Nhm ch huy c xc nh theo s t chc.

N bao
gm mt nh qun l v mt s nhn vin di quyn. V d,
nhm gm hiu trng trng tiu hc v mi hai gio vin
hay nhm kim ton bu chnh bao gm mt t trng v nm
nhn vin.

Chng 5
C S CA HNH VI NHM
Nhm l yu t cu thnh ca bt c t chc no. Hnh vi
ca cc c nhn trong cc nhm khng ging nh hnh vi ca
chnh bn thn h khi ch c mt mnh. Chnh v vy, nghin
cu v nhm ng vai tr quan trng trong vic gii thch hnh
vi ng x ca cc c nhn trong t chc.
Chng ny s gii thiu nhng vn c bn v nhm,
cc yu t nh hng n hnh vi c nhn vi t cch l thnh
vin ca mt nhm no , nhng khc bit gia quyt nh c
nhn v quyt nh nhm. Nhng kin thc c bn ny s gip
cc nh qun l hiu r hn hnh vi ca mi c nhn trong
nhng hon cnh c th, trn c s c th iu chnh v nh
hng nhng hnh vi chng ph hp hn vi mc tiu m
t chc t ra.
I. KHI NIM V PHN LOI NHM

Nhm l mt m hnh t chc bao gm hai hay nhiu c

nhn, tng tc v ph thuc ln nhau nhm t c cc mc
tiu c th.
Cc nhm c th l nhm chnh thc hoc nhm khng
chnh thc (cng c khi ngi ta gi l nhm kt cu v phi kt
cu). Nhm chnh thc l nhm thc hin nhng cng vic c
th theo c cu t chc. Trong cc nhm chnh thc, mc tiu
ca t chc l c s thc y v nh hng cc hot ng c
nhn. Nhm chnh thc c th phn loi nh hn thnh nhm
ch huy v nhm nhim v.
113

Nhm nhim v bao gm mt s ngi cng lm vic

hon thnh mt cng vic no theo s phn cng ca t
chc. Nhm ny khng qu ch trng n th bc trong cc mi
quan h. Chng hn, nhm nghin cu, nhm d n...
Cn lu rng tt c cc nhm ch huy u l cc nhm
nhim v. Tuy nhin, cc nhm nhim v cha chc phi l
cc nhm ch huy.
Nhm khng chnh thc l cc lin minh gia cc c nhn
c hnh thnh khng ph thuc vo c cu cng nh mc tiu
ca t chc. Trong mi trng lm vic, cc nhm ny c
hnh thnh do nhu cu v giao tip x hi.
Nhm khng chnh thc li c th phn thnh nhm li ch
v nhm bn b. Nhm li ch l nhm m cc thnh vin lin
kt vi nhau t c mt mc tiu c th m mi ngi
trong s h quan tm. Chng hn, cc nhn vin c th hp li
vi nhau, nu ra yu cu i vi cc cp lnh o trong vic
tng lng, gii quyt ch , thc hin cc cam kt v o to
v pht trin nhn lc...
Nhm bn b c hnh thnh khi cc c nhn c nhng
c im chung, bt k h c lm vic cng nhau hay khng.
Nhng c im chung c th l tui tc, s thch (cng thch
th thao, m nhc, du lch), quan im...
Cc nhm khng chnh thc thc hin mt chc nng quan
trng l tha mn nhu cu x hi ca cc thnh vin: h c th
cng nhau chi th thao, cng nhau n tra, cng nhau ngh
114

ngi, cng nhau i lm hoc v cng nhau. Mi quan h gia

cc c nhn trong nhm, mc d mang tnh khng chnh thc,
song c nh hng rt ln n hnh vi v kt qu lm vic.
II. L DO V CC GIAI ON HNH THNH. PHT TRIN
NHM

C nhn tham gia cc nhm v nhiu l do. Cc nhm khc

nhau cung cp nhng li ch khc nhau cho thnh vin ca
mnh, v vy mt ngi c th tham gia mt s nhm nht nh.
C th tm tt l do ph bin nht khin mi ngi tham gia
mt nhm no nh sau:
Ti sao mi ngi tham gia cc nhm?
L do

Li ch

An
ton

Bng cch tham gia mt nhm no , cc c nhn

c th gim c tnh trng mt an ton ca tnh
trng n l. Mi ngi cm thy mnh m v t
tin hn khi h thuc vo mt nhm no .

Hi
nhp

Cc nhm c th p ng cc nhu cu x hi. Mi

ngi c th pht trin mi quan h khi l thnh
vin nhm. i vi nhiu ngi, nhng mi quan
h trong cng vic ny tho mn nhu cu hi nhp
ca h.

Sc
mnh

iu g mt c nhn ring l khng th t c li

thng c th t c thng qua hnh ng nhm.
Trong nhiu trng hp nhm thng c li th
hn c nhn v n hi t c ti nng, kin thc
hon thnh cng vic.

Qu trnh hnh thnh v pht trin nhm thng bao gm 4

giai on: giai on hnh thnh, giai on xy ra nhng xung
115

t, giai on bnh thng ha v giai on hot ng tri try.

