T.C.

MLL ETM BAKANLII

RAYLI SSTEMLER TEKNOLOJS

TS (CTC) SSTEM
840UH0023

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. TS (CTC) SSTEMNDE TREN TRAFN SEVK VE DARE ETMEK ...................... 3
1.1. TS Sisteminin zellikleri ............................................................................................. 3
1.2. Trafik Kontrolr .......................................................................................................... 4
1.3. Trafik Ba Kontrolr ................................................................................................... 5
1.4. stasyon Kumanda Masas ............................................................................................. 5
1.5. Trafik Kumanda Merkezi .............................................................................................. 6
1.6. Sinyal............................................................................................................................. 7
1.6.1. Trleri .................................................................................................................... 7
1.6.1.1. Grnleri Bakmndan Sinyaller: .................................................................... 7
1.7. Blok ............................................................................................................................. 13
1.8.TS (CTC) Sisteminde Makaslar .................................................................................. 13
1.9. Makaslar Blgesi (OS) ................................................................................................ 15
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 16
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 18
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 20
2. TS SSTEMNDE SNYALLER VE MAKASLARI DZENLEMEK ......................... 20
2.1. Sinyal Renk Bildirileri ve Anlamlar .......................................................................... 20
2.2. Sinyallerin Tekrarlanmas ........................................................................................... 37
2.3. Dur Bildirisi ................................................................................................................ 37
2.4. Sisteme Ait Makaslar .................................................................................................. 39
2.5. TS (CTC) Sisteminde Hz .......................................................................................... 45
2.6. Metro ve Rayl Sistemlerde zin Verilen Hzlar .......................................................... 45
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 47
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 49
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 51
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 52
NERLEN KAYNAKLAR .................................................................................................. 53
KAYNAKA ......................................................................................................................... 54

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

840UH0023
Rayl Sistemler Teknolojisi Alan
Rayl Sistemler letme
TS (CTC) Sistemi
Bu modl TS sisteminde tren trafiini sevk ve idare
etmek konusunda bir renme materyalidir.
40/32
TS (CTC) sisteminde tren trafiini talimatlara gre
ynetmek.
Genel Ama
Bu Modl ile gerekli ortam salandnda; iletme talimat
ve ynetmeliklerine uygun olarak TS (CTC) sistemine
gre trafii ynetebilecek, makaslar ve sinyalleri
dzenleyebileceksiniz.
Amalar
1. TS (CTC) Sisteminde tren trafiini sevk ve idare
edebileceksiniz.

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

2. TS (CTC)
Sisteminde sinyalleri ve makaslar
dzenleyebileceksiniz.
Ortam: Atlye, snf veya gerek alma ortam
Donanm: Kumanda panosu, stasyon kumanda masas,
Sinyaller, Makaslar, TS (CTC) kumanda merkezinde
bulunan dier donanmlar.
Modln iinde her renme faaliyetinden sonra yer alan
lme aralar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
kendi kendinizi deerlendireceksiniz
Modl sonunda retmeniniz tarafndan lme arac
uygulanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek deerlendirileceksiniz.

ii

GR
GR
Sevgili renci;
Gnmzde sinyalizasyon sistemlerinin kullanlma amac, hat ve iletme kabiliyetinin
arttrlmas, her trl tamann daha sratli yaplmas, mevcut aralardan en ok yarar
salanmas, en az personel ile trafiin dzenlenmesidir. TS (CTC) iletim sistemi, ilgili
personele bu blgedeki sinyallerin bildirilerine gre nasl hareket edeceklerini gstermek
suretiyle akc, ekonomik ve emniyetli bir iletmecilik salar.
TS (CTC) sistemi kaza ve olaylarda insan faktrnden kaynaklanan olumsuzluklar
en aza indiren bir trafik sitemi sistemidir. lkemizde Hakal- Kapkule, Haydarpaa- Kaya,
Kaya- etinkaya, skenderun- Divrii, Alsancak-Cumaovas, Basmane- Aliaa hatlarnda
TS (CTC) sistemi ile tren trafii dzenlenmektedir.
Ayrca kent ii ulamda kullanlan hafif rayl sistem ve metro hatlarnda da
sinyalizasyon sistemleri kullanlmaktadr.
Bu modlle TS sisteminde trenlerin istasyonlara kabul ve sevk yollarn
belirleyebileceksiniz. Ayrca tren trafiinin kumanda merkezinden nasl ynetildiini,
trenlerin bulumalarn, ne gemelerini tespit edebilecek, makaslar dzenleyebilecek ve
manevra yaptrabileceksiniz.

RENME FAALYET1
AMA

RENME FAALYET1

Bu renme faaliyeti sonucunda gerekli ortam salandnda; TS (CTC) sisteminde

tren trafiini sevk ve idare edebileceksiniz.

ARATIRMA

lkemizde TS sisteminin kullanld hatlar ve zelliklerini (tek hat- ift hat

vb.) aratrnz.

Tren Trafik kontrolrnde aranan zel nitelikleri ve trafik kontrolr olmak iin
geirilmesi gereken aamalar aratrnz.

1. TS (CTC) SSTEMNDE TREN

TRAFN SEVK VE DARE ETMEK
1.1. TS Sisteminin zellikleri
TS(CTC): Bir hat kesimi zerinde tren ve makine seyirlerinin, bir merkezden
kumanda edilen sinyallerle sevk ve idare edildii demiryolu iletme sistemidir.
Sinyalizasyon Sisteminin Amac;

Emniyetli
Akc
Ekonomik bir iletmeciliin salanmasdr.

TS Sisteminin zellikleri aada belirtilmitir.

TS sisteminin uyguland hat ksmnda terminal ve saydinglerin giri ve

klar ile terminal ve saydinglerin arasnda bulunan bloklarn girilerine
konulan sinyallerle trenlerin trafii akc olarak salanr. Sistemde terminal ve
saydinglerin arasndaki hat ksm birok bloklara ayrlarak birbirini takip eden
birden fazla trenin ayn anda iki terminal veya sayding arasnda seyir ettirilmesi
ve hat kabiliyetinin artmas salanr.
Sinyaller ve uzaktan kumandal motorlu makaslar uzaktan kumanda ile
dzenlendiinden, personelden tasarruf edilir ve otomatik fren sistemi ile de
daha emniyetli bir trafik akcl salanr.
Pano zerinde, kumandal sinyaller, makaslar ve geitler kk lekli mozaik
paralar halinde belirlenmitir. Pano zerindeki kumandal sinyal izlenimleri
dzenlenmemise snk, dzenlenmise yeildir.
Trafik kumanda panosundan, kumanda blgesindeki btn trenlerin izlenmesi
mmkn olduundan tren trafii dzenli bir ekilde yrtlr.

Makaslarn ve sinyallerin pozisyonlar trafik kumanda merkezinden ve istasyon

kumanda masasndan izlenir.
Bu sistemde, trenlerin trafii tamamen sinyal renk bildirilerine ve trafik
kontrolr tarafndan verilecek emirlere gre salanr.
Yolcu tayan trenler hari yk trenleri, Demiryolu makineleri ve i trenleri ile
tek lokomotifler sinyaller serbest yol bildirisi veriyorsa terminal ve
saydinglerden vaktinden nce hareket edebilir ve durmadan geebilirler.
Birden fazla anayollu bulunan hatlardaki sinyaller gidi ve dne kumanda
edecek ekilde konulduundan, trafik kontrolr gerektiinde trenleri gidi yolu
yerine dn yolundan veya dn yolu yerine gidi yolundan trafiini
dzenleyebilir.
Kaya-etinkaya, skenderun-Divrii, Basmane-Aliaa, Alsancak-Cumaovas,
Halkal-Kapkule aras sistemde; gerek grdnde trafik kontrolr terminal
veya saydinglerde, terminal veya saydinglerin bir taraf veya her iki taraf iin
yerel kumanda izni verir. Bu durumda tren trafii ve manevralar istasyon
kumanda masas veya panosundan yetki verilmi personel tarafndan
dzenlenerek idare edilir. Yerel kumanda izni trafik kontrolr tarafndan szl
ve elektriksel olarak verilir. Kaya-Haydarpaa arasnda pano kullanma izni
alndnda sinyaller bildiri vermez ve trafik kumanda merkezinden sinyaller
snk, makaslar ise fla durumda grlr.
Kumanda blgesinde seyir eden btn trenlerin hareketleri ve krmz sinyalden
geileri trafik kumanda merkezinde bulunan trengrafa otomatik olarak kayt
edilir. Ayrca, baz kumanda merkezlerinde, yaplan ilemler ile arzalar
otomatik yazclar tarafndan saat belirtilerek kayt edilir.

