåñåõí@ ìÝ óõíôïìßá35.

ÄÇÌÏÓÈÅÍÇÓ ÓÔÅÖÁÍÉÄÇÓ (1895-1975)
ÓõìðåñáóìáôéêÜ, Aíáãíùñßæåé ôÞ óêïðéìü-
ôçôá ô\ò êñáôéê\ò ðáñåìâÜóåùò, ðáñ' …ëá ôÜ
ìåéïíåêôÞìáôá ðïý AðïññÝïõí, êáß êçñýóóåôáé
ìåôáîý êïéíùíéóìïˆ êáß Aôïìéóìïˆ36. ’Åêåríïé ït
ëáïß ðïý Tðéæçôïˆí ôÞí ðñüïäï èÜ ðñÝðåé «íÜ
ðñïóáñìüóïõí ôÞí êñáôéêÞí ôùí ñãÜíùóéí ðñüò
ôÞí åsñçìÝíçí AíÜãêçí êáß íÜ Tìðéóôåõèïˆí [...]
ôÞí Tîïõóßáí åsò ŠðåñÜíù ô™í ôÜîåùí êáß ô™í
êïììÜôùí tóôáìÝíáò AñéóôïêñáôéêÜò ‚ìÜäáò»37.
ÔÝëïò, äåß÷íåé ôÞí Aðïäïêéìáóßá ôïõ ðñüò ôÞí
êïéíïâïõëåõôéêÞ äçìïêñáôßá, _ ‚ðïßá, ôÞí Tðï-
÷Þ ðïý æïˆóå êáß Vãñáöå ‚ Óôåöáíßäçò, Tîáóèå-
íïˆóå _ìÝñá ìÝ ôÞí _ìÝñá38.
’Ïöåßëïõìå óôü óçìårï á‰ôü íÜ AíáöÝñïõìå
ðþò óôßò ìåôáãåíÝóôåñåò Têäüóåéò ô™í ðáñáäü-
óåùí ô\ò ’ÅöçñìïóìÝíçò Ïsêïíïìéê\ò ô™í Tô™í
1952 êáß 1963 V÷åé Aðáëåßøåé Têåríá ôÜ êåöÜ-
ëáéá ðïý ðñáãìáôåýïíôáé ôÞí ïsêïíïìéêÞ ðïëé-
ôéêÞ ôïˆ Tèíéêïóïóéáëéóìïˆ.
’ÅíáñãÝóôåñá ðåñéãñÜöåé ‚ Óôåöáíßäçò ôÞí
ïsêïíïìéêÞ êáß êïéíùíéêÞ êõñßùò ðïëéôéêÞ ôïˆ T-
èíéêïóïóéáëéóìïˆ óôü äçìïóßåõìÜ ôïõ «Ôü êïé-
íùíéêüí æÞôçìá Šðü ôü ö™ò ôïˆ ãåñìáíéêïˆ T-
èíéêïóïóéáëéóì39.
Ôü Vñãï äéáêñßíåôáé óÝ äýï ôìÞìáôá. Óôü
ðñ™ôï ôì\ìá äéáãñÜöåé ôÜ êýñéá óçìårá ô\ò T-
èíéêïóïóéáëéóôéê\ò säåïëïãßáò, äßíïíôáò säéáßôåñç
Vìöáóç óôÞí ðïëéôéêÞ êáß ïsêïíïìéêÞ ñãÜíùóç
ìÝ AíáöïñÝò óôÜ Vñãá ô™í Hitler, Göring êáß
Cëëùí èåùñçôéê™í ôïˆ Tèíéêïóïóéáëéóìïˆ40.
Ôü äåýôåñï ôì\ìá åyíáé äéåîïäéêþôåñï êáß T-
ñåõí@ ôü êïéíùíéêü æÞôçìá êáß ôÜ ìÝóá äéåõèÝ-
ôçóÞò ôïõ41. ’ÅîåôÜæåôáé _ Tíßó÷õóç ô™í ìåóáß-
ùí ðáñáãùãéê™í ôÜîåùí Tíáíôßïí ô\ò êåöáëáé-
ïêñáôéê\ò ðéÝóåùò ðñïâÜëëïíôáò ôü ïsêïíïìéêü
säå™äåò ôïˆ Tèíéêïóïóéáëéóìïˆ: «Ìåóáråò Tðé÷åé-
ñÞóåéò, ït ‚ðïråò Aðïêïìßæïõí ƒ÷é ŠðåñâïëéêÜ,
èåìéôÜ êÝñäç. ’Åðé÷åéñÞóåéò, ït ‚ðïråò Tìöïñïˆí-
ôáé Aðü ðëÞñç óõíåßäçóç ô™í Šðï÷ñåþóåþí ôïõò
AðÝíáíôé óôÞí TèíéêÞ ‚ëüôçôá êáß ït ‚ðïråò óõí-
ôçñïˆí ôüí ìåãáëýôåñï äõíáôüí Añéèìü ïsêïíï-
ìéê™ò TëåõèÝñùí Aíèñùðßíùí ŠðÜñîåùí»42.
ÓôÞ óõíÝ÷åéá TîåôÜæåôáé _ ñýèìéóç ô™í ó÷Ý-
óåùí Tñãïäïô™í êáß TñãáæïìÝíùí (óó. 38-71), …-
ðïõ Šðïãñáììßæåôáé _ Tñãáóßá ›ò âáóéêüò ðáñá-
ãùãéêüò óõíôåëåóôÞò43 ìÝóá óôÞ öéëïóïößá ôïˆ
Tèíéêïóïóéáëéóìïˆ êáß óçìåéþíåôáé ðþò êýôôáñï
ô\ò ðáñáãùã\ò Aðïôåëår _ «ðáñáãùãéêÞ êïéíü-
ôçôá»44, _ ‚ðïßá óõãêñïôårôáé Aðü ôïýò Tñãïäü-
ôåò, ŠðáëëÞëïõò êáß TñãÜôåò, ït ‚ðïrïé V÷ïõí
«êïéíïýò óêïðïýò êáß ó÷åôéêÞ á‰ôïíïìßá óôÞ
ñýèìéóç ô™í Tóùôåñéê™í ôïõò æçôçìÜôùí»44.
Ì Á
Å ÑÙ 121
É
ÁÖ
‘Ç AíáäéïñãÜíùóç ô™í Šðïëïßðùí ðëåõñ™í
ô\ò êïéíùíéê\ò ðïëéôéê\ò êáß ô\ò êñáôéê\ò ðñï-
íïßáò êáß AíôéëÞøåùò (óó. 71-85) TîåôÜæåôáé
êÜôù Aðü ôü ðñßóìá ô™í óôü÷ùí ôïˆ Tèíéêïóï-
óéáëéóìïˆ ðïý óõíïøßæïíôáé óôÞí êáôáðïëÝìçóç
ô\ò Aíåñãßáò45 —ðïý Tðéôåý÷èçêå ìÝ ôÞí Töáñ-
ìïãÞ ô\ò Añ÷\ò ô\ò Tíåñãïˆ æçôÞóåùò—, óôü
Vñãï ô\ò ÷åéìåñéí\ò âïçèåßáò46, óôÞí TîáóöÜëé-
óç ô\ò øõ÷áãùãßáò ôïˆ Tñãáôéêïˆ ðëçèõóìïˆ47
êáß óôüí ôïìÝá ô\ò Šãåßáò êáß ô™í êïéíùíéê™í
Aóöáëßóåùí48.
‘Ï Óôåöáíßäçò äÝí ëçóìïíår íÜ TêöñÜóåé ôßò
TðéöõëÜîåéò ôïõ, ït ‚ðïråò öåßëïíôáé «ëüãù ô\ò
öáíåñ\ò ôÜóåùò ôïˆ Tèíéêïóïóéáëéóìïˆ ðñüò ôÞí,
óÝ ‚ñéóìÝíåò öïñÝò, Vîáñóç ô™í ‚ìáäéê™í óõì-
öåñüíôùí ìÝ èõóßá ô™í Aôïìéê™í»49. ÄÝí ëçóìï-
íår íÜ Šðïãñáììßóåé ðþò ‚ «Tèíéêïóïóéáëéóìüò
[...] åyíáé ãÝííçìá êáß èñÝììá ôïˆ säéáéôÝñïõ ôïõ
öõóéêïˆ, êïéíùíéêïˆ, ðïëéôéêïˆ êáß ïsêïíïìéêïˆ
ðåñéâÜëëïíôïò»50 êáß êñáô@ êñéôéêÞ óôÜóç, …óïí
Aöïñ@ óôÞí TöáñìïãÞ ô™í Tèíéêïóïóéáëéóôéê™í
säåùä™í óÝ Cëëåò ÷™ñåò, ðëÞí ô\ò Ãåñìáíßáò51.
’Éäéáßôáôá Aíáãíùñßóèçêå _ êïéíùíéêÞ ðëåõ-
ñÜ ô\ò ðïëéôéê\ò ôïˆ Tèíéêïóïóéáëéóìïˆ êáß äÝí
åyíáé Cóôï÷ï íÜ óçìåéþóïõìå ðþò ôü 1942 êá-
èéåñþíåôáé ôü Aóöáëéóôéêü óýóôçìá óôÞí ’Áã-
ãëßá Aðü ôüí Lord Beveridge Tìöïñïýìåíï Aðü
ôßò säÝåò ôïˆ Tèíéêïóéáëéóìïˆ. ÔÞ èåôéêÞ Tðßäñá-
óç ôïˆ Tèíéêïóïóéáëéóìïˆ óôÞí Aíýøùóç ôïˆ âéï-
ôéêïˆ TðéðÝäïõ ô™í TñãáæïìÝíùí è' Aíáãíùñßóåé
‚ ’Á.È. ’Áããåëüðïõëïò (1904-1995), ‚ ‚ðïrïò
äÝí èÜ ëçóìïíÞóåé íÜ ãñÜøåé: «[...] Ôüóï ‚ Tèíé-
êïóéáëéóìüò, …óï êáß ‚ öáóéóìüò, óôÞí êïéíùíé-
êÞ ðëåõñÜ ô\ò ðïëéôéê\ò ôïõò, TðåæÞôçóáí, êáß
ìðïñïˆìå íÜ ðïˆìå ðþò TðÝôõ÷áí óÝ ìåãáëýôå-
ñï âáèìü Aðü …,ôé ãÝíçêå óôßò AóôéêÝò äçìïêñá-
ôßåò, ìéÜ óïâáñÞ âåëôßùóç ô™í TñãáæïìÝ-
íùí...»52.
‘Ï Óôåöáíßäçò ›ò tóôïñéêüò
ô\ò Ïsêïíïìßáò
‘Ç ðñþôç ìåëÝôç ôïˆ Óôåöáíßäç ðïý Aó÷ï-
ëårôáé åsäéêÜ óôüí ÷™ñï ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ‘Éóôï-
ñßáò êáß ‘Éóôïñßáò ô™í Ïsêïíïìéê™í Äïîáóé™í åy-
íáé _ ìåëÝôç ôïõ ìÝ ôßôëï «Ãåþñãéïò Ãåìéóôüò-
ÐëÞèùí êáß _ èÝóéò ôïõ Tí ôj êïéíùíéêj ïsêï-
íïìéêj» ðïý äçìïóéåýèçêå óôü ðåñéïäéêü «’Åðé-
èåþñçóéò Êïéíùíéê\ò êáß Äçìïóßáò Ïsêïíï-
ìéê\ò», 9 (1940), ô÷. Ä, óó. 393-41653.
Ðñüêåéôáé ãéÜ ìéÜ Tñãáóßá, ðïý êáôÜ ôñüðï
ðñùôüôõðï ðñáãìáôåýåôáé ôÞí ïsêïíïìéêÞ êáß
 Ì Á
122 Å ÑÙ
É
ÁÖ
êõñßùò ôÞ äçìïóéïíïìéêÞ óêÝøç ôïˆ ÐëÞèùíïò.
«‘Ï ÐëÞèùí Tìöáíßæåôáé», óýìöùíá ìÝ ôüí
Óôåöáíßäç54, «›ò ‚ óðïõäáéüôåñïò Tê ô™í ìÝ ôÞí
ïsêïíïìéêÞí æùÞí Aó÷ïëçèÝíôùí ‘ÅëëÞíùí
óïö™í ôïˆ ôÝëïõò ô\ò ìåóáéùíéê\ò ðåñéüäïõ êáß
›ò ðñüäñïìïò íåùôÝñùí ïsêïíïìïëïãéê™í
ó÷ïë™í»54.
Óôü óçìårï á‰ôü Aîßæåé íÜ AíáöÝñïõìå …ôé _
ôéìÞ ô\ò Aíáíùñßóåùò ô\ò óõìâïë\ò ôïˆ ÐëÞ-
èùíá óôÞí ÏsêïíïìéêÞ ’ÅðéóôÞìç AíÞêåé óôüí
’Á.Ì. ’ÁíäñåÜäç55, ‚ ‚ðïrïò ðñ™ôïò Tíôüðéóå ôü
TíäéáöÝñïí ô™í äýï ŠðïìíçìÜôùí ôïˆ Ãåìéóôïˆ
ðñüò ôüí á‰ôïêñÜôïñá ÌáíïõÞë ´ êáß ôüí Äå-
óðüôç Èåüäùñï ´ Ðáëáéïëüãï. ‘Ï ’ÁíäñåÜäçò
ŠðïãñÜììéóå säéáßôåñá ôüí ÷áñáêô\ñá ô™í Šðï-
ìíçìÜôùí ôïˆ Ãåìéóôïˆ êáß AíÞããåéëå ôÞ äçìï-
óßåõóç «säßáò ðñáãìáôåßáò ðåñß ô™í äçìïóéïíï-
ìéê™í èåùñé™í êáß ó÷åäßùí ôïˆ ÐëÞèùíïò»56.
ÔÞí ðñáãìáôåßá á‰ôÞ äÝí ðñüöèáóå íÜ äçìïóé-
åýóåé ‚ ’ÁíäñåÜäçò, ãéáôß ôüí Tìðüäéóáí ôüóï ït
ðïëõðëçèårò Aó÷ïëßåò ôïõ, …óï êáß ‚ ðñüùñïò
êáß ásöíéäéáóôéêüò èÜíáôüò ôïõ (óÝ _ëéêßá ìüëéò
59 Tô™í). Åyíáé êáôÜ óõíÝðåéá ðáóéöáíÝò …ôé ‚
Óôåöáíßäçò Šëïðïßçóå ôÞ óêÝøç ôïˆ äáóêÜëïõ
ôïõ.
‘Ç ìåëÝôç ôïˆ Óôåöáíßäç AîéïëïãÞèçêå èå-
ôéêÜ êáß êáôáëáìâÜíåé ìßá óçìáíôéêÞ èÝóç óôÞí
ðëçèùíéêÞ âéâëéïãñáößá57. Åyíáé Cîéï ìíåßáò …ôé
‚ ‘Ïìüôéìïò ÊáèçãçôÞò ô\ò Óôñáôéùôéê\ò
Ó÷ïë\ò ʼnåëðßäùí ÓÜââáò ÓðÝíôæáò óôÞí Tíáß-
óéìï äéäáêôïñéêÞ ôïõ äéáôñéâÞ ìÝ ôßôëï «Át ïs-
êïíïìéêáß êáß äçìïóéïíïìéêáß Aðüøåéò ôïˆ Ãåùñ-
ãßïõ Ãåìéóôïˆ-ÐëÞèùíïò» (1964) èÜ ìåëåôÞóåé
êáß ôßò ïsêïíïìéêÝò äïîáóßåò ôïˆ ÐïëõÀóôïñïò
ôïˆ Ìõóôñ@. ÔÞ óõìâïëÞ ôïˆ Óôåöáíßäç óôÞ ìå-
ëÝôç ô™í äçìïóéïíïìéê™í äïîáóé™í ôïˆ ÐëÞèù-
íïò è' Aíáãíùñßóåé ‚ óýã÷ñïíüò ôïõ tóôïñéêüò ô\ò
ïsêïíïìßáò ’ÁñéóôïôÝëçò Óßäåñéò (1889-1976)58.
H H H
‘Ç ÊïéíùíéêÞ ÏsêïíïìéêÞ Tí ôj tóôïñéêj
ôçò Tîåëßîåé êáôáëáìâÜíåé ìßá îå÷ùñéóôÞ èÝóç
óôÞí UëëçíéêÞ ïsêïíïìéêÞ öéëïëïãßá. ×ñïíéêÜ X-
ðåôáé ô™í Vñãùí ô™í Ä. ÊáëéôóïõíÜêé59, Î. Æï-
ëþôá60 êáß Ã. ×áñéôÜêç61, ït ‚ðïrïé åy÷áí ìåëå-
ôÞóåé ôü uäéï Aíôéêåßìåíï.
Ôü Vñãï ôïˆ Óôåöáíßäç ÷áñáêôçñßæåôáé Aðü
ìéÜ Tîïíõ÷éóôéêÞ Vñåõíá ô\ò äñÜóåùò êáß ô\ò äé-
äáóêáëßáò ô™í óõããñáöÝùí ðïý óõíÝâáëáí óôÞí
ðñïáãùãÞ ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’ÅðéóôÞìçò, ðáñïõ-
óéÜæåé ìéÜ Aîéïèáýìáóôç ðïëõìÝñåéá, _ ‚ðïßá Š-
ößóôáôáé ƒ÷é ìüíï óôÞí ðñïóöõãÞ óÝ ïsêïíïìï-
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
ëïãéêÝò ðçãÝò, AëëÜ êáß óÝ öéëïëïãéêÝò, èåïëï-
ãéêÝò êáß öéëïóïöéêÝò, êáß êáôáôÜóóåé óõóôçìá-
ôéêÜ ôÞí ðëïõóéþôáôç ëç, ìÝ Xíáí ôÝôïéïí ôñü-
ðï, žóôå íÜ êáèßóôáôáé å‰÷åñÞò _ ðáñáêïëïý-
èçóÞ ôçò. Ôü Vñãï Aðïôåëår êáñðü åsêïóÜ÷ñïíïõ
êáß ðëÝïí ìü÷èïõ, óôüí ‚ðïrïí ðñÝðåé íÜ óõìðå-
ñéëçöèïˆí ôáîßäéá óôü Tîùôåñéêü êáß êïðéáóôéêÞ
Vñåõíá óôßò îÝíåò âéâëéïè\êåò. Ït ôñårò ãêþäåéò
ôüìïé, óõíïëéêïˆ Añéèìïˆ 1384 óåëßäùí, êõêëï-
öïñÞèçóáí ôÜ Vôç 1948-50. Ó' á‰ôïýò TîåôÜ-
æïíôáé ït ïsêïíïìéêÝò äïîáóßåò êáß ït säÝåò ô™í
êåöáëáéïêñáôéê™í, óïóéáëéóôéê™í êáß êïììïõíé-
óôéê™í óõóôçìÜôùí, êáèþò êáß ït ó÷åôéêÝò A-
íáñ÷éêÝò èåùñßåò êáß ôÜóåéò ìÝ Aíáëõôéêüôáôç
AíáäñïìÞ óôÜ ïsêïíïìéêïêïéíùíéêÜ óõóôÞìáôá
ô\ò ’Áñ÷áéüôçôáò, ôïˆ Ìåóáßùíá êáß ô\ò ðåñéü-
äïõ ô\ò ’ÁíáãåííÞóåùò. Óôüí ðñ™ôï ôüìï äå-
óðüæåé ôü Uëëçíéêü ðíåˆìá êáß _ TðßäñáóÞ ôïõ
óôÞ ñùìáúêÞ, ìåóáéùíéêÞ êáß âõæáíôéíÞ ïsêïíï-
ìéêÞ óêÝøç. Åyíáé Aîéïóçìåßùôï …ôé ‚ Óôåöáíß-
äçò äéåñåõí@ ôßò ïsêïíïìéêÝò äïîáóßåò óõããñáöÝ-
ùí, ðïý äÝí V÷ïõí Aðáó÷ïëÞóåé óõóôçìáôéêÜ Cë-
ëïõò TñåõíçôÝò, …ðùò åyíáé ït óôùéêïß62, ït óõã-
ãñáöårò ô™í «Ï‰ôïðé™í» a ðïëéôéê™í ìõèéóôï-
ñçìÜôùí ô\ò Uëëçíéóôéê\ò Tðï÷\ò63, ït ÐáôÝñåò
ô\ò ’Áíáôïëéê\ò ’Åêêëçóßáò64 êáß ït óõããñáöårò
ô\ò ’ÁíáãåííÞóåùò.
Óýìöùíá ìÝ ôüí Óôåöáíßäç, _ ÏsêïíïìéêÞ
’ÅðéóôÞìç Añ÷ßæåé íÜ óõóôçìáôïðïéårôáé ìÝ ôïýò
TìðïñïêñÜôåò óõããñáöårò ôïˆ 16ïõ ásþíá. ‘Ï u-
äéïò Šðïãñáììßæåé …ôé «…óïí ðåñéóóüôåñïí TíåâÜ-
èõíïí åsò ôÞí TìðïñïêñáôéêÞí äéäáóêáëßáí, Tðß
ôïóïˆôïí êáß AíåêÜëõðôïí åsò á‰ôÞí ìåãÜëáò T-
ðéóôçìïíéêÜò Aëçèåßáò»65. Óôüí äåýôåñï ôüìï èÜ
Tðåîåñãáóèår ôÞí ’ÅìðïñïêñáôéêÞ, Öõóéïêñáôé-
êÞ êáß ÊëáóóéêÞ Ó÷ïëÞ.
ÌÝ ôßò êïéíùíéóôéêÝò èåùñßåò Aó÷ïëårôáé ‚
ôñßôïò ôüìïò. ‘Ï …ñïò êïéíùíéóìüò ÷ñçóéìïðïé-
årôáé ìÝ ôÞí å‰ñýôåñç óçìáóßá ôïˆ óïóéáëéóìïˆ
êáß ôïˆ êïììïõíéóìïˆ, AíÜìåóá óôïýò ðñïäñü-
ìïõò ôïˆ êïéíùíéóìïˆ óõãêáôáëÝãïíôáé êáß ït
Rousseau, Saint-Simon, Fourier êáß Âlanc, ô™í
‚ðïßùí Aíáëýïíôáé ït äïîáóßåò. ÓçìáíôéêÞ åyíáé
êáß _ èÝóç ðïý äßäåôáé óôüí ãåñìáíéêü óïóéáëé-
óìü êáß óôüí êïììïõíéóìü, Tí™ åyíáé Víôïíá öá-
íåñÞ _ AðïóôñïöÞ ôïõ ðñüò ôüí Ìáñîéóìü. ÌÝ
ðëïõóéüôáôç âéâëéïãñáößá, ‚ óõããñáöÝáò ðñáã-
ìáôåýåôáé ôÞí TîÝëéîç ôïˆ ìáñîéóìïˆ óôÞ Ñùó-
óßá, ÷ùñßò íÜ ðáñáëåßðåé êáß ôÞí ðñüïäï, êáèþò
êáß ôïýò êáñðïýò ô\ò óïóéáëéóôéê\ò êéíÞóåùò
óôÞ Ãáëëßá. ’Åñåõí@ Tðßóçò ôßò Aíáñ÷éêÝò èåù-
ñßåò êáß ôÜóåéò Aðü ôßò Añ÷Ýò ôïˆ 19ïõ ásþíá ›ò

ÄÇÌÏÓÈÅÍÇÓ ÓÔÅÖÁÍÉÄÇÓ (1895-1975)
ôüí Ìåóïðüëåìï, åsóåñ÷üìåíïò êáß óôßò èåùñßåò
ô™í êõñéþôåñùí öïñÝùí ôïˆ Aíáñ÷éóìïˆ, …ðùò
Proudhon, Bakunin, Kropotkin, Stirner. ²Áîéá
ðñïóï÷\ò êáß ìíåßáò åyíáé _ TêôåíÞò AíáöïñÜ ðïý
êÜíåé óôÞí ïsêïíïìéêÞ öéëïóïößá ôïˆ Tèíéêïóï-
óéáëéóìïˆ, óÝ ìéÜ Tðï÷Þ êáôÜ ôÞí ‚ðïßá ôü óý-
óôçìá á‰ôü åy÷å Têëåßøåé.
Åyíáé óçìáíôéêÞ _ Cðïøç ðïý Šðïóôçñßæåé ‚
óõããñáöÝáò, ìÝ âÜóç ôßò èåùñßåò ô\ò ‘Éóôïñéê\ò
Ó÷ïë\ò, ðþò óÝ Aíôßèåóç ìÝ ôßò öõóéêÝò Tðéóô\-
ìåò, …ðïõ ït íåþôåñåò säÝåò Tîïâåëßæïõí ôßò ðá-
ëáéüôåñåò, óôüí êýêëï ô™í êïéíùíéê™í Tðé-
óôçì™í ït säÝåò Aíôéðáëåýïõí êáß èÜ Tîáêïëïõ-
èÞóïõí ðÜíôá íÜ Aíôéðáëåýïõí ìåôáîý ôïõò, «A-
íåñ÷ïìÝíçò ðüôå ìÝí ô\ò ìé@ò, ðüôå äÝ ô\ò Cë-
ëçò åsò ôÞí TðéöÜíåéáí», êáôÜ ôïýò ëüãïõò ôïõ.
ÔåëéêÝò ðáñáôçñÞóåéò
‘Ï ÄçìïóèÝíçò Óôåöáíßäçò ðáñïõóßáóå Xíá
Vñãï AñêåôÜ TêôåôáìÝíï êáß ðïëõäéÜóôáôï, A-
ó÷ïëïýìåíïò ìÝ ôÞí ïsêïíïìéêÞ èåùñßá êáß ðïëé-
ôéêÞ, ôÞí ÏsêïíïìéêÞ ‘Éóôïñßá êáß ôÞí ‘Éóôïñßá
ô™í Ïsêïíïìéê™í Äïîáóé™í.
²Åìåéíå ðéóôüò óôßò säÝåò ôïõ AíáöïñéêÜ ìÝ
ôÞí Cóêçóç ìé@ò Tèíéêéóôéê\ò êáß öéëïðáñåìâá-
ôéê\ò ðïëéôéê\ò. ÌÝóá óôÜ ðëáßóéá á‰ôÜ ô™í A-
ðüøåþí ôïõ èÜ ôá÷èår TíÜíôéá óôÞ óõìöùíßá
óõíäÝóåùò ‘ÅëëÜäïò-ÅÏÊ66, óçìåéþíïíôáò …ôé
ìéÜ ôÝôïéá TíÝñãåéá èÜ äñïˆóå AñíçôéêÜ óôÞí Š-
ðÜñ÷ïõóá UëëçíéêÞ âéïìç÷áíßá, _ ‚ðïßá äÝí èÜ
eôáí óÝ èÝóç íÜ Aíôáãùíéóèår ôßò Aíôßóôïé÷åò
ô™í ðñïçãìÝíùí êáß ìÝ âéïìç÷áíéêÞ ðáñÜäïóç
÷ùñ™í67. ‘Ç Tðé÷åéñçìáôïëïãßá ôïõ á‰ôÞ, Aîßæåé
íÜ óçìåéùèår, Vôõ÷å ô\ò å‰ìåíïˆò Šðïäï÷\ò ô\ò
ÅÄÁ óôßò óõæçôÞóåéò óôÞ ÂïõëÞ68.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Ìé÷. Øáëéäïðïýëïõ, ‘Ç Êñßóç ôïˆ 1929 êáß ït
´Åëëçíåò ïsêïíïìïëüãïé. ÓõìâïëÞ óôÞí ‘Éóôïñßá ô\ò ïsêï-
íïìéê\ò óêÝøçò óôÞí ‘ÅëëÜäá ôïˆ ÌåóïðïëÝìïõ. ’ÁèÞíá:
´Éäñõìá ’Åñåýíçò êáß Ðáéäåßáò ’Åìðïñéê\ò ÔñáðÝæçò ‘Åë-
ëÜäïò, 1989, ó. 236. ‘Ï Ì. Øáëéäüðïõëïò AíÝëõóå äéå-
îïäéêÜ ôßò óêÝøåéò ôïˆ Óôåöáíßäç ó÷åôéêÜ ìÝ ôü èÝìá ô™í
ïsêïíïìéê™í êñßóåùí êáß ôÞ èåùñßá ôïˆ sóïæõãßïõ ðëç-
ñùì™í ìÝóá óôü ðëáßóéï ô\ò Tðï÷\ò ôïõ —Êñßóç ôïˆ
1929— êáß óÝ óõíäõáóìü ìÝ ôßò Aíôßóôïé÷åò èåùñçôéêÝò
ðñïóåããßóåéò ô™í óõã÷ñüíùí ôïˆ Óôåöáíßäç ïsêïíïìïëü-
ãùí, Î. Æïëþôá, Ð. ×ñéóôïäïõëïðïýëïõ êáß Ä. Êáëé-
ôóïõíÜêé. Âë. Ì. Øáëéäïðïýëïõ, ….ð., óó. 237-65.
2. ÔÜ âéïãñáöéêÜ óôïé÷årá êáß ït ðëçñïöïñßåò ãéÜ ôßò
óðïõäÝò ôïõ ëáìâÜíïíôáé Aðü ôü Vñãï Ä. Óôåöáíßäïõ, ÌéÜ
ðôõ÷Þ ðáíåðéóôçìéáê\ò æù\ò. ’Áè\íáé 1944, óó. 5-14.
Ì Á
Å ÑÙ 123
É
ÁÖ
3. Ä. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 7.
4. Ä. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 8.
5. Ä. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 9, Šðïó. 2.
6. ËáìâÜíåôáé Aðü Ä. Óôåöáíßäç, ….ð., ó. 9, Šðïó. 2.
7. Äçì. Óôåöáíßäç, ‘Õðüìíçìá ðñüò ôÞí ÍïìéêÞí
Ó÷ïëÞí ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í. ’Áè\íáé 1950, ó.
61.
8. Ä. Óôåöáíßäïõ, ÌéÜ ðôõ÷Þ ðáíåðéóôçìéáê\ò æù\ò,
….ð., ó. 14.
9. Ä. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 6.
10. ÖÅÊ ô÷. ô, Añ. öõë. 59, 9 ’Áðñéëßïõ 1928. Âë.
Ð. Âéæïõêßäïõ «Ðñüëïãïò», «’ÅðéóôçìïíéêÞ ’Åðåôçñßò
Ó÷ïë\ò Íïìéê™í êáß Ïsêïíïìéê™í ’Åðéóôçì™í Á.Ð.È.»,
ôüì. Á´. Èåóó/íßêç 1930, ó. V.
11. ’Åð. Âñáíüðïõëïò «Ôü Tðéóôçìïíéêüí Vñãïí ôïˆ
Äçì. Óôåöáíßäç», «’Áñ÷årïí ʼnâïúê™í Ìåëåô™í» 28
(1988-89) 177-188, Tä™ ó. 183.
12. Ä. Óôåöáíßäïõ, ‘Õðüìíçìá ðñüò ôÞí ÍïìéêÞí
Ó÷ïëÞí ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í, ….ð., ó. 67.
13. Ä. Óôåöáíßäïõ, «‘Ç ÊïéíùíéêÞ ÏsêïíïìéêÞ», T-
öçì. «ÍÝá ’ÁëÞèåéá», Vô. 26ï, Añéèì. 160 (8058), 9 Íï-
åìâñßïõ 1928, Añéèì. 167 (8065), 16 Íïåìâñ. 1928 êáß
Añéèì. 174 (8071), 23 Íïåìâñ. 1928.
14. Ä. Óôåöáíßäïõ, ÌéÜ ðôõ÷Þ ðáíåðéóôçìéáê\ò
æù\ò, ….ð., ó. 43.
15. ÄÝí åyíáé Cëëùóôå ôõ÷árïé êáß ït ÷áñáêôçñéóìïß
ðïý V÷ïõí äïèår óôü Vñãï, …ðùò «opus maximum» Aðü ôüí
ÊáëéôóïõíÜêé êáß «opus magnum» Aðü ôüí Øáëéäüðïõëï.
16. Ä. Óôåöáíßäç, ….ð., ó. 42.
17. Ô. ËéãíÜäç, ‘Ç îåíéêÞ TîÜñôçóéò êáôÜ ôÞí äéá-
äñïìÞí ôïˆ Íåïåëëçíéêïˆ ÊñÜôïõò 1821-1945. ’Áè\íáé
1975, ó. 157.
18. Ôü èÝìá á‰ôü ðñáãìáôåýåôáé AíáëõôéêÜ ‚ Óôåöá-
íßäçò óôÞ ìåôáãåíÝóôåñç Tñãáóßá ôïõ, ‘Ç ðáãêüóìéïò êñß-
óéò êáß _ ‘ÅëëÜò. Èåóóáëïíßêç 1932.
19. ’Á.Ì. ’ÁíäñåÜäïõ, ²Åñãá, Têäéäüìåíá Šðü Ê.
ÂáñâáñÝóïõ, Ã. Ðåôñïðïýëïõ, ’É. Ðßíôïõ, ôüì. ´. ’Áè\-
íáé 1939, 420-490.
20. ´Ïðùò èÜ óçìåéþóåé ‚ ’ÁíäñåÜäçò, ²Åñãá, ….ð.,
ôüì. ´, ó. 565, ït Ä.Ä.Å. Töáñìüóèçêáí ìÝ ìåãÜëç T-
ðéôõ÷ßá óôÜ ÂáëêáíéêÜ êñÜôç êáß óôÞ óõíÝ÷åéá TðåêôÜ-
èçóáí óôßò ÷™ñåò ô\ò Êåíôñéê\ò ’Áìåñéê\ò. Ôüí Ä.Ä.Å.
AðÝöõãáí Aðü ôÜ âáëêáíéêÜ êñÜôç «ìüíïí _ ðëïõóßá Ñïõ-
ìáíßá êáß ôü ëüãù ðåíßáò óôåñïýìåíïí äçìïóßïõ ÷ñÝïõò
Ìáõñïâïýíéïí». Âë. Á. ’ÁíäñåÜäïõ, ….ð., ó. 565, óçì. 1.
21. Äçì. Óôåöáíßäïõ, Át íÝáé êáôåõèýíóåéò ô\ò Tîù-
ôåñéê\ò Tìðïñéê\ò ðïëéôéê\ò. Èåóóáëïíßêç 1935, ó. 17.
22. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 18.
23. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 21.
24. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ÅsóáãùãÞ åsò ôÞí TöçñìïóìÝ-
íçí êïéíùíéêÞí ïsêïíïìéêÞí. Èåóóáëïíßêç 1937, óó. 54-
56.
25. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 58.
26. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 59.
27. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 59.
28. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 60.
29. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 79.
30. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 80.
31. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., óó. 81-82.
32. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 84.
33. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 85.
34. ‘Ï Óôåöáíßäçò TîåôÜæåé ôÞí ïsêïíïìéêÞ ôïõò ðï-
 Ì Á
124 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ëéôéêÞ AñêåôÜ TêôåôáìÝíá. Ä. Óôåöáíßäïõ, ….ð., óó. 86-
92 (ãéÜ ôÞí ’Éôáëßá) êáß óó. 93-99 (ãéÜ ôÞí Ãåñìáíßá).
’Áîéïðñüóåêôï åyíáé …ôé ìÝ ôÜ èÝìáôá á‰ôÜ è' Aó÷ïëçèår
êáß óôüí ôñßôï ôüìï ôïˆ Vñãïõ ôïõ, ‘Ç ÊïéíùíéêÞ Ïsêï-
íïìéêÞ Tí ôj tóôïñéêj ôçò Tîåëßîåé, ’Áè\íáé 1950, óó.
557-78, …ôáí ôÜ êáèåóô™ôá á‰ôÜ èÜ V÷ïõí ðëÝïí êáôáñ-
ñåýóåé.
35. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ÅsóáãùãÞ..., ….ð., óó. 99-128.
36. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 140.
37. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 140.
38. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 141.
39. ‘Ç ìåëÝôç á‰ôÞ ðñïÝêõøå Aðü ìéÜ äéÜëåîç ðïý V-
ëáâå ÷þñá óôßò 16 Äåêåìâñßïõ 1938 óôü ÐáíåðéóôÞìéï
Èåóóáëïíßêçò. Äçìïóéåýèçêå óôü ðåñéïäéêü «Ôü ÍÝïí
ÊñÜôïò», ô÷. 17 êáß 18, ’ÉáíïõÜñéïò-ÖåâñïõÜñéïò 1939.
’Áíáôõðþèçêå öùôïìç÷áíéêÜ Aðü ôüí Têä. ïyêï «’Åëåý-
èåñç ÓêÝøéò» (’ÁèÞíá 1989, 91 óó.), Vêäïóç óôÞí ‚ðïßá
êáß ðáñáðÝìðïõìå.
40. Äçì. Óôåöáíßäïõ, Ôü Êïéíùíéêüí ÆÞôçìá..., ….ð.,
óó. 11-23.
41. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., óó. 24-85.
42. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 30.
43. Äçì. Óôåöáíßäïõ ….ð., ó. 42: «‘Ç Tñãáóßá åyíáé
ôü ðïëõôéìüôåñï Aãáèü ôïˆ ëáïˆ, åyíáé ‚ ðñþôéóôïò, ‚ âá-
óéêüò óõíôåëåóôÞò ô\ò ðáñáãùã\ò, óôÞ äéÜèåóé ôïˆ ‚ðïß-
ïõ ðñÝðåé íÜ ôåè\ ôü ÷ùñßò øõ÷Þ êåöÜëáéï. ’Áö' UôÝñïõ
_ Tñãáóßá åyíáé _ ðçãÞ ô\ò Aíèñþðéíçò å‰ôõ÷ßáò».
44. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 50.
45. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., óó. 73-76.
46. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., óó. 76-79.
47. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., óó. 79-81.
48. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., óó. 81-85. Ðñâ. Óô.
ÓôñÝéô, «Ït êïéíùíéêÝò Aóöáëßóåéò óôÞ Ãåñìáíßá», Töçì.
«ÐñùÀá», 18 ’Éáíïõáñßïõ 1938.
49. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 88.
50. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 90.
51. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., ó. 90.
52. ’Á.È. ’Áããåëïðïýëïõ, ‘Ï Óïóéáëéóìüò. ’ÁèÞíá:
ÐáðáæÞóçò, 1944, ó. 219.
53. ’Áíáäçìïóéåýèçêå á‰ôïýóéá óôü Vñãï ôïõ ‘Ç Êïé-
íùíéêÞ ÏsêïíïìéêÞ Tí ôj tóôïñéêj ôçò Tîåëßîåé, ôüì. Á´.
’Áè\íáé 1948, óó. 279-97.
54. ËáìâÜíåôáé Aðü Ä. Óôåöáíßäç, ÌéÜ ðôõ÷Þ ðáíå-
ðéóôçìéáê\ò æù\ò, ….ð., ó. 41, Šðïó. ç´.
55. ’Á.Ì. ’ÁíäñåÜäïõ, ‘Éóôïñßá ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Äç-
ìïóßáò Ïsêïíïìßáò, ôüì. ´. ’Áðü ô™í ‘Åëëçíïìáêåäï-
íéê™í ìÝ÷ñé êáß ô™í Âõæáíôéí™í ÷ñüíùí. ÅsóáãùãÞ Ó.
ÓðÝíôæá. ÓõìðëçñùìáôéêÞ Âéâëéïãñáößá ×. Ìðáëü-
ãëïõ-’Á. Óôåöáí\. ’ÁèÞíá: ÐáðáäÞìáò 19922 [1918],
ó. 392: «Át ðñáãìáôåráé áôáé [...] ðáñïõóéÜæïõóéí ƒí-
ôùò äéÜ ôüí äçìïóéïíüìïí Vîï÷ïí TíäéáöÝñïíÿ äéüôé Aðï-
ôåëïˆóé ôÞí ìüíçí uóùò ÂõæáíôéíÞí ðñïóðÜèåéáí ðñüò ìå-
èïäéêüí êáèïñéóìüí ô\ò öýóåùò ô™í äéáöüñùí äçìïóßùí
ðñïóüäùí êáß êáôáñôéóìüí Uíéáßïõ öïñïëïãéêïˆ óõóôÞìá-
ôïò, [...], ðïëëÜò ðáñÝ÷ïõóé ðëçñïöïñßáò ðåñß ðëïõôïëï-
ãéê\ò êáôáóôÜóåùò ô\ò ‘ÅëëÜäïò êáôÜ ôüí éå´ ás™íá,
ô\ò åsóáãùãéê\ò êáß Tîáãùãéê\ò Tìðïñßáò, ô\ò ðïëõôå-
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
ëåßáò, ô™í Tí ÷ñÞóåé íïìéóìÜôùí êáß ô™í ðïëåìéê™í äá-
ðáí™í».
56. ’Á.Ì. ’ÁíäñåÜäïõ, ….ð. ó. 393.
57. Ðñâ. êáô' TêëïãÞí Ó. ÓðÝíôæá, Át ïsêïíïìéêáß
êáß äçìïóéïíïìéêáß Aðüøåéò ôïˆ Ãåùñãßïõ Ãåìéóôïˆ-ÐëÞ-
èùíïò, äéä. äéáôñéâÞ. ’Áè\íáé 1964, TðáíÝêäïóç ìÝ ôßôëï
Ã. Ãåìéóôüò-ÐëÞèùí. ‘Ï Öéëüóïöïò ôïˆ Ìõóôñ@. Ït ïs-
êïíïìéêÝò, êïéíùíéêÝò êáß äçìïóéïíïìéêÝò ôïõ Aðüøåéò.
Ðñüëïãïò C.M. Woodhouse. ’ÁèÞíá: Êáñäáìßôóá 19964.
È.Óô. ÍéêïëÜïõ, Át ðåñß ðïëéôåßáò êáß äéêáßïõ säÝáé ôïˆ
Ã. ÐëÞèùíïò-Ãåìéóôïˆ. Âñáâårïí ’Áêáäçìßáò ’Áèçí™í.
Èåóóáëïíßêç 1974, 1989 2 [ÊÝíôñïí Âõæáíôéí™í ’Å-
ñåõí™í]. Ë.Ê. Ìðáñôæåëéþôç, ‘Ï Uëëçíïêåíôñéóìüò êáß ït
êïéíùíéêïðïëéôéêÝò säÝåò ôïˆ ÐëÞèùíïò. ’ÁèÞíá 1989. È.
Ãéáííáêïðïýëïõ «Át äçìïóéïíïìéêáß èåùñßáé ôïˆ Ãåìé-
óôïˆ-ÐëÞèùíïò», «ÐåëïðïííçóéáêÜ» 16 (1990) 273-
359. ×. Ìðáëüãëïõ, «‘Ï Ãåþñãéïò Ãåìéóôüò-ÐëÞèùí
óêáðáíåýò ô™í ôåóóÜñùí Añ÷™í öïñïëïãßáò ôïˆ Ádam
Smith», «Âõæáíôéíáß ÌåëÝôáé» 6 (1995) 210-253. ’Éäß-
ïõ, «‘Õð\ñîå ‚ Ãåþñãéïò Ãåìéóôüò-ÐëÞèùí ÖõóéïêñÜ-
ôçò;», ÐñáêôéêÜ Ðáíåëëçíßïõ ‘Éóôïñéêïˆ Óõíåäñßïõ ‘Åë-
ëçíéê\ò ‘Éóôïñéê\ò ‘Åôáéñåßáò. Èåóóáëïíßêç 1995, óó.
141-161. C. Baloglou «Die Dreiteilung der Bevölkerung
bei Georgios Gemistos-Plethon im Vergleich zu Hippo-
damus und den Physiokraten» Jahrbuch der Österre-
ichischen Byzantinistik 46 (1996) 309-322. ’Éäßïõ, Geor-
gios Gemistos-Plethon: ökonomisches Denken in der spät-
byzaninischen Geisteswelt Vorwort B. Schefold. Athen:
Basilopoulos, 1998 [Historical Monographs 19].
58. A.Ä. Óßäåñé, ‘Éóôïñßá Ïsêïíïìéê™í Èåùñé™í, ôüì.
Á´. ’Áè\íáé: ÐáðáæÞóçò, 1953, ó. 35, Šðïó. 4.
59. Ä. ÊáëéôóïõíÜêé, ‘Éóôïñßá ô\ò Ðïëéôéê\ò Ïsêï-
íïìßáò. ’Áè\íáé 1929.
60. Î. Æïëþôá, ÈåùñçôéêÞ ÏsêïíïìéêÞ. ’Áè\íáé: Ðá-
ðáæÞóçò, 1942, óó. 126-213.
61. Ã. ×áñéôÜêç, ‘Éóôïñßá ô\ò Ïsêïíïìéê\ò. ’Áè\íáé:
ÐáðáæÞóçò, 1943.
62. Ä. Óôåöáíßäïõ, ‘Ç ÊïéíùíéêÞ..., ….ð., ôüì. Á´,
óó. 179-81.
63. Ä. Óôåöáíßäïõ, ….ð., óó. 172-179.
64. Ä. Óôåöáíßäç, ….ð., 248-79. ÌÝ ôïýò ÐáôÝñåò
ô\ò ’Åêêëçóßáò êáß ôü êïéíùíéêü ðñüâëçìá è' Aó÷ïëçèår
êáß ìåôáãåíÝóôåñáÿ âë. Ä. Óôåöáíßäç, ×ñéóôéáíéóìüò êáß
säéïêôçóßá. ’ÁíÜôõðïí Aðü ôÜ ÐñáêôéêÜ Á´ Óõíåäñßïõ
‘Åëëçíï÷ñéóôéáíéêïˆ Ðïëéôéóìïˆ. ’Áè\íáé 1956, 9óó.
65. Äçì. Óôåöáíßäç, ‘Õðüìíçìá..., ….ð., ó. 43.
66. Äçì. Óôåöáíßäç, ‘Ç èÝóéò ô\ò ‘ÅëëÜäïò Víáíôé
ô\ò Êïéí\ò ʼnñùðáúê\ò ’Áãïñ@ò. ’Áè\íáé 1957 [’ÁíÜôõ-
ðï Aðü ôüí ôüìï ʼnñùðáúêÞ ÏsêïíïìéêÞ Êïéíüôçò ô\ò
Á.Ó.Â. Óðïõä™í Ðåéñáé™ò].
67. Äçì. Óôåöáíßäïõ, ….ð., óó. 16-17.
68. ’Çëßá ’Çëéïˆ, ‘Ç ’ÁëÞèåéá ãéÜ ôÞí ÊïéíÞ ’Áãï-
ñÜ. ’ÁèÞíá 1962, óó. 49-53, Aíáö. Aðü Ì. Øáëéäüðïõ-
ëï, ‘Ç Êñßóç ôïˆ 1929..., ….ð., ó. 265, Šðïó. 465, ‚ ‚-
ðïrïò å‹óôï÷á ôïíßæåé ôßò ðáñÜëëçëåò Aðüøåéò «ìÝ óáö\
Tðßãíùóç ô™í säåïëïãéê™í äéáöïñ™í ðïý [...] ÷þñéæáí [...]
ôüí óõããñáöÝá êáèçãçôÞ» Aðü ôÞí ðïëéôéêÞ ô\ò ÅÄÁ.

ÄÇÌÏÓÈÅÍÇÓ ÓÔÅÖÁÍÉÄÇÓ (1895-1975)
Êåßìåíá ôïˆ Ä. Óôåöáíßäç
Ó Ý ìéÜ Tðï÷Þ êáôÜ ôÞí ‚ðïßá V÷åé Aíáæùðõñùèår ôü TíäéáöÝñïí ãéÜ ôÞ ìåëÝôç êáß óõ-
óôçìáôéêÞ óðïõäÞ ô\ò ‘Éóôïñßáò ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’ÅðéóôÞìçò, ‚ Óôåöáíßäçò åy÷å
äéáãíþóåé, AëëÜ êáß ðñïâÜëåé, ôÞí Aíáãêáéüôçôá ìåëÝôçò ô™í ïsêïíïìéê™í èåùñé™í óôüí
Á´ ôüìï ôïˆ óõããñÜììáôüò ôïõò. ’Áðü ôü óýããñáììá ðáñáèÝôïõìå ôÞ ó÷åôéêÞ Uíüôç-
ôá (óó. 71-77):
«‘Ç tóôïñßá (ðñïúóôïñßá êáß êõñßùò tóôïñßá)
ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò Aðïôåëår ôì\ìá ô\ò
êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò, V÷åé äÝ ›ò Aíôéêåßìåíïí
ôÞí ìåèïäéêÞí êáß óõóôçìáôéêÞí Vñåõíáí ô™í T-
ðéóôçìïíéê™í Aðáñ÷™í ôïˆ êëÜäïõ ôïýôïõ åsò ôü
èåùñçôéêüí êáß TöçñìïóìÝíïí ìÝñïò ôïõ, ›ò êáß
ô™í UêÜóôïôå äéäá÷èÝíôùí êïéíùíéê™í ïsêïíï-
ìéê™í óõóôçìÜôùí êáß èåùñé™í, säßùò Têåßíùí,
ðïý TðåêñÜôçóáí åsò ôü ðáñåëèüí a óõíÝâáëïí
ìåãÜëùò åsò ôÞí äéáìüñöùóéí ô\ò êïéíùíéê\ò ïs-
êïíïìéê\ò åsò ôÞí óýã÷ñïíüí ôçò Šðüóôáóéí. Åsò
ôÞí tóôïñßáí ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò Têôß-
èåíôáé ìÝ Cëëáò ëÝîåéò át êáôÜ ôü ì@ëëïí a fô-
ôïí Tðéôõ÷årò ðñïóðÜèåéáé, át ãåíüìåíáé êáôÜ
äéáöüñïõò Tðï÷Üò êáß åsò äéáöüñïõò ÷þñáò ôïˆ
ðïëéôéóôéêïˆ ìáò êýêëïõ1 ðñüò Tîåýñåóéí êáß óõ-
óôçìáôïðïßçóéí ô™í ðÜóçò öýóåùò «Aëçèåé™í»,
ðïý ðåñéëáìâÜíåé _ TðéóôÞìç áôç ›ò êáß êÜèå
Cëëç TðéóôÞìç. ‘Ç tóôïñßá ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêï-
íïìéê\ò åyíáé á‰ôÞ _ êïéíùíéêÞ ïsêïíïìéêÞ, Tñåõ-
íùìÝíç …ìùò äõíáìéê™ò, Tí ôj äéçíåêår äçëáäÞ
ðñïóðáèåßI ôçò ðñüò AðïêÜëõøéí ô\ò Tðéóôçìï-
íéê\ò Aëçèåßáò».
‘Ç êïéíùíéêÞ ïsêïíïìéêÞ åyíáé ëïéðüí ðñïúüí
Tîåëßîåùò ásþíùí ‚ëïêëÞñùí. ²Çñ÷éóåí —›ò
óõíÝâç åsò …ëáò ó÷åäüí ôÜò TðéóôÞìáò— ìÝ ìß-
áí Aöåë\ ðßóôéí Tðß ôü Aíôéêåßìåíïí ô\ò Tñåýíçò
ôçò, Tðñï÷þñçóåí åuôá ìÝ Aóôáè\ âÞìáôá ðñüò
ìßáí ðåñßïäïí Aìöéâïëé™í, äéÜ íÜ ìåôáâj Tí ôÝ-
ëåé åsò ôÞí AíùôÝñáí âáèìßäá ô\ò ôìçìáôéê\ò
Cñóåùò ô™í Aìöéâïëé™í á‰ô™í êáß ïôùò åsðårí
ô\ò Tðéóôçìïíéê\ò AðïêáèÜñóåùò. ÓçìåéùèÞ-
ôù, …ôé _ AðïêÜèáñóéò, ›ò Tìöáíßæåôáé áôç êáß
óÞìåñïí Aêüìç ðñü ô™í ììÜôùí ìáò, ðüññù A-
ðÝ÷åé Aðü ôïˆ íÜ åyíáé têáíïðïéçôéêÞ2, Vôé äÝ -
ëéãþôåñïí ‚ñéóôéêÞ. Át Tðéóô\ìáé êáß át säÝáé Tí
ãÝíåé äÝí ãíùñßæïõí óôáóéìüôçôá, Aëë' åŠñßóêïí-
ôáé åsò äéáñê\ êßíçóéí. Át Tðéóô\ìáé äÝí ãíùñß-
æïõí Tðßóçò åsò ôÞí ìáêñáßùíá tóôïñéêÞí ôùí T-
îÝëéîéí «øéóôá óçìårá ôåëåéüôçôïò». ‘Ç AêìÞ
äéÜ ìßáí Tðï÷Þí åyíáé ðáñáêìÞ äéÜ ìßáí Cëëçí.
‘Ç ìåôáâïëÞ ô™í ïsêïíïìéê™í, ô™í êïéíùíéê™í
êáß ô™í ðïëéôéê™í óõíèçê™í åyíáé têáíÞ íÜ öÝñg
Ì Á
Å ÑÙ 125
É
ÁÖ
êáß öÝñåé óõíÞèùò íÝáò säÝáò åsò ôÞí TðéöÜíåéáí,
ðïý Têôïðßæïõí ôÜò ðáëáéïôÝñáò, Tîáöáíßæïõí
«_äñáéùìÝíáò Aîßáò» êáß äéáøåýäïõí «Aëçèåß-
áò», ðñü ô™í ‚ðïßùí ït Cíèñùðïé wóôáíôï Cëëï-
ôå ìåôÜ ðåñéóóïˆ óåâáóìïˆ. ²Áí át ôïéáˆôáé ìå-
ôáâïëáß Tðéäñïˆí Tðß ðÜóçò êïéíùíéê\ò TðéóôÞ-
ìçò, _ Tðßäñáóßò ôùí åyíáé öõóéê¨ ô¨ ëü㤠A-
êüìç ìåãáëõôÝñá Tðß ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíï-
ìéê\ò. Êáô' Tîï÷Þí át êïéíùíéêáß ïsêïíïìéêáß s-
äÝáé åŠñßóêïíôáé åsò Aëëçëåðßäñáóéí, Cí ìÞ Aë-
ëçëåîÜñôçóéí ðñüò ôÜ ïsêïíïìéêÜ, êïéíùíéêÜ êáß
ðïëéôéêÜ ãåãïíüôá. ²Áí át säÝáé TðçñåÜæïõí ôÜ
ôïéáˆôá ãåãïíüôá, óõíçèÝóôåñïí óõìâáßíåé íÜ åy-
íáé áôáé ãåííÞìáôá êáß èñÝììáôá ô™í ãåãïíü-
ôùí3.
’Åê ô™í ëå÷èÝíôùí êáèïñL ôéò ôÞí óôåíÞí
ó÷Ýóéí, ðïý Šößóôáôáé ìåôáîý ô\ò tóôïñßáò ô\ò
êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò êáß ô\ò tóôïñßáò ô™í
ëïéð™í êïéíùíéê™í Tðéóôçì™í. ’ÉäéáéôÝñùò óôå-
íáß ôõã÷Üíïõí ›óáýôùò át ó÷Ýóåéò ìåôáîý ô\ò
tóôïñßáò ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò êáß ô\ò t-
óôïñßáò ô™í ïsêïíïìéê™í, ô™í êïéíùíéê™í êáß
ô™í ðïëéôéê™í ãåãïíüôùí, êõñéþôáôá …ìùò ô\ò
ðñþôçò Tî á‰ô™í, ô\ò Cëëùò ëåãïìÝíçò ïsêïíï-
ìéê\ò tóôïñßáò, ðïý AíáöÝñåôáé åsò ôÞí Vñåõíáí
ô™í öáéíïìÝíùí ô\ò ïsêïíïìéê\ò æù\ò åsò ôÞí
äéÜ ìÝóïõ ô™í ásþíùí TîÝëéîßí ôùí. ´Ïðùò _ t-
óôïñßá ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò V÷åé ðñü -
öèáëì™í ôÞí Aëëçëïõ÷ßáí ô™í säå™í, ïôù _ ïs-
êïíïìéêÞ tóôïñßá TñåõíL ôÞí Aëëçëïõ÷ßáí ô™í
ãåãïíüôùí, åŠñéóêïìÝíùí, ›ò TëÝ÷èç, Tí Aëëç-
ëåîáñôÞóåé ðñüò ôÜò säÝáò. ÄéÜ ôÞí êáôáíüçóéí
ô\ò tóôïñßáò ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò ôõã÷Ü-
íïõí …èåí Aðáñáßôçôïé êáß èåìåëéþäåéò ôéíÝò ãíþ-
óåéò ïsêïíïìéê\ò tóôïñßáò4. ÊáôÜ ôÜ ëïéðÜ _ t-
óôïñßá ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò êáß _ ïsêï-
íïìéêÞ tóôïñßá åyíáé äýï óáö™ò Að' AëëÞëùí äéá-
êåêñéìÝíïé Tðéóôçìïíéêïß êëÜäïé5, ðñ@ãìá ðïý
ðáñåräïí …ìùò ït ðåñéóóüôåñïé Tê ô™í ðáëáéïôÝ-
ñùí óõããñáöÝùí tóôïñßáò ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêï-
íïìéê\ò6, Aôõ÷™ò äÝ êáß ðïëëïß Tê ô™í íåùôÝ-
ñùí.
‘Ç tóôïñßá ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò åyíáé
 Ì Á
126 Å ÑÙ
É
ÁÖ
Aíáãêárïí óõìðëÞñùìá ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíï-
ìéê\ò. ²Áíåõ á‰ô\ò _ ìåëÝôç ô\ò èåùñçôéê\ò
êáß TöçñìïóìÝíçò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò èÜ e-
ôï Tðéðïëáßá. Åyíáé AëçèÝò, …ôé Šð\ñîáí Cëëïôå
ìåìïíùìÝíïé ïsêïíïìïëüãïé, ït ‚ðïrïé Tèåþñçóáí
ðåñéôôÞí ôÞí tóôïñßáí ôïˆ Tðéóôçìïíéêïˆ ôïýôïõ
êëÜäïõ. «‘Ç tóôïñßá ìé@ò TðéóôÞìçò, Vëåãåí ‚
Jean-Baptiste Say7, ì@ò ãíùñßæåé ôÞí Tðï÷Þí,
êáè' cí äéåðéóôþèçóáí át êõñéþôåñáé AëÞèåéáé,
Aðü ôÜò ‚ðïßáò áôç Aðïôåëårôáé, ›ò êáß ‚ ôñü-
ðïò, êáè' …í VöèáóÝ ôéò ìÝ÷ñéò á‰ô™í... ‘Ç t-
óôïñßá ìé@ò TðéóôÞìçò äÝí ‚ìïéÜæåé ìÝ Bðë\í A-
öÞãçóéí ãåãïíüôùí. ÄÝí ^ìðïñår íÜ åyíáé åsìÞ _
Vêèåóéò ô™í êáôÜ ôü ì@ëëïí a fôôïí Tðéôõ÷™í
ðñïóðáèåé™í, ðïý Vêáìïí ït Cíèñùðïé êáôÜ äéá-
öüñïõò Tðï÷Üò êáß åsò äéáöüñïõò ôüðïõò äéÜ íÜ
óõëëÝîïõí êáß óõóôçìáôïðïéÞóïõí ôÜò Aëçèåßáò,
át ‚ðïráé ôÞí Aðïôåëïˆí. Ôß èÜ Têåñäßæïìåí ëïé-
ðüí óõëëÝãïíôåò AíïÞôïõò ãíþìáò êáß Tãêáôá-
ëåëåéììÝíáò, äéêáßùò äÝ TãêáôáëåëåéììÝíáò èå-
ùñßáò; ÈÜ eôï Tî uóïõ AíùöåëÝò, …óïí êáß êïõ-
ñáóôéêüí íÜ ôÜò TêèÜðôùìåí UêÜóôïôå. ‘Ç tóôï-
ñßá ìé@ò TðéóôÞìçò êáèßóôáôáé ïôù Tðß ôïóïˆ-
ôïí óõíôïìùôÝñá, …óïí _ TðéóôÞìç áôç ôåëåéï-
ðïéårôáé. ´Ïóïí Aíôéêåßìåíüí ôé Tìöáíßæåôáé óá-
öÝóôåñïí, ôüóïí ëéãþôåñïí ðñÝðåé íÜ Aó÷ïë\-
ôáé ôéò ìÝ ôÜò óöáëåñÜò êáß ðåðëáíçìÝíáò äï-
îáóßáò, ðïý ðñïåêÜëåóåí... Óçìáóßáí V÷åé ï‰÷ß
íÜ ìáíèÜíùìåí ôÜò ðëÜíáò, AëëÜ íÜ ôÜò ëç-
óìïí™ìåí».
‘Ç ãíþìç áôç ôïˆ ÃÜëëïõ ïsêïíïìïëüãïõ
åyíáé ‚ìïëïãïõìÝíùò ëßáí AöåëÞò, ðñïêåéìÝíïõ
ðåñß ô\ò tóôïñßáò, ï‰÷ß öõóéê\ò, AëëÜ êïéíùíéê\ò
TðéóôÞìçò, Tîçãårôáé äÝ ëü㤠ô\ò ðåðïéèÞóåþò
ôïõ …ôé íüìïé Aíáëëïßùôïé êáß AìåôÜâëçôïé äéÝ-
ðïõí êáß ôÞí ïsêïíïìéêÞí æùÞí, _ AðïêÜëõøéò
ô™í ‚ðïßùí Aðïôåëår Vñãïí ô™í èåñáðüíôùí ô\ò
ïsêïíïìéê\ò TðéóôÞìçò, á‰ôïß äÝ ïôïé ït íüìïé A-
ðïôåëïˆí ôü ìüíïí ðåñéå÷üìåíïí ô\ò TðéóôÞìçò.
’Åðéðñüóèåôïò ëüãïò ô\ò ôïéáýôçò Aðüøåùò ôïˆ
J. B. Say Šð\ñîåí _ Tíèïõóéþäçò ðñïóÞëùóßò ôïõ
åsò ôÜò öéëåëåõèÝñáò ïsêïíïìéêÜò Añ÷Üò. ‘Ï Say
êáôåäßêáæå ôÞí tóôïñßáí ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíï-
ìéê\ò8, äéüôé äéåðíÝåôï ›óáýôùò Aðü ôÞí ðåðïß-
èçóéí …ôé ‚ Añ÷çãüò ô\ò öéëåëåõèÝñáò ó÷ïë\ò êáß
ït ðñ™ôïé ðáäïß ôïõ åy÷ïí êáôáóêåõÜóåé ïsêïäü-
ìçìá ôüóïí óôåñåüí, žóôå êáíÝí âë\ìá, ðñüò ït-
áíäÞðïôå ðëåõñÜí ñéðôüìåíïí, íÜ ìÞ äýíáôáé íÜ
ôü èßîg. ’Åíüìéóåí …ôé ïôïé åy÷ïí åuðåé ôÞí ôå-
ëåõôáßáí ëÝîéí êáß …ôé át ðñïçãçèåróáé Tìðïñï-
êñáôéêáß säÝáé åy÷ïí ðáñ' á‰ô™í êáôÜ ôïéïˆôïí
ôñüðï êñåïõñãçè\, žóôå _ Aíáâßùóßò ôùí íÜ êá-
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
èßóôáôáé Aäýíáôïò êáß óõíåð™ò _ Aðáó÷üëçóéò
ô™í Tðéóôçìüíùí ìÝ á‰ôÜò íÜ Aðïôåëj êáèáñÜí
Aíïçóßáí. Êáß …ìùò æ™ìåí óÞìåñïí åsò Tðï÷Þí,
ðïý ƒ÷é ìüíïí _ säÝá ô™í Aíáëëïéþôùí êáß Aìå-
ôáâëÞôùí ïsêïíïìéê™í íüìùí äÝí èåùñårôáé ðëÝ-
ïí å‰óôáèïˆóá, AëëÜ êáß ðïëëáß Tê ô™í êáôáäé-
êáóèåéó™í Tìðïñïêñáôéê™í säå™í, Aöïˆ Aðåêá-
èÜñèçóáí Aðü ôÜò ŠðåñâïëÜò ôùí a ôÜò Šðåñâï-
ëÜò, ðïý ‚ æ\ëïò ô™í Tðéêñéô™í Tðåóþñåõóåí Tð'
á‰ô™í, Šøïˆí êáß ðÜëéí ôÞí êåöáëÞí, Tí™ Aðü ôü
Cëëïôå ìåãáëïðñåðÝò ïsêïäüìçìá ô\ò öéëåëåõèÝ-
ñáò ïsêïíïìéê\ò äéäáóêáëßáò ðáñáìÝíïõí ôìÞìá-
ôá ìüíïí, Tíéá÷ïˆ äÝ Tíôåë™ò ^ñåéðùìÝíïé ôïr÷ïé.
Ó÷åäüí ï‰äåßò óïâáñüò TðéóôÞìùí AìöéâÜë-
ëåé óÞìåñïí ðåñß ô\ò šöåëåßáò, Aêüìç êáß ô\ò
AíÜãêçò ô\ò óðïõä\ò ô\ò tóôïñßáò ô\ò êïéíù-
íéê\ò ïsêïíïìéê\ò. ‘Ùò ðáñáôçñïˆí ït êáèçãç-
ôáß Gide êáß Rist9, ôüôå ìüíïí ^ìðïñår ôéò íÜ
åuðg …ôé ãíùñßæåé êáß AãáðL ìßáí ïtáíäÞðïôå T-
ðéóôçìïíéêÞí èåùñßáí, …ôáí V÷g Šð' ƒøéí êáß ôÞí
tóôïñßáí ôçò. Åyíáé ðñÜãìáôé cêéóôá TðùöåëÞò
_ TðéóôçìïíéêÞ Têåßíç «AëÞèåéá», ôÞí ‚ðïßáí äÝ-
÷åôáß ôéò ïôùò åsðårí ï‰ñáíüðåìðôïí, ÷ùñßò íÜ
ãíùñßæg ðüóáò ðñïóðáèåßáò, ðüóïõò ìü÷èïõò T-
óôïß÷éóåí _ Aíåýñåóßò ôçò! ²Áëëùò ôå êÜèå ïs-
êïíïìéêÞ èåùñßá êáß ð@í óýóôçìá ïsêïíïìïëïãé-
êüí åŠñßóêïíôáé åsò ëïãéêÞí Aëëçëïõ÷ßáí ðñüò
ôÜò ðñïçãçèåßóáò èåùñßáò êáß ôÜ ðáëáéüôåñá
óõóôÞìáôá, ôÜ ‚ðïrá óõíåð™ò öåßëïìåí íÜ ãíù-
ñßæùìåí êáë™ò.
’ÁëëÜ äÝí óõíçãïñïˆí ôáˆôá ìüíïí ŠðÝñ ô\ò
óðïõä\ò ô\ò tóôïñßáò ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíï-
ìéê\ò. ÓõíçèÝóôáôá âëÝðïìåí ðïëëÜò ïsêïíïìé-
êÜò èåùñßáò êáß óõóôÞìáôá, ðïý TìåóïõñÜíçóáí
êÜðïôå êáß êáôåäéêÜóèçóáí êáôüðéí êáß ìÜëé-
óôá Tê ëüãùí îÝíùí ðñüò ôÞí ìåôáâïëÞí ô™í ïs-
êïíïìéê™í óõíèçê™í, Tí ìÝó¤ ô™í ‚ðïßùí Tãåí-
íÞèçóáí, íÜ AíÝñ÷ùíôáé ðÜëéí åsò ôÞí TðéöÜ-
íåéáí, Tíßïôå äÝ ìÝ ôÜóéí äéåêäéêÞóåùò åsò ôÞí T-
ðéóôÞìçí ô\ò ðñïôÝñáò èÝóåþò ôùí. ‘Ùò Šðgíß-
÷èçí êáß AíùôÝñù, äÝí ðñüêåéôáé Tíôáˆèá ðåñß
öõóéê\ò TðéóôÞìçò, ðïý AíáöÝñåôáé åsò óáö™ò
äéáãåãñáììÝíïí êýêëïí öáéíïìÝíùí, ìÝ å‰÷Ýñåéáí
ðáñáôçñÞóåùò êáß äõíáôüôçôá ðåéñáìáôéóìïˆ,
êáß côéò íÜ AöÞíg ìÝ ôÞí ðÜñïäïí ôïˆ ÷ñüíïõ
êáß åsò ôü äéçíåêÝò ƒðéóèÝí ôçò ðáñ¤÷çìÝíáò T-
ðéóôçìïíéêÜò ðñïóðáèåßáò, êáôáäåé÷èåróáò Tê
ô\ò ðåßñáò Aíåðéôõ÷årò. Ìüíç …èåí _ óðïõäÞ ô\ò
tóôïñßáò ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò èÜ ^äýíáôï
íÜ ì@ò Tîáóöáëßóg Aðü ôüí êßíäõíïí óõã÷ýóåùò
ô™í ›ò Cíù èåùñé™í êáß óõóôçìÜôùí ìÝ ôÜò
ðñÜãìáôé íÝáò èåùñßáò êáß óõóôÞìáôá, AëëÜ êáß

ÄÇÌÏÓÈÅÍÇÓ ÓÔÅÖÁÍÉÄÇÓ (1895-1975)
íÜ ì@ò ðáñÜó÷g ôü ìÝôñïí TêôéìÞóåùò ô™í ðñï-
óðáèåé™í Aíáâéþóåþò ôùí. ÔÝëïò äÝí èÜ Vðñåðå
íÜ ðáñïñáèj êáß ôïˆôï, …ôé ÷Üñéò åsò ôÞí tóôï-
ñßáí ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò äéáâëÝðïõí ït
ïsêïíïìïëüãïé êáëýôåñïí ôÜ êåíÜ ô\ò ìÝ÷ñé ôïˆ-
äå ãåíïìÝíçò Tðéóôçìïíéê\ò Tñåýíçò êáß êáèïäç-
ãïˆíôáé åsò ôÞí óõìðëÞñùóßí ôùí.
«Åsò ôÞí ôÝ÷íçí, …ðùò êáß åsò ôÞí TðéóôÞ-
ìçí, ëÝãåé ðñïóöõÝóôáôá ‚ Añ÷çãüò ô\ò ðáëáéï-
ôÝñáò tóôïñéê\ò ó÷ïë\ò Wilhelm Roscher10, A-
ðáñ÷áéïˆíôáé ìüíïí ôÜ AóÞìáíôá... ´Ï,ôé äéÜ ð@-
óáí Tðï÷Þí åyíáé ðñÜãìáôé óçìáríïí, ôïˆôï ï‰äÝ-
ðïôå Aðáñ÷áéïˆôáé». Åyíáé âåâáßùò Tíäå÷üìåíïí,
…ðùò _ ðáëáéÜ èåùñßá ðåñéêëåßg óðÝñìá ìüíïí A-
ëçèåßáò. «ÄéÜ ôüí tóôïñéêüí …ìùò äÝí ðáñïõóéÜ-
æåé ôü ðñ™ôïí AóèåíÝò óðÝñìá ô™í TêôéèåìÝíùí
èåùñé™í ìéêñüôåñïí TíäéáöÝñïí Tí ó÷Ýóåé ðñüò ôÞí
Tðáêïëïõèïˆóáí Cíèçóéí a Aêüìç êáß ôïýò ›ñß-
ìïõò êáñðïýò»11. Êáß á‰ôÞ _ ðåðëáíçìÝíùò T-
îåíå÷èåróá, Aëë' Aîéïðñüóåêôïò ãíþìç šöåëår êá-
ôÜ ôïˆôï, …ôé ðñïêáëår ôÞí êáô' á‰ô\ò ðïëåìé-
êÞí, côéò ðÜëéí TðéöÝñåé ôÞí âáèõôÝñáí ôïˆ æçôÞ-
ìáôïò ôïýôïõ Vñåõíáí, ìÝ÷ñéò …ôïõ Aðü ôÞí äéáñ-
ê\ ðñïóôñéâÞí ô™í säå™í Aíáêýøg _ ðñáãìáôéêÞ
TðéóôçìïíéêÞ AëÞèåéá12. ×áñáêôçñéóôéêüí åyíáé
êáß ôïˆôï, …ôé ƒ÷é ìüíïí ït ößëá ðñüò ôÞí tóôïñé-
êÞí Tí ãÝíåé Vñåõíáí öñïíïˆíôåò ïsêïíïìïëüãïé ô\ò
tóôïñéê\ò ó÷ïë\ò, AëëÜ êáß á‰ôïß ït ðïëÝìéïß ôçò
êáß ðáäïß ô™í íåùôÝñùí èåùñçôéêùôÝñùí êáôåõ-
èýíóåùí åsò ôÞí êïéíùíéêÞí ïsêïíïìéêÞí, ›ò ït êá-
èçãçôáß Franz Oppenjeimer13 êáß Othmar
Spann14, åyíáé AíåðéöõëÜêôùò êåêçñõãìÝíïé ŠðÝñ
ô\ò AíÜãêçò ô\ò óðïõä\ò ô\ò tóôïñßáò ô\ò êïé-
íùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò.
‘ÕðÜñ÷ïõí óõããñáöårò, ðïý äéäÜóêïõí …ôé _
tóôïñéêÞ Vñåõíá ô™í ïsêïíïìéê™í óõóôçìÜôùí
êáß èåùñé™í öåßëåé íÜ ðåñéïñéóèj åsò ôÞí êõñßùò
tóôïñéêÞí ðåñßïäïí, ìåñéêïß ìÜëéóôá Tî á‰ô™í, ìå-
ôáèÝôïíôåò åsò Tããýôåñïí ÷ñïíéêüí óçìårïí ôÞí V-
íáñîéí ô\ò tóôïñéê\ò ðåñéüäïõ, Añ÷ßæïõí ôÞí Vñåõ-
íÜí ôùí Aðü ô\ò öõóéïêñáôéê\ò a êáß ô\ò öéëå-
ëåõèÝñáò ó÷ïë\ò. ÔÞí Cðïøéí ôáýôçí äÝí èåùñ™
ðëÞñùò AíôáðïêñéíïìÝíçí ðñüò ôïýò ðñïåêôåèÝí-
ôáò óêïðïýò ô\ò tóôïñßáò ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêï-
íïìéê\ò. ‘Ç Vñåõíá ô™í ïsêïíïìéê™í óõóôçìÜôùí
êáß èåùñé™í ðñÝðåé AðáñáéôÞôùò íÜ óõìðåñéëÜ-
âç êáß ôÞí ÷ñïíéêÞí ðåñßïäïí, ðïý T÷áñáêôçñß-
óáìåí ›ò ðñïúóôïñßáí ô\ò TðéóôÞìçò ìáò. Êáß
á‰ôÞ ðáñïõóéÜæåé äéÜ ôüí âáèýôåñïí Tñåõí™íôá
ìÝãá TíäéáöÝñïí, ›ò èÜ ëÜâùìåí äÝ AöïñìÞí íÜ
ãíùñßóùìåí êáëýôåñïí êáôùôÝñù, ðïëëáß Aðü
ôÜò ïsêïíïìéêÜò säÝáò, ðïý TäéäÜ÷èçóáí êáôÜ ôÜ
Ì Á
Å ÑÙ 127
É
ÁÖ
ôåëåõôárá äéáêüóéá Vôç, V÷ïõí ôÜò ñßæáò ôùí åsò
ôÞí Añ÷áéüôçôá êáß ôüí ìåóáßùíá15.
‘Ç tóôïñßá ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò åyíáé,
›ò säéáßôåñïí ôì\ìá åsò ôü ðëáßóéïí ô\ò êïéíù-
íéê\ò ïsêïíïìéê\ò, ðñïúüí ô\ò ôåëåõôáßáò Uêá-
ôïíôáåôßáò. ‘Ùò åsêüò, äÝí eôï äõíáôüí íÜ Tìöá-
íéóèj áôç Tíùñßôåñïí, Tö' …óïí _ êïéíùíéêÞ ïs-
êïíïìéêÞ åyíáé ó÷åôéê™ò íÝá TðéóôÞìç, _ äÝ ÷ù-
ñéóôÞ tóôïñéêÞ ôçò Vñåõíá ðñïûðïèÝôåé …ôé V÷åé
aäç áôç ðñï÷ùñÞóåé AñêåôÜ åsò ôüí äñüìïí ôçò.
’Áôõ÷™ò …ìùò _ TîÝëéîßò ôçò Aðü ô\ò Tìöáíßóå-
þò ôçò ìÝ÷ñé óÞìåñïí äÝí Šð\ñîåí Aðñüóêïðôïò.
Óðïõäárá Tìðüäéá ðáñåíÝâáëåí åsò ôÞí ðñüïäüí
ôçò säßùò _ Tðß ìáêñüí ÷ñüíïí êáôßó÷õóéò ô\ò
Aíôééóôïñê\ò êáß «ñèïäüîïõ» á‰ôïêáëïõìÝíçò
öéëåëåõèÝñáò ó÷ïë\ò, êáôÜ ôÜò Aðüøåéò ô\ò ‚-
ðïßáò át ðáëáéüôåñïí äéäá÷èåróáé ïsêïíïìïëïãéêáß
säÝáé œöåéëïí íÜ èåùñïˆíôáé Aðïëýôùò TóöáëìÝ-
íáé êáß AíÜîéáé ðåñáéôÝñù äéåñåõíÞóåùò. ’Áðü
ôïˆ ôåëåõôáßïõ ôñßôïõ …ìùò ôïˆ 19ïõ ás™íïò,
Aö' …ôïõ añ÷éóåí ‚ êëïíéóìüò ô\ò säÝáò ô\ò ñ-
èüôçôïò ô™í Tðéóôçìïíéê™í ãíùì™í ô\ò öéëå-
ëåõèÝñáò ó÷ïë\ò, TíåôÜèç _ Vñåõíá ôïˆ ðáñåë-
èüíôïò, TðïëëáðëáóéÜóèçóáí át åsò ðáëáéïýò ïs-
êïíïìïëüãïõò Aíáöåñüìåíáé ðñáãìáôåráé, Tðáíå-
îåäüèçóáí ôÜ óðïõäáéüôåñá ôïýôùí Vñãá êáß T-
äçìïóéåýèçóáí åsäéêÜ óõããñÜììáôá tóôïñßáò ô\ò
êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò. ÊÜèå ÷þñá Töéëïôéìår-
ôï Tî Tèíéê™í a êáèáñ™ò Tðéóôçìïíéê™í ëüãùí
íÜ öÝñg åsò ö™ò ôÞí ðáëáéïôÝñáí óõìâïëÞí ôçò
ðñüò äéáìüñöùóéí ô\ò TðéóôÞìçò ôáýôçò, át äÝ
êõâåñíÞóåéò äÝí Töåßóèçóáí äáðáí™í, wíá ïñéá-
ãÜãïõí ôÞí ôïéáýôçí ðñïóðÜèåéáí.
ÓÞìåñïí _ tóôïñßá ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíï-
ìéê\ò, Aíäñùèåróá ðëÝïí, óõãêåíôñþíåé åsò …ëáò
ôÜò å‰ñùðáúêÜò êáß AìåñéêáíéêÜò ÷þñáò óçìáí-
ôéêüí Tðéóôçìïíéêüí TíäéáöÝñïí. ÄéäÜóêåôáé Aðü
êáèÝäñáò åsò Eðáíôá ó÷åäüí ôÜ ðáíåðéóôÞìéá
ô™í ðïëéôéóìÝíùí êñáô™í, åsò ôÞí Ãáëëßáí ìÜ-
ëéóôá, _ ‚ðïßá TíäéåöÝñèç ðåñéóóüôåñïí ïtáóäÞ-
ðïôå Cëëçò ÷þñáò äéÜ ôÞí Cíïäïí åsò ôÞí TðéöÜ-
íåéáí ôïˆ ðáëáéïˆ ôçò ïsêïíïìïëïãéêïˆ Šëéêïˆ,
›ò êáß åsò UôÝñáò, ëáôéíéêÜò säßùò ÷þñáò ŠðÜñ-
÷ïõí Aðü ôéíùí äåêáåôçñßäùí säéáßôåñáé Xäñáé äéÜ
ôü ìÜèçìá ôïˆôï.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Âë. ðåñß ïsêïíïìéê™í óõóôçìÜôùí êáß èåùñé™í åsò
îÝíïõò ðïëéôéóôéêïýò êýêëïõò ôÜ Vñãá ô™í E. Gaber,
Grundgedanken des alten chinesischen Sozialismus,
Erberfeld 1877 êáß Chen Huan-Chang, The economic
principles of Confucius and his school, 2 ôüìïé, New York
 Ì Á
128 Å ÑÙ
É
ÁÖ
1911, ›óáýôùò B. Heimann, Studien zur Eigenart indis-
chen Denkens, Tübingen 1930. Ðåñß ô\ò êïéíùíéê\ò ïs-
êïíïìéê\ò äéäáóêáëßáò ôïˆ Êïìöïõêßïõ êáß ôïˆ Âïýääá
ðñáãìáôåýåôáé ðáñåìðéðôüíôùò êáß ‚ Arnold Lindwurm,
Das Eigentumsrecht und die Menschheitsidee im Staate.
Eine Kritik und Lösung der sozialen Frage, Leipzig
1878, óåë. 22 Uð.
2. Ðåñß ô™í ìåãÜëùí AíôéèÝóåùí ãíùì™í, ðïý ðáñá-
ôçñïˆíôáé ìåôáîý ô™í Tðéóôçìüíùí ôïˆ ðáñåëèüíôïò êáß
ôïˆ ðáñüíôïò a ìüíïí ôïˆ ðáñüíôïò åsò ôü ðëáßóéïí ô\ò
èåùñçôéê\ò êáß ô\ò TöçñìïóìÝíçò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò
âë. ôü âéâëßïí ìïõ ÅsóáãùãÞ åsò ôÞí TöçñìïóìÝíçí êïé-
íùíéêÞí ïsêïíïìéêÞ, Èåóóáëïíßêç 1937, óåë. 19 Uð. êáß
26 Uð. Óõìðëçñùìáôéê™ò èÜ Tðåèýìïõí íÜ ðáñáèÝóù Tí-
ôáˆèá ôÜò Aêïëïýèïõò ÷áñáêôçñéóôéêÜò, Cí êáß ƒ÷é ðÜí-
ôïôå ñèÜò ðáñáôçñÞóåéò ôïˆ Cëëùò äéáðñåðïˆò ’Áìåñé-
êáíïˆ ïsêïíïìïëüãïõ ôïˆ ðáñåëèüíôïò ás™íïò H.C. Caren,
Die Einheil des Gesetzes, ãåñì. ìåôÜöñ. F. Stoepel,
Berlin 1878, óåë. 67 Uð. «Ãíùñßæåôå, ëÝãåé, íÜ ŠðÜñ÷åé
åsò ôÞí êïéíùíéêÞí ïsêïíïìéêÞí êáß ãåíéêþôåñïí åsò ôÜò
êïéíùíéêÜò TðéóôÞìáò Cðïøßò ôéò, ô\ò ‚ðïßáò _ AëÞèåéá
íÜ Aíáãíùñßæåôáé ãåíéê™ò Šö' …ëùí; ‘Çìårò ôïõëÜ÷éóôïí
äÝí ãíùñßæïìåí... ÔÜ áuôéá ô\ò ôïéáýôçò êáôáóôÜóåùò äÝí
åyíáé äýóêïëïí íÜ Tîçãçèïˆí. ‘Ç êïéíùíéêÞ TðéóôÞìç (óçì.
óõããñ. ëÝãùí «êïéíùíéêÞí TðéóôÞìçí» ‚ Carey Tííïår
«ôÞí TðéóôÞìçí», ðïý V÷åé ›ò Aíôéêåßìåíïí ôïýò íüìïõò,
ôïýò Cãïíôáò êáß öÝñïíôáò ôüí Cíèñùðïí åsò ôÜò ðñïóðá-
èåßáò ôïõ ðñüò äçìéïõñãßáí ôïˆ AíùôÜôïõ âáèìïˆ ô\ò A-
ôïìéêüôçôïò êáß ô\ò ìåãßóôçò äõíÜìåùò ô\ò êïéíùíéêü-
ôçôïò åsò ôÜò ó÷Ýóåéò ðñüò ôïýò óõíáíèñþðïõò ôïõ») åy-
íáé _ ì@ëëïí óõãêåêñéìÝíç êáß åsäéêåõìÝíç Tê ô™í Tðé-
óôçì™í, Tîáñô@ôáé ôÜ ìÝãéóôá Aðü ôïýò ðáëáéïôÝñïõò êáß
ôïýò AöçñçìÝíïõò Tðéóôçìïíéêïýò êëÜäïõò, _ óõëëïãÞ êáß
AíÜëõóéò ô™í ãåãïíüôùí åyíáé Tí á‰ôj äõó÷åñåóôÜôç, ðëÞí
ôïýôùí åyíáé _ ìüíç, ðïý èßãåé ôÜ óõìöÝñïíôá, ôÜ óõíáé-
óèÞìáôá, ôÜ ðÜèç êáß ôÜò ðñïêáôáëÞøåéò ô™í Aíèñþðùí.
´Åíåêá ôïˆ ôåëåõôáßïõ ôïýôïõ åyíáé äõó÷åñÝóôáôïí íÜ åñg
ôéò åsò á‰ôÞí ðñüóùðá, óõëëÝãïíôá ôÜ ãåãïíüôá ðñüò ôüí
Aðïêëåéóôéêüí óêïðüí ô\ò Aíôéêåéìåíéê\ò ãíþóåùò. ’Åö'
…óïí áôç ñõèìßæåé ôÜò ó÷Ýóåéò ô™í Aíèñþðùí ðñüò Aë-
ëÞëïõò, ðñïóêñïýåé äéçíåê™ò åsò ôÜò AíôéññÞóåéò Têåßíùí,
ðïý Tðéäéþêïõí äýíáìéí êáß ðñïíüìéá åsò âÜñïò ô™í óõíáí-
èñþðùí ôùí. ‘Ï _ãåìþí ðñïóâëÝðåé ìåôÜ ðåñéöñïíÞóåùò
ôÞí TðéóôÞìçí, ôÞí äéäÜóêïõóáí ôïýò Šðçêüïõò ôïõ íÜ Aì-
öéâÜëëïõí åsò ôÞí èåúêÞí ôïõ ðñïÝëåõóéí, ‚ óôñáôéþôçò äÝí
äýíáôáé íÜ ðéóôåýóg åsò ìßáí TðéóôÞìçí, Tðéäéþêïõóáí ôÞí
êáôÜñãçóéí ôïˆ TðáããÝëìáôüò ôïõ, êáß ït Aðïëáýïíôåò
äéáöüñùí ìïíïðùëßùí ï‰äåìßáí äéÜèåóéí V÷ïõí íÜ Aíáãíù-
ñßóïõí ôÜ ðëåïíåêôÞìáôá ô\ò TëåõèÝñáò óõíáëëáã\ò. ´Ï-
ëïé ïôïé Xëêïõí öÝëç Aðü óöáëåñÜò äéäáóêáëßáò êáß Tê
ôïˆ ëüãïõ ôïýôïõ ðñïóâëÝðïõí ëïî™ò ðñüò ôïýò Tðéèõ-
ìïˆíôáò ðñÜãìáôé ôÞí AðïêÜëõøéí êáß Uäñáßùóéí ô\ò A-
ëçèåßáò... ’ÅñãÜôáé, Tñãïäüôáé, ãáéïêôÞìïíåò, Aãñïìéóèù-
ôáß ðéóôåýïõí åsò äéáöüñïõò èåùñßáò... Èßãïìåí Tíôáˆèá ìß-
áí äõó÷Ýñåéáí, ìÝ ôÞí ‚ðïßáí ï‰äåìßá Cëëç TðéóôÞìç (A-
óôñïíïìßá, ãåùëïãßá, öõóéêÞ êôë.) V÷åé í' Aíôéðáëáßóg...
ÐëÞí ôïýôïõ _ êïéíùíéêÞ TðéóôÞìç åŠñßóêåôáé êáôÜ ìÝ-
ãéóôïí ìÝñïò åsò ÷årñáò ðáíåðéóôçìéáê™í äéäáóêÜëùí, ðïý
Tîáñô™íôáé ðáíôá÷ïˆ Tî Têåßíùí, ïwôéíåò Xëêïõí öÝëç A-
ðü ôÞí Cãíïéáí êáß ôÞí Aäõíáìßáí ôïˆ ëáïˆ. ´Ïóôéò Tðé-
èõìår Tí Á‰óôñßI íÜ äéáôçñÞóg ôÞí Xäñáí ôïõ, ï‰äÝí äéäÜ-
óêåé èßãïí ôÜ èåüèåí ðñïåñ÷üìåíá äéêáéþìáôá ôïˆ êõñéÜñ-
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
÷ïõ a Šðïóôçñßæïí Tê ôïˆ TÜí êáß êáôÜ ðüóïí ‚ äåóðïôé-
óìüò a ‚ ëáüò åŠñßóêåôáé åsò ôÞí TðéöÜíåéáí. Ït å‰ãåíårò
ãáéïêôÞìïíåò ô\ò ’Áããëßáò T÷áéñÝôéóáí ôÞí èåùñßáí ôïˆ
Malthus, …ôé _ ðåíßá êáß _ Aèëéüôçò ô™í ìáæ™í åyíáé _ A-
íáãêáßá óõíÝðåéá Uíüò íüìïõ ôïˆ ðáíóüöïõ êáß ðáíáãÜèïõ
Äçìéïõñãïˆ...».
3. «‘Ï TñåõíçôÞò, ðáñáôçñår ‚ John Kells Ingram,
History of political economy, ãåñì. ìåôÜöñ. Šðü E.
Roschlau 2á Vêä. 1905, óåë. 3, åyíáé ôÝêíïí ô\ò Tðï÷\ò
ôïõ êáß äÝí ^ìðïñår íÜ ÷ùñéóèj Aðü ôü êïéíùíéêüí ðåñé-
âÜëëïí, åsò ôü ìÝóïí ôïˆ ‚ðïßïõ æj êáß êéíårôáé». «Ït óõã-
ãñáöårò, ëÝãåé Aö' UôÝñïõ ‚ Luigi Cossa, Introduzione allo
studio dell' economia politica, ãåñì. ìåôÜöñ. Šðü E.
Moormeister 1980, óåë. 76, TðçñåÜæïíôáé ó÷åäüí ðÜíôï-
ôå, Cí êáß åsò äéÜöïñïí âáèìüí, Aðü ôÜò säéáéôÝñáò êïéíù-
íéêÜò êáß ìÜëéóôá ïsêïíïìéêÜò óõíèÞêáò ô\ò ÷þñáò ôùí
êáß ô\ò Tðï÷\ò ôùí. ‘Ç TðéññïÞ áôç åyíáé ðïëý ìåãÜëç,
Cí êáß Tíßïôå Aóõíåßäçôïò, Vóôù êáß Cí ït êáôå÷üìåíïé A-
ðü á‰ôÞí êáõ÷™íôáé äéÜ ôÞí Aíåîáñôçóßáí ô\ò ãíþìçò
ôùí...». Âë. êáß J. Kautz, …ð. ðáñ., óåë. 12, Paul
Gemaehling, Les grands économistes, Paris 1925, óåë.
IV ôïˆ ðñïëüãïõ êáß Paul Mombert, …ð. ðáñ., óåë. 5.
4. ‘Ç äéåîïäéêùôÝñá Aðáó÷üëçóßò ìïõ ìÝ âáóéêÜ ôéíá
óçìårá ïsêïíïìéê\ò tóôïñßáò åsò ôÞí ðáñïˆóáí åsóáãùãÞí äÝí
åyíáé îÝíç ðñüò ôÞí óõíåßäçóéí ô\ò TêôéèåìÝíçò Tí ô¨ êåé-
ìÝí¤ Aíáãêáéüôçôïò êáß ðñüò ôÞí Vëëåéøéí ðáñ' _ìrí Tðáñ-
ê™í âïçèçìÜôùí Tðß ôïˆ Tðéóôçìïíéêïˆ ôïýôïõ êëÜäïõ.
Ôïˆôï TîÞñèç êáß åsò ôüí ðñüëïãïí ôïˆ ðáñüíôïò ôüìïõ.
5. John Kells Ingram, …ð. ðáñ., óåë. 3 êáß A. Dubois,
…ð. ðáñ., óåë. 9. Ðåñß ô\ò Tííïßáò êáß ôïˆ åsäéêùôÝñïõ ðå-
ñéå÷ïìÝíïõ ô\ò ïsêïíïìéê\ò tóôïñßáò âë. êáß Max Weber,
Wirtschaftsgeschichte, Mönchen-Leipzing 1923, óåë. 14
Uð. êáß Bernhard Laum, Allgemeine Geschichte der
Wirtschaft, Berlin-Wien 1932, óåë. 13-25.
6. ²Çäç ðñü ðïëë™í äåêáåôçñßäùí åy÷å êáõôçñéÜóåé ‚
Luici Cossa ôÞí ôïéáýôçí óýã÷õóéí, ÷ùñßò Tí ôïýôïéò á-
ôç íÜ ðáýóg êáß ìåôáãåíåóôÝñùò TêäçëïõìÝíç. «’Åê ôïˆ
…ôé, Vëåãåí ïôïò ñèüôáôá (…ð. ðáñ., óåë. 77), _ tóôïñßá
ô™í ïsêïíïìéê™í èåùñé™í öåßëåé íÜ ëáìâÜíg Šð' ƒøéí ôÞí
TðéññïÞí ô™í êïéíùíéê™í ïsêïíïìéê™í óõíèçê™í, äÝí Xðå-
ôáé …ôé ðñÝðåé íÜ óõã÷Ýùìåí ôÞí tóôïñßáí ô™í ðñþôùí ìÝ
ôÞí tóôïñßáí ô™í äåõôÝñùí. Ðñüêåéôáé Tíôáˆèá ðåñß äýï
óáö™ò Að' AëëÞëùí êå÷ùñéóìÝíùí ðåäßùí Tñåýíçò, ðïý A-
ðïôåëïˆí âåâáßùò ìáæß ôÞí ‚ëïêëÞñùóéí ô\ò tóôïñßáò ô\ò
ïsêïíïìßáò Tí ôj å‰ñõôÜôg ô\ò ëÝîåùò óçìáóßI, ï‰÷ fô-
ôïí UêÜôåñïí öåßëåé íÜ ðáñïõóéÜóg á‰ôïôåë\ äñ@óéí. ‘Ç
Cðïøéò …ôé Têår, …ðïõ Šößóôáôáé TìðïñéêÞ Tðéêïéíùíßá, …-
ðïõ Tìöáíßæïíôáé ôü ÷ñ\ìá, ït öüñïé êôë., öåßëåé íÜ Š-
ðÜñ÷g êáß tóôïñßá ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò, åyíáé Tî u-
óïõ ðáñÜëïãïò, …óïí ôü íÜ só÷õñßæåôáß ôéò …ôé _ Aóôñïíï-
ìßá êáß _ öõóéïëïãßá óõíõð\ñîáí ìÝ ôÞí êßíçóéí ô™í A-
óôÝñùí êáß ôÜò Têäçëþóåéò ô\ò Aíáðíï\ò».
7. Âë. åsò Cours complet d'économie politique pra-
tique, 1828-1829, ãåñì. ìåôÜöñ. M. Stirner 1846, ôüì.
4ïò, óåë. 197. Ðáñïìïßáò Aðüøåéò åy÷å äéáôõðþóåé ëßãïí
ðñüôåñïí ‚ J.B. Say êáß åsò Cñèñïí ôïõ, ðïý Täçìïóéåýèç
ôü 1826 åsò ôÞí Tí Ðáñéóßïéò TêäéäïìÝíçí Encyclopédie
progressive. Ðéóôüò åsò ôÞí Añ÷Þí ôïõ ôáýôçí, Aöéåñþíåé
åsò ôü ðïëýôïìïí Cours complet ìüíïí 34 óåëßäáò äéÜ ôÞí
tóôïñßáí ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò, Tê ô™í ‚ðïßùí ôü
ìåãáëýôåñïí ìÝñïò êáôáëáìâÜíïõí át èåùñßáé ô™í öõóéï-
êñáô™í êáß ô™í ðñü áŠôïˆ öéëåëåõèÝñùí.

ÄÇÌÏÓÈÅÍÇÓ ÓÔÅÖÁÍÉÄÇÓ (1895-1975)
8. ’ÉäéáéôÝñùò Tìöáíßæåôáé äõóöïñ™í êáôÜ ôïˆ J. B.
Say ‚ êáèçãçôÞò ôïˆ ñùìáúêïˆ äéêáßïõ êáß ô\ò «êïéíù-
íéê\ò ïsêïíïìßáò» ðáñÜ ôj ’Éïíߤ ’ÁêáäçìßI ²Ïèùí Ðõ-
ëáñéíüò åsò ôü TíáñêôÞñéüí ôïõ ìÜèçìá «’Åðß ô\ò êïéíù-
íéê\ò ïsêïíïìßáò», ÊÝñêõñá 1860, óåë. 11 Uð., äéüôé ï-
ôïò ðáñåräå ôÞí óõìâïëÞí ô\ò Uëëçíéê\ò Añ÷áéüôçôïò åsò
ôÞí äéáìüñöùóéí ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò. «’Åí ôïý-
ôïéò, ëÝãåé, ÷áëåðüí Tóôé ôü óõíáíô@í ôüí ÃÜëëïí ó÷ïëÜñ-
÷çí, ôüí óïöüí ô\ò ÉÈ´ Uêáôïíôáåôçñßäïò, ôÞí UëëçíéêÞí
ëáêôßæïíôá Añ÷áéüôçôá, «ìçäÝí, Aðïëýôùò ìçäÝí» Aíåõ-
ñßóêïíôá ä\èåí Tí á‰ôjÿ _ ôïˆ Óáßç …ìùò ðåñßíïéá, ïôù
ðùò AðïöçíáìÝíç, Täüîáóå, …ôé _ ëáìðÜò ô\ò Aíáðôõ÷èåß-
óçò TðéóôÞìçò …ëùò AðåôÝöñùóå ôïýò óðéíè\ñáò Tî £í c-
öèç, Tí¨ ït óðéíè\ñåò Aåßðïôå Tí ôj öëïãß, cí føáí, T-
ðéæ™óéí, Tö' …óïí êáß _ öëüî Tðéæj...».
9. Ch. Gide êáß Ch. Rist, Histoire des doctrines
économiques, ðñüëïãïò ô\ò ðñþôçò Têäüóåùò.
Ì Á
Å ÑÙ 129
É
ÁÖ
10. Âë. åsò Geschichte der Nationalökonomik in
Deutschland, München 2á Vêä. 1924, ðñüëïãïò.
11. W. Roscher, á‰ôüèé.
12. Hulius Kautz, …ð. ðáñ., óåë. 9. Âë. åsò A. Dubois,
…ð. ðáñ. I, óåë. 10 Uð. êáß Aucust V. Miaskowski, Die
Anfänge der Nationalökonomie, Tíáñêô. ðáíåð. ëüãïò
Leipzig 1891, óåë. 6 Uð. êáß Cëëïõò ëüãïõò, ðïý óõíçãïñïˆí
ŠðÝñ ô\ò óðïõä\ò ô\ò tóôïñßáò ô\ò êïéíùíéê\ò ïsêïíïìéê\ò.
13. Âë. ôüí ðñüëïãüí ôïõ åsò ôÞí Šð' á‰ôïˆ ãåíïìÝ-
íçí ãåñìáíéêÞí Vêäïóéí ô\ò tóôïñßáò ô™í ïsêïíïìéê™í èå-
ùñé™í ô™í Ch. Gide êáß Ch. Rist Šðü ôüí ôßôëïí
Geschichte der volkswirtschaftlichen Lehrmeinungen, 2á
Vêä. Jena 1921 (ŠðÜñ÷åé êáß ìåôáãåíåóôÝñá Vêäïóéò).
14. Âë. ôüí ðñüëïãïí ôïˆ Vñãïõ ôïõ Die Haupttheo-
rien der Volkswirtschaftslehre, 9ç Vêä. Leipzing 1922
(ŠðÜñ÷ïõí êáß ìåôáãåíÝóôåñáé Têäüóåéò).
15. Âë. êáß åsò August Onchen, …ð. ðáñ., óåë. 5.

Ï ÄçìïóèÝíçò Óôåöáíßäçò Aó÷ïëÞèçêå Têôåí™ò ìÝ ôÞí AíÜëõóç ô™í ïsêïíïìéê™í

säå™í êáß AíôéëÞøåùí ô™í ÐáôÝñùí ô\ò ’Áíáôïëéê\ò ’Åêêëçóßáò, AëëÜ êáß ôïˆ
’Éçóïˆ êáß ô™í ’Áðïóôïëéê™í ÐáôÝñùí. Óôü óýããñáììÜ ôïõ ‘Ç ÊïéíùíéêÞ Ïsêïíï-
ìéêÞ Tí ôj tóôïñéêj ôçò Tîåëßîåé, ôüì. Á´, ’Áè\íáé 1948, Aöéåñþíåé åsäéêÜ êåöÜëáéá,
…ðùò: «‘Ï êïéíùíéóìüò ô™í ðñþôùí ÷ñéóôéáí™í» (óó. 206-214), «ÂõæÜíôéïí» (óó.
248-298), …ðïõ ìåëåô@ ôïýò ÊëÞìåíôá ’Áëåîáíäñåßáò, ’ÙñéãÝíç, ÌÝãá Âáóßëåéï,
Ãñçãüñéï Íýóóçò, Ãñçãüñéï Íáæéáíæçíü, ’ÉùÜííç ×ñõóüóôïìï êáß Ãåþñãéï Ãåìéóôü
ÐëÞèùíá.
ÌåôáãåíÝóôåñá Aó÷ïëÞèçêå ìÝ ôü äõóåðßëõôï …óï êáß ðåñßðëïêï æÞôçìá ô\ò säéï-
êôçóßáò óôÜ ðëáßóéá ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò óêÝøåùò. Ðñüêåéôáé ãéÜ ôÞí AíáêïßíùóÞ ôïõ ìÝ
ôßôëï «×ñéóôéáíéóìüò êáß ’Éäéïêôçóßá» (ÐñáêôéêÜ Á´ Óõíåäñßïõ ‘Åëëçíï÷ñéóôéáíéêïˆ
Ðïëéôéóìïˆ, ’Áè\íáé 13-16 ÌáÀïõ 1956).

×ñéóôéáíéóìüò êáß säéïêôçóßá íáöårò AíôéèÝóåéò, Aðáíô™íôáé Ví ôå ôj TðéóôÞìg

´Áðáíôá ôÜ ìÝ÷ñé ôïˆäå TìöáíéóèÝíôá ó÷Ý-
äéá ðëçñåóôÝñáò êïéíùíéê\ò ñãáíþóåùò ô™í
Aíèñþðùí ðåñéóôñÝöïíôáé ðÝñéî ô\ò äéáìïñöþ-
óåùò íÝáò ó÷Ýóåùò ìåôáîý ô™í êáô' säßáí Aôü-
ìùí êáß ô™í Tî á‰ô™í ðñïåñ÷ïìÝíùí ‚ìÜäùí. ‘Ï
ôñüðïò ô\ò äéáìïñöþóåùò ô\ò Tí ëü㤠ó÷Ýóåùò
Aðïôåëår …èåí ôü äéáêñéôéêüí ãíþñéóìá ô™í äéá-
öüñùí êïéíùíéê™í óõóôçìÜôùí. Ït êïéíùíéêïß A-
íáìïñöùôáß a Aíá÷ùñïˆí êáôÜ âÜóéí Aðü ôÞí ‚-
ëüôçôá êáß Aîéïˆí Tí íüìáôß ôçò ŠðïôáãÞí ô™í
Aôïìéê™í óõìöåñüíôùí åsò ôÜ ãåíéêþôåñá ôïéáˆ-
ôá a Tîáßñïõí ôÜ óõìöÝñïíôá ô™í êáô' säßáí A-
ôüìùí, äéáâëÝðïíôåò åsò ôÞí AíåôùôÝñáí äõíá-
ôÞí têáíïðïßçóéí ô™í ôåëåõôáßùí ôïýôùí ôÞí
ðñáãìáôïðïßçóéí ôïˆ êïéíïˆ óõìöÝñïíôïò. Át óõ-
êáß ôj êïéíùíéêj æùj, óõíéóôïˆí ôüí ðõñ\íá ôïˆ
ëåãïìÝíïõ êïéíùíéêïˆ æçôÞìáôïò. ‘Õð\ñîåí Aåß-
ðïôå ìåôáîý ô™í Tí êïéíùíßáéò âéïýíôùí Aôüìùí
êïéíùíéêüí æÞôçìáÿ ï‰÷ fôôïí Cëëïôå TêÜëõðôå
ôÞí Šðüóôáóßí ôïõ ðõêíÞ êáôÜ ôü ì@ëëïí a fô-
ôïí A÷ëýò. ’Åðß ô™í _ìåñ™í ìáò Šößóôáíôáé
ðëÞñçò óõíåßäçóéò ô™í TðéìÜ÷ùí óçìåßùí ôïõ
êáß ñãÜíùóéò Tí ôj ðñïáóðßóåé ô™í AíôéôéèåìÝ-
íùí åsò ôü ðëáßóéüí ôïõ óõìöåñüíôùí.
ÔÜ Tðßìá÷á óçìårá ô\ò Aíèñùðßíçò äéáâéþ-
óåùò óõíäÝïíôáé óôåí™ò ìÝ ôÞí ðåñß äéêáéïóý-
íçò Aíôßëçøéí åsò ôÞí êïéíùíéêÞí êáß säéáßôáôá
ôÞí ïsêïíïìéêÞí æùÞí. ‘Ç å‰ñõôÝñá äõíáôÞ óõì-
ìåôï÷Þ åsò ôü ðñïúüí ô\ò ðáñáãùãéê\ò äñáóôç-
ñéüôçôïò ô\ò êïéíùíßáò åyíáé ƒíôùò ôß, ðñüò ôü
‚ðïrïí ìåôÜ ðÜèïõò êáôçõèýíïíôï êáß Tîáêïëïõ-
 Ì Á
130 Å ÑÙ
É
ÁÖ
èïˆí êáôåõèõíüìåíá ôÜ Aíèñþðéíá ðëÜóìáôá.
ÄéÜ ô\ò êôÞóåùò Aöèüíùí ïsêïíïìéê™í Aãáè™í
têáíïðïéïˆí ôÜò ðïëëáðë@ò AíÜãêáò ôùí, äé'
á‰ô\ò Tîáóöáëßæïõí ôÞí å‰íïúêÞí TîÝëéîéí ô\ò …-
ëçò ôùí ŠðïóôÜóåùò. ‘Ç Aíáãíþñéóéò ô\ò óç-
ìáóßáò ô\ò ðáñáãùã\ò êáß äéáíïì\ò ô™í A-
ãáè™í Tí ôj Aíèñùðßíg äéáâéþóåé äÝí Aðïôåëår,
óçìåéùôÝïí, á‰ôÞ êáè' UáõôÞí Tðßìá÷ïí óçìår-
ïí, ï‹ôå êCí TêäÞëùóéí Šëéóôéê\ò êïóìïèåùñß-
áò. ÔÞí óõíáíô™ìåí êáß åsò á‰ôïýò ôïýò säåáëé-
óôéêþôåñïí ðñïóçíáôïëéóìÝíïõò Añ÷áßïõò ´Åë-
ëçíáò óõããñáöårò, äÝí ôÞí Añíïˆíôáé ï‰ä' á‰ôïß
ït ÐáôÝñåò ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò Têêëçóßáò. ÔÜ T-
ðßìá÷á óçìårá Vãêåéíôáé åsò ôïýò Šðü ô\ò ðï-
ëéôåßáò AíåãíùñéóìÝíïõò ôñüðïõò ðáñáãùã\ò
êáß äéáíïì\ò ô™í Aãáè™í, Cí êáß êáôÜ ðüóïí
ïôïé, Uäñáæüìåíïé Tðß ô\ò säÝáò ô\ò äéêáéïóý-
íçò, Tîáóöáëßæïõí ðëçñÝóôåñïí ôü êáëüí ô\ò ‚-
ëüôçôïò. Ït ôñüðïé ïôïé óõíäÝïíôáé Aìåóþôá-
ôá ìÝ ôü ðåñéå÷üìåíïí ô\ò säéïêôçóßáò, ôü A-
êáíèùäÝóôåñïí Vêðáëáé óçìårïí ô™í êïéíùíéêï-
ðïëéôéê™í óõæçôÞóåùí.
Át ðñ™ôáé Aðáñ÷áß ô\ò säéïêôçóßáò Aðáó÷ï-
ëïˆí Aðü ìáêñïˆ ôÞí äéáíïïõìÝíçí Aíèñùðüôç-
ôá. ‘Ï Hugo Grotius AíÜãåé ôáýôçí åsò ôÞí äç-
ìéïõñãüí ôïˆ êñÜôïõò óõíèÞêçí, ït Hobbes êáß
Montesquieu ôÞí âëÝðïõí ðñïåñ÷ïìÝíçí Aðü ôüí
íüìïí, ‚ Locke êáß ït ðåñéóóüôåñïé Tê ô™í ìå-
ôáãåíåóôÝñùí êáß óõã÷ñüíùí ïsêïíïìïëüãùí ôÞí
óõíäÝïõí ìÝ ôÞí Aíèñùðßíçí Tñãáóßáí. Ôßò Tê ô™í
èåùñé™í ôïýôùí åŠñßóêåôáé Tããýôåñïí ô\ò ðñáã-
ìáôéêüôçôïò;
‘Ç säéïêôçóßá Tí ôj TííïßI ôïˆ TìðñáãìÜôïõ
äéêáéþìáôïò, ôïˆ ðáñÝ÷ïíôïò ðëÞñç a —ñèü-
ôåñïí— ðëçñåóôÝñáí ïtïõäÞðïôå Cëëïõ ôïéïýôïõ
äéêáéþìáôïò Tîïõóßáí, åyíáé ôüóïí ðáëáéÜ, …óïí
êáß ôü êñÜôïò. ÄÝí ^äýíáôï íÜ ðñïçãçèj ôïý-
ôïõ, ›ò ðñïûðïèÝôïõóá Vííïìïí ôÜîéí, óõíäåäå-
ìÝíçí ìÝ ôÞí ðáñîéí ðñùôïãüíïõ Vóôù ðïëé-
ôéê\ò Tîïõóßáò. ÄÝí ^äýíáôï ›óáýôùò íÜ Aðï-
óôj ÷ñïíéê™ò ô\ò täñýóåùò ôïˆ êñáôéêïˆ ñãá-
íéóìïˆ, äåäïìÝíïõ …ôé åzò ô™í âáóéêùôÝñùí, Cí
ìÞ ‚ âáóéêþôåñïò Aíôéêåéìåíéêüò óêïðüò ô\ò ôå-
ëåõôáßáò ôáýôçò Šð\ñîåí _ å‰ñõôÝñá äõíáôÞ
÷ñçóéìïðïßçóç ô™í _ôôçìÝíùí Tí ôj ãåíåôåßñI
ôïˆ êñÜôïõò äéáðÜëg ðñüò AíåôùôÝñáí ïsêïíïìé-
êÞí äéáâßùóéí ô\ò íéêçôñßáò êáß êõñéÜñ÷ïõ ôïˆ
Añôéãåíïˆò êñÜôïõò Aíèñùðßíçò ‚ìÜäïò. ÔÞí C-
íåôïí á‰ôÞí ïsêïíïìéêÞí äéáâßùóéí ô™í êõñéÜñ-
÷ùí ìåë™í ô\ò êñáôéê\ò êïéíüôçôïò TîçóöÜëéæå
ðëçñÝóôåñïí ô\ò ðáëáéïôÝñáò ðñáãìáôéê\ò êáß
›ò ôïéáýôçò ÷áëáñ@ò êáß Aìöéññåðïˆò ó÷Ýóåùò
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
ô™í ïsêïíïìéê™í ìïíÜäùí ðñüò ôÜ ŠëéêÜ êáß C-
ûëá AãáèÜ _ aäç ôü ðñ™ôïí äéáìïñöùèåróá, ÷Ü-
ñéò åsò ôÞí êñáôéêÞí ñãÜíùóéí, Vííïìïò ó÷Ýóéò.
ÌÝ ôÞí äéáìüñöùóéí á‰ôÞí ô\ò säéïêôçóßáò ›ò
èåóìïˆ Cñ÷åôáé _ ïsêïíïìéêÞ ðñüïäïò ô\ò Aíèñù-
ðüôçôïò, óõã÷ñüíùò …ìùò êáß _ TêìåôÜëëåõóéò
ôïˆ Aíèñþðïõ Aðü ôüí Cíèñùðïí.
Ôü äéêáßùìá ô\ò säéïêôçóßáò Tìöáíßæåôáé
…èåí ðñü _ì™í ›ò ãÝííçìá ôïˆ Aíèñùðßíïõ T-
ãùúóìïˆ, Aôïìéêïˆ êáß ‚ìáäéêïˆ, _ TãùúóôéêÞ
äÝ áôç ðñïÝëåõóéò TðçñåÜæåé ôïˆôï êáè' …ëáò
ôÜò öÜóåéò ô\ò ìåôáãåíåóôÝñáò ôïõ Tîåëßîåùò.
’Áëçè™ò, êáè' Eò ÷ñïíéêÜò ðåñéüäïõò êáôßó÷õ-
áí Tê äéáöüñùí ëüãùí åsò ôÜò ðïëéôéêÜò êïé-
íùíßáò Aôïìéóôéêáß AíôéëÞøåéò ô\ò æù\ò, âëÝ-
ðïìåí Tíéó÷õïìÝíçí ôÞí AôïìéêÞí säéïêôçóßáí
êáô' Vêôáóéí êáß Víôáóéí. ÔÜ ÷áñáêôçñéóôéêþ-
ôåñá ðáñáäåßãìáôá ì@ò ðñïóöÝñïõí Tí ôïýô¤
_ ðñïçãçèåróá ô\ò Tìöáíßóåùò ôïˆ ÷ñéóôéáíé-
óìïˆ ñùìáúêÞ ðåñßïäïò êáß _ ðåñßïäïò ô\ò T-
ëåõèÝñáò óõíáëëáã\ò ôïˆ 19ïõ ì.×. ás™íïò.
Êáô' AìöïôÝñáò ôáýôáò ôÜò ðåñéüäïõò, AãïìÝ-
íáò êáß öåñïìÝíáò Šðü ô\ò óõíõöáóìÝíçò ìÝ
Tíôüíùò AôïìïêñáôéêÜò säÝáò óôùúê\ò öéëïóï-
ößáò êáß äéäáóêáëßáò ðåñß öõóéêïˆ äéêáßïõ, äé-
åìïñöþèç Tðß ô™í íïìïèåôéê™í êåéìÝíùí _
ì@ëëïí Aðüëõôïò, Cêáìðôïò, óêëçñÜ ìïñöÞ s-
äéïêôçóßáò, _ säéïêôçóßá ›ò TðÝêôáóéò ô\ò öõ-
óéê\ò êáß ^èéê\ò ŠðïóôÜóåùò ôïˆ Aôüìïõ, ›ò
tåñüí êáß Aðáñáâßáóôïí Aíèñþðéíïí äéêáßùìá,
ðåñéëáìâÜíïí êáß á‰ôü Vôé ôü jus abutendi, ôü
äéêáßùìá êáôá÷ñÞóåùò ôïˆ ðñÜãìáôïò! ÔÞí
ìïñöÞí ìÜëéóôá ôáýôçí ô\ò säéïêôçóßáò âëÝðåé
ôéò Tí Ñþìg ìåôáöåñïìÝíçí êáß åsò ôÞí äçìï-
óßáí æùÞí. ÊáôÜ ôÜ ðïñßóìáôá ô™í Tñåõí™í
ôïˆ Mommsen, Tê ôïˆ ëüãïõ ôïýôïõ ït Ñùìár-
ïé âáóéëårò Tíåöáíßæïíôï ›ò säéïêô\ôáé ôïˆ êñÜ-
ôïõò ôùí, ït äÝ ìåôáãåíÝóôåñïé Tìöýëéïé ðüëå-
ìïé ðåñéåóôñÝöïíôï Tìöáí™ò ðÝñéî ô™í êáñð™í
ô\ò Tðß ôïˆ êñÜôïõò säéïêôçóßáò, ô™í ðñïíïìß-
ùí äçëïíüôé, ô™í TîáóöáëéæïìÝíùí Šðü ô\ò
êñáôéê\ò ðáíôïäõíáìßáò.
ÐñïÞ÷èç ‚ìïëïãïõìÝíùò ïôù _ ïsêïíïìé-
êÞ æùÞ êáôÜ ôÜò ðåñéüäïõò ôáýôáò ÷Üñéò åsò ôü
óõíÝ÷ïí ôÜ ðÜíôá êåñäïóêïðéêüí ðíåˆìá êáß
ôÞí Víôáóéí ô\ò ðáñáãùãéê\ò äñáóôçñéüôçôïòÿ
Tîçðëþèç …ìùò _ êïéíùíéêÞ äõóáñìïíßá êáß T-
îçèëéþèçóáí å‰ñýôáôá óôñþìáôá ô\ò êïéíùíß-
áò, èõóéáóèåßóçò ô\ò säÝáò ô\ò êïéíùíéê\ò äé-
êáéïóýíçò. ÄÝí åyíáé TóöáëìÝíïí ôü ëå÷èÝí …ôé
ït íåþôåñïé å‰ñùðáúêïß ëáïß, ðáñáëáìâÜíïíôåò
ôü äßêáéïí ô™í Añ÷áßùí Ñùìáßùí ›ò êáôáóêåý-

