le cortege des vainqueurs

roman
max gallo
trkesi: semih tufrul

e yaynlar:

97

genel dizi

ankara caddesi 13
telefon 26 81 42
narlbahe sokak 19/3
telefon 27 87 20
istanbul

Fransa'nn g n e y i n d e , N i c e ' d e d o a n
yana

ramen ok tannan

M a x Gallo g e n

bir t a r i h i .

Eserleri

bas

nn, i l g i l i d e r g i l e r i n d i k k a t i n i e k m i , y a b a n c d i l l e r e
e v r i l m i b u l u n u y o r . Tarih r e n i m i g r e n v e b u alan
da eitli

eserler

v e r e n Gallo,

kalyasna g s t e r d i i
zamana
Yl,
nn

kadar.

. Mussolini

Dnya S a v a n n
Rol,

yks,

Mussolini

e k i y o r d u yakn

k a l y a s - Faizmin Y i r m i

K a y n a k l a r n d a E t y o p y a Sava

Maximilien

Franko

zellikle

ilgiyle dikkati

Robespierre,

spanyasnn

Bir Yalnzln

Tarihi

ve

2.

Dnya

Sava n c e s i F r a n s a ' d a 5 . Kol o n u n balca e s e r l e

riydi.

ktidar ark - Le

imdiye

Cortege des

kadar t a r i h k i t a p l a r n d a n

bir yazarn

ilk r o m a n

Vainqueurs

baka ey y a z m a m

olarak ktnda

herkesi

epey

a r t t . A m a k i t a b o k u y a n l a r M a x G a l l o ' n u n , ayn za
m a n d a usta bir d e r o m a n c o l d u u n u k a b u l e t t i l e r . Ki
tap,

u z m a n l k alan

saylan

Mussolini

k a l y a s n d a ge

i y o r d u ve k a h r a m a n l a r o an hayatna k a r m ki
i l e r d i . Eser Fransa'da 1971 - 72 k i t a p m e v s i m i n i n en
ilgi g r e n r o m a n l a r n d a n b i r i o l d u .
M a x Gallo i m d i l e r d e

ikinci

romann

hazrlyor.

Uyar
Bu romanda hayal rn kiilerle,
yaam,
Tarihin ve herkesin mah
olmu insanlar
karkarya.
yala
yana geUyorlar. Bu kiilerin tmn
dilediim gibi kullandm.
Romanda
yalann amac gerekleri tm p
laklyla
ortaya
karmaktr de
miti Aragon.
yle yapmaya ahtm.
Max Gatto

Ulu T a n r m !

Ben n i i n

benim?
STENDHAL
Krmz ve

Hayat,

bir dizi k e s i n

Bu davranlarn
byk lde

Siyah

davrantan oluur.

ou hemen

her z a m a n

r a s t l a n t l a r a baldr.
ROGER

VAILLAND

tenlikti Gnlk

B A L A N G

1
Senin adn

Philippe

koyacan

sylemiti

na. A k a m o l u r k e n ,

gnein soka yandan

t s r a l a r d a , Parisi

biraz daha s e y r e t m e k iin

ba

aydnlat
bal

konda d u r d u u m zaman, Maud gelir, omuzuma yasla

nr, a l a k s e s l e k o n u u r d u :
Dn

bir kez

Marco!

Senden

bir

ocuum

o l s a ! Tam u srada bir o l u m u z o l s a , ne l g n l k sa

ylr

deil

mi?

U z a k l a r d s o n r a y a n m d a n . P h i l i p p e adn tekrar
lar d u r u r ,

Philippe der de

de s u s a r d k o z a m a n .
gri

yaplarn

zerinden

Bir e r k e k o c u u !

kayar

grnen,

kaybolurdu

Philippe! Bu

k a f a m d a . Dolanr d u r u r d u
Bir o l a n o c u u !

baka e y d e m e z d i .

Balkondan

kimiz
beyaz,

baklarm.

s z l e r kalrd

yalnz

bu szckler kulaklarmda.

Olumuz!

i i m d e . Yansra bir a l k a n t .

M u t l u bir kayg d o a r d
Paris'in

g r n t s n e ar

kam d n e r , b a l k o n kapsndan i e r i y e b a k a r d m . Ma
ud

divann

alnna

zerine

derdi

sk

doru

serte

den

salarn

y u n c a uzand
nesine dayar,
kanl

bir

uzanrd.
sk.

Ksa

Arada

hareketle

sallar,

kenara a t m a y a
d i v a n d a iki

gazeteleri

kestirdii

srada

salar

ban

arkaya

gzlerinin

nne

alrd.

Boylu

bo

e l i n i y u m r u k y a p a r a k e

gzden

a t m a l a r d a n sz e d e n

geirirdi.

simsiyah

Savatan,

balklar

rnce ne tr haberleri okuduunu abucak anlardm.

Hep ayn k e n t l e r i n adlar g e e r d i o g n l e r i n g a z e t e l e -

13

rinde.

B a r s e l o n a . M a d r i d . B a r s e l o n a . Hep ayn i n s a n

larn ad g e e r d i .
birbirine
rinci

Hitler. M u s s o l i n i .

sayfalarnda.

rak y n l a r .
larnda

H i t l e r . Hep a y n ,

benzer f o t o r a f l a r y e r a h r d g a z e t e l e r i n
Ykntlar.

Salkm

silahlaryla

Kasrgalar

saak

insanlar.

erkekler.

ann

bi

k m yaplar. Ta t o p
Ellerinde,

Gzleri

haberleri.

Yknt

yal

omuz

kadnlar.

yllarnn f o t o

raflar.
Ban

kaldrmadan

Okudun

mu

sorard

bunlar?

Maud.

Cevap

versene.

Okudun

mu?
Byk
Hemen

bir

me. Yaknda
valarn
cana

ekime

her a k a m

korkun

lm

olaylarn

saacana,

inanrd,

Maud.

mal v e r m i y o r m u
sanlarn s r e k l i
dim.

balard

tekrarlanan

gibi

zaman

geleneksel

aramzda.
bir eki

p a t l a k v e r e c e i n e , sa

ta

ta

stnde

kalmya-

Ben byle e y l e r e pek i h t i

davranr,

bir bara

eninde

sonunda

kavuacaklarn

ileri

in

srer

M a u d o zaman e l i n i n a l t n d a k i g a z e t e l e r i fkey

le b u r u t u r u r , divandan kalkard.

ten

Korkuyorsun sen,

derdi.

Olacaklar grmek

k o r k u y o r s u n . Taraf t u t m a k t a n ,

yapmaktan

dn

d a y e r almay
olmay

kopuyor.

uygun

Bu

kesin

bir s e i m

n e d e n l e o n l a r n yann

gryorsun.

O n l a r l a su

orta

onlar d e d i i

Maud'nun?

talyan

Mussolini

adna

da...

Onlar!

Kimlerdi

bykeliliindeki
Barselona'y

meslekdalarm.

bombalayan

pilotlar.

M a u d ' n u n o n l a r de

d i i , g e r e k t e , benim yaantmn paralar, yaantm

dan,

evremden

Gemiimden,
yal

ayrlmayan e y l e r d i .

her bri

krklklarmd.

b i r e r ant g i b i

Mesleimdi.

Gemiimdi.
kalakalm,

Maud

durup dinlen

meden

beni

sarsmaya, drtklemeye alyordu:

Sen

hl

mezsen,
14

e k i m s e r davranr,

artk sonrasn

kendin

ha

kesin

bilirsin

karar ver

diyordu.

Na-

sil d i l e r s e n yle y a p s e n . Ben k e n d i bama karar ve

r e c e i m diye e k l i y o r d u .
Susuyordum

o zamanlar.

Renksiz,

tatsz,

olaan

d a o l s a , bir z m y o l u b u l u n a b i l e c e i n i u m u y o r d u m .
Akla

karann

mak iin
Akla

b a d a a b i l e c e i n e , yavan da o l s a , yaa

bir

kara

neden

bulunabileceine

badat

zaman

ortaya

inanyordum.

boz

bulank

bir

renk kacan d a b i l m i y o r d e i l d i m . N e o l u r s a o l s u n ,
ylesi

bir o r t a m d a da

kiinin

i n d e n pek k u k u m y o k t u .
retiyordu.
yanayd

Kesin

Maud.

iyi

kt

dayanabilece

Oysa M a u d hayr diye di

davranlardan,

kesin

tutumlardan

Arada srada:

> Se a r t k !

Se, d i y o r d u . Ya onlar ya b e n , di

ye dikleniyordu.
Eer

kolunu

silkiyor,

istersem,

ellerimden

Brak beni

diyordu.

Bana
yordu.

tutmak

kendini
kzyordu.

Koyun g i b i

hemen

omuzlarn

syrveriyordu.
Brak!

Tarihe

kzyordu,

insanlara

her e y e b o y u n een

kz

insan t o p l u

luklarna, M n i c h konferans dn Daladier'yi, M u s solini'yi

alklayan

sava y a k n d a
soiini'den

senin

nsanlarn

insanlara

deli

patlak v e r e c e k diye
hi

sevgili

Due'n

bir e y d e n

oluyordu.

Korkun

haykrrken,
diye

sz

Mus-

ediyordu.

haberleri yok,

diyordu.

Hi bir e y i , g e r e i g r e m i y o r l a r . Sen de g r e m i y o r
sun, diye e k l i y o r d u .
Yanna
balkonun
geen

sokuluyordum

Maud'nun.

o t o m o b i l l e r i n farlar

karanl

seviyorduk.

Daha

aydnlatyordu.

tenlikle

istedii

n p a t l a k v e r m e s i
m?

yalnz

ey

kimiz d e

da s o k u l u y o r d u m

- Ne lgnlk b i z i m k i s i ,

mas

Oday,

n n e raslayan s o k a k lmbas y a d a s e y r e k

diyordu

neydi?

ona.

Maud.

Korkun.bir

sava

m i y o k s a bir e r k e k o c u u m u z ol

Susuyorduk artk.

Gecenin

karanl.

Ak.

Sevimelerimiz.
15

unu d a b i l m e n i
Sevimek,
dik eydi.
t

Yanyana

sevimelerimiz.

konumaya.

isterim Philippe.

ak m u t l u l u k t u

bizim

yatmamza
Sonra,

Maud

sz

iin.

Beklenme

olanak s a l a y a n

ar ar y e n i d e n

bar

balardk

dndrr dolatrr Jacques'a

g e t i r i r d i . O J a c q u e s ' d a n sz e d i n c e , ben kaskat k e s i

lirdim.

Budalalama

kskanlk

gsterisi

Sonra y i n e

derdi.

Kalkp

anlam

var

da
m

imdi
sanki?

konuurdu:

Jacques'la ilgili olarak r e n d i k l e r i n ,

konuda sylediin
silahn
lyor

Marco,
yapmann

almtm

e y l e r n e m l i y d i . Yalnz,

elinden.

bana o

ben

onun

Seviyordum Jacques'.

m u s u n ? A k insana

silahn

braktrr.

Hem

An
son

r a J a c q u e s d u y g u s a l bir e r k e k t i .
Kukusuz,
miyordu
dan

onu

geen

bunu

Maud artk brakmt

artk.

kadar z a m a n ,

anmsadka

Birbirimizi

imdi

ona d u y d u u

Sev

iim

Maud

Jacques'la

ball,

kadar f e l k e t t e n s o n r a

bile

s e v i y o r d u k ama

mak i s t e m i y o r d u .

Jacques'.

B i r b i r i m i z i s e v i y o r d u k i m d i . Ara
bir t u h a f

oluyor.

kocasndan

boan

aralarndaki

saygy

arkadal,

bana a n l a t m a y a al

yordu.

A n l a m a y a al

l. Onunla aramzda

M a r c o , d i y o r d u . A n l a m a y a a

kala

kala,

benim

t e h l i k e l e r , t e h l i k e l i iler k a l d .

iin gze ald

Benm iin gze al

d onlarn t m n .
ok k z y o r d u m
da

aklyacam

bu s z l e r i n e .

sana.

Bak P h i l i p p e ,

Jacques

iin

daha

bunu

banda

i h a n e t e t m i t i M a u d ' y a . S y l e d i m bunu d a o n a .

Gerek

Balangta
dan.

Sen

bir

Jacques
bunu

ihanet
bir

saylmaz,

baka eye

diyordu
balyd

Maud.
da on

kavrayamazsn.

Ksacas, beni pek hesaba k a t m y o r d u M a u d . A m a

16

biraz s o n r a

ellerini

du. Susuyordu.

Hem

gsmde

Jacques

d, diyordu.

dolatrmaya

balyor

Bir kez daha s e v i i y o r d u k .

Savan

artk kendini

her e y d e n

patlak vermesi

belki

syr

de yararl

o l u r . Ona g v e n e b i l e c e i m i b i l i y o r u m . J a c q u e s
seimini

yapt.

Bu

Kesin

szleriyle

kararn

dolayl

verdi

olarak

bulunmak i s t i y o r d u . A m a , bu

diye

kesin

ekliyordu.

bana y i n e

uyanda

kadarla y e t i n i y o r , bun

dan t e y e d e g i t m i y o r d u .
Sonunda

da:

Ne o l u r s a

olsun,

Jacques'

yzst

braka

mam, diyordu.
Adam

sonsuz

bir

umutsuzlua

onu ayda bir iki kez g r y o r d u .

trlatyordum
emeklilik
kendine
ey

ona.

hakk
zg

Onu

izlerler.
dum.

ajanlara

tanmazlar
bir t r d e ,

olmadn

Gizli

kaplmasn

diye

htiyatl olmasn
acmazlar,

diyordum.
bir gizli

ha

onlara

Jacques'n

da,

ajandan baka

bir

aklyordum.

tehlikeye

Acmazlar

atyorsun

hi.

kinizi

Onlara g r e , Jacques

diyordum.
de

kinizi

temizlerler

de

diyor

i h a n e t e t m i saylr.

ha

net e t t i i n e g r e , sen d e onlarn g z n d e t e h l i k e l i saylyorsundur.

Kii ne y a p a r s a y a p s n , her z a m a n , her ey t e h
likelidir

diye

Maud,

cevap

veriyordu

dolambal

yollan

Maud

umursamazlkla.

izliyerek Arles

kentine

g i d i y o r d u . O r a d a , s e n i n iyi b i l d i i n , o a a l k l y o l u n
d i b i n d e k i evde k a l y o r d u .

Benim de, sonunda,

iki a y

n c e g r e b i l d i i m o koyu k i r e m i t r e n k l i e v d e . J a c q u es'n

evinde
Maud o

ksacas.
evi,

o evde barnan J a c q u e s ' i n

s e v i y o r d u . Senin evindi

oras

Philippe.

ailesini

Senin a i i e n d i

o r a d a k i l e r . Belki d e M a u d s e n i n i i n , s e n i o k sevdi
i

iin o eve, o e v d e k i

t.

Evin n n d e uzanan

iktidar ark

i n s a n l a r a y l e s i n e balanm
aalkl,

g l g e l i k yolda belki
17/2

d e s e n i n k o u t u u n u g z l e r i n i n n n e g e t i r i y o r , se
nin ilk kez o n a r l a r , o s e l v i i e r i g r e c e i n i a k l n d a n
geiriyordu.
orann
lar,

Arles

kentinden

zelliklerini,
akam

her d n n d e

grntsn,

olurken

krmzya

uzadya a n l a t y o r d u . Oysa

alan

ben,

barnak bile s a l y a m y o r d u m .

koyu

ben

bana

r e n k l i yama

gkyzn
sana

uzun

bir ev,

bir

M a u d d a b i l i y o r d u bu

nu.
Bundan yalnz ay n c e , o y o l d a d o l a t m , o
evrenin

zellikleriyle,

anladm

Maud'nun

ufkuyla

bunlar

karlatm

dnm

zaman

olduunu.

Bir

e r k e k o c u k s a h i b i o l m a y i s t e m i o l m a s n , daha a*kcas,

seni

benden

luluk d u y d u m .
n, o l m a s

istemi

Bilinli

olmasn

dnerek

olarak istemiti

gerektii

biimde,

bunu.

bilinli

mut
Yapt

o l a r a k yap

mt.
Maud'nun
lydm.

kide

bu

isteinin

birde

n e d e n i n i v a k t i y l e anlama

Philippe,

Philippe!

diye t u t t u r u r ,

s e n i n k k adn t e k r a r l a r , bir o l a n o c u u
ne lgnlk d e i l mi?
nu s t i y e r e k y a p t .
davrandm
Oysa,
o k iyi

derdi.

Kim

zamanlar.

Maud'nun

hi

biliyordum.

bilir,

belki

de

ben

kr g i b i

Anlamak istemedim

bir eyi

Marco,

Bu l g n l k s a eer, bu

raslantya

belki

de.

brakmadn

B i r d e n b i r e karar v e r d i .

Karar ver

di mi bir kez, o kararn b e r a b e r i n d e g e t i r d i i t m t e h

likeleri

gze a l m a k t a n

hi

ekinmezdi.

Bir s r e

s e l o n a ' d a , Ebru n e h r i c e p h e s i n d e b u l u n m u t u .
huriyeti
selona'da,
Sonra

Barselona kentinin t a m ortasnda,

bir o t o m o b i l d e n

ezmeye almlard

Bakaldrmann
kist k a n a t t a k i

en

ar

ate a m l a r d
M a u d ' y u ayn

uundayd

i h t i l l c i l e r i n en ar

Bar
Cum

kzl

Bar

zerine.

otomobille.

sralarda. Tro-

uundayd.

Baba

d e r d i T r o k i ' y e . Baba o n l a r rahatsz e d i y o r . Baba on

larn h u z u r u n u
di.

18

spanya'dan

karyor.

Peine d t l e r babann der

dndnde

Maud

ile

karlatm

zaman

glp d u r u y o r d u .

fkesinden,

gl

olmasn

dan t r g l d n s y l y o r d u .
Beni
Stalin'in

ldrmeye

ajanlar

altlar,

Marco.

h e r h a l d e . Ya da f a i s t l e r .

diyordu.
Hepsi

ay

n b o k u n s o y u d i y o r d u . Ha b o l e v i k l e r i n Gepeu r g
t , ha G e s t a p o , ha Ovra r g t , hepsi bir, hepsi ayn
kapya

kar

yorlar.

Hepsi bizi

bouna

aba

ler diye

Hepsi

bizim

ardmzdan

kou

ele g e i r m e k t u t k u s u n d a . Yok

harcyorlar.

Babay

ele

ama,

geiremiyecek-

ekliyordu.

Oysa,
dii

diyordu.

bir g n ,

Troki'yi

herhalde

bu

1940 ylnda,

vurdular.
olay.

Maud'nun

Meksika'da.

baba d e

Biliyorsundur

M a u d ' n u n ona sarslmaz bir gve

ni v a r d .
- S e n , f i k i r l e r i n g c n a n h y a m a z s m , d e r d i ba
na.

Fikirler

ldrlemez.

onun f i k i r l e r i n i

ortadan

Troki'yi

vururlar

ama

kaldramazlar.

D i n l e r d i m s y l e d i k l e r i n i . Ona inanmay o k ister

dim.

A r a d a srada

maz d e i l d i .
riyle,

beni

de

peinden

ylesine t u t k u n d u

akyla,

bedeniyle

baz

etkisiz

srkledii
fikirlere.

duruma

ol

Szle

sokmutu

J a c g u e s ' . G e r e k t i b u . Oysa, J a c q u e s ona i h a n e t et

mek amacyla yanma y a n a m t .

B u a m a l a sever gi

bi

da y e t i n m e y i p , sev

yapm,

miti
gibi

sever g i b i

Maud'yu.
yaparak

Ama,

yanma

tasarlamlard

yapmakla

ii

gerek amac,
sokulmakt

bir y e r l e r d e .

balangta,

yle u y g u n

ud'nun

erkek,

Troki'nin
lard.

sakland

Jacques

Maud'ya

kazanan

yeri

bulabilir

yle
bir b

g r m l e r d e Ma-

onun

izinden
diye

ite

bylesi

bir g r e v l e ,

yo!

almaya

balamt.

doru

severmi

Moskova'daki

roda yle d n m l e r ,
kalbini

onu

gide-ek

hesaplam
bu

amala,

Fakat,

iler

t e r s bir g e l i m e g s t e r m i , M a u d , t e s l i m o l m a y a zor
lamt

Jacques'.

v e r m i t i . Jacques,

Adamn

elindeki

tm

silahlar

bunun zerine, Arles'da o

al

glge19

ikli y o l u n d i b i n d e b u l u n a n , s e n i n b i l d i i n , b y d n
o eve e k i l m e k z o r u n d a k a l m t .
ay n c e o n u n y a p t t a b l o l a r g r d m .
yazlar, sarlar,
ama i t e n l i k l i

mavileri

ounlukla. Kat,

resimlerdi tablolar.

D r s t e r k e k re

simleri t m de.
lolard. Ama
zaman

Be

kullanm

ne

Belki

biraz k u r u ,

kar?

biraz ruhsuz tab

ay nce,

bahedeki ta kuyunun

leri p a n t o l o n u n c e p l e r i n d e ,

oraya

gittiim

k e n a r n a o t u r d u m . El

beki geldi dikildi yan-

bamda.

nsan

bizim

yamza

abucak yoruluveriyor,
Haklsn

geldi

mi,

her

eyden

dedi.

gibisinden

bam

salladm.

Onu

senin

hakknda k o n u t u r d u m .

Sk sk b u r d a kalrlar d e d i .

Philppe'le

madam

Daria d i y e e k l e d i . M a d a m Dara o k s e v e r bu evi de

di.

Biliyor musunuz,

b y k bir r p o r t a j y a p m a k iin

o r a y a g i t t i i zaman e v l e n m i o n u n l a .

Beraber dnd

ler.

s a n k i ? Yusyuvar

Buralarda

alacak

kz

yoktu

lak, t o m b i c e bir g e n kadn m a d a m D a r i a . A m a , o k

iyi

insan.

o k o k i y i . Ruslar b i z i m

blgelerindeki

insanlara

Uzun

anlatt

sre

dayanarak,
meye

durdu

senin yaantn

altm. Sonra

lkenin Akdeniz

benziyorlar...
beki.

gzlerimin

Paris'in

Sylediklerine
nne

getir

y o l u n u t u t t u m . Yaan

tmz, i i n d e b o c a l a d m z u a . , d e l i l i k t m . T
m

lgnlk.

Tmyle lgnca eyler.

sryordum.
yoruyor

insan.

Arabay

Benim yamda, -gerek bu,Dnmek. te yandan,

ar

her e y

anmsamaya

a l m a k . s t e l i k , a r a b a s r m e k . Az i mi b u n l a r ? Dur
may o k i s t e r d i m bir y e r l e r d e . A r a b a d a n i n e r e k boy
lu

b o y u n c a a y r l a r a uzanmay

g a r a d u m a n y l a starak, u
lidolu

geirdiimiz

ayrntlaryla gzden
20

istedim.

imi

bir si

lgnca d n e m l e r d e

ada

geirmeyi,

izlediimiz yollan
incelemeyi

de
tm

ok iste-

d i m . nce,

kendi yaantm. Sonra Maud'nun

yolu. Jacques'n servenini.

lognan'n,

daha

izledii

Ferri'nin, Alatri'nin,

bakalarnn

balarndan

Pra-

geenleri

a y ayr i n c e l e m e y i o k i s t e d i m . T m b u n l a r n s o n u n
da da, s e n i n a Rus kzyla e v l e n i p ,
evde

oturmanla

tiini,

sonulanncaya

mzeye d n m o

dek

neler

olup

hepsini, t m ayrntlaryla gzlerimin

bit

nnden

geirmeyi ok ok istedim.
Paris'e
Ondan

dnnce

Elisabeth'le,

karmla

bulutum.

daha s o n r a sz e d e c e i m sana.

Ben g r r g r m e z h e m e n s o r d u :
na,

Ne

Morin? Deerli

haber r e s s a m d a n

Neyin

bir r e s s a m

n e s i , Tanr
m? O

ak

kadar y o l u

bir o kadar da y o r g u n l u u gze a l m a n a d e d i mi bari?

Bir

sigara.

larndan,

B i r k a sz.

sorularndan

Yine yle y a p t m .
bilirim
dan.

ki,

Koltuklardan

gnlerce

Sessiz.

Geliigzel.

syrlmak.

nemlisi,

Maud'ya

gibi.
diye

Yerimden

kprdama

hayatn

dayadn

nnde,

sz

bak

birine yerleip,

t a b l o l a r c a n l a n d . A c a b a J a c q u e s seni
tr? A c a b a M a u d ' d a n

Onun

zamanki

oturdum.

Gzlerimin

Her

etmi

nasl anlatm

m i d i r sana?

yanaabilmek

iin

onu

Daha da
elde

ede

b i l m e k iin k i m b i l i r ne d e n l i sabrl d a v r a n m t r . Onu

ele v e r m e k ,

dilediklerini

bilir ne denli
nasl

meydana

kmtr foyas

nnde.

Nasl

yine

Maud'nun

de

kamtr ondan

na k a v u m u t u r ,
Philippe.

Sava

ok s i g a r a

Skc

Maud'nun
nasl

kim

Ya

bilir.

zaman,

Philippe? K i m
iiyorsun,

sorularla durmadan

kim

Daha d a s o n r a ,
gzleri

bucak bucak.

sayesinde,

balad

ona brakt s e n ,

r e n e b i l m e k amacyla

kararllk g s t e r m i t i r .

huzura,

Sonra,

tablolar

o c u k ? Yani, sen
Maud'nun

getirip

bilir?

diyordu

Elisabeth.

kafam

iiriyordu

Eli

s a b e t h . Durup d u r u r k e n niin Arles'a g i t t i i m i ren

mek i s t i y o r d u . i m d i ise, b i r k a a y k a l m a k zere, n i 21

in

Magliano'ya,

verdiimi
yordum
yere

bu

sorulara.

gitmesini

senin

bizimkilerin

merak ediyordu.

nasl

nasl

geindiinizi

gn

yaadn,
iin

biraz

inandrmaya

beri

Elisabeth'in

sola

telefon

bir

ediyor,

bir

nasl

etmeye

dilinden

da

balam,

dmeyen

Her

gerekti.
senin,

birka

olamayacana

koyulmutum.

Seni

harcamtm.

baardm

varln

yaptn,

alyordum.

aba

bile p h e

Maud'nun

teye

karar

cevaplar veri

rportajlarn

unutmay

Hatta v a r l n d a n
ckten

srada

saa

renmeye

yllardan

daha

olsa o l s a ,

gitmeye

k i i l i i n i Daria ile ne zaman evlendi

ini

unutmak

Arada

koilayarak,

kimliini,

yanma

Kaamakl

J a c q u e s sana

sz

kendimi

benden

sz

e t m e m i o l a c a n a g r e ben d e s u s m a y d o r u bulu
yordum.
deildi
bir

Yapt
ya.

insandan

anmsad

tablolara

Ben,

onun

benim

adm

kartracak

gznde,

skc

huzur karc

baka bir ey o l a m a z d m .

zamanlar Maud

Doal o l a r a k i s t e m e z d i
de c a n l a n d r m a k .

ile y a t t m

Belki

de beni

aklna

gelirdi.

byle e y l e r i g z l e r i n i n

Dahas

da var.

Maud

da

nn

ben sil

m i t i d e f t e r i n d e n . Olaylar bizi ayr ayr y n l e r e d o

ru s r k l e m i t i . Jacoues'n, yerine getirmesi gereken
nemli

bir g r e v i v a r d .

babanm gibi

Senin

davranmak.

baban

Maud

olmak.

Senin

ona b r a k m t s e n i .

Bu o l a y l a r o d e n l i g e r i l e r d e k a l d , k p r l e r i n a l t n d a n
yle s u l a r akt

ki. imdi

artk f k e l e n m i y o r u m

bile

d n d k e . l m d u y g u l a r m , f k e m . H r s m . Son
ra, J a c q u e s
sin
meyi

da zayflk g s t e r m e m i t i .

grevleri

yklenecek

yelerdi.

krlacak,

zledii

dz

kopacak olursa, o

par, s a p t r d . Seni
Morin yapmt.

kendi

belirli

B e l i r l i ve

Doru

izgiler

yollar

eer

kar,

evinde y e t i t i r m i ,

srece

ke
izle

bir y e r d e n

zaman y o l d a n

Susmak dyordu

Dayanabildiim
Sonra,
22

insand.

sa

Philippe

bana.

susmak.

bir ya atp g e l i y o r .

Dikiliyor in-

sann

karsna ya

e n g e l i . O yan

ufuk grnveriyor.

lm

getirdii

belirleyen,

solgun

donuk,

solgun

ufuk.
Rus c e p h e s i n d e ,
boyun

emek

karn,

zorunda

buzun i i n d e diz k m e k ,

kaldmz,

arkadalarmzdan

o u , o k a p k a r a u f u k l a r n i z g i s i n d e n can v e r m e k zo
runda
tim.

kaldklar
Aklmn

z a m a n l a r bile

ucundan

bile

imdi, urackta, tam

bana,

elimin

lm

grmemi

lm.

Oysa

k a r m d a d u r u y o r . Elini uzatm

stne koymu

snda t u t u u p yanan

ben

gememiti
gibi

kt p a r a s

s a n k i . A l e v l e r ara
gibi

kvrlyor,

z l y o r u m . M a g l i a n o ' y u , e v i m i , e v d e k i o k o c a m a n , lo
salonu imdi

bir kez daha g r m e k i s t i y o r u m .

Maglia-

no'nun s a b a h s i s l e r i n i g r m e k , t o z l u t o p r a k l ky y o l
larnda bir kez daha y r m e k i s t i y o r u m . Kyl
larn

arklarn

murun

dinlemek,

altnda

durmak

genlik yllarmda,
sk

gibi y e r i , samanl
yorum.

Oralar
aalar,

meliyim

arabalarn

ya

ocukluumda,
o yollar,

durduu o

bir kez daha o l s u n g r m e y i

sana t a n t m a k
orann

istiyorum.

insanlarn,

sk

hangar
dili

Beni

ben

topraklar

gr

mutlaka.

Sana

i h t i y a c m var P h i l i p p e .

erkek

evlda

yakn,

daha anlayl

memle,

f r t n a l a r y l a inen

istiyorum.

zerinde k o t u u m

gidip saklandm,

yapan

yaz

kadn

gereksinme

hayatmn

Beni

duydum.

olsun

dinleyecek
Hayat bana

istedim.

daha

B e n i m sona

sona e r m e y e c e i n d e n

emin

bir
er

olmak

i s t e d i m . O zaman a r a d m ite s e n i . Bu n e d e n l e A r l e s
kentinin yolunu t u t t u m .
d r t selvi y k s e l e n ta

Glgelikli yolu,
kuyuyu

buldum.

evresinde
Maud

bana

sk sk b u n l a r d a n sz e t m i t i . Taraay g r d m . J a c q u es'n y a p t t a b l o l a r d a . Seni g l ,

s e r t bir e r k e k

olarak gzlerimin nnde canlandrdm. A m a ,

bir yan

dan

Buland.

da

ufuk

Bozbulank

bir

benden

uzaklamaya

balad.

renk ald.

Seninle k o n u m a m gerekli o l d u ,

Philippe.
23

2
Philippe,

bir h a f t a d a n

Elisabeth

ben bu

drmaya

ok

beri

Magliano'daym.

y o l c u l u u gze

a l t . Yol

uzun

almaktan

d e d i . Yan

cay

dikkate

al

d e d i . Y o r g u n l u u hesaba kat d e d i . B u arada, bir s r

soru s o r d u .

hani

Ne o l u y o r sana b i r d e n b i r e , d e d i .

aklndan

karmtn?

imdi,

Magliano'yu

n e d e n i var

git

menin? diye d i r e t t i .
Onun

bu

yanmdaydn
ka

tr sorularn
Philippe.

c e v a p l a r k e n sen

imde,

szckle atlatmaya alyordum

benim

kalbimdeydin.

Bir

Elisabeth'i.

M a g l i a n o , d i y o r d u m . Evim d i y o r d u m . Belki de

yalandm J e t t r a T y o r d u m T " r r

daha

gitmeye

olanak

bulmayabilirim, diyordum.
Dik dik y z m e bakt

E l i s a b e t h . S o n r a , gzlkle

rini t a k t v e e l i n d e t u t t u u k i t a b n z e r i n e k a p a n d .

Ne y a p a y m ,

dedi.

Cann

nasl

isterse

yle

y a p . Hayat s i g o r t a n var, d e i l m i , diye e k l e d i .

Kadnlar,
v e r m e k iin
yorlar

ki

sizi

bazan.

baka s z c k l e r i
savan

brakvermek,

ylesine az
Neyse.

defterlerinden

ezce g e r e k s i n m e
ktm yola.

Yol

anmsadm durmadan.

patlak v e r e c e i

gnlerde

siliduyu

sresince

1939'da

Maud'nun

tam

syledii

szckleri.
Onunla,
alt

Paris'te,

g a z e t e y e yakn

byk

bulvarlarda,

zamanlar

bir kahvede b u l u a c a k t k . Ora25

ya g i t t i i m d e , Maud'nun benden nce geimi,

rma y e r l e t i r i l m i

iskemlelerden

birine

kald

oturmu

ol

d u u n u g r m t m . Yolun kar y n n d e n o k a l d r m a
doru

geerken,

baklaryla

beni

kavradm

sez

mitim.

Karar v e r d i n

mi? d i y e

hemen s o r m u t u .

S o k a k l a m b a l a r y a n m t . Tatl
akamyd.
latc

bir

mt.
her

Bar
bar

Belki

ey

iindeydi
ortam

de

son

koskoca

Mnih

anda

bir

admza,
rndan

insanlar,

bir g n n t a t l
Uyuturucu,

kenti

sarp

konferansnda
zme

h e r k e s b y l e bir g e l i m e y i
tanmadmz

Paris.

sarmaia-

olduu

balanrd.

umuyordu.

ek'ler,

gibi,

Hemen

Bilmediimiz,

Polonyallar,

benim adma, katlanrlard

bir

uyuk-

belki

bizim

baz

hakla

vazgemeye.

Karar v e r d i n

talyan

bombalyorlard.
telerin

m i , diye tekrarladyd

uaklar
Faist

diyordu,-

yordu.

talya'nn

zerinde

Arnavutluun
basn,

silahlarn
ele

uakla

Tiran'

-Maud,

senin

gaze

baarsna

alk

tutu

geirdii

k o n t Ciano,

Maud.

bakenti

Arnavutluk

topraklar

keif g e z i n t i l e r i yapyor

d u . A m a b e n , ben hl u m u t l u y d u m .

sl

Maud,

biraz zaman brak bana. B i r d e n b i r e na

karar v e r e b i l i r i m ? Baz e y l e r i t m o l a r a k s i l m e m ,

unutmam

gerekli.

kiler var.

En yaknlarm

sonra,
olduu
doar

ne

biliyorsun

gibi,

son

M a g l i a n o var. Orada

orada. Yaamak g e r e k .

imdiden?

dakikada

Belki

bar

de,

Hem

Mnih'te

kurtarmak

olana

bakarsn...

Maud
sanmtm.
alkoll

Bak bir kez,

bir e y s y l e m e d i i

iin

onu

inandrdm

te t a m o srada g a r s o n u a r d .

bir iki

istedi.

Krmz

Sert

bir A r m a g n a c konya

d e m i t i . yi b i l i y o r u m .

t i i m son a l k o l l

sana nedenini
26

diye e k l e d i .

iki, d e d i . Sonra anlatrm

Kaldrmlarda

dolaan

insanlara

bakmaya

bala

d . Elini t u t t u m M a u d ' n u n . Brakt e l i n i a v u c u m u n iin

de.

Bar u m u t l a r n d a n sz e t t i m

birdenbire

ona. Fakat,

Maud,

kalkt y e r i n d e n .

Bana bir t a k s i ar,

Gazeteye

Artk gazeteye

gitmiyor

dedi.

musun

diye

gitmiyeceim.

sormutum.
Hi

gitmiyece-

im, demiti.
Kaldrmda birka adm y r d .
durdu.

Bu

madm,
iim

ilikinin

korkuyla

sngyle

Bir t a k s i y i

geldiini,

o k ge kaldm

kukuyla,

hesinde,

sonu

ite

dur

inandra

anda a n l a m t m ,

alkaland.

hcuma

onu

Piave

n e h r i cep

kalkmak gerektii

zaman

larda o l d u u g i b i t p k .

Konu, a k l a , bir ey s y l e , d e d i m .

Uzaklamasn
t i m b u n l a r . Onu
yar ak d u r a n

biraz

geciktirmek

iin

sylemi

biraz daha g r e b i l m e k i i n . Taksinin

kapsndan y a r a r l a n a r a k biraz daha g

rebilmek iin.

Biliyorsun

verdim.

stelik,

pek l

Marco, dedi.

kararszlk

iinde

Ben

kararm

bocalayan

senin

adna d a s e i m y a p t m , s e n i n adna d a karar v e r d i m .

s t e d i i n de bu d e i l
Taksi

den.

Gebeyim

Sakn
Taksi

miydi?

hareket etmeden nce ekledi :

Marco.

Senden.

bir ey y a p m a y a f i l a n

uzaklat g i t t i .

Doal

o l a r a k sen

kalkma.

Yrdm sonra btn

gece

s r e s i n c e ona t e l e f o n e t m e y e a l t m . T e l e f o n u

al

d , a l d . A l m a d hi. Bouna u r a t m d u r d u m .

Sa

bah

o l u r olmaz

Maud'un

kald

eve

kotum.

kadn.

Matmazel

Kimse

yoktu evde.

Hayr d e d i

kapc

Maud

Ka-

u f m a n ' s a b a h t a n bu y a n a hi g r m e d i m . B i l i r s i n i z , ga
zeteciler

ok gezerler.

E l i l i e o sabah hayli

ge g e l d i m . V a r e n n e s o k a 27

nda,

servis

kapsnn

nne

bir

kamyonet yanam

d u r u y o r d u . E l i l i i n b a h e s i n e , i e k l i y o l u n kenarna
bir y n ,

irili

oralarda

ufakl s a n d k

dolayor,

yerletirilmiti.

hamallara

Lanvoni

emirler veriyordu.

Ba

na doru g e l d i .

Naldi,

merkeze
haberleri?
kendisi
bu.

Baz

Baksana,

kk

bizim

bana

Marco,

emek

zorunda

Lanvoni

srlarmz

karar v e r d i m .

Roma'ya,

Okudun

kont Ciano,

bombalamak istemi.

Bak

boyun

dedi.

gndermeye

nemli

mu

Tiran'

son

uakla

bir g e l i m e d i r

eninde sonunda

Franszlar

da

kalacaklar.
davranlar

iin

d e y d i . Ellerini b e l i n e k o y m u , s a n d k l a r tayan

kap

clara,

Dn g e c e d e n

ka

bulmalydm

kesmeliydim.

vermeliydim.
kalmt

Dediydi

lkem.

bu

Hitler de,

kapkara
Bir ara

lgnlk.

Kendimi

mutlaka.

lkemle

ilikile

Maud'nun vermemi diledii

1922'de

sevgili

almt

zamanlar.
lk.

g s t e r e c e k yaknda.

Unutma!

Maud'yu

sna

bu yana a m b a l a j y a p m a k t a n ca

K i e i s t ' g r d m d n . F h r e r o n l a r a dnya

bucak olduunu

dersin.

rimi

itenlikli

hamallara emirler yadryordu.

nmz k t .
nn

her z a m a n k i

bir

karar

saplanp

beni de a r k l a r

Boulur

kaybetmitim.

faizmin

lgnla

delimen,

gibi

ara

olmutum

Faizmdi
lgn,

b u lgn
mark

bir

piiydi.
Lanvoni o m z u m d a n t u t m u ,
ru

beni

bir kenara do

srklemeye balamt.

Bilirsin

Naldi,

senden

ne d e n l i

d u u m u b i l i r s i n . Fakat, y a p a b i l e c e i m

memnun

ol

bir ey y o k t u ,

demiti.
Hi
demek

28

bir ey a n l a m a m t m
istediini

bu

szlerinden.

Ne

sormutum.

eri gir de m s t e a r g r , diye e k l e d i . O a n -

latr sana.
Daha

iyi

Hem

kendisi

kendisinin

anlatsn daha

Hemen g i r d i m ieriye.
oluyordu

yine?

sol t a r a f
va

Dnyay

kara

olan

bakavas.

ona

yle.

Koarak g e t i m hol.

Koarken,

madalya dolu

sakatyd

iyi. yle

sylemesi.

Sol

benzetmek

gmlekli,

bakavasa
kolu,

soi

istiyorlard

Ne

gsnn

a r p t m . Sa
omuzu

yoktu.

anlalan

bizim

faistler.
M s t e a r Provi
la

beraberdik.

arkadamd.

Yamurlu

H a b e i s t a n ' d a onun

gecelerde

oturur,

karlkl

ier, d e r t l e i r d i k .
.

Odasnn

da,

Sava

Bana

kapsn

aar,

balad

ne

amaz,

m? d i y e s o r m u t u m . A r d n d a n

grev dyor

Hayr,

hayr

heyecanla :

Marco,

bakalm
dedi.

demitim.

Sava

balamad

imdilik.
Provi

ayaa

kalkt,

odasnn

patt.

Tedbirli

yerde

biraz f a z l a c a m e r a k l

meye,

bir e y l e r k a p m a y a

B e r l i n sava

yorlar sava.

kabul

Fakat,

gerilemek

dikkatle

ka

Her z a m a n ,

her

k u l a k l a r bir e y l e r dinle
hazr

olabilirlerdi.

ediyor dedi.

Hatta,

henz her ey b i t m i ,

u m u t k a l m a m saylmaz.
nusunda

kapsn

olmakta yarar vard.

isti

kopmu,

Paris ve L o n d r a P o l o n y a ko

kararnda

deiller.

Ama

kim

bi

lir, b e l k i br k u r t u l u y o l u b u l u n a b i l i r . G e r e k t e Ciano
da k u k u l u .
yle

Korkuyor bile.

birdenbire
Provi'nin,

da
de,

hep

byle

kesin

bir

Hem

inan

karar

veremiyecektir.

teki d e d i i ,
and

bana, t e k i d e

aramzdaki

Mussolini'ydi.

Her

konumalar
r e s m daire

her b r o d a koGaman f o t o r a f l a r asl d u r a n

bizim

nl D u e ' m i z d . leri f r l a m k o c a m a n e n e s i y l e , sa
sz bayla,

elleri

kavuturulmu

toraftan frlayacakm
solini.

gibi

pozunda,

gzlen

d i m d i k bize bakan

fo

Mus

29

Bana v e r e c e i n

Provi

iki

adm

Biliyorum

ama,

Provi,
ile

nedir?

Syle

bakalm.

ilerledi:

ok z g n m s e n i n iin ama g v e n bana ba

ka zm yolu yok,

ud

haber

dedi.

elden

Le

ki.

Maud'nun varlndan,

haberli

Matin

da b i l i y o r u m .

ey g e l m e z

bykelilikte,

ilikilerimden

Durumunu

bir

Ma

olan t e k i n s a n d .

gazetesinin

Roma'daki

muhabiri

M e t t r a b i z i m k o n t C i a n o ' n u n hi h o u n a g i t m e y e n bir
makale

yazm

Gerei
yet

geen

istersen,

krc

bir y n

Biliyorsun,

gn.

ok

Mettra'nm
filan

k o n t son

kzm

bizimkiler.

m a k a l e s i n i n yle

da y o k t u

zamanlarda

ama

haysi

ne y a p a r s n .

o k alngan

kesildi.

En o l a a n e l e t i r i l e r e bile h o g r g s t e r e m i y o r . Bu
nedenle,

makaleyi

yazan

talya'dan

kmaya

mecbur etmiler.

Fransz

gazetecisi

di? Olaan o l a r a k , Fransz h k m e t i d e ,

r i n i n snr d

edilmesini

Mettra'y

Anladn

im

b i z l e r d e n bi

istedi.

Yani ne? Ben mi snr d e d i l e c e i m Fran

sa'dan?

yle d o s t u m .

meni, k a r a r l a t r d l a r .
bulunman

iin

B y k e l i y l e Lanvoni s e n i n
Gerei

pek y e t e r l i

git

i s t e r s e n , senin Paris'te

bir

neden

de yok

hani.

Franszlar, ne o l u r s a , o l s u n b i z i m l e i l i k i l e r i n i pek boz

mak i s t e m e d i k l e r i
lomatn
la

seimini

balar

iin o l a c a k , snr d e d i l e c e k dip

bize

dertte.

braktlar.

Bizimle

srada Almanlar

uraacak

vakitleri

bile

yok.

Anladk ama,

bula

bula

beni

mi

b u l d u l a r bi

zimkiler?

rekiyor

En

ge yarn sabah P a r i s ' t e n y o l a k m a n ge

Marco.

Biraz

sonra

bykeli

de

grecek

seninle.
Provi

30

biraz

Roma'da

daha y a k l a t
kahramanlar

yanma :
gibi

karlanacaksn.

Kont Ciano seni yannda alkoymak i s t i y e c e k t i r .

rl

ve

alakgnll

Bykeli

insanlardan

o k anlayl,

holanr,

ok

Baa

bilirsin.

nazik'davrand.

D e e r l i M a r c o , diye sze b a l a d . Her e y d e n ,

nce,

bekr bir insansnz.

lomat

da

saylmazsnz.

tatszlk kmasn
burdan

hi

s t e l i k , t a m a n l a m y l a dip
Paris'le

Roma

istemediim

ayrlmanz d i p l o m a t i k

arasnda

bir olay

gibi

de

saylmadnz

bizimkilerin
olayna

kovduklar

bir

karlk,

mayacaktr.

Bu

Bykeli
ama

iin

Fransay

sizin

yorumlan

maz. Dahas da var. Tam a n l a m y l a p r o f e s y o n e l

zeteci

bir

gnlerde

bir ga

terketmeniz,

Fransz g a z e t e c i s i

Mettra

bir m i s i l l e m e o l a r a k da ele aln

nedenlerle
bunlar

en

uygunu

syledikten

sizsiniz,

sonra

dedi.

glmser,

g e r e k t e pek u m u r s a m a z bir davranla y e r i n d e n

kalkt.

Tam

lkbahar
kirde

deil

blgesine
der,

ilkbaharda

Roma'da

misiniz yoksa?

urarsnz.

biraz

Roma'ya

ok gzeldir,

dnm

diye

olacaksnz.

e k l e d i . Ayn

Dilerseniz,

nce

M a g l i a n o ' d a a i l e n i z i n yanna

dinlenirsiniz.

K o n t Ciano

bu

fi

Venedik

olayn

gi

sessiz

sedasz g e m e s i n i z e l l i k l e i s t i y o r . On gn s o n r a Roma'ya g i d e r ve y e n i

grevinizin

ne o l a c a n

renir

siniz.
Beni

pek

bir havada,

koruyormu,

kapya

Talihli

korumak

istiyormu

gibi

kadar g e l d i .

insansnz,

dedi.

Venedik

blgesinde

ilkbahar g r m e k , s o n r a ayn t a t l g n l e r d e Romaya ge

e r e k orann

d a baharna y e t i m e k .

lisiniz d o s t u m .
yakaland

m,

Bilirsiniz,
en

iyisi

Dedim ya, talih

nl s z d r ,

evinde olmasdr,

kii

kasrgaya

derler.

s o n r a bekrsnz da. Ardnzda gen ve gzel

brakmak

zorunda

saylmaz,

deil

gen ve

gzel

olsanz

mi?
kadn

bile,

Bekr
ktl

pek

kadar

Hem

kadnlar
nemli

olduktan

sonra,

talya'da

m var?

Yolunuz

ak

ol3t

sun d o s t u m .

Nasl olsa g n n

b i r i n d e t e k r a r gr

rz.
Ayrldm ordan.
kvrak y a k a l a m ,
miz

Rejimin

Beni,

bykeliyi, hepimizi

grtlamza

basyordu

e l i n d e b i r e r kukla

Rejim.

kesilmitik.

ks
Hepi

Korkuyor

duk. H e p i m i z i n i i n d e bir k u k u v a r d . i t e n g e m i
t i artk. ok ge o l m u t u . M a u d ' y u k a y b e t m i t i m . Gi
d e r e k , seni

de

Hemen

kaybetmi oluyordum Philippe.

bykelilik

akam,

trenle yola

grevlilerinden

biriyle

ktm.
bir

Yanmda

m f e t t i var

d . M f e t t i , M o d a n e ' y e kadar g e l e c e k , o r a d a inecek

ti t r e n d e n . D u r m a d a n s i g a r a ien bir a d a m d . ok ko
nuuyordu.

ki

Latin

m a k a bir i

lkesinin

b i r b i r i n e sava a m a s ah

olur d i y o r d u .

Franszlarla

talyanlar,

hi

k u k u m y o k , r a h a t a a n l a a b i l i r l e r . A m a , A l m a n l a r ba
ka.
kez

ok

bakadr A l m a n l a r .

siz

Berlin'de

bulunmusunuz?

yle

Biliyordu

demek

bulunduumu.

diklerini
an

dikkatle

gibi

grnen

ler t a y o r d u .
dolayl

Kendi

Berlin'de

deil

dinlemeye

balad.

szlerinin

ardnda

Baz

birka

mi?
Syle

Anlamsz,

ola

b i r t a k m teklif

ilgin aklamalar yapyordu

adam

dolambal yollardan.
Baz

politikann
diye

Yanlmyorsam,

insanlar,

bilirsiniz,

deimesinde

lkelerinin

karn

etkili

belirli

ve

olabilirler,

gzeterek

etkili

kat

bir

diyordu.
olabilirler

ekliyordu.
Ne d i y e b i l i r d i m ? A d a m n

dolambal

bul mu e d e c e k t i m ? Red mi y o k s a ?

teklifini

ka

Bir bak, bir t e k

sz b u alanda y e t e r l i o l a b i l i r d i .

Roma'da

dostlarmz

var

diye

srdrd

sz

l e r i n i . Hepsi de nl f a i s t l e r , h e p s i , inann bana, va

tansever

kiiler

bay

Naldi.

Hepsi

savaa

girmemize

kar k y o r l a r . Tpk sizin g i b i onlar da A l m a n l a r o k

32

iyi

biliyor.

rid'i

o k iyi t a n y o r l a r . Von VVirth'i,

tanyorsunuz

deil

ok konuan

kars

ng-

mi?

adamn

tehlikeli

olduunu

hemen

.avradm. O andan b a l a m a k zere, m f e t t i i n syle

diklerini

artk

koyuldum.

hi

dinlememek

iin

Maud'yu kaybetmitim

aba

ben.

harcamaya

M a u d ' y u kay-

o e t t i k t e n , s o n r a , i m d i d e her a n k u k u v e k o r k u n u n
snrlar

iinde

antajla

kar

bocalayan,
karya

lmle

braklan,

bir ajan bir m u h b i r o l m a y

Berlin'de,

Paris'te,

ift tarafl

oynayan o

uzatrlard.

nemli

ekmeyen

bir

bildiklerini
de sizinle

s o l u k s o l u a yaayan

gze a l a m a z d m . o u

hatta

barda

Habeistan'da

insanlar.
hemen

Size

yannza

dkmeye

konumak

Bundan

Hayatm

tehlikede!

ellerini

Pek d i k k a t i

sokuluverir tm

balarlard.

Syledikleri
herkesin iin

ylesine tehlikeli

byle,

ki

diye

bana p e k g v e n m e y i n

Artk

kez

grmtm

hemen

hi d e i m e z d i . Burada,

larlard.
den

karlaan,

bir haber v e r i r l e r d i .

sayp

eyler hemen

sk sk

dayanamyacam!

ba
sakn!

gibisin

szler e d e r l e r d i .
Byle d e m e l e r i n e r a m e n ,

sonra yine

ortaya

bakardnz,

karlar yine

peinize

b i r k a gn
der

yine

k o n u u r l a d s i z i n l e . P a r i s ' t e y k e n o n l a r O p e r a meyda
nnn y a n n d a k i bir b a r d a g r r d m . N e d e n s e , hep ma
v i m t r a k bir k l a n d r m a d i k k a t i e k e r d i o t r b a r l a r d a .
nsann

gzne

bacakl

kadnlar sanki

uzun

uzun

taburelerin

bacakl
ayn

kadnlar a r p a r d .
alkol

Para

adnda

kanlklar
nard.

dp

Bir y a n d a n

polisin

alkolik,

konuurdum.
r e z i l c e al

iren

bir

herifti

hesabna alyor,

da ajanlk h a t t a g e r e k i r s e ,

iktidar ark

buluur,

banliy s e m t l e r i n d e k i

kalkan,

gibi

b e l k i de l a l a n ,

gze a l a n ,

b u l u n a n , Paris'in

gele t a k m y l a
dan

pis bir ajanla

u r u n a her eyi

Uzun

nnde,

stnde yllardr oturuyorlarm

g e l i r d i insana. O b a r d a , i k i l i ,
Bernard

kadehinin

her
Ber

t e yan

para v a r s a e e r peze33/3

v e r i l d i k e d i y o r d u . Paris'e ilk g e l d i i m g n l e r d e Lanvoni

sz e t m i t i o n d a n bana.

