Shtojca 7 - Menaxhimi i Riskut dhe Strategjia

Prkufizime
1. Risku sht probabiliteti i ndodhjes s nj ngjarjeje t caktuar (pozitive ose negative), q do t
kishte impakt n prmbushjen e objektivave t nj njsie. Risku matet sipas shkalls s
probabilitetit t ndodhjes dhe sipas impaktit q sjell.
2. Menaxhimi i Riskut sht proesi i identifikimit, vlersimit, kontrollit dhe monitorimit t atyre
ngjarjeve ose situatave potencialisht t dmshme pr arritjen e objektivave t t gjith njsis
publike dhe konceptohet pr t dhn garanci t arsyeshme se kto objektiva do t arrihen.
Prgjegjsit
3. Ministri i Financave sht autoriteti prgjegjs pr futjen e sistemit t efektshm t
menaxhimit t riskut si pjes e sistemit t menaxhimit financiar dhe kontrollit n sektorin
publik.
4. Npunsi i Par Autorizues sht pgjegjs pr monitorimin e sistemit t menaxhimit t riskut
n njsit e qeverisjes s prgjithshme dhe i raporton Ministrit t Financave
5. Titullari i njsis s qeverisjes s pergjithshme sht prgjegjs pr hartimin e politikave,
miratimin dhe monitorimin e strategjis pr menaxhimin e risqeve brenda njsis s tij si dhe
pr aprovimin e nivelit t tolerimit t riskut.
6. Koordinatori i riskut t cdo njsie publike sht npunsi autorizues i cili ka prgjegjsi pr:
a) bashkrendimin e veprimtarive q lidhen me identifikimin dhe vlersimin e risqeve, q
vn n rrezik arritjen e objektivave t njsive dhe ngritjen e sistemit pr menaxhimin e
riskut, n prpjestim me prmasat e tij;
b) kshillimin dhe dhnien e instruksioneve menaxherve t tjer t njsis publike n
bashkpunim me Njsin Qendrore t Harmonizimit pr Menaxhimin Financiar dhe
Kontrollin;
c) paraqitjen e raportit t prgjithshm t risqeve t njsis publike tek titullari i njsis
publike dhe grupi i menaxhimit strategjik t njsis publike.
7. ) monitorimin e kontrolleve t risqeve, q vn n rrezik arritjen e objektivave t njsis q
menaxhojn;
8. Grupi i Menaxhimit Strategjik vepron si komitet ku diskutohen dhe merren masa mbi
shtjet kryesore dhe mangsit serioze n kuadrin e menaxhimit t riskut. Grupi pr
Menaxhimin Strategjik duhet t verifikoj si jan menaxhuar risqet brenda nj njsie publike, si
dhe t prgatis nj raport vjetor lidhur me kt
9. Menaxhert e tjer t njsis
10. Te gjithe menaxheret e njesise publike jan pergjegjes per identifikimin dhe krijimin e regjistrit
t riskut, vlersimin, kontrollin e risqeve q vn n rrezik arritjen e objektivave dhe realizimin
me sukses t veprimtarive t strukturave q ata drejtojn.
Stafi
11. Menaxhimi i riskut shte nj proes n vazhdimsi i cili duhet t jet pjes integrale e proesit
t menaxhimit si i tr dhe sht prgjegjsi e t gjith stafit.
12. Njsia Qndrore e Harmonizimit pr Menaxhimin Financiar dhe Kontrollin sht
prgjegjse pr mbikqyrjen e zbatimit dhe funksionimit t sistemit t menaxhimit t riskut si
dhe pr kshillimin dhe udhzimin.
13. Audituesi i Brendshm duhet t shqyrtoj n baz vjetore efektivitetin e proeseve t
kontrollit t menaxhimit t riskut dhe mirqeverisjes si dhe kshillon dhe i raporton titullarit t
7-1