Hnh thnh l giai on u tin khi nhm mi c thnh
lp. Cc thnh vin trong nhm cn rt r, gi gn, sng khp kn
v t chia s. Xung t hoc s khng hi lng thng mang tnh
cht c nhn v khng c by t mt cch cng khai. Trong
giai on th hai-giai on xung t-cc tnh cch trong nhm
bt u va chm v hnh thnh nn cc b phi. S giao tip
trong nhm giai on ny vn cn hn ch v mt s c nhn
cha sn sng lng nghe v cha tht ci m vi nhng thnh
vin khc trong nhm. Sau giai on xung t l giai on bnh
thng ha. y l lc m cc thnh vin bt u nhn thy li
ch ca vic cng tc cng vi nhau v gim bt xung t ni b.
Cc thnh vin trong nhm bt u cm thy an ton khi by t
quan im ca mnh v nhng vn ny c tho lun ci m.
S tin b ln nht ca giai on ny l mi ngi bt u lng
nghe nhau. Nhng phng php lm vic c hnh thnh v cc
thnh vin u nhn thc c iu ny. Giai on bnh thng
ha cn c gi l giai on hnh thnh cc chun mc nhm.
Giai on hot ng tri try bt u khi nhm lm vic n
nh, cc thnh vin thoi mi v t do trao i quan im vi
nhau. Nhm h tr cc thnh vin ca mnh v c trong nhm c
s ng thun i vi quyt nh chung.
III. CC YU T NH HNG N HANH VI C NHN
TRONG NHM

Nhm khng phi l mt m ng v t chc. Nhm c

t chc theo nhng nguyn tc nht nh v c nh hng n
hnh vi ca cc thnh vin.
1. Vai tr ca c nhn trong nhm
Vai tr l tp hp cc chun mc hnh vi m mt ngi
nm gi mt v tr nht nh trong mt nhm phi tun th.
116

Vai tr nh hng n hnh vi c nhn. Mi ngi u c

mt s vai tr nht nh, v hnh vi ca ngi thay i theo
vai tr ca h trong nhm. hiu c hnh vi ca mt c
nhn trong nhng tnh hung c th chng ta cn bit c vai
tr m c nhn ang thc hin.
V d: C Lan lm vic ti Ban Dch v th trng ca
Hng Hng khng Quc gia Vit Nam. Trong cng vic v
trong cuc sng c c nhng vai tr khc nhau. Chng hn, c
l Trng phng Dch v trn khng, chu trch nhim trc
Trng ban v vic cung cp y v kp thi cc dch v trn
khng cho khch nh sut n, bo ch, phim, nhc.... Ngoi ra,
c cn l ngi v, ngi m trong gia nh, l thnh vin hi
ph huynh trng con gi mnh v l thnh vin ca i bng
chuyn Hng Hng khng.

2. Chun mc nhm
Chun mc nhm l cc tiu chun hnh vi trong khun
kh mt nhm m cc thnh vin phi tun th.
Mi nhm s thit lp mt tp hp cc chun mc ring ca
nhm. Chng hn, cc chun mc nhm c th l: n mc nh
th no cho ph hp, n mun mc no th c th chp
nhn c, cng vic phi hon thnh ra sao, thng tin phi gi
kn mc no, quan h trong v ngoi cng vic nh th
no. Tuy nhin, chun mc m cc nh qun l quan tm nht l
cc chun mc lin quan n cng vic. Nhng chun mc ny
c nh hng rt ln ti kt qu hot ng ca c nhn. Khi
c nhm nht tr v chp nhn, cc chun mc c nh hng
ln n hnh vi ca cc thnh vin trong nhm. Chng hn trn
thc t, c th thy c nhng trng hp, trong mt nhn
vin rt c nng lc v ng lc lm vic cao nhng kt qu t
c rt thp do nh hng qu ln ca cc chun mc nhm.
Cc chun mc ny ngn cn cc thnh vin thc hin cng vic
mc cao.

C Lan c th c nhng hnh ng v thi khc nhau

nu cc nhm m c l thnh vin to cho c nhng vai tr khc
nhau. Chng hn, trong cng vic, c rt nguyn tc v lun i
hi cao i vi nhn vin ca mnh. Nu nhn vin khng hon
thnh tt cng vic c giao, h c th b khin trch hoc k
lut, k c nhng ngi m c rt thn thit v qu mn. Nhng
khi tham gia nh bng, c li l ngi ht sc vui v, d gn v
hi hc. R rng l hnh vi ca chnh c Lan ngoi cng vic,
trong khung cnh ng i, bn b khng ging nh hnh vi ca
chnh c, vi t cch l ngi lnh o khi bn v nhng vn
c lin quan n cng vic.

C th thy rng cc nhm thng gy p lc i vi cc

thnh vin a hnh vi ca h vo khun kh nhng chun
mc ca nhm. Nu nh mt ngi no trong nhm vi phm
cc chun mc, cc thnh vin nhm s hnh ng iu
chnh hoc thm ch l trng pht s vi phm ny. Cc nghin
cu Hawthorne v nghin cu ca Solomon Asch chng
minh nh hng ca chun mc nhm n hnh vi c nhn.