Bu

hergeleyle

sen

iliki

kur N a l d i ,

Herif y l e s i n e k a l l e , y l e s i n e rezil
bulumam,
sen,

sen

konumam
tam

pek yakk almaz.

anlamyla

diplomat

demiti.

ki, b e n i m , onunla
Hem

sonra

saylmazsn.

m bir herif o B e r n a r d d e d i k l e r i it. G r e c e k s i n nasl

o l s a . Fakat i l g i n y n l e r i , i l g i y e d e e r baz b i l g i l e r i d e
yok

deil.
Grmtm

Bernard'.

s u r a t v a r d . Yznn

Herifte

izgileri

tam

bir a l k o l i k

kmt.

Kayganm

g i b i d u r a n p e m b e c i l d i d i k k a t i e k i y o r d u . Sesi i n c e c i k ,
sipsivriydi.

Tm

mamzda,

azmdan

Demek
sonra

cinsi

Berlin'den

durmadan

Ne

sapklar
laf

gibi.

almak

Daha

ilk bulu

sevdasna

geliyorsunuz,

yle

kaplm.

mi?

dedikten

konumutu.

kent deil

mi

Berlin?

lgnlk, v u r u p

kr

ma, i d d e t h a r e k e t l e r i sanki o k e n t i n en olaan zel

likleri

gibi

Sinyor?

yerlemi

H i t l e r acaba

drtt

dersiniz?

ler'de

biraz Yahudi

havasna.
en yakn

yle

deil

mi

arkadalarn

sayn

n i i n l

D n y o r u m da zaman z a m a n ,
kan

bulunduuna

Hh>

i n a n a c a m ge

liyor. Ne b a a r l , ne e t k i l i bir r g t d e i l m i y d i o Sal

dr

Birlikleri?

kan

akmayan

likte

bir r g t

adamlara..
devlet
yle

Laf

Yok,

yok,

insan,

yle

kuramaz.

yle.

Ahlk filan

aramzda,

adamlarn

kadnlar

Kadnlar

damarlarnda
kolay kolay,
size

br

rezil

biraz
o

Yahudi

mkemmel

da vz

geliyo

ey s y l i y e y i m

ediyorlar

rtyorlar

devlet

ou

mi
kez

adamlarn

Gen ve gzel o l a n l a r d e i l . Hem s o n r a , siz de b i l i r

siniz ya,
s

bir

bat u y g a r l ,

kulamparalar

senize bir kez.

Bkp
daydm.
34

b i z i m uygarlmz, o l d u m ola

uygarldr.

yle d e i l

usanmadan
Syledii

Eski

Atina'y

dn

dinlemek

zorun

mi?

anlattklarn

samalklarn

arasmdan

bir

aykla

ma y a p a r a k ,
mekti

ie y a r a r baz b i l g i l e r i

grevim.

Bir y a n d a n

bykelilie

ilet

k o n u u r t e y a n d a n kafay

e k e r d i . t i k l e r i n i n p a r a s n , d o a l o l a r a k , ben der
d i m . A r a d a srada b a r d a o t u r a n k a d n l a r d a n b i r i , pem
be bir g l g e g i b i uzanrd bana d o r u . Elimle g e r i e
virirdim

kadm.

Bernard,

Gider,

bardaki

pis h e r i f ,

tek tk bilgiler v e r i r d i .
ramen,

Bernard'n

tu.

Herkesin

leri

bakannn zel

ha a k a s ,

yerini

bize P a r i s ' t e k i
girip

kadaryla,

kalem

iileri

ii

Lanvoni,

evrelerinin

bu

nedenle

ayklyarak, Fransa'da

neler

tasarladklarn

oluyordu.

Gerekte,
Bernard

k m a d y e r yok

m d r n n g z d e s i y d i . Da

onunla yayordu.

bakanl

zerine

rezilliine

B e r n a r d , Fransz

onu t u t u y o r , onun s y l e d i k l e r i n i
renmi

yeniden.

durum

Kokumuluuna,

Paris'te

bildii

alrd

sz

Maud'nun

etmiti.

varlndan

Bir yn

bana

kadnn

ilk

kez

ad arasnda

M a u d ' n u n ad g e m i t i .

Komnistler

Bakan

Gimsemiti

Fakat,

imdilik

olacaklar yaknda

Uslanyor

pis

kuku

uyandrmyorlar.

demiti.

pis

bunlar

komnistler

anlatrken.

yava

yava

fakat diye s r d r y o r d u szlerini,

diyordu
Trokist'-

ler var. T r o k i s t e v r e l e r d e t a m bir k a y n a m a , t a m bir

b a b o l u k gze a r p y o r u

gnlerde.

ekte onlardan ekiniyorlar.

B i z i m k i l e r ger

Bir kvlcm y e t e r

ilerin

a l e v l e n m e s i i i n . Bir k c k k v l c m . K i m o l u r s a ol
sun,

Nazilerle,

karlar

Faistlerle,

gerei,

ibirlii

Hepsi
myla
o

de

kadn

ar

ar

Yahudi

ularda.

gazeteci
bir

Maud

zihniyetin

Gepeu'cularia

yapmaktan

T r o k i s t l e r . Tam bir a n a r i
u

hatta

iindeler.

Herkesin

geri

kalmyorlar

Hepsi de Yahudi.

sk sk adn

Kaufman'a bakn.
temsilcisi,

bile,

hatta

Tam

and
anla

elebas

kadn.

35

yice i m i t i o gn B e r n a r d . Barn yannda d i k i l e n

o

b i i m kadnlardan

birinin

beline sarlmt.

Ar f i i a n f a l a n a m a ,

o r o s p u t a m tuzaa d

t . Sen m i s i n d e d i l e r M a u d ' y a T r o k i s t o l a n ! A l sana

gibisinden,
kats

karnn

peine

bir M o s k o v a

Kcmintern'e

bal,

ajann t a k v e r d i l e r .

e n i r s i n i z o r o s p u ? T u t u p o ajan

katnn

Ne y a p s a

be

herifle evlenmez

mi?

Budala k a r . Ne o l a c a k !
B e r n a r d ' n , b e l i n e sarld kadn ne d o r u e i l
dii

iin,

b e m b e y a z , ar m e m e l e r i , yal c i l d i g r

nyordu. Adam t u t t u ,
verdi.

Srtt

o biim

kadn

birdenbire

iti

sonra.

Kadn

ite

dedi.

Kadn

bu!

Ne

ie y a r a r

bir

kadn?
Biraz s o n r a t e k r a r

ciddileiyor,

yine

konuuyor

du :

Herif,

karsn

kullanarak Troki'nin

izini

bu

lacan u m u y o r . Kim b i l i r , b u l u r b e l k i d e . Tatl i de

il

mi,

kurtlarn

budala Maud

birbirlerini

Kaufman da

yemelerini

izlemek?

herife vurgun.

B e r n a r d , arada srada g r l t l bir b i i m d e gl

y o r d u . Sonra, durup dururken .

nim

Siz de

bekrsnz,

deil

mi?

dedi.

baka

bir

bir s r e

itik.

Ben

ey s y l e m e d i .
artk Bernard'n

Sessizlik
mutlaka

cei o d e i m e y e n konuya d e i n m e s i n i
Sonunda d u r a m a d .

Bay

fen syleyin

Lanvoni'yi
ona,

greceksiniz,

ilgin haberleri

pahal

bir i o l m a y a b a l a d .
de

anyacanz.

bekliyordum.

Bir bakma gzaltn

zliyorlar p u t l a r .
Bu

d e i l mi? Lt

elde e t m e k g i t g i d e

Hem s o n r a , h e r g e l e l e r i n

p e i m d e . Anlarsnz ya.

da tutuyorlar beni.

iinde
deine

Balad :

hepsi

36

be

gibi.
Pek

sizin

Tpk

nedenie,

Tehlike oald

demeleri

bundan

byle

pein yapmanz g e r e k i y o r .

bay

Lanvon'ye...
kilerin

Syleyin

l t f e n sayn

c r e t i n i d e d i k t e n s o n r a masann s t n e

br d e s t e kt para brakyor,
t e l l a paralar

kalkyordum.

Bernard

ceplerine tktryordu. Aradan

birka

h a f t a g e i n c e , a n n e m i n eski a r k a d a l a r n d a n olan Ve
nedikli
tm.

bir

kadnn

Maud

K a u f m a n ' l a karla

1 9 2 0 ' l e r d e , bir Fransz, a n n e m i n eski arkada de

diim

kadn

kskan

o n u n l a . Sonra
sz b i r k a
iler

evinde

kocasndan

neden o l d u ,

nasl

ayrm,
oldu

evlenmiti

bilinmez,

hafta iinde ayrlmt ondan da.

evirmi,

Paris'te

kalmay

Fran

Kadn bir

baarm,

Montpar-

nasse'da bir r e s i m g a l e r i s i a m t . Onun e v i n d e otur

mu,

doal

olarak V e n e d i k ' t e n ,

zelliklerinden,
rndan,
fidanlar

Venedik

annemden,

blgedeki

sulardan

sulara vuran

amurlu
yerlere

kadar y a t r a n

a l r k e n azlarndan

drmedikleri

tarlala

bulutlardan,

rzgrdan,

c a k l a r y l a p i r i n t a r l a l a r n d a alan

blgesinin

pirin

ii

plak

ba

kadnlardan,

g e l e n e k s e l ar

klardan sz e d i y o r d u k . O srada, ksack s a l a r , d i m

dik v e s e r t d a v r a n l a r y l a

ieriye

Maud

K a u f m a n gir

di.

dun

Emilia,

Jacques'm

Emilia,

dedi

Ortaya karmadn deil

t i m ben o n u n
Emilia

tld

heyecanla.

Nereye

t a b l o l a r n ? Yoksa sakladn

mi? Seni a l a k s e n i !

resimlerinden

cevap

koy

onlar?
Sezmi

holanmadn.

verdi:

Deli m i s i n sen M a u d ? Dn g i t t i o t a b l o l a r . Sa

hepsi.
Maud

ayn

heyecanla

sevindi.

Kadnn

boynuna

s a r l d . te t a m o srada beni g r d . Alnna d e n k

s a salarn
Emilia

eliyle

itiverdi.

beni g s t e r e r e k :

Bir d i p l o m a t , d e d i .
37


ben.

Yok

canm

Olsa osa,

diye

Emilia h e m e n

Senin

atldm.

Dipiomat

saylmam

gazeteci saylrm.
ekledi:

anlyacam,

r e s m bir g a z e t e c i d i r Mar

co Naldi.
Maud,

damdan

dercesine,

patavatsz,

soruyu

patlatt :

Faist

Cevap

misiniz?

vermeme

Emilia

Maud e k e r i m ,

engel

oldu.

Tanr kna,

balama y i n e !

M a r c o , b e n i m o k s e v d i i m , o k eski bir a r k a d a m n
o l u d u r . G r m e l i y d i n a n n e s i n i . V e n e d i k l i y d i . Dnya g
zeli

bir k a d n d .
Maud sordu :

Paris'e y e n i

Eldivenleriyle

geldiniz?
yzme

pek

bakmyordu.

B e r l i n ' d e n g e l d i m b u r a y a . B i r k a yl g e i r d i m

Almanya'da.
ce

mi

oynuyor,

Daha n c e l e r i A f r i k a ' d a y d m .

talya'da.

Savaa

katlmtm.

Ondan

Venedikliyim.

n
ok

gezerim.

Peki,

Almanya'daki

durum

zerine

neler

nyorsunuz?
Dndklerimi
sylememeyi

yksek

yllardan

sesle

b u yana

herkesin

iinde

renmekteydim.

Yine E m i l i a a t l d :

yani

Maud

ailesi

hl

Emilia
latmak

halde.
lar.

Kaufman

Franszdr.

gazetecidir.
ite.

Maud'nun

Amerikal,

gibi

saldrganca

istermi gibi

ey

bir ey, A m a

Marco,

davranlarn

bir havayla

ressam

Jacques

onun

kars.

parlyor.

Bak

gibi

kadndr. Yanarda

ise,

suskundur ounluk.

38

Onun

Almanya'da.

Maud

Yldz

Neyse

ba

konuuyordu.

Morin'i

b i l i r s i n her

yi s a t l y o r M a r i n ' i n t a b l o
haberin

gibi.

olsun,

Maud

i i n e smaz,

Sessiz bir kaya g i b i .

ate

Kocas,

Orospu
"ifle

ne

evlendi!
Maud

yapsa

tekrar

Hi

beenirsin?

demiti

Tuttu

o ajan

he-

Bernard,

atld.

bir e y d e n

Emilia'ya:
anladn y o k s e n i n ,

diyiverdi.

Sonra bana d n d :

Syleyin

bakalm.

Anlatmyacak

msnz

Al

manya'y?

Ne

1934'te

desem

bilmem

giritikleri

ki? N e r e s i n d e n

byk

temizlik

oradaydm.

Birbirlerini

Partinin

gzde a d a m l a r n d a n

en

Bu arada,

boazladlar

balasam?

kampanyasnda
durup

bazlarn

dururken.
ldrdler.

nl Saldr B i r l i k l e r i n i n ileri g e l e n l e r i n i d e .

Baz

generalleri,

szde

nin,

ocuklarnn

nnde

yaparsnz!

imdi

cinsi

sapktrlar

diye,

eleri

ldrdler. Politika

dzenleri

yerli

yerinde.

bu!

Ne

km

yor.
Maud

karmda

d u . Azn

dikilmi,

pek a m a d a n ,

kprdanmadan

dudaklarn

duruyor

oynatmadan

ko

insanlardan

nef

nutu :

Hi

kimseye

ret e d e r i m .

Gzel

yarar
konuan

olmayan

baylardan,

nazik t e r b i y e l i

m a y m u n g i b i davranan sayn b a y l a r d a n , d i p l o m a t l a r d a n
irenirim.
nn.
sap

Dnn

Ynlarla
gibi

kesiyor,

bitenler.
Olacak

ldryorlar.

bu?

Emilia

talyan'dr,

insann

Sizin

da d

gnmzde.

te

Ka

spanya'da

kaderi

olup

Berlin'e bal.

k a d e r i n i z de

oraya

bal.

de.

durmadan:

Maud,

alyordu.

altrn

boazlyorlar

Milyonlarca

ey mi

Oyle y l e . Sizinki

biraz. Kafanz

insan

Maud,

Marco'nun
Marco.

diye kadnn s z l e r i n i
elinden

ne

Bir arkadamn

gelir?

kesmeye

Biliyorsun,

olu.

Maud :

Haklsn,

dedi.

Ne y a p a b i l i r

ki!

Haklsn!
39

Gen kadn s o n r a bir kahkaha a t t . D u r d u b i r d e n

bire. Ciddileti. Sordu :

ey

Emilia,

diyecektim.
Olur

Jacques'n

stersen

yarn

satlan

sabah

tablolar

iin

da u r a y a b i l i r i m .

mu?
Beni

bayla

Maud,

yle

bir s e l m l a d

b u kadnd i t e .

ve

kp

Kaybetmitim

gitti.

izini.

1939 yl Nisan aynda beni M a u d ' d a n ayran t r e n

de

durmadan

konuuyordu

mfetti.

Kompartmann

ii s i g a r a , d u m a n y l a d o l m u t u .

Gvenemezsiniz

VVirth'i

anmsamaya

Nazilere.

aln.

Naldi,

Prusyalyd.

diyordu.
Alman

Von

silah

l k u v v e t l e r i n i n k u r u c u l a r n d a n b i r i , hatta en n d e ge
leniydi.

Dnn

orduya

sahip

harcayan
sze

iin

ondan

daha

gl
ok

bir baka a s k e r g s t e r e b i l i r m i s i n i z ?

ne

VVirth'in

bir kez, y e n i A l m a n y a ' n n

olabilmesi

g e r e k var N a l d i .
karsn,

ngrid

Berlin'deydiniz

von

VVirth'i

Uzun

siz.

yakndan

bir

aba
Von

tanyor

dunuz. Bu k o s k o c a g e n e r a l i , e v i n i n kaps n n d e , ka
rsnn
nuz.

gzleri

nnde

Eer g e r e k l i

nasl

ldrdklerini

grrlerse,

biliyorsu

M u s s o l i n i ' y i ya da

karlar g e r e k t i r i r s e , d i y e l i m ki sizi de l d r m e z l e r mi
s a n y o r s u n u z ? G e r m e n ' d i r bu h e r i f l e r N a l d i . Yani,

bar

bardr A l m a n l a r . Gz d n m b a r b a r l a r d r d e m e k isti
yorum.
Konuuyordu m f e t t i . M a u d , kim bilir, belki de
Arles'daki
orada

eve

gitmi olabilirdi

rahat e d e r ,

saklanrd.

sralarda.

Fakat,

sava

Bir s r e
p a t l a k ve

r e c e k o i u r s a , onu orada da b r a k m a z l a r , p e i n e der

l e r d i . Ya A m e r i k a ' y a ya da
keye

nz u l a m a m t
nemli

olan.

Douraca
40

Meksika gibi

g i t m e s i n d e yarar o l a b i l i r d i .
o

uzak bir l
mikrobu

he

l k e l e r e . S o n r a bir ey daha v a r d

Karnnda

ocuk

Sava

benden

mutlaka

olan

bir o c u k t a y o r d u . "
olacakt.

Belki

de

hi

bir ey o l m a s a

bile.

Bundan

tr

biraz d i k k a t l i

davranrd.
Mfetti

hl

Hitler'in

den s o n r a

hzn

en

Mussolini'nin

henz

germen

yazy

Ne

demiti

rkndan

bile

Konuuyordu.

arkadalarn

ldrmesin

Napoli'de verdii sylevi

liyorsunuzdur herhalde.
Almanlar,

alamamt.

yakn

gelme

Due
bu

bilmezlerken,

bizlerin
demiti.

Due,

aklamt

bu

Miissollni

szleriyle

her eyi

bakadr.

acaba?

aa b e l l i e t t i i g i b i
etmeliydim?

Byle br e y i
Her e y e ,
kadar

ajan

Alalmaya

kalrsa,

Napoli'de.
artk aktan

muhbir olmay

evet

mi

demeliydim?

M a u d ' y u y e n i d e n el

yi t a n y o r d u m o n u . G l k a d n d .

diledii

glyd.

Bana

Mfettiin
olmay,

kabul e t s e m b i l e ,

de edemezdim ki.

srleri

Latinierin,

M t h i adamdr o.

Ne yapmalydm
kabul

Napoli'de?

insan

Vergiius gibi airlerimiz vard,

bi

anda,

kesinlikle son v e r e b i l e c e k

likilerini

bakla

kesermicesine

k e s e b i l i y o r d u . G e r e k i r s e , s z l e r i n i g l l e r i n i , kahka
halarm p d i y e y a r d a b r a k a b i l i y o r d u .
iveriyordu

iin

Tarih.

uzaklatryordu.
artk

bedenime

kaybetmitim

Ne

dei-

bir a n d a .

Raslantlar s o n r a . . .
den

Hemen

Onu
bile

Tarih

b u g n onu ben

yeniden

elde

gvenemezdim.

edebilmek
Tm

olarak

Maud'yu.

de

olsa

diplomatsnz,

iyzn

bilirsiniz

olaylarn, diyordu m f e t t i .
Daha a k a s ,
Benim s u s m a m
yecekti

olabilir,
te bu

iaretleri
kez

gsteriyordu.

daha ansn

dene

anlalan.
Bilirsiniz
diye

evresinde
ibirlii

sabrszlk

karsnda bir
pekl,

szlerini

bulunanlar

bazan

tek

insan

srdryordu.
ona

pek y a r a r l

bile

etkili

Due'nin

yakn

olamyorlar.

n e d e n l e , bu a m a l a , baz d o s t l a r , b i z i m l e sk
yapabilecek

kimseler

aratryoruz.
41i

Bu

gidile

galiba

her eyi ak s e i k s y i i y e e e k ,

dpedz teklifte bulunacakt.

Bir i z g i d e n s o n r a f i k i r

l e r i n a r t k y e t e r l i o l a m y a c a m o k iyi b i l i y o r d u .
sa

bizler,

Jacques

M o r i n ' l e bir

olanlar, dler kurduumuz,

mna g e l d i i y l l a r d a ,
benzedii

yllarda,

ihtillinin

grte

u m u t anla

1920'lerde, faizmin de ihtille

safa

davranlarmzla

umudediyorduk faizmden.
tirmeden,

bakma ayn

Rus

Oy

dlerimizle,

Eylemi

filan

fikirlerimizle

bir

eyler

aklmza

ge

yetiniyorduk.

Bir gn M a u d bana y l e d e m i t i :

Jacques'

anlamaya

almalsn.

bir kez. J a c q u e s bana i h a n e t e t m i t i .

mek,

benimle evlenmek,

yalan

sylemek,

mi g i b i d a v r a n m a k l a g r e v l i y d i .
mt

Dnsene

Bana i h a n e t et
itenlikliy-

Bunun iin gze al

baz f e d a k r l k l a r . J a c q u e s ' a t e k i l e r g i b i ,

hangi

bir ajanm

gibi

her

bakamazsn.

Ne var ki f i k i r l e r yava yava

r m e y e yz t u t

m u t u . Tam zamannda e l i n i e t e i n i e k m i t i J a c q u e s
bu t r karanlk i l e r d e n . G e r i y e kala kala, para pein
de,

altn

av

peinde

koanlar

fetti...

Doal

melisiniz.

olarak,

bay m

g v e n e b i l i r s i n i z bize..

Dostlarmz

hi

Olacak g i b i d e i l d i

kalmt.

Doal o l a r a k , diye k o n u u y o r d u hl
unutmayz

Gven

stelik...

artk.

ok r i c a e d e r i m ,

izin v e r i n i z de

biraz uyuya

ym, dedim.
Ksacas,
Tren

glerek elimi

rallar
oyunun

satmadm

Modano'ya

zr

meslek bu!

dileyerek,

hava

buz

Oyunun

ku

b e n i m g i b i , srasnda

uyguluyorsunuz ya!
Balayn.

balklar o l m u y o r d e i l

Darda
42

dedi,

Ho, siz de, tpk

kurallarn

mek zorundaydm sizi!

lanan

zaman,

skt.

Ne yaparsnz,
byle.

kendimi.

geldii

Neyse!

Dene

Bazan o l t a y a yaka

hani.

gibiydi.

Tren

artk Torino'ya

d o r u yol

alyordu.

Daha i m d i d e n v a g o n l a r a nifor

mallar d o l u m a y a b a l a m t . Kara g m l e k l i " f a i s t mi

litanlar jandarmalar,
rini, altlar

askerler,

gmrkler,

kabara i v i l i b o t l a r n

rklyorlar,

kendi

aralarnda

izmele

i s t e k s i z i s t e k s i z s

durmadan

ene

alyor

l a r d . l e r i n d e n b i r i k o m p a r t m a n n kapsn a t . iz
melerinin
la,

topuklarn

vurarak,

kstaha

bana b a k m a y a balad d i k d i k .

tm.

Hemen deiti t u t u m u .

zr d i l e r i m

Sylediine

sayn

gre,

Nazikleti.

sinyor Naldi, d e d i .

benim

almlard. Kompartmann

bir davran

P a s a p o r t u m u uzat

hakkmda

zel

emirler

kapsna bir n b e t i y e r l e

t i r e c e i n i , hi bir b i i m d e rahatsz e d i l m e m e m gerek

tiini

bildirdi.

tekrar

yonundan
yeni

Selm v e r d i .

ilerlemeye

Bir ara d u r a k l a y a n

balamt.

bir yn y e n i y o l c u

birliklerine

nuncularn

bal a s k e r l e r de v a r d .

kasketlerinin

tepesine

birer

m i t i . E l l e r i n d e s i l a h l a r b u l u n a n b u gen
larn

pek o u

ci yzyl

k e n d i l e r i n i Tarih

f a i z m i n yzyl

istas

b i n m i t i . ou subayd

binenlerin. Aralarnda jandarmalar, Alpini

l e r i , da

tren

k k talyan

dedik
Bu so

ty

ilitiril

niformal

s a n y o r l a r d . Yirmin

olacak d e m i t i

Due.

Tren

biraz s o n r a bir k k i s t a s y o n d a daha d u r d u . K o c a m a n

bir afi d i k k a t i e k i y o r d u d u v a r l a r d a . C r e d e r e , Ubbfdere,

Combattere,

itaat

etmek,

kutsal

saylan

szlerdi.

topraklar benim
gelmesine

ben

Torino'daki
duka

itenlikli

Bu amala,
zel

yazlyd

savamak.
kendi

afiin

Bunlar
ncilin

grevliler

sralarda

yerine

lkemdi.

de yardmc

s t n d e . nanmak,
o

lkemin

olmam

bana

bakanlktan

olarak g e l m i t i .

Manacorda,

Bir ara

Bu

bu duruma

saylmazdm.

gsterisiz

br k a r l a m a t r e n i

talya'da

geiyordu.

ama

ol

dzenlemilerdi.
Roma'dan

koluma

buraya

g i r e r e k unlar

syledi :

Kont Ciano

bana T o r i n o ' y a

kadar g i t ,

Naldi'yi
43

karla,
rini

d e d i . Syie ona,

biliyorum

Naldi'nin

unutmadm
gitsin

kendisini.

dilerse

eer,

Dee
on

gn

kadar e v i n d e k a l s n . Can e k e r s e , daha da o k kalabi

lir s o n r a

Roma'ya

Manacorda

gelsin

beni

Torino

grsn,

garnda

snda d u r m u t u . A r k a s n d a hepsi
ti

leri

gelenleri

davranlar
leri.

vard.

iinde

dedi.

p e r o n u n t a m orta
kara g m l e k l i ,

Daha da a r k a d a n ,

bir j a n d a r m a

subay

par

o k saygs

zliyordu

biz

G e l i p g e e n l e r p e r o n d a k i y o l c u l a r d i k k a t l e bak

yorlard

bizlere.

ilerinden
kukulu

iyi

Baklarnn a r d n d a n , alay e t t i k l e r i n i ,

eyler g e i r m e d i k l e r i n i

olduklarn

hatta

biraz d a

seziyordum.

Manacorda tekrar sokuldu

bana

hecelerin

st

ne basa basa u n l a r s y l e d i :

Kont C i a n o ' n u n bana s y l e d i k l e r i n i aynen tek

rar! lyaca m i m d i . Dinle d i k k a t l e . K o n t d e d i k i , sy

l e N a l d i ' y e d e d i , y a k l a a n n e m l i g n l e r d e ona oura
da

o k ihtiyacmz o l a c a k .

ler,

diplomatik
Bunlar

lyd.

konuurdu

Ciano.

abartr,

Pek

parlak,

iyiliksevermi

bakanlnda,

hatlarndayz

Ciano'nun

biraz

severdi.

Dileri
ilk

gerekten

Byle

zaman

savan

syledikleri

Olaylarn

olma

nemini

byk szler
gibi

biz

dedi.
her

kullanmay

davranlara

baylr

d . Yapacak bir ey y o k t u . A l k n d m b u s l b a . M e s l e
imin gereiydi

buna alkn o l m a m . N e d i y e b i l i r d i m ?

Olur d e d i m , d o a l o l a r a k . Boyun e d i m .

Kont'a t e e k k r l e r i m i ,

heyecanm

bildir,

de

dim.
M a n a c o r d a g l m s y o r d u . n e m l i y d i o n u n gre
vi.
nl

Dileri
kont,

iletiyordu.

bakan

kont Ciano,

Manacorda'mn

Mussolini'nin

araclyla,

damad
direktif

Manacorda'ya vermiti bu elilik grevini.

Manacorda da bundan tr olacak,

bana

Paris'ten

byle

birdenbire

bbrleniyordu.
ayrlman

herhalde

kolay o l m a m t r , d e d i . Senin g i b i g e n , b e k r bir d i p 44

l o m a t iin
kadnn

zor i...

kalbini

Hl

Kim bilir

kolumu tutuyor,
Bakanlkta

ekledi.

ka t a n e gen ve

gze!

krmsmdr...

Berlin'de

herkes

hatta hafife

skyordu.

senden

ediyor,

neler yaptn

sz

anlatyor

diye

h e r k e s ' bir

b i r i n e . K o n t Ciano da, g a l i b a bu n e d e n l e s e v i y o r se
ni.

Seninle

k e n d i s i arasnda baz

benzerlikler buluyor

o l m a l . B i l i y o r s u n d e i l m i , K o n t u n yldz g i t g i d e par
lyor.

Her k o n u d a n

Yine

gereksiz

apknlk
iin

anlyor,
szler,

gsterileri

yoksa,

dinle

girmedii
palavralar,

evresine

bakalm

evre yok.
yatak

ykleri,

giriyordum.

bu tr ykleri

Artk

diyordum

i m d e n . Roma. Roma k e n t i n i n d u r g u n g i b i d u r a n su
lar...

Susuyordum.

Ne o

Manacorda yine balad.

M a r c o ? diye s o r d u . Yoksa,

artk suskun

bir a d a m m o l d u n ? Ne o l d u sana b y l e ? Hadi c a n m ,

hadi, i m d i

de

filan e t m e d i m

Paris

lu, d e d i m .

kalkp, Paris g i b i bir k e n t t e a p k n l k

d i y e m e z s i n ya..'.

hafif k a d n l a r l a ,
Ciddi

sosyete

saylacak t r d e n

kadnlaryla do

bir i l i k i m o l m a d

diye kesip a t m a k i s t e d i m .
teki

yorum
Ne

yine s u s m a d .

Berlin
yle

kadnd

Roma'da

seni o k

olmasn.
o

etkilemi

o l m a l , dedi. Anl

Haklsn.

Hem

de

ngrid von Wirth

deil

mi?

Ferri'ye

rastladm.

o k haklsn.
Geen

Ingrid'den ve s e n d e n sz

e t t i uzun uzadya. B i l i y o r m u s u n N a l d i , s e n i n
deki

servenlerin

balbama

bir

roman

Herkesin d i l i n d e . Tm gen ataeler,

gibi

gn

Berlin'

oldu

kt.

n g r i d v o n VVirth

bir kadn d l y o r l a r . Ne o l d u s o n r a ngrid? Ha-

oerin var m ne o l d u u n d a n ?

Galiba'Isve'teymi.

Snrdaki

son

Alman

karakolunu

getikten

sonra

airka yz m e t r e i l e r d e b r a k m t m i n g r i d ' i . Danimar

ka topraklaryd oras. Carlo, o t o m o b i l i ormann yann45

da. han g i b i bir yapnn n n d e d u r d u r m u t u . Haziran

g e c e s i , prl
rimi

prl aydnlkt h e m e n h e m e n . ngrid elle

t u t u y o r d u . Sabah

kenden

o l u n c a A l m a n y a ' y a B e r l i n ' e er

d n m t m . Gestapo

Her e y i r e n m i l e r d i .
Manacorda

Dostum, dedi.

Her e y i o k iyi

gzellik,

en

nasl

biliyorlard.

bindi.

Dn

gzel
bir

Kompar

etti.

Bala b e n i . T r e n i n

bekliyemiyeceim.

rnda T o r i n o ' n u n
bir

orada yakalamt.

benimle geldi, trene

tmana y e r l e m e m e yardm

pek

beni

gece

kadnn

ekicilik!

hareketini

Byk O t e i ' i n
kefettim.

Hi

ba
Nasl

sorma!

Anlata

m a m ! N a l d i , inan bana, a n c a k bir T o r i n o ' l u kadn o den

li

gzel

olabilir. Alml.

Haval.

Hadi A l l a h a

smarladk.

larsn y a !
trenin

kalkn

ceiz

nasl

beklemediim

olsa!

Unutmutum

Bir g r m e l i y d i n . An
iin?

Yaknda. Yolun
bile

Ferri'yi.

de:!

Kzmazsn

mi

Roma'da g r e

ak

olsun

Naldi.

Arkadalarn

hemen

hemen tmn u n u t m u t u m . Manacorda'y. A n t o n e t t i ' yi.

Bitmeyen

klerini.

dedikodularn,

Hepsini

a b l u k a y a alm

anlattklar

unutmutum.

olduklarn.

dklarn u n u t m u t u m .

Kont

Onun

a p k n l k y

Ciano'yu

evresini

Nasl, i k i d e b i r d e ,

nasl

nasl
sar

kahkahalarla

g l d k l e r i n i u n u t m u t u m . Tenis p a r t i l e r i n i , golf oyun

bakanln

hareketli

tim.

larn,

Habeistan...

sonra

Berlin...

ortamn

eye

ramen

Lanvoni'ye

ramen,

unutmu

gitmi

s o n r a Paris...
oralar

Her

bakayd.

talyan d e i l d i o n l a r . Y a b a n d l k e l e r d i . talya d e i l d i .
A f r i k a ' d a k i o g e n c e c i k kadnlar. A y a k b i l e k l e r i n d e bile
zikler

sallanan

Avrupal

erkeklere

dnlar? t e k i
lin'de,

gencecik

armaan

kadnlar,

nce

Neu-Babelsberg'deki

sndaki
uzanm,

46

Afrikal

stdyoda,

oralarda

e d i y o r l a r d . Ya t e k i

ka

n g r i d v o n VVirth'ti.

Ber

kocaman

yastklarn

yatardk Ingrid'Ie.

bakireleri,

zerine

Sonra

evin tavan ara

boylu

Paris,

boyunca

Maud

dahe

sonra.

M a u d i!e r e n m i t i m y a a m a y .

raz a y r l m t m

ondan.

zini

M a n a c o r d a ' y s e l m l a d m . Tren
rino'nun

iinden

getik.

Her e y i . Bi

kaybetmitim

Baktm

Maud'nun.

h a r e k e t e t t i . To-

bu

k e n t e . Yaplarna,

n e h i r e , k e m e r l i k a l d r m l a r n a b a k t m . B u ask s r a t l i ,
i i n e kapank, k e n d i n i b e e n m i k e n t i i z l e d i m v a g o n u n
penceresinden.
dalverdik.
ye

Biraz s o n r a

Lombardiya'nn

sislerine

Islak o v a l a r d a n g e t i k . Denize d o r u i n m e

balad

tren.

Venedik.

Burada aktarma y a p m a m ,

t r e n d e i t i r m e m g e r e k l i y d i . S a a t l a r c a b e k l e d i m . s
t a s y o n d a y i n e kara g m l e k l i f a i s t m i l i t a n l a r
luktayd.
ka

Caka

ben

satarak

zlemekle

yorlard.

geziniyorlard.

grevliydiler.

izmelerinin topuklarn

oun

lerinden

Gelip

selm

bir

ak

aklatarak karmda

d i k i l i y o r l a r d . n i f o r m a l i n s a n d a n g e i l m i y o r d u Vene
dik g a r n d a .
lm

Bir sava

kokusu sanki.

kokusu

Maud

sinmiti

da ylesi

evreye.

Br

uzaklardayd

ki.

Bu i n s a n l a r l a , bu o l a y l a r l a , b u g n l e r i n o r t a m y l a , ge
erli

olan

sine

l g n l k havasyla

Maud'nun

arasnda yle

e r i i l m e z b a d a m a z uzaklklar v a r d

leri

bakan

kont Ciano,

dalkavuklar,

onun

Mussolini,

ki...

H i t l e r , y o l u m a kan t m in

sanlar, t a n d m k i i l e r i n t m . A l a k l k l a r n ,
larndaki

s i n s i l i i o k iyi

Bakalarnn,
tutan
bu

Di

benzerleri, taklitileri,
bak

b i l d i i m t m bu yaratklar.

milyonlarca

insann

kaderini

ellerinde

b u h e r i f l e r . H e p i m i z i n adna karar v e r e c e k olan

hergele srs.

Olumla

Maud

ylesine

uzaklardayd

k.

birlikte.

Uyumuum

biraz.

grm

olmalym.

Tozlu,

b e m b e y a z bir y o l d u . K k g l c k l e r i n , p i r i n t a r l a l a
rnn,

sular altnda

kalm

ayrlarn

en, y k s e k e bembeyaz tozlu

yolu.

ortasndan

bir y o l .

iftlie

kadar uzanan

ocukluumun yolu.

nar a a l a r n

gryordum.

Giula'y

sikletinin stnde.

gryordum

Biraz s o n r a kanaln

ge

Magliano'nun

stndeki

bi
k47

k kpry geecek,
t y e r i n yannda

b a b a s n n , e l m a l a r y m a k yap

beni b e k l e y e c e k t i . G i u l i a ' n m ardn

dan g i d e c e k t i m . Elmalarn s u y u n u n k a r t l d , g e n e l
likle k i m s e n i n u r a m a d

hangar g i b i o y k s e k tavan

l yere g i r e c e k t i k . Giulia, eskisi g i b i , boyuna Marco,

dikkat

et

elmalara

oysa

bana

tatl,

bayltc,

basma

elmalar.

diyecekti.

Giulia'y

insann

Vz

geliyordu

seviyordum.

ban

dndren

m o l a c a k t e v r e y e . Elmalarn

Elmalarn

kokusu

hem tatl

t r a k k o k u l a r arasnda p y o r d u m G i u l i a ' y .
yormuum
Bir

yayl

hem ekimD g r

meerse.

grlt

Alman biimi

oldu.

Bir

milis askeri

yine.

Banda

k a s k e t i . n m d e d i k i l i y o r d u . Due bir

ka ay n c e k a r a r l a t r m t bu a s k e r l e r i n A l m a n l a r m kine

benzer k a s k e t g i y m e l e r i n i .
Sayn s i n y o r ,

Naldi,

geldik,

dedi.

Ne a b u k g e l m i t i k . Hi k i m s e b e k l e m i y o r d u be
ni

burada.

Birka saat d i l e d i i m

t i m . Byk kanaln s u l a r ,
a m u r l u . Yeilimsi.
niz.
bir

Bu yl

dolaabilecek

yine.

Pis

bir de

k u m d o l d u r d u deniz

diyordu

K o n u u y o r d u . Yerinden

kmldamadn,
bi

Deniz y k s e l d i

kanala y i n e

gondolcu.

gibi

baktm, akyordu, amurlu,

hareketsiz,

duran Venedik'te,

ya

donmu
gibi

hi

bir, e y i n

gibi,

kayyor,

lm

gi

szlyorduk

a m u r l u , y e i l i m s i s u l a r n s t n d e . Hi bir e y dei
m e m i t i . Oysa...
men.
merler

Benim
biraz

kabartmalar
rinde
rm

daha
biraz

Byk Kanal

oysa bir m r g e m i t i

mrmd

geen.

oyulmu,

eskiden

sularn

nelerden,

koku.

hemen
olan.

mermerlerin

ne

acmtrak

idiyse y i n e o y d u . Yerli
Hareketsiz.
kokusu

Denizin v e

yaylmt

Byk Kanalda d o l a a n

g r l t d e n kamak,

he
Mer

stndeki

daha e r i m e y e yz t u t m u t u .

duruyordu Venedik.

Hep ayn

Gemekte

Ama
ye

evreye.

m o t o r l u tek

u z a k l a m a k i i n , San

C a s s i a n o ' n u n n n d e i n d i m g o n d o l d a n . Darack s o k a k 48

larda

kimseler y o k t u .

tuladan

yaplm

Kediler

duvarlarn

kouuyordu.

dibine

Krmz

ydklar

pler

slak t o p r a k t a n km k t o t l a r g i b i d u r u y o r d u . Ten
ha sokaklarda,
bir sesleni
tm

arada srada,

duyuluyordu.

bir p e n c e r e d e n t e k i n e

Kk,

darack

Kanala u l a y o r d u m u t l a k a .

murlar

altnda

dolamtm

sokaklarn

1917 ylnn gz y a

bu

sokaklarda.

O tarih

l e r d e , evre tklm tklm askerle, g m e n l e r l e babo

d o l a a n f a r e l e r l e d o l u y d u . Ka kez g e z i n m i t i m bu so
kaklarda.

Ka

kez.

Kolay

manlar V e n e d i k ' t e n .

kolay a y r l a m y o r d u m o

Byk

Kanaln y a n n d a k i

bir

za
so

k a k t a o t u r u y o r d u k . Kapdan i e r i y e g i r i n c e , lo sahan
lkta,

hamam

erin

zerinde

hamam
mu,

bcekleri

dolard.

dolarken

bcekleri.
kara

bcekler.

dn

izlerdim

kez.

Bizimkiler,

rek b u n l a r l a

uzun

uzadya.

kmaya

deki

Kanallarn
talara,

Venedik'ten.
ildi

kapkara

duvarlara.

kay

Korkuturlard

berii

ou

duvarlara

alrlard.

kard
sular
Daha

Magliano'dan

lar g r n r d .
ylnn

bir s r e s o n r a ,
rlmaya

kara
gibi,

kuleleri,

Ne y a p a r l a r s a
hamam

bcek

yaylrlard

yer

hava o k ak o l d u u
ufukta

kiliselerin

p e m b e y a d a beyazms yap

Ufkumda Venedik belirirdi.

Ekim

aynda,

Mnih

Maud'yu Paris'ten

yola

karak V e n e d i k ' t e ,

daki

k k ta

kprnn

kimiz,

San

olayndan

birka gn

iin ay

yanban-

b u l u m u t u k . Ya

huzurlu b i r k a gn

M e v s i m pek e l v e r i l i

ksa

ayr ayr y n l e r d e n

Cassiano'nun

stnde

mur altndaki Venedik'te t a t l ,

sktidar ark

gaz dke

s o n r a ayrldk. Tandk

baknca,

ikna e d e b i l m i t i m .

irmitik.

Islak

nasl

M a g l i a n o ' y a y e r l e t i k . V e n e d i k uzak de

k u b b e l e r i , an

1938

karanlk o l d u

duvarda

M a g l i a n o ' y a . A r a d a srada,

zamanlar,

m,

daha d a a r t a r d .

yerdeki talara,

baa

Mermer-

bir t r t y a p a r d

bast

Ayaklarnn

y a p s n l a r b o u n a y d . Yine
leri.

rktc

Hele gece

h a m a m b c e k l e r i n i n says

slakt

Kapkara.

ge

deildi. Adriyatik'ten
49/4

kopan,

ac,

balamt.

souk

rzgrlar

Byk Kanaldan

kenti
hayli

kasp

.kavurmaya

uzakta,

Fondamente

d e l l e Z a t t e r e a d l , s a k i n , sesiz bir s e m t t e bir oda ki

ralamtk,
men

k k bir

hemen

Marco
ro'ya

baheye

bakyordu

hi k m a m t k o d a m z d a n . Yalnz,

m e y d a n n d a biraz d o l a m ,
kadar

gitmitik.

ok

korkmutu

lardan
sonra

odamz.

hemen

Ldo'dan San

Kyya v u r a n
Maud.

mekle beraber,

m i n e d e odun yakardm.

slak o d u n

lar

mine durmadan t t e r d i .

Sonra k

bir

alev

yeniden
larca

grnrd

kurulmu

konuurduk.

odunlarn

gibi

olurdu.

Gece

kukulanr,

Sinyora,

zaman

aklmz

konumaya

dururdu.
izin

da

sessizli

vurur.

gelirdi.

Gece

Yemek

odadaki

iin.

salo

mineyi

Gece y i n e konu

Anlarmz

birbirine

kart

iterdi

gz

Yaantmn

en

mevsiminde

Yarallardan

bazlar

nemli

Venedkte

asker dolu yk vagonlar

amura,

yarallar.

sanki.

bir
bala

Maghera'ya

Venedik'e

ge

gitmek

alrlard.

babam

tnda,

kadn

barrd.

bamza

birbirimize.

1917 yl

m t . Yaral
iin

saat-

karanlk bast

B u d a akt b i z i m i i n . V e n e d i k b e n i , n e d e n s e ,

blm,
lir

Dnya

uzanr

B e d e n l e r i m i z d e k o n u u r l a r d g e c e . Yaantm

anlatrdk

rrdk.

kapya
diye

Daha s o n r a ,

yeniden t u t u t u r u r d u m .
urduk.

Yanyana

Pansiyoncu

gelir

sinyora,

nuna i n e r d i k a b u c a k .

stnden.

olduunun,

bile farkna varmazdk.

imizden

Pek

dalga

gezmelerden
becereme-

iyi y a n m a z ,

odamza.

ksa

San
Piet-

iyi

nn

dnerdik

kocaman

Bu

He

kana

aradm

stelik,

slak sana

bulanm

Maud.

bu a d a m l a r n

Anlyor musun?

bardaktan

boanan

arasn

nliyorlard

yamurun

d n m l e r d i . Yaralarnn

al

stndeki

sarg b e z l e r i k i m bilir ka g n d r d e i t i r i l m e m i , sim

siyah

olmutu.
Venedik'te

50

gnler

boyu

Maud

beni

dinlemiti.

Ben de

onun a n l a t t k l a r n .

zaman,

benimle Venedik'e

sz

etmitim.

diler.

1917 yl

Avusturyallar

Maud'ya,
kadar

a s k e r e alndm

gelen

Giulia'dan

da

gz a y l a r n d a .

buralara

kadar

Pek de uzakta s a y l m a z l a r d .

ilerlememeliy-

Piave

nehrinin te

t a r a f n a kadar g e l m i , d a y a n m l a r d . N e o l u r s a o l s u n ,
Venedik'i

ele

geirmemeliydiler.

Daha s o n r a l a r ,
smda

Mnih'te

Zucchelli

yaralanm

karlamtm.

Morfin

saraynn

olan

gzleriyle

bana

bakyordu.

Dandolo

saraynda,

Elsa

Missn'yle

taraa-

Goering'le

k u l l a n a n l a r a zg

parlayan
leri

caml

yzba

bir

biimde

Daha s o n r a
bamdan

da,

geen

aklamtm.

Senin

ladm.

aniyacan,

Prenseslere

VVirth.

imdi

Maud

de

sra

Maud

itenlikle

nce

kyl

geldi.

kzlaryla

Derken

ngrid

ba
von

Kaufman d i y o r d u m .

glyor,

salarm

kartryor

du.

Ne

mthi

mthi

Nereye

gidiyoruz?

aynda,

nndaydm.

Marco?

diyordu.

patlak verecek!

krp

lgnlk

Saldr
= . hrer.

de

Mussolini
Gen

-ini.

gn

ben

Nereye

Balad

Cinayetlere

eski

de

bile

sylev
ka

nl e f l e Bir-

boazlattyd

baklar

G e r e k t e tpk

evremdeki

bir

sarayn

Hitler'le birlikte.

arkadalarn
Uzun

hazi

o n u n ya

bulamt.

dndk.

giritiydi.

cinayetlere.

dolu

kald

p m e k iin

kentine

Mnih'e

1934 yl

zaman,

tehdit

Due'nin

girmilerdi,

Venedik

Birliklerindek

dnyordum.

geldii

orada

faistler

ieri

sonra

anlan

katlyordum.

Hitler Venedik'e

psn

-iye

olaylar

atmalar.

vermiti.

<a

Ne

ciddiieiverlyordu.
gidiyoruz

Kanl

Kukularna
ran

diyordu.

bir a !

Biraz s o n r a

kanl

bir a d a y a y o r u z ,

insanlarda

Maud
da

gecesi
gibi
kuku,
51

hatta

korku

yaygnlamaya

den V e n e d i k ' t e n
Maud

balamt.

dndm.

ok

geme

Birka gn

sonra

ile orada b u l u m u t u k .

Beni

grr grmez

Paris'te,

M a r c o , bir e r k e k o c u u m u z olsa, d e m i t i .

Ardndan

mz

Paris'e

hemen

Gelecee

eklemiti:

gvenimiz

k a n t l a m a k iin

Marco.

olduunu,

yayaca-

Baka bir ey

iin de

il!
Sarlmtm
tekrar.

Maud'ya.

Venedik'te

hafta s o n u n d a , t m
birimizi
yunca
le.

tm

O srada

hemen

pmtm

bir

hafta,

tanmtk.

seveceimizi

benim

bir

tekrar

huzurlu

olarak anlamtk Maud

olarak

birbirimizi

Ensesini

geirdiimiz

Yaadmz

Bir

sre

bo

anlamtk.

Kesinlik

ey s y l e m e d i i m i

grnce

atlmt.

Bir e r k e k o c u k ,

M a r c o ! Adn P h i l i p p e koyar

dk. P h i l i p p e N a l d i ! Dn
lk o l u r d u ,

deii

kadnn, o c u u !

mi?

mnistlerin
olmutuk.
durduk,

Dn

bana da g e m i t i .

tm

Tarih

olarak

nisannda,

Mussolini'nin

Ne lgn

ile t r o k i s t

dedikleri
bu.
bizi

kimiz,

ko

trden

bir i f t

Dakikalarca

gldk

avucunun

i i n e ald

yaklatrd.
Maud'yu

uaklar

kaybettiim

srada

bombalarken,

tekra

Tiran'

g r d m Venedik'i. Zaman geti

a r a d a n , bir kez daha

1943 ocak aynda y i n e V e n e d i k ' t e y d i m . O

kez Venedik

ta k e s i l m i , l m t s a n k i . O kez buzlar ve l m
kesinden,
kaskat

Rusyadan

kesilmi
kylarnda

sallanan

kyller

dnyordum.

donmutu
kurulmu
hl

dik karlar a l t n d a y d . Ta
52

bir

kez!

bir v o d v i l d i

tik s o n r a .

1939

bir

troko-faist
Tam

birbirimize

bir kez M a r c o !

Bir f a i s t baba

Maud'nun gl

nehri

bir

ile.

sanki.

salkm

nndeydi.

kesilmi kalbim,

kalbin

Rusya'da

sehpalarda

gzlerimin

sralarda

kinle,

Do
saal
Vene
nef

retle

doluydu.

Kont

D u e ' y i o zaman
dm

gzm
Sonunda

diler

bir

Giano'yu

delibozuk

elime g e i r s e m ,

kaynpederi

ikisini

de l d r r

krpmadan.
ikisi

de

bakma.

ldler.

Yakkl

Birbirlerini

kont

Ciano

temizle

kaynpederi

t a r a f n d a n l m e m a h k m e d i l d i . San P r o c o l o kalesi
nin at p o l i g o n u n d a g z l e r i n i

baladlar

k t r p oturttular, kuruna dizdiler.

alanda, ayaklarndan
Maud
her

Ne

mthi

Bir

beri
deil

bir

Marco!

otuz ylna

Magliano'daym
mi?

bakmak,
ri'yi,

sraladm

Pralognan',

Ciano'yu

derdi

scak

zaman,

kumlar

Rusya'daki

varm

hi s o u k l a r d a , Rusya'da

Alatri'yi,

Fer-

ngrid'i,
avula

arasnda S o m a l i

lleri

geliyor.

ou

kez

de

i i m i t i t r e t i y o r . O mt

insan t a t l

anmsyorum.

in

b u yazya

Bazan,

gibi

karlarn s o u k l u u

sardn

artar.

Ne

senin

ihtiyarlm

Manacorda'y,

de

elimin

iin

Baladm
Giulia'y,

Bernard',
yeter

Philippe.

anlamak

benim

bile.

isimleri,

anmsamak

sktm

Bunu

bakmak,

c e l e m e k , y e t e r de artar

sl

Milano'daki

ipe e k i l m i D u e ' y i d e g r d m .
bir a d a yayoruz

haftadan
bir

yaantna,

nin

diz

zaman.

mthi

rm

kontun,

Fakat,

bir u y k u n u n

iimde

imdi

d u u m s o u k l u k a r t k kar s o u k l u u d e i l ,

na
duy

ilk belir

tileri grnen lmn soukluu olmal.

Ne m t h i

bir a !

Sen

hayattasn

P h i l i p p e . Ya

y o r s u n . Ein Daria ise,

bir zamanlar J a c q u e s ile M a

ud'nun,

baka

urunda

baka

lkenin

insan. O lkede

nlarla

arkadam

Tm

nuyor, d e i i y o r ,

attklar

bir hi u r u n a , y

braktm.

bir m r g e i v e r i y o r .

m e m i , hi

ynlerden

ben d e ,

Her ey y e r i n d e n

ama bana bazen

bir ey y e r i n d e n

oy

hi bir ey dei

oynamam

gibi geliyor.
53

Magliano'ya

gitmek

iin

bir

kez

daha

Venedik'ten

g e t i m . Hemen herkes imdi t u t m u , Venedik lecek,

Venedik batacak sulara diyor.
sn

eskisine

Batar b e l k i .

benzer bir havada b u l d u m .

Ben,

la bir ey g r m e d i m pek. Birka saray k a p a n m .

z

duvarlardaki

ora

D e i e n faz

kabartmalar yok olmu.

