Chng 8

C CU T CHC
T chc cn phi thch nghi vi mi trng kinh doanh nu
mun tn ti v pht trin. C cu t chc c coi l mt trong
nhng ngun lc m t chc c th s dng gp phn to li th
cnh tranh. Do vy, t chc cn phi quan tm n vic thit k
c cu t chc ph hp nht vi chin lc v mc tiu
ra. Khi thit k c cu t chc cn phi cn nhc ba yu t sau
(i) c cu t chc phi thch nghi vi mi trng bn ngoi, (ii)
c cu t chc phi thch nghi vi mi trng bn trong t chc
(ph hp vi nhn vin, cng ngh v cc ngun lc khc trong
t chc), v (iii) c cu t chc phi ph hp v nht qun vi
trit l qun l v phong cch lnh o ca nhng cn b qun
l trong t chc.

cu nht nh. Theo nh ngha ny, yu t con ngi c coi

trng hn nhng ngun lc khc ca t chc (my mc, nh
xng, cng ngh...). mt gii hn no , con ngi trong t
chc cn phi lm vic hng ti mc tiu chung v nhng hot
ng ca h cn phi c phi hp t c mc tiu .
Tuy nhin, iu ny khng c ngha rng tt c mi ngi trong
t chc u c nhng mc tiu v s u tin cho cc mc tiu
ging nhau, v khng phi tt c cc mc tiu u r rng i
vi tt c mi ngi. Theo , mi quan h ca con ngi trong
t chc c xc nh theo c cu nht nh.
Bn cnh , t chc cng c coi l mt h thng cc
hot ng do hai hay nhiu ngi phi hp hot ng vi nhau
nhm t c mc tiu chung. Theo nh ngha ny, t chc
bao gm cc yu t cu thnh sau:
- Nhng ngi trong t chc u phi lm vic hng ti
mt mc tiu chung ca t chc.
- Phi hp cc n lc ca nhng con ngi trong t chc
l nn tng to nn t chc.

Chng ny cp n nhng yu t chnh cn quan tm

khi thit k c cu t chc, cc loi c cu t chc cng nh cc
yu t nh hng n vic la chn c cu t chc, v lm th
no thit k c cu t chc ph hp vi mi trng bn trong
v bn ngoi ca t chc.

- Tuy nhin, ngoi ngun lc con ngi, m bo s

hot ng ca t chc, cn phi c cc ngun lc khc
nh ti chnh, cng ngh, nh xng...
- phi hp cc n lc ca con ngi trong t chc nhm
s dng hiu qu cc ngun lc trong t chc v t c
mc tiu ca t chc th cn c h thng quyn lc v
qun l. thit k h thng quyn lc v qun l trong t
chc, chng ta cn phi tr li cu hi: Ai s l ngi iu
hnh t chc? T chc s c bao nhiu cp qun l, cc
phng ban chc nng..? Lm th no qun l con ngi
v cc ngun lc khc ca t chc? Lm th no tp
hp v phi hp cc nhim v, cng vic?

I. KHI NIM, TM QUAN TRNG CA C CU T CHC

1. Khi nim
a. Khi nim t chc
T chc c th c nh ngha theo cc cch khc nhau.
Theo Ducan (1981), t chc l mt tp hp cc c nhn ring l
tng tc ln nhau, cng lm vic hng ti nhng mc tiu
chung v mi quan h lm vic ca h c xc nh theo c
199

200

b. Khi nim c cu t chc

2. Tm quan trng ca c cu t chc

C cu t chc l h thng cc nhim v, mi quan h bo

co v quyn lc nhm duy tr s hot ng ca t chc. C cu
t chc xc nh cch thc phn chia, tp hp v phi hp cc
nhim v cng vic trong t chc nhm t c mc tiu ca
t chc.

Thit lp c cu t chc gip cho ngi lao ng hiu r

c v tr, quy trnh hot ng v mi quan h ca h vi
nhng ngi lao ng khc trong t chc.

Nh vy, c cu t chc phi m bo:

- B tr, sp xp, v phi hp hiu qu cc hot ng ca
con ngi trong t chc nhm t mc tiu chung.
- Nng cao hiu qu s dng cc ngun lc t chc, gp
phn tng cng hot ng chung ca t chc.

C cu t chc ph hp khng ch c nh hng tch cc

ti s thc hin cng vic ca ngi lao ng m cn nh
hng ti tinh thn v s tha mn i vi cng vic ca h.
Vic thit k c cu t chc ph hp s to iu kin thun
li cho t chc thch nghi nhanh vi mi trng, nng cao nng
lc hot ng v kh nng cnh tranh ca t chc.

- Qun l v kim sot cc hot ng ca t chc.

C cu t chc l cng c qun l cc hot ng ca t

chc. Thng qua c cu t chc, cc nh qun l c th kim
sot hnh vi ca ngi lao ng.

- Linh hot gip t chc thch nghi nhanh chng vi nhng

thay i ca mi trng bn ngoi.

II. CC YU T THEN CHT CN QUAN TM KHI THIT

K C CU T CHC

- Khuyn khch s tham gia ca ngi lao ng vo hot

ng chung ca t chc v to ng lc cho ngi lao
ng trong t chc.

C cu t chc c th c phn tch thng qua 3 quan

im khc nhau. Th nht, chng ta c th xem xt nh dng
ca t chc (quy m v hnh dng) thng qua s c cu t
chc. Th hai, chng ta c th phn tch nhng kha cnh hot
ng hay c im ca c cu t chc, nh s chuyn mn ho
ca nhim v, cng vic, cc quy nh, th tc v quyn ra
quyt nh. Th ba, chng ta c th xem xt cc yu t trch
nhim v quyn lc trong phm vi t chc.

C cu ca t chc c th hin thng qua s c cu t

chc. S t chc l hnh v th hin v tr, mi quan h bo
co v cc knh thng tin (giao tip) chnh thc trong t chc. S
c cu t chc biu th mi quan h chnh thc gia nhng
ngi qun l cc cp vi nhng nhn vin trong t chc. S
c cu t chc nh dng t chc v cho bit mi quan h bo
co v quyn lc trong t chc. S c cu t chc cho bit s
cp qun l, cp quyn lc tn ti trong t chc.
Cc ng ni cc v tr trong s c cu cho thy cc
knh thng tin chnh thc c s dng thc hin quyn lc
trong t chc.
201

Trong cun sch ny, chng ta s xem xt c cu t chc

trn c ba quan im trn. Ngha l, thit k c cu ca mt
t chc, cc nh qun l cn phi xem xt 6 yu t. Hay ni
cch khc, h phi tr li c 6 cu hi sau:
(1) Cc nhim v, cng vic c phn chia thnh nhng cng
vic ring r mc no?
202

(2) Cc cng vic v nhim v ring bit c phi hp v kt

hp vi nhau nh th no?

nng cao do h thnh tho tay ngh khi thc hin chuyn su
mt hoc mt s loi cng vic.

