PANITIKAN SA

PANAHON NG
ISINAULING KALAYAAN

KALIGIRANG
KASAYSAYAN
Ang paghihintay ng mga Pilipino sa pangakong
pagbabalik ng mga Amerikano ay natupad noong
1945. Nagdiwang ang mga Pilipino at ang mga
namundok na gerilya nang may higit sa tatlong taon
ay kasa-kasama na ng mga hukbong mapagpalaya ng
mga Amerikano.
Naging makasaysayan sa ating mga Pilipino ang
ika-4 ng Hulyo, 1946 sapagkat dito isinauli ang
kalayaan. Nawala ang tanikala, nawala ang gapos. Sa
unang pagkakataon ay naging malaya sa turing ang
mga Pilipino.

KALAGAYAN NG
PANITIKAN

Tila naging mapaghangad sa makukuhang

gantimpala ang mga manunulat nang panahong ito
bago pa sumulat ng anumang akda ay inaalam muna
kung aling pahayagan kaya ang magbabayad dito ng
malaking halaga.Isa sa naging kapansin-pansing
pangyayari sa Panitikang Pilipino sa panahong ito
ay ang pagsulpot ng mga kabataang mag-aaral sa
larangan ng panulat. Naging mga ulirang manunulat
na Amerikano sina Ernest Hemingway, William
Saroyan, at John Steinbeck sa kanilang mahusay na
teknesismo ng panulat.Sila ang nagbigay ng diwang
mapanghimagsik at kapangahasan sa panitikang
Tagalog at Ingles.

MGA PAKSA NG
PANITIKAN
1. Tungkol sa kalupitan ng mga
Hapones
2. Kahirapan ng pamumuhay sa ilalim
ng pamamahala ng mga Hapones
3. Kabayanihan ng mga gerilya

MGA PAHAYAGAN AT
MAGASIN
1. LIWAYWAY
2. BULAKLAK
3. ILANG-ILANG
4. SINAG-TALA

MGA AKLAT NA
NALIMBAG
MGA PILING KATHA (1947-1948) ni Alejandro G.
Abadilla; kinilala bilang AMA NG MALAYANG
TALUDTURAN

ANG MAIKLING KWENTONG TAGALOG (1886-1948)

ni Teodoro Agoncillo
AKOY ISANG TINIG (1952)-katipunan ng mga tula
at sanaysay ni Genoveva Edroza Matute
MGA PILING SANAYSAY-(1952) ni Alejandro G.
Abadilla

MANLILIKHA, MGA PILING TULA (19611967) ni Rogelio Mangahas

MGA PILING AKDA NG KADIPAN (1965) ni
Efren Abueg
PITONG DULA (1968) ni Dionisio Salazar
MANUNULAT:MGA PILING AKDANG
PILIPINO (1970) ni Efren Abueg
SINING AT PAMAMARAAN NG PAG-AARAL
NG PANITIKAN (1965) ni Rufino Alejandro

MGA AKLAT KAY J.RIZAL

Nang Musmos Pa si Rizal at Ulirang Magaaral si Rizal na sinulat ni DIOSDADO
CAPINO
Ang Buhay at Mga Akda ni Rizal BEN
UNGSON
Rizal, Ang Bayani at Guro at iba pa
DOMINGO LANDICHO
Gabay sa Pag-aaral ng Noli at Gabay sa Pagaaral ng Fili EFREN ABUEG

ANG MULING PAGSIGLA

NG PANITIKAN SA INGLES
MGA PAHAYAGANG INGLES
Philippine Free Press
Morning Sun Sergio Osmena Sr.
Daily News- Ramon Roces
Philippines Herald pamilya Soriano
Chronicle pamilya Lopez
Bulletin - Menzi