Baz

Ba
yap

larn s t u n l a r , r k d i l e r g i b i , d k l m e y e b a l a m .
O

kadar ylda

bu

kadarck d e i i k l i k nemli

saylmaz.

M a g l i a n o ' d a , t m bunlar

sana ka

imdi burada
ra

renkli

masada

t a h t a bir masann
yllardan

bu

izi var. O t u r d u u m
Her z a m a n k i g i b i

zerinde yazyorum.

yana

yaz

oda da

lo, yar

yazanlarn

hemen

hi

karanlk.

Bu

kollarnn

deimemi.

Venedik'e giden,

ekspres yoldan geen otomobillerin seslerini

hafife

d u y u y o r u m . G e l d i i m ilk gn bu g r l t n n bana en
gel

olacan

yaz

rahata

yazamyacam

ince altm. O

dnemiyeceimi,

sanmtm. Aradan

kadar k i ,

imdi

bir g n ge

otomobillerin

beni V e n e d i k ' t e k i evde d o l a a n o k a p k a r a

ceklerinin

sesi

Tm yaantm

kadar

bile

huzurla

etkilemiyor.

ok az olaydan

sesi,

h a m a m b
Yaantm.

o l u m u m u gibi

geli

yor.
i f t l i i n b a h e s i n e bakan p e n c e r e m d e n , dn sa
bah
Kz

elinde
kotu

bisikletiyle
kotu,

Eliyle s e l m v e r d i .
seke

tozlu

Giulia

ile

kular

geldi

koan

sonunda

bir g e n

atlad

G l c k l e r i n arasndan

yoldan

kz

grdm.

bisikletinin

ilerleyerek kk kpry

b u l u t u u m u z zaman
burnuma.

Dnk

stne.

uzanan yk

duyduum

geti.

elma

ko

k k kz i f t l i k khya

snn kz C a r l a i d i .
Senin

hayatn

Carla'nn,

Daria'nn

hayat

zama

nn t e k l l e r i o l u y o r b e n i m i i n . Sen b e n i m o i u m sun

Philippe.

kural

byle.

ralna. Yalnz,
54

Ben

ise l e c e i m

Hi z l m e d e n

bugn yarn.

Oyunun

k a t l a n y o r u m o y u n u n ku

brak da sana a n l a t a y m

her e y i .

fke-

-n;

sana m i r a s o l a r a k a k t a r a y m . l n k u m l a r n , o

b u z l a r , o k a r l a r , o s a v a l a r , o insan y z l e r i n i , y a p t
rm
tran

yanllklar,
u

hayatm

kskvrak y a k a l a y a n

anlataym sana.

Tmn

mirasm

sk
ola-

'ak b r a k a y m .

55

BRNC
G

BLM

U L A

3
Gnler boyu d u r m a d a n yaan y a m u r , d o n d u r u c u
souk o d u n l a r

iirir,

oiraz t e s i n d e k i
rlsklam

elmalar

rtrd.

kulbeye gelinceye

slanr,

orada

kadar

bulutuumuz

iftliin
Giulia s

zaman

sala-

-mm r g l e r i n i z e r d i . Ben, s u y u e k t i i iin arla

an

ceketimin

nndan

Aldrmazdm,
iine

alr

z\.

iinde

uzaklamam

titrerdim.

iin

Giulia'nn

Giulia

bayla beni
slak

k o r k a r d . Ya

itmeye alrd.

salarn

avularmn

kartrr d u r u r d u m .

Babam

bizi

burada yakalarsa

ldrecek,

der-

Hem de n c e seni s o n r a beni l d r e c e k , diye ek

lerdi.
Uzaklardan,
doru

Venedik

ilerleyen

<enara

kamyonlar

sular f k r t r d .

yolu

zerinden

ukurlara

Motorlarn

cepheye

batp

karken

h o m u r t u s u n u du

bardk o u n l u k l a .
Giulia

bir elmay

msr y a p r a k l a r n
alr,

te

d i l e r ya da t a r l a d a n

inerdi.

yandan

da

Bir y a n d a n

ellerini

kopard

beni

gsmn

itmeye

stnden

ayrmazd.

seni

Biliyor

musun,

grmemem

tfeimi
sererim

gelirim
nce

yemin

iin.
oraya.

dedi.

d r m e k kadar i s a b e t l i

ettirdi

bana

ldrecekmi seni.
O

kk

Cepheye

kzgn

bir daha
Alr

av

horozu y e r e

gidip Avusturyal

br i o l u r onun l e i n i s e r m e k

d e d i . S o n r a , baka ne d e d i b i l i y o r m u s u n . O s e n i n l e
59

evlenmez

dedi.

Topraklarn

Senin m e t e l i i n
Yemin

ettirdi

hepsi

bile yok d e d i .

bana

bir

onun

mal

dedi.

Bunlar s y l e d i ite,

daha s e n i n l e

bulumyacam

diye.

Peki,

Ettim, e t t i m .

sen

ne d e d i n ? Yemin e t t i n

1917 g z n n

ekim

ay

mi?

s o n u y d u . Ya da

ilk g n l e r i . Giulia vard o g n l e r d e . G i u l i a .

y a m u r u n yansra,
Dou'dan
rn

cepheyi

Ne

manlard.

Yallar

anlatp

neler

ettin

dururlard

eski

yaptklarn.

demek?

sokulurdu

Kulbedeki

sonra.
saman

kaldrp e t t i m .

Souu,

yamuru

unu

stne

uza

ynlarnn

kide b i r d e ,
Marco,

Saatlar
takr sesler
kerdi.

e l m a l a r a d i k k a t et,

geerdi

Akam

inmesiyle

nz u z a k l a r d a n ,

derdi.

Yamur

damda

olmadan

birlikte

tak

evreye

si

sesler rtlr,

ya

Dou k e s i m i n d e n , ate

eden t o p l a r

bouk bouk gelmeye balard.

Giulia d e r d i m ,

leneceime yemin
kabul

kulbede.

kartrd.

Sisin

grlts

ala;

eski

E t t i m ama ayam y e r d e n

60

hl

aldrmaz,

Almanlar

Yemin

sa

kada 1

buraya

Giulia

nrdk.

ben

Fakat,

turduk.

evrede

halinde

ar ar.

askerleri

Avusturyallarla

vaktiyle

Yanma

man

dman

korkarlard.

onlarla.

inanlarn

kafile

acaba?

Kadnlar
ederdi

de geceler

dolard

kamyonlar

kadar i l e r l e r d u r u r d u

dersin,

g e l i r l e r mi

hem

d u y u l u r d u . Avusturyalla

sylentisi

askeri

akama

gndzleri

sesleri

yardklar

Venedik yolunda
bahtan

hem

gelen top

kasmn

Dinmeyer

b y d m zaman s e n i n l e e\

etsem,

inanr msn

bana?

ZE

eder m i s i n ? . .

nanmam

diye

g r m e d e n ayan

cevap

verirdi.

kaldrrsn

Yemin

mutlaka.

ederke

Kaldrmam.

Bakarsn

Gzlerinin

nnde yemin

ederim.

sen.

D r t yl

var

daha

bymene.

D r t yla

kadar

unutur gidersin beni.

Olsun,

zaman

Giulia

ben y i n e de y e m i n

toprak

kokan

bir e l m a y

Yemin

etme

elini

azma

e d e y i m bir kez.
dayar,

dilerimin

yamur

ve

arasna s k t r -

verirdi.

getirir.
var

Marco,

Yemin

uursuzluk

Gelecee gvenim

benim.
Yamura,

ikimizi

de

gzetleyen

savaa v e s o u a r a m e n ,
bede

Giulia le.

bulumamz
azma
layan
Bir

derdi.

Her eyi o l a c a n a brak.

Ondan

dnmeye

dayyacan
sesini,

gn

Yanmda

ayrlmaz

balardm.

dnrdm.

onunla

ertesi

Islak

gnk

elini

nasl

Kalnlamaya

ba

kulbedeyken

dnrdm.

annemin

ac

ac

duydum.

Marco,

Yal,

ayrlr

utangalk gsterilerini

yine

seslendiini

annelerimize,

her g n b u l u u r d u k kul

Marco!

kukulu,
duran

diye b a r y o r d u .

dehete

Giulia

kaplm

titremeye

bir

sesti

balamt.

bu.

Uzaktan

duyulan t o p s e s l e r i g k g r l y o r m u g i b i s r p g i d i
yordu.

B a b a m , d e m i t i m . Babama bir ey o l d u !

Bir gn V e n e d i k ' t e ,
kasrga
yine.

kt

Hi

zaman,
mt.

zaman

beklenmedik

babam,
iddetle

tek
esen

yeleri devirmi,
o

zaman

diye
vuran

kpkl

plajnda
tpk

birdenbire

byle

bir anda f r t n a

bana y z m e k

iin

biraz

nceki

balamt.

patlak v e r d i i
denize

dalgalarn

arasndan

al

emsi

i p l e r i n d e n . te

sesiyle,

Babam

bir

barmt

rzgr bir anda p l a j d a k i

t e n t e l e r i koparmt

annem,

haykrmaya

Lido

annem

Aldo,

Aldo!

srada,

kyya

k o a r a k ka g e l

m i t i . Bize d o r u s a l l y o r d u e l i n i .

6t

Marco

Marco!

Yamurun
ulumak
du.

gibi

bir

Plajdaki

telik,
du.

bu

diye s e s l e n i y o r d u

altnda,

onunkisi

eydi.

Avaz

kt

ayn s e s t i . Ayn

hl a n n e m

seslenmek

de

kadar

u m u t s u z haykr.

kez b a b a m y e i l i m t r a k s u l a r d a n

Giulia

ile

amurlarda

yanyana,

ayam

komaya

kaym,

deil

baryor

baladk.

dmtm.

kmyor
Koarke

stm

ba

m a m u r a b a t m t .
Giulia
yanks

olduunu

bu

tam

adm

arkamdan,

ortasnda

grmtm.

stnde

Siyah

iki

annemin

sesini

M a r c o , M a r c o ! diye i n l i y o r d u .

Yolun
nn

da,

gibi,

tutuyordu.

bir atk

Avularn

Belliye
kage

lerde,

yakalarm

i f t l i k yapsnn

gibi

nnde,

kal

bir s u b a y ,

sanki y a m u r y a m y o r m u ,

dimdik

yaklam

tam

d i m d i k kaldrm

o t o m o b i l i n yannda,

Hzl

gs

yumruk yapmt
stne.

miyecei.

vazgetim.

gelmekti

Kollarn

beyaz k p k l e r i n arasndan

kaputunun

lanmyormu

annemin

akt.

k o y m u t u omuzlarnn

kez babamn

Benim

kardan
Ba

duruyor,

izliyordu.
hzl

sigara

Biraz s o n r a

yrmeye

bi
s

iiyord

komakta

baladm.

Annerr

k o l l a r m n arasna a l d m . T i t r i y o r d u kadn. Smsk

SE

rdm ona. T i t r e m e l e r i bana da g e t i .

Otomobilin
gara ien a d a m ,

yannda d u r a n ,
kaln

Ben yzba

yamurun

altnda

bir s e s l e k o n u t u :

Ferri,

d e d i . M a r c o Naldi siz m

siniz?
1 9 1 7 ylnn
heyi y a r m l a r ,
man

topularnn

talyan
murlara

gz

mermileri

birliklerinin
saplanp

mevsimiydi.

Venedik'e doru
stne

kala

A v u s t u r y a l l a r cef

ilerliyorlard.

bozgun

halinde

dyordu.

kalyorlard.

D
kaa

Askerler

Kanlar

amurlar

karyordu.

62

Babanz V e n e d i k ' t e

hastahanede,

dedi

adan

Siz

benimle

almas

beraber geleceksiniz.

gerekli.

Bir p a l t o

Annenizin

giyivern

burada

srtnza.

Koarak eve g i r d i m .
Bir
s nda

gn

Venedik'te,

babam

saa sola
'2

karnavalda,

aryordum.
kouyor,

aryordum.

Herkesi

babamn

Paltosunun

.. r r k e n , nasl

kalabaln

ite kaka,

ara

heyecan-

elini t u t m a k olana-

eteinden

tutmu

yannda

olmusa olmu, kaybetmitim

onu.

Bulamyordum.
Evdeki
slm

geni

masann

rjabam

ou

sofada,
stne

ylp

zaman

deftere, gelirleri,

annem,

kara t a h t a d a n ya

kalmt.

iftliin

Bu

hesaplarn

masada

tutar,

iilere denmesi gerekli

azard s a a t l a r b o y u .

bir

paralar

iler, a p k a l a r e l l e r i n d e ,

ka-

anm n n d e b e k l e r l e r d i b a b a m n hesaplarn b i t i r m e
sini.

Sonra

teker teker

ieriye

girmeye

balarlard.

Babam h e p s i n i n parasn d e r d i . En s o n d a N i t t i gelir

di Giula'nm b a b a s .

Babam ona h e m e n t a k l r d :

bakalm g u r u r l u

Nitti!

Kzl

bakyorum,

mzl

muyorsun!
ti.

Para

baka

diye e k l e r d i .
dediiniz

A n n e m onu

Omuzlarn

duyunca

br

buna
silkti.

unut

be

Nit-

kurutan

adam,

msnz?

dedi.

kopard.

bir

A m m a da vakit
bekliyorum

ktk.

giriyor,
bile

gibi

hareket

yapt.

kaybediyorlar gibi

davranla,

Arabada

snda y o l a
mz

hi

karlk v e r i r d i .

bir lk

kzm

Yamur a l t n d a ,
ye su

almay

Gel

derdi.

Babann p a l t o s u n u da ai g t r , d e d i .

Yzba
sinden

hazr

Nitti!

ne gelir, d e r d i

den

diye

sy'iyen

bakarm,

kzl

paran

Elden

ki!

olduunu

Haydi

bakalm

payma

bir ey d e i l

Yzba

ama,

Gel

gecenin

sizi,

deyip

O t o m o b i l i n yan

dizlerimi

uzaklat.

karanlnda,

slatyor,

sisler

taraflarndan

ara
ieri

zaman zaman yz

kamlyordu. ukurlarn

i i n d e k i sular

iki
63

yana frlatan
ker

tiremeyen

konvoylarn yanndan

rasladk.

insanlar

yah a l l a r a ,
sz,

askeri

kaaklarna

Nereye

grdk yollarn

atklara

g e t i k . As

snacaklarn

b r n m yal

k a d n l a r ; silah

balar ak a s k e r l e r g r d k . z e r i n d e

lunmayan
biri,

sska

srtn

du.

bir

ata

iki

arkadann

1917 ylnn

gz

kij

kes

z e r i n d e . Simsi
e e r i bu

binmiti.

Bunlardan

dayam

uyukluyor

arkasna

aylarndayd.

talyan

birlikleri

b o z g u n a u r a m t . T m ulus y o l l a r a d k l m t . a
murlu

akan azgn

ruyordu
tnde.
im

insanlar
Yzba

Ferri

kadaryla,

m bu
virajn

bir n e h i r g i b i saa s o l a y a l p a vu
gecenin

karanlnda,

susuyordu.

yolun

iki

altnda,

kerler, y e r l e r e , amurlara, su
kalmlard.

balarndaki

El

ite

evirmilerdi

s a r m t r a k nda

subaylar

Bazlar

askerleri, zorla,

taraflardaki

b i r i k i n t i l e r i n e uzanm

fenerlerinin

seebildiim

emirler veriyorlard.

mi

k e s m i l e r d i . As

Jandarmalar snglerini

zerine.

yzlerini
yatan

grebildi

insanlara bakmaya a l y o r d u m . M e s t r e ' d e k i

parlayan j a n d a r m a l a r geidi

bunlarn

ise,

yanna s a l k m s a a k dkl

yannda, y a m u r u n

ferleri

Ben

yollarn

barp

da, y e r l e r d e

kaka

ararak
kle gibi

ayaa k a l d r a r a k yan

ormanlk kesime srklyorlard.

Biraz

s o n r a o r a l a r d a n t f e k s e s l e r i g e l i y o r d u . Biz durakla
madan g e t i k o r d a n .
ladk.

Bunlarn

Biraz i l e r d e y i n e a s k e r l e r e ras-

ellerini

balamlard

a r k a l a r n a . Yan

larnda s u b a y l a r , j a n d a r m a l a r y r y o r l a r d . B i r d e n b i r e
t i t r e m e y e b a l a d m . D i z l e r i m i n z e r i n d e d u r a n baba
mn

k a p u t u n a s a r l d m s m s k . Babamn d a ,

kalarna

bal y o l d a

a s k e r l e r arasnda
lk kez F e r r i

Ka

hayvan

olabileceini
konumaya

yandasn?

Artk yolda

srs

bizden

diye
baka

gibi

e l l e r i ar

gdlen

dndm

bu

bir a n .

balad
sordu
hi

bir ey

kalmam

t . A r a b a y d u r d u r d u bir a r a . C e b i n d e n bir s i g a r a -

64

kartp y a k t . U y k u s u z l u k t a n o l a c a k g z l e r i
na d n m t .

sa

Bana da

iyorsundur umarm,

Kibriti

akt

kestii

byklarn,

kaln

bir s i g a r a

grdm.

zaman

dedi.

alnndaki

yalnz

anda

Silinmiti.

babamn

babamn

On

Sert

ka

bir

yzn

kalmamt

belleimde

kla,
almaya

kamaya

Yzba

lard

anmsamaya

bir t r l babamn

senin?

Ferri

Korkak

Yllar

yl

Cephe

balam,
ne

baladlar.
birtakm

kafalarn.

Yzba

Ferri

yarlmt,
bozguna

Byle

olacak!
ii

khne
olacakt

olaca. rm herifler!
zellii

ler.

Kanck

daya

uramt.
Hepsi

yavrusu
fikirlerle
sonu!

oldu kt.
karlar

dald

doldurmu
Belliydi

byle

Gstereceiz bu alaklara

lkeyi

lkesi

tavanlar

gibi

dnyann ka b u c a k o l d u u n u . A l a k l k bu
mel

artk

alay

konuuyordu

herifler,

kamaya

denir dedi.

baladk.

balamt.

namam,

lar.

ey

On y e d i , y z b a m ,

konumaya

sa

yedi.

Tekrar y o l

gibi

bir

kaplayan

yznden.

Yan

Hi

krklklar,

enesini

altm. Gzlerimin nne g e l m e d i

yz.

kan ana

uzatt.

oldu

l k e n i n te

kerttiler,
kt

bu

pis

lke!

herif
Kanck

kanlardan beter bu alak h e r i f l e r !

D i n l i y o r d u m yzba
lerimin

stnde

kyordum.

Giulia

yanmdayd.
deydik.

duran
vard

Venedik'te,

Ferri'nin
babamn

sylediklerini.
kaputunu

gzlerimin

nnde.

Byk Kanala

Diz

smsk

bakan

Annem
evimiz-

Babam, haberleri, borsa hareketlerini y o r u m -

luyordu.

Beni

kucana

ckleri,

baz

rakamlar

oturtuyor,

baz

tekrarlamam

yabanc

sz

istiyordu.

Yaz

g e l d i m i babamn a i l e s i n e ait i f t l i i n b u l u n d u u M a g liano'ya

gidiyorduk.

iktidar ark

Daha

sonra

oraya

yerletik

te-

65/5

m e l l i o l a r a k . G l c k l e r ve p i r i n t a r l a l a r a r a s n d a ba
bamn

peini

bast

yerlere

brakmyordum.
basyordum

kyordum onunla.
larn
nat

Dakikalarca,

arasnda saklanp

bahn

ilk s i s l e r i

rplarn

lie.

Nitti

veriyordu.

av

gsteriyordu

Nitti'nin

krmt.

Korkuyordum

beni.

ona.

yzn

kenarlar

ki

kazlarnn
kartp

Sakal

ka

srada

yer yer

Nitti'den.

selm

Vurduu
ben

inceliyordum.

Davranlarnn,

bambaka

Sa

dnyorduk ift

g r n c e apkasn

balamt.
adam

Sonra

allk

bekliyordum.

uan y a b a n

duyuyordum.

babam

o n u n yansra,

kularn

arasndan

izmeleriyle

afak v a k t i

Babam d u r u y o r d u o zaman.

hayvanlarn
yneten

Kocaman

dikkatle.

iftlii

Gzlerinin
beyazlamaya

rktyordu

baklarnn

bir d n y a v a r m g i b i

av

bu

a r d n d a san

geliyordu

bana.

Kuyu g i b i d e r i n b a m b a k a bir d n y a . Biraz i l e r d e , bir

duvara yaslanm,
lasndan

kopard

gzleri

prl

prl

Otomobil

e l i n d e ya bir e l m a ya da msr tar

taze

yeil

parlayan,

sarslmaya

hemen f r e n yapt.

bir

yaprakla,

esmer,

Giulia d u r u r bakard
balad

bize.

birdenbire.

Ferri

Laguna k p r s n n bana g e l m i

tik. Jandarmalar, parlak m i f e r l i askerler, dizginlerin

den

tuttuklar

lard.

Kasketini

subay

bize

atlarla

kpry

suratnn

doru

b a t a n baa

ortasna

ilerledi,

kadar

yzbann

kapatm

indirmi

uzatt

bir

kt

lar i n c e l e d i .

anlar

zr d i l e r i m y z b a m ,
yznden

olurlarsa

bu

bir kez,

dedi.

kontrollar.

nereden

Cepheden

Venedik'e

b u l u r u z onlar?

ka

girecek

diye ekle

di.
Sonra,

elindeki feneri

benim yzme doru

kal

drd.

Bu k i m ? d e d i .

Babas,

redeyse.
66

binba

Naldi

Dostumdur babas.

ar y a r a l .

l e c e k ne

Avrupa
da.

kocaman

Bir insan

vard
d.

byle

dnmt

o sralar

daha l m ya da l m e m i ,

ne n e m i

eylerin.

Dehetten
Ferri

lerin

Ama

szkonusu

insan

olmutum

babam

o anda.

tuttu,

Cesur ol N a l d i , c e s u r o l ! d e d i .
kaputunu

stnde.

durup

mezara

atlayacak gibi

omzumu

Babamn
min

bir

smsk

Kanaln

kalmtk.

tutuyordum

stndeki

dizleri

kprnn

banda

Askerler, ellerinde tuttuklar

soluk aydnlndan

<k t e k n e y e y a r a l l a r

fener

yararlanarak,

kanaldaki

bir

tayorlard.

K p r n n ora

ya kadar uzanan d e m i r y o l u n u n s t n d e , ii yaral do

l u v a g o n l a r d u r u y o r d u . Yaral
:amur v e
:u.

pislik

iindeydi.

Yamur d u r m a d a n

askerlerin

Sarglar

yayor,

hemen t m

simsiyah

doudan

olmu-

duyulan

top

s e s l e r i n i n ard arkas k e s i l m i y o r d u .
Yzba

Ferri,

Bu

k e n t de

rm,

tpk

yaadmz

g i b i , diye bir e y l e r s y l e n d i k t e n s o n r a k f r e t t i .
Otomobili
-anlk,

o r d a braktk,

darack sokaklardan

cindeydi.

Her t a r a f t a n

y r m e y e baladk.
ilerledik.

sular akyor,

Her t a r a f

sular szlyor

d u . S o k a k l a r n d a n g e t i i m i z V e n e d i k yaral
-in

tutmutu

tahanenin
:e

sanki ald

nne

geldik.

Tandm

Nuove s e m t i y d i . o c u k k e n

arda. Babam a r k a m d a n

Buraya g e l ,

Ferri
ji

yaralar.

duran

girdi

has-

Fondamen-

koar d u r u r d u m b u r a -

ikide birde,

klar,

tryorlard.

Yarallar

kokusu sinmiti
pek g n

orasn.

i e r i y e . e v r e d e pis v e y a l sular g i -

sarmtrak
buras.

mizde,

bir k e n t t i .

Biraz s o n r a

diye s e s l e n i r d i .

Hastahaneydi
-:an

Kasular

lk bir

Sedyeler
baryor,

kan

kokusu

vard.

stnde yarallar
inliyorlard.

Ilk

g
bir

her y e r e . M a g l i a n o ' d a k i i f t l i i

grmeyen

'iitti domuz kestii zaman,

bir s o f a d a , y l d a
kenardaki

bir kez,

br o c a k t a , ko-

67

caman
lard.

bir

kazann

O zaman

iinde

imdi

koyu

bir e y l e r

hastahaneye

kaynatr

sinmi

kokuya

benzer bir k o k u t m i f t l i i s a r a r d . Boazlanan hay

vann kan
n

pis

k o k u s u . O k o k u y u hi u n u t m a y a c a k t m . Ay

koku,

yldan

bu y a n a ,

Avrupa'ya yaylm

amz b o u y o r d u . V e n e d i k ' t e h a s t a h a n e n i n
bu

k o k u y u daha s o n r a l a r

buzlar i i n d e k i
m a da,

Habeistan'da,

Rusya'da da d u y m u t u m .

babamn l s n n

kokuuydu.

iindek
Berlin'de

Bu bir bak
Hastahaneni

k o r i d o r l a r n d a , yzba Ferri'nin yannda y r y o r d u m

Koulardan

geiyorduk.

Baran

ularda. O balamalardan
krlarmdan

kayordum.

yarallar vard

kayordum.
Yzba

Ferri

ko

K e n d i ha>
oradan

ge

en bir d o k t o r u n y o l u n u k e s t i .

Binba N a l d i

n e r e d e acaba? d i y e s o r d u .

D o k t o r , yzbay

atlatmak ister g i b i y d i .

Ferri y i n e s o r d u :

Dn g e t i r m i l e r d i o n u . H a t t a , siz bana ya bi

ya da iki gn yaar d e m i t i n i z .

O l u n u g r m e k is

t e m i t i . V a a d e t m i t i m ona o l u n u g e t i r i r i m d i y e .
Yzbann
yzme

bu

bakt.

izi v a r d .

zerine

doktor

insann

beni

lmn

Benim orda bulunmamdan tr armi

Yzba

aklamas

Gzlerinde yzlerce

Ferri

hl

Naldi'ydi ad.

Alak sesle

ekledi

diretiyordu:
Nasl

b i l m e z s i n i z onu?

sonra:

T o p u m e r m i s i i s a b e t i alan ar yaral

Nalc

Hani h e m iki baca h e m de kolu k o p m u olan y a r a

O n u n b u r a y a kadar g e t i r i l m i o l m a s b i l e m u c i z e , d i
mistiniz.
Bataklklarn

arasndan

uzanan

toprak yola,

b a h , daha g n e d o m a d a n k a r d k b a b a m l a .
tarlalarnn
yrr,

yanndan

kocaman

g e e r d i k . Onun

izmelerinin

tam

s.
Prir

arkasndf

izine b a s a r d m d i k k a t i

u k u r l a r d a n g e m e k g e r e k t i i zaman bana k o l u n u u z
68

tr, a m u r l a r n s t n d e n a t l a m a m a y a r d m e d e r d i . Ve
n e d i k ' t e k i p l a j d a , o gn b i r d e n b i r e p a t l a k v e r e n kasr
gada,

sahile vuran

sndan,

elini

kocaman,

sallyarak,

k p k l d a l g a l a r n ara

atlaya

zplaya,

kagelmiti.

Babam.

Her iki

Doktor
Bir

baca,

hatrlad

kolu g i t m i t i diye t e k r a r l a d .

o anda:

T a m a m , t a m a m , d e d i N a l d i , evet N a l d i . l d ,

iki

saat var

gzlerini

kapayal.

Sonra yine bana b a k t . F e r r i ' y e ,

ey,

almayn

dar

kc.

kekeledi,

birinde

baryordu.

Bir

geti.

hi

O anda

bir

adam

avaz

h a s t a b a k c ' kadn

Elleriyle g z l e r i n i

kayormu

iftlikteki

isterseniz

grmeye

onu.

Koulardan
mzdan
den

diye

gibi

bir

onun

kapatm,

davran

ardndan

samanlkta yere

kt

bir eyler

iindeydi

komak

uzanmak,

ka

k o a r a k ara
hastaba

geldi

iimden.

stm

kmlar

la r t m e k i s t e d i m .
Yzba

koluma

G r m e k ister m i s i n

Kollarmn
burnuma,
ye

girdi.

arasnda

dayadm.

baladm.

Islak y n

Yllarca n c e ,

ben, V e n e d i k ' t e San

azaya

onu?

diye s o r d u .

tuttuum

Marco

babamn

kokularn
mz,

kaputunu

iime ekme

babam,

annem,

m e y d a n n d a k i k bir ma

girmitik.

Annem,

ngiliz b i i m i

bir palto g e r e k l i

Babam da ayn k a n d a y d .
Babam

maazadaki

Uzundu

boyu.

tndan

tuttuu

satclara

demi-

ngiliz b i i m i bir p a l t o .
tepeden

Dey g i b i bir a d a m d .
gibi,

sana,

bir h a m l e d e

bakyordu.

Koltuklarmn

beni

havaya

al

kaldr

m, tezghn s t n e o t u r t m u t u .

69

Bak,

aynaya

bak,

boyun

benden

daha

uzun

oluverdi demiti.
Yarca n c e
nu, annemin
anneme
zavall

babamn

i n c e l i i n i , zayfln

acm,

anneciim!

Yllarca
yzne

diye

herkesin

Zavall

bou
zaman,

anneciim,

iinde alamtm.

bana o z a m a n .

nceydi

bunlar.

bekliyordu.

tokat

boyunu

grdm

durup dururken,

Herkes glmt

Magliano'da

iri y a p s n ,

gibi

imdi

ise,

zavall a n n e m

Babamn l m

arpm

olmalyd.

h a b e r i onun

Kara

tahtadan

y a p l m , o u n l u k l a babamn o t u r u p , i f t l i i n hesap
larn y a p t

byk

masaya d a y a n m ,

bana y a s l a n y o r d u . A r d n d a n
kaputunu

uzatmt.

Yzba

katnda

gtr! d e m i t i .

tavan

kmeye

tne

tutmu

bod

ayrm

pek

l l e r c a n l l a r d a n yalnz bir p e r d e

Kirli,

zeri

yz

canllar arasndaki

l e k e l i , pis

kan

uzatlmt.

lekeli

uval

Boyunlarna

r i n d e adlar yazlyd:

ile

bir p e r d e a y r y o r d u can

llar l l e r d e n . l l e r i n h e m e n
unun

da

babamn

d e d i . G i d e l i m , hadi b a k a l m !

llerle

byk d e i l d i .
ayrlmt.

da

bir y a n d a n

getirip

Ferri,

te b y l e !

Hastahanenin,
rum

Bunu

hemen

h e p s i , g r i r e n k l i o

gibi

kaln

aslan

bezlerin

kartonlarn

Muratore, Grassi,

s
ze

B a l e o t t i , Ot

t a v i , M o l i n e l i a , O b e r t i , N a l d i . N a l d i . N a l d i . N a l d i . Ba
bamn

lsnn

yzlerle

arplm

kadaryd

ller.

Yzierceydi.
Yzba
ba
bu

ucunda

Ferri

kala

durdu.

kala

ksack kalm

Yzndeki

bezi

bir l n n

kaldrd.

Hayr,

b e n i m babamn yz d e i l d i . Olamazd da. Gzle

r i m i n n n e g e l m i y o r d u o anda babamri y z .

.Kay

b e t m i t i m o n u n i z g i l e r i n i . Ta g i b i bir e y d i o yz.
Yanaklarndaki
Oysa,
70

sakallar

yllarca nce

kt

onun

otlara benziyordu.

Pisti.

s e r t sakalna s r e r d i m ya-

naklarm.

nsan

kalmadn

te

bir kez,

anda.

geriye

Yzba

hi

bir ey

Ferri,

dedi.

Babamn
tuyor,

l d m

rendim
kaputunu

hl

burnuniun

nnde

tu

kokluyordum.

Sonra
baran

yrdk

yarallarn

yzbayla.
arasndan

Yataklarn,

llerin,

getik.

Yzba bir ara,

Savamak i s t e y e n

renmelidir,

insan

d e d i . Yalnz,

diye e k l e d i . Yarn

bu

sabah

llere

gece

sana

bakmay

burada yatacaksn,

bir o t o m o b i l

b u l u r ya

nna bir de a s k e r v e r i r i m . O zaman g i d e r s i n . A m a gel

imdi

bir

eyler

Bir e y l e r
saray

ielim

biraz

yemek

i t i m . Yemek y e d i m

subaylarla,

emirler veren

bir

masadan

beyaz g m l e k l i

yiyelim.

sonra.

kouan,

insanlarla d o l u y d u .

yzbayla y e m e k h a n e y e g i r e r k e n

bir kadn

mzdan

hzla.

stne

lyordu

hzl

mu g i b i
aras.

Eierini
hzl

krmz
Bir

eyler

bam.
Ferri'nin

itim.

Babam,
Sonra

Babamn

rt

Gz

arap

aryoralamak

l e k e l e r i y l e kp

Ferri

mevsimiydi.

zerinde

pembe

dizlerinin

konutuklarn

arap

e r d i m ka

stne

koyardm

iitirdim.

Yzba

dinlerdim.

sert sert konuurdu.

Rusya r n e i n i hi u n u t m a y n , d e r d i . B i l i y o r s u

haziranda bir a y a k l a n m a o l d u y d u .

lkeye

Yeni

k p k l e r kaba

bana arada s r a d a .

anemin

sylediklerini

Yzba

bulamasna

temizlemek mi

olanak

gerekiyor,

manga a s k e r mi g e r e k l i
iin.

koymu

bir y e r i

gl vard. Glmekle

stndeki

k a d e h i n i uzatrd

dehinden.

nuz,

Sanki

Biz

g e t i ara

olmutu.

mevsimiydi.
ran

gzlerinin

giderken.

bir g a r i p

Masann

Dandolo

tekine

Hemen

bulmal

br

Mikrobun tm

tanmamal.
temizlemeli
hainleri
manga

Birka
kesinlikle.

alay
Bir

kuruna dizdirmek
askeri.

Sylesinler
71

bana,

her gn b i r k a manga v e r i r i m o n l a r a . Vatan ha

inlerini, alaklar,
mek

k o r k a k l a r kaaklar

k u r u n a dizdir

iin.
Gece

ge

v a k i t yzba

Ferri

beni

drtklyerek

uyandrd:

te

emirberim

Carlo

dedi.

Cario

seni

evine

g t r e c e k . Al bunlar da, y o l d a s o r a r l a r s a , izin kt

larn.

Bak,

u n u t m a sakn

gnn

b i r i n d e s a v a m a k is

t e r s e n gel beni gr.

Tavanlara
lardan

kadar s a n d k l a r l a d o l d u r u l m u

Carlo'yu

izliyerek

teki

kanadnda,

orada

bana

duu,

yamurun

birine

kart

Carlo

ilerledim.

kocaman

bir

bir y a l a k y a p t .
sesiyle

salona

girdik.

Dalgalarn

rzgrn

koridor

Hastahanenin
Carlo

r h t m l a r a vur

grltsnn

bir

duyuluyordu.

konutu.

Kt bir y i ! g e i r i y o r u z d e d i . Uzun s r e unu

tulmayacaktr 1 9 1 7 .
O
o

yl,

aylar

sresince

siperlere
mu,

Pis bir yl,

1917'de,
fareler

fareler,

savan
insanlarn

dolumaya

siperierdeki

Kaybedilen savalardan,

pis!

yok yere
iine

balamt.

insan

ylnda

fareler

Piave

nehri

cesetlerin
o

kasm

mutluydular.

kylarndan

gecesi,

Salonunda,
hazrlad
larma

yatakta

Ferri'nin
yatarken

trmanyorlar,

Kulaklarm,

Tka

burnumu

basa

doyuyordu

kesimine

Dandolo
emirberi

bu

azm

gece,

saraynn

bir
bana

fareleri
doru

kadar,

Carlo'nun

dndm.

dlerime girdi fareler.

kollarma

Bacak

kyorlard.

kemiriyorlard.

Kamak,

k u r t u l m a k iin o n l a r d a n babamn l m babamn

72

a
1917

Flandres b l g e s i n e ,

cirit atyorlard.

Venedik'te,

Sonra y i n e o g e c e ,

oldu

yiyorlard.

kemiriyordu.

Champagne

fareler

yzba

Akam

boubouna srdrlen

Baltk d e n i z i n d e n

stnde

gittii

yaadklar

llerini

tmalardan sonra fareler lleri

farelerin t m .

uzayp

girip

ka- .

autuna smsk

sarlyordum.

Kaputun

slak y n

koku

sunu k o k l u y o r d u m d u r m a d a n . ime e k i y o r d u m o ko
kuyu.

Dilerimin

birbirine vurmamas

<aputu. Alamamak
-ay

souktu.

ar

atrdyordu.

iin

hkra

Rutubetli.

iin

hkra.

Salonun,

sryordum
D a n d o l o sa-

koridorlarn tahta-

Sesler y a k l a y o r d u .

Aa

katlar

dan b i r i n d e , br kadn, s i n i r l i s i n i r l i g l y o r d u kahka

halarla.

Yaral

aralanp
;

sim g i b i

birinden

bir a s k e r m i l m

kalm,

iano'da,

rabam

sesi

Aln

uyandrd zamanlar
uzaklardan,

unu

Carlo

:l':ne o t u r m u ,

il

. eyi u z a t y o r d u bana.

sisler

y a t a m n yan

Gece

Kaln s e s l e

bir
Mag-

ava

gitmek

iin

buna

benzer

kyl

arasndan.

banda

bir

taburenin

e l i n d e t u t t u u b y k bir f i n c a n

Scak scak iin u n u .

:elir.

Yandaki o d a l a r d a n

iin!

birinde

bir a s k e r m i -

bir a d a m yank yank.

afak s k m e k z e r e y k e n ,
gelirdi

olan

geliyordu.

sylyordu

beni

sarklan

siperlerden

kaybetmekte

korkuyordum farelerden.
bir ark

-:yl arks

kan

sabaha

kadar

meniz

durmadan

skab

gerekli.

yi

bardnz

uy-

unuzda.
i
j
i
!

Carlo

bir

yandan

da y a t a m

toplamaya

bala-

"niti.
Aldrmayn,

aldrmamaya

aln.

nsan

ilk

az g r d m l l e r i hep b y l e o l u r . A l d r m a y n . Unu: . : n . Sonra alrsnz k e n d i l i i n d e n .

Carlo'nun
radm. Oysa,
::esinde,
Cario

min

uzatt

kahveyi

imek

iin

boulacak gibi o l u y o r d u m .

aba

har-

Boulmann

kusmak i s t i y o r d u m .
o

srada y i n e k o n u t u .

Alyor
mays

insan,

ayndan

her
bu

r u u k yl o l d u . Tam iki
Kocaman

bir kafas

eye

yana

alyor,
karm

dedi.

grmedim.

1915
ki

buuk yl.
vard

Carlo'nun.

Tam

bir
73

kyl

kafas.

Dudaklar

kaln,

kollar

ksackt.

Yz

k p k r m z . ini e k t i . G r l t y l e .

yle

Her e y e .

yle!

Her

eye

alyor insan

kanck sava A l l a h

Biraz s o n r a y o l a

sonunda.

kahretsin!

ktk Carlo'yla.

J a n d a r m a kafi

l e l e r i n i n arasndan g e t i k . A s k e r l e r , b i t k i n , y o l d a t e k
kol

d i z i s i n d e ' a r ar y r m e y e a l y o r l a r d .

bizim

gittiimiz

ynn tersine doru

Hepsi

gitmekteydi.

Cephedeki k a y o r l a r d h e r h a l d e . A r a l a r n d a s i v i l l e r d e
vard.

Tklm

tklm

dolu

kamyonlarla yarallar

gt- j

r y o r l a r d . Yamur d u r m a m t hl. Tek t k atl ara- j j

balara

eya

doldurmulard.

Yal

bembeyaz

yzl f

kadnlar, a r a b a l a r n a r k a s n d a n ya da y a n n d a n y r - j
yorlard

ayaklarn

sryerek.

Carlo"durmadan tekrarlyordu,

kanck sava A l l a h

Otomobili iftlikte,
masn

rica ettim

kahretsin!

samanln yannda

Carlo'dan.

durdur- }

i f t l i e yalnz d n m e k J

i s t i y o r d u m . nce arabala g i r e c e k , yzm

gzm \

y k a y a c a k , a n n e m e biraz c e s a r e t v e r e b i l m e k iin ken- i

d i m e biraz e k i dzen v e r m e y e a l a c a k t m .
C a r l o kabul e t t i b u i s t e i m i .

yi y o l c u l u k l a r d e d i . Talihiniz ak o l s u n !

S o n r a , azndan hi d r m e d i i k f r bast bir

kez

daha:

Kanck sava!

Kanck hava!

Pis y a m u r ! Allar

kahretsin!
C a r l o a b u c a k ayrld y a n m d a n .

Otomobili

m u r l u y o l l a r a bata ka u z a k l a t . Yalnzdm. Ses yok

tu e v r e d e . Yalnz,
run t k r t s
de

samanln

duyuluyordu.

hkrklar iinde

Kara t a h t a d a n
herhalde

ylp

damna d e n

Biraz s o n r a

sarlacakt

yaplm
kalacak,

bana.

kocaman
Aldo!

a n n e m ,herha ! 4
Lo salonds |

masann

Aldo!

yamu-

diye

zerine .
inliye-

c e k t i . Babamn k k adyd A l d o . D n y a n n ilk erkei

74

en gl

insan,

benim

k o r u y u c u m , her e y i m d i

ba

b a m . Sava e r i t m i t i o n u . l d r m , y o k e t m i t i . Bu
na

inanmak

bylece

zorundaydm.

Yaantmn

k m , yklm

oluyordu.

yayabileceim kimse y o k t u .
mi

olmalydm.

luunu

hi

lamam
ilerde
tu

tek

iin

odann

kapsn

uzun

yollar

lmnn

Hem

kalm

Nitti'nin

atm.

dibine

babasnn
de o

kar

askerin

Sa
Biraz

meimit.

yannda,

bir a s k e r v a r d .

hem

bo

oyalandm.

yavaa

Duvarn

Gulia'nn

da

kenarna gel

gnler,

biraz daha

grdm.

babas.

amurlar iinde

mutu.

blm

bir ey d o l d u r a m a y a c a k t . A n n e m l e

Nitti'yi

Giulia'nn

uzun

B o m b o . Babamn

geciktirmek

manlktaki

Uurumun

nmde

uzanp g i d e c e k t i .

bir

Artk arkam

kapu

Yere otur
g z l e r i prl

p r l d . G z l e r i n d e k o r k u v a r d . Ya da f k e . N i t t i , eli
ne, y a n n d a k i

askerin

kasaturasn alm e v i r i p

y o r d u . Birka s a n i y e , a k n l k i i n d e ,
karak

yle

kalakaldk.

Yerde

askerin

eviri

b i r b i r i m i z e ba
miferi,

tfek

lii d u r u y o r d u .
N i t t i b i r d e n b i r e f k e l i bir s e s l e ,

Ltfen,

Babamn

kapy

Tiitm. Kapattm
Nitti

kapatnz,

slak k a p u t u n u

dedi.

hl

elimden

brakma-

kapy.

arkadana d n d ,

Patronun

Babam dn l d .

Babamn

olu,

dedi.

kaputunu

bir

Patron
kalkan

burada d e i l .
gibi,

onu

susuz

g s t e r e c e k bir e y m i g i b i , N i t t i ' y e g s t e r d i m . O za
man

Nitti,

elindeki

kasaturay

yere brakt,

ayaa

o l k t , bana d o r u i l e r l e d i .

sonunda

Bu Allahn
hepimiz

..olu o l m a d
S'aldi sava

bels

sava

gebereceiz,

iin

biz

de

byle
dedi.

saylr o.

giderse,
kurtulu

katk c e p h e d e n .

i s t i y o r d u . ok i s t i y o r d u .

-runa lm

srp
Baka
stedii

Sinyor
bir ey

d e i i r o zaman....
75

Nitti
rnda

bir y a n d a n

her zaman

incecik,

da y a n m a

alayl

buruuk

bir

yaklayordu.

glmsemenin

dudaklarn

Kena

belirdii,

yakndan

gryordum

i m d i . O alayl g l y l e babamn yanna yanar, Sin

yor

Naldi,

benim

payma

ne d t

bu

mevsim?

Ne

d t payma? diye s o r a r d . Babam d a p a r a l a r siyah

tahtadan
tirirdi.

yaplm
iftliin

yna d e n

kocaman

masann

stne

yerle

i l e r i n i e v i r i p e v i r e n adammzn pa

parayd

bunlar.

N i t t i , yanma sokulunca konumasn s r d r d :

Yeter artk,

ter artk
rin

anladn

yumurcak,

boynuz y a l d z l a d m !

budalal u r u n a l m l e her an

amam.

Bu

sava

k k Naldi?

kar

b e n i m savam d e i l !

Benim

yeter!

Yeter artk o

savam

deil

bu

Ye

herifle

karya ya
A n l a d n m

sava.

Allah

kahretsin!
Babamn

kaputunu

smsk t u t u y o r d u m . g s m

de.
teki

asker

hemen

Brak y u m u r c a

atld

heyecanla:

Nitti!

Ne

hali v a r s a g r s n !

e k i p g i d e l i m biz b u r d a n !
Alak sesle konuuyordu
a

teki

asker.

O da aya

kalkmt.
Nitti

cevap v e r d i .

Kolay d e i l

gitmek!

Yollara

karsak,

ensele

cepheden

kaan

niriz.
Venedik yolunda
askerleri.

g r m t m . Yzba
heden a l a k l a r !
demiti.

grmtm

Jandarmalarn
Ferri

suratlarndaki
ne d e m i t i .

Tavanlar g i b i

Bazlarnn

ellerini

burukluu

Katlar cep

k a t l a r alak h e r i f l e r !
arkalarna

balamlard

kaba i p l e r l e .
Nitti

taklrlar.

yine

atld:

karsak y o l l a r a ,
Yakay

kmza

ele, verdik

mi,

hemen
tamamdr

jandarmalar
hesabmz.

On

iki

m e r m i y l e delik deik ederler bizi. Duydun

k k Naldi?
Nitti
ye

gitti.

Yere

yapar y a p a r ,

iki

bunlar

Ho,

teki

On

mermiyi

mu

z m b a l a r l a r kmza!

s y l e d i k t e n s o n r a b i r k a adm g e r i

brakt

kasaturasn

eline

ald.

dye e k l e d i , onlar bizi t e m i z l e m e d e n ,

bir

pek

iki t a n e s i n i n
inanmam

ne

leini s e r e r i m y e r e !

gibi

davrand

bu

szlere.

H a d i , h a d i , basp g i d e l i m , d e d i .

O srada

Nitti

birdenbire,

Naldi, diye g r l e d i .

Burnumun
iftlikteki
frlamt

dibine

iisi

kadar s o k u l m u t u .

iyice

darya.

zayflam,

Gzlerinin

Babamn

yznn

kenarlar

kemikleri
buruuklar

iindeydi.
Daha s a k i n

ey

sylemeyeceksin

onun
ey

bir s e s l e

konutu

Bana bak N a i d i , k i m s e y e ,
anasna,

anladn

bu

kez.

hi k i m s e y e hi bir
Giulia'ya,

ne

ne de k e n d i a n n e n e . H i , ama hi

bir

sylemeyeceksin?

m.

Duydun

Ne

mu?

lar b u r a l a r a g e l i r sana s o r a r l a r s a ,

Eer

hi

jandarma

bir ey g r m e

d i m d e r s i n . U n u t m a s a k n ! Azn sk t u t m a z s a n ,
hennemde
okurum
Nasl
kaputunu

bile

olsam,

senin!

Anladn

oldu,

nasl

g e l i r yakana yapr,

ce

canna

m?
yaptm

bilmiyorum,

babamn

i l e r i y e d o r u s a l l y a r a k N i t t i ' n i n s t n e atl

dm.

ladm.

Alak herifler,
Savamaktan

reziller,

kap

dmc o l u y o r s u n u z d e i l
k y l l e r ne o l a c a k !
ceim

katnz

Nitti

koluyla

diye

barmaya

bakalarnn

mi?

rm

lmesine

Namussuz
hergeleler!

ba
yar

herifler!

Pis

Haber vere

jandarmalara!
bir tti

beni.

Kapya

kadar s r k -

' e n d i m . Yere s e r i l m e m e k iin g t u t t u m k e n d i m i .

Arkada,

durmadan,

77

Basp g i d e l i m b u r d a n N i t t i , basp g i d e l i m , di

yordu.
Nitti
murlarn

birdenbire

kapy

a t ve beni

darya, a

iine f r l a t v e r d i .
Seni g e b e r t m e d e n

ek git karmdan

pi

ku

rusu, dedi.
Babamn
mt.
sna

yere

Eilip

den

aldm.

kadar

Komaya

kotum

nnde d u r u y o r d u .
uzatt.

Sarldm.

dakikalarca.

kaputu

nefes

amur

baladm.

nefese.

Yamurun

altnda

Sonra j a n d a r m a l a r

lerdi.

Drt taneydiler.
evirmilerdi

Tfeklerinin

Kaak

iki

katklarn

bize

askerin

doru.

Ben

grmlerdi.

biri,

bir e y l e r
aryorlard.

ortasndan

O srada

hl

lerinden

Kaaklar

tarlalarn

binmi

namlularn yere

z e r i n d e y l e bir d i k l e n i r g i b i y a p t ,
balad

alatk

Ata

asarken.

orada a n n e m l e y a n y a n a d u r u y o r d u m .
sylemeye

kapnn
Kollarn

ylece

geldiler.

omuzlarna

kal

i f t l i k bina

Annem

Siyahlara b r n m t .

doru
atnn

iinde

koarak

Giulia

ile a n n e s i

d e bize d o r u y a k l a m l a r d .
jandarma,

annesine

Kocan n e r d e ? diye s o r d u .

Cephede!

deii.
bu

Giulia'nn

ki ylda

Nerde olacak!

bir kez

bile

izinli

dnd,

Tam

iki yl

gelmedi.

oldu gi-

Doru

mu

yaptklar!
Giulia'nn

annesi

ellerini,

kollarn

havaya

kald

rarak k o n u u y o r d u .

ki yldan

bu yana hi g r m e d i n i z

mi

kocan

z?

iki

yl

N e r e d e n g r e y i m ? Soru mu bu da! G i d e l i t a m
oldu!

J a n d a r m a bu kez bize d o r u d n d .

Ya siz,

Bir a d m

78

Madam?

dedi.

ileri atldm.

A n n e m d i r o, d e d i m . Ben binba N a l d i ' n i n o -

l u y u m . Babam dn l d . Bu hafta s o n u n d a ben de as

kere

yazlacam.

Hi

kimseyi

Kaak f i l a n g r m e d i k ,

selmladlar.

yanndaki

luna

buralarda.

zr d i l e r i m M a d a m , d e d i j a n d a r m a .

Bizi
nn

grmedik

diye e k l e d i m .
Atlarn

patikadan

srp

getikten

gittiler.

Tarla

s o n r a V e n e d i k yo

ktlar.
A r a d a n biraz zaman g e t i k t e n s o n r a , e v d e , o ko

caman

masada,

sna
da.

getim.

babamn

yerine oturup annemin

Konuuyordu annem.

kar

Alyordu

ara

Bana A l d o d i y o r d u . S o n r a M a r c o diye d z e l t i y o r .

Fakat, y e n i d e n A l d o d i y o r d u a r d n d a n .

Nasl?

dedi

din? ldrdn
mek mi

kez

siyah

Askere

yazlmak

s e n ? Yoksa

beni

zntden

de

ldr

istiyorsun?

Bu
daki

annem.

hkrarak

alamaya

r t y l e yzn

Gerekli

balamt.

Ban

saklyordu.

ama anne,

dedim.

Gerekli

a s k e r e ya

zlmam.
Baka bir ey d e m i y o r d u m .
turmutum.
te

Gerekte

duyuyordum.

tamn

yerini

bunun

Yerimi

Gerekli

gerekli

almalydm

almalydm,

hem

de,

b u diye t u t

olduunu
orduda.
onu

tDluklar

olmalyd.

t : m . Bu

b e n i m savam

taban
tj

istiyordu

benim

' tnuda

de

da

t derken

savaa

deildim.

yle

yana o l m a d m
durmadan

Yllarca

Nitti.

Ama

yleyse,

olmalyd.

gibi,

beni

yannda

koltuunda dimdik oturan

evde,

bu

ya-

Venedik'e

kaan a s k e r l e r i n
bu

Bu

getirir

kfreden Carlo'dan

Ferri'nin

nce,

cephede

doldurmaly-

eklemiti.

olmalyd.

Yzba

ben

deil d e m i t i

grmtk cepheden

durumlann.
t;smda,

boluklar

ha

almalydm.

katna g r e ,

sava diye

savam

Nitti'den

den, y o l d a
-=

bu

Hem

jandarmalara

-.aber v e r m e d i i m e g r e , N i t t i ' n i n y e r i n i
Babam l d n e , N i t t i d e

iim-

ack-

masann

bykbabam

din79

lemistim.