(3) Quan h bo co ca cc c nhn ngi lao ng trong t

chc ra sao?

Tuy nhin, mt mc no , chuyn mn ho cng

vic c th c nh hng tiu cc ti nng sut lao ng, s
tho mn cng vic v tc lun chuyn lao ng. Nu mc
chuyn mn ho qu cao, khi nhng tc ng t cc yu
t phi kinh t ca con ngi vt qu nhng li ch kinh t do
chuyn mn ho mang li, dn ti nng sut lao ng ca ngi
lao ng s gim xung, nh hng n ton b hot ng ca
t chc. Mt khc, mc chuyn mn ho qu cao d to ra s
nhm chn, cng thng cho ngi lao ng. Do lm gim s
tho mn trong cng vic, gim s cam kt, gn b vi cng
vic, vi t chc, tng s vng mt v tng tc lun chuyn
lao ng nh hng n nng sut v cht lng lm vic ca
ngi lao ng.

(4) Mt ngi qun l c th qun l c bao nhiu ngi mt

cch c hiu qu?
(5) Quyn ra quyt nh trong t chc nm u ?
(6) Cc lut l kim sot cng vic v hot ng ca nhng
ngi lao ng trong t chc mc no?
tr li c nhng cu hi ny, chng ta ln lt xem
xt tng yu t lin quan n thit k c cu t chc. l:
chuyn mn ho cng vic, b phn ho, h thng iu hnh,
phm vi qun l, tp quyn v phn quyn, v chnh thc ho.
1. Chuyn mn ho cng vic
Chuyn mn ho cng vic hoc phn cng lao ng
ch mc cc cng vic trong t chc c phn chia
thnh nhng bc cng vic hoc nhng nhim v khc nhau
c thc hin bi nhng ngi lao ng khc nhau.
Bn cht ca chuyn mn ho cng vic l: mt cng vic
trn vn khng ch do mt c nhn thc hin m n c chia ra
thnh cc bc, mi bc c mt c nhn ring bit hon tt.
iu ct li y l mi c nhn ch chuyn v mt phn ch
khng phi ton b mt hot ng.
Chuyn mn ho cho php t chc s dng lao ng mt
cch c hiu qu. T chc c th gim c chi ph o to v
c th d dng v nhanh chng tm c v o to c ngi
lao ng thc hin nhng nhim v c th lp i lp li. Mt
khc, hiu qu v nng sut lao ng ca ngi lao ng c th
203

Phn ln cc nh qun l hin nay khng xem chuyn mn

ho cng vic l phng tin lc hu hay l mt phng tin
hon ton hu hiu nng cao nng sut. ng hn l, h
cng nhn cc yu t phi kinh t do chuyn mn ho mang li
xut hin mt s dng cng vic nht nh.
Mt trong nhng yu cu khi thit k c cu ca t chc l
c cu phi phi hp nhng nhim v v cng vic t
c mc tiu m t chc mong mun. phi hp nhng
nhim v cng vic , nh qun l cn phi quan tm n cc
yu t then cht sau: b phn ho, phm vi qun l v h thng
iu hnh. Nhng yu t ny tp trung vo vic nhm nhng
nhim v, cng vic sao cho ph hp, thit lp qui m qun l,
v h thng quan h bo co gia nhng ngi lao ng trong
t chc.

204

2. B phn ho
a. Khi nim
Sau khi phn cng cc cng vic thng qua chuyn mn
ho, vic tp hp nhng cng vic li cc nhim v chung
c phi hp vi nhau gi l b phn ho.
Hay ni cch khc, b phn ho l cch m theo nhng
nhim v cng vic c kt hp vi nhau v c phn b cho
nhng nhm lm vic.
nhm cc nhim v, cng vic, nh qun l c th s
dng 4 phng php b phn ho sau y.
b. Cc phng php b phn ho
Phng php ph bin tp hp cc hot ng l thng
qua chc nng hot ng hoc theo sn phm.
B phn ho theo chc nng l vic tp hp v phi hp
cc nhim v, cng vic da trn cc chc nng kinh doanh nh
marketing, sn xut, qun tr nhn lc, ti chnh...B phn ho
thng qua chc nng c th c p dng mi dng t chc.
Gim c

lm nhng cng vic tng t nh nhau do h c th hc hi

c nhau v chuyn mn, trao i thng tin, chia s vi nhau
nhng kinh nghim, nhng c hi v nhng kh khn m h
gp phi trong khi thc hin cng vic. T , to iu kin
pht trin ngh nghip cho cc cn b chuyn mn ca tng b
phn phng ban.
Mt khc, b phn ho theo chc nng cn gp phn gim
s trng lp nhng ngun lc khan him trong t chc v s
dng cc ngun lc ny ti a. Nhng ngun lc khan him
trong t chc c th l nhng ngi lao ng c kin thc v k
nng cao, my mc thit b chuyn dng...
Tuy nhin, b phn ho theo chc nng thng ch trng
vo cc nhim v mang tnh thng l v cc nhm chc nng
thiu c ch t ng h tr cho vic phi hp hot ng gia
cc b phn phng ban trong t chc. Hay ni cch khc, nhng
ngi lao ng nhng phng ban khc nhau c xu hng b
hn ch v trao i thng tin, hp tc v phi hp vi nhau.
B phn ho theo sn phm: Cc nhim v cng c th
c b phn ho da trn cc loi sn phm dch v ca t
chc.
Tng Gim c

Phng
NC v PT

Phng
Sn xut

Phng
Marketing

Phng
Ti chnh

Gim c
B phn sn phm A

Gim c
B phn Sn phm B

Gim c
B phn sn phm C

Hnh 8.1: S b phn ho theo chc nng

Ph gim c
Khu vc Chu

Theo cch b phn ho ny, nhng ngi lao ng thng

xuyn phi hp, giao tip v hp tc vi nhau trong cng mt
phng ban. Trong phng ban ny, nhng ngi lao ng cng
205

