ALIILMAMI RETM YNTEMLER

Prof. Dr. Akgn ALSARAN

Bu notlarn teorik ksm Prof. Dr. Abdulkadir ERDEMin bir makalesinden alntdr.

retim Yntemleri
1. Dkm
2. Malzeme ileme (talal)
a. Allm b. Allmam
3. Malzeme ekillendirme (talasz)
4. Kaynak
5. Toz metalrjisi
6. yapsal retim yntemleri ?

retim Yntemleri
Allm yntemler kesici u, matkap ucu veya talama ta gibi
takmlar kullanarak ve malzemenin takm ile fiziksel temas sonucu
tala kaldran yntemlerdir. Bu yntemler iin takm ile i paras
arasnda srekli temas ve greceli hareket gerekmektedir. Bunun
sonucu olarak nemli anma sorunlar kanlmazdr. Allm
yntemlerin ok uzun yllardr sren deneyim birikimine sahip olmalar
nemli bir stnlk olarak grlmektedir.

retim Yntemleri
Allmam imalat yntemleri ise zellikle ikinci dnya savandan
sonra gelimi ve ada teknolojide yaygn uygulama alan bulmu
yntemlerdir. Bu yntemler allm yntemlerden farkl olarak fiziksel
temas ve greceli hareket yerine mekanik kuvvet uygulamadan eitli
enerji trlerini kullanarak malzeme ileyen, andran veya
ekillendiren yntemlerdir. Genellikle kullanlan dk younluklu
enerjiyi dar bir alanda odaklayarak ve denetleyerek ileme olayn
gerekletirmek iin uygun bir takm veya odaklayc dzen kullanlr.

Allm retim Yntemleri-Ortak zellikler

Geleneksel yntemlerde malzemeden tala kaldrma

ilemi, torna kalemi, freze ba, talama ta vb.,
kesici takmlar kullanarak yaplr. Mekanik kuvvet
kullanlarak ve zorlama ile, genellikle malzeme iinde
plastik deformasyon ve kayma gerilmeleri yaratarak,
malzeme zerinden tala kaldrlr. Gerilme ile tala
kaldrma tm geleneksel yntemlerin ortak zelliidir.
Geleneksel yntemlerde kesici takm ile i malzemesi
arasnda tala kaldrma ilemi srasnda srekli olarak
birbiri ile fiziksel temas halinde olup, her ikisi arasnda
greceli olarak hareket vardr.

Allm retim Yntemleri

Tala kaldrma ilemi zellii olarak, geleneksel

yntemlerin ileme zellikleri ve snrlar, i
malzemesinin mekanik zellikleri ile snrldr. Akma
gerilmesi yksek olan malzemelerin, geleneksel
yntemlerle ilenmesinde nemli sorunlar olabilir. Bu
sorunlarn zm iin ok pahal ve zel takmlar
gerekebilir, baz durumlarda ise tamamen
imkanszdr.
Takm ve i malzemesi arasndaki greli hareket, ya
dzlemsel/dorusal ya da daireseldir. Bu durumda
elde edilen i malzemesi yzeyleri de, dzlem ya da
silindirik olmaktadr. Bylece geleneksel yntemler
kullanlarak elde edilebilecek i paras ekilleri snrl
kalmaktadr.

Allm retim Yntemleri

Takm ile malzeme arasndaki fiziksel temas ve kuvvet

uygulanma zorunluluu nedeni ile takm boyutlarnn ok
kk olmas mmkn deildir. Bu nedenle kk boyutlu
ilerin geleneksel yntemlerle ilenmesi zor veya
imkanszdr. Benzer nedenlerle ok byk boyutlu ilerin
de ilenmesi gtr. Geleneksel yntemler daha ok orta
boyutlu iler iin uygundur.
Geleneksel yntemler ok uzun yllardr kullanlmakta
olduklarndan, teknoloji birikimi ok yksektir. Bu nedenle
geleneksel yntemleri kullanan tezgahlar basit ama yksek
verimlidir. Kullanc eitimi de ok kolaydr.
Geleneksel yntemlerin doal snrlamalar dnda,
esneklikleri ok yksektir. zellikle bilgisayar teknolojisinin
kullanlmas ile birlikte otomasyona uygun tezgah retimi
mmkn olmutur.

Allm retim Yntemleri-Snrlamalar

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Takm anmas kanlmazdr.