ÄÇÌÏÓÈÅÍÇÓ ÓÔÅÖÁÍÉÄÇÓ (1895-1975)
áóìá ô\ò Šøßóôçò Aíèñùðßíçò ëïãéê\ò, Täç-
ìéïýñãïõí AóõíåéäÞôùò êáß ôü ðëáßóéïí ô\ò T-
êôñïö\ò êáß ðñïùèÞóåùò ô™í óõã÷ñüíùí Aíá-
ôñåðôéê™í säå™í êáß Tðéôõ÷™í Aíáôñåðéê™í êé-
íçìÜôùí. ²Áí _ Ñþìç AðÝöõãå ôÜ ôåëåõôárá
ôáˆôá, ôïˆôï AðïäïôÝïí åsò ôÞí Aíïéêôßñìïíá
óêëçñüôçôÜ ôçò êáß ôÞí á‰óôçñÜí óôñáôïêñá-
ôéêÞí ôçò ñãÜíùóéí.
Åsò ôÞí ñùìáúêÞí Aíôßëçøéí ðåñß säéïêôçóß-
áò AíôÝôáîåí ‚ ÷ñéóôéáíéóìüò ôÞí säéêÞí ôïõ,
ðñïúüí âåâáßùò êáôÜ êýñéïí ëüãïí ôïˆ ìåãÜëïõ
êçñýãìáôïò ô\ò ðñüò ôüí ðëçóßïí AãÜðçò, óõí-
äåïìÝíçí …ìùò êáß ìÝ ôÞí UâñáúêÞí, Tí ðïëëïrò
äÝ êáß ìÝ ôÞí TëáóôéêÞí Añ÷áßáí UëëçíéêÞí Aí-
ôßëçøéí, åsóäýóáóáí Tíùñßò êáôÜ ôÜ ðñ™ôá âÞ-
ìáôá ðñüò äéáìüñöùóéí ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò äéäá-
óêáëßáò êáß äéá÷õèåróáí âñáäýôåñïí åsò ôïýò ëü-
ãïõò êáß ôÜ Vñãá ô™í ìåãÜëùí ÐáôÝñùí ô\ò
’Áíáôïëéê\ò êáß ô\ò Äõôéê\ò Têêëçóßáò, ìõ-
óô™í …ëùí ô\ò Uëëçíéê\ò öéëïóïößáò. ‘Ï Aêïý-
ùí ôü ôïˆ Å‰ñéðßäïõ «Ïôïé ôÜ ÷ñÞìáô' uäéá êÝ-
êôçíôáé âñïôáß, ôÜ ô™í Èå™í ä' V÷ïíôåò Tðéìå-
ëïýìåèá» a ôü ôïˆ öéëïóüöïõ Âßùíïò «ÔÜ ÷ñÞ-
ìáôá ôïrò ðëïõóßïéò _ ôý÷ç ï‰ äåäþñçêåí, Aë-
ëÜ äåäÜíåéêåí» íïìßæåé ðñüò óôéãìÞí …ôé V÷åé ðñü
á‰ôïˆ ðåñéêïðÜò ‚ìéëßáò ðáôñüò ô\ò ÷ñéóôéá-
íéê\ò Têêëçóßáò. ’Åê ô\ò Tëáóôéêüôçôïò, ô\ò
«êïéíùíéêüôçôïò» ïôùò åsðårí ô\ò ðåñß säéï-
êôçóßáò Añ÷áßáò Uëëçíéê\ò AíôéëÞøåùò Tîç-
ãïˆíôáé, ðÝñáí ô™í êïéíùíéæüíôùí êáèåóôþôùí
ô™í äùñéê™í ðåñéï÷™í, ‚ ðïëëá÷ïˆ ðáñáôçñç-
èåßò íïìïèåôéêüò Tîáíáãêáóìüò ô™í å‰ðïñùôÝ-
ñùí ðñüò ïsêïíïìéêÞí Tíßó÷õóéí ô™í êáôùôÝñùí
ôÜîåùí, ›ò Tðßóçò át óõ÷íáß TðåìâÜóåéò ô™í Uë-
ëçíéê™í êñáô™í åsò ôÞí êïéíùíéêÞí ïsêïíïìéêÞí
æùÞí ðñüò Cñóéí Aäéêé™í êáôÜ ôÞí äéáíïìÞí ô™í
Aãáè™í, säéáßôáôá Tí ôj ðñïåîáñ÷ïýóg ôüôå Tã-
ãåߤ êôÞóåé. ‘Ç säÝá ôïˆ Uëëçíï÷ñéóôéáíéêïˆ ðï-
ëéôéóìïˆ åŠñßóêåé ƒíôùò Tí ôj äéáìïñöþóåé ô\ò
säéïêôçóßáò ìßáí Tê ô™í ›ñáéïôÝñùí ôçò Têäç-
ëþóåùí.
‘Ç ÷ñéóôéáíéêÞ Aíôßëçøéò ðåñß säéïêôçóßáò
åyíáé äéáðåðïôéóìÝíç ðåñéóóüôåñïí ïtáóäÞðïôå
Cëëçò Aðü ôÞí êïéíùíéêÞí Aëëçëåããýçí êáß ôÞí
säÝáí ô\ò Tîáóèåíßóåùò ôïˆ šìïˆ Aôïìéêïˆ Tãùú-
óìïˆ. Êáô' á‰ôÞí ‚ êüóìïò öåßëåé ôÞí ðñïÝëåõ-
óßí ôïõ åsò ôüí Èåüí, åsò á‰ôüí óõíåð™ò AíÞêåé
_ ðñùôáñ÷éêÞ säéïêôçóßá Tö' …ëùí ô™í Aíèñù-
ðßíùí ŠðÜñîåùí êáß ô™í Šëéê™í Aãáè™í. ‘Ç èåßá
áôç säéïêôçóßá åyíáé _ ìüíç êåêôçìÝíç Aðüëõ-
ôï ìïñöÞ. Ôü äéêáßùìÜ ôïõ ìåôáâéâÜæåé ‚ Èåüò
ðñïêåéìÝíïõ ðåñß ô™í Tðéãåßùí Aãáè™í ô\ò äç-
Ì Á
Å ÑÙ 131
É
ÁÖ
ìéïõñãßáò åsò ôïýò Aíèñþðïõò. Ðñü ôïˆ ðñïðá-
ôïñéêïˆ BìáñôÞìáôïò _ ŠðïôáãÞ ô™í Tðéãåßùí
Aãáè™í åsò ôüí Cíèñùðïí Šð\ñîå ðëÞñçò. ÓÞìå-
ñïí …ìùò äÝí óõìâáßíåé ðëÝïí ôïˆôï ›ò ïtïíåß Tê-
äÞëùóéò ô\ò ôéìùñßáò ô\ò Aíèñùðüôçôïò. ‘Ç
ìåôáâßâáóéò …èåí ôïˆ èåßïõ äéêáéþìáôïò säéïêôç-
óßáò åsò ôïýò Aíèñþðïõò ãßíåôáé óõíïäåßI ðëåß-
óôùí …óùí ^èéê\ò ðñïåëåýóåùò ðåñéïñéóì™í, _
óõíéóôáìÝíç ô™í ‚ðïßùí åyíáé _ ÷ñçóéìïðïßçóéò
ô\ò säéïêôçóßáò ï‰÷ß ðñüò ôñõöÞí ôïˆ êáôÝ÷ïí-
ôïò ôÜ AãáèÜ, AëëÜ ðñüò ôü êáëüí ‚ëïêëÞñïõ
ô\ò êïéíùíßáò.
«ÏŠ êåëåýïìåí», ëÝãåé ‚ ’ÉùÜííçò ‚ ×ñõóü-
óôïìïò åsò ìßáí Tê ô™í ‚ìéëé™í ôïõ åsò ôÞí ðñüò
Êïñéíèßïõò ðñþôçí TðéóôïëÞí, «ìÞ ðëïõôårí,
AëëÜ êáê™ò ìÞ ðëïõôåríÿ Vîåóôé ãÜñ ðëïõôårí,
AëëÜ ÷ùñßò ðëåïíåîßáò, ÷ùñßò Bñðáã\ò êáß âß-
áò». Êáß Aëëá÷ïˆ ðáñáôçñår: «Êáß ôáˆôá ëÝ-
ãù, ï‰ê TðåéäÞ Bìáñôßá ôÜ ÷ñÞìáôáÿ ôïrò ðôù-
÷ïrò äÝ ìÞ äéáíÝìåéí á‰ôÜ Bìáñôßá, êáß êáê™ò
á‰ôïrò ÷ñ\óèáé. ωäÝí ãÜñ ‚ Èåüò êáêüí Tðïßç-
óåí, AëëÜ ðÜíôá êáëÜ ëßáíÿ žóôå êáß ôÜ ÷ñÞ-
ìáôá êáëÜ».
‘Ï ÷ñéóôéáíéóìüò äÝí äýíáôáé ðÜíôùò, êáôÜ
ôüí ×ñõóüóôïìïí, íÜ óõìâéþóg Bñìïíéê™ò ìÝ
ôüí Cêñáôïí Aíèñþðéíïí Tãùúóìüí. ÐáñáâÜëëùí
ðáñáóôáôéêþôáôá ôÞí êïéíùíéêÞí ïsêïíïìßáí
ðñüò ôü Aíèñþðéíïí ó™ìá, ðáñáôçñår åsò ‚ìéëß-
áí ôïõ ôÜ Aêüëïõèá: «‘Ç ôñïöÞ ôïˆ óþìáôïò _
êïéíÞ äåäïìÝíç ôïrò ìÝëåóéí, TÜí åsò Xí Vëèg ìÝ-
ëïò, êAêåßíïõ ëïéðüí Aëëïôñßá ãßíåôáé. ´Ïôáí ãÜñ
ìÞ äõíçèj ðåöè\íáé ìçäÝ èñÝøáé, Aëëïôñßá êA-
êåßíïõ ãÝãïíåí. ²Áí äÝ êïéíÞ ãÝíçôáé, êAêåßíïõ
êáß ðÜíôùí Tóôßí säßá. ύôù êáß Tðß ô™í ÷ñç-
ìÜôùí, Cí óý ìüíïò Aðïëáýógò, êáß óý Aðþëå-
óáò. ω ãÜñ á‰ô™í êáñðþóg ôüí ìéóèüí, Cí äÝ
ìåôÜ ô™í Cëëùí êôÞóg, ôüôå ì@ëëïí Vóôáé óÜ,
êáß ôüôå êáñðþóg ôÞí šöÝëåéáí. ω÷ ‚ñLò …ôé
÷årñåò äéáêïíïˆíôáé êáß óôüìá ëåáßíåé êáß ãáóôÞñ
äÝ÷åôáé; ÌÞ ëÝãåé _ ãáóôÞñ. ’ÅðåéäÜí TäåîÜìçí,
öåßëù ôü ð@í êáôÝ÷åéí; ÌÞ ôïßíõí, ìçäÝ Tðß
ô™í ÷ñçìÜôùí ôïˆôï óý ëÝãåÿ ôïˆ ãÜñ äå÷ïìÝ-
íïõ ôü ìåôáäéäüíáé. ´Ùóðåñ ïí êáêßá ãáóôñüò
ôü êáôÝ÷åéí ôÜ âñþìáôá, êáß ìÞ äéáíÝìåéíÿ ðáí-
ôß ãÜñ ô¨ óþìáôé ëõìáßíåôáéÿ ïôù êáêßá ô™í
ðëïõôïýíôùí, ôü êáôÝ÷åéí …ðåñ V÷ïõóé ðáñ' Uáõ-
ôïròÿ ôïˆôï ãÜñ êáß Uáõôïýò êáß ôïýò Cëëïõò A-
ðüëëõóéí...».
’Åí Aëëçëïõ÷ßI ðñüò ôÜò êïéíùíéæïýóáò
á‰ôÜò AíôéëÞøåéò ôïˆ ×ñõóïóôüìïõ åŠñßóêåôáé
êáß _ ðåñß säéïêôçóßáò äéäáóêáëßá ôïõ. «ÐÜí-
ôá ãÜñ ðáñÜ ×ñéóôïˆ V÷ïìåí... ðÜñïéêïé ãÜñ T-
 Ì Á
132 Å ÑÙ
É
ÁÖ
óìÝí êáß ðáñåðßäçìïé. Ôü äÝ Tìüí êáß óüí ôïˆ-
ôï ñÞìáôÜ Tóôé øéëÜ ìüíïí...». ²Áí ôÞí ÷ñÞóéí
ô™í Šðü ôïˆ Èåïˆ ðñïóöåñïìÝíùí èåëÞóùìåí
íÜ íïìÜóùìåí säéïêôçóßáí, áôç Tîáñô@ôáé Tê
ôïˆ ôñüðïõ ô\ò äéáèÝóåùò ô™í åsò á‰ôÞí Šðï-
êåéìÝíùí Aãáè™í, «ÌÞ ôïßíõí ëÝãå, …ôé ôÜ T-
ìáõôïˆ Aíáëßóêù, êáß Tê ô™í Tìáõôïˆ ôñõö¨.
ωê Aðü ô™í óåáõôïˆ, Aëë' Aðü ô™í Aëëïôñß-
ùí... Ãßíåôáé äÝ óÜ ôÜ Aëëüôñéá, Cí åsò UôÝñïõò
Aíáëþógòÿ Cí äÝ åsò óáõôüí Aíáëþógò Aöåéä™ò,
Aëëüôñéá ãÝãïíå ôÜ óÜ».
Äõóôõ÷™ò ‚ ðåñéùñéóìÝíïò ÷ñüíïò äÝí ìïß T-
ðéôñÝðåé ôÞí ðáñÜèåóéí AðïóðáóìÜôùí Tê ô™í
ëüãùí êáß Vñãùí êáß UôÝñùí Aíôéðñïóùðåõôéê™í
ðáôÝñùí ô\ò äéäáóêáëßáò ô\ò ’Áíáôïëéê\ò Tê-
êëçóßáò Tðß ôïˆ ðåñéå÷ïìÝíïõ ô\ò säéïêôçóßáò.
’Åê ôïˆ á‰ôïˆ ëüãïõ Cãïìáé åsò ôÞí Vêèåóéí ô\ò
óõíáöïˆò äéäáóêáëßáò Uíüò ìüíïõ ðáôñüò ô\ò
Äõôéê\ò Têêëçóßáò, ôïˆ Èùì@ ôïˆ ’ÁêõúíÜôïõ.
‘Ç ðåñß säéïêôçóßáò äéäáóêáëßá ôïˆ Èùì@ äÝí
Tìöáíßæåé Cëëùò ôå ìåìïíùìÝíáò óêÝøåéò Uíüò
ìåóáéùíéêïˆ èåïëüãïõ, Aðïôåëïˆóá Añéóôïôå÷íé-
êÞí Aðüäïóéí ô™í ðáñÜ ôj TêêëçóßI ô\ò Äýóå-
ùò êáß ãåíéêþôåñïí åsò ôïýò êüëðïõò ô\ò ÷ñé-
óôéáíùóýíçò êñáôïõó™í êáôÜ ôÞí Tðï÷Þí Têåß-
íçí ðåðïéèÞóåùí, ðåðïéèÞóåùí UäñáæïìÝíùí
ðÜíôïôå Tðß ô\ò ‘Áãßáò Ãñáö\ò êáß ô\ò ðáôå-
ñéê\ò äéäáóêáëßáò, TðçñåáóìÝíùí …ìùò åsò ðëåß-
ïíá ôïˆ Uíüò óçìårá êáß Aðü ôÞí AñéóôïôÝëåéïí
öéëïóïößáí. ÓçìåéùèÞôù …ôé ðñüêåéôáé ðåñß ðá-
ôñüò Tîáéñåôéêïˆ êýñïõò, äé' … êáß _ ðåñßöçìïò
Tãêýêëéïò «Rerum novarum» ô\ò 15-5-1891 T-
ðü ÐÜðá ËÝïíôïò XIII Aðü ôÞí äéäáóêáëßáí ôïˆ
Èùì@ ^ñýóèç êáôÜ ìÝãéóôïí ìÝñïò ôÜ Tñåßóìá-
ôá ô™í Tðéäéþîåþí ôçò ŠðÝñ ô™í Aíáîéïðáèïýí-
ôùí Tê ô™í íåùôÝñùí óõíèçê™í ô\ò ïsêïíïìéê\ò
æù\ò.
Ðåñß ô\ò Aôïìéê\ò säéïêôçóßáò ðñáãìáôåý-
åôáé ‚ Èùì@ò ðïëëá÷ïˆ ô™í Vñãùí ôïõ, èåùñår
äÝ ôáýôçí êáô' Añ÷Þí óêüðéìïí êáß Tðéêñßíåé ôÞí
êïéíïêôçìïóýíçí ›ò êáß êïéíùíéæïýóáò ôéíÜò ôÜ-
óåéò, áwôéíåò åy÷ïí óðïñáäéê™ò åsóäýóåé åsò ôÞí
÷ñéóôéáíéêÞí Têêëçóßáí. ‘Ç êïéíïêôçìïóýíç, ëÝ-
ãåé, èÜ eôï ðñáãìáôïðïéÞóéìïò a ›ò TêäÞëùóéò
Cëëùò äõóåðéôåýêôïõ Aíèñùðßíçò á‰ôáðáñíÞóå-
ùò a ôj óõíäñïìj só÷õñïˆ Tîùôåñéêïˆ êáôáíáã-
êáóìïˆ, åsò ôü äéçíåêÝò AäõíÜôïõ. ÔÞí óêïðéìü-
ôçôá ô\ò Aôïìéê\ò säéïêôçóßáò Šðïóôçñßæåé ‚
Èùì@ò êõñßùò Tê ëüãùí øõ÷ïëïãéê™í, ÷ñçóéìï-
ðïé™í ðñüò ôïˆôï êáß ôÞí Tðé÷åéñçìáôïëïãßáí
ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëïõò êáôÜ ôïˆ ðëáôùíéêïˆ êïéíù-
íéóìïˆ. ‘Ç äéïßêçóéò, ëÝãåé, ô™í Aíèñùðßíùí
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
ðñáãìÜôùí ÷ùñår ‚ìáëþôåñïí, …ôáí Xêáóôïò
V÷g ôÞí TðéìÝëåéáí ›ñéóìÝíïõ êýêëïõ Tñãáóé™í.
Öñïíôßæåé ôéò êáëýôåñïí äé' …,ôé ô¨ AíÞêåé, Tí¨
Aäéáöïñår äéÜ ôü êïéíüí Tðß ôj säÝI …ôé èÜ Tíäéá-
öåñèïˆí Xôåñïé äé' á‰ôü. ÐåñáéôÝñù _ AôïìéêÞ s-
äéïêôçóßá äéåãåßñåé ôÞí ƒñåîéí ðñüò Tñãáóßáí êáß
ðáñáãùãéêÞí äñ@óéí, Tí¨ _ êïéíïêôçìïóýíç êá-
ôáëÞãåé Aíáðïöåýêôùò åsò ôüí óöåôåñéóìüí ô™í
Aãáè™í, ô™í ðáñáãïìÝíùí äéÜ ôïˆ æÞëïõ ô™í Tñ-
ãáôéêùôÝñùí Aôüìùí. ‘Ç uóç êáôáíïìÞ ô™í A-
ãáè™í ìåôáîý ô™í Aíèñþðùí ï‰äáì™ò èÜ êáèß-
óôá ôïýôïõò å‰ôõ÷åóôÝñïõòÿ ‚ öèüíïò êáß _ äé-
÷üíïéá èÜ Tíåôåßíïíôï ïôù êáß èÜ äéÝóåéïí ôÜ
êïéíùíéêÜ èåìÝëéá.
ÐëÞí _ säéïêôçóßá äÝí äýíáôáé íÜ ðáñåì-
âÜëëåôáé ›ò Tìðüäéïí ôïˆ äéêáéþìáôïò ŠðÜñ-
îåùò ðáíôüò Aíèñþðïõ, ï‹ôå íÜ èÝôg Têðïäþí
ôÞí êïéíùíéêÞí äéêáéïóýíçí. ’ÉäßI _ ôñïöïäüôéò
ã\ ðáñå÷ùñÞèç Šðü ôïˆ Èåïˆ åsò ôïýò Aíèñþ-
ðïõò ðñüò Cíåôïí …ëùí äéáâßùóéíÿ ôü Tð' á‰ô\ò
äéêáßùìá ô\ò ‚ëüôçôïò åyíáé …èåí ïôùò åsðårí
öõóéêüí. ‘Ï êáèïñßæùí ôüí êýêëïí ô™í äéêáé-
ùìÜôùí Uíüò UêÜóôïõ íüìïò (lex) ðñÝðåé íÜ åy-
íáé ðñÜãìáôé äßêáéïò, äéüôé êÝëåõóìá ô\ò Añ-
÷\ò, ìÞ Aíôáðïêñéíüìåíïí åsò ôÞí säÝáí ô\ò äé-
êáéïóýíçò, äÝí äéêáéïˆôáé íÜ äéåêäéêj só÷ýí íü-
ìïõ. ’Áðüêôçóéò Aãáèïˆ êáôÜ ôñüðïí èßãïíôá
ôÞí äéêáéïóýíçí ðñïóöÝñåé uóùò åsò ôüí Aðï-
êô™íôá íïìÞí (possessio), ƒ÷é …ìùò êáß säéï-
êôçóßáí (dominium). ÔÞí AôïìéêÞí säéïêôçóß-
áí Tðéèõìår Tí Cëëáéò ëÝîåóéí ‚ Èùì@ò ï‰÷ß A-
ðåñéüñéóôïí, Aëë' TëáóôéêÞí, äéêáßáí, ÷ñéóôéá-
íéêÞí. ‘Ï säéïêôÞôçò äÝïí íÜ êÝêôçôáé ï‰÷ß ôü
jus fruendi, utendi et abutendi ô™í Ñùìáßùí,
AëëÜ ìüíïí ôü Šðü ôïˆ ðíåýìáôïò ô\ò êïéíù-
íéê\ò Aëëçëåããýçò Šðáãïñåõüìåíïí jus procu-
randi et dispensandi, œí Bðëïˆò TðéìåëçôÞò
êáß äéïéêçôÞò ô\ò ðåñéïõóßáò Tí íüìáôé ôïˆ äé-
êáéïðáñü÷ïõ Èåïˆ, Víáíôé ôïˆ ‚ðïßïõ, êáôÜ ôÞí
ñ\óéí ôïˆ ×ñõóïóôüìïõ, Šðï÷ñåïˆôáé åsò ëïãï-
äïóßáí. ‘Ç äéïßêçóéò ô™í Aãáè™í öåßëåé íÜ ãß-
íåôáé êáôÜ ôüí TðùöåëÝóôåñïí äéÜ ôÞí ‚ëüôç-
ôá ôñüðïí, ôïˆ säéïêôÞôïõ ðåñéïñéæïìÝíïõ Tí ôj
÷ñçóéìïðïéÞóåé ôïˆ Tê ô\ò äéïéêÞóåùò ðñïåñ-
÷ïìÝíïõ öÝëïõò. ²Áí äÝí äéêáéïˆôáé ôü Côïìïí
—ðëÞí Cí åŠñßóêåôáé åsò êáôÜóôáóéí AíÜã-
êçò— íÜ AðáéôÞóg ôÜ AãáèÜ ôïˆ Cëëïõ, äé-
êáéïˆôáé Tðß ôj âÜóåé ô™í íüìùí ô\ò ^èéê\ò
íÜ ðñÜîg ôïˆôï _ êïéíùíßá, Šðü ôÞí ìïñöÞí
ô\ò ðïëéôåßáò a ô\ò Têêëçóßáò, ìÝ÷ñéò …ìùò
›ñéóìÝíïõ âáèìïˆ.
‘Ç ÷ñéóôéáíéêÞ Aíôßëçøéò ðåñß säéïêôçóßáò

ÄÇÌÏÓÈÅÍÇÓ ÓÔÅÖÁÍÉÄÇÓ (1895-1975)
Tðáìöïôåñßæåé, ›ò âëÝðïìåí, ìåôáîý Aôïìéóìïˆ
êáß êïéíùíéóìïˆ. ’ÁðïóôñÝöåôáé ôÞí Aêáìøßáí
ô\ò óõíáöïˆò Aôïìéóôéê\ò ñùìáúê\ò AíôéëÞøå-
ùò, åsóäýåé Tëáöñüôåñïí a âáèýôåñïí êáôÜ ôÜò
ðåñéóôÜóåéò åsò ôÜ ðåäßá ô\ò êïéíùíéóôéê\ò êï-
óìïèåùñßáò, Aðïöåýãåé …ìùò íÜ Tîé÷èj ìÝ÷ñé
ô\ò ôñáõìáôéæïýóçò êáéñßùò ôÞí Aíèñùðßíçí
öýóéí êïéíïêôçìïóýíçò ô™í Aãáè™í. Æçôår íÜ
Aíåýñg ôÞí ÷ñõó\í ìÝóçí ‚äüí ìåôáîý ô™í säå-
ïëïãéê™í AíôéèÝóåùí êáß _ ðñïóðÜèåéá áôç
äéÞêåé Aðü ô\ò ðñþôçò Tìöáíßóåùò ôïˆ ÷ñé-
óôéáíéóìïˆ ìÝ÷ñé ô™í _ìåñ™í ìáò. Ðáñïäéêáß
êáß ìåìïíùìÝíáé Têôñïðáß äÝí Vëåéøáí âåâáßùò
Tí ô¨ ðáñåëèüíôé, ÷ùñßò …ìùò ôü ôïéïˆôïí íÜ
êëïíßóg ôÞí âáóéêÞí ãñáììÞí. ‘Ç èÝóéò áôç
ô\ò ÷ñéóôéáíéê\ò Têêëçóßáò Tðß Uíüò Tê ô™í
óçìáíôéêùôÝñùí êïéíùíéê™í ðñïâëçìÜôùí
ðñïóöÝñåé åsò á‰ôÞí ôÞí äõíáôüôçôá Bñìïíéê\ò
óõìâéþóåùò ìåè' ïtïõäÞðïôå ðñáãìáôïðïéçóß-
Ì Á
Å ÑÙ 133
É
ÁÖ
ìïõ êáß âéùóßìïõ êïéíùíéêïˆ ïsêïíïìéêïˆ êá-
èåóô™ôïò.
‘Ç säÝá ô\ò säéïêôçóßáò ›ò êïéíùíéêïˆ ëåé-
ôïõñãÞìáôïò äåóðüæåé Tðß ô™í _ìåñ™í ìáò êáß
Tí ôj TðéóôÞìg ô™í êïéíùíéê™í öáéíïìÝíùí.
‘Ç ðëçñåóôÝñá ›óáýôùò ðñïóáñìïãÞ ôçò åsò
ôÞí ïsêïíïìéêÞí æùÞí ô™í ëá™í Aðïôåëår ìÝ-
ëçìá …ëùí ô™í êõâåñíÞóåùí. ύôù äýíáôáé íÜ
êáõ÷çèj ‚ ÷ñéóôéáíéóìüò …ôé Aðïôåëår ôüí ðñù-
ôïðüñïí Tí ôj Tðéäéþîåé êáß ô\ò Tóùôåñéê\ò
êïéíùíéê\ò ãáëÞíçò êáß Bñìïíßáò. ²Áí ìÜëéóôá
_ êïéíùíéêÞ TðéóôÞìç êáß _ ðïëéôéêÞ Tíùôß-
æïíôï Tãêáéñüôåñïí ôÜ ÷ñéóôéáíéêÜ äéäÜãìáôá,
Cí _ säéïêôçóßá AðÝêôá Tíùñßôåñïí ÷ñéóôéáíé-
êüí ðåñéå÷üìåíïí, èÜ Aðåöåýãïíôï Aóöáë™ò
ðïëëáß Tê ô™í êïéíùíéêïðïëéôéê™í AêñïôÞôùí
ô\ò ôåëåõôáßáò ôåóóáñïêïíôáåôßáò êáß _ Aí-
èñùðüôçò èÜ TâÜäéæåí ‚ìáëþôåñïí ôüí äñüìïí
ô\ò ðñïüäïõ.
 Ì Á
Å ÑÙ
É
ÁÖ
Ðáíáãéþôçò Â. Äåñôéë\ò (1903-1971)
ÅsóáãùãéêÜ
‘Ï Ðáíáãéþôçò Äåñôéë\ò AíÞêåé óôÞ ãåíéÜ
ô™í ïsêïíïìïëüãùí ô\ò äåêáåôßáò ôïˆ '30, ït ‚-
ðïrïé ìåôÜ Aðü óðïõäÝò åuôå óôÞ Ãáëëßá åuôå óôÞ
Ãåñìáíßá êáôÝëáâáí êáôÜ ôüí Ìåóïðüëåìï èÝ-
óåéò Šöçãçô™í óôÜ UëëçíéêÜ ÁÅÉ1. ÐáñÜëëçëá,
AíÞêåé êáß óôÞ ãåíéÜ ô™í äçìïóéïíüìùí ðïý óôå-
ëÝ÷ùóáí ôü ‘Õðïõñãårï Ïsêïíïìéê™í êáß óôÞ óõ-
íÝ÷åéá TîåëÝãçóáí ðáíåðéóôçìéáêïß äéäÜóêáëïé.
ÓôÞí uäéá êáôçãïñßá AíÞêïõí ‚ ’ÁèáíÜóéïò
Óìðáñïýíçò (1892-1987) êáß ‚ ²Áããåëïò ’Áã-
ãåëüðïõëïò (1904-1995). ‘Ï Äåñôéë\ò, …ìùò,
ðáñïõóéÜæåé Xíá ðñüóèåôï ÷áñáêôçñéóôéêü ãíþ-
ñéóìá: ‘Ùò ôáêôéêüò êáèçãçôÞò ô\ò Äçìïóßáò
Ïsêïíïìéê\ò êáß Äçìïóéïíïìéê\ò Íïìïèåóßáò
óôü ÐáíåðéóôÞìéï Èåóóáëïíßêçò äßäáîå ‘Éóôïñßá
ôïˆ Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ, …ðïõ äçìïóßåõóå êáß Tí-
äéáöÝñïõóåò tóôïñéêïïéêïíïìéêÝò ìåëÝôåò.
ÂéïãñáöéêÜ óôïé÷årá
‘Ï Ðáíáãéþôçò Âáóéëåßïõ Äåñôéë\ò ãåííÞ-
èçêå ôü 1903 óôÞí ÍåÜðïëç Ëáêùíßáò. ‘Ïëï-
êëÞñùóå ôßò Tãêýêëéåò óðïõäÝò ôïõ óôÞí ’ÁèÞ-
íá êáß óôÞ óõíÝ÷åéá TíåãñÜöç óôÞí ’ÁíùôÜôç
Ó÷ïëÞ Ïsêïíïìéê™í êáß ’Åìðïñéê™í ’Åðé-
óôçì™í, …ðïõ Vëáâå ôü ðôõ÷ßï ôïõ ôü 1924, Tí™
ôü 1923 Aðåöïßôçóáí ït ðñ™ôïé ðôõ÷éïˆ÷ïé ô\ò
ÁÓÏÅÅ, AíÜìåóá óôïýò ‚ðïßïõò eôáí êáß ‚ ’Á-
èáíÜóéïò Óìðáñïýíçò, ‚ ‚ðïrïò ôü 1928 Aíáãï-
ñåýèçêå ÄéäÜêôïñáò ô™í Ïsêïíïìéê™í êáß ’Åì-
ðïñéê™í ’Åðéóôçì™í2. ‘ÕðçñÝôçóå óôÞ óõíÝ÷åéá
‚ Äåñôéë\ò óôü ‘Õðïõñãårï Ïsêïíïìéê™í, Aðü ôü
‚ðïrï Vôõ÷å Têðáéäåõôéê\ò Aäåßáò êáß ìåôÝâç
óôÞ Ãáëëßá, …ðïõ Aíáãïñåýèçêå äéäÜêôïñáò ô™í
Ðïëéôéê™í êáß Ïsêïíïìéê™í ’Åðéóôçì™í ôïˆ
Ðáíåðéóôçìßïõ ô™í Ðáñéóßùí ìÝ Tíáßóéìï äéáôñé-
âÞ La reconstruction financière de la Grèce et
la S.d. Nations, Ðñüëïãïò Nogaro, Paris 1929.
ÌÝ ôÞí TðéóôñïöÞ ôïõ óôÞ ÷þñá ìáò TîåëÝ-
ãç ‘ÕöçãçôÞò ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ Ðáíå-
ðéóôçìßïõ ’Áèçí™í óôÞí ´Åäñá ô\ò Äçìïóßáò
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 134-139
×ñ\óôïò Ìðáëüãëïõ
Ïsêïíïìßáò, ôÞí ‚ðïßá êáôår÷å Aðü ôü 1906 ‚
’ÁíäñÝáò Ì. ’ÁíäñåÜäçò. ÓôÞ óõíÝ÷åéá TîåëÝãç
’Åðéêïõñéêüò ÊáèçãçôÞò ô\ò säßáò Ó÷ïë\ò êáß
ôü 1944 TîåëÝãç Ôáêôéêüò ÊáèçãçôÞò ô\ò Äç-
ìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò êáß Äçìïóéïíïìéê\ò Íïìï-
èåóßáò ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò ôïˆ ’Áñéóôïôåëåßïõ
Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò, …ðïõ äßäáîå ìÝ÷ñé
ôüí èÜíáôü ôïõ ôü 1971. ÄéåôÝëåóå ÊïóìÞôï-
ñáò ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò êáß Óõãêëçôéêüò ôïˆ
Ðáíåðéóôçìßïõ.
‘Ç Têôüò Ðáíåðéóôçìßïõ äñÜóç ôïõ Šð\ñîå
ðïëõó÷éäÞò. ×ñçìÜôéóå ìÝëïò ô™í Äéïéêçôéê™í
Óõìâïõëßùí ôïˆ ÉÊÁ, ôïˆ ÔÓÁÕ êáß ôïˆ Ôá-
ìåßïõ Íïìéê™í. ÌÝ ôü óõããñáöéêü ôïõ Vñãï ðñï-
Þãáãå èÝìáôá öïñïëïãéê\ò äéêáéïóýíçò, äçìïóß-
ïõ ÷ñÝïõò, ðñïûðïëïãéóìïˆ êáß ôïðéê\ò á‰ôïäéïé-
êÞóåùò. Ïs TêèÝóåéò ôïõ óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôÞ äçìï-
óéïíïìéêÞ ðëåõñÜ ôïˆ ðñïâëÞìáôïò ô\ò á‰ôïäéïé-
êÞóåùò Aðïêôïˆí êáß óÞìåñá Aêüìá Tðéêáéñü-
ôçôá.
ÔéìÞèçêå ìÝ ðë\èïò ðáñáóÞìùí ôüóï óôÞí
‘ÅëëÜäá, …óï êáß óôÞ Ãáëëßá. ’Éäéáßôåñá öåß-
ëïõìå íÜ TðéóçìÜíïõìå ôÞ âñÜâåõóÞ ôïõ Aðü ôÞí
’Áêáäçìßá ’Áèçí™í ãéÜ ôÞí Tñãáóßá ôïõ ìÝ ôßô-
ëï Ôü Äçìüóéïí ×ñÝïò ô\ò ‘ÅëëÜäïò êáß ôñüðïé
äéáêáíïíéóìïˆ ôïõ (Èåóóáëïíßêç 1960). ‘Ï Äåñ-
ôéë\ò âñáâåýèçêå óôÞí ÐáíçãõñéêÞ Óõíåäñßá
ô\ò 29çò Äåêåìâñßïõ 1938, Tí™ óôü óêåðôéêü
ô\ò âñáâåýóåùò AíáöÝñåôáé …ôé ‚ Ðáíáãéþôçò
Äåñôéë\ò «äéÜ ô\ò Šðïâëçèåßóçò ìåëÝôçò á‰ôïˆ
ï‰÷ß ìüíïí Aíáëõôéê™ò AëëÜ êáß óõíèåôéê™ò T-
îÞôáóå ôÜ äéÜöïñá TóùôåñéêÜ ôå êáß TîùôåñéêÜ
äçìüóéá äÜíåéá êáß ðáñÝ÷åé óáö\ åsêüíá ôïˆ …-
ëïõ äçìïóßïõ ÷ñÝïõò ô\ò ‘ÅëëÜäïò, ðñüò äÝ ôïý-
ôïéò TêèÝôåé ðñùôïôýðïõò óêÝøåéò ðåñß ô\ò ‚ñé-
óôéê\ò á‰ôïˆ äéáññõèìßóåùò, Aðïññåïýóáò Tê
ìáêñ@ò Aó÷ïëßáò ðåñß ôü ðñüâëçìá»3.
Ôü tóôïñéêïïéêïíïìéêü ôïõ Vñãï
‘Ï Ðáíáãéþôçò Äåñôéë\ò äéÝðñåøå êáß äéá-
êñßèçêå ›ò ÊáèçãçôÞò ô\ò Äçìïóßáò Ïsêïíïìß-
áò êáß Äçìïóéïíïìéê\ò Íïìïèåóßáò. ÔÜ óõã-

ÐÁÍÁÃÉÙÔÇÓ Â. ÄÅÑÔÉËÇÓ (1903-1971)
ãñÜììáôÜ ôïõ4 äéáêñßíïíôáé ãéÜ ôüí ðëïˆôï ô™í
ðáñå÷ïìÝíùí ãíþóåùí êáß ðëçñïöïñé™í ðïý
ìðïñår íÜ Añõóèår ‚ Aíáãíþóôçò êáß Aðïôåëïˆí
ìéÜ èåìåëéáêÞ ðáñáêáôáèÞêç ãéÜ ôÞí UëëçíéêÞ
âéâëéïãñáößá ô\ò Äçìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò ìÝ÷ñé
óÞìåñá.
‘Ùò ìáèçôÞò ôïˆ ’ÁíäñåÜäç —ôüí ‚ðïrï óõ-
÷íÜ AíÝöåñå5 êáß äÝí ðáñÝëåéðå íÜ Šðïãñáììßæåé
ôÞ óõìâïëÞ ôïõ óôÞí ðñïáãùãÞ ô\ò Äçìïóßáò
Ïsêïíïìéê\ò óôüí ôüðï ìáò—, ÷ñçóéìïðïéår t-
óôïñéêü Šëéêü êáôÜ ôÞí TîÝôáóç ô™í äçìïóéïíï-
ìéê™í èåìÜôùí. ²Åôóé, óôü Vñãï ôïõ «Ðåñß ôïˆ
Äçìïóßïõ ×ñÝïõò ô\ò ‘ÅëëÜäïò»7, ðñïâáßíåé óÝ
ìßá óýíôïìç tóôïñéêÞ AíáäñïìÞ ôïˆ Äçìïóßïõ
×ñÝïõò, äéáêñßíïíôáò ôÝóóåñéò ðåñéüäïõò êáß A-
íáëýïíôáò ôÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá êáèå-
ìé@ò8. Ôü Cñèñï á‰ôü Šð\ñîå ôü ðñüðëáóìá ãéÜ
ôÞí ìåôáãåíÝóôåñç, TêôåíÝóôåñç Tñãáóßá ôïõ ìÝ
ôßôëï Ôü Äçìüóéïí ×ñÝïò ô\ò ‘ÅëëÜäïò êáß A-
ðüøåéò ðåñß ôïˆ äéáêáíïíéóìïˆ ôïõ (1960). Óôü
Vñãï á‰ôü, ðñïâáßíåé óÝ ìßá ðáñüìïéá ðåñéëçðôé-
êÞ Tðéóêüðçóç ô\ò tóôïñéê\ò Tîåëßîåùò ôïˆ Äç-
ìïóßïõ ×ñÝïõò Aðü ôÞí Víáñîç ôïˆ ’Áã™íïò ôïˆ
1821 ìÝ÷ñé ô\ò TíÜñîåùò ôïˆ Â´ Ðáãêïóìßïõ
ÐïëÝìïõ9.
‘Ùò ÊáèçãçôÞò ô\ò Äçìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò
êáß Äçìïóéïíïìéê\ò Íïìïèåóßáò ôïˆ ’Áñéóôïôå-
ëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò èÜ äéäÜîåé,
ðáñÜëëçëá, ìÝ ôü ìÜèçìá á‰ôü êáß ‘Éóôïñßá ôïˆ
Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ Aðü ôü Aêáäçìáúêü Vôïò
1950-51. ÈÜ ðñïâår óÝ Vêäïóç ô™í ðáñáäüóå-
þí ôïõ êáô' TðáíÜëçøç ìÝ óõíå÷årò âåëôéþóåéò
êáß óõìðëçñþóåéò.
Ït Ðáñáäüóåéò ‘Éóôïñßáò Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ
(1966)10 êõêëïöïñïˆí ìåôÜ ôÞí ‘Éóôïñßá ôïˆ Ïs-
êïíïìéêïˆ Âßïõ (1943) ôïˆ Ä. ÊáëéôóïõíÜêé êáß
ôü äßôïìï óýããñáììá ‘Éóôïñßá Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ
(1955-59) ôïˆ Á.Ä. Óßäåñé. ÄéáöÝñåé Aðü ôÜ
ðñïãåíÝóôåñá óõããñÜììáôá, êáß êõñßùò ôïˆ Óß-
äåñé, óôü ãåãïíüò …ôé êáëýðôåé ìßá ðåñßïäï Aðü
ôÞí ’Áñ÷áéüôçôá ìÝ÷ñé ôÞ ÌåôáðïëåìéêÞ Ðåñß-
ïäï, åyíáé …ìùò óáö™ò ðåñéëçðôéêüò óÝ ó÷Ýóç ìÝ
ôü ëåðôïìåñÝóôåñï óýããñáììá ôïˆ Óßäåñé.
‘Ï Äåñôéë\ò, ìåôÜ Aðü ìéÜ ðåñéëçðôéêÞ A-
íáöïñÜ óôÞ óçìáóßá êáß ÷ñçóéìüôçôá ô\ò Ïsêï-
íïìéê\ò ‘Éóôïñßáò11 êáß óôïýò ðáñÜãïíôåò ðïý T-
ðçñåÜæïõí ôÞ äéáìüñöùóç ô\ò ïsêïíïìßáò12, A-
íáãíùñßæåé ôÞ óõìâïëÞ ô\ò Ãåñìáíéê\ò ‘Éóôï-
ñéê\ò Ó÷ïë\ò óôÞ ìåëÝôç êáß óðïõäÞ ô\ò Ïsêï-
íïìéê\ò ‘Éóôïñßáò. ÓôÞ óõíÝ÷åéá TîåôÜæåé Aíáëõ-
ôéêÜ ôßò èåùñßåò ô™í óôáäßùí ïsêïíïìéê\ò Tîåëß-
îåùò, …ðùò äéáôõðþèçêáí Aðü ôïýò ‚ðáäïýò ô\ò
Ì Á
Å ÑÙ 135
É
ÁÖ
‘Éóôïñéê\ò Ó÷ïë\ò Ê.Bücher êáß Â. Çilde-
brand.13 ÄÝí ëçóìïíår í' Aíáöåñèår óôÞ èåùñßá
ôïˆ ’Áìåñéêáíïˆ ïsêïíïìïëüãïõ W.W. Rostow14,
ït Aðüøåéò ôïˆ ‚ðïßïõ óõæçôÞèçêáí å‰ñýôáôá ìå-
ôáîý ô™í ïsêïíïìïëüãùí êáôÜ ôßò äåêáåôßåò ôïˆ
'60 êáß '7015. ÌåôÜ Aðü ìßá êñéôéêÞ AíôéðáñÜ-
èåóç óôßò èåùñßåò ðïý äéåôõðþèçóáí16, ‚ Äåñ-
ôéë\ò êñßíåé …ôé ‚ Aðïöáóéóôéêüò êáß ðñïóäéïñé-
óôéêüò ðáñÜãïíôáò ãéÜ ôÞ ìåëÝôç ô™í ïsêïíï-
ìé™í åyíáé ‚ ÷™ñïò óôüí ‚ðïrï äéáìïñöþèçêáí ït
ïsêïíïìßåò êáß äéáôõðþèçêáí ït ïsêïíïìéêÝò äï-
îáóßåò17. ÌÝ ôüí ôñüðï á‰ôü Aíáäåéêíýåôáé _ ’Á-
íáôïëéêÞ Ìåóüãåéïò, …ðïõ äéáêñßíïíôáé äýï êý-
êëïé a öÜóåéò ô\ò ïsêïíïìßáò. Óôüí á´ êýêëï Š-
ðÜãïíôáé ït ëáïß ô\ò ÌÝóçò ’Áíáôïë\ò êáß Â.
’Áöñéê\ò, Ásãýðôéïé, Âáâõëþíéïé, ’Áóóýñéïé,
Öïßíéêåò êáß ‘Åâñárïé, Ì\äïé êáß ÐÝñóåò18. ‘Ï
â´ êýêëïò a öÜóç ô\ò ïsêïíïìßáò ðåñéëáìâÜíåé
ôïýò ’Áñ÷áúêïýò ×ñüíïõò, ôÞí ÊëáóóéêÞ ’Åðï-
÷Þ, ôÞí ‘ÅëëçíéóôéêÞ ’Åðï÷Þ, ôÞ Ñþìç êáß ôü
ÂõæÜíôéï19.
ÊáôÜ ôüí Ìåóáßùíá Aíáäåéêíýïíôáé ït ðü-
ëåéò ô\ò Â. ’Éôáëßáò, ït ‚ðïråò èÜ ðáßîïõí óç-
ìáíôéêü ñüëï óôÞí ’ÁíáãÝííçóç. Ït Aíáêáëýøåéò
êáß _ TìöÜíéóç ôïˆ äüãìáôïò ô\ò Tìðïñïêñáôß-
áò èÜ Aíáäåßîïõí ›ò ïsêïíïìéêÝò äõíÜìåéò ôÞí
’Áããëßá êáß Ãáëëßá, ‚ðüôå _ ïsêïíïìßá ìåôáôï-
ðßæåôáé ðñüò ôÞ Âüñåéá ÈÜëáóóá êáß óôßò AêôÝò
ôïˆ ’Áôëáíôéêïˆ. ‘Ï Äåñôéë\ò äÝí èÜ ëçóìïíÞ-
óåé í' Aíáöåñèår êáß óôÞí AíÜäåéîç ô\ò ’Áìå-
ñéê\ò, êõñßùò ìåôÜ ôüí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï,
Tí™ èÜ Šðïãñáììßóåé êáß ôßò ìåôáðïëåìéêÝò Tîå-
ëßîåéò ðïý èÜ ‚äçãÞóïõí óôüí Øõ÷ñü Ðüëåìï.
Ït «Ðáñáäüóåéò» äÝí öéëïäïîïˆí íÜ ÷áñá-
êôçñéóèïˆí ›ò óýããñáììá ðïý ãñÜöôçêå ìÝ
ðëçñüôçôá. ²Áëëùóôå äÝí eôáí êáß á‰ôüò ‚ óôü-
÷ïò ôïˆ óõããñáöÝá. ÐáñÝ÷ïõí ìüíï Xíá äéÜãñáì-
ìá Tîåëßîåùò ô\ò ïsêïíïìßáò ìÝ êñéôÞñéï ôüí ÷™-
ñï.
‘Ç óõìâïëÞ ôïˆ Äåñôéë\ óôÞí ÏsêïíïìéêÞ
‘Éóôïñßá Aíáãíùñßæåôáé ìÝ ôßò äéåñåõíçôéêÝò Tñ-
ãáóßåò ðïý äçìïóßåõå ó÷åôéêÜ ìÝ ôÜ ÏsêïíïìéêÜ
ôïˆ ’Áã™íïò. Åsäéêüôåñá, äçìïóßåõóå ìßá ìéêñÞ
ðñáãìáôåßá ìÝ ôßôëï Ït ðüñïé ôïˆ ’Áã™íïò20, êáß
TêôåíÝóôåñá ðñáãìáôåýèçêå ôÜ Äçìüóéá Ïsêï-
íïìéêÜ ô\ò ’ÅðáíáóôÜóåùò óÝ Têôåí\ ìåëÝôç
ôïõ ìÝ ôßôëï ÓõìâïëÞ åsò ôÞí äçìïóéïíïìéêÞí t-
óôïñßáí ôïˆ ’Áã™íïò ôïˆ 182121.
‘Ï Äåñôéë\ò óõíå÷ßæåé ï‰óéáóôéêÜ ôü Vñãï
ôïˆ äáóêÜëïõ ôïõ ’Á.Ì. ’ÁíäñåÜäç —‚ ‚ðïrïò
äçìïóßåõóå ó÷åôéêÞ äéåñåõíçôéêÞ Tñãáóßᗠ22
êáß Aðïäßäåé säéáßôåñç óçìáóßá óôÞ óðïõäÞ ô\ò
 Ì Á
136 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ïsêïíïìéê\ò tóôïñßáò, säéáßôåñá ìé@ò ðåñéüäïõ êá-
èïñéóôéê\ò ãéÜ ôÞí TîÝëéîç êáß AíÝëéîç ôïˆ ‘Åë-
ëçíéóìïˆ23. ÌåôÜ Aðü ìßá óýíôïìç AíáöïñÜ
óôÞí ïsêïíïìßá ô\ò ‘ÅëëÜäïò êáôÜ ôÞí ðåñßïäï
ô\ò Ôïõñêïêñáôßáò24, äéåñåõí@ êáôÜ ôñüðï Tîï-
íõ÷éóôéêü êáß ëåðôïìåñ\ ôÞí ïsêïíïìßá ôïˆ Uë-
ëáäéêïˆ ÷þñïõ êáôÜ ôÞí ðåñßïäï ô\ò ’Åðáíá-
óôÜóåùò: ït ðñïûðïëïãéóìïß êáôÜ ôÞí ðåñßïäï
ôïˆ ’Áã™íïò25 ìÝ säéáßôåñç Vìöáóç óôßò äçìï-
óéïíïìéêÝò äéáôÜîåéò ô™í ÓõíôáãìÜôùí26, óýã-
êñéóç ôïˆ øïõò ô™í Tóüäùí ìÝ ôü Aíôßóôïé÷ï
ô™í äáðáí™í27, ‚ ðñïûðïëïãéóìüò êáß _ êáôÜ-
óôáóç ô™í Äçìïóßùí Ïsêïíïìéê™í êáôÜ ôÞí ðå-
ñßïäï ’Éáíïõáñßïõ 1828 (Cöéîç ôïˆ Êáðïäßóôñéá
›ò ÊõâåñíÞôç óôÞí ‘ÅëëÜäá) Xùò ôÞí 30 ’Á-
ðñéëßïõ 182928, ôü öïñïëïãéêü óýóôçìá ô\ò T-
ðáíáóôáôçìÝíçò ‘ÅëëÜäïò29, ït ðçãÝò ðñïóüäùí
åuôå Aðü öïñïëïãßá åuôå Aðü äÜíåéá30 êáß Uêïýóé-
åò åsóöïñÝò ‘ÅëëÞíùí êáß öéëåëëÞíùí31. ÓÝ ìßá
ðïëåìéêÞ ðåñßïäï óçìáíôéêÞ ðçãÞ Tóüäùí åyíáé
ôÜ ëýôñá êáß ït ëåråò ôïˆ ðïëÝìïõ32. ÐáñÜëëç-
ëá, äÝí ëçóìïíårôáé êáß _ AíáöïñÜ óôü íüìéóìá
êáôÜ ôÞí ðåñßïäï ôïˆ ’Áã™íïò êáß óôßò ðñïóðÜ-
èåéåò íïìéóìáôïêïðßáò êáôÜ ôÞí ’ÅðáíÜóôáóç33.
ÔÝëïò, TíäéáöÝñïí ðñïîåíår êáß _ TêôåíÞò Aíáöï-
ñÜ ôïõ óôßò ðñïóðÜèåéåò ðïý êáôÝëáâáí ït ´Åë-
ëçíåò ãéÜ ôÞ óõãêñüôçóç ôáêôéêïˆ óôñáôïˆ êáß
ït Aãùíéþäåéò ðñïóðÜèåéÝò ôïõò ãéÜ ôÞ óýíôáîç
íáõôéêïˆ ðñïãñÜììáôïò34.
ÔåëéêÝò ðáñáôçñÞóåéò
‘Ï Ðáíáãéþôçò Äåñôéë\ò ðáñïõóßáóå Xíá
óçìáíôéêü êáß óõóôçìáôéêü Vñãï Äçìïóßáò Ïs-
êïíïìéê\ò ðïý ôü ÷áñáêôçñßæåé _ ðïëõìÝñåéá, _
å‰ñõìÜèåéá êáß _ ðñùôïôõðßá. ÌÝ âáóéêü Cîïíá
ôÞ Äçìïóßá ÏsêïíïìéêÞ Aó÷ïëÞèçêå êáß ìÝ ôÞ
ÄçìïóéïíïìéêÞ ‘Éóôïñßá óõíå÷ßæïíôáò ôü Vñãï
ôïˆ äáóêÜëïõ ôïõ ’ÁíäñÝá Ì. ’ÁíäñåÜäç.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ’ÁíÜìåóá óôÜ íüìáôá ðïý îå÷ùñßæïõí åyíáé ït Ó.
’Áãáðçôßäçò (+1997), ÄéäÜêôïñáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ
Ðáñéóßùí (1935), Añãüôåñá ÊáèçãçôÞò óôÞí ’ÁíùôÜôç
Âéïìç÷áíéêÞ Ó÷ïëÞ Ðåéñáé™ò êáß óôü ’Åèíéêü Ìåôóüâéï
Ðïëõôå÷íårï, ‚ Â. Âïãéáôæ\ò, ÄéäÜêôïñáò ôïˆ Ðáíåðé-
óôçìßïõ ÌïíÜ÷ïõ (1938), óôÞ óõíÝ÷åéá ÊáèçãçôÞò ô\ò
’ÁíùôÜôçò Âéïìç÷áíéê\ò Èåóóáëïíßêçò, ‚ Ä. ÄåëéâÜíçò
(1909-1997), ÄéäÜêôïñáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ Ðáñéóßùí
(1935) êáß Añãüôåñá ÊáèçãçôÞò óôü ’ÁñéóôïôÝëåéï Ðá-
íåðéóôÞìéï Èåóóáëïíßêçò, ‚ ’É. Ðáñáóêåõüðïõëïò, ÄéäÜ-
êôïñáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’ÉÝíáò (1929) êáß Añãüôåñá
ÊáèçãçôÞò óôÞí ÐÜíôåéï ’ÁíùôÜôç Ó÷ïëÞ Ðïëéôéê™í
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
’Åðéóôçì™í, ‚ É. Ðßíôïò (+1981), ÄéäÜêôïñáò ôïˆ Ðá-
íåðéóôçìßïõ ÌïíÜ÷ïõ (1934) êáß Añãüôåñá ÊáèçãçôÞò
óôÞí ÐÜíôåéï, ‚ Äçì. ÓÜíôçò (1892-1966), ÄéäÜêôï-
ñáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ Âåñïëßíïõ (1924), ÊáèçãçôÞò
ô\ò Íïìéê\ò Ó÷ïë\ò Èåóóáëïíßêçò êáß ‚ Í. Öùôé@ò
(+1987), ÄéäÜêôïñáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊáéíéîâÝñãçò
(1927), ÊáèçãçôÞò ô\ò ÁÓÏÅÅ (1938-1955) êáß ôïˆ
American University of Washington D.C. Ðñâ. Ì. Øá-
ëéäüðïõëïõ, ÐïëéôéêÞ Ïsêïíïìßá êáß..., ….ð., ó. 186, Ðß-
íáêáò 1.
2. Tü uäéï Vôïò Aíáãïñåýèçêå äéäÜêôïñáò êáß ‚ ²Áããå-
ëïò È. ’Áããåëüðïõëïò. ÅsóçãçôÞò êáß ô™í äýï, ôïˆ
Óìðáñïýíç êáß ôïˆ ’Áããåëüðïõëïõ, eôáí ‚ Ä. Êáëéôóïõ-
íÜêéò (1888-1982), ‚ ‚ðïrïò óÝ ìåãÜëï âáèìü óõíåôÝëå-
óå óôÞí ðñïáãùãÞ ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’ÅðéóôÞìçò óôÞ ÷þ-
ñá ìáò, åuôå ›ò åsóçãçôÞò äéäáêôïñéê™í äéáôñéâ™í êáß ìÝ-
ëïò Têëåêôïñéê™í Tðéôñïð™í åuôå ›ò Têäüôçò ôïˆ ðåñéï-
äéêïˆ «’Áñ÷årïí Ïsêïíïìéê™í êáß Êïéíùíéê™í ’Åðé-
óôçì™í» (1921-1971).
3. ÐñáêôéêÜ ’Áêáäçìßáò ’Áèçí™í 13 (1938) 805.
4. Ð. Â. Äåñôéë\, Óýóôçìá Äçìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò,
2 ôüìïé, Èåóóáëïíßêç 1944-47. ’Éäßïõ, ’Åã÷åéñßäéïí Äç-
ìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò, ôåý÷ç 4, ’Áè\íáé-Èåóóáëïíßêç: ’Á-
öïß ÓÜêêïõëá, 1966-1968, 1016 óó.
5. ‘Ï Äåñôéë\ò èÜ TêöùíÞóåé ôüí ó÷åôéêü TðéêÞäåéï
Tê ìÝñïõò ô™í ìáèçô™í êáß óõíåñãáô™í ôïˆ ’ÁíäñåÜäç.
Âë. Ð.Â. Äåñôéë\, «’Áðï÷áéñåôéóìüò êáôÜ ôÞí êçäåßáí
ôïˆ ’Á.Ì. ’ÁíäñåÜäïõ», «’Åñãáóßá», Vô. ÓÔ´, ô÷. 284 (9
’Éïõíßïõ 1935), ó. 708. ’ÁíáëõôéêÞ ðáñïõóßáóç ôïˆ Vñ-
ãïõ ôïˆ äáóêÜëïõ ôïõ èÜ ðñáãìáôïðïéÞóåé Añãüôåñá, ›ò
Ôáêôéêüò ÊáèçãçôÞò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò.
Ðñâë. Ð.Â. Äåñôéë\, Ëüãïò ’Åðéìíçìüóõíïò Têöùíçèåßò
åsò ôü ’Åðéóôçìïíéêüí Ìíçìüóõíïí ’ÁíäñÝïõ Ì. ’ÁíäñåÜ-
äïõ, Ó÷ïëÞ Íïìéê™í êáß Ïsêïíïìéê™í ’Åðéóôçì™í ’Áñé-
óôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò 1946, 37 óó. ‘Ï
Äåñôéë\ò ðñïâáßíåé óÝ ìßá AíÜëõóç ô™í ôñé™í óçìáíôéêü-
ôåñùí tóôïñéêïïéêïíïìéê™í Vñãùí ôïˆ ’ÁíäñåÜäç, ô\ò ‘É-
óôïñßáò ô\ò ÔñáðÝæçò ô\ò ’Áããëßáò (1904), ô\ò ‘Åðôá-
íçóéáê\ò Äçìïóßáò Ïsêïíïìßáò êáôÜ ôÞí Âåíåôïêñáôßáí
(1914) êáß ô\ò ‘Éóôïñßáò ô\ò ‘Åëëçíéê\ò Äçìïóßáò Ïs-
êïíïìßáò (1918, 1928-30).
6. Ðñâ. Ð.Â. Äåñôéë\, «Ðñüëïãïò», óôü Vñãï Emm.
Morselli, Ðñ™ôá óôïé÷årá Äçìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò, ìôö.
×ñ. Ëõìðåñïðïýëïõ, ’Áè\íáé: ÐáðáæÞóçò 1959, óó. 3-
16, Tä™ óó. 6-7.
7. Ð.Â. Äåñôéë\, «Ðåñß ôïˆ Äçìïóßïõ ×ñÝïõò ô\ò
‘ÅëëÜäïò», «’Áñ÷årïí Ïsêïíïìéê™í êáß Êïéíùíéê™í ’Åðé-
óôçì™í» 22 (1942) 3-31.
8. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 5-8.
9. Ð.Â. Äåñôéë\, Ôü Äçìüóéïí ×ñÝïò ô\ò ‘ÅëëÜäïò
êáß Aðüøåéò ðåñß ôïˆ äéáêáíïíéóìïˆ á‰ôïˆ, ’Áè\íáé-Èåó-
óáëïíßêç: ’Áöïß ÓÜêêïõëá, 1960, óó. 18-31. Ðñâë. êáß
säßïõ, ’Åã÷åéñßäéïí Äçìïóßáò Ïsêïíïìéê\ò, ô÷. ´., ….ð.,
óó. 34-53.
10. Ð.Â. Äåñôéë\, Ðáñáäüóåéò ‘Éóôïñßáò Ïsêïíïìéêïˆ
Âßïõ, Å´ Vêäïóéò óõðëçñùèåróá êáß âåëôéùèåróá, Èåóóá-
ëïíßêç-’Áè\íáé: ’Áöïß ÓÜêêïõëá, 1966, Vêäïóç óôÞí ‚-
ðïßá êáß Aíáöåñüìáóèå.
11. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 9-15.
12. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 31-47.
13. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 47-50.
14. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 50-60.

ÐÁÍÁÃÉÙÔÇÓ Â. ÄÅÑÔÉËÇÓ (1903-1971)
15. ÔÞ èåùñßá ôïõ ðåñß ô™í ïsêïíïìéê™í óôáäßùí A-
íáðôýîåùò äéáôýðùóå ‚ Rostow óôü âéâëßï ôïõ The Stages
of Economic Growth, New York 1960. ÓõíïðôéêÞ ðåñß-
ëçøç ô\ò èåùñßáò ôïˆ Rostow äçìïóéåýèçêå Aðü ôüí Ã.
Ëïõêüðïõëï, óôÞ ÍÝá Ïsêïíïìßá 1963, óåë. 859 ê.Uî.
Ðñâ. ’Á.È. ’Áããåëïðïýëïõ, ÏsêïíïìéêÞ ’ÁíÜðôõîç. Èå-
ùñßá êáß ÐïëéôéêÞ, ’ÁèÞíá: Ðéôóéëüò, 1989, óó. 72-77.
16. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., ó. 66-67.
17. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 68-70.
18. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 75-96.
19. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 97-151.
20. Ð.Â. Äåñôéë\, «Ït ðüñïé ôïˆ ’Áã™íïò», ðåñéïä.
«Ãíþóåéò», ÌÜñôéïò 1958.
21. Ð.Â. Äåñôéë\, «ÓõìâïëÞ åsò ôÞí äçìïóéïíïìéêÞí
tóôïñßáí ôïˆ ’Áã™íïò ôïˆ 1821», «’ÅðéóôçìïíéêÞ ’Åðå-
ôçñßò ’ÁíùôÜôçò Âéïìç÷áíéê\ò Ó÷ïë\ò Èåóóáëïíßêçò» 3
(1970-71) 75-215.
22. A.M. Andréadès, «L' administration financière
de la Grèce sous la domination turque», «Revue des
Études Grecques» XXIII (Mars-Juin 1910), No 102 [=
Á.Ì. ’ÁíäñåÜäïõ, ²Åñãá, Têäéäüìåíá Šðü ô\ò Íïìéê\ò
Êåßìåíá ôïˆ Ð. Äåñôéë\
Ï Ð.Â. Äåñôéë\ò óôü óýããñáììÜ ôïõ Ðáñáäüóåéò ‘Éóôïñßáò Ïsêïíïìéêïˆ Âßïõ (Èåó-
óáëïíßêç 1966)5 Tîéóôïñår óôü ÉÉ êåöÜëáéï ôü ðåñéå÷üìåíï êáß ôÞ óçìáóßá ô\ò ‘É-
óôïñßáò ô\ò Ïsêïíïìßáò. ’Éäéáßôåñï TíäéáöÝñïí TíÝ÷ïõí …óá ‚ uäéïò AíáöÝñåé ãéÜ ôßò äõ-
ó÷Ýñåéåò óôÞí Vñåõíá ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ‘Éóôïñßáò.
ËáìâÜíåôáé Aðü ôßò óó. 26-29 ôïˆ óõããñÜììáôüò ôïõ:
«‘Ç ãí™óéò ô\ò Tîåëßîåùò êáß ô\ò tóôïñßáò
ô\ò ïsêïíïìßáò ô™í ëá™í êáß ô\ò äéáìïñöþóåùò
á‰ô\ò Aêüìç êáß êáôÜ ðåñéï÷Üò äÝí åyíáé å‰÷å-
ñÝò Vñãïí. Ðëåróôáé äõó÷Ýñåéáé ðñïâÜëëïíôáé åsò
ôÞí ðáñáêïëïýèçóéí ô\ò äéáäñïì\ò ô\ò ïsêïíï-
ìßáò ô™í ëá™í êáß èåóì™í, ïwôéíåò óõãêñïôïˆí
á‰ôÞí.
ÐñÜãìáôé ðñ™ôïí _ Vëëåéøéò Tðáñê™í êáß
Aíôéêåéìåíéê™í óôïé÷åßùí êáß ðçã™í, säßùò Tí
ó÷Ýóåé ìÝ ôÞí ïsêïíïìßáí ôïˆ ðáñåëèüíôïò êáß äÞ
ôïˆ AðùôÝñïõ ðáñåëèüíôïò, Aðïôåëår óïâáñüí
Tìðüäéïí åsò ôÞí Vñåõíáí ô\ò ïsêïíïìßáò ô™í
ëá™í. ωäÝ åyíáé ñèüí íÜ Tðéæçôj ‚ TñåõíçôÞò,
…ðùò Uñìçíåýóg Aðü ïsêïíïìéê\ò Aðüøåùò ãíù-
óôÜ êïéíùíéêÜ a ðïëéôéêÜ ãåãïíüôá ôïˆ AðùôÝ-
ñïõ ðáñåëèüíôïò, ëáìâÜíùí Šð' ƒøéí ôÜò aäç
êñáôïýóáò AíôéëÞøåéò, äïîáóßáò êáß èåùñßáò,
äéüôé ôÜ ãåãïíüôá säßùò ôïˆ AðùôÝñïõ ðáñåëèüí-
ôïò Tîåëß÷èçóáí Tíôüò Uíüò ðåñéâÜëëïíôïò säå™í
êáß AíôéëÞøåùí, áwôéíåò êáôÜ ðïëý äéáöÝñïõí
ô™í óõã÷ñüíùí AíôéëÞøåùí. ’ÅðéâÜëëåôáé …ìùò
ôÜ ãåãïíüôá ô\ò æù\ò ô™í ëá™í íÜ Uñìçíåýùí-
Ì Á
Å ÑÙ 137
É
ÁÖ
Ó÷ïë\ò Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í, óÝ TðéìÝëåéá Ê. Âáñâá-
ñÝóïõ, Ê. Ðåôñïðïýëïõ, É. Ðßíôïõ, ôüì. Á´, ’Áè\íáé
1938, óó. 675-720]. Âë. êáß Uëë. ìåôö. ìÝ ôüí ôßôëï «‘Ç
ïsêïíïìéêÞ äéïßêçóéò ô\ò ‘ÅëëÜäïò Tðß Ôïõñêïêñáôßáò»,
«ÐáíáèÞíáéá», Vô. È´, ÌÜúïò 1909, óó. 100-105, ’Éïý-
íéïò 1909, óó. 132-142.
23. Ð.Â. Äåñôéë\ «ÓõìâïëÞ åsò ôÞí...», ….ð., ó. 77.
24. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 80-85.
25. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 99-170.
26. Âë. êáß ôÞí ðáëáéüôåñç Tñãáóßá ôïõ ìÝ ôßôëï «Át
äçìïóéïíïìéêáß äéáôÜîåéò ô™í ‘Åëëçíéê™í ÓõíôáãìÜôùí»,
«’Åðéèåþñçóéò Ïsêïíïìéê™í êáß Ðïëéôéê™í ’Åðéóôçì™í».
7 (1952).
27. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 116-119.
28. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 127-131.
29. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 131-136.
30. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 136-142.
31. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 142-153.
32. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 153-157.
33. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 170-179.
34. Ð.Â. Äåñôéë\, ….ð., óó. 180-196.
ôáé, ëáìâáíïìÝíïõ Šð' ƒøéí ôïˆ ðåñéâÜëëïíôïò
Tíôüò ôïˆ ‚ðïßïõ êáß óõíÝâçóáí. ÈÜ TêôéìÞóg
ôéò …ìùò ðåñéóóüôåñïí ôÜò äõó÷åñåßáò ô\ò Tñåý-
íçò ô\ò tóôïñßáò ô\ò ïsêïíïìéê\ò æù\ò ô™í
ëá™í, Cí ëÜâg Šð' ƒøéí, …ôé Aêüìç êáß _ ãí™-
óéò ô\ò ïsêïíïìßáò Šðü ôÞí óýã÷ñïíïí ìïñöÞí
á‰ô\ò êáßôïé åyíáé Šðü ôÜ ƒììáôá ôïˆ Tñåõíç-
ôïˆ, Tê ðëåßóôùí ëüãùí ðñïóêñïýåé åsò äõó÷å-
ñåßáò. ÔÜ óôïé÷årá ô\ò ïsêïíïìßáò êáß át Têäç-
ëþóåéò, áwôéíåò óõíèÝôïõí ôÞí ïsêïíïìßáí, åyíáé
ðïëõóýíèåôïé åsò ôñüðïí, žóôå äÝí åyíáé å‰÷åñ™ò
äõíáôÞ _ óýëëçøéò êáß _ êáôáíüçóéò á‰ô™í.
’Åî Cëëïõ, äÝí ðñÝðåé íÜ ëçóìïí™ìåí, …ôé åsò
ôÞí Vêèåóéí ô™í ïsêïíïìéê™í ãåãïíüôùí ðáñåé-
óöñýïõí ðëÜíáé, áwôéíåò äõíáôüí íÜ âáóßæùíôáé
åsò ŠðïêåéìåíéêÜò Aðüøåéò a êáß Aêüìç åsò ðëåß-
óôáò ô™í ðåñéðôþóåùí åyíáé óêüðéìïé, äéüôé ƒðé-
óèåí á‰ô™í êñýðôïíôáé óõìöÝñïíôá, _ ðñïóôá-
óßá ô™í ‚ðïßùí Tðéæçôårôáé äéÜ ô\ò óêïðßìïõ ðá-
ñáäï÷\ò ô\ò ðëÜíçò åsò ôÞí Vêèåóéí ô™í ïsêïíï-
ìéê™í ãåãïíüôùí.
ÐñÝðåé ëïéðüí íÜ TëÝã÷åôáé _ Vêèåóéò ô™í
 Ì Á
138 Å ÑÙ
É
ÁÖ
ãåãïíüôùí, wíá Aðïìáêñýíåôáé ð@óá ôõ÷üí ðëÜ-
íç êáß ŠðïêåéìåíéêÞ Aíôßëçøéò êáß TðéññïÞ. ύ-
ôùò Cí ëÜâùìåí Aêüìç Šð' ƒøéí, …ôé åsò ôÞí ðá-
ñáêïëïýèçóéí ô™í ïsêïíïìéê™í ãåãïíüôùí êáß
ôÞí Têôßìçóéí á‰ô™í, ‚ ìåëåôçôÞò êáôåõèýíåôáé
êáß Aðü ŠðïêåéìåíéêÜ óôïé÷årá, åyíáé äõíáôüí íÜ
TêôéìÞóg ôéò ôÞí äõó÷Ýñåéáí ô\ò Tñåýíçò.
×ÑÇÓÔÏÓ ÌÐÁËÏÃËÏÕ
ÊáôÜ ìåßæïíá ëüãïí, ðåñéóóüôåñïí äõó÷å-
ñÞò åyíáé _ ãí™óéò ô\ò ïsêïíïìßáò êáôÜ ôü ðá-
ñåëèüí, …ôå ‚ ìåëåôçôÞò ï‰÷ß ìüíïí äÝí åyíáé
äõíáôüí íÜ ó÷çìáôßóg säßáí Aíôßëçøéí Tî säßáò
AíôéëÞøåùò êáß êñßóåùò, AëëÜ êáß åyíáé äõíá-
ôüí íÜ ëåßðïõí êáß óôáèåñÜ êáß Aóöáë\ äåäï-
ìÝíá».

É äéáßôåñï TíäéáöÝñïí V÷ïõí …óá, Vóôù êáß ðáñåíèåôéêÜ, AíáöÝñåé ‚ Äåñôéë\ò ãéÜ ôÞí ïs-
êïíïìßá óôÞí AìåñéêáíéêÞ aðåéñï ðñßí Aðü ôÞí AíáêÜëõøÞ ôçò. Ìíçìïíåýåé ôÜ ãåíé-
êÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ô™í ïsêïíïìé™í ô™í Áztéques óôü Ìåîéêü êáß ô™í ²Éíêáò óôÞ Í.
’ÁìåñéêÞ. Ðéóôåýïõìå …ôé, TðåéäÞ äÝí Aðáíô™íôáé ôÜ êåöÜëáéá á‰ôÜ óÝ ìåôáãåíÝóôåñá
óõããñÜììáôá ‘ÅëëÞíùí tóôïñéê™í ô\ò ïsêïíïìßáò, Aîßæåé íÜ Aíáäçìïóéåýóïõìå ‚ñéóìÝ-
íá AðïóðÜóìáôá.
ËáìâÜíåôáé Aðü ôßò óó. 278-281.

‘Ç Ïsêïíïìßá ô™í Aztéques óõíïéêßáò, åsò UêÜóôçí ô™í ‚ðïßùí äéåíåñãårôï ›-

‘Ç TìöÜíéóéò ô™í Aztéques åsò ôü Ìåîéêüí
÷ñïíïëïãårôáé Aðü ôïˆ Vôïõò 1160 ì.×. ·Çôï
ðïëåìéêüò ëáüò, Têôïðßóáò ôïýò Toltéques, áw-
ôéíåò êáô¥êïõí åsò ôü Ìåîéêüí Aðü ôïˆ IV ás™-
íïò ð.×.
Ït Aztéques åy÷ïí átñåôüí âáóéëÝá, …óôéò T-
âïçèårôï åsò ôü Vñãïí ôïõ ‚ìïßùò Šðü átñåôïˆ
Óõìâïõëßïõ.
‘Ç ã\ äéåíÝìåôï ìåôáîý ôïˆ ÂáóéëÝùò, ô™í
å‰ãåí™í êáß ôïˆ ëáïˆ. ‘Ï Âáóéëåýò ðáñå÷þñåé
ôÜò ãáßáò ôïõ åsò ôïýò ðñßãêéðáò, äéáôçñ™í …-
ìùò ôÞí Tðéêáñðßáí. ’Áëë' Tí¨ ït å‰ãåíårò äéå-
ôÞñïõí ôÜò ãáßáò ôùí êëçñïíïìéê¨ äéêáéþìáôé,
ô™í ãáé™í ôïˆ ëáïˆ _ êõñéüôçò Aí\êå åsò ôÞí
Êïéíüôçôá á‰ô™í, _ Tðéêáñðßá äÝ ìüíïí åsò ôÜ
ìÝëç ô\ò Êïéíüôçôïò.
Át Tñãáóßáé êáëëéåñãåßáò ô\ò ã\ò êõñßùò T-
ãÝíïíôï Šðü ô™í äïýëùí.
´Åí ôì\ìá ô™í ðñïúüíôùí ô\ò ã\ò ðñïùñß-
æåôï äéÜ ôÜò AíÜãêáò ô™í Aóèåí™í êáß ô™í ãå-
ñüíôùí.
‘Õð\ñ÷ïí ôå÷írôáé êáß óõíôå÷íßáé ÷ùñßò …-
ìùò ðÜôñùíá. ´Åêáóôïò ôå÷íßôçò ^ñãÜæåôï äé'
uäéïí ëïãáñéáóìüí. Ôì\ìá ãáé™í …ìùò eôï Aíá-
ðáëëïôñßùôïí ŠðÝñ ô™í tåñÝùí.
Ït öüñïé äÝí Vëåéðïí, ïwôéíåò …ìùò Tðñáãìá-
ôïðïéïˆíôï åsò åyäïò êáß ðñïùñßæïíôï ðñüò Aíôé-
ìåôþðéóéí ô™í Aíáãê™í ôïˆ ÊñÜôïõò.
Äéåíåñãårôï Tìðüñéïí, …ðåñ êáôåíÝìåôï êáôÜ
ñéóìÝíïí Tìðüñéïí. ‘Ùò íüìéóìá T÷ñçóéìïðïéårôï
ôü êáêÜï.
’Åî Cëëïõ át ðáñáâÜóåéò åsò ôü Tìðüñéïí e-
óáí Šðü ôüí Vëåã÷ïí ’Åìðïñéê™í Óõìâïýëùí.
’Åðß ðëÝïí ÄéêáóôÞñéïí eôï Bñìüäéïí äéÜ ôÞí T-
ðéâïëÞí êõñþóåùí Tðß ô™í ðáñáâÜóåùí åsò ôÜò
äéåíåñãïõìÝíáò AãïñÜò êáß ðùëÞóåéò åsò ôü Tì-
ðüñéïí.
’Åí ôÝëåé óõíïøßæïíôáò, äõíÜìåèá íÜ ðáñá-
ôçñÞóùìåí, …ôé ôü ÊñÜôïò TíäéåöÝñåôï, …ðùò åsò
UêÜóôçí ïsêïãÝíåéáí ìÞ ëåßðïõí ôÜ Aíáãêáéïˆí-
ôá åsò á‰ôÞí, aëåã÷å äÝ óõíÜìá ôü Tìðüñéïí êáß
ôÞí âéïìç÷áíßáí, ït äÝ öüñïé ðñïùñßæïíôï äéÜ ôÞí
têáíïðïßçóéí ô™í óõëëïãéê™í Aíáãê™í êáôÜ ôü
ãåíéêüí óõìöÝñïí ô\ò Êïéíüôçôïò.
‘Ç ïsêïíïìßá ô™í Incas
Ì@ëëïí TíäéáöÝñïí åyíáé ôü ïsêïíïìéêüí óý-
óôçìá ô™í Éncas.
‘Ç ñãÜíùóéò ôïˆ êñÜôïõò ô™í Incas Šðï-
ëïãßæåôáé, …ôé ÷ñïíïëïãårôáé Aðü ôïˆ × ás™íïò
ì.×., äéÞñêåóå äÝ ìÝ÷ñé ô™í ÷ñüíùí ô\ò Šðï-
ôáã\ò ôïõ åsò ôïýò ‘Éóðáíïýò êáôÜ ôüí ×VI
ás™íá.
‘Ï ëáüò ŠðÝêåéôï åsò ÊõâÝñíçóéí ìïíáñ÷éêÞí
êáß èåùñçôéêÞí, äégñårôï äÝ åsò ôÜîåéò êáß ðåñáé-
ôÝñù åsò öõëÜò êáß åy÷å Aíþôáôïí Cñ÷ïíôá, ôüí
Aíþôáôïí Inca, …óôéò eôï ‚ Âáóéëåýò, ðñïÞñ÷å-
ôï äÝ Tê ô\ò ôÜîåùò ô™í Têëåêô™í.

ÐÁÍÁÃÉÙÔÇÓ Â. ÄÅÑÔÉËÇÓ (1903-1971)
‘Ç äéïßêçóéò ^êïëïýèåé tåñáñ÷éêÞí êëßìáêá.
‘Ï Inca äéþñéæå ôïýò ôÝóóáñáò Aíôéâáóéëårò,
ôïýò AíùôÜôïõò ëåéôïõñãïýò ôïˆ êñÜôïõò, ïwôé-
íåò Šðåäåßêíõïí ôïýò ŠöéóôáìÝíïõò åsò ôÞí tåñáñ-
÷ßáí ôùí. ‘Õößóôáíôï Añ÷çãïß ïsêïãåíåé™í, Aêï-
ëïõèïˆíôåò tåñáñ÷ßáí, ŠðåñêáèçìÝíçí åsò ›ñé-
óìÝíïí Añéèìüí ïsêïãåíåé™í.
‘Ï Inca eôï êýñéïò ô\ò ã\ò, ô\ò ‚ðïßáò Xí
ôì\ìá, Tíåðéóôåýåôï åsò ôüí ëáüí —ôïýò ’ÉíäéÜ-
íïõò— åsò ôñüðïí žóôå Xêáóôïò Añ÷çãüò ô\ò
ïsêïãåíåßáò êáôÜ ôüí ãÜìïí ôïõ êáß åsò ðåñßðôù-
óéí AðïêôÞóåùò ôÝêíïõ TëÜìâáíåí ›ñéóìÝíïí
ôì\ìá ã\ò —Toupou— TðáñêÝò äéÜ ôÞí äéáôñï-
öÞí ôïõ, ôü Šðüëïéðïí äÝ ôì\ìá êáôåíÝìåôï ìå-
ôáîý ô™í tåñÝùí, ô\ò ôÜîåùò ô™í Têëåêô™í, ôïˆ
óôñáôïˆ êáß ôïˆ Inca, ›ò êáß ôïˆ ‘Çëßïõ.
‘Ç êõñéùôÝñá ïsêïíïìéêÞ Aðáó÷üëçóéò eôï
_ ãåùñãßá, …ðïõ äÝí eóáí Cãíùóôá ôÜ Vñãá Añ-
äåýóåùò êáß Aðïóôñáããßóåùò ô™í Täáö™í. ’Ïëé-
ãþôåñïí eôï ãíùóôÞ _ êôçíïôñïößá.
·Çôï …ìùò Tí ìÝñåé ãíùóôÞ _ ðôçíïôñïößá.
ÄÝí Tëåéôïýñãïõí óõíôå÷íßáé, Xêáóôïò äÝ ôå÷íß-
ôçò Tëåýèåñïò ^êïëïýèåé ôü uäéïí TðÜããåëìá á‰ôïˆ.
’Åî Cëëïõ ôÜ ðñïúüíôá ô\ò ã\ò êáß ô\ò âéï-
Ì Á
Å ÑÙ 139
É
ÁÖ
ìç÷áíßáò Tíáðïèçêåýïíôï åsò êáôáóôÞìáôá ô\ò
Êïéíüôçôïò ÷ùñéóôÜ UêÜóôçò ôÜîåùò êáß öõë\ò,
›ò êáß ôÜ ðñïúüíôá ô\ò èÞñáò êáß Bëéåßáò. Äéå-
íÝìïíôï äÝ ìåôáîý ô™í Incas, ô™í tåñÝùí, ôïˆ
óôñáôïˆ êáß ôïˆ ëáïˆ. Äé' … _ Tðßâëåøéò êáß ‚
Vëåã÷ïò ô™í êáôáóôçìÜôùí ôïýôùí Aí\êå åsò
ƒñãáíá ôïˆ ÊñÜôïõò. ÊáôÜ ôÞí äéáíïìÞí ô™í
ðñïúüíôùí ôÜ Bñìüäéá ƒñãáíá ôïˆ ÊñÜôïõò TëÜì-
âáíïí Šð' ƒøéí ôÜò AíÜãêáò UêÜóôïõ säéþôïõ.
‘Ùò Tê ôïˆ ôñüðïõ äéáíïì\ò ô™í Aãáè™í äÝí
Šð\ñ÷å ï‹ôå Tóùôåñéêüí Tìðüñéïí, ï‹ôå Tìðüñéïí
ìåôÜ ô™í ãåéôïíéê™í ëá™í. Äé' … äÝí åy÷å èåóðé-
óè\ íüìéóìá åsò ôü êñÜôïò ô™í Incas.
‘ÕðÝêåéíôï Šðü ôÞí Vãêñéóéí ôïˆ ÂáóéëÝùò
át ìåôáêéíÞóåéò ôïˆ ðëçèõóìïˆ Tíôüò ô\ò ðåñé-
öåñåßáò ôïˆ ÊñÜôïõò.
ÐñÝðåé …ìùò íÜ ŠðïìíÞóùìåí, …ôé ôÜ ìÝóá
ìåôáöïñ@ò äÝí eóáí ðñïçãìÝíá, Tö' …óïí át ìå-
ôáöïñáß äéåíåñãïˆíôï Tðß ô™í œìùí ô™í Aíèñþ-
ðùí a äéÜ ô™í æþùí, ï‰÷ß äéÜ ô\ò ÷ñçóéìïðïé-
Þóåùò ôñï÷™í, ïwôéíåò eóáí Cãíùóôïé. Êáôå-
óêåõÜæïíôï …ìùò ‚äïß, át ‚ðïráé ›ò Tê ô\ò TêôÜ-
óåþò ôùí êáß ô\ò óêëçñüôçôüò ôùí êéíïˆí ôÞí
ðñïóï÷Þí».

ÅÐÉËÏÃÏÓ

Ì Ý ôÞí ðñïóùðéêüôçôá êáß ôü Vñãï ôïˆ Ð.Â. Äåñôéë\ ðåñáôþóáìå ôü ðáñüí A-

öéÝñùìá Tëðßæïíôáò …ôé ðëçóéÜóáìå, êáôÜ ôü äõíáôüí, ôüí Aêñéâ\ ÷áñáêôçñé-
óìü, êáèþò êáß ôÞ äçìïóßåõóç óåëßäùí, ìåôáîý ô™í ðïëë™í Cëëùí, êáô' TðéëïãÞí ãéÜ
íÜ êáôáäåßîïõìå ôÞ óõìâïëÞ ôïõò óôÞí ÏsêïíïìéêÞ ‘Éóôïñßá.
‘Ï ðñ™ôïò Aíáãñáöüìåíïò Aðü ôïýò óõããñáöårò _ãårôáé ô\ò ìåôáâáôéê\ò ãåíé@ò
Aðü ôïýò óõããñáöårò ðïý AíáöÝñáìå ìÝ÷ñé ô\ò íÝáò ãåíé@ò óôÞí ‚ðïßá AíÞêåé ‚ X-
ôåñïò ô™í óõããñáöÝùí. ’Åêåríï ðïý ðñïóðáèÞóáìå ðÜíôùò eôáí íÜ åuìáóôå Aíôéêåé-
ìåíéêþôåñïé óôßò êñßóåéò ìáò ãéÜ íÜ ðáñïõóéÜóïõìå ôü ðåñéâÜëëïí ìÝóá óôü ‚ðïrï
êéíÞèçêáí ït Xîé Tðéöáíårò tóôïñéêïß ô\ò Ïsêïíïìßáò, ôü Vñãï êáß ôÞ óõìâïëÞ ôïõò
AíÜëïãá ìÝ ôßò äõíáôüôçôåò ôïˆ êáèåíüò êáß ô\ò êïéíùíéê\ò öéëïóïößáò ðïý ‚ êá-
èÝíáò Að' á‰ôïýò ðñÝóâåõå. Èåùñïˆìå …ôé ôü AöéÝñùìÜ ìáò á‰ôü åyíáé ìßá Bðë\ Ví-
äåéîç âáèýôáôïõ óåâáóìïˆ ãéÜ ôïýò äáóêÜëïõò êáß å‰ãíùìïóýíçò ãéÜ ôÞí ðíåõìáôé-
êÞ êëçñïíïìéÜ ðïý ì@ò Cöçóáí.
 ÊëÞñùóç
‘Ç ðñáãìáôéêÞ âÜóç ô\ò Cìåóçò äçìïêñáôßáò
’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò

Ï Cíèñùðïò åyíáé æ™ï ðïëéôéêü. Á‰ôÞ ôïõ ôÞí säéüôçôá, Tîáéôßáò äéáöüñùí óõãêõñé™í, ôÞí
AíáêÜëõøáí ìüíï ït ´Åëëçíåò êáß, ãéÜ íÜ Têðëçñþóïõí ôßò AíÜãêåò ôïõ ðïý ðñïêý-
ðôïõí Aðü á‰ôÞ, Töåˆñáí êáôÜ ôÞí ‘ÅëëçíéêÞ ’Áñ÷áéüôçôá ôÞ äçìïêñáôßá. ’Áñêåôïß
ëáïß Vöôéáîáí ðïëéôéóìïýò êáß ðïëéôåýìáôá, ôÝ÷íç êáß èñçóêåråò, ìÝ ðïëëïýò a ìÝ Xíá èåü, V-
öôéáîáí Aêüìç êáß ãñáöÞ, AëëÜ äçìïêñáôßá êáß ãñáöÞ ìÝ óýìöùíá êáß öùíÞåíôá äçìéïýñ-
ãçóáí AðïêëåéóôéêÜ êáß ìüíï ït ´Åëëçíåò. Êáß ó' á‰ôÝò ôßò äýï öåßëïõí êõñßùò — Cí ƒ÷é êáß
ìïíáäéêÜ — ôü ìïíáäéêü ôïõò ðïëéôéóìü. Êé Tí™ ôÞí UëëçíéêÞ ãñáöÞ ôÞ ÷ñçóéìïðïéïˆí …ëïé
ït ðïëéôéóìÝíïé, ðïý ôïýò ëÝíå, ëáïß, ôÞ äçìïêñáôßá ï‰óéáóôéêÜ äÝí ôÞí õtïèÝôçóå êáíÝíáò Cë-
ëïò ðïëéôéóìüò, ï‹ôå ðáëéüò ï‹ôå íÝïò. Óôßò ÷™ñåò âÝâáéá ðïý æïˆíå ìÝ âÜóç ôüí å‰ñùðáúêü
ðïëéôéóìü, Tðéêñáôår _ ãíþìç …ôé ‚ ðïëéôéóìüò á‰ôüò V÷åé ›ò ðïëßôåõìá ôÞ äçìïêñáôßá, Tðåé-
äÞ Vôóé só÷õñßæåôáé ‚ uäéïò. Äõóôõ÷™ò …ìùò _ äçìïêñáôßá V÷åé ôåëåßùò ðáñá÷áñá÷èår Aðü ôÞ
íåþôåñç óêÝøç êáß ðñÜîç êé Aðü á‰ôÞ äÝí V÷åé Tíáðïìåßíåé ó÷åäüí ôßðïôå Têôüò Aðü ôü óöå-
ôåñéóìÝíï ôçò ƒíïìá êáß êÜðïéá Cëëá ëåêôéêÜ êáß èåóìéêÜ TðéöáíåéáêÜ ëåßøáíá. ’ÅëÜ÷éóôïé
Cíèñùðïé ãíùñßæïõí óÞìåñá ð™ò ëåéôïýñãçóå _ äçìïêñáôßá óôüí ôüðï ðïý TöåõñÝèçêå, ôÞí
‘ÅëëÜäá, êé Aêüìç ëéãüôåñïé åyíáé Têåríïé ðïý ôÞí AóðÜæïíôáé, säéáßôåñá …ôáí êÜðïéá óôéãìÞ
êáôáíïÞóïõí …ôé äßíåé uóç óõììåôï÷Þ ó' …ëïõò ôïýò ðïëßôåò óôÞ íïìïèåôéêÞ ëåéôïõñãßá ô\ò T-
îïõóßáò, ìïéñÜæåé ìÝ êë\ñï ôÜ Aîéþìáôá ðïý Aöïñïˆí óôÞ äéêáóôéêÞ êáß äéïéêçôéêï-åêôåëåóôé-
êÞ ëåéôïõñãßá, Aðáãïñåýïíôáò ôÞí Tðáããåëìáôïðïßçóç óôÞí ðïëéôéêÞ, Aðïèáññýíåé ôÞ äçìéïõñ-
ãßá ìåãÜëùí ðåñéïõóé™í êáß ãåíéêÜ äßíåé ðñïôåñáéüôçôá óôüí ôáðåéíü ëáü, ôüí Ä\ìï, Tíéó÷ý-
ïíôáò ðáíôïéüôñïðá êáß êõñßùò ïsêïíïìéêÜ ôüóï ôÞ óõììåôï÷Þ ôïõ óôÜ êïéíÜ, …óï êáß ôÞ óõì-
ìåôï÷Þ ôïõ óôßò äçìüóéåò ðíåõìáôéêÝò êáß ŠëéêÝò Aðïëáýóåéò êáß ãéïñôÝò, ÷ùñßò ðåñéïñéóìïýò,
Aðïêëåéóìïýò a Aðïêëßóåéò.*

H H H

— ‘Ï ’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò åyíáé äéðëùìáôïˆ÷ïò ô\ò Öéëïóïöéê\ò Ó÷ïë\ò ô\ò ’ÁèÞíáò êáß ô\ò Ð.Ï-
.Å. (ôì\ìá: Äçìüóéï Äßêáéï) ô\ò Èåóóáëïíßêçò. Åyíáé åsäéêåõìÝíïò óôÞ Ãëùóóïëïãßá (ìåôáðôõ-
÷éáêü óôü Ðáñßóé), ôÞí ‚ðïßá êáß V÷åé äéäÜîåé óÝ ÐáíåðéóôÞìéï ôïˆ Tîùôåñéêïˆ. Åyíáé äéäÜêôùñ ô\ò
Êïéíùíéê\ò ‘Éóôïñßáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ 8 ôïˆ Ðáñéóéïˆ. (Université PARIS 8). ²Å÷åé äéäÜîåé óôÜ
Ð.Å.Ê. êáß äéäÜóêåé óôÞí ’ÁèÞíá óôÞ ÌÝóç ’Åêðáßäåõóç.
* Ït ðáñáðïìðÝò, ôüóï óôü êýñéï êåßìåíï …óï êáß óôßò óçìåéþóåéò, Cí äÝí AíáöÝñåôáé ‚ óõããñáöÝáò, åyíáé Aðü ôüí ’Á-
ñéóôïôÝëç óôÞí ’Áèçíáßùí Ðïëéôåßá (ìÝ ìáýñïõò ÷áñáêô\ñåò) êáß óôÜ ÐïëéôéêÜ (Ðïë.).

ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 141-154

142 ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÊÏÍÔÏÓ

«ËÝãù ä' ïyïí äïêår äçìïêñáôéêüí ìÝí åyíáé ôü êëçñùôÜò åyíáé ôÜò Añ÷Üò ôü ä' átñåôÜò ëéãáñ÷éêüí».
(Ðïë. Ä, 1294b 7-9)

«’Áêýñùóç ô\ò êëÞñùóçò ãéÜ ìéÜ èÝóç óôÞí êïéíüôçôá»

«‘Ï Êëüíô Êñüò, ðñüåäñïò AêïììÜôéóôïò ôïˆ ÐïÀë [Poilhes]1, ìéêñ\ò êïéíüôçôïò óôü ‘Åñü [Herault]2
øÞöéóå, óôßò 26 ’Éïõëßïõ, øÞöéóìá ðïý Aêýñùíå ôüí äéïñéóìü ìé@ò ŠðáëëÞëïõ êáèáñéóìïˆ TðéëåãìÝíçò ìÝ
êëÞñùóç. ‘Ï ê. Êñüò, TðåéäÞ só÷õñéæüôáí ðþò ôïˆ eôáí Aäýíáôï íÜ èåñáðåýóåé ôÞí sóïøçößá ãéÜ ôÞí
ðñüóëçøç ìé@ò ŠðáëëÞëïõ êáèáñéóìïˆ AíÜìåóá óÝ äåêáðÝíôå ŠðïøÞöéåò, åy÷å ðñüóöáôá äéïñãáíþóåé ìéÜ
êëÞñùóç. ²Åôóé, ìÝ ðáñïõóßá ôïˆ êïéíïôéêïˆ óõìâïõëßïõ ït ŠðïøÞöéåò ôñÜâçîáí Xíáí Añéèìü êáß Têåßíç
ðïý ðÝôõ÷å ôüí ìåãáëýôåñï «êÝñäéóå» ôÞ èÝóç. ´Ïìùò ‚ íïìÜñ÷çò ôïˆ ÌðåæéÝ [Béziers]3 AìöéóâÞôçóå
ôÞ íïìéìüôçôá á‰ô\ò ô\ò äéáäéêáóßáò, Cí êáß êáìéÜ íïìïëïãßá äÝí ôÞí Aðáãïñåýåé, êáß TîÝöñáóå ôÞí C-
ðïøç ðþò _ ðñüóëçøç êïéíïôéê™í ŠðáëëÞëùí, ÷ùñßò äéáãùíéóìü, Vðñåðå íÜ ãßíåé ìÝ âÜóç ôÞ äõíáôüôç-
ôá íÜ Têôéìçèïˆí ït sêáíüôçôåò ôïˆ TðéëåãìÝíïõ, êáß ƒ÷é óôÞí ôý÷ç. ‘Ï ê. Êñüò óõììåñßóôçêå ôÞí C-
ðïøÞ ôïõ êáß AðïöÜóéóå íÜ ðñïâår á‰ôÞ ôÞ öïñÜ óôÞí TîÝôáóç ô™í äåêáðÝíôå Aôïìéê™í öáêÝëùí».
(’Åöçìåñßäá «ËÝ Ìüíô», ÐÝìðôç 28 ’Éïõëßïõ 1994, óåë. 8, óôÞëç AíáæÞôçóçò Tñãáóßáò)

Ï ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÊÏÓ ÄÝí èÜ óôáèïˆìå óôÞí êëçñïíïìéêÞ äéáäï÷Þ