Nghin cu v vai tr ca c nhn trong nhm c ngha

rt ln i vi cc nh qun l. Khi bit i tng ca mnh
thuc nhm no v vai tr ca h ra sao, ngi qun l s d
on chnh xc hn v hnh vi ca nhn vin v tm c cch
tt nht x l cc tnh hung .

Nghin cu Hawthorne: Nghin cu c tin hnh i

vi cc nhn vin lm vic ti mt ngn hng. Mc tiu ca
nghin cu ny l xem xt tc ng ca vic p dng ch
lng c thng v chun mc nhm i vi hnh vi ca ngi
lao ng. Gi thuyt c t ra l cc nhn vin s ti a ha

117

118

nng sut ca mnh khi h thy rng nng sut lao ng trc
tip lin quan n cc phn thng kinh t. Tri vi d on,
kt qu nghin cu cho thy rng nng sut lao ng khng
tng. iu g ang din ra vy?
Nhng cuc phng vn xc nh c rng mt s ngi
trong nhm ny ang hot ng di kh nng ca bn thn
mnh nhm bo v quyn li chung ca nhm. Cc thnh vin
s rng nu h tng ng k kt qu u ra ca mnh th mc
khen thng theo n v s b ct gim, sn lng d kin hng
ngy s tng ln, s cng nhn trong nhm c th gim i hoc
nhng ngi chm chp hn s b khin trch. V vy, nhm
ny c gi nng sut lao ng mc trung bnh - khng cao
qu, cng khng thp qu. H lin kt vi nhau bo m
rng kt qu lao ng ca h l gn nh nhau. Ngoi ra, nhm
ny cng thc hin cc bin php nht nh buc mi ngi
phi tun theo chun mc ra. H ch nho, giu ct v
thm ch l qut vo tay nhng ngi vi phm cc chun mc
ca nhm. H cng ty chay nhng c nhn c hnh vi chng
li li ch ca nhm.
Nghin cu Hawthorne cho php rt ra nhng kt lun sau
y:

Nghin cu ca Solomon Asch: Asch lp ra cc nhm

gm 7-8 ngi ngi trong mt lp hc. Cc nh nghin cu yu
cu nhng ngi ny so snh hai hnh v vi nhau. Hnh v u
c mt vch k v hnh v th hai c ba vch k vi di khc
nhau (xem hnh 5.1). Mt trong nhng vch k trong hnh v
th hai ging ht vi vch k trong hnh v th nht. S khc
bit v di vch k rt r rng v iu c th nhn thy
bng mt thng. Cc nh nghin cu yu cu i tng tham
gia th nghim ni tht to vch k no trong s ba vch k
ging vi vch k duy nht ca hnh v kia. Thng thng,
sai st ca cc th nghim kiu ny mc di 1%. Nhng
iu g xy ra nu cc thnh vin trong nhm bt u c nhng
cu tr li khng ng? Liu cc p lc ca nhm c khin mt
i tng th nghim sa li cu tr li ca mnh ging vi
nhng ngi khc khng? l nhng g Asch mun bit.
tm c cu tr li cho vn nghin cu, Asch b
tr nhm sao cho ch c nhng ngi trong nhm th nghim l
khng nhn thc c rng cuc th nghim ny c "sp
t trc". Gh ngi c sp xp sao cho cc i tng th
nghim l ngi cui cng phi ni ra nhn xt ca mnh.
Hnh 5.1: Cc hnh v c s dng trong Nghin cu Asch

- Nhm c nh hng rt ln n hnh vi c nhn.

- Chun mc nhm chi phi v tc ng mnh n kt qu
lm vic c nhn.
- Li ch kinh t l nhn t quyt nh kt qu lm vic ca
nhn vin, nhng khng mnh m bng cc chun mc, nhng
tnh cm v tnh bo m trong nhm.
Nhng pht hin trong nghin cu Hawthorne c ngha to
ln trong vic gii thch hnh vi nhm, c bit l nh hng
ca chun mc nhm n hnh vi lm vic ca c nhn.
119

Ln th nghim u tin, tt c cc i tng th nghim

u a ra cu tr li ng. V ln th nghim th hai, ngi
u tin a ra mt cu tr li sai, chng hn ngi ni rng
120

vch C ging vi vch X. Ngi tip theo cng a ra mt cu

tr li sai y ht nh vy, v nhng ngi khc cng th cho n
khi n lt i tng th nghim. Anh ta bit rng "B" l
ging vi "X", song mi ngi li ni rng l "C". Liu i
tng th nghim c dm pht biu mt cch cng khai s nhn
thc ca mnh hay l anh ta s a ra mt cu tr li khng
ng cho cu tr li hp vi cu tr li ca cc thnh vin
khc trong nhm?
Kt qu m Asch thu c cho thy rng c 35% cc i
tng th nghim a ra nhng cu tr li m h bit l sai
nhng li nht qun vi nhng cu tr li ca cc thnh vin
khc trong nhm.

cng vic (s lng, cht lng, thi hn) m nhm t ra

mc cao th mt nhm lin kt s c nng sut hn mt nhm
khng lin kt. Nu nh tnh lin kt cao v cc mc tiu v kt
qu cng vic thp, th nng sut s thp. Nu nh tnh lin kt
thp v cc mc tiu v kt qu cng vic cao, th nng sut s
gia tng, nhng gia tng khng mnh m bng trong tnh hung
nhm c mc lin kt cao - mc tiu v kt qu cng vic
cao. Khi m c tnh lin kt v cc mc tiu lin quan n kt
qu cng vic u thp, nng sut lao ng s thay i khng
ng k. Nhng kt lun ny c tm tt trong hnh 5.2.

