GLUKOZA

- glavni izvor energije u stanicama

- molekula glukoze nalazi se u vanstaninoj tekuini, a u

stanicama je u obliku glikogena ili fosfatnih estera

- konc. glukoze u krvi odrava se konstantnom djelovanjem

razliitih hormona

na konc. glukoze u krvi utjee:

inzulin

na konc. glukoze u krvi utjeu:

adrenalin
adrenokortikotropni hormon
hormon rasta
tiroksin

HIPERGLIKEMIJA
- poveana konc. glukoze u krvi
- najei uzrok je eerna bolest (diabetes mellitus) koju
karakterizira apsolutan ili relativan manjak inzulina
- kroninu hiperglikemiju prate poremeaji u metabolizmu
UH, masti i proteina
- pojaan metabolizam masti i inhibirana sinteza proteina

stvaranje ketonskih spojeva
(acetoacetat, -hidroksimaslana kiselina i aceton),
konc. slobodnih masnih kiselina, triglicerida i kolesterola,
konc. aminokiselina u krvi
- esto pozitivna glukoza u mokrai (ako je prijeen
''bubreni prag za glukozu''
konc. glukoze u krvi
> 10 mmol/L)
- stanje je esto praeno osmotskom diurezom
HIPOGLIKEMIJA
- smanjena konc. glukoze u krvi
- uzroci: viak egzogenog inzulina ili oralnog hipoglikemika
inzulinom
bolesti jetre
glikogenoze (npr. manjak glukoza-6-fosfataze)
prekomjerna tjelesna aktivnost / izostajanje obroka
2

Metode odreivanja GLUKOZE:

- odreivanje je najprikladnije raditi ujutro natate

- odreivanje u sluajnom uzorku
samo u hitnim sluajevima
- uzorci: venska krv, odnosno plazma ili serum
puna kapilarna krv
kapilarna plazma ili serum
- konc. glukoze u plazmi je 10-15 % vea nego u punoj krvi

- stajanjem pune krvi nakon vaenja dolazi do razgradnje glukoze

glikolitikim enzimima iz eritrocita i leukocita (snienje konc.
glukoze iznosi 5-7 % (0,5 mmol/L) svakog sata)

glikoliza se moe sprijeiti na nekoliko naina:
1. odvajanjem plazme / seruma neposredno nakon uzimanja krvi
2. vaenjem krvi na antikoagulans (najee heparin) uz dodatak
inhibitora glikolitikih enzima (NaF, Li-jodoacetat)
3. skupljanjem kapilarne krvi izravno u deproteinizirajui medij

- referentne vrijednosti ovise o:

1. puna krv, plazma ili serum
2. kapilarna ili venska krv
3. primjeni deproteinizacije
4. upotrebljenoj metodi

Enzimske metode odreivanja GLUKOZE:

- specifine, jednostavne

a) metode s GLUKOZA OKSIDAZOM (GOD)

-D-GLUKOZA + O2

GOD

GLUKONSKA KISELINA + H2O2

(primarna reakcija)
- u indikatorskoj reakciji mjeri se:

1. nastali H2O2
H2O2 + KROMOGENI REAGENS

POD

OBOJENI PRODUKT + VODA

- kao kromogeni reagensi mogu se koristiti: o-dianisidin, o-toluidin,

4-aminoantipirin-2,4-diklorfenol
- mjeri se intenzitet obojenja fotometrijski

2. utroak O2
- metoda ukljuuje samo primarnu reakciju i elektrodu specifinu za
kisik

b) metode s HEKSOKINAZOM (HK)

GLUKOZA + ATP

HEKSOKINAZA

GLUKOZA-6-P + NADP+

GUKOZA-6-P + ADP

G6PDH

6-FOSFOGLUKONONLAKTON + NADPH

- mjeri se porast apsorbancije NADPH na 340nm

- referentna metoda

GLUKOZA + ATP

HEKSOKINAZA

ADP + FOSFOENOLPIRUVAT
PIRUVAT + NADH

GUKOZA-6-P + ADP
PIRUVAT KINAZA

LAKTAT DEHIDROGENAZA

ATP + PIRUVAT

LAKTAT + NAD+

- mjeri se pad apsorbancije NADH na 340nm

c) metoda s GLUKOZA DEHIDROGENAZOM (GDH)