Kaln,

ar bir s e s l e Sainte -

H e l e n e An

l a n n o k u r , N a p o l y o n en y c e f t a l y a n d r d e r d i . Bi
zi

ilk kez N a p o l y o n

bam y k s e k sesle
gn

anlarn

kurtard diye e k l e r d i .
Napolyon'un Sainte -

masa

banda

Bykba

H e l e n e sr

okurken

i e r i y e yai

N i t t i g i r e r d i . A r d n d a n Giulia'nn b y k b a b a s g i r e r d i
Onlar g e l d i l e r d i y e
durmadan
kalp

bykbabam

o k u r d u . O yal

beklediklerini

dingotunu

okumasn

kyllerin

y l e c e ayakta

grdke zlrdm.

g i y m i olan

kesmez

bykbabam

Siyah

hi

re

aldrmazo

g e l e n l e r e . U t a n r d m o z a m a n l n r . U t a n c m d a n olacak
o k u d u k l a r n d i n l i y e m e z d i m o andan i t i b a r e n .
durdurmaya
ve

almtm

i s k e m l e m i yal

Nitti'ye

O t u r y e r i n e diye

Sonra okumasn
braknca

beni

bykbabay. Ayaa
doru

uzatmtm.

barmt

bykbabam.

srdrmt.

yanna

alm,

olan odaya kadar g t r m ,

Bir k e :
kalkm

elinde-

Kitab
imdi

benir

o r a d a bir gzel

odasna,

azarls-

mt.

M a r c o , b y d n artk, d e m i t i . U n u t m a ,

kyl d e i l s i n !

K y l l e r d e n baka bir r k t a n ,

bir s o y d a n s n s e n .

sebak;

Sakn o n l a r n n n d e zayflk gs

t e r m e . S a k n . Yoksa,

m a h v e d e r l e r s e n i . Ezerler. Top

r a n , s e n i n maln o l d u u n u hi u n u t m a . A n l a d n m"
Hi

unutma,

topraklar senin

malndr.

kylleri'

deil!
imdi
liyordu.

anneme bakarken
Nittl'nin

elinde

hep

b u n l a r aklma

oynad

kasatura

g e l i y o r d u . Venedik'teki hastahanede,
grdm
u
va

l l e r aklma

geliyordu.

b o d r u m katnda
Allah

kahretsr

kanck sava! diye k f r e d i y o r d u C a r i o .

b i z i m savamz o l d u u n a g r e ,

ge

aklm;

Bu sa

b a b a m n , yzba

F e r r i ' n i n sava o l d u u n a g r e , k a t l m a k g e r e k l i y e !
bu savaa. A n c a k o zaman N i t t i ' l e r i n , C a r l o ' l a r n , bzimkilerin
80

cepheye

srkledikleri

insanlarn

yzn?

bakabilirdik.

Babamdan

topraklar kalmyordu

ki.

bana m i r a s o l a r a k yalnz
Ondan

kalan

bu

miras arasnda

bu sava da v a r d . Kana bulanan bu a da v a r d .

Kap v u r u l d u

o srada. Omuzlarnda

paltoyla Giulia g i r d i

Gelebilir

kocaman

bir

ieri rkek davranlarla.

miyim?

diye

sordu.

ekingen.

Annem,

vaa

Giulia,

Giulia,

katlmak,
Hi

askere

bakmadm
Yarn,

diye

inledi.

yazlmak

Giulia'nn

d e d i m . Yarm

Giulia,

Marco

sa

istiyor.

yzne.

olmasa

bile

hafta

sonun

dan n c e g i d e c e i m .
Annem

yine

hkrarak

alamaya

balad.

Kap

ardna kadar v u r u l d u . Giulia e k i p g i t m i t i . Ben o s -ada on y e d i y a n d a y d m .

Giulia on b e i n d e .

ar bize o k k t bir kasm ay

nsan

brakmlard.

ki gn s o n r a y o l a k t m . D e v l e t i n

el

koymad,

i f t l i k t e kalan s o n at a r a b a y a k e n d i m k o t u m . Kadn
lar e v r e m i

sarmlard.

N i t t i ' n i n kars
: atlar
dan

balarken

bir e y l e r

Bu

Annem durmadan

alyordu.

e l i n d e t u t t u u f e n e r i havaya k a l d r m rahat g r e y i m d i y e . O da durma

mrldanyor.

gidile t m n ,

tmn

alacaklar elimiz-

3an, d i y o r d u .
G i u l i a , ahrn
emiyordu.

duvarna d a y a n m ,

Onunla

gz gze

hi

bir ey sy-

gelmemeye

d i k k a t edi

y o r d u m . Hayvan o l d u k a t e d i r g i n ,

h u y s u z d u . ok a

ta harcamama ramen dizginlerini

takamyordum. O

srada Giulia s e r t bir s e s l e ,

Brak b a n a !

Huysuz
Sonra

atn

hayvann

kulana

dizginleri takmas

diye

bard.

yanna y a k l a t .

Gidiyorum

okad

biraz.

bir e y l e r s y l e r g i b i

Ban

yapt,

bir d a k i k a b i l e s r m e d i .
artk anne,

dedim.

Yola

kmam

:erek.
cidar ark

81/6

Annem

alamasn!

kesti.

Sarld

bana.

Salarm

okad.

M u t l a k a g e r i gel y a v r u m , d e d i . M u t l a k a d n !

Yava yava gn a a r y o r d u .

Ne y a m u r vard

ne

de s i s . B i r d e n b i r e k g e l m i t i . n c e Giulia b i n d i ara
baya.

Dizginleri

iftlikte.

eline

ald.

Giulia b e n i m l e

yle

gelecek,

kararlatrlmt

s o n r a arabay

ift

lie g e r i g e t i r e c e k t i . A n n e s i ona bir yn ey t e m b i h

etti.

Dinledii

deyince,

yoktu

hayvan

kmtk.

Annem

yrm,

arabann

ekip

hey

b a l a d . Yola

arkasndan

birka

adm

kalmt.

hl,

kars

da,

kzna,

D i k k a t et, d i k k a t l i s r , d i y e s e s l e n i y o r d u .

Giulia

elindeki

gitmeye

kamy

balad.

bucak g e t i k .

aklatnca

iftlie

Aal

yolda

Giuiia'ya biraz s o k u l d u m .

sip

Dizginleri
ekmeye

M a r c o , M a r c o ! diye b a r y o r d u .

Nitti'nin

hzl

hzla

sonra orackta durup

Arkamdan,

annesini.

arabay

hayvan

daha

ait t o p r a k l a r d a n

araba zplayp

Hemen

Brak b e n i , arabay

itti

dunyordu

beni.

rahat s r e y i m , d i y e r e k ke

att.
Az s o n r a araba

sarsntyla yeniden
karmad.
dik'e

kolumu

gittik.

kprs yine

aralarn

oradan

atlad y e r e .
ladlar

sokuldum yanma.

O zaman

kadar yle

Laguna

bir u k u r d a n g e e r k e n z p l a d . 0

Fakat

askerle

teye

Bu

kez

hi ses

b o y n u n a d o l a d r n . Vene
hi

konumadk yolda.

evrilmiti.

gemelerine

S i v i l l e r e ait

izin y o k t u

Giulia

Orada g r e v l i a s k e r l e r h e m e n alaya ba

bizimle.

lerinden

biri

Giulia'y

g r r gr

mez,

Sinyorina

ya. At da arabay
O
82

srada

diye
da

karmda

seslendi.
brak.

Bo ver o delikanl

Gel

dikilen

bizimle!

bir s u b a y ,

 abuk olun b a k a l m ,
nz

dedi.

D o n d u r a c a k ms

beni?
Isnmak

iin

ellerini

e k t e n de buz g i b i
tndaki

birbirine vuruyordu.

bir rzgr e s i y o r d u

Ger

k p r n n al

kanaldan.

Giulia.

Hadi

Yemin

g i t artk, d e d i .

Evet ama

ettim,

geri

stersen b e k l e r i m seni...

dnmem

artk.

Syledim

ya!
yemin

ederken

belki

ayan

kal-

drmsndsr.
Giulia
rna

beni

orada,

askerlerin

barp

armala

r a m e n , sarlarak p t . Arkama bakmadan

kp

rden i l e r l e d i m .

83

4
Venedik'te

1914'n

aylar

sresince,

elimde

sng, ldrmeyi r e n i y o r d u m .

Vur,

ldr diye haykryordu yzba

Karmdaki
gy,

mankenin

kan f k r r g i b i

gsne

Fer,\.

s a p l a y n c a sn

i n c e c i k k u m l a r f k r y o r d u d

arya. S a b a h l a r , daha a f a k s k m e d e n y r y ei
t i m i n e kyor,
vura v u r a

izmelerimizi

sylyorduk.

Esen

alan y z b a

Ferri

hile

parke talarnn

i l e r l i y o r d u k . Yolda hep
souk

rzgrla

marlar

kaputunun n

k o m u t a e d i y o r d u b i r l i i m i z e . Sa

vardmz zaman

tepelerine

stne

bir azdan

saldryor,

dalgalarla
souktan

bouuyor,

titrememek

kum

iin

ka

Ferri,

syorduk bedenimizi.

ocuklar, diye

cuklar,

hepinizi

balyordu yzba

baarl

b i r e r sava

yapacam

sa z a m a n d a . Bu t o p r a k l a r n , S e z a r ' d a n bu y a n a , e i n i
grmedii

birer sava

Snglerimizi
lerinin

havaya

deimeyen

olacaksnz y a k n d a .
kaldryor,

zimdir! diye. A k a m olunca

cayr

cayr y a n y o r d u .

yazyorlard.
lard

Fakat,

bize. S a n s r ,

gnll

andn t e k r a r l y o r d u k
Giulia,
zarflar
ou

birlik

Zafer b i

bedenimiz yorgunluktan
annem
alm

sk sk
olarak

zaman G i u l i a ' n n

mektup
veriyor

mektupla

rnda y e r alan baz b l m l e r i k a r a l a m o l u y o r d u . Hep

sine

yalnz

yazmaya

birka

satrla

b a l a r balamaz

cevap v e r i y o r d u m .
yorgunluktan

gzlerim

Daha
ka85

panyordu.
mam

U y u m a m l a sabah

bir o l u y o r d u .

zn

ucunda.

Hemen

kyorduk.

Ferri

ihanettir.

kralmzn

uyandrl
bam

yataklarmzdan

sert

bizi t o p l a y p kraln

Alaklk vatana

lk vatana
te

frlayp

Yzba

Her sabah

karanlnda

Kalk b o r u s u t v e r i y o r d u

eitime

komutlar veriyordu.
emrini okuyordu.

ihanettir.

Aranzda

anlamaz

Kmseme vatana ihanettir.

syledii

szler.

Birlik olalm

arkada

lar. B i r l i k t e n g d o a r , d i y o r d u .
Biz

de

bu

szler

vaya k a l d r y o r ,
ceimize,

birlik

Sabahlar

yemin

amurlara

bulanm

lerinden

km-

bir

azdan.

da,

evirip

kez cep

balar,

birliklerle

balarn

bazlar

stleri

ha

etmiye-

komutanlarmz

e d i y o r d u k hep

bitik, yorgun,

d u k . A d a m l a r bize
le.

alaklk

eitime karken, yolda ou

dnen,

malar

snglerimizi

arkadalarmz,

semiyeceimize
heden

karsnda
olacamza,

nifor

karlayor

bakmyorlard

balarn

bi

kaldrmadan, t -

k r y o r l a r d bize d o r u . Bir g e c e V e n e d i k ' t e izinli do

larken
koa

peime

koa

geleceini
nll

den

askerlerden

kurtulmak

kamak zorunda kalmtm.

Bama

abucak anlamtm. Askerler,

olarak

katlan

genleri

kyasya s o p a e k i y o r l a r d .

Savan

yaknda s u b a y k a c a k olan

bir

baka sava

amt

iinde,

bir y a t a n

rnn

Sakn

iine

gzbebei

bize

biz g n l l l e r e

askerler.

Bu

surda

burda

karmayn.
olacaksnz

rasladnz

Sizler

k o u a gi

asker

bakasnz.

grupla
Ordunun

yaknda.

Bana ayr bir ilgi g s t e r i y o r , k o r i d o r l a r d a

birlikte yryor, tler veriyordu:

lu

bir a i l e d e n

86

kar
kar

stne oturup yle d i y o r d u :

le

mi,

k o n u d a yzba

Ferri sk sk u y a r y o r d u b i z l e r i . A k a m l a r
riyor,

o r d u y a g

ellerine, geirdiler

iin
neler

U n u t m a N a l d i ! Sakn u n u t m a !
geliyorsun.

benim

Sen iyi ve soy

Askerlie ok

yatknsn.

Birka aya

kadar t a m

olarak yetimi

olacaksn

bu

gidiie.
Koridorlarda
y. Onun
mak

askerler selmlyorlard

iin.

Odasnn

a s m t . Bu

bir d u v a r n a

anlamsz b a y r a n

k o c a m a n bir l

yzba

alma odasna g i r i y o r d u k o t u r u p

Otur

simsiyah

stne

konu

bir b a y r a k

beyaz boya

ile

kafas i z i l m i t i .

bakalm

Marco,

diyordu

ieriye

girer

girmez.
Kendisi
larn

d e bir t a h t a

uzatyor,

iskemleye yerleip

bacak

ar ar s i g a r a i m e y e b a l y o r d u .

Sonra hemen s o r u y o r d u :

Bizim b i r l i i n m o r a l i

Daha s o n r a
lyarak,

ise,

onlarn

alyordu.
Alatri,

baz

davranlar

kide

Marco?

zerine

adlarn

bilgi

brde sz A l a t r i ' y e

sessiz sedasz

a a yzba

nasl

arkadalarn

bir

Romal'yd.

F e r r i , eski a v u k a t l k

ak-

toplamaya
getiriyordu.

Eitim

srasn-

mesleinden

ateli k o n u m a l a r n a b a l a y n c a ,

kalma

Romal A l a t r i

ken

dini t u t a m a z , Bu o r o s p u o c u u k e n d i n i hl mahke
mede, yarglarn

k a r s n d a s a n y o r galiba d i y e

m-

;idanrd.
Yzba

ikide

O Alatri

brde

bana,

h e r g e l e s i var y a !

M i k r o p gibi herif!

5en b i r l i i m d e m i k r o p b a r n d r m a m ! d e r d i .
Akamlar
~aya b a l a r d .
;:rp

Alatri

benim yanma

Oysa,

ardklar, ark

; alarm

stnde

-imseye
apanr,

k u l a k asmaz,

kesi

bir

bazlar

sttklar
sessizlik

kitap oku-

a r k a d a l a r bada

halde,

adas

so

Alatri

gibi

iine

kitaplarna dalar g i d e r d i . Benim t a m yanm-

kamadn
ayr

gelir,

teki

syledikleri,

araplarn

:aki yatakta yatt

eyin

evredeki

ayr

~ e kitabn

iin, Aiatri'nin gznden

bilirdim.

Alayl

i n c e l e r , sessiz s e s s i z g l e r ,

okumaya

balard.

hi bir

baklaryla

her

sonra y i -

Noei y o r t u s u n d a n

bir
87

gece-nce,

ilk

kez

siyah

niformalarmz

miz g n , A l a t r i y i n e y a t a n a uzanm,

giydii

hatta b t n br

gn yatanda g e i r e r e k kitap o k u m u t u .
me

Dayanamamtm
sallayp,

Ne

g n . Yatana

halt e d i y o r s u n

sen

doru

orada?

bir tek

demitim.

Okuyorum, demekle yetinmiti.

Yzba
Bundan

Ferri

gn

yararlanarak

annemin

nasl

ediyordum.

olarak.

Onu

Magliano'ya
Giulia'y

kaputumun

her z a m a n k i

Alatri'ye

vermiti

duygulanacan,

tahmin
nacaktk

izin

da

iine

hepimize.

gittiim
nasl

zaman

alyacan

grecektim
alp

yerlerde

olaan
yuvarla-

gibi.

sordum:

Sen

kmyor

kmyorum,

Koridorlarda
d u m . Yzba

musun

izine?

dedi.
benim

adm

beni a r a t y o r d u .

bardklarn

Hemen

brosuna

duy
ko

t u m , selm v e r d i m .
Ferri,

Bo ver

Beni
ten

Birliimde

temiyorum,

ceksin
Bir

88

dedi.

tepeden

zinlisin

artk.

trnaa

st

ba

niforma

holanacaklar

Magliano'ya

gidiyor

yrtk

kadar

prtk

yakm

sana.

erkekler
musun?

szdk
asker

is

Kadnla

isterim

Anneni

kar
gre

herhalde.
sigara
Seninle

uzatt
ilk

bana.

karlamamz

Ne pis bir g n d d e i l mi?

liano'da
yor

dedi.

bakmaktan

mda.

co.

bir

sonra,

rn

Marco,

yle

grdm

hatrlyorum

Mar

Baksana bana,

Mag-

kk kyl

musun

sen

Sesini

yseltmeden

kz

var ya,

yat

onunla?
konuuyordu.

Son

szlerini

sanki

z e r i m e bir h a n e r f r l a t r g i b i

cevap

Peki, d e d i .

Hazrlan

le g e l e c e k s i n . A n l a d n
liano'da
yerler

geirirsin.

br saata kadar.

m?

Bak

malarn

nce

seninle

kadar c e p h e y e

Arkadalarm

canna!

ite

bizim

lmne
ok

ri'nin

yalnz

Alatri

tip
kalm

Bana hi bir ey s y l e m e d i

beni

bir

gtryor, dedim.

ald.

haykrd.

grm,

nl

Desene

dolam

yzba.

onun

bu

saldrdm.

Beikten

szlerine,
nce

Bolonya'olacaksn.

kadar y o l g s t e r i r h e r k e s e .

kzdm

stne

yannda

slk

diye

genelevlerini

Byledir
san,

Ferri

mthi

Vay

kouuyorlard.

o k ey s o r u y o r d u .

Yzba

tm

Sen i m d i

karz.

Byk odada

t . Elinde y i n e bir k i t a p .

Alatri

e r k e k ol

gidiyoruz.

birlikte

koridorlarda

beni.

baklar

askerlerin

Gerek anlamda erkek, anladn

Bir saat s o n r a

kakyorlard

selm v e r d i m .

Kolumdan yakalad.

Birlilmdeki

ben.

Bir h a f t a y a

nn

Mag-

gitmemiz gereken

topuklarn vurarak

bana!

isterim

hazrlan.

ama

Benim

zninin son g n n

bu kez y a k a m b r a k m a d .

m?

Hi

var.

izmelerimin
Ferri

sylemiti.

veremedim.

alr

in

Bravo b e !

haykrarak Alat-

elindeki

kitab

frlat

tm y e r e .

hl

Sus

herkes

herif,

Ne
ne

iin

iin

mi

var s e n i n

var

burada

karken?

kendini

savundu.

kk drc

:endini,

alacaksn?

eyler syledi

Kendini

ksolla

Ferri

herge-

diye

hncn

NaH'!

Kolla

karmam sonra!

Alatri

bardm.

skc

Ne o l u y o r s u n sen? d e d i . O pis

seni

-enden

diye

Can

izine

Alatri
esi

be!

burada?

bu

Ben

de

arada e l i n e
bilirim

bir

kasatura

almt.

bunu k u l l a n m a s n , d e d i .
89

- Peki a m a ,

hl ne halt e d i y o r s u n b u r d a ? de

dim.
Hep ayn
dum.

Aiatri,

sakin

Alatri

di.

eyieri

karmdaki
gitmi,

Baryordu.

rakmamt.

soruyu

sinirleri

O sessiz,

gelmiti

gerilmiti.

Elinden

kyde,

soruyor

deimiti.

baka A l a t r i

yapyordu.

O anda

ayn

Alatri

bir

Tm

enerji gsterisi
Nitti

syiyor,

kasaturay

ellerinde

im

M t h i bir
d a b

kasatura tutan

ile a r k a d a g z l e r i m i n n n e g e l d i .

Ne

Grrsn

halt m

imdi

ediyorum

n e halt e t t i i m i

c e i m s e r s e m herif!
bizleri

birer

burada?

katil

Naldi!

dye

bard.

Seni

ldre

Geberteceim seni!

olmaya zorluyorlar,

g e b e r t e c e i m . Yzba

Ferri

de

Madem ki

ben

katilin

de

biri.

seni

Benim

b a b a m da..
Alak
da

beni

den

sesle

konumaya

kapya d o r u
Baksana sen

sz e d i l d i i n i

baarl
rp

durur general
m i m d i
Kapya

latt

Alatri.

kadar

dedi.
mu

yandan

Hi g e n e r a l A l a t r i ' sen?

Hcum,
Baka

gerileyip

k o l u n u aa

Acyorum

Sonra

Bir

Ordumuzun

en

hcum diye

ba

komut bilmez.

Anla

Naldi? A n l a d n m?

Birdenbire

bana,
duydun

generalidir Alatri.

dn

balamt.

srklyordu.

be sizlere,

bir y e r d e n

eline

dayanmtm.
indirdi.
dedi. Acyorum!
geirdii

kaputumu

fr

suratma.
Salondan

Git

karken,

de

Ferri

ile

k a r m a y a bak,

dedi.

Bir e m i r d i r b u d i y e e k l e d i son

ra.

Zevk a l m a y a

da

koarken

90

Yzba

karlarn

tadn

bak.

Sylediklerinin

genelevlere,

sonunu

Carlo'ya
sizi

duymamak

iin

koridor

arptm.

Maghera'da

bekliyor,

dedi.

Bu

arada a n l a m l

bir

biimde

gz k r p t

bana

Cario.

di.

Merak etmeyin,

Bilirim

ben

dr y z b a .

onun

onunla

cannz sklmaz,

alkanlklarm.

de

Mthi adam

Greceksiniz.

Carlo, yol

boyunca,

Maghera'ya

kadar,

ksks

glerek, durmadan konutu.

Albay uykuya

cereden

atlad

dalmt,

ieriye.

hemencecik,

horuldayan

bitiriverdi...

Yzba

adyla

tannan

orda.

karsyla,

albayn

imdi

geneleve

ok gzel

d i y o r d u . Yzba

Albayn

yanbamda,

sizi

alr,

gtrr.

kzlar v a r d r ,

ama

ieriye.

1915'ten

Maghera'ya

O l a c a k ey
geldikleri

Bayla

oturdu.

B e n , arabay

letim.

Gkte

Bolonya'ya

subaylar

filan almazlar

bu yana g r m e d i m karm.

bu y a n a .

de b e k l i y o r d u .

Nera

kzlar v a r d r

hepsi

iindir. Hepsi. Beni, e r l e r i , onbalar

ylndan

iini

Aquila

Gzel

1915

bu? A l t k a r t k !

zaman y z b a

otomobil

bir i a r e t y a p t . C a r l o arkaya
k u l l a n a n y z b a n n yanna yer

bulut y o k t u .

doru

mi

pen

orackta,

S e r t bir rzgr k m t .

ilerlemeye

baladk.

Yolda,

kuze

y e d o r u , asker k o n v o y l a r a r a s l a d k . J a n d a r m a l a r ara
da srada o t o m o b i l i m i z i d u r d u r u y o r ,

izin

ktlarm

z s o r u y o r l a r d .

Santa M a d d a l e n a ' d a .

P6

rinde

banda

fazla

bekletil

srada y a r a l l a r t a y a n

kamyon

dik.
lar

kprnn
Jandarmalar

kontrol ediyorlard.

st

kpkrmz

dm.

Bunlar y o l u n

sngl

nehri

ze

Orada b e k l e r k e n s a r g l a r n n

kana

bulanm

yarallar

kenarna e k m i l e r d i .

gr

Balarnda

askerler bekliyordu.

Yzba

taze

br s a a t t a n

Bu

Ferri

anlatt:

alak herifler kasten yaralyorlar

kendi

l e r i n i . C e p h e d e n , s a v a t a n k a m a k i i n . A l a k put
lar! Alay da kar g i b i kanck!
Hava

kararm,

gece

olmutu.

Otomobilin

far91

lan

maviye

tyordu.

boyand

Yolu,

glkle

talya

nmz

kenarndaki

grebiliyorduk.

tyormucasna

iin

yolun

Ferri,

durmadan
kanck

lesine

kadnlar

k e n d i n e anla-

lkesi

oldu

barlarna bastrp,

ylesine

rtyorlar ki.

sen d e b y l e s i t u z a k l a r a k a p l m a o l u m .
li

ol!

Bir boka y a r a m a z kadnlar.

mazlar.

kt.

Er

Erkek k a l m a d . Su hep

Erkek o c u k l a r

martyor,

kendi

aydnla

aalarn

konuuyordu.

keklik ld artk bu l k e d e .
annelerde.

p e k az

st

s t l e r i n e kp y a t t n

Sakn

ok dikkat

Hi bir e y e yara

tamamdr

iin.

Ba

ylrlar b u n a . Tek a n l a d k l a r , t e k ie y a r a d k l a r

ey

dir b u .
Arkada
zerine

oturan

sessiz

Carlo'nun

sessiz

yzbann

glmekte

bu

e d i y o r d u m . B e n i m i s e , azm k u r u y o r d u .
l,

bir e y l e r

sylemeliydim,

neler s y l e m e m
di

gzlerimin nnde.

lumu

dolamtm

lma.

boynuna.

syledii

Konuamayacaktm
nedenini

beiki

son

Konuma

gzleri

belir

a r a b a d a ko

Kprnn

szleri

srada.

de

tahmin

kestiremiyordum

Giulia'nn

Venedik'e giden

Giulia'nn

ya g e l d i i m i z z a m a n
susmamn

ama

gerektiini.

szleri

olduunu

Yzba

Gulia'ya

ora

geldi

ak

Ferri,

olmama

balard.

ekleri.

. G r e c e k s i n o u l , d e d i , r e n e c e k s i n bu ger
abucak

reneceksin.

K o l a y kolay y a n l m a m
sansn. yle
Yzbann

deil

yi

insansn

insanlar zerinde.

Sen

sen.
iyi

in

mi Carlo?

emirberi

tannn s y l e d i k l e r i n i .

homurtuyla
Ferri

onaylad

bir y a n d a n

da

komu

konuma

sn s r d r y o r d u .

Naldi

vanlardr ki,
lay
92

kolay

olum,

kadnlar

bir kez r e n d i n mi
kadnsz

yapamazsn.

ylesine

esiz hay

b u n u , br daha ko

Ferri

bu

sylemeye

szlerden

sonra

gl

bir

sesle

ark

koyuldu.

Carlo,

Yzbam

amma

da

sesiniz

varm,

diye

ho

murdand.
Ferri
sre

glyor,

daha

daki

sonra yine

byle

gittikten

kalelere geldik.

lar

arabay.

nmzde.
kimseler
lar

Orada,

Kentin

Hemen

her

sndan,

taraf

b i r k a atl

iin

uzanyordu

karanlk,

Sada

jandarmann

sokaklarnda

kemerli

solda,

Bir

dn

durdurdu

yollar

Bolonya'da

ilerledik.

arkya.

Bolonya'nn

kontrol

dolambal

grnmeyen

boyunca

balyordu

sonra

kaldrm

karanln

dolat

ara

farkedili-

yordu.
Yzba,

Bak N a l d i o l u m , buras b e n i m d o d u u m b

ydm
daha

k e n t t i r . Havas

bile

bakadr. G r r s n .

kolay kolay u n u t m a z s n B o l o n y a ' y .

Kolay

Bir

kolay

unutamazsn.
Arabay
torun

sesi

biraz daha hzl s r m e y e

darack sokaklardan

rlt yapyordu.

b a l a m t . Mo

geerken

hayli

Biraz s o n r a y k s e k bir yapnn nn

de d u r d u k . Kapnn z e r i n d e k o c a m a n siyah bir kartal

resmi vard. Altna da Aquila Nera yazmlard.
Carlo'ya

emirler

veriyordu.

duymuyordum.

Tam

szleri

Git de

Bir

nlad.

emirdir

nedik'te,
ilk

kez

Mthi

bu!

Neler

srada

Yzba

sylediini

kulaklarmda

makinaf

tfekle

zevk a l m a y a

Ferri'nin

komutasnda,

korkmutum

gerek

mermi

g n . Yer y a n l s a

pek

Alatri'nin

genelevlere

o k u m l u k alanda e i t i m y a p a r k e n

Ferri,

bir

bak.
Ve
gn,

kullanmtk.
da

iine g-

m l s e m d i y e d n d m d o a n d a . Bu g e c e d e , u an
da

Bolonya'da

ayn

korkuya

kaplmtm.

Yer y a n l s a

d a beni i i n e alsa diye d n y o r d u m .

93

Tam o s r a d a y z b a

Ferri

neeli sesiyle grle

di.

Hey, uyan b a k a l m N a l d i . U y u m a n n sras de

il i m d i .
omuzlarmdan

sarsnca

aaya a t l a d m . Yzba

Beni

o yksek,

s i m l i yapnn

tokman

hemen

arabadan

kapsnn zeri

vuruyordu

hzl

hzl,

re
Kap

h e m e n alnca, yzba n n e ald b e n i , i e r i y e sok

tu.
A n t r e d e s i y a h l a r g i y m i bir kadn d u r u y o r d u .

Yzbam

t m d a yzba

dedi,

Ferri!

sz

demek!

N e gzel

Saat k a v r a m

kald

Gecenin

bu

saa-

srpriz!

Maria!

Savatayz!

Sa

va b u !
Ferri

kadna s a r l m p y o r d u .

Yzba

o zaman

ben

kadna

Bu kkle i l g i l e n m e n i

kk askerle.
kn

Kadn,

Hi d e i m e m i s i n i z sayn a v u k a t , d e d i .

yanl

gstererek,

istiyorum, dedi.

lk k e z d i r o n u n

iin. Anladn

bir ey y a p l m a s n .

lk

Bu

m? Sa

kezdir!

Ferri o m z u m a g l bir y u m r u k a t a r a k ,

Hadi

bakalm,

g s t e r k e n d i n i . A s k e r l e r i n e

refini k o r u , d e d i .
H e m o kadn h e m de y z b a g l t l e r .

T a m ona g r e bir ey var e l i m d e ama onu si

ze s a k l y o r d u m .
Bana d o r u d n d M a r i a .

Eer y z b a

Olur o l u r ,

izin v e r i r s e . . .

diye

atld

yzba,

nce

alsn.

Ben biraz i m e k i s t i y o r u m .
Hemen

omzundaki

pelerini

kard.

Savurarak

yere a t t . Sonra koarak kardaki

merdivenleri

manmaya

sarmtrak,

koyuldu.

klar g r n y o r ,
94

Yukar

kattan

kadn s e s l e r i

geliyordu.

tr
scak

Yanmda

vaa

kalan

Geliniz,

katlmak

Maria

elimi

tuttu.

dedi. Alak sesle

iin

ok

konuuyordu.

gensiniz.

Gnll

Sa

msnz

yoksa?
Hl

bir ey

syleyemiyor,

Kadnn y u m u a k e l i n i
r

konuamyordum.

elimin stnde duymaktan t

i i m d e bir t u h a f l k v a r d .

Sanki

da i l e r l i y o r m u u m gibi g e l d i .

uzun bir k o r i d o r

Sanki

bu

uzun

korido

run s o n u n d a , n n d e e i l e c e i m bir papaz v a r m gi

bi

g e l d i . A n n e m beni

elimden tutmu,

ilk kez g n a h

k a r m a y a g t r r k e n . Rahibe her e y i , a m a her e y i

sylemelisin,
Sonra

elimi

km,
senin

aa

olursun

Papazn

demiti.

nnde

her e y i . A r k a d a l a r m

semtlerinden

bir

kadn

soyunuyordu

bodruma.

ok iyi

Hayr d e m i t i m

olum

lemi v e

karlarnda.

demiti.
bunun

li

Oraya

geliyordu

Ben

bu

gitmemi

arkadalarma.

Rahip,

ok iyi e t m i s i n d i y e ek

ben t a k d i s e t m i t i .

kmtm

diz

beni

gtrmek istemilerdi.

o c u k l a r ona para v e r i y o r l a r d . Kadn d a ,

karlk,

sinden

ilemi

annem.

sylemitim

gizlice,
tim

gnah

bodrum katma

Venedik'in
na

yoksa

brakmt

Gnah k a r m a

kabine

zerine.

M a r i a kaln bir p e r d e y i yana d o r u e k t i . Perde

nin

ardndaki

kapy

rtl

kocaman

petrol

lmbas

at.

bir y a t a k v a r d .
yanyordu.

ile k k bir o c u k r e s m i

zeri

beyaz d a n t e l

Yatan

Duvarda

da

banda
Meryem

odam.

dinlemeye.
avukatyd.

Ferri

iin,

Baylrm
Savatan
Yapt

iin

yzba

giderdim.

kemmel

konuurdu.

Ne

etkili

M a r i a . Fa

hi sakncasz

Ferri'nin

Bolonya'nn

savunmalar

adliyeye

mak g e r e k i r d i .

sizin

nce

bir
ana

aslyd.

Buras g e r e k t e b e n i m o d a m , d e d i

kat yzba
rm

erde,

dinlemek

aa

konumalarn
en
iin

bir sesi v a r d .

baarl
sk

sk

Ne

G e r e k t e , onun yeri Opera

ol

Fakat, o k z e k i y d i , o k iyi y e t i m i t i .
95

Bundan

tr,

Opera'da

ses

sanatl

onu

tatmin

etmezdi.
Maria kendi
etraf
n

odas

dzeltmeye

zerindeki

olduunu syledii

koyulmutu

beyaz

tella.

dantel

bu

odada

lk n c e yata

byk rty

kaldrd,

k a t l a d t i t i z l i k l e . Ben b u l u n d u u m y e r d e d u r m u , o ko
caman,

kaln

k a p u t u n i i n d e ona b a k a k a l m t m .

Ma

r i a , ban h a f i f e s a l l a y a r a k g l m s e d i .

Rahatnza

bakn,

dedi.

imdi

g n d e r i r i m onu

size.
S o n r a , y a t a n ba
ie

ikiyle

iki

byk

ucundaki
kadeh

komodini at.

kartp

Bir

masaya y e r l e

tirdi.

in biraz, d e d i . Birka kadeh e k i n n c e . Ta-

arruz'dan

nce

Sonra,
odadan
filan

ierler askerler genellikle.

kapy

sessizce

kar kmaz

koymadan,

iki

kapatp e k i p g i t t i .
iesini

azma

diktiimi

elime

alp,

Maria
kadehe

anmsyorum.

Sert

a l k o l d e t a t l , i bayltc bir m e y v e k o k u s u v a r d . Otur

dum oradaki

koltua. Sokaktan

Herhalde jandarmalard
mn ark

sylediini

nal s e s l e r i g e l i y o r d u .

bunlar.

Biraz s o n r a

dndan.

Birdenbire meye baladm.

oldum.

Kap ald o s r a d a .

gld

bana.

yakkl

Kollarn

bir a s k e r s i n

Deli

ben
sen

reteceim.

uzatarak y a k l a t

zinciri

Ne

yle.
bana.

at.

m i s i n s e n . Baylacaksn s c a k t a n . Bak ba

hi bir ey y o k b e n i m s t m d e .
Bunu s y l e r k e n bir y a n d a n da s r t n d a k i

sisinin
:96

gibi

gsne dkmt.

boynuma doru
yakasndaki

Kusacak

srtna.

D e m e k sana her eyi

Kaputumun
na,

geirmiti

kk

ada

e r i y e g i r e n kz n e e y l e

Uzun s a l a r n

c e c i k bir g i y s i

bir

d u y d u m . A l k s e s l e r i g e l d i ar

nn

aarak bembeyaz

bedenini,

ince giy
bacaklarn

gsterdi.

Sonra

birdenbire yanma sokulup

eiierim

t u t t u , memelerinin stne koydu.

K k asker, bak g r ne deni

scak b e n i m
Onun

c a n l , ne d e n l i

gsm.

bu

Avularmn

szlerini

iinde

hl

aklmdan

tutuyorum.

tuttuum

memeleri

smscakt.

n.ip k a l k y o r d u g s . E l l e r i m , k o l l a r m , a l n m b i r d e n
bire

alev alev y a n m a y a

rn

stne

nasl

ambasmn
tnnde
lakta

sar

itiverdii
nda,

dolayordu.

gremeye

Sen

balamt.
de

kzn

Uyuduk

Sonra

aklmda

beni

yata

hl.

Gaz

memeleri

nce

gzlerimin

biraz.

Sonra

ya

baladk.

k k bir a s k e r f i l a n

deil,

kocaman

bir

srksksin, diyordu.
Yava

yava

kendime

geliyor,

uyanyor,

canlan

y o r d u m . Bir kadna s a h i p o l d u u m iin o l a c a k , dnya

nn

ne d e m e k o l d u u n u

araclyla

kendi

anlamaya balyordum. Onun

bedenimin

dum ar ar. K a s k l a r m n
madan

boalyordu.

Kza

yann. G l y o r d u m .
Barmak,

sarlyor,

Mutlu

y u m r u k atmak,

stiyordum.

kavryor

okuyordum

bir hayvana
bam

her

dnmtm.

durmadan

sallamak

g e i r d i i m i z yaz

mevsimlerini

t z l e r i m i n nne g e t i r i y o r d u m . Babamla

b i r l i k t e , k

yda,

Venedik'te

olanaklarn

i i n d e n g e l e n arlk dur

beyaz k p k l e r l e

kabaran

tine

atlardk.

Dalgalardan

3,

evrenin

aydnl

Kz

sabahleyin
Hadi

kurtulunca

gzlerimi

uyandrd

bakalm,

kocaman

dalgalarn

prl

prl

g-

kamatrrd.

ben.

hazrlanp

gitmen

gerekli

ar

tk.
Gerinip
:m

durmaya

dnyay

balamtm.

kapfyormuum

gibi

Sanki

bedenimle

bir d u y g u

iindey

dim.

Kim olduunu

Karyolann
kdar ark

nnde,

bile b i l m i y o r u m ,
ayakta,

dedim

salarn

kza.

taryordu.
97/7

Koltuklarnn

altndan

Koltuk a l t l a r n n

kztirntrak t y l e r

keskin

kokusunu

grnyordu.

tekrar

duyar g i b i

olmutum.

Yaptklarn

yapmadan

nce

admn

ne

oldu

unu m e r a k bile e t m e m i t i n . i m d i n e y a p a c a k s n
renip de?

Benim

yi y a !

Dnceli

ismim Marco, dedim.

Bana
bir

ne s e n i n

havada

Marco Naldi.

adndan?

karyolann

ba

tarafnda

yasland.

Ne s a n y o r s u n s e n ,

da t u t a c a m

Ben

u n u t m a m senin

Yeniden
sylyordu

yi

k k a s k e r ? Adn aklm

m?

salarn
mrldanarak.
edersin

adn.

dzeltmeye

koyuldu.

ark

Birdenbire sustu.

unutmazsan.

Yaadn

kantlam

o l u r s u n k e n d i k e n d i n e . H a y d i , s a l l a n m a artk, g i y i n a
bucak.
n i f o r m a m g i y d i m . n i f o r m a bu

kez bana

ok

a r l a m , b o u c u bir b i i m e g i r m i g i b i g e l d i . Sanki
z g r l n ne d e m e k o l d u u n u o anda anlam gibiy
dim.

Kapya kadar g e l d i y a n m d a .

lar h e m e n h e m e n

karanlkt.

Ev sessiz, koridor

Kapy aralad

zaman,

s o u k , p a r l a k bir gn d o l d u i e r i y e .
Kzn

elini

Adn

tutmaya
bile

altm.

bilmiyorum,

teekkr etmek

iste

r i m , sana, d e y i p d u r u y o r d u m .
Kzn
Irmiti

yz

birdenbire

gzlerinin

lam, i r k i n l e m i

katlamt.

kenarnda.

Sanki

izgiler
anszn

be-J

ihtiyar-]

gibiydi.

D i l e r s e n dua da et b e n i m i i n . Bir o k a i d y d "

dedi.
Sonra y i n e t a t l l a t , g z e l l e t i ,
m o k a m a y a b a l a d .
98

e l l e r i y l e salar

iar:

Hadi

k u m var.

hadi.

Kk yaramaz,

l d r d n dn

Bu s z l e r i

gece

syledikten

e k g i t artk.

Uy

beni.

sonra

beni

kapdan

da

rya i t t i . O srada s o k a k t a n g e e n bir b i s i k l e t l i n e r e d e

ise

iniyecekti

beni.

Bir

k f r sallayp

Yrmeye b a l a d m . H e m g l m e k ,
tiyordum.

h e m de a l a m a k is

Magliano'dak i f t l i i n nnde

arken d t m ,

uzaklat.

ilk

kez

ko

d i z l e r i m i y a r a l a d m zaman yapt

m g i b i , h e m a l a m a k h e m g l m e k i s t i y o r d u m . D
mtm yere o zaman.

B a b a m , Ayaa kalk b a k a y m ,

M a r c o hi bir e y i n yok diye b a r y o r d u . A y a a kal

kp

ona

doru

annemi
dum.

koarken

grnce

g l y o r d u m . Ama,

karmda,

1917 ylnn o sabah

yine

o srada

alamaya

balyor

Bolonya sokaklarnda

hay

l i d n c e l i , hayli e k i m s e r bir o r t a m d a y r y o r d u m .
Gezginci
sttm

bir satcdan

adamn

kzarm

portatif mangalnda.

ok s o u k var,

Sonra

rek aldm.

gz

deil

krparak,

Ellerimi

mi a s k e r ?

sokan

ucundaki

genelevi

gsterdi.

Geceyi orda g e i r m e k ,

cephede,

siperlerde

g e i r m e k t e n daha t a t l d e i l mi?
O zaman,
dm

rek

biyesizce

Savala

Ben

Ackmtm.

geen

geceler

insan

de a d a m l a b i r l i k t e g l m e y e
satn

iini

uzaklatm

aldm.

Sabahn

doyuruyordu.

yanndan.

eliyle

ter

acktryor.

baladm.

Bir

kahvelerde

lard.

Bolonya

geldi

bana.

tertemiz

Adamn

Dolamaya

Sokak b a l a r n d a k i

tavanl

Satc,

kk asker?

r e k daha

da.

scakt.

al

bir h a r e k e t y a p t .

le d e i l mi

insann

n e d e n s e , g l m e y e b a l a d m , satn

emeler

Sokaklarda

hzl

parasn

baladm

ikilerini

kefettiim
hzl

da

verip

Bolonya'-

donmutu.

insanlar o t u r m u ,

k e n d i bama

havas

Alak
iiyor

ilk k e n t g i b i

yryen,

balarna
99

sardklar

kocaman

allar

elleriyle t u t a n bu

da s a n k i h a y a t m d a k i ilk k a d n l a r d .

t m d u r d u m . S o n u n d a A q u l a Nera adl
dm.

Orada Carlo

ile

o t o m o b i l i n yannda
bir

buluacaktm.

bekliyordu

kadnlar

Birka saat dola

geneleve dn

Kapnn

beni.

nnde,

Kendi

kendine

eyler s y l e n i y o r d u .

Yzba

Ferri,

sizi

evinize

gtrmemi,

sonra

V e n e d i k ' e g e t i r m e m i e m r e t t i . K e n d i s i b u r a d a kalacak
m.
a,

Burada g e i r e c e k m i

Noel t a t i l i n i .

her iki yanna b i r e r kz alr,

ck,

diye

ekledi.

Atladm

arabaya.

gidelim Carlo.

Hadi

Yola

Uzanr yata

k e y f i n e bakar o, sca

koyulduk.

iyorduk.
bisikletle

Asker

ou
giden

kez

konvoylarn

solluyorduk

kyl

yanndan

ge

konvoylar.

kadnlara a s k e r l e r

Yolda

bara a

ra s e l m v e r i y o r l a r d .

Neden

hep

ayn

insanlar

yararlanyorlar

baz

olanaklardan? diye sordu Carlo.

Ben 1 9 1 5 ' t e n

n a karma e l i m i bile s r m e d i m .

M a a diye v e r d i k l e r i

be k u r u u da kye y o l l u y o r u m .
lar p a h a l .
Ferri,

sylemeye

onunla
baka
gibi

Gokjpahal t m .
gerek yok,

kyaslyacak
kukusuz.

deilim.

Ama,

biz de duyuyoruz ayn

Bize

Karma. Orospu

g r e d e i l . Yzba

nemli

kii.

Subaylar

biz de

bu ya

Kendimi

baka,

erkeiz.

gereksinmeyi.

erler

Tpk onun
Neden

leyse?
Carlo'nun sylediklerini

dinlerken

s e v i n c i m ya

va yava k a y b o l u y o r d u . Belki de P6 n e h r i n d e n
raki y o l l a n ,
kiliselerin

rmaklar

an

grdm

iin,

ufukta

kulelerini, stlerin yamsra

dut aalarn, balan, baheleri

son
kk
belirer

g r d m iin se

v i n c i m yava yava

k a y b o l u y o r d u . Tm bu yollarn s o l

nunda

Giulia v a r d ,

annem

vard,

tm

oradaki

kadir-j

iar v a r d . Belki de g e i r d i i m , o g e c e n i n s o n u n d a i r r - l
100

v .amlar bana bir baka e t k i y a p m a k t a y d .

Bizim

i f t l i e g e l d i k bir s r e s o n r a . C a r l o hl k o n u u y o r d u .

jn?

Aklnzda

Ne

pis

bir

a r d a k i zavall
taiya'nn

acaba

havayd

insanlar?

sizinle

deil

mi

ilk

tantmz

gn? Ya

o yol

Hi de gze! d e i l d i o srada

grnm.
C a r l o , d e d i m , sen d e gel b e n i m l e b i r l i k t e i f t -

e.
Avlu
nde
ne

bombotu.

getirmeye

Yalnz

Nitti'lerin

birka tavuk dolayordu.

kald

Giulia'y

alyordum.

Fakat,

evin

gzlerimin
Bolonya'dak

kalalar, memeleri geliyordu durmadan

tin

nne.

Giulia'y

canlandramyordum

Giulia yalnz bir e h r e y d i ,

t

yalmzca.

rdu.

Bir

salard,

beliriyor sonra

gzlebir t r -

p e m b e bir ya

hemen

kayboluve-

Br anlam y o k t u o a b u c a k k a y b o l a n g r n -

n.

Evimizin

kzn

kapsn

baklar

r myd

Marco!

Kocaman

rd.

i t t i m . Aquila

Bilmiyordum.

Nera'Bakla

onun?

Marco,
lar.

yavaa
nasld?

Ayaa

Ibisesinin

diye

haykrdlar.

de o r a

kara t a h t a masann e t r a f n d a o t u r kalkan

iinde

annem

yaslyd

dipdiriydi.

hl.

Ysna

Giulia

t o p l a y p or

talar kulaklarn kapatyordu.

M a d a m N i t t i dua

du. A n n e m komu sarlmt

bile

yordu

beni

kollarnn

bana.

Sms-

arasnda.

Bu k a p u t u n l a o kadar b e n z i y o r s u n ki ona, di
Aldo

musun,

Marco

musun

kartamyorum,

i y o r u m i k i n i z i . Bala b e n i !
iyordu

annem.

yava

yava.

Madam

Nitti

de yanma yakla-

Giulia y e r i n d e n

kspardamam-

, c a n l , pr! prl g z l e r i n i n g l d n f a r k e Masann

Giulia

bana o t u r d u k .

Kadnlar e v r e m i

bir ey s y l e m i y o r ,

yanmdan

geerken

hafife

ama

o d a d a du

srtnyordu

101

bana.

Oraya

buraya g i d i p geliyor, y u m u r t a , t e r e y a ,

bal g e t i r i y o r d u . A n l a t y o r d u m neler o l u p b i t t i i n i , ne
ler y a p t m . C a r l o hi bir e y s y l e m e d e n y e m e k yi
yordu.
ba

Neler yaptm

anlatyordum.

Ferri'yi, nbet t u t a r k e n neler

lar e r k e n d e n

deniz k e n a r n d a

A l a t r i ' y i , yz

o l d u u n u , sabah

y a p t m z e i t i m i an

latyordum.
Giulia s o n u n d a

Ne z a m a n

Sustum

bir

konutu.
dnyorsun?

an.

imi

bir

korku

k a p l a d . Yalnz

o l s a y d m o n u n l a ne s y l i y e b i l i r d i m ? Hi bir e y i sak
lamamak vard.

Hi bir e y i s a k l a m a d a n hi b i r

eyi

a k l a m a m a k baka bir y o l d u .

Biraz s o n r a g i d e c e i z y l e

deil

mi

Carlo?

dedim.
C a r l o , G i u l i a ' y a b a k t . T a m br k y l davran ve
sezgisiyle

ban

sallad.

Evet, biraz s o n r a , ded. Ne y a p a b i l i r i z , zorun

lu g i t m e m i z !
A n n e m yine
va

lanetliyordu.

alamaya

balad.

Giulia o z a m a n

Madam

Nitti

sa

d u v a r a a s t m ka

p u t u m u ald, yanma g e l d i ,

Haydi

kp

biraz y r y e l i m .

Yava yava g e c e o l m c j K t a y d .

lerde, yo!

boyun

c a dizili s t a a l a r n e r e d e y s e g z d e n kaybolacak
t

karanln

iinde.

Seninle orda

herkesin

iinde

k o n u m a k iste

medim, dedi.
Yanyana y r r k e n
lerimiz

birbirine

k o l l a r m z b i r b i r i n e d e i y o r , el

arpyordu

arada

srada.

Uzaklarda

bir k p e k h a v l y o r d u . S o u k k m t . S e s s i z l i i n iin
d e yalnz ayaklarmzn

sesi

duyuluyordu.

Giulia,

lar
102

Sabahtan

akama

kadar

alayorlar.

baka bir ey y o k . A l a p d u r u y o r l a r .

Yaptk

Gen

kz bir y a n d a n

pabulanya

da s e r t l e m i

Cepheye

gidiyor

musun

Soruyordu yalnzca.

topran

nn

yaknda?

Her eyi

l a r e n m e k i s t i y o r d u . Tpk
mun

tekmeliyordu.

kaldrarak

kesinlikle,

aklk

babas g i b i y d i .

Kaputu

Giulia'nn

omuzlarna

rtmek

istedim.

myorum ben, dedi.

Oysa, t i t r e d i i n i d u y u y o r d u m .

Babamdan

artk

hi

haber y o k

dedi.

Senden

sonra j a n d a r m a l a r g e l d i l e r . O n l a r n da h a b e r i y o k ba
bamlardan.
Konuacaktm

beki

kat o s r a d a

kap

bizleri.

kollarn

Giulia

kadar hi
kn

onunla

ald.

bir zaman

bu

Madam

boynuma

bedeni

konuda.

Nitti

aryordu

dolad.

benimkine

Fa

bu

zamana

d e n l i ya

olmamt.

M a r c o , bir gn sava b i t e c e k , d e i l

Yzn,

baklarn

bana d o r u

mi?

uzatmt

hemen

n e m e n . O g e c e onu p m e y e hakkm o l a m y a c a n ak
mdan g e i r d i m . Y a v a y a v a y r y e r e k d n d k

cift

ik e v i n e .

Daha s o n r a l a r ,

:3mur,
-nndaki
en,

akl

kydan

oluan

kum

torbalarn

:.inrdm.

bir

makinal

zerinden

Boynuna

delik

hatlarn

gzlerduydu-

tfekle

deik

ky-

k p e k sesi

s e k e r ya

sard

krld,

Piave n e h r i n i n

dman

havlayan

bir y e r l e r d e n

'ermiler akllarn
l

A v u s t u r y a saldrlarnn

kandan

siperlerde geceleri

kark

ijmda,

ve

ate

ederken

kocaman

alrd,

da n m z d e
Giulia'y

yn

atkyla

: enesini de r t e n A l a t r i , silah s e s l e r i n i d u y u n c a ,
Ne

istiyorlar yine

Bir s r e ,

bunlar?

siperler boyunca,

diye s o r a r d .
alak

sesle

konu103

maar o l u r ,

mrldanmalar srer

g i d e r d i . Sonra

gece

nin karanl r t e r d i y i n e bu t r g r l t l e r i . O zaman

lar da aklma A g u i l a N e r a adl

g e n e l e v g e l i r d i . Giulia'-

y da d n r d m y i n e . Son kez b e r a b e r , yanyana na

sl

yrdmz

alrdm.

gzlerimin

Giulia

iftlikteki

hi

ileri

anlatyor,

dan

sz e d i y o r d u .

zan

tarlalarn

arasndan

lkesini

Seni

bekliyorum

sabah

erkenden

bir y e r i ,

bitiriyordu

pimiz

siperlerde

uz g i b i

saatlarnda
zaman

sanki

mektuplarn.

