Professional Documents
Culture Documents
Geometrik Şekil Ve Cisim Hesapları
Geometrik Şekil Ve Cisim Hesapları
NAAT TEKNOLOJS
Ankara, 2014
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET -1 .................................................................................................... 3
1. DZGN GEOMETRK EKLLERN HESAPLARI ...................................................... 3
1.1. Basit Geometrik ekiller ............................................................................................... 3
1.1.1. Tanm Ve eitleri................................................................................................ 3
1.1.2. Basit Geometrik ekillerin evre ve Alan Hesaplar ............................................ 9
1.2. Birleik Geometrik ekillerin evre Ve Alan Hesaplar ............................................ 16
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 19
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 21
RENME FAALYET - 2 ................................................................................................. 22
2. DZGN OLMAYAN GEOMETRK EKLLERN HESAPLARI .............................. 22
2.1. Dzgn Olmayan Geometrik ekiller ......................................................................... 22
2.1.1. Tanm Ve eitleri.............................................................................................. 22
2.1.2. Geometrik Olmayan ekillerin evre ve Alan Hesaplar .................................... 23
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 25
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 27
RENME FAALYET 3 ................................................................................................ 28
3. CSMLERN HACM HESAPLARI ................................................................................ 28
3.1. Geometrik Cisimler ..................................................................................................... 28
3.1.1. Tanm ve eitleri .............................................................................................. 28
3.2. Geometrik Cisimlerin Hacim Bantlar .................................................................... 31
3.3. Birleik Geometrik Cisimlerin Hacim Hesaplar ........................................................ 35
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 38
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 40
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 41
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 42
KAYNAKA ......................................................................................................................... 43
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK
MODLN AMACI
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
naat Teknolojisi/Teknolojileri
naat Teknolojisi Alan Ortak
Geometrik ekil Ve Cisim Hesaplar
Basit geometrik ekil ve cisim hesaplarnn matematik
kurallarna gre hesaplarnn yaplmas hakknda
bilgilerin kazandrld bir renme materyalidir.
40/24
Bu modln n koulu yoktur.
Geometrik ekil ve cisim hesaplar yapmak
Genel Ama
Gerekli ortam salandnda; geometrik ekil ve cisim
hesaplarn matematik teoremlerine gre
yapabileceksiniz.
Amalar
1. Dzgn geometrik ekillerin hesaplarn kurallarna
uygun hesaplayabileceksiniz.
2. Dzgn olmayan geometrik ekillerin alanlarn
hesaplayabileceksiniz.
3. Gerekli ortam salandnda, cisimlerin hacimlerini
hesaplayabileceksiniz
Ortam: Atlye ve snf ortam
Donanm: Kalem, defter, silgi, hesap makinesi
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi
deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac kullanarak modl
uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
sizi deerlendirecektir.
ii
GR
GR
Sevgili renci,
Geometrik ekil ve cisimler tm yaantmz boyunca evimizde, evremizde ve doada
karmza kmaktadr. Evimizdeki kare eklinde bir masa, daire eklinde bir saat birer
geometrik cisimdir.
Cisimlerin yeryznde kendilerine zg bir arlklar vardr. Bir bina ina edilirken,
yapnn emniyeti asndan birok hesap yaplr ve bu hesaplar dorultusunda da kullanlacak
malzeme belirlenmektedir. Yaplarda ok fazla geometrik ekil ve cisimler kullanldndan
bu geometrik cisimlerin yapya etki edecek arlklarnn da hesaplanmas gerekir.
Bu modlde sizlere geometrik cisimlerin alan ve arlklar ile ilgili bilgiler
sunulacaktr.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET -1
AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, gerekli ortam salandnda, dzgn
geometrik ekillerin hesaplarn kurallarna uygun hesaplayabileceksiniz.
ARATIRMA
gen
eitkenar gen
kizkenar gen
Ekenar gen
eitkenar gen:
kenar uzunluklar da farkl olan genlere denir.
kizkenar gen:
Herhangi iki kenar uzunluklar eit olan genlere denir.