Kt qu th nghim cho php kt lun rng c nhng chun

mc nhm buc cc c nhn phi tun theo. C th ni rng khi
quan im ca mt c nhn v cc d kin khch quan khc vi
quan im ca nhng ngi khc trong nhm, anh ta thng
cm thy b p lc buc phi nu ra quan im ca mnh sao
cho ph hp vi quan im ca nhng ngi khc. Vi t cch
l thnh vin ca mt nhm, nu mun c nhm tip tc chp
nhn, cc c nhn phi l ngi tun th cc chun mc ca
nhm. C rt nhiu bng chng cho thy rng cc nhm c th
c p lc buc cc thnh vin phi thay i thi v hnh vi
ca mnh cho ph hp vi chun mc ca nhm.
3. Tnh lin kt nhm
Tnh lin kt nhm l mc m cc thnh vin gn kt vi
nhau. Tnh lin kt nh hng n nng sut ca nhm.
Mi quan h gia tnh lin kt v nng sut nhm ph thuc
vo cc chun mc m nhm a ra. Tnh lin kt ca nhm
cng cao th cc thnh vin cng tun theo cc mc tiu ca
nhm. Nu nh cc mc tiu c lin quan n kt qu thc hin
121

122

Hnh 5.2: Mi quan h gia tnh lin kt v nng sut

Mc tiu v kt qu
cng vic ca nhm

Tnh lin kt

Cao

Cao

Thp

Tng mnh
v nng sut

Tng va
phi v nng
sut

Gim v
nng sut

Khng c tc
ng ng k
n nng sut

Thp

vin l nhm ln v di 7 thnh vin l nhm nh. Trn thc

t cc nhm nh thng hon thnh nhim v nhanh hn so vi
cc nhm ln. Tuy nhin, nu nh nhm tham gia vo vic gii
quyt vn , cc nhm ln thng t im cao hn so vi cc
nhm nh.
Qui m nhm l nguyn nhn dn n tnh trng li. S
li l xu hng m cc c nhn khi lm vic tp th t n lc
hn so vi khi lm vic mt mnh.
Khi tin hnh cc nghin cu v cc nhm, ngi ta
thng a ra gi thuyt ban u l tinh thn ng i thng
kch thch n lc c nhn v nng cao nng sut tng th ca
nhm. Kt qu nghin cu ph nhn tng ny.

pht trin tnh lin kt nhm cc nh qun l c th s

dng cc bin php sau y:
- Gim qui m nhm;
- Khuyn khch cc thnh vin ng tnh ng h cc mc
tiu nhm;
- Tng lng thi gian m cc thnh vin nhm bn nhau
(trong cng vic cng nh trong cuc sng);
- Tng a v ca nhm v tm quan trng c l thnh
vin trong nhm;
- Thc y cnh tranh vi cc nhm khc;
- Trao phn thng cho nhm ch khng phi cho cc
thnh vin...
4. Quy m nhm
Quy m ca mt nhm c nh hng n hnh vi tng th
ca nhm. C th tm qui nh nhng nhm c trn 10 thnh
123

Vo cui nhng nm 1920, mt nh tm l hc ngi c

tn l Ringelmann so snh kt qu ca c nhn v kt qu
nhm trong vic ko dy thng. ng d on rng n lc ca
nhm t ra cng ngang bng vi tng cc n lc ca tng c
nhn trong nhm. iu c ngha l ba ngi cng nhau ko
s to ra mt lc nhiu gp ba ln so vi mt ngi. Tuy nhin,
kt qu tm c khng ng vi nhng k vng ca
Ringelmann. Cc nhm ba ngi ch b mt lc ln gp hai ln
ri so vi kt qu c nhn trung bnh. Cc nhm c tm ngi
ch to mt lc cha bng bn ln so vi lc ca tng c nhn
khi h ko mt mnh.
Ti to li nghin cu ca Ringelmann vi cc nhim v
tng t, cc nh nghin cu khng nh nhng pht hin
ca Ringelmann l hon ton ng. Vic gia tng quy m nhm
c quan h nghch vi thnh tch c nhn. Nhiu hn ch tt hn
theo ngha l nng sut tng th ca mt nhm bn ngi ln
hn so vi nng sut ca mt hoc hai ngi, nhng nng sut
c nhn ca mi thnh vin nhm li gim i. Nguyn nhn ca
124