Bazan,

da

topran

birdenbire

balarn

Yakn

durdu.

biraz

unutmuyordu.
zerimize

Bir

mt

oynamaya b a l a d .

olduk. Dman atei,

Giulia,

topusu

hi bir ate a t . Yer y e r i n d e n

ba-

kou

kalm g i b i g e l e n

kafamda.

diye yazmay

souklar

bir s z c k ,

evresinde

uzakta

Avusturya

yazyordu.

annemden,

canlandrrd

da y i n e yazarm dye

canlandrmaya

mektup

Mektuplarndaki

t u u m u z bir a a c , i m d i
anlar

nnde

sektirmeden

iine

He

gmlyormu-

leden
Birka

sonrasnn
asker

kaldrabildiler.

ilk

ancak

Ferri

emirler

y a d r y o r d u . Tam o srada, s i p e r l e r i n b i r i n d e n

frla

yan bir a s k e r , e l i n d e k k bir p a k e t l e , n m z d e du

raklad v e p a k e t i f r l a t t
iinde.

Nasl

olduunu

bize. M e k t u p l a r vard p a k e t i n
kavrayamadmz

bir

srada

havada m t h i bir t i t r e i m o l d u . Tam t e p e m i z d e n ge

en bir t o p m e r m i s i
ki

elimizle

siperin

bamz

birka metre ilerde patiayverdi,

r t m e y e alarak,

bir a n d a , yine
birka

daki-i

ka g e t i k t e n s o n r a d o r u l u p e v r e m i z e b a k t m

iine atverdk kendimizi-. A r a d a n

za-1

m a n , o m e k t u p p a k e t i n i g e t i r e n a s k e r i n , braz ileride
kanlar

iinde,

m y a t t n
ayn

korkun

yz

sahneyi.

Bak N a l d i ,
miti.

104

bakla

dehetle

bak,

kesilmi

grdm.
Trnaklarm
ite

gibi

Alatri

ikiye

de

elime

bir k a h r a m a n

ayr!-;

grmte

batrarak,
daha,

de

Gmn onu,

h e m e n g m n bir y e r e dye gr

e m iti yzba F e r r i .
Sonra

gm

barmt Aiatri'ye:

lk kez g r m y o r s u n ya insan l s n . H e m e n

onu

bir y e r e .

Sonra

mektuplar

dat

bakalm.

a b u k ol biraz!
O gn yalnz a n n e m d e n m e k t u p g e l m i t i . Her ye
re yaylan

her e v r e y e

e d i y o r d u uzun

bulaan

uzadya.

Benim

grip

salgnndan

iin de

yazyor, k e n d i m e iyi b a k m ? m s y l y o r d u .
baka

sayfann

drdlar

diye

aitna Giulia'y
yazmt.

ok h a r e k e t l i y d i .

da

Gnler

sz

korktuunu
S o n r a , bir

hastahaneye

geti

aradan.

Dman saldryordu.

kal

Cephe

Keif

kol

lar k a r t y o r d u her iki t a r a f d a . a t m a l a r o l u y o r d u ,

d u r m a d a n . o u kez, biraz n e f e s alnca, s i p e r d e k i ar
k a d a l a r l a kt o y n u y o r d u k . Baz talyan b i r l i k l e r i n i n ,
yer y e r k e n d i a r a l a r n d a a t t k l a r
layordu.

Yzba

aryor,

emir verip

da

ayrlyorduk

yerimizi.

Ferri

adam

dedikodular

dinlenmeden

azarlyordu.

cepheden.

O zaman,

duk. A i a t r i ' n i n

durup

Arada

kitap

sra

Baka b i r l i k l e r a l y o r d u

kamyonlarla Trevise'ye

elinden

do

barp

eksik olmuyor,

gidiyor
boyuna

o k u y o r d u . Onu S t e l l a d'Oro diye anlan g e n e l e v e s

r k l e m e y e a l y o r d u m . G e l m e m e k in d i r e n i y o r d u .

Yarn

br

gn

geberip gideceksin

k o c a ah

mak, d i y o r d u m .

Gebereceim

davranaym?

diye

diye

kalkp

da

hayvan

gibi

mi

kafa t u t u y o r d u .

Gnler g e i y o r d u .
d u . A n n e m e bunun

Giulia'dan

mektup

gelmiyor

n e d e n i n i s o r u y o r d u m . C e v a p ver

m i y o r d u b u s o r u m a . s k a m b i l o y n u y o r d u m . Keif kol
larnda g r e v

alyordum.

Bir a k a m , y i n e keif g r e v i y a p m a k i i n , y z l e r i
mizi

isle karaya b o y a y p ,

zrlanrken,

ileri

hatlardan kmaya

z e r i n d e t a n m a d m bir yaz

ha

b u l u n a n bir
105.

zarf elime -tututuruverdiler.

Hastaln
nasl

anlatyor,

getiini

iyorum

yazyordu

artk d i y o r d u ,

d i y o r d u . Yalnz...
mrekkeple

Giuiia'dand

hastahanedeki

yalnz

kocaman

ayrntl
sava
bu

damga

byk

harflerle

mtr

d i y o r d u d a m g a n n yazs.

yazlm

noktalarda braklm

bir b i i m d e .

herhalde

satrlarn

bir

sona

yile-

erecek

zerine

mor

baslmt.

olarak

yere,

mektup.

kouta gnlerin

Tm

...Tarihnde

Bu szlerin nne,

el yazsyla br t a r i h yaz

mlard.
Tam o s r a d a , keif kolu k o m u t a n ,

Hadi

akamki

b a k a l m aslanlar,

dedi.

grevimiz dman hatlarna

r a s g e l e esir a l a b i l m e k t i . Onlar k o n u t u r u p
yeni

plnlarn

renmek

yaklap
dmann

i s t i y o r d u k . Yzba

Ferri

d e k a t l y o r d u b u k e i f k o l u n a . Fakat, r t b e s i n i
e t m e m e k iin herhangi

bir e r g i b i

belli

g i y i n m i t i . nce,

b i z i m h a t l a r d a k i d i k e n l i t e l l e r i n a l t n d a n g e t i k . Biraz
sonra

nehrin

va yava
kpein

suya d a l m a y a
havladn

ynnde.
Piave

kysndaki

Giulia

akl

baladk.

duyar gibi

ban

nehrinin sular

talarna

Uzaklarda

oluyordum

kaldrm,

buz g i b i y d i .

Alatri srtnerek mesafe alyordu.

sna

ulamadan,

balad.

dman

evreyi sapsar

bir d u m a n

bir

bana

bakyordu.
ilerleyen

N e h r i n t e k i ky
fiekler

atmaya

a y d n l a t a n f i e k l e r i n c e sar
iniyordu

Sessiz v e k e s i n

sonra nehrin suyu

hl

Magliano

nmde

aydnlatc

k a r t a r a k ar ar

aaya d o r u .

u l a t k . Ya

b i r l

niformamn

gkyznden
gibi.

Biraz

i i n e g i r m e y e bala

d . A r a d a n b i r k a s a n i y e g e m e d e n d m a n a t e a
mt.

Nehrin

kysndaki

akl

miler

sekiyor,

vnlyarak

evreye

y o r d u . Yzba

Ferri

talarna vuran
ya

g e r i l e d i o nda.

m e y e a l m a n n anlam y o k t u .

da

suya

Daha i l e r i

git

D m a n n e r e d e bu

lunduumuzu k e s t i r m i , ateini hzlandrmt.

106

mer
d

Aydn-

latrna f i e k l e r i n d e n

birinin

snp

teki

e v r e y i y i n e g n d z na b o m a d a n , iki
parak kyya d o r u a t t k k e n d i m i z i .
muz

geceydi,

atee balad
kapakland.

karanlkt.

Oysa, t e k u m u d u

Yaknlardan

o anda. Alatri dizlerinin

Bastm

iimden

henz

hamle ya

kfr.

bir

mitralyz

zerine d t ,
Kyya kar k

maz, y e r d e s r n e r e k h e m e n yanna

kotum.

Alatri

i n l i y o r d u . H e m e n azna e l i m i k a p a t t m g r l t y kes
mek i i n . Sonra o n u , a d i m a d m , y e r d e s r k l y e r e k ,
bizim

hatlara

doru

getirmeyi

eller uzand, e k t i l e r A l a t r i ' y i

Yzba

Ferri

belirdi

b a a r d m . Orada baz

dikenli tellerin tesine.

yanmda.

Bende

hal

kalmam

t . Yzba,

T a m a m N a l d i , d e d i . T a m a m . biraz b a k a y m .

Elindeki
di

k k , yass

ie. Ama

iindeki

genelevindeki
Artk
du.

gibi,

Giulia'dan

yolladm.

Ertesi
Sonra

Nera

yakt

kavurdu.

bir

eyim

kalmyor

olacan

da b i l m e

hi

Giulia'nn

ilkyardm

Buz gibiy

iimi

nasl bir kadn

gn

uzatt.

i k i , tpk A q u i l a

grtlam,

saklayacak

s t e l i k , onun

yecektim.

bir i e y i

alkoll

annesine

merkezine

bir

gidip

mektup
Alatri'yle

k o n u t u m . D u r u m u ar d e i l d i . K u r t u l a c a k t .

Elini

madalya

Senin

iin a r t k sava b i t t i

sktm,
Baban

akaiatm

gururlanr seninle,

alrsn

ite.

onunla.
dedim.

Gzel

bir

kukusuz.

A l a t r i , ikide birde,

Rica

ederim,

kitaplarm

ortalarda

brakma,

ropla t m n , s e n d e k a l s n , d i y o r d u .
lkyardm
lmn
sam

pislii

yzba

merkezi

p i s t i . lm

kokuyordu.
Ferri

ile

Trevise'ye

yzba ark s y l y o r d u .

Greceksin

kokuyordu

Ayrldm yanndan.
g i t t i k . Yol

iersi.
O

ak

boyunca

D u r u y o r d u arada s r a d a .

kazanacaz

sonunda.

Dmann

srumu kt d i y o r d u .
107

yi

ama

verdiimiz

ynlarla

Hani t o p m e r m i s i y l e yz

l?

ikiye ayrlan a s k e r . Ve

n e d i k ' t e k i h a s t a h a n e d e kol gezen l m k o k u s u . O g r i

renkli
val

u v a l l a r . Babam

stne yatrdklar

p a r a s . Ya G i u l i a .

artk

Bir andan

ksack u

b a k a bir ey d e i l

Giulia.

yi

ama v e r d i i m i z o

Yzbam

yine

arkya

ller, yzbam?

balamt.

Biraz s o n r a c e v a p v e r d i .

Naldi,

gerei
kanla

de

biz
artk.

hayattayz y a !
Tarih,

Sonra

bak

i m p a r a t o r l u k l a r yalnz

oluturulur.
Bunlar

kartan
adl

bak

ren

s y l e r k e n yzba

tam

avukat

genelevin

Ben

lamak

nne

sesini

Ferri, Alatri'yi
taknmt.

geldik.

biraz s o n r a

Beni

itti

ileden

Stella

d'Oro

kapya d o r u .

gelirim yzbam.

Biraz

do

Ben sarn

kz

istiyorum.

Sen

bilirsin!

n alyorum yleyse.

Nasl

Haberin olsun.

Carlo, o t o m o b i l d e ,
uyukluyordu.

Benim

istersen.

d i r e k s i y o n u n stne ylm

ieriye

girmediimi

anlaynca,

Ne o, y o k s a hasta msnz? d i y e s o r d u .

Bir s i g a r a

uzattm.

Uzun

uzun

itik sigaralar

mz.

Magliano'da

trlyor

iftlikte

Bayla

evet

anlamna

Ne demek istediimi

Bana

Bir s r e

retsin

kz v a r d

hani.

Ha

nsan

gelen

anlad

bir

hareket

bir s i g a r a daha v e r i r m i s i n i z ?
sonra
her

yapt.

belliydi.
dedi.

konutu.

eye

alyor

zamanla.

Allah

kah

sava!

Ben
yorduk. 4

Giulia'nn

lmne

kasm sabah

lke

de

savaa

aham-

Piave n e h r i b o y u n c a sis

r e n k l i bir s u g i b i u z a n r k e n ,
108

bir

musun?

gri

borular alnd birlikler-

d e . A t e k e s iln e d i l m i t i . Sabahn ilk s a a t l a n n n tat

ll

andan

balamak

zere

artk

s e s i y l e , hi bir p a t l a m a g r l t s y l e
duumuz y e r d e kalakaldk.
seldi,

Sonra

insanlar a r t k k o r k u d a n

hi

bir s i l a h

b o z u l m a d . Ol

insan

s e s l e r i yk

l m d e n sz e t m i y o r

l a r d . Daha s o n r a y z l e r c e , b i n l e r c e ses y k s e l d i . Ar
k a d a l a r m l a b i r l i k t e Piave n e h r i n i n

stndeki

ye kotuk. Bardm d u r d u m . M u t l u l u k t a n
havaya

frlattm.

mutluluklarn

Savatan

artakalanlar,

kutluyorlard,

kpr

kasketimi

sa

kalanlar

insan ne de olsa binler

c e l y e , her g n y z l e r c e insann y a r a l a n m a s n a , l
mesine

a l a m y o r d u . Yzba

Ferri

asayii

salamaya

alyordu.

Sakin o l u n , bu d e n l i h e y e c a n l a n m a y n ocuk

lar. A t e k e s a k l a n d
ne.
da

ama hi b e l l i o l m a z . . .

Kimsenin

kulak

ocuklar

sevinten

kucaklayp

azdan

ast, y o k t u

havaya

Zafer

barp

yzbann
aryor,

kaldryorlard.

bizimdir!"

diye

szleri
yzbay

Sonra,

hep

haykrp v a t a n

bir

ark

lar, m a r l a r s y l y o r l a r d . Ertesi g n i l k y a r d m mer

kezine g i d e r e k A l a t r i ' y l e k o n u t u m .
nn

kenarna

toplamt.

oturmu,
Gsnde

bana
smsk

Kouta, yata

bir yn y a r a l
sarl,

askeri

kocaman

beyaz

bir sarg v a r d . Biraz g l k l e k o n u u y o r d u . t e k i ya

ral a s k e r l e r , kzarm k y l e l l e r i n i d i z l e r i n e k o y m u
lar,

gk d e m e d e n

grmez yle
kyl

olan

dinliyorlard

bir yan

teki

Alatri'yi-

Beni

grr

gzle b a k m a k l a y e t i n d i ,

yarallara

anlatmaya

devam

ou
etti.

i m d i y a p a c a n z bir ey var a r k a d a l a r . Top

rak s a h i b i o l m a y

istemelisiniz. Toprak istemelisiniz.

Sizler

hayatlarnz

bu

savata

nnz akttnz.
tmaya.
olmalsnz
Uzun
zuma

tehlikeye

attnz.

Ka

M e c b u r d u r l a r i m d i s i z l e r e t o p r a k da

Anladnz

m?

Hakknz

olan

Ban

edi.

topraa

sahip

artk.
uzun

ksrd.

Bir e l i y l e

om

dayand.
109


verirler

Ne

dersin

mi

bize?

Naldi?

Acaba

bundan

K o l t u k d e n e k l e r i y l e t e k ayayla

bye

nem

yrmeye

lan bir a s k e r , s e k e s e k e , y a t a n a d o r u g i t t i , kar

yolann

ucuna

oturur

oturmaz

K a y b e t t i i m ayam

m e y e c e k l e r i n e g r e ne

seslendi:
geri

ver

ile a l a c a k m m o n l a r d a n

tfeimi

bana

hak

e t t i i m t o p r a ? Neyle? K o l t u k d e n e k l e r i m l e m i m
cadele e d e c e i m onlarla?
kacak o l s a m ,
stmde
leri

Bye

bir ey y a p m a y a

koltuk deneklerimi

paralarlar kukusuz.

de

elimden

kal
alr,

Sonra da yere serdik

cesedimin stne t k r r l e r !
Ardndan

tkrd
ri'ye

koltuk

yere.

deneklerini

frlatt,

Zorlukla yatana

tiksintiyle

uzand.

Ban

Alat

evirerek,

sun.

Sen,

d e d i . Sen t a m

Okuman

yazman

mak kolay a r k a d a .
rinde

gr bakalm.

Koutakiler
Alatri

bana

hi

da

avukat gibi

mkemmeli

Bir de g e l ,

konuuyor

Ezbere

konu

k y d e k i d u r u m u ye

O zaman a n l a r s n !

balarn
de

baka t a r a f l a r a

arkadaa

olmayan

evirdiler.

bir

biimde

bakt.

de,

Nihayet atekes

iln

edildi,

Desene a t e k e s

iln

edildi

d e d i A l a t r i . Bravo d o r u s u yzba

vo o n a !

glkle

sarslyordu.
Sonunda
kadehe
land

keyfin yerin
Ferri'ye!

Bra

Ne de kolay u y u t u y o r e n a y i l e r i .

k s r m e y e balad y e n i d e n .
uk,

dedim glerek.
diye

ksryordu.
Elleriyle

ieriye
koyduu

koyu

bir

b o u k bo

ksrdke tm

gsn

gelen

iddetle,

tutuyordu

beden

bir y a n d a n ,

hastabakc A l a t r i ' y e

bir u r u b u

iirdi.

bir

Giulia

can

g z l e r i m i n n n d e . O da h a s t a h a n e d e y d i .

Ge

nel k o u t a . Onu da m t h i bir k s r k t u t m u t u . k

sryordu

durmadan.

Hastabakc,

gzlerini

kapatm

olan A l a t r i ' n i n a l n n d a k i t e r l e r i s i l i y o r d u i m d i .
110

Son d e r e c e s i n i r l i y d i A l a t r i .

hemen

Defolun

burdan,

defolun!

Yoksa,

diye

Hastabakcya,

bard.

binbay

Brakn

arr sizi

beni,

attrrm

darya!
Alatri'ye

doru

uzanarak e l i n i t u t t u m .

y i l e t i k t e n s o n r a g i d e c e i n bir y e r y o k s a , hi

ekinmeden

Magliano'ya gel,

var,

t o p r a m z var,

ev var,

Toprak sahibi

dedim.

diye

herif,

Koskoca i f t l i k

ekledim.

ne o l a c a k . . .

Bir y a n d a n hafif hafif g l y o r , s y l e d i i n i d u y d u m ,

belki

kabul e d e r i m g i b i l e r d e n

ailesinden
rinde
gas

sz

etmemitik

General

Alatri'nin

Ferri'ye,
olmak
r

attn

babasndan

istemiyorum

eklemiti:

Bakanl

mutlaka

sz

ederek,

diye

gre,

ze
dam

hi a m a d a n ,

Bir gn

Bir

kmt.

m e k t u p yazmam

Yzba

yzba

kasabn

olu

S o n r a d a unla

emrederse,

ister istemez,

emir

kendisine
emirdir,

o t u r u r yazarm.

F e r r i o k k z m t o n u n d i k l e n m e s i n e . Ye

ter yeter!
O

mektuplar

biliyordum.

Yalnz,

Eer b a b a m , g e n e r a l A l a t r i ,

asker o l d u u m a

ti.

dek.

Kurmay

b u l u n a n ve ona g e l e n

okumadan yrtp

ban s a l l y o r d u . Onun

imdiye

Siz

gnden

hastasnz d o s t u m !
sonra

baka

demekle yetinmi

m e k t u p g e l m e m i t i zaten

Alatri'ye.
lkyardm
lamak

geldi

merkezinden
aklma.

imdi zafere ulamken,

rirsek

yepyeni

bir

mizi a n l a t a c a k t m .
n
bu
tm.

olaylarn,
grevi
Bu

gl,
can,
ailenin

karken

Alatri'ye

bir

temellerini

Hatta b u g r e v i n

h e m yalnz

abalarmz
ayrntlaryla,

olaylarn

srtmza
sonucu

o k daha a d a l e t l i

yazacak,

e e r hep b i r l i k t e e l e l e ve

lkenin

bizlerin

bir m e k t u p yol
mektup

atabilecei

bizlere dt

deil,

yklediini
eskisinden

Tanrnn

da

aklayacak
ok

daha

bir t o p l u m u n y a r a t l m ola

ortaya

koyacaktm.

Magiano'da topra vard.

Evet,

bizim

Gerekti bu.

Fakat,

bu topraklan

blmeden yabanclara datmadan nce,

b u n l a r a sahip o l a c a k o l a n l a r n
rei

gibi
Bir

iliyeceklernden

yaz

gecesini

b u v e r i m l i t o p r a ge

emin

hatrladm

olmak

lzmd.

sonra.

Ksadk,

he

m e n h e m e n yar a y d n l k t a g e e n bir yaz g e c e s i n i . S

cakt

hava. e v r e b u r c u

gece

Magliano'iular

burcu

pek

buday k o k u y o r d u . O

uykuya

bile

yatmamlard.

Ben, y a n m d a Giulia ile, i f t l i i n biraz i l e r i s i n d e k i s

t aalarnn

altnda

ne

sava

blgesinde

dolayordum.
yeni

savaa.

t u . Ahrdaki

atlar d u r d u k l a r

bir

Birdenbire

Hava sanki

azdan

talya

henz

barmalar

olmu

yerde tepinmeye

snmt.

kinemeye

Mar

balamt.

katlmamt
mlard.

Fransa'da

Biraz s o n r a

koyulmulard.

babamn g u r u r

bulunmayan
nyordu.

bierdver

Makinann

duyduu,

makinas

yanndaki

t u t u m u , t a r l a alev a l m t .
vermitim.

Hemen

Nitti'ye,

b a s t r m a k iin sabaha

Ama

bouna.

yah

olmutuk

day t a r l a s
Babam

Sabah

yanp

Hayvan

Sudan

alamak.

Bunlarla

da

haber

yararlanmaya
k u y u l a r . Alev

isten,

dumandan

Gz a l a b i l d i i n e

yle

herifler

herifler.

ya

simsi

uzanan

bu

kavrulmutu.

evreye

Hayvan

iinde
baaklar

kadar d i d i n m i d u r m u t u k .

olunca,

hepimiz.

ortasn

babama

olanak y o k t u . o k uzaklardayd b o s t a n
leri

b l g e d e bir ei

alevleri

sararm

komutuk.

hep

evreye

l e bir baknca g r m t m , r f u d a y t a r l a s n n
da duran,

bala

atlar

leri

bir

baktktan

bunlar,
gleri

diye

sonra,

kfr

yakmak,

basmt.

ykmak,

par

eer,

bsbtn

ku-

kartlmt.

Tarlann

bir

ba e d i l m e z s e

duracakiar.
Yangn
yannda,

kastl

olarak

bierdver

ukurlar grlyordu.
al

rpy

larn.
112

oraya

makinesinin yannda,
Gaz ya

doldurduklar

ile

kt

kazlm
paralarn

anlalyordu

kundak

iftliin
babamn

ilerini

yannda

evirip

alan

eviren,

Nitti

yllardan

atlm

beri

yle

demi

ti:
Ne y a p s n l a r !
y o r l a r her e y i n

lerini

kaybetmekten

makinalamas

korku

karsnda.

Daha

nereden

b u l u r bu

y a y g n l a r s a bu t r m a k i n a l a r ,

da

adamlar?
Babam,

birdenbire

yakasndan

mek!

yakalayp

Ahmak

Nitti'nin

zerine a t l m ,

sarsmaya

herif!

onu

balamt.

Onlardan

yana

kyorsun

de

Peki yanan bu kadar b u d a y n , d e m i r yn

line g e l e n
Sigorta

bierdverin

ha

parasn k i m d e y e c e k bana?

der sanyorsun?

Koca a h m a k !

Sarsp s i l k e l e y i p d u r u y o r d u N i t t i 'yi b a b a m . A d a m
dilerini

skm,

hi

cevap v e r m e d e n

babama

bak

aklamann

bir y a r a r

yordu.

Bunlar

sana

k i . Sen de t p k
zarar v e r m e k !
krc

vah
Sonra

onlar g i b i s i n !
Vahi

insanlarsnz

yok

hepiniz!

Vurucu,

heriflersiniz!
bana

dnm

G r y o r s u n ya

nuna

da

iniz y a k m a k , y k m a k ,

tasma

takmak

unlar s y l e m i t i :

Marco!

gerek!

Bu

hergelelerin

Ykmaktan,

boy

yakmaktan

yana t m t l e r i n !
Bunlar
larmz
pnm

anlatmak

elden
olan

Bykbabam
oturur,
nada
n

bykbabamdan

sz

iftlikte,

kollarn

deeri

etmek

kocaman

anlatrd:

istiyordum.

masann

balamt.

ie y a r a m a z artk,

Sktm d i i m i .

Toprak
boyu

bana

1897 ylnda

g e l d i i zaman Avrupaya

Dikenli t e l l e r l e

iktidar ark

yllar

d v e r d i y d i . Yalnz bama

bu t o p r a k l a r ,
ra.

dayar,

B e r b a t s o u k bir k

balamt.

Alatri'ye.

amacyla

buday

rada.

istiyordum

karmamak

derdi

Ka

topra

kalmtm

bu

H e r k e s , satn

diye bask y a p m a y a

Bo v e r d i m o t r baskla

e v i r d i m tarlay

boylu

boyunca.
113/8

Sonra
bir

glerek unlar

paras

olan

Naldi

eklerdi

ailesinin

talya'nn

kk

topraklarn

savun

dum.
A l a t r i a n l a m a l y d b u g e r e k l e r i . T a r l a l a r d a n , top
raklardan
bamn

oluan

ld,

topraklarn

bu

lkeyi

anlamalyd.

urunda benim

anlamn

Bydn

Urunda

ba

savaa k a t l d m

bu

kavramalyd.

zaman

topraklarmz

savun.

Koru

b u t a r l a l a r . Aln t e r i m i z l e s a h i p o l d u k b u n l a r a .
topraklan

biz v e r i m l i

Sonra

bana,

hale s o k t u k

diktii

Bu

derdi.

fidanlar,

atrd

kanallar

gsterirdi.
ou

kez d u r u r ,

kyl

kadnlarna

rnda

alan

gndelikilere

rinin

hemen

tm

balarna

geni

hasr a p k a l a r g e i r i r ayaklar
lm

alrlard

bam.

Durma,
bu

a l m a sras
tiyorlarsa,

eltik

kenarl

sularn

iile

kocaman

iinde,

iki bk

tarlalarda.
gel

Biz o n l a r d a n

yzyllardan

pirin tarlala

bakardm.

b e n i m l e diye

yana

alyoruz,

onlarda.

baka

uyarrd

b y k ba

daha o k altk, d e r d i .
diye

Eer t o p r a k s a h i b i

yerlerden

alsnlar

Hem de

eklerdi.

imdi

olmak

kendilerine

is
ge

rekli olduunu s y l e d i k l e r i t o p r a k l a r . En

iyisi g i d i p

Afrika'ya

talya.

smrge

O srada,
Trablus
dirileri

derdi.

sahibi

olmaya

kendisinin

de

savalarn

anlatrd.

katldn
Gazeteleri,

syledii
asker

bil

heyecanla o k u r d u .
Her e y e
Kalkp

kar

kan

da, var a m a ,
Sava

anlamyorlar

Naldi'ler gibi

edebilirdik.

serseriler.

kadar.

kazandmza

t o p r a k elde

u s o s y a l i s t l e r o l m a s a ,

gitsinler Afrika'ya

h e r k e s e t o p r a k var y e t e r i

ki,

Orada

H e r k e s e i var ora

budalalar!

gre,

imdi

Kyllerimiz de

zenginieebilirlerdi.

topraklara sahip o l u r l a r d .
114

bakmal

Alatri'yi

Afrika'da da
oraya

Kendilerine
ikna

gider
zg

etmek isti-

yordum.
buna.

Yazmak

Hemen

tmz zaman

tm

katedralinin
doluydu.
d.

istiyordum
kent

nndeki

Barp

bayram
meydan

aryor

Caddelerde

arklar,

ona.

Pek v a k i t

Milano'ya hareket etmitik.

kadnlar

havasndayd.

Duomo

tklm

insanla

tklm

durmadan

dansediyorlar-

kamyonlarmza

marlar sylyorduk

olmad

Oraya ula

hep

atlyorlard.

bir azdan.

ofr

ler k l a k s o n a l a r a k t e m p o t u t u y o r l a r d . K a h v e l e r e da
lyorduk

gruplar

savurarak,

gazinolarda,

Gzmze
tekrar
yn

halinde.

Srtmzdaki

kahvelerde

kestirdiimiz

kadnlar

frlyorduk sokaklara.
kz

kolundan

kolumuza

danseden

kestirmitim

na yaklaarak,

istiyorduk.

Bir g r u b u n

insanla e l e l e t u t u m u

hastabakc

pelerinleri

iki

takp

arasnda

bir

ufak t e f e k bir

gzme.

Hemen

t u t t u u m gibi

yan

ekmitim

o n u . Sonra d a b i z i m k a m y o n a a t v e r m t i m . S i n i r l i si
nirli g l y o r d u k k h a s t a b a k c . S a l a r , ba, g
sme s r t n y o r d u .
Yzba

elim

kili
rn

gazinolarn

Mterileri
ryordu.

elle

pasajna
sisi

lerinde

diye

yanmzda

girerken,

iniyordu.

biri

talya!

oynuyordu

suratla

bir ey y o k t u .

imizden

Yaasn

kalmyordu.

baryordu.

patronlar

hemen
diye

ardndan.

Yapmad
savatan

kadnlar

kentin

bulunmasnn

Vittorio

zerine

Emmanu

yava

yava

Kolkola g i r m i t i k arkadalarla.

K e n d i m i z d e n g e m i t i k . Tam o srada,

bayraklarla,

ilerlemekteydi.

bir

ba

Genliimizin,

patlatyorduk caddelerde.

Sarhotuk.
grup

kahvelerin

yerinden

kmamzn,

akam

ielim,

itip kakyorduk.

Yer

sevincini

kendini.

ama y a p a b i l e c e k l e r i

stne frlayp

mz t a k n l k
sa

arkadalar,

asyorlard,

masann

Brakveriyordu

Ferri,

kardan,
O

grupta

bize

doru

bir

da askerlerle

karmak bir d z e n d e y r m e k t e y d i l e r .

el

baka
siviller

Onlar da kol

kola g i r m i l e r d i . Bizi g r n c e , hepsi bir azdan,

115

Yaasn

askerier!

Yaasn

italya,

diye

bar

dlar.
Biz de karlk v e r d i k .
Elinde

b a y r a k tayan

dkknlardan
tne

Biz de avaz avaz b a r d k .

ufak t e f e k bir a d a m , p a s a j d a k i

b i r i n i n n n d e d u r a n bir t a b u r e n i n s

kverdi

eviklikle.

Bara

ara

konumaya

balad.

Dostlar!

sava!
va,
sn

Hepimiz

Silahlarnzla,
kahraman,

askerler!

imiz

yiit

Yaasn

lleri

hi

silah

arkadayz!

snglerinizle
askerler.

Yaasn

b y k talya!

bir zaman

Kazandk

kazandnz
talya!

Bu z a f e r i ,

sa
Yaa

verdi

unutmaynz!

Bu s z l e r z e r i n e alk f r t n a l a r k o p t u . O g r u p takilerle hemen

ye

baladk.

k a y n a t k ve

Kk

hep br arada

hastabakcy

smsk

ilerleme

tutuyordum

k o l u m d a . Elimden kurtuiamyacan b i l i y o r d u m .
O g r l t n n arasnda,

ikide b i r d e ,

Canm

actyorsunuz,

Ak bu

matmazel!

Glyordu.
veriyordu

Glmeye

koluma.

diyordu.

Ak!

diyordum.

balaynca

srada

kendini

yzba

Ferri

brakyanma

yaklat,

yan!

Grdn

m g a z e t e c i y i ? diye s o r d u . Tam tal

G e r e k br

talyan!

Hemen ardndan,
hastabakcy

kolundan

ekmekte

olduum

grd.

stersen gece izinlisin, d e d i .

Gz k r p t uzak

lat.
Biraz
ras'nn

sonra

yanndan

yanmdayd.

kalabalktan
dar

sokaklara

Glmyordu

artk.

ayrldm.
saptm.
Ancak;

Scala

Ope-

Hastabakc
ikide

birde

kolumu ekitiriyor,

116

D n m e l i y i m b e n , brakn b e n i , d i y o r d u .

Nereye giderseniz gidin,

ben d e

geleceim

sizinle.

Bu buz g i b i

g e c e d e bir a s k e r i

brakp gide

mezsiniz.
O gn hi d u r m a d a n i k i i m i t i m . O gne kadar
sahip o l d u u m
vermilerdi
imimle

diye

Yapamam,

meslekleri

Oysa,

elde e t t i i m

gerei

hastabakc

ilk kadn

demiti.

kz

kendilerini
kendi

olacakt.

giri

Hastahanede

kalyorum

eklemiti.
Yapamam

yordum.
dum.

diye

teki

Szlerle

kar

direttike

elimle
kar

Uslu

anlarsa,
yabanc

Szlerin

duracaksnz

kyameti

kolunu

gsn
koymasna

koyduu y o k t u .

koparr.

daha

ok

yoklamaya
ramen

nemi

sk

alyor
bedeninin

kalmamt.

ama,

dedi.

Bahemire

Hem

yasaktr

hastahaneye

almak.

Yemin
ye.

kadnlar

bana.

ettim

Kr k a n d i l

dnlatt

uslu

duracama.

gibi yanan

Girdik

hastahane

mavimtrak ampullerin

uzun k o r i d o r l a r d a n ,

geni koulardan

ay
ge

t i k . B u r n u m a bir kez daha, o k iyi b i l d i i m , l m ko

kulan

geldi.

Aldrmadm.

Hastabakcnn

yansra

r d m . S o n u n d a , uzun bir s a l o n u n u c u n d a onun

sna
br

ulaabildik.
lavabo

yola v a r d .

ile

Kck

taklr

Ben

bir odayd

buras.

sklr cinsten

ieri

girince

bir

hastabakc

y
oda

erde

demir

kar

kapnn

ei

inde d u r d u .

Biraz

yalnz

dolamam gerek.
Aldrmadm
tim

ieriye.

iin

elimi

brakacam

sizi,

dedi.

Hastalan

Nbetiyim bu gece.
sylediklerine.

Kapy- h e m e n

azna k o y d u m .

Kolundan

kilitledim.

tutup

ek

Barmamas

Heyecan ve tel

iindey

dim.

ler

Siz

beni

ne

zannediyorsunuz,

aklnzdan

ne

geiriyorsunuz?
zerindeki

ynl

ve

ipekli

kumalarn

elimle g s l e r i n i b u l d u m . Hastabakc

altndan

i n l e m e y e ba117

Sadi. Olmaz diye s y l e n m e s i d t n d a baka bir d i r e n

me g s t e r m e d i .
Sizi

tanmyorum,

Ben--onu
kerleri
sanki

yere
kime

Giulia'y
yor

muydu?

hemen

ketleri

hastabakcyla.

onu

yatan

onun

stnde

kim

itim.

ieriye

harflerle

Biter

brakp

gazetesinin
kez

ettim

birka

Uyukladm.

bylece.

gsteren

Altnda

ko

Duomo

fotoraflar

Bento

arama

Pa

ilk s a y f a l a r n d a

yazlyd.

yneticisi

Gn

girdiler.

a n l a t a n yazlarda ise,

halkn

vard.
Popolo

Mussolini'nin

kararak a t e l i

szler

saat

daha

dolam

durmutum

sokak

Fakat, ksa s r e s o n r a M i l a n o o l a a n , her gn

gri

g r n m n e b r n v e r m i t i . Yalnz gazete sa
heyecanl

kaklarda

bir ben

babo,

rasgele

l a l t n d a

barlarn

Klaya

kamyonlara

kalmtm
dolaan.

eziliyordum.

limde sallanan,

srdryorlard.

klf

zerimdeki

yaldzl

dndmde

renkli
kamam

lklar

bilmeyen,

kaputun

niformam,
da

canm

arkadalarmdan

biniyorlar, ama dnk

sevin

hzl y r d so

ne yapacan

Kara

Her

gibi

be
sk
ou

barp ar
onlar

b e n i m g i b i , zafer s a r h o l u u n d a n u y a n m ,

ger

grmeye

atmyorlard.

ar

Herhalde

ekleri
118

se

kadeh y u v a r l a d l a r .

k e s i n n e r e y e g i t t i i n i b i l e r e k hzl

da,

bili

bitmez

anlatlyordu.

Birka

myor,

lm

hastahaneden

satclar

Gazetelerin

kalabal

d'ltaiia

birka

gazete

Zafer

gsterilerini

syledii

Sabah

a c e l e ile

gittiler sonra.

meydanndaki

yordu.

mermiler

olduunu

s t s t e b i r k a kadeh i t i m .

Sevin

C e p h e d e as
ayran

b i l i y o r l a r myd?

Yattm

y e r e atp

caman

tclar

ikiye

zaman

aydnlanrken

larda.

sanki?

gittii

Uyandm. Tekrar

dn

muydum

tekrarlyordu.

k t m . Dar bir s o k a k t a k a r m a kan ilk kah

veye g i r d i m .

ekip

diye

kafalarn

isabet e t t i k l e r i n i

alp

vimemiz,

tanyor
seren,

olmaz,

balamlard.

Kladaki

ortam

buk d e i t i . O r d u n u n

balar t m

birlikleri,

ele a l m a k t a g e c i k m e d i l e r . D i s i p l i n
sun o l d u u m u z u , s e r v e n
seri

gnlller

Baz

taknlklarmza

larn

p e i n d e k o t u u m u z u , ser

olduumuzu

deitiini

sylemeye

baladlar.

gz y u m d u k l a r n ,

ileri

fakat

sryorlard.

ne

hepimizi

d u y g u s u n d a n yok

bildirilerinde

her

edildiyse de,

komutanlar bizlerin

kadar

koul

Genelkurmayn

kahramanlmzdan

sz

kahraman filan

de

i l , olsa olsa p r o f e s y o n e l s e r s e r i l e r o l d u u m u z u iddia

etmeye

baadlar.

rn t m

Ne

gemite

nlar

benimsemenin

yordu

komutanlarmz.

lunan

olmusa olmutu,

kalmalyd.
zaman

gelmiti.

Cephenin

kendimizden

r a sk sk g e l i r b i z l e r l e i s k a m b i l
ti t m bu

syl

ardnda

elenmi,

g e m i t i k . Yzba

davra

Byle

hemen

bo e v l e r d e d i l e d i i m i z g i b i

mi,

ama olanla

Artk disiplinli

Ferri

iki

de

bu
i

orala

oynard. Ama bitmi

iler. C e p h e n i n a r d n d a k i o sava k a r a r g

hn, o d i l e d i i m i z g i b i

k u l l a n d m z ev(eri t e r k e t m e k

zaman

Her eyi

tan

gelip

sonra,

baladlar.

atmt.
hazrlandk,

srada

at

stnde

t m b i r l i k l e r e kar y l e

Savaan

vaydnz.
zere

yalnz

artk

bir albay

son

sava.

askersiniz.

olup

toparladk
beklemeye
kageldi,

konutu:

askerlerdiniz

Bitti

derleyip

b i r l i k l e r sra

gnlere

dek.

Bugnden

renmek

Sa

balamak

zorundasnz

as

kerlii.
K

mevsiminin

souk yamuru

iindeki alanlarda yry

neye d o r u i l e r l i y o r d u k .
altnda
l

slanan

alayl

maya

baka

bakyor,

altnda

eitimlerine

amur

baladk.

evrede birikmi, yamurun

birliklerdeki

elleriyle

kaba

askerler

bize alay

iaretler yapyorlard.

Bir, i k i , bir i k i , sa s o l , diye b a r a r a k kzdr

alyorlard

bizleri.

Yzba

Ferri

en

bakmyordu

bile.

Geceleri

nde y r y o r d u .
de gelip

Ban

evirip

hi k o n u m u y o r 119

du.

Azn

bak a m y o r d u

iarnda

da

talarda

dolamamay

nelemi
gibi

pek ne
klada

tercih

Orada,

tirildik.

kentin

Eskiden

de

zindan

sarn

kzn

beni

ia

Bu

uzaklatrmt.
beyaz

buz
ula

birine yerle

Nera

koynuna a t t

gemiti.

Nera'nn

Bolonya'ya

kuilanlan

Aauila
bir yl

r i n i n sular d u r m a d a n a k m t .
lerden

kh-

iliyordu

kalelerden

olarak

zaman or

Bakmsz,

bu

kalenin

hemen hemen r m t .

Ferri'nin

l a m bir yl

E i t i m saat-

kadar

ortalarnda

dndaki

her y n r u t u b e t l e n
Yzba

ediyordu.

kemiklerimize

s o u k . A r a l k aynn

tk.

yzbann.

a t l m y o r albay g e l d i i

dantel

genelev

tarihten

bu

yana

s r e s i n c e Piave neh

Bir yl

ylesine

adl

beni b i r o k ey

uzaktm

rtl

ki artk A q u -

karyolalarndan.

Sa

v a t a g e e n bu bir yl i i n d e h e m kadnlar r e n m i
t i m hem de lmn ne d e m e k o l d u u n u .
Giulia'y

da

Bir
buna

gn

yzba,

ramen

odamza

Bu

arada,

kaybetmitim.
duvarlarndan

iinde

girmiti.

barnp

Yataklarn

sular

snmaya
yanndaki

szan

ama

altmz

masann

tne o t u r m u t u . Birdenbire,

lerden.

ocuklar,

vatnz.
seve

Eer

seve.

Zafer

mzdan.

gerekirse.

birdenbire

havaya

Biz de

siz

Hepiniz iyi sa

iin

yine

savarz

elinde

tuttuu

diye

barmt.

zafer

bizimdir,

ben de

ktm.

d i y e . kt

oda

K o r i d o r d a yann

baladm.

Yzbam,

Altnla

niin

teneke

sonra,

geiyorduk.

kalkm,

kaldrm ve:

bizimdir!

Arkasndan

Biraz

geldim.

talya

ayaa

doru

bardk,

da yrmeye

120

ocuklar ayrlyorum

Saolun!

Sonra
kamay

demiti,

Size veda e t m e k iin

ayrlyorsunuz?
kaynamaz

yamur

altnda,

Naldi.
kalenin

avlusunu


diti

Bak a n l a t a y m

birlikleriyiz.

liyorsun.
lar

Gzn

yetitiren

sana

budaktan

bizler

vamak,

kahramanlk f i l a n .

nilmi,

gibi

Vz

tr

Kald

biraz

dndkten

sa

k i , o l d u m olas

hep

bu

Ne y a p s a n
Cario

muvazzaf

onlara

yana

ekemiyorlar bizleri.

Biraz i l e r i d e e m i r b e r i

Ar

kahraman

Oysa

Korkaktrlar stelik.

kaynamaz!

Bizler,

birlikleri, bi

geliyor

u r a m l a r d r . Yzyllardan

denlerden

tmmz.

deiller.

ezilmilerdir.

tnla t e n e k e
Ferri

balad.

esirgemeyen,

gnllleriz

askerler
yeniigiye

diye

Savata k u r u l d u A r d i t i

hep y e

te bu

ne

Dedim ya

al

bounadr.

b e k l i y o r d u yzbay.

sonra,

Sen de ayrl a r t k ,

d e d i . Ayrl

bu

birliklerden

M a g l i a n o ' y a , evine g i t , dn i f t l i i n e . K e n d i n e iyi bak

orada.
re

Greceksin

bizler

gn

komuta

uygun

admlarla.

Naldi.

Sylediklerimi

Ferri

gelecek,

edeceiz:
Umarm

kucaklad

o muvazzaf a s k e r l e

Bizler y r t e c e i z
yaknda

onlar

grrz

Marco

unutma!
beni.

Emirberi

Carlo v a l i z l e r i n i

otomobile yerletiriyordu.

Gidip A q u i l a Nera'ya y e r l e e c e i m , d e d i . Ora

buradan

o k daha k o n f o r l u .

Ho,

b i l i r s i n ya s e n ,

vakit

bulursan,

deyip gz k r p t .
Ardndan

oraya

devam

etti.

nmzdeki
beni

gnlerde

grmeye.

Yzbann

bizi

brakp g i t m e s i n d e n

mize daha koyu

bir yalnzlk y e r l e t i .

lusunda

dolayorduk.

dnp

den, seken

mermi

dm,

fiyakal,

time

kyordum

birka gn
lad.
da

gel

cakal

nce

hi

subaylarn

albay bizleri

ii

slak av

talarnn

zerin

duymam,

tkrl

k o m u t a s altnda ei

yamur altnda.

Kar y a y o r d u
durdu. Akta

akl

seslerini

sonra

Kalenin

Noel

kalenin

yortusundan

avlusunda top

o g n . A l b a y b y k kapnn altn
bekleyen

bizler

ksa zamanda

kar-

12f

elan a d a m l a r a b e n z e m e y e

balamtk. Albay,

t e r l e r s e , y i r m i yandan
dti

birliklerinde

terhis

edileceklerini

azdan

sevin

lerin v e r d i i
daldlar.

k k olan

alm
lklar

Albaya

g n l l l e r i n , Ar-

olanlarn,

ylbandan

haber v e r d i .

emirlere

atmaya

Herkes

balad.

bakyordum.

artk

terhis

lere

S r t m d a hl

istedim.

Beni

Fakat,

biri

bazlar,
bir adam

Ertesi

niformam
geen

Bolonya'ya

hi

Temen

Ufak t e f e k

e d i l m i t i m . Yoldan

seslendim.

nce

hep bir

ramen, askerlerden,

d . Alayl bir b i i m d e g l m s y o r d u .
rldm k a l e d e n .

e e r is

g n ay

v a r d , ama

arabal

kyl

kadar g t r m e l e r i n i

aldrmad.

Bazlar

duymaz

lktan g e l d i l e r s y l e d i k l e r i m i . Bunun da t e s i n d e , at
larn

kamlayp

boyunca,
Nera

hzla

karlarn

adl

genelevi

stelik,

yzba
nasl

lonya'y

Anayol

baladm.

Aquila

Sinyora

Ferri'nin

pek ze!

da

merak

Circonvallazione

kardan

Maria'mn

kz t e k r a r g r m e k i s t i y o r d u m .

barndn

evreleyen

i m zaman

yanmdan.

zlemitim.

o d a s n , o t a t l sarn
adn,

uzaklatlar

iinde, yrmeye

nasl

ya

ediyordum.

evde

Bo-

sokana

bir kalabaln

unu g r d m . Hemen orada bulunan, kocaman

larnn
snn

st

kaplanm

bahesinden

ellerinde
dnlar,

kzl

olan

kyorlard.

En

bayraklar vard.

kolkola

yryorlard
de

karla

girmi,

tipi

h a l i n d e yaan

karn

kouuyorlard.

Ulus

diye

Yaasn

yaasn

askerler,

byk

En

sonra t m

Marlar

Ardndan,
devrim!

kzl

bayrak

zgrlk
122

kapladlar.

sylyorlard.

Ykselecek
Kzl

yolu

bayrak,

her y e r d e

yaayacak,

ykselecek,
ykselecek

sosyalizm

bir azdan,

yorlard.
Biraz

ka

syleyerek

altnda.
Hep

baryorlard.

Sovyetler,

depo
fabrika

nde yryenlerin
marlar

kk ocuklar
ileri,

havagaz

Siviller,

arklar,

girdi

ilerlemekte oldu

kalacak...

di

Gaz f a b r i k a s n d a k i

iiler de,

zayraklar, d u v a r l a r n s t n e k m ,
n, g e e n l e r i s e l m l y o r l a r d .
.nak

istedim.

Vakit olmad

g e n l e r k o u p beni

ellerinde

Oradan

kamaya.

kuatmlard

< o r t e j d e n ayrlyor v e bana d o r u

kzl

p e n c e r e l e r e aslhemen

ka-

Kafiledeki

baz

bile.

Baz

askerler

ilerliyorlard.

tip

<akmaya b a l a d l a r b e n i s o k a n o r t a y e r i n d e .
lerinden

iriyar

Sava

sava

biri

hemen

dediniz,

bard,

yaptnz

ite

savanz!

Zaferi de elde ettiniz szde! Nasl, m u t l u musun im

di

asker?

Sava

kahraman

saylmak

houna

gidiyor

TIU?

Baka b i r i ,

Madalyalar

Baz+Jar

var,

diye

haykrd.

kaputumu ekitirmeye balamlard.

Nerede

kazandn

madalyalar?

Cephe

geri

s i n d e k i g e n e l v e l e r d e mi? d e d i krmz s a l bir g e n .

Yalca
zeyen

bir

Sonra

da,

bir asker,
asker,

Senin

bizim i f t l i k t e k i

yanma

gibi

pis z p p e l e r i n

gen sava a l a n l a r n d a can v e r d i ,

Sonunda
yasya

beni

vurmaya

br duvarn

baladlar.

Nitti'ye

ben

sokulup yzme t k r c .
yznden
dedi.

dibine

kstrdlar.

Banda g e n i

apka b u l u n a n , b o y n u n a k o c a m a n

binlerce
K

kenari

krmz y n

bir

bir atk

sarm bir a d a m y a k l a t o srada bana d o r u , Kalaba

la d o r u b a r d .

askeri!

Arkadalar,

arkadalar, yapmayn!

nsanlara

saldracanza f i k i r l e r e

Gerek s o r u m l u l a r Roma'da!

Brakn

saldrn!

Baksanza bu zavall as

ker d e , olsa o l s a , o f i k i r l e r i n bir k u r b a n n d a n baka

bir ey

deildir.

ykmaya

aln!

nsanlara
Ayptr!

saldracanza

fikirleri

Yapmayn!

Topluluktaki askerlerden biri,

yi

ama,

dedi.

Cephede

insanlard

lenler!

Fikirler d e i l !
123

Kaiabaik

birdenbire

l a d . Tekrar y o l a
ararak,
taran
zaman
du.

koyulup,

ilerlediler.

adamla

syleyerek,

onlarn

karya

ba

barp

saldrsndan

k a l d m . Yzn

Gzlklyd.

kur

ancak

Profesre

benziyor

pek

byle

dolamayn

B o l o n y a sokak

Bu n i f o r m a ile d e m e k i s t i y o r u m , diye ekle

d i . ok insan l d
Biliyorsunuzdur
Unutmayn

zeltmeye

anlamaya

hareketlerine

aln.

bizler

bala

bunu!

yzm

sildim.

stm

bam

baladm.
Peki,

Yalca

Onlar

iddet

Unutmayn

Mendilimle

b u s a v a t a . ok a d a l e t s i z l i k o l d u .

bunlar.

sakn,

madk n c e .

Eer

uzaklamaya

b e y a z l a m a y a yz t u t m u t u .

Bugn

larnda.

ark

Beni

kar

grebildim.

Sakal

yanmdan

ben

mi

adam

Tarihin

hangi

balattm iddet

kollarn

havaya

akntsna

kapldk

safta

olduumuzu

hareketlerini?

kaldrd.
gidiyoruz

kesinlikle

ite,

kararlatr

r azsa k, Tarih ezip g e e r b i z l e r i , diye e k l e d i k t e n son

ra,

zr d i l e r i m ,

koarak

d e y i p a p k a s y l a s e l m v e r d i . Sonra

uzaklamaya

balad

yanmdan..

Biraz

son

ra d u r d u . Arkasna d n d .

Banz y i n e belya g i r e c e k

sosyalist

milletvekili

zu s y l e y i n ,
Aguila

belki.
zne

gitmekten

kar,

hani

o yzme tkren

gerekenleri

syleyememekten.
verdiini

can

grdm
arasnda

syleyememekten.

124

kanlar

fkeden.

anlatamamaktan.

getiimi
biri

Korkudan

bir

iinde

herife sylemem

syleyememekten.

dilerimin
dan

vazgetim.

de y o r g u n l u k t a n . Ya da o h e r i f l e r i n y

savata
sn

olduunu

uzaklat.

Nera'ya

Belki

arkada

onlara,

diye b a r d .

Yine k o a r a k
'

Calvini'nin

olursa,

kama,

Br

Piave

Babamn
Onun

nehrini

Savata

k o l l a r m a ylp

geceyarsi,
yzerek

arkadalarm
kald

zaman

irentiden,
tan.
kn

kzgnlktan

imdi
elde

ise,

etmi

olduumu

kustuumu

herkesin
olarak,

gznn

kyme,

haykramamaktan.

aklayamamak-

i i n e b a k m a k hak

kasabama d n m e k t e

Evet,

herkesin

gznn

iine d i m d i k b a k m a k hakkn elde e t m i t i m .

ailesinin

kiileri,

hayli pahal elde e t m i t i k b u h a k k .

stasyon t k l m t k l m j a n d a r m a l a r l a
miryollarnda

alan

coplanmlar,

fkeli

subay d u r d u r d u
Terhis

Temenim,

ortasnda.

iiler
fkeli

beni.