1.2. Trafik Kontrolr

Sorumlu olduu hat kesiminde alan trenlerin trafiini ilgili ynetmelik hkmlerine
uygun olarak trafik kumanda merkezinden kumanda makinesi ve telefon araclyla
verecei emir ve kumandalarla akc, ekonomik ve gvenli bir ekilde yrten personeldir.
Trafik Kontrolrnn grevleri;

Trafik kumanda merkezine bal olan hat kesimindeki demiryolu trafiini, tren
ve tama planlarna, ilgili ynetmeliklere ve dier emirlere uygun olarak
ekonomik ve emniyetli bir ekilde yrtmek,
Trafikle ilgili kaytlar tutmak,
stasyon kumanda masas bulunan yerlerde trafik kumanda merkezine bal
istasyonlarn gerektiinde yerel kumandasna izin vermek,
Trafik kumanda merkezinden tren trafiinin idare edilememesi halinde,
trenlerin trafiinin yerel kumanda ile salanmas iin gerekli emirleri vermek,
kaza ve olaylar, trafikteki dzensizlikleri ilgililere zaman geirmeden ilgililere
bildirmek,
stasyon ve tren personeli ile dier personele trafikle ilgili olarak verilen emir ve
grevin yerine getirilip getirilmediini takip ve kontrol etmek,
Trafik ba kontrolr bulunmad zamanlarda ve acil durumlarda trafik ba
kontrolr adna telgraf yazmak,
Trafikteki dzensizlikleri rapor etmek,

1.3. Trafik Ba Kontrolr

Trafik Ba Kontrolr trafik kumanda merkezi ve kumanda blgesindeki trafikle ilgili
personelin amiridir.
Grevleri;

Kumanda merkezince trafiin ynetildii hat kesimlerinde, trenlerin tama ve

tren planna ve verilen emirlere uygun yrtlmesini salamak, kontrol etmek,
Trafik Kontrolrn ve bal personeli uyarmak,
Kendisine bal personelin almalarn dzenlemek, izlemek ve trafiin daha
verimli ve akc olmas iin nerilerde bulunmak,
Gnlk grafikleri kontrol etmek, grd dzensizlikler hakknda gerekli
kovuturmay dzenlemek ve ilgililere gndermek,
Yetki verilen trenleri, blgesi dhilinde sefere koymak veya seferden kaldrmak,
gerektiinde gar, istasyon, depo, yol, tren ve lokomotif personeline trafikle ilgili
emir ve talimat vermek, uymayanlar hakknda kovuturma dzenlemek,
Tren trafiinin verimli olarak sevk ve idaresini salamak amacyla komu
Trafik Kontrol merkezleri ve dier nite yetkilileri ile ibirlii yapmak,
koordinasyon salamak,
Trafik ve Trafik Kontrol tesislerinde grlecek arzalar ilgililere bildirmek,
Kaza ve olaylar takip etmek, trafiin normale dnmesi iin ilgililerle
koordinasyonu salamak ve yardmc olmak, kaza olaylarn ksa srede ilgili
birimlere bildirilmesini salamak,
Konumalarn kayt edildii cihazlarn alp almadn kontrol etmek ve
dzgn almasn salamak,
Sistemin arzalanmas halinde trenlerin trafiinin nasl salanaca hakknda
ilgililere gerekli emirleri vermek,
Trafik kontrolrn kumanda blgesini tanmak ve personeli eitmek iin
kumanda blgesi dhilinde grevlendirmek,
Kaza/olaylarda ve acil durumlarda mesai saatleri dnda da greve gelmek,
anons sistemi trafik kumanda merkezinde ise, grevli elaman tarafndan
trenlerin geli-gidi ve gecikme saatlerinin zamannda ve doru yaplmasn
salamak,

1.4. stasyon Kumanda Masas

TS sisteminde, terminal veya saydinglerde sistemin yerel olarak kullanlmas iin
konulmu olan tesisattr.(Resim 1. 1)
TS sisteminin uyguland baz blgelerde, terminal ve saydinglerde zel yaplm
bina iine yerletirilmi, stasyon kumanda masas bulunur. stasyon kumanda masasnn
zerinde bulunan dmeler kullanlarak trafiin idaresi, manevralarn yaplmas ve dier
ilemlerin yaplmasyla ilgili ilemlerin yaplmas salanr.
stasyon kumanda masasnda; kullanma anahtar, ait olduu terminal veya saydingin
sisteme bal yollar, makaslar, sinyalleri ve hemzemin geitleri de ieren kk lekli bir

emas bulunur. Deitirilebilir mozaik paralardan meydana gelmi masada, terminal veya
saydingde bulunan yollarn, uzaktan kumandal motorlu makaslarn, sinyallerin
dzenlenmesini salayan dmeler vardr.
TS sisteminde, kullanma anahtar trafik kontrolrnden elektriksel olarak kumanda
izni alndktan sonra yerel kumanda konumuna getirilir. Bundan sonra da dmeler
kullanlarak trafiin ynetimi ve dier ilemlerin yaplmas salanr. lemlerin
tamamlanmasndan sonra masa tekrar merkezi kumanda konumuna alnr.
stasyon kumanda masasnn ayr bir kullanma talimat olup, stasyon kumanda
masasn gerekli eitimden gemi personel tarafndan kullanr.

Resim 1. 1: stasyon kumanda masas

1.5. Trafik Kumanda Merkezi

Trafik kumanda merkezi trafik kontrolr eitimi grm trafik kontrolrleri
tarafndan kullanlr.
Kumanda merkezinde, trenlerin trafiinin yrtlmesi ile dier ilemlerin yerine
getirilmesi ve kayt edilmesini salayan makineler bulunur. Makineler bir trafik kontrolr
tarafndan kullanlabilecei gibi, her makine ayr trafik kontrolr tarafndan da kullanlabilir
veya kumanda blgesi bir ka blme ayrlmak suretiyle de, ayr trafik kontrolrleriyle trafik
ynetilebilir.
Trafik kumanda merkezine, denetimler dnda grevli trafik kontrolrleri ile trafik
ba kontrolrlerinden baka kimse giremez ve makineleri kullanamaz, trafik kontrolrlerinin
grevlerine mdahale edemez.

Resim 1. 2: Trafik kumanda merkezi

1.6. Sinyal
Sinyal; zerinde iki, veya drt renkli lambas bulunan elik boru, konsol veya
kprler zerine yerletirilmi, eitli renk bildirileri vererek demiryolu trafiini dzenleyen
iaretlere denir.(Resim 1. 3)

Resim 1. 3: Sinyal eitleri

1.6.1. Trleri

SNYALLER
SNYALLER

GRNLER
GRNLER
BAKIMINDAN
BAKIMINDAN

KULLANILILARI
KULLANILILARI
BAKIMINDAN
BAKIMINDAN

GREVLER
GREVLER
BAKIMINDAN
BAKIMINDAN

1.6.1.1. Grnleri Bakmndan Sinyaller:

Yksek Sinyaller: veya drt lambal olan, 3 ila 3.8 metre yksekliinde boru
direkler veya arazinin ve gabarinin uygun olmad yerlerde konsollar ve
kprler zerine yerletirilmi ana yol zerinde bulunan sinyallerdir.
Cce Sinyaller: veya iki lambal olan, boylar ksa elik borular zerine ve
Barnma yollarnn klarna yerletirilmi sinyallerdir.