tnh trng ny l do tnh li ca mi c nhn khi lm vic

nhm. Mt s thnh vin trong nhm cho rng nhng ngi
khc trong nhm khng cng ng ng mc phn vic ca
mnh. Nu cc c nhn nhn thy nhng ngi khc li bing,
h c th lp li "s cng bng" bng cch gim bt n lc ca
mnh. Mt cch gii thch khc l s phc tp trong vic xc
nh cng lao ng gp ca mi c nhn trong nhm. Trn thc
t, khi lm vic theo nhm, kt qu c th ca mi c nhn
thng kh xc nh. V vy mi quan h s ng gp ca mi
c nhn v kt qu cng vic ca nhm khng phi lc no cng
c th xc nh mt cch r rng. Trong nhng tnh hung nh
vy, tnh hiu qu ca nhm s gim khi cc c nhn ngh rng
phn ng gp ca h khng th o lng c.
5. Thnh phn nhm
Thng thng,cc hot ng ca nhm i hi nhng k
nng v kin thc a dng. V vy, cc nhm khng ng nht
(bao gm cc c nhn khng ging nhau) s hiu qu hn so vi
cc nhm ng nht bi v trong cc nhm ny, thng tin cng
nh nng lc m cc thnh vin c c s a dng hn.
Khi mt nhm khng ng nht v mt gii tnh, tnh cch
v quan im, th c nhiu kh nng l nhm c nhng c
im cn thit hon thnh mt cch c hiu qu cc nhim v
ca mnh. Mc d c th xy ra trng hp l cc nhm khng
ng nht ny c nhiu kh nng xung t hn, v khi cc c
nhn c lp trng khc nhau th kh nng thch nghi s hn
ch, nhng thc t ch ra rng, cc nhm khng ng nht
thng hot ng hu hiu hn so vi cc nhm ng nht.
S khc bit v chng tc cng thng nh hng n qu
trnh hot ng ca nhm, t nht l trong thi gian ngn trc
mt. a dng vn ha dng nh l mt nhn t qu bu
125

thc hin nhng cng vic i hi phi c nhng cch nhn

khc nhau. Nhng cc nhm ny thng gp kh khn trong
vic hc cch lm vic vi nhau v gii quyt vn . Nhng
kh khn ny s mt dn qua thi gian. Khi mi thnh lp, cc
nhm a dng v vn ho thng hot ng khng tt nh cc
nhm ng nht, song nhng khc bit s bin mt sau khong
ba thng. L do y l cc nhm a dng phi mt mt thi
gian hc cch vt qua nhng bt ng v quan im trong
cch gii quyt vn .
6. a v c nhn trong nhm
a v l s phn bc trong phm vi mt nhm. ia v c
th t c mt cch chnh thc, c ngha l, a v do t chc
quy nh, thng qua cc chc v nht nh. a v chnh thc
thng gn lin vi li ch: lng cao hn, quyn quyt nh
nhiu hn, lch trnh lm vic d chu hn. Chnh iu ny to ra
gi tr ca a v.
Ngoi ra, a v c th t c mt cch khng chnh thc
nh nhng c im c nhn nh trnh gio dc, tui tc,
gii, k nng hay kinh nghim m c nhng ngi khc
trong nhm nh gi cao. a v khng chnh thc cng quan
trng nh a v chnh thc.
a v l mt nhn t quan trng trong vic hiu bit hnh
vi. Trong nghin cu kinh in ca mnh v nh hng, William
F. Whyte cho thy tm quan trng ca a v. Thng thng
mi vic s sun s hn nu nh ngi c a v cao hn giao
vic cho ngi c a v thp hn. Khi nhng ngi c a v
thp hn giao vic cho nhng ngi c a v cao hn ny
sinh s xung t gia h thng a v chnh thc v a v khng
chnh thc. Chng hn, khi nhn vin phc v bn chuyn yu
cu ca khch hng trc tip cho ngi ph trch b phn.
126

Trong trng hp ny, ngi phc v a v thp hn li ang

giao vic cho ngi c a v cao hn. Ch n gin lm thm
mt ci gi nhm mc phiu ghi yu cu vo, ngi phc v
bn s khng trc tip a yu cu xung na, v ngi ph
trch quy s gi h khi thy yu cu ca khch hng sn
sng.
Whyte cng thy rng, trong bp, xung t n ra khi
mt vi nhn vin phc v gic gi cc u bp "lm nhanh
ln". Tuy nhin, Whyte quan st thy c mt nhn vin phc v
khng gp phi phin toi g. Anh ta a cho u bp t yu cu
v bo ngi u bp ny gi anh ta ngay khi no thc n lm
xong. Trong trng hp ny, qu trnh xng hnh ng
c thc hin theo ng qui tc. Trong phn tch ca Whyte,
ng gi mt s thay i to ra mi quan h ph hp hn
vi th bc a v c chp nhn v t ci thin ng k
quan h v hiu qu lm vic ca nhn vin.
iu quan trng l phi lm cho cc thnh vin nhm tin
rng th bc a v trong nhm l cng bng cc hnh vi
c thc hin theo ng trt t qui nh. Bt k s bt cng
no cng c th to ra tnh trng mt cn bng, dn n cc loi
hnh vi khng ph hp. Cc thnh vin trong nhm lun mong
mun rng a v m mt c nhn c c phi tng ng vi
nhng n lc ca bn thn ngi . Chng hn, Mai v Lan l
nhng ngi c gii thiu vo v tr trng phng ca mt c
quan. Nu nh Mai tht s c kh nng, th ng nghip v bn
thn Lan s nhn nhn vic la chn Mai l cng bng. Nhng
nu Lan c chn bi v c l con du ca ng gim c ch
khng phi v nng lc vt tri ca bn thn, th ng nghip
v Mai s nhn thy l mt s bt cng. S bt cng ny c
th dn n cc hnh vi khng tun th yu cu ca ngi lnh
o mi.
127