Biz Naldi

mi

bir

bakyorlard

Ktlarm

oldunuz?
biraz

Yzme

doluydu.

lokomotifin

evreye.

aceleciymisiniz?

evirdiler

tkrdler.

Bir

inceledi.

Pek

nce

De

nnde

beni

sokak

Madalyalarm

ald

lar.

ler.

Aldrmayn,

Geer

Aldrmayn

ya

akam

nnde

birini

otellerden

ya.

biraz s i n i r l i

nasl

kardnz

bunlar

olsa

m,

si

tamam

sizi.

geldim.

dolayorlard.
yanma

temenim?

Siz a r t k

niformay

Venedik'e

kzlar

gemezse

dedim

ilgilendirmez

Onlardan
men

ama,

Srtnzdaki

Hi
O

Otellerin

Mteri

alarak

pek

kaplarnn
aryorlard.

pahal

olmayan

b i r i n e d a l d m . Odaya g i r e r g i r m e z

kz he

soyunmak istedi.

Brak, s o y u n m a !

Sigara

paketimi

Aldrma,

zaman

Konumaya
reksinme
yan

Bugn

Geer.

vilsiniz.
dr.

dedi t e m e n .

birinin

eyleri

bir

yle k a l , d e d i m .

uzattm

kza.

paran v e r e c e i m
uzand

yatan

eyler

duymuum

anlatmaya
meerse.

konumasn

nasl

olsa,

zerine
balad.
Kimlii

dinlemeye.

dedim.

giysileriyle.
Buna
belli

fkesiz,

ge

olma

nemsiz

dinlemeye.

Kz i k i d e b i r d e :

125

 Sen

y u m u a k bir

erkeksin!

Tatl,

nazik

adam

sn! d i y o r d u .
Uyuyup
m

kalmm

zaman

mt.
den

Biraz
bir

hi bir

Giulia y o k t u l a r .
uzun

yor,
la

gri

av

Kpek

yamur,
gnler

miyordum.
bulmaya
nnde

Amacm

alyor,

durmadan
n

yordu

annem.

her eyi
olmazsa
eyi
Biraz

satp

Sen

Kendi

iini

can

et

izlerimi:

gzlerimin

kan

Ntti'nin

kpek
Annem

kars,

ba

ekiyordu.

ele a l a c a k b i r i n i

bulmal

dnelim yine Venedik'e.

vaktiyle.

Senin

bankada.

var.

dikiyor,
ate

di

karar ver, d i y o r d u . O l m a z s a eer

savalm,

Duruyor

hi

uyuyordu.

renimine devam edersin

altnmz

baklary

gemiimi

uzanp

birde

ilerini

dnm

ayrm.

kadar

al

yrrken.

nne

ikide

ev

gtryor-

gzlerime

bir e y l e r s y l y o r d u .

sallyarak,

izliyordu.

srada,

olunca, yorgunluktan

iftliin

Babamla

Tfeimi

avlanmak d e i l d i .
gerekte,

minenin

Her ey yerli

yanmda

arada

Akama

canlandryordum

Akam,
odada

birbirini

sorar g i b i , yzn

izmelerime srtyordu.

gi

hi e k s i k olmu

yapyordum.
de

sarl

ynne

.yoktu.

rzgr

zplyor,

uyand

atladm.

babam

kpeini

koup

bana s o r u

Magliano

Hemen

Yalnz

yryler

babamn

dum.

Sabah
Kaputuma

deiiklik olmamt.

Kar,

Renksiz,

rede

sonra

buldum.

duruyordu.

yordu.

dinlerken.
yatyordu.

dolatktan

kamyon

Evde
yerinde

onu

kz y a n m d a

Sonra

Topramz

orda.

renimin
var

hisse

Hi

Baban

her

iin

pars

s e n e t l e r i var

hepsinden

nem

lisi.
S e s s i z l i k i i n d e aylar g e l d i
men
126

hemen

okumuyordum.

geti.

Gazeteleri

he

K o m u l a r l a b i l e pek ili-

ki

kurmuyordum.

t v e r m e k t e n

ileri

Daha

fazla

hemen

Topra

Alyordu
ne

duruyordu.

annem

soru

sormaktan,,

usanmyordu.

bekleyemeyiz.

balatmalyz,

byle

lmnn

Ancak,
bkp

birini

kendi

haline

sonra.

Tanrya

iftlikte

mevsimlik

bulmalyz,

diyordu.

brakamayz.
yakaryordu.

Babamn

b y k bir f e l k e t o l d u u n u

tekrarlayp'

Sabah olur olmaz e t r a f m d a d n m e y e b a - ,

l y o r d u . O n d a n k u r t u l m a k iin her gn biraz e r k e n

kyordum

yrye.

dnyordum.
kpek

birdenbire

atlarak
maya

bana
balad.

ara g e l e n

adam

ra

k p e k ise,

gelenin

kar

adamn

Nitti

gitgide

sonunda.

gelmekte

Durmadan

olan

da

gelmiti

havlamaya ve

doru

gelmekte
liyor,

Akamlar

lkbahar

evin
olan

ge

akam

nnden

ileri

bir a d a m a

ko

havlyor,

suratna

daha

Bir

yar

karanlkta

doru frlyordu.

Bir

babam

s a n d m . A d a m ar ar iler

nnde

koup zplyordu.

olduunu

anladm.

karya, yz' yze g e l d i k .

Biraz son

Yolun

ortasnda

Durduk ylece.

Hare

ketsiz.
Hi bir ey s y l e m e d i n c e . D u r d u b e k l e d i . Son
ra

dayanamad.

kimiz de

Ne

Eski

Kpek
t.

Ya

k t k bu
diye

yerimi

almak,

ikimizin

arasna

Sallad

sa

istiyorsunuz?

kuyruu
sizi

Reddetmemelisiniz.
Niin?

Niin olacak,
sinyor

hakkm
her

ey

dedi.

istiyorum.
boyuna

uzanm

deiyordu.

reddedersem?

da onun

iin.

Biliyor

deiti.

ok ey

oldu

iinde.

evreye
yordum

Naldi,

boylu

izmelerime

d r t yl

almak

altrmay

sunuz

savatan,

sordum.

karanlk

Ntti'nin.

kmt.

Fakat b a k l a r n ,

Yzn
uzun

iyi

gremi-

masann

ba127

nda

babam

alayl

alayl

ona

lerimin nnde.
mi

srdm.

nin

gsne.

ok

dedii
iyi

zamanlar

nasl

canlandryordum

gz

B i r d e n b i r e e l i m d e k i t f e e bir mer

Silahn

Peki

lansam

cretini

baktn

ama

uzun

ben

namlusunu

de

szi

Nitti'-

l d r m e k hakkm

ne d e r s i n i z ? A s k e r kaa

topraklar benim

dayadm

malm olduu

kul

o l d u u n u z iin

iin.

bu

N e d e r s i n i z bu

na?
Eliyle t f e i n

maz y l e e y !
mam

n a m l u s u n u ar ar i t t i .

Yok c a n m s i n y o r N a l d i . Olmaz yle ey.

buna!

Biz s a n k i

bir katil

yapm

olamazlar!

Ola
nan

Hem s o n r a n e s a n y o r s u n u z d i y e e k l e d i .

Tfeimi
babamn

Sizi

v e r m e d i k mi

sanyorsunuz?

ekip

dayadm

tekrar

karsndaki

davranlar

omzuma.

yine

Onun,

canland

gz

lerimde.
Sinyor

Nitti,

Verdiiniz

karar

yerek uzaklamaya
diyordu

bana

balad.

bildirirsiniz

di

Kpek de arkasndan

yarn

gi

zplyarak.

Ertesi sabah onu

bir daha g r m e d e n

Bolonya'ya

h a r e k e t e t t i m . Fakat y o l a k m a d a n n c e , a n n e m e ,

N i t t i d n d , d e d i m . i f t l i i n i l e r i y l e urar

ite!
Aquila
lonya'da?

du.

Sayn

Hem
Krtp

size.

Nera'dan
Sinyora

avukat

nasl

Benim

nereye

hemen

bana s i z d e n

gidebilirdim

tand

Bo-

beni.

sk sk sz

ediyor

u n u t u r u m sizi? Nasl?

duruyor,

Bilmez

baka

Maria

olur

cilveli

cilveli

muyum

hi!

konuuyordu.
Yatam

yermitim

o d a m d a v a f t i z e d i l m i saylrsnz.

Fakat, F e r r i

Bolonya'dan

ayrlm,

M i l a n o ' y a git

miti.

128

Avukat

politikaya

atld,

dedi.

Gazetelerde

yaz

yazyor.

burda

Biliyor

vurmaya

Sonra sesini

Kzllarn

musunuz

bilmem,

kzllar

onu

yeltendiler.
alaltt.
elinde

Bolonya.

yor F e r r i , o n l a r n k k n

yle,

y l e ama sin

kazmaya and i t i . N e c r e t

deil m i onu l d r m e y e t e e b b s e t m e l e r i . Onun gi

bi

nl

bir avukat

kyl t m

l d r m e y e y e l t e n m e k ne

d e . Ya da

ii. Okumalar

demek?

yazmalar

bile

yok!
Ferri'yi
Milano'daki
*::a.'dm
celer
::n
li

b u l a b i l e c e i m Popolo d'ltalia

gazetesinin

adresini

hafta daha

Bolonya'da.
ksa.

Sk

sk o t e l

de

iiyordum.

d'ltalia

gazetesinde

Vndan

birinde:

: iilerin

ansna

:ln

katldmz

istemiyoruz.

sayg
-

istiyoruz.
-

subayn,

~esini,
re

".'.st b e y l e r ,
a
Z:<

iin

bo

bir

istiyoruz.

Evet,

yere

faistiz.

eyi

yaz-

verdiimiz
nk

talya'ya
i

kar

bulunmas

gibi,

niformal

saldrya

iin,
iin

bizler,

askerlikten
Yaknda

diyordu

olma

olduu

biliyoruz

Bi-

Popolo

faistiz,

kahramannn

istemediimiz

kaote

harcanm

nk

gz y u m m a y a c a m z
her

de

nk

Herkese

Cenova'da
sava

Sk sk

yazlanlar.

yle

Evet f a i s t i z ,

Dn

ura-

b y l e eyle
faistiz.

Sos-

sizlerin

sava

katnz

biliyoruz.

hesaplaacaz

sizlerle.

yaknda.
Arditi

birliklerinde

asorierin imdi
F-

yazyordu.

ge

kaldm

gerekten

bizler.

katlmadnz,

~-jn

Ferri

balyz

dvlmesini

bir daha

inceliyordum

faistiz,

duyulmasn

Gnler u z u n d u ,
alyor,

Evet,
savan

birka

deitiriyordum.

Gazeteleri

salonuna yerleiyor,
iki

Sonra

Param v a r d .

deitiriyordum.

*=z

aldm.

saldr

:sr ark

arpm

olan

Mussolini'nin

b i r l i k l e r i n e yazldklarn

Sosyalistlerin
jrken,

Benito

yayn

organ

olan

karmza t e h d i t l e r l e ,

eski

gnll

kurucusu oldu-

renmekteydim.
Avanti

gazetesini

vurumalarla

dolu
129/9

bir

evrenin

ktn

balamtm.
ba

anlyordum.

Nitti'yi,

Alatri'yi

Kukulanmaya

dnyordum.

Yz

F e r r i ' y i d n y o r d u m . Eer b a b a m l m e m i o l

sayd
lar

kim

bilir

aklmdan

kylerde
tm
tn

nasl

katlrd

geirdikten

gezmeye

bir k o y u n
almtm.

bu

kyordum.

tccarndan
Kendime

ekimelere.

sonra

Aguila

bir

meslek

paras

nasl olsa t k e n e c e k t i

denle

bir

belki.

Yollarda

dilediim

kenardaki

imenlere

inip

bulutlara

N e r a ' d a tan

seinceye

den

dnen

kyl

dnyordum.
yanmdan

tercih

yerde

uzanyor,

Kyllerden

geerken.

de

durduruyor,

dnyay

unutarak

Sonra,

raslayarak

bazlar

ou

Bu ne

Evienmeliydim
arabam

ediyordum.

gruplarna

kadar

Babamn

gnn birinde.

semeliydim.

bakmay

atlayp

k e l e p i r bir o t o m o b i l sa

uzun bir t a t i l y a p y o r m u u m g i b i g e l i y o r d u .
meslek

Bun

otomobilime

ilerin

Bolonya'ya

selm veriyorlard

hakaret

ediyor

h a t t a ta

a t y o r l a r d o t o m o b i l i m e . Bunlar, o u kez,
Yaasn

ihtill,

zenginlere

lm!

diye

bal

yorlard.
Akamlar,
basnca,
Vittorio
Nera'nn

yaz

Aqui.la

gnlerinin

Nera'nn

Emmanulle

kapsn

alannda

patroniesi

biraz

sinyora

bir i l g i y l e k a r l y o r d u .

ar

da

almadan

bayrakla

eden

beni

yapan

akam,
gzm
sonra

Kyllerden,

iilerden,

toprak

igal

Bu t o p l u l u k l a r d a n b i r i n i n arasnda,

herkesi
takld.

dikkatle
Adam

sol y u m r u u n u
stne

basa

ok g e m e d e n

duunu

anladm.

dinlemekte

konuanlar
havaya

basa,

mutu.

130

a r t k derin

r g a t l a r d a n , Spezia ya da T o r i n o ' d a k i g r e v l e r d e n

sz e d i l i r d i .

lerin

gsteri

nce
Aquila

dkknlarn nnde

toplanp tartan gruplara katlrdm.

zl

evreye

dolardm.

Maria

Bazan

sca

bir

olan

biraz

dinledikten

kaldra

kaldra,

nutuk

ekmeye

bunun

Gereklemek

milletvekili
zere

bir

bir adama
szck
koyul

Calvini

olduunu

ol
sy-i

l e d i i i h t i l l d e n sz e d i y o r d u a t e l i m i l l e t v e k i l i . y
le d i y o r d u :

Dnn

bir kez g e l i m e y i .

menler gsteri
diler.

Evet,

yapyorlar.

evet,

rahipler greve

rgtleniyorlar...
szlere,

lemesi

demektir,

Evet,

grev

karar

baladlar.

ne

demektir?
baylar...

Sosyalizmin

sosyalizm

gerek

demektir.

y l e d i r ama bir bakma da

talya'nn y

demektir.
Bu s z l e r i s y l e r s y l e m e z o t o p l u l u u n

na

ver

Kyller

Ne d e m e k t i r bu g e l i m e l e r baylar?

Sorarm

kl

Milano'da ret

Rahipler

doru

Hemen
slk

ilerledim.

homurtular

alanlar

Brakn,

brakn

Kkrtma
Peki,

atan

var

lkeyi

iileriniz

karsndaydm.
Baranlar,

konusun,
diye

dedi Calvini.

bard

biri.

kimler ynetecek? dedim.

mi?

k y l l e r mi?

tekine

Kim?

berikine

Grev

sataan',

ta

Kimler y n e t e c e k lkeyi?

Halk y n e t e c e k d i y e

t e c e k baym,

tam

kalabalktan.

oldu.

yapan

Calvini'nin

balad

ortas

bard

biri.

Halk yne

halk.

Burada

byle

parlak szlerle

herkesi

aldata

canza biraz k y l e r e g i t s e n i z e . G i d i n de g r n ky
llerin

herkesin

Kemerli
larn

stunlarn

nndeydik.

yakp y k t n .

altnda,

Karanlk

kaldrmdaki

iyice

diye

dkkn

basmt.

haykrd

biri

kalabaln

H e m d e g e r e k bir f a i s t !

O srada

nasl

F a i s t bu a d a m ,

arasndan.

vini

maln

itilip

Brakn,

kaklmaya

dokunmayn

baladm.
ona,

brakn,

diye

Cal-

bard.
Yine

kalabaln

arasndan

M i l a n o ' d a Avanti

biri

seslendi.

gazetesinin

idarehanesini

y a k t l a r b u f a i s t k p e k l e r i . A d a m l d r d l e r ! Pis fa
istler!
131

Bacaklarma

tekmeler

indirmeye

baladlar.

Son

r a d d k s e s l e r i d u y u l d u . K a l d r m d a n g e e n l e r koa
rak

kamaya

baladlar.

evremi.

lerinden

sard
m

incelemeye

koyuldu.

gidin

Evinize

Biraz
bir

sonra

jandarmalar

baavu

ltfen,

dedi.

k i m l i k kart

sterseniz

yann

za birini v e r e b i l i r i m .
Ayrldm
ave

ordan.

nehrinin

da

iki

iki

ayr

Yalnz

gitmeyi

tercih

kysnda

olduu

gibi,

kampa

ayrlmt.

Savata

ettim.
imdi

Piave

Pi

hayat

nehrinin

kysnda o l d u u g i b i , i m d i h a y a t t a da aln ak, ko

runmasz
ye

ilerlemeye

kalktnz m

Acmyordu

taraf hemen

kimse

kimseye.

olmazsa,

baklar,

Daha

da

Piave

nehrinin

Avusturyallar,
ta

olanak k a l m a m t .

kar

teki

kyller vard.

Acmaya vakit
tabancalar

bir y a n d a
Oyunun

te

bir e

balyordu.
de

yoktu.

konuuyordu.

kysnda d m a n v a r d

imdi,

kaybedenler vard.

da

Byle

atee

o zaman.

kazananlar t e taraf

kuralyd

tarafta

bu.

Bir yan

zenginler.

Kurallar

b y l e y d i . Sava kanunlar g i b i .
O

gece

herkesle.

Aquiia

Nera'da

Durmadan

ok

arklar

kzlar g l y o r l a r d . S i n y o r a

itim.

Vedalatm

syledim.

Maria

Yanmdaki

k u l a m a bir ey

ler s y l y o r d u .
Sabah
yatanda
lann

tam

ocukla

ba t a r a f n n

Maria girdi

gzlerimi

yine

Maria'nn

kaldrdm.

stnde,

ieriye.

itiiniz

g e c e de sabaha
kt

132

kendimi

bam

duvarda,
aslyd.

Pencereleri

Karyo
kucanda

Biraz s o n r a
at.

Gne

kr e d e c e k kadar p a r l a k t .

ok

lu d l e r mi
siyle

zaman

Yatakta

bir M e r y e m ana t a b l o s u

sinyora

Dn

uyandm
buldum.

ok

tatszia'yorsunuz.
Korku

g r d n z nedir?

odadan.

geldi.

zaman

kadar barp d u r d u n u z .

Biraz

Karyolann

sonra

elinde

kahvalt

kenarna o t u r d u .

tepsi-

Sinyor Naldi,

kim

mu

ac

ektirdi

Giulia?

ha

kadar Giulia diye

ara

Giulia

Maria

Siz

yzba

Ferri

gibi

akna? ok

arasnda

inleyip durdunuz.

grdm

romantik
gibi

Can

scak

kula

bir

ama

insansnz.

g e l i r size

da

ben.

ban
ok.

bir

Hadi

Kat

biraz

bilirim

Hi

aba

bouna.

sallyordu.

yi

bir

harcyorsunuz

kahve

iin

Siz

bakalm.

kahve.

le

dinlemiyordum

sylediklerini.

karanlk k o r k u l u

kysndayd.

Giulia n e h r i n

gerekiyordu onu.

er

zaman

a d a m d r o.

G z l e r i m i n n n d e , o kara,
hl.

saba

Aladnz

erkeksiniz.

olamazsnz.

olmaya

yumuak
yi

Uykunuz

bir y a n d a n

ok e r k e k

kekleri.
onun

o Giulia Tanr

diye.

Sinyora

size

teki

d var

ldrmemiz

Kanun yle g e r e k t i r i y o r d u .

Sava

yle g e r e k t i r i y o r d u .

leden
doru

yola

toz b u l u t l a r
tarlalarda,

sonra
ktm.

ayrldm
Hava

ykseliyordu

ellerinde

Bolonya'dan.

frtnalyd.

uzun

Milano'ya

Yolun

stnden

dne dolaa.
omaklarla

Kyller,

hayvanlar

la s r m e y e b a l a m l a r d . Rzgr o t l a r , f i d a n l a r yer
lere

kadar y a t r y o r d u . Yaz

sk p a t l a k v e r e n
va

birka

iri t a n e l i

saniye

bu

iinde

may

kararlatrdm.

men

botu.

bir

otel

rzgrla

Bir

buldum.

Posta

park e d e r e t m e z ,
birlikte.

Yaz

balar,

ovasnda sk
bilirdim.
kark

b u d a y baak

Emilia c a d d e s i

meydanda,
Oteliydi

Ha
sert,

R e g g i o ' y a g e l i n c e biraz

Uzun

kk

P6

o k iyi

kararr d o l u y l a

bir y a m u r d m e y e

larna b y k zarar v e r i r .

nnde

aylarnda

kasrgalar

dur

hemen

kilisenin

he

yannda

ad. Arabam

otelin

b e r b a t bir y a m u r b o a n d

mevsiminin

za rcfmen, souk esiyordu

ortasnda

olmam

rzgr. K e m e r l i k a l d r m a

d o r u k o t u m hzla. O s i r a d a , c a d d e n i n s t n d e n s u 133

lan

frlatan

den

bir a r a b a hzla y a n a t

kanlar

da,

u p sndlar.

bara a r a

Otele,

g i r d i m . Aralarnda
Bir de

omzunda

arabadan

kara

zarif

park yerine.

kemerli

inenlerle

gmlekli

bir

iki

pelerin

in

k a l d r m a ko
birlikte

delikanl

bulunan

vard.

bir

kadn.

Kadn o t e l d e n i e r i y e g i r e r g i r m e z , s r t n d a k i p e l e r i n i ,
hesapl,

gzel

bir e l

hareketiyle

Prens

nerede?

Tanr

akna

Nerede

talyancay

diye

savurarak kard.

sordu

ykseke

sesle.

Fransz

ivesiyle

konu

Prens?

belirgin

bir

uyordu.

Merak etmeye

Arkama
adam

dnp

beni

b a l a m t m sizi,

baktm.

Yal,

i z l i y o r d u . Yzn

mendiliyle

dedi

biri.

giyinmi

bir

siliyordu

bir

y a n d a n . Bu s z l e r i o s y l e m i t i .

Ne y a m u r ,

myor
il

dedi.

Tam

bir yaz f r t n a s .

Elsa,

musunuz?

zr d i l e r i m

mi?

Bolonya'dan

sizden.

O t o m o b i l l e geldiniz

m y o k s a

Parma'dan

de

geliyor

sunuz?
Bana s y l y o r d u
Fransz
ma

ivesiyle

glmsyordum

ey diye d e v a m

mzdan

gelen.

ara

gzden

yola

devam

Yamurun
Yolda
bir e y e
lalan
Ben

de

kadn

hi

bir

bana d o r u

134

vard

Acaba

bana

kamyonda.

Reggio'ya

ne

arka
Bir

girmeden
mi

buraya.

olduklarn.

karlamam,

srada Prens o l d u u

ilerledi.

bak

Kadn,

gelmediler

arala
Bu

Kimliini

hi
an

aklad.

kim o l d u u m u s y l e d i m .
Sinyor,

d e d i , u f r t n a g e i n c e y e kadar, ma

samza o n u r v e r e r e k b i z l e r l e
misiniz

Glmsyordum.

yoksa

Bir k a m y o n vard

anlayamadk

raslamamtm.

adam

etti.

ettiler, yoksa

altnda

bilmiyorum.

Arkadalarmz

kayboldular.

baka

bunlar.

konumasna

acaba?

birlikte

bir e y l e r imez

Otelin

garsonlar

saa sola

abajurlar

yakyorlard.

karanlkt

hl.

Elsa'dan
lard.

Kara g m l e k l i

ayrmyorlard.
Baklarnda,

dikleri

zaman

iki

Katld

de a l a l d n d a n ,

delikanl

ok

gzlerini

ok

davranlarnda,

benziyor-

ikilerini

garsona

isteyilerinde belirgin

gr sanan

iki

ramen

kisinin de i n c e c i k byklar

kadehlerini

konuuyordu.

kelerdeki

buna

Birbirlerine

Her ikisi de z a y f t .

vard,.

kouyor

Ama salon

bitir

uzatp y e n i d e n

bir s i n i r l i l i k v a r d .

savalardan,

kendilerini

k y l l e r d e n sz

Prens

amzn

gitgi

her eyi y a p m a k t a z

ediyordu.

Rusya o k k t br r n e k o l m a y a b a l a d , d e d i .

Basn,

kendilerini

tyorlar

gitgide

bir ey

Rusya

sanan

rneini.

baz

insanlar abar

Karm

Franszdr.

da d i y o r ki eer biraz d i k k a t e d i l m e z s e , y a k n d a
ihtillini
var.

burada

Kesin

gerekletirirler.

kararl

bunlar.

Bunlar d e r k e n

iki

Neyse

ki,

1789
bunlar

Brakmazlar.

delikanly

gsteriyordu.

Kara

g m l e k l i iki g e n c i .
Delikanllardan

ll

Prens

en

biri

Missini

inat

hemen
de

kiileri

atld.

kesin

bile

kararl.

ikna

Onun

etmi,

karar

inandrm

o l u y o r . n e m l i b u . S o n r a daha d a n e m l i bir ey var.

Bakn.

te

bu.

Bununla

herkesi

ikna

e t m e k olana

var.
Gen

adam,

ktrm o l d u u
lnn

hem

ok

hemen

glenlere

iyi

ekten

biliyordum.

Eisa

hem
nehri

arasna

izmesine

Sk sk
adam

Delikan
sktrd

raslamtm

kysnda. O

Aramzda,

kasaturalar

ldrmeyi

ger

cephede.

bana,

katldnz

Missini

de

kiiler vard

Missini,

Savaa

izmesinin

iaret e d i y o r d u .

tandm.

Piave

ok seven

Prens

derken

g l n ve

kasaturay

biim

bu

kasaturay

benim

m?

diye

yanmda

sordu.
oturuyordu.

Kade135

hinin

stnde

oynatt

uzun

parmaklarna

bakyor

d u m . Bilekleri, elleri bembeyazd.

zr d i l e r i m ,

Hemen
ses

cevap v e r e c e k d u r u m d a d e i l d i m .

davranlaryla,

ketlerindeki
sigara

Dalgn

Arditi

savaa.

Evet,

Elsa,

bir
ben

Arditi

siz

de,

dedi.

bu

ne de hayr.

Bam

birliklerinde

olarak

katldm

katldm

savaa.

mi?

yleyse

yetindim.

Ne

faistsiniz

evet

demekti

glmsiyerek,

Anlald.

gibi

Kararszdm.

Missini

Gzlerini

tas

dedi.

temen

herkes

sallamakla

istemez

luyordu

arkaya
dnd

heyecanla,

Elsa

ban
bam

farkedince,

insansnz,
de

hare

bacak s t n e atyla,

hareketlerle

birliklerinde

Pren

direnile,

ortaya koymasyla

Cevap v e r m e d i i m i

bacak

yapt

gslerini

ryordu.

may

baklarndaki

zgrlkle,

ierken

atarken

dedim.

Henz

misiniz
benden

faist deilsiniz.

faist

Peki

katl

hareketine?

ayrmadan

ufak

ufak

yudum-

Onun

komu

ikisini.
Yzba

Ferri'nin

arkadaym.

altndaydm.
Bu

szlerimi

birka

gn

nce

duyan
onlarn

prens

bir

lk

kasabasndaym

att.

meerse.

Byk t o p r a k s a h i p l e r i y l e i b i r l i i y a p a r a k onlar
llere

kar

korumak amacyla

zel

Ferri

birlikler

ky
kuru-

yormu.
Prens

ce

mikrop

Mikrobu
parsak,
136

bunu

Krmal

syledikten
bacaklarn

sonra,
hergelelerin,

tayanlar

gebertmeli.

Anlyor

bulatranlar

temizlemeli

nce.

t e k i l e r rahat d u r u r l a r o z a m a n .

dedi.

musunuz?
Bunu

ya

Siz

de

Piave

nehri

cephesindeydiniz

herhal

de?
Elsa M i s s i n i ,

aramzda

o r t a k bir

yn

alarak alak sesle sorular s o r u y o r d u

-r- Erkek k a r d e i m

sizin

bulmaya

bana.

cephenizde

Fransz as

ker m a v i r i o l a r a k g r e v l i y d i , d e d i .
Erkek kardeim dedii

binba

Pierre de B e u i l '

tanmyordum.
te yandan

lgin

prens

konumaya devam e d i y o r d u .

adamdr yzba

Ferri.

Tam

bir e f t i r .

yi r g t k u r a r . L i d e r d i r o, l i d e r . Talihiniz v a r m o n u n
komutas

altnda

almakla.

Katlrsanz

eer

bizim

burada kurduumuz r g t e ok seviniriz. Biliyor mu

sunuz, biraz sknt e k i y o r u z a d a m b u l m a k t a . Hi d e
ilse

deerli genler buimakta.

Hem sonra bu

bl

g e s o s y a l i s t l e r i n hayli g l bir kalesi g i b i o l d u .

Tam o s r a d a

kapnn

nnde

Yamurdan srlsklam o l m u ,
lerine yapm on

kadar e r k e k i e r i y e g i r d i l e r . Elsa

M i s s i n i bana d o r u

size.

Onlar

mlard.

ite

gelenler.

Elsa

ile yalnz

Venedik'ten.

talya'nn

talya'nn

oturan

en

gzel

daha

hzl

ou

iki

biraz

nc&

neresindensniz?
gen

adam

kalk

kalmtk.

yeri

zamann

Venedik.

konumaya

Roma'ya u r a r s a n z bizi

Senenin

yazn

sz e t m i t i m ya

yanmzda

Birdenbire
lin.

uzand. Alak sesle k o n u t u .

Br k a m y o n d a n

Prensle,

bir g r l t o l d u .

kara g m l e k l e r i b e d e n

balad

Elsa.

grmeye mutlaka ge

Roma'da g e i r i r i z . Y a l n z

geliriz buraya. Kocam ok seviyor kyn, top

r a k l a r n , i f t l i i n i . O n u n hatr
kalsa,

hi a y r l m a m

sunuz,

Paris'liyim

Prens

iin g e l i y o r u z .

byk kentten.

Bana

Hem biliyor mu

ben.

bize d o r u g e l i y o r d u .

Elsa

hemen

uzakla-

137

sr g i b i
ya

yapt

yanmdan.

Koltuunda dimdik oturma

balad.
Prens,

arkasndan

Baylar,

Aslan gibi

ite

gelen

sze

delikanllara

br A r d i t i

bir t e m e n . Yzba

dnerek,

birlii

Ferri'nin

temeni.

d e o k yakn

arkadaym i.
Kara g m l e k l i
zimdir!

diye

duyduum

g e n l e r hep

bardlar.

bu deyimi

rev

sylyorlard.
la,

Birlikte

frtna yznden

gezilerini

yarda

donuna

kadnn

tarlasnn
kakasn

kadn

ortasnda,
yapncaya

hint

dek

kahkahalar
ok korkutorta

i e h i n t ya

dizlerinin

kaldklarn

Kadn t a r l a n n

zavallya z o r l a iki

Sonra

gn

B i r d e n b i r e pat

zorunda

Bir kyl

da ona g l y o r l a r d .

miermi.

her

kyllerindeki

Bir y a n d a n da g l y o r l a r d

snda y a k a l a m ,
balayp

itik.

Parma

brakmak

kaba d a v r a n l a r l a .

mularm

sresince

ben d e o n l a r l a b i r l i k t e t e k r a r

lamak zorunda kaldm.

lak v e r e n

bir azdan Zafer b i

Sava

ban

yann

iir-

smsk

etkisiyle,

dansettirmilermi.

Zorla.
lerinden en ok grlt eden, en ok gleni,

Tam

gsteri

balyacakken

pis

yamur

b a l a d , diye k f r e d i y o r d u .

Kimdi

kadn?

diye

sormaktan

k e n d i m i ala

madm.
Tuhaf t u h a f bakt

bana.

Kyl kadnn b i r i

Omuzlarn

ne o i a c a k !

siikti.

O r d a k i sendika

lardan y a d a k o o p e r a t i f l e r d e n b i r i n d e k i
b i r i n i n ya
ite!

kars ya da

Kzln

biri

kzdr k a l t a k !

kukusuz!

Giulia d a o l a b i l i r d i .

dlere
Elsa

Biz
mi

yola

sinyor

eer.

Naldi.

Ne

o?

Yine

yoksa?

elini

Elinin scakl d a l d
138

lmeseydi

kyoruz

daldnz

Missini

adamlardan

Ne b i l e y i m ben

omzuma

koymutu

bedenime birdenbire.

hafife.

Bizleri g r m e y e g e l i n , d e d i .

Ayaa

kalkm

Kim

olabilir.

yle

tekiler

herhalde

deii

ktlar.

nce

kenarndan.

doiumulardi

azdan

marlar

Elsa

alyordu.
Her

ey

Elsa

kamyon
st

ile

kapya

ka

motorunu

altrma

hareket etti

Gen f a i s t l e r ,

raklarla

alak

Ben

Otomobillerinin

balamlard.

mn

omzuna

karlarz y i n e .

mi?

nden

dar y r d m .
ya

pelerinini

bilir,

kaldr

e l l e r i n d e siyah

ak

kamyona.

bay

Hep

bir

sylyorlard.

Missini

otomobile

binmeden

bana

dnd,

sesle,

iddet dnemi

Prens

seslendi

abuk

ol

balyor,

gryorsunuz,

dedi.

ardndan.

Elsa,

yoksa

yine

kaybederiz

kam

yonu.
Kara g m l e k l i

genlerden

biriyle otomobilin

prens

Missini

ar

ka t a r a f n a

geip yerleen

biraz son

ra arabann

kapsn a t . Elsa, sanki onu b e k l e m i y o r -

larm, g i b i , hi a l d r m a d . Bana d n e r e k ,

Siz

szlar,
bizlerin
sizler

talyanlar

kendi

kafamz
kadar

ihtirasl

na o t u r d u .
kardm,
yor
il

Uzun

Buraya

Naldi.

Fran

var.

de

Dorusu

deiliz.
tarafa,

olarak.

Mutlaka geliniz.

bu
Bizi

o f r n yan

uzatt
yana

bana.

ben

de

ly

g r m e y e g e l i n i z sin

B e k i i y e c e i z szi. Sz de

mi?
Tatl

Otelin

sert

imde

bir

salonuna

varmadm
d.

istiyenler

b e m b e y a z elini

son

Biz

k e s t i k ama i m d i

binerek n

geldiimden

dedi

insanlarsnz.

kafasn

kesmek

Sonra arabaya

tuhaf

kralmzn

baz

bana

Otelde

biimde

dndm
mteriler

bakyorlar,

daha fazla

parmaklarm

skyordu.

zaman,

nce

dosta

olmayan

yksek

kalmamaya

sesle

hi

farkna
bir

bi

konuuyorlar

karar v e r d i m .

Ge139

ceye,

karanla

Farlarn
gz

alyordu

rine

ramen

yola

ktm.

altnda

prl

prl

aydnl

parlaklk.

karyordu.

izmesine
gen.

slakt.

baz

Harts

e h r e l e r birbi

Zorla

dansettirlen

kyl

kadn.

kasaturay

yerletirmi

katil

suratl

Sonra Elsa M i s s i n i . O zamana kadar eine hi

raslamadm
yanc.

br k a d n .

Yaantsn

bir kadn.
di.

Kafamda

Yollar

parlyordu.

Ne

kendi

Byk b a b a m

nsanlar,

derdi,

boynu

semek

bkk,

ikide birde

ikiye

ne de

yolunda

olan

is

gzel

br e y l e r syler

ayrlrlar. Y n e t i c i l e r vardr

n c e . Sonra da t e k i l e r . t e k i l e r i n tm. d e r d i . Ki
i

bir g n d e y n e t i c i

sini y n e t i c i l e r d e n

afak v a k t i
kentin

binmi,
dm.

balarn y e r e
Snrn

bu

ynnde

bir

ayrmla

ginler;

ii

bisikletlerine

kafilelerine

iiler varlkllar
ben

bu

iiler.

nsanlar

ynetilenler;
diye

bir e t k i m sz k o n u s u

rasla-

ayrm

ikiye

Snrn

bylesine

yoksullar,

ayrma

zen

ileminde

olabilir miydi?

Kazanan

olamazdm

iki

ya

kam

Paolo di Cannabio s o k a n a g i r i n c e Popolo d'lte-

takm

idarehanesini

insanlar

Yerlerde,
lar v a r d .
kere

iskemlelerin

gazete

ynlarnn

Duvarda
bayran

girerken

kolaylkla b u l d u m .

hayli a r d m . Kara g m l e k l i b-

kocaman

stnde

uyuyorlard

arasnda

tek

bir

bayrak asiliye:.

kara

tk

s t n e bir i s k e l e t kafas

kapdaki

s o n r a o t u r u p yzba

140

Elsa Mis

Daha o saatlarda

geerken,

Missini vard.

riye g i r d i i m zaman

ler.

emi,

ynetenler,

Ha g a z e t e s i n i n

eri

Milano'ya.

tesindeydiler

Elsa

larla y e n i l e n l e r i

Bu

diye e k l e r d i .

i i l e r i de t a r l a l a r a d o r u ar ar yr

yorlard.

pa.

ulatm

mahallelerinden

Pirin

benim

olmaz

olmalyd.

grevliler

Ferri'yi

izilmii

zerimi

beklememe

silah

aradls-,

izin verdi

Kapdaki

grevlilerden

biri

ceplerimi

aratrr-

on,

3 iri

Tedbirli

beline

anlarsn

olmay t e r c i h

ediyoruz,

bir t a b a n c a saklayp

ya.

Otur

urada

ieri

dedi.

Delinin

girecek olsa...

bekle.

Bana g s t e r i l e n y e r d e o t u r d u m , Popolo d'ltalia-;n

eski

ciltlenmi

koleksiyonlarn

kartrmaya

has

adm. S o n r a m e r d i v e n t a r a f n d a n s e s l e r g e l d i .
<a f a i s t ,

yanlarnda,

hareketleriyle
:a

yumruklarn

bir e y l e r a n l a t a n

ieriye

girdiler.

Onun

sn, siyah

giysisini

grdm.

takmt

Beni

Ferri

odada

de

kageldi.

denli

:aary

elde

eniere

birlikkafa

edeceiz.

rnsiyah

daha

arpmasn

Avaz

Ferri.

arasndan

duran

oralar
da

ayn

gz,

pek

grld

ka-

bilen

Fakat,

Gld
bembeyaz

byk

Ferri

baryor

ne s y l e d i i n i

burada

zamanlar

dileri

odann

g-

dibinde,

bir o d a d a n b i r i n i n y k s e k ses

duyuluyordu.
avaz

nehrinin

duyuyoruz.

Bulunduumuz

Tnde n b e t i
e bard

Piave

glenmiti.

sakallarnn

-nyordu.

bana.

dedi.

olduysak imdi

imanlamt

biraz

Sarld

teker teker tantrd.

tepelerde,

baarl

gereksinme

Biraz
aryla

sman

ile

kocaman

s e r t bir yakalk

Marco,

bulunanlara

Yukarda,

ana,

Beyaz,

N i h a y e t o r t a y a ktn

ne

Mussolini

drt keli

Bir-

s e r t el

gmleine.

Biraz s o n r a

la

skm,

bana gz k r p t .

yine,

dedi.

Ama,

inan

b i l i y o r . Onunla k a r l a m a n , ta

isterim.

Biraz

sonra

j u m u z salona

kap

alp

Mussolini

g i r i n c e yzba

Ferri

bizim
beni

bulun-

itti

ona

br k a h r a m a n n

olu,

sru.

Vatan

iin

cann

veren

adi beni g s t e r e r e k A r d i t i g n l l b i r l i k l e r i n d e n t e en N a l d i .
141

Mussolini
larm
hi

gzlerimin

yakalad.

Sonra

iine

elini

hareketsiz

bakyordu.

mkemmel,

ans

Gzel,
iin

almalsn,

Sonra
salonun

yzba

dibinde

Ferri'ye

dik dik.

Omuz

dayad.

Gzlen

dedi.

talya i i n ,

babann

katlmalsn

Ferri'nin

nnde

bize.

koluna

kara

b e k l e y e n , odasna g t r d .
de

bakt

enseme

girerek

gmlekli

onu

bir

alp

nbeti

Kapy aralk b r a k t .

sylediklerini

rahatlkla

A r t k bir h k m e t f a l a n

er

duyabiliyordum

denemez

onlara

Fer

r i . A n l y o r m u s u n ? H k m e t f i l a n d e n e m e z . Kesin b u
Yaknda
man,

bsbtn
o zaman

Mussolini

mas

bir

Uzaklatm
re.

ierde

sen

Babam.

Azna z o r l a

kyl

katle

uzun

vermedin"

daldm

lm.

sreden
bu

kurunlar
iftlikte

birdenbi
Eki

lmn

h i n t ya
beri.

yana

bir

el

kokusu

ile danse

Yzba
eyler

beklemitim

i l e r i n son

sonulanmasn
Ferri

Mussolini

ban

konuul

ellerinin

bekledim.

ard.
oturmu,
arasna

Alan

aylar

almt.

boyu
Karma

bulmasn,
Bunlar

kapdan

kollarn

Ferri'y
bekliyor

b e k l e d i m . G e l e c e k bir gn d i y e .

kacak diye.

dim.

nasl

Kulak

Dlere

doldurulan

Aylardan

ldren

Sonra kadn

geirirken

za

kz.

Bekliyordum

ilerinin

yanndan.

dudaklarmda.

bekliyordum.
dum.

Onlarla

n n d e y i n e Giulia c a n l a n d .

tad

kararlatrrsn.

kapnn

malarn
den

olsa,

istiyorum.

konumasn.

avukatsn.

sylenenlere.

Gzlerimin

nasl

Roma'da olman

srdryordu

Baarl
gerektiini

artk

paralanacaklar

senin

ieriye

masaya

eriye

mires
aklimden
gir

dayam,

giriimi

dik

urayorsun?

diy;

izledi.

sralarda

hangi

ilerle

sordu.
Hi
142

bir ile

uramyordum gerekte.

Kadn pe-

sinde k o u y o r d u m o sralarda Magliano'dan, N i t t i ' d e n ,

Giujia'dan,
kollar

babamdan,

arasnda

Nasl?

Ayaa
ran

umutsuzluktan ve de annemin;

kalmaktan

Hi

kalkt

kayordum

bir ey mi?
Mussolini.

iindeydi.

Yzndeki

bucak

bucak.

dedi.

Canl
anlam

hareketli

bir dav

her

an

deiiyor

etti

sk sk.

d u . Ellerini o y n a t p d u r u y o r d u .

Yzba

cnunla
ave
da

Ferri

beraber

nehri
yle

senden

Roma'ya

cephesinde

arpacak,

Roma'ya

sz

g i d e c e k s i n . Anladn
nasl

yle

arptnzsa,

savaacaksnz?

geldiinizde

beklerim.

Anladn
Bizi

Missini.

Pi

Roma'da
m?

mutlaka

grmeye

gelin

demiti

mek iin

neden

bulmama bile gerek kalmamt artk.

Roma

Elsa

imdi

m?

Roma'ya

bana g e l i y o r d u . Z a t e n i m d i y e d e k hi

liimden
Savaa

br s e i m

yapm

katlmtm.

Aquila

Nera

adl

genelevi

nedenle g l m s y o r d u
nedenle

her

dnyann
sanki

istediimi

bu

snrlar

bir baka

lkenin

r Tanrnn g n

mydm?

Param

vard.
yneten

param

sinyora

yerine

vard.
vard.

Mara

d u r m a d a n . O evdeki
iinde

kendi

Topram

Bol

git

getiriyorlard.

domutum.

insanyd.

Ben,

Giulia

lkenin

e l t i k t a r l a l a r n d a iki

bu

kzlar bu
ise

insanla

b k l m oluyor

lard.
O gece
bil

Ferri

klaksonlarnn

trd.

unutma

beni

Milano'nun

kalabalk,

otomo

k u l a k l a r t r m a l a d s o k a k l a r n a g

Koluma g i r m i t i yolda.
Magliano'da

kalsaydm

sakn.

kadnlar

Dul

rr giderdin.
erkek

Hem

evltlarn

ou

kez d e j e n e r e e d e r l e r .
D u o m o m e y d a n n d a n g e i y o r d u k . Ferri bana o s
rada

faistlerin

geenlerde

sosyalistleri

kovaladkla

r Corso caddesini g s t e r d i .

Tavan

Konumasn,

gibi
ateli

kayorlard
sylevler

sosyalistler,

vermesini

ok

dedi.
iyi

bi143

liyorlar
Naldi.

ama

dnmesini

d e m e k her e y d e n n c e
demektir.
atmak;
Hani

bilmiyorlar.

Azimli

deiller

Oysa,

politika

K o r k u y o r l a r dayak y e m e k t e n .
Sonra

politika

srasnda

da

demek,

dvlmeyi

bir A l a t r i v a r d .

Alatri

istek d e m e k t i r , azimli

Bildin

olmak

gerekirse

dayak

gze a l m a k d e m e k t i r .

deil

m? u

cephedeki

hani?

Ferri

ona

gsteri

yapan

da

tekiler

gibi

sosyalistlerin

arasnda

raslamt.

yordu
grubu
man

hergele.
kurmu
sen

Biliyor
onlar

tamtn

Hatrlyordum
Alatri'nin

tabanlar

musun,

yalam

kk

br

ka

komnist

y n e t i y o r s z d e . Yaraland
onu

doal

ksrmesini,

bizim

tarafa

olarak.
onu

Nasl

dinleyen

za

kadar.
hatrlamazdm.
askerleri

nasl

hatrlamazdm.
Ferri,

irenti

belirtmeye

alarak,

M i k r o p o h e r i f , d e d i . Tam m i k r o p !

Ben

savatan

vermitim.
eyleri

duyduunu
sonra

Hatta

da

onunla

grmeye

mektuplaacaktk bile.

anlatacaktm.

Ama

olmayacakt

Ona

herhalde

sz
baz
ar

tk b u . A l a t r i n e r e d e , hangi t a k m d a y e r alacan se
miti demek.
dan

Ben

ise, F e r r i ' n i n y a n n d a y d m .

konuuyordu o

g e c e Ferri

Milano'yu

Durma

gezdirirken

bana.

Demir gibi

bir a d a yayoruz

N a l d i . Ya

lardan yana o l m a k var ya da bizden yana.

tas

on

kisinin or

yok.
Ertesi

gn

Roma'da

Roma'ya g i t t i k .

nce

deniz t a r a f n d a n

geldii

sylenen

s c a k , k a v u r u c u r z g r l a k a r l a t m . Yazn s c a n d a
bombotu sokaklar.
larn v i t r i n l e r i n i n
144

Evlerin

pencerelerinin,

dkkn

z e r i n d e sar y a d a m o r g l g e l i k l e r .

aplarm
ieye

nnde

bek bek ylm,

braklm

eleyen

plerin

kpekler.

areketsiz duran
smie

A r a d a srada,

r atma,

yordu

biraz

r-

ynlarn

uzaktan

rm

urada ya

da

izleyen,
kzl

burada

bir kavga p a r l a y v e r i y o r d u .

bir t a k m

lirdkieri

belli

kageliyor,
ilan.

Kpekleri

k e d i l e r . Yars

bir

b e n z i y o r d u R o m a . p l e r l e a r a b a c l a r grev

iydiler.
j

scakta

kokular.

insanlar.
olmayan

kavgaclarn

Barmalar

Sonra,

abucak,

glgeler gibi
arasna

duyuluyordu

kk

Birbirine gibir

girerek

nereden
iki

adam

ayryordu

beklenmedik

anlar-

i. Kouanlar oluyordu c a d d e l e r d e . Neydi aceleleri?

sreye

kouyorlard?

Belli

k caddelerdeki

lks

kemerli

st

er

Jandarmalar

bulunduu yerler-

kaldrmlarda

dolayorlard

ikier.

Ferri

kapal,

deildi.

maazalarn

omzundan t u t m u , sinirli sinirli

glyordu.

H k m e t hi bir e y e k a r m y o r , i l e r i t m d e n

rmeye

kokumaya

brakyor diye

tekrarlyordu

ik-

b i r d e . B y l e s i br t a k t i i b e n i m s e d i l e r , n e y a p a r s n ,
va diye

bir ey o l m a d z a n n e d i y o r l a r .

zlikten g e l i y o r l a r .

Gnll A r d i t i

Bizleri

birliklerini.

bil-

re

ksin N a l d i , i y i c e kafa t u t a c a z o n l a r a . k t i d a r d a k i l e Bizden

hdm

yardm

istemek zorunda

kalacaklar.

Bizden

i s t e y e c e k l e r i ana kadar kafa t u t a c a z o vur-

b duymaz h e r i f l e r e .
B a r b e r i n i alannda k o c a m a n bir a p a r t m a n a yerle
! P e n c e r e l e r d e n M o n t e c i t o r i o ve p a r l a m e n t o gr
yordu. Ferri, ellerini gsnn stne kavuturmu
irtmann o d a l a r n

nan

darda.

Kalamsyacakiar

Bir l k e n i n ,
uunu

geziyordu.

bana M a r c o , daha uzun zaman kalamazlar

greceksin.

bir b y k k e n t i n , i k t i d a r n n e d e m e k

Roma'ya g e l i n c e yava yava

a n l a m a y a ba

m.
Jar ark

145/10

Grevim,
nin

gizli

Ferr'yi

grmeye

gelen fakat kimlikleri

k a l m a s n d a yarar bulan

baz

milletvekillerini

F e r r i ' n i n y a n m a kadar g t r m e k t e n i b a r e t t i . o u kez

Ferri o n l a r l a b i r l i k t e b r o s u n d a n kar, h a t t a bazlarn
d kapya kadar g e i r i r d i .
M i l i e t v e k i i e r i n i n yannda y r r k e n ou
szler s y l e r d i

Ferri o n l a r a .

Rica e d e r i m , o k rica e d e r i m s e v g i l i d o s t u m .

Bizi yanl anlamayn

sakn.

ok z l r m s o n r a . z

g r l k k u t s a l bir e y d i r bizler i i n .
talya'nn
r

kez y l e

kan szkonusudur.

nde gelir.

Dnsenize

Her e y d e n

nce

l k e n i n y k s e k karla

bir

kez!

yle y l e . Yalnz

d n n . Babakann h o g r ile h a t t a v u r d u m d u y m a z
lkla

karlad

Yok

canm!
Ferri'den

ou hemen

Tilki

bu d u r u m

bunlar

byle srp

g i d e r mi

hi?

dinleyen milletvekillerinden

pek

h e m e n ayn cevab v e r i y o r l a r d .
gibi

kurnaz ayn

zamanda

akll

adamdr

b a b a k a n . D u r u m u i n c e l i y o r , g e r e k l i m a n e v r a l a r yap
yor.
Ferri bu g i b i d u r u m l a r d a hi d e i m e y e n

szler

sylyordu.

Dnnz,

Dnnz yeter.

u s o k a k l a r n

d u r u m u n a baknz. P o l i t i k a s o k a k l a r a d k l d . Dn
nz.
Bu szler zer'me \k\p g \ d \ y o r t a r d \ m\\\etveV\\\ert.
F e r r i , a r k a l a r n d a n , hi e k i n m e d e n .

N a m u s s u z pezevenker!

diye

kfr

S o n r a h e m e n b e n i a r y o r d u yanna.
kyorduk.

Roma'ya

Korkuyorlar,

bakarak
diyordu

ak bizden yana g r n m e y e .
donlarna

dolduracaklar

basyordu.
Balkona -

iiyorduk.
Ferri.

Korkuyorlar,

ak

K o r k u y o r l a r . N e r e d e ise

korkudan.

C e b i n d e n kard bir n o t d e f t e r i n d e k i i s i m ste

lerine bakyor ve e k l i y o r d u .
146

Geldiler.

Hepsi

geldiler.

Birer

birer geldiler.

Korku dalar b e k l i y o r . G e l i r l e r d o a l o l a r a k . Gelecek

lerdir.
Gezmeye e s k i y o r d u k Ferri
nndaki

kahveleri

gazinolara

dolayorduk.

uruyorduk.

oturuyorduk.

ile Roma'da. C o r s o ala

Piazza

Via V e n e t o ' d a k i
Colonna'daki

lks

barlarda

Kadnlara r a s l y o r d u k . F e r r i , kadn g r r

grmez.

Bunlarn t m n b e c e r e c e i z , d i y o r d u f k e y l e .

Greceksin, tmn, t m n !