Ekenar gen:
kenar uzunluklar da eit olan genlere denir.
Dar al gen
Dik al gen
Geni al gen
Dar Al gen:
asnn ls de 90 den kk olan genlere dar al gen denir.
Dik Al gen:
Bir asnn ls 90 ye eit olan genlere denir.
Geni Al gen:
Bir asnn ls 90 den byk olan genlere denir. Bir gende bir tek geni a
olabilir
Kare
Kenar uzunluklar eit ve btn alar 90 olan drtgene kare denir. Kare kapal
bir ekildir. Drt kenar vardr. Btn kenarlar birbirine eittir. Karlkl
kenarlar paraleldir. Kelerine konulan byk harflerle adlandrlr. Karenin i
alarnn toplam 360 dir.
Dikdrtgen
Karlkl kenar uzunluklar eit ve btn alar 90 olan drtgene dikdrtgen denir.
Dikdrtgen kapal bir ekildir. Drt kenar vardr. Karlkl kenar uzunluklar birbirine
eittir. Kenarlarnn ikisi uzun, ikisi ksadr. Karlkl kenarlar birbirine paraleldir.
Drt kesi vardr, kelerine konulan byk harflerle adlandrlr. Drt dik as vardr.
Dikdrtgenin i alarnn toplam 360 dir.
Daire
Dzlemde sabit bir noktadan eit uzaklktaki noktalar kmesine ember denir.
Paralelkenar
Karlkl kenarlar paralel olan drtgene paralelkenar denir. Bir drtgenin karlkl
kenarlar birbirine paralelse karlkl kenarlar birbirine eittir.
Yamuk
Yamukta, alt ve st tabanlar birbirine paraleldir. Paralel olmayan kenarlara ait taban
ve tepe alar kar durumlu adr yani toplamlar 180 derecedir. Kegen uzunluklar
ikizkenar yamukta eittir.
Begen
Bir begen, be kenar olan okgendir. alar toplam 540, d alarn toplam ise
360'dir. Dzgn begenler, her bir kenar uzunluu ve her bir i asnn ls birbirine eit
olan begenlerdir. Bu tr begenlerin evresini ve alann bulabilmek iin, kenar
uzunluunun bilinmesi yeterlidir.
Altgen
Bir altgen, alt kenar ve alt kesi olan okgendir. Ayrca kenarlar ve i alar
eitse dzgn altgen olarak adlandrlr. Dzgn altgenin i alarnn her biri 120'dir.
Dzgn altgen alt ekenar genden olutuu iin alan ve evresi kolayca bulunabilir.
Kenar a uzunlukta olan dzgn bir altgenin alan, bir kenar a olan bir ekenar genin
alannn 6 katna eittir. alar toplam (n-2) x 180' dir. Dolaysyla her bir i asnn
ls 120 derecedir.
10
rnek:
A( ABC )
axh
2
10 x6
30cm2 dir.
2
A ABCD a x a a 2 dir.
11
rnek:
Bir kenar 20 cm olan karenin alan ka cm dir ?
zm:
A ABCD a x b
dir.
rnek:
Uzun kenar 10 cm, ksa kenar 6 cm olan bir dikdrtgenin alan ka cm dir?
zm:
12
Yarap uzunluu " r " olan bir dairenin evresinin uzunluu, yarap uzunluunun iki
pi () katdr.
Dairenin alan ise yarapn karesi ile pi () saysnn arpmna eittir. Alan forml
ise
A xr 2
dir.
rnek:
Yar ap 7cm olan bir dairenin alan ka cm dir?
zm:
A xr 2
formlnden;
13
ve
olan
rnek:
14
(a c).h
2
A 6.
axh
dir.
2
15
rnek:
h ykseklii 20 ve bir kenar 25 cm olan bir dzgn altgenin alan ka cm dir?
zm:
A 6.
A 6.
axh
2
25 x20
1500cm2 dir.
2
rnek:
16
zm:
Verilen birleik geometrik ekli paralara ayralm.