ÊÁÉ Ï ÏËÉÃÁÑ×ÉÊÏÓ ÔÑÏÐÏÓ
ÁÍÁÄÅÉÎÇÓ ÔÙÍ ÁÑ×ÙÍ
ÔÜ ðïëéôåýìáôá åyíáé ìïíÜ÷á ôñßá êáô' ï‰-
óßá óýìöùíá ìÝ ôÞí Añ÷áßá UëëçíéêÞ ðïëéôéêÞ
óêÝøç êáß ðñÜîç: _ ìïíáñ÷ßá, _ ëéãáñ÷ßá êáß
_ äçìïêñáôßá. ‘ÅðïìÝíùò, ìÝ âÜóç á‰ôÜ ðñÝðåé
íÜ äéåñåõíïˆìå ôÞí ðïëéôéêÞ æùÞ ôüóï ôÞí Añ-
÷áßá …óï êáß ôÞ óýã÷ñïíç, ìÝ ôÞí ðñïûðüèåóç
âÝâáéá …ôé Tíóôåñíéæüìáóôå ôÜ äéäÜãìáôá êáß ôÜ
óõìðåñÜóìáôá ô\ò Añ÷áßáò Uëëçíéê\ò ðïëéôéê\ò
èåùñßáò. Á‰ôÜ ôÜ ôñßá ðïëéôåýìáôá äéáöïñï-
ðïéïˆíôáé ôü Xíá Aðü ôü Cëëï ðñ™ô' Að' …ëá A-
ðü ôüí ôñüðï ìÝ ôüí ‚ðïrï êáèÝíá Aíáäåß÷íåé ôßò
Añ÷Ýò ôïõ.
‘ÕðÜñ÷ïõí ôÝóóåñéò ôñüðïé ãéÜ ôÞí AíÜäåéîç
ô™í Añ÷™í: á) ôü êëçñïíïìéêü äéêáßùìá, â) _ T-
êëïãÞ, ã) _ êëÞñùóç êáß ä) ‚ äéïñéóìüò. ²Áò âÜ-
ëïõìå, ãéÜ ëßãï, êáôÜ ìÝñïò ôüí äéïñéóìüÿ ït Cë-
ëïé ôñårò ôñüðïé AíÜäåéîçò ô™í Añ÷™í óõíèÝôïõí
ìéÜ AìöéìïíïóÞìáíôç Aíôéóôïé÷ßá ìÝ ôÜ ôñßá ðï-
ëéôåýìáôá: ôü êëçñïíïìéêü äéêáßùìá Töáñìüæå-
ôáé óôÞ ìïíáñ÷ßá, _ TêëïãÞ óôÞí ëéãáñ÷ßá êáß
_ êëÞñùóç ÷ñçóéìïðïéårôáé ›ò êýñéïò ôñüðïò A-
íÜäåéîçò ô™í Añ÷üíôùí óôÞ äçìïêñáôßá4. ²Áò
äïˆìå ôþñá êáß ôüí äéïñéóìü: á‰ôüí ôüí ÷ñçóé-
ìïðïéïˆí êáß ôÜ ôñßá ðïëéôåýìáôá. ´Ïìùò Cò V-
÷ïõìå êáôÜ íïˆ ðþò _ äéÜñêåéá ô\ò èçôåßáò êáß
‚ Añéèìüò ô™í äéïñéóìÝíùí Tîáñô™íôáé Aðü ôßò
Añ÷Ýò ðïý äéïñßæïõí. ²Åôóé îÝñïõìå ðþò óôÞ ìï-
íáñ÷ßá ÷ñçóéìïðïéårôáé êáôÜ êüñï ‚ äéïñéóìüò êáß
ôÜ äéïñéóìÝíá ðñüóùðá èçôåýïõí ìüíï …óï èÝëåé
‚ ìïíÜñ÷çò. ‘Ç ëéãáñ÷ßá ÷ñçóéìïðïéår ôüí äéï-
ñéóìü óÝ ìåãÜëï âáèìü, Tí™ _ äçìïêñáôßá ôüí
÷ñçóéìïðïéår ðïëý ðåñéïñéóìÝíá5.
êé ï‹ôå óôüí äéïñéóìü ðéÜ — Têôüò Cí á‰ôüò
ðñáãìáôïðïéårôáé óôÞ äçìïêñáôßá — ìéÜ êáß ôü
èÝìá ìáò êáß ‚ óôü÷ïò ìáò ó' á‰ôü ôü êåöÜëáéï
åyíáé íÜ Šðïãñáììéóèår _ óôåíÞ ó÷Ýóç AíÜìåóá
óôÞ äçìïêñáôßá êáß ôÞí êëÞñùóç Aðü ôÞ ìéÜ
ìåñéÜ êáß ôÞí Tðßóçò óôåíÞ ó÷Ýóç AíÜìåóá óôÞí
TêëïãÞ êáß êÜèå Cëëï ìÞ äçìïêñáôéêü êáß Tðé-
ëåêôéêü óýóôçìá ãåíéêÜ. Ãéáôß ït Vííïéåò Têëï-
ãÞ - TðéëïãÞ èåùñïˆíôáí ›ò ït âÜóåéò ô\ò ëé-
ãáñ÷ßáò Aðü ôïýò Añ÷áßïõò ´Åëëçíåò. ÓôÞ óõ-
íÝ÷åéá èÜ Aíáðôýîïõìå ôÞí Tðé÷åéñçìáôïëïãßá
ìáò êáß èÜ ðñïóðáèÞóïõìå íÜ Aðïäåßîïõìå ôÞ
èåùñßá a êáëýôåñá íÜ Aíáëýóïõìå ôÞ íïïôñïðßá,
_ ‚ðïßá öáßíåôáé ðþò ‚äÞãçóå ôïýò ´Åëëçíåò
óôÞí Tðéíüçóç ô\ò äçìïêñáôßáò êáß ô\ò êëÞñù-
óçòÿ èÜ ôåëåéþóïõìå á‰ôü ôü êåöÜëáéï ðáñáèÝ-
ôïíôáò ôßò ãíþìåò ôïˆ ÓùêñÜôç, ôïˆ ÐëÜôùíá
êáß Cëëùí ãåíéêÜ Añ÷áßùí ‘ÅëëÞíùí ó÷åôéêÜ ìÝ
ôÞí êëÞñùóç, ÷ùñßò íÜ ëçóìïíÞóïõìå, âÝâáéá,
ôÜ ìåôáãåíÝóôåñá AëëÜ êáß ôÜ óýã÷ñïíá ðïëé-
ôåéïëïãéêÜ Vñãá. Äõóôõ÷™ò óôÜ Vñãá á‰ôÜ äÝí
V÷åé Têôéìçèår êáèüëïõ _ óçìáóßá ô\ò êëÞñù-
óçò, AëëÜ Aíôßèåôá ðáñåñìçíåýåôáé _ TöáñìïãÞ
ôçòÿ ìÝ TëÜ÷éóôåò TîáéñÝóåéò ô™í ‚ðïßùí ‚ ñüëïò
åyíáé ï‰óéáóôéêÜ íÜ Tðéâåâáéþóåé ôüí êáíüíá.
‘Ç ðåðïßèçóç ðþò _ äçìïêñáôßá eôáí óõ-
íõöáóìÝíç ìÝ ôÞí êëÞñùóç êáß _ ëéãáñ÷ßá ìÝ
ôÞí TêëïãÞ eôáí ôüóï UäñáéùìÝíç AíÜìåóá
óôïýò ´Åëëçíåò, žóôå ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò, Têôüò A-
ðü ôïýò Tðéãñáììáôéêïýò óôß÷ïõò ðïý èÝóáìå ›ò
ðñïìåôùðßäá ôïˆ êåöáëáßïõ á‰ôïˆ, ãñÜöåé Aêü-
ìç ðþò _ ÓðÜñôç ëïãßæåôáé ›ò ëéãáñ÷ßá Aðü
ôü ãåãïíüò êáß ìüíï …ôé äÝí ÷ñçóéìïðïéår ôÞí
êëÞñùóç AëëÜ ôÞí TêëïãÞ ãéÜ ôÞí AíÜäåéîç ô™í
’Åöüñùí êáß ô™í Añ÷™í ôçò ãåíéêÜ6.
ÊËÇÑÙÓÇ: Ç ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÇ ÂÁÓÇ ÔÇÓ ÁÌÅÓÇÓ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁÓ
Ç ÐÑÁÎÇ
ÖÁÏÕÓÔ: Âïçè@ ôü ðíåˆìá!
֙ò ìïˆ öÝããåéÿ Cò ìÞ äéóôÜîåé
_ ðÝííá ìïõ íÜ ãñÜøåé:
«Ðñ™ôá eôáí _ ÐñÜîç!»7
²Áò Añ÷ßóïõìå ëïéðüí ìÝ ôÞí ðñáêôéêÞ Töáñ-
ìïãÞ ô\ò êëÞñùóçò, ìÝ ôÞí ðñÜîç ô™í Añ÷áß-
ùí ‘ÅëëÞíùí. ÈÜ TîåôÜóïõìå ð™ò AíÜäåé÷íáí
ôïýò Cñ÷ïíôÝò ôïõò ðñ™ôá ït ’Áèçíárïé, äçëáäÞ
_ äçìïêñáôßá, êáß êáôüðé ït ÓðáñôéÜôåò, äçëá-
äÞ _ ëéãáñ÷ßá. ²Å÷ïõìå aäç TðéóçìÜíåé Aðü ôÞí
ÅsóáãùãÞ ðþò á‰ôÝò ït äýï ðüëåéò eôáí ït äýï
ðüëïé, ôÜ äýï ðïëéôéêÜ êáß ðïëéôéóôéêÜ êÝíôñá
ðïý äéáìüñöùóáí ôßò ðïëéôéêÝò, ðïëéôåéáêÝò êáß
ðïëéôéóôéêÝò êáôåõèõíôÞñéåò ãñáììÝò, ôßò ‚ðïr-
åò Aêïëïõèïˆóáí …ëïé ït ´Åëëçíåò ëßãï ðïëý ìÝ-
óá óôÞí ‘ÅëëÜäá AëëÜ êáß óôßò UëëçíéêÝò Aðïé-
êßåò, Aðü ôßò ‘ÇñÜêëåéåò Óô\ëåò, ôÜ ÓôåíÜ ôïˆ
ÃéâñáëôÜñ, ìÝ÷ñé ôüí ŋîåéíï Ðüíôï.
’ÁèÞíá
ÈÜ TîåôÜóïõìå ôüí ôñüðï AíÜäåéîçò ô™í ðï-
ëéô™í êáß ôÞ óõììåôï÷Þ ôïõò óôßò ôñårò ëåéôïõñ-
ãßåò ô\ò Tîïõóßáò8. ÓôÞí ’ÁèÞíá, ït ôñårò ëåé-
ôïõñãßåò äéáêñßíïíôáí ìÝ ðïëý ðéü Víôïíç óáöÞ-
íåéá ÷Üñç óôÞ äçìïêñáôéêÞ ìïñöÞ ôïˆ ðïëéôåý-
ìáôïò.
’Áñ÷Ýò êëçñùôÝò
á) ‘Ç íïìïèåôéêÞ ëåéôïõñãßá
‘Ç íïìïèåôéêÞ óôÞí ’ÁèÞíá Aðïôåëïˆíôáí A-
ðü …ëïõò ôïýò ’Áèçíáßïõò ðïëßôåò ðïý eóáí ðÜ-
íù Aðü åuêïóé ÷ñüíùí êáß åy÷áí ãßíåé äåêôïß óôÞí
’Åêêëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ, Aöïˆ åy÷áí TðéôåëÝóåé ôÞ
äéåôÞ ôïõò óôñáôéùôéêÞ èçôåßá Aðü ôÜ 18-20
êáß åy÷áí ‚ñêéóèår ôüí ðåñßöçìï ´Ïñêï ô™í ’Å-
öÞâùí óÝ ìßá ’Åêêëçóßá ìÝ ôåëåôïõñãéêü A-
êñéâ™ò ãé' á‰ôü ôüí óêïðü ñãáíùìÝíï, óôü Äéï-
íõóéáêü èÝáôñï9. ÌÝ÷ñé ôü 451-450 ð.×. Xíáò
íÝïò ãéíüôáí äåêôüò ›ò ðïëßôçò óôÜ 18 ôïõ, Añ-
êår íÜ eôáí ‚ ðáôÝñáò ôïõ ’Áèçíárïò. ’Áðü ôü
Vôïò á‰ôü êáß ìåôÜ, ìÝ åsóÞãçóç ôïˆ Ðåñéêë\,
ït ’Áèçíárïé AðïöÜóéóáí ôÞí säéüôçôá ôïˆ ðïëß-
ôç íÜ ôÞí ðáßñíåé êáíåßò ìüíï Cí êáß ït äýï ôïõ
ãïíårò eóáí ’Áèçíárïé10.
‘Ï íåáñüò ’Áèçíárïò, Aöïˆ åy÷å ãßíåé äåêôüò
›ò ðïëßôçò, ìðïñïˆóå íÜ ìåôÝ÷åé óôü íïìïèåôé-
êü ó™ìá, óôÞí ’Åêêëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ, sóüâéá,
143
÷ùñßò êáìéÜ Cëëç TðéëåêôéêÞ äéáäéêáóßá. ‘Ç
äçìïêñáôßá óôÞí ’ÁèÞíá Väéíå ôü äéêáßùìá ó' …-
ëïõò ôïýò ðïëßôåò íÜ ìåôÝ÷ïõí óôü íïìïèåôéêü
ƒñãáíï, Cí êáß åyíáé ó÷åäüí âÝâáéï ðþò Xíá ìå-
ãÜëï ìÝñïò ô™í ’Áèçíáßùí ðñïôéìïˆóå íÜ ðáñá-
ìÝíåé óðßôé ôïõ11, óôü Ëáýñéï a óôüí Ñáìíïˆí-
ôá, ðáñÜ íÜ óçêþíåôáé ðñßí ôü ÷Üñáìá, žóôå íÜ
åyíáé Vãêáéñá óôÞí Ðíýêá. Êé eôáí ëßãï ðïëý
öõóéêüÿ ôÜ ìÝóá ìåôáöïñ@ò ô\ò Tðï÷\ò äÝí e-
ôáí ôüóï AðïôåëåóìáôéêÜ …óï óôßò ìÝñåò ìáò.
Ãé' á‰ôü Cëëùóôå èÝóðéóáí íÜ ìéóèïöïñïˆíôáé
(Têêëçóéáóôéêüò ìéóèüò) ït ðáñïõóßåò óôÞí ’Åê-
êëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ, êáôÜ ôÞí ðñþôç äåêáåôßá
ôïˆ ôÝôáñôïõ ásþíáÿ uóùò ôü 392 ð.×12.
â) ‘Ç äéêáóôéêÞ ëåéôïõñãßá
Ôü êõñéüôåñï, ôü Aíþôáôï, ƒñãáíï ô\ò äéêá-
óôéê\ò ëåéôïõñãßáò óôÞí ’ÁèÞíá eôáí _ ‘Çëéáß-
á, ðïý Aðïôåëïˆíôáí Aðü 6.000 äéêáóôÝò êëç-
ñùôïýò13. ‘Ç ‘Çëéáßá eôáí ôü óýíïëï ô™í Aíþ-
ôáôùí äéêáóôçñßùí. Á‰ôÜ ôÜ äéêáóôÞñéá äßêá-
æáí êáß ðñùôüäéêá AëëÜ êáß êáô' Vöåóç, AíÜëï-
ãá ìÝ ôÞí ðåñßðôùóç14ÿ Cëëùóôå ït _ëéáóôÝò, ôÜ
ìÝëç ô\ò ‘Çëéáßáò, ëÝãïíôáí êáß TöÝôåò.
Ït _ëéáóôÝò eôáí AíáäåéãìÝíïé ìÝ êëÞñùóç,
600 Aðü êáèåìßá Aðü ôßò äÝêá öõëÝòÿ 500 Aðü
á‰ôïýò, 50 êáôÜ ä\ìï, äßêáæáí, äçëáäÞ øÞöéæáí
ìåôÜ ôÞí Aêñüáóç, ÷ùñßò óýóêåøç êáß ÷ùñßò íÜ
V÷ïõí ìéëÞóåé êáèüëïõ ï‹ôå ìåôáîý ôïõò ï‹ôå
ñùôþíôáò ôïýò äéÜäéêïõòÿ ït Šðüëïéðïé Uêáôü, 10
êáôÜ ä\ìï, Têôåëïˆóáí äéïéêçôéêÜ êáèÞêïíôáÿ
á‰ôÝò ït Añ÷Ýò, …ðùò ôïýò Aðïêáëår ‚ ’Áñéóôï-
ôÝëçò (66,1), Têôåëïˆóáí …ëåò ôßò Aðáñáßôçôåò
ãéÜ ôÞ ëåéôïõñãßá ô™í äéêáóôçñßùí Šðçñåóßåò,
äçëáäÞ Tðéôçñïˆóáí ôßò êëåøýäñåò, äéåíåñãïˆóáí
ôÞí êáôáìÝôñçóç ô™í øÞöùí, ôÞ äéáíïìÞ ô™í
óõìâüëùí, äçëáäÞ ô™í êåñìÜôùí ðïý äßíïíôáí
óôïýò _ëéáóôÝò, ãéÜ íÜ ìðïˆí óôÞí áuèïõóá ô\ò
äßêçò ëßãï ðñßí Têåßíç Añ÷ßóåé. ÔÜ óýìâïëá ìå-
ôÜ ôÞ äßêç TðéóôñÝöïíôáí êé Vôóé ðëçñùíüôáí
(äéêáóôéêüò ìéóèüò) ‚ êÜèå äéêáóôÞò. ´Ïëåò á‰-
ôÝò ït Šðåõèõíüôçôåò AíáèÝôïíôáí ìÝ êëÞñùóç.
Ït êõñßùò äéêáóôÝò øÞöéæáí ìïíÜ÷á15.
Åyíáé á‰ôïíüçôï ðþò ït äéêáóôÝò äÝí eôáí T-
ðáããåëìáôßåò êáß …ôé èÜ Vðñåðå íÜ ôïýò ðáñï-
ìïéÜæïõìå ìÝ ôïýò óçìåñéíïýò Víïñêïõò, Cí êáß
ït _ëéáóôÝò åy÷áí äéêáóôéêÝò Bñìïäéüôçôåò ðïëý
ðåñéóóüôåñåò êáß óðïõäáéüôåñåò Aðü Têåßíåò ðïý
Aðïäßäåé ôü óçìåñéíü íïìéêü ðëáßóéï óôïýò Víïñ-
êïõòÿ êÜèå ’Áèçíárïò ìðïñïˆóå íÜ ãßíåé äéêá-
óôÞò, ÷ùñßò íÜ Aðáéôårôáé êÜðïéá åsäéêÞ Têðáß-
äåõóçÿ ôïˆ Añêïˆóå _ ãåíéêÞ ðáéäåßá ðïý ôïˆ
144
ÓÙÊÑÁÔÇÓ
ðñüóöåñå óÝ ìüíéìç êáß äéáñêÞ âÜóç _ ðüëçÿ êáß
ìðïñïˆóå êÜèå ðïëßôçò íÜ ãßíåé ðïëëÝò öïñÝò äé-
êáóôÞò óôÞ æùÞ ôïõ Añêår: á) íÜ ôüí åy÷å å‰íï-
Þóåé _ êëÞñùóç, â) íÜ åy÷å êëåßóåé ôÜ ôñéÜíôá
ôïõ êáß ã) íÜ ìÞí åy÷å ÷Üóåé ôÜ ðïëéôéêÜ ôïõ äé-
êáéþìáôá.
Ït AðïöÜóåéò ô™í _ëéáóô™í eôáí ‚ñéóôéêÝò,
ôåëåóßäéêåò êáß AìåôÜêëçôåò êáß äÝí Šð\ñ÷å êá-
íÝíá Víäéêï ìÝóï, žóôå íÜ Aêõñùèïˆí, íÜ Töåóé-
âëçèïˆí a íÜ Aíáâëçèår _ TêôÝëåóÞ ôïõò. Ìüíï
_ ’Åêêëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ, äçëáäÞ ôü Aíþôáôï ðï-
ëéôåéáêü ƒñãáíï, _ uäéá _ íïìïèåôéêÞ ëåéôïõñãßá
ô\ò Tîïõóßáò, åy÷å á‰ôÞ ôÞ äõíáôüôçôáÿ …ìùò
á‰ôü ãéíüôáí ðïëý óðÜíéáÿ ôïõëÜ÷éóôïí óôü A-
ðüãåéï ô\ò Aèçíáúê\ò äçìïêñáôßáò, óýìöùíá ìÝ
ôßò ðëçñïöïñßåò ðïý ì@ò V÷ïõí äéáóùèår16. ²Åôóé
óõìðåñáßíïõìå ðþò _ íïìïèåôéêÞ eôáí só÷õñü-
ôåñç Aðü ôÞ äéêáóôéêÞ.
´Åíá äéêáóôÞñéï ô\ò ‘Çëéáßáò ìðïñïˆóå íÜ
V÷åé 201, 401, (53,3)17, 500, 1.000 a 1.500
ìÝëçÿ …ìùò ôÜ ðåñéóóüôåñá Añéèìïˆóáí 500 ìÝ-
ëç (68,1).
‘Ç êëÞñùóç ô™í äéêáóô™í äéåîáãüôáí Aðü
ôïýò TííÝá Cñ÷ïíôåò, äçëáäÞ ôüí âáóéëéÜ, ôüí T-
ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÊÏÍÔÏÓ
ðþíõìï êáß ôüí ðïëÝìáñ÷ï êáß ôïýò Xîé èåóìï-
èÝôåò. Ït TííÝá Cñ÷ïíôåò ãßíïíôáí äÝêá ìÝ ôüí
ãñáììáôÝá ô™í èåóìïèåô™í êé Vôóé êáèÝíáò
êëÞñùíå ôïýò äéêáóôÝò ô\ò öõë\ò ôïõ (59, 7 êáß
63, 1).
‘Õð\ñ÷áí Aêüìç óáñÜíôá êáôþôåñïé äéêá-
óôÝò18, êëçñùôïß öõóéêÜ êé á‰ôïß, ôÝóóåñéò êá-
ôÜ öõëÞÿ ôÞí êëÞñùóç ãé' á‰ôïýò ôÞí Vêáíå _
ÂïõëÞ, ãéÜ ôÞí ‚ðïßá èÜ ìéëÞóïõìå …ôáí èÜ A-
íáöåñèïˆìå óôÞ äéïéêçôéêï-åêôåëåóôéêÞ ëåéôïõñ-
ãßá (53, 1). Á‰ôïß ït óáñÜíôá åy÷áí Bñìïäéüôç-
ôá íÜ äéêÜæïõí ŠðïèÝóåéò ìÝ÷ñé äÝêá äñá÷ìÝòÿ
«êáß ôßò ðÜíù Aðü á‰ôÞ ôÞí Aîßá (ô™í äÝêá
äñá÷ì™í) ŠðïèÝóåéò ôßò ðáñáäßäïõí óôïýò äéáéôç-
ôÝò» (53, 2). ´Ïëïé ït ðÜíù Aðü ôÜ Uî\íôá ðï-
ëßôåò eôáí ðéèáíïß äéáéôçôÝò êáß êáíåßò äÝí åy÷å
ôü äéêáßùìá íÜ Añíçèår ìéÜ ôÝôïéá Šðçñåóßá, ãéá-
ôß ‚ íüìïò äéÝôáæå íÜ åyíáé Côéìïò (íÜ ÷Üíåé, äç-
ëáäÞ, ôÜ ðïëéôéêÜ ôïõ äéêáéþìáôá) …ðïéïò äéïñé-
æüôáí äéáéôçôÞò Aðü ôïýò ôÝóóåñéò äéêáóôÝò ô\ò
öõë\ò ôïõ êáß äÝí Aóêïˆóå ôßò äéáéôçóßåò ðïý ôïˆ
êëÞñùíáí ðÜëé ït ôÝóóåñéò äéêáóôÝò (53, 3 êáß
58, 2).
ÈÜ eôáí ðéèáíÜ êïõñáóôéêü íÜ åsó÷ùñÞóïõ-
ìå ðåñéóóüôåñï óôßò ëåðôïìÝñåéåò ôïˆ Aèçíáúêïˆ
äéêáíéêïˆ óõóôÞìáôïò. Ðñüò ôü ðáñüí óôáìáô@-
ìå Tä™ÿ èÜ TðáíÝëèïõìå, …ôáí èÜ TîåôÜóïõìå ôÞ
äéÜêñéóç ô™í ôñé™í ëåéôïõñãé™í ô\ò Tîïõóßáò.
ÐñÝðåé ðÜíôùò íÜ TðéóçìÜíïõìå Aêüìç ìéÜ öï-
ñÜ ðþò …,ôé Aöïñïˆóå óôÞ äéêáóôéêÞ ëåéôïõñãßá
óôÞí Añ÷áßá ’ÁèÞíá ñõèìéæüôáí ìÝ ôÞí êëÞñù-
óç, ðïý öõóéêÜ èåùñïˆíôáí …ôé eôáí êÜôé ðéü äß-
êáéï êáß ôáßñéáæå êáëýôåñá óôü äçìïêñáôéêü ðï-
ëßôåõìá, ìéÜ êáß ìüíï _ êëÞñùóç ìðïñïˆóå íÜ
äéáöõëÜîåé ôÞí Aêåñáéüôçôá ô™í äéêáóô™í, ôÞí
Aìåñïëçøßá ôïõò êáß ôÞí Aíåîáñôçóßá ôïõò Aðü
ôßò Cëëåò äýï ëåéôïõñãßåò ô\ò Tîïõóßáò.
ã) ‘Ç äéïéêçôéêï-åêôåëåóôéêÞ ëåéôïõñãßá
’Áñ÷çãïß ô\ò äéïéêçôéêï-åêôåëåóôéê\ò ëåé-
ôïõñãßáò eóáí ït TííÝá Cñ÷ïíôåò ðïý ìáæß ìÝ ôüí
ãñáììáôÝá ô™í èåóìïèåô™í Vãéíáí äÝêá, ãéÜ íÜ
Aíôéóôïé÷ïˆí óôßò äÝêá êëåéóèÝíåéåò öõëÝò. ÊÜ-
èå ÷ñüíï _ ÂïõëÞ êëÞñùíå ôïýò äÝêá Cñ÷ïíôåò
ô\ò Uðüìåíçò ÷ñïíé@ò (55, 1). ‘Ï ðñ™ôïò Aðü
á‰ôïýò êáß Añ÷áéüôåñïò íïìáæüôáí âáóéëéÜò
(âáóéëåýò)19, äåýôåñïò óÝ Añ÷áéüôçôá eôáí ‚ ðï-
ëÝìáñ÷ïò êáß ôñßôïò ‚ Cñ÷ïíôáò, ‚ ‚ðïrïò åy÷å
êáß ðåñéóóüôåñåò Bñìïäéüôçôåò, ìéÜ êáß _ äç-
ìéïõñãßá ôïˆ èåóìïˆ åy÷å ãßíåé óÝ ÷ñüíïõò Añêå-
ôÜ ðñï÷ùñçìÝíïõ Têäçìïêñáôéóìïˆÿ ðñáãìáôé-
êÜ, _ Añ÷Þ á‰ôÞ äçìéïõñãÞèçêå, …ôáí _ èçôåßá
ÊËÇÑÙÓÇ: Ç ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÇ ÂÁÓÇ ÔÇÓ ÁÌÅÓÇÓ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁÓ
ô™í Añ÷üíôùí åy÷å ðéÜ ãßíåé Tíéáýóéá (3, 3). ÍÜ
óçìåéùèår Aðü ôþñá ðþò åsäéêÜ óôÞ äéïéêçôéêï-
åêôåëåóôéêÞ ëåéôïõñãßá ôü uäéï Aîßùìá äÝí Tðá-
íáëáìâáíüôáí ãéÜ ôü uäéï ðñüóùðï Aðü ÷ñüíïõò
ðïëý ðáëéïýò20.
‘Ï Cñ÷ïíôáò Aðü ôÞí Uðüìåíç ô\ò èçôåßáò
ôïõ ÷ñïíéÜ íïìáæüôáí Tðþíõìïò ô\ò ÷ñïíé@ò
ðïý èÞôåõóå, äçëáäÞ _ ÷ñïíéÜ Vðáéñíå ôÞí íï-
ìáóßá ôçò, ðñïóäéïñéæüôáí, Aðü á‰ôüíÿ eôáí ‚ T-
ðßóçìïò ôñüðïò ðñïóäéïñéóìïˆ ôïˆ ÷ñüíïõ Aðü
ôïýò ’Áèçíáßïõò (3, 2 êáß 53, 4)21. ÐÜíôùò êáß
ït ôñårò á‰ôïß Cñ÷ïíôåò åy÷áí èåóìïèåôçèår Aðü
ðïëý ðáëéÜ êáß Xäñåõáí ‚ âáóéëéÜò óôü Âïõêï-
ëårï, ‚ ðïëÝìáñ÷ïò óôü ’Åðéëýêåéï êé ‚ Tðþíõ-
ìïò óôü Ðñõôáíårï. ’Áñãüôåñá èåóðßóôçêáí Xîé
êáéíïýñãéïé Cñ÷ïíôåò ìÝ ôÞí Tðùíõìßá èåóìïèÝ-
ôåò. ’Áðü ôüí êáéñü êéüëáò ôïˆ Óüëùíá, ãéÜ ôÞí
êáëýôåñç ëåéôïõñãßá ô\ò ðüëçò, êáß ït TííéÜ Cñ-
÷ïíôåò åy÷áí óõãêåíôñùèår óôü èåóìïèåôårï, ôÞí
Xäñá ô™í èåóìïèåô™í (3, 5). Óôïýò ÷ñüíïõò ðñï-
öáí™ò ôïˆ ÊëåéóèÝíç, ðñïóôÝèçêå Xíá äÝêáôï A-
îßùìá, ‚ ãñáììáôÝáò ô™í èåóìïèåô™í, êé Vôóé ït
TííÝá Cñ÷ïíôåò ãßíçêáí äÝêá, žóôå íÜ Aíôéóôïé-
÷ïˆí óôßò äÝêá êëåéóèÝíåéåò öõëÝò (55, 1).
ÈÜ ðñÝðåé íÜ TðéóçìÜíïõìå ðþò ‚ Óüëùíáò
åy÷å èåóðßóåé óýóôçìá ìéêôü êëÞñùóçò êáß T-
êëïã\ò ãéÜ ôÞí AíÜäåéîç ô™í TííÝá Añ÷üíôùí, ït
‚ðïßïé ðáëéüôåñá TêëÝãïíôáí (3, 1-5). Ðñáãìá-
ôéêÜ, …ñéóå íÜ TêëÝãïíôáé ðñïçãïõìÝíùò äÝêá Š-
ðïøÞöéïé Aðü êÜèå öõëÞ, AíÜìåóá óôïýò ‚ðïß-
ïõò ãéíüôáí _ êëÞñùóç. ÌÝ ôÞ èÝóðéóç á‰ôïˆ
ôïˆ ôñüðïõ AíÜäåéîçò ô™í TííÝá Añ÷üíôùí, åsóÞ-
ãáãå óõíÜìá êáß ôü äåêáäéêü óýóôçìá22 óôÞí
ðïëéôéêÞ æùÞ ô\ò ’ÁèÞíáòÿ Añãüôåñá ‚ ÊëåéóèÝ-
íçò ìÝ ôÞ äéêÞ ôïõ ìåôáññýèìéóç ôü ãåíßêåõóå.
Ït ðñïåêëåãìÝíïé ŠðïøÞöéïé eôáí óáñÜíôá, Aöïˆ
ït öõëÝò eôáí ôÝóóåñéò ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ Óüëùíá.
´Ïôáí Vöõãå ‚ Óüëùíáò, ït ’Áèçíárïé êñÜ-
ôçóáí ôïýò íüìïõò ôïõ, êõñßùò Têåßíïõò ðïý A-
öïñïˆóáí óôÞí êëÞñùóç ô™í TííÝá Añ÷üíôùí,
AëëÜ ìüíï ãéÜ ôÝóóåñá ÷ñüíéá. ‘Ç äßøá ô\ò T-
îïõóßáò, äßøá ðáëéÜ …óï êáß ‚ Cíèñùðïò, ôïýò
ðáñáêßíçóå óÝ íÝåò äéáìÜ÷åò ãéÜ ôü Aîßùìá ôïˆ
Tðþíõìïõ Cñ÷ïíôá êáß êáôÜñãçóáí êáß ôÞí êëÞ-
ñùóç. Êáß, …ðùò ëÝåé ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò: «... Tðåé-
äÞ óôáóßáæáí, ôïýò öÜíçêå êáëü íÜ TêëÝîïõí äÝ-
êá Cñ÷ïíôåò, ðÝíôå Aðü ôïýò å‰ðáôñßäåò, ôñårò
Aðü ôïýò Aãñüôåò êáß äýï Aðü ôïýò ôå÷íßôåòÿ êáß
á‰ôïß eñîáí ôÞ ìåôÜ ôüí Äáìáóßá ÷ñïíéÜ»
[579/8 ð.×] (13, 2).
Ìðïñïˆìå íÜ äéáðéóôþóïõìå ðþò Cí ït ’Á-
èçíárïé Cëëáîáí ãíþìç ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞí êëÞñù-
145
óç ›ò ôñüðï AíÜäåéîçò ôïˆ Tðþíõìïõ Cñ÷ïíôá,
äéáôÞñçóáí ôü äåêáäéêü óýóôçìá, ôÞ ÷ñÞóç ôïˆ
‚ðïßïõ ôÞí åy÷å Tíéó÷ýóåé ‚ uäéïò ‚ Óüëùíáò óôÞí
AôôéêÞ ïsêïíïìéêÞ æùÞ: _ ìí@, ðïý ðñïçãïõìÝ-
íùò óÞìáéíå ôü ðïóü ô™í 70 äñá÷ì™í, Aðü ôüí
Óüëùíá êé Vðåéôá óÞìáéíå ôü ðïóü ô™í 100
äñá÷ì™í. Ðñüêåéôáé âÝâáéá ãéÜ ôÞí ðñþôç Šðï-
ôßìçóç ô\ò äñá÷ì\ò êáß ôïˆ íïìßóìáôïò ãåíéêü-
ôåñá23. ’Åðß ðëÝïí ôü ôÜëáíôï ðïý ðåñéår÷å ðñßí
63 ìíÝò, ìåôÜ ôüí Óüëùíá ðåñéår÷å 60ÿ _ óôñïã-
ãõëïðïßçóç ðñüò ôü äåêáäéêü óýóôçìá åyíáé ðñï-
öáíÞò.
Êé …óï Aöïñ@ óôÞí TêëïãÞ, _ ôõñáííßá ôïˆ
Ðåéóßóôñáôïõ ôÞ äéáôÞñçóå. Á‰ôÞ _ TíÝñãåéá
óõìâÜäéæå ìÝ ôÞ íïïôñïðßá ô\ò ôõñáííßáò, Aöïˆ
_ TêëïãÞ ðñïôéì@ôáé êáß èÜ ðñïôéì@ôáé ðÜíôá
Aðü êÜèå ðíåˆìá ìÞ äçìïêñáôéêü, ìéÜ êáß åyíáé
ðéü TëÝãîéìç êáß Tðß ðëÝïí èåùñårôáé ãéÜ äéáäé-
êáóßá äçìïêñáôéêÞ. ‘Ç êëÞñùóç ô™í TííÝá Añ-
÷üíôùí Tìöáíßóôçêå ðÜëé ôü 487/6 ð.×. ’Åêåß-
íç ôÞ ÷ñïíéÜ ït ’Áèçíárïé TêëÝîáíå ðÝíôå ðïëß-
ôåò Aðü êÜèå ä\ìï — ït äÞìïé eóáí 100, …ðùò
aäç ôü V÷ïõìå Aíáëýóåé — ãéÜ íÜ ãßíåé AíÜìå-
óá ó' á‰ôïýò ôïýò 500 TêëåãìÝíïõò ðïëßôåò
êëÞñùóç ãéÜ ôïýò TííÝá Cñ÷ïíôåò êáß ôüí ãñáì-
ìáôÝá ô™í èåóìïèåô™í, ôü äÝêáôï Aîßùìá ðïý
åy÷å ðñïóôåèår Aðü ôüí ÊëåéóèÝíç, ãéÜ íÜ ŠðÜñ-
îåé Aíôéóôïé÷ßá AíÜìåóá óôïýò Cñ÷ïíôåò êáß ôßò
äÝêá êëåéóèÝíåéåò öõëÝò (22, 5). ’ÅðåéäÞ êëç-
ñþíïíôáí Tðßóçò ðÝíôå ðïëßôåò, êáôÜ ä\ìï, ãéÜ
íÜ óõíèÝóïõí ôÞ ÂïõëÞ ô™í Ðåíôáêïóßùí (62,
1) êáß 500 ðïëßôåò, 50 êáôÜ öõëÞ, ãéÜ íÜ êëç-
ñùèïˆí ðÜëé AíÜìåóÜ ôïõò 10 ›ò êñéôÝò ô™í
äñáìÜôùí óôü èÝáôñï, êáß TðåéäÞ Aêüìá ‚ óõíÞ-
èçò Añéèìüò ô™í äéêáóôçñßùí ô\ò ‘Çëéáßáò eôáí
500, ìðïñïˆìå íÜ âãÜëïõìå ôü óõìðÝñáóìá ðþò
èåùñïˆóáí ôüí Añéèìü 500 ãåíéêÜ TðáñêÞ ãéÜ
êÜèå ðåñáéôÝñù êëÞñùóç.
Ôüí êáéñü ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëç, ‚ èåóìüò ô™í äÝ-
êá ðéÜ Añ÷üíôùí Têäçìïêñáôßóèçêå êé Cëëï,
ãéáôß êëÞñùíáí — äÝí TêëÝãáíå — äÝêá ðïëß-
ôåò êáôÜ öõëÞ êáß ìåôÜ îáíáÝêáíáí êëÞñùóç ìÝ
êïõêéÜ — êýáìïé, óôÜ Añ÷áßá, êõáìåõôïß Cñ÷ïí-
ôåò — ãéÜ íÜ êñáôÞóïõí ôÞí ðáñÜäïóç, êé Vôóé
Vâãáæáí Xíáí Cñ÷ïíôá êáôÜ öõëÞ (8, 1). ´Ïëá
á‰ôÜ äåß÷íïõí ôÞ äéåýñõíóç ô\ò Töáñìïã\ò ô\ò
êëÞñùóçò êáß ôÞ óõíå÷Þ ðñïóðÜèåéá Têäçìï-
êñáôéóìïˆ ôïˆ Aèçíáúêïˆ ðïëéôåýìáôïò ìÝóá A-
ðü á‰ôÞ: Aíôéêáèéóôïˆóáí äéáñê™ò êáß ìÝ ðår-
óìá — èÜ ëÝãáìå — ôÞí TêëïãÞ ìÝ ôÞí êëÞ-
ñùóç. ÃéÜ ôïýò ’Áèçíáßïõò, …ôáí Tðñüêåéôï ãéÜ
ôïýò uäéïõò, _ äçìïêñáôßá äÝí eôáí BðëÜ säåïëï-
146
ãßá — a êùìùäßá — ðïý Vâñéèå Aðü âáñýãäïõ-
ðïõò ëüãïõò AöçñçìÝíïõò, AëëÜ ðñÜîç óõãêå-
êñéìÝíç.
²Áò äïˆìå ôþñá ôÞí TöáñìïãÞ ô\ò êëÞñù-
óçò óôßò Cëëåò Añ÷Ýò, óôü Šðüëïéðï ô\ò äéïéêç-
ôéêï-åêôåëåóôéê\ò ëåéôïõñãßáò ô\ò Tîïõóßáò.
Ðñüêåéôáé ãéÜ …ëïõò ôïýò êáôþôåñïõò Cñ÷ïíôåò
êáß ŠðáëëÞëïõò ðïý Tîõðçñåôïˆóáí ôÞ äéïßêçóç
ô\ò ðüëçòÿ AíÜìåóÜ ôïõò óõãêáôáëåãüôáí êáß _
ÂïõëÞ ô™í Ðåíôáêïóßùí, ït âïõëåõôÝò ô\ò ‚ðïß-
áò êáôÜ ôü Aèçíáúêü ðïëßôåõìá Aðïôåëïˆóáí
ôì\ìá ô\ò Têôåëåóôéê\ò êé ƒ÷é ô\ò íïìïèåôéê\ò.
Ït âïõëåõôÝò ëïéðüí eóáí 500, 50 êáôÜ öõëÞ
(43, 2), 5 êáôÜ ä\ìï (62, 1)24, …ðùò V÷ïõìå a-
äç AíáöÝñåé. ‘Ç ÂïõëÞ åy÷å ðïëëÝò Bñìïäéüôçôåò
AëëÜ êõñßùò ëåéôïõñãïˆóå ›ò íïìïðáñáóêåõáóôé-
êÞ TðéôñïðÞ ãéÜ ôÜ øçößóìáôá êáß ôÜ íïìïó÷Ý-
äéá, ôÜ ‚ðïrá êáôüðé óõæçôïˆíôáí êáß øçößæïí-
ôáí óôÞí ’Åêêëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ, ôü Aíþôáôï ðï-
ëéôåéáêü ƒñãáíï ôïˆ Aèçíáúêïˆ ðïëéôåýìáôïò.
ÄÝí èÜ ŠðåéóÝëèïõìå Tä™ óôßò ëåðôïìÝñåéåò
ô™í BñìïäéïôÞôùí ô\ò Âïõë\ò, ãéáôß á‰ôü ðïý
ì@ò TíäéáöÝñåé ó' á‰ôü ôü ôì\ìá ô\ò ìåëÝôçò åy-
íáé íÜ äåßîïõìå ôÞ ÷ñÞóç ô\ò êëÞñùóçò óôÞ äéïé-
êçôéêï-åêôåëåóôéêÞ ëåéôïõñãßá ô\ò Aèçíáúê\ò
ðïëéôåßáò ãåíéêÜ. ÍÜ TðéóçìÜíïõìå ðÜíôùò ðþò
ït 50 âïõëåõôÝò ô\ò êÜèå öõë\ò ðñõôÜíåõáí, äç-
ëáäÞ êõâåñíïˆóáí, óôÞí ðüëç ãéÜ Xíá äÝêáôï ðå-
ñßðïõ25 ôïˆ ÷ñüíïõ, ôü ‚ðïrï íïìáæüôáí ðñõôá-
íåßá. «Êáß ðñõôáíåýåé ìÝ ôÞ óåéñÜ ôçò êáèåìéÜ
Aðü ôßò öõëÝò» ëÝåé ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò (43, 2)ÿ ït
50 âïõëåõôÝò ôüôå íïìÜæïíôáí ðñõôÜíåéò êáß _
öõëÞ ðñõôáíåýïõóá. Ôü TíäéáöÝñïí ó' á‰ôÞ ôÞ
ëåéôïõñãßá åyíáé ðþò _ óåéñÜ ô\ò ðñõôáíåßáò êÜ-
èå öõë\ò êáèïñéæüôáí ðÜëé ìÝ êëÞñùóç.
²Áò AíáöÝñïõìå ôþñá ôßò Cëëåò Añ÷Ýò ðïý
êëçñþíïíôáí AíÜìåóá óôïýò âïõëåõôÝò.
ÊÜèå ìÝñá Xíáò Aðü ôïýò ðåíÞíôá ðñõôÜíåéò
êëçñùíüôáí ãéÜ ôü Aîßùìá ôïˆ ’ÅðéóôÜôç ô™í
ÐñõôÜíåùíÿ ðñüêåéôáé ãéÜ ôü Aíôßóôïé÷ï óçìåñé-
íü Aîßùìá ôïˆ ÐñïÝäñïõ ô\ò Äçìïêñáôßáò. ‘Ç
äéáöïñÜ âÝâáéá åyíáé ðþò ‚ ôüôå ðñüåäñïò ô\ò
äçìïêñáôßáò åy÷å èçôåßá ìïíïÞìåñç êáß ìßá êáß
ìüíç öïñÜ óôÞ æùÞ ôïõ26.
‘Ï ’ÅðéóôÜôçò êëÞñùíå TííÝá ðñïÝäñïõò, X-
íáí Aðü êáèåìéÜ Aðü ôßò Cëëåò öõëÝòÿ Xíáò Aðü
ôïýò TííéÜ ðñïÝäñïõò êëçñùíüôáí TðéóôÜôçò
ôïõò. Ït êôþ ðñüåäñïé êáß ‚ TðéóôÜôçò ôïõò äé-
çýèçíáí ôßò Tñãáóßåò ô\ò Âïõë\ò ô™í Ðåíôáêï-
óßùí êáß ô\ò ’Åêêëçóßáò ôïˆ ÄÞìïõ ôüí 4ï ás-
þíá (44).
Êáß êëÞñùíáí Aêüìá ït âïõëåõôÝò Aðü AíÜ-
ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÊÏÍÔÏÓ
ìåóÜ ôïõò 10 ëïãéóôÝò27, ãéÜ íÜ ëïãïäïôïˆí ó'
á‰ôïýò ït äéÜöïñåò Añ÷Ýò êáôÜ êÜèå ðñõôáíåßá
(48, 3). ’ÅêëÝãåé Aêüìá _ ÂïõëÞ Aðü ôïýò âïõ-
ëåõôÝò äÝêá ôñéçñïðïéïýò Šðåýèõíïõò ãéÜ ôÞí êá-
ôáóêåõÞ íÝùí ôñéÞñùí a ôåôñÞñùí, Cí _ ’Åê-
êëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ V÷åé Aðïöáóßóåé êÜôé ôÝôïéï
(46, 1). ’Áðü á‰ôü óõíÜãïõìå Aêüìç ìéÜ öïñÜ
ôü óõìðÝñáóìá ðþò ït âïõëåõôÝò äÝí eóáí Tðáã-
ãåëìáôßåò ðïëéôéêïß AëëÜ ðïëßôåò Aðü …ëá ôÜ T-
ðáããÝëìáôá, Aðü ôÜ ‚ðïrá æïˆóáí êáß óôÜ ‚ðïrá
TðáíÝñ÷ïíôáí ìÝ ôü ðÝñáò ô\ò âïõëåõôéê\ò èç-
ôåßáò, ìéÜ êáß äÝí Šð\ñ÷å ðéèáíüôçôá íÜ îáíá-
êëçñùèïˆí óôï âïõëåõôçëßêé ðáñÜ ãéÜ ìéÜ Aêü-
ìá êáß ôåëåõôárá öïñÜ óôÞ æùÞ ôïõò êé á‰ôü ðï-
ëý óðÜíéá êé Cí åy÷áí ðåñÜóåé Aðü ôü âïõëåõôç-
ëßêé …ëïé ït ðÜíù Aðü ôÜ ôñéÜíôá ðïëßôåò êáß îá-
íÜìðáéíå ôü ƒíïìá …ëùí óôÞí êëçñùôßäá (4, 3).
²Áëëåò Añ÷Ýò ðïý êëçñþíïíôáí Aðü ôÞ Âïõ-
ëÞ eóáí: 10 ôáìßåò ô\ò ’Áèçí@ò (47, 1)ÿ 10 ðù-
ëçôÝò (47, 2)ÿ 10 AðïäÝêôåò (48, 1)ÿ 10 å‹èõ-
íïé êáß 2 ðÜñåäñïé ãéÜ êÜèå å‹èõíï, äçëáäÞ óõ-
íïëéêÜ 20 (48, 4)ÿ 1 ôáìßáò ãéÜ ôïýò Aäýíáôïõò,
äçëáäÞ ôïýò ðïëßôåò ìÝ Tíéáýóéï åsóüäçìá êÜôù
Aðü 300 äñá÷ìÝò êáß Aíßêáíïõò ãéÜ Tñãáóßá ëü-
ãù Aíáðçñßáò (49, 4)ÿ 10 TðéóêåõáóôÝò ô™í t-
åñ™í (50, 1).
«Êáß êëçñþíïíôáé Aóôõíüìïé äÝêáÿ êáß Aðü
á‰ôïýò ðÝíôå Cñ÷ïõí óôüí Ðåéñáé@ êáß ðÝíôå
óôü Cóôõ êáß ôßò á‰ëçôñßäåò êáß ôßò ëõñßóôñé-
åò-øÜëôñéåò êáß ôßò êéèáñßóôñéåò Tðéôçñïˆí á‰-
ôïß, žóôå íÜ ìÞ ìéóèùèïˆí ìÝ ðåñéóóüôåñï A-
ðü äýï äñá÷ìÝòÿ êé Cí ðåñéóóüôåñïé ôÞí uäéá
ìåëåôÞóïõí íÜ ðÜñïõí, á‰ôïß ñß÷íïõí êë\ñï êáß
ôÞ ìéóèþíïõí ó' …ðïéïí ôïˆ ëÜ÷åé» (50, 2).
ÐáñáèÝóáìå ôü Aðüóðáóìá á‰ôü ôü ó÷åôé-
êü ìÝ ôßò á‰ëçôñßäåò êáß ôßò Cëëåò ìïõóéêïýò,
ãéÜ íÜ ãßíåé ðéü å‹ëçðôï ôü Aêüëïõèï ó÷üëéï: _
äçìïêñáôßá äÝí eôáí, öáßíåôáé, ŠðÝñ ô\ò Tëåý-
èåñçò Aãïñ@òÿ ôü ìßóèùìá ìé@ò ðïý ìéóèùíüôáí
äçìüóéá á‰ëçôñßäáò, ëõñßóôñéáò a êéèáñßóôñéáò
äÝí ìðïñïˆóå íÜ öôÜóåé óÝ øç äõóâÜóôá÷ôá ãéÜ
ôÞí ïsêïíïìéêÞ äõíáôüôçôá ô™í ðéü öôù÷™í,
ãéáôß êÜôé ôÝôïéï eôáí Aóõìâßâáóôï ìÝ ôü ðíåˆ-
ìá ô\ò äçìïêñáôßáò êáß èÜ ðñïêáëïˆóå êïéíù-
íéêï-ðïëéôéêü óêÜíäáëïÿ êáíåßò äÝí ìðïñïˆóå íÜ
Aðïëáýóåé ôßò ÷áñÝò êáß ôÞí ôÝ÷íç ô\ò ìïõóé-
êïˆ Aðü ôü ãåãïíüò êáß ìüíï ðþò eôáí ðëïõóéü-
ôåñïò. Ãé' á‰ôü, Aöïˆ ôÝëïò ðÜíôùí _ ôéìÞ A-
íÝâáéíå ìÝ÷ñé êÜðïéï øïò, _ êëÞñùóç AðïöÜóé-
æå óÝ ðïéüí èÜ ðáñá÷ùñïˆíôáí _ êïðåëéÜ!
ÊËÇÑÙÓÇ: Ç ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÇ ÂÁÓÇ ÔÇÓ ÁÌÅÓÇÓ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁÓ
ÍÜ óõíå÷ßóïõìå …ìùò ôÞí Aðáñßèìçóç: 10
Aãïñáíüìïé (51, 1), 10 ìåôñïíüìïé (51, 2), 10
óéôïöýëáêåò (51, 3), 10 TðéìåëçôÝò ôïˆ Tìðïñß-
ïõ (51, 4), 10 AèëïèÝôåò (60, 1), 11 ðïý öñüí-
ôéæáí ãéÜ ôßò èáíáôéêÝò TêôåëÝóåéò (52, 1), 5 ås-
óáãùãårò ô™í äéê™í óôÜ äéêáóôÞñéáÿ _ åsóáãù-
ãÞ Vðñåðå íÜ ãßíåé ìÝóá óÝ Xíá ì\íá (52, 2), 5
‚äïðïéïß ðïý Tðéóêåýáæáí ìÝ TñãÜôåò ôïýò äñü-
ìïõò (54, 1), 10 ëïãéóôÝò êáß 10 âïçèïß ôïõò,
ðïý ôïýò Vëåãáí óõíÞãïñïõò (54, 4)ÿ óôïýò ëï-
ãéóôÝò á‰ôïýò å‰èõíïäïôïˆóáí …ëåò ït Añ÷Ýò êáß
eôáí äéáöïñåôéêïß Aðü ôïýò ëïãéóôÝò ôïˆ Täáöß-
ïõ 48, 3, 1 ãñáììáôÝáò êáôÜ ðñõôáíåßá (54, 3)ÿ
êáôÜ óõíÝðåéá êëçñþíïíôáí óõíïëéêÜ 10 ’Áèç-
íárïé ›ò ãñáììáôårò ô™í äÝêá ðñõôáíåé™í êáôÜ
ôÞ äéÜñêåéá êÜèå ÷ñïíé@ò, 1 ãñáììáôÝáò ô™í íü-
ìùí (54, 4), 10 tåñïðïéïß Šðåýèõíïé ãéÜ ôÜ tåñÜ
óöÜãåéá (54, 6)ÿ Cëëïé 10 tåñïðïéïß ãéÜ ôßò tåñï-
ðñáîßåò ô\ò ÷ñïíé@ò (54, 7)ÿ 1 Cñ÷ïíôáò óôÞ Óá-
ëáìríá êáß 1 äÞìáñ÷ïò óôüí Ðåéñáé@.
´Ïëåò á‰ôÝò ït êëçñþóåéò ãßíïíôáí Aðü ôÞ
ÂïõëÞ. ÐñÝðåé íÜ AíáöÝñïõìå Aêüìç 10 Tðéìå-
ëçôÝò ô™í ÌåãÜëùí Äéïíõóßùí ðïý êëçñþíïí-
ôáí Aðü ôüí ’Åðþíõìï ²Áñ÷ïíôá (56, 4).
Ôü óýíïëï …ëùí á‰ô™í ô™í êëçñùô™í Añ-
÷üíôùí åyíáé 6.040 ðïëßôåò ãéÜ ôÞ äéêáóôéêÞ
ëåéôïõñãßá (óýí ôïýò äéáéôçôÝò, ôüí Añéèìü ô™í
‚ðïßùí äÝí ôüí AíáöÝñåé ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò, ãéáôß
ðñïöáí™ò äÝí eôáí êáèïñéóìÝíïò) êáß 765 ãéÜ
ôÞ äéïéêçôéêï-åêôåëåóôéêÞ. ‘Ç äéÜñêåéá ô\ò èç-
147
ôåßáò eôáí óõíÞèùò Tíéáýóéá. ´Ïìùò ó' á‰ôïýò
èÜ ðñÝðåé íÜ ðñïóèÝóïõìå ðþò ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò
Aëëïˆ (24, 3) êÜíåé Xíáí Cëëï Šðïëïãéóìü, ôüí
‚ðïrï êáß AíôéãñÜöù:
«Êé TãêáôÝóôçóáí êáß å‰ðïñßá ôñïö\ò ãéÜ
ôïýò ðïëëïýò, …ðùò Aêñéâ™ò åsóçãÞèçêå ‚
’Áñéóôåßäçò. Ãéáôß óõíÝâáéíå Aðü ôïýò öüñïõò
êáß ôÜ ôÝëç êáß ôïýò óýììá÷ïõò íÜ ôñÝöïí-
ôáé ðåñéóóüôåñïé Aðü åuêïóé ÷éëéÜäåò ðïëßôåò.
Ãéáôß eóáí Xîé ÷éëéÜäåò äéêáóôÝò, ÷ßëéïé Uîá-
êüóéïé ôïîüôåò êáß ìáæß ì' á‰ôïýò tððårò ÷ß-
ëéïé äéáêüóéïé êáß _ âïõëÞ, ðåíôáêüóéïé âïõ-
ëåõôÝò, êáß öñïõñïß ô™í íåùñßùí ðåíôáêüóéïé
êáß ìáæß ì' á‰ôïýò óôÞí ’Áêñüðïëç öñïõñïß
ðåíÞíôá êáß Añ÷Ýò Víäçìåò óôÞí ’ÁôôéêÞ, ðå-
ñßðïõ Uöôáêüóéïé ðïëßôåò êáß Añ÷Ýò Vîù Aðü
ôÜ …ñéá ô\ò ’Áôôéê\ò ðåñßðïõ Cëëïé Uöôáêü-
óéïéÿ êáß ìáæß ì' á‰ôïýò, óôåñá, …ôáí óõíá-
ðïöÜóéóáí ôüí ðüëåìï, ‚ðërôåò äýï ÷éëéÜäåò
ðåíôáêüóéïé êáß ôñéÞñåéò AêôáéùñÝò åuêïóé êáß
Cëëåò ôñéÞñåéò ðïý Vöåñíáí ôïýò öüñïõò [êå-
íü óôü Añ÷árï êåßìåíï] êáß ôïýò äýï ÷éëéÜäåò
êëçñùìÝíïõò ìÝ êïõêéÜ ðïëßôåòÿ êáß eôáí A-
êüìç ôü ðñõôáíårï êáß ôÜ ñöáíÜ, ït äåóìï-
öýëáêåòÿ ãéÜ …ëïõò á‰ôïýò ãåíéêÜ _ äéáôñïöÞ
eôáí Aðü ôÜ êïéíÜ».
’Åêôüò Aðü ôÜ ñöáíÜ, ãõíárêåò êáß ðáéäéÜ
ô™í íåêñ™í ôïˆ ðïëÝìïõ, ô™í ‚ðïßùí ‚ Añéèìüò
148
âÝâáéá äÝí Vðñåðå íÜ åyíáé óôáèåñüò êáß ôÜ ‚-
ðïrá, …ëá ÷ùñßò Tîáßñåóç, ôñÝöïíôáí Aðü ôü äç-
ìüóéï, ït Cëëïé êëçñþíïíôáí óôÜ äéÜöïñá ðïëé-
ôåéáêÜ ƒñãáíá, Aöïˆ êáíÝíá säéáßôåñï êñéôÞñéï
äÝí Aðáéôïˆíôáí, êáôÜ ôÜ äçìïêñáôéêÜ aèç êáß
èÝóìéá, Têôüò öõóéêÜ Aðü ôÞí säéüôçôá ôïˆ ’Á-
èçíáßïõ ðïëßôç. Åuêïóé ÷éëéÜäåò ëïéðüí ’Áèçíár-
ïé êëçñþíïíôáí ãéÜ äéÜöïñåò äçìüóéåò èÝóåéò êáß
ðëçñþíïíôáí Aðü ôü äçìüóéï ôáìårï. ÓõíÞèùò ‚
ìéóèüò eôáí ôñårò âïëïß, ìéóÞ äñá÷ìÞ, ôÞí _-
ìÝñá, ãéÜ ôïýò ðåñéóóüôåñïõò Aðü ôïýò Aîéùìá-
ôéêïýò ôïˆ äçìïóßïõ, êáß ðïëý óðÜíéá ìßá äñá÷-
ìÞ ôÞí _ìÝñá (41, 3 êáß 62, 2). ÖõóéêÜ ì@ò T-
ðéôñÝðåôáé íÜ óõìðåñÜíïõìå ðþò, Aöïˆ _ Aðï-
æçìßùóç eôáí uäéá ãéÜ …ëïõò, ït ’Áèçíárïé èåù-
ñïˆóáí …ôé ôÜ äéÜöïñá Aîéþìáôá eôáí sóïäýíá-
ìá.
’Áñ÷Ýò átñåôÝò
²Áò äïˆìå ôþñá ôßò átñåôÝò Añ÷Ýò óôÞí ’Á-
èÞíáÿ á‰ôÝò Aöïñïˆóáí ìüíï óôÞ äéïéêçôéêï-å-
êôåëåóôéêÞ ëåéôïõñãßá ô\ò Tîïõóßáò, ôü ôñßôï ìü-
ñéï ô\ò ðïëéôåßáò êáôÜ ôüí ’ÁñéóôïôÝëç: 10
óôñáôçãïß, 10 ôáîßáñ÷ïé, 1 wððáñ÷ïò, 10 öýëáñ-
÷ïé, 1 wððáñ÷ïò óôÞ Ë\ìíï, 1 ôáìßáò ô\ò Ðá-
ñÜëïõ, 1 ôáìßáò ô\ò ’ÁììùíéÜäáò (61)ÿ 1 ôáìß-
áò ô™í óôñáôéùôéê™í êáß ðñïöáí™ò 10 ôïˆ èå-
ùñéêïˆ28, 1 TðéìåëçôÞò ô™í êñçí™í (43, 1)ÿ 4
TðéìåëçôÝò ôïˆ ²Áñ÷ïíôá Âáóéëé@, ãéÜ íÜ ôüí âï-
çèïˆí óôüí Uïñôáóìü ô™í ’Åëåõóßíéùí Ìõóôçñß-
ùí (57, 1)ÿ 1 ãñáììáôÝáò ãéÜ íÜ äéáâÜæåé óôÞ
ÂïõëÞ ô™í Ðåíôáêïóßùí êáß óôÞí ’Åêêëçóßá
ôïˆ ÄÞìïõ …ðïéï êåßìåíï ÷ñåéáæüôáí (54, 3).
Ït TêëåãìÝíïé ðïëßôåò ëïéðüí äÝí eôáí ðå-
ñéóóüôåñïé Aðü 51, Aðü ôïýò ‚ðïßïõò ìüíï ït
óôñáôçãïß åy÷áí äýíáìç êáß Bñìïäéüôçôåò ðïëé-
ôéêÝò êáß óôñáôéùôéêÝò óõíÜìáÿ ït Cëëïé eóáí åu-
ôå óôñáôéùôéêïß (ðïôÝ Tðáããåëìáôßåò), åuôå B-
ðëïß ŠðÜëëçëïé. Ït óôñáôçãïß Aêñéâ™ò TðåéäÞ e-
ôáí átñåôïß êáß åy÷áí êáß ðïëéôéêÝò Bñìïäéüôçôåò
eôáí êÜôù Aðü óõíå÷Þ Vëåã÷ï29.
ÖõóéêÜ åyíáé á‰ôïíüçôï ðþò êëçñïíïìéêïß
Cñ÷ïíôåò äÝí Šð\ñ÷áí óôÞí ’ÁèÞíáÿ èÜ eôáí ôå-
ëåßùò Aóõìâßâáóôï ìÝ ôÞí Vííïéá ô\ò äçìïêñá-
ôßáò, …ðùò ôïõëÜ÷éóôï ôÞí Tííïïˆóáí óôÞí ‘Åë-
ëçíéêÞ ’Áñ÷áéüôçôá.
’Áñ÷Ýò äéïñéóìÝíåò
ÍÜ ðåñÜóïõìå ôþñá óôüí äéïñéóìü. Ït äéïñé-
óìÝíïé eóáí TëÜ÷éóôïé êáß äåõôåñåýïõóáò ðïëé-
ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÊÏÍÔÏÓ
ôéê\ò TìâÝëåéáò: äÝí eôáí ðáñÜ Xîé, êáß ït ðñù-
ôïâïõëßåò ôïõò eôáí óáö™ò êáèïñéóìÝíåòÿ ‚ ²Áñ-
÷ïíôáò ÂáóéëéÜò, ‚ ÐïëÝìáñ÷ïò êáß ‚ ’Åðþíõ-
ìïò ²Áñ÷ïíôáò, ït ôñårò ðñþôïé Aðü ôïýò TííÝá
Cñ÷ïíôåò äéüñéæáí êáèÝíáò äýï ðáñÝäñïõòÿ á‰ôïß
âÝâáéá ït ðÜñåäñïé, …ðùò êáß êÜèå Aîéùìáôïˆ-
÷ïò, ëïãïäïôïˆóáí ìåôÜ ôü ðÝñáò ô\ò èçôåßáò
ôïõò, _ ‚ðïßá ôáõôéæüôáí ìÝ ôÞ èçôåßá ôïˆ Cñ-
÷ïíôá ðïý ôïýò äéüñéæå (56, 1).
²Áëëïé äéïñéóìÝíïé: êÜèå ôáîßáñ÷ïò äéüñéæå
ôïýò ëï÷áãïýò ôïõ (61, 3). ‘Ï ’ÁñéóôïôÝëçò äÝí
AíáöÝñåé ðÜëé ôüí Añéèìü ôïõò, …ìùò ìðïñïˆìå
íÜ ôüí óõíáãÜãïõìå, ìéÜ êáß êáèÝíáò ôáîßáñ÷ïò
eôáí _ãÝôçò ô™í ‚ðëéô™í ô\ò öõë\ò ôïõ êáß ‚
ëï÷áãüò _ãÝôçò ô™í ‚ðëéô™í ôïˆ äÞìïõ óôüí ‚-
ðïrï Aí\êå êé ‚ uäéïò. ’Áöïˆ ëïéðüí ït ä\ìïé e-
ôáí 100 (‘Çñüä. Å, 69), 10 êáôÜ öõëÞ, — äÝí
ðåéñÜæåé Cí ôü îáíáèõìßæïõìå — ït ëï÷áãïß e-
óáí êé Têåríïé 100.
ÓõìðåñáóìáôéêÜ äéáðéóôþíïõìå ðþò äßðëá
óôïýò 7.000 ðåñßðïõ ðïëßôåò êëçñùôïýò óôÜ
äéÜöïñá Aîéþìáôá ô\ò ðüëçò, Šð\ñ÷áí 51 átñå-
ôïß, Aðü ôïýò ‚ðïßïõò ìïíÜ÷á ït äÝêá óôñáôçãïß
åy÷áí êáß ðïëéôéêÝò Bñìïäéüôçôåò, êáß 106 äéï-
ñéóìÝíïé, Aðü ôïýò ‚ðïßïõò ìüíï Xîé åy÷áí Bñìï-
äéüôçôåò ðïëéôéêÝò, êé á‰ôÝò äåõôåñåýïõóåò. ‘Ç
óýãêñéóç ô™í Añéèì™í åyíáé ðïëý TíäåéêôéêÞ, A-
ðïäåéêôéêÞ: _ ðñùôïêáèåäñßá ô\ò êëÞñùóçò ›ò
ôñüðïõ AíÜäåéîçò ô™í Añ÷™í åyíáé ôåëåßùò ðñï-
öáíÞò óôÞ äçìïêñáôßá. Ó÷åäüí ôü 98% ô™í Añ-
÷üíôùí-ŠðáëëÞëùí ô\ò ’ÁèÞíáò eóáí êëçñùôïß.
Ðñßí ôåëåéþóåé á‰ôü ôü ìÝñïò ôïˆ êåöáëáß-
ïõ, ðñÝðåé íÜ èõìßóïõìå ðþò _ óõíÞèçò äéÜñêåéá
ô\ò èçôåßáò …ëùí ô™í AîéùìÜôùí eôáí Tíéáýóéá,
ãéáôß Vôóé Töáñìüæïíôáí äýï — èÜ ôßò äïˆìå …-
ëåò Añãüôåñá — Aðü ôßò âáóéêÝò Añ÷Ýò ô\ò äç-
ìïêñáôßáò: _ ðñþôç Añ÷Þ, äçëáäÞ _ óõ÷íÞ Aë-
ëáãÞ ô™í ðïëéô™í óôÞí Tîïõóßá, Vôóé žóôå íÜ
ôÞ íÝìïíôáé …ëïéÿ _ ôÝôáñôç Añ÷Þ, äçëáäÞ _
âñá÷åßá äéÜñêåéá ô\ò èçôåßáòÿ AêñéâÝóôåñá: _
äéÜñêåéá ô\ò èçôåßáò êÜðïéïõ Aîéþìáôïò ðñÝðåé
íÜ åyíáé Aíôßóôñïöç ô™í BñìïäéïôÞôùí ôïõ.
ÓðÜñôç
Ôï êáèåóôþò ô\ò ÓðÜñôçò äÝí ôü ãíùñßæïõ-
ìå ôü uäéï êáëÜ ìÝ ô\ò ’ÁèÞíáò. ’Áðü ôßò 158
ðïëéôåråò, ðïëéôåýìáôá, ðïý ðåñéãñÜöåé ‚ ’Áñé-
óôïôÝëçò30, ìüíï ôü êáèåóôþò ô\ò ’ÁèÞíáò, ôü
V÷ïõìå îáíáðår, V÷åé äéáóùèår óÝ êáôÜóôáóç
ó÷åäüí ðëÞñçÿ Aðü ôßò Cëëåò 157 äÝí ŠðÜñ÷ïõí
ðáñÜ êÜðïéá AðïóðÜóìáôá ðïý ôÜ âñßóêïõìå
ÊËÇÑÙÓÇ: Ç ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÇ ÂÁÓÇ ÔÇÓ ÁÌÅÓÇÓ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁÓ
Tä™ êáß Têår óÝ äéÜöïñá Cëëá Añ÷árá UëëçíéêÜ
êåßìåíá. ÐÜíôùò ìðïñïˆìå íÜ AíôëÞóïõìå Cìå-
óåò ðëçñïöïñßåò ãéÜ ôü êáèåóôþò ô\ò ÓðÜñôçò
Aðü ôÞí ðåñéãñáöÞ ôïˆ Îåíïöþíôá31, a Vììåóåò
Aðü ôïýò âßïõò ôïˆ Ðëïýôáñ÷ïõ ðïý Aöïñïˆí óÝ
Tðéöáíårò ÓðáñôéÜôåò32. Ôü êáèåóôþò ðïý Tãêá-
ôÝóôçóå ‚ Ëõêïˆñãïò óôÞ ÓðÜñôç eôáí ìéÜ s-
äéüññõèìç ëéãáñ÷ßá ðïý äéåõèõíüôáí Aðü ôñßá
óõëëïãéêÜ ðïëéôåéáêÜ ƒñãáíá: á) ôïýò ðÝíôå ’Å-
öüñïõòÿ á‰ôïß eôáí ðÜíù Aðü 60 ÷ñüíùí êáß A-
óêïˆóáí ôÞí Aíþôáôç Tîïõóßá óôÞ ÓðÜñôç. Át-
ñåôïß ìÝ âïÞ33, ðñïêÜëåóáí ôÞí ás÷ìçñÞ êñéôéêÞ
ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëç, ‚ ‚ðïrïò äÝí åyíáé ðÜíôá Tðáé-
íåôéêüò ãéÜ ôüí ëéãáñ÷éêü ðüëï ô\ò ‘ÅëëÜäáò.
ÐÜíôùò êáß ô™í ðáíôïäýíáìùí ’Åöüñùí _ èç-
ôåßá äÝí åyíáé ðáñÜ Tíéáýóéá êé á‰ôÞ34. â) Ôïýò
äýï âáóéëéÜäåòÿ á‰ôïß Vðñåðå íÜ V÷ïõí êëåßóåé ôÜ
30 êáß eôáí sóüâéïé. ã) Ôïýò 28 ÃÝñïíôåò (Ãå-
ñïõóßá)ÿ eóáí êé á‰ôïß sóüâéïé êáß ðÜíù Aðü 60
÷ñüíùí35.
‘Õð\ñ÷å âÝâáéá _ Aíôßóôïé÷ç ’Åêêëçóßá ôïˆ
ÄÞìïõ ðïý Tä™ óôÞ ÓðÜñôç íïìáæüôáí ’ÁðÝë-
ëá a ’Áëßá a ’Áëéáßá36, AðïìåéíÜñé Añ÷áéüôåñçò
êáß äçìïêñáôéêüôåñçò êáôÜóôáóçò ðñáãìÜôùíÿ
_ ’ÁðÝëëá åy÷å ÷Üóåé ôüí Aðïöáóéóôéêü ÷áñá-
êôÞñá ðïý åy÷å ðáëéüôåñá êáß äéáôçñïˆóå öõóé-
êÜ óôü Vðáêñï _ ’Åêêëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ óôÞí ’Á-
èÞíáÿ óôÞí ’ÁðÝëëá äÝí AðÝìåéíå ðáñÜ BðëÞ T-
ðéêõñùôéêÞ Bñìïäéüôçôá37.
ÓôÞ ÓðÜñôç äÝí Šð\ñ÷å säéáßôåñï äéêáóôéêü
ó™ìá, …ðùò óôÞí ’ÁèÞíáÿ _ ôñéôôÞ äéÜêñéóç ô™í
ëåéôïõñãé™í ô\ò Tîïõóßáò åyíáé Cãíùóôç óôü ðï-
ëßôåõìÜ ôçò, Aêñéâ™ò ãéáôß äÝí åyíáé äçìïêñáôé-
êüÿ óôÞ ÓðÜñôç ït Añ÷Ýò, _ äéïéêçôéêï-åêôåëå-
óôéêÞ, ï‰óéáóôéêÜ ït ðÝíôå ²Åöïñïé, ôÜ êáðÝëù-
íáí …ëá. ‘Ç äéêáóôéêÞ Aóêïˆíôáí Aðü ôïýò ²Å-
öïñïõò, åuôå …ëïõò ìáæß, åuôå Aðü êÜðïéïõò AíÜ-
ìåóÜ ôïõò. Ït ÃÝñïíôåò äßêáæáí êé Têåríïé êÜ-
ðïéåò äßêåò, AëëÜ äÝí V÷ïõìå Aêñéâårò ðëçñïöï-
ñßåò.
Äåí ìðïñïˆìå íÜ óõãêáôáëÝîïõìå óôÞ äéêá-
óôéêÞ ëåéôïõñãßá ôßò AíÜëïãåò Bñìïäéüôçôåò ô™í
âáóéëéÜäùí êáôÜ ôßò Têóôñáôåråò38, êÜôé âÝâáéá
ðïý eôáí óýííïìï êáß èÜ ôü âñïˆìå Aêüìá êáß
óôïýò ’Áèçíáßïõò óôñáôçãïýò êáôÜ ôßò Têóôñá-
ôåråò ðÜëé (61, 2).
ÖõóéêÜ èÜ eôáí Aäéáíüçôï íÜ ðñïóðáèÞóïõ-
ìå íÜ âñïˆìå ôÞí êëÞñùóç óôÞ ÓðÜñôç, _ ‚ðïßá
Aêñéâ™ò èåùñïˆíôáí ëéãáñ÷ßá, êáôÜ ôüí ’Áñé-
óôïôÝëç, «äéÜ ôü ðïëëÜ V÷åéí ëéãáñ÷éêÜ, ïyïí
ôü ðÜóáò [ôÜò Añ÷Üò] átñåôÜò åyíáé êáß ìçäåìß-
áí êëçñùôÞí»39. ÐÜíôùò _ ÓðÜñôç, Cí êáß e-
149
ôáí ëéãáñ÷ßá, äÝí eôáí ëéãüôåñï Aðü ôÞí ’ÁèÞ-
íá, ðüëç sóïêñáôéêÞ, Xíá êáèåóôþò óõìöéëßùóçò
êáß ‚ìüíïéáò êé ƒ÷é äéáöùíßáò êé Tìöýëéáò äéá-
ìÜ÷çò, …ðùò ŠðÞñîáí ðïëëÝò ðüëåéò UëëçíéêÝò
êõñßùò Aðü ôüí 8ï ›ò ôüí 6ï ás. ð.×. êáß …ðùò
åyíáé Aêüìá ôÜ óýã÷ñïíá ëéãáñ÷éêÜ êáèåóô™-
ôá. ‘Ç ëéãáñ÷ßá óôÞ ÓðÜñôç eôáí ìåôñéáóìÝ-
íç ìÝ ìÝôñá êáß èåóìïýò Aíôéóôáèìéóôéêïýò ðïý
AðåñãÜæïíôáí ôÞí êïéíùíéêÞ åsñÞíç AíÜìåóá
óôïýò ðïëßôåò.
´Ïìùò ãéÜ ôÞí Vííïéá ô\ò óõìöéëßùóçò êáß
ô\ò äéáìÜ÷çò èÜ ìéëÞóïõìå Añãüôåñá. Ôþñá åy-
íáé êáëýôåñï íÜ AðáñéèìÞóïõìå ôÜ Aíôéóôáèìé-
óôéêÜ ìÝôñá êáß èåóìïýò40 ô\ò ÓðÜñôçò, ðïý V-
êáíáí ôü ðïëßôåõìÜ ôçò ðïëßôåõìá êïéíùíéê\ò
óõìöéëßùóçò êáß ôÞí ðñïóïìïßáæáí ìÝ ôÞ äçìï-
êñáôßá.
’ÁíôéóôáèìéóôéêÜ ìÝôñá êáß èåóìïß
ô\ò ÓðÜñôçò
á) ´Ïëá ôÜ Aãüñéá Têðáéäåýïíôáé ìÝ ôüí uäéï
ëéôü êáß á‰óôçñü ôñüðï, ìÝ óôü÷ï íÜ óêëçñá-
ãùãçèår ôü ó™ìáÿ äÝí ŠðÜñ÷åé äéáöïñïðïßçóç A-
íÜìåóá óÝ öôù÷Ýò ïsêïãÝíåéåò êáß ðëïýóéåò. ÔÜ
êïñßôóéá åy÷áí AíÜëïãç óêëçñáãùãçìÝíç Aíá-
ôñïöÞ ìÝ÷ñé íÜ ðáíôñåõôïˆí.
â) Ït Tíäõìáóßåò ô™í Tíçëßêùí eôáí ðïëý B-
ðëÝò.
ã) ‘Ç ôñïöÞ eôáí _ uäéá ãéÜ …ëïõò, Aöïˆ V-
ôñùãáí …ëïé ït Cíäñåò sóüâéá óôÜ óõóóßôéá ðïý
ôÜ íüìáæáí öéäßôéá a öéëßôéá.
ä) ‘Ï Ä\ìïò óõììåôår÷å óÝ ìßá Aðü ôßò äýï
Aíþôáôåò Añ÷Ýò, ãéÜ ôßò ‚ðïråò ìéëÞóáìå aäç ðéü
ðÜíù, ôÞ Ãåñïõóßá, êáß TîÝëåãå41 ôÞí Cëëç, ôïýò
’Åöüñïõò. ÐñáãìáôéêÜ, ït ²Åöïñïé, Cí êáß óõã-
êÝíôñùíáí óôÜ ÷Ýñéá ôïõò ôÞ äéïéêçôéêï-åêôåëå-
óôéêÞ êáß ôÞ äéêáóôéêÞ ëåéôïõñãßá, eóáí ðïëß-
ôåò Aðü ôüí Ä\ìï. ÈÜ ðñÝðåé íÜ ðñïóèÝóïõìå
ðþò ðïôÝ äÝí îáíáåêëÝãïíôáí ôÜ uäéá ðñüóùðá
›ò ²Åöïñïéÿ ãéáôß, …ðùò ôü V÷ïõìå TðáíáëÜâåé
ðïëëÝò öïñÝò, _ Tíéáýóéá èçôåßá êáß _ ìÞ Tðá-
íåêëïãéìüôçôá (ìÝ ôÞí å‰ñåßá ôïˆ …ñïõ Vííïéá, _
ìÞ «Tðáíáäåéîéìüôçôá», Cí èÜ ìðïñïýóáìå íÜ
öôéÜîïõìå Xíáí ôÝôïéï …ñï, ãéÜ íÜ óõìðåñéëÜâïõ-
ìå êáß ôÞí êëÞñùóç) ôïˆ uäéïõ ðñïóþðïõ ãéÜ ôßò
Añ÷Ýò, ôÞ äéïéêçôéêï-åêôåëåóôéêÞ ëåéôïõñãßá ô\ò
Tîïõóßáò, eóáí èåóìïß óôáèåñïß ðáíåëëÞíéïé. Ït
ÃÝñïíôåò TêëÝãïíôáí AíÜìåóá óôïýò «êáëïýò
êáãáèïýò»42, äçëáäÞ ôïýò AñéóôïêñÜôåò, ôïýò
ðéü ðëïýóéïõò.
å) ‘Ç íïìéóìáôéêÞ ìåôáññýèìéóç ôïˆ Ëõ-
 150
êïýñãïõ: êáôÜñãçóå ôÜ íïìßóìáôá Aðü ðïëýôé-
ìá ìÝôáëëá êáß åsóÞãáãå ôÜ óéäåñÝíéá íïìßóìá-
ôá, ôÜ ‚ðïrá, ãéÜ íÜ V÷ïõí ìåãÜëç Aîßá, Vðñåðå
íÜ åyíáé ãêùäÝóôáôá, êé á‰ôü ôÜ Vêáíå äõóìå-
ôÜöåñôá êáß äýó÷ñçóôá. ²Åôóé, ôü Tìðüñéï Vãé-
íå ðïëý äýóêïëï, ‚ ðëïõôéóìüò Aðïèáññýíèçêå
êáß öõóéêÜ _ äéáöïñÜ óôßò ðåñéïõóßåò, êáèþò êáß
_ ïsêïíïìéêÞ Aíéóüôçôá, Šð\ñîáí ðåñéïñéóìÝ-
íåò43.
æ) ÓÝ êÜðïéá ñÞôñá óðáñôéáôéêÞ Šð\ñ÷å _
öñÜóç: «äÜìùé ä' AãïñÜí åyìåí êáß êñÜôïò»44,
ðïý óçìáßíåé: «ÍÜ V÷åé ‚ Ä\ìïò AãïñÜ êáß äý-
íáìç». ÈÜ ðñÝðåé íÜ TðéóçìÜíïõìå ðþò ó' á‰-
ôÞ ôÞ öñÜóç ŠðÜñ÷ïõí ït äýï ëÝîåéò óõíèåôéêÜ
(äÜìïò-êñÜôïò) ô\ò ëÝîçò äçìïêñáôßá, óôÞ äù-
ñéêÞ ôçò ìïñöÞ, äçëáäÞ äáìïêñáôßá. ‘Ç ëÝîç A-
ãïñÜ åyíáé óõíþíõìï ô\ò ëÝîçò Têêëçóßá.
ç) Ït Èçâárïé ëÝãïõí …ôé _ ÓðÜñôç åy÷å «s-
óüíïìïí ëéãáñ÷ßáí»45, äçëáäÞ äçìïêñáôéêÞ -
ëéãáñ÷ßá, Cí óêåöèïˆìå ðþò _ ëÝîç sóïíïìßá åy-
íáé óõíþíõìç ìÝ ôÞ ëÝîç äçìïêñáôßá, …ðùò ôü
åuäáìå óôÞí Añ÷Þ á‰ôïˆ ôïˆ Šðïêåöáëáßïõ.
Äéáðéóôþíïõìå ëïéðüí ðþò _ ÓðÜñôç, Cí êáß
ëéãáñ÷ßá, eôáí ðïëý ëéãüôåñï ëéãáñ÷éêÞ Aðü
ôßò óýã÷ñïíåò ÊïéíïâïõëåõôéêÝò (a ’Áíôéðñïóù-
ðåõôéêÝò) ’Ïëéãáñ÷ßåò, ãéáôß _ èçôåßá ô™í ’Å-
öüñùí, ït ‚ðïrïé eóáí ôü Aíþôáôï ðïëéôåéáêü ƒñ-
ãáíï óôÞ ÓðÜñôç, eôáí êé á‰ôÞ Tíéáýóéá êáß öõ-
óéêÜ êáß ‚ óðáñôéáôéêüò íüìïò Aðáãüñåõå ôÜ u-
äéá ðñüóùðá íÜ Tðáíåêëåãïˆí óôü uäéï Aîßùìáÿ
Tðßóçò ït ²Åöïñïé äÝí eôáí ðñïâëÝøéìïé, ãéáôß T-
êëÝãïíôáí ÷ùñßò ðñïåêëïãéêÞ Têóôñáôåßá.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
3. ´Ïëá á‰ôÜ ôÜ ôïðùíýìéá åyíáé óôüí íüôï ô\ò Ãáë-
ëßáò, íïôéïäõôéêÜ ôïˆ ÌïíðåëéÝ. Ôü ÐïÀë åyíáé ìéÜ êïéíü-
ôçôá 500 êáôïßêùí ðïý óõíÞèùò äÝí ôÞí V÷ïõí ï‹ôå ït
Tãêõêëïðáßäåéåò ï‹ôå ôÜ ëåîéêÜ, TðåéäÞ Aêñéâ™ò åyíáé ðï-
ëý ìéêñÞ.
4. ‘Ç ‘Éóôïñßá ô\ò ’Áíèñùðüôçôáò ì@ò V÷åé äåßîåé ðï-
ëý óõ÷íÜ, ôüóï êáôÜ ôïýò Ìáêåäïíéêïýò - ‘Åëëçíéóôéêïýò
×ñüíïõò …óï êáß êáôÜ ôïýò Ñùìáúêïýò - Âõæáíôéíïýò Aë-
ëÜ êáß ôïýò íåüôåñïõò ôüóï óôÞí ʼnñþðç …óï êáß Aëëïˆ,
ðþò ŠðÜñ÷ïõí êé Cëëïé ôñüðïé AíÜäåéîçò a äéáäï÷\ò ô™í
Añ÷üíôùí. ´Åíáò ôÝôïéïò ôñüðïò åyíáé ït óõ÷íÝò a êáß Aë-
ëåðÜëëçëåò âáóéëéêÝò äïëïöïíßåòÿ åyíáé öïñÝò ðïý ït äïëï-
öïíßåò TêôåëÝóôçêáí Aðü ôïýò uäéïõò ôïýò âáóéëéêïýò äéá-
äü÷ïõò. ²Áëëïôå ðÜëé êÜðïéá TðáíÜóôáóç AíôéêáôÝóôçóå
ìéÜ ëéãáñ÷ßá ìÝ ìéÜí Cëëç a êÜðïéá óôñáôéùôéêÞ äýíá-
ìç TîùôåñéêÞ AëëÜæåé âßáéá ôü ðïëßôåõìá Uíüò êñÜôïõò,
ãéÜ íÜ äéåõêïëýíåé ôÞ èÝóðéóç êÜðïéïõ Cëëïõ ðïëéôåýìá-
ôïò a ôÞí TãêáôÜóôáóç êÜðïéáò Cëëçò sèýíïõóáò ‚ìÜäáò,
÷ùñßò AëëáãÞ ôïˆ ðïëéôåýìáôïò, êáôÜ ôüí ’ÁñéóôïôÝëç
(Ðïë. Å, 1301a 19-1317a 27). ÔÜ êáèåóô™ôá êáß ït Añ-
ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÊÏÍÔÏÓ
÷Ýò ìÝóá óôü uäéï êáèåóôþò AëëÜæïõí ãéÜ äéÜöïñïõò ëü-
ãïõò êáß ìÝ ðïëõðïßêéëá ðñïó÷Þìáôá AëëÜ ðÜíôá Tîáéôß-
áò ô\ò Aíèñþðéíçò äñÜóçò êé ƒ÷é êÜôù Aðü ôÞí Tðßäñáóç
êÜðïéïõ èåïˆ a êÜðïéïõ Šðåñâáôéêïˆ êïéíùíéêïˆ íüìïõ ðïý
ëåéôïõñãår ðÜíù Aðü ôÞí Aíèñþðéíç èÝëçóç. Êáß âÝâáéá
ŠðÜñ÷ïõí ðïëëïß ôñüðïé í' AëëÜîïõí ït Cñ÷ïíôåò, …ìùò Tä™
ìéë@ìå ãéÜ ôïýò óõíÞèåéò, ìÞ âßáéïõò êáß ôáêôéêïýò óÝ êá-
èÝíá Aðü ôÜ ôñßá ðïëéôåýìáôá ôñüðïõò. Êáß öõóéêÜ èÜ
ðñÝðåé íÜ èõìüìáóôå ðþò êáíÝíá êáèåóôþò äÝí ÷ñçóéìï-
ðïéår Xíá êáß ìïíáäéêü ôñüðï AíÜäåéîçò êáß äéáäï÷\ò ô™í
Añ÷üíôùí ôïõÿ Aêüìá êáß _ ìïíáñ÷ßá ÷ñçóéìïðïéår ôñårò
êáß ãéÜ ôÞ äéáäï÷Þ, ôü êëçñïíïìéêü äéêáßùìá, ôüí äéïñé-
óìü êáß ôÞ äïëïöïíßá.
5. ÈÜ äïˆìå Aêñéâ™ò óôÞ óõíÝ÷åéá ðþò ôÞí Tðï÷Þ ô\ò
’Áèçíáúê\ò Äçìïêñáôßáò, êÜðïéïé Cñ÷ïíôåò eôáí Tîïõóéï-
äïôçìÝíïé íÜ ðñïóëáìâÜíïõí, íÜ äéïñßæïõí, ðñüóùðá ô\ò
Añåóêåßáò ôïõò, ãéÜ íÜ ôïýò âïçèÞóïõí óôÞ äéåêðåñáßùóç
ô™í êáèçêüíôùí ôïõòÿ _ äéÜñêåéá ô\ò èçôåßáò ô™í äéïñé-
óìÝíùí Tîáñôéüôáí Aðü ôÞ äéÜñêåéá — óõíÞèùò âñá÷åßá,
Tíéáýóéá (3,4 êáß 43,2 êáß 44,3 êáß 45,3) — ô\ò èçôåß-
áò á‰ô™í ðïý åy÷áí ôÞí Tîïõóéïäüôçóç íá äéïñßóïõí.
6. Ðïë. Â, 1270b, 25-28 êáé Ä, 1295a 31-33.
7. Ãêáßôå, ÖÜïõóô, Ìåôöñ. Êùí. ×áôæüðïõëïò, åê-
ä. ÅÓÔÉÁ, ’ÁèÞíá 1916, óåë. 57.
8. ÓõíÞèùò ðéóôåýåôáé ðþò _ äéÜêñéóç ô™í ôñé™í ëåé-
ôïõñãé™í ô\ò Tîïõóßáò åyíáé íåùôåñéóìüò ðïý V÷åé åsóá÷èår
óôÞí ðïëéôéêÞ èåùñßá Aðü ôüí ²Áããëï Ôæüí Ëüê a ôüí
ÃÜëëï ÌïíôåóêéÝ. ‘Ï ÆÜí ’ÏìðïíÝ (Jean Aubonet), ÃÜë-
ëïò UëëçíéóôÞò, ó÷ïëéáóôÞò êáß ìåôáöñáóôÞò ô™í Ðïëé-
ôéê™í óôßò Têäüóåéò «ÌðéíôÝ» (Budé), âñßóêïíôáò ôÞí
ôñéôôÞ á‰ôÞ äéÜêñéóç ìÝóá óôü AñéóôïôÝëåéï êåßìåíï, êáß
ëßãï ðïëý Cíáõäïò, Cí ƒ÷é Tíï÷ëçìÝíïò, öáßíåôáé, Aðü ôü
åñçìÜ ôïõ ãñÜöåé óôÞí ðïëý Aîéüëïãç åsóáãùãÞ ôïõ: «‘Ï
’ÁñéóôïôÝëçò äéáêñßíåé ôñßá óôïé÷årá [ìüñéá, åyíáé ‚ …ñïò
ðïõ ÷ñçóéìïðïéår ‚ Óôáãåéñßôçò], ôßò ôñårò Tîïõóßåò ðñßí
Aðü ôÜ ãíùóôÜ ãñáììÝíá...» óåë. IXXXNI. «ÃíùóôÜ
ãñáììÝíá» ãéÜ ôüí ’ÏìðïíÝ åyíáé ðñïöáí™ò ôÜ êåßìåíá
ôïˆ ÌïíôåóêéÝ a uóùò êáß ôïˆ Ëüê. ´Ïìùò, ãéÜ íÜ ðïˆìå
ôÞí AëÞèåéá, _ äéÜêñéóç ô™í ôñé™í Tîïõóé™í, a ô™í ôñé™í
ëåéôïõñãé™í ô\ò Tîïõóßáò, êáôÜ ôÞ óýã÷ñïíç UëëçíéêÞ íï-
ìéêÞ TðéóôÞìç, åyíáé Tðéíüçóç ðïëý ðáëéÜ ãéÜ ôüí Uëëç-
íéêü ÷™ñï. Ìåëåô@ìå ôü æÞôçìá óÝ êÜðïéï Aðü ôÜ êåöÜ-
ëáéá ðïý Aêïëïõèïˆíÿ ðñüò ôü ðáñüí ðáñáèÝôïõìå Xíá A-
ðüóðáóìá Aðü ôÞí ’Áèçíáßùí Ðïëéôåßá, Að' …ðïõ óõìðå-
ñáßíåôáé ðþò ‚ «íåùôåñéóìüò ôïˆ ÌïíôåóêéÝ» ÷ñïíïëïãår-
ôáé óôÞí ’ÁèÞíá ôïõëÜ÷éóôïí Aðü ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ Óüëù-
íá, äçëáäÞ ôü 594/3 (a ôü 591/0, êáô' Cëëïõò) ð.×: «[‘Ï
Óüëùíáò] äéáßñåóå ôïýò ðïëßôåò óýìöùíá ìÝ ôÞí ðåñéïõ-
óßá ôïõò óÝ ôÝóóåñéò öïñïëïãéêÝò êëßìáêåò, …ðùò Aêñéâ™ò
åy÷å ãßíåé äéáßñåóç êáß ðñüôåñá, óÝ ðåíôáêïóéïìÝäéìíïõò,
tððårò, æåõãßôåò êáß è\ôåò [âë. êåö. Äçìïêñáôßá êáß öï-
ñïëïãßá, óåë. 321]. Êáß Tí™ ôßò Cëëåò Añ÷Ýò [Têôåëåóôé-
êÞ], äçëáäÞ ôïýò TííÝá Cñ÷ïíôåò, ôïýò ôáìßåò, ôïýò ðù-
ëçôÝò, ôïýò Xíôåêá êáß ôïýò êùëáêñÝôåò, ôßò AðÝíåéìå íÜ
ôßò Cñ÷ïõí Aðü ôïýò ðåíôáêïóéïìÝäéìíïõò, ôïýò tððårò êáß
ôïýò æåõãßôåò, Aðïäßäïíôáò ôÞí Añ÷Þ óôüí êáèÝíá AíÜëï-
ãç ìÝ ôÞí ðåñéïõóßá ôïõ, ó' á‰ôïýò ðïý óõãêáôáëÝãïíôáí
óôïýò è\ôåò, ôïýò Väùóå ìüíï ôÞ óõììåôï÷Þ óôÞí ’Åê-
êëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ [íïìïèåôéêÞ] êáß óôÜ äéêáóôÞñéá [äéêá-
óôéêÞ]» (7, 3).
9. ÓôÞí ðñáãìáôéêüôçôá, ‚ íÝïò ô™í 18-20 ÷ñüíùí
Vêáíå ôÞ óôñáôéùôéêÞ ôïõ èçôåßá êáß äÝí åy÷å ôü äéêáßù-
 ÊËÇÑÙÓÇ: Ç ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÇ ÂÁÓÇ ÔÇÓ ÁÌÅÓÇÓ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁÓ
ìá íÜ Tãêáôáëåßøåé ôü óôñÜôåõìá ðáñÜ ìüíï óÝ ðïëý ås-
äéêÝò ðåñéðôþóåéòÿ êáô' ï‰óßá, ‚ íÝïò ’Áèçíárïò óõììåôår-
÷å óôÞí ’Åêêëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ ìåôÜ ôÜ åuêïóß ôïõ (42).
10. 26, 4 êáß 46, 1. ’Áñãüôåñá ðÜíôùò AðïöÜóéóáí
ït ’Áèçíárïé íÜ Tðéôñáðår óôïýò ðïëßôåò ðïý åy÷áí ÷Üóåé
ôÞí ’Áèçíáßá íüìéìç óýæõãü ôïõò, íÜ äçëþóïõí, Cí åy÷áí
ðáéäéÜ êáß ìÝ Cëëåò ãõíárêåò, ðïéáí\ò, ìüíï ìßáò, èåùñïˆ-
óáí ôÜ ðáéäéÜ íüìéìá, äçëáäÞ ’Áèçíáßïõò ðïëßôåò (âë. Äç-
ìïóè. ÊáôÜ ôïˆ ’ÁñéóôïêñÜôç, 53). ’Áîßæåé âÝâáéá íÜ T-
ðéóçìÜíïõìå …ôé ìüíï ìÝ ìéÜ ãõíáßêá åy÷å äéêáßùìá êÜèå
ðïëßôçò íÜ ãåíí@ ’Áèçíáßïõò ðïëßôåò. Á‰ôü eôáí ìÝóá óôü
ðíåˆìá ô\ò sóüôçôáò êáß ô\ò äçìïêñáôßáò, ãéÜ íÜ ìÞí
ìðïñår êáíÝíáò ðëïýóéïò ’Áèçíárïò íÜ êÜíåé ðïëëïýò ðï-
ëßôåò êáß íÜ AðïêôÞóåé äýíáìç ìåãáëýôåñç Aðü ôïýò Cë-
ëïõò.
‘Ç AëëáãÞ ôïˆ øçößóìáôïò ôïˆ Ðåñéêë\ ðïý TðÝôñå-
øå êáß ðáéäéÜ íüìéìá Aðü ìÞ ’Áèçíáßá Vãéíå, öáßíåôáé, ãéÜ
÷Üñç ôïˆ uäéïõ ôïˆ Ðåñéêë\, óôÞí Añ÷Þ ôïˆ Ðåëïðïííç-
óéáêïˆ ÐïëÝìïõ. ‘Ï ìåãÜëïò ’Áèçíárïò _ãÝôçò èÜ Vìåíå
íïìéêÜ Côåêíïò, TðåéäÞ ôÜ äýï íüìéìá ôÝêíá ôïõ ðÝèáíáí
Aðü ôüí ëïéìü ðïý Vðëçîå ôÞí ’ÁèÞíá óôÜ ðñþôá ÷ñüíéá
ôïˆ Ðåëïðïííçóéáêïˆ ÐïëÝìïõ. Ôïˆ Vìåíå …ìùò Xíáò ãéüò
ðïý åy÷å AðïêôÞóåé ìÝ ôÞí ’Áóðáóßá, ðïý íïìáæüôáí êé
á‰ôüò Ðåñéêë\ò êáß ‚ ‚ðïrïò ð\ñå ìÝñïò ›ò óôñáôçãüò
óôÞ íáõìá÷ßá ô™í ’Áñãéíïõó™í (406 ð.×) êáß êáôáäéêÜ-
óôçêå óÝ èÜíáôï ìáæß ìÝ Cëëïõò UöôÜ óõóôñÜôçãïýò ôïõ.
‘Ç ðáñÜ ôÞ íßêç äßêç êáß êáôáäßêç ô™í êôþ óôñáôçã™í
Aðü ôü äéêáóôÞñéï ô\ò ‘Çëéáßáò, öåéëüôáí óôü ãåãïíüò …-
ôé äÝí ìðüñåóáí íÜ ðåñéóõëëÝîïõí, Tîáéôßáò ô\ò ôñéêõìßáò,
ôïýò íáõáãïýò óõìðïëßôåò êáß óõìðïëåìéóôÝò ôïõò. ÃéÜ
ôÞí tóôïñßá: ôåëéêÜ TêôåëÝóôçêáí ìüíï Xîé óôñáôçãïß Aðü
ôïýò äÝêáÿ ït ’ÁñéóôïêñÜôçò, ÄéïìÝäïíôáò, Ðåñéêë\ò, ’Å-
ñáóéíßäçò, ’ÁñéóôïãÝíçò êáß ÈñÜóõëëïòÿ ðñïöáí™ò åyíáé
Cëëïò Aðü ôüí óõíåñãÜôç ôïˆ Èñáóýâïõëïõ. ‘Ï Ðñùôü-
ìá÷ïò êé ‚ ’ÁñéóôïãÝíçò äÝí ãýñéóáí óôÞí ’ÁèÞíá ìåôÜ ôÞ
íáõìá÷ßá, ãéáôß ðñüâëåøáí ôß èÜ óõíÝâáéíå. Ãëýôùóå êé ‚
Êüíùíáò, ãéáôß äÝí åy÷å ðÜñåé ìÝñïò óôÞ íáõìá÷ßá, êáß ‚
’Áñ÷Ýóôñáôïò ðïý Šðçñåôïˆóå óôÞí ’ÁôôéêÞ (Îåíïö. ‘Åë-
ëçíéêÜ, Á, 5, 16ÿ 6, 29ÿ 7, 2 êáé 34).
11. ‘Ï Èïõêéäßäçò (Ç, 72) ðñïôéì@ íÜ ãñÜøåé …ôé ït
’Áèçíárïé äÝí âñßóêïíôáí óôßò óõíåëåýóåéò ô\ò ’Åêêëçóß-
áò ôïˆ ÄÞìïõ Tîáéôßáò ô™í Vîù Aðü ôÞí ’ÁôôéêÞ Šðçñå-
óé™í ôïõò. Êé Vãñáöå óùóôÜ ‚ ìåãÜëïò tóôïñéêüò, ãéÜ ôÞí
Tðï÷Þ ôïõ. ÌÝ ôü ôÝëïò …ìùò ôïˆ Ðåëïðïííçóéáêïˆ Ðï-
ëÝìïõ êáß ôÞí côôá ô\ò ’ÁèÞíáò, _ ’ÁèçíáúêÞ Óõììá÷ßá
åy÷å äéáëõèår êáß ït ’Áèçíárïé äÝí Vôñå÷áí ãéÜ TðéôÞñçóç
ô™í ÓõììÜ÷ùí.
12. Ðñâë. 41, 3 êáß Ðïë. Æ, 1317b 35-37 êáß ’Á-
ñéóôö. ’ÅêêëçóéÜæïõóåò, 184 ê.U, 300 ê.U. êáß Îåíïö.
‘Åëëçí. Ä, 8, 31. Öáßíåôáé ðþò Añãüôåñá ‚ Têêëçóéáóôé-
êüò ìéóèüò á‰îÞèçêå êáß Vãéíå ìéÜ äñá÷ìÞ (Xîé âïëïß) ãéÜ
ôßò êáíïíéêÝò óõíåëåýóåéò êáß TííéÜ âïëïß ãéÜ ôÞí êýñéá
êÜèå ðñõôáíåßáò. ÓôÞ äéÜñêåéá êÜèå ðñõôáíåßáò ãßíïíôáí
ôÝóóåñéò óõíåëåýóåéò: ìßá êýñéá êáß ôñårò êáíïíéêÝò (43,
3-4 êáß 62, 2).
13. 24, 3 êáß 63-68.
14. 42, 1 êáß 45, 1-3 êáß 53, 2 êáß 55, 2.
15. Ït Añ÷áéüôåñåò öõëÝò eôáí ôÝóóåñéò êáß Aðïêá-
ëïˆíôáí sùíéêÝò, ãéáôß Aðïäßäáíå ôÞ äçìéïõñãßá ôïõò óôüí
²Éùíá êáß óôïýò ôÝóóåñéò ãéïýò ôïõ. ‘Ï ÊëåéóèÝíçò ôßò V-
êáíå äÝêá (21, 2). Ït äÞìïé eôáí Uêáôü — äÝêá êáôÜ öõ-
ëÞ — ôüí 5ï ðñßí ôÞ ÷ñïíïëüãçóÞ ìáò (‘Çñüäïôïò, Å´,
151
69 êáß 22, 7). Óôü TäÜöéï á‰ôü ô\ò ’Áèçíáßùí Ðïëéôåß-
áò, ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò AíáöÝñåé …ôé ‚ Èåìéóôïêë\ò Vðåéóå ôüí
Ä\ìï ô™í ’Áèçíáßùí ôÜ 100 ôÜëáíôá Aóçìéïˆ ôÜ Tîïñõã-
ìÝíá Aðü ôü Añãõñùñõ÷årï ô\ò Ìáñþíåéáò óôü Ëáýñéï íÜ
ìÞí ôÜ ìïéñáóôïˆí ìåôáîý ôïõò ït ðïëßôåò — èÜ 'ðáéñíáí
10 äñá÷ìÝò ‚ êáèÝíáò, ãéáôß eóáí 30.000 (‘Çñüä. Å´, 97,
2 êáß Æ´, 144) — AëëÜ íÜ ôÜ äáíåßóïõí óÝ 100 ðëïý-
óéïõò, ãéÜ íÜ êáôáóêåõÜóïõí 100 ôñéÞñåéòÿ êáèÝíáò Aðü
ôïýò ðëïýóéïõò Aí\êå ðñïöáí™ò óÝ êáèÝíá Aðü ôïýò Uêá-
ôü äÞìïõò ït ‚ðïrïé, óýìöùíá ìÝ ôÞí ÊëåéóèÝíåéá ìåôáñ-
ñýèìéóç, åy÷áí AíôéêáôáóôÞóåé ôßò íáõêñáñßåò. ÂÝâáéá äÝí
èÜ ðñÝðåé íÜ äéáöåýãåé Aðü ôüí íïˆ ìáò ðþò ôü äáíåéóìÝ-
íï óôïýò ðëïýóéïõò ’Áèçíáßïõò ÷ñ\ìá, óÝ ìåãÜëï âáèìü
èÜ êáôÝëçãå ôåëéêÜ óôïýò è\ôåò, ït ‚ðïrïé Aðïôåëïˆóáí
ôÞí ôåëåõôáßá êáß ðïëý ðéü ðïëõÜíèñùðç öïñïëïãéêÞ êëß-
ìáêá óôÞí ’ÁèÞíá êáß ô™í ‚ðïßùí ìåãÜëïò Añéèìüò èÜ Tñ-
ãáæüôáí óôÜ íáõðçãårá. ‘Ç êïéíùíéêÞ ðïëéôéêÞ äÝí eôáí
êÜôé ôü Cãíùóôï óôÞ äçìïêñáôéêÞ ’ÁèÞíá. ’Áíôßèåôá...
ÔÜ Añ÷árá UëëçíéêÜ êåßìåíá äÝí ì@ò ðëçñïöïñïˆí ãéÜ
ôüí Añéèìü ô™í äéêáóô™í êáôÜ ôïýò ÷ñüíïõò ôïˆ Óüëùíá
(594 ð.×.). ´Ïìùò ìðïñïˆìå íÜ ôïýò Šðïëïãßóïõìå ìÝ âÜ-
óç ôïýò ‘ÇëéáóôÝò ô\ò Tðï÷\ò ôïˆ ÊëåéóèÝíç. ’Áîßæåé íÜ
ôü êÜíïõìå, ìéÜ êáß ‚ Óüëùíáò åyíáé ‚ ðñ™ôïò ðïý Vöôéá-
îå ôÜ ëáúêÜ äéêáóôÞñéá ô\ò ‘Çëéáßáò. 6.000 _ëéáóôÝò (24,
3), êëçñùôïß, 600 êáôÜ öõëÞ (63, 1), Aðü ôïýò ‚ðïßïõò
500 äßêáæáí, êáß 100 óõìðëçñùìáôéêïß Aðü ôïýò ‚ðïßïõò
êëçñþíïíôáí ït äéÜöïñåò äéïéêçôéêÝò Šðçñåóßåò ô™í äéêá-
óôçñßùí (âë. Uðüìåíç óçìåßùóç). ÊáôÜ êáíüíá, ït 6.000
_ëéáóôÝò Šðïäéáéñïˆíôáí óÝ 10 äéêáóôÞñéá ô™í 600 Aôü-
ìùí. ÂëÝðïõìå …ôé ït 6.000 äéêáóôÝò Aíôéóôïé÷ïˆí óÝ 500
âïõëåõôÝò. ²Åôóé ìðïñïˆìå íÜ êÜíïõìå ôüí Aêüëïõèï Šðï-
ëïãéóìü:
6.000 _ëéáóôÝò Aíôéóôïé÷ïˆí óÝ 500 âïõëåõôÝò
÷ » » » 400 »
‘Ï Šðïëïãéóìüò á‰ôüò äßíåé: ÷ = 400 × 500 × 6.000 =
4.800 óýìöùíá ìÝ ôü ðïëßôåõìá ôïˆ Óüëùíá. Ðñïöáí™ò
100 äéêáóôÝò êáôÜ íáõêñáñßá. ‘Ç íáõêñáñßá eôáí _ ôåñ-
ìáôéêÞ Täáöéêï-ðïëéôéêÞ Šðïäéáßñåóç ðïý AíôéêáôáóôÜèç-
êå ìÝ ôüí ä\ìï Aðü ôüí ÊëåéóèÝíç (21, 6). Ït íáõêñáñß-
åò eóáí óõíïëéêÜ 48 (= 4 öõëÝò × ôñéôôýåò × 4 íáõêñá-
ñßåò) (8, 3) êáß AíôéêáôáóôÜèçêáí Aðü 100 äÞìïõò.
16. ‘Ç ’Åêêëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ Aêýñùóå äýï öïñÝò ôÞí
Aðüöáóç ô\ò ‘Çëéáßáò á) Tíáíôßïí ôïˆ ’ÁëêéâéÜäç êáß â)
Tíáíôßïí ôïˆ ÄçìïóèÝíç. Âë. Îåí. ‘Åëëçí. Á, 4, 10.
Ðëïýô. ’Áëêéâ. 27, 32 êáß Äçìïóè. 27.
17. ÔÜ TäÜöéá 24, 3 êáß 68, 1 êáß 65, 2 êáß 63, 1
êáß 66, 1-2 êáß 67, 3 êáß 68, 2 ì@ò TðéôñÝðïõí íÜ Šðï-
ëïãßóïõìå ôïýò Añéèìïýò ô™í äéêáóô™í ðïý äßêáæáí êáß
ðïý ìðïñår íÜ Vöôáíáí ôïýò 1.500, êáß ôïýò Aíôßóôïé÷ïõò
100-300, ït ‚ðïrïé Aöïñïˆóáí óôßò äéïéêçôéêÝò Añ÷Ýò ô™í
äéêáóôçñßùí, êáèþò Tðßóçò êáß óôßò äéÜöïñåò Bñìïäéüôç-
ôåò ô™í äéïéêçôéê™í Añ÷™í. ’Áðáñéèìïˆìå á‰ôÝò ôßò Añ-
÷Ýò: ‚ ðñüåäñïò ôïˆ êáèåíüò Aðü ôÜ äÝêá äéêáóôÞñéá, ðïý
êëçñùíüôáí Aðü Xíáí Aðü ôïýò èåóìïèÝôåò. ‘Ï ðñüåäñïò
á‰ôüò êëÞñùíå Xíáí TðéôçñçôÞ ô\ò êëåøýäñáò, ôÝóóåñéò
TðéôçñçôÝò ô\ò øçöïöïñßáò ãéÜ ôÞí Aðüöáóç, Xíáí Tðéôç-
ñçôÞ ãéÜ ôÜ óýìâïëá, ôÜ êÝñìáôá åsóüäïõ óôü äéêáóôÞ-
ñéï, Xíáí TðéôçñçôÞ ãéÜ ôü óýìâïëï ìÝ ôü ãñÜììá à ðïý
óÞìáéíå ðþò ‚ äéêáóôÞò Vðñåðå íÜ ðÜñåé ôüí äéêáóôéêü ìé-
óèü, äçëáäÞ ôñårò âïëïýò. ´Ïëåò á‰ôÝò ït äéïéêçôéêÝò Añ-
÷Ýò êëçñþíïíôáí Aðü ôïýò 1.000 óõìðëçñùìáôéêïýò _-
ëéáóôÝò. Ït 6.000 _ëéáóôÝò êëçñþíïíôáí óôÞí Añ÷Þ êÜ-
 152
èå ÷ñüíïõ óôü Èçóårï (62, 1), 600 êáôÜ öõëÞÿ ðáëéüôå-
ñá ìÜëéóôá öáßíåôáé ðþò êëçñþíïíôáí 60 êáôÜ ä\ìï, Aë-
ëÜ, TðåéäÞ ãßíïíôáí äéÜöïñåò Aãïñáðùëçóßåò ó÷åôéêÜ ìÝ
ôü äéêáóôéêü Aîßùìá óôïýò äÞìïõò, AðïöÜóéóáí íÜ êëç-
ñþíïíôáé ït 600 äéêáóôÝò êÜèå öõë\ò Aðü …ëç ôÞ öõëÞ.
‘Ï ’ÁñéóôïôÝëçò ÷ñçóéìïðïéår ôüí …ñï Añ÷Ýò, …ðùò ãéÜ
ôÞí Têôåëåóôéêï-äéïéêçôéêÞ ëåéôïõñãßá, Cí êáß äÝí Šð\ñ÷å
êáìßá ó÷Ýóç AíÜìåóá óôßò Añ÷Ýò ô™í äéêáóôçñßùí êáß T-
êåßíåò ô\ò äéïéêçôéêï-åêôåëåóôéê\ò. ‘Ï …ñïò Añ÷áß ÷ñçóé-
ìïðïéårôáé Aðü ôüí öéëüóïöï ìÝ óçìáóßá ãåíéêÞ, …ðùò Cë-
ëùóôå ÷ñçóéìïðïéårôáé êáß ‚ …ñïò Añ÷áéñåóßáé>átñïˆìáé [=
TêëÝãù] ôÜò Añ÷Üò), ìéÜ êáß äÝí Šð\ñ÷å êÜðïéïò AíÜëï-
ãïò …ñïò (*Añ÷ïêëçñùóßáé [êëçñþíù ôßò Añ÷Ýò] ãéÜ ðáñÜ-
äåéãìá), Aêüìá êáß óôÞí uäéá ôÞí ’ÁèÞíá, …ðïõ ðåñéóóü-
ôåñï Aðü ôü 99% ô™í Añ÷üíôùí eóáí êëçñùôïß. Ðñâë.
Ã, 1281b 32-34, 1282a 12-14, 1298a 19-24, Æ, 1317a
1-10. Ôü ãåãïíüò …ôé äÝí Šð\ñ÷áí âïõëåõôÝò a äéêáóôÝò
Tðáããåëìáôßåò, …ôé êÜèå ’Áèçíárïò ðïëßôçò ìðïñïˆóå íÜ
AíáëÜâåé êáß íÜ Têðëçñþóåé êÜèå Aîßùìá êáß …ôé ôü uäéï
ðñüóùðï eôáí íïìïèÝôçò óôÞí ’Åêêëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ êáß
Cñ÷ïíôáò óõíÜìá ›ò ìÝëïò ô\ò Âïõë\ò a íïìïèÝôçò óôÞí
’Åêêëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ êáß óõíÜìá äéêáóôÞò óôÞí ‘Çëéáßá,
äÝí óÞìáéíå ðþò äÝí Šð\ñ÷å äéÜêñéóç ô™í ôñé™í ëåéôïõñ-
ãé™í ô\ò Tîïõóßáò. Åyíáé AëÞèåéá ðþò ‚ Tðáããåëìáôéóìüò
óôÞ äéá÷åßñéóç ô\ò Tîïõóßáò óÞìåñá äÝí TðéôñÝðåé íÜ êá-
ôáëÜâïõìå ôüí ìÞ Tðáããåëìáôéóìü ô™í ’Áèçíáßùí.
Åyíáé ðñïöáíÝò …ôé ït AóôéêÝò ŠðïèÝóåéò êñßíïíôáí A-
ðü Xíáí Añéèìü _ëéáóô™í ðéü ðåñéïñéóìÝíï êáß ðåñéôôü, ìï-
íü, ãéÜ íÜ Aðïöåýãåôáé _ sóïøçößá, Tí™ ït ðïéíéêÝò äéêÜ-
æïíôáí Aðü æõãü Añéèìü _ëéáóô™í, ìéÜ êáß _ sóïøçößá óôßò
ðïéíéêÝò ŠðïèÝóåéò óõíåðáãüôáí, …ðùò êáß óÞìåñá, êáô'
AíôéãñáöÞ Aðü Têåßíïõò, ôÞí Aèþùóç ôïˆ êáôçãïñïýìå-
íïõ (49, 1).
18. Ït 40 äéêáóôÝò äßêáæáí ŠðïèÝóåéò ìÝ÷ñé äÝêá
äñá÷ìÝò (53, 2), ït äéáéôçôÝò äßêáæáí ðñùôüäéêá ŠðïèÝ-
óåéò ìåãáëýôåñåò Aðü äÝêá äñá÷ìÝò êáß, óÝ ðåñßðôùóç V-
öåóçò, åsó\ãáí óÝ äéêáóôÞñéï ðïý Aðïôåëïˆíôáí Aðü 201
_ëéáóôÝò ôßò ŠðïèÝóåéò ìÝ÷ñé 1.000 äñá÷ìÝò, êáß óÝ äéêá-
óôÞñéï 401 _ëéáóô™í ôßò ðÜíù Aðü 1.000 äñá÷ìÝò Šðï-
èÝóåéò (53, 3).
19. Á‰ôüò ‚ Cñ÷ïíôáò Aóêïˆóå ôßò Aíþôáôåò tåñáôé-
êÝò Bñìïäéüôçôåò (51), êÜôé óÜí Añ÷éåðßóêïðïò a ðáôñéÜñ-
÷çò ãéÜ ôïýò ’Ïñèüäïîïõò êáß êáñäéíÜëéïò a ðÜðáò ãéÜ
ôïýò Êáèïëéêïýò. Äéáðéóôþíïõìå ëïéðüí …ôé êáß _ tåñáôé-
êÞ Aíþôáôç Tîïõóßá eôáí êëçñùôÞ êáß Tíéáýóéá óôÞí Añ-
÷áßá ’ÁèÞíá. ÄÝò Tðßóçò ôïýò tåñïðïéïýò.
20. Êáß óÝ ÷ñüíïõò ðáñù÷çìÝíïõò, …ôáí _ èçôåßá ô™í
Añ÷üíôùí eôáí äåêáåôÞò, ðïôÝ ôü uäéï ðñüóùðï äÝí Tðá-
íåñ÷üôáí óôü uäéï Aîßùìá, ãéáôß öáßíåôáé …ôé Aðü ðïëý íù-
ñßò ït ´Åëëçíåò aèåëáí íÜ Aðïöýãïõí ôüí Tðáããåëìáôéóìü
óôÞí Tîïõóßá. Ðñâë. ÊáôÜëïãïò ô™í átñåô™í Añ÷üíôùí
ô\ò ’ÁèÞíáò, ‘Éóôïñßá ôïˆ ‘Åëëçíéêïˆ ²Åèíïõò, ’Åêäïôé-
êÞ ’Áèçí™í, ôüì. Ã2, ó.ó. 238-240, ’ÁèÞíá 1972.
21. ´Ïðïõ ðÜñá ðÜíù. Ðñâë. Èïõê. Â,2.
22. Ôü äåêáäéêü ìåôñéêü óýóôçìá åyíáé ôü ðéü Añ÷árï
êáß ôü ðéü ãåíéêåõìÝíïÿ äÝí ŠðÜñ÷åé ãëþóóá ðïý íÜ ìÞí
ôü ÷ñçóéìïðïéår. ‘Ï ²Áíèñùðïò, ðñßí äår ãýñù ôïõ, êïßôá-
îå êáß ÷ñçóéìïðïßçóå ôÜ äÜ÷ôõëÜ ôïõ óÜí ðñ™ôï Añéèìç-
ôÞñé. ²Åôóé êÜèå ãëþóóá V÷åé äÝêá ëÝîåéò äéáöïñåôéêÝò ãéÜ
ôïýò Añéèìïýò 1 Xùò 10ÿ ït Añéèìïß 11, 12 ê.ëð. TêöñÜ-
æïíôáé ìÝ ëÝîåéò ðïý åuôå óçìáßíïõí äÝêá êáß Xíá (a Xíá
êáß äÝêá) åuôå ìÝ ëÝîç ðïý ðñïÝñ÷åôáé Aðü ôÞ óýíèåóç ô™í
ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÊÏÍÔÏÓ
ëÝîåùí ðïý óçìáßíïõí äÝêá êáß Xíá. ’Áðü ôü 20 ìÝ÷ñé ôü
90 ŠðÜñ÷ïõí ÷ôþ ëÝîåéò ðïý óçìáßíïõí ôÜ äéÜöïñá ðïë-
ëáðëÜóéá ôïˆ äÝêá. Ôï 100, TðåéäÞ åyíáé äÝêá öïñÝò äÝ-
êá, ëÝãåôáé ìÝ êáéíïýñãéá ëÝîçÿ ôü uäéïò óõìâáßíåé êáß ìÝ
ôü 1.000 êëð.
‘Ï Añéèìüò 10 êõñéáñ÷år ó' …ëïõò ôïýò ðïëëáðëáóéá-
óìïýò ìÝ äéÜöïñïõò ôñüðïõò. ²Áí ‚ Ðõèáãüñáò a Cëëïé T-
öåýñáí ôÞí ôåôñáêôý (ôåôñáêôýò óôÜ Añ÷árá) êáß AðÝäù-
óáí êÜðïéá ìõóôéêÞ äýíáìç a óçìáóßá óôüí Añéèìü 10,
åyíáé êÜôé ôü äåõôåñåˆïí. ‘Ï ²Áíèñùðïò åy÷å ðáíôïˆ êáß
ðÜíôá äÝêá äÜ÷ôõëá, ðÝíôå óÝ êÜèå ÷Ýñé, êé á‰ôü eôáí
ðïý êáèüñéóå ôüí ôñüðï ô\ò Añßèìçóçò, …ðùò ôü Aðïäåß-
÷íïõí ôÜ AôôéêÜ AêñïöùíéêÜ AñéèìçôéêÜ óýìâïëá, ôÜ ëá-
ôéíéêÜ AñéèìçôéêÜ óýìâïëá êáß ôÜ óýìâïëá ô\ò ãñáììéê\ò
ãñáö\ò Â.
ÌåñéêÝò ãë™óóåò ÷ñçóéìïðïéïˆí âïçèçôéêÜ ôÞí Añéè-
ìçôéêÞ âÜóç 20, ãéáôß ït ÷ñ\óôåò ô™í ãëùóó™í á‰ô™í
ìåôñïˆóáí, öáßíåôáé, êáß ôÜ äÜ÷ôõëá ô™í ðïäé™í Tðßóçò.
²Åôóé óôÜ ãáëëéêÜ ìåôÜ ôü 60 ìåôñïˆí ìÝ÷ñé ôü 19: ôü
79 ëÝãåôáé 60 êáß 19, Tí™ ôü 80 ëÝãåôáé ôÝóóåñá åsêï-
óÜñéá. ÓôÜ AëâáíéêÜ ôü 20 åyíáé êáéíïýñãéá ëÝîç ðïý äÝí
óçìáßíåé äýï öïñÝò äÝêá, …ðùò ó÷åäüí ðáíôïˆ óôüí êüóìïÿ
ôü Aëâáíéêü 40 óçìáßíåé äýï öïñÝò 20. ÓôÜ äáíÝæéêá ôü
60 ëÝãåôáé ôñårò öïñÝò 20, Tí™ ôü 50 ëÝãåôáé ôñårò öï-
ñÝò 20 ìårïí ìéóÞ åsêïóÜäá. Ôü 80 ëÝãåôáé ôÝóóåñéò öï-
ñÝò 20 êáß ôü 70 ðÜëé 4 öïñÝò 20 ìårïí ìéóÞ åsêïóÜäá.
Êáß ôÝëïò ôü 100 ëÝãåôáé ðÝíôå öïñÝò 20 êáß ôü 90 ðÜ-
ëé 5 öïñÝò 20 ìårïí ìéóÞ åsêïóÜäá. Ðñâë. ’Áñéóô. Ðñï-
âëÞìáôá, 910 15, 3 êáß ÓôáìÜôçò (1976), óåë. 35.
23. ÔÜ ðñ™ôá íïìßóìáôá êüðçêáí Aðü ôïýò ²Éùíåò a
ôïýò Ëõäïýò óôßò AêôÝò ô\ò Ìéêñáóßáò, êáôÜ ôÜ ôÝëç ôïˆ
7ïõ ás. ð.×. (Ïsêïíïìßäçò, 1996, óåë. 15). Óôüí Uëëáäé-
êü ÷™ñï ôÜ ðñ™ôá íïìßóìáôá, ït ÷åë™íåò, êüðçêáí ìåôÜ
ôü 570 ð.×. óôÞí Áuãéíá Aðü ôüí ôýñáííï Öåßäùíá. ´Ï-
ìùò, êáèþò _ Tðéêïéíùíßá eôáí ðïëý ðõêíÞ AíÜìåóá óôßò
UëëçíéêÝò ðüëåéò êáß êõñßùò AíÜìåóá óôÞí ’Éùíßá êáß ôÞí
’ÁôôéêÞ, ðïý ôÞ èåùñïˆóáí ›ò «ôÞí ðéü óåâÜóìéá...ã\
ô\ò ’Éùíßáò» (5, 2), êáß ðïëý ðéü å‹êïëç AíÜìåóá óôÞí
Áuãéíá êáß ôÞí ’ÁôôéêÞ, ÷Üñç óôÞ ìéêñÞ Aðüóôáóç. ‘Å-
ðïìÝíùò, êé Cí Aêüìá åyíáé AëÞèåéá ðþò ït ’Áèçíárïé Vêï-
øáí íüìéóìá ìüíï ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ Ðåéóßóôñáôïõ, äÝí ìðï-
ñïˆìå íÜ äå÷ôïˆìå …ôé äÝí ÷ñçóéìïðïéïˆóáí ôÜ sùíï-ëõäé-
êÜ íïìßóìáôá a ôÜ ásãéíßôéêá. ’Áðï ôÞí Cëëç ìåñéÜ, ðïë-
ëÜ åuäç ÷ñçóéìïðïéïˆíôáé ›ò Tìðïñåýìáôá ãåíéê\ò Aíôáë-
ëáã\ò, êáß êõñßùò ôÜ êôÞíç. Ðïëý ãñÞãïñá ôÜ ìÝôáëëá
V÷ïõí AíôéêáôáóôÞóåé ôÜ æ™á êáß, óÜí AíÜìíçóç Têåßíçò
ô\ò êáôÜóôáóçò, Väéíáí óôÜ ìåãÜëá ìåôáëëéêÜ ôåìÜ÷éá
ôü ó÷\ìá êåöáëéïˆ a äÝñìáôïò æþïõ (Ïsêïíïìßäçò, 1996,
ó.ó. 13-14), …ðùò ôü ôÜëáíôï óéäÞñïõ ôïˆ 16ïõ ás™íá
ð.×. ðïý âñßóêåôáé óôü Íïìéóìáôéêü Ìïõóårï ô\ò ’ÁèÞ-
íáò (Ïsêïíïìßäçò, 1989, óåë. 8). ÔÜ ôåìÜ÷éá ô™í ìåôÜë-
ëùí ð\ñáí Añãüôåñá ôü ó÷\ìá ëåðô\ò êáß TðéìÞêïõò ñÜ-
âäïõ, óïýâëáò, ìÞêïõò 50-60 Uêáôïóô™í êáß äéáìÝôñïõ
1,5-2 Uê. (âïëüò a âåëüò)ÿ óôü ÷Ýñé ìðïñïˆóå íÜ êñá-
ôÞóåé êáíåßò Xîé Aðü á‰ôÜ, êé Vôóé 6 âïëïß Vêáíáí ìßá
äñá÷ìÞ, äçëáäÞ ìéÜ ÷ïýöôá, Aðü ôü ñ\ìá äñÜôôïìáé, ðïý
óçìáßíåé Aêñéâ™ò AäñÜ÷íù, ÷ïõöôþíù. Êé Vôóé äçìéïõñ-
ãÞèçêå _ UëëçíéêÞ íïìéóìáôéêÞ ìïíÜäá. ÄÝí V÷åé êáß ôü-
óç óçìáóßá ðïˆ êáß ðüôå êüðçêå _ ðñþôç äñá÷ìÞ ›ò íü-
ìéóìá, ït âïëïß ðÜíôùò Šð\ñ÷áí Aðü ôÜ ôÝëç ôïˆ 8ïõ ás.
(Ïsêïíïì. 1989, ó. 9). Êáß åyíáé á‰ôïíüçôï ðþò êé Cí A-
êüìá ôÜ íïìßóìáôá äÝí Šð\ñ÷áí ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ Óüëùíá
 ÊËÇÑÙÓÇ: Ç ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÇ ÂÁÓÇ ÔÇÓ ÁÌÅÓÇÓ ÄÇÌÏÊÑÁÔÉÁÓ
a ôïˆ ÄñÜêïíôá óôÞí ’ÁèÞíá, ït óéäåñÝíéåò ìéêñÝò óïˆâëåò,
ït âïëïß, Šð\ñ÷áí, êé Xîé Aðü á‰ôïýò åy÷áí ôÞí Aîßá ìé@ò
÷ïýöôáò, ìé@ò äñá÷ì\ò, ãíùóô\ò aäç óôÞ ÄùäåêÜäåëôï
’ÅðéãñáöÞ ô\ò Ãüñôõíáò (5ïò, 6ïò, a Aêüìá êáß 7ïò ás.
ð.×. ÐåñÜêç, 1973, óåë. 21) ìÝ ôÞ ëÝîç äÜñêíá, ðïý äÝí
åyíáé Cëëç Aðü ôÞí êñçôï-äùñéêÞ ðáñáëëáãÞ ô\ò ëÝîçò
äñá÷ìÞ. ‘ÅðïìÝíùò, ‚ Óüëùíáò Šðïôßìçóå ôïýò Xîé âï-
ëïýò ãéÜ íÜ óõìðëçñþóåé ôÞí ðïëéôéêÞ ôïõ ìåôáññýèìéóç
ìÝ ìÝôñá ïsêïíïìéêÜ.
24. Ôü TäÜöéï 62, 1 ëÝåé ñçôÜ ðþò êÜèå ä\ìïò Aíá-
äåßêíõå ôïýò âïõëåõôÝò ôïõ. Ôü TäÜöéï 44, 1 Vñ÷åôáé íÜ T-
íéó÷ýóåé á‰ôÞ ôÞí ðëçñïöïñßá: ‘Ï ’ÅðéóôÜôçò ô™í Ðñõ-
ôÜíåùí, ‚ Añ÷çãüò ôïˆ ÊñÜôïõò ðïý äéÝìåíå Šðï÷ñåùôé-
êÜ óôÞ Èüëï, ôü ðñõôáíårï, êáôÜ ôÞ ìïíïÞìåñç èçôåßá
ôïõ, ãéÜ íÜ ìÞí ŠðÜñ÷åé ðïôÝ êåíü Tîïõóßáò, åy÷å ôÞí Bñ-
ìïäéüôçôá íÜ Šðïäåéêíýåé ìßá Aðü ôßò ôñårò ôñéôôýåò (íá
èõìßóïõìå ðþò eôáí _ ôñéôôýò ôïˆ ²Áóôåùò, _ ôñéôôýò ô\ò
Ðáñáëßáò êáß _ ôñéôôýò ô\ò Ìåóïãåßáò), äçëáäÞ ôïýò âïõ-
ëåõôÝò ìé@ò Aðü ôßò ôñårò ôñéôôýåò, ãéÜ íÜ ðáñáìåßíåé ìá-
æß ôïõ óôÞ Èüëïÿ Vôóé ìðïñïˆìå íÜ óõìðåñÜíïõìå ðþò êÜ-
èå ôñéôôýò åy÷å ôïýò äéêïýò ôçò âïõëåõôÝò. Êáß, Töüóïí
äÝí óõíçèéæüôáí íÜ êëçñþíïõí a íÜ TêëÝãïõí ôïýò âïõëåõ-
ôÝò a ôÜ Cëëá Aîéþìáôá ìÝ âÜóç ôßò ôñéôôýåò, Aðü ðïˆ
ðñïÝñ÷ïíôáí ït âïõëåõôÝò ô™í ôñéôôýùí Cí ƒ÷é Aðü ôïýò
äÞìïõò; Åyíáé ðñïöáíÝò ëïéðüí ðþò êÜèå äÞìïò åy÷å ôïýò
äéêïýò ôïõ âïõëåõôÝò, ït ‚ðïrïé èÜ eôáí ðÝíôå êáôÜ ä\ìï,
ãéÜ íÜ têáíïðïéårôáé ôü ðíåˆìá ô\ò sóüôçôáò ðïý Aðáéôïˆ-
óå _ äçìïêñáôßá.
25. ËÝù «ðåñßðïõ», ãéáôß ït ôÝóóåñéò ðñ™ôåò öõëÝò
ðñõôÜíåõáí ãéÜ 36 ìÝñåò êáß ït Xîé Uðüìåíåò ãéÜ 35. Ït
Añ÷árïé ´Åëëçíåò ìåôá÷åéñßæïíôáí ôü óåëçíéáêü Vôïò, ôü
‚ðïrï âÝâáéá V÷åé ìüíï 354 ìÝñåò (43, 2). Ït ðñõôáíåråò
ô™í äßóåêôùí ÷ñüíùí eôáí 39 êáß 38 ìÝñåò Aíôßóôïé÷á,
ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ ’ÁñéóôïôÝëç. ‘Ç êëÞñùóç ôÜ äéåõèåôïˆóå
…ëá, êé Vôóé äÝí Šð\ñ÷å êáìéÜ äõóáñÝóêåéá. Ôü Añ÷árï Uë-
ëçíéêü äßóåêôï Vôïò åy÷å 384 ìÝñåò, 13 ì\íåò. ‘Ï äÝêá-
ôïò ôñßôïò ì\íáò ðáñåìâáëëüôáí ìåôÜ ôüí Ðïóåéä™íá (óå-
ëÞíç ôïˆ Äåêåìâñßïõ), ôüí Xêôï ì\íá ôïˆ Aôôéêïˆ _ìåñï-
ëïãßïõ, êáß íïìáæüôáí åuôå Ðïóåéäåþí ´ (äåýôåñïò a -
óôåñïò) åuôå äßóåêôïò a Tìâüëéìïò a Tìâïëéìárïò, Cí äÝí
÷ñçóéìïðïéïˆóáí êáß ôÞí íïìáóßá Ðïóåéäåþí ìáæß. Âë. É-
ùÜí. ÓôáìáôÜêïõ, Ëåîéêü ô\ò Añ÷. Uëë. ãë., ðáñÜñô. ô
êáß ðßí. ´ (Ïé Aôôéêïß ì\íåò), êáß ÑïâÝñôïõ ÊïÝí, ‘Ç ’Á-
èçíáúêÞ Äçìïêñáôßá. Ìôöñ. Á. Êüíôïò, Têä. ÅÉÑÌÏÓ,
’ÁèÞíá 1992, óåë. 292.
26. 4, 3 êáß 44, 1 êáß 63, 3 êáß Ðïë. Ä, 1299á 10
êáß Æ, 131â 23-24. Ït ´Åëëçíåò, ìÝóá óôü ðíåˆìá ô\ò
sóïêñáôßáò êáß ô\ò ìÞ êáôÜ÷ñçóçò ô\ò Tîïõóßáò, Cëëá-
æáí óÝ ôáêôÜ êáß ìéêñÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá ôïýò äéá÷åé-
ñéóôÝò ôçòÿ Xíáò ÷ñüíïò eôáí _ óõíÞèçò èçôåßá ôüóï óôßò
äçìïêñáôßåò …óï êáß óôßò ëéãáñ÷ßåò. ÊáíÝíá Aîßùìá ô\ò
äéïéêçôéêï-åêôåëåóôéê\ò ëåéôïõñãßáò äÝí ãéíüôáí íÜ Tðá-
íáëçöèår, Têôüò Aðü ôïˆ âïõëåõô\ ðïý ìðïñïˆóå íÜ Tðá-
íáëçöèår, ðïëý óðÜíéá, ãéÜ ìßá êáß ìüíï öïñÜ (4, 3 êáß
62, 3). ‘Ç êïéíÞ êáôáãùãÞ ô™í äýï ðïëéôåõìÜôùí åyíáé
ðñïöáíÞò. Ðñâë. Ðëïýô. Ëõêïˆñãïò êáß Ëýóáíäñïò.
27. ÂëÝðïõìå ðþò ôÜ äéÜöïñá ðïëéôåéáêÜ ƒñãáíá e-
ôáí óõíÞèùò 10ìåëÞÿ á‰ôü Aíôáðïêñéíüôáí óôßò äÝêá öõ-
ëÝò. ´Ïôáí ôü ðïëéôåéáêü ƒñãáíï eôáí 5ìåëÝò, êÜèå ìÝ-
ëïò Aíôéóôïé÷ïˆóå óÝ äýï öõëÝò, êé Cí eôáí 20ìåëÝò, êÜ-
èå öõëÞ äéÝèåôå 2 ìÝëç.
28. Åyíáé ðñïöáíÝò ðþò êáß ït ôáìßåò ãéÜ ôü èåùñéêü
153
êáß ôÞ äéáìïíÞ ôïõò èÜ eóáí êé á‰ôïß 10, …ðùò êáß ôÜ
ðåñéóóüôåñá ðïëéôåéáêÜ ƒñãáíá óôÞí ’ÁèÞíá, Cí êáß ‚ ’Á-
ñéóôïôÝëçò äÝí ëÝåé ñçôÜ êÜôé ôÝôïéï.
29. ÓôÞí ðñáãìáôéêüôçôá …ëåò ït Añ÷Ýò eôáí óÝ óõ-
íå÷Þ Vëåã÷ï. ÊÜèå ðñõôáíåßá Tðé÷åéñïôïíïˆóå, Tðéêýñùíå
ìÝ ÷åéñïôïíßá, ìÝ AíÜôáóç ôïˆ ÷åñéïˆ, öáíåñÞ äçëáäÞ øç-
öïöïñßá, …ëïõò ôïýò Cñ÷ïíôåò (43. 4), êáß êõñßùò ôïýò
ðñïÝäñïõò êáß ôïýò TðéóôÜôåò ô\ò ðñïçãïýìåíçò ðñõôá-
íåßáò, êáèþò Tðßóçò êáß ôïýò óôñáôçãïýò ðïý AñêåôÜ óõ-
÷íÜ óôÞí ‘Éóôïñßá ô\ò ’ÁèÞíáò êáèáéñÝèçêáí êáß ŠðÝóôç-
óáí äéÜöïñåò ðïéíÝò âáñåéÝò, …ðùò ‚ ÌéëôéÜäçò ðïý ðÝèá-
íå ðëçãùìÝíïò óôÞ öõëáêÞ, ãéáôß äÝí åy÷å íÜ ðëçñþóåé
ôÜ 46 ôÜëáíôá ðñüóôéìï ãéÜ ôÞí Aðïôõ÷çìÝíç Têóôñáôåßá
êáôÜ ô\ò ÐÜñïõ, a ‚ ’Áñéóôåßäçò ðïý Tîïóôñáêßóôçêå a
‚ Èåìéóôïêë\ò ðïý êáôáäéêÜóôçêå óÝ èÜíáôï êáß ìüëéò
ðñüëáâå íÜ ãëõôþóåé öåýãïíôáò Aðü ôÞí ’ÁèÞíá, a ït Xîé
Aðü ôïýò êôþ óôñáôçãïýò ðïý, Cí êáß íéêçôÝò óôÞ íáõ-
ìá÷ßá ô™í ’Áñãéíïõó™í, Šðï÷ñåþèçêáí íÜ ðéïˆí ôü êþ-
íåéï, ãéáôß äÝí ìðüñåóáí íÜ óþóïõí ôïýò íáõáãïýò óõìðï-
ëßôåò ôïõò, a ‚ Öùêßùíáò.
‘Ï Vëåã÷ïò eôáí óõíå÷Þò Aêüìá êáß óôÞ íïìïèåóßá:
²Áí ‚ íüìïò äÝí eôáí êáëüò, ‚ åsóçãçôÞò ôïõ åy÷å íÜ Š-
ðïóôår ôßò óõíÝðåéåò, ‚ íüìïò êáôáñãïˆíôáí Aðü ôÞí ’Åê-
êëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ êáß ‚ åsóçãçôÞò äéêáæüôáí Aðü ôÞí ‘Ç-
ëéáßá (59, 2). ´Ïëá á‰ôÜ ìðïñïˆóáí íÜ óõìâïˆí ôÞí uäéá
÷ñïíéÜ AíÜëïãá ìÝ ôÞí ðñüôáóç êáß ôÞí øÞöéóç êÜðïéïõ
íüìïõ (âë. Äçìïóè. Ðñüò Ëåðôßíçí, Šðüèåóç äåýô. 1). ‘Ç
äçìïêñáôßá äÝí å‰íïïˆóå ôïýò Añ÷çãïýò êáß ãåíéêÜ ôÞí T-
ëßô, V÷ïíôáò óáöÞ ñïðÞ ðñüò ôÞ öéëïóïößá ôïˆ ìÝóïõ …-
ñïõ, ôïˆ ìÝóïõ Aíèñþðïõ.
30. ²Åñãï AíáöåñìÝíï, âë. Åsóáã. óçì. 11, óåë. 47.
31. Îåíïö. Ëáêåäáéìïíßùí Ðïëéôåßá (passim).
32. Ðëïõô. Âßïé Ëõêïýñãïõ, ’ÁëêéâéÜäç, ’ÁãçóéëÜïõ,
’ÇèéêÜ (passim).
33. ‘Ï ’ÁñéóôïôÝëçò êáôáêñßíåé óõ÷íÜ êáß ìÝ AñêåôÞ
îýôçôá ôÞ ÓðÜñôç: Âñßóêåé ôüí ôñüðï Têëïã\ò ô™í ’Å-
öüñùí êáß ô™í Ãåñüíôùí «ëßáí ðáéäáñéþäç» (Ðïë. Â,
1270â 28 êáß 1271á 10). Ãéáôß öáßíåôáé ðþò _ AíÜäåé-
îç ãéíüôáí ìÝ âïÞ, äçëáäÞ Vëåãáí ôü ƒíïìá êÜèå Šðïøç-
ößïõ êáß _ ’ÁðÝëëá öþíáæåÿ ó' …ðïéïõ ôü ƒíïìá _ ’ÁðÝë-
ëá Vâãáæå ìåãáëýôåñç öùíÞ, á‰ôüò Têëåãüôáí.
’Áëëïˆ ëÝåé: «[‘Ï íïìïèÝôçò] ôÞí ðüëç ôÞí V÷åé êÜ-
íåé âÝâáéá A÷ñÞìáôç AëëÜ ôïýò säéþôåò öéëï÷ñÞìáôïõò»
(Ðïë. Â, 1271â 16-17, ðñâë. Tðßóçò 1270â 12-13). ‘Ï
öéëüóïöïò êáôáêñßíåé Aêüìç ôü ãåãïíïò …ôé _ Têôåëåóôé-
êÞ óõã÷Ýåôáé ìÝ ôÞ äéêáóôéêÞ (Ðïë. Â, 1270â 28-31 êáß
1271á 3-6). ÐñáãìáôéêÜ _ äéêáóôéêÞ Aóêïˆíôáí Aðü
ôïýò ’Åöüñïõò a ôïýò ’Åöüñïõò êáß ôïýò ÃÝñïíôåò ìáæß,
AíÜëïãá ìÝ ôÞí ðåñßðôùóç. ’Áêüìç, ït å‰èõíïäïóßåò ãß-
íïíôáí …ëåò óôïýò ’Åöüñïõò, Tí™ ït ÃÝñïíôåò äÝí å‰èõíï-
äïôïˆóáí.
34. Ã. Ãêëüôò, ‘Ç UëëçíéêÞ ðüëç. Ìôöñ. óåë. 94.
35. Óôüí uä. ó.ó. 94, 95, 97.
36. ’Áëßá óôÞ ÓðÜñôç (‘Çñüä. Æ, 134) a óÝ Cëëåò
äùñéêÝò ðüëåéò. Ðñâë. Ëßíôåë-Óêüô, Ëåîéêü ô\ò ’Áñ÷áß-
áò ‘Åëëçíéê\ò, ëÝîåéò Aëßá êáß Aëéáßá. ‘Ç ëÝîç Aëéáßá åy-
íáé _ äùñéêÞ ðáñáëëáãÞ ô\ò ëÝîçò ‘Çëéáßá, ôü Aíþôáôï
äéêáóôÞñéï óôÞí ’ÁèÞíáÿ óçìáßíåé êé á‰ôÞ Têêëçóßá, óõ-
íÝëåõóç. ÃéÜ ôçí uäéá Vííïéá ït Añ÷árïé ´Åëëçíåò ÷ñçóéìï-
ðïéïˆóáí êáß ôÞ ëÝîç AãïñÜ Aðü ôü ñ\ìá Aãåßñù ðïý óç-
ìáßíåé óõíáèñïßæù.
37. ÄÝí V÷ïõìå ðïëý óáöårò ðëçñïöïñßåò ãéÜ ôÞ óðáñ-
 154
ôéáôéêÞ ’ÁðÝëëá a ’Áëßá. ÐÜíôùò ì@ò AöÞíåôáé _ äõíá-
ôüôçôá íÜ ðéóôåýïõìå ðþò ït BñìïäéüôçôÝò ôçò eôáí A-
íÜëïãåò ìÝ Têåßíåò ô\ò Êñçôéê\ò ’Åêêëçóßáò, ìéÜ êé ‚
’ÁñéóôïôÝëçò êñßíåé ðþò «²Å÷åé AíÜëïãïí _ ÊñçôéêÞ ôÜ-
îéò ðñüò ôÞí ËáêùíéêÞí» (Ðïë. Â, 1271b 40-41). ‘Ï öé-
ëüóïöïò ëÝåé ãéÜ ôÞí ÊñçôéêÞ ’Åêêëçóßá: «Êáß ìåôÝ÷ïõí
…ëïé óôÞí ’Åêêëçóßá, AëëÜ äÝí V÷åé Bñìïäéüôçôá ãéÜ ôß-
ðïôå Têôüò Aðü ôü íÜ Tðéøçößóåé ôßò AðïöÜóåéò ìÝ ôïýò
ÃÝñïíôåò êáß ôïýò Êüóìïõò» (Ðïë. Â, 1272a 10-12).
38. Ðïë. Ã, 1285a 5-10.
39. «’ÅðåéäÞ V÷åé [_ ÓðÜñôç] ðïëëÜ ëéãáñ÷éêÜ, …-
ðùò ôü …ôé åyíáé …ëåò ït Añ÷Ýò ôçò átñåôÝò êáß êáìßá êëç-
ñùôÞ...» Ðïë. Ä, 1294b 31-33.
40. Ðïë. Ä, 1294a 18-31.
41. ’Áëëïˆ (Ðïë. Â, 1270b 23-28 êáß 1271a 10-
12) ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò ëÝåé ðþò ït äýï Añ÷Ýò TêëÝãïíôáí A-
ðü ôüí ÄÞìï êáß AíÜìåóá óôïýò Aíèñþðïõò, ðïëßôåò, ôïˆ
ÄÞìïõ, Añêår íÜ eôáí TíÜñåôïé, êáëïß êAãáèïß.
42. Âë. ðñïçã. óçì. êáé Ðëïýôáñ÷ïò, Ëõêïˆñãïò 9
êáß 13 êáèþò êáß ²Áãéò, 10. ‘Ï Ã. Ãêëüôò ðéóôåýåé (‘Ç
Uëëçí. ðüëç, óåë. 93), ƒ÷é ÷ùñßò ëüãï, ðþò ït «êáëïß êA-
ÁËÅÎÁÍÄÑÏÓ ÊÏÍÔÏÓ
ãáèïß» eôáí Xíá åyäïò Añéóôïêñáô™í ôïˆ ðëïýôïõ. Ðñáã-
ìáôéêÜ, ït êë\ñïé ô\ò ã\ò eôáí óôÞí Añ÷Þ 9.000, êáß ðï-
ëßôåò ìÝ ðëÞñç ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá eóáí ìüíï …óïé A-
êñéâ™ò êáôår÷áí Xíá ôÝôïéï êë\ñï. Ït êë\ñïé …ìùò á‰ôïß
ãñÞãïñá ìåéþèçêáí, ãéáôß ‚ óðáñôéáôéêüò íüìïò, ãéÜ íÜ
á‰îÞóåé ôüí Añéèìü ô™í ðïëéô™í, AðÜëëáóóå Aðü ôÞ óôñá-
ôéùôéêÞ Šðçñåóßá …ðïéïí åy÷å ôñßá Aãüñéá êáß AðÜëëáóóå
êáß Aðü êÜèå öïñïëüãçóç Tðßóçò …ðïéïí åy÷å ôÝóóåñá A-
ãüñéá. ²Åôóé, ‚ Añ÷éêüò êë\ñïò ô\ò ã\ò èÜ äéáéñÝèçêå êáß
èÜ îáíáäéáéñÝèçêå êáß ôåëéêÜ êÜðïéá óôéãìÞ èÜ Vãéíå ôü-
óï ìéêñüò žóôå ït íåïãÝííçôïé äÝí èÜ ìðïñïˆóáí ðéÜ íÜ
óõíåéóöÝñïõí óôÜ óõóóßôéáÿ á‰ôü …ìùò ôïýò óôåñïˆóå ôÜ
ðïëéôéêÜ ôïõò äéêáéþìáôá êáß ‚ Añéèìüò ô™í ðïëéô™í óôÞ
ÓðÜñôç ìåéþèçêå (Ðïë. Â, 1270a 37 - 1270b 6). ÐÜí-
ôùò ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò öáßíåôáé íÜ ðéóôåýåé …ôé ït ÃÝñïíôåò
äÝí eóáí ït ðéü ðëïýóéïé AëëÜ ït ðéü TíÜñåôïé, êáß ëÝåé ðþò
«Ït äÝ êáëïß êAãáèïß äéÜ ôÞí ãåñïõóßáí (Gèëïí ãÜñ _ Añ-
÷Þ á‹ôç ô\ò Añåô\ò Tóôßí)» Ðïë. Â, 1270b 24-25.
43. Ðëïõô. Ëõê. 6.
44. Ðëïõô. Ëõê. 6.
45. Èïõê. Ã, 62, 3.
 ’ÁãñïôéêÞ êïéíùíßá êáß ôïõñéóìüò
‘Ç ðåñßðôùóç ô\ò ÓáìïèñÜêçò
ÖÜíçò Ìáëêßäçò

‘Ç AãñïôéêÞ êïéíùíßá ‘Ç ìáñîéóôéêÞ ðñïóÝããéóç, _ Aíôßëçøç ô\ò

ÃéÜ ôÞí êïéíùíéïëïãéêÞ óêÝøç, _ AãñïôéêÞ
êïéíùíßá Aíôéðñïóùðåýåé ôü êïéíùíéêü ðáñåëèüí
ôïˆ óýã÷ñïíïõ Aíèñþðïõ Aðü ôü ‚ðïrï ðñï\ëèå
_ íÝá êïéíùíßá êáß ôü ‚ðïrï óõíõðÜñ÷åé ›ò èå-
ìÝëéï ìÝ ôü íÝï ðáñüí. ‘Ç ðñþôç óõíÝðåéá á‰ô\ò
ô\ò Aíôßëçøçò åyíáé _ AíáãùãÞ ôïˆ Aãñïôéêïˆ
÷þñïõ óÝ Aíôßðïäá ôïˆ Aóôéêïˆ1. ‘Ï ÖñÜíôóéò Š-
ðïóôçñßæåé ôÞí säÝá ðáñîçò ìé@ò Uíéáráò Aãñï-
ôéê\ò êïéíùíéê\ò ðñáãìáôéêüôçôáò AíáöÝñïíôáò
ôÜ Uî\ò: «Ðñïóðáè™ íÜ Aðïäåßîù ðþò _ ðñï-
óùðéêüôçôá ôïˆ Añ÷áßïõ ´Åëëçíá ÷ùñéêïˆ, ôÝ-
ôïéá …ðùò ðåñéãñÜöåôáé Aðü ôüí ‘Çóßïäï, Aíôá-
ðïêñßíåôáé ðñüò …,ôé èåùñårôáé ›ò ÷áñáêôçñéóôé-
êÞ ðñïóùðéêüôçôá ô™í Cëëùí ʼnñùðáßùí a ìÞ
ʼnñùðáßùí ÷ùñéê™í ôïˆ ðáñüíôïò a ôïˆ ðáñåë-
èüíôïò. ‘Ç AíÜëõóç ô™í ²Åñãùí êáß ‘Çìåñ™í A-
ðïêáëýðôåé …ôé ðñïåîÜñ÷ïõí ôÞí ðáñîç Uíüò îå-
÷ùñéóôïˆ ðïëéôéóôéêïˆ ðñïôýðïõ ðïý åyíáé êïéíü
óÝ …ëïõò ôïýò ÷ùñéêïýò»2.
‘Ï ÑÝíôöçëô, ôáõôßæïíôáò ôïýò ÷ùñéêïýò
ôïˆ ‘Çóßïäïõ ìÝ ôÜ ìÝëç ô™í Aããëéê™í Aãñï-
ôéê™í êïéíùíé™í êáß ìÝ ôïýò Aãñüôåò ôïˆ Ãéïõ-
êáôÜí óôü Ìåîéêü, ôüíéæå: «²Áí ãéíüôáí êÜðïéï
êáëüâïëï ðíåˆìá íÜ ìåôáöÝñåé Xíá ÷ùñéêü Aðü
‚ðïéáäÞðïôå Aðü ôßò ôñårò á‰ôÝò êïéíüôçôåò óÝ
‚ðïéáäÞðïôå Aðü ôßò Cëëåò äýï êáß íÜ ôïˆ äþóåé
ôÞ ãíþóç ô\ò ãëþóóáò ôïˆ ÷ùñéïˆ óôü ‚ðïrï èÜ
ôüí ìåôÝöåñå, ôüôå ‚ ÷ùñéêüò á‰ôüò èÜ Víéùèå
ðïëý óýíôïìá óÜí íÜ eôáí óôü äéêü ôïõ ÷ùñéü.
Êáß ôïˆôï ãéáôß ït âáóéêïß ðñïóáíáôïëéóìïß ô\ò
æù\ò èÜ ðáñÝìåíáí Aíáëëïßùôïé»3.
Aãñïôéê\ò êïéíùíßáò ›ò ìé@ò Uíéáráò ðñáãìáôé-
êüôçôáò, âñßóêåôáé óôÞí ôïìÞ ìåôáîý ôïˆ êáðé-
ôáëéóôéêïˆ êáß ôïˆ ðñï-êáðéôáëéóôéêïˆ ôñüðïõ
ðáñáãùã\ò. ÌÝ äåäïìÝíç ôÞí Tìðåéñßá ô™í âéï-
ìç÷áíéê™í êïéíùíé™í …ðùò á‰ôÝò Tìöáíßóôçêáí
ôü 19ï ásþíá, ôü æÞôçìá ô\ò Aãñïôéê\ò êïéíù-
íßáò Tìöáíßæåôáé ìÝ äýï ìïñöÝò, ›ò Aíôáãùíé-
óìüò ðüëçò êáß Šðáßèñïõ êáß ›ò ôáîéêÞ ðñáã-
ìáôéêüôçôá, ›ò ÷™ñïò ô\ò «Aãñïôé@ò». ‘Ï ëå-
íéíéóìüò, ìÝ âÜóç ôÜ äåäïìÝíá ô\ò ñùóéê\ò A-
ãñïôéê\ò êïéíùíßáò, AíôÝóôñåøå ôÜ ìáñîéóôéêÜ
äåäïìÝíá ðïý Aöïñïˆóáí ôÞí Víôáîç ô™í A-
ãñïô™í óôü ó÷\ìá Aóôïß-ðñïëåôáñéÜôï êáß Vèå-
óå ôü èÝìá ô\ò åsóäï÷\ò êáß ô\ò TðÝêôáóçò ôïˆ
ó÷Þìáôïò á‰ôïˆ óôüí Aãñïôéêü ÷™ñï4.
Ôïíßæïíôáò á‰ôü ôü ó÷\ìá êáß AíáöÝñïíôáò
ôü ãåãïíüò ô™í Aðñüóùðùí ðüëåùí êáß Aðü ôÞí
Cëëç ôÞí ðáñîç Aãñïôéê™í êïéíùíé™í ìÝ ôïýò
óôåíïýò ðñïóùðéêïýò óõíáéóèçìáôéêïýò äå-
óìïýò, ŠðïóôÞñéæå ôÞí CðïøÞ ôïõ …ôé ‚ Aãñïôé-
êüò ÷™ñïò ô\ò âéïìç÷áíéê\ò êïéíùíßáò Aðïôåëår
óõíÝ÷åéá á‰ôïˆ ô\ò ðñïâéïìç÷áíéê\ò a ìÞ âéï-
ìç÷áíéê\ò. ‘Ç ãåùñãéêÞ åðáíÜóôáóç, _ ‚ðïßá
èåùñårôáé ôü ðÝñáóìá Aðü ôü óôÜäéï ô\ò Aãñéü-
ôçôáò (íïìáäéêÝò, BëéåõôéêÝò, óõëëåêôéêÝò êïé-
íùíßåò) óôü óôÜäéï ô\ò âáñâáñüôçôáò (êïéíùíßåò
êáëëéåñãçô™í êáß êôçíïôñüöùí, ìüíéìïé Aãñïôé-
êïß ïsêéóìïß) êáß _ AóôåáêÞ, äçëáäÞ _ TìöÜíéóç
ôïˆ ìÞ ãåùñãéêïˆ ìüíéìïõ ïsêéóìïˆ, ô\ò ðüëçò,
åyíáé _ ìåãÜëç ôïìÞ ðïý óçìáôïäïôår, êáôÜ ôüí
ÔóÜéëíô, ôü ðÝñáóìá óôüí ðïëéôéóìü5. ÃéÜ ôïýò
Tèíïëüãïõò, á‰ôü óçìáßíåé ôÞí Aðáñ÷Þ ô\ò êïé-

— ‘Ï ÖÜíçò Ìáëêßäçò (’Áëåîáíäñïýðïëç 1970) óðïýäáóå ÏsêïíïìéêÝò ’Åðéóô\ìåò óôü ÐáíåðéóôÞ-