SNYALLER
SNYALLER
GRNLER
GRNLER
BAKIMINDAN
BAKIMINDAN
YKSEK
YKSEK
SNYALLER
SNYALLER

CCE
CCE
SNYALLER
SNYALLER

DRT
DRT
LAMBALI
LAMBALI

LAMBALI
LAMBALI

LAMBALI
LAMBALI

K
K
LAMBALI
LAMBALI

KLAMBALI
LAMBALI
K

1.6.1.2. Kullanllar Bakmndan Sinyaller

KULLANILILARI
KULLANILILARI

BAKIMINDAN
BAKIMINDAN
SNYALLER
SNYALLER

KUMANDALI
KUMANDALI
SNYALLER
SNYALLER

OTOMATK
OTOMATK
SNYALLER
SNYALLER

Kumandal Sinyaller: Kumanda makinesine elektriksel olarak bal olan ve

trafik kontrolr tarafndan kumanda edilen, ayrca istasyon kumanda masas
olan yerlerde istasyon kumanda masasndan da kumanda edilen sinyallerdir.

Resim 1. 4: Kumanda sinyalleri

Otomatik Sinyaller: Kumandal sinyaller dnda kalan, trafiin ynne ve kendinden

bir sonraki sinyalin durumuna gre otomatik olarak renk bildirisi veren sinyallerdir

Resim 1. 5: Otomatik sinyaller

1.6.1.3. Grevleri Bakmndan Sinyaller

GREVLER
GREVLER
BAKIMINDAN
BAKIMINDAN
SNYALLER
SNYALLER

GR
GR
SNYALLER
SNYALLER

IKI
IKI
SNYALLER
SNYALLER

YAKLAMA
YAKLAMA
SNYALLER
SNYALLER

KORUMA
KORUMA
SNYALLER
SNYALLER

OTOMATK
OTOMATK
BLOK
BLOK
SNYALLER
SNYALLER

TEKRARLAMA
TEKRARLAMA
SNYALLER
SNYALLER

Giri Sinyalleri: stasyon ve saydinglerin girilerine yerletirilmi olup, yksek

drt lambal kumandal sinyalleridir.
(ekil 1.1)

ekil 1.1: Tek ana yollarda giri sinyalleri

ekil 1.2: Birden fazla ana yolu bulunan yerlerde giri sinyalleri

10

k Sinyalleri: stasyon ve sayding yollarnn klarna yerletirilmi yksek

ve cce kumandal sinyallerdir. Ana yollardan k sinyalleri ynl
istasyonlarda ve ok hatl blgelerde drt lambal yksek sinyal, tek hatl
blgelerde lambal yksek sinyal, barnma yollarnn klarndaki sinyaller
cce sinyallerdir.( ekil 1.3)

YS

YS
ekil 1.3: k sinyalleri

Otomatik Blok Sinyalleri: stasyon ve saydingler arasndaki bloklarn

girilerine yerletirilmi yksek, lambal otomatik sinyallerdir.( ekil 1.4)

ekil 1.4: Otomatik blok sinyalleri

Yaklama Sinyalleri: Terminal istasyonlar haricindeki istasyonlar ile

saydinglerin giri sinyallerinden bir nceki otomatik blok sinyalleridir.
(ekil 1.5)
Yaklama
Sinyali

ekil 1.5: Yaklama sinyalleri

11

Koruma Sinyalleri: Terminal istasyonlar veya manevras fazla olan

istasyonlarda giri sinyalinden bir evvelki kumandal sinyallerdir. .(ekil 1.6)
Koruma Sinyali
YS
YS

DEPO

ekil 1.6: Koruma sinyalleri

Tekrarlama Sinyali: Belirli bir uzaklktan grlemeyen, sinyallere 400 metre

mesafeye kadar konulan ve bu sinyalin durumuna gre renk bildirisi veren, iki
renkli ve altnda yuvarlak st beyaz zerine siyah renkli (T) harfli levha
bulunan yksek sinyallerdir.(ekil 1.7)

Tekrarlama

ekil 1.7: Otomatik blok sinyalinde tekrarlama;

1.6.1.3.2. Giri sinyalinde tekrarlama

Tekrarlama

ekil 1.8:Otomatik blok sinyalinde tekrarlama;

12

SNYALLER

GRNLER
BAKIMINDAN

KULLANILARI
BAKIMINDAN

CCE
SNYALLER

YKSEK
SNYALLER

KUMANDALI
SNYALLER

GREVLER
BAKIMINDAN

OTOMATK
SNYALLER

GR
SNYALLER

DRT
LAMBALI

LAMBALI

GR
SNYALLER

BLOK
SNYALLER

IKI
SNYALLER

LAMBALI

K
LAMBALI

IKI
SNYALLER

YAKLAMA
SNYALLER

OTOMATK BLOK
SNYALLER

KORUMA
SNYALLER

TEKRARLAMA
SNYALLER

YAKLAMA
SNYALLER
KORUMA
SNYALLER
TEKRARLAMA
SNYAL

ekil 1.9: Sinyal Trleri

1.7. Blok
TS(CTC) sisteminin uyguland blgelerde ayn anda iinde tren, lokomotif, makine
ve tren gibi ilem gren bir tek demiryolu aracnn bulunmasna izin verilen ve bu ara
seyirlerinin sinyal bildirileri ile idare edildii, snrlar kumandal veya otomatik sinyallerle
belirlenmi yol kesimidir.(ekil 1.10)

ekil 1.10: Blok da bekleme

1.8.TS (CTC) Sisteminde Makaslar

TS Sisteminde 3 trl makas vardr.

Uzaktan Kumandal Makas: Trafik kumanda merkezinden, istasyon kumanda

masasndan veya kumanda panosundan kumanda edilen, gerektiinde elle de
kullanlabilen, bir elektrik motoru olan, pozisyonlar kumanda merkezinden ve
istasyon kumanda masasndan izlenebilen makastr.(Resim 1.6)

13

Resim 1. 6: Uzaktan kumandal makaslarlar

Elektrik Kilitli Makas: Bir elektrik kilidi ile donatlm, elle kullanlan,
pozisyonlar trafik kumanda merkezinden ve istasyon kumanda masasndan
izlenebilen toplu makastr.(Resim 1.7)

Resim 1.7: Elektrik kilitli makaslar

Resim 1.8: Elektrik kilitli makasn kilit mekanizmas

Devre Kontroll Toplu Makas: Sistemle ilgili olup, zel bir kilitle kilitlenen ve
anahtar istasyon yazhanesinde bulunan, pozisyonlar trafik kumanda
merkezinden ve istasyon kumanda masasndan izlenebilen toplu basit makastr.
(Resim 1.9)

14

Resim 1. 9: Devre kontroll toplu makaslar

1.9. Makaslar Blgesi (OS)

stasyon ve saydinglerin bir tarafndaki giri ve k sinyalleri arasnda kalan ray
devreli yol ksmdr.
(ekil 1.11)
A

1.OS

2.OS

ekil 1.11: Makaslar blgesi (OS)

Her istasyonda ve saydingde en az iki (OS) blgesi bulunur.