MGA AKLAT SA INGLES

Heart of the Islands (1974) ni Manuel Viraykalipunan ng mga tula
Phil. Cross Section(1950) nina Maximo Ramos at
Florentino Valeros
Prose and Poems (1952) ni Nick Joaquin
Phil. Writing (1953) ni T.D. Agcaoli
Phil. Harvest (1953) nina Maximo Ramos at
Florentino Valeros
Horizons East (1967)Artemio Patacsil at Silverio
Baltazar

ANG TIMPALAKPALANCA
Isa ring nakapagpasigla sa ating mga
manunulat na Pilipino ang pagkakalunsad
ng Timpalak-Palanca o Palanca Memorial
Awards for Literature na pinamumunuan ni
Ginoong Carlos Palanca Sr. noong 1950.
Magpahanggang ngayon ay patuloy pa rin sa
pagbibigay gantimpala ang timpalak na ito
bagamat ang nagtatag ay yumao na. Ang
larangang pinagkakalooban dito ay ang
MAIKLING KWENTO, DULA at TULA.

ANG MAIKLING KATHANG

NAGWAGI NOONG
1950-1951
MABANGIS NA KAMAY..MAAMONG KAMAY
Pedro Dandan
PLANETA, BUWAN AT MGA BITUIN Elpidio
Kapulong
KWENTO NI MABUTI Genoveva EdrozaMatute

DULANG UNANG NAGKAMIT NG

GANTIMPALANG PALANCA
-HULYO 4,1954 A.D. sinulat ni Dionisio
Salazar

TULANG NAGKAMIT NG
GANTIMPALANG PALANCA
- ALAMAT NG PASIG sinulat ni Fernando
Monleon

PANITIKAN SA
PANAHON NG
AKTIBISMO

KALIGIRANG
KASAYSAYAN
Ang pagiging malaya sa turing ng mga Pilipino ay
hindi maatim tanggapin ng ilang mga mamamayang
Pilipino, lalo na ng mga kabataan.
Naging mainit ang pamamalasak ng aktibismo ng
mga kabataan noong 1970-1972. Samutsaring
paniniwala ang dahilan ng kanilang pagiging
aktibista.
Sa masusing pagmamasid at pag-aaral sa takbo ng
pamahalaan, marami sa ating mga kabataan ang
naniniwalang di na demokratiko kundi isang
gobyernong kapitalista ang umiiral sa ating bayan
sapagkat damang-dama raw nila ang lalong paghihirap
ng mga mahihirap at lalong pagyaman ng mga

Nanalig na matatag ang pamahalaang demokratiko

at mga tao lamang na nagpapatakbo ng pamahalaan
ang mga kakulangan. Ang iba naman ay may
paniniwalang dapat nang palitan ng sosyalismo o
komunismo ang bulok na pamahalaan. Ibat ibang
samahan ang naitatag at nasapian ng ating mga
kabataan nang panahong ito. May mga kabataang
napabilang sa Bagong Hukbo ng Bayan [ New
Peoples Army], may mga naging burgis radikal o
rebelde at mayroon ding mga nanatiling parang
walang pakialam sa takbo ng pamahalaan.
Sa kalahatan, maraming kabataan ang naging
aktibista upang humingi ng pagbabago sa takbo ng
pamahalaan. Subalit sa kanilang pamamahayag
hinggil sa pagbabagong ito na dala na rin marahil ng
matinding damdaming makabayan at upang
mabigyang diin na rin ang kahalagahan ng kanilang

Kanilang kahingian ay naging matalim at

mabalasik ang panunulat ng ilan nating
kabataan. At dahil dito, kasama ng ilang
rebeldeng manunulat, marami sa kanila ang
nangapiit sa mga kampong militar ng bansa.
Marami ring akda ang naisulat sa
panahong ito, ngunit dahil sa ang mga akday
mahigpit na ipinagbawal sa una pa lang na
paglalahathala at karamihan sa mga
umakday kailangang lapitan pat
makapanayam, ang pangangalap at
pagpapahalaga ng mga akdang ito ay
ipinauubaya na sa mga masusing nagsaliksik.