Li ch gn lin vi cc v tr chnh thc cng l cc nhn t

quan trng trong vic duy tr s cng bng. Nu cc thnh vin
trong nhm cho rng c mt s v l gia v tr ca mt c nhn
v li ch m anh ta nhn c, th khi ang c s khng
tng xng v a v. Mt s v d v s khng tng xng l
thu nhp ca nhng ngi lnh o thp hn thu nhp ca nhn
vin. Cc nhn vin trng i nhng th m h nhn c phi
xng vi a v m h ang nm gi.
Mc d thnh vin ca cc nhm thng nht tr vi nhau
v cc tiu ch nh gi a v (chng hn cc nh kinh doanh c
th s dng thu nhp, tng gi tr ti sn hay quy m ca cc
cng ty lm nhn t quyt nh a v, cc quan chc chnh ph
li c th s dng quy m ca c quan h, cc nh nghin cu
s dng s bi vit c xut bn, cng nhn lao ng c th s
dng s nm cng tc, v tr cng vic...) nhng xung t vn c
th ny sinh khi cc c nhn thuyn chuyn gia cc nhm c
cc tiu ch a v khc nhau hoc khi cc nhm c cu thnh
bi cc c nhn c ngun gc khng ng nht.
IV. QUYT NH NHM

Khi nhm c hnh thnh v i vo hot ng c rt nhiu

vn cn phi ra quyt nh. Ty thuc vo tnh cht cng
vic, tnh cp thit ca vic ra quyt nh, quyn hn, trch
nhim ca cc thnh vin trong nhm m quyt nh c th l
quyt nh c nhn hay quyt nh tp th (quyt nh nhm).
So vi quyt nh c nhn, quyt nh nhm cng c nhng u,
nhc im nht nh. m bo tnh hiu qu ca cc quyt
nh nhm, qui trnh ra quyt nh cn c thc hin cht ch
trn c s nhng phng php hp l.
1. Quyt nh c nhn v quyt nh nhm

128

Mt u th ch yu trong vic ra quyt nh c nhn l tc

. Mt c nhn khng cn phi triu tp mt hoc nhiu cuc
hp bn v nhng kh nng la chn khc nhau. V vy, khi
mt quyt nh cn c a ra nhanh chng, c nhn s c li
th. Nhng quyt nh c nhn cng c trch nhim gii trnh
r rng. Chng ta c th bit c ai l ngi ra quyt nh v
do , bit c ai l ngi chu trch nhim v kt qu ca
quyt nh c ban hnh. Trch nhim gii trnh thng m
h hn trong cc quyt nh nhm v cc quyt nh ny l
kin tp th, c tp th tn thnh v thng qua. Li th th
ba ca cc quyt nh c nhn l s nht qun. Cc quyt nh
nhm c th gp phi tnh trng tranh ginh quyn lc v
khng thng nht quan im trong ni b nhm. Mc d cc c
nhn khng th nht qun mt cch trit trong vic ra quyt
nh ca mnh, song d sao h cng thng nht qun hn so
vi cc nhm.

ra quyt nh ph hp. Chng hn, cc quyt nh c nhn c

p dng khi tnh cp thit ca chng cao, quyt nh khng
quan trng v khng i hi c s cam kt ca cp di trong
vic thc hin v m bo s thnh cng.
Xt tng th, d l c nhn hay nhm th quyt nh a ra
cng nn cn nhc gia tnh hiu lc vi tnh hiu qu. V tnh
hiu lc, cc nhm thng u vit hn. Chng to ra nhiu kh
nng la chn hn, sng to hn, chnh xc hn, v a ra
nhng quyt nh c cht lng cao hn so vi cc c nhn.
Nhng cc c nhn li hiu qu hn cc nhm. Tnh hiu qu
ca nhm km hn c th v phi mt nhiu thi gian v ngun
lc hn mi t c gii php.
2. T duy nhm v vic ra quyt nh
Mt s ngi lc u d nh pht biu hoc trnh by
trc bn b, ng nghip, trong lp hcnhng sau li
quyt nh khng ni g c. Nguyn nhn ca tnh trng ny mt
mt c th l do nhng ngi ny xu h, ngi ngng, song mt
khc, c th l hu qu ca t duy nhm.