Hi biri k u r t u l a m a y a c a k

e l i m i z d e n . Bu k o s k o c a Roma k e n t i n i n de anasn b e l l e
yeceiz. G r e c e k s i n !

inan bana!

abuk, y a l a m y o r m u u m

gibi

geliyordu

bana Ro-

ma'da. Bir b y k k e n t i , bir lkeyi saran r m c e k an

mrmde
da

ilk kez g r y o r d u m .

savata

hayran

Piave

cephesinde

olmaya balamtm.

tm dman

Ferri'ye V e n e d i k ' t e ya
olduundan

daha

fazla

Savata ka kez g r m

hatlarna d o r u e l

bombas

frlattn.

Baarl bir a t l e t g i b i f r l a t p a t y o r d u b o m b a l a r o za
m a n . i m d i ise o k daha hesapl d a v r a n y o r d u . Srasn
da

iddet

gsterileri

uzun" s r e k o l l u y o r ,
kestirdii adamlara,

yapyor,

srasnda

da

binbir entrikaya giriiyor,

nl

politikaclara,

insanlar
gzne

milletvekille

rine para v e r i y o r d u bol k e s e d e n .

B e n i m g r e v i m p a r l a m e n t o y a g i t m e k , o r a d a k i tar
tmalar

dinlemek,

r a p o r hazrlamak,

gazeteleri

oku

m a k t . P a r l a m e n t o d a , b a k y o r d u m , bir m i l l e t v e k i l i kr
sye kyor

iktidara

balln

anlata

anlata bitremi-

y o r d u . A m a ben s y l e d i k l e r i n i n g e r e k l e b a d a m a d
n b i l i y o r d u m . Ayn m i l e t v e k i l i n i ka kez g r m t m
Ferri'nin odasnda. O m i l l e t v e k i l i demek, g e r e k t e

bir

not d e f t e r i n d e bir i s i m d e m e k t i . O i s m i n karsnda ya

zl bir m i k t a r para d e m e k t i . Satn alnan bir oy demek
t i . Yava y a v a s e v m e y e b a l a m t m b u t r i l e r i . Fa
istler sokaklarda toplu

g s t e r i l e r , y r y l e r yapar147

larken ben de s o k a a kyor, kalabaln arasna kar

yor, halkn n e l e r s y l e d i i n e kulak v e r i y o r d u m .

Kim

o l d u u m u k i m s e b i l m i y o r d u . B i l e m e z l e r d i d e . Kaldrm
lardan g e l i p g e e n l e r i n
tuklar.
yapan

lerin

gzerinden o k u n u y o r d u

iyzn

biliyordum.

o binlerce faisti

dirmek

kuatmak

verildiini
byle

gayet

yz

iin
iyi

liret.

Milyonlarca

Roma'da

kork

gsteri

bir araya g e t i r m e k i i n , giy

onlardan

her

birine

ka

biliyordum.

Adam

bana

Milyonlarca

liret toplam

para
yle

olarak.

liret.

Ferri i k i d e b i r d e :

inan bana N a l d i . d i y o r d u . nan bana, bu kadar

insan

bulmak,

mek,

savata

daha

kandrmak t m n ,
dman

t m n e para ver

siperlerine

saldrmaktan

ok

zor bir i.
B a k y o r d u m bir g n , l k e n i n en z e n g i n , en tann

m s a n a y i c i l e r i n d e n
maya.

Onun

biri

brosuna

geliyordu

Ferri

kapanyorlard

ile

konu

saatlarca. Ferri,

a d a m g i d e r k e n o k saygl davranyor,

onu da kaplara

kadar g e i r i y o r d u . S o n r a b e n i m y a n m a g e l d i i z a m a n .

Sznde d u r m a d

put herif!

diye b a s y o r d u

kfrleri.
Roma s o k a k l a r n d a a r t k on

be

bin f a i s t t o p l u

halde g s t e r i y r y n e s k a b i l i y o r d u . Yoldan geen

ler, onlarn g e i i n i
larna
du

i z l e y e n l e r , eer kara s a n c a k hiza

gelince apkalarn

karmazlarsa

c o p l a r iniyor

omuzlarna.
Faist

efleri

birliklerinin

hemen

yannda

yryen

zamanlar

tanr beni

bu

blge

baryorlard:

apkalarnz

kartn

eek

S o k a k l a r d a onlarn g e i t l e r i n e ,
ladm

faist

ben

de

herifler!
gsterilerine

kartyorum

kadar insann

iinde?

apkam.

rasKim

Uzun b o y l u , zayf,

gen bir a d a m m . M o d a o l d u u b i i m d e sakal brakm

deilim.
148

Hatta hi t y y o k y z m d e .

Biraz da sarn

saylrm.
ngilizce

Roma

sokaklarnda dilenen

yaivardklar

bile

oluyor.

ocuklarn

Geiyorum

bana
sokak

lardan h e r h a n g i bir insan g i b i . G e r e k i r s e , f a i s t birlik

lerinin kara b a y r a n m e g e l d i m i , a p k a m da kar
tyorum. Ama, biliyorum
Milano'daki
sylediklerini

dinlemi

Korkudan

demiti.

Bize

ovuturarak,

onlarn

Ferri'nin

dolduracaklar

Ferri'nin

hergeleler,

demiti.

davranlar

iinde,

ellerini

evresinde dnp dolayordu.

yi o y n a m a k g e r e k , d i y o r d u ,

mak z o r u n l u .

olduklarn,

oturup

insanm.

g v e n i y o r l a r yalnz,
sinirli

kim

brosunda

donlarn

Mussolini,

ben

Mussolni'nin

Korkutmak gerek.

iyi

m a n e v r a yap

Korkutmak ve sonra

umdurmak.
Daha s o n r a , o k d e i l , b i r k a gn s o n r a , t r e n d e ,
Milano'dan
puro

ile

Roma'ya

gelirken,

aznda

kocaman

bir

F e r r i , d a l g n , dalgn k o n u u y o r d u .
Olaylar g e l i i y o r N a l d i .

Piiyor her ey.

Byk

olaya bir ey k a l m a d artk. Yakn, g r e c e k s i n , o k ya

knda g e r e k l e e c e k .
G e r e i r e n i y o r d u m . S z l e r i n g e r e i n i , szle
rin g c n , g s z l n r e n i y o r d u m .
Piazza
kageldii
bir y n

Barberini'de

hi

dim.

Ama

zorlayacan

bir ey

ortaya

koyan

olursam tepetaklak gideceimi,

Prens

beni

de

kesinlikle
stersem

bilincindey-

szler s y l e y e c e k

batacam

da bilmi
Ferri'nin

bekliyorduk.

Ben kral t a n r m , d i y o r d u . Eer arl o l a c a k

iln

Arada
ar

beni

tanmamt.

bir e y l e m e g i r i i r s e k , g r r s n z ,
ynetim

Missni'nin

biliyordum.

sylemeyeceimin

kimliimi

yor saylmazdm.
gelmesini

prens

gn s y i i y e c e i m s z l e r i n

almaya

eer,

apartmana

kral

bize kar sk

etmeye cret edemiyecektir.

srada

pencereden

bakarak

salonda

ar

dolayordu.
149

Mussolini

undan

emin

olsun:

Kral

e m i r ver

m e d e n , o r d u hi bir zaman f a i s t b i r l i k l e r i n e a t e a
mayacaktr.

Kral

da

byle

bir e m i r v e r m e z .

Durum

byle olduuna gre,

kazandk d e m e k t i r .

H e m sonra

ne yapsn Krai? h t i l l i

mi t e r c i h e d e r y o k s a bizi

mi?

Olaan o l a r a k bizi t e r c i h e d e c e k t i r .
Oturdu y e r i n e

prens

Missini.

Rahat bir yaantla

r olan e r k e k l e r i n nasl y r d k l e r i n i , nasl el kol ha

r e k e t l e r i y a p t k l a r n , b e d e n l e r i n i n e e v i k l i k l e kullan
dklarn
de,

grm,

renmitim.

ban s o l e l i n e d a y a m ,

sigarasn
vataki

iiyordu.
emirber

adamlar.

Bizim i f t l i k t e k i N i t t i ' y i sonra sa

Carlo'yu

Davranlar

gibiydiler.

Prens, o t u r d u u yer

hafif bir g l m s e m e ile

hatrladm.

ard.

Kylyd o

Yorgunluktan

Giulia g z l e r i m i n

nne

geldi.

km

zaman

lar G i u l i a henz b u e k i m e l e r i n i i n e g i r m i d e i l d i .
D e i l d i ama, e e r m r e l v e r s e y d i , i s t e r i s t e m e z gir
mi o l a c a k t .

Prenses Elsa M i s s i n i ' n i n y r y , dav

ranlar o d e n l i bakayd
Prens

Kral

yine

htill

da

ki.

konumaya

mi

balamt.

o l u r , y o k s a ona benzer bir ey mi?

talyanlar

da

bunu

bilmek zorunda

deiller

k i . . . yle d e i l mi?

Ne o l u r s a olsun,

1789'dayz d i y e m e y i z .

Bir ara

prenses M i s s i n i yle sanyordu da...

Prens

hemen

Nasl

atld.

Prensesi

Birka sz.
sylemekle

kendi

oluyordum

kendime.

yaz

gn

tanyor

Bir c m l e .

Posta

musunuz

te i m d i

isteimle yepyeni
Reggio

Otelindeki

siz?
o b i r k a sz

bir y o l u

nelPEmilia'da

semi

o frtnal

karlamamz

hatrlat

tm.

dm.
le?

Hatrlamaz

olur

muyum?

Parma'dan d n y o r d u k .
Gn

ortasnda

Hatrladm,

hatrla

N e y d i o hava o gn y

karanlk b a s m t .

Tamam

tamam

yzba

Ferri'nin

arkada

olduunuzu

sylemitiniz...

Tamam...
O srada F e r r i

d n m t . Yksek s e s l e

konuu

yor, zr d i l i y o r d u p r e n s t e n .

Bilseydim eer

geleceinizi.

Neyse.

zr

d i l e r i m . K a r a r v e r i l d i , d u y d u n u z d e i l mi? Biraz n c e
general

de Bono'nun y a n n d a y d m . . .
yle

m i ? Tarih

n e d i r ? Ay s o n u n d a

Prens

hi

E k i m ' d e y a p l a c a k olan

24

m?

heyecanlanmamt.
Napoli

kongresin

den s o n r a . B y l e i t e ! N i h a y e t g e r e k l e e c e k , p r e n s !
Mihayet!
Ferri,

elindeki

- r l a t m t . Hzl

evrak

antasn

masann

stne

hzl k o n u u y o r , s a l o n d a bir aa

bir

y u k a r d o l a y o r d u . Yz k p k r m z y d .

Her e y k r a l a ve

orduya bal. Sosyalistlerle

<omnistlerin canlarna okundu bile. Kiliseye g e l i n c e .

Biraz

ok rica
nce

ederim yzbam,

arkadanz

Naldi'ye

ok rica e d e r i m .

kraln

bizden

yana

z i d u u n u a n l a t y o r d u m . Bunu s a l a d k k e s i n l i k l e . A m a ,
: l a a n o l a r a k , b i i m s e l y n d e n , kanun i z g i s i

iinde

almak z o r u n l u u var.

nemi yok.

zal kalrz.
Ferri

gereksiz birka

zjymazlktan

Neye bal

kalmamz

i s t e r s e ona

sylemi,

ama

Merak etmesin!
gelmiti.

sz

O srada bana d n d

prens
prens.

S i n y o r N a l d i , sal a k a m saat 1 8 ' d e bir p a r t i '

.eriyoruz.

Katlmakla

bursunuz.

Bekliyecez,

prensese ve

bana o n u r v e r m i

mutlaka.

Teekkr ederek hafife e i l d i m prensin nnde.

oma

zerine

yryn

plnlarn

ayrntl

olarak

g r m e l e r i i i n o n l a r babaa b r a k t m . H a f t a l a r d a n
zari

hep

-rap

bu

Roma

zerine

duruyorduk. Sonunda

. jry.

k t i d a r ele

yryn

hazrlklaryla

balyacakt

geirmi olacaktk.

demek bu
Dn

bir
151

kez N a l d i , d n ,
mize

geecek!

pek iyi
dum.
hep

diyordu

Ferri,

i k t i d a r t m y l e eli

zamanlar p o l i t i k a n n

ne

olduunu

b i l m i y o r d u m . E r k e k l e r i y e n i t a n m a y a balyor
D l e r i m d e kadnlar v a r d .

kulaklarmda

nlyordu.

Elsa

M i s s i n i ' n n sesi

Roma'da

bizi

grmeye

gelin.
Elsa

ruz,

Missini
Hep

dedi.

Bunun

Missini
dime

rahat

frtnal,

sepsiyona.

sakn

saraynn

gelirim

bir d a v r a n l a :
kasrgal
zel

havalarda

bir anlam

kapsndaydm.

diye y r y e r e k g i t m e k

n c e bir

boaltrcasna

faytona

yamur

karlayo

olmasn?

Belki

biraz ken

istemitim

binmitim.

yayordu.

re

Bardaktan

Arabac

durmadan

havaya k f r e d i y o r d u . ri t a n e l i y a m u r , f a y t o n u n ten
tesi

zerinde

takr

takr

sesler

kartyordu.

Saraya

yakn bir y e r d e arabay d u r d u r m u , i n m i t i m . Yz met

re

kadar y r d k t e n

nl sarayna.
mur,

sonra

ulamtm

Missini'lerin

1922 ylnn e k i m ay R o m a ' d a hep ya

frtna,

beklenmedik sanaklarla g e i y o r d u .

sa'mn,

uzun,

bembeyaz

kristal

avizelerle

elini

aydnlatlm

ptm;

onun

salona

El-

yansra,

doru

ilerle

d i m . e r d e yz kadar d a v e t l i gze a r p y o r d u . Bazla

r

smokin

de

raslanyordu.

barkt.

giymilerdi.

Kara

Bu

Gnlk

arada,

gmlekliler

Bir de t u v a l e t g i y m i
rinde tepsilerle

giysileriyle

niformallarn

hemen

dikkati

gelenlere
says

kadnlarn plak o m u z l a r .

garsonlar dolap

duruyorlard.

masalarn zerine k u r u l m u , batan aa

ka

ekiyordu.
Elle
Uzun

beyaz k e t e n

r t l b f e n i n n k a l a b a l k t . B u s a l o n , z e m i n i pem
be m e r m e r l e

Birbirimizi

d e d i Elsa.
ok

kapl

152

bir daha

greceimizi

biliyordum,

Her ey o l a b i l i r . yle d e i l mi? Rasiantslara

inanrm

ben.

evredeki
glmeden

baka s a l o n l a r a a l y o r d u .

insanlara

glmsemeden

glmsyor;

benimle1,

konuuyordu.

hi

Sorularna

glkle
dum

cevap v e r i y o r d u m .

nedense.

Biraz

Biraz d a g z l e r i m

Demek burada yzba

dedi.

Ferri o k m k e m m e l

her ey t a m a m .

Yine

in

sklyor,

Ferri

ile

galiba.

alyorsunuz,

iler e v i r i y o r . Zaten a r t k

sonuna geldik,

gelmenizi

utanyor

kamayordu

isterim,

diye e k l e d i .

d e d i . A m a sal

gn

d e i l . Rahat rahat k o n u a b i l e c e i m i z bir g n d e g e l i n .

Bu a k a m ,
m,

bilmiyorum,
Uzun

ru

havadan mdr n e d i r , y o k s a u k a l a b a l k t a n

ilerledi,

ince bykl
Pierre

de

bykeliliinde

Sonra

bizi

nmzdan.
Fakat,

b i r Fransz subayna do

onu yanma g e t i r i p h e m e n t a n t r d .

Binba

Fransa

br sknt var i i m d e .

boylu

binba

askeri

Kardeim.

olduka
kolaylkla

dakika o l m a d a n , t u t t u bana,

brakp

kt

o denli faizmle

tmn

Buradaki

ataedir.

k a r d e i y l e yalnz

Franszcay

lediklerimin

Beui|.

uzaklat

ya

konuuyordum.

ilgileniyordu
anlamaktayd.

ki,

sy

Birka

Fransann d a , t p k bura

daki g i b i bir f a i s t h a r e k e t e ne kadar g e r e k s i n m e duy

duunu

ileri

srverd.

Konuuyordu

zyln
:;r

durmadan.

Mussolini,

bir

i h t i l l l e r a

onarma

makalesinde,

olduunu,

olacan

jkusuz, Joseph de

ise

srd

hi

Maistre gibi,

n y o r d u . yle d e i l
Sylediklerini

iteri

Ondokuzuncu

y i r m i n c i yzyln
zaman,

Maurras gibi

mi?

pek can

kula

ile d i n l e m i y o r d u m .

Z sa'nm o m u z l a r n i z l i y o r d u m . Piazza B a r b e r i n i ' d e Fer

ile g r m e y e g e l e n nl s a n a y i c i l e r i n ,

milletvekili

e-inin o u b u r a d a y d l a r . Beni g r d k l e r i z a m a n , krk

::k
:

dostlarmm

gibi,

itenlikle

selm

veriyorlar

G e r e k t e , R o m a ' m n b y k bir k y d e n baka bir ey

: ".adn

iktidarn

ise, olsa olsa b i r k a

kiiden

ku-

- j bir g r u p o l d u u n u s e z m e y e b a l y o r d u m . Resep:

onun

sonuna doru

Elsa y a n m a y a k l a t .

Elimden
153

tutup

beni yan

salonlardan

birine srkledi.

a m d a n l a h a f i f e a y d n l a t l m olan
kar

karya iki

Napoli

Ben

gidiyor

musunuz?

g i t m i y e c e k t i m Napoli'ye.

yaptn

Birka

kk salonda

byk koltua o t u r d u k .
kongresine

Ferri'nin y e r i n e ,

Roma'da kalacak,

basnla i l g i l e n e c e k ,

hkmetin

neler

kollyacaktm.

gelin

bu

Prens g i d e c e k N a p o l i ' y e d e d i .
beni

grmeye.

Napoli

Ayn 2 4 .

gn

birlikte

yeriz.

Akam yemeini

kongresinin

balad

gnd.

Missini'le-

rin sarayndan o g e c e Pierre de BeuiPle b i r l i k t e k t m .

Onunla

biraz

yrdk

De

Beuil

k o n u u y o r d u hl.

Grrsnz,

kazanacaksnz

ihtiyac

kazanmanza.

talya'nn
rnek

olmu

her zaman

hafif

var

olacaksnz.

birbirlerine

aydnlatlm

Kald
rnek

ki,

yolda.

siz.

yi

olacak.

Bylece

bize

Fransa

ile

olmulardr.

de

talya

Siz

bize

Rnesans v e r d i n i z biz de N a p o l y o n ' u . i m d i bize yeni

bir

rnek,

yeni

Birka

adm

bir

d e r s v e r m e k sras

daha

attktan

sonra

sizde.

durdu

birden

bire.

her

Yaygnlaacak

yere

yaylacak.

baka yolu

yok

ki.

bu

i.

Greceksiniz,

Bolevik
Drt

mikrobunu

koldan

faizm

ldrmenin

yaylacak faizm.

nsanlarn, d e B e u i l ' n , A l a t r i ' n i n , F e r r i ' n i n , M u s solini'nin

politikaya

bylesi

tutkunluklarna

ayor

d u m . B u e y l e m e ben d e k a t l d m bir y e r l e r i n d e n ;

bir

u c u n d a n b e l k i . Z a m a n g e i n c e , iin i i n e daha da da
lacam
tk.

pekl b i l i y o r d u m .

Fakat,

tesinde,

politika
bende de

bir t u t k u

Sanmyordum.

Bana v e r i l e n

yetiniyordum.

Kim

tutku

ile

olsayd,
154

Dn y o k t u

m e s l e i m olsa b i l e ,

bilir,

balanacak adam
Giulia i m e s e y d ,

bunun

haline g e l e b i l i r m i y d i ?

grevi

belki

b u n u n ar

acaba

de

yerine

deildim.
o zaman

getirmekle

herhangi
Babam

ben

de

bir eye
hayatta
herhalde

Magiiano'dan

ayrlmazdm.

Hayatm

bir

baka

yola

girmi olurdu.
Biraz d u r a k l a d k t a n s o n r a ,

Parlak

parlak

bir

ortasnda
rildiini

bir

geleceiniz

geleceiniz

var.

yayorsunuz.

de Beuil yine
var

Gensiniz,

nemli

gryorsunuz.

sinyor

ok

olaylarn

tam

kararlarn

Geleceiniz

balad.

Naldi.
nasl

ve

parlak.

Ne d e m e k t i gelecek? Ne olacakt g e l e c e k t e ? 1922

ylnn E k i m aynn s o n l a r n d a b u n u d n d m d u r d u m
Piazza

Barberini'deki

Karargh

olmutu.

apartmanmz

bir

Parlamentodaki

eit

genel

m e r k e z ve

sac

partilerin t e m s i l c i l e r i n i n biri geliyor, teki g i d i y o r d u .

Vlussolini'nin
kada

banda

katlmay

Kouyor,

nemli

haberleri
altndan

bulunduu

karlarna

uygun

olduunu

iletiyorlard.
kalkamaz

onun y e r i n e

giriime

ileri

srdkleri

Ferri artk tek

hale

gelmiti.

karlyor v e

son

daki

bulanlar hemen

bana i l e r i n

Baz

anlattklar

bize

birtakm

ziyaretileri

eyleri,

verdik-

eri h a b e r l e r i de ben d i n l i y o r d u m . Bu gibi a d a m l a r o

unlukla
sesle

beni

salonun

bir yn

dedikodu

Bunlardan

nann

bir

Badoglio.

:yorum

size:

Gelenler,

nann

Bakn

Be

zerlerine, t m

iletiyorlard.

milletvekili

bana.

general

bir k e s i n e s r k l y o r , a l a k

buna

diyordu.

aynen

onun szlerini

dakika

faizm

yle

ltfen,

sresince

benim

her

3evap v e r m e z d i m

eyi

kalkar,

bildiime

korktuklarn

sorularna.

tard o z a m a n . S o n u n d a ,
hmden

atk

nem

kollarlard.

inanm

bir

tavr

pek g i z l i y e m e z l e r d i .

Kukular

daha

da

ar

hi bir ey s y l e m e d e n y e -

ounlukla

kollarndan

t u t a r ve

dya g t r r d m .

Orada konuurdum sonunda.

;.kp

srada.

gidecekleri

yklr g i d e r d e d i .

benzer e y l e r s y l e d i k t e n ,

a sorular sorarlar,

dedi

aynen t e k r a r ate

haberler v e r d i k t e n sonra benim t e p k i m i

Sonra,

yle

ka
Tam

155


Daha

Anlattklarnzn
baka

Her

eye

tmn

bilgilerimiz

biliyoruz,

var.

derdim.

Kukulanmayn

siz.

hazrz.

O zaman

szlerin

Ferri'den

duyduum

kez

de

gcn

anlyordum

baz

cmleleri

ite..ou
tekrarlyor

dum gelenlere.
Dinliyorlard

sylediklerimi.

nl

birer politi

kac olan bu a d a m l a r k o r k u l a r m b e l l i e d i y o r l a r d ak
s e i k . A c a b a o zamana d e i n hi t e h l i k e ile k a r , kar
ya

k a l m a m l a r myd? Bizleri

savaa g n d e r m i olan

b u p o l i t i k a c l a r acaba hi m e r m i i s a b e t i y i e s u r a t ikiye
blnm
sorulan
lar.

insanlar

grmler

cevaplarken

kastl

miydi?

Bana

sorduklar

o l a r a k a b a r t y o r d u m olay

G c m z g e r e k t e o l d u u n d a n daha b y k gs-

t e r i y o r d u m . Azmdan

kan

bu s z l e r karsnda bu

a d a m l a r n k o r k u d a n r e n k l e r i n i n s o l d u u n u g r m e k ho
uma g i d i y o r d u .
23 Ekim gn
ri'ye

urad

devletin

en

ve

Mussolini

b i r k a saat

Napoli'ye g i d e r k e n ,
kald.

Ona,

gl kiisi olarak baklyordu.

Fer-

zamanlar
Daha d

ne kadar p a r l a m e n t o d a babakanlk, babakan yardm

cl y a p m , n e m l i
clar,
ye.

gelip irin

b a k a n l k l a r d a b u l u n m u politika

grnmeye alyorlard

Mussolini'-

Bir bakma bana da i r i n g r n m e k iin aba har

cyorlard

zira

Mussolini'nin

gcnn

bir

blmn

d e ben t e m s i l e t m e k t e y d i m . M u s s o l i n i b y k s a l o n d a
kendisini

alklayan

gazetecilerden

bazlarn

kabul

e t t i . Elinde uzun sapl bir gl t u t u y o r , i e i i k i d e bir

de

kokluyordu.

aa

deiliz,

Gazetecilerle

bir y u k a r

dolamaya

Hkmete,

arka

d i y o r d u . Ya

e d e r l e r ' y a da biz
f i m tu denli

bize

konuurken

s a l o n d a bir

balamt.

kapdan
brakrlar

girerek,

katlacak

hkmeti

esMro

kendi g c m z l e alrz i k t i d a r . So

b a s i t bizler i i n .

Sorun g e r e k t e n de b a s i t t i . ktidardaki a d " m i y n a

155

bize

hi

karmayacaklarn,

yorduk.

bili

bakentten

Roma'da d i k k a t e d e e r bir e y l e r y o k t u o g n .

Faistler

Napoli'de

kapcs
sz

ovasnda

toplanmaktaydlar.

beni

Topallyordu
vatan

kalacaklarn

Ertesi g n , 2 4 Ekimde M u s s o l i n i

ayrld.
ynn

seyirci

hayli

adam.

Gsnde

etti yolu

nasl

vard.

Tavan

ilgin

kovalyordu.

meden

ieriye.

Elsa g i r d i

anlat-

D u v a r l a r d a karlkl

resimlerle

Melekler birbirini

Sa

Kar a l t n d a C a r s o

sesler' kardn

v e r d i . K k bir hole s o k t u b e n i .
aynalar

sara

madalyalar vard.

gsterirken.

mitrayzlerin

Missini

kark k o r i d o r l a r d a n g e i r d i .

donatlmt.

Bir d a k i k a

Salarn

bile ge

ensesine

dr

m t . Hatlarn daha d a i n c e l m i g s t e r e n dar, siyah

bir

pantolon

giymi,

stne

beli

bzgl

beyaz

bir

gmlek g e i r m i t i .
Hemen

Hzl

hzl

mavilerle

ellerini

Anlalan

uzatp

konuuyordu.

bezenmi

Anlatn

etki,yapyor.

ellerimi t u t t u .

politikayla

ilgilenmiyorsunuz?
ekerek

beni

bir s a l o n a a l d .

bakalm,

Hem

pek

Ellerimden

Politika bende alkol

d e g e r e k bir a l k o l

gibi

bir

g i b i . Her e y i

biliyorsunuzdur.
Anlatmaya
yandan.
tl

baladm.

Baz s o r u n l a r n

Glyordu.
iyzn

o l a r a k a n l a t y o r d u m son

gmleinin

altndan

iyorduk

bildiim

gelimeleri.

grnen

bir

iin ayrn
Beyaz i p e k l i

gslerine bakyordum

ikide b i r d e . B e n i m b u r a d a b u l u n m a m , g e l m e m i o is
t e m i t i . Atlmalydm

ileriye.

hesinde yaptmz g i b i ,
hcuma

gemeden

Hcuma

kmaktansa

nce

bir a n

imenlere

sam. dinlensem derdim

dndan

kendi

gitmesem derdim.

iaret v e r d i

mi,

Tpk

Piave

nehri

atlmalydm. Ama,

Ama

cep

o r a d a da,

dnr e k i n i r d i m .
boylu

kendime.

boyunca yatFerri'nin

biraz s o n r a

koardk arkasndan dman

Ferri

ar
bir

hatlarna

doru.
157

Elsa M i s s i n i

Tatl

kalkt o t u r d u u y e r d e n .

tatl

ene

alyoruz

ama

yemeimizi

unuttum dedi.
Ben de k a l k t m . Elsa o k uzun b o y l u y d u . Belki de
o zamana d e i n t a n d m
su. Salonun

kadnlarn

kapsna d o r u

te o anda y a k a l a d m

en

uzun

boylu

giderken yanmdan g e t i .

kolunu, sonra belini

kavradm.

e k t i m k e n d i m e d o r u . O m u z l a r n d a n t u t t u m . Smsk
sarldm.

Dudaklarn

azn.

Tam

yordu

hzl

bulmam

anlamyla
hzl.

zor

kadnd.

pekli

olmad.

Gsleri

Karmad
inip

beyaz g m l e i n i n

kalk

arasndan

e l i m i s o k t u m . B o y n u n a gzel bir k o k u s r m t . Kol

larmn arasnda t u t t u u m ilk g e r e k kadn, k e n d i g i r i simimle

elde

ettiim

onun araclyla y e n i
girdiimi
mu

ilk kadn

biliyordum.

oluyordu

artk.

saylrd

Elsa.

imdi

bir e v r e y e , y e p y e n i bir dnyaya

Hayatmn
tti

ben.

son

bul

Tekrar y a k a l a d m .

bir d n e m i

Du

daklarn bir iz daha u z a t t . Sonra bir daha i t t i .

Franszca

ti

Gel,

konuarak :
dedi.

Gel.

Ellerimi

kalalarnn

kollarmn

arasndaki

Ama

kadn

olarak,

farkl

oradaki

stnde sahip
da s a y l m a z d .

t i i k olan odas

kadn.

Prenses

Br prenses
Elsa

Missini.

M i l a n o ' d a zafer gn y a k a l a d m ,

hastahaneye g t r p ,
lasnn

s t e r s e n y e m e i s o n r a yeriz.
stne koydum.

odasnda,

olduum
inde

m u m l u

d e m i r karyo

hastabakcdan

b u l u n d u u m u z salona

pek
bi

bir a m d a n l a aydnlatlm

t . Odann ii p e r d e l e r l e , hallarla, y a s t k l a r l a d o l u y d u .
Franszca

olarak:

ok kabasn,

Bir y a n d a n
ile

izliyordu.

diye t e k r a r l a y p d u r u y o r d u .

glyor,
Bembeyazd

kendisini soymam
beden.

Aquila

kzlar

kadar c r e t l i ve z g r d .

Zevk iin

veren

kadnlarda

neeli v e

158

grld gibi

hogr
Nera'daki

kendilerini
sinirli

bir

sabrszlk

iindeydi.

Neredeyse

imdi

kemiklerimi

bana s a r l m t

smsk.

kracakt.

Gensin d i y o r d u .

Grtlandan

bouk bouk glyor, yine

Franszca

konuarak:

G e n s i n ama t e c r b e s i z d e i l s i n , d i y o r d u .

Odasnda o t u r d u k s o n r a .

Odasnda y e d i k y e m e i .

tik. K e n a r l a r d a n t e l l i , i n c e c i k bir g e c e l i k g e i r m i t i
srtna.

anda y i n e A g u i l a N e r a ' d a k i

aklma g e l d i . p l a k t m ,
Elsa

gan

Misini,

prenses

ok g i r i k e n s i n ,

davranl

ki

kadar f a i s t s i n
Daha s o n r a k i

men

biri

Missini.
dedi.

Ben

senin

hayli

bir e r k e k o l d u u n u s a n y o r d u m .

d e ! Tam t e r s i n e !
pna

kzlardan

i i y o r d u m o zaman da.

imesini

skl
Nere

de iyi b i l i y o r s u n . Sa

ksacas!

gnler yine

brakveriyordu

bulutuk

kendini

Elsa

kollarmn

ile.

He

arasna.

Ya

t y o r d u k . O gn y a t t k t a n s o n r a biraz u y u m u t u k y a n yana.

Uyandmz

zaman,

Prens n e r e d e

Bulumalarmz

bir

Elsa,

ise d n e c e k
dzene

Napoli'den, dedi.

sokmak

zorundayz

Sigara i i y o r d u .

Ben g i y i n i y o r d u m .

dye e k l e d i .

zlme sakn

malarmz

Prensle

baz

artk.
anla

vardr.

Ne o? d e d i m . Yoksa,

her n n e g e l e n l e m i . . .

Gld.

Hi

prense

baktn

m y a k n d a n ?

Sonra,

bana

da baktn m? Uslu d u r u r p r e n s . Ben de uslu d u r u r u m .

Skandaldan n e f r e t ederiz ikimiz d e . Skandal k i i y e bir
ey kazandrmaz. yle d e i l
Missini
kanad

saraynn

Marco?
bir

Lungo Tevere'ye k y o r d u . Elsa beni o t a r a f t a n

darya k a r d . O

kanatta,

ufak f a k a t i r i n bir oday

mi

b i r o k kaps v a r d . Sarayn

Buras t m

duvarlar tahta kaplamal,

gsterdi.

o l a r a k zgr o l d u u m b l m

sa159

rayn.

Bu odada ne d i l e r s e m y a p m a k t a z g r m .

odaya

gelir,

Bu
Uzun

burada

denli

kolayd

uzadya

a ac

beklersin
demek

sokaklarna daldm.
larda d k k n l a r n
lamtm.

Grntlerin
snrnn

her

ktidar d a bir d e k o r d u .
tesinde.

ey

iin,

Ferri'ye,

borluydum.

Hayr,

gerekler.
oluu

Baka g e r e k l e r yat
d a a r d n d a bilin

lk g r n l e r i n d e k i

Elsa'ya,

orta

k a v r a m a y a ba

saygdeer-

bambakayd.

iki d n y a y a n y a n a g e t i r i l m i g i b i y d i .
m

dar

Dar sokak

dekordan

Kadnlarn

iik baka g e r e k davranlar

Olduk

Roma'nm

ardnda g i z l i y d i

iinde

mez g e r e k l e r v a r d .

yaants.

Bu s o k a k l a r n

Gerekleri

Bu

m?

serindi.

Daha s o n r a

aanlar v a r d .

Grntler

dekorun

zel

Hava

Sabah o l m a k z e r e y d i .

snda uzun s r e y r d m .

yordu

Anlald

Elsa'nn

gezerek d n d m .

bir rzgr k m t .

yordu.

beni.

o nl

ki

Bunlar

evre,

kavrad

prensese teekkr

r e z a l e t e olanak s a l a m a z d m .

k a t l i davranr, sarayn v e r d i i

Dik

randevulara tam saatm-

da g i d e r d i m .
Piazza
ynlarla
emirler

Berberini'de apartmana
mesaj

gelmi

yadrmt.

kotum.

Hepsi

Bize

korkudan

s y l e n t i l e r e baklrsa,
rarlatrmt.
ranlarn
kurtarc
yarak

haber

pozlar

saat

Ferri

ileten

iinde

bir y a n d a n
nl

titriyorlard.

kiilere

Grne

ve

Kral s k y n e t i m iln e t m e y i ka

Ufak t e f e k bir a d a m o l a n ,

her zaman

yle

birka

birikmiti.

ortaya

taknyor,

diyordu:

koyan
ulusa

g l n dav

babakan
bir

Ayaklanma

mesaj

Facta,
yaynla

giriimlerini

dik

k a t e alan h k m e t i m i z , ne pahasna o l u r s a o l s u n , her

t r d e k i olanaklar
lamaya

kesin

Askerler

kullanarak,

asayiin s r m e s i n i

sa

kararldr.
resm

binalarn

nne

kum

torbalan

y e r l e t i r m e y e b a l a m l a r d . O g e c e Elsa M i s s i n i , kol
larmn

arasnda,

Kral,
160

katlyordu

her z a m a n k i

glmekten.

g i b i , yine

komedi

oynuyor.

Prens
Kral

bugn

grm

hazretleri

nacakm
O

her z a m a n k i

bana

gece

davrandm.

onunla,

prensesle

seviirken
isterse

bir t a n e s i n i n
tm,

gndz

Komedinin

Ekim

lk a t m t :

anlatmaya

son

Geceyars,

dnerken,

bak

askerleri
Ferri

geri

sevinten

balad.

perdesini

baladlar

gn

bile.

Popolo

Faizm i k t i d a r

tr d a s o n u n d a ! .
Kraln

Ve

hi d e i l s e

oynuyorlar,

grecek

G r e c e k s i n , iktidar v e r e c e k l e r ona. Zaten

ekilmeye
29

istiyordum.

istiyordum.

apartmana

kaba

bilmiyordu.

heyecanla

sin M a r c o !
geri

ayrlp

s e r t ve

tehditlerden

N a p o l i ' d e n d n m olan

ne yapacan

katla-

b i r i n i n ya da

kprlere yerletirdikleri

ekmilerdi.

hayli
baka

gemesini

savrulan

g e r e k olmasn

yanndan

Bana

g i b i taviz v e r e c e k ,

ster Elsa'nn

demelerden

Elsa'nn

baklrsa,

geleceklere.

baka bir e y i n d i r e n i e
rilen

sylediine

Aradan

Mussolini'ye

yaynlyorlard:

Greceksin.

gazetesi

yle

bir

ba

e l e a l m a k i s t i y o r . Alacak
bir gn g e i n c e , g a z e t e l e r ,

yollad

gizli

mesajn

Majesteleri

kral

hazretleri

metnini
sizinle

g r m e k i s t e d i k l e r i iin R o m a ' y a g e l m e n i z i r i c a ede

rim.

Sayglar General
Mussolini'nin

Cttadin.

Roma'ya

geliiyle

ilgili

hazrlklar

y a p m a k g e r e k l i y d i . B u n e d e n l e asker m a k a m l a r l a g
rmek zorunlu

olmutu.

Bu

ileri

yrten

Ferri

ile

b i r l i k t e g i d i y o r d u m o r a l a r a . N o t l a r a l y o r d u m durma
dan.

O gece

Odasnda
mz

Elsa

yumuak

mumlarn

kalmt.

hafif

ile

hayli

ge s a a t t a

yastklarn

Uyandrmadm

altnda,
Elsa'y.

buluabildim.

zerine
sere

uzanm,
serpe

Karsna

geip

kr

uyuyup
otur

d u m . S e y r e t t i m o n u . A c a b a g e e n g n l e r i i n d e Giu
lia nasl

bir g e l i m e g s t e r i r d i . B a b a m d a acaba nasl

bir g e l i i m

olurdu

yaasayd.

Bunlar

dndm

bir

sre.
iktidar ark

161/11

Biraz s o n r a

Eisa

uyand.

M a r c o , diye a t

her z a m a n k i g i b i , hesapl

gzlerini.

Kollarn

bir davranla,

uzatarak,

kendini verdi

bana.

yarn

Hemen
buraya

gitmek zorundaym,
geliyor.

Henz h e p s i n i

Yaplacak

dedim.

iler var

Mussolini

bu

konuda.

kendine d o r u .

Kulam

b i t i r e m e d i k bu ilerin.

Eisa k u v v e t l e e k t i beni
srd.

yi br f a i s t s i n s e n , d e d i .

Benimle

Franszca

konuuyordu.

Kendi

evresin

d e h e r z a m a n talyanca k o n u t u u i i n , o e v r e d e pek
bilinmeyen

bu

Franszca

- H e m
Ge
Piazza

iyi

kalmtm

dnmekte.
bir

Campo

geerken

bana

ayrmasn,

benimle

seviyordum.

bir f a i s t h e m de iyi

Farnese'de

yayordu.
dan

zelliini

konumasn

Saraydan

faytona

dei

Fiori

barmalar

bir s e v g i l i s i n !

bindim.

semtine
duydum.

kar kmaz
Hl

yakn

yamur
sokaklar

Birka

el

silah

da atld. Arabacya s o r d u m ne oluyor diye, omuzlarn

silkti.

Roma

evresi

talyancasyla

Hl k u k l a l a r g i b i

bir e y l e r s y l e d i

d a v r a n a n l a r var, d e d i .

k i a r t k y a p l a b i l e c e k bir ey v a r m g i b i .
ken

vurulup
Kara

gidecekler

gmlekli

genler,

la, Venezia m e y d a n n d a n
nnce

olup

budalalar.

bitenleri

Enayilik

ellerinde

gazetelerin

ite!

kara bayraklar

g e i y o r l a r d . A p a r t m a n a d

rendim.

Roma'nn

h a l l e l e r i n d e sabaha kadar v u r u m u l a r d .
tar

San

Durup durur

idarehaneleri

yama

kenar ma

Faist aleyh

edilmiti.

Llbe-

rai e v r e l e r i n t e m s i l c i l e r i n d e n bri a p a r t m a n a g e l e r e k
oiup

bitenleri

ciddi,
sapl

sayg

bir b a s t o n
Adam,

zere
162

protesto
deer

gara

Ferri

e t t i Ferri

bir davran

nezdinde.
vard.

Adamn

Elinde f i l d i i

tutuyordu.
ile

gitmeye

birlikte,

Mussolini'yi

hazrlandmz

srada.

karlamak

Kamuoyu

bu

olaylar

karsnda

ok

sarsla

caktr d i y o r d u .
Ferri,
verdi

Ne

Avanti
mi

merdivenlerden

inerken,

bararak

cevap

adama.
yapmamz

gazetesi,

yapmamz

istiyordunuz?

iileri

bunu.

ruz yalnzca.
Adam,

mi

Brakalm
srklesin?

da
yle

istiyordunuz?

Evet ama sayn

Biliyorsunuz

greve

Ferri,

Yenilik

biz s o s y a l i s t d e i l i z

hareketlerini

ki.

destekliyo

kadar.

merdivenleri

bizimle

birlikte

inmek

iin

acele e d i y o r f a k a t y e t i e m i y o r d u .
Ferri bard :

ler!

Geelim bunlar!

nemsiz
Hemen

saat

bir t a k s i y e a t l a d k .

10.42'de

indi.
da

Mussolini,

stasyonda

toplanan

yorlard.

Hepsi

nc

O l a b i l i r b y l e ey

30

bir o n u r
kollarn

Ekim

Milano'dan
kt'as

ileri

halde,

1922

gelen

selmlad

f a i s t l e r baryor,

yannda Ferri o l d u u
Ben

Geelim!

eyler!

sevgi

gn
trenden

onu.

Ora

g s t e r i s i yap

uzatmlard.

Mussolini,

birinci otomobile bindi.

arabadaydm.

A k a m , f a i s t g r u p l a r Roma s o k a k l a r n d a , kstah
a

ve

saldrgan

davranlarla

marlar s y l e r l e r k e n
Gn

boyunca

m u t u . Yolun

kalktm

Roma'y

dolar,
Elsa'ya

ykam

banda o t o m o b i l d e n

bara

ara

gittim.

olan

yamur

indim,

geri

dur
kalan

b l m y r y e r e k g e t i m . Roma Yun bu s e m t i n d e bam

baka

br

hava

yryordum.
kili

Calvini'ye

tendiklerini

esiyordu.

Gndz,

parlamentonun

renmitim.

rak y a k a l a m l a r ve z o r l a
sonra

zavall

Bolonya'da,

evre

Bolonya'nm

adamn
havagaz

ar

milletve

s a l d r m a y a yel

faistler

bir ie

Ar

sosyalist

nnde

Gen

sakaln

sesizdi.

onu

kskv

h i n t ya

iirdkten

kesmilerdi

makasla.

fabrikasnn

nnde

beni

nasl

163

koruduunu

unutmamtm Calvini'nin.

Gsteri yapan

g e n l e r e engel o l m u , o n l a r a : Arkadalar, insanlarla

d e i l , f i k i r l e r l e savan! d i y e h a y k r m t . Yine o g n
R o m a ' d a , baka bir f a i s t g r u p nl bir g e n e r a l i n o
lu

olan g e n

bir k o m n i s t g a z e t e c i y i y a k a l a m , de

likanlnn y z n

ulusa!

krmzya

boyamt.

saldrya

urayan

renklere,

yeile,

yatana

bu

gazetecinin.

Eisa o d a s n d a y d . z e r i n d e b o l
lunan

beyaza v e

G a z e t e l e r adn v e r m i y o r l a r d

rlplak

sayda y a s t k bu

uzanmt.

Benim girdiimi grnce :

Nen

var s e n i n ?

dedi.

Bylesi

bir z a f e r g n

hi d e n e e l i d e i l s i n . Bir e y e m i cann skld y o k s a ?

164

s
Her z a m a n k i g i b i , gn d o a r k e n a y r l d m , Elsa'nn
yanndan.
rldand.

Gzlerini
Her

iindeydi.

Tiber

arabaclarn
de

bile

sabahki

amadan
gibi.

nehrinin

sesi

birka

Darda

yanndaki

duyuluyordu,

ayakkablarmn

kaldrmlarda

szck

Roma
yolda

zaman

olsa

zaman.

kard

sessizlik

ses.

olsa
Bir
Her

zamanki g i b i . Her z a m a n k i g i b i , a m a o s a b a h k e n d i m i
bir b a k a l k
tk

iinde

kazananlarn

hissediyordum.

arasndaydm.

ktidar k u y r u u n d a .
,

Bakalarnn,

korktuklar, ekindikleri

bahn e r k e n s a a t l a r n d a
a p a r t m a n a . Yzba

b y l e ar
kortejinde

e l d e e t m e y e alt

bir i n s a n d m . O g n sa

binba

Ferri'yi

Bundan

Kazananlar

Pierre

de

Beuil g e l d i

grmek istediini

sandm.

Ferri b r o d a d e i l d i . Onun adna zr d i l e d i m .

Biliyorsunuz, d e d i m .

Kral,

M u s s o l i n i ve

ba

bakan g r m e y a p m a k t a l a r . Feri o n l a r l a b i r l i k t e g i t t i .

Sizi

Ben

ahsen

sizi

sresinde faizmin
nz

kutlamaya

kutlamaya

biliyorum.

gelmitim

gelmitim.

baarya u l a m a s
Bunu

ler y a p m o l a b i l i r d i m
birka

kiiyle

ki?

Naldi.
haftalar

neler y a p t

size.

N e l e r y a p m t m ? Ne

nemli

grmtm.

son

iin

syliyecektim

Dinliyordum sylediklerini.

sevgili

olduklar

Onlar

sylenen

korkutmutum

h e r h a l d e biraz. V e r d i k l e r i b i l g i l e r i , h a b e r l e r i , i l e t t i k l e r i
dedikodular
Beuil

hl

Ferri'ye u l a t r m t m .
benm

geleceimden

Binba

Pierre d e

sz e d i y o r d u .
165

Siz, d o s t u m , y e n i

kuaklardansnz.

ktidar de

mek siz d e m e k t i r a r t k . B u g n d e i l s e b i l e , y a r n . Pek

yaknda.

Ltfen

De

Beuil'

Hem

Ferri'ye

de

sayglarm

iletir

misiniz?

kapya kadar g e i r d i m .

kendi

a s k e r l e r i adna

adma

ve

kutlarm sizi,

Merdivenlerin

banda

hem

de

tm

Fransz

dedi.
glmsemeden

kolumu

tuttu.

Ltfen

k z k a r d e i m e de s a y g l a r m

iletin,

Ga

liba siz onu b e n d e n daha o k g r y o r s u n u z .

Tpk

dikkat
aklna

Elsa

gibi

atyordu

P i e r r e ' e d i k k a t et,
et

Pierre'e.

kalarn

demiti

Franszlarn

koymu bizimki...

bazen.

bir gn

Elsa.

ok

M u s s o n i ' s i -olmay

ok da g u r u r l u d u r , yle sa

nyor k i . . .
Sonra d u r m u t u bir a n .

sana
tir.

Hem s o n r a ,
ok

nazik

Senin o k n e m l i
Aynalara

riniyordu
kuluyor,

aynalara
kollanma

Daha

Beni
benim
ba

Elsa

olacak.

bunlar

gryorlard.

Ge
so

grevin.

k t i d a r sopasnn

gznde.

lerde

m?
yars

F e r r i ' n i n zel

sek

ise m s t e a r d . M u s s o i i n i ' n i n srda

danmanyd.

aslyd.

inanyor.

sylerken.

senin

yle d e i l

Dileri

bakanl

binasnday-

Roma'y s e y r e d e b i l i y o r d u .

Odasna g i r d i i m v a k i t y k s e k arkal
resi

Greceksin,
gsterecek

r l p l a k t . Yanma

nemli

d b r o s u . Pencerelerinden
m, d a l g n d .

ilgi

srtnyordu.

elimdeydi onlarn

r e t e r i y d i m . Ferri

sanki?

byk

bakarken.

imdiden

byle

olmasn

bir g r e v i n o l d u u n a

bakyordu

daha da n e m i i

niin

davranacak,

k o l t u u n a dayan

Karsnda C a v o u r ' u n k o c a m a n bir port

Bekledim.

Masasnn

stne

bir

dosya

k o y d u m . O zaman g r e b i l d i b e n i .

Naldi, sevgili Marco, diyebildi.

Ferri o l s u n ,
166

tekiler olsun,

iktidara geince

de-

iiveriyorlard.
bir d e i i k l i k

Birka

gn

yeterli

oluyordu

iin. Anlamsz g r n l e r e

bylesi

bir havalara

ornveriyriard.
Ferri

hemen

Sevgili

ner e y d e n
ehresi

balyordu

Naldi.

n c e d

ncelikle

anlalr. Sakn
Bunlar

anlatmaya.

ktidar d e m e k ,

hkmet demek,

politika demektir.
lkenin

unutma

bu

izledii

Bir l k e n i n

politikadan

gerei.

bana s y l y o r d u ,

ama

kalabalk bir d i n l e y i c i t o p l u l u u

davranlar

mu g i b i y d i . A l a t r i ' n i n V e n e d i k ' t e s y l e d i i
ma g e l i y o r d u .

Avukat b o z u n t u s u ,

miti

Ferri

iin.

Avukat

salgn

bana

da b u l a y o r d u

sanki

karsnda konuuyor
ne

bozuntusu

filan

ar ar.

sz akl

olacak!

de

falan

ama,

Savoia o t e l i n i n

geni s a l o n l a r n d a g a z e t e c i l e r i t o p l u y o r , o n l a r a deme
ler v e r i y o r d u m artk. n e m l i t r d e n . H e r k e s bana ilgi
gsteriyor,

davranlarm

lyordu.

Hemen

herkes

oakalar,

tm,

hepsi

kolluyor,

glcklerle

gazeteciler,

tekiler

Mussolini'yi

Due'yi

kar
daha

grmek

istiyordu.

Sayn

baylar m s t e a r

Ferri

anda

O'nun

yannda, d i y o r d u m .
Hem
dm

Ferri'nin

sanki.

yveriyordum.
:an.

Baz

lerinden

yordum,

ve

de

kaldrp

biz

Due'nin

Baz

sorunlar

bazlarn

Mussolini,

sonra ban

hem

Glmsyordum.

bilmeyen

ki kii

ieniyormu

gibi

odasna g i r d i k t e n

konumalarna
bin

sre

bitmek tken

balyordu.
benimserdi

bir zaman

Eksiimiz bu

bir

Hareketsiz gzleriyle
Karsnda

k i i l i k bir kalabala s e s -

davranlar

talyanlar hi

ier, d e r d i .

hi y o k -

M u s s o l i n i ' n i n yanna g t r -

bakyordu.

bile olsa, sanki

zmle-

yaratyordum

szyordu beni v e y a n m d a k i n i . S o n r a ,
mek

yardmcsy-

sorunlar

ite!

sayg

Sayg!

her

nedir

zaman.
bilmedi-

Dzen y o k , d

zeni
167

Sonra

kocaman

yumruklaryia

gsne

vurur ve

barrd.

Ben v a r m

artk

ey d e i e c e k b u n d a n
Gerek u
sk

mektup

Nitti

byle!

ben

yazyor,

zerine

yatlar

ki,

topraklarmzn

cevap

tarm

almak gereki

reformu

nakit para yok

veriyordum

zerine,

rnlerinin fi

durdurmutu. Annem,

hat n e f e s aldk ama

satrla

durumu

Tarm

m a k i n a l a r satn

Mussolini

almalarn t m n

Her

Her ey!

bilgiler veriyordu.

Allahtan

Faizm var.

d e d e i i y o r d u m . A n n e m sk

d y o r d u . Yeni

yordu.

balarnda.

annemin

ile

ilgili

Biraz

diyordu.

ra

Birka

mektuplarna.

Hi

bir e y e g e r e k s i n m e d u y m u y o r d u m a r t k . ktidar d e m e k
bir b a k m a da bol

para d e m e k t i .

rini'deki apartman
r,

Elsa

bazen

Ferri,

Piazza Barbe-

bana b r a k m t . l e d e n sonrala

oraya g e l i y o r beni

bekliyordu.

Apart

mana d n d m zamanlar onu orada b u l u y o r d u m . Ko

caman
da

koltuklardan

uyuklar

durumda

Tritone yolu,
mobillerle

oturmu,

buluyordum

B a r b e r i n i alan

fayton

rnyordu.
bakanla

birine

Ben

karmak

girdikten

dnyordu.

Artk

Elsa'yi-

yann

Balkondan

g r n y o r d u . Yolda oto

arabalarnn
ieri

balkonun

ben

dzeni

s o n r a zel a r a b a m
de

kazananlar

ara-

sndaydm.
Ferri

ile

ilk

kez

Ouirinale

sarayna

gittiim

ak

a m , f a i s t b i r l i k l e r kraln saray n n d e g s t e r i yap

mlard. Oradan,

st ak o t o m o b i l d e ,

nerken,

halk

sokaklarda

Faizm!

diye

baryordu.

bizi.