Ph Gim c
Khu vc Chu u

Ph Gim c
Khu vc Chu M

Hnh 8.2: S b phn ho theo sn phm

206

Theo phng php b phn ho theo sn phm hay dch v,

nhng ngi lao ng cng lm vic vi mt loi sn phm hay
dch v s l nhng thnh vin ca cng mt b phn m khng
quan tm n chc nng kinh doanh ca h. V d, cng ty
Colgate-Palmolive thay i c cu t chc ca cng ty t b
phn ho theo chc nng sang b phn ho theo sn phm nh:
b phn sn phm thc n cho vt nui, b phn sn phm cho
h gia nh v b phn cc sn phm v sinh rng ming...
T chc c th l ni hi nhp ca nhiu ngi c chuyn
mn su trong cc cp qun l ca cng ty. B phn ho theo
sn phm, dch v gp phn tng cng s giao tip, s tng
tc gia nhng ngi lao ng cng sn xut ra mt loi sn
phm. Mt khc, ngi lao ng tng b phn sn phm u
tng cng trch nhim ca h i vi hot ng sn xut v tt
c mi hot ng lin quan n mt loi sn phm c th c
t di s ch o ca mt ngi qun l. Do vy, b phn ho
theo cch ny s lm gim bt nhng kh khn trong vic phi
hp cc hot ng ca ngi lao ng trong t chc. Mt khc,
b phn ho theo sn phm lm tng s linh hot v thch nghi
ca t chc trong vic p ng nhu cu ca nhm khch hng
quan trng.
Bn cnh nhng u im nu trn, b phn ho theo sn
phm hoc dch v cn c nhng nhc im. Th nht, b
phn ho theo cch ny khng huy ng c nhm c nhn
c o to trnh cao c cng chuyn mn gii quyt
cc vn kh khn m t chc gp phi v o to nhn vin
mi. Th hai, c th c s trng lp ca cc n lc khi mi b
phn c gng gii quyt nhng vn tng t nhau. Th ba,
mc tiu ca cc b phn c th c u tin hn l li ch ca
ton b t chc. Nhng ngi lao ng s qu ch trng n
sn phm c th v t quan tm n vic ci tin cng ngh
207

nhng b phn khc. Cui cng, cc b phn trong t chc c

th mu thun vi nhau khi cng thc hin nhng d n chung
hoc trao i ngun lc vi nhau.
B phn ho theo khu vc a l v lnh th l nhng nhm
hot ng hay nhm ngi lao ng c t chc theo vng a
l. V d, hot ng bn hng v hot ng marketing ca cng
ty xng du c th phn chia thnh hot ng bn hng ti cc
khu vc pha Bc, min Nam, min Trung.
Thc t mi khu vc l mt b phn c t chc theo c
im a l. Nu khch hng ca mt t chc c tr ri rc trn
mt din tch a l rng, hnh thc b phn ho ny c th pht
huy tc dng. S dng phng php b phn ho ny cho php
t chc c th tit kim chi ph v bao ph th trng hiu qu
hn. Tuy nhin, s giao tip, lin lc v phi hp gia nhng b
phn trong t chc c th km hiu qu.
Phng php b phn ho cui cng cn c vo loi khch
hng c th m t chc hng ti. l b phn ho theo khch
hng. C s cho php phng php b phn ho theo loi khch
hng l quan im cho rng khch hng trong mi b phn c
nhng loi vn v nhu cu ging nhau v chng c th c
cc nh chuyn mn gii quyt mt cch tho ng nht tng
loi khch hng. B phn ho theo khch hng c th dn ti vic
t chuyn su vo qu trnh hot ng v nhng ngi lao ng
trong t chc cn phi rt linh hot thc hin bt k cng vic
cn thit no nhm tng cng quan h vi khch hng. Phng
php b phn ho ny cho php phi hp hiu qu nht cc cng
vic nhm tho mn nhu cu khch hng.
Nhng t chc ln hay cc cng ty lin doanh hin nay c
th p dng tt c cc hnh thc b phn ho va m t trn.
V d, mt hng in t ln ca Nht Bn t chc tng b phn
ca cng ty theo cc h thng chc nng v cc n v sn xut
208

xoay quanh cc quy trnh sn xut, cng ty b phn ho hot

ng bn hng thnh 7 khu vc a l v chia mi khu vc bn
hng thnh 4 nhm khch hng.
3. Phm vi qun l (Phm vi kim sot)
a. Khi nim
Phm vi qun l hay phm vi kim sot l s lng nhn vin
cc cp m mt ngi qun l c th iu hnh mt cch hiu
qu.
Phm vi qun l 16, ngha l mi ngi qun l trc tip qun
l 16 nhn vin, c th ph hp vi ngi qun c lm vic
nh my sn xut sn phm hng lot vi s lng ln. Mt
khc, phm vi qun l 8 li ph hp vi nhng cng ty xut
nhng sn phm a dng ph hp vi th hiu a dng ca
khch hng.
Thnh vin tng cp
C phm vi 4

C phm vi 8

16

64

256

1.024

4.096

Cp bc trong t chc

Cao nht

Phm vi qun l 4:
Tng s nhn vin = 4.096
Cn b qun l (T cp 1-6) = 1.365

64
512
4096

Phm vi qun l 8:
Tng s nhn vin = 4.096
Cn b qun l (T cp 1-4) = 585

Hnh 8-3: Phm vi qun l

209

b. Phm vi qun l rng v hp

Phm vi qun l l rng khi c s lng ln nhn vin chu s
gim st trc tip ca mt ngi qun l. Ngc li, phm vi
qun l l hp khi mt nh qun l iu hnh mt s lng nh
nhn vin di quyn.
Ngi qun l c phm vi qun l hp c th kim sot cht
ch nhn vin ca mnh v st sao vi cng vic hng ngy
hn. Do vy, ngi qun l c th c nhng hng dn, h tr
kp thi cho tng nhn vin khi c nhng kh khn ny sinh
trong qu trnh thc hin cng vic nhm t hiu qu cng
vic cao. Tuy nhin, v ngi qun l c xu hng kim sot
cht ch nhn vin nn t nhiu cng c th lm gim tnh t
ch v sng to ca nhn vin. Hn na, cng mt t chc,
nu mt ngi qun l c phm vi qun l hp th s cp qun
l trong t chc s nhiu hn so vi ngi qun l c phm vi
qun l rng, ko theo , chi ph hnh chnh ca t chc c
phm vi qun l hp s cao hn. Ngc li, ngi qun l c
phm vi qun l rng th c th gp kh khn trong vic kim
sot nhn vin mt cch cht ch v phi qun l s lng ln
nhn vin. T chc c phm vi qun l rng s linh hot hn
v ngi qun l c nhiu c hi gn gi khch hng v tip
cn nhanh vi th trng hn.
Xu hng trong nhng nm gn y l m rng phm vi qun
l. Phm vi qun l rng ph hp vi vic y mnh gim chi
ph, tng tc ra quyt nh, nng cao tnh linh hot, gn gi
hn vi khch hng v trao quyn cho nhn vin ca cc cng
ty. Nhm m bo cc hot ng ca mnh khng b suy yu do
m rng phm vi qun l, cc t chc u t ng k vo
cng tc o to nhn vin. Cc nh qun l nhn thy h c th
iu hnh mt phm vi rng hn khi cc nhn vin hiu tng
210

tn cc cng vic ca mnh hoc c th gip cc ng nghip

khc khi nhng ngi ny gp khc mc.
Theo Henry Mintzberg, vic la chn phm vi qun l ti u s
ph thuc vo 5 iu kin sau:
- Yu cu v s phi hp gia nhng b phn trong t chc
- S ging hay tng t ca nhng nhim v trong mi b
phn
- Loi thng tin m nhng ngi tng b phn cn
- S khc bit v nhu cu t qun ca tng c nhn trong
t chc
- Mc giao tip/ tip xc ca nhng nhn vin vi
nhng ngi qun l.
c. Nhng yu t nh hng n phm vi qun l
Vic xc nh phm vi qun l hiu qu trong t chc ph
thuc vo cc yu t sau y:
- Mc phc tp ca cc cng vic v phm vi trch
nhim gn vi tng cng vic trong t chc
- Kh nng ca cc cn b qun l trong t chc
- Lng thi gian m nh qun l c th sp xp trao
i vi nhn vin di quyn mnh
- Kh nng, ng lc, tinh thn t gic ca cc nhn vin
di quyn
- c im hot ng sn xut kinh doanh v cng ngh
ca t chc.
4. H thng iu hnh
H thng iu hnh l mt h thng quyn lc v quan h
bo co lin tc t cp cao nht ti cp thp nht ca t chc.
211