Makaslar blgesinin megul olmas halinde sinyaller, uzaktan kumandal ve elektrikli
makaslar dzenlenmediinden istasyon ve saydinglerde trenler, nden ve arkadan makaslar
blgesini (OS) megul etmeyecek ekilde durur.
Manevralarda ise, vagon makas blgesini (OS) megul etmeyecek ekilde yollarn
uygun yerlerine braklr.

15

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Bir istasyona girmek zere olan nl arkal iki trenin istasyona kabuln, ne
gemesini ve gnderilmesini (sevk edilmesini) aadaki ilem basamaklarna gre yapnz.
lem Basamaklar

neriler

stasyona kabul edilecek trenlerin kabul ve sevk Trenleri kabul ederken ok

yerlerini belirleyiniz. Belirlerken yolcu
dikkatli olmasnz.
trenlerinin perona yakn olan yola alnmasn
Trenlerin kabul edilecei
salaynz.
yollardaki gvenlik tedbirlerini
yerine getirmelisiniz. Canl cansz
tm varlklar yoldan
uzaklatrmalsnz.
Herhangi bir olumsuzluk
durumunda heyecana kaplmadan
krizleri zmelisiniz.
Yaptnz iin nemini
dnerek soukkanl
olmalsnz.

Trenin geecei yolun serbest olduunu,

Yardmclarnzla ve makaslarla
devaml irtibat halinde
olmalsnz.

Manevra yapan trenlerin girecek olan treni

tehlikeye sokmadn,
stasyon snrlar iindeki hemzemin geitlerin
bariyerlerinin karayoluna kapatlm olduunu,

Limit dna braklm vagon olup olmadn

kontrol ediniz.

16

 Yol ve makaslarn zamannda trenlerin geiine

uygun duruma getirilip getirilmediini kontrol
ediniz.

Makaslar, istasyona nce giren trenin giriine

ve limit ( dier yollar megul etmeyecek
ekilde yerleim) yapmasna gre ayarlaynz.
Daha sonra arkadan gelip ne geecek olan
trenin dier yola giriine, kna, ne
gemesine ve istasyonu terk etmesine gre
ayarlaynz. Bundan sonra ilk trenin istasyonu
terk etmesine gre ayarlaynz.

17

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aada ki ifadeler doru ise parantezin iine D yanl ise Parantezin iine Y harfi
yaznz.

1.

(
) Makaslarn ve sinyallerin pozisyonlar kumanda merkezinden ve
istasyon kumanda masasndan izlenemez.

2.

(
) Trenlerin trafii tamamen sinyal renk bildirilerine veya trafik kontrolr
tarafndan verilecek emirlere gre salanr.

3.

(
) Trafikteki dzensizlikleri rapor etmek trafik ba kontrolrnn
grevidir.

4.

) stasyon kumanda masas zerinde hemzemin geitler grnmez.

5.

) Trafik kumanda merkezine makinistler girebilir

6.

) Grnleri bakmndan sinyaller ikiye ayrlr

7.

) Elektrik kilitli makaslar elle dzenlenir

8.

) Blok iinde birden fazla tren bulunur.

9.

) stasyonlarda en az iki OS bulunur bulunur

10. (

) Grevleri bakmndan sinyaller bee ayrlr

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz

18

KONTROL LSTES
Yaptnz uygulamay deerlendirme leine gre deerlendirerek, eksik veya hatal
grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz.
Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

Trenlerin istasyonlara kabul ve sevk yollarn belirlediniz mi?

Trenlerin bulumalarn tespit ettiniz mi?
Trenlerin ne gemesini tespit ettiniz mi?
stasyondaki manevralar durdurdunuz mu?
stasyon iindeki hemzemin geitleri kapattnz m?
Trenleri istasyona kabul edebildiniz mi?
stasyondaki trenlerin limitleri iine girmi olduunu kontrol
ettiniz mi?
Makaslarn trenin geiine dzenlenmi olduunu kontrol etiniz
mi?
stasyon kabul yollarndaki eyalar emniyetli bir mesafeye
ektiniz mi?
ne geecek trenin sinyalini ve makasn nce dzenlediniz mi?
Trenleri istasyondan sevk edebildiniz mi?

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz.
Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

19

RENME FAALYET2
AMA

RENME FAALYET2

Bu renme faaliyeti sonucunda gerekli ortam salandnda;

sinyalleri ve sistemdeki makaslar dzenleyebileceksiniz.

TS Sisteminde

ARATIRMA

Ka eit sinyalizasyon sistemi olduunu aratrnz.

Bulunduunuz ildeki rayl sistem zerindeki aralarn hzlarn aratrnz.

2. TS SSTEMNDE SNYALLER VE
MAKASLARI DZENLEMEK
2.1. Sinyal Renk Bildirileri ve Anlamlar

Drt lambal yksek sinyal;

Alttan balayarak sar, krmz,
yeil ve sar

Resim 2.1: Drt lambal yksek sinyal

Tekrarlama sinyali;
stte beyaz, altta yeil

Resim 2.2: Tekrarlama sinyali

20


Sinyallerde bulunan lambalarn
sras ve renkleri

Resim 2.3: Yksek sinyalde bulunan lamba sras ve renkleri

Drtl,
yksek
sinyallerin
Haydarpaa-Ankara- Kaya arasnda alttaki
sar
lamba
ve
skenderun-Divrii,
etinkaya-Sivas-Hanl, Hanl-Kaya ve
Halkal-Kapkule arasnda ise stteki sar
lamba sapmay ifade ettiinden tek bana
yanmaz.

Resim 2.4: Drtl yksek sinyal uygulamas

lambal yksek sinyal;

Alttan balayarak krmz, yeil ve sar

Resim 2.5: lambal yksek sinyal

21

 TS sisteminde trenlerin trafii sinyal renk bildirilerine gre salanr.

Cce sinyal;
Alttan balayarak sar, yeil ve krmz

Resim 2.6: lambal cce sinyal

Sinyallerin renk bildirileri ve anlamlar aada gsterilmitir.

Yksek ve cce sinyalde krmz k
Bloa girmek yasaktr. Sinyali gemeden dur.
( ekil 2.1,ekil 2.2)

ekil 2.1: Yksek sinyalde krmz k

22

ekil 2.2: Cce sinyalde krmz k

Yksek sinyalde yeil k

Normal hzla ilerle, En az iki blok botur.
(Resim 2.7)

Resim 2.7: Yksek sinyalde yeil k

ekil 2.3: Yksek sinyalde yeil k

Yksek sinyalde sar k

lk sinyal nnde duracak ekilde ilerle, girilecek blok botur. (Resim 2.8-ekil
2.4, 2.5,-2.6,2.7)
Fren mesafesinden daha ksa olan bir bloun giriindeki sinyal sar
gsteriyorsa, bir nceki sinyalde de sar grnr.