ANG BINHI NG
AKTIBISMO
Humantong sa pagkakadeklara ng BATAS
MILITAR [Martial Law] noong 1972 ang BINHI NG
AKTIBISMO. Ngunit masasabing ang binhi ay
naihasik na sa mga kabataan maging noong mga
panahon pa nina Lapulapu, Lakandula, Rizal at iba
pa. Sadya pa ring masasabi na monopolohiya ng
kabataang may init ng dugong dumadaloy sa
kanilang ugat ang dahilan ng paghihimagsik laban sa
makapangyayaring lakas ng Pilipinas. Kayat balido
ang sinabi ni Rizal na ANG KABATAAN ANG SIYANG
PAG-ASA NG BAYAN.

KALAGAYAN NG
PANITIKAN
** Punung-puno ng damdaming mapanghimagsik
** Nagkaroon ng kamulatang panlipunan
** Maliban sa makinilya, gumamit din sila ng
PINSEL at isinulat sa mga plakard, sa PULANG
PINTURA ang mga kaugnay na salitang
nagpapahayag ng karaingan at pakikibaka
** Tinalakay nila ang kabulukan ng lipunan at
pulitika

MGA KABATAANG
BUMANDILA
ROLANDO TINIO
ROGELIO MANGAHAS
EFREN ABUEG
VIRGILIO ALMARIO aka RIO ALMA
CLEMENTE BAUTISTA

PANULAANG FILIPINO
Nagtataglay ng tatlong [3] katangian ang mga
tulang naisulat ng mga batang makata at
mananalumpati sa panahong ito ng aktibismo:
A. ang pagmamasid at pagsusuri sa kalagayan ng
bayan
B. ang pagsisiwalat ng mga katiwalian at dayukdok
na pagpapasasa ng mga nanunungkulan at;
C. ang tahasang masasabing labag sa kagandahangasal na panunungayaw at karahasan sa pananalita

MGA TULANG
NAMAYAGPAG
MGA A! NG PANAHON [1970] ni Alejandro Q. Perez
KALIKASAN [1970] ni Aniceto Silvestre
PERIGRINASYON AT IBA PANG TULA [1970] ni Rio
Alma
MGA TULA NG BAYAN KO AT IBA PA [1972] ni V.G.
Suarez
SITSIT SA KULIGLIG [1972] ni Rolando Tinio
MGA GINTONG KAISIPAN [1972] ni Segundo
Esguerra

ANG DULA, MAIKLING

KWENTO AT NOBELA
Labis na naging mapangahas ang mga
manunulat ng dula, maikling kwento o maging
nobela sa panahong ito, hindi lamang sa paksa
kundi maging sa usapan ng kanilang mga tauhan sa
akda.
Payak ngunit makatotohanan ang salitaan o
lenggwaheng ginagamit nila ngunit kadalasay ang
payak at makatotohanang usapan, bagamat nasa
makabagong panahon na ay hindi pa rin
makayanang basahin ng mga babaeng may bakas pa
ni Maria Clara, lalot ang usapan ay usapang lalaki
o ginagamit sa tagpo ng pakikipagtalik.

ANG MGA PELIKULA AT

KOMIKS
Nang panahon ding ito ng aktibismo,
nagsimulang napanood ang mga pelikulang
malalaswa na nakasisira sa kaugaliang
silanganin-ang tinatawag na mga
PELIKULANG BOMBA.
Dito rin dumagsa ang mga komiks at iba
pang babasahin na ang mga larawang
iginuhit ay walang mga saplot sa katawan.