Takm anmasnn nceden tahmini ok zordur.
Takm malzemesi, i malzemesinden daha sert ve daha yksek
nitelikli olmaldr. Bu durum i malzemelerinin eidini snrlar.
Yksek dayanml malzemeler iin yksek kesme kuvvetleri
gerekir. Bu durum hassasiyet sorunlar ile birlikte tezgah
tasarmnda nemli kstlar ve teknolojik sorunlar yaratr.
leme hz malzeme dayanm ile ters orantldr. Bu durum yeni
gelien stn nitelikli malzemelerin kullanmn kstlar.
Kesme blgesindeki snma ileme hzn etkiler ve snrlar.
Tala kaldrma sadece dorusal ve dairesel olabilir.
Takm titreimi her zaman nemli bir sorun olur.
Kesici takmlarn kk boyutlarda retimi mmkn deildir. Bu
durum ise i boyutlarn snrlar.

Allmam retim Yntemleri-Teknolojik gereksinim

1.

2.

3.

Metalrji mhendislii ve malzeme bilimindeki gelimeler sonucunda

olaanst zelliklere sahip malzemeler retildi. zellikle uzay ve havaclk
endstrisinden gelen bu malzemeler, ok yksek dayanl olduklarndan
geleneksel yntemlerle ilenemedi. Ayrca, bu malzemeler ok pahal
olduklar iin, i boyutlarnn kltlmesi gerekti. Bu durum allm imalat
yntemleri ile zlemez sorunlar getirdi.
Elektronik endstrisinde transistor n icad ile balayan bir dizi yeni rnn,
allm imalat yntemleri ile imalat mmkn olmad. Bu amala yeni
yntem araylar sonunda gelien imalat yntemleri, o gnlerde
beklenenden daha iyi sonular vererek elektronikte minyatrleme srecini
balatt. Para boyutlarnn klmesi ile azalan imalat giderleri sonucu,
allmam imalat yntemlerinin gelime sreci byk bir ivme kazand.
Olaanst zelliklere sahip yeni malzemelerin, olaanst kk
boyutlarda ve ekillerde imalatnn mmkn olmas, tasarm mhendislerine
yeni rnler gelitirilmesi konusunda geni ufuklar at. Giderek artan rn
eitleri, yeni rn taleplerini de arttrarak, giderek artan ve hzla parasal
kaynaa dnebilen bir potansiyel yaratt. Bylece allmam imalat
yntemleri hzla yaygnlama olana buldu.

Allmam retim Yntemleri-stnlkleri

Malzeme lenebilirlii: Metalrji mhendisliinde son yllarda yaanan
gelimeler sonunda allm mhendislik malzemelerinden ok daha iyi
zelliklere sahip yeni malzemeler gelitirilmi ve tasarm ve imalat
mhendislerinin kullanmna sunulmutur. Bu gelimeler zellikle
elektronik ve havaclk endstrisinde yaanm ve tevik edilmitir.
Gelitirilen yeni malzemeler allm malzemelere gre genellikle daha
sert ve daha yksek dayan zellikleri tamaktadr. Bu malzemelere
rnek olarak seramik ve seramik tabanl takm malzemeleri, lif destekli
kompozit malzemeler, karbidler, titanyum vb. malzemeler verilebilir. Yeni
malzemelerin allm takmlarla ilenmesinde karlalan zorluklar
imalat mhendislerini yeni imalat yntemleri aramaya ve gelitirmeye
ynlendirmitir. Yeni imalat yntemlerinin yeni malzemelerin sertlik,
dayanm ve dier mekanik zelliklerinden etkilenmemesi iin ileme
mekanizmasnda sl enerji, elektrik enerjisi veya atomik boyutta
mekanizmalarn kullanlmas salanm ve bylece yeni malzemelerin
ilenebilmesi baarlm ve kullanm yaygnlamtr.

Allmam retim Yntemleri-stnlkleri

Paras ekli: Allm imalat yntemleri kesici takmlara verilen
hareketlerin snrl olmas nedeni ile birka ayrcalk dnda dz yzey
veya silindirik yzeylerle snrldr. Buna rnek olarak, dairesel deliklerin
allmam yntemlerle delinmesi veya almas ok kolay olmasna
karn, dairesel olmayan (rnei kare delik) delinmesi ok zordur. Bu
snrlama birok durumda tasarm deiikleri ile zlmeye allsa da
her zaman iin nemli bir snrlama olmaktadr. Buna karn dairesel
olmayan deliklerin allmam imalat yntemleri ile delinmesi veya
almas dairesel delikler kadar kolay ve basit bir ilemdir. Benzer ekilde
allm yntemlerle ulalamayan alanlarn ilenmesi, ok kk boyutlu
hacimlerin ilenmesi, ok kk boyutlu deliklerin delinmesi allmam
imalat yntemleri iin kolay ve basit uygulamalar olmaktadr.