H thng iu hnh c xy dng xut pht t nhu cu

ca nhng nh qun l trong vic phi hp cc hot ng ca
nhng nhn vin trong t chc.
Quyn lc l nhng quyn gn lin vi mt v tr qun l,
a ra cc mnh lnh v i hi cc mnh lnh phi c thi
hnh. Nhm to iu kin cho phi hp hot ng, cc t chc
trao cho mi v tr qun l mt ch ng trong h thng ra iu
hnh v trao cho mt ngi qun l mt mc quyn lc
ngi thc hin trch nhim ca mnh.
Tnh thng nht ca nguyn tc iu hnh gip duy tr khi
nim h thng lin tc ca quyn lc. N ch ra rng mi c
nhn ch nn chu trch nhim trc tip trc mt cp trn. Nu
tnh thng nht b ph v, mt thuc cp c th phi i mt vi
cc yu cu hoc u tin tri ngc nhau t mt s cp trn.
Hin nay, cc khi nim h thng iu hnh, quyn lc v
tnh thng nht ca vic iu hnh khng cn hon ton ph
hp v s xut hin cc tin b trong cng ngh in t, thng
tin, mng my tnh v xu hng trao quyn cho nhn vin.
Tng t nh vy, cng ngh my tnh ngy cng cho php
cc nhn vin bt c b phn no trong t chc trao i vi
bt c mt ngi no khc m khng cn s dng cc knh
chnh thc. Hn na, cc khi nim v quyn lc v vic duy
tr h thng iu hnh ngy cng tr nn lc hu hn khi cc
nhn vin trc tip lm vic c quyn a ra nhng quyt nh
cng vic m trc ch dnh cho ngi qun l. Thm vo
khuynh hng ny, s ph bin ca cc i t qun, v chc
nng cho, vic xut hin cc m hnh t chc mi bao gm
nhiu ngi lnh o v khi nim tnh thng nht ca mnh
lnh bt u t ra t thch hp vi nhau hn. Tt nhin, vn cn
nhiu t chc nhn thy h c th t c nng sut cao nht
212

thng qua vic p dng h thng iu hnh. Nhng hin nay

con s t ra t hn.
H thng iu hnh c mi lin h cht ch vi phm vi
qun l. Phm vi qun l c th nh hng ti s lng cp bc
quyn lc trong t chc. Nu phm vi qun l rng th s cp
bc quyn lc s gim i v ngc li. Mt khc, h thng iu
hnh cn lin quan n quy m ca t chc. Khi quy m ca t
chc tng ln, s phc tp ca t chc tng ln, nhu cu phi
hp cc hot ng trong t chc cng tng ln, do vy h thng
iu hnh trong t chc cng ln hn, ngha l c th s cp bc
quyn lc trong t chc tng thm, trch nhim ca cc nh
qun l cng tng thm...Tuy nhin, nghin cu gn y cho
thy rng quy m ca h thng iu hnh v quy m ca t chc
khng c mi lin h t l thun, c bit l trong giai on pht
trin v suy thoi. in hnh l s gim bin ch ca mt s
cng ty ln nhm gim chi ph hnh chnh, tng tc ra quyt
nh, tng mi lin h v giao tip, tng nng sut lao ng
trong t chc nhm tng hiu qu hot ng v tng sc cnh
tranh cho cng ty.
Mt s kha cnh quan trng ca c cu t chc khng th
hin trn s c cu t chc, l nhng chnh sch c cu
nh hng ti nhng hot ng v hnh vi ca ca ngi lao
ng trong t chc th hin qua cc yu t: tp quyn v phn
quyn, s chnh thc ho trong t chc.
5. Tp quyn v phn quyn
Tp quyn l chnh sch c cu trong quyn ra quyt
nh c tp trung ti cp cao nht trong h thng quyn lc
ca t chc. Tp quyn gn vi vic nhng ngi qun l cao
nht quyt nh mi vn quan trng ca t chc vi s khng
tham gia hoc tham gia rt t ca cc thuc cp trong t chc.
213

Mc tp quyn cao c mt s u im sau:

- Vic thc hin cc chnh sch chung ca t chc thng
d dng hn
- Vic kim sot cc hot ng trong t chc d dng hn
- Gim thiu chi ph hnh chnh v tng li th nh quy m.
Mc d c nhng u im trn, nhng nhng u th ny
thng khng c nhn thc y v khng trc tip ci
thin cht lng ca cc hot ng trong t chc. Mt t chc
c mc tp quyn cao c th lm cho tc ra quyt nh v
s phn hi thng tin trong t chc gp nhiu tr ngi.
Tri li, mt t chc c tnh phn quyn cao l t chc m
cc quyt nh ca t chc u c s tham gia, ng gp
kin ca c nhn vin v nh qun l t cp cao nht ti cp
thp nht trong t chc. iu ny c tc dng tng s tho mn
trong cng vic ca ngi lao ng nhng mt khc t nhiu
cng gy kh khn cho nh qun l trong vic phi hp v kim
sot s tun th ca ngi lao ng. Phn quyn chnh thc l
mt cch khuyn khch ngi lao ng mi cp trong t chc
tham gia vo qu trnh ra quyt nh trong khi vn c th
kim sot v d on c hnh vi ca h.
Tuy nhin, vic ra quyt nh nhng t chc thng phc
tp hn mt t chc tp quyn hay mt t chc phn quyn n
thun. Thm vo , cng c kh khn trong vic o lng v
xc nh mc tp quyn xut pht t nhng loi quyt nh
khc nhau c a ra trong t chc. Chng hn, mt t chc
c th c tnh tp quyn cao i vi nhng quyt nh mang
tnh chin lc nhng li l t chc c mc phn quyn cao
i vi nhng quyt nh c lin quan n cng vic.