PANAHON NG
BAGONG LIPUNAN

KALIGIRANG
KASAYSAYAN
Nagsimula ang panahon ng Bagong Lipunan
noong ika-21 ng Setyembre, 1972. Nagpatuloy pa rin
ang gawad Carlos Palanca sa pagbibigay patimpalak.
Halos tungkol sa IKAUUNLAD NG BAYAN ang
karaniwang paksain ng mga akda tulad ng Luntiang
Rebolusyon (Green Revolution), Pagpaplano ng
Pamilya, Wastong Pagkain ( Nutrition), Drug
Addiction, Polusyon, at iba pa.Pinagsikapan ng
Bagong Lipunan na maputol ang malalaswang mga
babasahin, gayundin ang mga akdang nagbibigay ng
masasamang impluwensya sa moral ng mga
mamamayan.Ang lahat ng mga pahayagang

pampaaralan ay pansamantalang pinahinto, at

maging ang mga samahang pampaaralan.
Nagtatag ang pamahalaang militar ng bagon
kagawaran na tinawag na MINISTRI NG
KABATIRANG PANGMADLAupang siyang mamahala
at sumubaybay sa mga pahayagan, aklat, at iba
pang babasahing panlipunan.
Muling naibalik ng dating Unang Ginang IMELDA
MARCOS sa pagpapanibagong-buhay ang ating mga
SINAUNANG DULA tulad ng SENAKULO, EMBAYOKA
NG MGA MUSLIM at iba pa.Ipinatayo niya ang
Cultural Center of the Philippines, Folk Arts
Theater, at maging ang Metropolitan Theater ay
muli niyang ipinagawa upang mapagtanghalan ng
mga dulang Pilipino.

Naging laganap din ang pag-awit noon sa

wikang Pilipino. Maging ang mga
ipinadadala sa ibang bansa ay awiting
Pilipino rin ang inaawit
Ang mga lingguhang babasahin tulad ng
KISLAP, LIWAYWAY at iba pa ay malaki ang
naitulong sa pagpapaunlad ng Panitikan.
Naging Lagusan ito ng manunulat upang
mailathala ang kanilang mga akda.
Tahasang masasabi na nagningning din
ang Panitikang Filipino nang panahong ito.

ANG PANULAANG
TAGALOG
-Naglabasan ang mga slogan sa panahon na ito ng
Bagong Lipunan:
halimbawa: Sa ikauunlad ng bayan, disiplina ang
kailangan
ang buhay
ay lumigaya

Tayoy kumain ng gulay, upang humaba

Magplano ng pamilya, nang ang buhay

Ang pagsunod sa magulang, tanda ng

anak na magalang

Naging paksa ng mga tula ang

PAGKAKAISA, TIYAGA, PAGPAPAHALAGA
SA PAMBANSANG KULTURA, UGALI,
KAGANDAHAN NG KAPALIGIRAN.
Kabilang sa mga nagsisulat ng tula sa
panahong ito sina PONCIANO PINEDA,
ANICETO SILVESTRE, JOSE GARCIA
RELEVO, BIENVENIDO RAMOS, VICENTE
DIMASALANG, CIR LOPEZ FRANCISCO.
Pilipino: Isang Depinisyon PONCIANO
PINEDA

MGA AWITING FILIPINO

Ganito ang ilan sa mga awiting lumitaw
nang mga unang taon ng Bagong Lipunan
BAGONG LIPUNAN
I.

May bagong silang/may bago nang buhay

Bagong Bansa, bagong dangal/ sa bagong
lipunan

II. Nagbabago ang lahat/tungo sa pag-unlad

at ating itanghal/ Bagong Lipunan
III. Ang gabiy nagmaliw nang ganap

Madaling araw/ ay nagdiriwang

Sa umagang daratal/
IV. Ngumiti ang pag-asa/
Sa umagang anong ganda (ulitin ang I)

Noong 1975, nagbago ang takbo ng

kasaysayan ng awiting Pilipino nang ang TL
Ako sa Iyo ay awitin ng pangkat Cinderella.
Ang awiting ito ay naging popular sa tawag
na HIMIG-MAYNILA. Binubuo ito ng ilang
balbal na Pilipino may kakaibang kumpas
kaya mabilis na tinanggap ng mga tao.
Narito ang awit.