Allmam retim Yntemleri-stnlkleri

Otomatik Veri Aktarm: Allm yntemler temel olarak mekanik
kuvvet uygulamas ilkesine dayand iin, kesme, tezgah ve takm
kuvvetlerinin ada NC, CNC, CAD/CAM veya CIM gibi ada
denetim sistemlerine veri ve bilgi aktarlmasnda zorluklar
bulunmaktadr. Anlan denetim sistemlerinin imalat mhendisliinde ok
nemli olumlu katklar yapt ve imalat giderlerini azaltt bilindiinden
bu yntemlerin uygulamasnn yaygnlamas istenmektedir.
Allmam imalat yntemleri ileme mekanizmalarnn gerei veri
aktarmna uygun zellikler tamaktadr. Bu nedenle de ada
denetim teknolojilerine kolay uyum salanabilmitir. Hemen btn
allmam imalat yntemleri gelime aamalarnda bu yntemleri
uygulam ve bu yntemlerin salad stnlkleri kullanmlardr.

Allmam retim Yntemleri-stnlkleri

Hassasiyet stemleri: Tasarm mhendislii ve mteri istemlerinin
eilimi giderek daha hassas malzeme ileme mekanizmalar
gerektirmektedir. Bu eilimin nmzdeki yllardaki beklentisi allm
tala kaldrma boyutlarnn ok altnda, atomik paracklar dzeyinde
ileme olanann salanmasdr. Nanoteknoloji olarak bilinen bu
boyutlarda allm yntemlerin ve hatta baz allmam yntemlerin
de kullanlma olana kalmamakta, bu yntemlerin yerini atom
dzeyinde paracklarn yer deitirmesine dayal ileme yntemleri
almaktadr. Bu olaanst durum gerek yeni tasarmlarda ve gerekse
rn baznda mteri beklentilerinde devrim yaratacak bir niteliktedir.
Baz allmam yntemlerin ise malzemeleri ince yzey tabakalarnda
ileme olana vermesi sonucu yine allm yntemlere gre
karlatrma yaplamayacak dzeyde hassas ileme olana
salamaktadr. Salanan bu hassas ileme olanaklarnn doal sonucu
olarak giderek rn nitelikleri ve buna bal performanslar deimi ve
gelimitir.

Allmam retim Yntemleri-stnlkleri

Minyatrleme: Son yllarda gzlenen bir baka eilim ise giderek i
paras boyutlarnn klmesidir. Bunun sonucu olarak daha az
malzeme kullanlmakta ve daha hzl ileme salanmaktadr. Bu
durumda imalat maliyetleri azaltld gibi ok daha iyi nitelikli fakat
pahal malzeme kullanma olana domaktadr. Ayrca gelien
mikromakineler ile daha nce olanaksz olarak kabul edilen yeni
uygulama alanlar ve teknolojiler yaratlmtr. Gelien duyucu (sensr)
teknolojisi ile bu eilim daha da kuvvetlenmitir. Bugn ok kk
boyutlu sensrlerin ve motorlarn mekatronik kavramlar erevesinde
entegrasyonu ile daha nceleri yapm olanaksz kabul edilen birok
rn gelitirilmi ve kullanlmaktadr.

Allmam retim Yntemleri

Allmam malat Yntemleri Kullanm ltleri;
1. Sert, yksek dayan veya krlganlk gibi mekanik zellikler,
2. Karmak geometri, kk boyut ve yksek hassasiyet,
3. Olaan i paralarna gre ok kk boyutlar.
Allmam malat Yntemleri iin tercih edilen Malzeme
zellikleri;
Alam olarak veya sl ilem sonras yksek yzey sertlik deerleri,
Yksek ekme, kayma vb. dayanm deerlerine sahip alamlar,
Seramik, Cam, yariletkenler gibi ar krlgan malzemeler,

Allmam retim Yntemleri

Allmam malat Yntemleri iin tercih edilen paras ekilleri;
Dzlem ve silindir dndaki geometriler,
boyutlu ekiller,
Dairesel olmayan delikler,
Ucu ak olmayan delikler ve oyma ilemleri,
Dar kanallar, kk apl delikler,
Derin delikler (Derinlik/ap oram yksek), Dar kanallar (Derinlik/Genilik
oran yksek),
nce sa malzemeden yaplmas gereken iler,
Allmam malat Yntemleri iin tercih edilen paras zellikleri;
Birka m dolaylarnda boyutlarda delik delme, kanal ama vb. lemler,
m altndaki boyutlarda ileme olana,
ok dk kesme aral ile sa ve levha kesme,
Geni yzeylerde m mertebesinde yzey ileme, m altndaki boyutlarda
son ilemler ve parlatma ilemleri.

Allmam retim Yntemleri

Microscope image of laser cut hole

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri

Allmam retim Yntemleri