Resim 2.8: Yksek sinyalde sar k

23

Fren Mesafesinden ksa

ekil 2.4: Yksek sinyalde sar k (Giri sinyalinde)

ekil 2.5: Yksek sinyalde sar k (Giri sinyalinde)

ekil 2.6: Yksek sinyalde sar k (Otomatik blok sinyalinde)

Fren Mesafesinden ksa

ekil 2.7: Yksek sinyalde sar k (Anayolda, otomatik blok sinyalinde)

24

Yksek sinyalde sar zeri yeil k

Makaslardan saparak izin verilen hzla ilerle, en az iki blok botur.
(ekil 2.8)

ekil 2.8: Yksek sinyalde sar zeri yeil k

Cce sinyalde yeil k

Makaslardan saparak izin verilen hzla ilerle, en az iki blok botur.
(Resim 2.9 )

Resim 2.9: Cce sinyalde yeil k

ekil 2.9: Cce sinyalde yeil k

25

Cce sinyalde yanar sner yeil k

Blok, tesisata bal olmayan yoldan kacak tren iin serbesttir. Sapma yolu
zerinde son k makasna kadar snrl seyirle ilerle, yanar sner sinyalin
bulunduu tesisata bal olan yoldaki trenler iin blok kapaldr. En az iki blok
botur. (ekil 2.92.10)

Yanar sner
Yeil

5
2
0
2
ekil 2.9: Cce sinyalde yanar sner yeil k

Yanar Sner

ekil 2.10: Cce sinyalde yanar sner yeil kta trenin hareketi

Yksek sinyalde sar zeri sar k

Makaslardan saparak izin verilen hzla ve ilk sinyal nnde durabilecek ekilde
ilerle, girilecek blok botur. (ekil 2.11)
26

ekil 2.11: Yksek sinyalde sar zeri sar k

Cce sinyalde sar k

Makaslardan saparak, izin verilen hzla ilerle,
Girilecek blok botur.
(Resim 2.10,ekil 2.12)

Resim 2.10: Cce sinyalde sar k

ekil 2.12: Cce sinyalde sar kta trenin hareketi

Cce sinyalde yanar sner krmz k

Sinyallenmemi yollardan hareketle, sisteme bal blgeye girmeden, sinyallenmemi
yollara snrl seyirle ilerle. (ekil 2.132.14)

27

Yanar Sner
Krmz

ekil 2.13: Cce sinyalde yanar sner krm k

Yanar Sner
Depo
Liman

ekil 2.14: Cce sinyalde yanar sner krm kta trenin hareketi

Cce sinyalde yanar sner sar k

Blok tesisata bal olmayan yoldan kacak tren iin serbesttir. Sapma yolu
zerinde snrl seyirle, ilk sinyal nnde durabilecek ekilde ilerle, yanar sner
sinyalin bulunduu tesisata bal yol iin blok kapal olup, bu yolda bulunan tren,
yanar sner sinyali gemez. Girilecek blok botur. (ekil 2.15,2.16)

Sar
Yanar sner
5
2
0
2

ekil 2.15: Cce sinyalde yanar sner sar k

28

Yanar Sner

ekil 2.16: Cce sinyalde yanar sner sar k

Yksek ve cce sinyalde sar zeri krmz k

Her an (Ters makas, krk ray, dner kpr,
tren, megul yol vb.) bir engelle karlama
olasl bulunduundan, seyir sapmal ya da
sapmasz olabilir, derhal durabilecek ekilde
snrl seyirle ilerle, girilecek blok megul
olabilir.
(Resim 2.11,ekil 2.17,2.18)

Resim 2.11: Yksek ve cce sinyalde

sar zeri krmz k

ekil 2.17: Yksek sinyalde sar zeri krmz k

ekil 2.18: Cce sinyalde sar zeri krmz k

29

Cce sinyalde yanar sner sar zeri yanar sner krmz k

Sinyalsiz bir yoldan hareketle,
sinyalli bir yol zerinden geerek,
dier
bir
sinyalsiz
yola
klacandan snrl seyirle ilerle.
(ekil 2.19-2.20)

Krmz(Yanar sner)
Sar(Yanar sner)
5
2
0
2

ekil 2.19: Cce sinyalde yanar sner sar zeri yanar sner krmz k

Liman

Yanar Sner

Depo

ekil 2.20: Cce sinyalde yanar sner sar zeri yanar sner krmz kta trenin hareketi

30

Yksek sinyalde krmz zeri yeil veya cce sinyalde yeil zeri krmz k
stasyon kumanda masasndan yaplan
manevralarda, sinyallenmemi yollardan
kacak diziler iin snrl seyirle ilerle,
tesisata bal yollardan ayn yne k
yasaktr. (Resim 2.12)
(ekil 2.26)

Resim 2.12: Yksek sinyalde

krmz zeri yeil veya cce
sinyalde yeil zeri krmz
k

Cce sinyalde yanar sner yeil zeri yanar sner krmz k

stasyon kumanda masasndan
yaplan manevralarda, sinyallenmi
Yanar Sner
yollara girecek veya bu yollardan
kacak diziler iin snrl seyirle ilerle.
(Resim 2.13)

Resim 2.13: Cce sinyalde

yanar sner yeil zer krmz k

Tekrarlama sinyalinde yeil k

a. Varlacak ilk sinyal giri sinyali ise;
stasyon giri sinyali ile k sinyali aras fren
mesafesinden byk olduu durumlarda, giri sinyalinin
yeil veya sar k vermekte olduunu, fren mesafesinden
kk olduu durumlarda ise, giri sinyalinin yeil k
vermekte olduunu,
( Resim 2.14,ekil 2.21,2.22,2.23)

Resim 2.14: Tekrarlama sinyalinde yeil k

31

400 Metre
Fren mesafesinden uzun

ekil 2.21:Tekrarlama sinyalinde yeil k

400 Metre
ekil 2.22:Tekrarlama sinyalinde yeil k

400 Metre
ekil 2.23:Tekrarlama sinyalinde yeil k

32

b. Varlacak ilk sinyal blok, yaklama veya koruma sinyali ise;

Bu sinyalin yeil veya sar k vermekte olduunu ve varlacak ilk sinyale
kadar normal hzla ilerleneceini ve bu sinyalin bildirisine gre hareket edileceini
bildirir.
(ekil 2.24,2.25,2.26)
Otomatik
Blok
Sinyali

Fren mesafesinden uzun

400 Metre

ekil 2.24: Tekrarlama sinyalinde yeil k

Yaklama

400 Metre
ekil 2.25:Tekrarlama sinyalinde yeil k
Koruma
Sinyali

400 Metre

ekil 2.26:Tekrarlama sinyalinde yeil k

33

Tekrarlama sinyalinde beyaz k

a. Varlacak ilk sinyal giri sinyali ise;
stasyon giri sinyali ile k sinyali aras fren mesafesinden byk olduu durumlarda,
giri sinyalinin yeil veya sar k dndaki renklerden birini vermekte olduunu, fren
mesafesinden kk olduu durumlarda ise, giri sinyalinin yeil k dndaki renklerden
birini vermekte olduunu. ( ekil 2.27,2.28,2-2.29,3-2.30)

400 Metre
ekil 2.27: Tekrarlama sinyalinde beyaz k

Elle
dzenlemek
ekil 2.28:iin
Tekrarlama sinyalinde beyaz k
istasyonda
bulunan
evirme kolu
alnr ve
makas
motorundaki
yuvasna
sokulur.
400 Metre
Makasn
durumuna
ekil 2.29:gre
Tekrarlama
sinyalinde beyaz k
saa
veya sola
evirmek
suretiyle
makas
dzenlenir.
(ekil
2.4.2.1400
Metre
2.4.2.22.4.2.3)
ekil 2.30:Tekrarlama sinyalinde beyaz k

34

b. Varlacak ilk sinyal blok, yaklama veya koruma sinyali ise,

Bu sinyalin krmz k vermekte olduunu ve varlacak ilk sinyal nnde
durabilecek ekilde ilerleneceini ve bu sinyalin bildirisine gre hareket edileceini bildirir.
(ekil 2.31.1,2.32)

Yaklama
Sinyali

400 Metre

ekil 2.31: Tekrarlama sinyalinde beyaz k

400 Metre

Fren mesafesinden ksa

ekil 2.32: Tekrarlama sinyalinde beyaz k

35

 Yanar sner sinyale uyulacan bildiren YS levhas

YS levhas sinyallenmemi yol veya yollarn sinyallenmi yolla birletii
ksmn limit noktasna konulur. Beyaz zemin zerine krmz YS harfleri
bulunur. (Resim 2.15)

Resim 2.15: Yanar sner sinyale uyulacan bildiren YS levhas

YS levhas sinyallenmi yolda, sinyallenmemi yollara da kumanda eden

sinyalin bulunduunu gsterir.
Sinyallenmi blgeye girilebilmesi iin, YS levhas hizasna en yakn sinyalli
barnma yolundaki cce sinyalin yanar sner yeil, yanar sner sar, yanar sner
sar zeri yanar sner krmz veya yanar sner krmz ve cce sinyalde yanar
sner yeil zeri yanar sner krmz renk bildirilerine uyulmasnn zorunlu
olduunu bildirir.