ìéï Ìáêåäïíßáò êáß Êïéíùíéïëïãßá óôü ÐÜíôåéï ÐáíåðéóôÞìéï Að' …ðïõ Aíáãïñåýèçêå äéäÜêôùñ ôüí
ÌÜñôéï ôïˆ 2000. ²Å÷åé äçìïóéåýóåé Cñèñá óÝ TðéóôçìïíéêÜ ðåñéïäéêÜ ãéÜ ôÞí AãñïôéêÞ êïéíùíßá
óôüí Âáëêáíéêü ÷™ñï, ãéÜ ôüí êïéíùíéêü Aðïêëåéóìü, ãéÜ æçôÞìáôá ìåéïíïôÞôùí, ãéÜ ôßò ó÷Ýóåéò
êÝíôñïõ êáß ðåñéöÝñåéáò, Tí™ ãéÜ ôÜ uäéá èÝìáôá V÷åé ðáñïõóéÜóåé åsóçãÞóåéò óÝ UëëçíéêÜ êáß äéå-
èí\ óõíÝäñéá, óôÞí ‘ÅëëÜäá êáß óôü Tîùôåñéêü. ÄéäÜóêåé óôü ôì\ìá ’Áãñïôéê\ò ’ÁíÜðôõîçò ôïˆ
Äçìïêñßôåéïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ÈñÜêçò.
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 155-166
156
íùíßáò ô™í ÷ùñéê™í, Tí™ êáôÜ ôüí Ãïýëö, A-
ðïôåëår ìßá TíäéÜìåóç êïéíùíßá ìåôáîý ô\ò ðñù-
ôüãïíçò êáß ô™í óýã÷ñïíùí ãåùñã™í, _ ‚ðïßá
V÷åé ìåãÜëç óçìáóßá ãéáôß _ âéïìç÷áíéêÞ êïé-
íùíßá ÷ôßóôçêå ðÜíù óôÜ TñåßðéÜ ôçò6. ‘Ç A-
ãñïôéêÞ êïéíùíßá åyíáé AðïìïíùìÝíç ãåùãñáöé-
êÜ, ïsêïíïìéêÜ, êïéíùíéêÜ, ðïëéôéóôéêÜ. Á‰ôü
óõìâÜëëåé óôÞí á‰ôÜñêåéÜ ôçò óôßò ðñïóùðéêÝò
êáß óõìâáôéêÝò ó÷Ýóåéò ô™í ìåë™í ôçò óôÞí ðá-
ñÜäïóç ðïý êõñéáñ÷år óôÞ æùÞ. ÃéÜ ôÞí Aãñïôé-
êÞ êïéíùíßá, _ ãåùãñáöéêÞ ðåñéï÷Þ êáß ït Cí-
èñùðïé äÝí óõãêñïôïˆí Aðü ìüíá ôïõò ìßá êïé-
íüôçôá7. Ït Aîßåò êáß ït ðåðïéèÞóåéò ›ò èåìåëéá-
êÜ ðïëéôéóìéêÜ óôïé÷årá ìáæß ìÝ èåóìïýò ôïýò ‚-
ðïßïõò óôçñßæïõí, ôåëéêÜ Aðïôåëïˆí ôü ï‰óéáóôé-
êü ôì\ìá ô\ò Aãñïôéê\ò êïéíùíßáò. ÃéÜ ôÞí A-
ãñïôéêÞ êïéíùíßá _ ðüëç åyíáé «ôü Cíù, ôü Vîù,
ôü ìáêñéÜ», Tí™ ãéÜ ôÞí ðüëç ‚ Aãñïôéêüò ÷™-
ñïò åyíáé ôü «Šðü, ôü Vîù, ôü ìáêñéÜ»8.
‘Ç á‹îçóç ôïˆ ðëçèõóìïˆ, _ ðñïïäåõôéêÜ
á‰îáíüìåíç ìåôáíÜóôåõóç ðñüò ôßò ðüëåéò êáß s-
äéáßôåñá ðñüò ôÜ ìåãÜëá AóôéêÜ êÝíôñá, _ Cíï-
äïò ôïˆ ìïñöùôéêïˆ TðéðÝäïõ, _ êÜðïéáò ìïñö\ò
AíÜðôõîç ô™í Šðçñåóé™í Aðü ôü êñÜôïò êáß ôÞí
ôïðéêÞ á‰ôïäéïßêçóç, óôßò AãñïôéêÝò êïéíùíßåò,
V÷ïõí ›ò AðïôÝëåóìá ôÞí ‚ëïÝíá ìåãáëýôåñç Ví-
ôáîç ô™í Aãñïôéê™í ðëçèõóì™í óôÞí AóôéêÞ
êïéíùíßá. Ït Aãñïôéêïß ïsêéóìïß ÷Üíïõí ôÜ säéáß-
ôåñá ãíùñßóìáôÜ ôïõò, äçìéïõñãþíôáò íÝåò êïé-
íùíéêÝò ‚ìÜäåò, óôßò AóôéêÝò êïéíùíßåò9.
Ït AãñïôéêÝò êïéíùíßåò TíôÜóóïíôáé óÝ å‰ñý-
ôåñïõò êïéíùíéêïýò ó÷çìáôéóìïýò, óôü ðïëéôéêü
Tðßðåäï, ìÝ ôÞí TíóùìÜôùóÞ ôïõò óôü äéïéêçôé-
êü ìç÷áíéóìü ôïˆ êñÜôïõò êáß óôü ïsêïíïìéêü ìÝ
ôÞí Víôáîç ô\ò ðáñáäïóéáêÜ TìðñÜãìáôçò Aãñï-
ôéê\ò ïsêïíïìßáò óôü ìç÷áíéóìü ô\ò Tã÷ñÞìá-
ôçò Tèíéê\ò ïsêïíïìßáò. ÔÜ ìÝëç ô™í Aãñïôéê™í
êïéíïôÞôùí Aíáãíùñßæïíôáé ›ò sóüôéìá ìÝ ôÜ Cë-
ëá ìÝëç êáß _ AãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ ãßíåôáé ôï-
ìÝáò ðáñáãùã\ò, ìáæß ìÝ ôÞ ìåôáðïßçóç êáß ôßò
Šðçñåóßåò. ÐáñÜëëçëá, _ AãñïôéêÞ êïéíùíßá ÷Ü-
íåé ôÞí ðïëéôéóìéêÞ á‰ôïôÝëåéÜ ôçò êáß TíôÜó-
óåôáé óôü Tèíéêü óýóôçìá ãíþóåùí êáß Aîé™í.
ÔÜ ìÝóá TíçìÝñùóçò, ït Têðáéäåõôéêïß èåóìïß,
äéáìïñöþíïõí AóôéêÜ ðñüôõðá óõìðåñéöïñ@ò êáß
_ AãñïôéêÞ êïéíüôçôá Tðéâéþíåé åuôå ›ò ôïõñé-
óôéêü ðñïúüí, åuôå ›ò ðïëéôéóôéêüò óýëëïãïò ðïý
ðáñïõóéÜæåé ìßá TêëåêôéêÞ «ðáñÜäïóç». ’Áðï-
ôÝëåóìá ô™í ìåãÜëùí Aëëáã™í óôÞí AãñïôéêÞ
êïéíùíßá åyíáé _ ìåãÜëç ìåßùóç ôïˆ Aãñïôéêïˆ
ðëçèõóìïˆ, ðïý ìåôáôïðßæåôáé ðñüò ôÜ AóôéêÜ
êÝíôñá êáß óÝ AíÜëïãåò Aó÷ïëßåò, êáèþò êáß óÝ
ÖÁÍÇÓ ÌÁËÊÉÄÇÓ
âéïìç÷áíßåò ðïý Tãêáèßóôáíôáé óôÞí ðåñéöÝñåéá.
Ït AãñïôéêÝò êïéíùíßåò TíôÜóóïíôáé óôüí äéáñ-
ê™ò äéåõñõíüìåíï Aóôéêü ÷™ñï, ðïý Tìöáíßæåôáé
›ò ìçôñïðïëéôéêÞ ðåñéï÷Þ, a ðåñéöÝñåéá Uíüò ìå-
ãÜëïõ Aóôéêïˆ êÝíôñïõ, a ðñïÜóôéá óôü ôÝëïò
ìé@ò ëåùöïñåéáê\ò ãñáìì\ò a ìé@ò ìåãÜëçò ‚-
äéê\ò Añôçñßáò. Ðïëëïß êÜôïéêïé ô™í Aãñïôéê™í
êïéíïôÞôùí ìåôáêéíïˆíôáé êáèçìåñéíÜ ìåôáîý
ðüëçò êáß Aãñïôéêïˆ ïsêéóìïˆ, Tí™ ït Tíáðïìåß-
íáíôåò ãåùñãïß Aó÷ïëïˆíôáé ìÝ êáëëéÝñãåéåò ðïý
ìðïñïˆí íÜ äéáôåèïˆí ðéü å‹êïëá óôü Aóôéêü êÝí-
ôñï, a íÜ Aðïññïöçèïˆí Aðü ôüí ôïðéêü óôáèìü
óõëëïã\ò ðñïúüíôùí (êçðåõôéêÜ, ãÜëá ê.ëð.).
Ôáõôü÷ñïíá _ ñãáíéêÞ Víôáîç ô™í êïéíïôÞôùí
óôüí Aóôéêü sóôü, AðïôÝëåóìá ô\ò TðÝêôáóçò
ô\ò ðüëçò ðñüò ôÞí ðåñéöÝñåéá, óõíïäåýåôáé A-
ðü ìåôáâïëÝò óôü Tóùôåñéêü ô\ò Aãñïôéê\ò êïé-
íùíßáò êáß Aðü ôÞ ìåôáâïëÞ ôïˆ ìåãáëýôåñïõ
êïììáôéïˆ ôïˆ ðëçèõóìïˆ Aðü ãåùñãéêü óÝ ìÞ
ãåùñãéêü. ‘Ç AãñïôéêÞ Vîïäïò óõíÞèùò ‚äçãår
óÝ ìåßùóç ôïˆ ðëçèõóìïˆ êáß óÝ Tðáêüëïõèá
öáéíüìåíá TñÞìùóçò êáß ìáñáóìïˆ ô\ò êïéíùíß-
áò. Ðïëëïß ïsêéóìïß êáôïéêïˆíôáé Aðü ^ëéêéùìÝ-
íïõò êáß _ ìïíáäéêÞ ðáñïõóßá íÝùí Aíèñþðùí åy-
íáé á‰ôÞ ô™í êñáôéê™í ëåéôïõñã™í êáß, óÝ ìå-
èïñéáêÝò AãñïôéêÝò êïéíüôçôåò, ô™í óôñáôéù-
ôéê™í.
‘Ç AãñïôéêÞ êïéíùíßá ôïˆ ‘Åëëáäéêïˆ
÷þñïõ
Ôü äçìïãñáöéêü âÜñïò ôïˆ Aãñïôéêïˆ êüóìïõ
óôü ÂõæÜíôéï eôáí ôåñÜóôéï, Aöïˆ ït ãåùñãïß A-
ðïôåëïˆóáí ôÞ óõíôñéðôéêÞ ðëåéïøçößá ô\ò á‰-
ôïêñáôïñßáò. ‘Ç ðáéèñïò, _ ðåñéöÝñåéá êáß ït T-
êår êïéíùíéêÝò ó÷Ýóåéò V÷ïõí êáèïñéóôéêÞ óðïõ-
äáéüôçôá. ‘Ç AãñïôéêÞ êïéíùíßá ô\ò óôåñçò âõ-
æáíôéí\ò ðåñéüäïõ åyíáé Víôïíá öåïõäáëéêÞ. Ït
ìåãáëýôåñïé ãáéïêôÞìïíåò á‰îÜíïõí ôÞ äýíáìÞ
ôïõò óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôïýò ìåóáßïõò säéïêô\ôåò êáß
ðñïóðáèïˆí íÜ êáñðùèïˆí êáß ôÞ ìéêñïúäéïêôç-
óßá. Ït AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò á‰ô\ò ô\ò ðåñéüäïõ
åyíáé êáôåóôñáììÝíåò ëüãù ô™í óõ÷í™í Tðé-
äñïì™í Aðü ôü âïññ@ êáß ôÞí AíáôïëÞ, ìÝ ëéãï-
óôïýò êáôïßêïõò, ëüãù ô\ò äçìïãñáöéê\ò öå-
óçò, ìÝ ÷áìçëÞ ðáñáãùãéêüôçôá êáß Cöèïíç
÷Ýñóá ã\.
‘Ç âõæáíôéíÞ á‰ôïêñáôïñßá èåìåëéþèçêå ðÜ-
íù óÝ ìßá äéðë\ êïéíùíéêÞ äïìÞ: óôïýò ìéêñïýò
Aãñüôåò ðïý ñãáíþèçêáí ïsêïãåíåéáê™ò êáß êïé-
íïôéê™ò óôÞí ðåñéöÝñåéá êáß óôü êÝíôñï, êáß óÝ
ìéÜ êáëÜ ñãáíùìÝíç ãñáöåéïêñáôéêÞ äéïßêçóç,
ÁÃÑÏÔÉÊÇ ÊÏÉÍÙÍÉÁ ÊÁÉ ÔÏÕÑÉÓÌÏÓ
_ ‚ðïßá æïˆóå åsò âÜñïò ô\ò ðåñéöÝñåéáò Aöïˆ ôü
êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò eôáí ‚ ìåôáðñáôéóìüò.
Ït äýï á‰ôÝò Tê äéáìÝôñïõ ôßò ðåñéóóüôåñåò öï-
ñÝò êïéíùíßåò ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò óõíäÝïíôáé ìÝ
ôÞ öïñïëïãßá. ÃéÜ ðïëëïýò _ âõæáíôéíÞ tóôïñßá
åyíáé ìßá AôÝñìïíç ðÜëç ô\ò êåíôñéê\ò Tîïõóßáò
êáôÜ ô™í ìåãÜëùí ãáéïêôçìüíùí10.
‘Ï öåïõäáëéóìüò ðïý Tìöáíßóôçêå êáß Uäñáé-
þèçêå êáôÜ ôÜ 50 ÷ñüíéá êáôï÷\ò ôïˆ Âõæáí-
ôßïõ Aðü ôïýò ÖñÜãêïõò, AðïôÝëåóå ãéÜ ôïýò A-
ãñüôåò ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò ôñï÷ïðÝäç óôÞí AíÜ-
ðôõîç êáß ôÞí Tëåõèåñßá ðïý åy÷áí ãéÜ ðïëëïýò
ás™íåò. ‘Ç åuóïäïò ô™í íÝùí êáôáêôçô™í, ô™í
’Ïèùìáí™í, èåùñÞèçêå ›ò _ ðéü êáôÜëëçëç å‰-
êáéñßá ãéÜ îåêáèÜñéóìá ôïˆ âõæáíôéíïˆ ÷þñïõ A-
ðü ôüí Aíåðéèýìçôï öåïõäáëéóìü êáß ôÞ äõôéêÞ
êáôáðßåóç11.
‘Õðïóôçñßæåôáé ðþò _ èùìáíéêÞ ìç÷áíÞ
óôçñß÷èçêå óôÞí AãñïôéêÞ êïéíüôçôá ãéÜ íÜ U-
äñáéùèår êáß êáôüñèùóå íÜ Aöïìïéþóåé ðïëëÜ
óôïé÷årá Aðü ôü öéëïëáúêü ÷áñáêô\ñá ôïˆ Âõ-
æáíôßïõ êáß säéáßôåñá ô\ò ðåñéüäïõ ô™í ’Éóáýñùí
êáß ô™í Ìáêåäüíùí á‰ôïêñáôüñùí. ’Áðü ôÞí
Cëëç ït ôéìáñé™ôåò, Xíá êõñßáñ÷ï á‰ôÞ ôÞí ðå-
ñßïäï êïéíùíéêü óôñ™ìá, èåùñïˆí ôüí Uáõôü ôïõò
ôñùôü óÝ äéÜöïñåò AëëáãÝò óôü êñÜôïò a óôÞí
ïsêïãÝíåéá êáß êáôáâÜëëïõí ìåãÜëá ðïóÜ ãéÜ ôüí
äéïñéóìü ôïõò a ãéÜ ôÞí AíáíÝùóç ô™í èÝóåþí
ôïõò. ²Åôóé Têëåßðåé Aðü ôÞí èùìáíéêÞ äéïßêç-
óç ‚ ìç÷áíéóìüò Têåríïò ô\ò ôÜîçò ô™í Añéóôï-
êñáô™í, ðïý Tìöáíßóôçêå êáôÜ ôÞ öñÜãêéêç êá-
ôï÷Þ ôïˆ ÷þñïõ, ‚ ‚ðïrïò êáñðùíüôáí ôü Aãñï-
ôéêü ðëåüíáóìá êáß Têìåôáëëåõüôáí ôü ìéêñü
÷ùñéêü. Ït äéÜöïñåò ‚ìÜäåò ôïˆ èùìáíéêïˆ öå-
ïõäáëéóìïˆ êáñðþíïíôáí ôü 60% ìÝ÷ñé êáß ôü
90% ô\ò Aãñïôéê\ò ðáñáãùã\ò, Aðü ôÞí ‚ðïßá
‚ óïõëôÜíïò êáß ôÜ Šøçëüôåñá êñáôéêÜ êëéìÜ-
êéá Vðáéñíáí ôÞ ìåñßäá ôïˆ ëÝïíôïò. Ït Aãñüôåò
Väéíáí ôÞ äåêÜôç, ðïý Aíôéðñïóþðåõå ðïëëÝò öï-
ñÝò ôü 90% ô\ò ‚ëéê\ò ðáñáãùã\ò ô™í äïõëï-
ðÜñïéêùí Aãñïô™í12. ‘Ùò AðïôÝëåóìá á‰ô\ò ô\ò
âáñé@ò öïñïëïãßáò êáß ô\ò Tðßðïíçò æù\ò óôßò
AãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò, ðïëëïß äïõëïðÜñïéêïé Aíáã-
êÜæïíôáí íÜ öýãïõí, Cëëïé ãéÜ Cëëá öÝïõäá, Cë-
ëïé ãéÜ ôÞí ðüëç, Cëëïé ãéÜ ôßò ñåéíÝò ðåñéï÷Ýò,
êáß …ðùò Vëåãå ‚ óïõëôÜíïò, ôü 1781, «ït öôù-
÷ïß ŠðÞêïïé óêïñð@íå êáß á‰ôü åyíáé ìßá Aðü ôßò
ásôßåò ðïý Tñçìþíåôáé _ Šøçëüôáôç á‰ôïêñáôï-
ñßá ìïõ»13. ÌÝ ôÞí AíÜäåéîç êáß ôÞí Tíßó÷õóç
ô™í ó÷Ýóåùí ôïˆ èùìáíéêïˆ êñÜôïõò ìÝ ôÞ Äý-
óç, ‚ Aãñïôéêüò ÷™ñïò ìåôáôñÜðçêå óÝ TîÜñôç-
ìá êáß ôñïöïäüôç ô™í ïsêïíïìé™í ô\ò äõôéê\ò
157
ʼnñþðçò. Ôþñá Añ÷ßæåé íÜ êõñéáñ÷år ‚ íåþôåñïõ
ôýðïõ ôóéöëéêÜò, ðïý eôáí öïñÝáò ô\ò Tðéâïë\ò
ôïˆ óõóôÞìáôïò ô\ò ìïíïêáëëéÝñãåéáò óôÞí A-
ãñïôéêÞ ðáñáãùãÞ.
‘Ç AãñïôéêÞ êïéíüôçôá óôÞ íåïåëëçíéêÞ
êïéíùíßá
ÓôÞí ðåñßïäï ìåôÜ ôÞ äçìéïõñãßá ôïˆ Uëëç-
íéêïˆ êñÜôïõò, _ AãñïôéêÞ êïéíùíßá TíôÜ÷èçêå
óôïýò ãåíéêüôåñïõò ìç÷áíéóìïýò êáß ðñïôåñáéü-
ôçôåò ô\ò äéïßêçóçò êáôáëáìâÜíïíôáò ôüí säéáß-
ôåñï ñüëï ãéÜ ôüí ‚ðïrï ðñïïñéæüôáí. Á‰ôüò ‚ ñü-
ëïò AðÝäéäå Xíá säéáßôåñï âÜñïò ôïˆ Aãñïôéêïˆ
êüóìïõ óôü íåþôåñï Uëëáäéêü êñÜôïò14. ÔÜ ôóé-
öëßêéá, ðïý êõñéáñ÷ïˆóáí ó' á‰ôÞ ôÞí ðåñßïäï
óôü Uëëáäéêü êñÜôïò, êáôÜ ôÞí säåïëïãßá ðïý T-
ðçñåÜóôçêå Aðü ôÞ Äýóç èåùñÞèçêáí ›ò Aðï-
ôÝëåóìá ô\ò ðáñáêì\ò ôïˆ óõóôÞìáôïò, ðáñÜ
›ò äéåßóäõóç ôïˆ äõôéêïˆ êáðéôáëéóìïˆ Tíôüò
ô\ò èùìáíéê\ò á‰ôïêñáôïñßáò, ô\ò ‚ðïßáò ôÜ
Aíþôåñá êëéìÜêéá óõíåñãÜóôçêáí ìÝ á‰ôü ðïý
óôÞ íåþôåñç ‘ÅëëÜäá íïìÜóôçêå öñáãêïëåâáí-
ôéíéóìüò. Ôü ôóéöëßêé AðïôÝëåóå Xíá öáéíüìåíï
ðïý óôçñß÷èçêå óôÞ ñéæéêÞ êáôÜñãçóç êÜèå ðá-
ñáäïóéáê\ò ó÷Ýóçò êáß ô\ò Tðéâïë\ò ô\ò Añ÷\ò
ô\ò Aðüëõôçò Aôïìéê\ò säéïêôçóßáò15.
ÓôÞ íåïåëëçíéêÞ êïéíùíßá, ôü Aãñïôéêü æÞ-
ôçìá èÜ ëÜâåé ìåãáëýôåñåò äéáóôÜóåéò, …ôáí _
Vëåõóç ô™í ðñïóöýãùí ôü 1922, êáß _ Aðáßôç-
óç ãéÜ ‚ëïêëÞñùóç ô\ò Aãñïôéê\ò ìåôáññýèìé-
óçò, _ AãñïôéêÞ Vîïäïò ìåôÜ ôü 1950, èÜ Aðï-
ôåëÝóïõí êåíôñéêÜ èÝìáôá ãéÜ ôÞí TîÝëéîç ô\ò
Uëëçíéê\ò Aãñïôéê\ò êïéíüôçôáò. ÌåôÜ ôü ôÝ-
ëïò ôïˆ Â´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ êáß ô\ò Tìöý-
ëéáò óýññáîçò, óôÞ íåïåëëçíéêÞ êïéíùíßá, ðáñá-
ôçñårôáé ìßá Aíéóüôçôá ðïý äéåõñýíåôáé ìåôáîý
ðåñéöÝñåéáò êáß êÝíôñïõ, ìåôáîý ÷ùñéïˆ êáß ðü-
ëçò. Ôü AêáèÜñéóôï Tã÷þñéï ðñïúüí ìåôáîý
1955-1970 á‰îÜíåé ìÝ ìÝóï TôÞóéï ñõèìü 7%,
Tí™ ôü AêáèÜñéóôï ðñïúüí ô\ò ãåùñãßáò á‰îÜíåé
ìÝ ìüíï 3% êáôÜ ìÝóï …ñï Tôçóßùò. Èåùñårôáé
Aðü ðïëëïýò …ôé _ ãåùñãßá Aðïôåëår ðáñÜãïíôá
êáèõóôÝñçóçò êáß TðéâñÜäõíóçò ãéÜ ôÞí AíÜðôõ-
îç ôïˆ Tèíéêïˆ êáß åsäéêüôåñá ôïˆ âéïìç÷áíéêïˆ
ðñïúüíôïò. ´Ïôé _ UëëçíéêÞ ãåùñãßá äÝí óõìâá-
äßæåé ìÝ ôÞí AíÜðôõîç ô™í Aóôéê™í ôïìÝùí ðá-
ñáãùã\ò êáß …ôé ‚ Añ÷áúêüò ôçò ÷áñáêôÞñáò ðå-
ñéïñßæåé êáß Šðïèçêåýåé êÜèå ðñïóðÜèåéá AíÜðôõ-
îçò. ‘Ç AíÜðôõîç ô\ò âéïìç÷áíßáò êáß ô™í Š-
ðçñåóé™í Tìðïäßæåôáé Aðü ôüí ìéêñïáãñïôéêü êáß
ïsêïãåíåéáêü ÷áñáêôÞñá ô\ò Uëëçíéê\ò ãåùñãß-
158
áò êáß Cëëá ìåéïíåêôÞìáôÜ ôçò, …ðùò åyíáé ôü
ìéêñïóêïðéêü ìÝãåèïò ôïˆ ïsêïãåíåéáêïˆ êëÞñïõ,
_ ŠøçëÞ Aíáëïãßá Aãñïôéêïˆ ðëçèõóìïˆ, _ äõ-
óêáìøßá ô™í äïì™í ô\ò Aãñïôéê\ò ðáñáãùã\ò,
êáß _ Vëëåéøç Tðé÷åéñçìáôéêïˆ ðíåýìáôïò êáß
ñãÜíùóçò ìåôáîý ô™í ‘ÅëëÞíùí ãåùñã™í.
Ôü óðïõäáéüôåñï æÞôçìá ðïý Aðáó÷ïëår ôüí
ðñùôïãåíÞ ôïìÝá á‰ôÞ ôÞí ðåñßïäï åyíáé ït ìá-
æéêÝò Aíá÷ùñÞóåéò ô™í Aãñïô™í, ðïý Añíïˆíôáé
ôüí ñüëï ðïý ôïýò Aðïäßäåé _ ëïãéêÞ ôïˆ Aóôé-
êïˆ êáðéôáëéóìïˆ, ðïý äßíåé ðñïôåñáéüôçôá óôÞí
AíÜðôõîç ô\ò âéïìç÷áíßáò. ‘Ç AãñïôéêÞ Vîïäïò
Aðü ôÞí ‘ÅëëÜäá äÝí Šðáêïýåé óÝ êÜðïéï ó÷Ýäéï
ãéÜ ôÞí ïsêïíïìéêÞ AíÜðôõîç ô\ò ÷þñáò, ï‹ôå
ðñüêåéôáé ãéÜ Xíáí ìç÷áíéóìü Tëåã÷üìåíï Aðü ôü
êïéíùíéêü óýóôçìá. ’ÁíôéèÝôùò, _ ìåôáíÜóôåõ-
óç êáß _ TãêáôÜëåéøç ô\ò ðåñéöÝñåéáò óõíéóô@
ìç÷áíéóìü Aðåéë\ò ô\ò Aãñïôéê\ò ðáñáãùã\ò
AëëÜ êáß ô™í èåìåëßùí ô\ò âéïìç÷áíéê\ò AíÜ-
ðôõîçò. Á‰ôÞ ôÞí ðåñßïäï AëëÜæåé _ ðëçèõóìéá-
êÞ ðõñáìßäá ô™í êáôïßêùí ô\ò ðåñéöÝñåéáò, …-
ðïõ Añ÷ßæïõí íÜ Tìöáíßæïíôáé ïsêéóìïß-öáíôÜ-
óìáôá a ÷ùñéÜ ìÝ _ëéêéùìÝíï ðëçèõóìü, ôü ðï-
óïóôü ìåãÜëùí _ëéêé™í Aíåâáßíåé Aðü 7,3% óôü
óõíïëéêü Aãñïôéêü ðëçèõóìü ôü 1951 óôü
8,85% ôü 1961 êáß óôü 13,2% ôü 1971, …ôáí
ôÜ ðïóïóôÜ ô\ò uäéáò ‚ìÜäáò _ëéêßáò óôü óýíï-
ëï ôïˆ ðëçèõóìïˆ eôáí 6,75%, 8,2% êáß
10,0% óôÜ Aíôßóôïé÷á ÷ñüíéá.
‘Ç AãñïôéêÞ êïéíùíßá ô\ò ÓáìïèñÜêçò
‘Ç ÓáìïèñÜêç, íçóß ìÝ Vêôáóç 180 ôåôñ.
ì., âñßóêåôáé óôü Âïñåéïáíáôïëéêü Ásãárï, AðÝ-
íáíôé Aðü ôÞí ’Áëåîáíäñïýðïëç, Aðü ôÞí ‚ðïßá
AðÝ÷åé 29 íáõôéêÜ ìßëéá. Ôü âïõíü ôçò, ÓÜïò a
Óáþêç, åyíáé ôü øçëüôåñï óôü Ásãárï ìÝ ôÞí êï-
ñõöÞ ÖåããÜñé ðïý V÷åé Šøüìåôñï 1664 ì. ’Áðü
á‰ôÞ ôÞí êïñõöÞ ‚ ´Ïìçñïò, ðïý ÷áñáêôçñßæåé
ôü íçóß «ŠëÞåóóáí», äçëáäÞ äáóùìÝíç, ãñÜöåé
…ôé ‚ èåüò ô\ò èÜëáóóáò Ðïóåéäþíáò ðáñáêï-
ëïõèår ôßò öÜóåéò ôïˆ Ôñùéêïˆ ðïëÝìïõ. «Ôü íü-
çóåí ‚ Ðïóåéäþí, ðïý TêÜèïíôáí êé Tèþñá ôÞí
ìÜ÷çí Að' ôÞí êïñõöÞí ô\ò äáóùìÝíçò ÓÜìïõ
ô\ò ÈñÜêçò, …èåí öáßíïíôáí ô' ƒñïò ô\ò ²Éäçò
…ëï êáß ô' Cñìåíá ô™í ’Á÷áé™í êáß _ ðüëéò ôïˆ
ÐñéÜìïõ...»16. Óôü íçóß, ôïˆ ‚ðïßïõ ðñùôåýïõ-
óá åyíáé _ ×þñá êáß ëéìÜíé _ Êáìáñéþôéóóá, Š-
ðÜñ÷ïõí 12 ìéêñïß Aãñïôéêïß ïsêéóìïß, êõñéüôåñïé
Aðü á‰ôïýò, _ Ðáëáéüðïëç, ‚ Îçñïðüôáìïò, ôÜ
ÈÝñìá, ‚ ÐñïöÞôçò ‘Çëßáò, ôü ËÜêêùìá, ôÜ
’Áëþíéá êáß ït Êáñõ™ôåò.
ÖÁÍÇÓ ÌÁËÊÉÄÇÓ
‘Ç ÓáìïèñÜêç ðñùôïêáôïéêÞèçêå ðñüò ôü
ôÝëïò ô™í Íåïëéèéê™í ×ñüíùí (3000 ð.×. ðå-
ñßðïõ). Ït ðñ™ôïé êÜôïéêïé ôïˆ íçóéïˆ eôáí ït
Ðåëáóãïß êáß ït ÊÜñåò, Tí™ ôÞí Tðï÷Þ ôïˆ ×áë-
êïˆ TãêáôáóôÜèçêáí ÈñÜêåò. ‘Ç ìåãáëýôåñç
TìðïñéêÞ êáß ïsêïíïìéêÞ AêìÞ ôïˆ íçóéïˆ, ëüãù
ô\ò ðñïíïìéáê\ò ãåùãñáöéê\ò ôïõ èÝóçò, óçìåé-
þèçêå êáôÜ ôÞí ’Áñ÷áúêÞ ’Åðï÷Þ (7ïò-6ïò áé.
ð.×.). Ð\ñå ìÝñïò óôÞ íáõìá÷ßá ô\ò Óáëáìß-
íáò êáß Vãéíå ìÝëïò ô\ò ðñþôçò ’Áèçíáúê\ò
Óõììá÷ßáò ôü 477 ð.×. ðåñíþíôáò óÝ óôáäéá-
êÞ ðáñáêìÞ, ðáñ' üëï ðïý ôÞí uäéá ðåñßïäï, ôü
‘Éåñü ô™í ÌåãÜëùí Èå™í á‹îçóå ôÞí TðéññïÞ
ôïõ — _ «Ä\ëïò ôïˆ Âïñåßïõ Ásãáßïõ», «Cóõ-
ëï tåñü» êáôÜ ôüí Äéüäùñï17.
Ó' á‰ôü ìõÞèçêáí ðïëëÝò ðñïóùðéêüôçôåò
ô\ò Añ÷áéüôçôáò, ‚ ‘Çñüäïôïò, ‚ âáóéëéÜò ô\ò
ÓðÜñôçò Ëýóáíäñïò, ‚ Ößëéððïò ´ ‚ Ìáêåäþí,
Tí™ ït äéÜäï÷ïé ôïˆ ÌåãÜëïõ ’ÁëåîÜíäñïõ ôñÝ-
öïõí âáèýôáôï óåâáóìü ðñüò ôü ‘Éåñü êáß ôÜ
ÌõóôÞñéá êáß ôü TîùñáÀæïõí ìÝ ëáìðñÝò ïsêïäï-
ìÝò êáß AíáèÞìáôá. ÐáñÜëëçëç eôáí êáß _
ðíåõìáôéêÞ Cíïäïò ðïý óçìåßùóå ôü íçóß. Óá-
ìïèñáêßôçò eôáí ‚ ðåñßöçìïò ãñáììáôéêüò ô\ò
’ÁëåîÜíäñåéáò, ‚ ’Áñßóôáñ÷ïò ‚ ÓáìïèñÜî, ðïý
âñ\êå êáß êáôÝãñáøå ôÜ 8 Aðü ôÜ 10 ìÝñç ôïˆ
ëüãïõ.
ÔÞí ðåñßïäï ô\ò Ñùìáéïêñáôßáò ôü ‘Éåñü
ãíþñéóå íÝá ðåñßïäï Cíèçóçò žò ôü 200 ì.×.,
Aöïˆ ôü íçóß èåùñårôáé tåñü êáß ôü ÔÝìåíïò ô™í
ÌåãÜëùí Èå™í Cóõëï. Ôü 49-51 ì.×. ‚ ’Áðü-
óôïëïò Ðáˆëïò îåêéí@ Aðü ôÜ ðáñÜëéá ô\ò Ôñïß-
áò ãéÜ ôÞ Ìáêåäïíßá êáß äéÝñ÷åôáé Aðü ôÞ Óá-
ìïèñÜêç. «’Áíá÷èÝíôåò ïí Aðü ô\ò ÔñùÜäáò,
å‰èõìïäñïìÞóáìåí åsò ÓáìïèñÜêçí ôj äÝ Uðéïýóg
åsò ÍåÜðïëéí...»18. ÊáôÜ ôÞ ÂõæáíôéíÞ Ðåñßïäï
ôü íçóß V÷åé Aêüìç óçìáíôéêü ðëçèõóìü, Aðü ôüí
8ï …ìùò ásþíá êáß ìåôÜ ït Óáñáêçíïß Vêáíáí
óõ÷íÝò TðéäñïìÝò ìÝ AðïôÝëåóìá ‚ ðëçèõóìüò íÜ
Añ÷ßóåé íÜ öèßíåé. ÔÜ êáôïðéíÜ ÷ñüíéá ôü íçóß ðÝ-
ñáóå óôÞí êõñéáñ÷ßá ôïˆ ÃåíïâÝæïõ Cñ÷ïíôá
Ãêáôéëïýæé (1430), êáôáêôÞèçêå Aðü ôïýò
Ôïýñêïõò (1457), êáôáóôñÜöçêå ôÞí 1ç Óå-
ðôåìâñßïõ ôïˆ 1821 êáß Aðåëåõèåñþèçêå ôü
1912.
ÌåôÜ ôüí ´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï äýï åyíáé
ôÜ óçìáíôéêÜ ãåãïíüôá ðïý óçìáäåýïõí ôÞ æù-
Þ ôïˆ íçóéïˆ. ‘Ç ìåãÜëç ìåôáíÜóôåõóç óôÜ ìå-
ãÜëá AóôéêÜ êÝíôñá ôïˆ Tîùôåñéêïˆ (êõñßùò óôÞ
ÄõôéêÞ Å‰ñþðç) êáß Tóùôåñéêïˆ (’ÁèÞíá êáß
Èåóóáëïíßêç) êáß _ ôïõñéóôéêÞ Vêñçîç. ÌÝ÷ñé
ôüôå _ ÓáìïèñÜêç Aðïôåëïˆóå Xíá êëåéóôü íç-
ÁÃÑÏÔÉÊÇ ÊÏÉÍÙÍÉÁ ÊÁÉ ÔÏÕÑÉÓÌÏÓ
óéùôéêü ðåñéâÜëëïí ìÝ äýóêáìðôåò êïéíùíéêÝò
äïìÝò. ‘Ç ïsêïíïìßá ôïõ âáóéæüôáí óôÞí êôçíï-
ôñïößá, ôÞí Bëéåßá, ôÞí Šëïôïìßá êáß ït êÜôïéêïß
ôïõ Cñ÷éóáí íÜ ìåôáíáóôåýïõí Aðü ôÜ ôÝëç ô\ò
äåêáåôßáò ôïˆ 1950 êáß ðéü ñãáíùìÝíá Aðü ôßò
Añ÷Ýò ô\ò Uðüìåíçò äåêáåôßáò19.
´Ïðùò äåß÷íïõí ït AðïãñáöÝò ô™í Tô™í
1951 (4.258 êÜôïéêïé), 1961 (3.850 ê.), 1971
(3.012 ê.), 1981 (2.871 ê.), 1991 (3.083 ê.),
2001 (Têôßìçóç 3.000 ê.), ðáñáôçñårôáé óõíå-
÷Þò ìåßùóç ôïˆ ðëçèõóìïˆ êáß säéáßôåñá ô™í ðéü
ðáñáãùãéê™í _ëéêé™í20. ´Ïëïé ó÷åäüí ït êÜôïé-
êïé ô\ò ÓáìïèñÜêçò, ëßãï a ðïëý, V÷ïõí Tñãá-
óôår a TñãÜæïíôáé óÝ ìßá å‰ñùðáúêÞ ÷þñá êáß s-
äßùò óôÞ (ÄõôéêÞ) Ãåñìáíßá. ÐáñÜëëçëá _ ìå-
ôáêßíçóç óôü Tóùôåñéêü ô\ò ‘ÅëëÜäáò Tìöáíß-
æåôáé ôÜ ìåôáðïëåìéêÜ ÷ñüíéá ðïëý ìåãáëýôåñç
Aðü …,ôé ðáëéüôåñá. ‘Ç AíáæÞôçóç Aíþôåñçò êáß
Aíþôáôçò ìüñöùóçò, _ åsóáãùãÞ óôüí äçìüóéï
ôïìÝá, _ öôþ÷åéá êáß _ ïsêïíïìéêÞ ŠðáíÜðôõ-
îç, Aðïøßëùóáí ôü íçóß Aðü ôü ðéü ðáñáãùãéêü
Aíèñþðéíï äõíáìéêü.
ÔÞ ëýóç ôïˆ ðñïâëÞìáôïò ô\ò Tðéêïéíùíßáò
Väùóáí ït ìåôáíÜóôåò ìÝ ôÞ äçìéïõñãßá íáõôé-
ëéáê™í Uôáéñåé™í å‰ñåßáò ìåôï÷éê\ò âÜóçò, ït ‚-
ðïråò Vâãáëáí ôü íçóß Aðü ôÞí Aðïìüíùóç êáß
ôü Vêáíáí ðñïóéôü óôïýò ìåôáíÜóôåò Óáìïèñá-
êßôåò, AëëÜ êáß óÝ …óïõò Tðéèõìïˆóáí íÜ ôü T-
ðéóêåöôïˆí. ‘Ç ëýóç ôïˆ óõãêïéíùíéáêïˆ ðñï-
âëÞìáôïò AðïôÝëåóå ôü Víáõóìá ãéÜ ôÞí ôïõñé-
óôéêÞ AíÜðôõîç ôïˆ íçóéïˆ, _ ‚ðïßá ðñïêÜëåóå
AãáèÜ, …ðùò _ á‹îçóç ôïˆ åsóïäÞìáôïò ô™í êá-
ôïßêùí, _ TðÜíïäïò ô™í ìåôáíáóô™í, ït îÝíåò
ôïõñéóôéêÝò Tðåíäýóåéò, _ êáëýôåñç sáôñïöáñìá-
êåõôéêÞ ðåñßèáëøç, _ TìöÜíéóç êáß _ ðéü Víôï-
íç äñáóôçñéïðïßçóç ôïˆ êñáôéêïˆ ìç÷áíéóìïˆ,
AëëÜ êáß äõóÜñåóôá AðïôåëÝóìáôá.
‘Ç AãñïôéêÞ Vîïäïò êáß _ ìåôáíÜóôåõóç
ÓôÞ ìáêñïêïéíùíéïëïãéêÞ AíÜëõóç ô\ò ìå-
ôáíÜóôåõóçò, óÝ ìßá ðñïóðÜèåéá TîÞãçóçò ô\ò
Aãñïôéê\ò Tîüäïõ, Cëëïé TñåõíçôÝò TðçñåÜæïíôáé
Aðü ôÞ ìáñîéóôéêÞ êáß Cëëïé Aðü ôÞ íåïêëáóéêÞ
Aíôßëçøç.
‘Ç ìáñîéóôéêÞ ðñïóÝããéóç, Tîçãþíôáò ôÞ
ìåôáðïëåìéêÞ ìåôáíÜóôåõóç Aðü ôÞí AãñïôéêÞ
êïéíùíßá ôïˆ Uëëáäéêïˆ ÷þñïõ óôÞ ÄõôéêÞ Å‰-
ñþðç, Tìöáíßæåé ›ò ðáñÜãïíôåò Xëîçò Tñãáô™í
Aðü ôÞí ðåñéöÝñåéÜ ôçò, ôÜ êåíÜ ðïý äçìéïõñ-
ãår óôÞí å‰ñùðáúêÞ AãïñÜ Tñãáóßáò ‚ óõíäõá-
óìüò äçìïãñáöéê™í, ïsêïíïìéê™í êáß êïéíù-
159
íéê™í Tîåëßîåùí. ’Áðü ôÞí Cëëç ðëåõñÜ, ït ðá-
ñÜãïíôåò Aðþèçóçò óõíïøßæïíôáé óôÞí ŠðáíÜ-
ðôõîç êÜðïéùí ÷ùñ™í êáß êÜðïéùí ðåñéï÷™í.
ÔÞí ŠðáíÜðôõîç á‰ôÞ TêöñÜæïõí ôÜ ÷áìçëÜ T-
ðßðåäá æù\ò êáß êáôÜ êåöáëÞí åsóïäÞìáôïò, ôÜ
ŠøçëÜ ðïóïóôÜ Aíåñãßáò êáß Šðïáðáó÷üëçóçò,
‚ ñõèìüò AíÜðôõîçò ðïý åyíáé ðéü Añãüò Aðü ôüí
ñõèìü äçìïãñáöéê\ò AíÜðôõîçò, ït ìåãÜëåò ïs-
êïíïìéêÝò êáß êïéíùíéêÝò Aíéóüôçôåò. ÓôÞí ðñï-
óÝããéóç á‰ôÞ _ ìåôáíÜóôåõóç äÝí öåßëåôáé
óôÞí ðáñîç ô™í ðáñáãüíôùí Aðþèçóçò. ’Ï-
öåßëåôáé óôÞ äõíáìéêÞ ô\ò ôáõôü÷ñïíçò ðáñ-
îçò ô™í ðáñáãüíôùí á‰ô™í óÜí AðïôÝëåóìá
ô\ò Aíéóïìåñïˆò AíÜðôõîçò ô\ò êáðéôáëéóôéê\ò
ïsêïíïìßáò.
ÓôÞ íåïêëáóéêÞ èåùñßá ãéÜ ôÞ ìåôáíÜóôåõ-
óç ït ðáñÜãïíôåò Xëîçò-Aðþèçóçò ìåôáöñÜæïí-
ôáé óÝ óõìöÝñïí ôïˆ Aôüìïõ ðïý ìåôáíáóôåýåé,
ô\ò ÷þñáò Aðïóôïë\ò êáß ô\ò ÷þñáò Šðïäï÷\ò.
ÔÜ óõìöÝñïíôá á‰ôÜ ìðïñår íÜ óõìðßðôïõí, Aë-
ëÜ ìðïñår êáß ƒ÷é. ÔÜ êÝñäç êáß ït æçìßåò ìðï-
ñår íÜ ìÞí åyíáé Cìåóá ïsêïíïìéêÝò, ãéÜ ðáñÜäåéã-
ìá _ Tîïéêåßùóç ô™í ìåôáíáóô™í Tñãáô™í ìÝ ôÞ
âéïìç÷áíéêÞ Aðáó÷üëçóç êáß ôüí ôñüðï æù\ò
óôü óýã÷ñïíï Aóôéêü êÝíôñï, äårãìá Vììåóçò æç-
ìßáò ãéÜ ôÞ ÷þñá Šðïäï÷\ò, _ á‰îçìÝíç Tãêëç-
ìáôéêüôçôá ô\ò äåýôåñçò ãåíé@ò ìåôáíáóô™í
ðñïöáí™ò ëüãù Tëëéðïˆò êïéíùíéêïðïßçóÞò
ôïõò21.
‘Ç AôïìéêÞ êáß ïsêïãåíåéáêÞ ìåôáíÜóôåõ-
óç Aíôéìåôùðßæåôáé ›ò Tðáêüëïõèï ô™í óôü-
÷ùí ô\ò ïsêïãÝíåéáò êáß ›ò óõíÜñôçóç ô™í äõ-
íáôïôÞôùí ôçò êáß èåùñårôáé …ôé Tîáñô@ôáé êá-
ôÜ êýñéï ëüãï Aðü ôÞí ïsêïãåíåéáêÞ ‚ìÜäá. ‘Ç
Aíôéìåôþðéóç ô\ò ìåôáíÜóôåõóçò ›ò AðïôåëÝ-
óìáôïò ô\ò ïsêïãåíåéáê\ò óôñáôçãéê\ò, Tîçãår
ôÞí TðéëåêôéêÞ ìåôáíÜóôåõóç Töüóïí óõíäÝåé
ôÞ ìåôáêßíçóç ôïˆ Aôüìïõ a ô\ò óõæõãéê\ò ïs-
êïãÝíåéáò a ôìÞìáôüò ôçò ìÝ ôÜ ìÝóá ðïý _
ïsêïãåíåéáêÞ ‚ìÜäá äéáèÝôåé ðñïêåéìÝíïõ íÜ T-
ðéôý÷åé á‰ôïýò ôïýò óôü÷ïõò, ô™í äõíáôïôÞ-
ôùí íÜ Tðùìéóèår ôü êüóôïò ô\ò ìåôáêßíçóçò
(Šëéêü, ðñáêôéêü, óõíáéóèçìáôéêü) êáß ô™í
ó÷Ýóåùí ô™í Aíèñþðùí êáß ñüëùí ðïý V÷åé T-
îáóöáëßóåé óôÜ ðëáßóéÜ ôçò. ‘Ç Tìðåéñßá ôïˆ
ìåôáíÜóôç êáß ô\ò ïsêïãÝíåéÜò ôïõ óõíäõÜæåé
ôÜ äåäïìÝíá ô\ò êïéíùíßáò êáôáãùã\ò êáß ô\ò
êïéíùíßáò Šðïäï÷\ò êáß âéþíåôáé ›ò Aíôßäñá-
óç a êáß ŠðÝñâáóç ô™í AíôéöÜóåùí êáß ô™í
Aíôéíïìé™í ôïõò, ›ò óýíèåóç ô™í TðéìÝñïõò -
ðôéê™í ôùí ásôßùí êáß Tðéðôþóåùí ô\ò ìåôá-
íÜóôåõóçò.
160
Ït Tðéðôþóåéò ô\ò ìåôáíÜóôåõóçò êáß
ô\ò Aãñïôéê\ò Tîüäïõ óôÞ ÓáìïèñÜêç
Åyíáé ãåãïíüò …ôé _ ìåôáíÜóôåõóç Vëõóå V-
óôù êáß ðñüóêáéñá ôü îý ðñüâëçìá ô\ò Aíåñ-
ãßáò êáß ô\ò Šðïáðáó÷üëçóçò ðïý ÷áñáêôÞñéæå
ôÞí ‘ÅëëÜäá ô\ò ìåôáðïëåìéê\ò ðåñéüäïõ. Óýì-
öùíá ìÝ ôÜ óôïé÷årá ô\ò Aðïãñáö\ò ôïˆ 1961,
ôü 6% ôïˆ ïsêïíïìéêÜ Tíåñãïˆ ðëçèõóìïˆ ô\ò
‘ÅëëÜäáò aôáí Cíåñãïé êáß ìÝ÷ñé ôÜ ôÝëç ô\ò
äåêáåôßáò ôïˆ 1950 ït ðñáãìáôéêïß ìéóèïß eôáí
÷áìçëüôåñïé Aðü ôÞí ðñïðïëåìéêÞ ðåñßïäï
(1938). ’ÁëëÜ êáß Têåríïé ït ‚ðïrïé ìåôáíÜóôåõ-
óáí äÝí eôáí AíáãêáóôéêÜ Cíåñãïé, óõíÝâáëáí …-
ìùò ðñüóêáéñá a ƒ÷é óôÞí TëÜôôùóç ô\ò ðßåóçò
ðïý äçìéïõñãïˆóå _ ðñïóöïñÜ Tñãáóßáò óÝ ìßá A-
ãïñÜ êáß ìßá ïsêïíïìßá _ ‚ðïßá äÝí åy÷å ôÞ äõ-
íáôüôçôá Aðïññüöçóçò ô\ò ðñïóöïñ@ò á‰ô\ò.
‘Ùò ëýóç Aíôéìåôþðéóçò ô\ò Aíåñãßáò _ ìå-
ôáíÜóôåõóç åyíáé UðïìÝíùò êáß Xíáò Aðïôåëåóìá-
ôéêüò ôñüðïò Aíôéìåôþðéóçò ô™í êïéíùíéê™í ðé-
Ýóåùí ðïý á‰ôÞ äçìéïõñãår êáß ðïý TíäÝ÷åôáé íÜ
Aðåéëïˆóáí ôÞí só÷ýïõóá ôÜîç ðñáãìÜôùí. Ôü
Uëëáäéêü êñÜôïò, èÝëïíôáò íÜ Aðáëëáãår Aðü ôü
êïéíùíéêü âÜñïò ô™í AíÝñãùí êáß íÜ AðïôñÝøåé
Tíäå÷üìåíåò êïéíùíéêÝò Aíáôáñá÷Ýò, ÷ñçóéìïðïß-
çóå ôÞí TîùôåñéêÞ ìåôáíÜóôåõóç. ’Áðü ôü 1956
TíôÜèçêå ‚ ñõèìüò ôçò êáß ìÝ÷ñé ôü 1960 Vöåõ-
ãáí êÜèå ÷ñüíï Aðü ôÞí ‘ÅëëÜäá 100.000 Côï-
ìá. ÌÝóá óÝ 10 ÷ñüíéá ôü 7% ôïˆ ðëçèõóìïˆ
TãêáôÝëåéøå ôÞ ÷þñá ðñïóùñéíÜ a Cëëïôå ìüíé-
ìá, Tí™ ôü äéÜóôçìá 1955-1964 ït ìåôáíÜóôåò
Vöôáóáí ôïýò 600.000. ’Áðü ôü 1968 ‚ Aðüëõ-
ôïò Añéèìüò ìåôáíáóô™í eôáí ìåãáëýôåñïò Aðü
ôÞ öõóéêÞ á‹îçóç ôïˆ ðëçèõóìïˆ22.
‘Ç TíáëëáêôéêÞ ëýóç ›ò ðñüò ôÞ ìåôáíÜ-
óôåõóç ðñïêåéìÝíïõ ït ðéÝóåéò íÜ ìåéùèïˆí êáß
íÜ ìÞí ‚äçãÞóïõí óÝ êïéíùíéêÞ Aíáôáñá÷Þ, èÜ
eôáí ðáñáãùãéêÝò Tðåíäýóåéò óôÜ ðëáßóéá Uíüò
Aíáðôõîéáêïˆ ðñïãñÜììáôïò ðñïöáí™ò ôïëìç-
ñüôåñïõ Têåßíïõ óôü ‚ðïrï öåßëåôáé _ ðñáãìá-
ôéêÞ âéïìç÷áíéêÞ AíÜðôõîç ô\ò ÷þñáò êáôÜ ôÞ
äåêáåôßá ôïˆ 1960, êáôÜ ôÞí ‚ðïßá ìåôáíÜóôåõ-
óáí Aðü ôÞ ÷þñá ðåñßðïõ 800.000, …ðùò êáß _
AíáêáôáíïìÞ ôïˆ åsóïäÞìáôïò êáß ìåôáâïëÝò
óôÞí êïéíùíéêÞ äéÜñèñùóç. ²Åôóé _ ìåôáíÜóôåõ-
óç ëåéôïýñãçóå TîïìáëõíôéêÜ ãéÜ ôÞí êñáôïˆóá
ôÜîç êáß Aðü ôÞí ðëåõñÜ á‰ôÞ åy÷å óõíôçñçôé-
êÞ ëåéôïõñãßá.
‘Ç ìáæéêÞ ìåôáíÜóôåõóç AðÝäåéîå …ôé ôü Uë-
ëçíéêü êñÜôïò óôÞí ï‰óßá äÝí åy÷å ðïëéôéêÞ ðëÞ-
ñïõò Aðáó÷üëçóçò. ÓôÞ ìåôáðïëåìéêÞ ðåñßïäï
ÖÁÍÇÓ ÌÁËÊÉÄÇÓ
êáß säéáßôåñá óôÞí ðåñßïäï ô\ò Víôïíçò Aðïäçìß-
áò, ‚ TôÞóéïò ñõèìüò AíÜðôõîçò ô\ò ‘ÅëëÜäáò åy-
íáé Šøçëüò. ÓôÞí ðåñßïäï 1950-1974 ‚ ìÝóïò T-
ôÞóéïò ñõèìüò ìåãÝèõíóçò ôïˆ ’ÁêáèÜñéóôïõ ’Åã-
÷þñéïõ Ðñïúüíôïò îåðÝñáóå ôü 6%. ´Ïìùò óôüí
ðñùôïãåíÞ ôïìÝá ôü ãåùãñáöéêü åsóüäçìá äÝí á‰-
îÜíåé ôüóï ãñÞãïñá …óï ôü åsóüäçìá ô™í Cëëùí
ôïìÝùí ô\ò ïsêïíïìßáò, ìÝ AðïôÝëåóìá íÜ ìÞ ìåé-
þíåôáé _ ŠóôÝñçóç ô\ò ãåùñãßáò AëëÜ íÜ á‰îÜ-
íåé. Á‰ôü âÝâáéá Tîçãår ôÞ öõãÞ Aðü ôÞ ãåùñãßá.
‘Ç öõãÞ, _ ‚ðïßá V÷åé äõíáìéêÞ êéíçôéêüôç-
ôá ðñüò ôßò AóôéêÝò ðåñéï÷Ýò êáß ôü Tîùôåñéêü23,
V÷åé ôñårò êýñéåò Tðéðôþóåéò óôÞ ãåùñãßá, ôÞí
êáô' Tîï÷Þí Aðáó÷üëçóç á‰ôÞ ôÞí ðåñßïäï:
ðñ™ôï, ôÞí Añ÷éêÞ óôñïöÞ Aðü TíôáôéêÝò
êáëëéÝñãåéåò, …ðùò ô™í êçðåõôéê™í, âéïìç÷á-
íéê™í öõô™í, ðñüò TêôáôéêÝò êáëëéÝñãåéåò êõñß-
ùò äçìçôñéáê™í, óôñïöÞ ðïý äÝí åyíáé …ìùò ìá-
êñï÷ñüíéá TìöáíÞò
äåýôåñï, ôÞí TãêáôÜëåéøç AêáëëéÝñãçôùí T-
äáö™í ôÜ ‚ðïrá èÜ ìðïñïˆóáí íÜ ÷ñçóéìïðïéç-
èïˆí ãéÜ ôÞí AíÜðôõîç ô\ò êôçíïôñïößáò Cí _
ìåôáíÜóôåõóç äÝí Vðëçôôå säéáßôåñá ôüí êëÜäï
á‰ôüÿ êáß
ôñßôï, ôÞ óçìáíôéêÞ á‹îçóç ô™í TêôÜóåùí
ðïý êáëëéåñãïˆí êáß Tí ãÝíåé Têìåôáëëåýïíôáé ït
ïsêïãÝíåéåò, ìÝëç a ôìÞìáôá á‰ô™í ðïý ìåôá-
íÜóôåõóáí.
Ït êÜôïéêïé ô\ò ÓáìïèñÜêçò Añ÷ßæïõí íÜ ðñï-
ìçèåýïõí öôçíÜ TñãáôéêÜ ÷Ýñéá óôÞí å‰ñùðáúêÞ
êáß UëëçíéêÞ AãïñÜ êáß ãßíïíôáé ðïëõåèíéêïß Tñ-
ãÜôåò óôÜ TñãïóôÜóéá ô\ò Âüñåéáò ʼnñþðçò a Š-
ðÜëëçëïé óôÜ ðïëõêáôáóôÞìáôá êáß óôßò âéïôå-
÷íßåò ô\ò ’ÁèÞíáò êáß ô\ò Èåóóáëïíßêçò. Á‰ôÞ
_ ìåôáíáóôåõôéêÞ ôÜóç V÷åé äéáöïñåôéêÜ ãíùñß-
óìáôá AëëÜ óõíôåßíåé óôü uäéï AðïôÝëåóìá. Åsäé-
êÜ óôßò Añ÷Ýò ô\ò äåêáåôßáò ôïˆ 1960 ñüëï óôÞ
ìåôáíáóôåõôéêÞ êßíçóç Vðáéîáí êáß ðïëéôéêïß ëü-
ãïé. ‘Õðïëïãßæåôáé …ôé ðÜíù Aðü 80.000 Èñáêé™-
ôåò _ëéêßáò 15-44 Tô™í ãßíïíôáé ìåôáíÜóôåò á‰-
ôÞ ôÞí ðåñßïäï, AíÜìåóÜ ôïõò êáß Xíáò ìåãÜëïò
Añéèìüò Óáìïèñáêéô™í. ²Åôóé, ðïëý ãñÞãïñá Aðü
êáô' Tîï÷Þí ðåñéï÷Þ Tèíéê™í å‰åñãåô™í ‚ ÷™ñïò
ìåôáôñÜðçêå óÝ êáô' Tîï÷Þí ðåñéï÷Þ Tîáãùã\ò
ìåôáíáóô™í. «‘Ç ÈñÜêç, _ ‚ðïßá ðñü ôïˆ 1960
^ãíüåé ôÞí ìåôáíÜóôåõóéí (Têôüò Têåßíçò ô™í ìïõ-
óïõëìÜíùí ðñüò ôÞí Ôïõñêßáí ðïý ìåôáâáßíïõí
êáô' Vôïò Têår Tðß ôj Tëðßäé åŠñÝóåùò Têår êáë-
ëéôÝñùí óõíèçê™í æù\ò, êßíçóéò Tíôáèåróá ìåôÜ
ôÞí Aíáêßíçóéí ôïˆ Êõðñéáêïˆ), ^íïß÷èç å‰ñÝùò
TðéôñÝøáóá ôÞí êáôÜ ÷éëéÜäáò öõãÞí Tñãáô™í
ðñüò ôÜ TñãïóôÜóéá ô\ò Ãåñìáíßáò a ôÜ ñõ÷årá
ÁÃÑÏÔÉÊÇ ÊÏÉÍÙÍÉÁ ÊÁÉ ÔÏÕÑÉÓÌÏÓ
ôïˆ Âåëãßïõ», Tðéóçìáßíåôáé óÝ Vêäïóç ôïˆ ðå-
ñéïäéêïˆ ÈñáêéêÜ ôü 196624.
’Áðü ôü 1958 Añ÷ßæåé _ ìáæéêÞ ìåôáíÜóôåõ-
óç ôïˆ Aãñïôéêïˆ ðëçèõóìïˆ ô\ò ÓáìïèñÜêçò
óôÞ ÄõôéêÞ Ãåñìáíßá êáß åsäéêÜ óôÞí AóôéêÞ ðå-
ñéöÝñåéá ô\ò ÓôïõôãÜñäçò. ÓôÜ ôÝëç ôïˆ 1975
êáß ìÝ ôÞ âïÞèåéá óôáôéóôéê™í óôïé÷åßùí äüèç-
êå _ å‰êáéñßá íÜ äéáðéóôùèår …ôé óôÞí ðñùôåýïõ-
óá ô\ò ÂÜäçò-ÂõñôåìâÝñãçò êáôïéêïˆóáí ðåñéó-
óüôåñïé Óáìïèñáêßôåò ðáñÜ Èåóóáëïíéêårò êáß …-
ôé êáôÜ óõíÝðåéá _ ÓáìïèñÜêç âñéóêüôáí Tðéêå-
öáë\ò ô™í Uëëçíéê™í êïéíïôÞôùí ðïý ôñïöïäï-
ôïˆóáí ôÞí ðüëç ô\ò ÓôïõôãÜñäçò ìÝ óôñáôéÝò
ìåôáíáóô™í. Ôü 1961 ðÜíù Aðü ôü Xíá ôñßôï ôïˆ
ðëçèõóìïˆ ôïˆ íçóéïˆ eôáí êÜôù ô™í 15 Tô™í.
Ôü 1976 ó' á‰ôÞ ôÞí ‚ìÜäá _ëéêé™í AíÞêåé ëé-
ãüôåñï Aðü ôü Xíá ðÝìðôï êáß Šðïëïãßæåôáé …ôé
ŠðÜñ÷ïõí êéüëáò ðåñéóóüôåñïé ãÝñïé Að' …,ôé íÝ-
ïé. ‘Ç äçìïãñáöéêÞ TîÜíôëçóç ðïý èÜ eôáí ìá-
êñïðñüèåóìç ðñïïðôéêÞ, V÷åé óÞìåñá ìåôáôñáðår
óÝ ðñáãìáôéêüôçôáÿ Tä™ êáß ìßá ðåíôáåôßá ‚ A-
ñéèìüò ô™í èáíÜôùí îåðåñíÜåé ôßò Tðéôüðéåò ãåí-
íÞóåéò. «´Åíá ôÝôáñôï ásþíá ìÝ TíôáôéêÞ ìåôá-
íÜóôåõóç êáôÜöåñå íÜ êáôáâÜëåé Xíá Aðü ôÜ ôå-
ëåõôárá ðñïðýñãéá ôïˆ æùíôáíïˆ êáß ãüíéìïõ êü-
óìïõ ô™í íçóé™í ôïˆ Ásãáßïõ (...) ²Áí ëÜâïõìå
Šðüøç êáß ôÞ öõóéêÞ á‹îçóç ôïˆ ðëçèõóìïˆ, ìÝ-
óá óÝ äýï äåêáåôßåò _ ÓáìïèñÜêç V÷áóå ðåñéó-
óüôåñï Aðü ôü ìéóü ðëçèõóìü ôçò Tîáéôßáò ô\ò
Tóùôåñéê\ò êáß Tîùôåñéê\ò ìåôáíÜóôåõóçò»25.
‘Ç ìåôáíÜóôåõóç ô™í Óáìïèñáêéô™í êõñß-
ùò ðñüò ôÞí ‘ÏìïóðïíäéáêÞ Äçìïêñáôßá ô\ò
Ãåñìáíßáò, _ ‚ðïßá îåêßíçóå ìßá ãåíéÜ ìåôÜ ôÞí
TãêáôÜóôáóç ôïˆ êýìáôïò ô™í ðñïóöýãùí, Tì-
öáíßóôçêå óÝ ìßá óôéãìÞ …ðïõ ‚ ìéêñïúäéïêôçôé-
êüò ðïëõôåìá÷éóìüò êáß _ êñßóç ô\ò ãåùñãßáò,
óÝ óõíäõáóìü ìÝ ôÞí ðïëéôéêÞ ðïý Aíáðôý÷èç-
êå Aðü ôü Uëëáäéêü êñÜôïò ãéÜ ôÞí ðåñéöÝñåéá,
Aðåéëïˆóáí ôÜ èåìÝëéá ô\ò Aãñïôéê\ò êïéíùíßáò.
Ït êÜôïéêïé Vöõãáí Aðü ôÞí ðåñéï÷Þ ãéáôß Šð\ñ-
îå ïsêïíïìéêÞ êñßóç, «‚ ìéêñüò ãåùñãéêüò êë\-
ñïò êáß ôü Tî á‰ôïˆ ÷áìçëü åsóüäçìá, _ Vëëåé-
øéò óïâáñ™í âéïìç÷áíéê™í ìïíÜäùí ðñüò ðëÞñç
Aðïññüöçóç ôïˆ Tñãáôéêïˆ äõíáìéêïˆ, _ Šðïá-
ðáó÷üëçóç óÝ óõíäõáóìü ìÝ ôÜ á‰îçìÝíá Tñãá-
ôéêÜ _ìåñïìßóèéá óôÜ ìåãÜëá AóôéêÜ êÝíôñá ôïˆ
Tóùôåñéêïˆ êáß ôïˆ Tîùôåñéêïˆ, …ðïõ ŠðÜñ÷åé
ìåãÜëç ðñïóöïñÜ Tñãáóßáò, åy÷áí ›ò AðïôÝëå-
óìá ôÞ óïâáñÞ ìåôáêßíçóç ôïˆ ðëçèõóì, A-
íáöåñüôáí óÝ ìåôáðïëéôåõôéêÞ Vêäïóç ôïˆ Ãñá-
öåßïõ Ðåñéöåñåéáê\ò ’ÁíÜðôõîçò ÈñÜêçò, ôïˆ
ôüôå ‘Õðïõñãåßïõ Óõíôïíéóìïˆ.
161
‘Ç ìåôáíÜóôåõóç Aðü ôÞ ÓáìïèñÜêç AðïôÝ-
ëåóå èåìåëé™äåò óôïé÷årï ô\ò Aíèñùðïãåùãñáößáò
ôïˆ íçóéïˆ, ôüóï ëüãù ô\ò ìïíéìüôçôÜò ôçò êáß
ô™í øõ÷ïêïéíùíéê™í óõíèçê™í ðïý äçìéïýñãçóå
…óï êáß ëüãù ôïˆ óçìáíôéêïˆ ñüëïõ ðïõ äéáäñá-
ìáôßæåé óÞìåñá ãéÜ ôÞí ôïðéêÞ êïéíùíéêÞ æùÞ26.
‘Ï ôïõñéóìüò óôÞí AãñïôéêÞ êïéíùíßá
ô\ò ÓáìïèñÜêçò.
Êïéíùíéêü êáß öõóéêü ðåñéâÜëëïí
‘Ç ÓáìïèñÜêç åyíáé Xíáò ìéêñüêïóìïò óÝ
ðëÞñç á‰ôïôÝëåéá. «Ôü íçóß á‰ôü ôü äÝñíïõí A-
ðáëÜ ‚ èáëáóóéíüò AÝñáò êáß ôÜ íåñÜ, ôü ëïýæåé
‚ cëéïò êáß óôü ëéüãåñìá sóêéþíïíôáé ït ñåìáôé-
Ýò êáß öùôßæïíôáé ït îåñÝò ït ñÜ÷åò ìåíåîÝíéåò»,
AíáöÝñåé ‚ ²Éùí Äñáãïýìçò, ðñüîåíïò ôü 1905
óôü ÍôåíôåáãÜôò (óçìåñéíÞ ’Áëåîáíäñïýðïëç)27.
‘Ç ÓáìïèñÜêç äÝí åyíáé íçóß, åyíáé Xíá ƒñïò ìÝ-
óá óôÞ èÜëáóóá. Êáß á‰ôü öáßíåôáé Aðü ôü ãå-
ãïíüò …ôé ït êÜôïéêïß ôçò ðïôÝ äÝí Šð\ñîáí óðïõ-
äárïé øáñÜäåò: ït Óáìïèñáêßôåò eôáí ðÜíôá ãå-
ùñãïß, êôçíïôñüöïé êáß Šëïôüìïéÿ eôáí ìéêñï-
êôçìáôßåò, âïóêïß êáß öôù÷ïß TñãÜôåò, ðïý åy-
÷áí óõíåéóöÝñåé óÝ Tñãáôéêü äõíáìéêü óôÞ Äõôé-
êÞ Ãåñìáíßá ðåñéóóüôåñï Aðü …,ôé _ äåýôåñç Uë-
ëçíéêÞ ìåãáëïýðïëç.
ÐáñÜ ôÞ ìéêñÞ Aðüóôáóç ô\ò ãåéôïíéê\ò èñá-
êéê\ò Aêô\ò, ôü íçóß äÝí åy÷å Tðéêïéíùíßá ìÝ÷ñé
ðñüóöáôá êáß ït Óáìïèñáêßôåò æïˆóáí Aðïìïíù-
ìÝíïé êáß AðïêïììÝíïé Aðü ôüí Šðüëïéðï Uëëáäé-
êü ÷™ñï. ‘Ç Aðïìüíùóç á‰ôÞ åy÷å óõíôåëÝóåé
óôÞí ðáãßùóç ìé@ò ðáñáãùãéê\ò «á‰ôÜñêåéáò»,
ìÝ âáóéêüôåñá ãåùñãéêÜ ðñïúüíôá ôÞí TëéÜ êáß ôÜ
äçìçôñéáêÜ ðïý êáëëéåñãïˆíôáé óôü íïôéïäõôéêü
ôì\ìá, …ðïõ âñßóêåôáé ó÷åäüí ôü óýíïëï ô\ò A-
ãñïôéê\ò ã\ò28. Ït êÜôïéêïß ôçò V÷ïõí óôåñéáíü
÷áñáêôÞñá êáß æïˆóáí ìÝ÷ñé ðñßí ëßãï êáéñü ó÷å-
äüí AðïêëåéóôéêÜ Aðü ôÞ ãåùñãßá êáß ôÞí êôçíï-
ôñïößá. Ït êÜôïéêïé ëÝíå …ôé «ït ãíÞóéïé Óáìïèñá-
êßôåò äÝí V÷ïõí öáëÜêñá. ²Å÷ïõí ìüíï …óïé Vñ÷ïí-
ôáé Aðü ôÞ Ãåñìáíßá, ït ìåôáíÜóôåò». Ãé' á‰ôïýò
ŠðÜñ÷åé Xíáò ôýðïò Aíèñþðïõ ðïý Vñ÷åôáé Aðü ôü
Aðþôáôï ðáñåëèüí ôïˆ íçóéïˆ êáß óôÞ äéáìüñöù-
óÞ ôïõ óõíåôÝëåóáí ït åsäéêÝò êëéìáôïëïãéêÝò óõí-
è\êåò êáß _ Aðïìüíùóç.
ÐÝñá Aðü ôü ëéìÜíé ôçò, ôÞí Êáìáñéþôéó-
óá, ŠðÜñ÷åé êáß _ ðñùôåýïõóá, _ ×þñá, êôéóìÝ-
íç AìöéèåáôñéêÜ, ìáêñéÜ Aðü ôÞ èÜëáóóá, AíÜ-
ìåóá óôü ƒñïò ÖåããÜñé. ‘Ç ×þñá âñßóêåôáé ðÜ-
íù óÝ ìéÜ ðëáãéÜ, óôü øùìá Êïˆêïò êáß äÝí
162
’Áñ÷årï Å. ÄáóôáìÜíç
äéáêñßíåôáé Aðü ôÞ èÜëáóóá ãéÜ ðñïóôáóßá Aðü
ôïýò ðåéñáôÝò ðïý ëõìáßíïíôáí ðáëéüôåñá ôüí
êüóìï ôïˆ Ásãáßïõ. ‘Ç ×þñá ðáñïõóéÜæåé ìéÜ s-
äéüìïñöç ïsêéóôéêÞ åsêüíá: äÝí èõìßæåé íçóéþôéêï
÷ùñéü, ðåñéóóüôåñï ìïéÜæåé ìÝ ÷ùñéü ô\ò Ìáêå-
äïíßáò a ô\ò ’Çðåßñïõ. Äéþñïöá ðÝôñéíá óðßôéá,
êïëëçôÜ ôü Xíá äßðëá óôü Cëëï, óôåíÜ ðëáêü-
óôñùôá äñïìÜêéá, êáëíôåñßìéá êáß êåñáìéäÝíéåò
óôÝãåò. Ït ìïñöÝò êáß _ ôå÷íéêÞ ô\ò ×þñáò,
ôïˆ ìïíáäéêïˆ ïsêéóìïˆ ìÝ÷ñé ôßò Añ÷Ýò ôïˆ 20ïˆ
ásþíá, âñßóêïíôáí óÝ ðëÞñç óõíÜñôçóç ìÝ ôÞí
säéáßôåñç öõóéïãíùìßá êáß ôÜ ŠëéêÜ äüìçóçò ôïˆ
íçóéïˆ, AëëÜ Aðü á‰ôÞ ôÞí ðåñßïäï _ ×þñá èÜ
äå÷èår TðéäñÜóåéò Aðü ôÞ ÈñÜêç êáß ôÞí ’Éùíßá,
Aöïˆ _ AíÜðôõîç ðïý ðáñáôçñårôáé óõíôåëår
óôÞí Vîïäï ô\ò êïéíùíßáò ô\ò ÓáìïèñÜêçò Aðü
ôÞ ìÝ÷ñé ôüôå Aðïìüíùóç.
‘Ç ÓáìïèñÜêç åyíáé Xíá íçóß ãåì@ôï ìÝ ìõ-
óôÞñéá. ²Áí êáß ït êëáóóéêÝò Añ÷áéüôçôåò ô\ò
ÐáëáéÜðïëçò (‘Éåñü ô™í ÌåãÜëùí Èå™í) ðñï-
âÜëëïíôáé, ŠðÜñ÷ïõí ðáñÜëëçëá êáß Cãíùóôá
ìåãáëéèéêÜ ìíçìårá, ðïý ðñïóåëêýïõí ôü Tíäéá-
öÝñïí ô™í Tñåõíçô™í êáß Tðéóêåðô™íÿ uóùò ðñü-
êåéôáé ãéÜ ôïýò «tåñïýò âñÜ÷ïõò», …ðïõ ôåëïˆí-
ÖÁÍÇÓ ÌÁËÊÉÄÇÓ
ôáí ït èõóßåò ô\ò ÌåãÜëçò ÌçôÝñáò. ’Áêüìç Š-
ðÜñ÷ïõí ôÜ «êõêëþðåéá ôåß÷ç» ô\ò ÓáìïèñÜ-
êçò, ðïý åyíáé êôéóìÝíá ìÝ ëéèüðëéíèïõò ðïëý-
÷ñùìùí _öáéóôåéïãåí™í ðåôñùìÜôùí êáß V÷åé A-
íáöåñèår Tðßóçò óôüí ðáñÜîåíï âñÜ÷ï-÷Üñôç,
ðïý åyíáé Tíôïé÷éóìÝíïò óÝ ôïr÷ï ôïˆ ‘Éåñïˆ ô™í
ÌåãÜëùí Èå™í. ‘Ï ðáíÜñ÷áéïò á‰ôüò âñÜ÷ïò
ìïéÜæåé êáôáðëçêôéêÜ ìÝ AíÜãëõöï ÷Üñôç ô\ò
ÓáìïèñÜêçò êáß óßãïõñá eôáí ÷ñÞóéìïò óôïýò t-
åñårò ôïˆ íçóéïˆ. Óýìöùíá ìÝ ôüí Aìåñéêáíü Añ-
÷áéïëüãï ÊÜñïëï ËÝìáí, «Aðïäßäåôáé óôïýò ðñï-
Ýëëçíåò êáôïßêïõò ô\ò ÓáìïèñÜêçò êáß ÷ñïíï-
ëïãårôáé óôïýò ðñþôïõò ás™íåò ô\ò ðñþôçò ðñï-
÷ñéóôéáíéê\ò ÷éëéåôçñßäáò»29. ÐñÝðåé Tðßóçò íÜ
Aíáöåñèår êáß _ «óðçëéÜ ô™í Êáâåßñùí» (Ðá-
ëáéÜðïëç), …ðïõ óýìöùíá ìÝ ôüí ìˆèï âñ\êáí
êáôáöýãéï ït ðáñáðÜíù èåüôçôåò …ôáí _ Ìáý-
ñç ÈÜëáóóá (ëßìíç ôüôå) îå÷åßëéóå, Aíïßãïíôáò
ôÜ óôåíÜ ôïˆ Âïóðüñïõ êáß ô™í Äáñäáíåëßùí.
’Áðü ôÞí Cðïøç ô\ò ‘Éåñ\ò Ãåùãñáößáò _
ÓáìïèñÜêç èåùñårôáé Xíáò Aðü ôïýò óçìáíôéêü-
ôåñïõò Tíåñãåéáêïýò êüìâïõò ô\ò ‘ÅëëÜäáò, ìá-
æß ìÝ ôÞ Ä\ëï, ôïýò Äåëöïýò, ôÞ Äùäþíç, ôÞí
’Ïëõìðßá, ôÜ ÌåôÝùñá êáß ôü ´Áãéïí ²Ïñïò. ÔÜ
êïìâéêÜ óçìårá ôïˆ Tíåñãåéáêïˆ ÷Üñôç ôïˆ íç-
óéïˆ óçìåéþíïíôáé Aðü ìåãÜëéèïõò, ðïý Aðïôå-
ëïˆí óçìårá Tíåñãïðïßçóçò ô\ò Ãáßáò. ÔÜ óç-
ìårá á‰ôÜ, ðïý èåùñïˆíôáé êáß «ôüðïé äýíáìçò»,
öáßíåôáé íÜ Šðïâïçèïˆí ôüí äéáëïãéóìü êáß ÷ñç-
óéìïðïéïˆíôáé ãéÜ èåñáðåõôéêïýò óêïðïýò. ÐÝñá,
…ìùò, Aðü ôïýò ôüðïõò äýíáìçò ŠðÜñ÷ïõí êáß
óáöårò Tíäåßîåéò ãåùìáãíçôéê™í äéáôáñá÷™í,
ðïý öåßëïíôáé óÝ äõíÜìåéò êñõììÝíåò óôü ŠðÝ-
äáöïò ôïˆ íçóéïˆ.
Óôßò TêâïëÝò ôïˆ ñÝìáôïò ôïˆ Öïíé@ âñßóêå-
ôáé ‚ ‚ìþíõìïò ðýñãïò, ðïý æþíåôáé Aðü èñý-
ëïõò. Ó' á‰ôü ôü ìåóáéùíéêü êôßóìá ô™í Ãáôå-
ëïýæùí ‚ ìˆèïò ëÝåé …ôé æïˆóå êÜðïôå Xíáò Cñ-
÷ïíôáò ðïý, …ôáí Vìáèå …ôé _ ãõíárêá ôïõ ôüí A-
ðáôïˆóå, èüëùóå ôü ìõáëü ôïõ êáß óêüôùóå ôïýò
äýï TñáóôÝò. ÊáôÜ ìßá Cëëç Têäï÷Þ, ‚ ðýñãïò
ð\ñå á‰ôü ôü ìáêÜâñéï ƒíïìá, TðåéäÞ ðáëáéüôå-
ñá ït äéáâÜôåò ðíßãïíôáí óõ÷íÜ óôÜ ðáãùìÝíá
‚ñìçôéêÜ íåñÜ ôïˆ ñÝìáôïò. ‘Ï Íéêüëáïò Ã. Ðï-
ëßôçò óôßò Ðáñáäüóåéò ôïõ óþæåé êáß ìßá Cëëç
Têäï÷Þ ôïˆ èñýëïõ: «Óôüí ðýñãï ôïˆ Öïíé@ êá-
ôïéêïˆóå ìéÜ âáóéëïðïýëá ìÝ ôïýò äýï Aäåñöïýò
ôçò. ’Åêåríïí ôüí êáéñü æïˆóå Xíáò AíäñåéùìÝíïò
øçëÜ óôü âïõíü, ó' Xíá óðÞëáéï ðïý ôü ëÝí žò
ôÜ óÞìåñá Ôïˆ ’ÁíäñåéùìÝíïõ ôü Óðçëß. ÌéÜ öï-
ñÜ ðïý êáôÝâçêå óôï ðåñéãéÜëé, âñ\êå ôÞ âáóé-
ëïðïýëá êáß ôÞí TãêÜóôñùóå. ´Ïôáí ôü åyäáí ô'
ÁÃÑÏÔÉÊÇ ÊÏÉÍÙÍÉÁ ÊÁÉ ÔÏÕÑÉÓÌÏÓ
AäÝñöéá ôçò, ôÞ ñùôïˆóáí íÜ ôïýò åsðår ðïéüò ôÞí
TãêÜóôñùóå, Têåßíç …ìùò ðüôå ôïýò Vëåãå ðþò
Vöáãå öáóïýëéá, ðüôå Cëëåò ðñïöÜóåéò. ’ÁëëÜ
óôÜ óôåñá AíáãêÜóôçêå íÜ ôïýò ôÜ åsðår …ëá.
Ôüôå, ‚ Xíáò Aðü ôïýò Aäåñöïýò ð\ñå ôü äïîÜñé
êáß ôÞ óáÀôá ôïõ, ðáñáöýëáîå ôüí AíäñåéùìÝíï
êáß ôüí óêüôùóå. ÔÞ èÝóç ðïý Vðåóå ôÞ ëÝí žò
ôÜ óÞìåñá Ôïˆ ’ÁíäñåéùìÝíïõ ôü ÐÝóéìï».
ÊïíôÜ óôÞí ðåñéï÷Þ ôïˆ Öïíé@ âñßóêïíôáé
êáß ït âÜèñåò, ìéêñÝò ëéìíïˆëåò êáß êáôáññÜ-
êôåò, ðïý ó÷çìáôßæïíôáé Aðü Xíá ñÝìá ðïý ðç-
ãÜæåé Aðü ôÞí êïñõöÞ ôïˆ Öåããáñéïˆ. ‘Ç ðéü öç-
ìéóìÝíç Aðü ôßò ìéêñÝò á‰ôÝò ëéìíïˆëåò åyíáé _
«ÃñéÜ ÂÜèñá». ’ÁñêåôÝò ôïðïèåóßåò óôÞ Óáìï-
èñÜêç ðåñéëáìâÜíïõí ôÞ ëÝîç «ãñéÜ». ÃéÜ ðá-
ñÜäåéãìá, óôßò Aðüêñçìíåò AêôÝò ô\ò íüôéáò Óá-
ìïèñÜêçò ŠðÜñ÷åé ìéÜ ôïðïèåóßá ðïý íïìÜæåôáé
«Ô\ò Ãñé@ò ôÜ ÐáíéÜ». ÔÜ Cãñéá êáôóßêéá ðïý
ðåñðáôïˆí óôü âïõíü ô\ò ÓáìïèñÜêçò ëÝãåôáé
…ôé åyíáé Aðü ôü êïðÜäé ô\ò Ãñé@ò. Êáß ô\ò ãñé@ò
á‰ô\ò ôÜ ðáíéÜ ôÜ âëÝðïõí Aêüìá ó' Xíáí âñÜ-
÷ï óôü ðåñéãéÜëé, …óïé Vñ÷ïíôáé ìÝ ôü êáñÜâé A-
ðü ôÞí ²Éìâñï óôÞ ÓáìïèñÜêç. ÊáôÜ ôÞí ôïðé-
êÞ ðáñÜäïóç _ íïìáóßá «ãñéÜ» äüèçêå …ôáí ìßá
_ëéêéùìÝíç Vðåóå óôÞ ëßìíç êáß ôü íåñü ôÞí V-
öåñå Šðïãåßùò óôÞ èÜëáóóá. ÓôÜ ÈÝñìá a Ëïõ-
ôñÜ, AíÜìåóá óôÜ ðõêíÜ ðëáôÜíéá ŠðÜñ÷ïõí æå-
óôÝò èåéïˆ÷åò ðçãÝò, ãíùóôÝò Aðü ôÞí Añ÷áéü-
ôçôá ãéÜ ôßò sáìáôéêÝò ôïõò säéüôçôåò30.
´Ïôáí äÝí åyíáé íåöïóêåðÞò, _ êïñõöÞ ôïˆ
Öåããáñéïˆ ðñïóöÝñåé ìéÜ TêðëçêôéêÞ èÝá óôüí
ôïëìçñü AíáâÜôç. ’Áðü Têår ìðïñår êáíåßò Cíå-
ôá íÜ äéáêñßíåé ôüí ²Áèùíáÿ ìÜëéóôá, Cí êÜðïéïò
AíÝâåé ó' Xíá óõãêåêñéìÝíï óçìårï ëßãï ðñßí äý-
óåé ‚ cëéïò, ëÝãåôáé …ôé ìðïñår íÜ äår óôïýò âñÜ-
÷ïõò, ÷Üñç óôü ðáñÜîåíï ðáé÷íßäé ô™í óêé™í, ôÜ
ôñïìáêôéêÜ ðñüóùðá ô™í Êáâåßñùí. ’Áíáôïëé-
êÜ ô\ò ÓáìïèñÜêçò âñßóêåôáé êÜôù óôÞ èÜëáó-
óá Xíáò ìåãÜëïò âñÜ÷ïò ðïý ëÝãåôáé Óãüñáöá
a ÆïõñÜöá, Ëáäüîåñá ãéÜ ôïýò íôüðéïõò. Ó' á‰-
ôü ôü ìÝñïò ŠðÜñ÷ïõí ðïëëÜ êáß TêëåêôÜ
óöïõããÜñéá, AëëÜ ït óöïõããáñÜäåò äÝí ôïëìïˆí
íÜ âïõôÞîïõí âáèéÜ, ãéáôß Têår ëÝíå …ôé êáôïé-
êår, óýìöùíá ìÝ ôßò ðáñáäüóåéò, Xíá öïâåñü èç-
ñßï. ÊÜðïéïí ðïý åy÷å ðÜåé âáèéÜ Aíáæçô™íôáò
óöïõããÜñéá, ëÝíå …ôé ôüí Vöáãå ôü èçñßï êáß ït
óýíôñïöïß ôïõ ôüí ôñÜâçîáí ðÜíù ìéóü. ’Áíá-
öÝñïõí ðþò óôü uäéï óçìårï âñßóêïíôáé ðïëëÜ
êáôáðïíôéóìÝíá êôßñéá êáß öáßíïíôáé ït ðüñôåò,
ôÜ ðáñÜèõñá, ït óôýëïé êáß ôÜ ìÜñìáñá êáß Añ-
êåôÜ ÷áëÜóìáôá ðïý äåß÷íïõí ðþò eôáí êÜðï-
ôå ðïëéôåßá.
163
ÍçóéùôéêÝò ðåñéï÷Ýò êáß AãñïôéêÞ
êïéíùíßá
‘Ç êáôÜôáîç ô™í ÄÞìùí, ÊïéíïôÞôùí êáß
Ïsêéóì™í ô\ò ‘ÅëëÜäáò óÝ íçóéùôéêÝò ðåñéï÷Ýò
êáèïñßæåôáé Aðü ôÞí ‘Ïäçãßá 75/268 ÅÏÊ (…-
ðùò á‰ôÞ ôñïðïðïéÞèçêå Aðü ôßò ‘Ïäçãßåò
81/645 ÅÏÊ êáß 85/148 ÅÏÊ), _ ‚ðïßá Aíá-
öÝñåôáé óôÞí Tíßó÷õóç ô\ò ãåùñãßáò ó' á‰ôÝò ôßò
ðåñéï÷Ýò. ‘Ç äéÜêñéóç ãé' á‰ôïýò ôïýò ÷þñïõò
ãßíåôáé ìÝ âÜóç ôü Šøüìåôñï, ôÞí êëßóç ôïˆ T-
äÜöïõò, ôÞí ðõêíüôçôá ôïˆ ðëçèõóìïˆ, ôü ãå-
ùñãéêü åsóüäçìá, ôÞ ãïíéìüôçôá ô™í Täáö™í êáß
ôßò Aðïäüóåéò ô™í êõñéüôåñùí êáëëéåñãåé™í êáß
åyíáé ðåñéï÷Ýò …ðïõ _ Šëïðïßçóç ô™í Tðåíäýóå-
ùí óôïé÷ßæåé ðåñéóóüôåñï, ôü êüóôïò ô\ò ðáñá-
ãùã\ò åyíáé ìåãáëýôåñï êáß ôü åsóüäçìá ô™í ðá-
ñáãùã™í ÷áìçëüôåñï.
ÔÜ âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ô™í ðåñéï÷™í åyíáé:
’ÁíåðÜñêåéá öõóéê™í ðüñùí, Aó÷ïëßåò ðïý
Aðïôåëïˆí ìïíáäéêÞ ðçãÞ Tñãáóßáò (êôçíïôñï-
ößá), AíåðáñêÞò ëåéôïõñãßá ô\ò Aãïñ@ò ðïý -
öåßëåôáé óôÞí AíåðÜñêåéá óõãêïéíùíéáê™í äéêôý-
ùí êáß óôÞí Aðïìüíùóç. ‘Ç óõãêåêñéìÝíç ëåé-
ôïõñãßá ô\ò Aãïñ@ò ðåñéïñßæåé ôßò äõíáôüôçôåò
Aîéïðïßçóçò ô™í ðñïúüíôùí, …ðùò êáß ôÞí AíÜ-
ðôõîç íÝùí äñáóôçñéïôÞôùí. ’ÁíåðáñêÞò ôå÷íé-
êÞ óôÞñéîç, TîÜíôëçóç ô™í öõóéê™í ðüñùí ðïý
öåßëåôáé óôÞ ÷áìçëÞ ðáñáãùãéêüôçôá a êáß
óôÞí Aðïõóßá èåóìéê™í ðåñéïñéóì™í, Vëëåéøç T-
íáëëáêôéê™í ïsêïíïìéê™í äñáóôçñéïôÞôùí.
Ït íçóéùôéêÝò ðåñéï÷Ýò, ìáæß ìÝ ôßò ðáñáìå-
èüñéåò, ðáñïõóéÜæïõí ëüãù ô\ò èÝóçò ôïõò åsäéêÜ
ðñïâëÞìáôá, ìéêñÝò Aðïäüóåéò êáëëéÝñãåéáò êáß
÷áìçëü åsóüäçìá. ‘Ï ðëçèõóìüò á‰ô™í ô™í ðå-
ñéï÷™í êáôïéêår óÝ ìéêñïýò ïsêéóìïýò, êÜôù ô™í
1.000 êáôïßêùí, …ðïõ ðáñáôçñårôáé Vëëåéøç óÝ
Vñãá Šðïäïì\ò, êïéíùíéêÞ êáß ðïëéôéóôéêÞ Aðï-
ìüíùóç, ðåñéïñéóìÝíç ôå÷íéêÞ ŠðïóôÞñéîç êáß äõ-
óêïëßá TíçìÝñùóçò ðïý, óÝ óõíäõáóìü ìÝ ôü ÷á-
ìçëü åsóüäçìá, V÷åé ›ò AðïôÝëåóìá ôÞí ôÜóç
öõã\ò ô™í êáôïßêùí óÝ Cëëåò äõíáìéêÝò ðåñéï-
÷Ýò, ìéÜ ôÜóç ðïý óõíå÷ßæåôáé ìÝ÷ñé óÞìåñá.
‘Ç AãñïôéêÞ êïéíùíßá êáß ït Tðéðôþóåéò
Aðü ôüí ôïõñéóìü
‘Ùò ôïõñéóìüò óôüí Aãñïôéêü ÷™ñï ô\ò Óá-
ìïèñÜêçò ìðïñår íÜ èåùñçèår êÜèå ìïñöÞ aðéïõ
ôïõñéóìïˆ ðïý Têäçëþíåôáé óôÞí ðåñéöÝñåéá. ‘Ç
ðåñéï÷Þ ðñïâÜëëåé ôßò ôïðéêÝò äñáóôçñéüôçôåò,
ôÞí ŠðïäïìÞ ðïý äéáèÝôåé, ôßò säéáßôåñåò Têäç-
164
ëþóåéò êáß ðñïúüíôá, êáèþò êáß ôßò öõóéêÝò -
ìïñöéÝò ðïý ôÞí ðåñéâÜëëïõí, žóôå íÜ ðñïóåë-
êýåé TðéóêÝðôåò. ‘Ï ôïõñéóìüò óÝ íçóéùôéêÝò
êïéíùíßåò åyíáé ðïëý äéáäåäïìÝíï öáéíüìåíï óôÞí
‘ÅëëÜäá. ’Åíôïýôïéò ‚ ôïõñéóìüò óå êïéíùíßåò
ðïý Aêüìç êáß óÞìåñá äéáôçñïˆí ôüí Aãñïôéêü
ôïõò ÷áñáêô\ñá êáß …ðïõ ‚ ðñùôïãåíÞò ôïìÝáò
êáôÝ÷åé ôÞí ðñþôç èÝóç óôÞí Aðáó÷üëçóç ô™í
êáôïßêùí, åyíáé ó÷åôéêÜ ðñüóöáôï öáéíüìåíï.
‘Ï ôïõñéóìüò óôßò AãñïôéêÝò êïéíùíßåò óôï-
÷åýåé óôÞ óõíåñãáóßá ô™í ôñé™í ôïìÝùí ðáñá-
ãùã\ò, ôÞ äçìéïõñãßá Vñãùí Šðïäïì\ò, ôÞí A-
íÜðôõîç ôïðéê™í ðñùôïâïõëé™í óôÞí AãñïôéêÞ
êïéíüôçôá, ôÞí Tíßó÷õóç ôïˆ ìéêñïˆ ïsêïãåíåéá-
êïˆ åsóïäÞìáôïò, ôÞ óõãêñÜôçóç ôïˆ ôïðéêïˆ
ðëçèõóìïˆ, ôÞí Aîéïðïßçóç ôïˆ öõóéêïˆ ðëïý-
ôïõ, ôÞ äéÜäïóç ô™í ôïðéê™í ðáñáäïóéáê™í
ðñïúüíôùí, ôÞ äñáóôçñéïðïßçóç ô\ò á‰ôïäéïßêç-
óçò êáß ô™í ôïðéê™í öïñÝùí ãéÜ ôÞí ðñïþèçóç
ô\ò AíÜðôõîçò ô\ò ðåñéï÷\ò.
‘Ï ôïõñéóìüò ðïý Aíáðôýóóåôáé ôÜ ôåëåõ-
ôárá ÷ñüíéá óôÞ ÓáìïèñÜêç, ðáñÝ÷åé å‰åëéîßá ãéÜ
ðáñÜëëçëç Tñãáóßá óÝ ðåñéðôþóåéò ðïý ït äõíá-
ôüôçôåò Aðáó÷üëçóçò óôüí ðñùôïãåíÞ ôïìÝá åu-
ôå åyíáé ðåñéïñéóìÝíåò a ðåñéïñßæïíôáé ìÝ ôÞí ðÜ-
ñïäï ôïˆ ÷ñüíïõ. ²Åôóé ‚ ôïõñéóìüò óõìâÜëëåé
óôÞ äéáôÞñçóç êáß ôÞí ðñüëçøç ô\ò ðåñéèùñéï-
ðïßçóçò ô™í ãåùñãéê™í Têìåôáëëåýóåùí.
’Åðßóçò óõìâÜëëåé óôÞ äéáôÞñçóç Uíüò Aðï-
äåêôïˆ TðéðÝäïõ ðëçèõóìïˆ Töüóïí äßíåé ôÞ äõ-
íáôüôçôá Aðüêôçóçò Uíüò óõãêñßóéìïõ ïsêïãå-
íåéáêïˆ åsóïäÞìáôïò ìÝ Têåríï ô™í Aóôéê™í ås-
óïäçìÜôùí. ÐáñÜëëçëá ìðïñår íÜ ðáßîåé ñüëï
óôÞ äéáôÞñçóç ô\ò ïsêïëïãéê\ò êáß êïéíùíéê\ò
sóïññïðßáò ô™í ðëçèõóìéáêÜ AðïøéëùìÝíùí íç-
óéùôéê™í ðåñéï÷™í, ìåôñéÜæïíôáò ôïýò êéíäýíïõò
AðïäéïñãÜíùóçò êáß êáôÜññåõóÞò ôïõò.
Ãåíéêüôåñá ït Tðéðôþóåéò Aðü ôÞí AíÜðôõîç
ôïˆ ôïõñéóìïˆ ìðïñïˆí íÜ óõãêåêñéìåíïðïéçèïˆí
óôüí Añéèìü êáß óôü åyäïò ô™í ôïõñéóô™í, óôü óôÜ-
äéï ô\ò ôïõñéóôéê\ò AíÜðôõîçò, óôÞ äéáöïñÜ ô\ò
ïsêïíïìéê\ò AíÜðôõîçò ìåôáîý íôüðéùí êáß Tðé-
óêåðô™í, óôÞ äéáöïñÜ êïéíùíéê\ò êáß ðïëéôé-
óôéê\ò AíÜðôõîçò, óôü öõóéêü ìÝãåèïò ô\ò ðå-
ñéï÷\ò Šðïäï÷\ò ðïý êáèïñßæåé ôüí Añéèìü Tðéóêå-
ðô™í ðïý ìðïñår íÜ öéëïîåíÞóåé. ‘Ï ôïõñéóìüò äç-
ìéïõñãår èÝóåéò ƒ÷é ìüíï óôÜ êýñéá êáß óõìðëçñù-
ìáôéêÜ ôïõñéóôéêÜ êáôáëýìáôá ô\ò ÓáìïèñÜêçò,
AëëÜ óÝ Cëëïõò êëÜäïõò ô\ò ôïðéê\ò ïsêïíïìßáò
ït ‚ðïrïé ó÷åôßæïíôáé Cìåóá ìÝ ôÞ ëåéôïõñãßá ôïˆ
ôïõñéóôéêïˆ ôïìÝá, êáèþò Tðßóçò óÝ êëÜäïõò ït ‚-
ðïrïé ôïˆ ðñïóöÝñïõí ôÞí ŠðïóôÞñéîÞ ôïõò.
ÖÁÍÇÓ ÌÁËÊÉÄÇÓ
’Áêüìç, ‚ ôïõñéóìüò óôÞ ÓáìïèñÜêç V÷åé ›ò
AðïôÝëåóìá ôÞ äçìéïõñãßá ïsêïíïìéê™í äñáóôç-
ñéïôÞôùí ït ‚ðïråò Tðùöåëïˆíôáé ô\ò ôïõñé-
óôéê\ò êáôáíÜëùóçò, Tí™ Aíáðôýóóåôáé _ èÝ-
ëçóç ô™í íôüðéùí íÜ ðñïâÜëïõí ôÞí ôïðéêÞ ðá-
ñáãùãÞ êáß êïõëôïýñá, ôïýò äåóìïýò ðïý ÷áñá-
êôçñßæïõí ôÞí ðåñéï÷Þ. ’ÅîÜëëïõ ìßá êõñßáñ÷ç
ôÜóç óÞìåñá ôïˆ äéåèíïˆò ôïõñéóìïˆ åyíáé _ A-
íáæÞôçóç ôïˆ ôïðéêïˆ ÷ñþìáôïò óôÞí êáôáíÜ-
ëùóç ôïˆ ÷ñüíïõ ô™í äéáêïð™í31.
Ðáñ' …ëá á‰ôÜ _ óõãêÝíôñùóç ôïˆ ôïõñéóôé-
êïˆ êýìáôïò óôüí ðáñÜêôéï ÷™ñï ô\ò ÓáìïèñÜ-
êçò Aëëïéþíåé êáß êáôáóôñÝöåé Añêåôïýò Aðü ôïýò
å‰áßóèçôïõò ÷þñïõò ðïý ìåóïëáâïˆí ìåôáîý ô™í
÷åñóáßùí êáß èáëÜóóéùí ïsêïóõóôçìÜôùí32.
‘Ç Aäñáíïðïßçóç ô™í ðáñáäïóéáê™í Aó÷ï-
ëé™í ô\ò Aãñïôéê\ò êïéíùíßáò ôïˆ íçóéïˆ åyíáé X-
íá æÞôçìá ðïý ðñïâÜëëåé Víôïíï. Ït Aó÷ïëïýìå-
íïé óôïýò ôïìårò, óôïýò ‚ðïßïõò óôçñß÷èçêå _ ïs-
êïíïìßá êáß _ êïéíùíßá ôïˆ íçóéïˆ, ìåéþíïíôáé
êáß Aäñáíïðïéïˆíôáé ït Tã÷þñéåò ðáñáãùãéêÝò
äõíÜìåéò. ‘Ï ôïõñéóôéêüò êëÜäïò óôü íçóß Aðü
ðñùôåýùí êáß óõìðëçñùìáôéêüò ðïý eôáí, óÞ-
ìåñá ôåßíåé íÜ ãßíåé ìïíïðùëéáêüò êáß _ Tîåéäß-
êåõóç ›ò âÜóç ô\ò ïsêïíïìßáò ðáñá÷ùñår ôÞ èÝ-
óç ôçò óôïí ðáñïîõóìü ô\ò Tîåéäßêåõóçò.
Ït ðñïóðÜèåéåò óôÞ ÓáìïèñÜêç ãéÜ ôÞ äç-
ìéïõñãßá óõìðëçñùìáôéê™í ó÷Ýóåùí ìåôáîý
ôïõñéóìïˆ êáß Aãñïôéê™í Aó÷ïëé™í êáß ãéÜ ôÞ
ìåèïäåõìÝíç óôñïöÞ ô\ò êáôáíáëùôéê\ò æÞôç-
óçò ô™í Tðéóêåðô™í óôÜ Tã÷þñéá ðñïúüíôá äÝí
öáßíåôáé íÜ óôÝöïíôáé ðÜíôá Aðü Tðéôõ÷ßá. ÔÜ
ðñïúüíôá ðïý êáôáíáëþíïíôáé Aðü ôïýò TðéóêÝ-
ðôåò Vñ÷ïíôáé Aðü ôÞí ’Áëåîáíäñïýðïëç, a êáß
Aðü ôü Tîùôåñéêü, Aöïˆ _ ôïðéêÞ AãñïôéêÞ ïs-
êïíïìßá äÝí ìðïñår íÜ êáëýøåé ôßò AíÜãêåò. ‘Ç
TîÝëéîç á‰ôÞ Tðéäñ@ óôÞ íçóéùôéêÞ ïsêïíïìßá,
á‰ôÜñêç ðñßí ëßãá ÷ñüíéá, êáß AíåâÜæåé ôÞí T-
îÜñôçóÞ ôçò Aðü ôßò îÝíåò AãïñÝò. Ôáõôü÷ñïíá
_ TîÝëéîç á‰ôÞ Tðéäñ@ ôüóï óôü ðáñáãùãéêü ôï-
ðßï ôïˆ íçóéïˆ …óï êáß óôüí ÷™ñï ðïý åsóðñÜô-
ôåé ‚ TðéóêÝðôçò, Aöïˆ Aíôéêñýæåé ôßò Vñçìåò ðå-
ñéï÷Ýò. ’Åñçìïðïßçóç säéáßôåñá ‚ñáôÞ óôü íüôéï
ìÝñïò ôïˆ íçóéïˆ, …ðïõ _ TãêáôÜëåéøç ô™í ðá-
ëé™í äïêéìáóìÝíùí ôå÷íéê™í óôÞ ãåùñãßá êáß
ôÞí êôçíïôñïößá ìÝ ôÞí Tðï÷éáêÜ Tíáëëáóóüìå-
íç âüóêçóç, óÝ óõíäõáóìü ìÝ ôßò ðõñêáãéÝò, ðïý
÷ñçóéìïðïéïˆíôáé ãéÜ ôÞí AëëáãÞ ÷ñÞóåùí ã\ò,
ôñáõìáôßæåé ôÞ ãñáöéêüôçôá ôïˆ ÷þñïõ33.
‘Ç äçìéïõñãßá îåíïäï÷åéáê™í óõãêñïôçìÜ-
ôùí, Uóôéáôïñßùí ê.C. Aðïôåëår ôåñÜóôéá ðáñÝì-
âáóç óôüí öõóéêü ÷™ñï, ðïý ÷Üíåé ôåëéêÜ ôÞ öõ-
ÁÃÑÏÔÉÊÇ ÊÏÉÍÙÍÉÁ ÊÁÉ ÔÏÕÑÉÓÌÏÓ
óéêüôçôá êáß ôÞí á‰èåíôéêüôçôÜ ôïõ. ÐáñÜëëç-
ëá ŠðÜñ÷ïõí êÜðïéïé ðñïâëçìáôéóìïß ãéÜ ôü êü-
óôïò ôïˆ ôïõñéóìïˆ óôü öõóéêü êáß Aíèñùðïãå-
íÝò ðåñéâÜëëïí ôïˆ íçóéïˆ, ðïý Aëëïéþíåôáé êáß
óõìâáäßæåé ìÝ ôßò AðáéôÞóåéò êáß ôïýò óôü÷ïõò
ôïˆ êÜèå ôïõñéóôéêïˆ Vôïõò. ÔÜ aèç êáß ôÜ Tã-
÷þñéá óõóôÞìáôá Aîé™í ô\ò ôïðéê\ò Aãñïôéê\ò
êïéíùíßáò åyíáé ðëÝïí TðéäåêôéêÜ Aëëáã™í êáß
ôñïðïðïéÞóåùí. ‘Ï ôïõñéóìüò TðéöÝñåé Xíá óç-
ìáíôéêü ñ\ãìá óôÞ óõíÝ÷åéá ô™í ^è™í, ðáñÜ-
ãïíôáò Aðüôïìåò êáß óõ÷íÜ óõíôáñáêôéêÝò Aë-
ëáãÝò êáß ìåôáëëÜîåéò. ÐáñÜëëçëá ìÝ ôü æÞôç-
ìá ô\ò Aëëïßùóçò ô™í öõóéê™í äéáäéêáóé™í ôïˆ
íçóéïˆ ìÝ ôÞí Vëåõóç Tðéóêåðô™í êáß ôïõñéóô™í,
_ ôñïðïðïßçóç êïéíùíéê™í óõìðåñéöïñ™í ìÝ ìå-
ãÜëåò ôá÷ýôçôåò åyíáé êåíôñéêü æÞôçìá. Ït äéá-
êïðÝò êáß á‰ôÜ ðïý äéáêüðôïíôáé —Tñãáóßá,
æùÞ óôßò ðüëåéò, Cã÷ïò ôïˆ Aóôéêïˆ ðåñéâÜëëïí-
ôïò— äÝí åyíáé æçôÞìáôá ìÞ ó÷åôéêÜ ìåôáîý
ôïõò. Á‰ôü óçìáßíåé ðïëëÜ, AëëÜ óßãïõñá äÝí ìå-
ôáöñÜæåôáé …ôé ôü Xíá ìåôáöÝñåé ôÜ ÷áñáêôçñé-
óôéêÜ ôïõ á‰ôïýóéá ìÝóá óôÜ ðëáßóéá ôïˆ Cëëïõ.
ÔÜ æçôÞìáôá ðïý Aíáêýðôïõí óÞìåñá óôÞí
êïéíùíßá ô\ò ÓáìïèñÜêçò, ðïý êáôÜ ìïíáäéêü
ôñüðï óôüí ‘Åëëáäéêü ÷™ñï êõñéáñ÷år ôü Aãñï-
ôéêü-êôçíïôñïöéêü óôïé÷årï êáß ƒ÷é _ ó÷åôéêÞ A-
ðáó÷üëçóç ìÝ ôÞ èÜëáóóá, åyíáé:
—ÐáñÜ ôßò ŠðÜñ÷ïõóåò AíôéóôÜóåéò, _
ðëåéïøçöïˆóá ìïñöÞ ôïõñéóôéê\ò Aíáøõ÷\ò óôÞ
ÓáìïèñÜêç AðïóõíäÝåôáé Aðü ôÞ ãíþóç ôïˆ ÷þ-
ñïõ, Aðü ôÞí TðáöÞ ìÝ ôü á‰èåíôéêü ôïðéêü óôïé-
÷årï, Aðü ôÞ ãíùñéìßá ìÝ ôÜ ôïðéêÜ ðñïúüíôá ðïý
Šðåñâáßíåé ôÞí AðëÞ ãáóôñïíïìéêÞ Aðüëáõóç.
’Åíôåßíåôáé _ Aäéáöïñßá ôïˆ ôïõñßóôá ãéÜ ôÞí Tã-
÷þñéá æùÞ êáß öýóç êáß Tðéóôñáôåýïíôáé Aêñár-
åò ðåñéðôþóåéò ôïõñéóôéêïˆ ðñïïñéóìïˆ óôü íçóß.
—Ôü ôïõñéóôéêü êˆìá ðïý Vñ÷åôáé óôÞ Óáìï-
èñÜêç óõ÷íÜ ðñïóöåýãåé óôÞí Tðéðüëáéç óõëëïãÞ
åsêüíùí êáß ôÞ âïõëçìéêÞ ðñüóëçøç èåáìÜôùí, U-
íüò ðëïýóéïõ êïéíùíéêÜ êáß öõóéêïˆ ðåñéâÜëëïí-
ôïò. Ôüôå TëÝã÷åôáé ãéÜ ôÞí Aðïõóßá å‰áéóèçóßáò
êáß Aêüìç ãéÜ ôÞí Aðïõóßá êñéôéê\ò óõíåßäçóçò.
—Åyíáé ðïëý äéáäåäïìÝíï ‚ñéóìÝíåò êïéíùíé-
êÝò ôÜîåéò ô\ò ðñùôåýïõóáò êáß ô™í ìåãÜëùí
Aóôéê™í êÝíôñùí ôïˆ ‘Åëëáäéêïˆ ÷þñïõ íÜ êá-
ôåõèýíïíôáé óôÞ ÓáìïèñÜêç, ƒ÷é AðïêëåéóôéêÜ
ãéÜ ôÞí ðáñèÝíá öýóç êáß ôüí ìïíáäéêü êïéíùíé-
êü ðåñßãõñï ðïý Aíáäåéêíýåé ðáëáéÝò, îå÷áóìÝ-
íåò uóùò ìïñöÝò äéáâßùóçò óôüí êÜôïéêï ôïˆ A-
óôéêïˆ êÝíôñïõ, AëëÜ ãéÜ ëüãïõò êïéíùíéê\ò êá-
ôáîßùóçò. ‘Ï ÂåìðëÝí óõìðåñéëÜìâáíå ôü ôáîß-
äé ìÝóá óôßò ìïñöÝò Tðéäåéêôéê\ò êáôáíÜëù-
165
óçò34, ìé@ò Vííïéáò ðïý êáôÝ÷åé óçìáíôéêÞ, Cí
ƒ÷é êõñßáñ÷ç, èÝóç óôü Vñãï ôïõ, ›ò Vêöñáóç
ô\ò êáôáíáëùôéê\ò óõìðåñéöïñ@ò ìÝ óôü÷ï ôÞí
êïéíùíéêÞ êáôáîßùóç. ‘Ï ìÞ êñéôéêüò ôïõñßóôáò,
á‰ôüò ðïý äÝí ðñïóáñìüæåé ôü ôáîßäé óôÞ Óáìï-
èñÜêç óôßò ðñïóùðéêÝò AíÜãêåò, ãßíåôáé ƒ÷é
óðÜíéá Šðïôáêôéêüò Víáíôé ô™í êïéíùíéê™í äå-
äïìÝíùí ðïý êõñéáñ÷ïˆí.
—‘Ç Tã÷þñéá êïéíùíßá ŠðïâÜëëåôáé óÝ X-
íáí AèÝìéôï Šðåñôüíéóìï ô™í ìíçìåßùí ôçò êáß
îåðåñí@ ôÞ öõóéêÞ êáß Aâßáóôç äõíáìéêÞ ô\ò
AíÜðôõîÞò ôïõò. Ðïëéôéóìüò êáß aèç Aëëïéþ-
íïíôáé, Aêïëïõèþíôáò ôßò ôïõñéóôéêÝò Tðéôá-
ãÝò ô\ò ðåñéüäïõ. ’Åä™ ôü êñÜôïò ðáñåìâáß-
íåé ãéÜ íÜ ôïíßóåé ôÞí ŠðåñðñïóöïñÜ ìíçìåßùí
êáß ôïõñéóôéê™í ðñïïñéóì™í óôÞ ÓáìïèñÜêç,
÷ùñßò íÜ ëáìâÜíåé Šðüøç ðáñáìÝôñïõò êáß
êïéíùíéêÝò säéïìïñößåò. ÃéÜ ðáñÜäåéãìá, _ äéá-
äåäïìÝíç êáß óôÞ ÓáìïèñÜêç êñáôéêÞ ðïëéôé-
êÞ ãéÜ ôÞ äéáôÞñçóç ðáñáäïóéáê™í ïsêéóì™í
êáß ôÞ «äéÜóùóç» ‚ñéóìÝíùí ãñáöéê™í ÷þñùí
(×þñá), Tí™ ðÜó÷åé Aðü Vëëåéììá óôñáôç-
ãéê\ò êáß ‚ëïêëçñùìÝíïõ ó÷åäßïõ, óÝ ðïëëÝò
ðåñéðôþóåéò Vöôáóå óÝ ŠðåñâïëÝò ìÝ ôÞ äç-
ìéïõñãßá æùí™í, ìÝ óôü÷ï ôÞ äçìéïõñãßá ôïõ-
ñéóôéêïˆ ðñïúüíôïò.
—‘Ï ìáæéêüò ôïõñéóìüò AíáëáìâÜíåé íÜ «T-
îçìåñþóåé» ôü Tã÷þñéï ðëïýóéï ðïëéôéóìéêü ðå-
ñéâÜëëïí, Vôóé žóôå íÜ ãßíåé Uëêõóôéêü êáß êá-
ôáíáëþóéìï Aðü ôïýò îÝíïõò TðéóêÝðôåò35, êáß
AñêåôÝò öïñÝò ãßíåôáé ëïãïôå÷íééêÞ ðáñáãùãÞ
÷ùñßò óýíäåóç êáß AíáæÞôçóç ô\ò âáèýôåñçò
ðñáãìáôéêüôçôáò êáß äçìïóéïãñáöéêÞ ðáñÝìâá-
óç óÝ «åsäéêÜ» Víôõðá.
—ÔÜ ðáíçãýñéá ãßíïíôáé ðïëéôéêÝò Têäçëþ-
óåéò «Šðü ôÞí ásãßäá ôïˆ ÄÞìïõ êáß ô\ò Íïìáñ-
÷ßáò», ðïý äÝí V÷ïõí Aðïëýôùò êáìßá ó÷Ýóç ìÝ
ôü êïéíïôéêü ðåñéå÷üìåíï ô™í ëáúê™í óõíÜîåùí
êáß äéÜöïñïõò ëüãïõò êáß ðëÜé ó' á‰ôÜ ðñïóöÝ-
ñïíôáé âéïìç÷áíïðïéçìÝíá Tíèýìéá, ÷ùñßò ôïðé-
êÞ ôå÷íéêÞ, öôéáãìÝíá Aðü Uôáéñåråò ô\ò ðñù-
ôåýïõóáò a êáß ôïˆ Tîùôåñéêïˆ.
ÓõìðåñáóìáôéêÝò ðáñáôçñÞóåéò
‘Ç ÓáìïèñÜêç ìÝ ôÜ ðëåïíåêôÞìáôá Aðü
ôüí ôïõñéóìü Cñ÷éóå íÜ ÷Üíåé ôÞ äéêÞ ôçò ôáõ-
ôüôçôá, Aöïˆ _ Vëëåéøç ðñïãñáììáôéóìïˆ, _ A-
íáæÞôçóç ôïˆ å‹êïëïõ êáß ãñÞãïñïõ åsóïäÞìá-
ôïò, _ TîÜñôçóç Aðü ôßò îÝíåò AãïñÝò, _ Tðï÷é-
êüôçôá, ït AñíçôéêÝò ðåñéâáëëïíôéêÝò êáß êïéíù-
íéêÝò Tðéðôþóåéò, ðñïêáëïˆí ôüóï ôÞí AëëáãÞ
 166
ô\ò øõ÷ïóýíèåóçò ô™í êáôïßêùí êáß ô\ò êïéíù-
íéê\ò äïì\ò ô\ò ÓáìïèñÜêçò, …óï êáß ôÞí Aë-
ëïßùóç ôïˆ öõóéêïˆ ðåñéâÜëëïíôïò.
‘Ç Cíáñ÷ç äüìçóç ŠðïâÜèìéóå ôü öõóéêü êÜë-
ëïò ôïˆ ôïðßïõ ðñïóöÝñïíôáò ôïõñéóôéêÝò Šðçñåóß-
åò ÷áìçëïˆ TðéðÝäïõ. ‘Ï ðñüóêáéñïò êáß å‹êïëïò
ðëïõôéóìüò, säßùò Aðü ôÞí ðþëçóç ã\ò, äçìéïýñ-
ãçóáí öñïˆäåò Tëðßäåò êáß øåõäårò Tíôõðþóåéò óôÞ
óõíåßäçóç ô\ò ôïðéê\ò êïéíùíßáò, ìÝ AðïôÝëåóìá
ôÞí Aðïõóßá êÜèå ðñïãñáììáôéóìïˆ ãéÜ ôü êïéíù-
íéêü, ïsêïíïìéêü, ðïëéôéóôéêü êáß ôïõñéóôéêü ìÝëëïí
ôïˆ íçóéïˆ. ²Åôóé _ ÓáìïèñÜêç, Aíôß íÜ Tîåëé÷èår
óÝ ðñüôõðï ôïõñéóôéêü ðñïïñéóìü AðáñÜìéëëçò öõ-
óéê\ò ìïñöé@ò êáß AíáæÞôçóçò ô\ò ôïðéê\ò êïé-
íùíéê\ò säéáéôåñüôçôáò, ôåßíåé íÜ ìåôáâëçèår óÝ ðá-
ñáìïñöùìÝíï ôïðßï ôïõñéóôéê\ò ðåñéï÷\ò, ãåãïíüò
ðïëý ãíùóôü óôüí ‘Åëëáäéêü ÷™ñï.
Ït AðáéôÞóåéò Uíüò ‚ëïêëçñùìÝíïõ ó÷åäéá-
óôéêïˆ Tñãáëåßïõ êáèïäÞãçóçò ô™í ðïëéôéê™í A-
íÜðôõîçò ô™í Aíèñùðßíùí äñÜóåùí óôÞ Óáìï-
èñÜêç ìÝ âÜóç ôÞ âéþóéìç AíÜðôõîç, ôÞí Bñìï-
íéêÞ Aëëçëåðßäñáóç Aíèñþðéíçò äñÜóçò êáß öõ-
óéêïˆ-ðïëéôéóôéêïˆ ðåñéâÜëëïíôïò, ôÞí têáíüôç-
ôá ãéÜ ôïõñéóôéêÞ AíÜðôõîç êáß ôÞ äéáóýíäåóç
ô™í Aëëáã™í ðïý äñïìïëïãïˆíôáé Aðü ôÞí ðáñ-
îç ô™í ôïõñéóôéê™í ñï™í êáß ô™í AíôéäñÜóåùí
ôïˆ ðïëéôéóôéêïˆ, öõóéêïˆ êáß êïéíùíéêïˆ ðåñé-
âÜëëïíôïò, äåß÷íïõí ôÞí AíÜãêç ãéÜ ðáñîç U-
íüò ó÷åäßïõ ãéÜ ôüí ÷™ñï.
Ôü ó÷Ýäéï èÜ ðñÝðåé íÜ V÷åé ›ò êåíôñéêü áu-
ôçìá, _ ÓáìïèñÜêç íÜ äéáäñáìáôßóåé êáß ðÜëé
ôüí ñüëï ðïý ô\ò Bñìüæåé, …ðùò êáß óôÞí Añ÷áé-
üôçôá, êáß Añãüôåñá, …ôáí óôüí ÷™ñï ôçò äéá-
äñáìáôßóôçêáí óçìáíôéêÜ tóôïñéêÜ ãåãïíüôá
ðïý TðçñÝáóáí AðïöáóéóôéêÜ ôÞí ðïñåßá ôïˆ
èñáêéêïˆ Uëëçíéóìïˆ. ‘Ç tóôïñßá, ôÜ ìíçìårá êáß
_ ðáñÜäïóç ôïˆ íçóéïˆ Tããõ™íôáé ìéÜ âéþóéìç
AíÜðôõîç êáß ôïˆ óýã÷ñïíïõ ðïëéôéóôéêïˆ ôïõñé-
óìïˆ, ðïý èÜ äéáèÝôåé ôü óõãêñéôéêü Têåríï ðëå-
ïíÝêôçìá Uíüò AðáñÜìéëëïõ êáß äéáöïñåôéêïˆ
ôïõñéóôéêïˆ ðñïúüíôïò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Ôóáïýóçò, Ä., ‘Ç êïéíùíßá ôïˆ Aíèñþðïõ. Åsóá-
ãùãÞ óôÞí Êïéíùíéïëïãßá, ’ÁèÞíá 1997, ó. 351.
2. Francis, E.K.L., «The personality Type according
to Hesiod's Work and Days: A Culture Case Study»,
Royal Sociology, 1945, 10:3.
3. Redfield, R., Peasant Sociology and Culture,
Chicago 1970, p. 61.
4. Ôóáïýóçò, Ä., ….ð., ó. 354.
5. Childe, G., Man Makes Himself, London 1975,
p. 310.
ÖÁÍÇÓ ÌÁËÊÉÄÇÓ
6. Wolf, E., Peasants, New Jersey 1966, p. vii.
7. Warren, R., The Community in America, Chica-
go 1978, p. 32.
8. Lefebre, H., Du rural a l'urbain, Paris 1970, p. 58.
9. Halpern, J.M., The changing village community,
1976, p. 19.
10. Brehier, L., Le monde byzantin, Paris 1970, p.
89. Äáíéçëßäçò, Ä., ÍåïåëëçíéêÞ êïéíùíßá êáß ïsêïíïìßá,
’ÁèÞíáé 1934, ó. 47. ²Áìáíôïò, Ê., ‘Éóôïñßá ôïˆ âõæáí-
ôéíïˆ êñÜôïõò, ’ÁèÞíá 1953, ó. 34. Âåñãüðïõëïò, Ê., Ôü
Aãñïôéêü æÞôçìá óôÞí ‘ÅëëÜäá. ‘Ç êïéíùíéêÞ TíóùìÜôù-
óç ô\ò ãåùñãßáò, ’ÁèÞíá 1975, ó. 50.
11. Êïñä@ôïò, Ã., Óåëßäåò Aðü ôÞí tóôïñßá ôïˆ Aãñï-
ôéêïˆ êéíÞìáôïò, ’ÁèÞíá 1964, ó. 7.
12. Øõñïýêçò, Í., Ôü íåïåëëçíéêü ðáñïéêéáêü öáéíü-
ìåíï, ’ÁèÞíá 1983, ó. 42.
13. Ðáãêüóìéá ‘Éóôïñßá ô\ò ’Áêáäçìßáò ’Åðéóôçì™í
ô\ò ÅÓÓÄ, UëëçíéêÞ Vêäïóç, ô. 5ïò, ó. 314.
14. Sivignon, M., Èåóóáëßá. ÃåùãñáöéêÞ AíÜëõóç
ìé@ò Uëëçíéê\ò ðåñéöÝñåéáò, ’ÁèÞíá 1992, ó. 668.
15. Âåñãüðïõëïò, Ê., ….ð., ó. 329.
16. Êïˆêïò, Ì., ÓôÜ âÞìáôá ôïˆ ’ÏñöÝá. ‘Ïäïéðï-
ñéêü ô\ò ÈñÜêçò, ’Áëåîáíäñïýðïëç 1991, óåë. 395.
17. Ôóïýíçò, Ã., ÓáìïèñÜêç. Ïsêïôïõñéóôéêüò ‚äç-
ãüò, ÓáìïèñÜêç 1998, óåë. 23.
18. Át ÐñÜîåéò, êåö. ÉÓÔ, óôß÷. 11.
19. ÊáôóÜíçò, Í., Ôü ãëùóóéêü säßùìá ô\ò Óáìï-
èñÜêçò, Èåóóáëïíßêç 1996, ó. 12.
20. ’ÁðïãñáöÝò ÅÓÕÅ
21. Ìïõóïýñïõ, Ë., ÌåôáíÜóôåõóç êáß ìåôáíáóôåõ-
ôéêÞ ðïëéôéêÞ óôÞí ‘ÅëëÜäá êáß óôÞí ʼnñþðç, ’ÁèÞíá
1991, óåë. 55-67.
22. ÌðáìðáíÜóçò, Ó., ’Éäéïìïñößåò ô\ò AíÜðôõîçò
óôÞ Íüôéá ʼnñþðç. ’ÁèÞíá 1985, ó. 252.
23. ÌðáìðáíÜóçò, Ó. - Óïýëáò, Ê., ‘Ç ‘ÅëëÜäá
óôÞí ðåñéöÝñåéá ô™í AíáðôõãìÝíùí ÷ùñ™í, ’ÁèÞíá 1976,
ó. 68.
24. Êïõñêïõë\ò, ×., «‘Ç ÈñÜêç êáß ôÜ ðñïâëÞìá-
ôÜ ôçò», ÈÑÁÊÉÊÁ, ôüìïò 40, ’ÁèÞíáé 1966, óåë. 107-
126.
25. Kolodny, E., ‘Ç ÓáìïèñÜêç óôßò ƒ÷èåò ôïˆ ÍÝ-
êáñ, ’ÁèÞíá 1985, ó. 14.
26. Kayser, K., ’Áíèñùðïãåùãñáößá ô\ò ‘ÅëëÜäáò,
’ÁèÞíáé 1968, ó. 77.
27. Äñáãïýìçò, É., ÓáìïèñÜêç. ’ÁèÞíá 1985, óåë. 34.
28. ÌÜôóáò, Ä. - Ìðáêéñôæ\ò, Á., ÓáìïèñÜêç. Ìé-
êñüò Ðïëéôéóìéêüò ‘Ïäçãüò, ÊïìïôçíÞ-ÓáìïèñÜêç 1998,
óåë. 16.
29. ËÝìáí, Ê., «ÓáìïèñÜêç», ÈÑÁÊÉÊÁ, ôüìïò
23, ’Áè\íáé 1957, óåë. 215-287.
30. ’ÁíáöïñÜ ôïˆ á‰óôñéáêïˆ Añ÷áéïëüãïõ Gonze
Alexander ôü 1858 óôü Êïˆêïò, Ì., ….ð., óåë. 417 êáß
ôïˆ Cããëïõ êëçñéêïˆ Henry Franshaw Tozer ôü 1889 óôü
Ðáðáãåùñãßïõ, Ó., ÓáìïèñÜêç, ’ÁèÞíá 1982, óåë. 43.
31. ÂáñâáñÝóóïò, Ó., Ôïõñéóìüò. ÏsêïíïìéêÝò Ðñï-
óåããßóåéò, ’ÁèÞíá 1997, óåë. 119.
32. Ó÷ßæáò, Ã., ‘Ï Cëëïò ôïõñéóìüò, ’ÁèÞíá 1998, ó. 43.
33. Ðáíô\ò, Ã., «‘Ç Tñçìïðïßçóç óôÜ íçóéÜ ôïˆ Ás-
ãáßïõ», ÍÝá Ïsêïëïãßá, 1/1988.
34. ÂåìðëÝí, È., ‘Ç èåùñßá ô\ò Añãüó÷ïëçò ôÜîçò,
’ÁèÞíá 1982, óåë. 89.
35. Ó÷ßæáò, Ã., ….ð., óåë. 98.
 Å.Ì. ÓéïñÜí
‘Ç öéëïóïößá ôïˆ ðåæïäñïìßïõ
Ï Tããýôåñá åŠñéóêüìåíïò óôüí ÄéïãÝíç ôüí
Êõíéêü óýã÷ñïíïò öéëüóïöïò åyíáé ‚ ãáë-
ëï-ñïõìÜíïò ’Åìßë ÓéïñÜí.
ÃåííÞèçêå óôÞ Ñïõìáíßá ôü 1911 êáß Aðü
ôü 1937 Væçóå êáß Vãñáøå óôÞ Ãáëëßá …ðïõ êáß
ðÝèáíå ðñüóöáôá. ’Åìðíåýóôçêå êáô' Añ÷Þí A-
ðü ôüí Ìðåñãêóüí AëëÜ óôÞ óõíÝ÷åéá TðçñåÜ-
óôçêå Aðü ôüí Óïðåí÷Üïõåñ êáß ôüí Íßôóå. ‘Ï
ëüãïò ôïõ, äñáóôéêÜ óáñêáóôéêüò, Tðéãñáììáôé-
êüò êáß ðõêíüò, AðïðíÝåé ôÞí AíèñùðïëïãéêÞ
ôïõ Aðáéóéïäïîßá, ôÞí ñéæéêÞ Aíôßèåóç ðñüò …ëåò
ôßò äéáóôÜóåéò ô\ò êïéíùíéê\ò ðñáãìáôéêüôç-
ôáò, AëëÜ êáß ôÞí Vëëåéøç Tìðéóôïóýíçò óÝ êÜ-
èå ðñïóðÜèåéá ï‰óéáóôéê\ò ìåôáëëáã\ò ôçò. ‘Ï
ìéóáíèñùðéóìüò, ðïý ‚äçãår ôüí óôï÷áóìü ôïõ,
äÝí ìðïñår ðáñÜ íÜ V÷åé ›ò Cìåóï ðñïúüí ôÞí A-
ðáîßùóç êÜèå Aíèñþðéíïõ äçìéïõñãÞìáôïò. Ðá-
ñÜ ôßò óõ÷íÝò Aêñüôçôåò ðïý ôüí äéáêáôÝ÷ïõí ž-
óôå êÜðïôå ‚ óêåðôéêéóìüò ôïõ íÜ ìåôáâÜëëå-
ôáé óÝ ìéÜ íÝá ìåôáìüñöùóç ôïˆ äïãìáôéóìïˆ,
Šðü ‚ñéóìÝíåò ðñïûðïèÝóåéò ìðïñår íÜ ì@ò âïç-
èÞóåé íÜ óõëëÜâïõìå Aö' Uíüò ôÜ AäéÝîïäá ô\ò
Aíèñùðïëïãéê\ò ásóéïäïîßáò ôïˆ íåùôåñéêïˆ êü-
óìïõ («‚ Cíèñùðïò åyíáé Xíá ëïãéêü êáß «êáëü»
ƒí) êáß Aö' UôÝñïõ íÜ êáôáíïÞóïõìå ôßò ðñáã-
ìáôéêÝò äéáóôÜóåéò êÜèå èåùñßáò a ðßóôåùò a s-
äåïëïãßáò AíåîÜñôçôá Aðü ôßò ðñïèÝóåéò ô™í äç-
ìéïõñã™í ôïõò. ²Áí ‚ ÐëÜôùí Tíáíôéþèçêå óôÞí
ðñùôáãïñéêÞ èÝóç …ôé «ðÜíôùí ðñáãìÜôùí ìÝ-
ôñïí ‚ Cíèñùðïò» äéüôé Aíïßãåé ôßò ðñïïðôéêÝò
óôüí ó÷åôéêéóìü, ‚ ÓéïñÜí Aíôëår ôüí óêåðôéêé-
óìü Aðü ôÞí Aíôßóôñïöç Aêñéâ™ò èÝóç, äçëáäÞ
ôüí ìéóáíèñùðéóìü.
‘Ï ÓéïñÜí ëïéðüí óôÝêåôáé Aðüëõôá T÷èñéêüò
óÝ êÜèå äüãìá, óÝ êÜèå èñçóêåßá, óÝ êÜèå Aîßá.
Âåâáßùò ït säÝåò åyíáé …ðëá êáß êáôÜ óõíÝðåéá
äÝí ìðïñïˆìå íÜ êáôçãïñïˆìå ôüóï á‰ôÝò, …óï
á‰ôïýò ðïý ôßò ÷ñçóéìïðïéïˆí. ‘Ç AíáãùãÞ óÝ
Aîßåò Aðïêáëýðôåé ôÞí âïýëçóç ãéÜ êõñéáñ÷ßá
äéÜ ìÝóïõ ô™í Aîé™í, äéüôé êáììßá êõñéáñ÷ßá äÝí
åyíáé íïçôÞ ÷ùñßò ôÞí Aðïäï÷Þ Aîé™í ôüóï Aðü
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 167-170
Óðˆñïò Êïõôñïýëçò
á‰ôïýò ðïý êõñéáñ÷ïˆí …óï êáß Aðü á‰ôïýò ðïý
êõñéáñ÷ïˆíôáé. ²Åôóé, êé Cí Aêüìç êáôáñãïˆí-
ôáí ït «säÝåò», _ åsñÞíåõóç èÜ eôáí ðñïóùñéíÞ,
äéüôé íÝåò Cìåóá èÜ ôßò Aíôéêáôáóôïˆóáí. Ðáñ'
…ëá á‰ôÜ èÜ ðáñáêïëïõèÞóïõìå ôÞí êñéôéêÞ ôïˆ
ÓéïñÜí ðñüò ôÞí ðßóôç êáß óÝ êÜèå «äÝïí»: «²Áí
‚ Cíèñùðïò ÷Üóåé ôÞí têáíüôçôá ô\ò Aäéáöïñß-
áò: ãßíåôáé äõíÜìåé öïíéÜòÿ Cí ìåôáôñÝøåé ôÞí s-
äÝá ôïõ óÝ Èåü: ït óõíÝðåéåò åyíáé Aíõðïëüãéóôåò.
Óêïôþíïõìå ðÜíôá Tí íüìáôé Uíüò èåïˆ a Tí -
íüìáôé ô™í äüëéùí ðáñáðïéÞóåþí ôïõ: ït Šðåñ-
âïëÝò ðïý ðñïêÜëåóå ‚ èåüò Ëüãïò, _ säÝá ôïˆ
Vèíïõò, ô\ò ôÜîçò a ô\ò öõë\ò óõããåíåýïõí ìÝ
ôßò ŠðåñâïëÝò ô\ò ‘Éåñ@ò ’ÅîåôÜóåùò a ô\ò Ìå-
ôáññýèìéóçò... ‘Ï äéÜâïëïò š÷ñé@ ìðñïóôÜ óôüí
Cíèñùðï ðïý êáôÝ÷åé ìéÜí AëÞèåéá, ôÞí AëÞèåéá
ôïõ. Åuìáóôå Cäéêïé AðÝíáíôé óôïýò ÍÝñùíåò êáß
óôïýò ÔéâÝñéïõò: äÝí Tðéíüçóáí á‰ôïß ôÞí Vííïéá
ôïˆ átñåôéêïˆ: Šð\ñîáí Bðë™ò äéåöèáñìÝíïé íåé-
ñïðüëïé ðïý äéáóêÝäáæáí ìÝ ôßò óöáãÝò. Ït Aëç-
èéíïß Tãêëçìáôßåò åyíáé Têåríïé ðïý Tãêáèéäñýïõí
ìéÜ èñçóêåõôéêÞ a ðïëéôéêÞ ñèïäïîßá êáß Vôóé
äéáêñßíïõí ôüí ðéóôü Aðü ôüí ó÷éóìáôéêü»1. ´Ï-
ìùò _ Aíôßèåóç ðéóôüò-ó÷éóìáôéêüò åyíáé ìÝñïò
ô\ò ãåíéêþôåñçò Aíôßèåóçò T÷èñüò-ößëïò, ðïý
êáèïñßæåé ôü êïéíùíéêü. ÄÝí åyíáé ït Aîßåò ðïý äéá-
öèåßñïõí ôüí Cíèñùðï êáß ôüí óðñþ÷íïõí íÜ
ðñÜôôåé ôü êáêü óôü ƒíïìá ôïˆ êáëïˆ, AëëÜ _
uäéá _ óýóôáóç ôïˆ Aíèñþðïõ ðïý Aðåëåõèåñþ-
íåé …ëåò ôßò äéáóôÜóåéò ôçò äéÜ ô\ò Aíáãùã\ò
ôçò óÝ Aîßåò. ‘Ï Ð. Êïíäýëçò ìÝ ëéãüôåñç îý-
ôçôá äéáðéóôþíåé …ôé «ït ðñüîåíïé ô™í ìåãáëý-
ôåñùí êáôáóôñïö™í êáß óõìöïñ™í óôÞí uóáìå
ôþñá tóôïñßá äÝí eôáí ït ó÷åôéêéóôÝò, ït óêåðôé-
êéóôÝò êáß ït ìçäåíéóôÝò, ðáñÜ ït ^èéêéóôÝò —
êáß ìÜëéóôá óôü ƒíïìá ô\ò “ìüíçò” Aëçèéí\ò
èñçóêåßáò, ô\ò «ìüíçò» ñè\ò ðïëéôéê\ò a ô\ò
“ìüíçò” êõñßáñ÷çò öõë\ò»2.
‘Ï ÓéïñÜí èåùñår …ôé ‚ ôýñáííïò êáß ‚ ìÜñ-
ôõñáò äéáêáôÝ÷ïíôáé Aðü ôÞí AíÜëïãç ðíåõìá-
ôéêÞ óõãêñüôçóç žóôå ðïëý å‹êïëá íÜ ìðïñïˆí
168
‘Ï öéëüóïöïò ’Åìßë ÓéïñÜí.
(Åsêüíá ôïˆ Ä.È. ’Áñâáíßôç, Aðü ôü Tîþöõëëï ôïˆ âéâëßïõ
«’Åãêüëðéï Aíáóêïëïðéóìïý», Têä. ’ÅîÜíôáò, ’ÁèÞíá 1988.)
íÜ TíáëëÜóóïõí ñüëïõò êáß ‚ óçìåñéíüò ìÜñôõ-
ñáò íÜ ãßíåôáé ‚ ìåëëïíôéêüò ôýñáííïò: «´Ïóï ãéÜ
ôüí öáíáôéêü åyíáé AäéÜöèïñïò: Cí óêïôþíåé ãéÜ
ìéÜí säÝá, ìðïñår êÜëëéóôá íÜ óêïôùèår ãé' á‰-
ôÞíÿ êáß óôßò äýï ðåñéðôþóåéò, ôýñáííïò a ìÜñ-
ôõñáò åyíáé Xíá ôÝñáò. ÄÝí ŠðÜñ÷ïõí ðéü Tðéêßí-
äõíïé Cíèñùðïé Aðü Têåßíïõò ðïý Šðüöåñáí ãéÜ
ìßá ðßóôç: ït ìåãÜëïé äé™êôåò óôñáôïëïãïˆíôáé
AíÜìåóá óôïýò ìÜñôõñåò ðïý äÝí ôïýò Vêïøáí ôü
êåöÜëé»3.
´Åíáò óõíåðÞò ðñüò ôüí Uáõôü ôïõ ìçäåíé-
óôÞò ðñÜôôåé …óï ôü äõíáôüí ëéãüôåñá, ‚ìéëår T-
ëÜ÷éóôá a …ôáí ‚ìéëår ðåñéðáßæåé …,ôé êõñéáñ÷år
êáß ŠðÜñ÷åé. ‘Ç ðñáêôéêÞ ôïõ ðáñïõóéÜæåé óç-
ìáíôéêÝò Cí êáß ƒ÷é ðÜíôá ‚ìïëïãçìÝíåò Aíáëï-
ãßåò ðñüò ôüí Aíá÷ùñçôÞ. Ôü ãåãïíüò ôïˆôï äÝí
äéáöåýãåé Aðü ôüí ÓéïñÜí, ðïý óçìåéþíåé …ôé «‚
Cíèñùðïò ìÝ ôÞí säåþäç äéáýãåéá, óõíåð™ò ‚ s-
äåáôÜ öõóéïëïãéêüò, äÝ èÜ Vðñåðå íÜ êáôáöåý-
ãåé óÝ êÜôé Vîù Aðü ôü ôßðïôá ðïý âñßóêåôáé ìÝ-
óá ôïõ»4. ’Åí™ Tðéðñüóèåôá ãñÜöåé …ôé ‚ ìåãÜ-
ëïò ôïõ äÜóêáëïò, ‚ ÄéïãÝíçò ‚ Êõíéêüò, Cí V-
÷åé ãåííçèår ìåôÜ ôÞí Vëåõóç ôïˆ ×ñéóôïˆ, ðé-
èáíüôáôá íÜ åy÷å TðéëÝîåé ôÞí æùÞ Uíüò Aóêçô\:
«Ðïéüò îÝñåé Cí, ìÝóá óôÞí AíôéêïéíùíéêüôçôÜ
ôïõ, Xíáò Tðßíïóïò ðåéñáóìüò ãéÜ Tîùáíèñþðéíç
ðåñéðÝôåéá äÝí ôüí šèïˆóå íÜ ãßíåé Xíáò …ðïéïò
AóêçôÞò, ðïý Añãüôåñá èÜ ãéíüôáí Eãéïò, êáß V-
ÓÐÕÑÏÓ ÊÏÕÔÑÏÕËÇÓ
ôóé èÜ ÷áíüôáí ìÝóá óôÞí ìÜæá ô™í å‰äáéìüíùí
êáß ôïˆ _ìåñïëïãßïõ; Ôüôå èÜ ãéíüôáí ôñåëëüò,
á‰ôüò ‚ ðéü öõóéïëïãéêüò Cíèñùðïò, ãéáôß èÜ åy-
÷å Aðïìáêñõíèår Aðü êÜèå äéäáóêáëßá êáß êÜèå
äéäá÷Þ. ÔÞí äõóåéäÞ TìöÜíéóç ôïˆ Aíèñþðïõ e-
ôáí ‚ ìüíïò ðïý ìðïñïˆóå íÜ ì@ò ôÞí Aðïêáëý-
øåé»5.
‘Ï ñéæéêüò Aíôéáíèñùðéóìüò êáß ‚ ìçäåíéóìüò
åyíáé äýï ìåãÝèç ðïý óõìðëÝêïíôáé êáß Aëëçëï-
ôñïöïäïôïˆíôáé ìÝóá óôüí óôï÷áóìü ôïˆ ÓéïñÜí.
²Áí «ìÝóá óôÞí êëßìáêá ô™í äçìéïõñãçìÜôùí
ìüíï ‚ Cíèñùðïò ðñïêáëår AäéÜðôùôç Açäßá»6,
ôüôå ït ðñïóðÜèåéåò íÜ îåöýãïõìå Aðü ôü ìçäÝí
åyíáé ìÜôáéåò êáß AôåëÝóöïñåò: «Cí ìÝ êÜèå ëÝ-
îç êåñäßæïõìå êáß ìßá íßêç óÝ âÜñïò ôïˆ ìçäå-
íüò, á‰ôü óõìâáßíåé ãéÜ íÜ ôü Šðïóôïˆìå ðëçñÝ-
óôåñá. Ðåèáßíïõìå AíÜëïãá ìÝ ôßò ëÝîåéò ðïý
óêïñðßæïõìå ãýñù ìáò»7. ‘Ï ëüãïò åyíáé Aíþöå-
ëïò, _ TðéëïãÞ ô\ò óéùð\ò åyíáé _ ìïíáäéêÞ A-
îéïðñåðÞò óôÜóç «ìÝóá óôÞí Aôåëåýôçôç Vê-
óôáóç ôïˆ AìåôÜäïôïõ ñÞìáôïò, ‚ Cíèñùðïò èÜ
Vðñåðå íÜ Aêïýåé ìüíï ôüí Uáõôü ôïõ, íÜ ðëÜèåé
ëÝîåéò ãéÜ ôßò óéùðÝò ôïõ êáß AêïõóôéêÝò óõì-
öùíßåò ãéÜ ôßò ëýðåò ôïõ ìüíï»8.
‘Ç Cñíçóç êÜèå Aîßáò åyíáé ôáõôüóçìç ìÝ
ôÞí Aðïäï÷Þ êÜèå Aîßáò, AíåîÜñôçôá Aðü ôßò Aí-
ôéèÝóåéò ðïý ìðïñår íÜ Šößóôáíôáé Aíáìåôáîý
ôïõò. ´Ïðùò _ ðüñíç äÝí äÝíåôáé ìÝ Xíáí óõã-
êåêñéìÝíï TñáóôÞ, ôü uäéï êáß ‚ óêåðôéêéóôÞò äÝí
AóðÜæåôáé AðïêëåéóôéêÜ ìéÜ AëÞèåéá. ²Åôóé ‚
ÓéïñÜí èåùñår …ôé, Têôüò Aðü ôßò ðüñíåò êáß ôïýò
óêåðôéêéóôÝò, «…ëïé ït Cëëïé âïõëéÜæïõí ìÝóá
óôü øÝììá, TðåéäÞ äÝí ìáíôåýïõí êCí ôÞí sóïäõ-
íáìßá ðïý ŠðÜñ÷åé ìÝóá óôÞ ìçäáìéíüôçôá, A-
íÜìåóá óôßò Aðïëáýóåéò êáß óôßò AëÞèåéåò»9.
Ðåñéóóüôåñï AíáëõôéêÜ óçìåéþíåé: «‚ öéëüóïöïò
V÷ïíôáò âãår Aðü ôÞí ðëÜíç ô™í óõóôçìÜôùí
êáß ô™í äåéóéäáéìïíé™í AëëÜ TðéìÝíïíôáò Aêüìá
óôïýò äñüìïõò ôïˆ êüóìïõ, èÜ Vðñåðå íÜ ìéìç-
èår ôüí ðõññùíéóìü (ó.Ó.Ê.: Aðü ôüí Añ÷árï óêå-
ðôéêéóôÞ öéëüóïöï Ðýññùí) ôïˆ ðåæïäñïìßïõ ôüí
‚ðïrï Tðéäåß÷íåé ôü ëéãüôåñï äïãìáôéêü ðñüóùðï:
_ êïéíÞ ãõíáßêá. ’ÁðáëëáãìÝíç Aðü …ëá êé A-
íïé÷ôÞ óÝ …ëáÿ äå÷ôéêÞ óôÞ äéÜèåóç êáß óôßò s-
äÝåò ôïˆ ðåëÜôçÿ AëëÜæïíôáò ôüíï êáß ðñüóùðï
óÝ êÜèå å‰êáéñßá... ÍÜ óôÝêåéò AðÝíáíôé óôïýò
Aíèñþðïõò êáß óôüí Uáõôü óïõ ÷ùñßò ðåðïéèÞ-
óåéò, åyíáé ôü Šøçëü ìÜèçìá ô\ò ðïñíåßáò, ðåñé-
öåñüìåíçò Aêáäçìßáò ô\ò äéáýãåéáò, óôü ðåñéèþ-
ñéï ô\ò êïéíùíßáò, …ðùò _ öéëïóïößá. «´Ï,ôé îÝ-
ñù ôü Vìáèá óôü ó÷ïëårï ô™í ãõíáéê™í», èÜ V-
ðñåðå íÜ êñáõãÜóåé ‚ óôï÷áóôÞò ðïý äÝ÷åôáé ôÜ
Å.Ì. ÓÉÏÑÁÍ: Ç ÖÉËÏÓÏÖÉÁ ÔÏÕ ÐÅÆÏÄÑÏÌÉÏÕ
ðÜíôá êáß Añíårôáé ôÜ ðÜíôá, …ôáí, óýìöùíá ìÝ
ôü ðáñÜäåéãìÜ ôïõò, åsäéêåýåôáé óôü êïõñáóìÝíï
÷áìüãåëï, …ôáí ït Cíèñùðïé åyíáé ãé' á‰ôüí ìüíï
ðåëÜôåò, êáß ôÜ êñÜóðåäá ôïˆ êüóìïõ AãïñÜ …-
ðïõ ðùëår ôÞí ðßêñá ôïõ, …ðùò ït óõíáäÝëöéó-
óÝò ôïõ, ôü êïñìß ôïõò»10. ‘Ç Aðü êáèÝäñáò öé-
ëïóïößá ðéèáíüí íÜ öñßôôåé Aðü ôÞí ðáñïìïßùóç
ôïˆ ÓéïñÜí AíÜìåóá óôüí öéëüóïöï êáß óôÞí ðüñ-
íç, AëëÜ Cò ìÞí îå÷í@ìå …ôé öéëïäïîår íÜ åyíáé
êëçñïíüìïò ôïˆ åsñùíéêïˆ êáß äéáóêåäáóôéêïˆ
(ìÝ ôÞí Añ÷áßá óçìáóßá ô\ò ëÝîçò) ðíåýìáôïò
ôïˆ ÄéïãÝíç.
Âåâáßùò ït èñçóêåråò, ït säåïëïãßåò …ðùò êáß
‚ Cíèñùðïò, äÝí V÷ïõí AðïêëåéóôéêÜ êáß ìüíï
ôÞí TöéáëôéêÞ êáß óêïôåéíÞ ðëåõñÜ ðïý ôïýò
ðñïóÜðôåé ‚ ÓéïñÜí. ’Åíäå÷ïìÝíùò äÝ Cí ðñï-
óðáèÞóïõìå íÜ äéáãñÜøïõìå ôÞí óêïôåéíÞ ðëåõ-
ñÜ ôïˆ Aíèñþðïõ —Cí âÝâáéá åyíáé äõíáôü— ôü-
ôå èÜ ðñÝðåé íÜ äéáãñÜøïõìå êáß ôÞí öùôåéíÞ
ôïõ ðëåõñÜ. ‘Ç êñéôéêÞ ôïˆ ÓéïñÜí, ðáñÜ ôßò A-
íáìåíüìåíåò ŠðåñâïëÝò ôïˆ åsñùíéêïˆ ëüãïõ, äÝí
êáôáöÝñíåé íÜ îåöýãåé Aðü ôüí ðåéñáóìü ôïˆ äïã-
ìáôéóìïˆ. Äéüôé ôåëéêÜ ôü ï‰óé™äåò ðñüâëçìá
ôïˆ óêåðôéêéóìïˆ åyíáé …ôé èÜ ðñÝðåé êé á‰ôüò íÜ
ðñïôåßíåé ìéÜí AëÞèåéá (Vóôù êé AñíçôéêÞ), ôÞí
‚ðïßá èÜ ðñÝðåé íÜ Šðåñáóðßóåé óõãêñïõüìåíïò
ìÝ Cëëåò AëÞèåéåò, êáß _ ‚ðïßá åyíáé: «äÝí ŠðÜñ-
÷åé AëÞèåéá, _ æùÞ äÝí V÷åé íüçìá».
²Åôóé ‚ ÓéïñÜí Šðïóôçñßæåé …ôé á‰ôüò ðïý T-
ðéèõìår ôü ð@í (‚ êáôáêôçôÞò, ‚ êõñßáñ÷ïò) …-
ðùò êáß ‚ Aíáñ÷éêüò (ðïý Tðéèõìår ôÞí êáôá-
óôñïöÞ ‚ðïéïõäÞðïôå êõñéáñ÷år) äÝí ìðïñïˆí íÜ
îåöýãïõí Aðü ôÞí Aèëéüôçôá ô\ò ŠðÜñîåùò. Ðá-
ñáìÝíåé «ðéóôüò» óôÞí èÝóç …ôé «_ æùÞ äÝí V-
÷åé íüçìá, äÝí ìðïñår íÜ V÷åé. ²Áí ìéÜ Aðñüâëå-
ðôç AðïêÜëõøç ì@ò Vðåéèå ãéÜ ôü Aíôßèåôï èÜ
Vðñåðå íÜ á‰ôïêôïíÞóïõìå óôÞ óôéãìÞ. ’Áíá-
ðíÝïõìå Aêüìá ðáñüôé äÝí ŠðÜñ÷åé AÝñáòÿ AëëÜ
èÜ ðáèáßíáìå Aêáñéáßá Aóöõîßá Cí ì@ò óôåñïˆ-
óáí ôÞ ÷áñÜ ô\ò ìáôáéüôçôáò»11. ‘Ç ìïßñá ôïˆ
êáôáêôçô\, Têåßíïõ ðïý èÝëåé íÜ Uíùèår ìÝ ôü
ð@í, åyíáé _ Aíßá. ´Ïìùò «‚ íåéñïðüëïò êáôá-
êôçôÞò åyíáé _ ìåãáëýôåñç èåïìçíßá ãéÜ ôïýò Aí-
èñþðïõòÿ Tíôïýôïéò óðåýäïõí íÜ ôüí ëáôñÝøïõí,
ìáãåìÝíïé êáèþò åyíáé Aðü ôÜ äéÜóôñïöá ó÷ÝäéÜ
ôïõ, ôÜ âëáâåñÜ ôïõ säåþäç, ôßò íïóçñÝò öéëï-
äïîßåò ôïõ. ÊáíÝíá ëïãéêü ƒí äÝí Vãéíå Aíôéêåß-
ìåíï ëáôñåßáò, äÝí Cöçóå ƒíïìá, äÝí Cöçóå ôÞ
óöñáãßäá ôïõ óÝ êÜðïéï ãåãïíüò... ‘Ç Aíèñùðü-
ôçôá ëÜôñåøå ìüíï ôïýò TîïëïèñåõôÝò ôçò. ÔÜ
âáóßëåéá …ðïõ ït ðïëßôåò Vóâçóáí åsñçíéêÜ äÝí
Tìöáíßæïíôáé êáèüëïõ ìÝóá óôÞí tóôïñßá, ï‹ôå ‚
169
óõíåôüò _ãåìüíáò, ‚ ‚ðïrïò AíÝêáèåí ðåñéöñïíår-
ôáé Aðü ôïýò Šðçêüïõò ôïõÿ ôü ðë\èïò AãáðÜåé
ôü ìõèéóôüñçìá, Vóôù êé Cí ôïˆ êïóôßæåé, ãéáôß
ôü óêÜíäáëï ô™í ^è™í óõíéóô@ ôü ŠöÜäé ô\ò Aí-
èñþðéíçò ðåñéÝñãåéáò êáß ôü Šðüãåéï ñåˆìá êÜèå
óõìâÜíôïò»12. ÃéÜ íÜ êáôáëÞîåé: «ÄÝí V÷åôå óõ-
íåéóöÝñåé óÝ ìßá êáôáóôñïöÞ: èÜ Tîáöáíéóôårôå
÷ùñßò íÜ AöÞóåôå u÷íïò ðßóù óáò»13. ÐïéÜ åyíáé
_ óôÜóç ðïý ôåëéêÜ ðñïôåßíåé; «´Ïðïéïò ðåñéöñï-
íår ôÜ ðÜíôá öåßëåé íÜ ðáßñíåé ìéÜí Vêöñáóç ôÝ-
ëåéáò AîéïðñÝðåéáò, íÜ Tîáðáô@ ôïýò Cëëïõò êáß
ôüí uäéï ôüí Uáõôü ôïõ Aêüìá: Vôóé èÜ TðéôåëÝ-
óåé ðéü å‹êïëá ôü êáè\êïí ôïõ ›ò øåõäïæùíôá-
í14 a êáß «ëÜôñçò ô™í äéáäï÷éê™í ðáôñßäùí,
äÝí Tëðßæåé ðéÜ óÝ êáììéÜ: AóÜëåõôïò ìÝóá óÝ X-
íá C÷ñïíï ëõêüöùò, ðïëßôçò ôïˆ êüóìïõ —êáß
êáíåíüò êüóìïõ— åyíáé Cðñáãïò, ÷ùñßò ƒíïìá
êáß äýíáìç... ÄÝí îÝñù ðéÜ íÜ ð™ Aðü ðïý Vñ-
÷ïìáé: ìÝóá óôïýò íáïýò, åyìáé ÷ùñßò ðßóôçÿ ìÝ-
óá óôßò ðüëåéò, ÷ùñßò èÝñìçÿ êïíôÜ óôïýò ‚ìïß-
ïõò ìïõ, ÷ùñßò ðåñéÝñãåéáÿ ðÜíù óôÞ ã\, ÷ùñßò
âåâáéüôçôåò. ęóôå ìïõ ìéÜ êáèïñéóìÝíç Tðéèõ-
ìßá, êáß èÜ AíáôñÝøù ôüí êüóìï... ’Ïíåéñåýïìáé
ìéÜ âïýëçóç — íáß, …,ôé âïýëïìáé ìïˆ öáßíåôáé
AíÜîéï. ÓÜí âÜíäáëïò, ìÝ ôü óáñÜêé ô\ò ìåëáã-
÷ïëßáò, ðïñåýïìáé ÷ùñßò óêïðü, Tãþ ÷ùñßò Tãþ,
êé Tãþ äÝí îÝñù ðñüò ðïéÜ ãùíéÜ... ãéÜ íÜ Aíá-
êáëýøù Xíáí TãêáôáëåëåéìÝíï Èåü, Xíáí Cèåï
èåü, êáß íÜ êïéìçè™ óôÞ óêéÜ ô™í óôáôùí Aì-
öéâïëé™í êáß ô™í óôáôùí èáõìÜôùí ôïõ»15.
´Ïìùò Cí êáß ‚ ÓéïñÜí äÝí Tìðéóôåýåôáé ôÞí
«ðñáãìáôéêüôçôá» êáììé@ò säÝáò, êáíåíüò säá-
íéêïˆ, èåùñår Aíáãêáßá ôÞí êáôáóêåõÞ ìýèùí
ãéÜ Xíáí ðïëéôéóìü, ðïý äÝí Tðéèõìår íÜ ðåñéðÝ-
óåé óôÞí ðáñáêìÞ. Êáô' á‰ôüí «Xíáò ðïëéôé-
óìüò Añ÷ßæåé íÜ Têðßðôåé Aðü ôÞ óôéãìÞ ðïý _
ÆùÞ Aðïâáßíåé _ ìïíáäéêÞ ôïõ øý÷ùóç»16 Tí™
«_ äñáóôçñéüôçôá Uíüò ðïëéôéóìïˆ êáôÜ ôßò ãü-
íéìåò óôéãìÝò ôïõ TîÜãåé ôßò säÝåò Aðü ôü Aöç-
ñçìÝíï ôïõ ìçäÝí, ìåôáó÷çìáôßæåé ôßò Vííïéåò óÝ
ìýèïõò»17. ‘Ç äçìéïõñãéêüôçôá Uíüò ðïëéôéóìïˆ
óõíõöáßíåôáé ìÝ ôÞí têáíüôçôá êáôáóêåõ\ò
èå™í: «´Åíáò ëáüò ðåèáßíåé …ôáí äÝí V÷åé ðëÝ-
ïí ôÞ äýíáìç íÜ TðéíïÞóåé Cëëïõò èåïýò, Cëëïõò
ìýèïõò, Cëëïõò ðáñáëïãéóìïýòÿ ôÜ åuäùëá š-
÷ñéïˆí êáß Tîáöáíßæïíôáéÿ ðñïóðáèår ðéÜ íÜ ôÜ
AíôëÞóåé Aðü Aëëïˆ, êáß íéþèåé ìüíïò ìðñïóôÜ
óÝ Cãíùóôá ôÝñáôá. Åyíáé _ uäéá _ ðáñáêìÞ.
’ÁëëÜ Cí Xíá Aðü á‰ôÜ ôÜ ôÝñáôá ôüí êõñéåý-
óåé, Xíáò Cëëïò êüóìïò —óôåñçìÝíïò, óêïôåé-
íüò, Aíõðüöïñïò— êëïíßæåôáé ìÝ÷ñé íÜ TîáíôëÞ-
óåé ôü èåü ôïõ êáß íÜ Aðáëëáãår Aðü á‰ôüíÿ ãéá-
170
ôß ‚ Cíèñùðïò åyíáé Tëåýèåñïò —êáß óôårñïò—
ìüíï óôü äéÜóôçìá ðïý ït èåïß ðåèáßíïõíÿ äïˆ-
ëïò —êáß äçìéïõñãüò— åyíáé óôü äéÜóôçìá ðïý
—ðñáãìáôéêïß ôýñáííïé— å‰çìåñïˆí18. ²Áí óÝ
óõëëïãéêü Tðßðåäï ‚ ÓéïñÜí Aðïêáëýðôåé êÜðïé-
åò AíáìöéóâÞôçôåò ÷ñçóéìüôçôåò óôü èñçóêåõ-
ôéêü öáéíüìåíï, óÝ ðñïóùðéêü Tðßðåäï óõíäõÜ-
æåé ôßò óêëçñÝò TðéèÝóåéò óôüí ÷ñéóôéáíéóìü —
säéáßôåñá äÝ óôüí ’Áðüóôïëï Ðáˆëï («‚ ìåãá-
ëýôåñïò êïììáôÜñ÷çò …ëùí ô™í Tðï÷™í, Vêáíå
ôßò ðåñéïäåråò ôïõ ìïëýíïíôáò ìÝ ôßò TðéóôïëÝò
ôïõ ôÞí áuèñéá ôïˆ Añ÷áßïõ ëõêüöùôïò»), ìÝ ôßò
óõ÷íÝò ‚ìïëïãßåò …ôé äÝí ìðïñår íÜ ôüí AãíïÞ-
óåé êáß íÜ óôáèår AðÝíáíôß ôïõ AäéÜöïñïò:
«Ìéó™ …ëïõò ôïýò èåïýòÿ äÝí åyìáé AñêåôÜ Šãé-
Þò ãéÜ íÜ ôïýò ðåñéöñïíÞóù. Á‰ôÞ åyíáé _ ìå-
ãÜëç ôáðåßíùóç ôïˆ ’ÁäéÜöïñïõ»19 a êáß «…ðùò
êáß íÜ V÷ïõí ôÜ ðñÜãìáôá ït £ìïé ìïõ åyíáé ðï-
ëý Aäýíáìïé ãéÜ íÜ âáóôÜîïõí ôüí ï‰ñáíü»20. ‘Ç
óôÜóç ôïˆ ÓéïñÜí, _ äéáñêÞò ðÜëç ìÝ ôü Èåü,
Aðïäåéêíýåé ôÞí ŠðáñîéáêÞ ðñïóÝããéóç ôïˆ tå-
ñïˆ. ²Åôóé äÝí ì@ò TêðëÞóóåé AëëÜ èåùñïˆìå ›ò
Aðüññïéá ô\ò Šðáñîéáê\ò ôïõ Víôáóçò …ôé ôå-
ëéê™ò óôñÝöåôáé óõã÷ñüíùò ðñüò ôïýò êõíéêïýò
êáß ôïýò AóêçôÝò ô\ò TñÞìïõ, äçëáäÞ óÝ äýï
ðíåõìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò …ðïõ Aíáéñïˆíôáé Tì-
ðñÜêôùò _ Têêïóìßêåõóç ô\ò èñçóêåßáò, _ ´Õ-
âñéò êáß _ ðáñÜíïéá ôïˆ ÷ñÞìáôïò êáß ô\ò Tîïõ-
óßáò: «ÌÝ ðüóç ôñõöåñüôçôá êáß ðüóï öèüíï
óôñÝöïíôáé ït óêÝøåéò ìïõ ðñüò ôïýò AóêçôÝò
ô\ò TñÞìïõ êáß ðñüò ôïýò êõíéêïýò! ²Áñíçóç
êáôï÷\ò ôïˆ ðáñáìéêñïˆ AíôéêåéìÝíïõ: á‰ôïˆ
ôïˆ ôñáðåæéïˆ, á‰ôïˆ ôïˆ êñåâáôéïˆ, á‰ô™í ô™í
TíäõìÜôùí... Ôü ñïˆ÷ï ðáñåìâÜëëåôáé AíÜìåóá
óÝ ì@ò êáß ôü ìçäÝí. ²Áëëïôå, ìïíÞñåéò Cíèñù-
ðïé Aðïãõìíþíïíôáí Aðü ôÜ ðÜíôá ãéÜ íÜ ôáõ-
ôéóôïˆí ìÝ ôüí Uáõôü ôïõò: óôÞí Vñçìï a óôü
äñüìï, AðïëáìâÜíïíôáò Tîßóïõ ôÞí AðïãýìíùóÞ
ôïõò, Cããéîáí ôÞí ŠðÝñôáôç ôý÷ç: Tîéóþíïíôáí
ìÝ ôïýò íåêñïýò»21.
‘Ùò ñéæéêÜ Cðéóôïò, ‚ ÓéïñÜí ásóèÜíåôáé êïí-
ôýôåñá ðñüò ôüí êáéñïóêüðï (äçëáäÞ ó' á‰ôüí
ðïý äÝí ðáßñíåé óïâáñÜ êáììéÜ säÝá) ðáñÜ ðñüò
ôüí cñùá (ðïý èõóéÜæåôáé ÷Üñéí ô\ò säÝáò): «ït
êáéñïóêüðïé Vóùóáí ôïýò ëáïýò, ït cñùåò ôïýò
êáôÜóôñåøáí»22. ’ÅíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé _ êá-
ôáäßêç ôïˆ ^èéêéóìïˆ êáß ô™í ^èéêïëüãùí: «²Áí
óôüí Xíáí äßóêï ìé@ò æõãáñé@ò âÜæáìå ôü êáêü
ðïý TîáðÝëõóáí ït «êáëïß» ìÝóá óôüí êüóìï êáß
óôüí Cëëï äßóêï ôü êáêü ðïý Vêáíáí ït Cíèñù-
ðïé ÷ùñßò Añ÷Ýò êáß Tíäïéáóìïýò, _ æõãáñéÜ èÜ
Vêëéíå ðñüò ôüí ðñ™ôï äßóêï. ÌÝóá óôü ðíåˆìá
ÓÐÕÑÏÓ ÊÏÕÔÑÏÕËÇÓ
ðïý ôÞí ðñïôåßíåé, êÜèå óùôçñéïëïãßá óôÞíåé ìéÜ
ëáéìçôüìï»23.
‘Ï Cðéóôïò, ‚ ìçäåíéóôÞò, …ðùò êáß ‚ Aíá-
÷ùñçôÞò êáß ‚ êõíéêüò èÜ ŠðÜñ÷ïõí ìüíïí ›ò T-
îáéñÝóåéò óôü ðåñéèþñéï ô\ò êïéíùíßáò. ’Áíôßèå-
ôá _ ðëåéïíüôçôá èÜ TíáëÜóóåé ôÞí ìßá ðßóôç ìÝ
ìßá Cëëç, ôüí Xíá èåü ìÝ êÜðïéïí Cëëï. ÈÜ V÷åé
æùôéêÞ AíÜãêç ôßò säÝåò, ôüí ìˆèï, ôÞí «óùôç-
ñéïëïãßá». ´Ïôáí ãêñåìßæåé äÝ ôïýò êáèéåñùìÝ-
íïõò èåïýò, èÜ ôïýò Aíôéêáèéóô@ ìÝ íÝïõò, åuôå
åyíáé ‚ Èåüò-÷ñ\ìá åuôå åyíáé ôü êüììá-Têêëç-
óßá. ÈÜ äïëïöïíår äÝ êáß èÜ Aíôëår têáíïðïßçóç
Aðü ôÞí äýíç ôïˆ Cëëïõ, óôü ƒíïìá ô™í å‰ãå-
íÝóôåñùí êáß Šøçëüôåñùí säáíéê™í êáß säå™í.
‘Ï Å. ÓéïñÜí, säéáßôåñá têáíüò ôå÷íßôçò ôïˆ
åsñùíéêïˆ ëüãïõ, Šðïäåéêíýåé ôÜ …ñéá êÜèå säåá-
ëéóìïˆ, êÜèå èñçóêåßáò, êÜèå öéëüäïîïõ ðïëéôé-
êïˆ ðñïãñÜììáôïò. ’Åêêéíþíôáò Aðü ôüí ìéóáí-
èñùðéóìü, ôåíôþíåé ìÝ ìåëáã÷ïëéêÞ äéÜèåóç ôÞí
Aìöéâïëßá ôïõ ðñüò ôü uäéï ôü ãåãïíüò ô\ò æù\ò.
‘Ùò ãíÞóéïõ óêåðôéêéóô\ èÜ ðñÝðåé ôåëéê™ò íÜ
ôïˆ Aíôéôá÷èår ôü Tðé÷åßñçìá …ôé «Cí äÝí ŠðÜñ-
÷åé êáììßá AëÞèåéá, ôüôå êáß _ uäéá _ ðñüôáóÞ
ôïõ êáèßóôáôáé ÷ùñßò ðåñéå÷üìåíï». Óõíåð™ò
êÜðïéåò AëÞèåéåò —Vóôù êáß ðñïóùñéíÝò êáß óõ-
íå÷™ò TëÝãîéìåò— èÜ ðñÝðåé êÜèå öïñÜ íÜ Aðï-
öáóßæïõìå …ôé ãßíïíôáé AðïäåêôÝò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Å.Ì. ÓéïñÜí, «’Åãêüëðéï ’Áíáóêïëïðéóì, Têä.
’ÅîÜíôáò, ’ÁèÞíá 1988, ìôöñ. Ê. Ðáðáãéþñãç, óåë. 10.
2. Ð. Êïíäýëç «’Éó÷ýò êáß ’Áðüöáóç», Têä. ÓôéãìÞ
1991, óåë. 225.
3. Å.Ì. ÓéïñÜí, «’Åãêüëðéï ’Áíáóêïëïðéóì, óåë.
13.
4. V.A., óåë. 15.
5. V.A., óåë. 135.
6. V.A., óåë. 35.
7. V.A., óåë. 36.
8. V.A., óåë. 36.
9. V.A., óåë. 87.
10. V.A., óåë. 164.
11. V.A., óåë. 216.
12. V.A., óåë. 208-209.
13. V.A., óåë. 210.
14. V.A., óåë. 214.
15. V.A., óåë. 206-207.
16. V.A., óåë. 225.
17. V.A., óåë. 225.
18. V.A., óåë. 227-228.
19. V.A., óåë. 264.
20. V.A., óåë. 279.
21. V.A., óåë. 338-339.
22. V.A., óåë. 188.
23. V.A., óåë. 188.
 Óôïýò ’ÅðéâÜôåò ô\ò ÈñÜêçò
ÌéÜ íïóôáëãéêÞ TðéóôñïöÞ
Ì éÜ UëëçíéêÞ ðïëß÷íç ô\ò ÈñÜêçò 2.500
øõ÷™í ðåñßðïõ êáôÜ ôü 19121, ït ’Åðé-
âÜôåò, a ôÜ ’Åðßâáôá, êáô' Cëëïõò ‘Éð-
ðïâÜôåò êáß ìåôáîý ô™í BðëïõóôÝñùí ãçãåí™í
Tíôïðßùí ÐéâÜôåò êáß ÐëéâÜôåò, ôü ÌðïÜôïò a
ôü ÌðéêÜôïò ô™í ’Ïèùìáí™í êáß ÓåëÞì ðáó@,
ìåôÜ ôü Aðáéóßáò ìíÞìçò 1922, Aíáðôýóóåôáé
Tðß ô\ò âïñåßïõ Aêô\ò ô\ò Ðñïðïíôßäïò, ô\ò
ãíùóô\ò êáß ›ò ÈÜëáóóáò ôïˆ Ìáñìáñ@, óôßò
ðáñõöÝò ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò. ÐáíÜñ÷áéåò
ït ñßæåò ôçò, óõììåñßóôçêå äÝ, …ðùò eôáí öõóé-
êü, ôßò Aãùíßåò, ôßò ëá÷ôÜñåò, ôïýò èñéÜìâïõò,
ôÜ ‚ñÜìáôá êáß ôü äñ@ìá ôïˆ ‘Åëëçíéóìïˆ, óÝ
ðáëáéüôåñåò êáß íåþôåñåò Tðï÷Ýò. Ït íåþôåñåò
óõíïäåýïíôáé ìÝ ôßò ðéü ôñáõìáôéêÝò êáß æ™óåò
Tìðåéñßåò. ‘Ç ðïëß÷íç á‰ôÞ, äéÜ ô\ò ‚ðïßáò äé-
Ýñ÷åôáé _ ’Åãíáôßá ‚äüò, âñßóêåôáé ìéóÞ žñá A-
íáôïëéê™ò ô\ò Óçëõâñßáò, óôÞí ‚ðïßá êáß AíÞ-
êåé Têêëçóéáóôéê™ò, êáß äÝêá £ñåò äõôéê™ò ô\ò
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò. Ìüëéò Aðü ëÞãïíôá ôüí
2ï ì.×. ás. V÷ïõìå só÷íÝò TðéãñáöéêÝò ìáñôõñß-
åò ôïˆ ïsêéóìïˆ2. Ôïˆ ôüðïõ äÝóðïæå Cëëïôå ìÝ-
ãáò ÷õñùìáôéêüò ðýñãïò, êôéóèåßò Šðü ôïˆ ìå-
ãÜëïõ äïõêüò ’Áëåîßïõ ôïˆ ’Áðïêáýêïõ, ìåôáîý
1340 êáß 1350. Óùæüôáí Cñôéïò ìÝ÷ñé ôü 1878,
‚ðüôå ït ’Åðéâáôéíïß Cñ÷éóáí íÜ ÷ñçóéìïðïéïˆí
ôÜ ïsêïäïìéêÜ ôïõ ŠëéêÜ ãéÜ ôÞí Aíïéêïäüìçóç
ðåñéêáëëïˆò íáïˆ ô\ò Bãßáò Ðáñáóêåõ\ò ô\ò íÝ-
áò ô\ò ’Åðéâáôéí\ò, ðïëéïý÷ïõ ôïˆ ôüðïõ. Ôü
1885 ‚ Ðáðáäüðïõëïò-Êåñáìåýò âñ\êå ôüí
ðýñãï _ìéêáôåóôñáììÝíïí êáß óçìåßùóå …ôé óÝ
ëßãï ìüíï ôÜ èåìÝëéÜ ôïõ èÜ ŠðÜñ÷ïõí. Ït ïsêï-
äüìïé, Tî Cëëïõ, åy÷áí ÷ñçóéìïðïéÞóåé ãéÜ ôÞí
êáôáóêåõÞ ôïˆ íáïˆ ðïëëÜ ãëõðôÜ êáß Tíåðß-
ãñáöá ìÝëç, ðïý óõíåêÝíôñùóáí Aðü ôÜ ãýñù
÷ùñéÜ êáß säßùò Aðü ôü Ìáêñï÷™ñé. ÌÝ÷ñé ôü
1900, ðÜíôùò, óôü ôì\ìá ðïý åy÷å óùèår, Vìå-
íáí äõü öôù÷Ýò ïsêïãÝíåéåò êáß êáíÝíáò ðåñá-
óôéêüò. ÔÝëïò, ìåôáîý 1912 êáß 1916, …,ôé åy-
÷å Aðïìåßíåé äéáëýèçêå êáß ôü Šëéêü ôïõ ÷ñçóé-
ìïðïéÞèçêå ãéÜ ôÞ óêõñüóôñùóç ôïˆ äñüìïõ Óç-
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 171-178
Ðáíáãéþôçò Ö. ×ñéóôüðïõëïò
ëõâñéÜò-Ôõñïëüçò, ðïý ðåñíïˆóå Aðü êår. ÃéÜ
ôüí uäéï ëüãï êáôåäáößóèçêå êáß _ óùæïìÝíç ìÝ-
÷ñé ôüôå AíáôïëéêÞ ðëåõñÜ ôïˆ ôåß÷ïõò ô\ò Óç-
ëõâñßáò3. ’ÁëëÜ êáß _ ìåãáëïðñåðÞò Têêëçóßá
ô\ò Bãßáò Ðáñáóêåõ\ò äÝí åy÷å êáëëßôåñç ôý÷ç.
ÌåôÜ ôÞí TêêÝíùóç ô™í ’Åðéâáô™í Aðü ôïýò
´Åëëçíåò êáôïßêïõò ôïõò ôü 1922, ÷ñçóéìïðïé-
Þèçêå ›ò AðïèÞêç êáß ôÝëïò êáôåäáößóèçêå ôü
19794.
Ôü ðñùß ô\ò 25çò ÌáÀïõ îåêéíÞóáìå Aðü
ôÞí Ðüëç, ìÝ ðñïïñéóìü ôïýò ’ÅðéâÜôåò. ‘Ï óå-
âáóìéþôáôïò Ìçôñïðïëßôçò Óåëåõêåßáò ê. Êý-
ñéëëïò, ìÝ ôüí äéÜêïíü ôïõ, ‚ ÌÝãáò Ïsêïíüìïò
ôïˆ Ðáôñéáñ÷åßïõ ðáôÞñ ÌåëÝôéïò Óáêêïõëßäçò
êáß ‚ ãñÜöùí. Ð@ìå íÜ ëåéôïõñãÞóïõìå ãéÜ ôïýò
’Åðéâáôéíïýò, ðïý Vñ÷ïíôáé Aðü ôïýò ÍÝïõò ’Å-
ðéâÜôåò Èåóóáëïíßêçò.
Ì@ò äÝ÷ïíôáé ït ôïðéêÝò Añ÷Ýò êáß ì@ò ‚äç-
ãïˆí óôÞí Têêëçóßá ôïˆ Bãßïõ Ãåùñãßïõ, ðïý åy-
÷å ìåôáôñáðår óÝ ôæáìß Cëëïôå êáß Tí óõíå÷åßI,
…ðùò åy÷å óõìâår êáß ðáëéüôåñá, êÜçêå. Ãé' á‰-
ôü êáß äÝí V÷åé óôÝãç óÞìåñá. Äéáóþæåé, …ìùò,
ôÞí êôçôïñéêÞ ôçò TðéãñáöÞ Tðß ìáñìÜñïõ, ðïý
äÝí åyíáé uóùò ãíùóôÞ, ðÜíù Aðü ôÞ ìïíáäéêÞ
äõôéêÞ åuóïäï, êáß V÷åé ›ò Uî\ò:
+ ÈåßI óõíÜñóåé êáß å‰äïêßI ôüí ôïˆ Bãßïõ
êáß ðáíåíäüîïõ ìåãáëïìÜñôõñïò Ãåùñãßïõ
íáüí êáÝíôá aãåéñáí áèéò Tê èåìåëßùí
ït óåìíïß êáß öéëü÷ñéóôïé Cíäñåò ô™í Tã÷ùñßùí,
AíôéëÞøåé êáß äáðÜíg ô™í …ëùí êáôïßêùí
öýëáôôå ïí, öñïýñåé ôáýôçò ô\ò ÷þñáò ðéóôüí
ïyêïí
Óý ðåñßâëåðôïò êáß ðïëýáèëïò Tí A(íèñþð)ïéò
ôïrò AíéêÞôïéò, Aíáäåé÷èåróéí Tí ìáñôõñßïéò,
Vôé V÷ùí ðñüò ôüí Óùô\ñá ×ñéóôüí ðá°±çóßáí
AêáôÜðáõóôïí, ðñÜôôïéò ŠðÝñ _ì™í ðá°±çóßáí.
Ôj 15g Ìáñôßïõ 18575.
ÌÝóá óôüí ÷™ñï ô\ò Têêëçóßáò V÷ïõí Tíá-
ðïôåèår êáß äýï Tðéôýìâéåò ðë@êåò.
‘Ç ðñþôç öÝñåé BðëïúêÞ AíÜãëõöç ðáñÜ-
172
óôáóç Tößððïõ ðïéìÝíïò êáß äýï ðñïâÜôùí ðïý
âüóêïõí, ìÝ Xíá óôáõñü óôü êÝíôñï êáß ôü ƒíï-
ìá ôïˆ íåêñïˆ, ÷ùñßò êáììéÜ Cëëç Víäåéîç: ÄÉ-
ÁÊÏÌÇÓ ÂÅÇÊÏÓ [= Ãéáêïõì\ò, ’ÉÜêùâïò
ÂÝúêïò]6. ÌåôáãåíåóôÝñùò V÷ïõí Aðïîåóèår ‚
óôáõñüò êáß ït êåöáëÝò ô™í ðïéìÝíùí.
‘Ç äåýôåñç Tðéôýìâéá ðëÜêá öÝñåé Tðß êå-
öáë\ò óôáõñüí Tíôüò óôåöÜíïõ êáß ôÜ Uî\ò:
‘Õðü ôïˆôïí ôüí ôýìâïí êåríôáé …,ôå ’ÉùÜí-
íçò Äç//ìçôñßïõ ÖåñìÝëåôæçò êáß _ èõãÜôçñ á‰-
ôïˆ Ás//êáôåñßíç, óýæõãïò Èåïäþñïõ Ìáýñïõ. ‘Ï
ìÝí Xë//êùí ôü ãÝíïò åyí' ÔåóóáñÜêïíôá ’Åêêëç-
óé™í êáß// Tãêáôáóôáèåßò Tíôáˆèá ðñüò äéüñéïí
(;)7 AðåäÞìçóå ôÞí 9 ’Éáíïõáñßïõ 1864 Tô™í 75,
á‰ôÞ// äÝ ãåííçèåróá ô¨ 1826 Aðåâßùóå ôÞí 26
Íïåìâñßïõ ôïˆ 18708.
ÄÝí Cñãçóå íÜ öèÜóåé êáß ôü Aíáìåíüìåíïí
Têêëçóßáóìá. Ðñüêåéôáé ãéÜ ôÞ äåýôåñç êáß ôÞí
ôñßôç ãåíåÜ ô™í îåññéæùìÝíùí ’Åðéâáôéí™í, ðïý
åy÷áí óõíïéêéóèår ðñü 80åôßáò ó÷åäüí, êáôÜ ôü
1/4 ðåñßðïõ, óôïýò ÍÝïõò ’ÅðéâÜôåò Èåóóáëï-
íßêçò (Ït Šðüëïéðïé, ƒ÷é ëéãþôåñïí íïóôáëãïß,
óêüñðéóáí AíÜ ôÞí ‘ÅëëÜäá). ’ÅðéóôñÝöïõí ìÝ
íïóôáëãßá êáß óõíôñéâÞ óôßò ñßæåò ô™í ðñïãüíùí.
Ðñáãìáôïðïéïˆí ðñïóêýíçìá óôÞ ãåíÝèëéá ã\,
Aðü …ðïõ AðÝóðáóáí ôïýò ãïíårò a ôïýò ðáð-
ðïˆäåò ït ðáñÜëïãåò óõíè\êåò ô™í êáéñ™í. ‘Ù-
óôüóï Xíá Aüñáôï êáß Aíåîé÷íßáóôï í\ìá ôïýò
óõíäÝåé ìÝ ôÜ ðÜôñéá ÷þìáôá. ´Åíáò ìöÜëéïò
ë™ñïò, ðïý äÝí åyíáé äõíáôüí íÜ Aðïêïðår ðïôÝ.
Ôïýò ðáñáôçñ™ Xíáí-Xíáí. ²Å÷ïõí …ëïé Xíá Šãñü
ÐÁÍÁÃÉÙÔÇÓ Ö. ×ÑÉÓÔÏÐÏÕËÏÓ
êáß âáèýôáôï âëÝììá êáß ìéÜ óðÜíéá êáôÜíõîç,
ìÝóá ó' Xíá TîáéñåôéêÜ öïñôéóìÝíï êërìá. ÁsóèÜ-
íïíôáé ôÞí Aêôéíïâïëßá ô™í Aøý÷ùí, ðïý Aíôá-
íáêëïˆí —á‰ôÜ ôÜ ›ñárá TñåßðéᗠôÞí øõ÷Þ
ôïˆ ôüðïõ, êõñéïëåêôéê™ò. Ðáôïˆí ôü uäéï ôü
÷™ìá, ðïý ðïôßóôçêå ìÝ ôüí ôßìéï täñþôá ô™í
ðñïãüíùí êáß ðåñéÝêëåéóå ôÜ óþìáôá ô™í ðñï-
áðåëèüíôùí ãåííçôüñùí. Äñïóßæïíôáé Aðü ôßò u-
äéåò èáëÜóóéåò áñåò, ôßò BñìõñÝò AíÜóåò ô\ò
Ðñïðïíôßäáò. ’ÁðÝíáíôß ôïõò äéáãñÜöïíôáé ôÜ
Ðñïéêüííçóá, ìÝ ðñ™ôï-ðñ™ôï ôüí Ìáñìáñ@.
Óôü âÜèïò ðñüò ôÞí ’ÁíáôïëÞ, ðßóù Að' ô' A-
êñùôÞñé ô' ‘Áú-Ëé@, Šðïöþóêåé _ ásþíéá Âáóé-
ëåýïõóá.
‘Ï ƒñèñïò êáß _ ëåéôïõñãßá, ìåôÜ äéáêïðÞ
êáß óéãÞ êôþ ó÷åäüí äåêáåôçñßäùí, îáíáöÝñíïõí
ôüí ´Åëëçíá Ëüãï óôßò Añ÷áråò êïéôßäåò ôïõ. Óõ-
íå÷ßæïõí ìéÜí Aêüìá Að' ôßò AôÝëåéùôåò ëåéôïõñ-
ãßåò ôïˆ ÃÝíïõò.
ÓôÞ ìéêñÜ åuóïäï, ìåôÜ ôü Aðïëõôßêéï ô\ò
Uïñô\ò ô\ò ’ÁíáëÞøåùò, ðïý eôáí ÷èÝò, øÜëëå-
ôáé ôü ôïˆ Bãßïõ ô\ò _ìÝñáò. ÓÞìåñá ôéì@ôáé _
åñåóéò ô\ò ôéìßáò êåöáë\ò ôïˆ ðñïöÞôïõ, ðñï-
äñüìïõ êáß âáðôéóôïˆ ’ÉùÜííïõÿ åsñÞóèù Tí ðá-
ñüä¤ …ôé ôü ôßìéï ëåßøáíï ôïˆ ÷åñéïˆ ôïõ, ìÝ ôÞ
ìíçìåéþäç âõæáíôéíÞ TðéãñáöÞ, _ ÷åßñ _ BøáìÝ-
íç ôÞí AêÞñáôïí êïñõöÞí ôïˆ Äåóðüôïõ, âñßóêå-
ôáé ìåôáîý ô™í TêèåìÜôùí ô™í óïõëôáíéê™í A-
íáêôüñùí ôïˆ Ôüð-Êáðïý, óôÞí Êùíóôáíôéíïý-
ðïëç. ØÝëíïíôáò ôü èáõìÜóéï äïîáóôéêü ô™í
Èåïöáíåßùí ÔÞí ÷årñá Óïõ ôÞí BøáìÝíçí ôÞí A-
ÓÔÏÕÓ ÅÐÉÂÁÔÅÓ ÔÇÓ ÈÑÁÊÇÓ
êÞñáôïí êïñõöÞí ôïˆ Äåóðüôïõ, Vêëåéóå, ›ò
ãíùóôüí, ôüí êýêëï ô\ò æù\ò ôïõ ‚ êïóìïêá-
ëüãåñïò ìðÜñìðá-’ÁëÝîáíäñïò ÐáðáäéáìÜíôçò.
’ÅøÜëç, Aêüìç, óôåñá Aðü ôüóá ðïëëÜ ÷ñüíéá,
êáß ôü Aðïëõôßêéï ôïˆ Bãßïõ ôïˆ íáïˆ, ôïˆ Bãß-
ïõ Ãåùñãßïõ, ‘Ùò ô™í ás÷ìáëþôùí TëåõèåñùôÞò
êáß ô™í ðôù÷™í ŠðåñáóðéóôÞò, Aóèåíïýíôùí s-
áôñüò, âáóéëÝùí ŠðÝñìá÷ïò...9 ÔÝëïò, êáß ôü ô\ò
’Åðéâáôéí\ò Bãßáò Ðáñáóêåõ\ò, ô\ò íÝáò ðï-
ëéïý÷ïõ ôïˆ ôüðïõ, ðïý ôü ðáñáèÝôù Tä™ ‚ëü-
êëçñï, ãéáôß äÝí åyíáé å‰ñýôåñá ãíùóôü:
·Ç÷ïò á´. ’Åí ’ÉïñäÜíg âáðôéæïìÝíïõ óïõ Êýñéå
Ô\ò ÷áìáéæÞëïõ ôñõö\ò óáö™ò ôÞí Aðüëáõ-
óéí / Šðåñéäïˆóá ðñüò èårá añèçò óêçíþìáôá /
êáß ô™í sÜóåùí ôïrò ðéóôïrò ðçãÞí êáôÝëéðåò /
ôü tåñüí óïõ óê\íïò ì\ôåñ ðáíåýöçìå, / ’Åðé-
âáô™í ôü êáý÷çìá ôü óåðôüí / êáß âåâáßá ðñï-
óôÜôéò ÐáñáóêåõÞ, / ìÞ ðáýóg èåñì™ò ×ñéóô¨
ô¨ Èå¨ / ŠðÝñ _ì™í Aåß ðñåóâåýïõóá10.
‘Ç ìíÞìç ô\ò Bãßáò Ðáñáóêåõ\ò ô\ò íÝáò
(ca. 1150-1177) ôéì@ôáé ôÞí 14çí ’Ïêôùâñßïõ.
Áôç _ ‚óßá êáß ðáíáïßäéìïò... eôïí Aðü ìßáí
÷þñáí ô\ò ÈñÜêçò ðëçóéÜæïõóáí ô\ò óçëõâñß-
áò, ’ÅðéâÜôáé êáëïõìÝíçíÿ ït ãïíårò ôçò eôïí å‰-
173
ãåíårò êáß Víäïîïé êáß ðïëëÜ ðëïýóéïé, AëëÜ êáß
å‰óåâÝóôáôïé êáß ÷ñéóôéáíéêþôáôïé... ôÞí AíÝ-
ôñåöáí Tí ðáéäåßI êáß íïõèåóßI Êõñßïõ êáß åsò …-
ëá ôÜ êáëÜ êáß èåÜñåóôá Vñãá ôÞí Tãýìíáæáí
ðáñåõèýò Aðü ôÞí ìéêñÜí ôçò _ëéêßáí. ´Ïôáí äÝ
Vãéíå äÝêá ÷ñüíùí, Tð\ãå ìßáí öïñÜí ìÝ ôÞí ìç-
ôÝñá ôçò åsò ìßáí Têêëçóßáí ô\ò Ðáíáãßáò Èå-
ïôüêïõ êáß Aêïýóáóá _ ìáêáñßá ôÞí ðåñéêïðÞí
Têåßíçí ôïˆ Å‰áããåëßïõ, …ðïõ ëÝãåé «åu ôéò èÝ-
ëåé ðßóù ìïõ Tëèårí, AðáñíçóÜóèù Uáõôüí êáß
AñÜôù ôüí óôáõñüí á‰ôïˆ êáß Aêïëïõèåßôù ìïé»,
å‰èýò Tôñþèç _ êáñäßá ôçò êáß Têõñéåýèç …ëç A-
ðü ôÞí èåßáí AãÜðçí êáß Tîåëèïˆóá Aðü ôÞí Tê-
êëçóßáí, Cñ÷éóåí å‰èýò íÜ Añí\ôáé _ èåüöñùí ôüí
Uáõôüí ôçò êáß íÜ âÜíg åsò Vñãïí ôÜ å‰áããåëéêÜ
ëüãéá, …ðïõ aêïõóå. ‘Ç íåáñÜ êüñç Väùóå ôüôå
êáè' ‚ëïêëçñßáí ôüí Uáõôü ôçò óôÞí ðñïóðÜèåéá
Aíáêïõößóåùò ô™í T÷üíôùí AíÜãêçí, ôüóï, ž-
óôå Vöôáíå íÜ óôåñårôáé ôåëéê™ò _ uäéá ôÜ Tí-
ôåë™ò óôïé÷åéþäç. Á‰ôÞ ôçò _ ôáêôéêÞ óõíÞí-
ôçóå ôÞí Víôïíç Aíôßäñáóç ô™í ãïíÝùí ôçò, ôü-
óï žóôå íÜ Aíáãêáóèår íÜ ðÜñåé ôÞ ìåãÜëç A-
ðüöáóç íÜ AðïäñÜóç ðñüò ôü Cãíùóôï, ðñüò …,ôé
èåùñïˆóå Aðüëõôá ðíåõìáôéêü, ôÞí ðñïóÝããéóç
ðñüò ôü èårï, äéÜ ô\ò AóêÞóåùò êáß äéÜ ô\ò ÷åé-
’Áñ÷årï Ð.Ö. ×ñéóôüðïõëïõ
174
ñáãùãßáò Bãßùí ìïñö™í... Tãýñéæå ôüðïõò ðïë-
ëïýò, ›ò _ AóìáôéêÞ íýìöç, äéÜ íÜ åñç ôüí íï-
çôüí á‰ô\ò íõìößïí ×ñéóôüíÿ ôïˆô' Vóôé äéÜ íÜ
åñç Bãßïõò íÜ äéäá÷èj ôÞí AñåôÞí êáß äéÜ íÜ å-
ñç ôüðïí Bñìüäéïí ðñüò ôÞí ëáôñåßáí êáß å‰áñÝ-
óôçóéí ôïˆ ×ñéóôïˆ... ‘Ï äñüìïò ôÞí Vöåñå óôÞí
Êùíóôáíôéíïýðïëç, óôÞ ×áëêçäüíá, óôÞí ‘Ç-
ñÜêëåéá ôïˆ Ðüíôïõ êé Aðü êår Tðå÷åßñçóå ôÞí
ðïèïõìÝíç tåñÞ Aðïäçìßá óôïýò Bãßïõò ôüðïõò,
óôÜ ‘Éåñïóüëõìá, óôÞí Vñçìï ôïˆ ’ÉïñäÜíïõ,
óôÞí ’Éüððç. Ôü ðéïôüí ôçò eôïí íåñüí ìüíïí...
ôü óôñ™ìá ôçò eôïí ìßá øÜèáÿ ôü öüñåìÜ ôçò
eôïí Xíá êáß ìüíïí êáß á‰ôü ðáëáéüí êáß îåó÷é-
óìÝíïíÿ ‚ ìíïò ðñüò ôüí Èåüí êáß _ ðñïóåõ÷Þ
eôïí AêáôÜðáõóôá åsò ôÜ ÷åßëç ôçò êáß TðÜíù
åsò …ëá ôçò ôÜ êáëÜ, Vëáìðå ðÜíôïôå _ ðñüò
ðÜíôáò AãÜðç êáß _ êïñõöÞ ô™í Añåô™í ôçò e-
ôïí _ ìåôñéïöñïóýíç êáß _ ôáðåßíùóéò. ‘Ç íï-
óôáëãßá, ôÝëïò, ôÞí TðáíÝöåñå óôÞí Êùíóôáí-
ôéíïýðïëç, ãéÜ íÜ öùëéÜóåé, Tðß ôÝëïõò, åsò ôÞí
÷þñáí ‚ðïý ëÝãåôáé ÊáëëéêñÜôåéá êáß Têáôïß-
êçóåí åsò ôüí íáüí ô™í Bãßùí ’Áðïóôüëùí... B-
ãùíéæïìÝíç... ôïýò óõíåéèéóìÝíïõò ôçò Aã™íáò...
êáß ôüôå öèÜóáóá åsò ôÞí ôåëåéüôçôá ô\ò A-
ñåô\ò... Tôåëåßùóåí ‚óßùò ôüí äñüìïí ô\ò ðñï-
óêáßñïõ ôáýôçò æù\ò êáß Að\ëèåí Tí åsñÞíg åsò
ôÞí ásþíéïí...11 ²Åæçóå ìüíï åsêïóéåöôÜ ÷ñü-
íéá...12
‘Ï óçìåñéíüò ’Áðüóôïëïò13 ìïéÜæåé íÜ V÷åé
ãñáöår ãéÜ ôÝôïéåò ìåãÜëåò óôéãìÝò, óôéãìÝò
êáñôåñßáò, óôéãìÝò ìõóôéê\ò èåùñßáò êáß ìåèÝ-
îåùò: ...‚ Èåüò ‚ åsðþí Tê óêüôïõò ö™ò ëÜì-
øåé... Vëáìøåí Tí ôárò êáñäßáéò _ì™í ðñüò öù-
ôéóìüí... ²Å÷ïìåí äÝ ôüí èçóáõñüí ôïˆôïí Tí -
óôñáêßíïéò óêåýåóéí, wíá _ ŠðåñâïëÞ ô\ò äõíÜìå-
ùò o ôïˆ Èåïˆ êáß ìÞ Tî _ì™íÿ
Tí ðáíôß èëéâüìåíïé, Aëë' ï‰ óôåíï÷ùñïýìåíïé,
Aðïñïýìåíïé, Aëë' ï‰ê Tîáðïñïýìåíïé,
äéùêüìåíïé, Aëë' ï‰ê Tãêáôáëåéðüìåíïé,
êáôáâáëëüìåíïé, Aëë' ï‰ê Aðïëëýìåíïé...
V÷ïíôåò äÝ ôü á‰ôü ðíåˆìá ô\ò ðßóôåùò,
êáôÜ ôü ãåãñáììÝíïíÿ Tðßóôåõóá, äéü TëÜëçóá,
êáß _ìårò ðéóôåýïìåí, äéü êáß ëáëïˆìåí...
_ ÷Üñéò _ ðëåïíÜóáóá äéÜ ô™í ðëåéüíùí,
ôÞí å‰÷áñéóôßáí ðåñéóóåýóåé åsò... äüîáí Èåïˆ.
´Ïëç _ èåßá ëåéôïõñãßá êýëçóå tåñïðñåðÝ-
óôáôá, êáôáíõêôéêþôáôá. ÔÜ ëåãüìåíá, ôÜ äñþ-
ìåíá, êáß ôÜ äåéêíýìåíá, êáôÜ ôÞí Añ÷áßáí ôÜ-
îéí, ìÝ ôü ðëÞñùìá ô\ò íïçô\ò íçüò íÜ óõììå-
ôÝ÷åé ›ò åzò Cíèñùðïò, øÜëëùí a Šðïôïíèïñßæùí
ôÜ êåêáíïíéóìÝíá. ´Ïôáí, ›óôüóï, ‚ óåâÜóìéïò
ðñåóâýôçò êáß ëåõêüèñéî ëåéôïõñãüò, êáôÜ ôÞ
ÐÁÍÁÃÉÙÔÇÓ Ö. ×ÑÉÓÔÏÐÏÕËÏÓ
ìåãÜëç åuóïäï, Cñ÷éóå íÜ ìíçìïíåýåé ô™í êåêïé-
ìçìÝíùí êôçôüñùí, å‰åñãåô™í, ãïíÝùí, äéäá-
óêÜëùí, ô™í TíèÜäå å‰óåâ™ò êåéìÝíùí... ìïˆ
öÜíçêå …ôé, äÝí ìïˆ öÜíçêå, åyäá êé Cêïõóá ‚-
ëïêÜèáñá Xíá ðïõëÜêé, ðïý óôÜèçêå ðÜíù óôÞí
êüã÷ç ôïˆ tåñïˆ êé Vâãáëå ãëõêýôáôï ëáãáñü
öèüããï. Ôüôå, óÜí íÜ Tíùôßóèçêáí ðñü ðïëëïˆ
ìÝ ëá÷ôÜñá Aíáìåíüìåíï ìÞíõìá, Xíá ðïëõðëç-
èÝò óìÜñé ðåôïýìåíá óôåöÜíùóå âïõâÜ ôÜ ãõìíÜ
ôïé÷ßá ôïˆ AíáóôçèÝíôïò ÷éëéïôñáõìáôéóìÝíïõ
íáïˆ, ðïý …ëï øÞëùíáí êé Vóâõíáí óôüí ðñùéíü
ï‰ñáíü. ’ÁìöéâÜëëåé êáíåßò …ôé eôáí óýíáîç
øõ÷™í; Óõã÷ñüíùò, Vôóé, óÜí óÝ íåéñïöáíôáóßá,
îåðÞäçóáí Aðü êÜðïõ, TðÝêåéíá ôïˆ ÷þñïõ êáß
ôïˆ ÷ñüíïõ, ït ìïñöÝò ô™í ìåìïíùìÝíùí Bãßùí
êáß ô™í óõíüëùí, ðïý óõíÝèåôáí êÜðïôå ôÞí t-
óôïñßáí, äçë. ôÞí åsêïíïãñÜöçóç ôïˆ íáïˆ êáß
êáôÝëáâáí ôÞ èÝóç ôïõò ‚ëüãõñá óôü äñïìéêü
êôÞñéïÿ ôü îõëüãëõðôï ôÝìðëï, ìÝ ôßò ìíçìåéþ-
äåéò äåóðïôéêÝò ôïõ åsêüíåò, šñèþèçêå óôÞ èÝ-
óç ôïõÿ _ îõëïóôÞñéêôç êåñáìïóêåðÞ Vóôåøå ôü
tåñüí ôÝìåíïò êáß _ ’Åêêëçóßá Tðáí\ëèå, ì' …-
ëá ôçò ôÜ óêåýç, åsò ôÞí Añ÷áßáí äüîáí. ²Áí ôü
TðÝôñåðå _ TêêëçóéáóôéêÞ ôÜîç, èÜ ðñïôéìïˆóá
ìéÜ ìÝñá óÜí ôÞ óçìåñéíÞ, íÜ øÜëïõìå ôü Aíõ-
ðÝñâëçôï Têåríï ÷åñïõâéêü ôïˆ ÌåãÜëïõ ÓáââÜ-
ôïõ: ÓéãçóÜôù ð@óá óÜñî âñïôåßá êáß óôÞôù ìå-
ôÜ öüâïõ êáß ôñüìïõ êáß ìçäÝí ãÞúíïí Tí Uáõôj
ëïãéæÝóèù...
ÌåôáëÜâáìå …ëïé ô™í A÷ñÜíôùí ìõóôçñßùí,
‚ìïˆ êáß ô\ò ìáãåßáò ôïˆ ôüðïõ, Vãéíå êáß ôü s-
äéáßôåñï Têêëçóéáóôéêü ìíçìüóõíï ô™í ðñïãü-
íùí. Ëßãá ìÝôñá íïôéþôåñá ðñüò ôÞ èÜëáóóá
âñéóêüôáí, …ðùò Tìöáíßæåôáé óôßò ðáëéÝò öùôï-
ãñáößåò, ‚ ìåãáëïðñåðÞò íáüò ô\ò Bãßáò Ðáñá-
óêåõ\ò ô\ò íÝáò. Êáôåäáößóôçêå, …ðùò aäç óç-
ìåéþèçêå ðéü ðÜíù, ôü 1979 êáß äéáìïñöþèçêå
óôÞ èÝóç ôïõ ðáéäüôïðïò. ÐáñÜ ôáˆôá, óþæåôáé
ôü ðåñßãñáììá ô™í ôïß÷ùí óÝ Añêåôü øïò, säß-
ùò óôÜ íïôéïáíáôïëéêÜ.
´Ïëç _ ‚ìÞãõñéò TðéóêÝðôåôáé å‰ëáâ™ò ôüí
÷™ñï ô\ò Têêëçóßáò êé óôåñá ôÜ TñåéðùìÝíá
’Áñ÷éãÝíåéá TêðáéäåõôéêÜ ‘Éäñýìáôá, …ðïõ øÜë-
ëåôáé ôñéóÜãéïí ô™í å‰åñãåô™í.
ÐñÝðåé íÜ ãßíåé Tä™ âñá÷ýò ëüãïò ãéÜ ôüí
öéëïãåí\ ÷ïñçãü êáß ìåãÜëï å‰åñãÝôç ôïˆ ôü-
ðïõ, …ðùò êáß ãéÜ ôü Vñãï ôïõ.
‘Ï ÓáñÜíôçò ’Áñ÷éãÝíçò (’ÅðéâÜôåò 1809 -
Êùíóôáíôéíïýðïëéò 1873) Vìåéíå ñöáíüò óôÜ
12 ÷ñüíéá ôïõ. ‘Ï ðáôÝñáò ôïõ, Vìðïñïò óôÞí
Êùíóôáíôéíïýðïëç, TóöÜãç ìÝóá óôü êáôÜóôç-
ìÜ ôïõ ôßò ðñ™ôåò ìÝñåò ô\ò ’ÅðáíáóôÜóåùò
ÓÔÏÕÓ ÅÐÉÂÁÔÅÓ ÔÇÓ ÈÑÁÊÇÓ
ôïˆ 1821 êáß _ ðåñéïõóßá ôïõ äéçñðÜãç. ×ùñßò
íÜ Tãêáôáëåßøåé ôü ó÷ïëårï ôïõ ‚ ÓáñÜíôçò, Cñ-
÷éóå íÜ TñãÜæåôáé ›ò øáñ@ò óôÜ øáñïêÜúêá ô\ò
ãåíåôåßñáò ôïõ, ãéÜ íÜ óôçñßîåé ôÞí ïsêïãÝíåéÜ
ôïõ êáß êáôüðéí, ìÝ ôÞí ðñïóôáóßá ô\ò ïsêïãå-
íåßáò ×áôæçêþíóôá êáß ôïˆ Ó÷ïëÜñ÷ç ô\ò Ìå-
ãÜëçò ôïˆ ÃÝíïõò Ó÷ïë\ò ÍéêïëÜïõ ËïãÜäç,
óõìðëÞñùóå ôßò óðïõäÝò ôïõ óôü ìåãáëþíõìï
á‰ôü ó÷ïëårï ô\ò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò. ’Åí óõ-
íå÷åßI äßäáîå óôÞí ’Áäñéáíïýðïëç êáß ôÞí Öéëéð-
ðïýðïëç. ÌÝ ôßò Têår ïsêïíïìßåò ôïõ îåêßíçóå ãéÜ
ôü Ðáñßóé, íÜ óðïõäÜóåé sáôñéêÞ. ’Åêår âñ\êå A-
ñùãü êáß ðñïóôÜôç ôüí ’Ïèùìáíü ðñÝóâõ Ñåóßô
ðáó@, ôüí ‚ðïrï èåñÜðåõóå Aðü ðïëý óïâáñÞ A-
óèÝíåéá, êé Vôóé ôåëåßùóå Tðéôõ÷™ò ôßò Uîáåôårò
óðïõäÝò ôïõ. ´Ïôáí ‚ Ñåóßô Aíõøþèçêå óôü A-
îßùìá ôïˆ ÌåãÜëïõ Âåæßôç, ð\ñå ìáæß ôïõ óôÞí
Êùíóôáíôéíïýðïëç ôüí ’Áñ÷éãÝíç êáß ôüí ðá-
ñïõóßáóå óôüí ÓïõëôÜíï, ›ò ôü Tî ʼnñþðçò ä™-
ñï ôïõ. ’Áíáêôïñéêüò sáôñüò ðëÝïí, äéùñßóèçêå
ÊáèçãçôÞò ô\ò Ðáèïëïãßáò êáß ô\ò ×åéñïõñ-
ãéê\ò óôÞí ’ÏèùìáíéêÞ Á‰ôïêñáôïñéêÞ ’Éáôñé-
êÞ Ó÷ïëÞ, …ðïõ Täßäáîå Tðß 25åôßáí.
’ÁñêåôÜ åŠðïñïò ðëÝïí, wäñõóå ôü 1857 ôÜ
175
’Áñ÷årï Ð.Ö. ×ñéóôüðïõëïõ
Añ÷éãÝíåéá ’ÅêðáéäåõôÞñéá óôÞ ãåíÝôåéñÜ ôïõ:
Ðáñèåíáãùãårïí, ôü ‚ðïrï Tîåëß÷èçêå óÝ Äéäá-
óêáëårïí (äçë. ÐáéäáãùãéêÞ ’Áêáäçìßá, ðïý
ðáñår÷å ðôõ÷ßïí äéäáóêáëßóóçò), ìÝ Ïsêïôñïöår-
ïí, Íçðéáãùãårïí, Tí óõíå÷åßI äÝ ôü ‘ÅëÝíåéïí
‘Åëëçíéêüí ’ÅêðáéäåõôÞñéïí (ÃõìíÜóéïí AññÝ-
íùí), ìÝ säéáßôåñï Ïsêïôñïöårï, ðïý ð\ñå ôü ƒ-
íïìá ô\ò óõæýãïõ ôïõ ‘ÅëÝíçò êáß Vãéíå ìÝ ðñ™-
ôï êåöÜëáéï ôÜ ÷ñÞìáôá ðïý AðÝäùóå _ Têðïß-
çóç ô™í êïóìçìÜôùí ôçò. ÔÝëïò, V÷ôéóå, ìÝóá
óôü ÷™ñï ô™í ’Áñ÷éãåíåßùí, ðåñéêáëë\ ôñïõë-
ëárï ôåôñÜêïã÷ï íáü ô™í Bãßùí ÔåóóáñÜêïíôá
Ìáñôýñùí êáß äéÝèåóå ôü ôñéþñïöï ïsêïãåíåéáêü
ôïõ ïuêçìá, ãéÜ ôÞ äéáìïíÞ ôïˆ äéäáêôéêïˆ ðñï-
óùðéêïˆ. ´Éäñõóå, Tðßóçò, äçìïôéêÞ ó÷ïëÞ óôü
÷ùñéü Ïsêïíïìårïí. ÔÜ TêðáéäåõôÞñéá á‰ôÜ, ôÜ
‚ðïrá ðñïßêéóå ìÝ ôÜ Aíáãêárá åsóïäÞìáôá, ž-
óôå íÜ Tîáóöáëßæåôáé _ ëåéôïõñãßá ôïõò, ðïëý
ãñÞãïñá AðÝêôçóáí å‰ñýôåñç Aêôéíïâïëßá ó' ‚-
ëüêëçñç ôÞ ÈñÜêç, ôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáß
ôÞ ÌéêñÜ ’Áóßá, ëåéôïýñãçóáí äÝ óõíå÷™ò, ìÝ
êÜðïéïõò, ›óôüóï, êñáäáóìïýò, ìÝ÷ñé ôü Aðáé-
óßáò ìíÞìçò 1922, …ôáí _ ÈñÜêç Têêåíþèçêå
Aðü ôüí Uëëçíéêü ðëçèõóìü ôçò.
176
Ôü ðíåˆìá, _ Aôìüóöáéñá, _ ëá÷ôÜñá ìÝóá
óôÞí ‚ðïßá ãåííÞèçêáí ôÜ ’Áñ÷éãÝíåéá, åyíáé êá-
ôÜäçëá êáß ÷áñáêôçñéóôéêÜ Aðü ôÞí Uî\ò êáôá-
÷þñéóç óôüí êþäéêá ô™í ’Åðéâáô™í:
Ôü ô\ò ðáéäåßáò èåüóùóôïí ÷ñ\ìá, …óçò ìÝí
šöåëåßáò ô¨ Aíèñùðßí¤ ãÝíåé ðáñáßôéïí, …óùí ôå
Aãáè™í ðñüîåíïí, Tê ðïëë™í AðïäÝäåéêôáé. Á-
ôç ãÜñ óõíßóôçóéí ïsêßáò, ±õèìßæåé AãïñÜò, Tííü-
ìùò ôÜò ðüëåéò êáß ÷þñáò äéïéêåróèáé ðïéår êáß
ôüí Cíèñùðïí ô™í Aëüãùí äéáöÝñåé êáß [ôÜ] ðñüò
Uáõôüí êáß [ôÜ] ðñüò ôüí ðëçóßïí êáß [ôÜ] ðñüò
á‰ôüí ôüí Èåüí êáèÞêïíôá äéáêñßíåéí ôå êáß äéá-
öõëÜôôåéí äéäÜóêåé.
’Áëë' åsò ôÜ ðáñÜ ô\ò ðáéäåßáò AãáèÜ, ôï-
óïˆôá êáß ôçëéêïˆôá, ðüóùí Cñá Tðáßíùí ôå êáß
å‰öçìé™í Cîéïé, ï‰ ìÞí AëëÜ êáß ìéóè™í êáß Aí-
ôéäüóåùí, ït åsò óýóôáóéí êïéí™í ó÷ïëåßùí óõíåñ-
ãïˆíôåò êáß óõìðñÜôôïíôåò, äé' £í ôÞí ðñüò ôüí
ðëçóßïí AãÜðçí Aðïäåéêíýïíôåò, ôÞí èåßáí ôå êáß
ìåãÜëçí TíôïëÞí Tí Vñ㤠[öÝñïíôáé] Têðëçñïˆí-
ôåò; ’ÅðåéäÞ ôïéãáñïˆí êáß êáôÜ ôÞí êùìüðïëéí
’ÅðéâÜôáé, ô\ò êáè' _ì@ò èåïóþóôïõ Tðáñ÷ßáò,
ðñü ÷ñüíùí têáí™í, óõíÝóôç UëëçíéêÞ ôå êáß Aë-
ëçëïäéäáêôéêÞ ó÷ïëÞ, Šðü ô\ò Aîßáò óõíäñïì\ò
ÐÁÍÁÃÉÙÔÇÓ Ö. ×ÑÉÓÔÏÐÏÕËÏÓ
ô™í öéëïêÜëùí êáôïßêùí, Šðü ô™í ôüôå äÝ ðå-
ñéóôáôéê™í êáß ôïˆ ðáíäáìÜôïñïò ÷ñüíïõ, ï‰ ìü-
íïí _ ôüôå êáôáâïëÞ Tî ‚ëïêëÞñïõ ó÷åäüí äéå-
öèÜñç, AëëÜ êáß á‰ôÜò ôÜò ó÷ïëÜò Cñäçí Aðþ-
ëùëåí, Cí ìÞ öèÜóáóá _ ðñüíïéá êáß óõíäñïìÞ
öéëïãåí™í, öéëïêÜëùí êáß öéëïìïýóùí Aíäñ™í,
ôïˆ ôå Tîï÷ùôÜôïõ sáôñïˆ êáß êáèçãçôïˆ ô\ò Tí
Êùíóôáíôéíïõðüëåé Â(áóéëéê\ò) ’Éáôñéê\ò
Ó÷ïë\ò êõñßïõ Ó(áñÜíôç) ’Áñ÷éãÝíïõò êáß ôïˆ
å‰ãåíåóôÜôïõ Cñ÷ïí(ôïò) ÊáìéíÜñç êõñßïõ ’Áã-
ãåë\ Âáëë\, AìöïôÝñùí ðïëéô™í ô\ò êùìïðü-
ëåùò ôáýôçò, [AëëÜ] êáß ô™í öéëïêÜëùí êáôïß-
êùí á‰ô\ò, äéÝóùóåí Cí, côéò êáß èåßI âïçèåßI
äéáôçñårôáé aäç Aíèïˆóá êáß êáñðïýò ›ñáßïõò
Tëðßæåé Tîáãáãårí, ôj TðéìåëåßI êáß äéáêõâåñíÞ-
óåé ô™í äéïñéóèçóïìÝíùí êáôÜ êáéñïýò Aîßùí T-
öüñùí.
’Åö' ¯ êáß äçëïðïéïˆìåí ð@óé ôïrò Tíôåõîï-
ìÝíïéò, ôïrò ô\ò ðáéäåßáò Tñáóôárò êáß ôïrò ô™í
êáë™í æçëùôárò êáß ðñïôñåðüìåèá Añ÷éåñá-
ôéê™ò, …ðùò ðëçñïöïñïýìåíïé ôÞí Tò Aåß Aíáã-
êáßáí óôåñÝùóéí êáß äéáìïíÞí ô™í ó÷ïëåßùí ôïý-
ôùí, óõíäñÜìçôå êáß âïçè\ôå á‰ôárò, ëü㤠ôå
êáß Vñã¤, ÷ïñçãïˆíôåò Aöèüíùò êáß äáøéë™ò X-
’Áñ÷årï Ð.Ö. ×ñéóôüðïõëïõ
ÓÔÏÕÓ ÅÐÉÂÁÔÅÓ ÔÇÓ ÈÑÁÊÇÓ
îáóôïò, êáè' E äõíÜìåùò V÷åé êáß ›ò Tê Èåïˆ
öùôéóèj, wíá áôç ìÝí [_ óôåñÝùóéò ô™í ó÷ïëåß-
ùí], äéÜ ô\ò _ìåôÝñáò äõíáô\ò óõíäñïì\ò Aíèß-
óáóá Tãêáßñùò, êáñðïöïñÞóåé ìõñéïðëåßóôùò.
‘ÅðïìÝíùò äÝ ït åsò á‰ôÜò öïéô™íôåò, êáé-
íïðôåñùèÝíôåò14 äéÜ ô\ò êáô' Vëåïí Šì™í ìåãá-
ëïõñãßáò, å‰óôü÷ùò ðåôÜîùóéí åsò ôüí Aôôéêüí
ìåëéóôáã\ êáß êïéíùöåëïˆò ôïýôïõ Vñãïõ [ï‰ñá-
íüí], ëïãéæüìåíïé, âåâáßùò, ô™í ðáñÜ ðÜíôùí T-
ðáßíùí êáß Tãêùìßùí ôåýîáóèáé, ï‰ ìÞí AëëÜ êáß
Tí ô¨ ðáñüíôé êþäéêé ìíçìïíåýåéí ôïýôùí [êñß-
íïìåí äßêáéïí, ï‰ ðáõóüìåèá äÝ êáß] êáôÜ [ôÞí]
óåâáóìßáí UïñôÞí ô™í Ôñé™í ‘Éåñáñ÷™í, tåñïõñ-
ãïˆíôåò Tð' á‰ô¨ ŠðÝñ ðÜíôùí ô™í óõíäñïìïýí-
ôùí, æþíôùí ôå êáß ôåèíåþôùí, ôåëïõìÝíçò ô\ò
tåñ@ò ôáýôçò ôåëåô\ò Tö' …ñïõ æù\ò _ì™í, äéá-
ìåíïýóçò AðáñáôñÝðôïõ êáß AðáñáâÜôïõ êáß äé-
åíåñãïõìÝíçò Tò Aåß êáß ðáñÜ ô™í Töåî\ò äéáäü-
÷ùí _ì™í, åsò ìíçìüóõíïí ásþíéïí.
’Åí Vôåé óùôçñߤ 1857, ’Ïêôùâñßïõ 14.
‘Ï Óçëõâñßáò ÌåëÝôéïò Aðïöáßíåôáé15
’Áðü ôü å‹ãëùôôï á‰ôü êåßìåíï, ðïý âñßóêå-
ôáé ìÝóá óôÜ ðëáßóéá ô\ò ðñïáéùíßïõ ðáñáäüóå-
ùò ô\ò ’Ïñèïäïîßáò, ìáèáßíïõìå …ôé säéáéôÝñùò
óçìáíôéêÞ óõìâïëÞ óôÞí ïsêïíïìéêÞ óôÞñéîç
ô™í ó÷ïëåßùí ô™í ’Åðéâáô™í ðñïóÝöåñå êáß ‚
’Åðéâáôéíüò Tðßóçò êáß ôéôëïˆ÷ïò ô™í ðáñáäïõ-
íáâßùí _ãåìïíé™í ²Áñ÷ùí ÊáìéíÜñçò ’Áããåë\ò
Âáëë\ò. ÔÜ ó÷ïëårá á‰ôÜ, …ðùò ðñïêýðôåé êáß
Aðü ôÞ ìáñôõñßá á‰ôÞ ôïˆ Tðéâáôéíïˆ êþäéêïò,
êáëýðôïõí ôü êåíü ðïý ðáñïõóéÜóèçêå Aðü ôÞí
ðáñáêìÞ êáß TîáöÜíéóç ó÷åäüí, ãéÜ ëüãïõò, …-
ðùò ìðïñår íÜ óõìðåñÜíåé êáíåßò, ïsêïíïìéêïýò
êáß ðïëéôéêïýò, ô\ò ðáëáé@ò Uëëçíéê\ò êáß Aë-
ëçëïäéäáêôéê\ò ó÷ïë\ò. ‘Ç ó÷ïëÞ á‰ôÞ Šð\ñ÷å
ôü 1796 êáß á‰ôÞí AöïñL óéãßëëéï ôïˆ ðáôñéÜñ-
÷ïõ ÊÐüëåùò Ãåñáóßìïõ ô (1794-1797), ðïý
Tîåäüèç ôüí ’Áðñßëéï ôïˆ Vôïõò á‰ôïˆ. ‘Éäñýèç-
êå ìÝ óõíäñïìÝò ô™í êáôïßêùí êáß ðñïôñïðÞ ôïˆ
ìçôñïðïëßôïõ Óçëõâñßáò Êáëëéíßêïõ (1790-
1816), ‚ ‚ðïrïò Tîå÷þñçóå ðñüò ôüí óêïðüí á‰-
ôüí ôü Tìâáôïßêéïí16 ô\ò Têêëçóßáò ô™í Bãßùí
Èåïäþñùí ’Åðéâáô™í.
Ôþñá ðëÝïí, _ ìÝí Têêëçóßá ô™í Bãßùí Ôåó-
óáñÜêïíôá ô™í ’Áñ÷éãåíåßùí, ìáæß ìÝ ôïýò ôÜ-
öïõò ô™í å‰åñãåô™í, V÷åé Tîáöáíéóèår, ôÜ äÝ
êôÞñéá ô™í Têðáéäåõôçñßùí Aðïôåëïˆí èëéâåñÜ,
AëëÜ TðéâëçôéêÜ Tñåßðéá.
ÔÜ täñýìáôá á‰ôÜ Šð\ñîáí óåìíþìáôá êáß
äüîá ôïˆ ôüðïõ, ôüóï žóôå, Tí™, ãéÜ ôÞí å‰ñý-
ôåñç ðåñéï÷Þ, _ Óçëõâñßá eôáí _ ðüëç ôïˆ Tì-
ðïñßïõ êáß ït ÌÝôñåò _ ðüëç ô\ò ðïëéôéê\ò êáß
177
ô\ò Têêëçóéáóôéê\ò äéïéêÞóåùò, ït ’ÅðéâÜôåò
öçìßæïíôáí ›ò ðüëéò ô™í ãñáììÜôùí17.
Êáôüðéí _ ‚ìÜäá óêïñðÜåé. ÊáèÝíáò ðñï-
óðáèïˆóå íÜ ôáõôßóåé ôÞí Tãêáôáëåéöèåróá ïsêï-
ãåíåéáêÞ ôïõ Uóôßá, ôïðïèåôçìÝíç ìÝóá óôÞ
óõããåíéêÞ êáß öéëéêÞ ãåéôïíéÜ êáß ôü êáôþñèù-
íå ôßò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò. ÌåñéêÜ Aðü ôÜ óðß-
ôéá åyíáé Vñçìá êé TñåéðùìÝíá, Cëëá êáôïéêçìÝ-
íá Aðü Cëëïõò TðÞëõäåò, ðñüóöõãåò êé á‰ôïýò,
îåññéæùìÝíïõò, ‚ìïßùò, Aðü ôÞ ÓéÜôéóôá êáß ôü
Ôóïôýëé, Cëëá êáôåäáöéóìÝíá Tíôåë™ò, ìÝ ôÞ
èÝóç ôïõò êáôåéëçììÝíç Aðü íåþôåñá êôßóìáôá.
Ôü ðñïóêýíçìá ‚ëïêëçñþíåôáé ìÝ ôÞí Tðß-
óêåøç óôÜ Tñåßðéá ôïˆ óðéôéïˆ ôïˆ Bãßïõ Íåêôá-
ñßïõ, óôÞí êïíôéíÞ Óçëõâñßá êáß óôÞí Têår ãé-
ãáíôéáßá êéóôÝñíá ’Áëåîßïõ ôïˆ ’Áðïêáýêïõ.
Ôü ‚ìáäéêü ìåóçìåñéáíü ãåˆìá, ìïëïíüôé
ðñïóÝëáâå TðéöáíåéáêÜ å‰öñüóõíï ÷áñáêô\ñá, Š-
ðÝêñõðôå ìéÜí AðÝñáíôç, ìéÜí Cöáôç ìåëáã÷ï-
ëßá êáß ìïˆ öáéíüôáí óÜí ôõðéêü íåêñüäåéðíï, ƒ-
÷é Uíüò èíçôïˆ, AëëÜ ìé@ò å‰äáßìïíïò ðïëéôåßáò,
Tí ô¨ óõíüë¤ ôçò, ðïý îáöíéêÜ, AíåðÜíôå÷á êé
AíåîÞãçôá, óôåñÞèçêå ôïýò Añ÷áßïõò êáôïßêïõò
ôçò.
Ãíùñßæïíôáò ôü ìÝñïò êáß Aêïýïíôáò ôüí ìá-
êñéíü Aíôßëáëï ôïˆ tóôïñéêïˆ ôïõ ðáñåëèüíôïò,
ð™ò ìðïñïˆìå íÜ ìÞ óõììåñéóèïˆìå ôßò ásóéüäï-
îåò óêÝøåéò Uíüò ðáëáéïˆ êáèçãçôïˆ ô™í ’Áñ÷é-
ãåíåßùí; ÓêïñðéóìÝíïé óÞìåñá ït ’Åðéâáôéáíïß...
Aíáðïëïˆìå ôü ðáñåëèüí ...äéçãïýìåèá ôÞí ìïñ-
öéÜ êáß ôÞ äüîá, ðïý åy÷å ìéÜ öïñÜ [‚ ôüðïò]...
Cò ìåôáäþóïõìå ôÞí Tëðßäá êáß ôÞí ásóéïäïîßá
óÝ êåßíïõò ðïý èÜ Vñèïõí... äÝí Aðïêëåßåôáé êÜ-
ðïôå íÜ ãßíg ôü tóôïñéêü èáˆìá ô\ò íåêñáíáóôÜ-
óåùò, Têår …ðïõ Aíáðáýïíôáé óÞìåñá ôÜ êüêêá-
ëá ô™í ðáôÝñùí ìáò.18
Йò ìðïñïˆìå, Tî Cëëïõ, íÜ ìÞ óõãêéíçèïˆ-
ìå Aðü ôïýò íïóôáëãéêïýò óôß÷ïõò ìé@ò ’Åðéâá-
ôéí\ò;
Ãéáôß Xíá óðßôé ìáêñéíü, / Têåríï ðïý ðñù-
ôüåéäá, / ìÝ ñüäá, ñïäïäÜöíåò / óôü íïˆ ìïõ ðÜí-
ôá ôñéãõñí@; / Ô' AãáðçìÝíá ëïýëïõäá / êé' ‚-
ëüöïõíôåò ït äÜöíåò / èõìïˆìáé, ðþò ðáíôïôåé-
íÜ / óô' AîÝ÷áóôï êçðÜñé, / óôïëßæïõíôáí ðåñß-
ôå÷íá, / ðïëý÷ñùìá, / êáß óìßãáí æçëåõôÜ, /
óô\ò Cíïéîçò ôÞí ôüóç ÷Üñç!
Ãéáôß ‚ êÜìðïò ‚ ðëáôýò, / ô' AìðÝëéá, ôÜ
÷ñõóüóôáñá, / ôÜ ôüóá ôïõ óôïëßäéá / óôü íïˆ
ìïõ ðÜíôá ôñéãõñíïˆ;...
Ì' Að' ô' Aêñùô\ñé ô' ‘Áú-Ëé@, / ðïý êñý-
âåé ôÞí ‘ÅöôÜëïöç / ...ãåëÜåé / ‚ cëéïò ðÜëé, ìÝ
ôñáíïˆ / èñéáìâåõô\ ÷ñõóüññáöç / ðïñöýñá êáß
 178
ãõñíÜåé / êé ‚ íïˆò ìïõ —óCí ôÜ ñèñéíÜ / ô' A-
÷íüðåðëá V÷ïõí óâýóåé— / ó' Têåríá ôÜ ‚ëïðñü-
èõìá / ôñáãïýäéá / ôïˆ íáýôç, ôïˆ æåõã@, / ðïý
äÝí ìðïñår íÜ ëçóìïíÞóg! / ²Áò aôáíå íÜ ðÞãáé-
íá, êáììéÜ öïñÜ, / íÜ ô' Cêïõãá îáíÜ!19
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ÊáôÜ ôÞí AðïãñáöÞ, ›óôüóï, ôïˆ 1920, ìåôÜ ôßò
ôüóåò ðïëåìéêÝò Aíáóôáôþóåéò, âñÝèçêáí ìüíï 1.500 øõ-
÷Ýò. Âë. ’Áè. Ðáðáíáóôáóßïõ, ’ÁíáìíÞóåéò Aðü ôßò ’Å-
ðéâÜôåò, ’Áñ÷årïí Èñáêéêïˆ Ëáïãñáöéêïˆ êáß Ãëùóóéêïˆ
Èçóáõñïˆ [Töåî\ò: ÁÈËÃÈ], 26 (1961) 174.
2. ’Á÷éëëÝùò È. ÓáìïèñÜêç, Ëåîéêüí Ãåùãñáöéêüí
êáß ‘Éóôïñéêüí ô\ò ÈñÜêçò, ’Áè\íáé 19632, óåë. 184.
3. ’Åëðéíßêçò Óôáìïýëç ÓáñÜíôç, ’Áðü ôçí ’Áíáôï-
ëéêÞ ÈñÜêç. ‘Ç Óçëõâñßá êáß ôÜ ãýñù ÷ùñéÜ. Á´, ’Áè\-
íáé 1956, óåë. 41-42.
4. ’Áêýëá ÌÞëëá, Ðñïðïíôßäá «ìéÜ èÜëáóóá ô\ò
Ñùìéïóýíçò». ’ÁèÞíá 1992, óåë. 135-138.
5. ÄéåôÞñçóá ôÞ óôé÷ïìÝôñçóç, AëëÜ ƒ÷é êáß ôÞ óôß-
îç ô™í Tðéãñáö™í, ðïý äÝí V÷ïõí, ðÜíôùò, ñèïãñáöéêÜ
ëÜèç.
6. Ôü Tðþíõìï äéáôçñÞèçêå óôïýò ’ÅðéâÜôåò ìÝ÷ñé ôßò
ìÝñåò ìáò. ‘Ï Ìé÷áÞë Â. ÂÝúêïò, ìáæß ìÝ ôüí ’Áíôþíéï
ÆáñéöÝ, ðåñéÝãñáøáí êáß ðñïóäéüñéóáí ôÜ ôïðùíýìéá ô™í
’Åðéâáô™í, ãéÜ ôÞí Êáôßíá ÂÝúêïõ-ÓåñáìÝôç, ðïý öÝñåé,
Tðßóçò, ôü Tðþíõìï. Âë. Êáôßíáò ÂÝúêïõ-ÓåñáìÝôç, ’Å-
ðéâÜôåòÿ tóôïñßá, aèç êáß Vèéìá, ãëùóóÜñéï. ÁÈËÃÈ 26
(1961) 329. Ðñâë. Ãéþñãïõ Êáñéþôç, Ìí\ìåò ’Åðé-
âáô™í, C.ô.T., ÷.÷. (1999;), óåë. 17. Ãíùñßæïõìå Aêüìç
êáß Ãåþñãéïí ÂÝúêïí (1866), Aðü ôüí Êþäéêá ’Åðéâáô™í.
Âë. Êáñéþôçí, á‰ô., óåë. 96. ÓçìåéùèÞôù …ôé _ êôçíï-
ôñïößá eôáí ìßá Aðü ôßò êõñéþôåñåò Aó÷ïëßåò ô™í ’Åðé-
âáôéí™í.
7. ²Éóùò Šðü äéïñßáí = ðñïóùñéí™ò.
8. Öùôïãñáößåò ô™í äýï Tðéôõìâßùí Tí Êáñéþôç,
Ìí\ìåò, óåë. 53. ‘Ï Êáñéþôçò ãñÜöåé Ôåñêåëôæ\ò,
AëëÜ Tãþ äéáâÜæù ÖåñìÝëåôæçò. ÖÝñìåëç åyíáé ôü ÷ñõ-
óïðïßêéëôï a ìåôáîïêÝíôçôï Aíäñéêü êïëüâéï (= ãåëÝ-
êé), ðïý öïñïˆóáí ðáëáéüôåñá ìÝ ôÞ öïõóôáíÝëëá. ²É-
óùò ôü Tðþíõìï ðñïÝêõøå Aðü ôüí êáôáóêåõáóôÞ ôïˆ
åuäïõò.
9. ÊáôÜ ôÞí UïñôÞ ôïˆ Bãßïõ Ãåùñãßïõ, ìåôÜ ôü ðÝ-
ñáò ô\ò ëåéôïõñãßáò, äéåîáãüôáí óôïýò ’ÅðéâÜôåò Aãþíáò
äñüìïõ, ôü êïóß, êáß ôñáãïõäïˆóáí ôü ãíùóôü êáß Aðü Cë-
ëïõò ôüðïõò ôñáãïýäé ôïˆ Bãßïõ, ìÝ êÜðïéåò ðáñáëëáãÝò:
‘Áú Ãéþñãç, AöÝíôç ìïõ, AöÝíôç êáâáëëÜñç, AñìáôùìÝ-
íå ìÝ óðáèß êáé ì' Añãõñü êïíôÜñé... Âë. ÂÝúêïõ-ÓåñáìÝ-
ôç, ’ÅðéâÜôåò, ÁÈËÃÈ 26 (1961) 201.
10. Æù\ò Ê. Óáêêßäïõ (’Åðéì.), ÓáñÜíôçò ’Áñ÷éãÝ-
íçòÿ ‚ Tèíéêüò å‰åñãÝôçò êáß ‘Ïóßá ÐáñáóêåõÞ, ðïëéïˆ-
÷ïò ’Åðéâáô™í, Tí ’ÁèÞíáéò 1938, óåë. 39.
11. [Ìáêáñßïõ Íïôáñ@, ’Áèáíáóßïõ ôïˆ Ðáñßïõ êáß
Íéêçöüñïõ ôïˆ ×ßïõ], ÍÝïí ËåéìùíÜñéïí... ’Åí ÂåíåôßI
1819, óåë. 144-146.
12. Óçìåéþíù ðñï÷åßñùò …ôé _ ðáëáéüôåñç Vêäïóç ô\ò
ãíùóô\ò Aêïëïõèßáò ô\ò ‚óßáò Ðáñáóêåõ\ò ô\ò íÝáò, ðïý
åyíáé Vñãï Ìåëåôßïõ ôïˆ Óõñßãïõ, Vãéíå óôü ÂïõêïõñÝóôé
ôü 1692. ’Áêïëïýèçóáí, ìÝ Tðïõóéþäåéò ìåôáâïëÝò, ït äýï
ÐÁÍÁÃÉÙÔÇÓ Ö. ×ÑÉÓÔÏÐÏÕËÏÓ
Têäüóåéò ôïˆ ’Éáóßïõ (1817 êáß 1841). Âë. Louis Petit,
Bibliographie des acolouthies grecques, Bruxelles 1926,
óåë. 228-229 êáß Ö. ‘Çëéïˆ, ‘ÅëëçíéêÞ Âéâëéïãñáößá ôïˆ
19ïõ Ásþíá. Âéâëßá-ÖõëëÜäéá. Ôüìïò Ðñ™ôïò 1801-
1818, ’ÁèÞíá 1997, óåë. 481-482. ‘Õð\ñîáí, …ìùò, êáß
Cëëåò íåþôåñåò Aêïëïõèßåò. Ðñâë. Fr. Halkin, BHG3
(1957).II.172, …ðïõ, ìåôáîý Cëëùí, ìíåßá óõíáîáñßïõ êáß
Aêïëïõèßáò Šðü Ìáôèáßïõ Ìýñåùí (’Áè. Ðáðáäïðïýëïõ
ÊåñáìÝùò, ’ÁíÜëåêôá ‘Éåñïóïëõìçôéê\ò Óôá÷õïëïãßáò,
É´, ê´-êâ´ êáß 438-453), _ ‚ðïßá âñßóêåôáé êáß óôüí êä.
1620, öö. 44á-86â ô\ò Ìïí\ò ’ÉâÞñùí. Ðñâë. êáß Èñç-
óêåõôéêÞí êáß ’ÇèéêÞí ’Åãêõêëïðáéäåßáí [= ÈÇÅ], 10
(1967), óô. 47-48. ’Åêår êáß âéâëéïãñáößá, _ äÝ Bãßá, äç-
ìïöéëåóôÜôç ìåôáîý ÑïõìÜíùí êáß ÓëÜâùí, ãíùóôÞ êáß
›ò ÐéÜôíéôóá (= ÐáñáóêåõÞ, _ _ìÝñá), óõã÷åïìÝíç Aðü
ôïýò ÑïõìÜíïõò ìÝ ôÞí Cãíùóôïí Bãßáí Vineri, öÝñåôáé
›ò AäåëöÞ ôïˆ Bãßïõ ʼnèõìßïõ, Tðéóêüðïõ Ìáäýôùí, ãåí-
íçèÝíôïò Tí ’ÅðéâÜôáéò êáôÜ ôÜò Añ÷Üò ôïˆ é´ ás. êáß êïé-
ìçèÝíôïò ìåôáîý 989 êáß 996. Âë. ÈÇÅ, 5, 1964, óô.
1037. ‘Ç Bãßá ÐáñáóêåõÞ, …ìùò, èåùñårôáé ›ò AñêåôÜ
ìåôáãåíåóôÝñá. ’ÁëëÜ ðñïóôßèåôáé óôÞí TðéâáôéíÞ Bãéïëï-
ãßá ‚ Eãéïò ʼnèýìéïò. ’Áîßæåé íÜ ãßíåé åsäéêÞ Vñåõíá Tðß ôïˆ
èÝìáôïò. ÈÜ ðñïóðáèÞóù íÜ âñ™ ôüí ÷ñüíï íÜ ôÞí êÜíù
êÜðùò å‰ñýôåñá ãéÜ ôïýò ’ÅðéâÜôåò, ôü ðüëéóìá, ƒ÷é äçë.
ìüíï êáôÜ ôü Bãéïëïãéêü ìÝñïò. ÐëÞñçò ÷åéñüãñáöïò A-
êïëïõèßá ô\ò Bãßáò Ðáñáóêåõ\ò, Tê ðñþôçò ƒøåùò AíÝê-
äïôïò, ðåñéëáìâÜíåôáé êáß óÝ 12 ëõôÜ öýëëá (= 23 óåë.,
_ 24 ëåõêÞ), ðïý âñßóêïíôáé óôÞí Añ÷Þ ôïˆ êä. 2358 ô\ò
’Åèíéê\ò ÂéâëéïèÞêçò ô\ò ‘ÅëëÜäïò, ìÝ ôÞí Tðéóçìåßù-
óç: ²Åãñáöïí Tí ÌáñùíåßI ôj 15 8âñßïõ 1887. Ö. ×. Óá-
êåëëÜñéïò. ÌíçóèÞôùóáí ït Tí ×ñéóô¨ Aäåëöïß êáß TìÝ
ôüí Bìáñôùëüí.
13. Ðáýëïõ, Ðñüò Êïñéíèßïõò ´ 4.6-15.
14. ‘Ç ëÝîç, êáè' …óïí âëÝðù ðñï÷åßñùò, åyíáé Aèç-
óáýñéóôç êáß óçìáßíåé á‰ôïýò ðïý èÜ V÷ïí AðïêôÞóåé, äéÜ
ô\ò ðáéäåßáò, êáéíïýñãéá öôåñÜ. ’Áíáëüãïõ ó÷çìáôéóìïˆ
åyíáé _ ë. êáéíïðôåñïôõðùèåróá, _ ‚ðïßá Aðáíô@ôáé óôüí
ðñüëïãï ôïˆ âéâëßïõ ÌÝëéóóá. ’Åí ôj ðáñïýóg âßâë¤ V-
íåóôé ôÜäå... ’Åíåôßçóé, ðáñÜ Íéêïëܤ Ãëõêý (sic!), ô¨
Tî ’Éùáííßíùí, I÷ð' (1680)... ÐåðáëáéùìÝíç êáß Vñçìïò
ó÷åäüí eôïí _ ÌÅËÉÓÓÁ áôç, ôþñá êáéíïðôåñïôõðù-
èåróá Aðü ôïýò ôýðïõò ìïõ, Aëëïˆ äÝí Tðéèõìår íÜ ðåôÜîg
ås ìÞ åsò ôüí _ìÝôåñïí Aôôéêüí ìåëéóôáã\ ‘Õìçôôüí, Š-
ìçôôßò ïóá ô¨ ãÝíåé êáß ôj öñÜóåé. Ôü âéâëßï ŠðÜñ÷åé
óôÞ ÂéâëéïèÞêç ô\ò Âïõë\ò. Âë. Émile Legrand, Bibli-
ographie Hellénique... XVIIme S., t. II, Paris 1894, óåë.
360-361, Añéè. 554. Ðñâë. ÓôåöÜíïõ ’Áè. Êïõìáíïýäç,
ÓõíáãùãÞ ÍÝùí ëÝîåùí Šðü ô™í ëïãßùí ðëáóèåéó™í Aðü
ô\ò ‘Áëþóåùò ìÝ÷ñé ô™í êáè' _ì@ò ÷ñüíùí, Tí ’ÁèÞíáéò
1900, óåë. 504. Ðéèáíþôáôá, ‚ óõíôÜêôçò ôïˆ êåéìÝíïõ
á‰ôïˆ, …ðùò ðñïêýðôåé Aðü ôÞ óõíÝ÷åéÜ ôïõ, ãíþñéæå ôÞ
ÌÝëéóóá ôïˆ 1680.
15. Ãéþñãïõ ×. Êáñéþôç, Ìí\ìåò ’Åðéâáô™í, óåë.
92-93. Äéþñèùóá óéùðçñ™ò ôÜ ðñïöáí\ ëÜèç ôïˆ ÷åéñï-
ãñÜöïõ êáß ôïˆ ôõðïãñáöåßïõ.
16. ²Ç Tìâáôßêéïí a âáêßïí, äçë. ôÜ TíïñéáêÜ êáß T-
öçìåñéáêÜ äéêáéþìáôá ôïˆ êáôÜ ôüðïí Tðéóêüðïõ.
17. ’Áè. Ðáðáíáóôáóßïõ, ’ÁíáìíÞóåéò Aðü ôßò ’Åðé-
âÜôåò, ÁÈËÃÈ 26 (1961) 180.
18. Ðáðáíáóôáóßïõ, ’ÁíáìíÞóåéò, óåë. 180.
19. Êáôßíá ÂÝúêïõ-ÓåñáìÝôç, ’Åí ÁÈËÃÈ 26
(1961) 185-186.