214

6. Chnh thc ho

b. Cc mc ca chnh thc ho

a. Khi nim

Mc chnh thc ho cao th hin qua bn m t cng vic,

cc quy nh, lut l c th hin r rng trn cc vn bn. Nu
mt cng vic c chnh thc ho cao, ngi lao ng s ch
c mc t ch ti thiu trong nhng vn nh cn phi lm
g, lm vic khi no v ngi qun l cn lm vic nh
th no. Ngi lao ng phi lun lun x l cc d liu ging
nhau theo mt cch khng thay i nhm to ra cc sn phm
ging nhau. Do vy, ngi lao ng t c c hi a ra nhng
sng kin v cc la chn trong khi thc hin cng vic. Hay
ni cch khc, mc tiu chun ho qu cao khng ch lm
ngi lao ng mt i kh nng sng to m cn trit tiu nhu
cu sng to h.

Chnh thc ho l mc tiu chun ho ca cc cng vic v

hot ng ca ngi lao ng trong t chc thng qua cc lut
l v chnh sch trong t chc. Hay ni cch khc, chnh thc
ho th hin mc m nhng lut l, quy nh v cc chnh
sch trong t chc kim sot cc hot ng ca ngi lao ng
trong t chc.
Mc ch ca chnh thc ho l d on v kim sot hnh vi
ca ngi lao ng khi h thc hin cng vic trong t chc.
Cc lut l, quy nh c th rt r rng di dng vn bn,
nhng cng c th l ngm nh gia nhng ngi trong t
chc. Nhng quy nh, lut l r rng th hin bn m t cng
vic, vn bn chnh sch, hay nhng hng dn, bin bn ghi
nh...Nhng quy tc ngm nh c hnh thnh khi nhng
ngi lao ng trong t chc c thi quen lm vic theo cch
chung trong giai on thi gian nht nh. Nhng quy tc ngm
nh ny tr thnh th tc/ cc bc chun c nh hng n
hnh vi ca ngi lao ng nh l cc quy nh, lut l c
vit thnh vn bn.
Chng ta c th xem xt mc chnh thc ho trong t chc
thng qua vic xem xt t l cc cng vic c qun l v
kim sot bi lut l v quy nh v mc m nhng lut l
ny cho php c nhng dao ng hay nhng iu chnh. Nhng
t chc c mc chnh thc ho cao l nhng t chc c t l
trn ln v ngc li. Mc chnh thc ho qu cao hay qu
thp u c nh hng khng tt n hiu qu hot ng ca t
chc. Chnh v vy, vn m cc nh qun l cn quan tm l
lm th no xy dng nhng lut l, quy nh hp l hng
dn hnh vi ca ngi lao ng trong t chc.
215

Trong cc t chc chnh thc ho thp, cch x l cng vic

khng hon ton theo mt chng trnh nh sn v ngi lao
ng tng i c t ch trong cng vic ca mnh. Tnh t
ch trong cng vic ca mt c nhn t l nghch vi mc
tiu chun ho cch x l cng vic ca t chc, v vy, tiu
chun ho cng cao th mc u t ca ngi lao ng vo
cng vic cng t. Tuy nhin, nu mc chnh thc ho qu
thp th cc nh qun l s gp kh khn trong vic kim sot v
qun l hnh vi ca nhn vin v khng c mt tiu chun v
quy nh no c th phn xt hnh vi ca h.
III. CC M HNH T CHC PH BIN

1 Tip cn tnh hung v thit k c cu t chc

Cch tip cn ny tnh n vic s dng cc m hnh c cu t
chc a dng t c s ph hp mt cch hiu qu gia t
chc v mi trng.

216

trung vo mt ngi ng u t chc .

Hnh vi ca con ngi

C cu n gin thng ch c 2 hoc 3 cp qun l theo

chiu dc, c i ng nhn vin linh hot v mt c nhn ton
quyn ra quyt nh. M hnh ny c p dng ph bin trong
cc doanh nghip nh ngi s hu doanh nghip ng
thi l ngi iu hnh doanh nghip.
T chc c c cu n gin nh trn thng nhanh nhy,
linh hot vi s thay i ca mi trng. Chi ph qun l trong
t chc thp v c t cp qun l v t nhn vin. Trch nhim v
quyn li ca nhng ngi lao ng trong t chc cng rt r
rng.

S ph
hp gia

C cu
t chc

H thng
qun l

Hnh 8.4: Tip cn tnh hung v thit k c cu t chc

S ph hp gia hnh vi ca con ngi, c cu t chc v
h thng qun l ca t chc s ph thuc vo nhng thay i
mang tnh tnh hung ca mi t chc c th.

Tuy nhin, t chc ny s gp kh khn v qun l khi t

chc c m rng hn v quy m. Ngi qun l cao nht rt
d b qu ti thng tin v mc tp trung ho cao. Hn na, do
mi quyt nh u ph thuc mt ngi ng u t chc
nn s ri ro trong trng hp quyt nh m ngi ng u t
chc a ra khng ng v kp thi.
b. C cu quan liu

Mc d mi loi c cu t chc s gp phn nng cao hiu

qu ca cng tc qun l trong t chc, nhng khng c mt c
cu t chc no l hiu qu nht trong mi trng hp. Ngha l
mi t chc hot ng trong mi trng ring ca t chc
vi chin lc, cng ngh, quy m ca ring t chc . Do
vy, mi t chc s la chn mt c cu t chc ph hp sao
cho hiu qu hot ng ca t chc l cao nht.

C cu quan liu c c im sau:

- Nhim v c tnh thng l cao c thc hin thng qua
chuyn mn ho
- Cc lut l v quy nh c chnh thc ho
- Cc nhim v c tp hp thnh cc b phn chc
nng; quyn lc tp trung, phm vi qun l hp, vic ra
quyt nh i theo h thng ra mnh lnh.

2. Cc m hnh t chc ph bin

a. C cu n gin
C cu n gin l t chc c mc b phn ho v mc
chnh thc ho thp, phm vi qun l rng, quyn lc tp
217

C cu quan liu c li th quan trng l n c kh nng

phi hp thc hin cc hot ng c tiu chun ho mt cch
c hiu qu cao v trnh s trng lp v b tr nhn lc v cc
218