Terminal veya Saydinglere yaklaldnn

anlalmas iin yaklama ve koruma sinyalleri
boru direklerinin yerden itibaren iki metre
ykseklikten sonra, 50 santimlik ksm beyaza
boyanr.( Resim 2.16 )

Yaklama
Sinyali

Koruma
Sinyali

Resim 2.16: Yaklama ve koruma sinyalleri

36

2.2. Sinyallerin Tekrarlanmas

Grlen sinyal renk ve bildirileri, birlikte grev yapan lokomotif personeli
tarafndan aadaki ekilde tekrar edilir.
Tren veya lokomotiflerin seyri srasnda makinist, yardmc makinist veya
srcler ncelikle sinyallerin durumunu takip etmek zorundadr.
Lokomotif ve trenin veya dier aralarn seyri srasnda, sinyal bildirisi
grldnde, lokomotif veya aralarn kumanda blmnde grevli makinistler, yardmc
makinistler, srcler veya dier grevliler grlen sinyali renk ve bildirisini birbirine tekrar
eder.
Bu tekrarlama yaplrken sinyali nce gren renk veya renklerini syler, dierleri
de grdkten sonra tekrarlar.
Lokomotif ve dier aralarda bulunan makinist, yardmc makinist veya srcler
ile lokomotif veya aralarn kumanda blmnde grev yapan tren efleri ile dier
grevliler, giri ve k sinyalleri ile dier sinyallere yaklaldnda sinyalleri izlemek ve
bildirilerine uymak zorundadr.

2.3. Dur Bildirisi

TS sisteminde sinyaller dur bildirisi verdiinde yaplacak ilemler aada
gsterilmitir.
Bir tren, lokomotif ve tren hkmlerine
gre seyreden aralar dur bildirisi veren bir sinyal
nnde durduunda, tren efi veya tren efi grevini
yapan personel durumu vakit geirmeden trafik
kontrolrne bildirir.
(Resim 2.17)
Resim 2.17: Trafik Kontrol merkezi

Bu bildiriyi alan trafik kontrolr; Tren, lokomotif veya aralarn seyirleri iin
kumanda makinesinden uygun sinyal aamyorsa, tren efi veya bu grevi yapan personele,
blok ierisinde herhangi bir ara veya tren yoksa "Blok ierisinde tren yoktur. Snrl seyirle
ilerleyiniz" eklinde, blok ierisinde herhangi bir ara veya tren varsa, "Blokta tren vardr/
Vagon vardr/ Lokomotif vardr/ Yol bozuk olabilir. Snrl seyirle ilerleyiniz." ve benzeri
ekilde dzensizlii belirterek verecei emirle tren, lokomotif ve aralarn seyrini salar.
Trafik kontrolr, ok yollu hatlarda verecei emirde kullanlacak yolu da belirtir.

37

 Bu emri alan tren efi veya tren efi grevini yapan personel ilgili belgeyi
dzenleyerek bir suretini imza karl makiniste verir, bir suretini trafik cetveline ekler.
Makinist ilgili belge kendisine verilmeden treni hareket ettiremez.
Bu emri ve ilgili belgeyi alan tren, bundan sonra gelecek ilk sinyale kadar snrl
seyirle yoluna devam eder.
Tren, lokomotif veya tren hkmne gre sefer eden aralar, bir giri veya k
sinyalinin dur bildirisi ile durdurulur ve bu madde hkmlerine gre hareketlerine izin
verilirse, gei yollar zerindeki btn makaslarn giri veya klarna dzenlenmi
olduunun; Tren, lokomotif, ara veya manevra personeli tarafndan kontrol edilmesi
ve/veya verilecek emre gre veya emir alnamadnda seyre uygun ekilde,
masadan/panodan veya elle dzenlenerek kilitlenmesi zorunludur.
Trafik kontrolr krmz sinyalin geii iin blge ve zaman izni verdiinde ilgili
izin belgesi kullanlr.
Krmz sinyali gei izni bir sinyalden onu takip eden ilk sinyale kadar verilir, daha
uzun mesafeye verilemez. Bu nedenle gelecek sinyal krmz olursa ayn ilem tekrarlanr.
zin alnarak yaplan krmz geilerde otomatik frenin almamas iin fren iptal
butonu ile otomatik fren iptal edilir. Trafik kontrolr, verdii krmz gei izinlerini ilgili
cetvele yazar.
Dur bildirisi veren krmz sinyal nnde durulamayarak herhangi bir nedenle sinyal
geildikten sonra durulursa, tren, lokomotif veya ara ileri veya geriye hareket ettirilmez,
nden iaretlerle korunmaya alnr ve trafik kontrolr ile konuularak alnacak emre gre
hareket edilir.( ekil 2.33)

ekil 2.33: Krmz sinyalin geilmesi

38

2.4. Sisteme Ait Makaslar

2.4.1. Uzaktan Kumandal Motorlu Makaslarn Panodan veya stasyon
Kumanda Masasndan Dzenlenmesi
( Resim 2.18)

Resim 2.18: Uzaktan kumandal motorlu makas

Uzaktan kumandal motorlu makaslar, Trafik kumanda merkezinden kumanda

edilerek dzenlenir. Ancak, trafik kontrolrnden izin alnarak manevra veya baka
nedenlerle panodan veya istasyon kumanda masasndan dzenlenebilir.
Uzaktan kumandal makaslarn kumanda panosundan yerel olarak kullanlmas
gerektiinde yaplacak ilemler aada gsterilmitir.
Trafik Kontrolrnden blge ve zaman izni alnr.
Tesisat kulbesi zerindeki kumanda panosunun kapa alr. Kumanda
panosunun normal ve manevra diye iki durumu vardr ve anahtar her grevlide bulunur.
erisinde sa alt kede bulunan anahtarl transfer lvyesine anahtar taklarak normal
durumdan, manevra durumuna evrilir. Makas mutabakat lambalar yanar, makaslarn
kumandas da merkezden alnp kumanda panosuna verilmi olur.
Pano zerinde makas says kadar ve her makas iin bir makas lvyesi vardr.
Bu lvyelerin art ve eksi diye iki durumu vardr. Makaslar normalde art durumda bulunur.
Dzenlenmek istenen makasn lvyesi, istenilen duruma getirilir, daha sonra sol alt
kesinde bulunan krmz renkli balatma butonuna bir ka saniye sreyle baslr. Makas
istenilen duruma dzenlenmi olur. Bu da makas mutabakat lambasnn yanmas ile grlr.
Makas art durumda ise yeil, eksi durumda ise sar mutabakat lambas yanar.

39

Bu lambalardan ikisi de yanmazsa, makas dili ya iyi oturmam ya da bir arza

var demektir, makasn zerinden el kilidi vurulmadan geilemez.
Manevra bitince makaslar art duruma getirilir, anahtarl transfer lvyesi
normal duruma evrilir,
anahtar karlr, kumanda panosunun kapa kapatlp
kilitlendikten sonra iin bittii makaslarn normale getirildii trafik kontrolrne bildirilir.
stasyon kumanda masas bulunan blgelerde ise, nce trafik kontrolrnden yerel
kumanda izni alnr. Trafik kontrolrnn elektriksel ve szl olarak yerel kumanda izni
vermesinden sonra, istasyon masasndaki dmeler kullanlarak, uzaktan kumandal motorlu
makaslar dzenlenir.