Ït äýï ‘ÅëëÜäåò
Ï Êáðïäßóôñéáò Väùóå ìéÜ ìÝñá ó' Xíáí
²Áããëï, ôüí Ì. Ãïõßëìïô-×üñôïí, ôüí
Aêüëïõèï ‚ñéóìü ô\ò óçìåñéí\ò ‘ÅëëÜäáò:
Ôü Uëëçíéêü Vèíïò Aðïôåëårôáé Aðü Aíèñþ-
ðïõò, ït ‚ðïrïé, Aðü ôÞí êáôÜêôçóç ô\ò
Êùíóôáíôéíïýðïëçò, äÝí Vðáøáí íÜ åyíáé
×ñéóôéáíïß ’Ïñèüäïîïé, íÜ ìéëïˆí ôÞ ãë™óóá
ô™í ðáôÝñùí ôïõò êáß ït ‚ðïrïé ðáñÝìåéíáí
Šðü ôÞí ðíåõìáôéêÞ êáß êïóìéêÞ äéêáéïäïóßá
ô\ò Têêëçóßáò ôïõò, AíåîáñôÞôùò ô\ò ðå-
ñéï÷\ò ô\ò Ôïõñêßáò …ðïõ êáôïéêïˆí.
Á‰ôÞ _ «öüñìïõëá», ô\ò ‚ðïßáò ït …ñïé åy-
÷áí ëåðôïìåñ™ò æõãéóôår Aðü Xíáí Aðü ôïýò ðï-
ëý ëßãïõò äéðëùìÜôåò ðïý Vèåóáí ôÞí têáíüôç-
ôÜ ôïõò óôÞí Šðçñåóßá ô\ò êáñäé@ò ôïõò, Aíôá-
ðïêñßíåôáé Aêñéâ™ò óôü Tíäüìõ÷ï óõíáßóèçìá …-
ëùí ô™í ‘ÅëëÞíùí. ÔÞ íý÷ôá ô\ò AðåëåõèÝñù-
óçò ô\ò ÊÝñêõñáò, ôÞ óôéãìÞ ðïý ït öùôáøßåò
ô\ò ðüëçò ðïý ãéüñôáæå Aíôáíáêëïˆíôáí óôÜ
äéáöáíÞ íåñÜ ôïˆ êüëðïõ, AðÝíáíôé, óôÞí AêôÞ
ô\ò ’Áóßáò1, ìåãÜëåò öùôéÝò ÷áñ@ò Cíáâáí ðÜ-
íù óôÜ âïõíÜ. ÔÜ ÷ñéóôéáíéêÜ ÷ùñéÜ ô\ò Ñïý-
ìåëçò2 óõììåôår÷áí óôÞí Aãáëëßáóç ôïˆ Vèíïõò:
_ óêëáâùìÝíç ‘ÅëëÜäá Aðáíôïˆóå Aðü ìáêñéÜ
óôÞí Tëåýèåñç ‘ÅëëÜäá.
‘ÕðÜñ÷ïõí ðñÜãìáôé äýï ‘ÅëëÜäåò, _ Vóù, …-
ðùò ëÝíå Têår êÜôù, êáß _ Vîù, _ Tëåýèåñç ‘Åë-
ëÜäá êáß _ Šðüäïõëç ‘ÅëëÜäá. ÌÝóá Aðü ðïë-
ëïýò äéóôáãìïýò êáß ðïëëÝò Aâåâáéüôçôåò êáß ðá-
ñÜ ôïýò äé÷áóìïýò ðïý ðáñáëýïõí ôÞí ðñïóðÜèåéÜ
ôïõò, ït äýï ‘ÅëëÜäåò TñãÜæïíôáé, ìÝ ìéÜ óõíÝ÷åéá
aäç ásùíüâéá, óôü uäéï Vñãï ô\ò Aíüñèùóçò.
— ‘Ï Ãé™ñãïò Ìé÷áëüðïõëïò åyíáé öïéôçôÞò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í êáß Aðüöïéôïò ôïˆ ìåôá-
öñáóôéêïˆ ôìÞìáôïò ôïˆ Âñåôôáíéêïˆ Óõìâïõëßïõ.
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 179-180
ÌÅÔÁÖÑÁÓÅÉÓ
ôïˆ Gaston Deschamps
ÌåôÜöñáóç Aðü ôÜ ãáëëéêÜ:
Ãéþñãïò Ìé÷áëüðïõëïò
Ôü Vñãï Uíüò ´Åëëçíá Ðñùèõðïõñãïˆ ðïý
îÝñåé ôÞ äïõëåéÜ ôïõ êáß ãíùñßæåé ôü êáè\êïí ôïõ
åyíáé säéáßôåñá ðåñßðëïêï. ÐñÝðåé íÜ êõâåñí@ ôü
Âáóßëåéï ô\ò ‘ÅëëÜäáòÿ ðñÝðåé TðéðëÝïí íÜ óêÝ-
öôåôáé ôÜ óõìöÝñïíôá ô™í ‘ÅëëÞíùí ô\ò Ôïõñ-
êßáò, ðïý êáíÝíá äéðëùìáôéêü êüëðï äÝí èÜ ìðï-
ñïˆóå íÜ AðïóðÜóåé Aðü ôÞí êçäåìïíßá êáß ôÞí
Tîïõóßá ôïõ.
Ït UëëçíéêÝò ðáñïéêßåò, äéáóêïñðéóìÝíåò
óôÞí AêôÞ ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò a óôü Tóùôåñéêü
ô\ò Ñïýìåëçò êáß ô\ò ’Áíáôïëßáò, äÝí óõãêá-
ôáôÝèçêáí ðïôÝ, Aðü ôÞí ðôþóç ô\ò âõæáíôéí\ò
á‰ôïêñáôïñßáò êáß ìåôÜ, íÜ Tãêáôáëåßøïõí ôüí
ôüðï ôïõò. Á‰ôïß ðïý Vêáíáí ôßò óõíè\êåò, V-
÷ïíôáò ìåëåôÞóåé ôü Aíáôïëéêü æÞôçìá óôÜ âé-
âëßá, óêÝöôçêáí BðëïúêÜ …ôé …ëïé ït ´Åëëçíåò
ô™í ôïõñêéê™í Tðáñ÷é™í èÜ âéáæüíôïõóáí, AìÝ-
óùò ìåôÜ ôÞí ‚ñéïèÝôçóç ôïˆ Âáóéëåßïõ ô\ò
‘ÅëëÜäïò, íÜ AöÞóïõí ôßò Uóôßåò ôïõò ãéÜ íÜ êá-
ôïéêÞóïõí óôÞí Tëåýèåñç ‘ÅëëÜäá. ·Çôáí Xíá
ëÜèïò, ðïý óôçñéæüôáí óÝ ðëÞñç Cãíïéá ô™í
^è™í êáß ô\ò säéïóõãêñáóßáò ô\ò Uëëçíéê\ò
öõë\ò.
Ït ´Åëëçíåò ìðïñïˆóáí ðÜíôïôå íÜ Tíáñìï-
íßæïõí ôüí AäéÜëëáêôï ðáôñéùôéóìü ôïõò ìÝ ôÞ
äõíáôüôçôá íÜ êáôïéêïˆí óôü Tîùôåñéêü, Šðü
ôÞí Tîïõóßá Uíüò AöÝíôç ðïý ìéóïˆóáí a ðåñé-
öñïíïˆóáí. Ìðïñïˆóáí íÜ ôïýò ðÜñïõí ôÞ ã\
ôïõò, AëëÜ åyíáé äýóêïëï íÜ ôïýò îåñéæþóïõí A-
ðü á‰ôÞ. ²Åôóé æïˆóáí óôßò UëëçíéêÝò ðüëåéò
ô\ò Ásãýðôïõ, óôÞ Íáýêñáôç a ôÞ Âïýâáóôçÿ
Vôóé æïˆóáí óôßò sùíéêÝò ðüëåéò ô\ò ðåñóéê\ò
á‰ôïêñáôïñßáò, Vôóé æïˆí Aêüìá óôßò uäéåò ðü-
ëåéò Šðü ôÞí Tîïõóßá ô™í Ôïýñêùí. ÔñïìåñÝò T-
180
’Áñ÷årï Å. ÄáóôáìÜíç
ðáíáóôÜóåéò AíáóôÜôùóáí ôÞí ƒøç ô\ò ’Áíá-
ôïë\òÿ ‚ëüêëçñá Vèíç Tîáöáíßóôçêáí ìõóôçñé-
ùä™òÿ ït ðáóÜäåò ìÝ ôü êüêêéíï öÝóé AíôéêáôÝ-
óôçóáí óôü êïíÜêé ôüí ÐÝñóç óáôñÜðç: …ìùò
ït ´Åëëçíåò Vìåéíáí óôÞ Óìýñíç, óôÞí ’Éáóü,
óôÞí ’Áëéêáñíáóóü, óôÞí ’ÁôôÜëåéá ô\ò Ëõêß-
áòÿ èÝëïõí íÜ êñáôÞóïõí ôü Väáöïò …ðïõ Vèá-
øáí ôïýò ðñïãüíïõò ôïõò. ÓõíÝ÷éóáí íÜ Aãêõ-
ñïâïëïˆí ôÜ êáÀêéá ôïõò óôü ëéìÜíé, íÜ AñáäéÜ-
æïõí ôÞí ðñáìÜôåéá ôïõò óôü ðáæÜñé, íÜ Aíáëý-
ïõí ôÞ öéëïóïößá ôïõò óôïýò äñüìïõò, íÜ äéç-
ãïˆíôáé óôïýò îÝíïõò ôÜ ìåãÜëá êáôïñèþìáôá
ôùí ðñïãüíùí ôïõò, íÜ ëáôñåýïõí ôïýò Tèíéêïýò
ôïõò èåïýòÿ Aêüìá êáß óÞìåñá åyíáé Šðïìïíåôé-
GASTON DESCHAMPS
êïß óÜí ôüí ’ÏäõóóÝá êáß ðïëõìÞ÷áíïé óÜí á‰-
ôüí, têáíïß ðåñéìÝíïõí, ìÝóá óôïýò ás™íåò, ôÞí
AðåëåõèÝñùóç ô\ò ãåíÝèëéáò ã\ò ôïõò, îÝñïíôáò
íÜ æïˆí åsñçíéêÜ ìÝ ôüí ôùñéíü ôïõò AöÝíôç, ìÝ-
÷ñé ôÞí _ìÝñá ðïý èÜ ôüí äïˆí íÜ öåýãåé …ðùò
êáß ït ðñïçãïýìåíïé. ÓÝ ìåñéêÜ óçìårá, ðñáã-
ìáôéêÜ TëÜ÷éóôá, ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò, _ Uëëç-
íéêÞ ãëþóóá V÷åé Tîáöáíéóôår. ÓôÞ ÓðÜñôç3,
óôÞí Êáñáìáíßá, ‚ ðáðÜò ëÝåé ôÞí ñèüäïîç ëåé-
ôïõñãßá óôÜ ôïýñêéêá AëëÜ á‰ôÞ åyíáé ãñáììÝ-
íç ìÝ Uëëçíéêïýò ÷áñáêô\ñåò. Ït êáêüìïéñïé Cí-
èñùðïé ô\ò ðåñéï÷\ò äåß÷íïõí ðïëý íôñïðéáóìÝ-
íïé ðïý ëçóìüíçóáí ôÞ ãë™óóá ô™í Aäåñö™í
ôïõò êáß Uîçãïˆí ôÞ äõóôõ÷ßá ôïõò ìÝ óõãêéíç-
ôéêü ôñüðï: «´Ïôáí ït Ôïˆñêïé ð\ñáí ôÞí ðüëç,
Vêïøáí ôÞ ãë™óóá óÝ …ëïõò …óïõò âñßóêïíôáí
ìÝóáÿ Vôóé ôÜ ðáéäéÜ ôïõò AíáãêÜóôçêáí íÜ ìÜ-
èïõí ôü säßùìá ô™í íéêçô™í. ’ÁëëÜ, ðñïóèÝôïõí,
èÜ îáíáìÜèïõìå ôÞ ãë™óóá ìáò, žóôå íÜ ìÞ
öáíïˆìå êáôþôåñïé ô™í Aäåñö™í ìáò óôÞí ’Á-
èÞíá, ôÞ ìÝñá ðïý _ öõëÞ ìáò èÜ Aðåëåõèåñù-
èår ‚ñéóôéêÜ». ÐñÜãìáôé, ‚ ößëïò ìïõ ‚ ãÝñï
Êáñáíôþíçò, äÜóêáëïò óôÞ ÓðÜñôç ô\ò Ìé-
êñ@ò ’Áóßáò, äéÜóçìïò ãéÜ ôÞí ñèüôçôá ôïˆ -
öïõò ôïõ êáß ôÞí têáíüôçôÜ ôïõ íÜ ìéëÜåé ôÞ
ãë™óóá ôïˆ Îåíïö™íôá, äéäÜóêåé êáìéÜ öïñÜ ôÞ
ãñáììáôéêÞ óÝ ãêñéæïìÜëëçäåò ìáèçôÝò: äÝí åy-
íáé óõíçèéóìÝíï èÝáìá íÜ âëÝðåéò Xíáí ëáü íÜ
TðéóôñÝöåé óôü ó÷ïëårï ãéÜ íÜ îáíáâñår, …ðùò åy-
ðå Xíáò ðïéçôÞò, «ôü êëåéäß ô\ò öõëáê\ò ôïõ».
‘Ç Èñçóêåßá êáß ôü Ó÷ïëårï åyíáé ôÜ êáôá-
öýãéá ðïý, Tä™ êáß ás™íåò, Vóùóáí ôü Uëëçíéêü
Vèíïò Aðü êÜèå Aëëïßùóç. Ôü êñÜôçóáí Cèéêôï
ìÝóá óÝ …ëïõò ôïýò êéíäýíïõò ðïý äéÝôñåîå êáß
óÝ …ëåò ôßò TðéèÝóåéò ðïý ŠðÝóôç.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
* ’Áðü ôü âéâëßï La Grèce d'aujourd'hui, Ðáñßóé:
Armand Colin, 1892.
1. Èåùñår ôßò AêôÝò ô\ò ’Çðåßñïõ AóéáôéêÝò, ãéáôß A-
ðïôåëïˆóáí ôüôå ìÝñïò ôïˆ ôïõñêéêïˆ êñÜôïõò.
2. «Ñïýìåëç» ëåãüôáí Aêüìá _ å‰ñùðáúêÞ Ôïõñêßá.
3. ÓðÜñôç ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò.

