KAYIP CENNET: BEYAZ ADAMIN CENNETTEN KOVULUU

Bar Uzun
Eer insanlk tarihi etnosantrik bir adan ele alnacak olursa, drstlk u hakikati sylemeyi
gerektirir: Beyaz rk, yerkrenin kanseridir. Bu habis hcre yaylm gsterdii her yerde bamsz
uygarlklar yok ederek kleletirmi, saysz canl trnn kkn kurutmu, gezegenin doal
dengesini baka hibir canlnn yapamayaca ekilde sarsmtr. Onun icatlar, ahlk sistemleri ve
ideolojileri yaam tehdit etmektedir. Vatana tapma biimlerinin en beyinsizceleri, insan kendi
tabiatna dmanlatrarak hasta eden en irrasyonel ve hakim ahlk yaplar, canllar her seferinde
bir asr ncesine gre daha vahi ekillerde yok edebilen en gelimi lm makineleri, hepsi ama
hepsi onun bnyesinde ortaya kmtr. Btn bu felaket tablosunda ise siyah rkn ve dier yerli
halklarn kurban olmak dnda bir rol yoktur. Onlar beyaz adama hep phe ile yaklam, onun
yaratt ykmlara direnmeye ve kamaya abalamlardr. Kamay ya da dikkat ekmemeyi
baarabilenler bugn yeryznde beyaz uygarln kuatmas altndaki bakir blgelerde, hibir
byk ykma ya da tkenie sebep olmadan derin bir sessizlik iinde yaamaktadr. Kaamayanlar
ise Amerika'nn talihsiz yerli halk gibi ya imha edilmi ya da asimile olarak ayn lanetli uygarln
paras haline gelmilerdir. Beyaz adam, kafas kocaman, yrei ise cce bir yrtc trdr... Bilge
kzlderili reisinin dedii gibi; toprak onun kardei deil, dmandr, bir kez fethedince devam
eder yoluna...
Tarihte ve bugn oynad uursuz rolle beyaz adam, insann lanetlenerek Cennetten kovulduu
mitini zerinde dnmeye deer klmaktadr. u farkla ki, Cennetten kovulu mitinin telifi de ona
aittir, yani bu mit Batl insan ve onun uygarl zelinde anlam tar. Baka bir ifadeyle syleyecek
olursak, Cennetten kovulan insan, Batl insandr. O, kaybettii Cennetle birlikte tanrsal yann
yitirmi ve bakalama uramtr. stelik tad tarihsel-sosyolojik anlamlar asndan byle bir
kovulu gerekten vakidir.
Metinler arasnda
Kovulu yksnn esas dayana Kutsal Kitabn Yaratl(Genesis) blmdr. Yaratl 3: 22'de,
insann ylan'a kanp yasak meyvenin tadna bakmas ardndan dt durum karsnda RAB
Tanr'y kendi kendine konuur ekilde buluruz: Adem iyiyi kty bilmekle bizlerden biri gibi
oldu. Artk yaam aacna uzanp meyve almasna, yiyip lmsz olmasna izin verilmemeli. Bu
blmde intikam duygusuyla dolu cezalandrma sahneleri grlr; ylan crm yznden lanetlenir
ve karnnn stne srnmeye mahkm edilir. Kadn ile birbirlerine dman edilirler; RAB
Tanr'nn vaadine gre kadnn soyu onun ban ezecek, ylan da onlarn topuuna saldracaktr.
Kadn, doum sanclaryla cezalandrlr; ocuklarn ac ekerek dnyaya getirecektir. Erkek ise
yaam boyunca emek vermeden yiyecek bulamamakla cezalandrlr; toprak artk ona cmert
olmayacak, erkek kendisini ilemeden onu doyurmayacaktr. Nihayetinde lanetlenen ift Eden
bahesinden srlr. Bu yknn daha uzun ve epik gelerle dolu versiyonunu ise 17.yy
ngiltere'sinde yaam, ngiliz edebiyatnn kr Homeros'u olarak bilinen John Milton'un Kayp
Cennet (Paradise Lost) adl eserinde okuruz. Milton'un bu epik eseri beyaz adam'n ruh kkn
tehis etmek asndan ok arpc bir kaynak olma zelliine sahip. Zira hem Milton anglo-sakson
kltrn mensubu olarak tipik bir Batl beyaz adamdr, hem de dnem (17.yy ) siyasi-sosyal ve
entelektel cereyanlar itibariyle modern Bat imgesinin olumaya balad bir srece tekabl
etmektedir.
Milton'un Kayp Cennet'de resmettii Tanr figr ve kozmik dzen anlay hemen hemen