TL AKO SA YO
Ewan ko ba kung bakit type kita/ di ka naman
guwapo
Kahit malabo ang pagpili ko/ TL ako sa iyo
Panay kantyaw ng mga utol ko/ Dehins ka raw
bagay sa kagandahan ko/
Malabo na raw ba ang mata ko/ at TL kita
[KORO]
Kalyeng liku-liko ang takbo ng isip ko/
Sabi ng lolo may toyo ang utak ko.
Sabi ng lola ay humanap ng iba/ may pormat
mayaman
TL wala naman.
[ulitan ang unahan]

Naging tanyag din si RICO J. PUNO sa

pag-awit ng himig-Maynila tulad ng
kanyang The Way We Were. Narito
ang isang saknong ng kanyang awit.
Alaala/nang tayoy mag-sweetheart pa
Namamasyal sa Luneta
Nang walang pera/
So its the laughter/we will remember/
The way we were/Remember the way we
were.

Sa kaligirang ito, ang ilan pang mga

mang-aawit na kompositor ay nadagdag
pa. Kabilang dito sina Freddie Aguilar,
Florante, Jose Marie Chan, at ang
magkakasamang Tito, Vic at Joey.
Naging matagumpay ang ANAK ni
Freddie Aguilar dahil sa dalang diwa at
damdaming ipinahahayag ng awiting
ito. Sa katunayan ay nagkaroon pa nga
ito ng salin sa Hapon at sa iba pang
wika. Narito ang awit:

ANAK
Nong isilang ka sa mundong ito
Laking tuwa ng magulang mo.
At ang kamay nila ang iyong ilaw
At ang nanay at tatay mo
Di malaman ang gagawin
Minamasdan pati pagtulog mo
Sa gabiy napupuyat ang iyong nanay
Sa pagtimpla ng gatas mo
At sa umaga namay kalong ka ng iyong amang
Tuwang-tuwa sa iyo.

III. Ngayon ngay malaki ka na

At nais moy maging malaya
Di man sila payag walang magagawa
Ikaw ngay biglang nagbago
Naging matigas ang iyong ulo
At ang payo nilay sinuway mo.
IV. Di mo man lang inisip na ang kanilang
ginagaway para sa yo.
Pagkat ang nais moy masunod ang layaw mo
Di mo sila pinapansin.
V.

Nagdaan pa ang mga araw

At ang landas moy naligaw
Ikaw ay nalulong sa masamang bisyo.

At ang una mong nilapitan

Ang iyong inang lumuluha
At ang tanong Anak, bat ka nagkaganyan?
VI. At ang iyong matay biglang lumuha
Nang di mo napapansin
Pagsisisi ang sa isip mot nalaman mong
Ikawy nagkamali [3x]

Narito pa ang awit ni FLORANTE na kaisa

ng Bagong Lipunan sa panawagan sa lalong
makabuluhang pamamayan.

AKOY PINOY
I. Akoy isang Pinoy sa pusot diwa
Pinoy na isinilang sa ating bansa
Akoy hindi sanay sa wikang mga banyaga
Akoy Pinoy na mayroong sariling wika.
KORO
Wikang Pambansa/Ang gamit kong salita
Bayan kong sinilangan/Hangad kong lagi ay
kalayaan
II.

Si Gat Jose Rizal nooy nagwika

Siya ay nagpangaral sa ating bansa
Ang hindi raw magmahal sa sariling wika

ANG DULA SA BAGONG

LIPUNAN
Nanguna sa pagpapanibagong-buhay ng ating
mga sinaunang dula ang ating Unang Ginang ng
bansa na si GNG. IMELDA MARCOS. Binuhay niya
ang sarsuwela ng mga Tagalog, Sinakulo at
Embayoka ng mga Muslim na pawang itinanghal sa
ipinakumpuni niyang Metropolitan Theater at
ipinatayong Folk Arts Theater at Cultural Center of
the Philippines.
Lalong nakapagpasigla sa dula nang panahong
iyon at maging sa kasalukuyan ang mga sumusunod
na samahang pandulaan.