2.4.2. Uzaktan Kumandal Motorlu Makaslarn Elle Dzenlenmesi

TS sisteminde, uzaktan kumandal motorlu makaslar gerektiinde elle dzenlenir.
Kaya-Ankara-Haydarpaa aras TS sisteminde, uzaktan kumandal makaslar
herhangi bir nedenle merkezden veya kumanda panosundan dzenlenemiyorsa el ile
aadaki ekilde kullanlr.
Makasn elle dzenlenmesi iin trafik kontrolrnden izin alnr.
Tesisat kulbesi zerinde bulunan telefon pencereciinden el uzatlarak
kullanma kolu ile dil ucu kilidi alnr.
Kullanma kolu, makas motorunun yan tarafnda bulunan yuvasna sokulur.
kmamas iin pimi de yerine yerletirilir.
Makasn istenilen duruma dzenlenebilmesi iin, kullanma kolu saa veya
sola zorlamadan bir t sesi duyuluncaya kadar evrilir, daha sonra dilin altndan dil ucu
kilidi taklp sklr.
Manevra hareketi bittikten sonra nce dil ucu kilidi karlr.
Makas kullanma kolu, bu defa ters tarafa ayn koullarla t sesi duyuluncaya
kadar evrilir.
Pim ve makas evirme kolu karlr. Dil ucu kilidiyle birlikte yerine konur
trafik kontrolrne bittii, makaslarn normale getirildii bildirilir.

40

 skenderun - Divrii, etinkaya - Sivas - Hanl - Kaya ve Halkal - Kapkule aras

TS sisteminde, uzaktan kumandal motorlu makaslar, gerektiinde veya trafik kumanda
merkezi veya istasyon kumanda masasndan dzenlenemedii durumlarda aadaki ekilde
elle dzenlenir.
nce trafik kontrolrnden veya istasyon kumanda masasn kullanan grevliden
mekanik kullanma iin izin alnr.

Resim 2.19: Uzaktan kumandal motorlu makas mekanik kol yuvas

Resim 2.20: Uzaktan kumandal motorlu makas mekanie alma kolu

41

Resim 2.21: Uzaktan kumandal motorlu makas evirme kolu

bittikten sonra makas normal art duruma getirilir.

evirme kolu yuvasndan kartlr, makas elektriksel duruma getirilir ve kol
istasyon grevlisine teslim edilir.
Bu tr makaslarn her ekilde de kullanlmas halinde makaslarn pozisyonlar
Halkal-Kapkule aras hari trafik kumanda merkezi ile istasyon kumanda masasndan
izlenir.

2.4.3. Elektrik Kilitli Makaslarn Dzenlenmesi

Elektrik kilitli makaslar aadaki kurallara uyularak dzenlenir.
Kaya-Ankara-Haydarpaa aras TS sisteminde, elektrik kilitli
kullanlmas iin trafik kontrolrnden izin alnr ve aadaki ekilde dzenlenir.

makasn

Elektrik kilidi kutusunun kapa alr. erisinde grlen en aada tam saa
yatk kilitlidir durumunda bulunan bir kol vardr. st ortada " KLTLDR" yazsnn
bulunduu bir cam ve en stte ortada da kurunlanm durumda bir arza dmesi vardr.
Kutunun kapann iinde maddelik kullanma talimat yazldr.
Kol yukarya doru duruncaya kadar kaldrlr. "KLTLDR" yazs
"KLTSZDR" ekline dnnce kol tam sola evrilir.
Elektrik kilidi zlm toplu basit makas serbest kalr. Topundan tutup
evirmek suretiyle makas dzenlenerek zerinde manevra hareketi yaplr.

42

Manevra bittikten sonra makas, yine elle evrilerek eski duruma getirilir.
Elektrik kilidi kolu tam saa "KLTSZDR" yazs "KLTLDR" ekline
dnnceye kadar evrilerek makas tekrar kilitlenir.
Elektrik kilidinin kapa kapatlarak kilitlenir.
Trafik kontrolrne, iin bittii makaslarn normal duruma getirilip kilitlendii
bildirilir.
skenderun - Divrii, etinkaya - Sivas - Hanl - Kaya ve Halkal -Kapkule aras
TS sisteminde elektrik kilitli makaslar aadaki ekilde dzenlenir.
Elektrik kilitli makasn dzenlenmesi iin trafik kontrolr veya yerel
kumandada ise istasyon kumanda masasn kullanan grevliden makasn elektrik kilidini
zmesi istenir.(Resim 2.22)

Resim 2.22: Elektrik kilitli makas ve kilidi

Bir engel yoksa trafik kontrolr veya istasyon masasn kullanan grevli
elektriksel olarak makasn elektrik kilidini zer.
Kilidin zld kilit zerinde bulunan sar lambann yanmas ve bir zil
sesinin duyulmasndan anlalr. Kilit zlnce toplu makas serbest kalr.
Topundan tutup evirmek suretiyle makas istenilen duruma getirilir.

43

Yeni pozisyonunda makas otomatik olarak kilitlenir. Eski duruma getirmek

iin elektrik kilidinin yine ayn ilemle zlmesi gerekir. bitince trafik kontrolr veya
istasyon masasn kullanan grevliye haber verilir.
Bu makaslarn pozisyonlar trafik kumanda merkezi ve istasyon kumanda
masasndan izlenir.

2.4.5. Devre Kontroll Makaslarn Kullanlmas

Devre kontroll makaslar aadaki ekilde kullanlr.
(Resim 2.23)

06D

Resim 2.23: Devre kontroll makas ve donanm

Trafik Kontrolrnden veya istasyon masasn kullanan grevliden izin alnr.

Kumanda panosunda ve istasyon kumanda masas blmesinde bulunan zel anahtar
alnr. Devre kontroll makasn zel kilidi alr.
Serbest kalan toplu makas, elle dzenlenerek manevra veya tren hareketleri
tamamlanr.
Makas normal duruma getirilip kilitlenir.
Anahtar yerine konulduktan sonra, trafik kontrolr veya istasyon kumanda
masasn kullanan grevliye iin bittii makaslarn normal duruma getirilip kilitlendii
bildirilir.

44

2.5. TS (CTC) Sisteminde Hz

TS sisteminin uyguland blgelerde yaplmas gerekli hzlar aada belirtilmitir.

2.5.1. Normal Hz
Trenler, tek seyreden lokomotifler ve dier demiryolu aralar iin normal
olarak kalk-var tarifelerinde belirtilen hzlara denir.
2.5.2. zin Verilen Hzlar:
Normal bir hzn yapan bir aracn olaan d durum nedeniyle yolun herhangi bir
noktasnda hzn azaltmas gerekirse, bu hzn en fazla ne kadar olaca yetkililerce
belirlenir. Bu hz yolun belirlenen kesiminden geite izin verilen hzdr. Bu durum buradan
geecek trenlere yazl olarak bildirilir.
stasyon ve saydinglerin sapma yaplmadan geilen yollarndan ve makaslarndan,
kstlama konulan yerler dnda kalk-var tarifelerinde belirtilen hzla geilir.
Sapmal makaslardan en fazla 30 km/s hzla geilir.

2.5.3. Snrl Seyir

Megul yol, krk ray, ters makas, vagon kantar, dner kpr veya benzeri, bir
engelle karlama olaslnn bulunduu durumlarda her an durabilecek gibi ve saatte en
ok 25 km hzla snrlandrlm seyre snrl seyir denir.