1. ekil
Bu ekil bir yarm dairedir. Burada yapmamz gereken mevcut daire formllerinden
yararlanarak alan ve evresini bulmaktr. Bulunan deerler btn bir dairenin alan ve evresi
olacandan ve bizim iin yars lazm olacandan kan deerlerin yarsn alacaz.
= 2r formlnden;
= 2 x 3.14 x 35
= 219.8 cmdir. Bulduumuz deerin yarsn alrsak;
Yarm dairenin evresi = 219.8 / 2 = 109.9 cm dir.
Bu yarm dairenin alan;
A xr 2
formlnden;
3,14 x352
A
1923.25cm2
2
2. ekil
Bu eklimiz uzun kenar 90 cm ve ksa kenar 70 cm olan bir dikdrtgendir.
Alan = a x b formlnden
A= 90 x 70 = 6300 cm dir.
17
3. ekil
Bu eklimiz uzun kenar 80 cm ve ksa kenar 55 cm olan bir dikdrtgendir.
Alan = a x b formlnden
A= 80 x 55 = 4400 cm dir.
Bulunan deerlere gre birleik geometrik eklimizin evresi;
evre = 150 + 90 + 109,9 + 35 + 80 + 55
evre = 519,9 cm dir
Bulunan deerlere gre birleik geometrik eklimizin toplam alan;
A = 1923,25 + 6300 + 4400
A = 12623.25 cm dir.
18
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aada cm cinsinden lleri verilen birleik geometrik eklin evre ve alan hesabn
yapnz.
lem Basamaklar
neriler
19
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
2.
3.
4.
5.
Evet Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
20
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin sonunda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
( ) Genel olarak mimari projelerde hem daha gvenli hem de daha kullanl
olduklarndan basit geometrik ekillerden faydalanlr.
2.
3.
( ) Herhangi iki kenar uzunluklar eit olan genlere eitkenar gen denir.
4.
5.
6.
7.
( ) Yamuklarda paralel olmayan kenarlara ait taban ve tepe alar kar durumlu
adr yani toplamlar 180 derecedir.
8.
9.
10.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
21
RENME FAALYET2
RENME FAALYET - 2
AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, gerekli ortam salandnda, dzgn
olmayan geometrik ekillerin alanlarn hesaplaya bileceksiniz.
ARATIRMA
22
Bu tip ekillerde nemli olan, ekli elimizdeki verilere gre bilinen dzgn geometrik
ekillere blmektir. Bundan sonra evre ve alan hesaplamalarn yapabiliriz.
ekil 2.2 den anlalaca gibi verilen ekil, dzgn geometrik bir ekil deildir. Ama
burada h1 ve h2 ykseklikleri ve ACkenar kullanlarak grld gibi ekil iki gene
blnr. Bylece iki genin alan ve evrelerinden eklin, hem alann hem de evresini
bulabiliriz.
23
A( AFE )
axh 6 x5
15m2
2
2
A(DHC)
axh 17 x5
85m2
2
2
A(ABF)
axh 6 x5
15m2
2
2
A(BCF)
axh 32 x5
80m2
2
2
24
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aada metre (m) cinsinden lleri verilen arazinin alann hesaplaynz.
lem Basamaklar
neriler
25
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
1.
2.
3.
4.
Deerlendirme ltleri
Hesaplamaya balamadan nce ayrlm alanlar
numaralandrdnz m?
Her alan iin ayr ayr hesap yaptnz m?
Hesapladnz alanlarn birimlerini metre kare olarak
yazdnz m?
Bulduunuz btn paralarn alanlarn toplayarak arazinin
tam alann buldunuz mu?
Evet Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
26
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin sonunda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
27
RENME FAALYET3
RENME FAALYET 3
AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, gerekli ortam salandnda, cisimlerin
hacimlerini hesaplayabileceksiniz.