ngun lc khc. Vic b tr nhng ngi c chuyn mn ging

nhau vo mt b phn mang li hiu qu kinh t cao, lm
gim thiu vic trin khai v b tr nhng ngi c cng chuyn
mn v thit b ging nhau nhiu b phn v cc nhn vin c
c hi tm c "ting ni chung". Bn cnh , c cu ny c
th s dng hiu qu nhng cn b hn ch v nng lc cp
qun l trung gian nn tit kim c chi ph (tr lng thp
hn..). S d nh vy l v cc hot ng c tiu chun ho
kt hp vi mc chnh thc ho cao to iu kin cho vic ra
quyt nh c tp trung. V vy, khng cn c nhng ngi ra
quyt nh cch tn v c kinh nghim cp qun l trung gian.
Tuy nhin, c cu quan liu cng c nhng nhc im
sau. Th nht, chuyn mn ho lm ny sinh xung t gia cc
n v cp di v cc mc tiu ca n v chc nng c th
lm lu m mc tiu tng th ca t chc. Th hai, c cu ny
rt cng nhc. Ngha l ngi lao ng khng c kh nng t x
l cc trng hp khng ph hp vi lut l v quy nh sn c.
C cu quan liu ch c hiu qu khi nhn vin i mt vi cc
vn h tng gp v c sn cc quy nh v cch x l
nhng vn . Th ba, mt im yu ng ch ca c cu
ny l nhng ngi lm vic trong t chc c c cu quan liu
phi i mt vi s m nh ca vic phi tun theo cc lut l,
nh vy s t ch v s sng to ca h b gim st.
c. C cu ma trn
C cu ma trn thng c s dng trong cc cng ty a
quc gia, vn phng qung co, hng hng khng, phng nghin
cu v pht trin, cng ty xy dng, bnh vin, c quan chnh
ph, trng i hc, hng t vn qun l v cng ty kinh doanh
dch v gii tr.
V bn cht, c cu ma trn kt hp hai hnh thc - b phn
219

ho chc nng v b phn ho sn phm hay d n. C cu ma

trn l s kt hp gia s hiu qu ca b phn ho theo chc
nng vi s linh hot v tnh thch ng cao ca b phn ho
theo sn phm v d n.
c im c cu ni bt nht ca m hnh ma trn l n ph
v khi nim tp trung trong iu hnh. Nhng nhn vin trong
t chc ny chu s qun l ca hai ngi lnh o thuc hai
dng quyn lc - gim c b phn chc nng v gim c sn
phm hay gim c d n. Nh vy, c cu ma trn tn ti hai
h thng mnh lnh. iu c ngha l c cu ma trn c mt
h thng iu hnh kp.
C cu ma trn to iu kin thun li cho vic phi hp
khi t chc c nhiu hot ng phc tp v ph thuc nhau. Khi
t chc c m rng, kh nng x l thng tin ca t chc
c th tr nn qu ti. Khi c cu quan liu khng th ph
hp v tnh phc tp ca cc hot ng trong t chc dn n
lng thng tin tng ln. Vic tip xc trc tip v thng
xuyn gia cc b phn chuyn mn trong c cu ma trn ny
gp phn nng cao cht lng v tnh linh hot ca vic trao i
thng tin. Thng tin c a n mi b phn trong t chc v
nhng ngi cn x l cc thng tin ny nhn c chng
nhanh chng hn. Mt khc, c cu ma trn to iu kin cho
vic phn b mt cch hiu qu cc chuyn gia v tn dng
c tnh hiu qu nh quy m thng qua vic cung cp cho t
chc nhng ngi c ti nng nht v cch s dng h nhm
mang li hiu qu.
Tuy nhin, kh khn ln nht trong vic s dng c cu ma
trn l qun l nhng xung t v quyn lc v vai tr. Nhn
vin trong c cu ny phi chu sc p trong cng vic t hai
dng quyn lc nn d b nhm ln, ri tr khng bit cn phi
220

tun theo mnh lnh ca ai trc. C th, nhn vin phi chu
sc p trong vic va phi thc hin nhim v vi cht lng
cao, va phi chu sc p v thi gian trong khi h b hn ch
trong vic s dng ngun lc gim chi ph v theo ng tin
thc hin cng vic.
Tng Gim c

Ph G
N/C v PT

Ph G
Sn xut

Ph G
K thut

Ph G
Ti chnh

Gim c
D n A
Gim c
D n B

Hnh 8.5: S c cu t chc ma trn

C cu ma trn ph hp vi t chc khi tn ti 3 iu kin sau:
- T chc gp phi p lc t bn ngoi trong vic tp trung
nhng n lc nh nhau cho nhng yu t tc ng t bn
ngoi v s hot ng bn trong t chc.
- T chc gp phi p lc v nng lc x l thng tin cao
- T chc gp phi p lc v chia s ngun lc
3. Nhng m hnh c cu t chc mi
a. C cu mng li
C cu mng li l lin minh tm thi gia hai hay nhiu
t chc nhm thc hin nhng hot ng c th. Mi t chc
i tc ng gp vo lin minh nhng ci m t chc ny thc
hin tt nht. Loi c cu t chc ny c hnh thnh khi cc
t chc cn phi tn dng mt cch ti a c hi th trng v
221

phi ng u vi nhng s thay i nhanh chng ca cng

ngh v ca mi trng kinh doanh. V vy, c cu mng li
cho php nhng t chc khc nhau c th em n t chc
mng li ny nhng im mnh ca t chc trong khi vn gi
c s c lp ca tng t chc.
Vi c cu mng li, t chc s gim c chi ph hnh
chnh v khi d n thc hin xong th t chc mng li ny s
khng tn ti na. Khi d n khc c thit lp th t chc li
huy ng ngun lc t cc t chc khc thc hin d n.
Nh vy, trong di hn t chc kiu mi ny c th gim ri ro
mt cch ng k. Hn na, v cc ngun lc ca t chc mng
li c huy ng t cc t chc bn ngoi nn t chc mi
ny c th c i ng cc nhn vin tt nht vi nhng am hiu
su v chuyn mn v tp trung vo nhng vic m h c th
lm mt cch tt nht. Cui cng, t chc mng li l t chc
rt linh hot v c th to ra mng li cc mi quan h cho
php t chc c th thu b phn sn xut, phn phi v tip
th... m cp qun l nhn thy rng cc b phn ny lm vic
tt hn vi chi ph thp hn.
Tuy nhin, tm kim sot ca ngi qun l i vi nhng
mng then cht trong hot ng kinh doanh trong t chc mng
li b gim i do mi b phn kinh doanh phi ph thuc vo
mi t chc thnh vin trong lin minh m nhim.
Mt v d in hnh ca c cu t chc ny l cc hng lm
phim. Din vin cho b phim c la chn t khp ni. Ai ph
hp nht ng vai cc nhn vt trong phim th c chn.
Thm ch, o din, ngi quay phim, ngi bin tp v dn
dng cng c huy ng t nhiu ni khc nhau.
C cu mng li hon ton tng phn vi mt c cu quan
liu in hnh vi nhiu cp iu hnh theo chiu dc v vic
222

qun l c thc hin thng qua vai tr s hu. V c bn,

nhng ngi qun l trong c cu ch thc s dng phn ln
thi gian ca mnh cho vic phi hp v kim sot cc quan h
bn ngoi, in hnh l thng qua h thng my tnh ni mng.
B phn nghin
cu c lp v
cng ty t vn
pht trin

Thay cc phng ban chc nng ny bng cc i chc

nng cho.

Thuyn chuyn hoc lun chuyn nhn vin vo hoc ra

khi cc b phn chc nng.

