T.C.

ERCYES NVERSTES
MHENDSLK FAKLTES
MEKATRONK MHENDSL BLM

MEKATRONK LABORATUVARI 1

(Mekanik Sistemlerde PID Kontrol Uygulamas - 2)

DENEYSEL KARITIRMA STASYONUNUN
PID LE DEB KONTROL

DENEY SORUMLUSU
Ar.Gr. Serta SAVA

Temmuz 2012
KAYSER

DENEYSEL KARITIRMA STASYONUNUN DEB KONTROL

1. GR
retim endstrisinde, tank sistemleri ok farkl uygulama alanlar bulmaktadr. Tekstil, gda,
kat ve kimya endstrisinde; kartrma, stma, ktrme ve alkalama ilemleri iin yaygn
olarak kullanlmaktadr. Debi kontrol; g reten proseslerdeki buhar jeneratrlerinde,
reaktrlerde, ya ya da gaz retim endstrisindeki depolama tanklar gibi farkl mhendislik
alanlarnda nemli uygulama alanlarna sahiptir. Grld zere endstriyel
uygulamalardaki bu yaygnlk tank sistemlerinin debi kontrolnn de nemini ortaya
koymaktadr. Farkl tank sistemlerinin seviye ve debi kontrol iin PID kontrolden, yapay
sinir a temelli kontrol sistemlerine kadar birok kontrol metodu kullanlmaktadr.*
* . Eski, Deneysel Kartrma stasyonunun Yapay Sinir A Kontrol Sistemi ile Debi Kontrol, 15. Ulusal Makine Teorisi Sempozyumu
(UMTS 2011), Nide niversitesi, Nide, sayfa 281-287, 16-18 Haziran 2011.

2. DENEYN AMACI
Deneyde kullanlacak olan kartrma istasyonu, farkl depo tankndan gelen svlar iin
istenilen oranlarda kartrma ilemini yapmaktadr. Depo tanklarna gelen sv, pnmatik
tahrikli iki yollu kresel valf vastasyla ana tanka pompalanr. Ayrca deney dzenei ile ana
tanktaki sv seviyesi ikili kontrol ile ayarlanabilmekte ve ana tanka olan akn kapal evrim
debi kontrol yaplabilmektedir. Kartrma istasyonunun kontrol iin kullanlan FluidLab
programnda, P, I, PI, PD ve PID kontrol organlar kullanlabilmetedir.
3. DENEYSEL KARITIRMA STASYONU VE SSTEM BLEENLER
Kartrma istasyonu;
3 adet depo tank,
1 adet ana tank,
Muhtelif sayda seviye sensrleri,
2 adet pompa,
3 adet pnmatik tahrikli 2-yollu valf,
1 adet debi ler,
basn ve scaklk sensrleri,
kompresr ve g nitesinden,
oluur. Sistem bileenleri ekil 1de grlmektedir. Depo tanklarndan herhangi birinden
gelen sv, iki yollu pnmatik valf vastasyla kontrol edilen ana tank iine pompalanr.
Tanklardaki su seviyesi, her bir tankn altnda bulunan ultrasonik seviye sensrleri ile
denetlenir. Depo tanklarnn minimum ve maksimum deerleri aadaki gibidir:
Debi : 0-9 (l/min)
Bas : 0-100 (mbar)
Scaklk : 0-100 (C)
1

ekil 1. Kartrma istasyonu ve sistem bileenleri.

ekil 1de grlen sistem bileenleri, ekil zerindeki numaralandrlmalarna gre u
ekildedir;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Pompa
2 yollu kresel valf
Kapasitif seviye sensr
Depo tank
Balant bordu
Ana tank
Debi ler (mekanik)
Debi ler (elektriksel)
2

ekil 2de de kartrma istasyonunun gerek grnm ve ematik grnm yer almaktadr.

(a)

(b)
ekil 2.a. Kartrma istasyonu b. Kartrma istasyonunun ematik grnm

4. DENEYN YAPILII
Kartrma istasyonu bilgisayar zerinden kontrol edilmekte olup, 7 adet sensr verisi (dijital
giriler) Easyport DA zerinden bilgisayar tarafndan okunmakta ve 3 2-yollu valf ve 2si
de pompa kontrol sinyali olmak zere, 5 dijital k sisteme gnderilmektedir. ekil 3te
sistem kontroln gerekletirdiimiz FluidLab programnn arayz grlmektedir. ekilden
de grld zere, arayz zerinden sistem modeli, dijital giri ve klar grlebilmekte,
PID parameterleri ayarlanabilmekte ve kontrol ilemi gerekletirilebilmektedir.
Deneye balarken ncelikle, P, I, PI, PI veya PID kontrol organlarndan hangisi kullanlacak
ise, program arayznden gerekli kontrol etkileri seilir ve kontrol etkilerinin deerleri
programa girilir. Ardndan ana tanka giden akn debisi iin bir ayar noktas (set point) seilir
ve sisteme girilir. stenilen depo tanklarn valfleri ve ana tanka giden pompa da aldktan
sonra Start dmesine baslr. Kartrma ilemine balayan istasyon, daha nce de
sylediimiz gibi sensr verilerini Easyport zerinden bilgisayara gnderir. Bilgisayar
zerinde istenilen debi deeri ile okunan debi deeri arasndaki fark alnarak bir hata deeri
elde edilir ve PID kontrol organna uygulanarak kumanda sinyali retilir. Oluturulan yeni
kumanda sinyali yine Easyport zerinden kartrma istasyonuna gnderilir ve bylece ana
tanka giden ak iin proses sresince kapal evrim bir debi kontrol salanm olur. Bu
kontrol ileminin blok diyagram ekil 4de grlmektedir.

ekil 3. FluidLab pragramnn arayz.

4

ekil 4. Bilgisayar kontroll kartrma istasyonunun ematik grnm.

5. DENEY RAPORUNDA STENENLER

1. Kartrma istasyonlar hakknda bilgi veriniz.
2. kili kontrol, PID kontrol organ ve P, I, D kontrol etkilerinin karakteristii hakknda
bilgi veriniz.
3. Deney tesisat hakknda bilgi veriniz.
4. PID kontrol organnn baka hangi sistemlerde kullanlabileceine rnekler verip,
birinin kontrol srecini blok diyagram zerinden anlatnz.