‘Ï ˙ñåíò ô\ò ’Áñáâßáò
ÌåôÜöñáóç Aðü ôÜ AããëéêÜ: Ãé™ñãïò Ìé÷áëüðïõëïò
Aðü ôü Vñãï Winston S. Churchill, Great Contemporaries,
Odhams Press, London 1949 (Tðáíåêôýðùóçÿ ðñþôç Vêäïóç: 1937)
Ä Ýí ãíþñéóá ôüí ˙ñåíò ðáñÜ ìåôÜ ôü ôÝ-
ëïò ôïˆ ðïëÝìïõ. ·Çôáí ôÞí Cíïéîç ôïˆ
1919, …ôáí Têåríïé ït åsñçíïðïéïß a, ôÝëïò
ðÜíôùí, á‰ôïß ðïý Vöôéá÷íáí ôÞí åsñÞíç åy÷áí
óõãêåíôñùèår óôü Ðáñßóé êáß …ëç _ ’Áããëßá âñé-
óêüôáí óôüí Aíáâñáóìü ô™í Tðáêüëïõèùí ô\ò
óýññáîçò. Ôüóï ìåãÜëç Šð\ñîå _ ðßåóç ôïˆ Ðï-
ëÝìïõ, ôüóï å‰ñårá _ êëéìÜêùóÞ ôïõ, ôüóï äå-
óðüæïõóåò ït ìåãÜëåò ìÜ÷åò óôÞ Ãáëëßá, žóôå
åy÷á AìõäñÜ ìüíï óõíåéäçôïðïéÞóåé ôüí ñüëï ðïý
åy÷å ðáßîåé _ AñáâéêÞ TîÝãåñóç óôÞí Vñçìï óôßò
Têóôñáôåråò ôïˆ ²Áëëåíìðõ. ´Ïìùò ôþñá êÜ-
ðïéïò ìïˆ åyðå: «ÐñÝðåé íÜ ãíùñßóåéò á‰ôüí ôüí
Tîáéñåôéêü íÝï. ÔÜ êáôïñèþìáôÜ ôïõ åyíáé Vðïò».
²Åôóé, ‚ ˙ñåíò eñèå ãéÜ ãåˆìá. ÓõíÞèùò Têåß-
íç ôÞí Tðï÷Þ óôü Ëïíäríï a ôü Ðáñßóé öïñïˆóå
ôÞí AñáâéêÞ ôïõ öïñåóéÜ, ãéÜ íÜ ôáõôéóôår ìÝ ôÜ
óõìöÝñïíôá ôïˆ Tìßñç ÖåûæÜë êáß ìÝ ôßò Añáâé-
êÝò äéåêäéêÞóåéò, ðïý ôüôå eôáí Aíôéêåßìåíï -
îåráò óõæÞôçóçòÿ AëëÜ ó' á‰ôÞ ôÞí ðåñßóôáóç
öïñïˆóå ðïëéôéêÜ ñïˆ÷á êáß Tê ðñþôçò ƒøåùò V-
äåé÷íå ›ò Xíáò Aðü ôïýò ðïëëïýò AøåãÜäéáóôïõò
íåáñïýò Aîéùìáôéêïýò ðïý êÝñäéóáí Šøçëïýò
âáèìïýò êáß äéáêñßóåéò óôüí Aã™íá. ²Çìáóôáí
ìüíï Cíäñåò êáß _ óõæÞôçóç eôáí ãåíéêÞ, AëëÜ
óÝ ìßá óôéãìÞ êÜðïéïò, ì@ëëïí êáêüâïõëá, Tîé-
óôüñçóå ôÞ óõìðåñéöïñÜ ôïõ óÝ ìßá ôåëåôÞ Aðï-
íïì\ò ðáñáóÞìùí ðñßí Aðü ìåñéêÝò UâäïìÜäåò.
‘Ç Tíôýðùóç ðïý ó÷çìÜôéóá eôáí …ôé åy÷å
Añíçèår íÜ äå÷èår ôü ðáñÜóçìï ðïý Tðñüêåéôï íÜ
ôïˆ Aðïíåßìåé ‚ ÂáóéëéÜò óÝ Tðßóçìç ôåëåôÞ. ²Ç-
ìïõí ‘Õðïõñãüò Óôñáôéùôéê™í, Vôóé åyðá AìÝ-
óùò …ôé _ óõìðåñéöïñÜ ôïõ eôáí ìåãÜëï ëÜèïò,
Cäéêç ðñüò ôüí âáóéëéÜ ›ò ôæÝíôëåìáí êáß säéáß-
ôåñá AóåâÞò ðñüò á‰ôüí ›ò _ãåìüíá. ‘Ï êáèÝ-
íáò ìðïñår íÜ Añíçèår Xíáí ôßôëï a Xíá ðáñÜóç-
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 181-187
ÌÅÔÁÖÑÁÓÅÉÓ
ôïˆ Winston S. Churchill
ìï, ‚ êáèÝíáò ìðïñår, Tö' …óïí Añíçèår, íÜ Tê-
èÝóåé ôïýò ëüãïõò Añ÷\ò ðïý ôüí ‚äÞãçóáí óôÞí
ðñÜîç ôïõ, AëëÜ íÜ äéáëÝîåé ôÞí ðåñßóôáóç êá-
ôÜ ôÞí ‚ðïßá _ Á‰ôïˆ Ìåãáëåéüôçò Tðñüêåéôï,
Têôåëþíôáò ôÜ óõíôáãìáôéêÜ ôçò êáèÞêïíôá,
íÜ TêôåëÝóåé ôÞí å‰ãåíÞ ðñÜîç ô\ò ðñïóùðéê\ò
ôïõ ôßìçóçò ›ò å‰êáéñßá ãéÜ TêäÞëùóç ô™í ðï-
ëéôéê™í ôïõ ðåðïéèÞóåùí eôáí ôåñáô™äåò. Êá-
èþò eôáí êáëåóìÝíïò ìïõ äåí ìðïñïˆóá íÜ ð™
ðåñéóóüôåñá, AëëÜ ëüãù ô\ò äçìüóéáò èÝóçò ìïõ
äÝí ìðïñïˆóá íÜ ð™ ëéãþôåñá.
Ìüëéò ðñüóöáôá Vìáèá ôÜ ðñáãìáôéêÜ ãåãï-
íüôá. ‘Ç Cñíçóç åy÷å ðñÜãìáôé ãßíåé, AëëÜ ƒ÷é
óôÞ äçìüóéá ôåëåôÞ. ‘Ï ˙ñåíò Vãéíå äåêôüò A-
ðü ôüí âáóéëéÜ óôßò 30 ’Ïêôùâñßïõ ìÝ óêïðü íÜ
óõæçôÞóïõí. Óõã÷ñüíùò, _ ÌåãáëåéüôçôÜ ôïõ
óêÝöôçêå …ôé èÜ eôáí Bñìüæïí íÜ ôïˆ Aðïíåßìåé
ôÜ äéÜóçìá ôïˆ äéïéêçô\ ôïˆ ÔÜãìáôïò ôïˆ Ëïõ-
ôñïˆ êáèþò êáß ôü ðáñÜóçìï ÄéáêåêñéìÝíùí ‘Õ-
ðçñåóé™í — êÜôé ðïý åy÷å aäç äçìïóéåõèår óôÞí
’Åöçìåñßäá ô\ò ÊõâåñíÞóåùò. ÔÞí žñá ðïý ‚
ÂáóéëéÜò eôáí Xôïéìïò íÜ Tðéäþóåé ôÜ ðáñÜóçìá,
‚ ˙ñåíò ðáñáêÜëåóå íÜ ôïˆ Tðéôñáðår íÜ ìÞí ôÜ
äå÷èår, Töüóïí á‰ôü eôáí äõíáôüí. ‘Ï ÂáóéëéÜò
êáß ‚ ˙ñåíò eôáí ìüíïé ôïõò Têåßíç ôÞí žñá.
Åuôå åy÷å ðñïóÝîåé ‚ ˙ñåíò …ôé åy÷á ðáñá-
íïÞóåé ôü ðåñéóôáôéêü åuôå ƒ÷é, äÝí Vêáíå êáìßá
ðñïóðÜèåéá íÜ ìåéþóåé ôÞ óçìáóßá ôïõ a íÜ äé-
êáéïëïãÞóåé ôüí Uáõôü ôïõ. ’ÁðïäÝ÷ôçêå ôÞí T-
ðßðëçîç ìÝ êáëÞ äéÜèåóç. Á‰ôüò eôáí ‚ ìüíïò
ôñüðïò ðïý äéÝèåôå, åyðå, ãéÜ íÜ êÜíåé ôßò Aíþ-
ôáôåò Añ÷Ýò ôïˆ êñÜôïõò íÜ óõíåéäçôïðïéÞóïõí
…ôé _ ôéìÞ ô\ò ÌåãÜëçò Âñåôáíßáò Tîáñô@ôï A-
ðü ôÞí Víôéìç ìåôá÷åßñéóç ô™í ’ÁñÜâùí êáß …ôé
_ Aðü ôÞ âñåôôáíéêÞ ðëåõñÜ ðñïäïóßá ôïõò …óïí
Aöïñ@ ôÜ ãáëëéêÜ ásôÞìáôá óôÞ Óõñßá èÜ eôáí
182
‘Ï ˙ñåíò ô\ò ’Áñáâßáò.
ìßá êçëßäá Aíåîßôçëç óôÞí tóôïñßá ìáò. ÈÜ Vðñå-
ðå ‚ uäéïò ‚ ÂáóéëéÜò íÜ óõíåéäçôïðïéÞóåé …óá ãß-
íïíôáí óôü ƒíïìÜ ôïõ êáß äÝí ãíþñéæå Cëëïí ôñü-
ðï. Åyðá …ôé á‰ôü êáèüëïõ äÝí äéêáéïëïãïˆóå ôÞ
ìÝèïäï ðïý åy÷å AêïëïõèÞóåé êáß Vðåéôá Vóôñåøá
ôÞ óõæÞôçóç ðñüò Cëëá, ðéü å‰÷Üñéóôá èÝìáôá.
ÐñÝðåé …ìùò íÜ ‚ìïëïãÞóù …ôé á‰ôü ôü ðå-
ñéóôáôéêü ìïˆ äçìéïýñãçóå ôÞí Tðéèõìßá íÜ ìÜ-
èù ðåñéóóüôåñá ãéÜ …óá åy÷áí ðñáãìáôéêÜ óõì-
âår óôüí ðüëåìï ô\ò TñÞìïõ êáß Cíïéîå ôÜ ìÜôéá
ìïõ óôÜ ðÜèç ðïý AíÝâñáæáí óôü Tóùôåñéêü ô\ò
’Áñáâßáò. ÆÞôçóá AíáöïñÝò êáß ôßò ìåëÝôçóá.
Ìßëçóá ãéÜ ôü èÝìá ìÝ ôüí Ðñùèõðïõñãü. Åyðå
…ôé ït ÃÜëëïé Tííïïˆóáí íÜ V÷ïõí ôÞ Óõñßá êáß
íÜ ôÞí êõâåñí@íå Aðü ôÞ Äáìáóêü êáß …ôé ôßðï-
ôá äÝí ìðïñïˆóå íÜ ôïýò êÜíåé í' AëëÜîïõí ãíþ-
ìç. ‘Ç óõìöùíßá ÓÜûêò-Ðéêü, ðïý åu÷áìå óõ-
íÜøåé óôÞ äéÜñêåéá ôïˆ ðïëÝìïõ, åy÷å Tîáñ÷\ò
ðïëý ðåñéðëÝîåé ôü èÝìá êáß ìüíï _ ÓõíäéÜóêå-
øç ô\ò ÅsñÞíçò ìðïñïˆóå íÜ Aðïöáóßóåé ãéÜ ôßò
óõãêñïõüìåíåò Aîéþóåéò êáß Šðïó÷Ýóåéò. ÓÝ á‰-
ôÜ äÝí ìðïñïˆóå íÜ äïèår AðÜíôçóç.
ÄÝí îáíáåräá ôüí ˙ñåíò ãéÜ ìåñéêÝò Uâäï-
ìÜäåòÿ Cí èõì@ìáé êáëÜ, óôü Ðáñßóé ôüí óõíÜí-
ôçóá ðÜëé. Öïñïˆóå AñáâéêÜ ñïˆ÷á êáß Aðïêá-
ëýöèçêå …ëï ôü ìåãáëårï ô\ò ðáñïõóßáò ôïõ: _
óïâáñüôçôá ô\ò óõìðåñéöïñ@ò ôïõ, _ Aêñßâåéá
WINSTON S. CHURCHILL
ô™í Aðüøåþí ôïõ, ôü åñïò êáß _ ðïéüôçôá ô\ò
óõíïìéëßáò ôïõ. ´Ïëá Väåé÷íáí íÜ TðáõîÜíïíôáé
óÝ Aîéïèáýìáóôï âáèìü Aðü ôü ŠðÝñï÷ï Añáâéêü
êÜëõììá ôïˆ êåöáëéïˆ êáß ôü Víäõìá. ÌÝóá A-
ðü ôÜ ñé÷ôÜ öïñÝìáôá, ôÜ å‰ãåí\ ôïõ ÷áñáêôç-
ñéóôéêÜ, ôÜ ôÝëåéá óìéëåìÝíá ÷åßëç ôïõ, ôÜ A-
óôñáöôåñÜ ìÜôéá ôïõ ‚ðëßæïíôáí ìÝ öùôéÜ êáß
Aóôñáðïâïëïˆóáí ðñüò ôÜ Vîù ôÞ äéÜíïéÜ ôïõ.
²Åäåé÷íå á‰ôü ðïý eôáí, Xíáò Aðü ôïýò ìåãáëý-
ôåñïõò ðñßãêéðåò ô\ò Öýóçò. ÔÜ ðÞãáìå ðïëý
êáëýôåñá á‰ôÞ ôÞ öïñÜ êáß Cñ÷éóá ðéÜ íÜ ó÷ç-
ìáôßæù ôßò Tíôõðþóåéò ìïõ ãéÜ ôÞ äýíáìç êáß
ôßò AñåôÝò ôïõ, ðïý Aðü ôüôå äÝí ìÝ Cöçóáí ðï-
ôÝ. Åuôå öïñïˆóå ôÜ ðåæÜ ñïˆ÷á ô\ò Aããëéê\ò
êáèçìåñéí\ò æù\ò åuôå Añãüôåñá ôÞ óôïëÞ ìç-
÷áíéêïˆ ô\ò Ðïëåìéê\ò ’Áåñïðïñßáò, óôü Uî\ò
ðÜíôá ôüí Vâëåðá …ðùò ðáñïõóéÜæåôáé óôü Tîáé-
ñåôéêü ó÷Ýäéï ìÝ ìïëýâé ôïˆ ²Ùãêáóôáò Ôæþí.
²Áñ÷éóá íÜ Aêïýù ðïëý ðåñéóóüôåñá ãéÜ á‰-
ôüí Aðü ößëïõò ðïý åy÷áí ŠðçñåôÞóåé Šðü ôßò äéá-
ôáãÝò ôïõ êáß ðñÜãìáôé ãßíïíôáí Aôåëåßùôåò óõ-
æçôÞóåéò ãéÜ á‰ôüí óÝ êÜèå óôñáôéùôéêü, äéðëù-
ìáôéêü êáß Aêáäçìáúêü êýêëï. Öáéíüôáí ðþò e-
ôáí Tîßóïõ óïöüò …óï êáß óôñáôéþôçòÿ Añ÷áéïëü-
ãïò AëëÜ êáß Cíèñùðïò ô\ò äñÜóçòÿ Tîáßñåôïò
ëüãéïò AëëÜ êáß ²Áñáâáò AíôÜñôçò.
ÃñÞãïñá Vãéíå öáíåñü …ôé _ ŠðüèåóÞ ôïõ äÝí
ðÞãáéíå êáëÜ óôü Ðáñßóé. Óõíüäåõå ðáíôïˆ ôüí
ÖåûæÜë ›ò ößëïò êáß äéåñìçíÝáòÿ ðïëý êáëÜ ôÜ
Vâãáæå ðÝñá óôüí ñüëï ôïõ á‰ôüí. Ðåñéöñïíïˆóå
ôßò AããëéêÝò ãíùñéìßåò ôïõ êáß …ëá ôÜ ó÷åôéêÜ
ìÝ ôÞ óôáäéïäñïìßá ôïõ èÝìáôá óÝ óýãêñéóç ìÝ
á‰ôü ðïý èåùñïˆóå ›ò êáè\êïí ôïõ AðÝíáíôé
óôïýò ²Áñáâåò. Óõãêñïýóôçêå ìÝ ôïýò ÃÜëëïõò.
’Áíôéìåôþðéóå ôüí Êëåìáíóþ óÝ ìáêñÝò, Tðá-
íåéëçììÝíåò äéåíÝîåéò. Á‰ôüò eôáí Xíáò T÷èñüò
AíôÜîéïò ô™í ðõñ™í ôïõ. ‘Ï ãÝñï-Ôßãñçò åy÷å X-
íá ðñüóùðï Tîßóïõ óêëçñü ìÝ á‰ôü ôïˆ Ë™ñåíò,
ôü uäéï Cöïâá ìÜôéá êáß sóÜîéá äýíáìç èÝëçóçò.
‘Ï Êëåìáíóþ åy÷å âáèý ðÜèïò ãéÜ ôÞí ’Áíáôï-
ëÞ. ’ÁãÜðçóå óôüí ˙ñåíò Xíáí ðáëáäßíï, èáý-
ìáæå ôÜ êáôïñèþìáôÜ ôïõ êáß Aíáãíþñéæå ôÞí s-
äéïöõÀá ôïõ. ’ÁëëÜ ït ãáëëéêÝò âëÝøåéò óôÞ Óõ-
ñßá Šð\ñ÷áí Tä™ êáß Uêáôü ÷ñüíéá. ‘Ç säÝá …ôé
_ Ãáëëßá, ðïý åy÷å Tîïõèåíùèår óôÜ ÷áñáêþìá-
ôá ô\ò ÖëÜíäñáò, èÜ Vðñåðå íÜ Aíáäõèår Aðü ôüí
ÌåãÜëï Ðüëåìï ÷ùñßò ìåñôéêü óôÜ êáôáêôçìÝ-
íá TäÜöç ôïˆ öáéíüôáí Aöüñçôç êáß ðïôÝ äÝí èÜ
ôÞí AíÝ÷ïíôáí ït óõìðáôñé™ôåò ôïõ.
´Ïëïé ãíùñßæïõí ôß Tðáêïëïýèçóå. ´Õóôåñá A-
ðü ìáêñÝò, îåråò äéåíÝîåéò óôü Ðáñßóé êáß ôÞí ’Á-
íáôïëÞ, _ ÓõíäéÜóêåøç ô\ò ÅsñÞíçò Väùóå óôÞ
Ï ËÙÑÅÍÓ ÔÇÓ ÁÑÁÂÉÁÓ
Ãáëëßá ôÞí TíôïëÞ óôÞ Óõñßá. ´Ïôáí ït ²Áñáâåò
AíôéóôÜèçêáí âßáéá, ôÜ ãáëëéêÜ óôñáôåýìáôá V-
äéùîáí Aðü ôÞ Äáìáóêü ôüí ’Åìßñç ÖåûæÜë ìåôÜ
Aðü ìßá óýãêñïõóç óôÞí ‚ðïßá óêïôþèçêáí ìå-
ñéêïß Aðü ôïýò ãåííáéüôåñïõò ²Áñáâåò _ãÝôåò. Âï-
ëåýôçêáí ìéÜ ÷áñÜ ìÝ ôÞí êáôï÷Þ á‰ô\ò ô\ò Š-
ðÝñï÷çò Tðáñ÷ßáò, êáôÝóôåéëáí ôßò TîåãÝñóåéò ðïý
Tðáêïëïýèçóáí ìÝ ôÞ ìåãáëýôåñç á‰óôçñüôçôá
êáß óõíå÷ßæïõí ìÝ÷ñé óÞìåñá íÜ êõâåñíïˆí Têår ìÝ
ôÞ âïÞèåéá Uíüò ðïëý ìåãÜëïõ óôñáôïˆ1.
ÄÝí åyäá ôüí ˙ñåíò …ôáí ãßíïíôáí …ë' á‰ôÜ
êáß ðñÜãìáôé ôüóá ðïëëÜ êáôÝññåáí óôüí ìåôá-
ðïëåìéêü êüóìï, žóôå _ ìåôá÷åßñéóç ô™í ’ÁñÜ-
âùí äÝí öáéíüôáí ðåñßåñãç. ’ÁëëÜ êáèþò Aðü
êáéñü óÝ êáéñü ôü ìõáëü ìïõ TðÝóôñåöå óôü èÝ-
ìá, óõíåéäçôïðïéïˆóá ðüóï Víôïíá èÜ Vðñåðå íÜ
eôáí ôÜ óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ. ‘ÁðëÜ äÝí aîåñå ôß
íÜ êÜíåé. ’Áêïëïýèçóå á‰ôüí a ôüí Cëëï äñüìï
ìÝ Aðüãíùóç êáß AðÝ÷èåéá ãéÜ ôÞ æùÞ. ÓôÜ äç-
ìïóéåõìÝíá êåßìåíÜ ôïõ åy÷å äçëþóåé …ôé êÜèå
ðñïóùðéêÞ öéëïäïîßá åy÷å ðåèÜíåé ìÝóá ôïõ, ðñßí
Aêüìç ìðår èñéáìâåõôéêÜ óôÞ Äáìáóêü êáôÜ
ôÞí ôåëéêÞ öÜóç ôïˆ ðïëÝìïõ. ’ÁëëÜ åyìáé óß-
ãïõñïò …ôé äïêéìÜóôçêå âëÝðïíôáò ôïýò ²Áñáâåò
ößëïõò ôïõ~ óôïýò ‚ðïßïõò åy÷å äþóåé ôüí ëüãï
ôïõ êáß, …ðùò íüìéæå, ôüí ëüãï ô\ò Âñåôôáíßáò,
íÜ ôïýò êáêïìåôá÷åéñßæïíôáé AâïÞèçôïõò ìÝ á‰-
ôüí ôüí ôñüðï êáß á‰ôÞ ðñÝðåé íÜ eôáí _ êýñéá
ásôßá ãéÜ ôÞí ‚ðïßá ôåëéêÜ AðïöÜóéóå íÜ Aðáñ-
íçèår êÜèå Tîïõóßá óôßò ŠøçëÝò êñáôéêÝò ŠðïèÝ-
óåéò. ‘Ç Cñéóôá óöõñçëáôçìÝíç öýóç ôïõ åy÷å
Šðïóôår ôßò ðéü ìåãÜëåò êáêïõ÷ßåò óôÞ äéÜñêåéá
ôïˆ ÐïëÝìïõ, AëëÜ _ øõ÷Þ ôïõ åy÷å AíôÝîåéÿ ôþ-
ñá …ìùò åy÷å ðëçãùèår _ øõ÷Þ ôïõ.
ÔÞí Cíïéîç ôïˆ 1921 ìÝ Vóôåéëáí óôü ‘Õ-
ðïõñãårï ’Áðïéêé™í ãéÜ íÜ AíáëÜâù ôßò ŠðïèÝ-
óåéò ìáò óôÞ ÌÝóç ’ÁíáôïëÞ êáß íÜ âÜëù ôÜ
èÝìáôá óÝ êÜðïéá ó÷åôéêÞ ôÜîç. ’Åêåríï ôüí
êáéñü åu÷áìå êáôáóôåßëåé ìßá säéáßôåñá Tðéêßíäõ-
íç êáß átìáôçñÞ TîÝãåñóç óôü ’ÉñÜê êáß ðÜíù
Aðü óáñÜíôá ÷éëéÜäåò óôñáôüò ìÝ êüóôïò ôñéÜí-
ôá Uêáôïììýñéá ëßñåò óôåñëßíåò ôüí ÷ñüíï eôáí
Aíáãêárïò ãéÜ ôÞí ôÞñçóç ô\ò ôÜîçò. Á‰ôü äÝí
ìðïñïˆóå íÜ óõíå÷éóôår. ÓôÞí Ðáëáéóôßíç _ äéá-
ìÜ÷ç ìåôáîý ô™í ’ÁñÜâùí êáß ô™í ‘Åâñáßùí A-
ðåéëïˆóå êÜèå óôéãìÞ íÜ ðÜñåé ìïñöÞ ðñáãìá-
ôéê\ò âßáò. Ït ²Áñáâåò ‚ðëáñ÷çãïß, ðïý åy÷áí
äéù÷ôår Aðü ôÞ Óõñßá ìÝ ðïëëïýò Aðü ôïýò -
ðáäïýò ôïõò (…ëïé ôïõò ðñþçí óýììá÷ïß ìáò) êá-
ñáäïêïˆóáí TîáãñéùìÝíïé óôßò TñÞìïõò ðÝñá Aðü
ôüí ðïôáìü ’ÉïñäÜíç. ‘Ç Áuãõðôïò eôáí óÝ A-
íáôáñá÷Þ. ²Åôóé ‚ëüêëçñç _ ÌÝóç ’ÁíáôïëÞ
183
ðáñïõóßáæå ìßá säéáßôåñá èëéâåñÞ êáß Aíçóõ÷çôé-
êÞ åsêüíá. Äçìéïýñãçóá Xíá íÝï ôì\ìá óôü ‘Õ-
ðïõñãårï ’Áðïéêé™í ãéÜ íÜ Aíôáðïêñéè™ ó' á‰-
ôÝò ôßò íÝåò å‰èˆíåò. ‘Ï ðõñÞíáò ó÷çìáôßóôçêå
Aðü ìéóÞ äùäåêÜäá ðïëý têáí™í Aíäñ™í Aðü ôü
‘Õðïõñãårï ô™í ’Éíäé™í êáß Aðü á‰ôïýò ðïý åy-
÷áí ŠðçñåôÞóåé óôü ’ÉñÜê êáß ôÞí Ðáëáéóôßíç
óôÞ äéÜñêåéá ôïˆ ðïëÝìïõ. ’ÁðïöÜóéóá íÜ ðñï-
óèÝóù ôüí ˙ñåíò óÝ á‰ôïýò, Cí êáôÜöåñíá íÜ
ôüí ðåßóù. Ôüí ãíþñéæáí …ëïé êáëÜ êáß ðïëëïß
åy÷áí ŠðçñåôÞóåé ìáæß ôïõ a Šðü ôßò TíôïëÝò ôïõ
óôü ðåäßï ô\ò ìÜ÷çò. ´Ïôáí åyðá ôÞí ðñüèåóÞ
ìïõ óÝ á‰ôïýò, Väåéîáí åsëéêñéíÞ Vêðëçîç: «Ôß!
ÈÜ âÜëåôå ÷áëéíÜñé óôü Cãñéï ãáúäïýñé ô\ò TñÞ-
ìïõ;» Á‰ôÞ eôáí _ Aíôéìåôþðéóç, ðïý ôÞí Šðá-
ãüñåõå ƒ÷é ìéêñïðñåðÞò æÞëåéá êáß Šðïôßìçóç
ô\ò Aîßáò ôïˆ Ë™ñåíò AëëÜ åsëéêñéíÞò ðåðïßèç-
óç …ôé _ øõ÷ïëïãßá ôïõ êáß _ säéïóõãêñáóßá ôïõ
ðïôÝ äÝí èÜ ôïˆ TðÝôñåðáí íÜ Tñãáóôår óôÞ ñïõ-
ôßíá ìé@ò äçìüóéáò Šðçñåóßáò.
Ðáñ' …ë' á‰ôÜ TðÝìåéíá. Ìßá óçìáíôéêÞ èÝ-
óç ðñïóöÝñèçêå óôüí ˙ñåíò êáß ðñüò Vêðëçîç
ô™í ðåñéóóüôåñùí, Cí êáß ƒ÷é Tíôåë™ò ðñüò äéêÞ
ìïõ, äÝ÷èçêå. ÄÝí åyíáé á‰ôÞ _ êáôÜëëçëç å‰êáé-
ñßá ãéÜ íÜ ìðïˆìå óôßò ëåðôïìÝñåéåò ô™í ìðåñäå-
ìÝíùí êáß Aêáíèùä™í ðñïâëçìÜôùí ðïý åu÷áìå
íÜ ëýóïõìåÿ Añêår Xíá TëÜ÷éóôï ðåñßãñáììá. ·Ç-
ôáí AíÜãêç íÜ ÷åéñéóôïˆìå ôÞí Šðüèåóç Tðß ôü-
ðïõ. Ãé' á‰ôü óõãêÜëåóá ìßá äéÜóêåøç óôü ÊÜé-
ñï, …ðïõ óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá óõãêåíôñþèçêáí
…ëïé ït åsäéêïß êáß ït á‰èåíôßåò ô\ò ÌÝóçò ’Áíá-
ôïë\ò. Óõíïäåõüìåíïò Aðü ôüí ˙ñåíò, ôüí
×éïˆìðåñô ÃéÜíãê êáß ôüí ÔñÝíôóáñíô Aðü ôü ‘Õ-
ðïõñãårï ’Áåñïðïñßáò, îåêßíçóá ãéÜ ôü ÊÜéñï.
Ìåßíáìå Têår êáß óôÞí Ðáëáéóôßíç ãéÜ Xíá ðåñß-
ðïõ ì\íáÿ ŠðïâÜëáìå ôßò Aêüëïõèåò âáóéêÝò ðñï-
ôÜóåéò óôÞí ÊõâÝñíçóç. Ðñ™ôï, èÜ Tðáíïñèþíá-
ìå ôßò æçìéÝò óÝ âÜñïò ô™í ’ÁñÜâùí êáß ôïˆ Ïu-
êïõ ô™í Óåñßöçäùí ô\ò ÌÝêêáò, ôïðïèåôþíôáò
ôüí ’Åìßñç ÖåûæÜë óôüí Èñüíï ôïˆ ’ÉñÜê ›ò Âá-
óéëé@ êáß AíáèÝôïíôáò óôüí ’Åìßñç ’ÁìðíôÜëëá
ôÞ äéáêõâÝñíçóç ô\ò ‘Õðåñéïñäáíßáò. Äåýôåñï, èÜ
Aðïìáêñýíáìå …ëá ï‰óéáóôéêÜ ôÜ óôñáôåýìáôÜ
ìáò Aðü ôü ’ÉñÜê êáß èÜ Tìðéóôåõüìáóôáí ôÞí C-
ìõíÜ ôïõ óôÞ ÂáóéëéêÞ ’Áåñïðïñßá. Ôñßôï, ðñï-
ôåßíáìå ñýèìéóç ô™í Cìåóùí äõó÷åñåé™í ìåôáîý
‘Åâñáßùí êáß ’ÁñÜâùí óôÞí Ðáëáéóôßíçÿ á‰ôü èÜ
÷ñçóßìåõå ›ò èåìÝëéï ãéÜ ôü ìÝëëïí.
Ït äýï ðñ™ôåò ðñïôÜóåéò ðñïêÜëåóáí ôñïìå-
ñÝò AíôéäñÜóåéò. ‘Ç ãáëëéêÞ êõâÝñíçóç Vöåñå
âáñÝùò ôÞí å‹íïéá ðñüò ôüí ’Åìßñç ÖåûæÜë, ôüí
‚ðïrï Aíôéìåôþðéæå ›ò _ôôçìÝíï AíôÜñôç. Ôü
184
âñåôôáíéêü ‘Õðïõñãårï ÐïëÝìïõ óïêáñßóôçêå ìÝ
ôÞí säÝá ô\ò Aðï÷þñçóçò óôñáôåõìÜôùí êáß
ðñïÝâëåøå óöáãÝò êáß êáôáóôñïöÝò. Åy÷á, …-
ìùò, aäç ðáñáôçñÞóåé ðþò, …ôáí ‚ ÔñÝíôóáñíô
AíáëÜìâáíå íÜ êÜíåé êÜôé óõãêåêñéìÝíï, óõíÞ-
èùò ôü Vöåñíå åsò ðÝñáò. Ït ðñïôÜóåéò ìáò Vãé-
íáí äåêôÝò, AëëÜ ÷ñåéÜóôçêå Xíáò ÷ñüíïò äýóêï-
ëçò êáß Aã÷þäïõò äéïßêçóçò ãéÜ íÜ ãßíåé ðñÜîç
á‰ôü ðïý åy÷å ôüóï ãñÞãïñá Aðïöáóéóôår.
‘Ç èçôåßá ôïˆ Ë™ñåíò ›ò Äçìüóéïõ Ëåéôïõñ-
ãïˆ eôáí ìßá ìïíáäéêÞ öÜóç ô\ò æù\ò ôïõ. ´Ï-
ëïé TîåðëÜãçóáí Aðü ôÞí añåìç êáß äéáêñéôéêÞ
óõìðåñéöïñÜ ôïõ. ‘Ç ŠðïìïíÞ êáß _ ðñïèõìßá ôïõ
ãéÜ íÜ äïõëÝøåé ìÝ Cëëïõò êáôÝðëçîå säßùò …óïõò
ôüí ãíþñéæáí êáëýôåñá. Ìåôáîý á‰ô™í ô™í ås-
äéê™í èÜ Vðñåðå íÜ åy÷áí ãßíåé ôñïìåñÝò óõæçôÞ-
óåéò êáß _ Víôáóç èÜ Vðñåðå óÝ ‚ñéóìÝíåò óôéã-
ìÝò íÜ eôáí Aöüñçôç. ’ÁëëÜ, óôüí âáèìü ðïý ìÝ
Aöïñïˆóå, ðÜíôá óõìâïõëåõüìïõí Aðü êïéíïˆ äýï
a ôñårò Aðü á‰ôïýò ôïýò êáëýôåñïõò Cíäñåò ìÝ
ôïýò ‚ðïßïõò åy÷á êÜðïôå ôÞí ôý÷ç íÜ óõíåñãá-
óô™. ÄÝí èÜ eôáí äßêáéï íÜ Aðïäïèår ìïíÜ÷á óôüí
˙ñåíò _ ôéìÞ ô\ò Tðéôõ÷ßáò ðïý åy÷å _ íÝá ðï-
ëéôéêÞ ìáò. Ôü Tñþôçìá eôáí Cí ‚ ˙ñåíò èÜ
êáôüñèùíå íÜ êáôáðíßîåé ôÞí ðñïóùðéêüôçôÜ
ôïõ, íÜ ëõãßóåé ôÞí á‰ôáñ÷éêÞ ôïõ èÝëçóç êáß íÜ
äéï÷åôåýóåé ôßò ãíþóåéò ôïõ óôü êïéíü Aðüèåìá.
’Éäïý ìßá Aðü ôßò Aðïäåßîåéò ôïˆ ìåãáëåßïõ ôïˆ
÷áñáêô\ñá ôïõ êáß ô\ò ðñïóáñìïóôéêüôçôáò ô\ò
säéïöõÀáò ôïõ. Åyäå ôÞí Tëðßäá íÜ Têðëçñþóåé óÝ
ìåãÜëï âáèìü ôßò Šðïó÷Ýóåéò ðïý åy÷å äþóåé
óôïýò ²Áñáâåò Añ÷çãïýò êáß íÜ AðïêáôáóôÞóåé
Xíá Aíåêôü ìÝôñï åsñÞíçò ó' Têåríåò ôßò ìåãÜëåò
ðåñéï÷Ýò. ÃéÜ á‰ôüí ôüí óêïðü eôáí têáíüò íÜ ãß-
íåé (Aðïôïëì™ ôÞí Vêöñáóç) Xíáò âáñåôüò Aîéù-
ìáôïˆ÷ïò. ‘Ç ðñïóðÜèåéá äÝí Šð\ñîå ìÜôáéç. ‘Ï
óêïðüò ôïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå.
Ðñüò ôü ôÝëïò ôïˆ Vôïõò ôÜ ðñÜãìáôá Cñ-
÷éóáí íÜ ðçãáßíïõí êáëýôåñá. Ôü Xíá ìåôÜ ôü
Cëëï …ëá ôÜ ìÝôñá ìáò Töáñìüóôçêáí. ‘Ï óôñá-
ôüò Vöõãå Aðü ôü ’ÉñÜê, _ AåñïðïñéêÞ äýíáìç
TãêáôáóôÜèçêå óÝ ìßá êáìðÞ ôïˆ Å‰öñÜôç, _
ÂáãäÜôç TðåõöÞìçóå ôüí ÖåûæÜë ›ò âáóéëÝá, ‚
’ÁìðíôÜëëá TãêáôáóôÜèçêå óÝ êërìá Aöïóßù-
óçò êáß ÷ùñßò ðñïâëÞìáôá óôÞí ‘Õðåñéïñäáíßá.
ÌéÜ ìÝñá åyðá óôüí ˙ñåíò: «Ôß èÜ èÝëáôå íÜ
êÜíåôå, …ôáí …ëá á‰ôÜ Tîïìáëõíèïˆí; Ït êáëý-
ôåñåò èÝóåéò åyíáé AíïéêôÝò ãéÜ ó@ò, Cí öñïíôßóå-
ôå íÜ óõíå÷ßóåôå ôÞ íÝá óáò óôáäéïäñïìßá óôü
‘Õðïõñãårï ’Áðïéêé™í». ×áìïãÝëáóå ìÝ ôü ðñ@-
ï, ëáìðåñü, ásíéãìáôéêü ÷áìüãåëü ôïõ êáß åyðå:
«ÓÝ ðïëý ëßãïõò ì\íåò _ Tñãáóßá ìïõ Tä™ èÜ V-
WINSTON S. CHURCHILL
÷åé ôåëåéþóåé. ‘Ç äïõëåéÜ V÷åé ãßíåé êáß èÜ äéáñ-
êÝóåé». «ÌÜ óårò ôß èÜ êÜíåôå;» «´Ï,ôé èÜ äår-
ôå Aðü TìÝíá èÜ åyíáé Xíá ìéêñü óýííåöï óêüíçò
óôüí ‚ñßæïíôá».
ÊñÜôçóå ôüí ëüãï ôïõ. Ðéóôåýù …ôé Têåríï
ôüí êáéñü äÝí åy÷å ó÷åäüí êáèüëïõ ðüñïõò. ‘Ï ìé-
óèüò ôïõ eôáí 1.200 ëßñåò óôåñëßíåò ôüí ÷ñüíïÿ
èÝóåéò êõâåñíÞôç Aðïéêé™í êáß ìåãÜëåò äéïéêÞ-
óåéò eôáí ôüôå óôÞ äéÜèåóÞ ìïõ. Ôßðïôá äÝí š-
öÝëçóå. ‘Ùò ôåëåõôáßá äéÝîïäï ôüí Vóôåéëá óôÞí
‘Õðåñéïñäáíßá, …ðïõ äõóêïëßåò ðñüâáëáí îáöíéêÜ.
Åy÷å Aðåñéüñéóôåò Tîïõóßåòÿ ôßò ÷ñçóéìïðïßçóå ìÝ
ôÞí ðáëéÜ ôïõ Tíåñãçôéêüôçôá. ’ÁðïìÜêñõíå A-
îéùìáôéêïýò. ²Åêáíå ÷ñÞóç só÷ýïò. ’ÁðïêáôÝ-
óôçóå ðëÞñùò ôÞí ^ñåìßá. ´Ïëïé eôáí å‰÷áñéóôç-
ìÝíïé ìÝ ôÞí Tðéôõ÷ßá ô\ò Aðïóôïë\ò ôïõ, AëëÜ
ôßðïôá äÝí èÜ ôüí Vðåéèå íÜ óõíå÷ßóåé. ÌÝ ëýðç
ìïõ åyäá «ôü ìéêñü óýííåöï óêüíçò» íÜ Tîáöáíß-
æåôáé óôüí ‚ñßæïíôá. ÄÝí Tðñüêåéôï íÜ îáíáóõíáí-
ôçèïˆìå ðáñÜ ìåôÜ Aðü ðïëëÜ ÷ñüíéá. ’ÁíáöÝ-
ñïìáé Tðß ìáêñüí óÝ á‰ôÞ ôÞí ðëåõñÜ ô™í äñá-
óôçñéïôÞôùí ôïõ ãéáôß ó' Xíá ðñüóöáôá äçìïóé-
åõìÝíï ãñÜììá Aðïäßäåé óÝ á‰ôÝò óçìáóßá ìåãá-
ëýôåñç Aðü Têåßíç ô™í AíäñáãáèçìÜôùí ôïõ óôüí
ðüëåìï. ’ÁëëÜ á‰ôÞ _ êñßóç åyíáé ëáíèáóìÝíç.
Ôü Uðüìåíï Tðåéóüäéï eôáí ôü ãñÜøéìï, _ T-
êôýðùóç, ôü äÝóéìï êáß _ Vêäïóç ôïˆ âéâëßïõ ôïõ
Ït ‘ÅöôÜ Óôýëïé ô\ò Óïößáò. ’Åä™ uóùò åyíáé ôü
êáôÜëëçëï óçìårï ãéÜ íÜ Aó÷ïëçè™ ìÝ á‰ôüí ôüí
èçóáõñü ô\ò Aããëéê\ò ëïãïôå÷íßáò. ‘Ùò AöÞãç-
óç ðïëÝìïõ êáß ðåñéðÝôåéáò, ›ò Aðåéêüíéóç …ëùí
…óùí ït ²Áñáâåò óçìáßíïõí ãéÜ ôüí êüóìï åyíáé A-
îåðÝñáóôï. ÓõãêáôáëÝãåôáé ìåôáîý ô™í óðïõäáé-
üôåñùí âéâëßùí ðïý ãñÜöôçêáí ðïôÝ óôÞí Aããëé-
êÞ ãë™óóá. ²Áí ‚ ˙ñåíò äÝí åy÷å êÜíåé ðïôÝ ôß-
ðïôå Cëëï ðáñÜ á‰ôü ôü âéâëßï Bðë™ò ›ò äç-
ìéïýñãçìá ô\ò öáíôáóßáò ôïõ, _ öÞìç ôïõ èÜ
äéáôçñïˆíôáí (ãéÜ íÜ AíáöÝñù ôÞ ÷éëéïåéðùìÝíç
öñÜóç ôïˆ Ìáêþëåû) «ãéÜ ôüóï …óï _ AããëéêÞ
ãë™óóá èÜ ìéëéÝôáé óÝ êÜðïéá ãùíéÜ ô\ò Šäñï-
ãåßïõ». ‘Ç Ðïñåßá ôïˆ Ðñïóêõíçô\, ‘Ï Ñïâéí-
óþíáò Êñïˆóïò, ÔÜ ôáîßäéá ôïˆ Ãêéïýëéâåñ åyíáé
ôÜ AãáðçìÝíá ô™í âñåôôáíéê™í óðéôé™í. ’Éäïý …-
ìùò ìéÜ tóôïñßá sóÜîéá ìÝ á‰ôÝò óÝ TíäéáöÝñïí êáß
ãïçôåßá, ìÝ ôüí äéêü ôçò ôñüðïÿ AëëÜ åyíáé ðñáã-
ìáôéêÞ êáß ƒ÷é öáíôáóôéêÞ. ‘Ï óõããñáöÝáò eôáí
Tðßóçò ‚ _ãÞôïñáò. ÔÜ Aðïìíçìïíåýìáôá ôïˆ
Êáßóáñá AíáöÝñïíôáé óÝ ìåãáëýôåñïõò Añéèìïýò,
AëëÜ óôÞí tóôïñßá ôïˆ Ë™ñåíò äÝí ëåßðåé ôßðïôá
Að' …óá V÷ïõí ðïôÝ óõìâår óôÞ óöárñá ôïˆ ðï-
ëÝìïõ êáß ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò. ´Ïôáí ôü ìåãáëý-
ôåñï ìÝñïò ô\ò A÷áíïˆò ëïãïôå÷íßáò ôïˆ ÌåãÜ-
Ï ËÙÑÅÍÓ ÔÇÓ ÁÑÁÂÉÁÓ 185

ëïõ ÐïëÝìïõ èÜ V÷åé êïóêéíéóôår êáß îåðåñáóôår

Aðü ôßò TðéôïìÝò, ôÜ Aðïìíçìïíåýìáôá êáß ôßò t-
óôïñßåò ô™í ìåëëïíôéê™í ãåíå™í, …ôáí ït ðåñß-
ðëïêåò êáß Aðßóôåõôá äáðáíçñÝò Tðé÷åéñÞóåéò
ô™í ãêùä™í óôñáôé™í ôïõ èÜ Aöïñïˆí ìüíï ôïýò
ìáèçôÝò óôñáôéùôéê™í ó÷ïë™í, …ôáí ït Aã™íåò
ìáò èÜ TîåôÜæïíôáé óÝ ðñïïðôéêÞ ðïý èÜ óâÞíåé
êáß óÝ Aíáëïãßåò ðåñéóóüôåñï AëçèéíÝò, _ tóôïñßá
ôïˆ Ë™ñåíò ãéÜ ôÞí TîÝãåñóç óôÞí Vñçìï èÜ ëÜì-
ðåé ìÝ öëüãá AèÜíáôç.
ÌÜèáìå …ôé åy÷å êáôáðéáóôår ìÝ á‰ôü ôü Vñ-
ãï êáß …ôé Xíáò ‚ñéóìÝíïò Añéèìüò Aðü á‰ôïýò ðïý
èåùñïˆóå Cîéïõò ô\ò ôéì\ò ðñïóêáëïˆíôáí íÜ
ðñïåããñáöïˆí AãïñáóôÝò ìÝ ôéìÞ Aíôéôýðïõ 30
ëßñåò óôåñëßíåò. Ôü Vêáíá ìåôÜ ÷áñ@ò. Óôü Aí-
ôßôõðï ðïý ôåëéêÜ ð\ñá Vãñáøå óÝ äéÜóôçìá Ví-
ôåêá Tô™í äýï Aöéåñþóåéò óôßò ‚ðïråò äßíù ìåãÜ-
ëç Aîßá, Cí êáß ðïëëÜ Cëëáîáí Aðü ôüôå êáß ð\-
ãáí ðïëý ðÝñá Aðü ôÞí AëÞèåéá Têåßíïõ ôïˆ êáé-
ñïˆ. ’ÁñíÞèçêå íÜ ìïˆ TðéôñÝøåé íÜ ðëçñþóù ôü
âéâëßïÿ åyðå …ôé ôü åy÷á êåñäßóåé äéêáéùìáôéêÜ.
Êáô' Añ÷Þí, _ äïìÞ ô\ò tóôïñßáò åyíáé BðëÞ.
Ït ôïõñêéêÝò óôñáôéÝò ðïý Vêáíáí Tðé÷åéñÞóåéò T-
íáíôßïí ô\ò Ásãýðôïõ Tîáñôéüíôáí Aðü ôüí óéäç-
ñüäñïìï ô\ò TñÞìïõ. Á‰ôüò ‚ ëåðôüò äñüìïò Aðü
AôóÜëé ôñÝ÷åé ìÝóá Aðü UêáôïíôÜäåò ìßëéá êõìá- ‘Ï ˙ñåíò ô\ò ’Áñáâßáò ìÝ AñáâéêÞ ðåñéâïëÞ.
Ðñüêåéôáé ãéÜ ôüí ðñáãìáôéêü ˙ñåíò êáß ƒ÷é
ôþäïõò Cììïõ. ²Áí êïâüôáí ìüíéìá, ït ôïõñêéêÝò ãéá ôüí ^èïðïéü Ð\ôåñ Ï' Ôïýë óôüí ‚ìþíõìï
óôñáôéÝò èÜ Tîïíôþíïíôáí: èÜ Tðáêïëïõèïˆóå _ êéíçìáôïãñáöéêü ñüëï. ‘Ç ‚ìïéüôçôá ðÜíôùò
êáôáóôñïöÞ ô\ò Ôïõñêßáò êáß ìáæß ôçò _ êáôÜñ- åyíáé TêðëçêôéêÞ.
ñåõóç ô\ò ìåãÜëçò ôåõôïíéê\ò äýíáìçò, ðïý T-
êôüîåõå ôü ìróïò ôçò Aðü äÝêá ÷éëéÜäåò êáíüíéá ôéêü Cíäñá, ðïý îåóÞêùóå ôïýò ðåñÞöáíïõò ëá-
óôßò ðåäéÜäåò ô\ò ÖëÜíäñáò. ’Åä™ ëïéðüí âñéóêü- ïýò ô\ò TñÞìïõ, ðïý åsóÝäõå óôÜ ìõóôÞñéá ô\ò
ôáí _ A÷ßëëåéïò ðôÝñíá êáß ðÜíù ôçò á‰ôüò ‚ Cí- óêÝøçò ôïõò, ðïý ôïýò ‚äçãïˆóå óôÜ TðéëåãìÝíá
èñùðïò, óôÞí ôñßôç äåêáåôßá ô\ò æù\ò ôïõ, äé- óçìårá äñÜóçò, …ðïôå äÝí ðõñïäïôïˆóå  uäéïò
åýèõíå ôßò ðáñÜôïëìåò, AðåãíùóìÝíåò, ñïìáíôé- ôïýò Têñçêôéêïýò ìç÷áíéóìïýò. ‘ÕðÜñ÷ïõí ëå-
êÝò Töüäïõò ôïõ. ÄéáâÜóáìå TðáíåéëçììÝíá ãé' ðôïìåñårò AöçãÞóåéò ãéÜ Cãñéåò ìÜ÷åò ðïý Vãé-
á‰ôÝò. ÓêëçñÝò ðïñåråò ìÝ êáì\ëåò óôÞí Vñçìï íáí Šðü ôßò äéáôáãÝò ôïõ ìÝ ÷éëéÜäåò Cíäñåò êáß
ìÝóá Aðü êáõôÝò, öáãùìÝíåò Aðü ôüí cëéï ðå- TëÜ÷éóôï ïyêôï ó' á‰ôÜ ôÜ _öáéóôåéþäç ôïðßá ô\ò
ñéï÷Ýò, …ðïõ _ Aðüëõôç TñÞìùóç ô\ò öýóçò ôñï- êüëáóçò. ÄÝí Šð\ñ÷áí ìáæéêÜ AðïôåëÝóìáôá.
ìÜæåé ôüí ôáîéäéþôç. ÌÝ Xíá á‰ôïêßíçôï a Xíá A- ´Ïëá åyíáé Víôïíá, AôïìéêÜ, å‰áßóèçôá — êáß
åñïðëÜíï ôþñá ìðïñïˆìå íÜ Tðïðôåýïõìå á‰ôÝò ðáñ' …ë' á‰ôÜ Tîåëßóóïíôáí óÝ óõíè\êåò ðïý öáé-
ôßò AðáãïñåõìÝíåò TñçìéÝò, ôÞí AôÝëåéùôç Cììï, íïìåíéêÜ äÝí TðÝôñåðáí ôÞí Aíèñþðéíç æùÞ. ÌÝ-
ôïýò êáõôåñïýò, Cãñéïõò âñÜ÷ïõò, ðïý V÷ïõí öá- óá ó' …ëá Xíáò íïˆò, ìßá øõ÷Þ, ìßá èÝëçóç. ´Å-
ãùèår Aðü ôüí AÝñá, ôÜ âïõíßóéá öáñÜããéá ðïý íá Vðïò, Xíá èáˆìá, ìßá tóôïñßá âáóÜíùí êáß óôÞí
èõìßæïõí ðõñùìÝíï öåããÜñé. ÌÝóá Aðü á‰ôÜ, ìÝ êáñäéÜ ô\ò tóôïñßáò á‰ô\ò — Xíáò ²Áíôñáò.
AôÝëåéùôåò óôåñÞóåéò, Cíäñåò ðÜíù óÝ êáì\ëåò
ìÝ ôñïìáêôéêü ìü÷èï ìåôÝöåñáí äõíáìßôç ãéÜ íÜ ‘Ç Tíôýðùóç ô\ò ðñïóùðéêüôçôáò ôïˆ Ë™-
êáôáóôñÝøïõí ôßò óéäçñïäñïìéêÝò ãÝöõñåò êáß íÜ ñåíò ðáñáìÝíåé æùíôáíÞ êáß TíáñãÞò óôü ìõáëü
êåñäßóïõí ôüí ðüëåìï êáß, …ðùò ôüôå ðéóôåýáìå, ô™í ößëùí ôïõ êáß _ áuóèçóç ô\ò AðþëåéÜò ôïõ
íÜ Tëåõèåñþóïõí ôüí êüóìï. äÝí V÷åé ìÝ êáíÝíáí ôñüðï îåèùñéÜóåé ìåôáîý ô™í
’Åä™ âëÝðïõìå ôüí óôñáôéþôç ˙ñåíòÿ ƒ÷é óõìðáôñéùô™í ôïõ. ´Ïëïé ásóèÜíïíôáé ðïëý
ìüíï ôüí óôñáôéþôç AëëÜ êáß ôüí ìåãÜëï ðïëé- öôù÷üôåñïé Aðü ôüôå ðïý ì@ò Cöçóå. Á‰ôÝò ôßò
186
_ìÝñåò, êßíäõíïé êáß äõóêïëßåò ìáæåýïíôáé ðÜíù
Aðü ôÞ Âñåôôáíßá êáß ôÞí Á‰ôïêñáôïñßá ôçò êáß
V÷ïõìå óõíåßäçóç ô\ò Vëëåéøçò Tîáéñåôéê™í ðñï-
óùðéêïôÞôùí ìÝ ôßò ‚ðïråò èÜ ìðïñïýóáìå íÜ
ôßò îåðåñÜóïõìå. ÍÜ Xíáò Cíôñáò ðïý åy÷å ìÝóá
ôïõ ƒ÷é ìüíï ôåñÜóôéá têáíüôçôá ãéÜ Šðçñåóßåò
AëëÜ êáß Têåríï ôü Cããéãìá ô\ò ìåãáëïöõÀáò
ðïý …ëïé Aíáãíùñßæïõí, AëëÜ êáíÝíáò äÝí ìðïñår
íÜ ‚ñßóåé. ´Ïðùò êáôÜ ôÞ ìåãÜëç ðåñßïäï ô\ò
ðåñéðÝôåéáò êáß óôÜ ìåôÝðåéôá ÷ñüíéá ô\ò Tîá-
öÜíéóçò êáß ô\ò Tðéóêßáóçò ðïý ‚ uäéïò TðÝâáëå
óôüí Uáõôü ôïõ, ðÜíôá êõñéáñ÷ïˆóå óÝ …óïõò Vñ-
÷ïíôáí óÝ TðáöÞ ìáæß ôïõ. Á‰ôïß ásóèÜíïíôáí
ôÞí ðáñïõóßá Uíüò Tîáéñåôéêïˆ ƒíôïò. ÊáôáëÜ-
âáéíáí …ôé ôÜ ëáíèÜíïíôá AðïèÝìáôÜ ôïõ äýíá-
ìçò êáß èÝëçóçò eôáí ŠðåñÜíù ìåôñÞóåùí. ²Áí
îáíÜñ÷éæå ôÞ äñÜóç, ðïéüò èÜ ìðïñïˆóå íÜ ðår ôß
êñßóç äÝí èÜ ìðïñïˆóå íÜ ŠðåñíéêÞóåé a íÜ Aðï-
óïâÞóåé; ²Áí ôÜ ðñÜãìáôá ðÞãáéíáí ðïëý Có÷ç-
ìá, ðüóï èÜ ÷áéñüôáí êáíåßò íÜ ôüí äår íÜ îå-
ðñïâÜëëåé óôÞ ãùíßá.
ÌÝñïò ôïˆ ìõóôéêïˆ á‰ô\ò ô\ò äéåãåñôéê\ò Š-
ðåñï÷\ò ôïõ âñßóêåôáé öõóéêÜ óôÞí ðåñéöñüíçóÞ
ôïõ ãéÜ ôßò Tðéâñáâåýóåéò, ôßò å‰÷áñéóôÞóåéò êáß
ôßò AíÝóåéò ô\ò æù\ò. ’Áðü ôÞ öýóç ôïõ ‚ êüóìïò
âëÝðåé ìÝ êÜðïéï äÝïò Xíáí Cíèñùðï ðïý ðáñïõ-
WINSTON S. CHURCHILL
óéÜæåôáé ãáëÞíéá AäéÜöïñïò ãéÜ óðßôé, ÷ñÞìáôá,
Cíåóç, êïéíùíéêÞ èÝóç a Aêüìá Tîïõóßá êáß öÞ-
ìç. ‘Ï êüóìïò íéþèåé, ƒ÷é ÷ùñßò Aíçóõ÷ßá, …ôé Tä™
ŠðÜñ÷åé êÜðïéïò Têôüò ô\ò äéêáéïäïóßáò ôïõÿ êÜ-
ðïéïò ìðñïóôÜ óôüí ‚ðïrï ôÜ èÝëãçôñÜ ôïõ ìÜ-
ôáéá èÜ Bðëùèïˆíÿ êÜðïéïò ðáñÜäïîá ÷åéñáöåôç-
ìÝíïò, AäÜìáóôïò, ðïý äÝí ðåñéïñßæåôáé Aðü óõì-
âáôéêüôçôåò, ðïý êéíårôáé AíåîÜñôçôá Aðü ôÜ óõ-
íçèéóìÝíá ñåýìáôá ô\ò Aíèñþðéíçò äñÜóçòÿ ôüí
ðñüèõìá têáíü ãéÜ ôÞ âßáéç TîÝãåñóç a ôÞí ŠðÝñ-
ôáôç èõóßá, Xíáò Cíôñáò ìïíá÷éêüò, á‰óôçñüò, ãéÜ
ôüí ‚ðïrï _ ðáñîç äÝí åyíáé ðáñÜ êáè\êïí, Aë-
ëÜ êáè\êïí ôü ‚ðïrï ðñÝðåé íÜ Têðëçñþóåé ìÝ ôé-
ìÞ. ·Çôáí ðñÜãìáôé êÜðïéïò ðïý æïˆóå óôßò êï-
ñõöÝò ôïˆ âïõíïˆ, Têår …ðïõ ‚ AÝñáò åyíáé øõ÷ñüò,
ôóïõ÷ôåñüò êáß AñáéùìÝíïò, Têår …ðïõ _ èÝá ôßò
êáèáñÝò _ìÝñåò Bðëþíåôáé ðÜíù óÝ …ëá ôÜ Âá-
óßëåéá ôïˆ êüóìïõ êáß ôÞ äüîá ôïõò.
‘Ï ˙ñåíò eôáí Xíá Aðü Têåríá ôÜ ƒíôá ðïý
‚ âçìáôéóìüò ôïõò óôÞ æùÞ eôáí ôá÷ýôåñïò êáß
Tíôïíüôåñïò Aðü ôü óõíçèéóìÝíï. ´Ïðùò Xíá Aåñï-
ðë@íï ðåô@ ìÝ ôÞí ôá÷ýôçôá êáß ôÞí ðßåóÞ ôïõ
Tíáíôßïí ôïˆ AÝñá, Vôóé êáß á‰ôüò ðåôïˆóå êáëý-
ôåñá êáß ðéü å‹êïëá ìÝóá óôÞ èýåëëá. ÄÝí âñéóêü-
ôáí óÝ Aðüëõôç Bñìïíßá ìÝ ôßò ‚ìáëÝò êáôáóôÜ-
óåéò. ‘Ç ìáíßá ôïˆ ÌåãÜëïõ ÐïëÝìïõ åy÷å Aíõøþ-
Ï ËÙÑÅÍÓ ÔÇÓ ÁÑÁÂÉÁÓ
óåé ôü Tðßðåäï æù\ò óôÜ ìÝôñá ôïˆ Ëþñåíò. Ït
ì@æåò ðáñáóýñèçêáí ðñüò ôÜ Tìðñüò, Xùò …ôïõ ‚
âçìáôéóìüò ôïõò Vãéíå uäéïò ìÝ ôüí äéêü ôïõ. Ó' T-
êåßíç ôÞí _ñùúêÞ ðåñßïäï âñÝèçêå óÝ ôÝëåéá ó÷Ý-
óç êáß ìÝ ôïýò Aíèñþðïõò êáß ìÝ ôÜ ãåãïíüôá.
Óõ÷íÜ AíáñùôÞèçêá ôß èÜ åy÷å óõìâår óôüí
˙ñåíò, Cí ‚ ÌåãÜëïò Ðüëåìïò åy÷å óõíå÷éóôår
ãéÜ ìåñéêÜ Aêüìá ÷ñüíéá. ‘Ç öÞìç ôïõ Bðëùíü-
ôáí ãñÞãïñá ìÝ ôÞí ‚ñìÞ ôïˆ ìõèéêïˆ ó' ‚ëüêëç-
ñç ôÞí ’Áóßá. ‘Ç ã\ Vôñåìå Aðü ôÞí ñãÞ ô™í T-
èí™í ðïý ìÜ÷ïíôáí. ´Ïëá ôÜ ìÝôáëëá åy÷áí ëéþ-
óåé. ´Ïëá âñßóêïíôáí óÝ êßíçóç. ÊáíÝíáò äÝí ìðï-
ñïˆóå íÜ ðår ôß eôáí Aäýíáôï. ‘Ï ˙ñåíò èÜ ìðï-
ñïˆóå íÜ åy÷å ðñáãìáôïðïéÞóåé ôü íåáíéêü ƒíåéñï
ôïˆ ÍáðïëÝïíôá, ôÞí êáôÜêôçóç ô\ò ’Áíáôïë\ò.
ÈÜ ìðïñïˆóå íÜ åy÷å öôÜóåé óôÞí Êùíóôáíôéíïý-
ðïëç ôü 1919 a 1920, V÷ïíôáò ðßóù ôïõ ðïëëÝò
Aðü ôßò öõëÝò êáß ôßò ñÜôóåò ô\ò Ìéêñ@ò ’Áóßáò.
‘Ç èýåëëá …ìùò êüðáóå ôü uäéï Aðüôïìá …ðùò
Cñ÷éóå. Ït ï‰ñáíïß êáèÜñéóáíÿ a÷çóáí ït êáìðÜ-
íåò ô\ò ’Áíáêù÷\ò. ‘Ç Aíèñùðüôçôá TðÝóôñåøå
ìÝ Aðåñßãñáðôç Aíáêïýöéóç óôÞí Tðß ìáêñüí äéá-
êåêïììÝíç êáß âáèýôáôá AãáðçìÝíç óõíçèéóìÝíç
æùÞ ôçò êáß ‚ ˙ñåíò, Cëëç ìéÜ öïñÜ, AöÝèçêå
íÜ êéíårôáé ìüíïò ôïõ óÝ Xíá äéáöïñåôéêü Aåñïðë@-
íï êáß ìÝ äéáöïñåôéêÞ ôá÷ýôçôá.
´Ïôáí ãñÜöôçêå ôü ëïãïôå÷íéêü Añéóôïýñãç-
ìÜ ôïõ êáß Vðåéôá ÷Üèçêåÿ …ôáí êÜèå åsêüíá ôïõ
ìåëåôÞèçêå âáèýôáôá êáß êÜèå æÞôçìá ô\ò Têôý-
ðùóçò êáß ôïˆ ó÷çìáôéóìïˆ ðáñáãñÜöùí ñõèìß-
óôçêå ìÝ ëåðôïëüãï ðñïóï÷Þÿ …ôáí ‚ ˙ñåíò, ðÜ-
íù óôü ðïäÞëáôü ôïõ, Vöåñå ôïýò ðïëýôéìïõò ôü-
ìïõò óôïýò ëßãïõò, ôïýò ðïëý ëßãïõò ðïý åy÷å êñß-
íåé Cîéïõò íÜ ôïýò äéáâÜóïõí — ôüôå âñ\êå ìÝ å‰-
÷áñßóôçóç óôÜ ÷Ýñéá ôïõ Xíá Cëëï Vñãï, ðïý ÷á-
ñïðïéïˆóå êáß Aíáêïýöéæå ôÞí øõ÷Þ ôïõ. Åyäå ôü-
óï êáèáñÜ …óï êáíÝíáò Cëëïò ôü …ñáìá ô\ò Tíá-
Ýñéáò äýíáìçò êáß …ëá …óá á‰ôÞ èÜ óÞìáéíå óôßò
ìåôáêéíÞóåéò êáß ôüí ðüëåìï. Âñ\êå óôÞ æùÞ U-
íüò óìçíßôç ôü âÜëóáìï ô\ò åsñÞíçò êáß ô\ò s-
óïññïðßáò ðïý êáìßá ìåãÜëç óôñáôéùôéêÞ âÜóç
êáß êáìéÜ äéïßêçóç äÝí èÜ ìðïñïˆóáí íÜ ôïˆ äþ-
óïõí. ²Åíéùèå …ôé æþíôáò ôÞ æùÞ ôïˆ êáôþôåñïõ
óôÞ ÂáóéëéêÞ ’Áåñïðïñßá èÜ Väéíå Aîßá ó' á‰ôü ôü
å‰ãåíÝò êÜëåóìá êáß èÜ âïçèïˆóå óôÞí ðñïóÝë-
êõóç ôïˆ íåáíéêïˆ Aíäñéêïˆ ðëçèõóìïˆ ìáò óôüí
ôïìÝá …ðïõ êáôåðåéãüíôùò ÷ñåéáæüôáí. Ãé' á‰ôÞí
ôÞí Šðçñåóßá êáß ôü ðáñÜäåéãìá, óôü ‚ðïrï AöéÝ-
ñùóå ôÜ ôåëåõôáßá äþäåêá ÷ñüíéá ô\ò æù\ò ôïõ,
ôïˆ öåßëïõìå îå÷ùñéóôü ÷ñÝïò. ·Çôáí Aðü ìüíï
ôïõ Xíá _ãåìïíéêü ä™ñï.
‘Ï ˙ñåíò åy÷å ó' Aðüëõôï âáèìü ôÞí ðïëõ-
187
ìÝñåéá ô\ò ìåãáëïöõÀáò. Êñáôïˆóå Xíá Aðü á‰-
ôÜ ôÜ ðáóðáñôïý ðïý îåêëåéäþíïõí ôßò ðüñôåò
èçóáñïöõëáêßùí äéáöüñùí åsä™í. ·Çôáí Tîßóïõ
óïöüò êáß óôñáôéþôçò. ·Çôáí Tîßóïõ Añ÷áéïëü-
ãïò êáß Cíèñùðïò ô\ò äñÜóçò. ·Çôáí Tîßóïõ C-
ñéóôïò TðéóôÞìïíáò êáß ²Áñáâáò AíôÜñôçò. ·Ç-
ôáí Tîßóïõ ìç÷áíéêüò êáß öéëüóïöïò. Ôü öôéáã-
ìÝíï Aðü ìåëáã÷ïëéêÞ Tìðåéñßá êáß óôï÷áóìü
öüíôï ô\ò åsêüíáò ôïõ öáéíüôáí óÜí íÜ ðñïâÜë-
ëåé ðéü öùôåéíÜ ôÞ ãïçôåßá êáß ôÞ ÷áñÜ ô\ò óõí-
ôñïöé@ò ôïõ, ôü ãåííáéüäùñï ìåãáëårï ôïˆ ÷áñá-
êô\ñá ôïõ. Ëåßðåé ðåñéóóüôåñï óÝ …óïõò ôüí ãíþ-
ñéæáí êáëýôåñáÿ AëëÜ êõñßùò ëåßðåé óôÞ ÷þñá
ìáòÿ êáß ô\ò ëåßðåé ôþñá ðåñéóóüôåñï Aðü ðïôÝ.
Ãéáôß ôþñá åyíáé ït êáéñïß ðïý ôÜ ìåãÜëá ðñï-
âëÞìáôá óôÜ ‚ðïrá Tðéêåíôñþèçêå _ óêÝøç êáß
_ Tñãáóßá ôïõ, ðñïâëÞìáôá TíáÝñéáò Cìõíáò,
ðñïâëÞìáôá ô™í ó÷Ýóåþí ìáò ìÝ ôïýò Añáâéêïýò
ëáïýò, V÷ïõí ðåñéóóüôåñç óçìáóßá ðáñÜ ðïôÝ
óôßò ŠðïèÝóåéò ìáò. Ðáñ' …ëåò ôßò TðáíåéëçììÝ-
íåò AðïðïéÞóåéò ôïõ, ðÜíôá Víéùèá …ôé eôáí X-
íáò Cíôñáò ðïý êñáôïˆóå ôüí Uáõôü ôïõ Xôïéìï
ãéÜ ôü Uðüìåíï êÜëåóìá. ´Ïóï æïˆóå ‚ ˙ñåíò
Víéùèå êáíåßò (êáß Tãþ óßãïõñá ôü Víéùèá Víôï-
íá) ðþò êÜðïéá AêáôáìÜ÷çôç AíÜãêç èÜ ôüí
ôñáâïˆóå Aðü ôü ôáðåéíü ìïíïðÜôé …ðïõ åy÷å äéá-
ëÝîåé íÜ âáäßæåé êáß èÜ ôüí Vöåñíå îáíÜ óÝ äñÜ-
óç, óôü Tðßêåíôñï Aîéïìíçìüíåõôùí ãåãïíüôùí.
Á‰ôü äÝí eôáí ãñáöôü íÜ óõìâår. ‘Ç ðñü-
êëçóç ðïý Vöôáóå ó' á‰ôüí, ãéÜ ôÞí ‚ðïßá eôáí
Tîßóïõ ðñïåôïéìáóìÝíïò, eôáí äéáöïñåôéêïˆ åu-
äïõò. ·Çñèå …ðùò èÜ ôü aèåëå, ãñÞãïñá êáß îáö-
íéêÜ, ðÜíù óôÜ öôåñÜ ô\ò ôá÷ýôçôáò. ·Çôáí ôü
ôåëåõôárï Eëìá ðïý Vêáíå óôÞ ìåãáëüðñåðç
êïýñóá ô\ò æù\ò ôïõ.
´Ïëá ôåëåßùóáí! ÃñÞãïñç óôáäéïäñïìßá,
‘ÏñìÞ ëáãùíéêïˆ ðïý îåöåýãåé Að' ôü ëïõñß,
ÐÝôáãìá ãåñáêéïˆ, óêßñôçìá Tëáöéïˆ,
ÔñåëëÞ ‚ðëÞ — êåñáõíüò óôÜ í™ôá ìáò,
Äñïóåñüò AÝñáò ðïý Aíáæùïãïíïˆóå ôÜ ðíåõ-
ìüíéá ìáò,
ÖùíÝò óÝ ðïëëÝò ãë™óóåò.
‘Ï âáóéëéÜò Ãåþñãéïò ‚ ÐÝìðôïò Vãñáøå
óôüí Aäåëöü ôïˆ Ë™ñåíò: «ôü ƒíïìÜ ôïõ èÜ æÞ-
óåé óôÞí tóôïñßá». Á‰ôü åyíáé AëÞèåéá. ÈÜ æÞóåé
óôÜ AããëéêÜ ãñÜììáôáÿ èÜ æÞóåé óôßò ðáñáäüóåéò
ô\ò Âáóéëéê\ò ’Áåñïðïñßáòÿ èÜ æÞóåé óôÜ ÷ñïíé-
êÜ ôïˆ ðïëÝìïõ êáß óôïýò èñýëïõò ô\ò ’Áñáâßáò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ÃñÜöôçêå óôÜ 1935.

ÅsóáãùãÞ óôÞí ìåëÝôç
ô™í ðëáôùíéê™í äéáëüãùí
Plato amicus sed2 — «‘Ï ÐëÜôùí êáß ït
ðñïãåíÝóôåñïß ôïõ. ´Åíá âïÞèçìá ãéÜ …óïõò
èÝëïõí íÜ äéáâÜóïõí ÐëÜôùíá êáß íéþèïõí
ôÞí AíÜãêç íÜ ðñïåôïéìáóôïˆí.»
ÅsóáãùãÞ
Óôßò äéÜöïñåò Vñåõíåò ðåñß ÐëÜôùíá, _ ôñÝ-
÷ïõóá ìÝèïäïò óõíßóôáôáé óôü íÜ ìÞ ëáìâÜíåôáé
Šðüøç ìÞôå _ öéëïóïößá ìÞôå ‚ öéëüóïöïòÿ T-
ìårò è' AêïëïõèÞóïõìå ôÞí ôåëåõôáßá á‰ôÞ ìÝ-
èïäï: èÜ óôçñé÷èïˆìå ìïíÜ÷á óôü óýóôçìá. ‘Ï
Cíèñùðïò ÐëÜôùíáò åyí' Aêüìá ðéü èáõìáóôüò
Að' ôÜ óõããñÜììáôÜ ôïõ.
‘Ï ÐëÜôùíáò AíÝêáèåí èåùñårôï, êáß äéêáß-
ùò, ‚ ásþíéïò ‚äçãüò ðñüò ôü öéëïóïöårí ãéÜ ôïýò
íÝïõò. Äßíåé ôÞí åsêüíá ìé@ò ðëçèùñéê\ò öéëüóï-
öçò öýóçò, sóïäýíáìá têáí\ò íÜ ðñïóöÝñåé ðï-
ëõó÷éä\ ‚ñÜìáôá, ìåãáëåéþäç êé Aóôñáðçâüëá,
AëëÜ êáß íÜ äïõëÝøåé ôßò Vííïéåò äéáëåêôéêÜ. Ôü
åuäùëï3 á‰ô\ò ô\ò ðëçèùñéê\ò öýóçò îõðí@ ôÞ
öéëïóïöéêÞ ‚ñìÞ (Trieb): Tãåßñåé ôü èáõìÜæåéí4,
ôü êáèáñÜ öéëïóïöéêü ðÜèïò5. ‘Ç ëáìðñÞ èåù-
ñßá ô™í ’Éäå™í åyíáé Xíáò ðñïðïìðüò ôïˆ êáíôéá-
íïˆ säåáëéóìïˆ. Êéíår ðÜíôá ëßèïí, óõìðåñéëáì-
âáíïìÝíïõ ôïˆ ìýèïõ, ãéÜ íÜ èÝóåé ôÞí á‰óôçñÞ
Aíôßèåóç ôïˆ åyíáé êáß ôïˆ öáßíåóèáé, äçë. ôÞ âÜ-
óç êÜèå AëçèéíÜ ï‰óéáóôéê\ò öéëïóïößáò: Tí™ T-
ìårò ðáñáäÝñíïõìå Aêüìá ìÝ ôÞí å‰ôåë\ Aíôßèå-
óç óþìáôïò êáß ðíåýìáôïò...
ÃéÜ ôüí öéëüëïãï, _ Aîßá ôïˆ ÐëÜôùíá åyí'
Aêüìá ðéü óçìáíôéêÞ. ‘Ï ÐëÜôùíáò Aíôéêáèé-
óô@, Šðïôßèåôáé, ôÜ ìÝãéóôá — êáß ÷áìÝíá ãéÜ
ì@ò óÞìåñá — óõããñÜììáôá ô™í ðñïðëáôù-
íéê™í öéëïóüöùí. ²Áò ŠðïèÝóïõìå …ôé ÷Üíïíôáí
ôÜ ðëáôùíéêÜ óõããñÜììáôá êé …ôé _ öéëïóïößá
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 188-195
ÌÅÔÁÖÑÁÓÅÉÓ
1
ôïˆ Friedrich Nietzsche
ÌåôÜöñáóç, ó÷üëéá:
ÂáããÝëçò ÄïõâáëÝñçò
Cñ÷éæå ìÝ ôüí ’ÁñéóôïôÝëç: äÝ èÜ ìðïñïýóáìå T-
ðïõäåíß íÜ óõëëÜâïõìå ôüí Añ÷árï á‰ôü ö é ë ü -
ó ï ö ï , ðïý åyíáé ôáõôü÷ñïíá êáß ê á ë ë é ô Ý -
÷ í ç ò . ÄÝ èÜ '÷áìå êáíÝíá äårãìá ôïˆ å‹ñïõò
ôïˆ Añ÷áéïåëëçíéêïˆ säåáëéóìïˆ, êáè' …ëç ôÞí
êëáóóéêÞ Tðï÷Þ: äÝ èÜ ìðïñïýóáìå Tðïõäåíß í'
Aíôéëçöèïˆìå ôÞ âáèåéÜ — Tî ‚ëïêëÞñïõ ðñù-
ôïöáí\ — óýã÷õóç ðïý ðñïêáëïˆóå ‚ ÓùêñÜ-
ôçò, êáèþò Tíáíôéùíüôáí, ìÝ ìéÜ ñéæïóðáóôéêü-
ôçôá Aäéáíüçôç ãéÜ ôÜ äåäïìÝíá ô\ò Tðï÷\ò,
óôÞí ðïëéôéêÞ, ôÞí ^èéêÞ êáß ôÞí ôÝ÷íç. ‘Ï
ÐëÜôùíáò åyíáé ‚ ìüíïò ´Åëëçíáò ðïý, êáôÜ ôÜ
ôÝëç ô\ò êëáóóéê\ò Tðï÷\ò, õtïèÝôçóå ê ñ é ô é -
ê Þ óôÜóç: …ðïôå óõëëïãéæüìáóôå ôß Têôéìïˆìå
ðåñéóóüôåñï Têåßíïõ ôïˆ êüóìïõ6, âñßóêïõìå ðþò
ôü ìåãáëýôåñï èáˆìá7 åyí' …,ôé ðáñïõóßáóå ‚
ÐëÜôùíáò óôïýò Aíáãí™óôåò ôïõ.
‘Ùò ðÝíá, ‚ ÐëÜôùíáò åyíáé ‚ ðéü ðñïéêéóìÝ-
íïò «ãñáöéÜò»ÿ V÷åé óôÞ äéÜèåóÞ ôïõ ôßò ìÝãé-
óôåò ðçãÝò, ÷åéñßæåôáé Cñéóôá êÜèå öïò - åyíáé
_ ðéü ìåóôÞ ðÝíá ô\ò ðéü êáëëéåñãçìÝíçò T-
ðï÷\ò. ÓôÞ óýíèåóç, Tìöáíßæåé Xíá ìåãÜëï äñá-
ìáôéêü ôáëÝíôï. ÐñÝðåé, ›óôüóï, íÜ '÷ïõìå ðÜí-
ôá êáôÜ íïˆ …ôé ‚ ã ñ Ü ö ù í ÐëÜôùíáò äÝí åy-
íáé ðáñÜ Xíá åuäùëï8 ôïˆ ð á é ä á ã ù ã ï ˆ ÐëÜ-
ôùíá, ìéÜ Bðë\ AíÜìíçóç9 ô™í äéáëüãùí ðïý T-
êôõëßóóïíôáé óôüí ê\ðï ôïˆ ’ÁêÜäçìïõ. Êé ›ò
ðñüò á‰ôïýò ôïýò äéáëüãïõò, Tðßóçò, ðñÝðåé íÜ
÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôÜ óõããñÜììáôá, ðñïêåéìÝíïõ
í' Aíáêáëýøïõìå ôü ðíåˆìá ôïˆ öéëïóïöéêïˆ T-
êåßíïõ êýêëïõ. ÓÝ ìéÜ Tðï÷Þ «öéëïëïãßáò» (lit-
terarische)10, óÜí ôÞ óçìåñéíÞ, åyíáé ðïëý äýóêï-
ëï íÜ '÷åé êáíåßò óõíå÷™ò Šðüøç ôïõ ôü ÷áñá-
êôçñéóôéêü á‰ôü ô\ò Bðë\ò AíÜìíçóçò ðïý äéÝ-
ðåé ôïýò ðëáôùíéêïýò äéáëüãïõò. ÄÝí ðåñéãñÜ-
öïõí Xíáí êüóìï öáíôáóôéêü, AðïêëåéóôéêÜ ëï-
 ÅÉÓÁÃÙÃÇ ÓÔÇÍ ÌÅËÅÔÇ ÔÙÍ ÐËÁÔÙÍÉÊÙÍ ÄÉÁËÏÃÙÍ
ãïôå÷íéêü, …ðùò èÜ óõíÝâáéíå ì' Xíáí ïtïíäÞðï-
ôå óçìåñéíü äéÜëïãï. ÐñÝðåé í' Aíáêáëýøïõìå
ôüí Cíèñùðï ÐëÜôùíá A ð ü ôüí óõããñáöÝá: êé
Tí™ óÞìåñá, óõíÞèùò ôü Vñãï (ôü ãñáöôü) ðåñé-
Ý÷åé ôÞí ï‰óßá êé V÷åé ìåãáëýôåñç Aîßá Að' ‚,ôé-
äÞðïôå ó÷åôéêü ìÝ ôüí äçìéïõñãü ôïõ, ôÞí Tðï-
÷Þ Têåßíç, ìÝ ôüí ´Åëëçíá, óõìâáßíåé êÜôé ôü Tí-
ôåë™ò äéáöïñåôéêü: ‚ ´Åëëçíáò åyíáé Tî ‚ëïêëÞ-
ñïõ Cíèñùðïò ô™í äçìïóßùí ŠðïèÝóåùí êáß ìï-
íÜ÷á ð á ñ Ý ñ ã ù ò «Cíèñùðïò ô™í ãñáììÜôùí»
(litterarisch). Ðåñéóóüôåñï Aðü ôÜ óõããñÜììáôÜ
ôïõ, ôü âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôïˆ ÐëÜôùíá
ì@ò ôü äßíïõí Tðáêñéâ™ò ‚ñéóìÝíá ðåñéóôáôéêÜ,
ðïý ì@ò ìåôáöÝñåé _ ðáñÜäïóç, ë.÷. ôÜ ðïëéôé-
êÜ ôïõ ôáîßäéá. ÄÝí ðñüêåéôáé ãéÜ ìßá óõóôçìá-
ôéêÞ vita umbratica11, Aëë' AíôéèÝôùò ãéÜ ìßáí
AêôéâéóôéêÞ ðïëéôéêÞ Aðü Xíáí Cíèñùðï ðïý èÝ-
ëåé í' AëëÜîåé Tî ‚ëïêëÞñïõ ôüí êüóìï, êáß ðïý
åyíáé — ó ý í ô ï r ò C ë ë ï é ò êáß ðñüò á‰ôüí
óôáèåñÜ ôü óêïðü — ê á ß óõããñáöÝáò. ‘Ç óý-
óôáóç ô\ò ’Áêáäçìßáò V÷åé ðïëý ìåãáëýôåñç
óçìáóßá ãé' á‰ôüí: ãñÜöåé ãéÜ íÜ Tíäõíáìþóåé
ôïýò óõíåôáßñïõò ôïõ ô\ò ’Áêáäçìßáò.
ÓõããñÜììáôá ó÷åôéêÜ ìÝ ôüí ÐëÜôùíá
[’ÅîåôÜæïíôáé ëåðôïìåñ™ò ït Tennemann, Schleier-
macher, Ast, C. Fr. Hermann, Zeller. Èßãïíôáé, ìåôáîý
Cëëùí, êÜðïéá AðïóðÜóìáôá ðáñìÝíá Að' ôÜ ó÷üëéá ôïˆ
Schleiermacher. ‘Ç ìåôÜöñáóÞ ôïõ èåùñårôáé «_ êáëýôå-
ñç ìÝ÷ñé óÞìåñá, Aðü ðëåõñ@ò êïìøüôçôáò ô™í ãåñìá-
íéê™í ôïõ: Tãþ, ›óôüóï, öñïí™ …ôé ôÜ ãåñìáíéêÜ ôïõ åy-
íáé ðïìðþäç êé Cèëéá - Cèëéá, ôüóï Aðü ðëåõñ@ò öïõò
êáèåáõôïˆ, …óï êé Aðü ðëåõñ@ò ô\ò uäéáò Aêüìá ô\ò êá-
ôáíüçóçò ôïˆ öïõò ô™í ðëáôùíéê™í äéáëüãùí. ’ÁíÞêåé
ó' Cèëéïõò óôõëßóôåò ôýðïõ Hegel.]
...‘Ï äéá÷ùñéóìüò ôïˆ ðëáôùíéêïˆ Vñãïõ óÝ
ôñårò êáôçãïñßåò ðñïâÜëëåé — êáèü ÷ñïíïëïãé-
êüò — ›ò Aíôéêåéìåíéêüò. ‘Ï Schleiermacher
äéáâëÝðåé, ëïéðüí, ó' …ëç ôÞ æùÞ ôïˆ ÐëÜôùíá,
ìßá óõíå÷™ò ìïíüôñïðç ôÜóç, _ ‚ðïßá äßíåé ôÜ-
÷á ôÞ óáö\ åsêüíá ô\ò «öéëïóïöéê\ò óõæÞôç-
óçò». ’ÁðïôÝëåóìá: ðáñïõóéÜæåé …ëç ôÞ äñÜóç
ôïˆ öéëïóüöïõ óÜí Xíáí ìÝãá ëüãï12. ‘Ùò ðñüò
ôïˆôï äÝ, âáóßæåôáé óôÞ óêÝøç …ôé, ìÝó¤ á‰ô™í
ô™í óõããñáììÜôùí, «‚ AäáÞò ‚äçãårôáé óôÞ
ãíþóç» - êÜôé ðïý èÜ Tðéôõã÷Üíåôï ìÝóá Aðü
ôÞí ðëçóéÝóôåñç Têäï÷Þ ô\ò êáëýôåñçò ìåèüäïõ
äéäáóêáëßáò: ô\ò ðñïöïñéê\ò. ÐëÞí …ëç _ Šðü-
èåóç á‰ôÞ, óôçñéãìÝíç óÝ ìéÜí TóöáëìÝíç Uñìç-
íåßá, Vñ÷åôáé óÝ öáíåñÞ óýãêñïõóç ìÝ ôÞ äéáêÞ-
ñõîç ôïˆ Öáßäñïõ: ‚ ÐëÜôùíáò ëÝåé …ôé ôü ãñá-
öôü äÝí V÷åé êáììéÜ Aîßá ðÜñåî óôüí åsäÞìïíá,
›ò öÜñìáêïí ìíÞìçò13. ÍÜ ãéáôß ôü ãñáðôü,
189
óôÞí ðéü ‚ëïêëçñùìÝíç ôïõ ìïñöÞ, öåßëåé íÜ åy-
íáé ðáñÜäåéãìá (ðñüôõðï) ðñïöïñéê\ò äéäáóêáëß-
áò, Aðïóêïð™íôáò, êáôÜ óõíÝðåéá, óôü íÜ èõìß-
æåé ìÝ ðïéüí ôñüðï Aðüêôçóå ‚ åsäÞìùí ôÞ ãíþ-
óç ôïõ. ÊáôÜ âÜóç, ôü ãñáðôü åyíáé, «ãéÜ ôüí
uäéï êáß ôïýò Tí öéëïóïößI óõíåôáßñïõò ôïõ, ìßá
Aóôåßñåõôç ðçãÞ ìåèüäùí Šðüìíçóçò». Óýìöù-
íá ìÝ ôüí Schleiermacher, _ ãñáöÞ öåßëåé íÜ
åyíáé ôü äåýôåñï êáëýôåñï ìÝóï ãéÜ íÜ ‚äçãÞóåéò
ôüí Aäá\ óôÞ ãíþóç. Êýñéïò êáß êïéíüò óêïðüò
…ëùí ô™í äéáëüãùí, Šðïóôçñßæåé, åyíáé _ äéäá-
óêáëßá êáß _ Têðáßäåõóç. Óýìöùíá …ìùò ìÝ ôüí
uäéï ôüí ÐëÜôùíá, ôü ãñáðôü äÝí V÷åé ãåíéêÜ óÜ
óêïðü ôïõ ï‹ôå íÜ äéäÜóêåé ï‹ôå íÜ Têðáéäåýåé,
Aëë' Aíôßèåôá, íÜ Š ð å í è õ ì ß æ å é óÝ êåríïí ðïý
V÷åé aäç äéäá÷èår êáß Têðáéäåõôår.
Ðñ™ôá-ðñ™ôá, ‚ Schleiermacher äéüëïõ äÝí
Šðïëïãßæåé ôüí êáëëéôÝ÷íç ÐëÜôùíá, ‚ ‚ðïrïò
äïêéìÜæåé ôÞí AíÜãêç ô\ò á‰ôïÝêöñáóçò. ²Åðåé-
ôá, äÝ ëáâáßíåé Šðüøç ôïõ ôüí ðïëéôéêü Aíáìïñ-
öùôÞ ÐëÜôùíá, ‚ ‚ðïrïò öõóéêÜ êáß äÝí TîÝöñá-
óå ôÞí AíÜãêç Aíáìüñöùóçò ô\ò Ðïëéôåßáò ìü-
íï óôü ôåëåõôárï ìéóü ô\ò óáñáíôÜ÷ñïíçò Têðáé-
äåõôéê\ò äñÜóçò ôïõ. ²Áò óêåöôïˆìå BðëÜ …ôé
óôÜ óáñÜíôá ôïõ Vêáíå ôü ðñ™ôï ìåãÜëï ôïõ ôá-
îßäé êáß wäñõóå ôÞí ’Áêáäçìßá ôïõ. Ôñßôïí, Aãíï-
år ôüí äÜóêáëï ÐëÜôùíá, ‚ ‚ðïrïò, Tí ðñþôïéò,
äÝí Aðåõèýíåôáé ðñüò êÜðïéï «êïéíü» ìÝ ôÜ óõã-
ãñÜììáôÜ ôïõ, AëëÜ ðñüò ôïýò ìáèçôÝò ôïõ. ‘Ç
Šðüèåóç ôïˆ Schleiermacher å‰óôáèår ìïíÜ÷á óÝ
ìéÜ Tðï÷Þ «öéëïëïãßáò» (litterarisch). ’Åí™,
ëïéðüí, ‚ Tennemann Vâëåðå óôü ðñüóùðï ôïˆ
ÐëÜôùíá Xíáí ðáíåðéóôçìéáêü êáèçãçôÞ ìÝ ôÞ
ìÝèïäï êáß ôü óýóôçìÜ ôïõ, ‚ Schleiermacher V-
âëåðå ôüí ëïãïôÝ÷íç-äéäÜóêáëï, ðïý V÷åé Xíá s-
äáíéêü êïéíü Aíáãíùóô™í, ôü ‚ðïrï êáß èÝëåé íÜ
ìïñöþóåé ìåèïäéêÜ: êÜôé ðïý ‚ uäéïò Tðåäßùîå ìÝ
ôïýò «Äéáëüãïõò» ôïõ «ðåñß èñçóêåßáò», Aðåõ-
èõíüìåíïò ó' Xíá êïéíü êáëëéåñãçìÝíï.
ÌïéÜæåé, ›óôüóï, íÜ Vöåñå ‚ Schleiermach-
er ôüí ÐëÜôùíá ðéü êïíôÜ óôïýò óýã÷ñïíïýò
ôïõ, ì' á‰ôÞí ôÞí åsêüíá ðïý ôïˆ äçìéïýñãçóå:
ôüí ðáñïõóßáóå óÜí Xíáí Að' ôïýò ìåãÜëïõò
êëáóóéêïýò ìáò. Äçìéïõñãårôáé, ›ò Tê ôïýôïõ,
ìéÜ ëáôñåßá ãýñù Að' ôüí ÐëÜôùíá, ìÝ ìéìÞìá-
ôá äéáëïãéê\ò ìïñö\ò íÜ öõôñþíïõí ðáíôïˆ, äéÜ
÷åéñüò Schelling êáß Solcherÿ Tðßìï÷èåò öéëïëï-
ãéêÝò Tñãáóßåò, êõñßùò ôïˆ Boeckh êáß ôïˆ
Heindorf. ’Áíôßóôïé÷åò ìÝ ôßò Aðüøåéò ôïˆ
Schleiermacher åyí' ït Aðüøåéò ôïˆ Ast (âë. Pla-
tons Leben und Schriften, Ëåéøßá 1816). Êáô'
á‰ôüí, _ ìïñöÞ êáß _ ï‰óßá ô™í äéáëüãùí V÷åé
190
ÇÑÁÊËÅÉÔÏÓ
ìßá êáß ìüíï ðçãÞ. Ôü êáèáñÜ ðëáôùíéêü ÷áñá-
êôçñéóôéêü ðïõèåíÜ äÝí á‰ôïäéáøåýäåôáé. Á‰ôü
ôü ðíåˆìá ìüíï óôÜ ìÝãéóôá ðëáôùíéêÜ Vñãá
ðñÝðåé íÜ ôü ãõñÝøïõìå: ‚ Ast, ëïéðüí, Šðïóôç-
ñßæåé …ôé óýìöùíá ì ' á ‰ ô ü ôü ðíåˆìá Aêñéâ™ò
ðñÝðåé íÜ æõãéóôïˆí ôÜ Šðüëïéðá Vñãá êáß í' A-
ðïññéöèïˆí, Cí êñéèïˆí îÝíá ðñüò á‰ôü. ’Áðïññß-
ðôåé, ëïéðüí, Têôüò Að' ôüí ÌÝíùíá, ôüí ʼnèý-
äçìï, ôüí ×áñìßäç, ôüí Ëýóç, ôüí ËÜ÷ç — a-
äç AðïññéöèÝíôåò Aðü ôüí Schleiermacher —,
ôïýò äýï ’ÁëêéâéÜäçäåò, ôïýò äýï ‘Éððårò, ôüí
ÌåíÝîåíï, ôüí ²Éùíá, ôüí ʼnèýöñïíá, ôÞí ’Áðï-
ëïãßá, ôüí Êñßôùíá êáß ôïýò Íüìïõò. ’Áêï-
ëïõè™íôáò ôü ðáñÜäåéãìá ôïˆ Schleiermacher,
äéáêñßíåé ôñårò ‚ìÜäåò: Añ÷éêÜ, ôïýò óùêñáôé-
êïýò, …ðïõ êõñéáñ÷år ôü ðïéçôéêü êáß ôü äñáìá-
ôéêü óôïé÷årïÿ Vðåéôá, ôïýò äéáëåêôéêïýòÿ êáß ôÝ-
ëïò, ôïýò ðëáôùíéêïóùêñáôéêïýò, …ðïõ ôü ðïé-
çôéêü Aíáìéãíýåôáé ìÝ ôü äñáìáôéêü. — ‘Ï íü-
ìïò ô\ò AèÝôçóçò ðñÝðåé Tî ‚ëïêëÞñïõ íÜ Tîå-
ôáóèår ìÝ ôÞ ìÝãéóôç äõóðéóôßá: _ Añôéüôçôá ›ò
íüñìá - Aêüìá Xíá êñéôÞñéï êáôÜ âÜèïò á s ó è ç -
ô é ê ü , ðïý äÝ óõìöùíår ìÝ ôÜ ãñáöüìåíá ôïˆ
ÐëÜôùíá ðåñß ŠðïìíÞóåùò14. ‘Ç ðñüèåóÞ ôïõ
äÝí eôáí íÜ êÜíåé Xíá Vñãï ásóèçôéê\ò Añôéüôç-
ôáò: ásóèçôéêÞ Añôéüôçôá ŠðÜñ÷åé Tä™ ê' Têår,
óÝ äéÜöïñåò óôéãìÝò ìïíÜ÷á, ó÷åäüí ðåñéóôáóéá-
êÜ. Ðñüêåéôáé BðëÜ êáß ìüíï ãéÜ ôü êáôáóôÜ-
ëáãìá ìßáò óõæÞôçóçò, ðïý êáôÝãñáøå Aíôëþí-
ôáò Aðü ôÞ ìíÞìç ôïõ: …,ôé Vêáíáí äçëáäÞ êáß
FRIEDRICH NIETZSCHE
ït ´Åëëçíåò ãëýðôåò óÜí aèåëáí íÜ Tîéäáíéêåý-
óïõí ìßáí åsêüíá (Bild). ÄÝí eôáí «ñåáëéóôÝò» -
ï‹ôå êé ‚ ÐëÜôùí. ’Áëë' åyíáé TóöáëìÝíç ê' _
Cðïøç …ôé ìðïñïˆìå ôÜ÷á íÜ ÷ùñßóïõìå ôÜ Vñ-
ãá óÝ á‰èåíôéêÜ êáß ìÞ á‰èåíôéêÜ ìÝ ‚äçãü ìáò
ôüí â á è ì ü á ‰ ô \ ò ô \ ò T î é ä á í ß ê å õ ó ç ò :
äéüôé Vôóé, ‚ íüìïò ô\ò ásóèçôéê\ò T ð é ó ê é Ü æ å é
ô Ü ð Ü í ô á . ‘Ç Ðïëéôåßá åyíáé ðïëý ðéü óçìáí-
ôéêü óýããñáììá Að' ôü Ãïñãßá a ôü Óõìðüóéïÿ
Tíôïýôïéò, Aðü ásóèçôéê\ò ðëåõñ@ò, _ Aîßá ôçò
åyíáé óõãêñéôéêÜ ìéêñüôåñç. Á ‰ ô ü ô ü V í ó ô é -
êôï ðïý ìåñéìí@ ãéÜ ôü ðëÜóéìï ìïñ-
ö \ ò 15, ðïý âñßóêïõìå óôüí ÐëÜôùíá, èÜ 'ëåãå
êáíåßò ðþò ì@ò ðáñáðÝìðåé óôüí ‘Çñüäïôï êáß
ôüí Èïõêõäßäç: åyíáé _ Aâßáóôç êáëëéôå÷íéêÞ Vê-
öñáóç ôïˆ ´Åëëçíá - êé Cñá Tìårò óÝ êáììéÜ ðå-
ñßðôùóç äÝí ìðïñïˆìå íÜ èåùñÞóïõìå ôüí ÐëÜ-
ôùíá ìüíï êáëëéôÝ÷íç. Å y í á é âåâáßùò êáß êáë-
ëéôÝ÷íçò — êÜôé ðïý Vñ÷åôáé óÝ Aíôßèåóç, ï-
ôùò åsðårí, ìÝ ôÞ óùêñáôéêÞ ôïõ áuóèçóç — êáß
ëßãï-ëßãï _ êáëëéôå÷íéêÞ ôïõ äýíáìç êáôáðíß-
ãåôáé ‚ëïÝíá êáß ðåñéóóüôåñï, ë.÷. óôïýò Íü-
ìïõò. Õtïèåôïˆìå ìßáí TóöáëìÝíç óôÜóç, Cí âëÝ-
ðïõìå Tä™ Xíá Šðüäåéãìá Uëëçíéêïˆ êáëëéôå÷íé-
êïˆ öïõò, Tí™ ôü ðñÜãìáôé ìïíáäéêü ó' á‰ôÞ
ôÞí Šðüèåóç åyíáé ôü ê á è á ñ Ü ðëáôùíéêü óôïé-
÷årï, äçë. _ ðïëéôéêÞ-äéáëåêôéêÞ, ìé@ò êáß _
êáëëéôå÷íßá êáèáõôÞ eôáí, óôÞí ðñáãìáôéêüôç-
ôá, êÜôé ôü TîáéñåôéêÜ óýíçèåò. ‘Ç ásóèçôéêÞ
ôïˆ ÐëÜôùíá êÜèå Cëëï ðáñÜ TîåæçôçìÝíç åy-
íáéÿ AíôéèÝôùò ìÜëéóôá: äÝ÷åôáé óôáäéáêÜ ôÞí
êáôÜ ìÝôùðï TðßèåóÞ ôïõ. ‘Ï äéÜëïãïò äÝí ðñÝ-
ðåé íÜ èåùñårôáé êÜôé ôü äñáìáôéêüÿ åyíáé ôü ìíç-
ìüíéï ìé@ò äéáëåêôéê\ò ðïñåßáò. ‘ÅðïìÝíùò, ‚
âáèìüò ô\ò Añôéüôçôáò äéüëïõ äÝí åyíáé êñßóéìïò
›ò Añ÷Þ, Tí™, Aíôßèåôá, ôü Vèïò ô\ò Uíèýìçóçò
eôáí ìéÜ ðñáãìáôéêüôçôá. ²Ç ìÞðùò ãíùñßæïõ-
ìå ôÜ÷á ðïéïß ëüãïé (êáß ðïý eôáí óçìáíôéêïß a
ƒ÷é;) ‚äçãïˆóáí êÜèå öïñÜ ôüí ÐëÜôùíá óôÞí
ðáãêÜëç ðáéäéÜ16, äçë. ôÞ ãñáöÞ; ’ÁëëÜ ôßðï-
ôá äÝí îÝñïõìå ìÝ âåâáéüôçôá ó÷åôéêÜ êáß ìÝ ìß-
áí ŠðïôéèÝìåíç Šøçëüôåñç êáß äéáñê™ò ìïíüôñï-
ðç ôÜóç, ðïý Tíõð\ñ÷å ä\èåí ó' …,ôé Vãñáöå, êáß
ðïý Tìårò öåßëïõìå íÜ ôÞ âáöôßóïõìå ásóèçôé-
êÞ. Óôü êÜôù-êÜôù, ŠðÜñ÷ïõí öýóåéò ðïý äÝí
äçìïóéïðïéïˆí ðáñÜ ìüíïí …,ôé ôïýò öáßíåôáé Tí-
ôåëÝò. ‘Ç ðëåéïøçößá, ‚ðùóäÞðïôå, äÝí êÜíåé V-
ôóé. Ôß è' Aðïãßíïíôáí ôÜ Eðáíôá ôïˆ Ãêárôå,
Cí eôáí íÜ Töáñìüóïõìå ó' á‰ôÜ Xíá ôÝôïéï êñé-
ôÞñéï; ’ÅðéðëÝïí, ŠðÜñ÷åé _ áuóèçóç ìé@ò TíôÝ-
ëåéáò ó' …,ôé êé Cí Vãñáöå ‚ ÐëÜôùíáò - ƒ÷é Š-
ðü ìéÜí ásóèçôéêÞ Vííïéá, Aëë' Šðü ôÞí säéüôçôá
 ÅÉÓÁÃÙÃÇ ÓÔÇÍ ÌÅËÅÔÇ ÔÙÍ ÐËÁÔÙÍÉÊÙÍ ÄÉÁËÏÃÙÍ
ôïˆ äáóêÜëïõ AðÝíáíôé óôïýò ìáèçôÝò ôïõ, Šðü
ôÞí säéüôçôá ôïˆ äáóêÜëïõ ô\ò äéáëåêôéê\ò. ‘Ç
ðëáôùíéêÞ äéáëåêôéêÞ ì@ò ãßíåôáé êÜðïôå âáñå-
ôÞ, Tíï÷ëçôéêÞ, ì@ò êÜíåé íÜ ÷áìïãåë@ìå ê.ëð.,
ê.ëð. - AëëÜ T ì @ ò . ÃéÜ ôüí uäéï, êáß ãéÜ ôÞí T-
ðï÷Þ ôïõ, _ äéáëåêôéêÞ åyíáé ôü äéáêñéôéêü ôïˆ
öéëïóüöïõ, êáß èåùñårôáé _ ðéü óðÜíéá ðïéüôçôá.
ÊÜèå «äéáëåêôéêüò» — …ðùò ôüí ÷áñáêôÞñéóáí
— äéÜëïãïò åyíáé ó' á‰ôü ôü âáèìü êÜôé ôü Tí-
ôåëÝòÿ êáß ìÜëéóôá óôü âáèìü ðïý Aíáäåéêíýåé
ìéÜ óðáíéüôáôç têáíüôçôá. ÈÜ '÷áìå ôü äéêáß-
ùìá íÜ ‚ñßóïõìå Xíá êñéôÞñéï âáóéæüìåíïé óôÞ
ä é á ë å ê ô é ê Þ A ñ ô é ü ô ç ô á , Cí ðÜíôùò aìá-
óôáí ðñÜãìáôé óÝ èÝóç íÜ äéáôõðþóïõìå ìéÜ ãå-
íéêÞ êñßóç ãéÜ ôßò âáèìßäåò ô\ò äéáëåêôéê\ò!
Äåýôåñïí, _ öýóç ôïˆ ÐëÜôùíá äÝí Aêïëïõèår
ôõöëÜ êáíÝíá ëïãéêü ìïíïðÜôé: Têår ðïý Tìårò T-
ðéóçìáßíïõìå ìéÜ ‚ñéóìÝíç Aíáêïëïõèßá óôÞ ëï-
ãéêÞ AíÜðôõîç, Têår äéêáéïëïãçìÝíá âñßóêïíôáé,
ìåñéêÝò öïñÝò, ôÜ äõíáôÜ ôïõ óçìårá. ²Áñá ôü
êñéôÞñéï á‰ôü äÝí Tíäåßêíõôáé ðëÝïí: ï‹ôå _ êáë-
ëéôå÷íéêÞ Añôéüôçôá ï‹ôå _ äéáëåêôéêÞ Añôéüôç-
ôá Aðïôåëïˆí óôáèåñü Aîßùìá. ‘Ç Tìðåéñßá …ëùí
ô™í ìåãÜëùí ðíåõìÜôùí äåß÷íåé …ôé óôÜ ÷ñüíéá
ô™í 20 žò ôÜ 30 öÝñïõí aäç …ëá ôÜ óðÝñìáôá
ô\ò ìåãáëïöõßáò ðïý ôÜ ÷áñáêôçñßæåé, ôßò ðå-
ñéóóüôåñåò öïñÝò ìÝóá óôÞí AíÜâëõóç ìé@ò ðëç-
èùñéê\ò æùôéêüôçôáò, óÝ ðñùôüëåéá ìÝí êáôÜ-
óôáóç, AëëÜ ìÝ ðëïˆôï Aìýèçôï. Åyíáé ‚ëüôåëá
ðáñÜëïãï íÜ ÷áñáêôçñßæïõìå ôïýò Aôåëårò äéá-
ëüãïõò ›ò «ãñáðôÜ ô\ò íåüôçôáò». Åuìáóôå
óýìöùíïé ìÝ ôÞí ðáñÜäïóç, ðïý Šðïóôçñßæåé …ôé
‚ Öáßäñïò åyíáé ôü ðñ™ôï ãñáðôü, Að' ôü ‚ðïrï
âãáßíåé, …ìùò, …ôé _ Cðïøç ó÷åôéêÜ ìÝ ôÜ ä\èåí
«ãñáðôÜ ô\ò íåüôçôáò» 1) äéáøåýäåôáé Að' ôüí
uäéï ôüí ÐëÜôùíáÿ 2) äéüëïõ äÝí ôáéñéÜæåé óÝ ìéÜ
ìÞ ëïãïôå÷íéêÞ Tðï÷Þ. ‘Ç AíÜãêç ôïˆ ã ñ Ü ö å é í
åyí' TëÜ÷éóôá äéáäåäïìÝíç ó' á‰ôÞ ôÞí Tðï÷Þ. ’É-
äéáßôåñá ‚ íåáñüò ÐëÜôùíáò åy÷å ôüôå …ëùò Cë-
ëïõò óêïðïýò êáß ó÷Ýäéá Aðü ôÞ óõããñáöÞ. [ ]
Ðïëý TíäéáöÝñïõóá _ ‘Éóôïñßá êáß ôü óýóôç-
ìá ô\ò ðëáôùíéê\ò óêÝøçò (×áúäåëâÝñãç 1839)
ôïˆ C. Fr. Hermann, Vñãï óïöü êé AëçèéíÜ îõ-
äåñêÝò. ’Áíôéôßèåôáé óôüí Schleiermacher. ’Áíá-
ñùôéÝôáé ð ™ ò êé ‚ ÐëÜôùíáò — V÷ïíôáò Vóôù
ìéÜ ôÝôïéá ðñüèåóç — êáôÜöåñå ôüóï êáëÜ íÜ
ôÞí êñýøåé, žóôå êáíåßò Að' ôïýò óõã÷ñüíïõò
ôïõ íÜ ìÞí ìðïñÝóåé, óôÜ óïâáñÜ, íÜ ôÞí äéáêñß-
íåé - êáß ï‰äåßò, žò ôüí Schleiermacher! Ðéóôåý-
åé êé á‰ôüò óôüí ôýðï ìé@ò ñãáíéê\ò AíÜðôõîçò
(«êáèáñ™ò tóôïñéêÞ AíÜðôõîç» ôÞí íïìÜæåé, óÝ
Aíôßèåóç ìÝ ôÞí «øåõäï-éóôïñéêÞ» ôïˆ Schleier-
191
macher) ô™í ðëáôùíéê™í Vñãùí: ƒ÷é ìé@ò AíÜ-
ðôõîçò, ðïý ‚ ÐëÜôùíáò èÝëçóå íÜ TðéâÜëåé ›ò
ðáñÜäåéãìá óôïýò Aíáãí™óôåò ôïõ ãíùñßæïíôáò
‚ uäéïò Tê ô™í ðñïôÝñùí ôü ôÝëïò êáß ôü óêïðü
ôçò, AëëÜ ìé@ò AíÜðôõîçò ðñáãìáôéêÜ âéùìÝ-
íçò, ô\ò ‚ðïßáò ôü îåôýëéãìá Vâáéíå ðáñÜëëçëá
ìÝ ôü Aíôßóôïé÷ï îåôýëéãìá ô\ò óõããñáö\ò. ‘Ç
«TóùôåñéêÞ Uíüôçôá ô™í Vñãùí» äÝí öåßëåôáé
ï‹ôå óÝ ìéÜ ìåèïäéêÞ Aëëçëïõ÷ßá ï‹ôå óÝ ìéÜ
äéáñê™ò ìïíüôñïðç êïóìïáíôßëçøç - öåßëåôáé
óôÞí T ó ù ô å ñ é ê Þ æ ù Þ ô ï ˆ ó õ ã ã ñ á ö Ý á .
Ôü ðñ™ôï æçôïýìåíï, ëïéðüí, åyíáé _ êáôáíüçóç
ô\ò TîÝëéîçò ô\ò ðëáôùíéê\ò öéëïóïößáò. ‘Ï
Hermann åyíáé ðåðåéóìÝíïò …ôé ‚ ÐëÜôùíáò äÝí
ðñüëáâå íÜ âÜëåé «ôÞí ôåëåõôáßá ðéíåëéÜ» óôü
öéëïóïöéêü ôïõ óýóôçìá ðñü ô\ò Tðéóôñïö\ò Að'
ôü ìåãÜëï ôáîßäé ôïõ: èåùñår …ëïõò ôïýò ðñïãå-
íÝóôåñïõò ô™í 40 ôïõ ÷ñüíùí äéáëüãïõò óôáè-
ìïýò óôÞí ðïñåßá ô\ò TîÝëéîÞò ôïõ. ÄÝí Šð\ñ÷áí
ðïëëÜ ìÝóá ãéÜ ôÞ ìåëÝôç ô\ò Añ÷áßáò öéëïóï-
ößáò óôÞí ’ÁèÞíá: ãé' á‰ôü, ëïéðüí, ÷ñåéÜóôçêå
íÜ ôáîéäÝøåé. Åy÷å ›ò AöïñìÞ17 ôÞí ^èéêÞ ôïˆ
ÓùêñÜôç: ìåôÜ ôü óõíôáñáêôéêü ãåãïíüò ôïˆ
èáíÜôïõ ôïõ, ð\ãå óôÜ ÌÝãáñá, óôÞí ïsêßá ôïˆ
ʼnêëåßäçÿ Vðåéôá, ìÝ ôü ôáîßäé ôïõ óôÞ Óéêåëßá,
Vñ÷åôáé ó' TðáöÞ ìÝ ôïýò Ðõèáãüñåéïõò. ‘Ç
ðñþôç ðåñßïäïò, êáôÜ ôüí Hermann, ðåñéëáì-
âÜíåé ôïýò óùêñáôéêïýò äéáëüãïõò (‘Éððßáò T-
ëÜôôùí, ²Éùí, ’ÁëêéâéÜäçò, ×áñìßäçò, Ëýóéò,
ËÜ÷çò, ìåôÜ ‚ Ðñùôáãüñáò, ‚ ʼnèýäçìïò, ‚
ÌÝíùí êáß ‚ ‘Éððßáò ìåßæùí). ÓôÞ äåýôåñç ðå-
ñßïäï, ãßíåôáé AíôéëçðôÞ _ Tðßäñáóç ô™í ÌåãÜ-
ñùí: Êñáôýëïò, Èåáßôçôïò, ÓïöéóôÞò, Ðïëéôé-
êüò êáß Ðáñìåíßäçò. ‘Ç ôñßôç ðåñßïäïò, Tí ðñþ-
ôïéò ìÝ ôüí Öáräñï ›ò ðñïãñáììáôéêü Vñãï ãéÜ
ôü Cíïéãìá ô\ò ’Áêáäçìßáò, Vðåéôá ìÝ ôüí Ìå-
íÝîåíï, ôü Óõìðüóéï, ôüí Öáßäùíá êáß ôüí Ößëç-
âïÿ ôÝëïò, ìÝ ôÞí Ðïëéôåßá, ôüí Ôßìáéï, ôüí Êñé-
ôßá êáß ôïýò Íüìïõò. Ðñþôç ðåñßïäïò: säéáßôå-
ñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ô\ò íåüôçôáò: á‰óôçñüò óù-
êñáôéóìüò: êáíÝíá ðåñéèþñéï ãé' Cëëç Aíôßëçøç
ô\ò ðáñîçò Aðü êåßíç ðïý ëÜâáìå Að' ôüí Óù-
êñÜôç êáß ôüí Îåíïöþíôá. Äåýôåñç ðåñßïäïò: A-
öïˆ ãíþñéóå ôÞ äéäáóêáëßá ô™í ðñïãåíÝóôåñþí
ôïõ öéëïóüöùí, ôïýò ðïëåì@ êáß ôïýò óõíôáéñéÜ-
æåé óôÞ óùêñáôéêÞ äéäáóêáëßá. ‘Ç äéáëåêôéêÞ -
îõäÝñêåéá œöåéëå Aíáãêárá íÜ Šðï÷ùñår ìðñïóôÜ
óôÞ äýíáìç ô\ò ðïéçôéê\ò Vêöñáóçò: ðïˆ êáß
ðïˆ âñßóêïõìå ÷ïíôñïêïðéÝò êáß AóÜöåéåò. Ôñß-
ôç ðåñßïäïò: TðéóôñÝöïíôáò óôÞí ðáôñßäá, êÜíåé
ìéÜí TóùôåñéêÞ AíáäñïìÞ: TìðëïõôéóìÝíïò Aðü
Xíáí èçóáõñü åsêüíùí êáß säáíéê™í, ðïý ôïˆ äþ-
192
ñéóå _ ðõèáãüñåéá öéëïóïößá, AíôéëáìâÜíåôáé …-
ôé _ ðñáãìÜôùóÞ ôïõò åyíáé _ êïñùíßäá ô\ò -
ðáñîÞò ôïõ...
ÌéÜ ôÝôïéá Cðïøç èåùñårôáé á‰óôçñ™ò «t-
óôïñéêÞ». ²Áò ìÞí ôü ðáñáêÜíïõìå! Ðñüêåéôáé
ãéÜ ôÞ óõíÞèç ôÜóç — ðïý Aêïëïõèårôáé êáôÜ
ôÞí tóôïñéêÞ AíáðáñÜóôáóç ô\ò æù\ò Uíüò ìå-
ãÜëïõ — íÜ ðñïûðïèÝôïõìå ìéÜí Aíôéóôïé÷ßá ìå-
ôáîý ô™í Vîù Tìðåéñé™í êáß ô™í Vóù ìåôáìïñ-
öþóåùí. ’Áëë' Cí Töáñìüæáìå ìéÜ ôÝôïéáí Aíôé-
óôïé÷ßá óôÜ ìåãáëýôåñá ðáñáäåßãìáôá, èÜ âëÝ-
ðáìå ðþò äéüëïõ Aíáãêáßá äÝí åyíáé. ÓôÞí ðåñß-
ðôùóç äÝ Uíüò öéëïóüöïõ, ôü æÞôçìá ãßíåôáé s-
äéáßôåñá ðåñßðëïêï: ê' TðéðëÝïí, ðñïóôßèåôáé ôü
ãåãïíüò …ôé ð ï ë ý ë ß ã á ãíùñßæïõìå ãéÜ ôüí
ÐëÜôùíáÿ ìéÜ ôõ÷áßá Vëëåéøç êÜðïéáò ðëçñï-
öïñßáò èÜ ‚äçãïˆóå, Aðü ðëåõñ@ò Hermann, óÝ
ìßá Cëëç AíáðáñÜóôáóç ô\ò TîÝëéîÞò ôïõ!
[ ] Ðñßí óõíáíôÞóåé ôüí ÓùêñÜôç, ‚ ÐëÜôù-
íáò èÜ åy÷å Aóöáë™ò Šðüøç ôïõ ôÞ öéëïóïößá ôïˆ
‘ÇñÜêëåéôïõ (’Áñéóô. Ìåô. Á, 6 [987 a31 - b1]).
ÔÞí Cðïøç …ôé ôÜ ásóèçôÜ âñßóêïíôáé Šðü ôü
êñÜôïò ìé@ò AêáôÜðáõóôçò ìåôáâïë\ò ôÞí ðáßñ-
íåé Að' ôüí _ñáêëåßôåéï Êñáôýëï, êáß äÝí ôÞí Tã-
êáôáëåßðåé. ’Áöïˆ ãíþñéóå ôßò óùêñáôéêÝò Vííïé-
åò, ït ‚ðïråò, Aö' fò óõãêñïôÞèçêáí, öåßëïõí íÜ
ìÝíïõí ðÜíôá AìåôÜâëçôåò, Vêñéíå …ôé, óõíåð™ò,
eôáí Aäýíáôï íÜ ôßò óõíäÝóåé ìÝ ôÜ ásóèçôÜ, ðïý
äéáñê™ò ìåôáâÜëëïíôáé: Vðñåðå íÜ ŠðÜñ÷ïõí Cë-
ëåò íôüôçôåò, ðïý è' Aðïôåëïˆóáí Aíôéêåßìåíá
ô\ò Tííïéïëïãéê\ò ãíþóçò18.
ÓçìáíôéêÞ Tðßäñáóç Aðü ôüí ìåãÜëï ‘ÇñÜ-
êëåéôï. ÄÝí ŠðÜñ÷åé åyíáéÿ ôü ásþíéï ãßãíåóèáé åy-
íáé óÜí Xíá ásþíéï ìÞ-åyíáé. ‘Ï êüóìïò åyíáé ìéÜ
Tí êéíÞóåé èåüôçôá. ‘Ç èåüôçôá öôéÜ÷íåé ôüí êü-
óìï ó' Xíá ásþíéï ðáé÷íßäé. Ìßá öýóç TîáéñåôéêÜ
á‰óôçñÞ êáß ìåãáëïðñåðÞò - Cðïøç ðïý Aíôéôß-
èåôáé ó' …ëåò ôßò ðñïçãïýìåíåò, Aêüìá êáß óôüí
´Ïìçñï a ôüí ‘Çóßïäï. Âáóéæüìåíïò óôÞ âåâáßù-
óç ôïˆ ‘ÇñÜêëåéôïõ, ðïý ŠðïóôÞñéîå ðþò äÝí
ìðïñïˆìå íÜ ìðïˆìå äõü öïñÝò óôü uäéï ðïôÜìé19,
‚ Êñáôýëïò Šðåñèåìáôßæåé ëÝãïíôáò …ôé äÝí ìðï-
ñïˆìå ï ‹ ô å ì ß á ö ï ñ Ü íÜ ìðïˆìå. ‘Ç ðëÝïí Š-
ðåñâïëéêÞ óõíÝðåéá á‰ô\ò ô\ò äïîáóßáò eôáí —
ëÝåé ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò — íÜ ðår Tí ôÝëåé …ôé äÝí ìðï-
ñïˆóå ðéÜ êCí íÜ ìéëÜåé, ðáñÜ íÜ êïõí@ ìüíï ôü
äÜ÷ôõëü ôïõ. ‘Ï ÐëÜôùí Aðïêáëår ôïýò ðáäïýò
ôïˆ Êñáôýëïõ ñÝïíôáò20 (âë. Èåáßô., 181 a).
‘Ï ÓùêñÜôçò èåìåëßùóå ôüí ^èéêü êáß ðï-
ëéôéêü ôïõ säåáëéóìü êáß ôüí TëåõèÝñùóå Að' ôüí
‚ñìçôéêü ásþíéï ñïˆ ô™í _ñáêëåéôåßùí.
FRIEDRICH NIETZSCHE
Ðåñéïñßæåé ôÞí ásþíéá êßíçóç ôïˆ ‘ÇñÜêëåé-
ôïõ (÷Üñç óôüí ÓùêñÜôç) óôü ÷™ñï ô™í ás-
óèçô™í21, ôÜ ‚ðïrá óôåñïˆíôáé ï‰óßáò22 Aëç-
èéí\ò: ÷Üñç óôüí ÓùêñÜôç ìáèáßíåé ôßò óôáèå-
ñÝò Vííïéåò, ôÞí TðéóôÞìç23. ’ÁëëÜ ðáñáìÝíåé ôü
ðñüâëçìá: ð™ò ìðïñïˆìå íÜ öôÜóïõìå óôÞí T-
ðéóôÞìç24 ìÝóá óôüí êüóìï ô™í ásóèÞóåùí25;
Óôü óçìårï á‰ôü, Vñ÷ïíôáé Añùãïß ôïõ ït Ðõèá-
ãüñåéïé. ÓõíäÝåé ôÞí ðñïàðáñîç êáß ôÞ «ìåôïß-
êçóç» ô™í øõ÷™í ìÝ ôÞí AíÜìíçóç ô™í ’Éäå™í,
êáß ðÜíù ó' á‰ôÞí óôçñßæåé ôÞ èåùñßá ôïõ ðåñß
TðéóôÞìçò26. [ ]
[ ] ‘Ï Öáräñïò, Cí èåùñçèår ðñ™ôï ãñáðôü,
ì@ò Šðïäçëþíåé …ôé ‚ ÐëÜôùí ŠðïìíÞóåùò Xíå-
êá27 åsóÞãáãå á‰ôü ôü óýããñáììáÿ ãéÜ íÜ èõìß-
æåé ôßò óõæçôÞóåéò ðïý Vãéíáí. Óßãïõñá ƒ÷é ôßò
óõæçôÞóåéò ìÝ ôüí ÓùêñÜôç: Cñá ìÝ ôïýò ìáèç-
ôÝò ô\ò ’Áêáäçìßáò. ’Åðéæçôår ôü ðëÜóéìï ìé@ò
ìõèïëïãßáò ãéÜ ôßò TðáíáëÞøåéò ô™í óõíïìéëé™í:
…ðùò _ ôñáãùäßá ðáñßóôáíå óõ÷íÜ ðñüóùðá êáß
ðñÜãìáôá ôïˆ ðáñüíôïò êÜôù Aðü ôü Víäõìá ìõ-
èéê\ò ìïñö\ò, á‰ôü Aêñéâ™ò Vêáíå Tí ðñïêåéìÝí¤
êé ‚ uäéïò. Ôáõôßæåôáé á‰ôüò ìÝ ôü ÓùêñÜôç, êáß
ït ìáèçôÝò ôïõ ìÝ ôÞí ‚ìÞãõñç ôïˆ ÓùêñÜôç.
Ït Aíá÷ñïíéóìïß ëßãï ôüí TíäéáöÝñïõí. Ôáõôü÷ñï-
íá, …ìùò, aèåëå íÜ ðåñéâÜëåé ìÝ Aîéïðéóôßá ôü
ó ô Ý ñ å ï ô\ò Aðïäåéêôéê\ò äéáäéêáóßáò ð á ñ Ü ôÞ
ìåãÜëç ÷ñïíéêÞ Aðüóôáóç28.
ÖÁÉÄÙÍ. — Ôü èÝìá ôïõ åyíáé: «‚ öéëüóï-
öïò êé ‚ èÜíáôïò». ²Ç «îïñêßæïíôáò ôüí öüâï
ôïˆ èáíÜôïõ». Åyðáí ðþò ‚ èÜíáôïò åyíáé _ A-
ëçèéíÜ TìðíåõóôéêÞ ðçãÞ ô\ò öéëïóïößáò a A-
êüìá êé ‚ ÌïõóçãÝôçò29 ô\ò öéëïóïößáò. Óýì-
öùíá ìÝ ôüí ÐëÜôùíá, _ öéëïóïößá åyíáé A-
êñéâ™ò èáíÜôïõ ìåëÝôç30. ×ùñßò ôüí èÜíáôï, A-
êüìá êáß ôü öéëïóïöårí èÜ 'ôáí äýóêïëï. ÌïíÜ-
÷á óôüí Cíèñùðï TíõðÜñ÷åé ôü âÝâáéï ôïˆ èáíÜ-
ôïõÿ öÜñìáêï, Cñá, ït ìåôáöõóéêÝò äïîáóßåò, ðõ-
ñÞíáò êÜèå èñçóêåßáò êáß êïóìïèåùñßáò. Á‰ôü
ôü säéáßôåñï æåˆãìá «èÜíáôïò êáß öéëïóïößá»
ìïéÜæåé — ãéÜ íÜ ðïˆìå ôÞí AëÞèåéá — êáôå-
îï÷Þí ðëáôùíéêü êé ƒ÷é óùêñáôéêü. ‘Ï ðñáãìá-
ôéêüò ÓùêñÜôçò Aêïëïõèïˆóå ôÞ ëáúêÞ äïîáóßá,
ðïý ìéëïˆóå ãéÜ Xíá «TðÝêåéíá», Aëë' ƒ÷é ôÞí
ðëáôùíéêÞ, ðïý Vëåãå …ôé _ öéëïóïößá Xëêåôáé
ðñüò ôü èÜíáôï31. ‘ÏðùóäÞðïôå ‚ ÐëÜôùíáò
÷ñçóéìïðïéår ôüí ÓùêñÜôç Tí åuäåé ìõèéêïˆ ðá-
ñáäåßãìáôïò, ›ò Aãùãü ô\ò CðïøÞò ôïõ. ‘Ç ðá-
ñáäåäïìÝíç óõæÞôçóç äÝí Aðïôåëår tóôïñéêü ãå-
ãïíüò. [ ]
ÅÉÓÁÃÙÃÇ ÓÔÇÍ ÌÅËÅÔÇ ÔÙÍ ÐËÁÔÙÍÉÊÙÍ ÄÉÁËÏÃÙÍ 193

‘Ç ðëáôùíéêÞ èåùñßá ðåñß Aèáíáóßáò ô\ò

øõ÷\ò Vêáíå ðïëý èüñõâï. [ ]
‘Ï Êëåüìâñïôïò ô\ò ’Áìâñáêßáò äéáâÜæåé
ôüí Öáßäùíá êáß âÜæåé ôÝëïò óôÞ æùÞ ôïõ «äß-
÷ùò íÜ '÷åé ásôßáí óïâáñÜí»32 ëÝåé ‚ Êáëëßìá-
÷ïò, Tðßãñáììá 24. Ït ðñ™ôïé ´Åëëçíåò åy÷áí
ðÜíôá Xíá óêåðôéêü «Cí» óôü ìõáëü ôïõò: Cí ït
íåêñïß åy÷áí ôßò ásóèÞóåéò ôïõò ê.ëð. ê.ëð. [åu
Aëçè\ Tóôé ô? ëåãüìåíá33 (40 e 5-6), åuðåñ ãå
Aëçè\ Tóôé ô? ëåãüìåíá34 (41 c 6-7) óôÞí ’Á-
ðïëïãßá]. ’Áðü ôüí ÐëÜôùíá êé Töåî\ò, _ ëáú-
êÞ äïîáóßá äÝí èÝëåé ôÞí øõ÷Þ óôüí ê Ü ô ù êü-
óìï ðéÜ, AëëÜ óôüí ï‰ñáíü (AíÝñ÷åôáé óôüí ás-
èÝñá, óô' AóôÝñéá, óôüí ŠðåñïõñÜíéï ÷™ñï, óôïýò
èåïýò). ‘Ï ìáêáñßôçò35 ãßíåôáé Vêöñáóç ôïˆ óõñ-
ìïˆ («ôÞí ìáêáñrôßí ìïõ ãõíárêá»36 Ëïõê., Öé-
ëïøåõä. 27)37.