1. PETA nina Cecille Guidote Alvarez at Lino

Brocka
2. REPERTORY PHILIPPINES nina Rebecca
Godines at Zenaida Amador
3. UP REPERTORY ni Behn Cervantes
4. TEATRO FILIPINO ni Rolando Tinio

ANG PELIKULANG PILIPINO

Nagkaroon ng taunang Pista ng mga Pelikulang
Pilipino sa panahong ito. Sa tuwing may ganitong
kapistahan ay pawang mga pelikulang Pilipino
lamang ang ipinalalabas sa mga sinehan sa Metro
Manila. Ginagawaran ng gantimpala at pagkilala ang
nagwawaging mga pelikula at artista.

Nagsilabas sa panahong ito ng Bagong Lipunan

hanggang 1979 ang mga pelikulang walang romansa
o seks subalit tinangkilik dahil sa kakaibang
kayarian nito, tulad ng :
-MAYNILA..SA MGA KUKO NG LIWANAG sinulat ni
Edgardo Reyes. Isinapelikula sa direksyon ni Lino
Brocka at sa pangunguna ni Bembol Roco
-MINSAY ISANG GAMUGAMO- ang pangunahing
bituin dito ay si Nora Aunor
-GANITO KAMI NOON..PAANO KAYO NGAYON?pinangunahan nina Christopher de Leon at Gloria
Diaz
-INSIANG pinangunahan ni Hilda Koronel
-AGUILA pinangunahan nina Fernando Poe Jr., Jay
Ilagan , at Christopher de Leon

PAHAYAGAN,KOMIKS,
MAGASIN AT IBA PANG
BABASAHIN
Sa panahong ito ng Bagong Lipunan,
nagbihis ng panibagong anyo ang nilalaman
ng mga pahayagan. Ang mga balitang datiy
naglalahad ng karahasan tulad ng patayan,
nakawan, panggagahasa, at iba pa ay
napalitan ng mga balitang pangkaunlaran,
pang-ekonomiko, disiplina, pangkultura,
turismo at iba pa. Narito ang mga
sumusunod na pahayagan

1. BULLETIN TODAY
2. TIMES JOURNAL
3. PEOPLES JOURNAL
4. BALITA
5. PILIPINO EXPRESS
6. PHIL. DAILY EXPRESS
7. EVENING EXPRESS
8. EVENING POST

Sadyang nakahiligan nang basahin ng mga

mamamayang Pilipino ang magasing
LIWAYWAY simula pa noong 1922. Bukod sa
Liwayway, ang ilan pang magasing mababasa
nang panahong ito ay ang:
1. KISLAP
2. BULAKLAK
3. EXTRA HOT
4. JINGLE SENSATION

Bukod sa mga magasin, para namang mga

kabuteng nagsisulpot ang mga komiks na
siyang kinagiliwang basahin ng marami.
Kabilang dito ang mga sumusunod:
1. PILIPINO
2. EXTRA
3. LOVE LIFE
4. HIWAGA
5. KLASIK
6. ESPESYAL

KABUUANG TANAW SA
PANITIKAN SA PANAHON
NG BAGONG LIPUNAN
Sa kabuuang tanaw, masasabing ang sangay ng
Panitikang Pilipino na nanaluktok sa Bagong
Lipunan ay ang mga SANAYSAY, AWIT, MGA
TALUMPATI, AT TULA.
Walang pinag-iba ang mga maikling kwento
nang panahong ito sa mga naisulat noong bago
magkaroon ng aktibismo, gayun din naman ang
mga nobela at dula.