Cc nhm thng to ra nhng thng tin v kin thc ton

din hn trong qu trnh ra quyt nh. Do c nhiu thng tin
hn, nn tnh a dng ca cc quan im cng tng, v vy
ngi ta c th cn nhc nhiu phng thc v kh nng la
chn hn. Thc t cho thy rng, mt nhm lun hot ng tt
hn mt c nhn, d l c nhn xut sc nht. V vy, cc
nhm thng a ra nhng quyt nh c cht lng cao hn.
Cui cng, cc nhm thng i n s chp nhn mnh m hn
i vi mt gii php. Nhiu quyt nh tht bi bi v mi
ngi khng chp nhn gii php . Cc thnh vin nhm,
nhng ngi tham gia vo vic a ra mt quyt nh, nht nh
s c nhiu kh nng ng h quyt nh hn v khuyn khch
nhng ngi khc chp nhn n.

(1) Cc thnh vin nhm hp l ha bt k s phn khng

no i vi nhng gi thuyt m h a ra;

Tu tng hon cnh m nh qun l nn p dng hnh thc

(2) Cc thnh vin gy p lc, buc mi ngi phi ng h

129

T duy nhm l hin tng xy ra khi cc thnh vin nhm

qu ch trng n s tn thnh ca ngi khc n ni m
chun mc v s ng thun trong nhm tr nn quan trng i
vi vic nh gi thc tin v ra quyt nh v ng li hnh
ng. T duy nhm gy p lc i vi cc kin, quan im
thiu s v khng ph bin.
Cc nhm c biu hin ca t duy nhm thng c nhng
c im sau y:

130

cho s la chn m a s a ra;

(3) to din mo v s ng thun nhm, nhng ngi
c kin i lp vi a s thng gi yn lng v s yn lng
ny c hiu l "ng ".
T duy nhm thng nh hng tiu cc n vic ra quyt
nh. Khi t duy nhm din ra, ngi ta thng nh gi khng
ton din v vn tm kim thng tin hi ht, thin lch c
chn lc trong vic x l thng tin, hn ch cc kh nng la
chn, khng thy c nhng ri ro ca phng n c la
chn v khng thm nh li nhng im mnh ca phng n
b loi b.
T duy nhm chu nh hng mnh nht ca nm yu t
sau y: tnh gn kt (mc on kt) ca nhm, hnh vi ca
ngi lnh o, s cch ly ca nhm vi ngi ngoi, p lc v
thi gian v vic khng tun theo nhng bc ra quyt nh c
cn c khoa hc.
Th nht, tnh gn kt c th l mt yu t qu gi bi v
cc nhm c tnh gn kt cao thng bn lun nhiu hn v a
ra nhiu thng tin hn so vi cc nhm m quan h lng lo.
Nhng tnh gn kt cng c th lm nn lng kin bt ng, v
vy cc nh qun l cn phi ch khi lm vic vi mt nhm
gn kt.
Th hai, cc nh qun l nn c phong cch lnh o ci
m. Phong cch ny th hin vic khuyn khch s tham gia
ca nhng ngi di quyn, kim ch nu quan im vo u
cc cuc hp hoc tho lun, khuyn khch tt c cc thnh vin
nhm a ra nhng quan im khc nhau, v nhn mnh tm
quan trng ca vic i n mt quyt nh khn ngoan.
Th ba, cc nh qun l nn trnh cho nhm t tch
131

mnh khi mi trng bn ngoi. Cc nhm cch ly thng

thiu thng tin y v tnh khch quan khi ra quyt nh
Th t, cc nh qun l cn phi gim thiu nh hng ca
s hn ch v thi gian. Khi cc thnh vin nhm cm thy
nhng p lc v thi gian nng trong vic i ti mt quyt
nh, h s nh n nhng con ng tt m tt yu dn n sai
lm hay s ng thun hi ht.
Cui cng, cc nh qun l nn khuyn khch vic s dng
cc bc ra quyt nh c c s khoa hc. Tun theo mt
phng php ra quyt nh hp l s khuyn khch vic gp
xy dng v phn tch y v nhng quyt nh c la
chn.
3. Phng php ra quyt nh nhm
Hnh thc ra quyt nh nhm ph bin nht din ra trong
cc nhm tng tc trc din. Tuy nhin, cc nhm ny thng
gy p lc buc cc thnh vin nhm phi tun th quan
im chung. ng no, k thut nhm danh ngha v hi hp
in t l nhng phng php ra quyt nh nhm tt nht c
th p dng v chng hn ch n mc ti a nhng hn ch ca
cc nhm tng tc trc din.
ng no: Phng php ny c thc hin trn c s p
dng mt qu trnh to tng, khuyn khch c nhn nu ra
kin ca mnh v kh nng la chn hoc gii quyt vn , bt
k kh nng hay cch gii quyt vn l tt hay cha tt.
Theo phng php ny, trong cuc hp hoc tho lun, lnh
o nhm nu vn mt cch r rng sao cho tt c nhng
ngi tham gia u hiu. Vi mt khong thi gian cho trc,
cc thnh vin nu ra cng nhiu kin cng tt. Khng ai c
php ph phn, v tt c nhng kin nu ra u c ghi li

132

sau bn lun v phn tch.

s dng nhm danh ngha v cng ngh tin hc.