GLUKOZA + NAD+

GLUKOZA DH

D-GLUKONONLAKTON + NADH + H+

- mjeri se porast apsorbancije NADH na 340nm

Preporuena metoda i/ili postupak I:

Fotometrija UV s heksokinazom

Preporuena metoda i/ili postupak II:

Fotometrija s glukoza-oksidazom (GOD-PAP)

spol
muki, enski

muki, enski

dob
< 3 dana
> 3 dana
2 tj.-1 g.
> 1 g.
20-30 g.
> 30 g.
1 mj.-6 g.
7-19 g.
20-30 g.
> 30 g.

referentni interval
kapilarna krv
1,7 3,3
2,2 3,3
2,8 5,0
3,3 5,5
3,3 5,2
3,5 5,6
serum
3,9 7,0
3,9 5,9
4,2 6,0
4,4 6,4

jedinica

mmol/L

LIPIDI
trigliceridi
masne kiseline (MK)
fosfolipidi
steroidi (kolesterol)
KOLESTEROL
- unos hranom, sinteza u jetri i sluznici crijeva

une kiseline i steroidni hormoni
- ukupni kolesterol u plazmi: slobodan 25-40 %
esterificiran (povezan s MK) 60-75 %
- slabo topiv u vodi
transport plazmom iskljuivo u kompleksu s
apolipoproteinima
HDL kolesterol - titi od razvoja koronarne bolesti vezanjem
slobodnog kolesterola u krvnim ilama i
njegovim vraanjem u jetru
LDL kolesterol - ima istaknutu ulogu u aterogenezi jer prenosi
kolesterol i trigliceride iz jetre u periferna tkiva
- indikacije: rano otkrivanje faktora rizika za aterosklerozu
praenje terapije lijekovima za lipida u krvi

Metode odreivanja KOLESTEROLA:

- enzimske metode:
kolestrol-ester + slobodni kolesterol
 kolesteril esteraza
slobodni kolesterol + slobodne masne kiseline
 kolesterol oksidaza + O2
4-kolestenon + H2O2
a) odreivanje H2O2: peroksidaza + kromogen

(fotometrija)

peroksidaza + fluorogen

(fluorimetrija)

katalaza + metanol

(Hantzsch-ova reakcija)

NADH + NAD peroksidaza

(fotometrija,
fluorimetrija)

2H2O2 + 4-aminofenazon + fenol
POD
fenazonkinonimin + 4H2O

(500 nm)
b) odreivanje utroka O2: pO2 elektroda
c) odreivanje 4-kolestenona: na 240 nm

Preporuena metoda i/ili postupak I:

Fotometrija s kolesterol-oksidazom (CHOD-PAP)

pretraga/analit
kolesterol
HDL-kolesterol
LDL-kolesterol

spol

dob

preporuka

jedinica

M,
M,
M

M,

djeca
odrasli
odrasli
odrasli
odrasli

< 4,7
< 5,0
> 1,0
> 1,2
< 3,0

mmol/L
mmol/L
mmol/L
mmol/L
mmol/L

Upute za pripremu bolesnika prije odreivanja lipidnog statusa:

Dva tjedna prije uzimanja uzorka krvi:

uobiajeno se hraniti

izbjegavati promjene u tjelesnoj teini

48 sati prije uzimanja uzorka krvi:

izbjegavati intenzivnu tjelesnu aktivnost

ne uzimati alkohol

24 sata prije uzimanja uzorka krvi:

uzimati uobiajene obroke hrane, ali ne premasne

12 sati prije uzimanja uzorka krvi:

poslije 19 sati uveer dan prije odlaska u laboratorij ne uzimati hranu, piti
alkohol, kavu te puiti

Uzimanje uzorka krvi:

standardni postupak

krv dostaviti u laboratorij u okviru dozvoljenog vremena

Odreivanje kolesterola ne bi se trebalo provoditi prije nego to proe 8 tjedana

od:

akutnog infarkta miokarda

kirurke operacije

traume

sekundarne bolesti s promjenama u metabolizmu lipida

akutne bakterijske ili virusne infekcije

Napomena: U dogovoru s lijenikom, 48 sati prije uzorkovanja ne uzimati

lijekove koji utjeu na koncentraciju lipida (antihipertenzivi, estrogeni,
progestini, tiroidni hormoni)

10