njsise se cilat fusha kan nevoj pr prmirsim. Gjithashtu, duhet t ndihmoj menaxherin pa
marr pjes drejtprdrejt n menaxhimin e riskut dhe pa shkarkuar menaxherin nga
prgjegjsit e tij/saj n kt fush.
Komponentt e Menaxhimit t Risqeve
Identifikimi i riskut
14. Risku duhet t vlersohet dhe t ket prparsi n lidhje me objektivat e njsis, t prcaktuara
n zbatim t strategjive sektoriale dhe t lidhura ngusht me proesin e buxhetimit afatmesm.
15. Duhet t identifikohet risku q vjen nga burime t jashtme. Ktu prfshihen furnitort,
ndryshimet e teknologjis, kushtet ekonomike dhe politike, dispozitat legjislative dhe
rregullatore, kushtet ambjentale dhe ngjarjet natyrore.
16. Duhet t identifikohen risqet q vijn nga burime t brendshme. Ktu prfshihen burimet
njerzore, financa dhe shtjet buxhetore, mardhniet e puns dhe sistemet e teknologjis s
informacionit si dhe siguria e t dhnave.
Dokumentimi i procesit
17. Risku i identifikuar duhet t dokumentohet n Regjistrin e Riskut, formati i t cilit
bashkengjitur me kete shtojce. Emri i personit prgjegjs pr do risk duhet t regjistrohet n
Regjistrin e Riskut. Regjistri i Riskut duhet t publikohet dhe t jet i disponueshm pr t
gjith stafin.
Vlersimi i Riskut
18. Menaxhert e t gjitha niveleve duhet t vlersojn secilin nga risqet e identifikuara n drejtim
t mundsis s ndodhjes dhe t ndikimit mbi objektivat, si m posht vijon:
19. Mundsia q risku t ndodh, lidhet me probabilitetin q ngjarja e pafavorshme t ndodh, nse
nuk ka aktivitete kontrolli q do ta parandalonin, ose do t paksonin riskun. Mundsia q risku
t ndodh duhet t vlersohet pr secilin nga risqet e identifikuar me tri shkalle (i lart,i
mesem, ult)
20. Ndikimi sht efekti q nj ngjarje e pafavorshme do t kishte mbi njsin, nse ngjarja do t
ndodhte vrtet. Nj efekt i till do t ishte ose nj lloj dmi, ose nj lloj shansi i humbur. Nse
sht e mundur, efekti duhet t prllogaritet n form sasiore. Por minimalisht, efekti duhet t
prshkruhet n mnyr aq konkrete, sa t tregoj rndsin e riskut. Ndikimi duhet te vleresohet
me tri shkalle (i lart,i mesem, ult)
21. Vlersimi i secilit risk duhet t rishqyrtohet t paktn nj her n vit, por edhe m shpesh n
vartsi t ndikimit qe ka n realizimin e objektivave
22. Gjat vlersimit t riskut duhen marr parasysh raporti i kostos pr aktivitetet e kontrollit q do
t ndrmerren ndaj prfitimeve lidhur me reduktimin e riskut.
Adresimi i riskut
23. Reagimi ndaj do risku duhet t shqyrtohet t paktn nj her n vit. Reagimi ndaj do risku
mund t jet tolerimi ndaj tij, trajtimi i tij (me an t kontrolleve parandaluese, korrigjuese,
drejtuese ose dalluese), transferimi i tij dhe/ose prfundimi i riskut. Prgjigjia prfundimtare do
t regjistrohet n regjistrin e riskut.
24. Risku minimal mund t tolerohet. Ka katr prgjigje (reagime) t mundshme ndaj riskut:
25. Trajtimi me qllim kufizimin ose paksimin e riskut kjo sht prgjigja m e prhapur q
aplikohet prej menaxherve. Kjo pr faktin, se ndodh shum rrall q risku t
shmanget/transferohet plotsisht. Prandaj, duhen zhvilluar aktivitete kontrolli, q japin nj
garanci t arsyeshme se risku do t kufizohet n parametra t pranueshm, n varsi t
rndsis s riskut dhe kostove pr futjen e kontrolleve. Risqet q trajtohen n kt form duhet
t monitorohen rregullisht.
26. Transferimi i riskut manxhimi mund ta vlersoj riskun si tepr t lart, q duhet
transferuar n nj njsi tjetr. Mnyra klasike e transferimit t riskut sht sigurimi. N rastet
7-2