Tuy nhin, ng no ch n thun l mt qu trnh to ra

cc tng. Hai phng php sau mi thc s cho cc nh
qun l nhng gii php c th.

Nhng ngi tham gia ngi trc my tnh ni mng.

Vn c nu ra cho tt c mi ngi v h nh cu tr li
ca mnh ln mn hnh my tnh. Nhng bnh lun c nhn, tng
s phiu bu... c phng ln mt mn hnh to trong phng.

Phng php s dng nhm danh ngha. Nhm danh

ngha hn ch vic bn lun v giao tip gia cc c nhn trong
qu trnh ra quyt nh. Cc thnh vin trong nhm u c mt
ti cuc hp nhng h hot ng hon ton c lp vi nhau.
Phng php s dng nhm danh ngha bao gm nhng bc
sau y:
1. Cc c nhn gp nhau vi t cch l thnh vin mt
nhm, nhng trc khi c bt k s bn lun no mi thnh
vin u phi c lp vit ra nhng tng ca mnh v vn
cn gii quyt.
2. Mi thnh vin nu ra kin ca mnh v cc kin
s c ghi chp li. Vic tho lun ch c bt u khi khng
ai cn kin no khc.
3. Nhm tin hnh tho lun v nh gi cc tng c
nu ra.

Li th ch yu ca hi hp in t l kh nng du tn,
tnh trung thc v tc . Nhng ngi tham gia c th du tn
khi nh bt k thng ip no m h mun, v thng ip
c chiu ln mn mnh cho tt c mi ngi xem khi ngi
tham gia g vo bn phm. Phng php ny c u im l tit
kim thi gian, loi tr ti a vic tn gu, trnh tnh trng lc
v cho php nhng ngi tham gia ng thi nu ra kin
ca mnh.
Tm li, mi phng php ra quyt nh nhm u c
nhng u nhc im nht nh. V vy, thy thuc vo tnh
cht vn cn gii quyt, cc yu t mi trng, ngun lc sn
c mi nhm c th la chn hoc kt hp nhng phng
php trn c quyt nh hp l.

4. Mi thnh vin trong nhm xp hng cc kin mt cch

c lp. Quyt nh cui cng l phng n c xp hng cao
nht.
Li th ch yu ca phng php ny l ch n cho php
nhm gp nhau mt cch chnh thc nhng li khng hn ch t
duy c lp ca cc thnh vin nh l trong nhm tng tc
truyn thng.
Phng php hi hp in t. y l phng php mi
nht trong vic ra quyt nh; l s kt hp gia phng php
133

134

Cu hi
1. Nhm c phn loi nh th no? Cho v d minh ho.

Chng 6

2. Ti sao cc c nhn tham gia vo nhm?

LNH O V QUYN LC

3. Trnh by mc tiu ca cc nghin cu Hawthorne v

Solomon Asch.
4. Bng v d thc t, hy chng minh rng hnh vi ca
cc c nhn trong nhm thay i theo vai tr m h m
nhim. S hiu bit v vai tr c ngha nh th no i vi
cc nh qun l?
5. Trnh by u, nhc im ca tnh lin kt nhm. Cho v
d minh ho.
6. Hnh vi ca cc c nhn thay i nh th no khi h l
thnh vin ca nhm?
7. Phn tch u, nhc im ca quyt nh nhm so vi
quyt nh c nhn.
8. T duy nhm l g v n nh hng nh th no n vic
ra quyt nh nhm?
9. tng hiu qu ca qu trnh ra quyt nh nhm, cc
nh qun l cn phi lm g?

S lnh o nng ng v hiu qu ca ngi qun l l

mt trong nhng nguyn nhn quan trng mt t chc thnh
cng. Trong mt chng mc nht nh, ngi lnh o s dng
quyn lc iu hnh tp th nhm t c cc mc tiu
ra. Quyn lc lin quan mt thit vi lnh o, v n l mt
trong nhng phng tin mt nh lnh o gy nh hng
n hnh vi ca ngi khc. Tuy nhin, khi nim v lnh o
v quyn lc gy s quan tm, tranh lun v i khi nhm
ln trong qu trnh pht trin t duy v t chc, qun l.
Chng ny nhm mc tiu gii thiu cc khi nim v hc
thuyt v lnh o; khi nim v c s ca quyn lc; s khc
bit gia lnh o v quyn lc. Nhng kin thc c bn ny s
gip cho cc nh nghin cu cng nh qun l hiu r hnh vi
lnh o thc s nh hng ti ngi khc nh th no, vic s
hu v s dng quyn lc c thc hin ra sao trong qu trnh
iu hnh mt t chc.
I. LNH O V QUYN LC: KHI NIM, MI QUAN H
V S KHC BIT

1. Khi nim
Lnh o l mt qu trnh gy nh hng n cc hot
ng ca mt c nhn hay mt nhm nhm t c mc ch
trong tnh hung nht nh.
nh hng ny c th chnh thc hoc khng chnh thc.
nh hng chnh thc khi c nhn gi mt v tr qun l no
135

136