ÖÁÉÄÑÏÓ. — [ ] Ôü æåˆãìá ñçôïñéê\ò êáß

öéëïóïößáò Aíôéóôïé÷år ìÝ ôü æåˆãìá êÜëëïõò êáß
Aëçèåßáò: Cí _ ìïñöéÜ äÝí Aðïôåëår åuäùëï ô\ò
ásþíéáò AëÞèåéáò, åyíáé ìïíÜ÷á öáéíüìåíï êáß ôÝ-
÷íáóìá — óÜí ôÞí êïéíÞ ñçôïñéêÞ —, êé ‚ V-
ñùôáò ðïý ô\ò Aðïäßäïõìå: ÷õäárïò Šëéóìüò. ²Áí
…ìùò ðáñïõóéáæüôáí ›ò AäåñöÞ ô\ò AëÞèåéáò,
ôüôå ‚ Vñùôáò ðïý ô\ò Aðïäßäåôáé, ÷ùñßò íÜ 'íáé
êáèáñÞ óïößá, èÜ ìðïñïˆóå êáëýôåñá Að' ‚,ôé-
äÞðïôå íÜ êÜíåé ôïýò Aíèñþðïõò íÜ óôñÝøïõí ôü
âëÝììá ôïõò ó' á‰ôÞí. ’Áëë' Vôóé, _ ìïñöéÜ ôïˆ
ëüãïõ [ôü êÜëëïò ô\ò ñçôïñåßáò] ìðïñår êé á‰ôÞ
íÜ ‚äçãÞóåé ôÜ ásóèÞìáôá …óùí äÝí åyíáé ðñáã-
ìáôéêÜ têáíïß íÜ ‚äçãçèïˆí Aðü ìüíïé ôïõò óôü
âÝëôéóôï38.
ÃÏÑÃÉÁÓ. — ´Åíáò Aðü ôïýò ðéü Tíôå-
ëårò äéáëüãïõò... ‘Ç å‰öñÜäåéá (ðåéèþ) êáôáäé-
êÜæåôáé ›ò êïëáêåßá39. [ ] Ðáíôïˆ ôïˆ ‚ èÜíá-
ôïò ôïˆ ÓùêñÜôç óôü öüíôï: á‰ôüò ðïý ðÝèá-
íå Tëëåßøåé å‰öñáäåßáò. [ ] ‘Ï ÐëÜôùíáò Aíá-
èåùñår …ëåò ôßò ðíåõìáôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò
ôïˆ êáéñïˆ ôïõ: ðïëåì@ ôÞí TñéóôéêÞ óôüí ʼn-
èýäçìï, ôïýò ìÞ äçìüóéïõò ëüãïõò ôïˆ Ëõóßá
óôüí Öáräñï êáß óôü Óõìðüóéï, ôÞí ðïëéôéêÞ
ñçôïñéêÞ óôüí Ãïñãßá [ðñïóèÞêç:] Äéêáéïëïãår
ôÞí A-ðïëéôéêÞ äñÜóç ôïõ Tíþðéïí ô™í ðåñéöñï-
íçô™í ô\ò öéëïóïößáò.
Ó' …,ôé Aöïñ@ ôÞ óõãêåêñéìÝíç ðåñßïäï, ‚
’ÁèÞíáéïò [ ] AíáöÝñåé …ôé ‚ Ãïñãßáò åy÷å ðår
ôÜ÷á ãéÜ ôüí äéÜëïãï á‰ôü: «Ð™ò îÝñåé ‚ ÐëÜ-
ôùí ëáìðñÜ íÜ sáìâßæåé40! [«íÜ êÜíåé sÜìâïõò
(íÜ êÜíåé ôüí ðïéçôÞ äçë. êé Cñá íÜ ìõèïëï-
ãår)»]
ÐËÁÔÙÍ
‘Ïìïéüôçôá ìÝ ôÞ äéäáóêáëßá
ôïˆ ‘ÇñÜêëåéôïõ
’ÁëÞèåéá, ôÞ ãíþìç ôïˆ ‘ÇñÜêëåéôïõ õtïèÝ-
ôçóå ‚ ÐëÜôùíáò a ô™í _ñáêëåéôåßùí; Ôß óç-
ìáßíåé _ Añ÷Þ ôïˆ ‘ÇñÜêëåéôïõ: «ðÜíôá ÷ùñår
êáq ï‰äSí ìÝíåé»;41 ²Áí Vëåãå êáíåßò …ôé ôü Šëé-
êü …ëùí ô™í ðñáãìÜôùí AëëÜæåé óõíå÷™ò, ôïˆ-
ôï óçìáßíåé …ôé ôü ð@í Aíáíåþíåé óõíå÷™ò ôÞ óý-
óôáóç ô™í ìïñßùí ôïõÿ Cí Vëåãå êÜðïéïò …ôé êÜ-
èåôé îå÷ùñéóôü ÷Üíåôáé êé …ôé ôßðïôá äÝí åyíáé
óôáèåñü, ôïˆôï óçìáßíåé BðëÜ …ôé äÝí ŠðÜñ÷åé
êÜôé ðïý íÜ äéáôçñår ásùíßùò ôÞí AôïìéêÞ ôïõ
ðáñîç, Aêüìá êé Cí ìÝíåé ãéÜ ðïëýí êáéñü Aíáë-
ëïßùôï. ÓôÞí ôåëåõôáßá ðåñßðôùóç, …ëç _ Vì-
öáóç ðçãáßíåé óôü «ï‰äSí ìÝíåé»42ÿ ôü «ðÜíôá
÷ùñår»43 óçìáßíåé BðëÜ ðþò ôü êÜèåôé ðáñá÷ù-
ñår ê á ô Ü ô ü í ü ì ï êÜðïôå ôÞ èÝóç ôïõ. ÓôÞí
ðñþôç ðåñßðôùóç, ôü «÷ùñår»44 V÷åé ìéÜ ÷ñïéÜ
ðïëý äõíáôÞ, êáß ôü «ï‰äSí ìÝíåé»45 AíáöÝñåôáé
óÝ Xíá ìüñéï ô\ò ï‰óßáò: êáíÝíá ìüñéü ôçò äÝí
ìÝíåé ðñÜãìáôé uäéï - ëüãïõ ÷Üñç, êáíÝíá êïì-
ìÜôé ã\ò äÝí ìÝíåé ã\ êáß äÝí åyíáé ã\ ðáñÜ ìü-
íï ìéÜ óôéãìÞ. ’ÁëëÜ ôüôå, …,ôé V÷åé äéÜñêåéá, A-
ðü ôÞí Cðïøç ô\ò Tí ÷þñ¤ åsäéê\ò ôïõ ðïéüôç-
ôáò, èÜ äéáãñáöüôáí ñéæéêÜ Aðü ôüí êüóìï, êáß
êåríï ðïý öñïíår ‚ ÐëÜôùí ãéÜ ôÞí äïîáóßá ô™í
_ñáêëåßôåéùí — ðþò ôßðïôá äÝí åyíáé «ôïˆôï»
194
a «Têåríï», ðáñÜ ìüíï ãßíåôáé óõíå÷™ò — åyíáé
AêñéâÝò. Ôïýôç _ Uñìçíåßá AíÞêåé óôüí ÐëÜôù-
íá, ‚ ‚ðïrïò Aêïëïõèår Tí ðñïêåéìÝí¤ ôïýò _ñá-
êëåßôåéïõò: Tí™ ‚ ‘ÇñÜêëåéôïò — êáèþò ôü A-
ðïäåéêíýåé ‚ Schuster — ëÝåé Bðë™ò …ôé ôßðïôá
óôüí êüóìï äÝí ãëéôþíåé Tí ôÝëåé ôÞ ö è ï ñ Ü .
’Åä™ ‚ êýñéïò ôüíïò ðÝöôåé óôü «ï‰äSí ìÝíåé»46.
‘Ç ã\ êé ‚ ï‰ñáíüò è' Aöáíéóôïˆí: TðåéäÞ ôßðï-
ôá äÝí óþæåôáé, äÝí åyíáé äõíáôüí êáß í' AðïêôÞ-
óåé ôåëéêïýò óêïðïýò, ðñüò ôïýò ‚ðïßïõò ôÜ ðÜí-
ôá èÜ ðñïóáíáôïëßæïíôáí óýìöùíá ìÝ ìéÜ ôÜîç
á‹îïõóáò ôåëåéüôçôáò. ‘Ç Tñãáóßá ô\ò öýóçò
ðáñáâÜëëåôáé ìÝ ôÞí Tñãáóßá Uíüò êåñáìÝá47, ‚
‚ðïrïò ìïñöþíåé ìÝ Cñãéëï AãáëìÜôéá êé Aíôéêåß-
ìåíá, ôÜ ‚ðïrá ðëÜèåé êáôüðéí Tê íÝïõ. ‘Ï ‘Ç-
ñÜêëåéôïò Tííïår ðþò ôßðïôá äÝí äýíáôáé íÜ Š-
ðÜñîåé êáôÜ ôñüðï ‚ñéóôéêü.
‘Ùò ðñüò ôüí Êñáôýëï
Åyíáé ôïˆ ‘ÇñÜêëåéôïõ ôÜ÷á á‰ôü ôü óõìðÝ-
ñáóìá: ´Ïëá ñÝïõí, Cñá êáììéÜ ãíþóç (TðéóôÞ-
ìç)48 ôïˆ ƒíôïò äÝí ìðïñår íÜ ŠðÜñîåé AðïññÝïõ-
óá Aðü ôÜ ásóèçôÜ; ²Ï÷é. ÄÝí ðñïÝñ÷åôáé ï‹ôå
Aðü ôüí _ñáêëåßôåéï Têåríï Ðñùôáãüñáÿ åyíáé ôïˆ
Ê ñ á ô ý ë ï õ óõìðÝñáóìá. ‘Ï Ðñùôáãüñáò ì@ë-
ëïí ðéóôåýåé …ôé Š ð Ü ñ ÷ å é TðéóôÞìç49, êé …ôé á‰-
ôÞ Uíþíåôáé ìÝ ôÞí áuóèçóç50 êáß ôÞ ó÷åôéêÞ äü-
îá51 [ãíþìç] (Cñá TðéóôÞìç = äüîá = áuóèç-
óéò)52. ÈÝëåé íÜ ðår …ôé ŠðÜñ÷åé X í á ò ìüíï ôý-
ðïò ãíþóåùò, …ôé _ ãíþóç ŠðÜñ÷åé, Aëë' …ôé äÝí
V÷åé ê á è ï ë é ê Þ í só÷ý. ‘Ï ‘ÇñÜêëåéôïò äéüëïõ
äÝí åyíáé ‚ ðáôÝñáò ô\ò èåùñßáò ðïý êçñýóóåé
ôÞí ðåñéöñüíçóç ô™í ásóèÞóåùí: Aíôßèåôá ìÜëé-
óôá, á‰ôüò èåìåëßùóå ðñ™ôá-ðñ™ôá ôÞ ìÜèç-
óç53 ðÜíù óôÞí ƒøç54 êáß ôÞí AêïÞ55, Cñá: ó õ ë -
ëïãÞ ðÜíù óôÜ èåìÝëéá ô\ò Tìðåéñß-
á ò (Aíåðéöýëáêôç ðßóôç óôÞ ãíþóç56). ‘Ï Ðáñ-
ìåíßäçò ðáëåýåé TíÜíôéá óôüí êüóìï ôïˆ ‘ÇñÜ-
êëåéôïõ, TíÜíôéá óôüí êüóìï ô\ò äüîáò57. Ït ìá-
èçôÝò ôïˆ ‘ÇñÜêëåéôïõ Vìåéíáí óôáèåñïß óôÞí C-
ðïøç ðþò «C í Vôóé V÷ïõí ôÜ ðñÜãìáôá êé å y -
í á é ä õ í á ô Þ _ ãíþóç, ôïýôç Aóöáë™ò Aðïñ-
ñÝåé Að' ôßò ásóèÞóåéò, ìé@ò êáß ãíþóç ìÞ-ásóèç-
ôÞ Aêüìá ëéãþôåñï äõíáôÞ åyíáé!». ²Åôóé, äýï
êáôåõèýíóåéò Tìöáíßóôçêáí: ït ìÝí äõóðéóôïˆí
óôßò ásóèÞóåéò êáß ÷Üíïõí Vôóé ôÞ âÜóç êÜèå
ãíþóçò: ìåëáã÷ïëéêÜ ðíåýìáôá óÜí ôüí Êñáôý-
ëï, ÷Üíïõí êÜèå Tëðßäá êáß äÝí ôïëìïˆí í' Añ-
èñþóïõí ôßðïôá ðéÜ êáß êïõíïˆí ìüíï ôü äÜ÷ôõ-
ëïÿ ït äÝ (Ðñùôáãüñáò) äÝí âñßóêïíôáé óÝ ôÝôïéá
óýã÷õóç êáß ðáñáäÝ÷ïíôáé ìïíÜ÷á ðþò ìéÜ ãíþ-
óç ìÝ ê á è ï ë é ê Þ s ó ÷ ý äÝí ìðïñår íÜ 'ñèå A-
FRIEDRICH NIETZSCHE
ðü ôÞí áuóèçóç58: AëëÜ êáèþò á ‰ ô Þ ìïíÜ÷á [:
_ áuóèçóç] èÜ ìðïñïˆóå íÜ 'íáé _ ðçãÞ ô\ò ãíþ-
óçò, äÝí ìðïñïˆìå ëïéðüí íÜ äå÷ôïˆìå ðáñÜ ìéÜ
ãíþóç A ô ï ì é ê Þ . ‘Õðïóôçñßæïõí …ôé äÝí ìðïñår
Xíáò Cíèñùðïò íÜ öôÜóåé óôÞ ãíþóç äéáìÝóïõ
ô™í AíôéëÞøåùí a ô™í ðáñáóôÜóåùí Uíüò Cëëïõ
Aíèñþðïõÿ Tðßóçò, öñïíïˆí ðþò äÝí ìðïñår êáß
í' AíôéöÜóêåé åsò Uáõôüí59. ‘Ç ðñïóùðéêÞ ãíþ-
óç äÝí Aíôéêñïýåôáé. ‘Ï ÐëÜôùíáò ëïéðüí îåêé-
íÜåé ì' Xíáí AðåãíùóìÝíï óêåðôéêéóìü ƒ÷é ìüíï
ðñüò …,ôé Aöïñ@ ôÞ ãíþóç ô™í ásóèçô™í, Aëë'
Aêüìá êáß ðñüò …ëç óõëëÞâäçí ôÞ ãíþóç: äÝí
ðéóôåýåé …ôé äõíÜìåèá íÜ ãíùñßóïõìå, ãéáôß õtï-
èåôår ôÞ âáóéêÞ èÝóç ôïˆ Êñáôýëïõ: ìïíÜ÷á A -
ð ü ô ß ò á s ó è Þ ó å é ò èÜ Tñ÷üôáí _ …ðïéá ãíþ-
óç! ÐñÝðåé íÜ äå÷ôïˆìå ›ò ðñþôç Tðßäñáóç ô\ò
öéëïóïößáò ðÜíù óôüí ÐëÜôùíá ìéÜ ó ê ï ô å é í Þ
A ð ü ã í ù ó ç . ÌÝ á‰ôüí ôüí ôñüðï ð@óá ^èéêÞ
æùÞ Têìçäåíßæåôáé, äÝí ìðïñår íÜ ŠðÜñîåé ðéÜ
êþäéêáò óõìðåñéöïñ@ò, …ëåò ït Vííïéåò åyíáé ñåõ-
óôÝò, ôü Côïìï Vìåéíå ÷ùñßò êáíÝíá óçìårï Aíá-
öïñ@ò êáß äÝí ãíùñßæåé ï‹ôå Añ÷Ýò ï‹ôå …ñéá...
ÄÝ ìÝíåé ðáñÜ _ ëýóç ôïˆ Ðñùôáãüñá: _ ëá-
ôñåßá ôïˆ Aôüìïõ, ôïˆ Aíèñþðïõ ›ò ð@í ìÝôñïí.
‘Ï ÐëÜôùíáò äÝí Vëõóå ôü ðñüâëçìÜ ôïõ ì' á‰-
ôü ôüí ôñüðï. ÐñÝðåé í' Aíôéëçöèïˆìå ðÜíù Að'
…ëá ôÞí AðüãíùóÞ ôïõ á‰ôÞ ›ò eèïò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. ‘Ç ÅsóáãùãÞ óôïýò ðëáôùíéêïýò äéáëüãïõò, ðïý
ðáñïõóéÜæïõìå Tä™ TðéëåêôéêÜ (Aöáéñ™íôáò ôÜ åsäéê™ò öé-
ëïëïãéêÜ æçôÞìáôá, ë.÷. ó÷åôéêÜ ìÝ ôÞ ãíçóéüôçôá a ìÞ
‚ñéóìÝíùí äéáëüãùí, êñáô™íôáò ìüíï ôßò ï‰óéáóôéêÝò ðá-
ñáôçñÞóåéò ›ò ðñüò ôÞ öéëïóïößá a ôÞ æùÞ ôïˆ ÐëÜôù-
íá) åyíáé ó÷åäéÜóìáôá ìáèçìÜôùí (ó ç ì å é þ ó å é ò , ƒ÷é
äïõëåìÝíï ãñáðôü), ìÝ _ìåñïìçíßá ôü ÷åéì™íá ôïˆ 1871-
1872, 1873-1874 êáß ôü êáëïêáßñé ôïˆ 1876. ‘Ï Íßôóå
äéäÜóêåé, ðñßí êCí Aíáãïñåõèår äéäÜêôùñ, óôÞ Âáóéëåßá Að'
ôü 1869, 25 ÷ñïí™í, êáß ôü 1872 äçìïóéåýåé ôÞ ÃÝííç-
óç ô\ò Ôñáãùäßáò Aðü ôü ðíåˆìá ô\ò ìïõóéê\ò. Öáßíåôáé
îåêÜèáñá _ äéáöùíßá ôïõ ìÝ …ëç ôÞ ãåñìáíéêÞ öéëïëïãßá,
óôÜóç ðïý âåâáßùò Tðñüêåéôï íÜ êñáôÞóåé TíÜíôéá ó' …ëï
ôü ðíåˆìá ôïˆ ðáíåðéóôçìéáêïˆ ê' Têðáéäåõôéêïˆ, ìÜ êáß
êïéíùíéêïˆ ãåíéêüôåñá êáôåóôçìÝíïõ, žóðïõ, Tí ôÝëåé,
Tî\ëèå Aðü ôÞí ïsêßáí ô™í óïö™í êáß ðñïóÝññéøå ôÞí èý-
ñáí ƒðéóèÝí ôïõ, …ðùò Vãñáøå ‚ uäéïò ÷áñáêôçñéóôéêÜ.
2. ËáôéíéêÜ óôü êåßìåíï, Ößëïò ìSí ÐëÜôùí... [öéë-
ôÜôç äS AëÞèåéá] (’ÁñéóôïôÝëçò).
3. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
4. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
5. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
6. ÄçëáäÞ ôïˆ ôÝëïõò ô\ò êëáóóéê\ò Tðï÷\ò.
7. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
8. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
9. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
 ÅÉÓÁÃÙÃÇ ÓÔÇÍ ÌÅËÅÔÇ ÔÙÍ ÐËÁÔÙÍÉÊÙÍ ÄÉÁËÏÃÙÍ
10. ²Áëëïôå ìåôáöñÜæïõìå Tðï÷Þ «öéëïëïãßáò», Cë-
ëïôå Tðï÷Þ «ô™í ãñáììÜôùí» êé Cëëïôå «ëïãïôå÷íéêÞ»
Tðï÷Þ. Âåâáßùò, ôü litterarisch Tä™ TíÝ÷åé ŠðïôéìçôéêÞ
÷ñïéÜ.
11. ËáôéíéêÜ óôü êåßìåíï, âßïò Aâñïäßáéôïò, «ôïˆ êëåé-
óôïˆ äùìáôßïõ».
12. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
13. Öáräñïò, 275.
14. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
15. Dieser bildende Trieb.
16. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
17. ÌÝ ôÞ èïõêõäßäåéá Vííïéá — ›ò ‚ñìçôÞñéï äçëá-
äÞ —, ìÜ êáß êõñéïëåêôéêÜ, ›ò AöïñìÞ, Aöåôçñßá: ‚ èÜ-
íáôïò ôïˆ äáóêÜëïõ ôïõ ÓùêñÜôç, ìáæß ìÝ ôÞí ñãÞ êáß
ôÞí AðïóôñïöÞ ðïý ôïˆ îýðíçóå ãéÜ ôÞí ðáñçêìáóìÝíç
ðüëç ôïõ, AðïäÝóìåõóå …ëç Têåßíç ôÞí ðñïäéÜèåóç ðïý åy-
÷å Aðü ìéêñüò íÜ Tíáó÷ïëçèår ìÝ ôÜ äçìüóéá, êáß ì' Vì-
âëçìá ô Þ ó ô Ü ó ç ðåñéóóüôåñï ôïˆ äáóêÜëïõ ôïõ, ðáñÜ
ôÜ «Aêñéâ\» ëåãüìåíÜ ôïõ, Vèåóå óÜí óêïðü ôïõ í' Aíá-
óõãêñïôÞóåé ôüí îåðåóìÝíï ôñéãýñù êüóìï ôïõ.
18. ÓÝ ìéÜ Cëëç Uíüôçôá, ðïý V÷åé ôßôëï Ôü äõíáôüí
ô\ò ãíþóåùò, TðáíáëáìâÜíïíôáé ðåñßðïõ á‰ôÝò ït óêÝøåéòÿ
ôÞí ðáñáèÝôïõìå Tä™ Šðïóçìåéùìáôéê™ò: «ÊáôÜ ôüí ’Á-
ñéóôïôÝëç, (Ìåôáö. Á, 6, Ì, 4): ðñ™ôá-ðñ™ôá ô Þ ä é -
ä á ó ê á ë ß á ô ï ˆ ‘ Ç ñ Ü ê ë å é ô ï õ ãíþñéóå ‚ ÐëÜôùí,
óýìöùíá ìÝ ôÞí ‚ðïßá êÜèåôé ásóèçôü äéáôåëår óÝ AäéÜêï-
ðç ñïÞ êé Cñá åyíáé ìÞ Tðéäåêôéêü ãíþóåùò. [ ] ´Õóôåñá,
ìÝó¤ ôïˆ ÓùêñÜôç, ôïˆ ðáôÝñá ô\ò Aöáßñåóçò êáß ôïˆ ‚-
ñéóìïˆ, AíáêÜëõøå ìßá íÝá ãíþóç, ƒ÷é âÝâáéá êÜôéíïò ás-
óèçôïˆ, AëëÜ ðñáãìÜôùí Tìðéðôüíôùí óôüí ^èéêü ôïìÝá:
ðñïó÷þñçóå Vôóé óôÞí Cðïøç …ôé _ ãíþóç êé ‚ ‚ñéóìüò A-
íáöÝñïíôáé AðïêëåéóôéêÜ êáß ìüíï óÝ ìÞ-ásóèçôÜÿ á‰ôÜ ôÜ
ƒíôá ôÜ íüìáóå ’ÉäÝåò, ôßò ‚ðïråò èÝôåé ‚ðïõäÞðïôå äý-
íáôáé íÜ ŠðÜñîåé Xíáò ‚ñéóìüò, Xíáò êïéíüò …ñïò: Tí ôïý-
ôïéò, _ Vííïéá äÝí åyíáé ’ÉäÝá: _ ’ÉäÝá åyí' á‰ôü ðïý ‚ñßæå-
ôáé ìÝó¤ ô\ò Vííïéáò. ÔÜ Aíôéêåßìåíá ô™í ãåíéê™í ‚ñé-
óì™í äÝí åyíáé ôÜ ásóèçôÜ, ìÜ Xíá Cëëï åyäïò ƒíôïò».
19. ‘ÇñÜêëåéôïò, D. 12.
20. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
21. Óôü êåßìåíï: ásóèçôÜ.
22. Óôü êåßìåíï: ï‰óßá.
23. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
24. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
25. Óôü êåßìåíï: ásóèÞóåéò.
26. ²Çôïé, èåùñßá ô\ò ãíþóåùò, _ TðéãñáöÞ ôïˆ Èå-
áßôçôïõ.
27. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
28. ²Ç êáß: «íÜ äåßîåé ôÞí Aîéïðéóôßá ðïý ðáñÝ÷åé _
ó õ ì ð Ü ã å é á ô\ò Aðïäåéêôéê\ò äéáäéêáóßáò ó ô ü ð å r ó ì á
ôïˆ AêáôÜðáõóôá ñÝïíôïò ÷ñüíïõ».
29. Ðñïóùíõìßá ôïˆ ’Áðüëëùíá.
30. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
31. Öáßä. 64 a: «ï‰äSí Cëëï Tðéôçäåýïõóéí b AðïèíÞ-
óêåéí ôå êáq ôåèí@íáé...».
32. ÊáôÜ ôÞ ìåôÜöñáóç ôïˆ ÃéÜííç ÄÜëëá (Êáëëß-
ìá÷ïõ: ÔÜ ’ÅðéãñÜììáôá / Óôïýò Ôåë÷ßíåò, Têä. Ãáâñé-
çëßäçò 2001).
33. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
34. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
195
35. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
36. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
37. Öáräñ. 247a-e, …ðïõ …ëç _ ðåñéãñáöÞÿ óõãêåêñé-
ìÝíá, 247 c: «Ô€í äS ŠðåñïõñÜíéïí ôüðïí». ‘Ç ðëáôùíé-
êÞ ìõèïëïãßá ðåñß ï‰ñáíïˆ ëåéôïõñãår ìåôáîý Cëëùí êáß
óôüí Ãêárôåÿ âë. Faust, â´ ìÝñïò: «Versinke denn! Ich
könnt auch sagen: steige! 's ist einerlei» [«Âõèßóïõ ëïé-
ðüí! ÈÜ ìðïñïˆóá íÜ ð™ êáß: AíÝâá! Ôü uäéï åyíáé» ìôöñ.
Èñ. Óôáýñïõ óôÞí ‘Éóôïñßá ô\ò Añ÷áßáò Uëëçíéê\ò ëïãï-
ôå÷íßáò ôïˆ Â. ÊñÜíôò, Têä. ×éùôÝëëçò 1953]. ’Åðßóçò,
âë. Ðïëéôåßá 517b «åsò ô€í íïçô€í ôüðïí ô\ò øõ÷\ò». ‘Ç
óýëëçøç ôïˆ ŠðåñïõñÜíéïõ ôüðïõ ðñùôïäïõëåýôçêå óôüí
Öáßäùíá, âë. 109 d-e: «²Áí Vöôáíå êáíåßò óôü Aíþôáôï
óçìårï ôïˆ AÝñá, a Vâãáæå öôåñÜ êáß ðÝôáãå êáôÜ ðÜíù,
èÜ ìðïñïˆóå íÜ óçêþóåé øçëÜ ôü êåöÜëé êáß íÜ äår — …-
ðùò ôÜ øÜñéá Aíáäýïíôáé ìÝò Að' ôü íåñü êáß âëÝðïõí ôÜ
Tä™ ôïˆ äéêïˆ ìáò êüóìïõ, Vôóé êáíåßò èÜ 'ðáéñíå ãåýóç
ô™í Têår ôïˆ ðÜíù êüóìïõ — êáß, Cí åy÷å âÝâáéá êñÜóç
têáíÞ íÜ ôü AíôÝîåé ôÝôïéï èÝáìá, è' Aíáãíþñéæå ðþò ðñÜã-
ìáôé T ê å r í ï ò åyí' ‚ Aëçèéíüò ï‰ñáíüò êáß ôü ðñáãìáôéêü
ö™ò...» (ðñâë. Ðëáô. Öáräñïò, É. Èåùäïñáêüðïõëïõ, ó.
454, Šð. 3, Têä. ‘Åóôßá)ÿ óôüí Ôßìáéï 90a: <‘Ï äáßìïíáò
ðïý äþñéó' ‚ Èåüò ôïˆ êáèåíüò ìáò> ðñüò ôüí óõããåíéêü
ìáò ï‰ñáíü ì@ò Aíõøþíåé, ãéáô' åuìáóôå âëáóôÜñéá ƒ÷é ô\ò
Ã\ò, ìÜ ô' ï‰ñáí, 42b: «…ðïéïò æÞóåé óùóôÜ ôü ÷ñü-
íï ðïý ôïˆ Aíáëïãår, ðÜëé óôÞí Xäñá ôïˆ óõããåíïˆò ôïõ
Cóôñïõ èÜ TðéóôñÝøåé...», …ðïõ _ óõããÝíåéá ô\ò øõ÷\ò ìÝ
ôü Cóôñï ðáñáðÝìðåé óôïýò ’Ïñöéêïýò (ðñâë. «Vñéöïò Tò
ãÜë' Vðåôïí», ìÝ ôü äßóçìï íüçìá: «êáôóßêé óôü ãÜëá žñ-
ìçóá», AëëÜ êáß «Cóôñï ðÝôáîá <ðßóù> óôü Ãáëáîßá»)
âë. ÑÝíïõ ’Áðïóôïëßäç, «Ðñüãåõóç ’Ïñöéê™í», ÔåôñÜìç-
íá, ô. 3-4, 1975, êáß Êáôçãïñ™ ó. 264.
38. Âë. Óõìð. 211 b-c.
39. Äéüôé «ôïˆ _äÝïò óôï÷Üæåôáé Cíåõ ôïˆ âåëôßóôïõ»
(Ãïñã. 465).
40. ’Éáìâßæåéí óôü ðñùôüôõðï.
41. «´Ïëá ðñï÷ùñïˆí êáß ôßðïôá äÝ ìÝíåé» (Ðëáô.
Êñáôýëïò 402 a).
42. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
43. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
44. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
45. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
46. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
47. «ÐÜíôá žóðåñ êåñÜìéá ñår» (….ð. 440 c).
48. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
49. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
50. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
51. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
52. ’ÅðéóôÞìç, äüîá, áuóèçóéò: UëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
53. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
54. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
55. D. 55. Ôü AêïÞ: UëëçíéêÜ óôü êåßìåíï. ’Åðßóçò,
âë. Ëõêüöùò ô™í åsäþëùí, «‘Ç ëïãéêÞ óôÞ öéëïóïößá» 2.
56. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
57. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
58. ‘ÅëëçíéêÜ óôü êåßìåíï.
59. «Ï‰ê Vóôéí AíôéëÝãåéí» óÝ óõíÜñôçóç ìÝ ôü «ï‰ê
Vóôéí øåýäåóèáé» (ʼnèýäçìïò, 285 d ê.Uî., Êñáôýëïò,
429 c-d).
 â ë é ï -
é
â ßåò
ö ï ñ
ÂéâëéïêñéôéêÞ
Editions HÊRODOTOS, Ðïëéôéóôé-
êü ñåðïñôÜæ, Ðáñßóé, 17 ’Éïõíßïõ 2001.
Ït Têäüóåéò ‘Çñüäïôïò eôáí ‚ ìüíïò Uëëçíé-
êüò Têäïôéêüò ïyêïò ðïý óõììåôår÷å ìÝ ðåñßðôåñï
óôü Xêôï äéåèíÝò å‰ñùáñáâéêü óáëüíé ôïˆ âéâëßïõ
(8-17 ’Éïõíßïõ 2001), ôü ‚ðïrï äéïñãáíþíåôáé êÜ-
èå äýï ÷ñüíéá óôü Ðáñßóé Aðü ôü ðåñßöçìï ’Éíóôé-
ôïˆôï ôïˆ ’Áñáâéêïˆ Êüóìïõ.
‘Ç Šðåýèõíç ô™í Têäüóåùí ‘Çñüäïôïò ê. Óï-
ößá Óôáìïýëç ðñüâáëå êõñßùò ôü Vñãï ôïˆ äéå-
èíïˆò Tðéóôçìïíéêïˆ ðåñéïäéêïˆ Mésogeios (Ìåóü-
ãåéïò), ôü ‚ðïrï åyíáé ôñéìçíéárï êáß Têäßäåôáé óôü
Ðáñßóé óôáèåñÜ Aðü ôü 1998 êáß ôõã÷Üíåé ô\ò
óôÞñéîçò ô\ò äéåýèõíóçò ÃñáììÜôùí ôïˆ Šðïõñ-
ãåßïõ Ðïëéôéóìïˆ. Ôü ðåñéïäéêü Mésogeios —äéå-
ðéóôçìïíéêü êáß äéá÷ñïíéêü— V÷åé Tîåéäéêåõôår
óôßò ìåóïãåéáêÝò óðïõäÝò, ìÝ …ëùò säéáßôåñç âá-
ñýôçôá óôÞí UëëçíéêÞ èåìáôéêÞ, óôÞí èùìáíéêÞ
ðåñßïäï, óôüí Añáâéêü êáß óôüí óëáâéêü êüóìï,
óôßò ó÷Ýóåéò ìåôáîý äõôéê\ò êáß Aíáôïëéê\ò Ìå-
óïãåßïõ, óôü ÂõæÜíôéï, óôÜ ÂáëêÜíéá êáß óôÞí
Êýðñï. Äçìïóéåýåé ìåëÝôåò óôÜ ãáëëéêÜ êáß óôÜ
AããëéêÜ a óÝ Cëëç äéåèíÞ TðéóôçìïíéêÞ ãë™óóá
(ìåôáîý ô™í ‚ðïßùí êáß _ UëëçíéêÞ ›ò ãë™óóá T-
ðéêïéíùíßáò ô™í åsäéê™í óôßò AíèñùðéóôéêÝò óðïõ-
äÝò).
Ôü ðåñéïäéêü Mésogeios äéåõèýíåé óõíôáêôéêÞ
TðéôñïðÞ Aðïôåëïýìåíç Aðü ôüí tóôïñéêü ô\ò Añ-
÷áßáò ‘ÅëëÜäáò ê. ÆÜí-Êëþíô Íôåêïýñ (ôïˆ
CNRS ô\ò Ëõþí), ôÞí ðïëéôåéïëüãï ê. ÌáñéÝôôá
Êáñáìáíë\ (ôïˆ ƒãäïïõ ðáíåðéóôçìßïõ ô™í Ðá-
ñéóßùí), ôüí åsäéêü ô\ò á‰ôïêñáôïñßáò ô\ò Ôñáðå-
æïýíôáò ê. ÓåñãêÝé ÐÜâëïâéôò ÊÜñðïö (ôïˆ ðá-
íåðéóôçìßïõ ô\ò Ìüó÷áò), ôüí âõæáíôéíïëüãï ê.
ÔçëÝìá÷ï Ëïõãã\ (ôïˆ ’Åèíéêïˆ ‘Éäñýìáôïò ’Å-
ñåõí™í) êáß ôüí íåïåëëçíéóôÞ ê. ’Áíñß ÔïííÝ (ôïˆ
ðáíåðéóôçìéáêïˆ síóôéôïýôïõ Aíáôïëéê™í
óðïõä™í INALCO ô™í Ðáñéóßùí). Ìåôáîý ô™í
óõíåñãáô™í ôïõ óõãêáôáëÝãïíôáé êïñõöárïé tóôï-
ñéêïß êáß åsäéêïß ô\ò tóôïñßáò êáß ô™í ðïëéôéóì™í
ô\ò ìåóïãåéáê\ò ëåêÜíçò, êáèþò êáß ðïëéôåéïëü-
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 197-213
ãïé, …ðùò _ Aëâáíïëüãïò ê. Íáôáëß ÊëÝõåñ (ôïˆ
CNRS ô™í Ðáñéóßùí), _ íåïåëëçíßóôñéá ê. ÑåíÝ-
Ðþë ÍôåìðáéæéÝ (ôïˆ ðáíåðéóôçìßïõ ôïˆ Ìðïñ-
íôþ), ‚ ðïëéôåéïëüãïò ê. ×áóÜí Ìðáóñß ’ÅëìÜò
(ôïˆ ƒãäïïõ ðáíåðéóôçìßïõ ô™í Ðáñéóßùí), ‚ ìå-
óáéùíïëüãïò ê. ×ïóÝ Ìáñßá ÖëïñéóôÜí (ôïˆ ðá-
íåðéóôçìßïõ ô\ò Ìáäñßôçò), ôï ôïõñêïëüãïò ê.
ÌÜ÷éåë Êßë (ô™í ðáíåðéóôçìßùí ôïˆ ÌïíÜ÷ïõ
êáß ô\ò ωôñÝ÷ôçò), ‚ íåïåëëçíéóôÞò ê. Ìé÷áÞë
ËáóóéèéùôÜêçò (ôïˆ ðáíåðéóôçìßïõ Óïñâüííç), ‚
åsäéêüò ô™í ó÷Ýóåùí ’ÁñÜâùí êáß Âõæáíôéí™í ê.
Ìï÷Üììåíô Ôá÷Üñ Ìáíóïýñé (ô™í ðáíåðéóôçìß-
ùí ôïˆ ÓöÜî êáß ô\ò Ôýíéäáò), ‚ âáëêáíéïëüãïò
ê. ’ÁëåîÜíôñ Ðüðïâéôò (ôïˆ CNRS ô™í Ðáñé-
óßùí), ‚ tóôïñéêüò ê. ’ÁëÝîéïò Ã.Ê. Óáââßäçò (ôïˆ
’Åèíéêïˆ ‘Éäñýìáôïò ’Åñåõí™í), ‚ êáèçãçôÞò ôïˆ
ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò ê. Êùíóôáíôríïò
Âáêáëüðïõëïò, ê.C.
Óôü Xêôï óáëüíé ôïˆ å‰ñùáñáâéêïˆ âéâëßïõ
óõììåôår÷áí ðåñßðïõ ôñéáêüóéïé Têäïôéêïß ïyêïé A-
ðü ôßò AñáâéêÝò ÷™ñåò êáß ôÞí ʼnñþðç, ðïý åy-
íáé TîåéäéêåõìÝíïé óôßò AñáâïúóëáìéêÝò êáß óôßò A-
íáôïëéêÝò óðïõäÝò. Ìåôáîý á‰ô™í óõãêáôáëÝãïí-
ôáí ït ãíùóôïß Têäïôéêïß ïyêïé Albin Michel, Brill,
Edisyd, Geuthner, Karthala, L'Harmattan,
Peeters, Phébus, Seuil, Sindbad, ê.C. Ït Têäü-
óåéò ‘Çñüäïôïò êáß ôï ðåñéïäéêü Mésogeios âñß-
óêïíôáí óôü uäéï ðåñßðôåñï ìÝ ôßò äéåèíårò ‚ëëáí-
äéêÝò AêáäçìáúêÝò Têäüóåéò Brill. Ìåôáîý ô™í
óõããñáöÝùí ðïý ðñïóêëÞèçêáí óôü óáëüíé óõã-
êáôáëÝãïíôáí ït ÃêáìÜë Ãêéôáíß, ‚ Ôáãßìð Óá-
ëß÷, ‚ ×ïõÜí Ãêïûôßóïëï, ‚ ’Ïñ÷Üí Ðáìïýê, ‚
ÍôæåâÜíô Êáñá÷áóÜí, ‚ ’Áìðíôïõëñá÷ìÜí Ìïõ-
íßö, ‚ ÊÜñëïò ÖïõÝíôåò, ê.C. ÔÜ Tãêáßíéá ôïˆ óá-
ëïíéïˆ Vêáíå ‚ Šðïõñãüò ’ÅíçìÝñùóçò êáß Ðïëé-
ôéóìïˆ ô™í ‘ÅíùìÝíùí ’Áñáâéê™í ’ÅìéñÜôùí óåÀ-
÷çò ’ÁìðíôáëëÜ÷ Ìðßí ÆáãéÝíô, ôïˆ ‚ðïßïõ _
÷þñá eôáí ôéìþìåíç. Ôü óáëüíé ôïˆ âéâëßïõ Tðé-
óêÝöôçêáí ÷éëéÜäåò åsäéêïß ô™í Aíáôïëéê™í ðïëé-
ôéóì™í, ðáíåðéóôçìéáêïß, ìåôáðôõ÷éáêïß öïéôç-
ôÝò êáß ôü å‰ñý êïéíü.
×ñ\óôïò Ð. Ìðáëüãëïõ
198
Journal of Economic Studies, vol. 24,
No 4/5, 2000: The role of mathematics
in Economics and the Social Sciences.
Guest Editor: Jürgen G. Backhaus.
’Áðïôåëår ãåãïíüò ƒ÷é ìüíï ðñùôüãíùñï, AëëÜ
êáß AñêåôÜ AóõíÞèéóôï _ äéåîáãùãÞ åsäéêïˆ óõìðï-
óßïõ ãéÜ ôüí ñüëï êáß ôÞ óçìáóßá ô™í ìáèçìáôéê™í
óôÞí ÏsêïíïìéêÞ ’ÅðéóôÞìç êáß óôßò ÊïéíùíéêÝò
’Åðéóô\ìåò ãåíéêþôåñá. ‘Ç äéåîáãùãÞ Uíüò ôÝôïéïõ
óõìðïóßïõ Vëáâå ÷þñá ôüí ’Éïýíéï ôïˆ 1999 óôü
Heilbronn ô\ò Ãåñìáíßáò êáß _ Tðéôõ÷Þò äéåîáãù-
ãÞ ôïõ öåßëåôáé óôßò Cïêíåò ðñïóðÜèåéåò ôïˆ Êá-
èçãçô\ ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ô\ò ’Åñöïýñôçò
(Erfurt) Jürgen G. Backhaus. ÔÜ ÐñáêôéêÜ ô™í
ÅsóçãÞóåùí äçìïóéåýèçêáí óôü åsäéêü ôåˆ÷ïò ôïˆ
ðåñéïäéêïˆ «Journal of Economic Studies».
Ôïˆ ôüìïõ ðñïôÜóóïíôáé óýíôïìåò ðåñéëÞøåéò
ô™í Aíáêïéíþóåùí (óó. 237-241) êáß _ «Åsóáãù-
ãÞ» ôïˆ Têäüôç ôïˆ ôüìïõ J. Backhaus (óó. 243-
245). ’Áêïëïõèïˆí äåêáïêôþ óõíïëéêÜ Aíáêïéíþ-
óåéò, ït ‚ðïråò äéáêñßíïíôáé óÝ äýï ôìÞìáôá. Ôü
ðñ™ôï ôì\ìá, óõãêåßìåíï Aðü êôþ Aíáêïéíþóåéò,
Aöïñ@ ôÞ ÷ñçóéìüôçôá êáß ôÞ óçìáóßá ô\ò ÷ñÞóå-
ùò ô\ò ìáèçìáôéê\ò ìåèüäïõ óôÞí ÏsêïíïìéêÞ ’Å-
ðéóôÞìç êáß óôßò ÊïéíùíéêÝò ’Åðéóô\ìåò. Ôü äåý-
ôåñï ôì\ìá, Aðü ôßò Šðüëïéðåò äÝêá Aíáêïéíþóåéò
óõãêåßìåíï, åyíáé AöéåñùìÝíï óÝ óõãêåêñéìÝíïõò
óõããñáöårò, ðñùôïðüñïõò ô\ò ÷ñÞóåùò ô\ò ìáèç-
ìáôéê\ò ìåèüäïõ óôÞí ÏsêïíïìéêÞ ’ÅðéóôÞìç.
‘Ï W. Drechsler «On the possibility of quan-
titative-mathematical social science, chiefly eco-
nomics. Some preliminary considerations» (óó.
246-259) êáôáèÝôåé ‚ñéóìÝíåò óêÝøåéò ãéÜ ôÞ äõ-
íáôüôçôá åsóáãùã\ò, AëëÜ êáß ÷ñÞóåùò ô\ò ìá-
èçìáôéê\ò ìåèüäïõ óôßò ÊïéíùíéêÝò ’Åðéóô\ìåò
êáß Šðïãñáììßæåé ôÞ äéáöïñÜ AíÜìåóá óôßò Öõóé-
êÝò êáß ÊïéíùíéêÝò ’Åðéóô\ìåò. ‘Ç äéáðßóôùóÞ
ôïõ åyíáé …ôé TðåéäÞ óôßò ÊïéíùíéêÝò ’Åðéóô\ìåò
ôü Tðßêåíôñï åyíáé _ Aíèñùðßíç óõìðåñéöïñÜ åyíáé
äýóêïëï, Cí ƒ÷é êáß Aäýíáôï, íÜ Töáñìïóèår _ ìá-
èçìáôéêÞ ìÝèïäïò.
ÔÞ ÷ñçóéìüôçôá ô™í Ìáèçìáôéê™í ›ò Tñãá-
ëårï ãéÜ ôÞí êáôáíüçóç êáß ìåëÝôç ô™í ïsêïíï-
ìéê™í öáéíïìÝíùí Aíáãíùñßæïõí ït R. Dillmann,
D. Eissrich, H. Frambach êáß O. Herrmann
«Mathematics in Economics: Some remarks» (óó.
260-270), ït ‚ðïrïé AíáöÝñïíôáé óÝ âáóéêÜ óýã-
÷ñïíá Tã÷åéñßäéá ô\ò Ïsêïíïìéê\ò ’ÅðéóôÞìçò,
óôÜ ‚ðïrá V÷åé TðéêñáôÞóåé _ ÷ñÞóç ô\ò ìáèçìá-
ôéê\ò ìåèüäïõ. ´Ïìùò, Tðéóçìáßíïõí êáß ôüí êßí-
äõíï, ‚ ‚ðïrïò Tëëï÷åýåé Aðü ôÞ ìÞ ñèÞ ÷ñÞóç
ô™í ìáèçìáôéê™í, ‚ ‚ðïrïò, êáôÜ ôïýò óõããñá-
öårò, Tìöáíßæåôáé Aðü ôÞ ìÞ ñèÞ êáôáíüçóç ô™í
ïsêïíïìéê™í öáéíïìÝíùí.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
Óôü äéåéóäõôéêü, tóôïñéêïˆ ÷áñáêô\ñá Cñèñï
ôïõ ìÝ ôßôëï «Mathematics and the social sci-
ences at the time of the modern beginnings of the
social sciences» (óó. 271-291), ‚ P. Senn ðáñá-
êïëïõèår ôÞí TîÝëéîç ô™í Êïéíùíéê™í ’Åðéóôçì™í
ìÝ Têåßíç ô\ò ðñïüäïõ êáß Tîåëßîåùò ô™í Ìáèç-
ìáôéê™í. ’Áðïäåéêíýåôáé …ôé Aðü ôÜ ðñ™ôá âÞìá-
ôá, ôÜ ÌáèçìáôéêÜ ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí Aðü äéá-
êåêñéìÝíïõò êïéíùíéêïýò TðéóôÞìïíåò. ‘Ï óõããñá-
öÝáò ‚ñßæåé ›ò «ÌáèçìáôéêÜ» ôÞ ÷ñÞóç Añéèì™í
êáß ô\ò ìåèüäïõ (óó. 272-273). ‘Õðü ôÞí ðôéêÞ
á‰ôÞ ãùíßá TíôÜóóåé ôüí Sir William Petty, Polit-
ical Arithmetick1, AëëÜ êáß ôïýò ÐëÜôùíá, ’Áñé-
óôïôÝëç êáß Èïõêõäßäç. Óôü óçìårï á‰ôü Cò ì@ò
Tðéôñáðår íÜ êÜíïõìå ìéÜ ðáñÝìâáóç. ÓôÞí Ïsêï-
íïìéêÞ ’ÅðéóôÞìç V÷åé TðéêñáôÞóåé íÜ ‚ñßæåôáé ›ò
«ìáèçìáôéêÞ ìÝèïäïò» _ ÷ñÞóç óõìâüëùí, Tîé-
óþóåùí êáß ãñáöéê™í Aðåéêïíßóåùí2. ‘Ï ‚ñéóìüò
á‰ôüò ôïˆ I. Fischer, ðïý V÷åé ãßíåé Aðïäåêôüò A-
ðü ôïýò óõããñáöårò Vêôïôå äÝí ðåñéëáìâÜíåé Vñ-
ãá, ôÜ ‚ðïrá ÷ñçóéìïðïéïˆí óôáôéóôéêÜ êáß Añéè-
ìçôéêÜ óôïé÷årá. ²Åôóé, Vñãá ô\ò Óôáôéóôéê\ò
ôïˆ 17ïõ ásþíá, …ðùò ôïˆ Petty a êáß ìåôáãåíÝ-
óôåñç …ðùò ôïˆ G. Achenwall (179-1772) êáß
ôïˆ A. Fr. Büsching (1724-1793) äÝí ðåñéëáìâÜ-
íïíôáé óôüí êáôÜëïãï Vñãùí ìáèçìáôéê\ò-ïsêïíï-
ìéê\ò. ‘Ï ðñ™ôïò óõããñáöÝáò ðïý ÷ñçóéìïðïéår
ôÞ ìáèçìáôéêÞ ìÝèïäï óôÞ äéåñåýíçóç ô™í ïsêï-
íïìéê™í öáéíïìÝíùí åyíáé ‚ ’Éôáëüò Giovanni
Ceva (1648-1734), óôü Vñãï ôïõ, De re numaria,
quod fieru potuit geometrice tractata, ad illus-
trissimos et excellentissimos dominos Praesidem
Quaestoresque hujus arciducalis Gaesarei Magi-
stratus Mantuae. Mantova 17113: ‘Ç Aîßá ôïˆ
÷ñÞìáôïò óÝ äýï äéáöïñåôéêÝò ÷ñïíéêÝò ðåñéüäïõò
åyíáé Aíôéóôñüöùò AíÜëïãç ô\ò ðïóüôçôïò ôïˆ
÷ñÞìáôïò êáß å‰èÝùò AíÜëïãç ìÝ ôü ìÝãåèïò ôïˆ
ðëçèõóìïˆ óôÞ óõãêåêñéìÝíç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï4.
Ôüí ðñïâëçìáôéóìü ôïõ AíÜìåóá óôÞí ñèÞ
êáß ìÞ ñèÞ ÷ñÞóç ô™í ìáèçìáôéê™í óôÞí Ïsêï-
íïìéêÞ ’ÅðéóôÞìç êáôáèÝôåé ‚ M. Hudson «The
use and abuse of mathematical economics» (óó.
292-315), ‚ ‚ðïrïò Šðïäåéêíýåé ìÝ óáöÞíåéá …ôé
óýã÷ñïíá èÝìáôá ô\ò ïsêïíïìéê\ò Aíáëýóåùò äÝí
ìðïñïˆí íÜ Têöñáóèïˆí ìÝ ôÞ ÷ñÞóç ô\ò ìáèç-
ìáôéê\ò ìåèüäïõ, Tí™ óÝ Cëëá åyíáé TðéâåâëçìÝ-
íç _ ðáñïõóßá ô\ò ìáèçìáôéê\ò Aíáëýóåùò.
ÓôÞí ðáñïõóßá ô\ò Ïsêïíïìåôñßáò óôÞ óýã-
÷ñïíç ðñáãìáôéêüôçôá AíáöÝñåôáé ôü Cñèñï ôïˆ
M.A.G. van Meerhaeghe «Econometrics: an
appraisal» (óó. 316-325), ‚ ‚ðïrïò Šðïãñáììßæåé
ôüí ÷áñáêô\ñá Aðïìïíþóåùò ô\ò Ïsêïíïìåôñßáò
Aðü ôßò ëïéðÝò êïéíùíéêÝò Tðéóô\ìåò. ‘Ç Ïsêïíï-
ìåôñßá êáôÝëçîå ôáõôüóçìç ìÝ ôÜ AöçñçìÝíá ìá-
èçìáôéêÜ.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
‘Ï J. Ramos Silva «Mathematics in econom-
ics: the competition point of view» (óó. 326-337)
ðñïóðáèår íÜ ðñïôåßíåé Xíáí óõãêåñáóìü åuôå óõí-
äõáóìü ìáèçìáôéê\ò êáß ìÞ-ìáèçìáôéê\ò ìåèü-
äïõ ãéÜ ôÞí êáëýôåñç êáß Aðïôåëåóìáôéêüôåñç ìå-
ëÝôç ô™í ïsêïíïìéê™í öáéíïìÝíùí5.
Óôü óýíôïìï, AëëÜ êáß ðåñéåêôéêü Cñèñï ôïõ
«Mathematics in economics: the monopoly point
of view» (óó. 338-343), ‚ H. Maks AíáöÝñåôáé
óôÞí å‰ñårá Aðïäï÷Þ ô\ò ìáèçìáôéê\ò ìåèüäïõ,
êõñßùò ìåôÜ ôüí ´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìïÿ Tðéóç-
ìáßíåé ðáñÜëëçëá, …ôé ït ó÷ïëÝò ïsêïíïìéê\ò óêÝ-
øåùò ðïý V÷ïõí TðéêñáôÞóåé åuôå Aíáöáíår ìåôÜ
ôüí Ðüëåìï AðïäÝ÷ïíôáé ôÞí ìáèçìáôéêÞ ìÝèïäï,
ðáñüëåò ôßò äéáöïñïðïéÞóåéò ðïý Tìöáíßæïõí.
ÔÞ ÷ñÞóç ôïˆ ìáèçìáôéêïˆ ëïãéóìïˆ óôÜ êåß-
ìåíá ô™í Âáâõëùíßùí êáß ’Áóóõñßùí, AëëÜ êáß
óôü Äåõôåñïíüìéï êáß óÝ Añ÷áßïõò ´Åëëçíåò óõã-
ãñáöårò äéåñåõí@ ‚ M. Hudson óôü äåýôåñï ó' á‰-
ôüí ôüí ôüìï Cñèñï ôïõ ìÝ ôßôëï «The mathemat-
ical economics of compound interest: a 4,000-
year overview» (óó. 344-363). ÐñÜãìáôé, óÝ èÝ-
ìáôá åuôå ðñïâëÞìáôá êáèçìåñéí\ò ïsêïíïìéê\ò
ðñáêôéê\ò Aðáíô@ _ ÷ñÞóç ô™í ìáèçìáôéê™í. ²Áò
ìÞí ëçóìïíïˆìå …ôé êáß óÝ ëïãéóôéêÝò êáôáóôÜ-
óåéò ô\ò ’Áñ÷áéüôçôïò ãßíåôáé ÷ñÞóç Aëãåâñéêïˆ
ëïãéóìïˆ. ´Ïìùò, …ðùò ðñïáíáöÝñáìå á‰ôü äÝí V-
÷åé ó÷Ýóç ìÝ ôÞ ìáèçìáôéêÞ ïsêïíïìéêÞ.
Ôü äåýôåñï ìÝñïò ôïˆ Aöéåñþìáôïò AíáöÝñå-
ôáé óôÞí êáèåáõôü tóôïñßá ô\ò ìáèçìáôéê\ò ïs-
êïíïìéê\ò óôüí ãåñìáíüöùíï ÷™ñï. Ïs Uñãáóßåò
ðïý Aêïëïõèïˆí Aöïñïˆí Ãåñìáíïýò óõããñáöårò.
‘Ï E. Reinert ðñïâáßíåé óÝ ìßá AíáêÜëõøç.
ÐáñïõóéÜæåé ôü Cãíùóôï ìÝ÷ñé óÞìåñá Vñãï ôïˆ
Johann Jacob Meyen ìÝ ôßôëï Wie kommt es,
dass die Oekonomie bisher so wenig Vortheile
von der Physik und Mathematik gewonnen hat;
und wie kann man diese Wissenschaften Zum
gemeinen Nutzen in die Oekonomie einführen,
und von dieser Verbindung auf Grundsätze kom-
men, die in die Ausübung brauchbar sind. Ôü Vñ-
ãï AðÝêôçóå ‚ óõããñáöÝáò, …ðùò ‚ uäéïò Tîçãår
(ó. 368), óÝ ó÷åôéêÞ äçìïðñáóßá óðáíßùí âéâëß-
ùí óôü ’Áìâïˆñãï ôü 1998. Ôü âéâëßï å‰ôý÷çóå
íÜ âñáâåõèår Aðü ôÞí ÐñùóóéêÞ ’Áêáäçìßá ’Åðé-
óôçì™í ôïˆ Âåñïëßíïõ ôü 1769 êáß êõêëïöïñÞ-
èçêå ôü Uðüìåíï Vôïò (ó. 365). ‘Ï óõããñáöÝáò
ðáñáèÝôåé ëßãá âéïãñáöéêÜ óôïé÷årá ãéÜ ôüí
Meyen (1731-1797) êáß AíáöÝñåôáé óôïýò óõã-
ãñáöårò ðïý ôüí TðçñÝáóáí (ó. 369-370). Ôü ðñü-
âëçìá ô\ò ŠóôåñÞóåùò ô\ò ÷ñÞóåùò ô\ò ìáèç-
ìáôéê\ò ìåèüäïõ óôÜ ÏsêïíïìéêÜ ôü Tíôïðßæåé
óôÞí ‚ëïêëçñùôéêÞ TðéêñÜôçóç ôïˆ Ó÷ïëáóôéêé-
óìïˆ óÝ …ëï ôü öÜóìá ô™í ’Åðéóôçì™í, êáß ï‰-
óéáóôéêÜ ìåôÜ ôüí Bacon Añ÷ßæåé ìßá ó÷åôéêÞ
199
ðñùôïâïõëßá íÜ Tìöáíßæåôáé (óó. 366-368). ‘Ï
óõããñáöÝáò AíáöÝñåôáé óÝ ôñårò óõããñáöårò ðïý
÷ñçóéìïðïéïˆí ôÞ ìáèçìáôéêÞ ìÝèïäï ìÝ÷ñé ôü
1770, ôÞ ÷ñïíéÜ êõêëïöïñßáò ôïˆ âéâëßïõ, ôïýò
Fr. Forbonnais (1722-1800)6, Cesare Beccaria
(1735-1793)7 êáß G. Ortes (1713-1790)8. ’Ïöåß-
ëïõìå íÜ ðñïóèÝóïõìå ôüí ðñïìíçìïíåõèÝíôá G.
Ceva (1648-1734) óÝ Vñãï ôïõ ôü 1711, AëëÜ
êáß ôüí öõóéêü êáß ìáèçìáôéêü Daniel Bernoulli
(1700-1782)9, ‚ ‚ðïrïò óôÜ 1730 èÜ ÷ñçóéìïðï-
Þóåé ôüí Aðåéñïóôéêü ëïãéóìü. Åyíáé TíäéáöÝñïí
óôü óçìårï á‰ôü í' AíáöÝñïõìå …ôé ‚ D. Bernoul-
li, ãüíïò ô\ò äéÜóçìçò ïsêïãåíåßáò ô™í öõóéê™í
Tðéóôçìüíùí, ÷ñçóéìïðïéår ôüí äéáöïñéêü ëïãéóìü
óÝ AíáêïßíùóÞ ôïõ óôÞí ’Áêáäçìßá ’Åðéóôçì™í
ô\ò Ðåôñïõðüëåùò, _ ‚ðïßá ôüí åy÷å ðñïóêáëÝ-
óåé. Ôü Vñãï ôïõ äçìïóéåýèçêå ôü 1738, AëëÜ ìü-
ëéò ôü 1832 Vãéíå ãíùóôü óôïýò ïsêïíïìïëüãïõò10.
‘Ç AíáöïñÜ á‰ôÞ èÝëåé íÜ äåßîåé …ôé _ ÐñùóóéêÞ
’Áêáäçìßá ’Åðéóôçì™í ôïˆ Âåñïëßíïõ ðñïöáí™ò
èÜ Tãíþñéæå ôü Vñãï êáß ôßò äñáóôçñéüôçôåò ô\ò
Aíôéóôïß÷ïõ ’Áêáäçìßáò ô\ò Ðåôñïõðüëåùò êáß
íÜ äéåôýðùóå Aíôßóôïé÷ï Tñþôçìá óÝ ìïñöÞ âñá-
âåßïõ. ‘ÏðïéáäÞðïôå AíáöïñÜ ôïˆ Bernoulli óôüí
Meyen äÝí ŠðÜñ÷åé.
Óôüí óçìáíôéêü Ãåñìáíü ïsêïíïìïëüãï Aðü
ôÞí Ëåôôïíßá, AëëÜ óõããñáöÝá Vñãùí óôÞ ãáëëé-
êÞ11, Heinrich von Storch (1766-1835) AíáöÝñå-
ôáé óôü óýíôïìï êáß ðåñéåêôéêü Cñèñï ôïõ ‚ J.
Backhaus «Heinrich von Storch's concept of the
use of mathematics in political economy» (óó.
377-381). Óôü óçìáíôéêü ôïõ Vñãï, Cours d'
Économie Politique (6 ôüìïé, 1815) ‚ Storch äÝí
÷ñçóéìïðïéår ìáèçìáôéêÜÿ …ìùò åyíáé ãíþóôçò
ô\ò Óôáôéóôéê\ò êáß TðåéäÞ ðñïâáßíåé óÝ Šðïëï-
ãéóìïýò ôïˆ ÁÅÐ ô\ò Ñùóßáò Tìöáíßæåôáé ›ò Š-
ðïóôçñéêôÞò ô\ò óôáôéóôéê\ò.
‘Ç ÷ñÞóç ô\ò ìáèçìáôéê\ò ìåèüäïõ èÜ ãåíé-
êåõèår óôÞ Ãåñìáíßá AíÜìåóá óôÜ Vôç 1838 êáß
187112. Äýï óçìáíôéêïß óõããñáöårò èÜ ðñïðáãáíäß-
óïõí ôÞ ÷ñÞóç ô\ò ìáèçìáôéê\ò ìåèüäïõ ôÞí ðåñß-
ïäï á‰ôÞ. ‘Ï Karl Hans von Mangoldt (1824-1868)
êáß ‚ Hermann Heinrich Gossen (1810-1858).
‘Ï B. Mosselmans «The omitted mathemat-
ics of Hans von Mangoldt» (óó. 382-393) äéå-
ñåõí@ ôÞ ìåèïäïëïãßá ôïˆ Mangoldt, ôßò TðéäñÜ-
óåéò ðïý åy÷å ãéÜ ôÞ ÷ñÞóç ô\ò ìáèçìáôéê\ò ìå-
èüäïõ, ôÞ ãñáöéêÞ Aðåéêüíéóç ô\ò èåùñßáò ô\ò æç-
ôÞóåùò êáß ðñïóöïñ@ò (1863), AíåîÜñôçôá Aðü
ôüí A.A. Cournot (1838), AëëÜ ðïëý íùñßôåñá ôïˆ
A. Marshall (1890) êáß ôÞ ìáèçìáôéêÞ äéáôýðù-
óç ô\ò èåùñßáò ôïˆ Äéåèíïˆò ’Åìðïñßïõ ôïˆ J. St.
Mill.
‘Ï Y. Ikeda «Hermann Heinrich Gossen: a
Wirkungsgeschichte of an ignored mathematical
200
economist» (óó. 394-415) ðñáãìáôåýåôáé ôü ðï-
ëýðëïêï, uóùò êáß ðëÝïí äõó÷åßñéóôï ðñüâëçìá
ô\ò ðñïóùðéêüôçôïò êáß ô\ò óõìâïë\ò ôïˆ H.H.
Gossen. Ôü ìïíáäéêü ôïõ Vñãï. Entwickelung der
Gesetze des menschlichen Handeln (1854), Vìåé-
íå ãéÜ AñêåôÜ ÷ñüíéá óôÞí AöÜíåéá ìÝ÷ñé ðïý A-
íáêáëýöèçêå Aðü ôïýò Jevons (1871) êáß Walras
(1874). ‘Ï óõããñáöÝáò ìÝ ôñüðï ðñïóåêôéêü äé-
åñåõí@ ôÞí Aëëçëïãñáößá ô™í Jevons-Walras ãéÜ
íÜ äéåñåõíÞóåé ôÞí Tðßäñáóç ôïˆ Gossen óôüí
Jevons (óó. 395-399), óôüí Walras (óó. 399-
404), AëëÜ êáß ôÞí Aðïäï÷Þ ðïý åy÷å ôü Vñãï ôïõ
êáß óôüí Menger (óó. 404-412).
ÔÜ Uðüìåíá äýï Cñèñá, —ôü ðñ™ôï ô™í G.
Meijer êáß R. Vogel «The fate of new ideas: Her-
mann Heinrich Gossen, his life, work and influ-
ence» (óó. 416-420) êáß ôü äåýôåñï ôïˆ G. Mei-
jer «Comment on “Hermann Heinrich Gossen: a
Wirkungsgeschichte of an ignored mathematical
economist” by Y. Ikeda» (óó. 421-423)—, Aðï-
ôåëïˆí ðáñåìâÜóåéò åuôå óõìðëçñþóåéò óôÞí Aíá-
êïßíùóç ôïˆ Ikeda. ‘Ç ‚ðïéáäÞðïôå ðñïóðÜèåéá
AíåõñÝóåùò ô™í óõããñáöÝùí ðïý ôõ÷üí TðÝäñá-
óáí åuôå TðçñÝáóáí ôüí Gossen èÜ ðñÝðåé íÜ Aíá-
æçôçèår óÝ ëåðôïìÝñåéåò ô\ò æù\ò êáß ô™í
óðïõä™í ôïõ. ÊáôÜ ôü ðáñåëèüí13 åu÷áìå Aðïäåß-
îåé …ôé ‚ Rau êáß ‚ðùóäÞðïôå ‚ Kaufmann TðÝ-
äñáóáí óôüí Gossen, …óïí Aöïñ@ ôÞ ÷ñÞóç ô\ò
ìáèçìáôéê\ò ìåèüäïõ. Åyíáé …ìùò Aîéïóçìåßùôï
…ôé ‚ Gossen äÝí å‰ôý÷çóå íÜ ôý÷åé óõóôçìáôéê™í
óðïõä™í óôÞí ÏsêïíïìéêÞ êáß Vôóé äÝí åuìåèá óÝ
èÝóç íÜ Šðïóôçñßîïõìå ðïéïýò ïsêïíïìïëüãïõò åy-
÷å ìåëåôÞóåé. ÐÜíôùò, _ èåùñßá ôïõ ðåñß Aíôáë-
ëáã\ò ðñïóéäéÜæåé ìÝ ôÞí Aíôßóôïé÷ç ôïˆ Turgot14.
Åyíáé TíäéáöÝñïí íÜ ðáñáêïëïõèÞóåé êáíåßò
ôÞí Aðïäï÷Þ êáß äéÜäïóç ôïˆ Vñãïõ ôïˆ Gossen.
²Åôõ÷å ô\ò ðñïóï÷\ò ôïˆ F. A. von Hayek
(1899-1992), ‚ ‚ðïrïò ðñïÝâç óÝ AíáóôáôéêÞ Vê-
äïóç ôïˆ Vñãïõ ôü 192715 êáß ìåôáöñÜóèçêå ôü
1954 óôÞí sôáëéêÞ Aðü ôüí T. Bagiotti16. Ìüëéò
ôü 1983 êáôÝóôç äõíáôÞ _ Vêäïóç ôïˆ Vñãïõ óôÞí
AããëéêÞ. Ôüí Gèëï á‰ôü êáôÝóôçóå Töéêôü ‚
Robert C. Blitz17, ‚ ‚ðïrïò êáèþñéóå ôÜ êåöÜëáéá
ôïˆ âéâëßïõ êáß ôÜ ìÝñç ôïõ, ðïý Aðïõóßáæáí óôÞí
ðñþôç Vêäïóç ôïˆ 1854. ‘Ç Vêäïóç ôïˆ 1854
ðïý åy÷å äéáóùèår óÝ ðïëý ðåñéïñéóìÝíï Añéèìü Aí-
ôéôýðùí åyíáé ðñïóéôÞ ôþñá ÷Üñç óôÞí Aíáóôáôé-
êÞ, öùôïìç÷áíéêÞ Vêäïóç ôïˆ 198718. ’ÅíäéáöÝ-
ñïí åyíáé …ôé _ ìåôÜöñáóç ôïˆ Vñãïõ ðïý åy÷å îå-
êéíÞóåé ‚ Walras óôÜ 1880 êáß äÝí äçìïóßåõóå,
êõêëïöïñÞèçêå ìüëéò ôü 199519. ÐáñáìÝíåé …ìùò
ìÝ÷ñé êáß óÞìåñá, êáôÜ ôÞí CðïøÞ ìïõ, ÷ùñßò T-
îÞãçóç ôü ãåãïíüò …ôé ‚ J. Kautz ôü 186020, Aë-
ëÜ êáß ‚ љóïò I.V. Vernadskir (1821-84) ôü
185821 Aíáãíùñßæïõí ôÞ óõìâïëÞ ôïˆ Gossen.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
Ôüí óçìáíôéêüôåñï ïsêïíïìïëüãï ðïý êÜíåé
÷ñÞóç ô\ò ìáèçìáôéê\ò ìåèüäïõ êáôÜ ôÞí «žñé-
ìç» ðåñßïäï 1871-1890, ôüí ìç÷áíéêü Wilhelm
Launhardt (1832-1918), ðñáãìáôåýåôáé _ Ursu-
la Backhaus «An engineer's view of economics:
Wilhelm Launhardt's contributions» (óó. 424-
476). Ðñüêåéôáé ãéÜ ôü ìåãáëýôåñï óÝ Vêôáóç Cñ-
èñï ôïˆ ôüìïõ. ‘Ï Launhardt Aðïôåëår ôÞí Aðï-
êïñýöùóç ô\ò ðáñáäüóåùò ô\ò ìáèçìáôéê\ò ïs-
êïíïìéê\ò óôÞ Ãåñìáíßá. ‘Ùò ìç÷áíéêüò ÷ñçóéìï-
ðïéår ôÜ ìáèçìáôéêÜ ôüóï óÝ èåùñçôéêÜ ïsêïíïìé-
êÜ æçôÞìáôá, …óï êáß óÝ TöáñìïóìÝíá êáß äéá-
ìïñöþíåé ôü Vñãï ôïõ AíåîÜñôçôá Aðü ôÞ ìåãÜëç
ðáñÜäïóç ô™í ÃÜëëùí ìç÷áíéê™í. ’ÁíáöÝñåôáé
…ôé TðçñåÜóèçêå Aðü ôüí v. Thünen (óó. 431-
432), …ìùò Aîßæåé íÜ ðñïóèÝóïõìå …ôé ‚ Laun-
hardt äÝí åyíáé ‚ ðñ™ôïò ìç÷áíéêüò-ïsêïíïìïëü-
ãïò ô\ò Ãåñìáíßáò. Óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 19ïõ ás™íá ‚
Claus Kröncke (1771-1843), ðïëéôéêüò ìç÷áíé-
êüò Aðü ôü Darmstadt èÜ ì@ò äþóåé óÝ ìéÜ óåéñÜ
Vñãùí ôÞ ÷ñÞóç ô\ò ìáèçìáôéê\ò ìåèüäïõ óôÜ ïs-
êïíïìéêÜ æçôÞìáôá22. ÌéÜ ôÝôïéá ó÷Ýóç,
Kröncke-Launhardt, äÝí V÷åé äéåñåõíçèår Tî …óùí
åyìáé óÝ èÝóç íÜ ãíùñßæù.
ÔÞ äéáöïñåôéêÞ Aíôéìåôþðéóç ô\ò ìáèçìá-
ôéê\ò ïsêïíïìéê\ò Aðü ôñårò óçìáíôéêïýò óõããñá-
öårò, —ôïýò G. Schmoller, C. Menger, W. St.
Jevons—, ðñáãìáôåýåôáé ‚ J. Reiss «Mathemat-
ics in economics: Schmoller, Menger and Jevons»
(óó. 477-491) êáß ó÷ïëéÜæåé Tð' á‰ôïˆ ‚ R.
Hansen «Comment on “Mathematics in econom-
ics: Schmoller, Menger and Jevons” by Julian
Reiss» (óó. 492-494). Åyíáé ãåíéêÜ Aðïäåêôü …-
ôé ‚ Schmoller, …ðùò êáß ‚ëüêëçñç _ ‘ÉóôïñéêÞ
Ó÷ïëÞ eôáí Aíôßèåôç ìÝ ôÞ ÷ñÞóç ô\ò ìáèçìá-
ôéê\ò ìåèüäïõ óôÜ ÏsêïíïìéêÜ. ’Áíôßèåôá, ‚
Jevons ðñïÞãáãå ôÞ ÷ñÞóç ô\ò ìáèçìáôéê\ò ìå-
èüäïõ, Tí™ Tðéöõëáêôéêüò eôáí ‚ Menger.
ÌÝ ìåèïäïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá ÷ñÞóåùò ô\ò
ìáèçìáôéê\ò ìåèüäïõ Aó÷ïëårôáé ôü ôåëåõôárï
óôÞ óåéñÜ Cñèñï ôïˆ ôüìïõ, ôïˆ Thomas Szira
«The illusion of exactness» (óó. 495-508), ‚ ‚-
ðïrïò Tðéóçìáßíåé ôÜ …ñéá ìÝóá óôÜ ‚ðïrá ðñÝðåé
íÜ ãßíåôáé _ ÷ñÞóç ô\ò ìáèçìáôéê\ò ìåèüäïõ.
Ôü óõíÝäñéï, AöéåñùìÝíï óôÞ ÌáèçìáôéêÞ Ïs-
êïíïìéêÞ, TðÝôõ÷å ôïˆ óêïðïˆ ôïõ, í' Aíáäåßîåé
óçìáßíïíôåò óõããñáöårò óôÞí ‘Éóôïñßá ô\ò Ïsêï-
íïìéê\ò åuôå í' AðïêáôáóôÞóåé ôü Vñãï ëéãüôåñï
ãíùóô™í. ‘Ç ëáìðñÞ Vêäïóç ô™í «Ðñáêôéê™í»
êáß ô™í óõæçôÞóåùí ðïý öåßëåôáé óôüí êáèçãç-
ôÞ Jürgen Backhaus ðéóôïðïéår ôü Šøçëü Tðßðåäï
ô™í Óõíåäñßùí ôïˆ Heilbronn, ôÜ ‚ðïrá V÷ïõí êá-
ôáóôår ðëÝïí èåóìüò óôÞí å‰ñùðáúêÞ ðñáãìáôé-
êüôçôá.
×ñ\óôïò Ð. Ìðáëüãëïõ
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Sir William Petty, Another Essay in Political Arith-
metick concerning the Growth of the City of London. London
1683. ’Áíáô. óÝ C.H. Hull, Tðéì., The Economic Writings of
Sir William Petty, ôüì. ´. Cambridge: Cambridge Univ.
Press, 1889. ’Éäßïõ, Political Arithmetick, London 1690, A-
íáä. óÝ C.H. Hull, Tðéì., The Economic Writings of Sir..., Ví-
è' Aí., ôüì. Á´.
2. I. Fisher, Mathematical Investigations in the Theory of
Value and Prices. New Haven: Yale Univ. Press 1892 [Aíáô.
1925], ó. 107.
3. ÐáñáðÝìðïõìå óôÞí Vêäïóç E. Masè-Dari, Un precur-
sore della Econometria. Il saggio di Giovanni Ceva «De re
numaria» edito in Mantova nel 1711. Modena 1935, óó. 35-
59. Ðñâë. F. Nicolini «Un antico economista matematico»,
Giornale degli Economisti VIII (1878), Fasc. 1, óó. 11-23.
4. R.D. Theocharis, Early Developments in Mathematical
Economics. Foreword by Lord Robbins. London: Macmillan,
1961, óó. 5-9.
5. ÂÝâáéá, V÷ïõí ðñïôáèår êáß V÷ïõí ãßíåé AðïäåêôÝò êáß
Cëëåò ìÝèïäïé Aíáëýóåùò ô™í ïsêïíïìéê™í öáéíïìÝíùí. Ðñâë.
Á. ÊáñáãéÜííç, ‘Éóôïñßá ô\ò Ïsêïíïìéê\ò Ìåèïäïëïãßáò, ’Á-
èÞíá: Interbooks, 1995 êáß ôþñá óÝ äåýôåñç Vêäïóç ìÝ ôßôëï,
ÏsêïíïìéêÞ Ìåèïäïëïãßá. ‘ÉóôïñéêÞ ’ÁíÜëõóç. ’ÁèÞíá: Êñéôé-
êÞ, 2001.
6. François Véron de Forbonnais, Elémens du Commerce.
Paris 1754. 17662, ôüì. ´, óó. 113 ê.Uî. óó. 128-29. Ðñâë.
R.D. Theocharis, Early Developments..., Víè' Aí., óó. 58-60.
7. Gesave Beccaria, Tentativo analitico sui contrabbandi.
Estratto dal Foglio periodico intilato: Il Gaffé, vol. I. Brescia
1764. ’Áíáäçìïóéåýèçêå óôïˆ P. Custodi, Scrittori Classici
Italiani di Economia Politica, parte moderna, ôüì. XII. Milano
1804, óó. 236-41 êáß óÝ UëëçíéêÞ ìåôÜöñáóç óôïˆ Ñ.Ä. Èå-
ï÷Üñç, ‘Ç TîÝëéîç ô\ò ïsêïíïìéê\ò óêÝøåùò Aðü ôïýò ’Áñ÷áß-
ïõò ´Åëëçíåò óôïýò Êëáóóéêïýò. ’ÁèÞíá: ÐáðáæÞóçò, 1985,
óó. 137-139.
8. G. Ortes, Calcolo sopra il valore delle opionioni Imane.
Venezia 1757. ’Áíáäçì. óôïˆ P. Custodi, Scrittori Classici
Italiani di..., Víè' Aí., parte moderna, ôüì. XXIV, óó. 270
ê.Uî. Ðñâë. R.D. Theocharis, Víè' Aí., óó. 40-43.
9. D. Bernoulli «Specimen theoriae novae de mensura sor-
tis», Commentarii academiae scientiarum imperialis Petro-
politanae, 5 (1738) 175-92. Ït AíáöïñÝò ãßíïíôáé óôÞ ãåñìá-
íéêÞ Vêäïóç ìÝ ôßôëï Die Grundlage der modernen Wertlehre.
Versuch einer neuen Theorie der Werthbestimmung von
Glücksfällen. ÅsóáãùãÞ L. Fick. Ìôöñ. A. Pringsheim
Leipzig 1896. ’Áðüóðáóìá ôïˆ êåéìÝíïõ êáß óôÞí UëëçíéêÞ
óôïˆ Ñ.Ä. Èåï÷Üñç, ‘Ç TîÝëéîç..., Víè' Aí., óó. 145-51.
10. F.B.W. von Hermann, Staatswirthschaftliche Unter-
suchungen. München 1832 [Aíáô. Düsseldorf: Wirtschaft und
Finanzen, 1987], ó. 73, óçìåßùóç. Ôåëåõôárá, ‚ G. Faccarello
«Le legs de Turgot: Aspects de l'économie politique sensual-
iste de Condorcet à Roederer», óÝ: G. Faccarello et Ph. Stein-
er, Tðéì., La Pensée Économique pendant la révolution
Française. Grenoble: Presses Universitaires de Grenoble,
1990, óó. 67-107, Tä™ ó. 98, Väåéîå …ôé ‚ Condorcet aäç A-
ðü ôü 1793 åy÷å ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôÜ óõìðåñÜóìáôá ôïˆ
Bernoulli. Ðñâë. M.-J.-A.-N. Caritat de Condorcet, «Sur l'im-
pôt progressif», Journal d'Instruction Sociale, no 1, 1er Juin
1793, óó. 11-24, Aíáäçì. óÝ M.-J.-A.-N. Capital de Con-
dorcet, Œuvres, vol. XII. Paris 1847, 566-572.
Ðñßí Aðü ôü 1770 ëáìâÜíåé ÷ñÞóç ô\ò ìáèçìáôéê\ò ìå-
èüäïõ êáß óôÞ Óêùôßá, ƒ÷é óÝ TêôåôáìÝíï Tðßðåäï. ‘Ï Fr.
Hutcheson (1694-1746), äÜóêáëïò ôïˆ Smith óôü ÐáíåðéóôÞ-
ìéï ô\ò Ãëáóêþâçò ÷ñçóéìïðïéår ìáèçìáôéêïýò óõìâïëéóìïýò
êáß Tîéóþóåéò óôÞ äåýôåñç Vêäïóç ôïˆ Vñãïõ ôïõ An Inquiry
into the Original of our Ideas of Beauty and Virtue (1726),
êáèþò êáß óôÞí ôñßôç (1729), Tí™ ôÜ ðáñáëåßðåé óôÞí ôåôÜñ-
201
ôç (1738) êáß ðÝìðôç (1753) Vêäïóç. R.D. Theocharis, The
Development of Mathematical Economics. The Years of Tran-
sition: From Cournot to Jevons. London: Macmillan, 1993, óó.
5-7. ’Åîéóþóåéò óõíáíôïˆìå êáß óôüí Cëëï Óê™ôï óôï÷áóôÞ,
óýã÷ñïíï ôïˆ Smith, ôüí Sir James Steuart, A Dissertation
upon the doctrine and principles of Money, applied to the Ger-
man coin (1761), óÝ: The Works political, metaphiçical and
chronological of Sir James Steuart, ôüì. V. London 1805 [A-
íáô. New York: A. Kelley, 1967, óó. 171-265, Tä™ óó. 192-
94]. ‘Ç ÂñåôáííéêÞ ïsêïíïìéêÞ öéëïëïãßá äÝí V÷åé íÜ Tðéäåßîåé
óçìáíôéêÝò óõíåéóöïñÝò óôÞ ìáèçìáôéêÞ ïsêïíïìéêÞ êáôÜ ôüí
ðñ™ôï êáéñü (ìÝ÷ñé ôü 1838). Ðñâë. M. Quddus and S. Rashid
«Mathematics delayed? British Economics: 1730-1870»,
History of Economic Ideas VIII/2000/1, óó. 39-75.
11. ÃéÜ ìéÜ óõãêåíôñùôéêÞ êáôáãñáöÞ ô™í Vñãùí ôïˆ
Storch, ðñâë. H. Fr. von Storch, Cours d' économie politique,
ôüì. VI (1815), Aíáô. Hildesheim-Jürich-New York: Olms,
1997, Anhang III, óó. 487-491.
12. Ðñâë. C. Baloglou, Die Vertreter der mathematischen
Nationalökonomie in Deutschland zwischen 1838 und 1871.
Ðñüëïãïò B. Priddat. Marburg: Metropolis, 1995, Vñãï ìÝ ðïé-
êßëåò å‰ìåíårò êñßóåéò êáß èåôéêÜ ó÷üëéá.
13. C. Baloglou, Die Vertreter..., Víè. Aí., óó. 240-41.
14. A.R.J. Turgot, Valeurs et monnaies, óÝ: E. Daire, T-
ðéì., Oeuvres de Turgot. Paris: Guillaumin 1844, óó. 75-93
êáß Ñ.Ä. Èåï÷Üñç, ‘Ç ’ÅîÝëéîç ô\ò ïsêïíïìéê\ò..., Víè' Aí.,
óó. 209-17.
15. Ôü Vñãï åy÷å êõêëïöïñçèår ôü 1889 óôÞí ÂéÝííç. ‘Ç
Vêäïóç ôïˆ Hayek Aðïôåëår ï‰óéáóôéêÜ ôÞí ôñßôç êáôÜ óåéñÜ
Vêäïóç ôïˆ Vñãïõ óôÞ ãåñìáíéêÞ.
16. H.H. Gossen, Sviluppo delle leggi del commercio
umano, ìôöñ. T. Baggioti. Padova 1954. Ðñâë. ôÞí ðáñïõóß-
áóç ôïˆ ôüìïõ Aðü ôüí A. Mahr, Zeitschrift für Nation-
alökonomie 15 (1956) 232.
17. H.H. Gossen, The Law of Human Relations and the
Rules of Human Action Derived Therefrom, ìôöñ. R.C. Blitz.
ÅsóáãùãÞ êáß Âéïãñáöéêü óçìåßùìá Šðü N. Georgescu-Roe-
gen. Cambridge (MA): MIT Press.
18. H.H. Gossen, Entwickelung der Gesetze des men-
schlichen Verkehrs, und der daraus flieszenden Regeln fuer
menschliches Handeln. Düsseldorf: Verlag Wirtschaft und
Finanzen, 1987.
19. H.H. Gossen, Exposition des Lois de l'Échange et des
Règles de l'Industrie qui s'en déduisent. Edited, introduced
and annotated by J. can Daal, A. Jolink, J.-P. Potier and J.-
M. Servet. Paris: Economica 1995. Ðñâë. ôÞí ðáñïõóßáóç ôïˆ
H.D. Kurz, óÝ European Journal of the History of Economic
Thought 4(3) (1997) 521-23.
20. J. Kautz, Theorie und Geschichte der Nation-
alökonomik. Erster Teil: Die Nationalökonomik als Wis-
senschaft. Wien 1858, ó. 9. ’Éäßïõ, Die geschichtliche
Entwicklung der National—Oekonomik und ihrer Literatur.
Wien 1860 [Aíáô. Aalen 1970], ó. 704.
21. I.V. Vernadskir, Ocherki istorii politicheskoi
economii. St. Petersburg 1858, Aíáö. Šðü R.S. Howey, A Bib-
liography of General Histories of Economics 1692-1975.
Lawrence 1982, S. 39.
22. ÃéÜ ôüí «Cãíùóôï» ìÝ÷ñé êáß óÞìåñá á‰ôü ïsêïíïìï-
ëüãï ðñâë. R.D. Theocharis, Early Developments..., Víè' Aí.,
óó. 100-02. G. Homberg, Die Vertreter der mathematischen
Nationalökonomie im deutschsprachigen Raum vor dem
Erscheinen des Cournotschen Werkes (1838), äéä. äéáôñéâÞ
Freiburg 1971, óó. 26-36. K. Brandt, Geschichte der
deutschen Volkswirtschaftslehre, ôüì. 1ïò. Freiburg: Haufe,
1992, óó. 218-221. C. Baloglou, Die Vertreter der mathe-
matischen..., Víè' Aí., óó. 39-43 ãéÜ ôÞ ó÷Ýóç Kröncke-v.
Thümen êáß óó. 78-79 ãéÜ ôÞí AëãåâñéêÞ äéáôýðùóç ô\ò ðï-
óïôéê\ò èåùñßáò ôïˆ ÷ñÞìáôïò.
202
ÊÝííåè Ôæüí ÖÑÉÌÁÍ, ÔÜ ó÷ïëårá
óôÞí Añ÷áßá ‘ÅëëÜäá, ìåôÜöñáóç
’ÁëÝîáíäñïò Êüíôïò, ’Åêäüóåéò Äüìéïò,
’ÁèÞíá 2001.
’Áðü ôßò Têäüóåéò ÄÏÌÉÏÓ êõêëïöïñår Tä™
êáß ëßãï êáéñü Xíá êáéíïýñãéï âéâëßï ìÝ ôüí ôßô-
ëï ÔÜ ó÷ïëårá óôÞí Añ÷áßá ‘ÅëëÜäá. Ðñüêåéôáé
ãéÜ ôü ðñ™ôï êáß ôåëåõôárï Vñãï Uíüò íåáñïˆ Âñå-
ôáíïˆ ðáíåðéóôçìéáêïˆ, ôïˆ ÊÝíåè Ôæüí Öñßìáí,
‚ ‚ðïrïò Vöõãå ôüóï ðñüùñá žóôå äÝí ìðüñåóå íÜ
ôåëåéþóåé ôü Vñãï ôïõ. ÔÜ ÷åéñüãñáöÜ ôïõ Aîéï-
ðïéÞèçêáí Aðü ôïýò äéêïýò ôïõ ößëïõò êáß óõã-
ãåíårò. ´Ïðùò ðñïêýðôåé êéüëáò Aðü ôüí ôßôëï,
ôü âéâëßï AíáöÝñåôáé óôÞí ðáéäåßá óôÞí ’Áñ÷áßá
‘ÅëëÜäá. ÈÜ ôÜ âñår ‚ Aíáãíþóôçò …ëá ôÜ ó÷å-
ôéêÜ äéáâÜæïíôáò ôü âéâëßï, AëëÜ Aðü ôþñá èÜ
ðñÝðåé íÜ TðéóçìÜíïõìå ðþò ìÝ ôüí …ñï Ðáéäåßá
ït ðñüãïíïé Tííïïˆóáí ôÞ äéáäéêáóßá ðïý Vêáíå ôüí
íåáñü AëëÜ êáß ôüí TíÞëéêï ´Åëëçíá —ãéáôß _
Vííïéá ô\ò óõíå÷ïˆò ðáéäåßáò Töáñìïæüôáí Aðü
ôüôå óôüí Uëëçíéêü ðïëéôéóìü— óùóôü ðïëßôç,
têáíü íÜ AíôáðåîÝëèåé óôÜ êáèÞêïíôÜ ôïõ AðÝ-
íáíôé óôÞí ðüëç ôïõ AíÜëïãá ìÝ ôü ðïëßôåõìÜ
ôçò. Ãéáôß, …ðùò ëÝåé ‚ ’ÁñéóôïôÝëçò óôÜ Ðïëé-
ôéêÜ ôïõ, ôü ëéãáñ÷éêü ðïëßôåõìá Aðáéôår ëé-
ãáñ÷éêÞ ðáéäåßá êáß ôü äçìïêñáôéêü äçìéïõñãår
äçìïêñáôéêÞ.
‘Ï Ä\ìïò, _ ’Åêêëçóßá ôïˆ ÄÞìïõ óôÞí ’Á-
èÞíá êáß óôßò ðåñéóóüôåñåò UëëçíéêÝò ðüëåéò, _
’ÁðÝëëá óôÞ ÓðÜñôç, eôáí _ Tîïõóßá, èÝóðéæå íü-
ìïõò, øÞöéæå AðïöÜóåéò. Ôßò AðïöÜóåéò ôïˆ ÄÞ-
ìïõ ôßò Têôåëïˆóáí Cñ÷ïíôåò-ðïëßôåò AíáäåéãìÝ-
ʼnÜíèçò ×ÁÔÆÇÂÁÓÉËÅÉÏÕ, Åsóá-
ãùãÞ óôÞí tóôïñßá ôïˆ ìåôáðïëåìéêïˆ
êüóìïõ, ’Åêäüóåéò ÐáôÜêç, ’ÁèÞíá
2001.
‘Ï ʼnÜíèçò ×áôæçâáóéëåßïõ ãåííÞèçêå ôü
1966 óôü ÄïîÜôï ÄñÜìáò. Ôü 1992 Aíáãïñåýèç-
êå äéäÜêôùñ ‘Éóôïñßáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ôïˆ
Ëïíäßíïõ (London School of Economics). Åyíáé ëÝ-
êôùñ ô\ò Óýã÷ñïíçò ‘Éóôïñßáò óôü Ôì\ìá ‘Éóôï-
ñßáò-’Áñ÷áéïëïãßáò ôïˆ Ðáíåðéóôçìßïõ ’Áèçí™í.
Äéåõèýíåé ôÞí óåéñÜ «Íåþôåñç êáß Óýã÷ñïíç ‘É-
óôïñßá» ô™í Têäüóåùí ÐáôÜêç êáß TðéìåëÞèçêå
ôÞí Vêäïóç ôïˆ 12ôïìïõ Vñãïõ «Ê. Êáñáìáíë\ò:
’Áñ÷årï-ãåãïíüôá êáß êåßìåíá».
Ôü âéâëßï á‰ôü öéëïäïîår íÜ AðïôåëÝóåé ìßá ‚-
ëïêëçñùìÝíç åsóáãùãÞ óôÞ äéåèí\ ðïëéôéêÞ t-
óôïñßá ô\ò ìåôáðïëåìéê\ò ðåñéüäïõ, Aðü ôü 1945
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
íïé ìÝ êëÞñùóç a —óðáíéüôåñᗠìÝ TêëïãÞ.
ÐÜíôùò ït Cñ÷ïíôåò-ðïëßôåò åy÷áí, êáôÜ êáíüíá,
èçôåßá ìïíïåôÞ êáß ìÞ TðáíáëÞøéìç óôü ôÝëïò
ô\ò èçôåßáò ëïãïäïôïˆóáí ðÜíôá. Á‰ôÞ _ Añ÷áßá
UëëçíéêÞ ðïëéôéêÞ äéáäéêáóßáÿ ðñüò á‰ôÞ AðÝâëå-
ðå _ Ðáéäåßá ô™í Añ÷áßùí ‘ÅëëÞíùí êáß ÷Üñç ó'
á‰ôÞ Cíèçóáí ðïëßôåò êáß ðüëåéò.
ÔÞí Añ÷áßá UëëçíéêÞ Ðáéäåßá ôÞ äéÝðïõí ït
ñÞóåéò «Öéëïêáëïˆìåí ìåô' å‰ôåëåßáò êáß öéëïóï-
öïˆìåí Cíåõ ìáëáêßáò» êáß «Íïˆò ŠãéÞò Tí óþ-
ìáôé Šãéår». ‘Ç säÝá uó÷õå êáß ãéÜ ôÞ ÓðÜñôç, ìÝ
ôüí ôñüðï ôçò. Êé Cò ìÞí ô\ò AíÞêåé _ ðñþôç
ñÞóç. Ït ñÞóåéò á‰ôÝò äÝí êÜíïõí ôßðïôå Cëëï A-
ðü ôü íÜ Töáñìüæïõí ôü äéðëü óôü÷ï ô\ò Ðáéäåßáò
ðïý —ðéü óõãêåêñéìÝíᗠeôáí íÜ êÜíåé ôü íÝï
Cíèñùðï AëëÜ êáß ôüí TíÞëéêï ðïëßôç têáíïýò íÜ
Šðåñáóðßæïõí ôü ðïëßôåõìá ô\ò ðüëçò ôïõ êáôÜ
êÜèå Tóùôåñéê\ò a Tîùôåñéê\ò Tðéâïõë\ò Aðü êÜ-
ðïéï Tðßäïîï ôýñáííï, óöåôåñéóôÞ ô\ò Tîïõóßáò ôïˆ
ÄÞìïõ a Aðü êÜðïéï îÝíï êáôáëõôÞ ô\ò Aíåîáñ-
ôçóßáò ô\ò ðüëçò. ‘Ï óôü÷ïò á‰ôüò TíÝðíåå ôïýò
´Åëëçíåò êáß ôïýò Väéíå ôÞ ãíùóôÞ Añ÷áßá Uëëç-
íéêÞ säéáéôåñüôçôá.
‘Ç Ðáéäåßá óôÞí ’Áñ÷áßá ‘ÅëëÜäá äÝí åy÷å
ó÷Ýóç ìÝ á‰ôü ðïý Aðïêáëïˆìå óÞìåñá Tðáããåë-
ìáôéêÞ AðïêáôÜóôáóç. Á‰ôü ôü ôåëåõôárï ôü -
íüìáæáí ôÝ÷íç ƒ÷é ðáéäåßá. ‘Ç Ðáéäåßá åy÷å êá-
èáñÜ ðïëéôéêü êáß ìüíï íüçìá.
‘Ï íåáñüò âñåôáíüò óõããñáöÝáò ìÝ ôÞí å‰ñõ-
ìÜèåéÜ ôïõ êáß ‚ ìåôáöñáóôÞò ìÝ ôÜ ðëïýóéá ó÷ü-
ëéÜ ôïõ ìÝ ôñüðï ðïëý ãëáöõñü ì@ò Aíáëýïõí ôü
äéðëü óôü÷ï ô\ò Añ÷áßáò Uëëçíéê\ò ðáéäåßáò.
ÌåëÝôçò Ìåëåôüðïõëïò
Xùò ôÞ äéÜëõóç ô\ò Óïâéåôéê\ò ´Åíùóçò ôü
1991. ²Å÷åé äéôôü óôü÷ï: Aöåíüò íÜ ðñïóöÝñåé T-
ðáñê\ ðëçñïöüñçóç ãéÜ ôÜ óçìáíôéêüôåñá ãåãï-
íüôá ô\ò ìåôáðïëåìéê\ò Tðï÷\ò êáß AöåôÝñïõ
(ãéÜ …ðïéïí Tíäå÷ïìÝíùò Tðéäéþêåé ðëçñÝóôåñç T-
íçìÝñùóç óÝ TðéìÝñïõò æçôÞìáôá) íÜ AðïôåëÝóåé
ôÞ âÜóç, ôü óçìårï Têêßíçóçò, ãéÜ ìßá ðáñüìïéá
AíáæÞôçóç.
Ôü âéâëßï Aðïôåëårôáé Aðü ôñßá ìÝñç, ðïý T-
îåôÜæïõí, Aíôßóôïé÷á, ôüí Øõ÷ñü Ðüëåìï, ôÞí A-
ðïáðïéêéïðïßçóç êáß ôÞí Cíïäï ôïˆ Ôñßôïõ Êü-
óìïõ êáß, ôÝëïò, ôÞí å‰ñùðáúêÞ Uíïðïßçóç. ²Å-
ôóé, TîåôÜæïíôáé ãåãïíüôá …ðùò _ Aããëïóïâéåôé-
êÞ «óõìöùíßá ðïóïóô™í» ôïˆ 1944 ãéÜ ôÜ Âáë-
êÜíéá, _ TðéâïëÞ êïììïõíéóôéê™í êáèåóôþôùí
óôÞí ’ÁíáôïëéêÞ Å‰ñþðç, _ äéáßñåóç ô\ò Ãåñìá-
íßáò, ôü ó÷Ýäéï ÌÜñóáë, _ wäñõóç ôïˆ ÍÁÔÏ, ‚
ðüëåìïò ô\ò ÊïñÝáò, _ AíÜðôõîç ô™í ðõñçíéê™í
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
‚ðëïóôáóßùí, _ êñßóç ôïˆ ÓïõÝæ ôïˆ 1956, _ óï-
âéåôéêÞ åsóâïëÞ óôÞí ωããáñßá, _ êñßóç ô\ò Êïý-
âáò ôïˆ 1962, ‚ ðüëåìïò ôïˆ ÂéåôíÜì, ït ðåôñå-
ëáúêÝò êñßóåéò ôïˆ 1973 êáß 1979, ôü æÞôçìá ôïˆ
«ðïëÝìïõ ô™í Cóôñùí» _ Cíïäïò ôïˆ Ì. Ãêïñ-
ìðáôóþö, ‚ ðüëåìïò ôïˆ Êüëðïõ. ’Áêüìç, ôü ìå-
óáíáôïëéêü æÞôçìá óôßò äéÜöïñåò öÜóåéò ôïõ, _
ðôþóç ô™í Aðïéêéáê™í á‰ôïêñáôïñé™í êáß ôÜ
ðñïâëÞìáôá ôïˆ Ôñßôïõ Êüóìïõ (ð.÷. _ ïsêïíïìé-
êÞ Aäõíáìßá, ït êñßóåéò ôïˆ Êïíãêü, ô\ò ÌðéÜ-
öñáò êáß ô\ò Ásèéïðßáò, _ ðôþóç ô™í ñáôóé-
óôéê™í êáèåóôþôùí óôÞí ’ÁöñéêÞ), _ Cíïäïò ô\ò
’Éíäßáò, ôü êßíçìá ô™í ’Áäåóìåýôùí. Óôü ðåäßï
ô\ò å‰ñùðáúê\ò Uíïðïßçóçò, TîåôÜæïíôáé èÝìáôá
…ðùò _ AíÜðôõîç ô™í säå™í ãéÜ Uíïðïßçóç, _ äç-
ìéïõñãßá ô\ò ÅÏÊ êáß _ óçìáíôéêÞ Añ÷éêÞ ôçò
Tðéôõ÷ßá, _ êñßóç óôÞ äåêáåôßá ôïˆ 1970, ït ó÷Ý-
óåéò ôçò ìÝ ôßò ÇÐÁ, _ Aíáâßùóç ô\ò Uíïðïéç-
ôéê\ò äéáäéêáóßáò óôÞ äåêáåôßá ôïˆ 1980, ìÝ ôÞí
‘Åíéáßá ʼnñùðáúêÞ ÐñÜîç êáß ôÞ ÓõíèÞêç ôïˆ
ÌÜáóôñé÷ô ôïˆ 1991.
Óõæçôïˆíôáé, Tðßóçò, ôÜ áuôéá óçìáíôéê™í
öáéíïìÝíùí ô\ò äéåèíïˆò æù\ò (ð.÷. ô\ò Aðïáðïé-
êéïðïßçóçò), ðáñïõóéÜæïíôáé óõíïðôéêÜ ït ó÷ïëÝò
ô\ò äéåèíïˆò âéâëéïãñáößáò ãéÜ ‚ñéóìÝíá êñßóéìá
æçôÞìáôá (ð.÷. ãéÜ ôÞí Víáñîç ôïˆ Øõ÷ñïˆ Ðï-
ëÝìïõ), Tí™ ðáñåìâÜëëïíôáé êáß Aðüðåéñåò ãéÜ ôÞí
Ôæþí ÊÝííåè ÃÊÁËÌÐÑÅÉÈ, Ôü
ìåãÜëï êñÜ÷ ôïˆ 1929, ’Åêäüóåéò ÍÝá
Óýíïñá - Á.Á. ËéâÜíçò, ’ÁèÞíá 2000.
Ëßãá ëüãéá ãéÜ ôüí óõããñáöÝá
‘Ï Ôæþí ÊÝííåè ÃêáëìðñÝéè ãåííÞèçêå óôü
’ÏíôÜñéï ôïˆ Êáíáä@ ôü 1908. Óðïýäáóå Añ÷éêÜ
óôüí Êáíáä@ êáß Añãüôåñá óôßò ÇÐÁ, …ðïõ êáß
TãêáôáóôÜèçêå ‚ñéóôéêÜ. ‘Õð\ñîå êáèçãçôÞò ïs-
êïíïìéê™í óôÞ Ó÷ïëÞ ’ÅìÝñéôïõò ôïˆ Ðáíåðéóôç-
ìßïõ ôïˆ ×Üñâáñíô ô™í ÇÐÁ, êáèþò êáß ðñüå-
äñïò ô\ò ’Áìåñéêáíéê\ò ´Åíùóçò Ïsêïíïìïëüãùí
êáß ô\ò ’Áìåñéêáíéê\ò ’Áêáäçìßáò Ôå÷í™í êáß
ÃñáììÜôùí. ÌÝ ôÜ ôñßá ðñ™ôá âéâëßá ôïõ: ‘Ï ’Á-
ìåñéêáíéêüò Êáðéôáëéóìüò, ‘Ç Êïéíùíßá ô\ò ’Á-
öèïíßáò, Ôü ÍÝï Âéïìç÷áíéêü ÊñÜôïò, Vãéíå ãñÞ-
ãïñá äéÜóçìïò. ÓÞìåñá èåùñårôáé Aðü ôïýò êïñõ-
öáßïõò äéáíïçôÝò ô\ò Tðï÷\ò ìáò. ²Å÷åé ãñÜøåé
ðïëëÜ âéâëßá, ðïý V÷ïõí ìåôáöñáóôår óÝ ðïëëÝò
ãë™óóåò, ìåñéêÜ äÝ êáß óôÜ UëëçíéêÜ. ÓôÜ Vñãá
ôïõ, Têôüò ô™í ðñïáíáöåñèÝíôùí, óõìðåñéëáìâÜ-
íïíôáé: _ Ïsêïíïìßá êáß ôü Äçìüóéï, ‘Ç ÊáëÞ
Êïéíùíßá, ÌéÜ ÓõíïðôéêÞ ‘Éóôïñßá ô\ò Ïsêïíï-
ìéê\ò ʼnöïñßáò ê.C.
203
Aðïôßìçóç ô\ò Tðéññï\ò _ãåôéê™í ðñïóùðéêïôÞ-
ôùí: ð.÷. ÓôÜëéí, ÊÝííåíôõ, Íßîïí, Êßóéíãêåñ,
ÍôÝ Ãêþë, ÑÝçãêáí, Ãêïñìðáôóþö. ÔÝëïò, ãß-
íïíôáé AíáöïñÝò êáß óôüí ôñüðï ìÝ ôüí ‚ðïrï ït äé-
åèíårò Tîåëßîåéò TðçñÝáóáí ôÞí UëëçíéêÞ tóôïñßá.
²Åôóé, _ AíÜëõóç Aðïêô@ TðáöÞ ìÝ èÝìáôá ðå-
ñéóóüôåñï ïsêårá ðñüò ôüí ´Åëëçíá Aíáãíþóôç,
êáß êáôáäåéêíýåôáé ‚ âáèìüò óôüí ‚ðïrï TðçñåÜ-
óôçêå _ ðïñåßá ô\ò ‘ÅëëÜäáò Aðü ôÞí TîÝëéîç ô™í
äéåèí™í ŠðïèÝóåùí.
‘Ç ìåëÝôç ô\ò tóôïñßáò ôïˆ ìåôáðïëåìéêïˆ
êüóìïõ V÷åé, TîÜëëïõ, êáß ìßá ðñüóèåôç äéÜ-
óôáóç.
‘Ç äéáñêÞò óõììåôï÷Þ ô\ò ‘ÅëëÜäáò óôÜ äñþ-
ìåíá ô\ò «ìåôáøõ÷ñïðïëåìéê\ò« Tðï÷\ò —ð.÷.
_ èÝóç ôçò óôüí ëåãüìåíï «AíåðôõãìÝíï» êüóìï
êáß óôÞí ʼnñùðáúêÞ ´Åíùóç, ôü säéáßôåñï Tíäéá-
öÝñïí ôçò ãéÜ ôßò Tîåëßîåéò óôÞí Cìåóç ãåéôïíéÜ
ôçò, ôÜ ÂáëêÜíéá êáß ôÞ ÌÝóç ’Áíáôïëޗ êá-
èéóô@ TðéôáêôéêÞ ôÞí ðëçñïöüñçóç, ƒ÷é ìüíï U-
íüò óôåíïˆ êýêëïõ åsäéê™í Tñåõíçô™í, AëëÜ êáß
ô\ò å‰ñýôåñçò êïéí\ò ãíþìçò, ãéÜ ôü ðñüóöáôï
ðáñåëèüí ô™í äéåèí™í ó÷Ýóåùí.
‘Ç TðáñêÞò ãíþóç ô\ò ìåôáðïëåìéê\ò ðåñéü-
äïõ åyíáé Aðáñáßôçôç ãéÜ ôÞí êáôáíüçóç ô™í T-
îåëßîåùí ðïý óçìåéþíïíôáé êáß óÞìåñá.
ÃéÜííçò ÌáèéïõäÜêçò
ÅsóáãùãÞ
Ôü ÌåãÜëï ÊñÜ÷ ôïˆ 1929 ðñùôïåêäüèçêå
ôü 1955 (óõíÝðåóå ìÝ ìéÜ îáöíéêÞ ðôþóç ôïˆ A-
ìåñéêáíéêïˆ ÷ñçìáôéóôçñßïõ êáß TðÝóõñå AðåéëÝò
êáôÜ ô\ò æù\ò ôïˆ óõããñáöÝá) êáß Aðü ôüôå T-
ðáíåêäßäåôáé óõíå÷™ò ôÜ ôåëåõôárá ÷ñüíéá. ÔÜ
óõíå÷\ êåñäïóêïðéêÜ Tðåéóüäéá ðïý óçìåéþíïíôáé
ôáêôéêÜ ƒ÷é ìüíï óôßò ÇÐÁ AëëÜ êáß óÝ ‚ëüêëç-
ñï ôüí êüóìï, säéáßôåñá äÝ óôßò ìÝñåò ìáò, ôü êá-
èéóôïˆí ðÜíôïôå Tðßêáéñï.
‘Ï óõããñáöÝáò óôçñß÷èçêå êõñßùò óôü ãåíé-
êü êáß ïsêïíïìéêü ôýðï ô\ò Tðï÷\ò êáß ãé' á‰ôü
äÝí ŠðÜñ÷åé óôü âéâëßï óõóôçìáôéêÞ AíáöïñÜ óôßò
÷ñçóéìïðïéçèåróåò ðçãÝò.
Ôü âéâëßï ðåñéëáìâÜíåé TííÝá (9) êåöÜëáéá, ôÜ
‚ðïrá ðáñïõóéÜæïíôáé êáôùôÝñù óõíïðôéêÜ.
Êåö. 1. ´Ïñáìá êáß Aðåñéüñéóôç Tëðßäá êáß
ásóéïäïîßá
ÓôÜ ôÝëç ôïˆ 1928 ‚ ðñüåäñïò Êïýëéôæ AôÝ-
íéæå ôü ìÝëëïí ô™í ÇÐÁ ìÝ ásóéïäïîßá. ‘Ç ÷þñá
óçìåßùíå ôü Šøçëüôåñï ñåêüñ Tô™í å‰çìåñßáò ìÝ-
óá óÝ êëßíá Tóùôåñéê\ò ^ñåìßáò êáß äéåèíïˆò ås-
ñÞíçò. ×Üñéò óôüí AêÝñáéï ÷áñáêôÞñá ôïˆ ëáïˆ,
204
ït äårêôåò ô\ò âéïìç÷áíéê\ò ðáñáãùã\ò êáß ô\ò
Aðáó÷üëçóçò eôáí Šøçëïß êáß óçìåßùíáí äéáñêÞ
Cíïäï. ‘Ç ðáñáãùãÞ ô™í á‰ôïêéíÞôùí Vöôáíå ôÜ
5.000.000, ït ôéìÝò eôáí óôáèåñÝò. ÔÜ êÝñäç ô™í
Tðé÷åéñÞóåùí á‰îÜíïíôáí. Ôßðïôå äÝí ðñïìÞíõå ôÞ
èýåëëá ðïý èÜ Tðáêïëïõèïˆóå. Êáß …ìùò ït Aãñü-
ôåò äõóôõ÷ïˆóáí. Ït ôéìÝò ô™í Aãñïôéê™í ðñïú-
üíôùí åy÷áí ìåéùèår Aðüôïìá, ôü êüóôïò ðáñá-
ãùã\ò ðáñÝìåíå Šøçëü. Ït ðëïýóéïé ãßíïíôáí
ðëïõóéüôåñïé êáß ït öôù÷ïß öôù÷üôåñïé. ÌÞðùò ‚
ðñüåäñïò eôáí ŠðåñâïëéêÜ ásóéüäïîïò êáß Tðéðü-
ëáéïò AíáñùôÞèçêáí ðïëëïß Aðü ôïýò ìåôáãåíÝ-
óôåñïõò TðéêñéôÝò ôïõ. Ìðïñïˆóå Cñáãå íÜ ðñï-
âëÝøåé ôÞí êáôáóôñïöÞ ðïý Tñ÷üôáí; ‘Ï óõããñá-
öÝáò Bðë@ èåùñår …ôé ôïˆ Vëåéðå ôü Aðáéôïýìåíï
èÜññïò êáß _ äéïñáôéêüôçôá.
‘Ç Cìåôñç Tðéèõìßá ô™í ’Áìåñéêáí™í ãéÜ
ãñÞãïñï ðëïõôéóìü ìÝ ôÞí TëÜ÷éóôç öõóéêÞ ðñï-
óðÜèåéá, ðïý åy÷å aäç Têäçëùèår ìÝ ôÞ óçìåéù-
èåróá ŠøçëÞ Cíèçóç êáß êåñäïóêïðßá ô™í AêéíÞ-
ôùí óôÞ Öëüñéíôá —ôÞ ÑéâéÝñá ô\ò ’Áìåñéê\ò—
óôÜ ìÝóá ô\ò äåêáåôßáò ôïˆ '20 (ït êåñäïóêüðïé
ðïõëïˆóáí ôÞ ã\ óÝ ôñéðëÜóéá a ôåôñáðëÜóéá ôé-
ìÞ Að' …ôé ôÞí åy÷áí AãïñÜóåé Að' ôïýò Aãñüôåò,
ðïõëþíôáò ôÜ ðñïóýìöùíá ðïý åy÷áí óõíÜøåé ìÝ
á‰ôïýò), ðïý åy÷å Añ÷ßóåé íÜ Tîáðëþíåôáé êáß óôü
âïññ@, eôáí êáêü óçìÜäé. Äõü ôõö™íåò ðïý óõ-
íÝâçóáí ôü öèéíüðùñï ôïˆ 1926 eôáí Añêåôïß ãéÜ
íÜ äéáëýóïõí á‰ôÞ ôÞí Cíèçóç ô\ò Öëüñéíôá.
Ït ôéìÝò ô™í ìåôï÷™í óôü ÷ñçìáôéóôÞñéï óç-
ìåßùíáí óôáèåñÞ Cíïäï ìÝ÷ñé ôü 1925. ÓôÞ äéÜñ-
êåéá ôïˆ 1926 Tìöáíßóôçêå Víôïíç ðôþóç, ó÷å-
äüí êáôÜññåõóç. ÓôÜ ôÝëç ôïˆ Vôïõò …ìùò Tð\ë-
èå _ AíÜêáìøç êáß ôüí Uðüìåíï ÷ñüíï Cñ÷éóå _ C-
íïäïò, ðáñÜ ôü êëåßóéìï ôïˆ Tñãïóôáóßïõ Öüñíô.
ÌáêñÜ óåéñÜ óõíáëëáãìáôéê™í êñßóåùí óôÞ Âñå-
ôáíßá êáß ôßò Cëëåò ìåãÜëåò å‰ñùðáúêÝò ÷™ñåò,
‚äÞãçóáí ôü 1927 óÝ ìéÜ äåóìåõôéêÞ óõìöùíßá
AíÜìåóá óôßò ÇÐÁ, ôÞ Âñåôáíßá, ôÞ Ãáëëßá êáß
ôÞ Ãåñìáíßá ãéÜ ðïëéôéêÞ öôçíïˆ ÷ñÞìáôïò. Ôü
Tðéôüêéï ô\ò ÔñÜðåæáò ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò ìåéþ-
èçêå êáôÜ ìéóÞ ìïíÜäá (3,5%). ’ÁãïñÜóôçêáí
óçìáíôéêÝò ðïóüôçôåò êñáôéê™í ÷ñåïãñÜöùí, êé
Vôóé ït ôñÜðåæåò êáß säé™ôåò ðïý ôÜ åy÷áí ðïõëÞ-
óåé âñÝèçêáí íÜ äéáèÝôïõí AñêåôÜ ÷ñÞìáôá. ÔÜ
êåöÜëáéá ôÜ ‚ðïrá êáôÝóôçóå äéáèÝóéìá _ Êåí-
ôñéêÞ ÔñÜðåæá ô™í ÇÐÁ Tðåíäýèçêáí óÝ êïéíÝò
ìåôï÷Ýò a ðáñÝìåíáí äéáèÝóéìá ãéÜ íÜ ÷ñçìáôï-
äïôÞóïõí ôÞí AãïñÜ êïéí™í ìåôï÷™í Aðü Cëëïõò.
²Å÷ïíôáò êåöÜëáéá ït Cíèñùðïé †ñìçóáí óôÞí A-
ãïñÜ. ’Áðü ôüôå _ êáôÜóôáóç îÝöõãå Aðü êÜèå
Vëåã÷ï êáß ðïëëïß èåþñçóáí Šðåýèõíç ôÞí Êåí-
ôñéêÞ ÔñÜðåæá ô™í ÇÐÁ ãéÜ ôÞí êåñäïóêïðßá êáß
ôÞí TðáêïëïõèÞóáóá êáôáóôñïöÞ. Ìåñéêïß ìßëç-
óáí êáß ãéÜ ðñïóðÜèåéá ÷åéñáãþãçóçò ô\ò Aìåñé-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
êáíéê\ò ïsêïíïìßáò Aðü ôïýò îÝíïõò. ‘Ï ×ïýâåñ
ìÜëéóôá äÝí äßóôáóå í' AðïêáëÝóåé —Cäéêá êáôÜ
ôüí óõããñáöÝᗠôüí äéïéêçôÞ ô\ò Êåíôñéê\ò
ÔñÜðåæáò ô™í ÇÐÁ ›ò ðíåõìáôéêü ðáñÜñôçìá
ô\ò ʼnñþðçò ãéáôß ìÝ ôÞí ðïëéôéêÞ Tðéôïêßùí
öôçíïˆ ÷ñÞìáôïò ðïý Aêïëïýèçóå, âïÞèçóå ôïýò
ʼnñùðáßïõò ðïý ôüôå ðéÝæïíôáí óêëçñÜ. ‘Ï óõã-
ãñáöÝáò …ìùò èåùñår …ôé _ êáôÜóôáóç äÝí eôáí
Aêüìç Têôüò TëÝã÷ïõ, Aëë' …ôé Bðë@ äÝí Šð\ñ÷å
ðñïèõìßá TëÝã÷ïõ Aðü ìÝñïõò ô™í Šðåõèýíùí.
’Áðü ôÞí Cíïéîç ôïˆ 1928 ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï
ô™í ÇÐÁ Cñ÷éóå íÜ óçìåéþíåé ŠðåñâïëéêÞ Cíïäï.
‘Ç Aðüôïìç Cíïäïò ô™í ìåôï÷™í ô\ò Radio Cor-
poration of America êáß ô\ò General Motors ðñï-
êÜëåóáí ìéÜ ìåãÜëç Vêñçîç óõíáëëáã™í Cëëùí
ìåôï÷™í. ‘Ç Vêñçîç á‰ôÞ öåéëüôáí óôïýò só÷õ-
ñïýò Cíäñåò ô\ò á‰ôïêéíçôïâéïìç÷áíßáò, ô\ò âéï-
ìç÷áíßáò ÷Üëõâá êáß ô\ò âéïìç÷áíßáò ôïˆ ñáäéï-
öþíïõ ìÝ ôïýò ‚ðïßïõò åy÷áí Uíùèår ðïëëïß Aðåë-
ðéóìÝíïé Tðáããåëìáôßåò ÷ñçìáôéóôÝò.
‘Ç 12ç ’Éïõíßïõ Šð\ñîå ‚ñüóçìï óôÞí tóôïñßá
ôïˆ ÷ñçìáôéóôçñßïõ 5.000.000 ìåôï÷Ýò Cëëáîáí
÷Ýñéá êáß ãéÜ ðñþôç öïñÜ óçìåéþèçêå Tíôõðù-
óéáêÞ ðôþóç. Ôüí Á‹ãïõóôï …ìùò óçìåéþèçêå
ðÜëé Aðüôïìç Cíïäïò. Ït TêëïãÝò ðëçóßáæáí, Aë-
ëÜ ‚ êüóìïò ðáñÝìåíå AôÜñá÷ïò, âáóéæüìåíïò óôßò
ðñïâëÝøåéò ô™í åsäéê™í …ôé _ ìåãÜëç å‰çìåñßá èÜ
óõíå÷éæüôáí. ‘Ï óõããñáöÝáò ðéóôåýåé …ôé ït åsäé-
êïß äÝí aîåñáí êáß …ôé Bðë@ ðßóôåõáí …ôé èÜ âïç-
èïˆóáí óôü íÜ óõíå÷éóôår _ Šðüøç å‰çìåñßá.
Ôßò TêëïãÝò êÝñäéóáí ït ÑåðïõìðëéêÜíïé ìÝ
ìåãÜëç äéáöïñÜ êáß ‚ ×ïýâåñ Vãéíå ðñüåäñïò ô™í
ÇÐÁ. ´Ïðùò äÞëùóå Añãüôåñá óôßò AíáìíÞóåéò
ôïõ, åy÷å Añ÷ßóåé í' Aíçóõ÷år Aðü ôü 1925 ãéÜ ôÞí
á‰îáíüìåíç êåñäïóêïðßá, ðïý ðßóôåõå …ôé eôáí Vã-
êëçìá ÷åéñüôåñï êáß Aðü öüíï. ‘Ç TêëïãÞ ôïõ …-
ìùò äÝí ðñïêÜëåóå ðáíéêü. ’Áíôßèåôá ðõñïäüôç-
óå Aêüìç ðéü TíôõðùóéáêÞ Cíïäï ô™í ìåôï÷™í
(ôÞí 20Þ Íïåìâñßïõ ‚ ƒãêïò ô™í óõíáëëáã™í îå-
ðÝñáóå ôÜ 6.500.000 ìåôï÷Ýò), ðáñÜ ôÞ óçìáí-
ôéêÞ ðôþóç ô\ò 8çò Äåêåìâñßïõ, êáß öõóéêÜ ôÞí
êåñäïóêïðßá.
‘Ï óõããñáöÝáò èåùñår …ôé ‚ ƒãêïò ô™í äáíåß-
ùí ô™í ÷ñçìáôéóô™í, ìÝ TíÝ÷õñï ôÜ ÷ñåüãñáöá
—ôÜ Aðïêáëïýìåíá äÜíåéá ƒøåùò a äÜíåéá Tðé-
óôñåðôÝá óÝ ðñþôç æÞôçóç— åyíáé êáëüò äåßêôçò
ôïˆ ƒãêïõ ô\ò êåñäïóêïðßáò. ÐñÜãìáôé ìÝ âÜóç
á‰ôüí ôüí äåßêôç, _ êåñäïóêïðßá Aíåñ÷üôáí ôá-
÷ýôáôá ôü 1928. ²Åôóé ôÜ Šðüøç äÜíåéá ðïý A-
íÝñ÷ïíôáí óÝ 3,5 äßò äïëÜñéá óôÜ ôÝëç ôïˆ '27,
ó' Xíá ÷ñüíï Vöôáóáí ôÜ 6 äßò äïëÜñéá. ×éëéÜäåò
Cíèñùðïé Vóðåõäáí íÜ AãïñÜóïõí ìåôï÷Ýò ìÝ äÜ-
íåéá ðïý ÷ïñçãïˆíôáí ìÝ TíÝ÷õñï ÷ñåüãñáöá. ‘Ç
ñåõóôïðïßçóç ô™í ÷ñåïãñÜöùí óôÜ ôÝëç ôïˆ
1928 AðÝäéäå 12%. ´Åíáò ðïôáìüò ÷ñõóïˆ Cñ÷é-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
óå íÜ TêâÜëëåé óôÞ Ãïõüë Óôñßô. ÌåñéêÝò Uôáé-
ñåråò AðïöÜóéóáí êé á‰ôÝò Aíôß íÜ ðáñÜãïõí Aãá-
èÜ íÜ ÷ñçìáôïäïôïˆí ôÞí êåñäïóêïðßá. Ðïëý ðå-
ñéóóüôåñåò Cñ÷éóáí íÜ äáíåßæïõí ôü ðëåüíáóìÜ
ôïõò óÝ êåöÜëáéá óôÞ Ãïõüë Óôñßô. Ït ôñÜðåæåò
ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò Vãéíáí ìåóßôåò. Äáíåßæïíôáí
÷ñÞìáôá Aðü ôÞí ÊåíôñéêÞ ÔñÜðåæá ô™í ÇÐÁ
ìÝ Tðéôüêéï 5% êáß ôÜ îáíáäÜíåéæáí ›ò äÜíåéá ƒ-
øåùò ìÝ Tðéôüêéï 12%. ‘Ï óõããñáöÝáò èåùñår …-
ôé á‰ôÞ eôáí _ ðéü êåñäïóêïðéêÞ Aãïñáðùëçóßá
(arbitrage) …ëùí ô™í Tðï÷™í.
Êåö. 2. ÊÜôé Vðñåðå íÜ ãßíåé;
‘Ï óõããñáöÝáò èåùñår …ôé ôü 1929 èÜ eôáí
ìéÜ îå÷ùñéóôÞ ÷ñïíéÜ BðëÜ ãéáôß óýìöùíá ìÝ ôü
íüìï ô™í ðéèáíïôÞôùí èÜ ôåëåßùíå êÜðïôå _ êåñ-
äïóêïðéêÞ Cíèçóç. ´Ïôáí èÜ Tîáíôëïˆíôáí _ ðñï-
óöïñÜ ô™í Aãïñáóô™í ðïý ðñïóäïêïˆóáí á‹îçóç
ôéì™í, ït ôéìÝò èÜ óôáìáôïˆóáí íÜ Aíåâáßíïõí, _
säéïêôçóßá ÷ñåïãñÜöùí ìÝóù äáíåßùí äÝí èÜ åy÷å
ðéÜ íüçìá êáß …ëïé èÜ Vóðåõäáí íÜ ðïõëÞóïõí. Ôü
÷ñçìáôéóôÞñéï èÜ Vðåöôå Aðüôïìá, èÜ Vóêáæå óáí
ìðáëüíé. ²Åôóé ðéèáí™ò ôü äßëçììá Têåßíùí ðïý
Víéùèáí ôß óõíÝâáéíå óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 1929 eôáí _
TðéëïãÞ AíÜìåóá óÝ ìéÜ Cìåóç êáß ó÷åäéáóìÝíç
êáôÜññåõóç êáß ìéÜ óïâáñüôåñç ìåôáãåíÝóôåñç
êáôáóôñïöÞ.
Ït Šðåýèõíïé ãéÜ ôÞí TðéëïãÞ á‰ôÞ eôáí ‚
ðñüåäñïò ô™í ÇÐÁ, ‚ Šðïõñãüò Ïsêïíïìéê™í, ôü
Ä.Ó. ô\ò Êåíôñéê\ò ÔñÜðåæáò ô™í ÇÐÁ êáß _
äéïßêçóç ô\ò ÔñÜðåæáò ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò. ÓôÜ
ôÝëç ô\ò èçôåßáò ôïõ ‚ ðñüåäñïò Êïýëéôæ ðáñá-
ôçñïˆóå …ôé ôÜ ðñÜãìáôá eôáí Aðïëýôùò ŠãéÞ êáß
…ôé ït ìåôï÷Ýò eôáí öôçíÝò óôßò ôñÝ÷ïõóåò ôéìÝò.
Ôüóïí á‰ôüò …ìùò …óïí êáß ‚ Bñìüäéïò Šðïõñãüò
ðáñÝìåíáí Aäñáíårò. Ôü äÝ ÄÓ ô\ò Êåíôñéê\ò
ÔñÜðåæáò ôùí ÇÐÁ ÷áñáêôçñéæüôáí Aðü Têðëç-
êôéêÞ Aíéêáíüôçôá. ´Ïóï ãéÜ ôÞí _ãåóßá ô\ò ÔñÜ-
ðåæáò ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò, Cí êáß ðéü óèåíáñÞ, äÝí
Aíçóý÷çóå säéáßôåñá ãéáôß ït ðñïóðÜèåéåò êáèçóý-
÷áóçò ðñïÝñ÷ïíôáí Aðü Aíèñþðïõò ðïý êáôår÷áí
ŠøçëÝò èÝóåéò êáß êåñäïóêïðïˆóáí ÷ïíôñÜ.
‘Ç ÊåíôñéêÞ ÔñÜðåæá ô™í ÇÐÁ eôáí Aíß-
ó÷õñç íÜ TëÝãîåé ôÞí êáôÜóôáóç, ðïý èÜ ìðïñïˆ-
óå êáôÜ ôüí óõããñáöÝá íÜ Tëåã÷èår åuôå ìÝ Aãï-
ñáðùëçóßåò êñáôé™í ÷ñåïãñÜöùí óôÞí AíïéêôÞ A-
ãïñÜ, åuôå ìÝ ìåôáâïëÝò ôïˆ Tðéôïêßïõ. ²Åôóé _
ÊåíôñéêÞ ÔñÜðåæá èÜ óõãêÝíôñùíå óôÜ ôáìårá
ôçò ôÜ ìåôñçôÜ ðïý êáôáâÜëëïíôáí ãéÜ AãïñÜ
÷ñåïãñÜöùí, Aíôß íÜ ìåßíïõí óôßò TìðïñéêÝò ôñÜ-
ðåæåò ðïý èÜ ôÜ äÜíåéæáí óôüí êüóìï ãéÜ AãïñÜ
ìåôï÷™í. ´Ïìùò ôü 1929 Aöåíüò _ ÊåíôñéêÞ
ÔñÜðåæá äéÝèåôå ìéêñÜ AðïèÝìáôá êñáôéê™í ÷ñå-
ïãñÜöùí (åy÷å ðïõëÞóåé óçìáíôéêÝò ðïóüôçôåò ôü
1928) êáß AöåôÝñïõ ôü Ä.Ó. ôçò eôáí Aðñüèõìï
205
ãéÜ ìéÜ ôÝôïéá äñáóôéêÞ óõìðåñéöïñÜ. ÐùëÞóåéò
ëßãùí Uêáôïììõñßùí óôßò Añ÷Ýò ôïˆ 1929 åy÷áí
AóÞìáíôá AðïôåëÝóìáôá.
Ôü Cëëï …ðëï ô\ò Êåíôñéê\ò ÔñÜðåæáò eôáí
ôü Tðéôüêéï ìÝ ôü ‚ðïrï äÜíåéæå ôßò TìðïñéêÝò ôñÜ-
ðåæåò. ÌéÜ äñáóôéêÞ á‹îçóÞ ôïõ Aðü ôü 5% ðïý
eôáí óôßò Añ÷Ýò ôïˆ '29 èÜ êáèéóôïˆóå ìÞ êåñäï-
öüñï ôüí äáíåéóìü ãéÜ ôßò TìðïñéêÝò ôñÜðåæåò êáß
êáôÜ óõíÝðåéá èÜ ðåñéüñéæå ôÞí êåñäïóêïðßá. Ôü
ÖåâñïõÜñéï ôïˆ '29 _ ÔñÜðåæá ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò
ðñüôåéíå ôÞí á‹îçóç ôïˆ Šðüøç Tðéôïêßïõ êáôÜ ìßá
ìïíÜäá ãéÜ ôÞí Aíá÷áßôéóç ô\ò êåñäïóêïðßáò. ‘Ç
ÊåíôñéêÞ ÔñÜðåæá …ìùò ìÝ ôüí ðñüåäñï ×ïýâåñ
AíôÝôåéíáí …ôé ìéÜ ôÝôïéá ðñÜîç äÝí èÜ åy÷å íüçìá
ãéáôß ït TìðïñéêÝò ôñÜðåæåò èÜ ìåôáêõëïˆóáí ìéÜ
ôÝôïéá á‹îçóç óôïýò Tðé÷åéñçìáôßåò ðïý Vðáéñíáí
äÜíåéá. ²Åôóé, ôü Šðüøç Tðéôüêéï ðáñÝìåéíå Aìå-
ôÜâëçôï ìÝ÷ñé ôü ôÝëïò ôïˆ êáëïêáéñéïˆ.
‘Ç ñïÞ êåöáëáßùí Aðü Uôáéñåråò êáß säé™ôåò
óôü ÷ñçìáôéóôÞñéï, ðïý óôßò Añ÷Ýò ôïˆ '29 Vöôá-
íå óôü øïò ô™í ôñáðåæéê™í äáíåßùí, ðñïóÝöåñå
ìéÜ Aêüìç äéêáéïëïãßá óôÞí ÊåíôñéêÞ ÔñÜðåæá
ô™í ÇÐÁ ãéÜ AäñÜíåéá.
‘Ï óõããñáöÝáò èåùñår …ôé _ Šðüøç ÔñÜðåæá
èÜ ìðïñïˆóå íÜ æçôÞóåé Tîïõóéïäüôçóç Aðü ôü
ÊïãêñÝóï ãéÜ Aðáãüñåõóç óõíáëëáã™í óÝ ÷ñåü-
ãñáöá ìÝ äÜíåéá ðïý ÷ïñçãïˆíôáí ìÝ Tíå÷õñßáóç
ô™í ÷ñåïãñÜöùí êáß ‚ñéóìü Šðï÷ñåùôéê™í ðåñé-
èùñßùí äçëáäÞ säßùí ìåôñçô™í ðëÞí ôïˆ äáíåßïõ
(êÜôé ðïý Vãéíå ôåëéêÜ ôü 1934 …ôáí ðáñïõóéÜ-
óôçêå êßíäõíïò íÜ îáíáæùíôáíÝøåé _ êåñäïóêïðß-
á). Ôü ðåñéèþñéï á‰ôü äÝí eôáí ÷áìçëü ôü 1929.
Ït ðåñéóóüôåñïé ÷ñçìáôéóôÝò Aðáéôïˆóáí Aðü ôïýò
ðåëÜôåò ôïõò ôÞí êáôáâïëÞ ìåôñçô™í ãéÜ ôü 45-
50% ô\ò Aîßáò ô™í Šðü AãïñÜ ìåôï÷™í. ‘Ï óõã-
ãñáöÝáò èåùñår …ôé ìéÜ á‹îçóç ôïˆ ðïóïóôïˆ á‰-
ôïˆ ð.÷. óôü 75% èÜ óôáìáôïˆóå Aðüôïìá ôÞí
êåñäïóêïðéêÞ Cíèçóç. È' Añêïˆóå Aêüìç êáß ìéÜ
AðïöáóéóôéêÞ êáôáããåëßá ô™í êåñäïóêüðùí êáß
ô\ò êåñäïóêïðßáò Aðü Cíèñùðï Šøçëïˆ êýñïõò.
Ït Šðåýèõíïé …ìùò ðñïôéìïˆóáí íÜ óéùðïˆí êáß _
êåñäïóêïðéêÞ Cíèçóç óõíå÷éæüôáí.
‘Ç åuäçóç á‹îçóçò ôïˆ ôñáðåæéêïˆ Tðéôïêßïõ
êáôÜ ìßá ìïíÜäá Aðü ìÝñïõò ô\ò ÔñÜðåæáò ô\ò
’Áããëßáò, ðñïêáëår Aðüôïìç ðôþóç óôü Aìåñéêá-
íéêü ÷ñçìáôéóôÞñéï, Cí êáß óôÞ óõíÝ÷åéá _ AãïñÜ
AíáêÜìðôåé. Ôü Ä.Ó. ô\ò Êåíôñéê\ò ÔñÜðåæáò
ô™í ÇÐÁ óôßò 7 Öåâñïõáñßïõ ðñïåéäïðïéår ôü êïé-
íü ãéÜ Tíäå÷üìåíç ëÞøç äéïñèùôéê™í ìÝôñùí ðñüò
ðåñéïñéóìü ô\ò êåñäïóêïðßáò. ‘Ï óõããñáöÝáò ÷á-
ñáêôçñßæåé ôÞí Šðüøç Aíáêïßíùóç ›ò äéóôáêôéêÞ
êáß AðôÜ ðáíéêüâëçôç. Êáô' á‰ôüí _ Šðüøç ÔñÜ-
ðåæá äÝí aèåëå íÜ TëÝãîåé ôÞí êåñäïóêïðßá, AëëÜ
íÜ AðïôéíÜîåé ôÞí å‰èýíç ðïý _ uäéá åy÷å ãéÜ ôÞí
êåñäïóêïðßá ðïý Aíáðôõóóüôáí.
206
‘Ç íåõñéêüôçôá ô\ò Aãïñ@ò Vãéíå säéáßôåñá ás-
óèçôÞ ôüí ÌÜñôéï ìüëéò AíÝëáâå ôÞí ðñïåäñßá ‚
×ïýâåñ. Ôü Ä.Ó. ô\ò Êåíôñéê\ò ÔñÜðåæáò Cñ÷é-
óå íÜ óõíåäñéÜæåé êáèçìåñéíÜ, ÷ùñßò …ìùò í' Aíá-
êïéíþíåé ‚ôéäÞðïôå. ÌåñéêÝò TìðïñéêÝò ôñÜðåæåò
öïâïýìåíåò ôÞ ëÞøç á‰óôçñ™í ìÝôñùí Aðü ìÝ-
ñïõò ô\ò Êåíôñéê\ò ÔñÜðåæáò Cñ÷éóáí íÜ ðåñéêü-
ðôïõí ôÜ äÜíåéá, Tí™ ôü Tðéôüêéï äáíåßùí ðñüò
ôïýò ÷ñçìáôéóôÝò Aí\ëèå óôü 14%. ´Åíá êýìá
öüâïõ óÜñùóå ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï. Ôü êïéíü Cñ÷éóå
íÜ ðïõëÜåé ìåôï÷Ýò. ÐÜíù Aðü 8 Uê. ìåôï÷Ýò Cë-
ëáîáí ÷Ýñéá óôü ÷ñçìáôéóôÞñéï ô\ò ÍÝáò ‘Õüñ-
êçò. Ït ôéìÝò êáôñáêõëïˆóáí êáß ìáæß êáß ‚ âéï-
ìç÷áíéêüò äåßêôçò. Ït ÷ñçìáôéóôÝò Cñ÷éóáí íÜ
æçôïˆí Aðü ôïýò êåñäïóêüðïõò ôÞí Cìåóç êáôá-
âïëÞ óÝ ìåôñçôÜ Uíüò ìåãáëýôåñïõ ðåñéèùñßïõ ãéÜ
ôÜ ÷ñåüãñáöá ðïý åy÷áí AãïñÜóåé ìÝ äÜíåéá. Óôßò
26 Ìáñôßïõ ôü Tðéôüêéï ô™í äáíåßùí ƒøåùò Vöôá-
óå ôü 20%. ‘Ï óõããñáöÝáò ðéóôåýåé …ôé Cí ït Añ-
÷Ýò åy÷áí ðáñáìåßíåé óôáèåñÝò óôÞí ðñüèåóÞ ôïõò
íÜ äéáôçñÞóïõí ôÞ óôåíüôçôá ðñïóöïñ@ò êåöáëáß-
ùí óôÞí AãïñÜ, Têåßíç _ _ìÝñá èÜ eôáí ôü ôÝëïò.
‘Ç ðáñÝìâáóç …ìùò ôïˆ Ìßôóåë, ÄéåõèõíôÞ ô\ò
ÔñÜðåæáò ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò, …ôé _ ôñÜðåæá
National City Bank èÜ äÜíåéæå ôÜ Aíáãêárá êå-
öÜëáéá ãéÜ í' Aðïöåõ÷èår _ ñåõóôïðïßçóç, Vóùóå
ôÞí êáôÜóôáóç. ‘Ç Šðüøç ôñÜðåæá äáíåßóôçêå A-
ðü ôÞí ÔñÜðåæá ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò ãéÜ íÜ êÜíåé
á‰ôü, ãéÜ ôü ‚ðïrï ðñïåéäïðïéïˆóå _ ÊåíôñéêÞ
ÔñÜðåæá ô™í ÇÐÁ. Ôüóï ‚ Ìßôóåë, …óï êáß _
ÊåíôñéêÞ ÔñÜðåæá äÝ÷ôçêáí óêëçñÞ êñéôéêÞ.
Ôüí Á‹ãïõóôï ôü ÄÓ ô\ò Êåíôñéê\ò ÔñÜðå-
æáò á‹îçóå ôåëéêÜ ôü Tðéôüêéï óôü 6%. ‘Ç á‹îç-
óç á‰ôÞ …ìùò óõíÝðåóå ìÝ Cëëá Aíôßèåôá ìÝôñá
êáß Vôóé äÝí åy÷å ásóèçôÞ óõíÝðåéá ãéÜ ôü ÷ñçìá-
ôéóôÞñéï. ÐáñÜëëçëá, ït ôñáðåæßôåò ô\ò ÍÝáò ‘Õ-
üñêçò äéáâåâáßùíáí ôüí ðñüåäñï ×ïýâåñ …ôé _ êá-
ôÜóôáóç eôáí ŠãéÞò. ’Åêåríïò Aðü ôÞí ðëåõñÜ ôïõ
èåùñïˆóå …ôé _ ðñùôáñ÷éêÞ å‰èýíç ãéÜ ôÞ ñýèìé-
óç ôïˆ ×ñçìáôéóôçñßïõ ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò Aí\êå
óôüí êõâåñíÞôç ôçò Öñáãêëßíï Ñïýóâåëô. ‘Ï ôå-
ëåõôárïò ðñïôßìçóå íÜ ìÞí Aíáìé÷èår. ²Åôóé, T-
ëåýèåñï Aðü êÜèå êõâåñíçôéêÞ ðáñÝìâáóç, ôü
÷ñçìáôéóôÞñéï âÜäéæå ðñüò ôÞí êáôáóôñïöÞ.
Êåö. 3. ÔÞí Goldman Sachs
Tìðéóôåõüìáóôå
ÓôÞí ðåñßïäï á‰ôÞ ô\ò å‰çìåñßáò, ït Cíèñù-
ðïé ðïý ‚ñáìáôßæïíôáí Aêüìç ìåãáëýôåñç å‰çìå-
ñßá ãéÜ ðÜíôá, öñüíôéæáí íÜ åyíáé êáëÜ TöïäéáóìÝ-
íïé ìÝ êåöÜëáéá óÝ âéïìç÷áíéêÝò TãêáôáóôÜóåéò
êáß ìÝ êåöÜëáéá êßíçóçò. ·Çôáí _ Tðï÷Þ ô\ò U-
íïðïßçóçò êáß óõã÷þíåõóçò ô™í Uôáéñåé™í, ðïý A-
ðáéôïˆóå íÝá êåöÜëáéá êáß íÝá Vêäïóç ìåôï÷™í
ãéÜ ôÞí AðüêôçóÞ ôïõò. ·Çôáí _ Tðï÷Þ ô™í U-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
ôáéñåé™í holding óôüí ôïìÝá ô\ò êïéí\ò šöÝëåéáò,
ït ‚ðïråò Aðïêôïˆóáí ôüí Vëåã÷ï ô™í âéïìç÷á-
íéê™í a Tìðïñéê™í Uôáéñåé™í. Óôüí ôïìÝá ô™í
ôñïößìùí, ô™í êáôáóôçìÜôùí ëéáíéê\ò ðþëçóçò,
ô™í ðïëõêáôáóôçìÜôùí, ôïˆ êéíçìáôïãñÜöïõ
ê.ëð., ôü Tñãáëårï ô\ò óõã÷þíåõóçò eôáí ït Bëõ-
óßäåò Tðé÷åéñÞóåùí.
‘Ç äçìüóéá æÞôçóç ãéÜ êïéíÝò ìåôï÷Ýò têáíï-
ðïéÞèçêå ðåñéóóüôåñï ìÝ ôïýò ñãáíéóìïýò a ôßò
Uôáéñåråò Tðåíäýóåùí. ²Åôóé ‚ ƒãêïò ô™í ìåôï÷™í
ìé@ò Uôáéñåßáò óôÜ ÷Ýñéá ô™í ìåôü÷ùí äÝí Aíôé-
óôïé÷ïˆóå óôüí ƒãêï ô™í ðñáãìáôéê™í ðåñéïõ-
óéáê™í óôïé÷åßùí ô\ò Uôáéñåßáò, AëëÜ ìðïñïˆóå
íÜ åyíáé ðïëëáðëÜóéïò. ÊáôÜ óõíÝðåéá á‰îÞèçêáí
ït Uôáéñåråò ðïý AíáëÜìâáíáí ôÞ äéÜèåóç ô™í ìå-
ôï÷™í, êáèþò êáß ït ìåôï÷Ýò ðïý äéáôßèåíôáí ãéÜ
óõíáëëáãÝò óôÜ ÷ñçìáôéóôÞñéá. Ït ìåôï÷Ýò ðïý
eôáí óôÞí êáôï÷Þ êÜðïéùí á‰îÞèçêáí, ãéáôß ït U-
ôáéñåråò Tðåíäýóåùí ðïõëïˆóáí ðåñéóóüôåñåò ìå-
ôï÷Ýò Að' …óåò Aãüñáæáí. ‘Ç äéáöïñÜ ðÞãáéíå óÝ
äÜíåéá ƒøåùò, óÝ Aêßíçôá a óôÜ ôáìårá ô™í Uôáé-
ñåé™í Tðåíäýóåùí. Ït ôåëåõôáråò Añíïˆíôáí íÜ A-
ðïêáëýðôïõí ôßò ìåôï÷Ýò ôßò ‚ðïråò êáôår÷áí. Ôü
1929 ït Šðüøç Uôáéñåråò åy÷áí á‰îçèår êáôÜ Xí-
ôåêá öïñÝò óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôßò Añ÷Ýò ôïˆ 1927, Tí™
ôÜ óõíïëéêÜ ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷årá ôïõò îåðåñíïˆ-
óáí ôÜ 8 äßò äïëÜñéá. ÔñÜðåæåò Tðåíäýóåùí, Tì-
ðïñéêÝò ôñÜðåæåò, ÷ñçìáôéóôçñéáêÝò Uôáéñåråò,
÷ñçìáôéóôÝò, Aó÷ïëïˆíôáí ìÝ ôÞ äçìéïõñãßá Uôáé-
ñåé™í Tðåíäýóåùí. ‘Ç äçìéïõñãßá ìé@ò ôÝôïéáò U-
ôáéñåßáò äÝí eôáí ÷ùñßò AíôáìïéâÞ. ‘Ç Uôáéñåßá
ðïý ÷ñçìáôïäïôïˆóå ôÞ äçìéïõñãßá ôçò Vêáíå óõ-
íÞèùò óõìâüëáéï äéåýèõíóçò ìÝ ôÞ èõãáôñéêÞ ôçò.
‘Ï ÷ñçìáôïäüôçò äéçýèõíå ôÞí Uôáéñåßá Tðåíäýóå-
ùí, TðÝíäõå ôÜ êåöÜëáéÜ ôçò êáß Vðáéñíå ìéÜ A-
ìïéâÞ óôÞ âÜóç Uíüò ðïóïóôïˆ Tðß ôïˆ êåöáëáß-
ïõ a Tðß ô™í êåñä™í. ²Áí ‚ ÷ñçìáôïäüôçò eôáí
÷ñçìáôéóôçñéáêÞ Uôáéñåßá, Vðáéñíå ðñïìÞèåéåò ãéÜ
ôÞí AãïñÜ êáß ðþëçóç ÷ñåïãñÜöùí ãéÜ ôÞí Uôáé-
ñåßá Tðåíäýóåùí. Ðïëëïß ÷ñçìáôïäüôåò eôáí ôñÜ-
ðåæåò Tðåíäýóåùí, ðïý êáôáóêåýáæáí ìåôï÷Ýò êáß
ôßò Vöåñíáí óôÞí AãïñÜ.
´Ïðùò ðñïáíáöÝñèçêå, _ Aîßá ô™í ÷ñåïãñÜ-
öùí ô\ò Uôáéñåßáò Tðåíäýóåùí eôáí óçìáíôéêÜ
ìåãáëýôåñç, ðïëëÝò öïñÝò äéðëÜóéá, Aðü ôÞí säéï-
êôçóßá ô\ò Uôáéñåßáò. Á‰ôÞ _ äéáöïñÜ ìåôáîý ô\ò
÷ñçìáôéóôçñéáê\ò Aîßáò ô\ò Uôáéñåßáò Tðåíäýóå-
ùí êáß ô\ò ðñáãìáôéê\ò Aîßáò ôïˆ ÷áñôïöõëáêß-
ïõ ôçò eôáí _ Aîßá ôÞí ‚ðïßáí Väéíå ìéÜ êïéíüôç-
ôá ãåìÜôç èáõìáóìü óôßò TðáããåëìáôéêÝò ÷ñç-
ìáôïðéóôùôéêÝò ãíþóåéò, äåîéüôçôåò êáß têáíüôç-
ôåò ÷åéñéóìïˆ. Ôü 1929, ït Uôáéñåråò á‰ôÝò åy÷áí
Tðßãíùóç ô\ò öÞìçò ôïõò ãéÜ ðáíôïãíùóßá, êá-
èþò êáß ô\ò óçìáóßáò ðïý åy÷å _ öÞìç ôïõò á‰-
ôÞ êáß öñüíôéæáí íÜ ôÞ äéåõñýíïõí. ·Çôáí _ ÷ñõ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
óÞ Tðï÷Þ ãéÜ ôïýò «ðñïöÝóïñåò», ðïŠ ït Šðüøç
Uôáéñåråò öñüíôéæáí íÜ V÷ïõí ›ò äéåõèõíôÝò a óõì-
âïýëïõò. ²Åôóé êáèþò ðñï÷ùñïˆóå ôü 1929, eôáí
óáöÝò …ôé …ëï êáß ðåñéóóüôåñïé íÝïé TðåíäõôÝò óôü
÷ñçìáôéóôÞñéï âáóßæïíôáí óôÞ äéÜíïéá êáß óôÞí T-
ðéóôÞìç ô™í Uôáéñåé™í Tðåíäýóåùí. Ìåñéêïß ›-
óôüóï ðñïåéäïðïéïˆóáí …ôé _ Aôéìßá, _ Aðñïóåîßá,
_ Aíéêáíüôçôá êáß _ Aðëçóôßá eôáí ìåôáîý ô™í
óõíçèéóìÝíùí ìåéïíåêôçìÜôùí ôïˆ íÝïõ Tðé÷åéñç-
ìáôéêïˆ êëÜäïõ.
´Åíá Cëëï ìáãéêü Tñãáëårï ô™í Šðüøç Uôáé-
ñåé™í eôáí _ êåöáëáéúêÞ äïóïëçøßá. Á‰ôÞ ðñáã-
ìáôïðïéïˆíôáí ìÝ ôÞí Vêäïóç ‚ìïëüãùí —ðñïíï-
ìéïý÷ùí a êïéí™í ìåôï÷™í— ãéÜ ôÞí AãïñÜ, ðå-
ñéóóüôåñï a ëéãüôåñï AðïêëåéóôéêÜ, Uíüò ÷áñôïöõ-
ëáêßïõ êïéí™í ìåôï÷™í. Ôü ìåãáëýôåñï ìÝñïò a ôü
óýíïëï ô™í êåñä™í Aðü ôßò Aíåñ÷üìåíåò Aîßåò ôïˆ
÷áñôïöõëáêßïõ Tðéêåíôñùíüôáí óôÞí êïéíÞ ìåôï÷Þ
ô\ò Uôáéñåßáò Tðåíäýóåùí, ðïý êáôÜ óõíÝðåéá Aíåñ-
÷üôáí TêðëçêôéêÜ. Ôü 1929, ït Uôáéñåråò Tðåíäý-
óåùí á‹îáíáí êáôÜ ãåùìåôñéêÞ ðñüïäï, äçë. _ ìç-
ôñéêÞ äçìéïõñãïˆóå ìéÜ èõãáôñéêÞ (Aðü ôÜ êåöá-
ëáéúêÜ êÝñäç ô\ò êåöáëáéúê\ò äïóïëçøßáò), Têåßíç
äåýôåñç èõãáôñéêÞ, óôÞ óõíÝ÷åéá ôñßôç ê.ï.ê.
‘Ç ðéü äñáìáôéêÞ ðñïþèçóç Uôáéñåßáò Tðåí-
äýóåùí Têåßíç ôÞ ÷ñïíéÜ eôáí á‰ôÞ ô\ò Goldman
Sachs. ‘Ç Šðüøç Uôáéñåßá Tìöáíßóôçêå AñãÜ óôüí
÷™ñï ô™í Uôáéñåé™í Tðåíäýóåùí, äçìéïõñãþíôáò
ôÞí Goldman Sachs Trading Corporation, Añ÷éêÞ
Tðé÷åßñçóÞ ôçò ó' á‰ôü ôüí ôïìÝá, óôßò 4 Äåêåì-
âñßïõ 1928. ‘Ç Añ÷éêÞ Vêäïóç ìåôï÷™í ô\ò ôå-
ëåõôáßáò eôáí Xíá Uêáôïììýñéï ìåôï÷Ýò, ðïý A-
ãïñÜóôçêáí …ëåò Aðü ôÞí Goldman Sachs Aíôß
100.000.000 äïëáñßùí, aôïé 100 äïëÜñéá AíÜ ìå-
ôï÷Þ. Êáôüðéí ôü 90% ðïõëÞèçêå óôü êïéíü V-
íáíôé 104 äïëáñßùí AíÜ ìåôï÷Þ. ‘Ç Goldman
Sachs äéáôÞñçóå ôüí Vëåã÷ï ô\ò Goldman Sachs
Trading Corporation ìÝóù Uôáßñùí óôü ÄÓ ôçò
êáß ìÝ âÜóç Uíüò óõìâïëáßïõ äéá÷åßñéóçò. Äõü ì\-
íåò Añãüôåñá _ Šðüøç Uôáéñåßá ðïýëçóå ìåñéêÝò
Aêüìç ìåôï÷Ýò óôü êïéíü êáß óôßò 21 Öåâñïõáñß-
ïõ óõã÷ùíåýôçêå ìÝ ìéÜ Cëëç Uôáéñåßá Tðåíäýóå-
ùí, ôÞ Financial & Industrial Securities Corpo-
ration. ÔÜ ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷årá ô\ò íÝáò Uôáéñåß-
áò ðïý ðñïÝêõøå Aðü ôÞ óõã÷þíåõóç Cîéæáí
235.000.000 äïëÜñéá, äçë. Aíôáíáêëïˆóáí êÝñ-
äç ðÜíù Aðü 100% ìÝóá óÝ ôñårò ì\íåò. Óôßò 26
’Éïõëßïõ _ Goldman Sachs Trading Corporation
ìáæß ìÝ êÜðïéïí Cëëïí TðåíäõôÞ Tãêáéíßáóáí ôÞ
Shenandoah Corporation. ‘Ç íÝá Uôáéñßá TîÝäùóå
5.000.000 ôåìÜ÷éá ìåôï÷™í Aîßáò 102.500.000
äïëáñßùí, Aðü ôÜ ‚ðïrá _ Goldman Sachs Trad-
ing Corporation ð\ñå 2.000.000 ôåìÜ÷éá. ‘Ç ôé-
ìÞ Vêäïóçò ô\ò ìåôï÷\ò eôáí 17,5 äïëÜñéá êáß
Vöôáóå óôÜ 36 äïëÜñéá.
207
Óôßò 20 Á‰ãïýóôïõ _ Shenandoah wäñõóå ôÞí
Blue Ridge Corporation ìÝ êåöÜëáéï
142.000.000 äïëáñßùí. ÔÞí uäéá _ìÝñá _ Gold-
man Sachs Trading Corporation Tîáãüñáóå ôÞí
Pacific American Associates, säéïêôÞôñéá ìé@ò
ìåãÜëçò Tìðïñéê\ò ôñÜðåæáò, ô\ò American
Trust Company. ÔÞí 1ç Á‰ãïýóôïõ äçìéïõñãÞèç-
êáí _ Anglo-American Shares êáß _ American
Insuranstocjs Corporation. ’Áêïëïýèçóáí Cëëåò X-
îé Uôáéñåråò. ‘Ç ôáõôü÷ñïíç ó÷åäüí ðñïþèçóç ô™í
Shenandoah êáß BLue Ridge Corporation Tìöá-
íéæüôáí ›ò ‚ êïëïöþíáò ô™í ïsêïíïìéê™í äñáóôç-
ñéïôÞôùí ô\ò Tðï÷\ò. ‘Ï óõããñáöÝáò ôü èåùñår
›ò AäçöÜãï ðáñáöñïóýíç a ›ò _ñùúêÞ ôñÝëá.
Êåö. 4. Ôü ëõêüöùò ô\ò á‰ôáðÜôçò
Åêåríï ôü êáëïêáßñé (1929) ït ôéìÝò ô™í ìå-
ôï÷™í AíÝâáéíáí óõíå÷™ò, ôü uäéï êáß ‚ âéïìç÷á-
íéêüò äåßêôçò. ‘Ï ƒãêïò ô™í óõíáëëáã™í eôáí
óôáèåñÜ ìåãÜëïò êáß óôü ×ñçìáôéóôÞñéï ô\ò ÍÝ-
áò ‘Õüñêçò êõìáéíüôáí ìåôáîý 4 êáß 5 Uêáôïì-
ìõñßùí ìåôï÷™í. Ðáñ' …ëá á‰ôÜ ït óõíáëëáãÝò
ôïˆ Šðüøç ÷ñçìáôéóôçñßïõ äÝí eôáí ðéÜ êáëüò
äåßêôçò ôïˆ óõíïëéêïˆ TíäéáöÝñïíôïò ãéÜ ôÞí êåñ-
äïóêïðßá óôÜ ÷ñåüãñáöá. ÐïëëÝò íÝåò êáß óõíáñ-
ðáóôéêÝò ìåôï÷Ýò Uôáéñåé™í …ðùò ô™í ðñïáíáöåñ-
èÝíôùí Shenandoah êáß Blue Ridge Corporation
äÝí eôáí åsóçãìÝíåò óôü Šðüøç ÷ñçìáôéóôÞñéï. Ôü
1929 ôü Šðüøç ÷ñçìáôéóôÞñéï åy÷å ôü 61% ô™í
óõíáëëáã™í.
´Ïóï AíÝâáéíáí ït ôéìÝò ô™í êïéí™í ìåôï÷™í,
ôüóï á‰îáíüôáí ôñïìáêôéêÜ _ êåñäïóêïðßá. ²Åôóé
ôü êáëïêáßñé Têåríï ôÜ äÜíåéá ô™í ÷ñçìáôéóô™í
á‰îÜíïíôáí ìÝ ñõèìü 400.000.000 äïëáñßùí ôü
ìÞíá, öôÜíïíôáò óôü ôÝëïò ôïˆ êáëïêáéñéïˆ ðÜ-
íù Aðü 7 äßò óõíïëéêÜ. ÔÜ ìéóÜ Að' á‰ôÜ åy÷áí
äþóåé Uôáéñåråò êáß säé™ôåò, óôü Tóùôåñéêü êáß T-
îùôåñéêü, ðïý Tðùöåëïˆíôáí Aðü ôü Tîáéñåôéêü
ðïóïóôü Aðüäïóçò ôïˆ ÷ñÞìáôïò (óõíÞèùò 7-
12%) ðïý ðñüóöåñå _ ÍÝá ‘Õüñêç. Ëïãéêïß êáß
Šðåýèõíïé ðïëéôéêïß êáèþò êáß åsäÞìïíåò äÝí TðÝ-
êñéíáí ôÞí á‹îçóç ô™í äáíåßùí óÝ ÷ñçìáôéóôÝò,
AëëÜ Aóêïˆóáí Víôïíç êñéôéêÞ ó' Têåßíïõò ðïý
ðñïÝâëåðáí ôü êñÜ÷ ëÝãïíôáò …ôé Šðïíüìåõáí ôÞí
Tìðéóôïóýíç. ‘Ï ïsêïíïìéêüò ôýðïò ô\ò Tðï÷\ò T-
ðßóçò Aíáóôáôùíüôáí. ÄÝí eôáí äýóêïëï íÜ ðåé-
óôår ôü êïéíü …ôé ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï eôáí ŠãéÝò êáß
Aêüìç äÝí ìéëïˆóå êáíåßò ãéÜ ðñïäïóßá. Ït «ðñï-
öÝóïñåò» äÝí Vâëåðáí êáììéÜ ðñïïðôéêÞ óïâáñ\ò
öåóçò. Ït ôñáðåæßôåò Tìöáíßæïíôáí Tðßóçò Añêå-
ôÜ ásóéüäïîïé. ‘Ï óõããñáöÝáò âÝâáéá ðéóôåýåé …ôé
_ óôÜóç á‰ôÞ ô™í ôñáðåæéô™í eôáí óêüðéìç ãéá-
ôß ðïëëÝò TìðïñéêÝò ôñÜðåæåò åy÷áí ñãáíþóåé èõ-
ãáôñéêÝò Uôáéñåråò Tðåíäýóåùí ðïý ðïõëïˆóáí ìå-
ôï÷Ýò êáß ‚ìüëïãá óôü êïéíü. ²Åôóé ït ôñáðåæßôåò
208
êåñäïóêïðïˆóáí ÷ïíôñÜ ãéÜ äéêü ôïõò ëïãáñéáóìü.
Ït ëßãïé óêåðôéêéóôÝò ðïý Tìöáíßóôçêáí óôüí
ôñáðåæéêü ÷™ñï ÷áñáêôçñßæïíôáí ›ò îåðåñáóìÝ-
íïé. Óôüí Ôýðï Šð\ñ÷å ìéÜ óçìáíôéêÞ ìåéïøçößá
óêåðôéêéóô™í ìÝ ðñïåîÜñ÷ïíôá ôïýò New York
Times.
Ôü êáëïêáßñé ôïˆ 1929 ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï äÝí
êõñéáñ÷ïˆóå ìüíï óôßò åsäÞóåéò. ´Ïëç _ êáëÞ êïé-
íùíßá ô\ò Tðï÷\ò, ït TðéóôÞìïíåò Aó÷ïëïˆíôáí ìÝ
á‰ôü. Ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï êõñéáñ÷ïˆóå óôÞ æùÞ ô™í
’Áìåñéêáí™í. ÂÝâáéá _ ìåãÜëç ðëåéïøçößá ôïˆ
ëáïˆ (TñãÜôåò, Aãñüôåò, ŠðÜëëçëïé) Aãíïïˆóå ôü
÷ñçìáôéóôÞñéï. ÌéÜ ìåôáãåíÝóôåñç Vñåõíá ô\ò
Ãåñïõóßáò Väåéîå …ôé ðåñß ôü 1,5 Uêáôïììýñéá C-
ôïìá óÝ óýíïëï 120 Uêáôïììõñßùí åy÷áí Tìðëá-
êår óôÞí êåñäïóêïðßá ÷ñåïãñÜöùí.
·Çôáí ìéÜ ðåñßïäïò …ðïõ êõñéáñ÷ïˆóáí ït äñá-
óôçñéüôçôåò ô™í óõíáóðéóì™í êáß ô™í êïéíïðñá-
îé™í ãéÜ ôüí Vëåã÷ï ô™í ôéì™í ô™í ìåôï÷™í, äçë.
_ ÷åéñáãþãçóç. Ït Cíèñùðïé äÝí ðßóôåõáí …ôé
ôïýò ìáäïˆóáí ãéáôß Vâãáæáí ëåöôÜ, ït äéá÷åéñé-
óôÝò …ìùò ô™í êåñäïóêïðéê™í óõíáóðéóì™í V-
âãáæáí ðåñéóóüôåñá. ‘Ç Šðçñåóßá ìåôÜäïóçò ô™í
ôéì™í ô™í ÷ñåïãñÜöùí ëåéôïõñãïˆóå ôþñá ó' T-
èíéêÞ êëßìáêá êáß ìÝ ìéÜ ôïðéêÞ ôçëåöùíéêÞ
êëÞóç ìðïñïˆóå êáíåßò íÜ V÷åé ôßò ôåëåõôáråò ôñÝ-
÷ïõóåò ôéìÝò ó÷åäüí Aðü ðáíôïˆ. ‘Õð\ñ÷å Aêüìç
êáß äéáôëáíôéêÞ ÷ñçìáôéóôçñéáêÞ Šðçñåóßá. ’Á-
íþíõìïò ðïéçôÞò ô\ò Tðï÷\ò ëïéäùñïˆóå ôÜ ãñá-
öårá ô™í ÷ñçìáôéóô™í ðÜíù óÝ ðëïrá. Óôßò 3 Óå-
ðôåìâñßïõ ït ðùëÞóåéò óôü ×ñçìáôéóôÞñéï ô\ò
ÍÝáò ‘Õüñêçò Vöôáóáí ôÜ 4,4 Uêáôïì. ìåôï÷Ýò.
Ôü åðéôüêéï ô™í äáíåßùí ƒøåùò eôáí 9%, ôü ôñá-
ðåæéêü Tðéôüêéï ãéÜ äÜíåéá ì' TíÝ÷õñï ÷ñåüãñáöá
Šøçë\ò öåñåããõüôçôáò eôáí 6,5%, Tí™ ôü Tðé-
ôüêéï óôÞí ÔñÜðåæá ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò eôáí 6%.
ÔÜ äÜíåéá ô™í ÷ñçìáôéóô™í Vöôáóáí ôÜ
137.000.000 äïëÜñéá ìÝóá óÝ ìéÜ UâäïìÜäá. Ït
TìðïñéêÝò ôñÜðåæåò äáíåßæïíôáí ìáæéêÜ Aðü ôÞí
ÊåíôñéêÞ ÔñÜðåæá ô™í ÇÐÁ. ‘Ç ñïÞ ÷ñõóïˆ A-
ðü ôü Tîùôåñéêü óôÞ ÍÝá ‘Õüñêç óõíå÷éæüôáí óÝ
ìåãÜëï âáèìü. Ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï eôáí só÷õñü êáß
ìÝ êáëÝò ðñïïðôéêÝò óýìöùíá ìÝ åsäéêïýò Aíáëõ-
ôÝò. Óôßò 5 Óåðôåìâñßïõ Tð\ëèå ðôþóç. ‘Ï âéï-
ìç÷áíéêüò äåßêôçò ô™í New York Times Vðåóå
êáôÜ 10 ìïíÜäåò êáß ðïëëÝò TðéìÝñïõò ìåôï÷Ýò
ðïëý ðåñéóóüôåñï. ‘Ï ƒãêïò ô™í óõíáëëáã™í
Aí\ëèå óÝ 5,5 Uêáôïììýñéá ìåôï÷Ýò óôü ×ñçìá-
ôéóôÞñéï ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò, êáèþò ït Cíèñùðïé
ðñïóðáèïˆóáí íÜ îåöïñôùèïˆí ôßò ìåôï÷Ýò. Ìé-
ëþíôáò óôÞí ’ÅôÞóéá ’ÅèíéêÞ ’Åðé÷åéñçìáôéêÞ
ÓõíÝëåõóç ‚ óôáôéóôéêïëüãïò Ñüôæåñ ÌðÜìðóïí
åyðå …ôé Vñ÷åôáé ôü êñÜ÷. Ìßëçóå ãéÜ êëåßóéìï Tñ-
ãïóôáóßùí, ãéÜ Aðïëýóåéò êáß óïâáñÞ ïsêïíïìéêÞ
öåóç. ‘Ç Ãïõüë Óôñßô êáß ‚ ïsêïíïìéêüò ôýðïò
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
ô\ò Tðï÷\ò ôüí êáôÞããåéëáí Víôïíá. Ït ÷ñçìáôé-
óôçñéáêïß ïyêïé ìßëçóáí ãéÜ óýíôïìåò TëáöñÝò
êÜìøåéò ðïý äÝí èÜ åy÷áí ó÷Ýóç ìÝ êñÜ÷. Ôü ÷ñç-
ìáôéóôÞñéï AíÝêáìøå ôÞí ÐáñáóêåõÞ êáß Vìåéíå
óôáèåñü ôü ÓÜââáôï. ‘Ï êüóìïò Vìïéáæå íÜ V÷åé
îåðåñÜóåé ôü öüâï ôïõ. ´Ïìùò ôÞí Uðüìåíç Uâäï-
ìÜäá ït ôéìÝò Cñ÷éóáí íÜ îáíáðÝöôïõí. ÔÜ óêáì-
ðáíåâÜóìáôá óõíå÷ßóôçêáí. Ôü ôÝëïò åy÷å Vñèåé
ðñïåéäïðïéïˆóáí ït New York Times. ÄÝí eôáí …-
ìùò Aêüìç ‚ñáôü. ÍÝåò Uôáéñåråò Tðåíäýóåùí t-
äñýïíôáí, ðåñéóóüôåñïé êåñäïóêüðïé óõíÝññåáí óôü
÷ñçìáôéóôÞñéï êáß ôÜ äÜíåéá ô™í ÷ñçìáôéóô™í
á‰îÜíïíôáí êáôáêüñõöá.
Êåö. 5. Ôü êñÜ÷
‘Ï óõããñáöÝáò ðéóôåýåé …ôé ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï
åyíáé Xíáò êáèñÝöôçò ðïý äßíåé ôÞí åsêüíá ô\ò âá-
óéê\ò a èåìåëéþäïõò ïsêïíïìéê\ò êáôÜóôáóçò.
ÐñÜãìáôé ôü 1929 eôáí äýóêïëç ÷ñïíéÜ ãéÜ ôÞí
ïsêïíïìßá. Ït äårêôåò âéïìç÷áíéê\ò êáß Tñãïóôá-
óéáê\ò ðáñáãùã\ò åy÷áí Añ÷ßóåé íÜ ðÝöôïõí. ‘Ç
ðáñáãùãÞ ÷Üëõâá Vðåöôå, ôü uäéï êáß _ êáôá-
óêåõÞ êáôïéêé™í. Ðáñ' …ëç …ìùò ôÞ óôáèåñÞ êá-
èïäéêÞ ôÜóç ô™í ôéì™í óôü ÷ñçìáôéóôÞñéï ðïý
óçìåéùíüôáí ôüí ÓåðôÝìâñéï êáß ôüí ’Ïêôþâñéï,
‚ Ìßôóåë äÞëùíå …ôé _ âéïìç÷áíéêÞ êáôÜóôáóç
ô™í ÇÐÁ åyíáé Aðüëõôá ŠãéÞò, Tí™ ‚ êáèçãçôÞò
Ößóåñ ìéëïˆóå ãéÜ ìéÜ ðïëý Šøçëüôåñç Cíïäï ðïý
èÜ Tñ÷üôáí óÝ ëßãïõò ì\íåò. ÔÞí ÊõñéáêÞ 20 ’Ï-
êôùâñßïõ ôÜ íÝá ãéÜ ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï óôïýò New
York Times eôáí ðñùôïóÝëéäï. Ït ìåôï÷Ýò Vðå-
öôáí, êˆìá ðùëÞóåùí êáôáðüíôéæå ôü ÷ñçìáôé-
óôÞñéï. Ôü ôÝëïò Tñ÷üôáí. ÊáììéÜ …ìùò Cìåóç U-
îÞãçóç ãéÜ ôÞí ðôþóç äÝí äéíüôáí. ‘Ç ðëåéïíü-
ôçôá ôïˆ Ôýðïõ …ìùò ŠðïóôÞñéæå …ôé ôÜ ÷åéñüôå-
ñá åy÷áí ðåñÜóåé êáß …ôé Aðü ôÞí UðïìÝíç êéüëáò
èÜ Cñ÷éæå _ ñãáíùìÝíç óôÞñéîç ôïˆ ÷ñçìáôéóôç-
ñßïõ.
ÔÞ ÄåõôÝñá 21 ’Ïêôùâñßïõ ït ðùëÞóåéò ìå-
ôï÷™í Vöôáóáí óõíïëéêÜ ôÜ 6 Uêáôïììýñéá ôåìÜ-
÷éá. Ðñüò ôü ôÝëïò …ìùò ô\ò _ìÝñáò óçìåéþèç-
êå AíÜêáìøç, Tí™ _ Ôñßôç Vöåñå ìéÜ êÜðùò A-
óôáèÞ Cíïäï. Ït åsäéêïß Tîáêïëïõèïˆóáí íÜ ásóéï-
äïîïˆí êáß ìüíï ‚ ÌðÜìðóïí óõíéóôïˆóå ôÞí ðþ-
ëçóç ô™í ìåôï÷™í êáß ôÞí AãïñÜ ÷ñõóïˆ. ÔÞí Ôå-
ôÜñôç 23 ’Ïêôùâñßïõ Šð\ñîáí ìåãÜëåò Aðþëåé-
åò. ‘Ç ŠóôÝñçóç êáôáãñáö\ò ô™í óõíáëëáã™í A-
ðü ôÜ ìç÷áíÞìáôá êáôáãñáö\ò ô™í ôéì™í ô™í
ìåôï÷™í TðÝôåéíå ôÞí Aâåâáéüôçôá. ÐÜëé …ìùò
ìéëïˆóáí ãéÜ ñãáíùìÝíç óôÞñéîç ôïˆ ÷ñçìáôé-
óôçñßïõ ðïý èÜ Cñ÷éæå Aðü ôÞí Uðüìåíç ìÝñá. ÔÞí
ÐÝìðôç 24 ’Ïêôùâñßïõ Cñ÷éóå ‚ ðáíéêüò. ÐÜíù
Aðü 12 Uêáôïììýñéá ìåôï÷Ýò Cëëáîáí ÷Ýñéá. Ït
ôéìÝò êáôñáêýëéóáí ôñïìáêôéêÜ. ´Ïëïé îåðïõëïˆ-
óáí. ÐëÞèç óõãêåíôñþèçêáí Vîù Aðü ôÜ ãñáöårá
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
ô™í ÷ñçìáôéóôçñéáê™í Uôáéñåé™í ô\ò ÍÝáò ‘Õüñ-
êçò. ‘Ç Aóôõíïìßá ðñïóðáèïˆóå íÜ êñáôÞóåé ôÞí
ôÜîç. Ït ìåôï÷Ýò ðïõëéïˆíôáí ó÷åäüí äùñåÜí. ÔÜ
÷ñçìáôéóôÞñéá ôïˆ ÓéêÜãïõ êáß ôïˆ ÌðÜöáëï V-
êëåéóáí êáß Cñ÷éóå Xíá êˆìá á‰ôïêôïíé™í. Óôßò
12 ôü ìåóçìÝñé ït Šðåýèõíïé ôñáðåæßôåò óõóêÝ-
öôçêáí êáß AðïöÜóéóáí ì' Xíá óõíáóðéóìü êåöá-
ëáßùí íÜ óôçñßîïõí ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï. Ït ôéìÝò
óôáèåñïðïéÞèçêáí AìÝóùò êáß Cñ÷éóáí íÜ Aíåâáß-
íïõí. Ôü ìç÷Üíçìá …ìùò ìåôÜäïóçò ô™í ôéì™í
ô™í ìåôï÷™í eôáí £ñåò ðßóù êáß Vôóé ðïëëïß ðá-
ñáôçñçôÝò Aðïãïçôåýôçêáí. Ït Têðñüóùðïé ô™í
÷ñçìáôéóô™í Aíáêïßíùóáí …ôé ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï
eôáí èåìåëéáêÜ ŠãéÝò êáß …ôé ôü ÷åéñüôåñï åy÷å ðå-
ñÜóåé. ÔÞí ÐáñáóêåõÞ êáß ôü ÓÜââáôï ït ôéìÝò
óõíïëéêÜ ðáñÝìåéíáí óôáèåñÝò êáß …ëïé Víéùóáí A-
óöáëårò, èåùñþíôáò …ôé ït só÷õñüôåñåò ôñÜðåæåò
ô\ò ÷þñáò åy÷áí êáôáöÝñåé í' AðïôñÝøïõí ôü ìïé-
ñárï. ‘Ï ðñüåäñïò ×ïýâåñ ìßëçóå ãéÜ ôÞí ŠãéÞ êáß
å‰çìåñïˆóá âÜóç ô\ò ðáñáãùã\ò êáß äéáíïì\ò
TìðïñåõìÜôùí. ´Ïëïé ðßóôåøáí …ôé _ êåñäïóêïðßá
ìðïñïˆóå íÜ îáíáñ÷ßóåé. ‘Ï Ôýðïò Vêáíå ásóéüäï-
îåò ðñïâëÝøåéò. ÔÞ ÄåõôÝñá …ìùò è' Cñ÷éæå _
ðñáãìáôéêÞ êáôáóôñïöÞ.
Êåö. 6. ÔÜ ðñÜãìáôá ãßíïíôáé óïâáñüôåñá
ÓôÜ 112 ÷ñüíéá ô\ò æù\ò ôïõ ôü ×ñçìáôé-
óôÞñéï ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò åy÷å ãíùñßóåé ìåñéêÝò
äýóêïëåò ìÝñåò. Ôü säéáßôåñï ãíþñéóìá …ìùò ôïˆ
ìåãÜëïõ êñÜ÷ ôïˆ '29 eôáí …ôé ôÜ ðñÜãìáôá óõ-
íÝ÷éóáí íÜ ÷åéñïôåñåýïõí. Ït êåñäïóêüðïé V÷áíáí
…ëá ôÜ ÷ñÞìáôÜ ôïõò ãéáôß äÝí ìðïñïˆóáí í' Aí-
ôáðïêñéèïˆí óôßò äéáñêårò AðáéôÞóåéò ãéÜ êáôÜèå-
óç óõìðëçñùìáôéêïˆ ðåñéèùñßïõ (äçëáäÞ ÷ñçìá-
ôéêÝò TããõÞóåéò óÝ ñåõóôü). ‘Ç ÄåõôÝñá 28 ’Ï-
êôùâñßïõ eôáí _ ðñþôç ìÝñá ðïý Cñ÷éóå í' Aðï-
êáëýðôåôáé _ Tð' Cðåéñïí äéáäéêáóßá ô\ò Aíüäïõ
êáß ô\ò ðôþóçò ô\ò ôéì\ò ô™í ÷ñåïãñÜöùí. ÐÜ-
íù Aðü 9 Uêáôïììýñéá ìåôï÷Ýò Cëëáîáí ÷Ýñéá êáß
ït Aðþëåéåò eôáí ðïëý óïâáñÝò. ‘Ç êáèõóôÝñçóç
ìåôÜäïóçò ô™í ôéì™í Cöçóå ôïýò ðÜíôåò óÝ C-
ãíïéá. ‘Ç óôÜóç ô™í ôñáðåæéô™í eôáí íÜ ŠðÜñ-
îåé ôÜîç óôü ÷ñçìáôéóôÞñéï êáß ƒ÷é íÜ ðñïóôáôåý-
óïõí ôÜ êÝñäç a íÜ äéáôçñÞóïõí ‚ðïéïäÞðïôå óõã-
êåêñéìÝíï Tðßðåäï ôéì™í. Åy÷áí Aíôéëçöèår …ôé
êáììéÜ óôÞñéîç äÝí ìðïñïˆóå í' Aíôéìåôùðßóåé ôÞí
êáôÜññåõóç êáß BðëÜ TîÝôáæáí ð™ò èÜ Aíáéñïˆ-
óáí ôÞ äÝóìåõóÞ ôïõò ãéÜ óôÞñéîç ôïˆ ÷ñçìáôé-
óôçñßïõ ÷ùñßò í' á‰îÞóïõí ôÞí Aíáôáñá÷Þ ôïˆ
êïéíïˆ. ²Åôóé AðïöÜóéóáí í' AöÞóïõí ôßò ôéìÝò íÜ
ðÝóïõí. ‘Ç Ôñßôç 29 ’Ïêôùâñßïõ eôáí _ ðéü êá-
ôáóôñïöéêÞ ìÝñá. Ït ðùëÞóåéò Vöôáóáí ôÜ 16,4
Uêáôïììýñéá êáß ‚ âéïìç÷áíéêüò äåßêôçò ô™í New
York Times Vðåóå ôüóï ðïëý ðïý ÷Üèçêáí …ëá ôÜ
êÝñäç ô\ò ÷ñïíé@ò. ʼnôõ÷™ò ðïý Šð\ñîå ìéÜ ìé-
209
êñÞ Cíïäïò ô™í ôéì™í ìÝ ôü êëåßóéìï. Ït áuèïõ-
óåò óõíáëëáã™í ô™í ÷ñçìáôéóôçñßùí Cäåéáóáí
îáöíéêÜ. Ït ôñáðåæßôåò AñíÞèçêáí …ôé ñåõóôï-
ðïéïˆóáí ÷ñåüãñáöá êáß óõíÝ÷éóáí íÜ äçëþíïõí …-
ôé èÜ Tîáêïëïõèïˆóáí ìÝ óõíåñãáóßá íÜ óôçñßæïõí
ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï. Êáíåßò …ìùò äÝí aëðéæå ðéÜ óÝ
ôßðïôå êáß ït ôñáðåæßôåò V÷áóáí ôü êýñïò ôïõò.
Ït Uôáéñåråò êáß ït ôñÜðåæåò Têôüò ðüëçò ðïý A-
ðïëÜìâáíáí Tðéôüêéï ôïõëÜ÷éóôïí 10% Cñ÷éóáí í'
Aðïóýñïõí ôÜ ÷ñÞìáôÜ ôïõò Að' ôÞ Ãïõüë Óôñßô
êáß ‚ ƒãêïò ô™í äáíåßùí ô™í ÷ñçìáôéóô™í Vðåóå
ðåñéóóüôåñï Aðü 1 äßò äïëÜñéá. ʼnôõ÷™ò ït ôñÜ-
ðåæåò ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò êÜëõøáí ôü êåíü êáß ôÞí
ðñþôç VâäïìÜäá ô\ò êñßóçò á‹îçóáí ôÜ äÜíåéÜ
ôïõò êáôÜ 1 äßò äïëÜñéá ðåñßðïõ. ’Áëëé™ò ït ìå-
ôï÷Ýò èÜ åy÷áí îåðïõëçèår …óï-…óï.
Ôüôå ôÝèçêå _ óêÝøç ôü ×ñçìáôéóôÞñéï íÜ
êëåßóåé ãéÜ êÜðïéï äéÜóôçìá, žóôå íÜ ^ñåìÞóïõí
ôÜ ðíåýìáôá êáß í' Aðïêáôáóôáèïˆí ôü êïõñÜãéï
êé _ Tëðßäá. ‘Ï óõããñáöÝáò èåùñår …ôé ôÜ ÷ñåü-
ãñáöá èÜ ìåôáâÜëëïíôáí AìÝóùò ó' Xíá ðáãùìÝ-
íï ðåñéïõóéáêü óôïé÷årï êáß AñãÜ a ãñÞãïñá è' A-
íáðôõóóüôáí Xíá íÝï ÷ñçìáôéóôÞñéï ðåæïäñïìßïõ.
ÔåëéêÜ ït Šðåýèõíïé AðïöÜóéóáí íÜ ìåßíåé Aíïé÷ôü,
AëëÜ ìÝ ìåñéêÝò åsäéêÝò Añãßåò êáß êáôüðéí íÜ óõ-
íå÷ßóåé ìÝ ìåéùìÝíï ›ñÜñéï. ÔÞí ÔåôÜñôç 30 ’Ï-
êôùâñßïõ ït ìåôï÷Ýò AíÝâçêáí ðïëý óÜí Aðü èáˆ-
ìá êáß ‚ ðñüåäñïò ×ïýâåñ äÞëùíå …ôé _ èåìåëéþ-
äçò ïsêïíïìéêÞ äñáóôçñéüôçôá ô\ò ÷þñáò eôáí Š-
ãéÞò. ‘Ï ÑïêöÝëåñ Tðéâåâáßùíå ôÞ äÞëùóç ôïˆ
ðñïÝäñïõ êáß äÞëùíå …ôé Aãüñáæå Šãéårò êïéíÝò ìå-
ôï÷Ýò. ÔÞí Uðüìåíç ìÝñá 31 ’Ïêôùâñßïõ _ Aãï-
ñÜ åy÷å ðÜëé êáëÜ êÝñäç. Ït AðáéôÞóåéò ãéÜ êá-
ôÜèåóç óõìðëçñùìáôéêïˆ ðåñéèùñßïõ åy÷áí ðåñé-
êïðår aäç óôü 25%. Ït äÝ ôñÜðåæåò ôïˆ óõóôÞ-
ìáôïò ô\ò Êåíôñéê\ò ÔñÜðåæáò ô™í ÇÐÁ ìåßù-
óáí ôü Tðéôüêéï Aðü 6 óÝ 5% êáß ðñï÷þñçóáí óÝ
ìáæéêÝò AãïñÝò ‚ìïëüãùí óôÞí AíïéêôÞ AãïñÜ ãéÜ
íÜ ŠðÜñîåé Aöèïíßá ðñïóöïñ@ò êåöáëáßùí ãéÜ äá-
íåéóìü ìÝ ÷áìçëü Tðéôüêéï ãéÜ í' Aðåëåõèåñùèår
_ ðñïóöïñÜ ðéóôþóåùí. ‘Ç êåñäïóêïðéêÞ Cíèçóç
åy÷å êáôáññåýóåé. Ì' á‰ôïýò ôïýò êáëïýò ïsùíïýò
ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï Vìåéíå êëåéóôü ôßò ôñårò Uðüìå-
íåò ìÝñåò. Ït á‰ôïêéíçôïâéïìç÷áíßåò General
Motors & Ford Motor Corporations äÞëùíáí …ôé
_ ïsêïíïìßá eôáí ŠãéÞò. Ôü Óáââáôïêýñéáêï …ìùò
eôáí ÷ñüíïò ðåñéóõëëïã\ò êáß ðñïÝêõøå Aðáéóéï-
äïîßá êáß Aðüöáóç ôïˆ êïéíïˆ ãéÜ ðùëÞóåéò. ²Å-
ôóé Cñ÷éóáí ìáæéêÝò ñåõóôïðïéÞóåéò. ´Ïëïé æçôïˆ-
óáí ðÜñá ðïëëÜ ÷ñÞìáôá Tðåéãüíôùò. Ðïëëïß ìÞ
ìðïñþíôáò í' Aíôáðïêñéèïˆí óôßò åsäïðïéÞóåéò ãéÜ
êáôÜèåóç óõìðëçñùìáôéêïˆ ðåñéèùñßïõ Cñ÷éóáí
íÜ ñåõóôïðïéïˆí ôÜ êáëÜ ÷ñåüãñáöÜ ôïõò, Aöïˆ
ôÜ ÷ñåüãñáöá ô™í Uôáéñåé™í TðÝíäõóçò äÝí Tîá-
óöÜëéæáí êáëÝò ôéìÝò. ²Åôóé ït êáêÝò ìåôï÷Ýò
210
óõìðáñÝóõñáí óÝ êÜèïäï êáß ôßò êáëÝò ðïý ðñï-
óöÝñïíôáí óôÞí AãïñÜ ãéÜ îåðïýëçìá óÝ Aöýóéêï
ƒãêï. Ït Uôáéñåråò Tðåíäýóåùí Cñ÷éóáí íÜ êáôáñ-
ñÝïõí. ‘Ç ðôþóç ô\ò Blue Risge óõìðáñÝóõñå óÝ
ðôþóç ôÞ Shenandoah êé Têåßíç ôÞí Goldman
Sachs Trading Corporation. Ït Uôáéñåråò Tðåíäý-
óåùí Cñ÷éóáí í' AãïñÜæïõí ôßò äéêÝò ôïõò C÷ñç-
óôåò ìåôï÷Ýò. ‘Ï óõããñáöÝáò èåùñår …ôé TðÝëåîáí
ôüí ôá÷ýôåñï èÜíáôï.
ÔÞí Ôñßôç 5 Íïåìâñßïõ ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï ðá-
ñÝìåéíå êëåéóôü ëüãù ô™í äçìïôéê™í Têëïã™í êáß
îáíÜíïéîå ôÞí ÔåôÜñôç ìÝ ìéÜ Cëëç äéïëßóèçóç.
‘Ç êáôÜññåõóç TðåêôÜèçêå êáß óôÜ ÷ñçìáôéóôÞ-
ñéá ô™í TìðïñåõìÜôùí. ²Åôóé ôü âáìâÜêé êáß ‚
÷Üëõâáò óçìåßùóáí óçìáíôéêÞ ðôþóç. ÔÞí ÐÝì-
ðôç óçìåéþèçêå ìéêñÞ AíÜêáìøç êáß ôÞí Ðáñá-
óêåõÞ ìéêñÞ ðôþóç. ’Áêïëïýèçóå Xíá Aêüìç
Óáââáôïêýñéáêï ðåñéóõëëïãÞò. ÔÞ ÄåõôÝñá 11
Íïåìâñßïõ eñèå ìéÜ Aêüìç äñáóôéêÞ êáôÜññåõóç.
Ôü uäéï óõíÝâç êáß ôßò Uðüìåíåò äõï ìÝñåò. ‘Ç ñ-
ãáíùìÝíç óôÞñéîç åy÷å Aðïôý÷åé êáß ït ñãáíù-
ìÝíåò ðñïóðÜèåéåò êáèçóý÷áóçò Tãêáôáëåßöèç-
êáí.
Êåö. 7. ÔÜ Tðáêüëïõèá (Á´)
Óôßò ÇÐÁ ôü êˆìá á‰ôïêôïíé™í ðïý Aêïëïý-
èçóå ôü êñÜ÷ ôïˆ ÷ñçìáôéóôçñßïõ åyíáé ìÝñïò ôïˆ
ìýèïõ ãéÜ ôü 1929, ãéáôß óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá
äÝí Šð\ñîå ôÝôïéï êˆìá. ’Åêåríåò ôßò ìÝñåò ëßãïé
Cíèñùðïé á‰ôïêôüíçóáí ðçäþíôáò Aðü êÜðïéï
øçëü ðáñÜèõñï. ÊÜðïéïé Cëëïé á‰ôïðõñðïëÞèçêáí
a á‰ôïêôüíçóáí ìÝ ãêÜæé. ‘Ï óõããñáöÝáò èåùñår
…ôé ‚ Ôýðïò êáß ôü êïéíü BñðÜ÷ôçêáí Aðü á‰ôÝò
ôßò á‰ôïêôïíßåò ãéÜ íÜ äåßîïõí …ôé ït Cíèñùðïé Aí-
ôéäñïˆóáí Aíáëüãùò óôÞ äõóôõ÷ßá ôïõò.
’Áðü ðïëëÝò Aðüøåéò, ït Tðéðôþóåéò ðïý ôü
êñÜ÷ åy÷å óôßò êáôá÷ñÞóåéò eôáí ðéü óçìáíôéêÝò
Að' …ôé óôßò á‰ôïêôïíßåò. ‘Ç êåñäïóêïðéêÞ Cíèç-
óç Vöåñå ôÞ íÝá AêáôáìÜ÷çôç AíÜãêç êåöáëáß-
ùí ãéÜ íÜ ðáßîåé êáíåßò óôü ÷ñçìáôéóôÞñéï a íÜ
Aíôáðïêñéèår óôßò åsäïðïéÞóåéò ãéÜ êáôÜèåóç óõì-
ðëçñùìáôéêïˆ ðåñéèùñßïõ. ²Åôóé TðéôÜ÷õíå ôü
ñõèìü á‹îçóçò ô™í êáôá÷ñÞóåùí, ôü äÝ êñÜ÷ á‹-
îçóå óÝ ôåñÜóôéï âáèìü ôü ðïóïóôü AíáêÜëõøÞò
ôïõò. ÌéÜ UâäïìÜäá ìåôÜ ôü êñÜ÷ ïs TêèÝóåéò ãéÜ
ŠðáëëÞëïõò ðïý åy÷áí AìåëÞóåé ôÜ êáèÞêïíôÜ
ôïõò eôáí êáèçìåñéíü óõìâÜí. ·Çôáí ðïëý ðéü óõ-
íçèéóìÝíï Aðü ôßò á‰ôïêôïíßåò. ÔÜ ðïóÜ eôáí ìå-
ãÜëá êáß ìéêñÜ êáß Aíôáðïêñßóåéò ãéÜ ôÝôïéá óõì-
âÜíôá Vñ÷ïíôáí Aðü ðáíôïˆ. ‘Ç ðéü èåáìáôéêÞ
êáôÜ÷ñçóç ô\ò ðåñéüäïõ eôáí _ ëåçëáóßá ô\ò
Union Industrial Bank óôü Ìßôóéãêáí. ÓôÞí Añ-
÷Þ _ êáôÜ÷ñçóç ãéíüôáí Aðü AôïìéêÞ ðñùôïâïõ-
ëßá. ²Åôóé êÜðïéá Aíþôåñá óôåëÝ÷ç ô\ò ôñÜðåæáò
Cñ÷éóáí íÜ óöåôåñßæïíôáé êåöÜëáéá ô\ò ôñÜðåæáò.
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
Âáèìéáßá, …ôáí ‚ êáèÝíáò Vìáèå ôßò êáôá÷ñÞóåéò
ô™í Cëëùí êáß TðåéäÞ äÝí ìðïñïˆóáí íÜ Aëëçëï-
åêôåèïˆí, óõíåñãÜóôçêáí, äçìéïõñãþíôáò ìéÜ êá-
ëÜ ñãáíùìÝíç êïéíïðñáîßá. ÔÜ ŠðåîáéñåèÝíôá êå-
öÜëáéá åy÷áí êáôáôåèår óôÞí ôñÜðåæá ãéÜ íÜ ÷ï-
ñçãïˆíôáé ›ò äÜíåéá ƒøåùò óôÞ ÍÝá ‘Õüñêç. ÔÜ
÷ñÞìáôá AðïóôÝëëïíôáí êáíïíéêÜ óôÞ ÍÝá ‘Õüñ-
êç, AëëÜ Aíáêáëïˆíôáí AìÝóùò, Tí™ ït êáôá÷ù-
ñÞóåéò óíÝ÷éæáí íÜ äåß÷íïõí …ôé ôÜ ÷ñÞìáôá eôáí
Têår. Êáôüðéí, ôÜ ÷ñÞìáôá TðÝóôñåöáí îáíÜ óôÞ
ÍÝá ‘Õüñêç êáß ôïðïèåôïˆíôáí óÝ ìåôï÷Ýò. Êá-
ôüðéí, ðñïÝâçóáí óÝ AêÜëõðôåò ðñïèåóìéáêÝò ðù-
ëÞóåéò (äçëáäÞ ðþëçóç ÷ñåïãñÜöùí ôÜ ‚ðïrá äÝí
V÷åé óôÞ äéÜèåóÞ ôïõ ‚ ðùëçôÞò êáôÜ ôÞ óýíá-
øç ô\ò ó÷åôéê\ò óõìöùíßáò, Aêñéâ™ò TðåéäÞ _
ðáñÜäïóç ô™í ÷ñåïãñÜöùí åyíáé ìåëëïíôéêÞ ‚ ðù-
ëçôÞò ðïíôÜñåé …ôé èÜ ìðïñÝóåé íÜ ôÜ AãïñÜóåé óÝ
÷áìçëüôåñç ôéìÞ Aðïêïìßæïíôáò êÝñäïò Aðü ôÞí
äéáöïñÜ ìåôáîý ô\ò óõìöùíçèåßóáò ôéì\ò êáß ô\ò
÷áìçëüôåñçò ôéì\ò). Ðñßí Aðü ôü êñÜ÷ _ ‚ìÜäá
Šðï÷ñåþèçêå í' AãïñÜóåé ÷ñåüãñáöá, ðñïóäïêþí-
ôáò ðåñáéôÝñù Cíïäï ôéì™í. ²Åôóé ôü êñÜ÷ óÞìá-
íå ôÞí êáôáäßêç ôïõò. ÊÜèå UâäïìÜäá óôÞ äéÜñ-
êåéá ôïˆ öèéíïðþñïõ, Aðïêáëýðôïíôáí …ëï êáß ðå-
ñéóóüôåñá ôÝôïéá ðåñéóôáôéêÜ.
ÓôÜ ìÝóá Íïåìâñßïõ 1929 ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï
óôáìÜôçóå íÜ ðÝöôåé — ôïõëÜ÷éóôïí ãéÜ Xíá äéÜ-
óôçìá. Ôü ÷áìçëüôåñï óçìårï eôáí _ ÔåôÜñôç 13
Íïåìâñßïõ. Ôüí Šðüëïéðï ÍïÝìâñéï êáß ôü ÄåêÝì-
âñéï, _ ðïñåßá ôïˆ ÷ñçìáôéóôçñßïõ eôáí ìÝôñéá A-
íïäéêÞ. ²Åãéíå ìéÜ ôåëåõôáßá ðñïóðÜèåéá êáèçóý-
÷áóçò. ÌÝñïò ôçò eôáí _ Aíáããåëßá ôïˆ ×ñçìá-
ôéóôçñßïõ ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò …ôé äéåîáãüôáí Vñåõ-
íá ãéÜ ôßò AêÜëõðôåò ðñïèåóìéáêÝò ðùëÞóåéò. ’Á-
ðü ôÞí Vñåõíá …ìùò äÝí ðñïÝêõøå ôßðïôá. ‘Ï ðñü-
åäñïò ×ïýâåñ Vêáíå ìéÜ ðéü óçìáíôéêÞ ðñïóðÜ-
èåéá êáèçóý÷áóçò. ÄÝí ìðïñïˆóå ðéÜ íÜ åyíáé A-
äéÜöïñïò ãéÜ ôÞí ôý÷ç ôïˆ ÷ñçìáôéóôçñßïõ, Tí™
ït ôéìÝò ô™í TìðïñåõìÜôùí, _ ðáñáãùãÞ á‰ôïêé-
íÞôùí êáß ÷Üëõâá, _ Tîüñõîç Cíèñáêá Vðåöôáí.
‘Ï ãåíéêüò äåßêôçò âéïìç÷áíéê\ò ðáñáãùã\ò Vðå-
öôå ðïëý ôá÷ýôåñá Að' …ôé óôÞ ìåãÜëç ìåôáðï-
ëåìéêÞ öåóç ôïˆ 1920-21. Ït ðùëÞóåéò Tðßóçò
ô™í êáôáíáëùôéê™í Aãáè™í êáß säéáßôåñá ô™í ðéü
Aêñéâ™í TìðïñåõìÜôùí Vðåöôáí. ‘Ï ×ïýâåñ A-
íÞããåéëå ðåñéêïðÞ öüñùí. ‘Ï öïñïëïãéêüò óõíôå-
ëåóôÞò Aôüìùí êáß Uôáéñåé™í ðåñéêüðçêå êáôÜ
ìéÜ ‚ëüêëçñç ðïóïóôéáßá ìïíÜäá. ÓÝ óýóêåøç ìÝ
ôïýò Šðåýèõíïõò ïsêïíïìéêïýò ðáñÜãïíôåò ô\ò
÷þñáò ‚ ðñüåäñïò æÞôçóå Að' á‰ôïýò íÜ ñßîïõí
óôÞ ìÜ÷ç ôÜ ïsêïíïìéêÜ AðïèÝìáôá. ‘Ï ×ïýâåñ
…ìùò eôáí T÷èñéêüò ðñüò ‚ðïéáäÞðïôå êõâåñíçôé-
êÞ äñÜóç ìåãÜëçò êëßìáêáò ãéÜ ôÞí Aíôéìåôþðé-
óç ô\ò öåóçò. Ôïýò ôñårò ðñþôïõò ì\íåò ôïˆ
1930, ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï TðÝäåéîå ï‰óéáóôéêÞ AíÜ-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
êáìøç. Ôüí ’Éïýíéï óçìåéþèçêå Cëëç ìéÜ ìåãÜëç
ðñþôç. ÓôÞ óõíÝ÷åéá, ìÝ ëßãåò TîáéñÝóåéò, ôü ÷ñç-
ìáôéóôÞñéï Vðåöôå óõíå÷™ò ìÝ÷ñé ôüí ’Éïýíéï ôïˆ
1932. ‘Ùóôüóï ït Aîßåò ô™í âáóéê™í ìåôï÷™í åy-
÷áí äéáôçñçèår óõãêñéôéêÜ êáëÜ, ƒ÷é …ìùò êáß
ô™í ìåôï÷™í ô™í Uôáéñåé™í Tðåíäýóåùí.
Êåö. 8. ÔÜ Tðáêüëïõèá (´)
Ôü êñÜ÷ êáôÝóôñåøå ôÞ æùÞ ðïëë™í Uêáôïí-
ôÜäùí ÷éëéÜäùí ’Áìåñéêáí™í. ´Ïìùò, ìåôáîý ô™í
äéáêåêñéìÝíùí Aíèñþðùí, _ ÷åéñüôåñç êáôáóôñïöÞ
Aöïñïˆóå ôÞ öÞìç ôïõò. ²Åôóé ð.÷. ït êáèçãçôÝò
ïsêïíïìßáò ôïˆ ×Üñâáñíô Vðáøáí íÜ ðñïâëÝðïõí ôü
ìÝëëïí êáß êáôÜ ôüí óõããñáöÝá îáíÜãéíáí ôáðåé-
íüöñïíåò. Ïs äõü ìåãÜëåò ôñÜðåæåò ô\ò ÍÝáò ‘Õ-
üñêçò, _ Chase êáß _ National City, ŠðÝöåñáí óï-
âáñÜ Aðü ôÜ Tðáêüëïõèá ôïˆ êñÜ÷. Ït äõü á‰ôÝò
ôñÜðåæåò îåóÞêùóáí ãåíéêÞ Tðßêñéóç Tíáíôßïí ô™í
ôñáðåæéô™í ô\ò ÍÝáò ‘Õüñêçò. ‘Ï óõããñáöÝáò èå-
ùñår …ôé _ ðéü óçìáíôéêÞ Aôõ÷ßá ô™í äýï Šðüøç
ôñáðåæ™í eôáí …ôé Têåßíç ôÞí Tðï÷Þ Tðéêåöáë\ò
ôïõò eôáí TîáéñåôéêÜ têáíïß êåñäïóêüðïé ôïˆ ÷ñç-
ìáôéóôçñßïõ. ²Åôóé ‚ TðéêåöáëÞò ô\ò National City
óõíåëÞöèç êáß ôïˆ AðáããÝëèçêå êáôçãïñßá öïñï-
äéáöõã\ò öüñïõ åsóïäÞìáôïò, …ìùò Aèùþèçêå. ²Å-
ñåõíåò ô\ò Ãåñïõóßáò ôü 1933 êáß ôü 1934 Väåé-
îáí …ôé _ öïñïáðïöõãÞ åy÷å ‚äçãÞóåé Côïìá ìÝ ìå-
ãÜëç Šðüëçøç óÝ TîáéñåôéêÜ ìåãÜëåò ïsêïíïìéêÝò
äïóïëïøßåò ìÝ ôßò óõæýãïõò ôïõò.
Ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï ìÝ ôßò Šðïó÷Ýóåéò ôïõ ãéÜ
å‹êïëï ðëïõôéóìü åy÷å ‚äçãÞóåé êáëïýò, Cí êáß ƒ-
÷é ðïëý óõíåôïýò, Aíèñþðïõò óôü ÷áìü. Ït ðáñÜ-
ëïãåò äéáêõìÜíóåéò ôïˆ ÷ñçìáôéóôçñßïõ TðçñÝá-
æáí ôßò ôéìÝò ô™í Aãñïôéê™í ðñïúüíôùí êáß ôßò A-
îßåò ô\ò ã\ò, êáèþò êáß ôÞí AíáíÝùóç ãñáììá-
ôßùí êáß Šðïèçê™í. ÔÞ äåêáåôßá ôïˆ '30 _ Ãïõ-
üë Óôñßô åy÷å ðïëëïýò T÷èñïýò. ‘Õð\ñ÷áí ìåñéêïß
óïóéáëéóôÝò êáß êïììïõíéóôÝò ðïý ôÞí Vâëåðáí ›ò
Aêñüðïëç ôïˆ êáðéôáëéóìïˆ, ðïý Vðñåðå íÜ êá-
ôåäáöéóôår.
‘Ç AíáæÞôçóç óôü ÷ñçìáôéóôÞñéï Uíüò ðñáã-
ìáôéêÜ A÷ñåßïõ Aíèñþðïõ Cñ÷éóå ôüí ’Áðñßëéï ôïˆ
1932. Ôü êáè\êïí AíÝëáâå _ ’ÅðéôñïðÞ Ôñá-
ðåæ™í êáß Íïìßóìáôïò ô\ò Ãåñïõóßáò. ‘Ç Vñåõíá
…ìùò óõíïëéêÜ äÝí AðÝöåñå óçìáíôéêÜ AðïôåëÝ-
óìáôá. Ôü uäéï Cêáñðç eôáí êáß _ Vñåõíá ãéÜ ôïýò
ðåñßöçìïõò êåñäïóêüðïõò ðïý êáèïäçãïˆóáí ôÞí
AãïñÜ. ²Åôóé äÝí Aðïêáëýöèçêå êáììéÜ êáôÜöù-
ñç A÷ñåéüôçôá ‚ðïéïõäÞðïôå åuäïõò óôü ÷ñçìáôé-
óôÞñéï, ãéÜ íÜ ÷ñçóéìåýóåé ›ò ôü óýìâïëï ôïˆ êá-
êïˆ.
‘Ç êõâÝñíçóç ôåëéêÜ AíáãêÜóôçêå ôü 1933
íÜ âãÜëåé íüìï ãéÜ ôÜ ÷ñåüãñáöá êáß ôü 1934 íü-
ìï ãéÜ ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï Aîé™í. ÌÝ ôïýò íüìïõò
á‰ôïýò Aðáéôårôï _ ðëÞñçò äçìïóéïðïßçóç ãéÜ ôÞí
211
Vêäïóç íÝùí ÷ñåïãñÜöùí, ït óõíáëëáãÝò ìÝ âÜóç
TìðéóôåõôéêÝò ðëçñïöïñßåò êáß ït AêÜëõðôåò ðñï-
èåóìéáêÝò ðùëÞóåéò ôÝèçêáí Têôüò íüìïõ. Äüèç-
êå Tîïõóßá óôÞí ÊåíôñéêÞ ÔñÜðåæá ô™í ÇÐÁ íÜ
êáèïñßæåé óõãêåêñéìÝíá ðåñéèþñéá êáß Cí eôáí A-
íáãêárï, á‰ôÜ ìðïñïˆóáí íÜ ‚ñßæïíôáé óôü 100%,
žóôå íÜ Tîáëåßöïíôáé Tíôåë™ò ït óõíáëëáãÝò ìÝ
äÜíåéï Tíå÷õñßáóç ÷ñåïãñÜöùí. ‘Ç óõãêñüôçóç
êåñäïóêïðéê™í óõíáóðéóì™í, ït åsêïíéêÝò Aãïñá-
ðùëçóßåò ÷ñåïãñÜöùí, _ äéÜäïóç ðëçñïöïñé™í ãéÜ
ôßò ôéìÝò ôïõò, ït Tìöáí™ò øåõäårò ðëçñïöïñßåò
êáß ôÜ ôå÷íÜóìáôá ãéÜ ôÞ äéüãêùóç ô\ò ôéì\ò ‚-
ñéóìÝíùí ÷ñåïãñÜöùí a ãéÜ ôÞ ÷åéñáãþãçóç ôïˆ
÷ñçìáôéóôçñßïõ Aðáãïñåýôçêáí. Ït TìðïñéêÝò
ôñÜðåæåò äéá÷ùñßóôçêáí Aðü ôßò èõãáôñéêÝò Uôáé-
ñåråò Tðåíäýóåùí. ´Ïëá ôÜ ÷ñçìáôéóôÞñéá ôÝèç-
êáí Šðü äçìüóéá ñýèìéóç êáß êáèéåñþèçêå _ ’Å-
ðéôñïðÞ Êåöáëáéáãïñ@ò ãéÜ ôÞí TðéâïëÞ á‰ô\ò
ô\ò ñýèìéóçò. ‘Ï óõããñáöÝáò èåùñår …ôé á‰ôü e-
ôáí ôü ðéü ðéêñü öÜñìáêï.
Êåö. 9. Ásôßá êáß óõíÝðåéåò
ÌåôÜ Aðü ôü ÌåãÜëï ÊñÜ÷ eñèå _ ÌåãÜëç
´Õöåóç, ðïý äéÞñêåóå ìÝ äéáöïñåôéêïýò ñõèìïýò
äÝêá ÷ñüíéá. ²Åôóé, ìüëéò ôü 1937 _ ðáñáãùãÞ
Tðáí\ëèå óôÜ Tðßðåäá ôïˆ 1929 êáß AìÝóùò ìå-
ôÜ îáíÜðåóå. ÌÝ÷ñé ôü 1941, _ Aîßá ô\ò ðáñá-
ãùã\ò óÝ äïëÜñéá ðáñÝìåíå ÷áìçëüôåñç Að' …ôé
ôü 1929.
Ôü 1933, ó÷åäüí 13 Uêáôïììýñéá eôáí Cíåñ-
ãïé, äçëáäÞ ôü Xíá ôÝôáñôï ôïˆ Tñãáôéêïˆ äõíá-
ìéêïˆ. ’Åí™ ôü 1938 Aêüìç ‚ Xíáò óôïýò ðÝíôå
eôáí Cíåñãïò. Ït Cíèñùðïé ðßóôåõáí …ôé _ ÷þñá
ìðïñïˆóå íÜ TðéóôñÝøåé óôü 1929.
ÓõíïëéêÜ ôü ÌåãÜëï ÊñÜ÷ ôïˆ ÷ñçìáôéóôç-
ñßïõ ìðïñår íÜ Uîçãçèår å‰êïëüôåñá Að' …ôé _ -
öåóç ðïý Aêïëïýèçóå. ‘Ï óõããñáöÝáò èåùñår …ôé
_ êáôÜññåõóç ôïˆ '29 Tíõð\ñ÷å óôÞí êåñäïóêï-
ðßá ðïý åy÷å ðñïçãçèår. Ôü ìüíï Tñþôçìá eôáí
ðüóï èÜ äéáñêïˆóå. ÊÜðïéá óôéãìÞ _ Tìðéóôïóý-
íç óôÞ âñá÷õðñüèåóìç ðñáãìáôéêüôçôá ô™í á‰-
îáíüìåíùí Aîé™í ô™í êïéí™í ìåôï÷™í èÜ Aðïäõ-
íáìùíüôáí. Ôüôå êÜðïéïé èÜ ðïõëïˆóáí êáß Vôóé
èÜ êáôáóôñåöüôáí _ ðñáãìáôéêüôçôá ô™í á‰îá-
íüìåíùí Aîé™í. ‘Ç íÝá ðñáãìáôéêüôçôá èÜ eôáí
ðëÝïí _ ðôþóç ô™í ôéì™í. ´Ïëïé èÜ Vôñå÷áí íÜ
îåöïñôùèïˆí ôÜ ÷ñåüãñáöá. ‘Ç UîÞãçóç …ôé ôü ƒñ-
ãéï êåñäïóêïðßáò ðïý óçìåéþèçêå ôü 1928 êáß
1929 öåéëüôáí óôü …ôé ôü ÷ñ\ìá eôáí öôçíü êé
Vôóé ït Cíèñùðïé ðáñáêéíïˆíôáí í' AãïñÜóïõí êïé-
íÝò ìåôï÷Ýò ìÝ äÜíåéá âÜæïíôáò TíÝ÷õñï ôÜ ÷ñåü-
ãñáöá ðïý AãïñÜóôçêáí ìÝ ðåñéèþñéï åyíáé êáôÜ
ôüí óõããñáöÝá ðñïöáí™ò Aíïçóßá. Äéüôé êáß óôü
ðáñåëèüí óÝ ðïëõÜñéèìåò ðåñéðôþóåéò ôü ÷ñ\ìá
Šð\ñîå öôçíü, AëëÜ äÝí Šð\ñîå êåñäïóêïðßá.
212
Ït ásôßåò ô\ò ÌåãÜëçò ´Õöåóçò Tîáêïëïõèïˆí
íÜ ìÞí åyíáé óáöårò. ÐÜñá ðïëëïß Cíèñùðïé ðß-
óôåõáí …ôé ôü ÷ñçìáôéóôÞñéï ðïý åy÷å Aðïìáêñõí-
èår ðïëý Aðü ôÞí ðñáãìáôéêüôçôá ôü 1928 êáß
1929, êÜðïéá óôéãìÞ èÜ TðÝóôñåöå ó' á‰ôÞí.
²Áëëïé èåùñïˆóáí —AíÜìåóÜ ôïõò êáß _ Ïsêïíï-
ìéêÞ ‘Åôáéñåßá ôïˆ ×Üñâáñíô— …ôé _ å‰çìåñßá
åy÷å äéáíýóåé ôÞí ðïñåßá ôçò êáß …ôé _ öåóç e-
ôáí Aíåìåíüìåíç. ‘Ï óõããñáöÝáò …ìùò äÝí èåùñår
óïâáñÝò á‰ôÝò ôßò UîçãÞóåéò. Êáô' á‰ôüí _ Aë-
ëáãÞ åyíáé öõóéïëïãéêÞ óÝ ìéÜ êáðéôáëéóôéêÞ ïs-
êïíïìßá êáß êáíÝíáò Aíáðüöåõêôïò ñõèìüò äÝí A-
ðáéôïˆóå ôÞí êáôÜññåõóç êáß ôÞ óôáóéìüôçôá ô\ò
ðåñéüäïõ 1930-1940. ϋôå _ ïsêïíïìßá ô™í Ç-
ÐÁ äå÷üôáí ôÝôïéá ðßåóç, ›ò AðïôÝëåóìá ôïˆ
ðñïçãïõìÝíïõ TðéðÝäïõ ô\ò Aðüäïóçò žóôå íÜ åy-
íáé Šðï÷ñåùôéêü íÜ TðÝëèåé öåóç. Ôü Tñãáôéêü
äõíáìéêü ô\ò ÷þñáò äÝí eôáí êïõñáóìÝíï ôü
1929, ït ðñ™ôåò ëåò eôáí Cöèïíåò ãéÜ ôü ôñÝ-
÷ïí Tðßðåäï ðáñáãùã\ò êáß ôÜ êåöÜëáéá äÝí åy-
÷áí Tîáíôëçèår. ϋôå åy÷áí êïñåóôår ït êáôáíá-
ëùôéêÝò Tðéèõìßåò ôïˆ êïéíïˆ.
‘Ç ïsêïíïìßá ô\ò ÷þñáò åy÷å Aðïäõíáìùèår
ðïëý ðñßí ôü êñÜ÷. ‘Ç âéïìç÷áíéêÞ ðáñáãùãÞ åy-
÷å ðåñÜóåé ôÞí êáôáíáëùôéêÞ êáß TðåíäõôéêÞ æÞ-
ôçóç. Ôïˆôï óõíÝâç ãéáôß ðéèáí™ò ït Tðé÷åéñÞóåéò
åy÷áí êñßíåé ëáíèáóìÝíá ôÞí ðñïïðôéêÞ á‹îçóçò
ô\ò æÞôçóçò êáß Vôóé åy÷áí AðïêôÞóåé ìåãáëýôå-
ñá AðïèÝìáôá Að' …ôé ÷ñåéÜæïíôáí. ÊáôÜ óõíÝ-
ðåéá ðåñéÝêïøáí ôßò AãïñÝò ôïõò, óõíôåëþíôáò V-
ôóé óÝ ðåñéêïðÞ ô\ò ðáñáãùã\ò. ’Áêüìç, ôÜ _-
ìåñïìßóèéá, ït ìéóèïß êáß ït ôéìÝò ðáñÝìåéíáí óõã-
êñéôéêÜ óôáèåñÝò, ìÞ ãíùñßæïíôáò ðáñÜëëçëç á‹-
îçóç. ²Åôóé, ôü êüóôïò Vðåóå êáß êáèþò ït ôéìÝò
ðáñÝìåéíáí ït uäéåò, ôÜ êÝñäç á‰îÞèçêáí, Tíèáñ-
ñýíïíôáò ìéÜ ŠøçëÞ TðÝíäõóç êåöáëáßùí. ‘ÏôéäÞ-
ðïôå ëïéðüí äéÝêïðôå ôßò TðåíäõôéêÝò äáðÜíåò,
ìðïñïˆóå íÜ ðñïêáëÝóåé ðñüâëçìá. ‘Ç äÝ Aíôé-
óôÜèìéóç ìÝóù ô\ò á‹îçóçò ô™í êáôáíáëùôéê™í
äáðáí™í äÝí ìðïñïˆóå í' AíáìÝíåôáé á‰ôüìáôá.
’ÁðïôÝëåóìá ô\ò Aíåðáñêïˆò TðÝíäõóçò ðïý äÝí
êáôÜöåñíå íÜ óõìâáäßæåé ìÝ ôÞ óôáèåñÞ á‹îçóç
ô™í êåñä™í, èÜ ìðïñïˆóå íÜ åyíáé _ ðôþóç ô\ò
óõíïëéê\ò æÞôçóçò, ðïý AíôáíáêëÜóôçêå ìÝ ôÞ
óåéñÜ ôçò óôÞ ìåßùóç ô™í ðáñáããåëé™í êáß ô\ò
Têñï\ò. ‘Ç TîÞãçóç á‰ôÞ ðëçóéÜæåé óÝ ìåãÜëï
âáèìü ôÜ ãåãïíüôá. ’Áêüìç ðßóù Aðü ôÞí ðñïþ-
èçóç ô™í Tðåíäýóåùí ìðïñår íÜ eôáí ôÜ ŠøçëÜ
Tðéôüêéá. ÌéÜ Cëëç ëéãüôåñï ðéèáíÞ TîÞãçóç åy-
íáé …ôé ôü ðñüâëçìá óôÞí ïsêïíïìßá ìåôáâéâÜóôç-
êå ›ò óýíïëï Aðü êÜðïéïí Aäýíáìï ôïìÝá, …ðùò
_ ãåùñãßá.
ÊáôÜ ôüí óõããñáöÝá, ðÝíôå Aäõíáìßåò öáßíå-
ôáé íÜ åy÷áí säéáßôåñç Cìåóç Tðßðôùóç óôÞí êá-
ôáóôñïöÞ ðïý Aêïëïýèçóå. Á‰ôÝò åyíáé:
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
1. Ç êáêÞ êáôáíïìÞ ôïˆ åsóïäÞìáôïò. Ôü
ðÝíôå ôïrò Uêáôü ôïˆ ðëçèõóìïˆ ìÝ ôÜ Šøçëüôå-
ñá åsóïäÞìáôá åy÷å ôü Xíá ôñßôï …ëùí ô™í ðñï-
óùðéê™í åsóïäçìÜôùí. ²Åôóé _ ïsêïíïìßá Tîáñôéü-
ôáí Aðü ôÞí ðáñîç Uíüò Šøçëïˆ TðéðÝäïõ Tðåí-
äýóåùí a Uíüò Šøçëïˆ TðéðÝäïõ êáôáíáëùôéê™í
äáðáí™í ðïëõôåëåßáò a êáß Aðü ôÜ äýï.
2. ‘Ç êáêÞ äïìÞ ô™í Uôáéñåé™í. ’Åêåßíç ôÞ
äåêáåôßá óôßò AìåñéêáíéêÝò Tðé÷åéñÞóåéò Šð\ñ÷å
ðë\èïò ìåóáæüíôùí, äùñïäïêïýíôùí, Aðáôåþíùí
ê.C. ‘Ç óçìáíôéêüôåñç UôáéñéêÞ Aäõíáìßá eôáí
óýìöõôç óôÞí å‰ñåßá íÝá äïìÞ ô™í Uôáéñåé™í
holding êáß ô™í Uôáéñåé™í Tðåíäýóåùí.
3. ‘Ç êáêÞ ôñáðåæéêÞ äïìÞ. ´Ïôáí ìéÜ ôñÜ-
ðåæá ÷ñåïêïðïˆóå, äåóìåýïíôáí ôÜ ðåñéïõóéáêÜ
óôïé÷årá Cëëùí ôñáðåæ™í, Tí™ ït êáôáèÝôåò Cë-
ëùí ôñáðåæ™í ðñïåéäïðïéïˆíôáí íÜ ð@íå êáß íÜ
æçôÞóïõí ôÜ ÷ñÞìáôÜ ôïõò. ²Åôóé _ ÷ñåïêïðßá T-
îáðëùíüôáí óÜí ôü íôüìéíï.
4. ‘Ç Aìößâïëç êáôÜóôáóç ôïˆ sóïæõãßïõ T-
îùôåñéê™í ðëçñùì™í. Ït Šøçëïß äáóìïß ðïý ðå-
ñéüñéæáí ôßò åsóáãùãÝò êáß âïçèïˆóáí íÜ äçìéïõñ-
ãårôáé ôü ðëåüíáóìá Tîáãùã™í, äéáôçñÞèçêáí. ‘Ç
êõâÝñíçóç ðñïóðÜèçóå íÜ sóïóêåëßóåé ôü sóïæýãéï
ìÝ ìåãáëýôåñåò åsóáãùãÝò, á‰îÜíïíôáò Aðüôïìá
ôïýò äáóìïýò. ÊáôÜ óõíÝðåéá, ôÜ ÷ñÝç äÝí ìðï-
ñïˆóáí íÜ Tîïöëçèïˆí êáß ït AìåñéêáíéêÝò Tîáãù-
ãÝò Vðåóáí Aðüôïìá. Á‰ôü Vðëçîå säéáßôåñá óêëç-
ñÜ ôïýò Aãñüôåò.
5. ‘Ç êáêÞ êáôÜóôáóç ô™í ïsêïíïìéê™í ðëç-
ñïöïñé™í. ‘Ï óõããñáöÝáò èåùñår …ôé ôïýò ì\íåò
êáß ôÜ ÷ñüíéá ðïý Aêïëïýèçóáí ôü êñÜ÷ ôïˆ ÷ñç-
ìáôéóôçñßïõ, ôü êÝíôñï âÜñïõò ô™í å‰õðüëçðôùí
ïsêïíïìéê™í óõìâïýëùí eôáí óôáèåñü ðñüò ôÞí T-
ðéäåßíùóç ô™í ðñáãìÜôùí. Á‰ôïß TîáíÜãêáóáí
ôïýò _ãÝôåò êáß ô™í äýï êïììÜôùí í' AðïäïêéìÜ-
óïõí …ëá ôÜ äéáèÝóéìá ìÝôñá ãéÜ íÜ Tëåã÷èïˆí ‚
Aðïðëçèùñéóìüò êáß _ öåóç.
‘Ç êáôÜññåõóç ô™í Aîé™í ô™í ÷ñåïãñÜöùí T-
ðçñÝáóå ðñ™ôá Að' …ëïõò ôïýò ðëïõóßïõò êáß ôïýò
å‰ðüñïõò. ’Åðßóçò Šðï÷ñÝùóå ôßò TìðïñéêÝò a
âéïìç÷áíéêÝò Uôáéñåråò ðïý âñßóêïíôáí óôü ôÝëïò
ô\ò Bëõóßäáò ô™í Uôáéñåé™í holding íÜ ðåñéïñß-
óïõí ôßò Tñãáóßåò ôïõò. ‘Ç Tðáêüëïõèç êáôÜññåõ-
óç á‰ô™í ô™í óõóôçìÜôùí êáß Tðßóçò ô™í Uôáé-
ñåé™í Tðåíäýóåùí êáôÝóôñåøå ôüóï ôÞí têáíüôç-
ôá äáíåéóìïˆ …óï êáß ôÞí ðñïèõìßá ÷ïñÞãçóçò äá-
íåßùí ãéÜ Tðåíäýóåéò. Ôü êñÜ÷ Väñáóå Tðßóçò A-
ðïêëåéóôéêÜ óôü íÜ öÝñåé Xíá ôÝëïò óôüí îÝíï äá-
íåéóìü, ìÝ ôüí ‚ðïrïí sóïóêåëßæïíôáí ôÜ sóïæýãéá
ðëçñùì™í ô™í ÷ùñ™í. Ôþñá ôÜ sóïæýãéá Vðñåðå
íÜ sóïóêåëéóôïˆí êõñßùò ìÝ ôÞ ìåßùóç ô™í Tîá-
ãùã™í. Á‰ôü ôü ãåãïíüò ðßåóå âáñéÜ ôßò Tîáãù-
ãéêÝò AãïñÝò ô™í óéôçñ™í, âáìâáêéïˆ êáß êáðíïˆ.
ÔÜ íÝá êõâåñíçôéêÜ ìÝôñá êáß Vëåã÷ïé, ït T-
ÍÅÁ ÊÏÉÍÙÍÉÏËÏÃÉÁ 33 – ÂÉÂËÉÏÖÏÑÉÅÓ
íéó÷õìÝíåò Tîïõóßåò ôïˆ Óõìâïõëßïõ Äéïéêçô™í
(Ä.Ó. ô\ò Êåíôñéê\ò ÔñÜðåæáò ô™í ÇÐÁ) êáß _
’ÅðéôñïðÞ Êåöáëáéáãïñ@ò åyíáé óÞìåñá êáôÜ ôüí
óõããñáöÝá ôïˆ âéâëßïõ Xíáò öñáãìüò Aðïôåëåóìá-
ôéêüò ãéÜ ôÞ ÷åéñáãþãçóç ôïˆ ÷ñçìáôéóôçñßïõ óÝ
ìåãÜëç êëßìáêá êáß ìðïñår íÜ ÷áëéíáãùãÞóåé ôÞí
êåñäïóêïðßá. ÂÝâáéá óýìöùíá ìÝ ìåñéêïýò, Tîá-
êïõëçèår íÜ ŠðÜñ÷åé óçìáíôéêÞ äõíáôüôçôá íÜ îá-
íáóõìâår êåñäïóêïðéêü ƒñãéï, ãéáôß ït ’Áìåñéêáíïß
ðáñáìÝíïõí äåêôéêïß óôÞí êåñäïóêïðéêÞ äéÜèåóç
êáß Xíá Aíåñ÷üìåíï ÷ñçìáôéóôÞñéï ìðïñår íÜ êÜ-
íåé ðñáãìáôéêüôçôá ôüí ðëïõôéóìü, ðáñáóýñïíôáò
óôÞ óõììåôï÷Þ …ëï êáß ðåñéóóüôåñïõò Aíèñþðïõò.
´Ïìùò ôÜ ðñïëçðôéêÜ ìÝôñá êáß ‚ êñáôéêüò Vëåã-
÷ïò ŠðÜñ÷ïõí êáß _ AðïôåëåóìáôéêüôçôÜ ôïõò
óôÜ ÷Ýñéá ìé@ò AðïöáóéóìÝíçò êõâÝñíçóçò åyíáé
Aíáìößâïëç. ²Åôóé ìéÜ íÝá ðåñéðÝôåéá ÷ñçìáôé-
óôçñéáê\ò êåñäïóêïðßáò óôü ìÝëëïí, Aêïëïõèïý-
ìåíç Aðü êáôÜññåõóç, äÝí èÜ V÷åé ôßò uäéåò Tðé-
ðôþóåéò óôÞí ïsêïíïìßá ðïý åy÷å ôü 1929. ´Ïìùò
ôü Cí èÜ äåßîåé …ôé _ ïsêïíïìßá åyíáé èåìåëéáêÜ Š-
213
ãéÞò a ƒ÷é, èÜ öáíår Tê ô™í ŠóôÝñùí. ÐÜíôùò, A-
íáìößâïëá ðïëëÝò Aäõíáìßåò ðïý Aðïêáëýöèçêáí
ôüôå a ëßãï ìåôÜ, V÷ïõí Tíéó÷õèår ï‰óéáóôéêÜ A-
ðü ôüôå. ÃéÜ ðáñÜäåéãìá, _ êáôáíïìÞ åsóïäÞìá-
ôïò äÝí åyíáé ðéÜ ôüóï UôåñïâáñÞò. ‘Ç ôñáðåæéêÞ
äïìÞ ô\ò ÷þñáò êáèþò êáß ôü ðñüâëçìá ôïˆ sóï-
æõãßïõ Tîùôåñéê™í ðëçñùì™í V÷ïõí AëëÜîåé Aðü
ôüôå. Ôü öïñïëïãéêü óýóôçìá Tîõðçñåôår ðïëý
êáëýôåñá ôÞ óôáèåñüôçôá Að' …ôé ôü 1929. Ôü
óýóôçìá êïéíùíéê\ò AóöÜëéóçò (óõíôÜîåéò äçìü-
óéá ðñüíïéá) âïçèÜåé ôÞí ðñïóôáóßá ôïˆ åsóïäÞìá-
ôïò. Ôü Aãñïôéêü åsóüäçìá åyíáé äéáóöáëéóìÝíï.
ÓõìðåñáóìáôéêÜ ðÜíôùò, ‚ óõããñáöÝáò èå-
ùñår …ôé ðáñ' …ëá ôÜ ðñïáíáöåñèÝíôá, äÝí èÜ e-
ôáí óõíåôü íÜ Têôåèår _ ïsêïíïìßá ô™í ÇÐÁ
óôüí êëïíéóìü ìé@ò Aêüìç óçìáíôéê\ò êåñäï-
óêïðéê\ò äéÜèåóçò. ÌåñéêÝò Aðü ôßò íÝåò Tíé-
ó÷ýóåéò èÜ ìðïñïˆóáí íÜ êáìöèïˆí, Tí™ ñùãìÝò
èÜ ìðïñïˆóáí íÜ Tìöáíéóôïˆí óÝ Cëëá Aðñïóäü-
êçôá óçìårá.
Êùíóôáíôríïò Êùóôüðïõëïò