4. C cu c hc v c cu hu c

Vn phng
qung co

C cu c hc: l mt c cu cng nhc, quan liu vi nhng

lut l nghim ngt, nhim v c xc nh r rng, phm vi
ca nhim v hp, s trao i thng tin theo chiu t cp trn
xung cp di v c xu hng ra quyt nh tp trung.

Nhm
iu hnh

Mt cch c th hn, c cu c hc c c im sau:

Cc nh my
Hn Quc

- Phn bit theo chiu ngang cao

Cc i din
bn hng hp
ng

- Cc quan h cp bc cng nhc

- Cc trch nhim c nh

Hnh 8.6: S c cu mng li

- Chnh thc ho cao

b. T chc phi gii hn

- Cc knh thng tin c chnh thc ho

T chc phi gii hn l t chc khng tn ti nhng h thng

mnh lnh, phm vi qun l khng gii hn v cc b phn
phng ban c thay th bi cc i nhn vin.
Bng vic thit lp cc i cho cp (cross-hierarchical team)
bao gm cc cn b iu hnh cao cp, nh qun l trung gian,
qun c v nhng nhn vin thc hin nhim v; thc hin
chng trnh cho nhn vin tham gia qu trnh ra cc quyt nh
v s dng phng php nh gi kt qu thc hin cng vic
ton din, nhng gii hn theo chiu dc trong t chc c th
c xa b.

- Quyn quyt nh tp trung

C cu t chc hu c l mng li linh hot ca nhng c
nhn c nhiu kh nng, nhng ngi c th thc hin c
nhiu nhim v v c xu hng ra cc quyt nh phi tp trung.
C cu t chc hu c c c im:
- Phn bit theo chiu ngang thp
- Hp tc, phi hp gia chiu ngang v
chiu dc
- Cc trch nhim hay nhim v c th iu chnh

Mt khc, gim gii hn theo chiu ngang do cc phng ban

chc nng to nn, nh qun l c th:
223

- Chnh thc ho thp

224

cc yu t mi trng bn ngoi. Do vy, t chc c c li

th cnh tranh trn th trng.

- Knh thng tin khng chnh thc

- Quyn quyt nh phi tp trung
Bng 7.1: So snh c cu hu c v c cu c hc
c im

C cu t chc
c hc

C cu t chc hu c

Chng hn, khi phi i mt vi s cnh tranh ngy cng gay

gt v ngy cng nhiu khch hng, mt s cng ty chn chin
lc ti thiu ho chi ph. Do cng ty ny cung cp sn phm
dch v mang tnh tiu chun ho cao nn h c th gim c
chi ph sn xut v a ra mc gi thp hn i th cnh tranh.
Theo ui chin lc ny, cng ty s c li t vic tiu chun
ho sn phm sn xut ra. V vy, c cu t chc ph hp nht
i vi t chc ny l c cu t chc c hc. Vi c cu t chc
ny, t chc c th kim sot cht ch cc chi ph trong cc hot
ng hin ti ca t chc.

1. Tnh cht ca nhim v v

yu cu v kin thc i
vi ngi lao ng

Hp, mang tnh k

thut, chuyn mn

Rng, chung chung

2. Mi lin kt gia s ng
gp ca c nhn v mc
ch ca t chc

Khng r rng, gin

tip

R rng, trc tip

3. Mc linh hot ca
nhim v

R rng, cng nhc

v theo thng l

Linh hot, a dng

4. Xc nh v ngha v v
quyn li

C th

Chung chung

5. Mc qun l theo cp
bc

Cao

Thp (nhn mnh s t

qun)

6. Kiu trao i thng tin ch

yu

T cp trn xung
cp di

Song song

T chc c quy m ln thng c xu hng chuyn mn ho,

c nhiu cp qun l, nhiu lut l v quy nh; b phn ho cao
hn cc t chc c quy m nh.

7. Kiu ra quyt nh ch yu

Mnh lnh

Dn ch, khuyn khch

nhn vin tham gia vo
qu trnh ra quyt nh

Tuy nhin, s nh hng ca quy m t chc ti c cu t chc

tr nn t quan trng hn khi t chc ny c m rng.

8. Mc ch trng s tun
th v trung thnh

Cao

Thp

2. Quy m v c cu t chc

IV. NHNG NHN T NH HNG TI S LA CHN C

CU T CHC

1. Chin lc v c cu t chc
C cu t chc cn phi ph hp vi chin lc kinh doanh m
t chc theo ui th mi mang li hiu qu cao. Hn na c
cu t chc v chin lc t chc cn phi thch ng nhanh vi
225

Khi la chn c cu t chc, qui m t chc cng cn phi c

quan tm v n nh hng ng k n c cu t chc.

Chng hn, mt t chc c quy m ln (khong 500 ngi)

thng c c cu t chc theo m hnh t chc c hc. Thm
mt s lng ngi na (100 ngi) cng khng c nh hng
ln ti c cu t chc ny.
Mt khc, nu mt t chc c quy m va hoc nh (80 ngi)
th vic thm mt s lng nhn vin na (khong 30 ngi) c
th s lm cho t chc ny c xu hng c c cu mang tnh c
hc hn.

226

3. Cng ngh v c cu t chc

Cng ngh bao gm qu trnh s dng tr tu v my mc nhm
chuyn cc yu t u vo thnh sn phm u ra phc v
khch hng ca t chc. Ni cch khc, cng ngh l s kt hp
ca cc ngun lc, kin thc, k thut sn xut ra sn phm
dch v u ra cho t chc.
Qua nhiu nghin cu v mi quan h gia cng ngh v c cu
t chc, cc nh nghin cu ly mc thng l ca cng
ngh phn bit cc cng ngh vi nhau. Cng vic hay nhim
v mang tnh thng l cao thng gn vi nhng c cu t chc
mang tnh b phn ho cao v c nhiu cp qun l, mc
chnh thc ho trong cc quan h cng vic cng cao. nh
gi mc thng l ca nhng nhim v cng vic, ngi ta c
th da vo bn m t cng vic v cc ti liu chnh thc ho
khc. Cui cng, ngi ta tm ra mi quan h kh cht ch
gia c cu t chc v tp quyn. Nhng cng ngh mang tnh
thng l cao thng gn vi nhng c cu t chc tp quyn.
Ngc li, cng ngh khng mang tnh thng l cao, tc l
nhng cng ngh ny da rt nhiu vo kin thc v hiu bit
ca cc chuyn gia chuyn ngnh v thng gn vi nhng t
chc trao quyn.
4. Mi trng v c cu t chc
Mi trng t chc bao gm cc yu t con ngi, nhng t
chc khc, v cc yu t kinh t nh hng ti cc hot ng
ca t chc. Mi trng ca t chc c th c chia thnh hai
cp : mi trng chung v mi trng nhim v. Mi trng
chung bao gm cc yu t v vn ho, chnh tr, kinh t, lut
php. Mi trng nhim v bao gm nhng c nhn, nhm t
chc nh hng ti t chc. Chng hn nh cc nh cung cp,
i th cnh tranh, khch hng, nh phn phi, hay cc c quan
227