2.6. Metro ve Rayl Sistemlerde zin Verilen Hzlar

Maksimum Hat Hz: ehir ii yol trafii hz snr 50 km/saattir. ehrin d
kylarnda bu hz daha da artar. Ticari ve i faaliyetlerinin youn olduu alveri ve ar
blgelerinde, yksek trafik younluu ve yayalar yol trafii hzn 2030 km/saate kadar
drr. Genel olarak, ayrlm hat blmlerinde hz snrnn emniyeti riske atmayacak
ekilde ykseltilmesine izin verilebilir. Yaya blgelerinde ve karma trafiin olduu
blmlerde frenleme mesafesinin (srcnn reaksiyon sresini de kapsayacak ekilde)
dikkate alnmas gerekmektedir.
Kurplardaki Hzlar: Yolcunun konforu ve rahatl asndan, ayakta duran
yolcularn olduu bir tramvayda maksimum yanal hzlanma (ivme) 0,61,0 m/s2 arasnda
olmaldr. nerilen ivme 0,65 m/s2 dir.
stasyon Hz: 20 km/saatlik hz ile istasyona girerken minimum hz snrlamalar
ve nerilen hz arttrlmak suretiyle yolculuk sresi ksaltlabilir.
Yol Kavak ve Geileri: Srcye kavak/geiten nce treni emniyetli bir
ekilde durdurabilmesi iin ve zamannda ncelikli olmamas (yani; LERLE Sinyali) veya
buna ramen kavaa bir araba girdii taktirde yeterli bir marj salayacak biimde yol
kavak/geii hz snrlamas hedeflenir. Normal durumda, src zamannda ncelik ald

45

ve kava ak ve net bir ekilde grebildii taktirde, hat hzna doru hzlanmaya
balayacaktr.
TRAMVAY HATTI (ESTRAM)
Hz Bilgileri:
letme Hz
:23 km/h
Azami hz
:40 km/h
Sapan Makaslarda
:20 km/h
stasyon Girii
:20 km/h
Geri Ynde
:YOK
HAFF METRO HATTI
Hz Bilgileri:
letme Hz
Azami hz
Sapan Makaslarda
stasyon Girii
Geri Ynde

: 40 km/h
: 80 km/h
: 30 km/h
: 40 km/h
: YOK

METRO HATTI
Hz Bilgileri:
letme Hz
Azami hz
Sapan Makaslarda
stasyon Girii
Geri Ynde

: 50 km/h
: 80 km/h
: 30 km/h
: 50 km/h
: 15 km/h

46

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

Herhangi bir nedenle merkezden, istasyon kumanda masasndan veya kumanda

panosundan dzenlenemeyen uzaktan kumandal motorlu makasn elle dzenlenmesini
aadaki ilem basamaklarna gre yapnz.
lem Basamaklar

neriler

Trafik Kontrolr veya istasyon

masasn kullanan grevliden makasn
dzenlenmesi iin izin alnz.
Mekanik kolu bulunduu yerden alnz.

kumanda
Makaslar elle dzenlemek
mekanik iin ortam salandndan emin
olmalsnz.

Mekanik kolu makas morunun yuvasna taknz.

Arza
durumunda
yetkilileri haberdar etmelisiniz.
Makaslar elle kumanda
ederken dillerinin tamamen
yerine oturup oturmadn
kontrol etmelisiniz.
Olumsuz bir durumda
heyecana
yer
vermeden
soukkanl davranmalsnz.

Makas mekanik kol vastas ile istenilen konuma

kilitleme sesi duyuluncaya kadar eviriniz.

in bitiminde makas daha nceki durumuna

getiriniz.
Mekanik kolu yuvasndan karnz.
Mekanik kolu aldnz yere braknz.
Trafik kontrolrne veya istasyon kumanda
masasn kullanan grevliye iin bittiine dair teminat

47

veriniz.

Trafik kontrolrnn veya istasyon kumanda

masasn kullanan grevlinin tamam demesinden sonra
ilemi bitiriniz.

48

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1-(

)Yksek ve Cce sinyalde krmz k ge demektir.

2-( ) lambal yksek sinyalde aadan yukar renk sras krmz, yeil ve sar
eklindedir.
3-(

)Cce sinyalde yeil kta istediin hzda gidebilirsin.

4-(

)Yksek sinyalde sar k normal hzla ilerle, en az iki blok botur anlamndadr.

5-(

)Cce sinyalde yanar sner krmz kta snrl seyirle ilerlenir.

6-( )Yardmc makinistler sinyallerin durumunu takip etmek ve tekrarlamak zorunda

deildir.
7-(

)Snrl seyirde en fazla hz 35 km/h dir.

8-(

)Makaslarn elle dzenlenmesi iin trafik kontrolrnden izin alnr.

9-(

)Uzaktan kumandal makaslar trafik kontrolrnden izin alnmadan elle dzenlenmez.

10-(

)Tramvaylarda ehir iinde maksimum hz 50 km/h dir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise KONTROL LSTESne geiniz.

49

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

1. Trafik kontrolrnden izin aldnz m?

2. Makasn mekanik evirme kolunu yerinden aldnz m?
3. Makas mekanik konumuna getirdiniz mi?
4. Makas istenilen konuma mekanikte evirdiniz mi?
5. Makas kullanldktan sonra makas eski haline getirdiniz
mi?
6. Mekanik evirme kolunu yerine koydunuz mu?
7. Trafik Kontrolrne teminat verdiniz mi?
DEERLENDRME

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

50

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
TS (CTC) sistemi faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgi ve
becerilerin llmesi ve deerlendirilmesi iin kendinizi aadaki deerlendirme kriterlerine
gre deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1-TS(CTC) Sisteminde sinyalleri dzenlediniz mi?

Evet

Hayr

2-Trenleri istasyonlara kabul ederken gerekli nlemleri aldnz

m?
3-Trenlerin bulumasyla ilgili ncelikli yapmanz gerekenleri
belirlediniz mi?
4- ncelik sras hangi trenlerde olduunu belirlediniz mi?
5-ne geme kurallarn yerine getirdiniz mi?
6-TS sistemine ait makaslar kullandnz m?
7-Elektrik kilitli K makas ve devre kontroll makas kullandnz
m?
8-Makaslar kullanmadan nce trafik kontrolr ve istasyon
kumanda masasn kullanan grevliden izin aldnz m?
9-stasyon kumanda masasnda manevralar ynettiniz mi?
10-Uzaktan kumandal motorlu makas, uzaktan kumanda
edilemiyorsa yerel olarak dzenlediniz mi?

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz.
Btn cevaplarnz evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size
eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz

51

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Y
D
Y
Y
Y
D
D
Y
D
Y

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Y
D
Y
Y
D
Y
Y
D
D
Y

52

NERLEN KAYNAKLAR
NERLEN KAYNAKLAR
Bu alanla ilgili faaliyet gsteren iletmeler
TS sistemi ile ilgili btn yazl veya grsel kaynaklar
TS sistemi ile ilgili internet adreslerinin ilgili blm ve sayfalar

53

KAYNAKA
KAYNAKA
Trenlerin Hazrlanmas Ve Trafii Ynetmelii,
ARSLAN, Cemalettin TCDD Eitim merkezi retmeni, SVAS
Resim ve ekiller; ARSLAN, Cemalettin Sivas Eitim merkezi retmeni

DEMRBLEK, Ahmet, Demiryolu Ulamnda Gvenilir Tren Seyrseferinin

Kontrol Ve Tren Hareketlerin Dalmnn GPS Kullanlarak Simlasyonu,
Doktora Tezi
www.tcdd.gov.tr
www.trainsofturkey.com
http://e40003.me.metu.edu.tr
www.demiryolu.net
www.demiryolcu.com
www.oxfordlular.com
http://wowturkey.com
www.istanbul-ulasim.com.tr
www.eskisehir-bld.gov.tr
www.izmirmetro.com.tr
www.ego.gov.tr/uprs/uprs.asp

54