e sigurimit, do t ket kosto shtes, por treguesi impakti i riskut do t ulet ndjeshm. Nj
mnyr tjetr pr transferimin e riskut sht lidhja e marrveshjes me nj njsi tjetr, tek e cila
transferohet aktiviteti, nprmjet nj marrveshjeje t prbashkt t palve.
27. Tolerimi i riskut kjo lloj prgjigjeje sht e mundur vetm nse risqe t caktuara kan nj
ndikim t kufizuar (t paprfillshm) n arritjen e qllimeve dhe objektivave, ose kur kostot pr
marrjen e masave nuk jan n prpjestim me prfitimet e mundshme. N nj rast t till,
tolerimi mund t ishte nj prgjigje ndaj riskut. Megjithat, risqe t tilla duhen monitoruar n
vazhdimsi, pasi mund t ndodh q faktor t brendshm, ose t jashtm t rrisin shkalln e
mundesise se ndodhjes se riskut, apo t ndikimit t tij, duke e uar riskun n nj kategori m t
lart.
a) Ndrprerja e riskut disa risqe mund t paksohen ose t kufizohen n nivele t
pranueshme, vetm nse mbyllet aktiviteti. Mosmarrja e masave mund t prbj nj
risk n vetvete, pasi mund t mos arrihen qllimet dhe objektivat e njsis. N sektorin
publik, mundsit e ndrprerjes s riskut jan shum t kufizuara, pasi n shumicn e
rasteve, qllimet strategjike t njsis prfshihen n programet e qeveris.
Trajtimi i Risqeve
28. Risqet e identifikuara mund t reduktohen ose paksohen nprmjet futjes s aktiviteteve t
kontrolleve t prshtatshme. Kto kontrolle mund t jen:
29. Kontrolle parandaluese t konceptuara pr t reduktuar mundsin q risku t ndodh (t tilla,
si p.sh. ndarja e detyrave, kufij t qart t delegimeve t autorizuara, etj);
30. Kontrolle korrigjuese, t konceptuara pr t korrigjuar rezultatet e padshiruara (si p.sh. kur
trhiqen pagesat e kryera gabimisht);
31. Kontrolle drejtuese t konceptuara pr t garantuar arritjen e nj rezultati t caktuar (si p.sh.
masat e siguris, apo krkesat pr ruajtjen e shndetit dhe t jets); ose
32. Kontrolle zbuluese t konceptuara pr t identifikuar rastet kur rezultat e padshiruara tashm
kan ndodhur (p.sh. kontrolle t rezervave, apo t aktiveve, apo proedurat e rakordimit).
33. Kontrollet duhet t pshkruhen n Regjistrin e Riskut. Prshkrimi duhet t prfshij emrin e
personit prgjegjs pr kontrollin.
Monitorimi i Procesit t Menaxhimit t Risqeve
34. Monitorimi ndihmon pr t ndjekur proesin, nse risqet jan menaxhuar me sukses, pra nse
aktivitetet (veprimtarit) e kontrollit i kan minimizuar risqet korresponduese si dhe nse
objektivat e rrezikuara, jan prmbushur. Monitorimi evidenton gjithashtu, cilat risqe jan br
m krcnuese dhe cilat jan paksuar. N kt mnyr jo vetm garantohet transparenca dhe
prgjegjshmria pr aktivitetet e njsis por gjithashtu raportimi sistematik mbi statusin e
risqeve i mundson menaxhimit t njsis t dalloj prioritetet n trajtimin e risqeve.
Strategjia e Risqeve
35. do njsi e qeverisjes qndrore dhe vendore duhet t prgatis dhe t miratoj nj strategji t
menaxhimit t riskut, e cila duhet t prditsohet rregullisht (t pakten nj her n tre vjet) si
dhe sa her kur mjedisi i riskut pson ndryshime t rndsishme.
36. Strategjia e riskut prkufizohet si qasja e njsis pr menaxhimin e riskut e prcaktuar nga
titullari i njsis dhe e pasqyruar n politikat e nivelit t lart t njsis publike dhe m tej.
Strategjia e riskut prcakton mnyrn se si sillet njsia ndaj risqeve dhe vendos kuadrin e
prgjithshm t proesit t menaxhimit t riskut. Strategjia e riskut t nj njsie duhet t
miratohet nga titullari i njsis dhe duhet tu vihet n dispozicion punonjsve dhe t njihet prej
tyre.
37. Strategjia e riskut t njsis duhet t prcaktoj n mnyr t qart strukturat pr menaxhimin
dhe pr kontrollimin e risqeve (t ashtuquajturit pronar t risqeve); si duhet t trajtohen risqet
n nivel strategjik, n nivel programi dhe n nivel aktiviteti; strukturat pr monitorimin dhe
7-3

vlersimin e tij; kriteret pr prcaktimin e risqeve madhore; mekanizmat e regjistrit t riskut si

dhe kriteret pr matjen e riskut. Strategjia e riskut e nj njsie duhet gjithashtu t jet n
prqasje me dokumentet e politikave sektoriale dhe kombtare.
38. Strategjia e riskut duhet po ashtu t prcaktoj oreksin e riskut t njsis n nivel strategjik.
Oreksi i riskut lidhet me nivelin e riskut q nj njsi sht e gatshme t lejoj (q do t thot
pranon ti ekspozohet), n prputhje me misionin, vizionin dhe objektivat e veta, n do koh,
para se t vendos nse duhet t ndrhyj. Oreksi i riskut ndikohet nga mjedisi i jashtm dhe i
brendshm i kontrollit, nga njerzit, nga sistemet e puns dhe nga politikat.
Plan veprimi
39. Pr risqet q jan cilsuar m t lartat (m kritiket), duhet t hartohet nj plan afat-gjat
veprimi. Nse risku mund t ndikoj n aktivitetin e dy, ose m shum njsive publike
qndrore, ky plan duhet t miratohet nga Kshilli i Ministrave. Po ashtu, n rastin e njsive
publike vendore, kur risqet jan t prbashkta pr dy ose m shum prej tyre, plani i veprimit
mund t miratohet nga Kshilli i Qarkut.
Shqyrtimi dhe raportimi i risqeve
40. Identifikimi, vlersimi dhe reagimi ndaj riskut duhet t shqyrtohen do vit nga Koordinatori i
Riskut dhe me pas nga titullari i njsis. Regjistri i Riskut duhet t prditsohet pas do
shqyrtimi.

7-4