tamamiyle Kutsal Kitap teolojisine sadktr. Tanr, bir eit baba figr olarak btn erillii ile
mevcut kozmik dzenin yaratcs ve mutlak hakimidir. Tanr katnda, ona en yakn olanlardan
(seraphim) balamak zere, sk bir hiyerarik dzen iinde olan melekler, nvanlar, grevleri ve
tasarruf alanlaryla bu kozmik dzenin asli unsurlardr. Bu haliyle ortada aslnda dnyevi olann
tpatp ayns bir gksel monari bulunmaktadr. Kayp Cennet, ana temas itibariyle insanolunun
Cenneti kaybediinin bir anlats olmasna ramen, hikaye orada balamaz. Anlat, eytan'n,
yandalaryla beraber Cehennem'e d sonras, hayalkrklklar ve zillet ile dolu bir bozgun
resmi balar. Peki, Cennet dzeninin yksek rtbeli ve paye sahibi bir mensubu iken eytan
(Lucifer) isyanc bir figre dntren ne olmutur ? Anlatya gre, Tanr'nn, kendi olunu eotorite olarak Cennet ahalisine ilan etmesiyle birlikte kazan kaynamaya balar. Yani aslnda gelien
reaksiyon dnyevi anlamda dpedz politiktir. Gksel brokrasi atrdamtr. eytan,
yandalarn toplantya arp ektii ateli nutukta unlar sylemektedir:
..........sizler Cennetin yerlileri ve oullarsnz, hepiniz eit olmasanz bile zgrsnz, zgrlkte
eitsiniz;emirler ve dereceler zgrlkle badamaz ama bu da vardr. O halde mant olan kim
syleyebilir Monarinin zgrlk olduunu? Ya da kendisi yasalara uymayann bize yasa
getireceini ? Byle biri bizim efendimiz olamaz, byle bir gcn bizi ynetmesine, bize
hkmetmesine izin veremeyiz.
eytan, handiyse ortaya bir zgrlk etii koyacaktr. Devam eden satrlarda, isyan henz
askerilememiken saflardan ayrlan, Tanr'ya sadk bir melekle(Abdiel) giritii polemikte
iddialarn daha ileriye gtrerek, kendisinin ve taraftarlarnn varolularn kendinden menkul
olarak tanmladn grrz:
Demek bizi o yaratt diyorsun, yle mi ? Ve imdi bu grev babadan oula geiyor, ha ? Yeni ve
garip bir bak as bu! Bu doktrinin nereden ktn renmemiz gerekir, bu yaratl kim
grd ? Sen Yaratann seni yarattn hatrlyor musun ? imdikinden baka trl olduumuz bir
zaman hatrlamyoruz biz, bizden nce kim olduunu, nasl yetitiklerini de bilmiyoruz. Bizim
gcmz kendimize aittir.
Sre geliir; eytan, askeri bir kalkma gerekletirerek Tanr ordularyla savaa tutuur.
Nihayetinde yenilir ve yoldalaryla birlikte Cennetten derler. Kozmik dzenin tarihinde bir
dnem bylece kapanr. Gelgelelim, eytann gelitirdii bu cretkr itirazlar, aslnda insann
yaratl gayesinin ne olduunu da ele vermektedir. tirazlarn dayand gl argmanlar ve
Cennet ahalisinin hatr saylr blmnn bunlarn peinden gidii bir tr dzen ii yeniden
yaplanmaya ihtiya dourmutur. Grne gre nsan, hem bu ihtiyacn hem de Tanr'nn her
daim hikmet perdesi arkasnda saklanan egosal problemlerinin bir rn olarak ortaya kmtr.
Zira Milton'un tasvir yetenei ile daha berrak bir ekilde ortaya kt zere, bu Tanr dpedz
gperestlii ile kaim, kaprisli, otoritesinin sorgulanmasndan rahatsz bir kozmik tiran'dr.
Kesinlikle her yerde hazr ve nazr, zamandan ve mekandan mnezzeh bir eit soyutlama deildir.
Kainata isel, mekan sahibi ve somut bir varlktr. Henz varlnn farkna varm ve
yalnzlndan bedbaht durumdaki Adem'e verdii cevap hayli manidardr:
Sen buna yalnzlk m diyorsun? Dnya bir sr canl varlkla, temiz hava ile dolu deil mi ?
Onlar istediin gibi kumanda edemiyor, oynayamyor musun ? Onlarn davranlarn, dillerini
bilmiyor musun ? Onlar senin altnda, onlara istediini yaptrabilirsin, senin kralln zaten ok
byk.
Tanr, Adem'e bunlar sylerken aslnda yaratlmlara dair kendi bak asn ortaya koymaktadr.
Hristiyan Tanrs, nsan' tpk kendisinin yapt gibi, Doayla ve dier canllarla hegemonik bir
iliki kurmaya yneltmektedir.
karmlar
Milton'un metninden alntladmz bu pasajlar salt edebi metinler olarak deerlendirmek byk
bir yanlg olur. nk Kayp Cennet, bandan sonuna Kutsal Kitap'tan blmlere verilen
referanslarla doludur. Yani, Milton'un, Kutsal Kitap teolojisini edebiyata tercme ettiini sylersek
bu yanl bir ifade olmayacaktr. te yandan, Milton'un bu eseri, allageldii zere sadece yaad
ada lkesindeki mutlak monari'nin iine dt krizin bir yansmas olarak okunamaz. Judeo-