lut php...Nhng yu t kinh t trong mi trng nhim v bao

gm t l li sut, t l tht nghip, v cc yu t thuc v
thng mi quc t.
Mi trng c nhng nh hng khc nhau ti nhng t chc
khc nhau. C nhng t chc c mi trng n nh, ngha l
rt t cc yu t/ lc lng ca mi trng t chc ny thay
i. Chng hn nh: khng c i th cnh tranh mi, khng
c s t ph ca cng ngh do nhng i th cnh tranh hin
ti thc hin.
Ngc li, c nhng t chc li phi i u vi mi trng
lun thay i v rt nng ng. Chng hn, cc quy nh, lut
php do chnh ph a ra thay i s nh hng n hot ng
kinh doanh ca cng ty, hay s kh khn trong cng vic thu
mua nguyn vt liu v s thay i v th hiu khch hng.
Trn thc t, mi trng ca t chc lun lun thay i, do
vy, cp qun l ca t chc cn phi c gng gim ti a s
tc ng ca mi trng ti hot ng ca t chc. Mt trong
nhng cch gim nhng bin ng ny l iu chnh c cu
t chc.
xem xt tc ng ca mi trng n c cu t chc, ta c
th xem xt mc bt nh ca mi trng. S bt nh ca
mi trng xy ra khi nh qun l c t thng tin v cc yu t
ca mi trng v nh hng ca nhng yu t ny ti t chc.
S bt nh ca mi trng xut pht t s phc tp v s bin
ng ca th trng. S phc tp ca mi trng l s lng
nhng yu t ca mi trng cn tr s ra quyt nh ca t
chc. S bin ng ca mi trng l mc m nhng yu t
ca mi trng thay i.

228

n nh
Bin ng

Mc thay i ca mi trng

Bng 8.2: M hnh phn tch s bt nh v phc tp ca

mi trng
Mc bt nh thp

Mc bt nh va phi v thp

- S lng cc yu t mi
trng t
- Cc yu t mi trng
tng t nhau
- Cc yu t mi trng v
c bn l khng thay i

- S lng cc yu t mi trng
nhiu
- Cc yu t ca mi trng khc
nhau
- Cc yu t ca mi trng v c
bn l khng thay i

Mc bt nh kh cao

Mc bt nh rt cao

- S lng cc yu t mi
trng t
- Cc yu t mi trng
tng t nhau
- Cc yu t mi trng lin
tc thay i

- S lng cc yu t mi trng
nhiu
- Cc yu t mi trng khc nhau
- Cc yu t mi trng lun thay i

n gin

S phc tp ca mi trng

khch hng bi l vi c cu t chc nh vy th tc x l

thng tin rt chm chp, nhn vin b g b trong khun kh cc
quy nh v lut l ca cng ty nn h kh c th pht huy tnh
sng to trong cng vic. Chnh v vy m mc linh hot ca
nhng cng ty c loi c cu ny l km. Xu hng hin nay
ca cc cng ty l chuyn t c cu t chc quan liu c nhiu
cp qun l sang c cu c t cp qun l, nhng mt ngi
qun l c th qun l mt s lng nhn vin ln hn nhiu,
nhng ngi qun l trung gian v nhn vin c trao quyn,
c tham gia vo qu trnh ra quyt nh lin quan n cng
vic ca h v cc vn ca t chc khi cn thit. C cu t
chc theo i, nhm, c cu mng li l nhng c cu mi s
c nhiu cng ty la chn thit k t chc ca mnh trong
tng lai.

Phc tp

Nhng c im v s bt nh ca mi trng l nhng

yu t quan trng gii thch cho chin lc, c cu v nhng
hot ng ca t chc. Nhng c im ca mi trng nh
hng ti nhng nhn thc ca cc nh qun l v mi trng,
tip theo l nh hng ti vic nh qun l s iu chnh c
cu t chc nh th no cho ph hp vi mi trng. Trong mi
trng phc tp v lun lun bin ng, c cu hu c c xu
hng ph hp v thch nghi nhanh hn vi mi trng.
Vi mi trng kinh doanh thay i nhanh chng nh hin
nay, t chc cn phi phn ng v thch nghi nhanh vi s thay
i , mt trong nhng yu t m t chc cn phi thay i l
thay i c cu t chc. Vi c cu t chc quan liu, nhng
ngi qun l trong doanh nghip kh c th nm bt v p
ng nhu cu ngy cng a dng v phc tp ca th trng v
229

230

Cu hi

Chng 9

1. C cu t chc l g? Hy phn tch vai tr ca c cu t

chc trong qu trnh qun l t chc.

VN HO T CHC

2. Mc ch ca vic thit k c cu t chc l g? Mt t chc

s ra sao nu khng c c cu t chc?
3. Mi trng nh hng ti vic la chn c cu t chc nh
th no? Cho v d minh ho.
4. Khi thit k c cu t chc, cc nh qun l cn phi quan
tm n nhng yu t ch yu no? Trnh by tm tt nhng
yu t .
5. S chnh thc ho trong t chc th hin qua nhng g? Cc
mc chnh thc ho c nh hng ti hnh vi ca ngi
lao ng trong t chc nh th no?
6. Hy trnh by c im, u im, nhc im ca c cu
ma trn. Cho v d minh ho.
7. B phn ho theo sn phm c t chc s dng trong
trng hp no (mi trng, cng ngh, quy m t chc,
mc tiu ca t chc)? Hy nu nhng u im v nhc
im ca hnh thc b phn ho ny.

Trong cc t chc, c mt h thng lun thay i, rt kh

xc nh v miu t, nhng h thng ny vn tn ti v nhng
ngi lao ng trong t chc thng m t n bng mt khi
nim chung, l vn ho t chc". Vy, vn ho t chc l
g, n nh hng nh th no ti thi v s ng x ca nhn
vin? Vn ho t chc c ngun gc t u v liu chng ta c
th kim sot c vn ho t chc khng? l nhng iu
chng ta s cp ti chng ny.
I. KHI NIM VN HO T CHC

1. Khi nim
C l v bn cht tru tng nn c nhiu khi nim v
vn ha t chc c a ra.
Vn ho t chc l thi quen, cch ngh truyn thng v
cch lm vic trong t chc c chia s bi tt c cc thnh
vin trong t chc (Elliott Jaques, 1952).
Vn ho t chc l h thng nhng ngha chung c
chp nhn rng ri bi nhng ngi lao ng trong thi gian
nht nh. (Adrew Pettgrew, 1979).
Vn ho t chc l mt lot cc quy phm v h thng gi
tr chung nhm kim sot s tng tc gia cc thnh vin trong
t chc v gia cc thnh vin trong t chc vi nhng ngi
bn ngoi t chc . Vn ho t chc l h thng nhng nim
tin v gi tr chung c xy dng trong t chc v hng dn

231

232