ÃÅÍÏÂÁ 2001
«×ùñßò óêëçñüôçôá êáììßá ãéïñôÞ»
Ô ü ôåñÜóôéï êáß Uôåñüêëçôï ðïëéôéêÜ ðë\èïò,
ðïý óõíÝññåõóå óôÞí ÃÝíïâá, AðïêÜëõøå ðþò
…,ôé V÷åé êáèéåñùèår ›ò ðáãêïóìéïðïßçóç óõ-
íáíô@ ðëÝïí só÷õñÝò AíôéäñÜóåéò ìÝóá óôßò äõôéêÝò
êïéíùíßåò.
Ôü ìÝãåèïò ô\ò Aóôõíïìéê\ò âßáò ðåßèåé …ôé óôßò
‚ñéáêÝò êáôáóôÜóåéò, …ðïõ _ «AìåñéêÜíéêç åsñÞíç» V-
÷åé Vóôù ôÞí áuóèçóç ôïˆ Aðåéëïýìåíïõ, ït äéáêçñý-
îåéò ðåñß Aíïéêô\ò äçìïêñáôéê\ò êïéíùíßáò, Aíï÷\ò,
Aíåêôéêüôçôáò êáß ðïëõðïëéôéóìéêüôçôáò Tãêáôáëåß-
ðïíôáé êáß _ êáôÜóôáóç Vêôáêôçò AíÜãêçò äÝí åyíáé
_ Tîáßñåóç AëëÜ _ êáíïíéêüôçôá. ´Ïðùò Vãñáöå ‚
ÊÜñë Óìßô, êõñßáñ÷ïò åyíáé …ðïéïò Aðïöáóßæåé ãéÜ ôÞí
êáôÜóôáóç Vêôáêôçò AíÜãêçò. ÌïíÜ÷á á‰ôüò ‚ ‚ñé-
óìüò åyíáé óÝ èÝóç íÜ Aíôáðïêñéèår têáíïðïéçôéêÜ
óôÞí Vííïéá ô\ò êõñéáñ÷ßáò ›ò Vííïéá ‚ñéáêÞ. Ãéáôß
«‚ñéáêÞ Vííïéá» äÝí óçìáßíåé Vííïéá óõãêå÷õìÝíç, óÜí
êé á‰ôÝò ðïý óõíáíôïˆìå óôÞ èïëÞ ‚ñïëïãßá ô\ò T-
êëáúêåõôéê\ò öéëïëïãßáò, ðáñÜ óçìáßíåé Vííïéá êéíïý-
ìåíç óôÞí Aðþôáôç óöárñá. ’Áíôßóôïé÷á ‚ ‚ñéóìüò
ôçò äÝí ìðïñår íÜ Tñåßäåôáé êáíïíéêÞ ðåñßðôùóç ðá-
ñÜ óÝ ìéÜ ‚ñéáêÞ ðåñßðôùóç1. ‘Ç ÃÝíïâá Uñìçíåýèç-
êå ›ò ‚ñéáêÞ ðåñßðôùóç, …ðïõ ‚ êõñßáñ÷ïò èÜ Vðñå-
ðå íÜ Tðáíáâåâáéùèår. ²Åôóé _ êõâÝñíçóç Ìðåñëïõ-
óêüíé, ›ò Tíôïëïäü÷ïò ôïˆ Aìåñéêáíéóìïˆ, Vèåóå óÝ
ëåéôïõñãßá ôÞí êáôÜóôáóç Vêôáêôçò AíÜãêçò ìÝ ôÞí
óõíáêüëïõèç AíáóôïëÞ èåìåëéùä™í ðëåõñ™í ô\ò äç-
ìïêñáôéê\ò íïìéìüôçôáò, Tí™ _ óõíèÞêç ÓÝíãêåí
÷ñçóéìïðïéÞèçêå ›ò Xíáò Tðéðñüóèåôïò ìç÷áíéóìüò
TëÝã÷ïõ ô™í å‰ñùðáßùí ðïëéô™í, ðïý Tðéèõìïˆóáí íÜ
Vëèïõí óôÞí ÃÝíïâá.
‘Ï ÓïñÝë ŠðïóôÞñéîå …ôé «_ ðñïëåôáñéáêÞ âßá ƒ-
÷é ìüíï ìðïñår íÜ Tîáóöáëßóåé ôÞí ìåëëïíôéêÞ TðáíÜ-
óôáóç, AëëÜ Aêüìá öáßíåôáé ðþò åyíáé ôü ìüíï ìÝóï
íÜ TðáíáöÝñïõí ôÜ Vèíç ôÞí ðáëéÜ TíåñãçôéêüôçôÜ
ôïõò, ôÞí ÷áìÝíç Tî ásôßáò ôïˆ ï‰ìáíéóì2. Âåâáß-
ùò ït AíôéëÞøåéò ðïý ìõèïðïéïˆí ôÞí óçìáóßá ô\ò âß-
áò äÝí õtïèåôÞèçêáí ðáñÜ Aðü ëéãÜñéèìåò ‚ìÜäåò
äéáäçëùô™í, ãéÜ íÜ ìåãéóôïðïéçèïˆí …ìùò ìÝ êáôÜë-
ëçëï ôñüðï Aðü ôÜ ìÝóá TíçìÝñùóçò. Ðáñ' …ëá á‰-
ÍÝá Êïéíùíéïëïãßá, ôåˆ÷ïò 33, Öèéíüðùñï 2001, óó. 214-215
Á Ñ Ä Ç Í
ôÜ óôü ìÝëëïí ït óõãêñïýóåéò ãéÜ ôÞí êáôáíïìÞ ô™í
Aãáè™í èÜ ëÜâïõí Tíäå÷ïìÝíùò ìåãáëýôåñç Vêôáóç.
´Ïìùò äÝí èÜ Tðéâåâáéþóïõí ôüí ÓïñÝë, ðïý ôßò Uñ-
ìÞíåõóå ›ò Vîïäï Aðü ôÞí AóôéêÞ ðáñáêìÞ, AëëÜ ôüí
ÌÜñî, ðïý ŠðïóôÞñéîå …ôé óõ÷íÜ _ óýãêñïõóç ìåôá-
îý ô™í ôÜîåùí äÝí ëÞãåé ìÝ ôÞí íßêç ô\ò ìßáò Tðß ô\ò
Cëëçò AëëÜ ìÝ ôüí êïéíü ôïõò ƒëåèñï. ‘Ç êáôáóôñï-
öÞ á‰ôÞ äÝí èÜ ðñïÝëèåé ìüíï Aðü ôÜ Tñåßðéá ðïý èÜ
AöÞóïõí ðßóù ôïõò ït ãåíéêåõìÝíåò óõãêñïýóåéò, Aë-
ëÜ êáß Aðü ôÞí ðñïúïýóá ïsêïëïãéêÞ êáôáóôñïöÞ.
‘Ç ðáãêïóìéïðïßçóç ôáõôßæåôáé ìÝ ôüí «äéåèíé-
óìü» ôïˆ ÷ñÞìáôïò, ôÞí äõíáôüôçôá ðïý V÷åé íÜ êõ-
êëïöïñår Aðü ÷™ñï óÝ ÷™ñï, Tîïõèåíþíïíôáò ôßò ôï-
ðéêÝò ïsêïíïìßåò êáß ôÜ TèíéêÜ íïìßóìáôá. ‘Ç Tðéññï-
Þ ôïˆ Aìåñéêáíéóìïˆ ó' á‰ôÞ ôÞí äéáäéêáóßá åyíáé êñß-
óéìç ƒ÷é Tîáéôßáò ô\ò ïsêïíïìéê\ò AëëÜ ô\ò ðïëéôé-
êïóôñáôéùôéê\ò ôïõ êõñéáñ÷ßáò. ‘Ç säåïëïãßá ôïˆ íå-
ïöéëåëåõèåñéóìïˆ, ‚ ìïíïèåúóìüò ô\ò Aãïñ@ò, Xíá óýì-
ðëåãìá ïsêïíïìßóôéêùí Aíáëýóåùí ðïý èÜ æÞëåõå êáß
‚ ðéï ÷ïíäñïåéäÞò ìáñîéóìüò, Aíáäåéêíýåôáé ›ò _
«øåõäÞò óõíåßäçóç» ô\ò ðáãêïóìéïðïßçóçò. ‘Õðïôß-
èåôáé ðëÝïí …ôé äÝí Aíáãíùñßæïíôáé TðéìÝñïõò óõëëï-
ãéêüôçôåò …ðùò ôÜ Vèíç-êñÜôç a ït óõíäéêáëéóôéêÝò
ñãáíþóåéò a ït èñçóêåråò AëëÜ …ôé ‚ Cíèñùðïò ðëÝ-
ïí ŠðÜñ÷åé AôïìéêéóôéêÜ êáß ïsêïõìåíéóôéêÜ. ÓôÞí
ðñáãìáôéêüôçôá, ‚ñéóìÝíá Vèíç-êñÜôç AíáãêÜæïíôáé
íÜ Šðï÷ùñÞóïõí óôÞí só÷ý Cëëùí Tèí™í-êñáô™í a
ðïëõåèíéê™í Tðé÷åéñÞóåùí Tí™ íÝá Vèíç êñÜôç äç-
ìéïõñãïˆíôáé …ôáí Cëëá êáôáêåñìáôßæïíôáé. ‘Ç êñá-
ôïˆóá säåïëïãßá só÷õñßæåôáé …ôé óôüí AíÝöåëï êüóìï
ôïˆ äçìïêñáôéêïˆ êáðéôáëéóìïˆ _ ïsêïíïìßá èÜ Aíôé-
êáôáóôÞóåé ôÞí ðïëéôéêÞ êáß ‚ äéÜëïãïò ôßò óõãêñïý-
óåéò. Âåâáßùò ï‹ôå ôü Xíá ï‹ôå ôü Cëëï óõìâáßíåé.
‘Ï ÌÜñî, ìÝ êÜðïéá uóùò ÷áéñåêáêßá, ì@ò åy÷å
ðñïåéäïðïéÞóåé …ôé _ ðáãêïóìéïðïßçóç åyíáé ìéÜ äéá-
äéêáóßá óýìöçôç ìÝ ôüí êáðéôáëéóìü, ðïý ðñïåôïéìÜ-
æåé ôÞí TðÝëåõóç ôïˆ Uðüìåíïõ óôáäßïõ óôÞí êïéíù-
íßá. ²Åãñáöå äÝ: «‘Ç AóôéêÞ ôÜîç, ìÝóá Aðü ôÞí Tê-
ìåôÜëëåõóç ô\ò ðáãêüóìéáò Aãïñ@ò, V÷åé ðñïóäþóåé
Xíáí ‚ìïéïãåíÞ ÷áñáêô\ñá óôÞí ðáñáãùãÞ êáß óôÞí
 ÁÑÄÇÍ
êáôáíÜëùóç êÜèå ÷þñáò»3 Tí™ óçìåßùíå …ôé «_ T-
èíéêÞ ìïíïìÝñåéá êáß Aðïêëåéóôéêüôçôá ãßíïíôáé ‚ëï-
Ýíá êáß ðéü AíÝöéêôåò, êáß Aðü ôßò ðïëõÜñéèìåò Tèíé-
êÝò êáß ôïðéêÝò öéëïëïãßåò Aíáäýåôáé ìßá öéëïëïãßá
ðáãêüóìéá»4. Ôü óÜñùìá êÜèå Tíôïðéüôçôáò êáß ðá-
ñÜäïóçò Aðü ôüí ðïëéôéóôéêü sìðåñéáëéóìü, ðïý Šðï-
óôçñßæåôáé äñáóôÞñéá Aðü ôÜ ìÝóá TíçìÝñùóçò êáß
ôÞí âéïìç÷áíßá ôïˆ êéíçìáôïãñÜöïõ, _ ìåôáôñïðÞ
êÜèå TðéìÝñïõò ôáõôüôçôáò óÝ folklor ðñüò ôÝñøç ô™í
ôïõñéóô™í, _ êõñéáñ÷ßá ìßáò Tìðïñåõìáôéê\ò säåïëï-
ãßáò ðïý Tíáñìïíßæåé …ôé ðéü å‹ðåðôï, äçëáäÞ, ‚,ôéäÞ-
ðïôå ìðïñår íÜ ìåôáôñáðår å‹êïëá óÝ Tìðüñåõìá êáß
óõíïðôéêÜ ðëÝïí AíáöÝñåôáé ›ò ‚ Aîéáêüò êþäéêáò
ô™í Mac êáß ô™í Coca-Cola, åyíáé _ èëéâåñÞ êáôÜ-
ëçîç á‰ôïˆ ðïý ‚ ÌÜñî íüìáóå ›ò «ðáãêüóìéá öé-
ëïëïãßá» êáß ðåñéår÷å ôÞí öñïˆäá Tëðßäá …ôé _ Aóôé-
êÞ ôÜîç èÜ Tðéôýã÷áíå ôÞí Aíáãêáßá Tðéêïéíùíßá ìå-
ôáîý äéáöïñåôéê™í ðïëéôéóì™í.
‘Ï íåïöéëåëåõèåñéóìüò ›ò êõñßáñ÷ïò ëüãïò ô\ò
ðáãêïóìéïðïßçóçò Aíáðáëáéþíåé ôÞí óýíèåóç ô\ò A-
óôéê\ò säåïëïãßáò ›ò ïsêïíïìéóìü êáß ^èéêéóìü. ²Å-
ôóé, ôÞí Aðñïûðüèåôç ðßóôç óôÞí ïsêïíïìßá ô\ò A-
ãïñ@ò äéáíèßæåé ìÝ ôßò äéáêçñýîåéò ðåñß Aíèñùðßíùí äé-
êáéùìÜôùí, Èåùñår ›ò Šðï÷ñÝùóÞ ôïõ íÜ Tãêáëår ‚-
ñéóìÝíåò ÷™ñåò ãéÜ Vëëåéøç óåâáóìïˆ ðñüò ôÜ Aíèñþ-
ðéíá äéêáéþìáôá, …ìùò äÝí êáôçãïñår ôßò ÇÐÁ ›ò
ìßá Aðü ôßò ÷™ñåò ðïý Tîáêïëïõèïˆí íÜ Töáñìüæïõí
ôÞí èáíáôéêÞ êáôáäßêç. ’Áíáãíùñßæåôáé ›ò Aíèñþðé-
íï äéêáßùìá _ Tëåõèåñßá ô\ò äéáêßíçóçò ô™í säå™í,
ðïý óÝ ‚ñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò Uñìçíåýåôáé ›ò Tëåõèå-
ñßá ô™í ìåãÜëùí Têäïôéê™í óõãêñïôçìÜôùí íÜ Tðé-
âÜëëïõí ôßò AñåóôÝò ó' á‰ôÜ säÝåò. ´Ïìùò äÝí Aíá-
ãíùñßæåôáé ›ò Aíèñþðéíï äéêáßùìá: _ Tëåýèåñç ðñü-
óâáóç …ëùí óôü íåñü, óôüí AÝñá, óôßò ðñ™ôåò ëåò,
óôü öáñìáêåõôéêü Šëéêü, óôÞí óýã÷ñïíç ôå÷íïëïãßá,
óôÞí Tñãáóßá, óôÞí Aðáãüñåõóç ô\ò ðáéäéê\ò Tñãá-
óßáò, óôßò óõíäéêáëéóôéêÝò Tëåõèåñßåò, óôÞí êáôï÷ý-
ñùóç ôïˆ êáôþôåñïõ ìéóèïˆ. ’Áíèñþðéíá äéêáéþìáôá
óôÞí êõñéïëåîßá ôïõò ìðïñår íÜ Aðïíåßìåé ìüíï ìéÜ
ðáãêüóìéá êõâÝñíçóç, ðïý èÜ V÷åé ðñïÝëèåé Aðü ìßá
ðáãêüóìéá êáèïëéêÞ øçöïöïñßá. ÓÝ ìßá ôÝôïéá ðåñß-
ðôùóç _ ø\öïò ôïˆ ÊéíÝæïõ èÜ åyíáé sóïäýíáìç ìÝ
ôÞí ø\öï ôïˆ ’Áìåñéêáíïˆ êáß _ ø\öïò ôïˆ ’Éíäïˆ a
ôïˆ ’Áöñéêáíïˆ èÜ åyíáé sóïäýíáìç ìÝ ôÞí ø\öï ôïˆ
Äõôéêïåõñùðáßïõ. ÂÝâáéá ìßá ôÝôïéá ðåñéóóüôåñï
ãíÞóéá ðáãêïóìéïðïßçóç äÝí åyíáé íïçôÞ, äéüôé ìåôá-
215
èÝôåé ôÞí ðïëéôéêÞ só÷ý óôÜ ðëÝïí ðïëõÜíèñùðá óý-
íïëá ô\ò ’Áöñéê\ò, ô\ò ’Áóßáò êáß ô\ò Íüôéáò ’Á-
ìåñéê\ò, ðïý óÞìåñá Aíôéìåôùðßæïíôáé ›ò ït ðáñßåò
ô\ò ðáãêüóìéáò ðïëéôéê\ò. Ãé' á‰ôü _ ðáãêïóìéïðïß-
çóç èÜ Šëïðïéårôáé Aðü Côõðïõò ñãáíéóìïýò …ðùò ôü
G8 a óôÜ ðáñáóêÞíéá ô™í äéåèí™í ïsêïíïìéê™í ñ-
ãáíéóì™í, ðïý TëÝã÷ïíôáé AóóöõêôéêÜ Aðü ôßò ÇÐÁ.
ÔÞí ìÜ÷ç êáôÜ ô\ò ðáãêïóìéïðïßçóçò èÜ ðñáã-
ìáôþíïõí ôÜ Vèíç ðïý ásóèÜíïíôáé íÜ sóïðåäþíïíôáé,
ït ðáñáäïóéáêÝò èñçóêåråò êáß ôþñá ðëÝïí ôü Tñãá-
ôéêü êßíçìá, ðïý äéáâëÝðåé Cìåóá ôüí êßíäõíï íÜ ðå-
ñéÝëèåé óôÞí êáôÜóôáóç ðïý âñéóêüôáí _ TñãáôéêÞ
ôÜîç óôÜ ðñ™ôá âÞìáôá ô\ò âéïìç÷áíéê\ò TðáíÜóôá-
óçò. ‘Ï «íÝïò ëáìðñüò êüóìïò» èÜ ðåñéÝ÷åé ñéæéêþ-
ôåñåò óõãêñïýóåéò, óôïé÷åéáêÝò, âéïëïãéêÝò. Ôü Tìðü-
ñéï äÝí èÜ AíôéêáôáóôÞóåé ôüí ðüëåìï êáß _ ðáãêï-
óìéïðïßçóç ôÞí Aíáãêáéüôçôá ô\ò ðïëëáðëüôçôáò
ðïëéôéóì™í. Ôü ôÝëïò ôïˆ Vèíïõò-êñÜôïõò ðáñáìÝíåé
ìéÜ ìáêñéíÞ ï‰ôïðßá, ðïý Cí ðïôÝ óõíÝâáéíå èÜ ìåôÝ-
ôñåðå …ëïõò ôïýò Tèíéêïýò ðïëÝìïõò óÝ Tìöýëéïõò.
Ðñüò ôü ðáñüí ït äéáêçñýîåéò ôïˆ êïóìïðïëéôéóìïˆ T-
íáñìïíßæïíôáé óôÞí ðñÜîç ìÝ ðïëéôéêÝò Tèíéêéóìïˆ êáß
êõñéáñ÷ßáò ô\ò ðëáíçôéê\ò Šðåñäýíáìçò Tðß ô™í A-
óèåíÝóôåñùí ëá™í. ‘Ç ïsêïëïãéêÞ êáôáóôñïöÞ, _ ðá-
ñáãùãÞ ôñïö™í ðïý äÝí ôñþãïíôáé èÜ ôåßíåé íÜ ìå-
ôáâÜëëåé óÝ Tîßóïõ èëéâåñÞ ôÞí æùÞ ëá™í ðïý V÷ïõí
ìåãáëýôåñç ðñüóâáóç óôÜ ðñïúüíôá ôïˆ äõôéêïˆ ðï-
ëéôéóìïˆ ìÝ Têåßíùí ðïý äÝí V÷ïõí äéüëïõ. ‘Ç ðáãêï-
óìéïðïßçóç, …ðùò ì@ò AðÝäåéîáí ôÜ ãåãïíüôá ô\ò ÃÝ-
íïâáò, èÜ öÝñåé ôÞí ðáãêüóìéá êïéíüôçôá ô™í ëá™í
ìðñïóôÜ óÝ ‚ñéáêÝò êáôáóôÜóåéò, …ðïõ _ ëÞøç ðïëé-
ôéê™í AðïöÜóåùí, äçëáäÞ _ TðéëïãÞ ìåôáîý ôïˆ ’Å-
÷èñïˆ êáß ôïˆ Ößëïõ èÜ åyíáé AíáãêáóôéêÞ, TÜí Tðé-
èõìïˆí íÜ óõíå÷ßóïõí íÜ ŠðÜñ÷ïõí.
Óðýñïò Êïõôñïýëçò
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Ê. Óìßô, «ÐïëéôéêÞ Èåïëïãßá» ’Åêäüóåéò ËÅÂÉ-
ÁÈÁÍ, ’ÁèÞíá 1994, ìôöñ. Ð. Êïíäýëç, óåë. 17.
2. Æ. ÓïñÝë, «ÓêÝøåéò ðÜíù óôÞ âßá», ’Åêä. ’Áíá-
ãíùóôßäç, ìôöñ. ’Áã. Âáãåí@, óåë. 49.
3. Ê. ÌÜñî - Ö. ²Åíãêåëò, «ÌáíéöÝóôï ôïˆ Êïììïõ-
íéóôéêïˆ Êüììáôïò», ’Åêä. ÅÑÁÔÙ, ìôöñ. Ã.É. Ìðáì-
ðáóÜêçò, 1997, óåë. 23.
4. V.A., óåë. 24.