Hristiyan kltrn temelleri zerinde ykselen Bat uygarlnn imgesel dnyasndaki Tanr
figrnn ieriine, Tanr-nsan ve nsan-Doa ilikilerinin nasl bir ruh tadna bir ipucu
kaynadr Kayp Cennet. Batl Tanr telakkisinin btn veheleriyle fazlasyla insan biimci oluu,
Tanr'y insan zgrlnn karsna dikilmi bir engel haline getirmitir. Dsal ve insan suretli bir
otorite olarak inanlan Tanr ile insan arasnda kanlmaz olarak derin bir yabanclama olumu,
Tanr bir rakip, git gide de dman haline gelmitir. ok gemeden, Batl insan, Kayp Cennet
anlatsnda Lucifer'n izledii yolu takip ederek bu gksel baba figrne bakaldrmtr. 20 yy.'n
afa skmeden Nietzsche'nin lmn ilan ettii Tanr, ite bu Tanr'dr. Gelgelelim, kendi
imgeleminde lmn ilan ettii Tanr'dan devrald uursuz miras, beyaz adam'n bilin kodlarna
ilemitir. Beyaz adam, Tanrsna kar adeta Oedipal bir kompleks ile yaamtr. Sonunda onu
ldrm, ama ona benzemekten kurtulamamtr. Kendi tryle ve Doa ile kurduu ilikide ortaya
kan fecaat bunun bir neticesidir.1 Onun Cennetten kovuluu ile balayan maceras, bugn, kresel
kapitalizmin cehenneminde son bulmutur.

Kaynaka:
- Kitab- Mukaddes
- Milton, John.2006. Kayp Cennet, stanbul: Pegasus Yaynlar
- A. Rebhorn, Wayne.1973. The Humanist Tradition and Milton's Satan: The Conservative as
Revolutionary , Studies in English Literature, 14 (1): pp.81-93

Deneysel bilimin kurucu babas olan Francis Bacon'un, Bilgi'nin amacn insann tabiat zerindeki egemenliini
artrmak olduunu savunmas bu adan arpcdr. Milton'un ada olan Bacon'un bu yaklam, Bat dncesinin
epistemolojik altyapsna sirayet eden kusurun bir gstergesidir.