ARATIRMA
28
29
3.1.1.4. Kp
6 Tane karesel blgenin birlemesi sonucu meydana gelen kapal kutu ekline kp
denir. 6 Tane birbirine eit kare vardr. Tavla zarn rnek verebiliriz.
ekil 3.4: Kp
3.1.1.5. Koni
Bir dzlem iindeki dairenin her noktasn, dzlem dndaki bir noktaya birletiren
doru paralarnn meydana getirdii geometrik ekle koni denir. Yaplarda genellikle grsel
zenginlik iin kullanlmaktadr.
3.1.1.6. Silindir
Birbirine e ve paralel iki daireden oluan tabanlara ve yan yze sahiptir. Silindirde,
tabanlarn merkezlerini birletiren doruya eksen denir. Tabanlarn karlkl iki noktasn
birletiren ve eksene paralel olan dorular ise silindirin ana dorular veya dorulardr.
Dairesel silindirin ekseni tabanlara dik ise dik dairesel silindir, tabanlara dik deilse
eik dairesel silindir denir. Dik dairesel silindirde ana dorular taban dzlemlerine diktir.
Tabanlardan birinin bir noktasndan, dier tabann dzlemine inilen dikme silindirin
yksekliidir. Taban yarap da silindirin yarapdr. Yaplarda karmza tayc kolonlar
ve grsel zenginlik gerektiren yerlerde karmza kmaktadr.
30
31
Hacim a 2 .h
32
a 2 .h
Hacim
forml ile hesaplanmaktadr. Bu formlde,
3
a = Bir taban kenarnn uzunluu
h = Yksekliktir.
Kp hacim hesab
33
Hacim
.r 2 .h
3
= Pi says (3,14)
r = Koni tabannn yar ap
h = Yksekliktir.
Hacim .r 2 .h
= Pi says (3,14)
r = Silindir tabannn yar ap
h = Yksekliktir.
34
a2 . 3
Hacim
.h
4
Hacim
b.c
.h forml ile hesaplanmaktadr.
2
Bu formllerde,
a = Dik genin bir kenar uzunluu
h = Ykseklik
b = Dik genin uzun kenar
c = Dik genin ksa kenar dr.
35
rnek:
Aada birim (br) cinsinden lleri verilen birleik geometrik cismin hacim hesabn
yapalm.
zm:
Bu ekilde karmza kan birleik geometrik cisimlerin hacim hesaplarnda
yapmamz gereken ncelikli ilem, mevcut ekli basit ekillere blmektir.
Basit ekillere blnm birleik geometrik cismin, mevcut formller yardm ile
hacim hesab yaplr.
Yukardaki ekilden de anlalaca gibi 1. ve 3. eklin boyut ve lleri ayndr ve
ikisi de basit bir dikdrtgenler prizmasdr. Biz burada basit dikdrtgenler prizmas
formlnden yararlanarak iki eklin de hacimlerini hesaplayabiliriz.
36
37
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aada santimetre (cm) cinsinden lleri verilen birleik geometrik cismin hacmini
hesaplaynz.
lem Basamaklar
neriler
38
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
1.
2.
3.
4.
5.
Deerlendirme ltleri
Evet Hayr
Hesaplamaya balamadan nce birleik ekli paralara ayrdnz m?
Ayrdnz paralar numaralandrdnz m?
Her para iin ayr ayr hesap yaptnz m?
Hesapladnz hacimlerin birimlerini metre kp olarak yazdnz m?
Bulduunuz btn paralarn hacimlerini toplayarak, birleik eklin
tam hacmini buldunuz mu?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
39
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin sonunda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.
( ) Bir dzlem iindeki dairenin her noktasn, dzlem dndaki bir noktaya
birletiren doru paralarnn meydana getirdii geometrik ekle koni denir.
6.
( ) Dairesel silindirin ekseni tabanlara dik ise eik dairesel silindir, tabanlara dik
deilse dik dairesel silindir denir.
7.
8.
( )
9.
10.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru Modl Deerlendirmeye geiniz.
40
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aada lleri verilen betonarme bloun;
Deerlendirme ltleri
9.
10.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
41
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Doru
Yanl
Yanl
Doru
Doru
Yanl
Doru
Yanl
Doru
Doru
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
42
KAYNAKA
KAYNAKA
43