Sonra,

Mussolini!

hep
diye

Yaasn

ile d
Yaasn

Durmadan

bir azdan
tempo

Ferri

Faizm!

alklyorlard

Mussolini!

Mussolini!

tutuyorlard.

F e r r i , o t o m o b i l d e , y a n m d a , aznda k o c a m a n bir
puro,

rs
168

Duyuyor

gibi.

Koyun

musun

unlar?

srs.

Bak

demiti.
Nafdi

Koyun

eer k a y b e t m i

oisaydk bu
lard

mcadeleyi,

ayn s e v i n lskiaryla asar

bizleri.
Biraz s o n r a F e r r i , y i n e o t o m o b i l d e ,

rinde

biraz d o r u l m u v e

Bu a h m a k s r s

lerini

sanyorlar.

Kral o l s u n ,

Bunu

kolunu
bizi

kansndalar.

Budala

bunu!

Kolay

brakmayz

iktidar.

Dilerimizle,

Grrsn

Naldi.

gibi

taklp

Bu

akamlardan
zin

biriydi.

kapsnda,

yamura
Beni

umudediyorlar.
ele alp y n e t e

herifler!

ok

elimize

beklerler

geirdiimiz

aslrz,

iktidara.

Grrsn.

plakl
Ferri,

aldrmayan
Nera'ya

bizi

trnaklarmzla

bir g e c e

hi

Aquila

tm

atmt.

h e r i f l e r i n g r t l a k l a r n a balk k l

kalacaz.

Gereklerin

bunu

olsun

cekleri

kolay

omzuma

kendilerinin ynetecek

bekliyor,

milletvekilleri

k o l t u u n ze

ile

ortaya

kt

Magliano'daki

iftliimi

karma kan, yaan

yzbaya

gtren

iddetli

benziyordu

ieriye

ilk

sokan

hl.
adamd

i m d i l i k . Scak, i l g i n s e s l i a v u k a t t hl. S o n r a . . . s o n
ra

iktidara kavutu.

lyorlard

onu.

kara b a y r a k l a r
liler.

ksa z a m a n d a . Alk
nnden

yere doru tutuyorlard

Mussolini!

ryorlard.

ktidar oldu

Faist b i r l i k l e r i n i n
Mussolini!

Kollarn

Mussolini!

kaldrarak

geerken

kara g m l e k
diye

selmlyorlard

baFerri'-

yi ve F e r r i ' n i n yannda b e n i . M u s s o l i n i de b i r k a a d m
nmzden

yryordu.

lenen t r e n l e r .
de

gn

srmt

diz k y o r d u k y e r e . a m u r l u s u l a r n

rinde
te

Birka

silindir

yanda

dzen

V e n e d i k alannda Vatan Antnn

apkalaryla,

generaller tm

bakanlar,

nn

iine.

Elle

milletvekilleri

Mussolini'nin

zerine y e r e diz k y o r l a r d a m u r l a r n

bir

iareti

i i n e . Gzle

rinin i i n e b a k y o r l a r d M u s s o l i n i ' n i n . Onun bir i a r e t i

zerine

ayaa

kaklarda.

kalkyorlard.

Kalabalk,

sralar

Alklar y k s e l i y o r d u

so

boyu,

zende y r y o r d u k c a d d e l e r d e .
teji

geiyordu

sokaklardan.

smskk

Ar ar.

bir

k t i d a r kor

Halk k a l d r m l a r d a b i z l e r i
169

grebilmek
lard

iin

bizleri

ktidar

kortejinde

baka

bir

ildi.

Sayn

Ferri.

itiip

ey

bizler

Ferri

mstear

Kollarn

uzatyor

Birbirlerini eziyorlard.

gerekte

deildik.

Mstear.

riydim.

kakyordu.

selmlamak iin.

birer

grntden

a r t k yzba

Ferri

id.

Ferri

Saygdeer

de

sinyor

Ben, s a y g d e e r m s t e a r n s e k r e t e

Prenses

Elsa

Missini'nin

gen

sevgilisi

ayn

geleceksin

nasl

zamanda.

olsa

Ben g i d i y o r u m d i y o r d u

ok g e n i kenarl
nesini

de r t e n

nz d u d a k l a r n
du

Elsa,

akama.

bana

beni

bir a p k a g i y m i ,

gzel

bir t i l k i

grebiliyordum

dudaklarn. Ama

b o y n u n a e

k u y r u u s a r m t . Yal
bu d u r u m d a .

ayn

zamanda

Uzatyor

da

itiyordu

geriye doru.

Vaktim yok Marco, diyordu.

ofr

b e k l i y o r aa

da.
Onu arabasna
ra

ar

ar y r y e r e k

parlamentonun
mt.
ile

kadar g t r d m .

nemle

duruyordu.
boynuna

nl
Hi

Mecliste

iktidar

selmlyor,

geliyorlard.

Montecitorio

nne.

Koridorlarda

eksik

alanna

milletvekilleri

sosyalistler

ise

krmz

bala

beni

sayg

grmezlikten

Calvini

etmedii

Milletvekili

geldim,

grmeler

sosyalistlerden

dolamt.

U u r l a d m . Son

biraz i l e r d e
earbn

Matteotti

yine

zayflam

t , s a l a r n a a k d m g z l e r i u k u r a kam e l m a c k
kemikleri

biraz f r l a m t .

gsn

kabarta

krsye

krarak

meydan

mentoyu
kardm!.
mlard
de

ayaa

okumutu:

kapatr bu
Bu

szler

Benito'yu.
diye

gn

zerine
Ayn

Mussolini

Eer

salonlar

bir

km

i!

mecliste

yle

isteseydim,
kla

faistler

anda

k a l k m l a r Eviva

Parlamento!

170

kabarta

Calvini

hayparla

dzenine
ayakta
ile

so

alkla

Matteotti

p a r l a m e n t o ! Yaasn

haykrmlard.

Toplantdan

sonra

koridorda

alay

eden

Ferri

yle k o n u m u t u :

Bir

Pek

dizi

gzel

parlak

sanyorlar

bir

davran, d o r u s u !

szlerle

galiba.

bizi

buradan

Kahvehane

Sevsinler!

kovacaklarn

kahramanl

herifle-

rinki!
Bir

gn

siperden
ra

cephedeyken

ileri a t l m ,

bizim

askerlerden

elinde tfeiyle,

elden

karmamak

amacyla

balamt.

Biraz s o n r a

da v u r u l u p o r a c k t a

miti.

Onun

cesedini

srkleyerek.
lenmi
O

Parmaklar

kalmt.

Ferri,

ok g z e l ,

Alatri

hemen

getirmitim

tfeinin
bu

tetiine

ocuun

baz

Ferri

bir

nutuk

kede

ekerken,

M z a k e r e l e r i n sona e r d i i ,
lara d o l u t u u
ortasnda

ver

kenet

parmaklarn.

davranna ba

ama e n a y i c e , fayda

demiti.

kiilere

geliyordu.

atee

can

sipere yerde

Birka gn s o n r a p a r l a m e t o n u n yar
ridorlarnda,

bir

k a h r a m a n c a bir h a r e k e t ! d e y i n c e

atlm ok gzel

sz bir d e l i l i k

lgnca

Zorla amtm askerin

zaman y z b a

karak:

ben

biri

bir kar top

bir srada,

Zayflamt.
olmamza

karanlk ko

evresine

toplanm

Alatri'ye

rastladm.

milletvekillerinin
baktm. Alatri

st

ramen,

ba

koridor

bana d o r u

dklyordu.

srtnda

i n c e , yazlk bir

oeket v a r d . B u r u u k bir p a n t a l o n g i y m i t i . ksryor

du.

Elindeki

gazeteyi

okumaya

Gzlk de k u l l a n y o r d u

artk.

mad,

nce

sanki

bir

gece

Vay sen m i s i n

Kolunu t u t m a k ,

Naldi!
elini

alarak

Beni

ilerliyordu.

grnce,

ayrlmz

hi a

gibi.

dedi.

s k m a k iin

elimi

uzatrken

syle bir siikinmi", e l i n i b i l e v e r m e m i t i . A y r

kamp

larda

geen

olduumuz

hemen

anlalmt

aramzda

Konumalardan.

sabna

Demek atlattn

tehlikeyi? Sevindim

senin

he

demitim.
171

Evet,

diye

cevap v e r m i t i .

Sonra

unlar

ek

lemiti.

di

Bir kez hayatm k u r t a r d n N a l d i . Bir kez. im

ise,

rum.

senin

Senin

kararl
deil

dostlarnn
abanla

ldrmelerini

kurtulan

grnyorlar.
mi

beni

hayatm

Faist a d a l e t i

bekliyo

onlar

almaya

derler buna.

yle

Naldi?

Sinirliydi.

neli,

batc,

ac

szler s y l y o r d u .

Hi bir eyi a n l a t a m a z d m o n a . i t e n g e m i t i . Ona

daha

nceleri

yazmay

tasarladm

mektuplar

keke

y a z s a y d m d i y e d n d m . A m a y a p a c a k bir ey y o k t u
artk.

T u t t u m yakasndan

geirdii

skntl

ilkyardm

gnlerden,

hastahanesinde

cepheden,

Magliano'-

d a n , a n n e m d e n sz e t t i m . kide b i r d e g z l k l e r i n i
k a r t y o r , t e k r a r t a k y o r , beni
mediini

belli

ediyordu.

hemen

hemen

Konuuyordum

hi dinle
durmadan.

Bir y a n d a n da i i m d e bir h u z u r s u z l u k d u y u y o r d u m . Onu

omuzlarndan
yordum.

arya kardk,
mn

tutup

yle

s t e r s e eer,

br

gzel

silkelemek

isti

o n u n l a b i r k a . a d m y r r , d

g i d e r bir kahvede o t u r u r d u k . Hi l

istiyebilir miydim

ben?

Kabul e d e r s e e e r ko

r u r d u m o n u . Piave c e p h e s i n d e y a r a l a n d z a m a n , onu
adm adim

s r k l e y e r e k s r t m a alarak s i p e r e g e t i r e n

ben d e i l

miydim?

yordum.

K o n u u y o r d u m d u r m a d a n . Anlat

Sylediim

szlerin

belki

bir y a r a r

yoktu,

ama b e n i m d e s y l e y e b i l e c e i m baka bir e y y o k t u .

Elindeki

gazeteyle

omzuma

vurarak

birdenbire

kesti

szlerimi.

Bana

bak

Naldi,

dedi.

Sen

balrbana

bir

o l a y s n . G e r e k t e n saf h e r i f i n b i r i m i s i n , y o k s a ahmak
m, yoksa

iten

pazarlkl*hinoluhin

bir h e r g e l e

mi

sin k e s t i r e m e d i m g i t t i . H e r h a l d e h e m s a f s n , h e m ah
mak ve h e m de ei b u l u n m a z bir d o m u z s u n !
san o l !

nemi yok benim

Yanmdan
172

uzaklarken

Ne olur

iin.
glmsedi

ilk

kez.


byle

Bala

beni,

diye

ekiedi.

parlamentoya girmemize

izin v e r m e z s i n i z .

Bu

Bizlerin

herhalde

bundan

uzun

sre

nedenle, seninle vaktimi

kaybe

d e c e k d u r u m d a d e i l i m . Yapacak i l e r i m var. Sen f a itslerin

en

ahmak su ortasn

Koridorlarda
balanacan

alyor

Naldi!

mzakerelere

haber v e r i y o r d u .

y e r i n i almasn
Gzden

ziller

Hademeler,

tekrar
herkesin

bildiriyorlard.

uzaklamadan

nce

arkasna

dnd

Alatri.

lendi.

Ferr'ye

Salonda
ayrlan

de

selm

Ferri'nin

syle

yanma

galeride yer aldm.

benden!

gitmedim.

diye

ses

Gazetecilere

Mussolini,

sk sk

alk

larla k e s i l e n k o n u m a s n a b a l a d . C a l v i n i , el kol ha
reketleriyle

protestolar yadryor;

srada y e r i n d e n

frlayarak,

Matteotti

Due'nin

arada

szlerini yksek

s e s l e p r o t e s t o e d i y o r d u . M u s s o l i n i d e , k e n d i s i n i al
klayan

taraftarlarn

arada

bir

durduruyor

bara

ara k o n u u y o r d u .

H a k a r e t e d i y o r l a r bize a r k a d a l a r .

yyorlar! ok nemli
lar.

ok nemli

bir g e r e i u n u t u y o r s u n u z .

bir e y i .

Faist d e v r i m

v u n m a k hakkna s a h i p t i r . A n l a l d
nacaktr f a i s t d e v r i m . H e p s i
Salondaki
szler z e r i n e .
ran

Ferri

sesleri
a

Faizm ba

insanlar k u r b a n e t m i de t u t m u l a r k u r b a n l a r sa

bu

sa

savu

kadar i t e !

milletvekilleri

Baktm,

kendini

Kendini

bakanlara

de ayaa k a l k m d e l i c e

ayaa f r l a d l a r

bu

ayrlan y e r d e o t u
alklyordu. Alk

biraz yatr g i b i o l u n c a M u s s o l i n i t e k r a r aya

k a l k t ve

gndemi

tm

m?

Bay

kimseye

okumaya

danmadan

hazrlam

olaca

balad.

Vatann p a r l a k g e l e c e i n e g v e n i b u l u n a n y c e

m e c l i s k e n d i s i n e s u n u l a n g n d e m i sayg ile o n a y l a r . . .
Yeniden

bir alk t u f a n

koptu.

Oylamaya geile173

 e k t i . Dar k t m . Kald k i , o y l a m a n n s o n u c u n u bek

lemenin

anlam

yoktu.

Oyun

iyi

hazrlanmt

hafta

lardan bu y a n a . Kim kalkar da red oyu v e r e b i l i r d i bu

durumda.
gibi

Belki

ten.

Pazza

atyorlar,

nemini

red

oyu v e r i r l e r d i . A y r l d m

Colonna'da

hep

Mussolini!
Yoldan
Calvini
ak

sinde,

kollarn

diye

dileri

Manacorda

ile

ikide

diye

onlar.

Moskova'ya!

olsun!

gmlekliler

bir azdan

geenler

kavrayamayanlar, Alatri

kara

Mussolini!

selmlyorlard

la.

iin

saf insanlar

birde

Matteotti

faiste

biriken

genler,

Moskova'ya

baryorlard.

bakanlndaki

duruyorlard.

uzatarak

Kaldrmda

tur

Mussolini!

haykrp
ileri

meclis

kolkola

Yolunu?

Meydann

gen

ke

diplomatlardan

karlatm.

Tarih bir t o p l a n t y a p t

Tarih bir d n m

t m m z . Ynz

M e c l i s , dedi heyecan

noktasnn

talya iin

tanklar

deil t m

o l d u k bugn

dnya

iin tari

hin bir d n m noktasndayz :

Manacorda ciddi
konuuyordu.

ciddi,

yksek sesle,

heyecanla

K e n d i s i y l e b e r a b e r Doria k a h v e s i n e gir

memi teklif e t t i .

Bir gen

lgnlar g i b i

kadnla r a n d e v u m var,

hayran

bir

gen

d e d i . Faizme

kadnla.

s t e r s e n i z siz

de g e l i n . . .
Kabul
kendi

e t m e d i m . Yz

kendine,

co N a l d i ' y e
yor

deiti

mstear Ferri'nin

hemen.

kabaik m e t t i m acaba d i y o r ,

olmalyd.

Budala

Herhalde

sekreterine,

herif. Szkonusu

Mar

kukulan

deildi

byle

b i r e y . Ben y a l n z k a l m a k i s t i y o r d u m b i r a n . Yalnz
kalmak,

bam

dinlemek istiyordum.

m e k t e n sz e d e n o

iri

lardan

kendimi

uzaklamak

sylevlerden

dinlemek

Corso meydanna doru y r d m .

liler

burada

da t o p l a n m l a r

diye

tempo

tutarak

174

K a n d a n , eki
m e y d a n okuma

burada

baryorlard.

istiyordum.

Gen kara gmlek

da
Oysa,

Mussolini!
Mussolini

bu

genler

iin yalnz bir

isim olarak kalacakt.

olsa olsa uzaktan

grebileceklerdi.

amalarn

zaman

buna

hi

bir

ramen,

inanm

Mussolini,

zn

faizmin

ettii

Onu

gerek

anlayamayacaklard.

insanlarn

duracaklard

Onun

Musoni

su

Ama,

heyecanyla

barp

diye. Alatri'nin

ortaklan

gerekte

bunlar

o l m a l y d . Ben b i l i y o r d u m M u s s o l i n i ' n i n k i m o l d u u n u ,
ne o l d u u n u ,
linin

etmek
bir

n e l e r y a p m a y t a s a r l a d n . Savoia ote

bir s a l o n u n d a g a z e t e c i l e r o n d a n
iin

bekleirlerken,

elilik

mavirinin

kapandn

iriyan,

lerde

stnde,

halnn

yordum.

kzl

uzun

bir d e m e

Mussolini
sal

denen

karsyla

boylu

olan

hayvanlar g i b i

Biliyordum tm bunlar.

elde

adamn,

bir

odaya

kadnla, yer

sevitiini

bili

Daha baka g e r e k

leri d e . Savoi o t e l i n i n n n d e gen f a i s t l e r , Musso

lini!

Mussolini!

Mussolini!

diye g r t l a k l a r n yrtyor

lard o a n d a . S o n r a , al a l , m o r u m o r k m t o ngi
liz

kadn

Onu

gidecei yere

kadar g t r m e k g r e v i bana v e r i l m i t i .

Kadn k r k n e

smsk

Mussolini'nin yanndan.

sarlmt.

krmzyd

yz.

Mussolini'nin

apkasn

Kimseye

yanndan

elinde

tutuyordu.

bakmyordu.
nl

lider

Kadn

hemen

Kp

knca
masasna

oturmu :

Byle o r o s p u g r m e d i m d i y e b b r l e n i y o r d u .

Sonra

bir g a z e t e c i

girmiti

ieriye.

Due d e m i t i , acaba b e n i m g a z e t e m e bir zel

deme...
Biliyordum tm
ler g i b i ,
lini!

tu.

durup dinlenmeden,

Mussolini!

bir kyl

bunlar.

gibi

diye

Ahmak deildim.
sabah a k a m ,

barmyordum.

teki

Musso

Magliano'daki

yalnz g r e v i m i y a p m a k l a y e t i n y o r d u m .

Colisee

meydanna

Nihayet

yalnz k a l a b i l m i t i m . F o r u m ' u n y k n t l a r ,

aradaki

kk yollar,

tarlalara

benziyordu.

kadar y r d m .
birbiri

ardna

Aalaryla,

Hava

souk

dizilmi

stunlar

yollaryla.

Mermer
17S

stunlarn

bazlar

yklmt.

Kasrgada

eilmi,

yere

y a t m a a l a r g i b i d n y o r d u s t u n l a r . i m d e n Mag
liano'yu t e k r a r g r m e k
lamak,

kyn,

geldi.

kasabann

Stlerin

sislerinin

altnda

iinde

do

kaybol

mak i s t e d i m . Kara g m l e k l i l e r l e t k l m t k l m d o l d u r u l
mu

kamyonlar

sylyorlard.
d herhalde.
de,

geiyordu.
Oylamann

bir

H e r h a l d e baarlarn

hiddet ve

olmalyd.

Hep

sonucu

Ne

fkeyle,

marlar
olmaly

k u t l u y o r l a r d . Alatri

urad

yaplabilirdi

azdan

aklanm
bozgunu

ki. Tarihin

b y l e y d i d e m e k . D e i t i r i l e m e z d i k i . Ben
kamdan s r k l e m i y o r d u m .

Ne sava

ne de faizmi y a r a t m t m .
evrem
bam,

usuz

ufukta

grnen

ak

k i m s e y i ar

ben k a r m t m

Dnyaya g e l d i i m zaman,

bucaksz t o p r a k l a r l a

bizim t o p r a k l a r n

dnyor

geliimi,

snrn

evriliydi.

gsterirken,

aa y n l a r

var y a ,

Ba

karda,

ite

oraya

kadar, t m b i z i m d i r d e r d i . Ben b a b a m n y e r i n i alm

tm.

Kazananlarn

arasmdaydm

doutan.

yleydim,

Ne y a p a b i l i r d i m ? Ne s e v i n i y o r d u m b y l e o l m a m a ,
de

ac

duyuyordum.

O kadar.
niin

mak d i y o r d u

Magliano'da?

bana.

ten

D i l e r s e yle

M a g l i a n o ' d a . Ama

N i i n ? A l a t r i , saf,

pazarlkl,

herif

kysndan y r d m .

Son

Alatri.

ra C a s t e l

San'Angelo'ya g e l d i m .

Dndm tekrar.

raz

Missini'lerin

nndeydim.

sonra

Missini'lej-de

ah

hinoluhin

ansnd

Bir s r e T i b e r n e h r i n i n

ne

yaamak zorundaydm.

Naldi'lerin topraklarnda.

kalacaktm

diyordu.

Hayatm

saraynn

parlak, zengin

bir

Bi

r e s e p s i y o n vard

y i n e . K r i s t a l avizeler prl prl p a r l y o r d u . Bu kez, b

y k s a l o n a bir de yayl sazlar o r k e s t r a s y e r l e t i r i l m i
ti.
zik,

H e r k e s b i r d e n k o n u u y o r , s a l o n d a bir y a n d a n m
te yandan

srp

gidiyordu.

konumalarn
Elsa'y

kardklar

grdm

uzaktan.

homurtular
Siyah

bir

t u v a l e t g i y m i t i . S r t , o m u z l a n a k t . O da g r d be
ni.
176

Bana.doru gelmeye balad.

Glmsyordu

her-

kese.

Yrrken,

ayakst

rasladkiarna

ksa

ksa

bir

e y l e r s y l y o r d u . B a k m y o r d u i m d i a r t k bana. A m a ,
bakmamasna
yordu

ramen,

sanki. Tm

duyuyordum.

daha

imdiden

bedenimde

Elsa

benim

sonra ayrlmadm

kendini

sunu

bir m u t l u l u k uyandn

ilk

kadnmd.

ilk k a d n m d .

Para

Bir g e c e d e n

ile y a t m a d m

ilk k a d n . Pek o k eyi o n u n l a r e n m e y e b a l a m t m .

Yaklat bana.
ni yandaki

ki e l i n i de uzatt ve e l i m d e n t u t u p be

salonlardan

Marco

zorundaym.

dedi

Ferri,

birine s r k l e d i .

heyecanla.
prensi

Gerei

renmek

bykeliliklerinden

birine

atamaya karar v e r d i mi g e r e k t e n ? Paris d i y o r l a r baz

lar.

Prens

biliyorsun

Paris'e
bu

bykeli

oluyor,

Hi bir ey b i l m i y o r d u m bu
sarlarndan

sin bu
niin
sen

da

haberim yoktu

Ama r e n m e l i s i n
konuda.

Ferri

gelmiyor
yok ki.

konuda.

bizim

onu

Harekete gemeli

Senden

Arada srada,

apartmana,

Ferri'nin

stesen

baka

kimseyi

eer i s t e r s e n .
N e b i l i y o r d u m onun

kk odasnda

ounlukla.

Hem

davetlerimize?

buraya.

Getirebilirsin

Saraydaki

F e r r i ' n i n ta

hi.

Marco.

B a k y o r d u m Elsa'ya d i k k a t l e .
hakknda?

Neler

ile k o n u m a l s n m u t l a k a .

Ferri

getirebilirsin

dinledii

diyorlar.

konuda?

bizim

artk t m

Piazza
olarak

buluuyorduk
Barberini'deki
bana

brakt

a p a r t m a n a d a g e l i y o r d u . ok iyi a n l a y o r d u k o n u n l a .
Ama,

yatakta

anlayorduk.

Bunun

konuuyorduk bulumalarmzda.
duk.

Hi

almyorduk

da n e l e r o l u p
ediyorduk.

az

ben

baz

kalkp

lk kez bu

gidiyordum.

akam

canl ama t u t k u l u s e s i n i

Roma'-

dedikodulardan
onu

sz

Ayrlyor

biraz

g i b i y d i m . Tam k a r m d a y d . O n u n , f k e l i ,

iktidar ark

peki? A z

konuuyor

b i r b i r i m i z e . Olsa o l s a ,

bittiinden,

Sonra

dum yanndan.

tesinde
ok

kefeder

biraz heye

ilk kez d u y u y o r d u m .

Her za-

177/12

mank gibi pek glmsemiyordu da. Kat bir Franszcayla, sinirli sinirli konuuyordu karmda.
Sen anlayamazsn belki Marco. Nefret ediyo
rum Roma'dan, Roma bir tara kentinden baka bir
ey deil. Eer prensi Paris'e bykeli olarak gn
derirlerse, kardeim binba da Beuil'n sayesinde
hayli yararl iler yapabilir, etkili olur.
inde bulunduumuz
salondan
gzlerimizin
nnde uzanan byk hol g s t e r e r e k :
yi ama, u salonlar, bu gzel saray, verdii
niz resepsiyonlar, buradaki parlak yaamn... dedim.
ki adm yaklat yanma. Glmsedi.
Sen de gelirsin Paris'e. Eer prens gerek
ten bykeli atanrsa iten bile deildir seni de ora
ya aldrmas.
Sonra sertleti yine birdenbire.
Marco dedi. istiyorum Paris bykeliliini,
mutlaka istiyorum. Hem Ferri ile grmek de istiyo
rum. Ona prensten sz etmem gerek.
Amma tutkulusun sen, bu ne iddialar byle...
Ellerimi skt, sanki benden bir vaad koparmak
istermi gibi bir hali vard.
Ama ben seni... diyecek oldum.
Sert bir hareketle kesti szm.
Ne bildiin var ki benim hakkmda? dedi. Ya
knda otuz beime gireceimden haberin var m ki
senin? Prens ise hemen hemen yetmiinde, Marco!
Sen gelip yatyorsun benimle. Yaknmyorum bundan.
Hayr. Hayr, yaknmyorum ama sonra ekip gidiyor
sun. O kadar ite.
Elsa... ama bak Elsa...
Ne olacak yani? Senden nce de baka bir
Marco vard, doal olarak. Senden sonra da bir Marco
ka gelir kukusuz. Resepsiyonlar birbirini izler, u
grdn, sudan havadan, itenliksiz konumalar. Da178

ha s o n r a yaz g e l d i mi hadi
k y l l e r . Yok
hi

canm yok,

deilse...

yararl

hi

bir insan

Peki

bakalm Parma'ya. O r a d a k i

ekilir

deilse

ey

gerek

mi

bu?

Paris'te

bir g r e v i m

olur,

olabilirim orda.

dedim.

Konuurum

Ferri

ile.

Dilersen

sen de g r r s n o n u n l a .
Parmaklarnn
glmsemeye

ucuyla yanaklarm

okad.

Yine

balamt.

Bu g e c e gel

M a r c o , d e d i i Gel bu g e c e , o l u r

mu?
Ayrld yanmdan.
lmsyordu

srekli

Konuklarnn

olarak.

Uzun

arasna

dald.

beyaz e l i n i

G-

uzatyor

du k o n u t u u i n s a n l a r a . A r a d a srada uzaktan da o l s a ,
bana a n l a m l a n l a m l b a k y o r d u . G r e v i n i y e r i n e g e t i r i
yor,

roln o y n u y o r d u . Ama,

belki de y e t e r l i d e i l d i

onun iin b u n l a r . Kim b i l i r b e l k i bir an g e l i r b e n i m de

artk e v r e d e i t i r m e m ,
li o l a b i l i r d i .

Kesin

u f k u m u g e n i l e t m e m gerek

bir s e i m y a p m a m

gerekebilirdi.

M a g l i a n o ' d a n a y r l m a m bile bir s e i m d e i l m i y d i ?

nuz,

Azizim

Naldi

ne

o? Yoksa,

kayor musunuz insanlardan,

Baktm t r e n

numun

niformasyla

dibindeydi.

Prens

saklanyor
dedi

Pierre

Missini

musu

biri.
de

Beuil

de

bur

yanndayd.

Prense :

Ltfen

Prensin
yeleinin
Ayn

dmelerini

zamanda

oturunuz

ban

Parlamentoda

deil

mi?

deye

diyordu.

kapanr g i b i

biraz g s t e r d i n i z
balyorlar
Prens,

diye

yer

gsteriyordu.

o k y o r g u n b i r hali v a r d .
zmesi
bana
ne

parlak

bir

bu

piler

ona

ediyordu.

konuuyordu.
baar

nnde,

yattlar y e r l e r e .
mi,

Beuil

iin y a r d m

evirmi

Musolini'nin

De

elde
hepsi

etti
sec

Gl

olduunuzu

korkudan

titremeye

hemencecik.
oturduu yerde glmsemeye alyordu.

Elmack k e m i k l e r i

kpkrmz

olmutu,
179

Bir N a p o l y o n

olursa olsun
se,

biraz z o r l u k l a
De

Beuil

Cavour da d e i l , a m a ne

sz

d i k k a t k e s i l d i ve

ediliyor.

Dinlemesini,

cevap

durumlarda

karmdakilere

diyebildi.

N e f e s nefe

konuuyordu.

hemen

N a l d i , d e d i . Prensin

nacandan
gibi

deil,

g e r e k bir lider,

sonra.

Paris b y k e l i l i i n e ata

Ne

dersiniz?

vermeden

taknlmas

dinlemesini,

gereken

sylediklerini

baz

onayladm

bu

tavrlarla
anlatmay

iyice r e n m i t i m artk.
De

Beuil y i n e b a l a d .

Elsa

da

herhalde

na faizmin gelerei
ler

iin

anlatmtr

sze.

byk nem tar prensin

atanmas.

Naldi,

nann

iin l k e l e r i m i z a r a s n d a k i

m s t e a r Ferri

oraya

ba

iliki

bykeli

ile i l i k i l e r i n i z i t e n -

l i k l i , yle d e i l mi?
Sonra beni k o l u m d a n t u t t u b y k hole d o r u g
trd.

Naldi,

biliyor

musunuz,

meyi o k o k i s t i y o r u m .
medim

nk

hayli

Mussolini

Bunu

ile

gr

p r e n s i n n n d e syle

gevezedir

prens,

bilirsiniz.

Ger

e k t e , Paris'te b y k e l i l i k g r e v i n i p r e n s d e n o k El
sa y e r i n e g e t i r i r baaryla. B u n u n , sizin iin de ne de
mek

olduunu

anlarsnz

deil

mi?

Sizin

durumunuz

da bir insan iin n e m l i olsa g e r e k .

Ferri'ye a a c a m

Bravo d o s t u m ,

Elsa
kotu

geiyordu

Pierre,
biraz da

dedi

dolamaya

yordu

bana.

layanlar
180

srada.

bile

k a r d e i n e . Yeter

konuklarmzla

Beni yanna a l d ,
de,

konuyu.
Yardmma

bir b a k m a . K o l u m d a n t u t t u e k t i .

Naldi

yanmzdan

bu

bravo!

bir g r u p t a n t e k i n e ,

baladk.

Kulama
vard

artk.

Hemen

uzanp

Brak da

konusun!
herkes

baz,

ilgi

koca hol
gsteri

szde srlar ak

konuklar arasnda.

Tam

bu

srada

karma

ok esmer,

salarn

ksack

kestirmi,

yzyle g l e n bir g e n kadn d i k i l d i . Tantt

M e r r y Groves

gazetesinin

benim

muhabiriyim.

adm.

tm

kendini.

New York Times

Bana s y l e d i k l e r i n e

baklr

sa, siz her eyi b i l i y o r m u s u n u z . K a h r a m a n bir k i i y misiniz.

neminiz b y k m .

aznda

dolayor

Herhalde

ok

adnz.

Herkes,

Bana

heyecanl

ama

hayatnz

olmal

hayat y k n z .

ki, A m e r i k a ' d a merak kortusu bu olaylar.

men

herkesin

anlatsanza,

hi br ey b i l m i y o r l a r A m e r i k a l l a r bu
Yanyana

yrmeye

kadnla. Sk sk h o l d e n
lap

duruyorduk.

baladk
ayrlyor,

Konuklarn

su, orkestrann sesleri

Amerikal

profesyonel

tyor, y o r u m l u y o r ,

Anladm

do

uultu

b i z i . Daha

ise b i r k a s z c k

Sylediim

birka

szc

gibi

uza

allayp p u l l u y o r d u .

fikirlerinizi

babanzn

ansna

kantlamak,

savunmak,

d r m e k iin f a i s t o l m u
Ne

ben

gazeteci diledii

kadaryla,

kalmak, v a t a n s e v e r l i i n i z i
sundaki

gazeteci

b a h e y e kyor,

rahatsz e t m i y o r d u

sylemekle yetiniyordum.

alanda.

Amerikal

konumalarnn

ok M e r r y G r o v e s k o n u u y o r ,

Kald

H e m e n he

t o p l u m konu

tarih

anlaynz

sr

yle

deil

mi?

Cevap v e r e b i l m e m

iin

olmalsnz.

cevap v e r e b i l i r d i m ?

bal

k e n d i m i uzun b o y l u i n c e l e m e l i , t a r t m a l , kader izgi

mi

gzden

g e i r m e l i y d i m . A m a n e r e d e ! Y i r m i ' ya

n d a y d m . Yirmi
olabilir

Merry

Ya

nimsiyor
lerini.
oldu.
da,

y a n d a k i

bir g e n c i n g e m i i

ne

ki?
Groves yine
iddet

sordu.

hareketlerine

musunuz

Biliyorsunuz,

vurup

ne

diyorsunuz?

krmalarn?

Torino'daki

Adam

atmalarda lenler

i m d i f a i s t g r n z f i l a n bir yana
bana ak ak k i i s e l

Be

dvme

grnz

brakn

aklayn

ba

kalm.

18

Elinde
sinirli

k k bir n o t

davranlarla

Sava

Groves?

Hi

Topu

hesaplamadnz
larn,

d e f t e r i v a r d . A r a d a srada

eyler

cephesinde

dedim.

dtn?

bir

yazyordu

hi

grdnz

olmadnz

halde,

bombalarn,

nasl

defterine.

bulundunuz

mu

Miss

mermilerin

nasl

halde,

mermileri

bakalarnn

attklar

ve

dtklerini

nerelere

siz

kurun
hi

g r d n z m y a k n d a n ? Bir m e r m i y l e s u r a t

ikiye b

lnen

Ne

askerleri

elden?

Sava

grdnz

Sava

ama.

gelir

ite!

Demek,

anlamyorsam,
olanakszdr,

m?

kabul

ediyorsunuz

iddet

yle

hareketlerinin

diyorsunuz.

nsann

mi?

nne

kaderine

Yanl

gemek
biim

ve

ren k t l k l e r g i b i , t a r i h i n i r k i n l i k l e r i g i b i . yle d e i l
mi?

Bana b a k n , s y l e d i k l e r i n i z d e n

lamyorum.

Ben

hi bir ey an

o n y e d i y a m a kadar o k u l a g d e b i l -

d i m . Ondan s o n r a sava b a l a d . Okula g i t m e k t e n o k

daha

nemli

dim

iler

kt

yaplacak.

Bilmem

anlatabil

mi?
Bu

srada t e k r a r b y k hole g i r d i k .

ves g e r e k t e ufak t e f e k bir k a d n d .

uyor,

adeta

zphya

yryordu

talya'nn ve f a i z m i n

nyorsunuz?

nim

zplya
diye

Marco

Ayrldm

Gro
konu

yanmda.

gelecei

iin

neler d

sordu.

Bakn, d e d i m .

adm

Merry

Durmadan

Ben

Naldi.

Amerikal

Mussolini deilim ki.

Yalnzca

Be

Naldi.

gazetecinin

yanndan.

l bir e y l e r s y l e m e y e a l y o r d u .

Pazza

Barberini'-

y e , a p a r t m a n m a d n d m . Ferri bir m e s a j g n d e r m i ,
Hemen
du

bakanla

Ferri

Gece,

bylesi

bakanlkta

gel.

beni.

beklenmedik
kimseler

alma odasnda o t u r u p
182

Gr

diyordu.

mesajlar

kalmad

Baylyor

gndermeye.

zaman,

bir g i z l i l i k havas

oradaki

i i n d e ba-

na

birtakm

eyler sormay,

pek s e v i y o r d u .
tm.

Dileri

Romann

baz

grevler

bakanlna

sokaklarnda

hemen

olmalyd

saraydaki

kk,

tlerle dolu odasnda. Ama ou

uyuya k a l y o r d u .
retmeye,
ri'nin

Dorusu

uyandrmaya

odasnn

askerlikteki
ettirmi,

emirberi

adama kara g m l e i

Carlo

srtndan

beklerken

uyurken

sey

Bakanlkta,
duruyordu.

Carlo'yu vaktinden

niformasn

beklemeye

kez beni

ben de onu

nnde

kimsecik

yastklarla,

baylyordum.

kaps

yola

hemen

ler y o k t u . Ayn anda h e r h a l d e Elsa da beni

balam

vermeyi

doru

FerFerri

nce terhis

a t t r a r a k onun

yerine

g i y d i r m i t i . Carlo eski alkanl

yla,

Yzbam

Ferri
caman

sizi

bekliyor

alma odasnda,

koltuunda,

ra i i y o r d u .
yanyordu.

kocaman

Odada,

Bu

yalnz

nedenle

sinyor

Naldi,

dedi.

t e k bana o t u r m u ,
masasnn

masann

Ferri'nin

stndeki

yz

ko

n n d e siga
abajur

karanlkta

kal

mt.

Anlat

bakalm,

Resm ve
vermek

istiyormu

naslsn

Marco?

bir davran

gibi

bir

iinde

havas

deildi.

deil.

herifler

Greceksin
her

eyden

Sr

vard.

G r d n m p a r l a m e n t o d a o l u p b i t e n l e r i ?

nlr g i b i
korkak

nemli

Naldi b u

hergeleler,

vazgeecekler.

na
bu

Neredey

din bu akam?

Prens

Ya,

Missinilerde.

yle

mi?

Kalkt y e r i n d e n , p e n c e r e y e d o r u bir iki adm at

t.

Garip

Fransz ei i

br

ift

Missiniler.

Yal

Beni

gen

Garip b i r i f t d o r u s u !

Prensin

ei

mutlaka sizinle g r m e k

Rica e t t i bunu s a l a m a m i i n . Yalvard

prensle

g r m e k mi

istiyor.

durdu.

istiyor?
183

Kukusuz

sigi!

Gl

olduunuzu

unutuyor

musunuz?

Peki

peki!

Syleyin

yleyse

ona,

bakanla

t e l e f o n e t s i n . G r r m k e n d i s i y l e . P a r m a ' d a tan
mtm

onunla.

Ayakst

tantrmlard.

v a r d o s r a l a r d a . Uzun b o y l u
nenlere

baklrsa,

la. H e r h a l d e

senin

ilikilerin

iyi t a n y o r s u n

Acelem

k o n u a m a m t k . Syle
pek i y i y m i

prensesi,

onun

yle d e i l

mi?

Sustum.

Haklsn.

mamal.

nsan

kadnlar

Bravo sana N a l d i .

Mkemmel!

hakknda

Kutsal

hi

konu

k o n u l a r a sayglsn

Gel b a k a l m i m d i b u r a y a .

M a s a n n bana d n m , bir d o s y a a m t . Dos

yann

iinde

mektuplar, telgraflar

ve

bir

pasaport

vard.

Yarndan

dedi.

u zarfn

zere

adn

kt, Parri
vard.

Parri

olacak,

al,

her ey

bir zarf

uzatt. Zarfn

i i n d e bir yn

adna d z e n l e n m i p a s a p o r t ,

Bir d e Kari M a e s t r i c h t diye

Ayrca,

te,

iinde.

Kocaman

balamak

Yarn C e n e v r e ' y e g i d e c e k s i n .

Cenevre'de

rezervasyon

Maestricht

adl

Gl

fileri
adamla

bir i s i m yazlyd.

O t e l i n d e Parri
de

k i m l i k kart

adna y a p t r l

eklenmiti.

buluacaktm.

Orada
O

Kari

arayacakt

beni.
Ferri,

B e k l e r s i n seni a r a m a s n ,

d e d i . Sana s y l i y e -

c e k l e r i n i d i k k a t l e d i n l i y e c e k s i n . S o n r a d n d n za
man g e l i p bana t m a y r n t l a r y l a a n l a t a c a k s n . Syle
diine

baklrsa,

Alman

faistlerinin

temsilcsiymi

b u M a e s t r i c h t . Para i s t i y o r l a r , silah y a r d m i s t i y o r l a r .
Bak,

k o n u a d a m l a . Eer i s t e r s e , k a b u l e d e r s e ,

yanna

alp

evrenin

184

svire'den

pek

dikkatini

buraya,

bana

ekmemeye

onu

getireceksin.
alarak.

Yapa-

can bu

i var y a , s a v a t a k i

ey. Alksn
in
.

sen

yerlerde
kimizin

nasl

keif h a r e k e t i

d o l a m a y a . Yalnz,

kyordum

gibi

bir

keif kollaryla bilmedi

arasnda y a l n z c a .

;ey s y l e m e k y o k .

olsa

aramzda
Hi

kalacak

kimseye

hi

bu
bir

Unutma bunu.

odasndan. Tekrar ard.

Aramzda,

anlald

deil

mi?

Hele

kadnlara

"ilan hi bir ey t l a t m a y a c a k s n . U n u t m a !
F e r r i ' n i n o d a s n d a n k t m d a , C a r l o , kapnn ya
lndaki

koltua

uzanm

uyukluyordu.

K o n u m a k i

i y o r m u g i b i bir hali v a r d . ktm f a r k e d i n c e h e n e n t o p a r l a n d , aaya, o t o m o b i l i m e kadar y a n m d a

geldi. Konutu da.

B i l i y o r m u s u n u z s i n y o r N a l d i , b e k l e m e m i be

ni k a r m .

B e k l e r mi y a n i

1915'den

bu y a n a .

Amerikaya g e t m i . Akrabalar vard

orda.

Kalkm
Onlarn

anna g i t m i . B a k t m k i , kar da y o k , ben de t u t t u m

r-duda k a l d m . yl daha a s k e r l i k y a p t m . Sonra da
skldm

artk kla d z e n i n d e n . A l l a h t a n

: i z i m yzba

unutmam beni. Aldrd

*.e d e r s i n i z , d o r u mu y a n i

sinyor Ferri,

h e m e n yanna.

karmn y a p t ?

B u s z l e r i n i b i t i r d i i zaman aaya i n m i , dar

:km,

o t o m o b i l i n yanna g e l m i t i k .

G i r d i m ben o t o m o b i l e . C a r i o d a r d a n

kapy ka-

: a d . Sonra p e n c e r e d e n bam uzatarak,

s t e l i k , y e n i d e n e v l e n e m i y o r u m da, d e d i . Dul

e'keklere

benzedim

Hoa kal,

kaldm.
C a r l o d e y i p gaza b a s t m .

O sralarda g e c e l e r i m de tpk

gndzlerim gibi

geiyordu. Yorgunluk nedir b i l m i y o r d u m . G i t t i m , odasnda

Elsa'y

buldum.

Sevitik.

S o n r a smsk .sarld

:ena.

Ferri

Daha sk

ile g r e c e k s i n ,
sarld.

Bam

dedim.

kollarnn

arasna a l d .

185

Souk,

dondurucu

bir

rzgr e s i y o r d u

Cenevre'

d e . Gln s t n d e oluan d a l g a c k l a r , t i t r e e , sallana,

rhtmlara,
richt'i

kk

iskelelere

arpyordu.

bekliyordum gnlerdir.

tmlarda,

yollarda yry

ler h a l i n d e

sularn

larm

izliyordum.

dum.

Olmazsa,

salna

salna

Gln

yapyor,

akntsna
Kentin

Cintra

balk

kalkyordum. ou sabah,
yordum gzlerimi.

kara

girip

etinde

rh
sr

kuu

semtlerini

kahvesine

yryen,

Maest-

kendilerini

brakan

eski

Kari

kenarndaki

ku

dolayor

ikimi

iiyor,

kadnlarla

dp

b i l m e d i i m y a t a k l a r d a a

M a s a l a r n s t n e bir avu kt pa

ra brakp k y o r d u m o e v l e r d e n . Sk sk d e i t i r i y o r
dum gittiim

barlar.

tisinin dzenledii
raktan.
ma

Kapda

Eylemi

lanan

afiin

yazlyd.

birka

kii

anlattklarn
lar,

balanarak,
tiler.

iledii

sonuna

deildi.

Dayan

bir t a k m

adamlarn

Konumac

cinayetlerden,

Torino'-

otomobillerin

arkasna

kadar

iilerden

sz et

beklemeden

ktm.

b e n i m iin s z c k l e r d e n

Canm

ne yapmam

ile

me

bir s a l o n d a top

suratlarla.

sokaklarda dolatrlan

Sylenenlerin t m ,
ederek

kan

ask

sonra c e s e t l e r i

Toplantnn

ey

talya

stlmam

krsye

talya'da f a i z m i n

izlemeye g i t t i m

stnde

yi

dinlediler

da ldrlen,

bir

Bir a k a m svire S o s y a l i s t par

bir toplanty

sklyordu.

gerektiini

Ferri'ye

sordum.

baka
telefon

Beklemem:

s y l e d i . B e k l e d i m . Bir g n , g e z m e d e n d n e r k e n , ote
le g i r e c e i m s r a d a , karma g e n , biraz i m a n c a bir
adam

kt.

Kenarlar

altn,

yuvarlak

g z l k l e r tak

yordu.

caksnz.

Siz h e r h a l d e Roma'dan g e l e n s i n y o r Parri ola

Kari

Maestricht

benim

adm.

Zannederserr

ok b e k l e t t i m sizi.
A r ar f a k a t
yordu.

186

mkemmel

bir

italyanca

konuu

Souk,

dondurucu

bir rzgr e s i y o r d u

Cenevre'

d e . Gln s t n d e o l u a n d a l g a c k l a r , t i t r e e , saliana,
rhtmlara,
richt'i

tmlarda,
ler

kk

iskelelere

arpyordu.

bekliyordum gnlerdir.
yollarda

yry

halinde sularn

larn

izliyordum.

dum.

Olmazsa,

saina

salna

yapyor,

akntsna
Kentin

Cintra

Gln

yryen,

balk

k a l k y o r d u m . ou sabah,

kara

girip

etinde

rh
sr

kuu

semtlerini

kahvesine

Maest-

kendilerini

brakan

eski

Kari

kenarndaki

ku

dolayor

ikimi

iiyor,

kadnlarla

dp

b i l m e d i i m y a t a k l a r d a a

y o r d u m g z l e r i m i . M a s a l a r n s t n e bir avu kt pa
ra brakp k y o r d u m o e v l e r d e n . Sk sk d e i t i r i y o r
dum gittiim
tisinin
raktan.
ma

Kapda

Eylemi

lanan

birka

afiin

kii

yi

balanarak,

iledii

sonuna

ey d e i l d i .

yapmam

me

Dayan

bir s a l o n d a top

bir t a k m

adamlarn

Konumac

cinayetlerden,

Torino-

otomobillerin

arkasna

kadar

iilerden

beklemeden

b e n i m iin

Canm

ile

suratlarla.

sokaklarda dolatrlan

Sylenenlerin t m ,
ne

kan

ask

sonra cesetleri

Toplantnn

ederek

talya

stlmam

krsye

talya'da f a i z m i n

tiler.

svire S o s y a l i s t par
izlemeye g i t t i m

stnde

dinlediler

da ldrlen,

bir

Bir a k a m

bir t o p l a n t y

yazlyd.

anlattklarn
lar,

barlar.

dzenledii

sz et
ktm.

szcklerden

sklyordu.

gerektiini

Ferri'ye

sordum.

baka
telefon

Beklememi

s y l e d i . B e k l e d i m . Bir g n , g e z m e d e n d n e r k e n , ote
le g i r e c e i m srada, karma g e n , biraz i m a n c a bir
adam

kt.

Kenarlar

altn,

yuvarlak

g z l k l e r tak

yordu.

caksnz.

Siz h e r h a l d e
Kari

Roma'dan

Maestricht

g e l e n s i n y o r Parri

benim

adm.

ola

Zannedersem

o k b e k l e t t i m sizi.
Ar ar f a k a t
yordu.
136

mkemmel

bir

italyanca

konuu

Ama

hi bir zaman size k a r ,

talyanlara kar

arpmadm, dedi glerek.

Demek teki
cephesinde
aanlarn

kamptand

siperlerde

mttefikiydi.

iiyorduk.

Onlara

Maestricht.

srnrken,
imdi

silah

Bizler Piave

stmze

ise,

onunla

salyacaktk.

ate

karlkl

Her e y

ok

k a y p a k t . F e r r i ' y e uzun bir r a p o r yazarak, adamn sy

lediklerini

anlattm.

der o l a r a k A d o l f
Hitler'in

Nasyonal

Mussolini'den

bildirdim.

Ertesi

yeenimizi
Kari

dergileri

Roma'ya
Yzba

alp

Roma'ya

sizi

davran

hemen

arada

uzatyor ve

yazlar

bana

ulatmzda

nemli

Carlo

grmek

Tpk

Due'nin

getirmemi
geldi

iiyor,

Berlin

basan

renkli

srada,

ksks

baz

ilgin f
eviri

bekliyordu
istiyor,

bizi

dedi.

sayd

Masasnn

reket etmeden duruyordu. enesini

latmt.

Ferri'den.

talyancaya

o l a y l a r d a ve n e m l i

iindeydi.

talyan

t k e n m i y e c e k gibi

Sonra

dergileri

altndaki

istediini

cevap geldi

mstehcen fotoraflar

elindeki

Ferri
deki

bitip

kartryordu.

toraflarm
yordu.

gn

M a e s t r i c h t durmadan sigara

de yaynlanan,
glyor,

bir f o t o r a f

Orada i f r e l e d i l e r . Gn

yanma

e m r e d i y o r d u . Yolculuk

li

s e t i i n i ; Adolf

raporu . Cenevre'deki

gtrdm.

d e r d i l e r Roma'ya.

bana.

imzal

Hazrladm

konsolosluuna
Patron,

Sosyalist Partisinin

H i t l e r adnda b i r i n i

gnler

banda

hi

i l e r i y e d o r u fr

davranlarn

taklid

ediyor

du.

Sayn

mstearm,

ite

bay

Kari

Maestric'

dedim.
M a e s t r i c h t hemen
nin

hazrol v a z i y e t i

havas v a r d .

188

Ferri'

D e m e k bizi r n e k a l m a k i s t i y o r s u n u z , y l e mi

diye balad Ferri k o n u m a y a .

ze

almt.

karsnda.

gre

Sylenenlere

Biraz alay eder g i b i b'

baklrsa,

siz d e ,

kendin'

bir Roma z e r i n d e y r y d z e n i i y e e e k m i .

siniz. M n i h ' t e n

Berlin'e galiba.

Hatta...

h a t t a bir A l

man d u e s i d e b u l m u s u n u z d e i l mi? A l m a n m , y o k
sa A v u s t u r y a l

m?

Neyse!

Maestricht ksrd hafife.

yan

Sayn

mstear,

faizminin

fikrini

talyan

rnei olmadan.

almadan,

zellikle

tal

saygdeer

M u s s o l i n i ' n i n t l e r i n i a l m a d a n , inann bana, Alman

ya'da

hi

inanyor

bir

ey yapamayz.

buna.

talyan

ne. yle o l m a s a ,
ktm
ile

nasl

Hitler

Ferri'nin

odasndan.

Alman

gerektiini

yz

gerektii

konuk,

hemen

dndm

zaman

bir yn

Ferri

kavramt.

para ve s i l a h b u l m a y v a a d e t m i t i

kendine izdii yolda g e l i e c e k t i .

-ini'ye

yzde

izlememiz

buralara gelir miydim?

konuulmas

Ferri ona
Tarih

Adolf

rneini

abucak.

Piazza Barbe-

mektubun,

yaznn,

dosyalarn b i r i k m i o l d u u n u g r d m . Tatsz g e l d i ba
na Roma. Her ey tatsz, her ey yavan g e l d i . Roma'nn
souk k
den

da.

M e k t u p l a r arasnda,

Elsa'dan,

g e l e n l e r d e v a r d . Z a r f l a r a m a k bile

annem

istemiyor

d u m . A m a , a m a k z o r u n d a y d m . Elsa'ya t e l e f o n e t t i m .
Crtlak

crtlak tyordu

Marco,

sesi.

neredeydin

sen?

Nerelerdeydin

Tanr

akna?

leri

Ferr'yi

grdn

m?

Herhalde

istediin

bilgi

almsndr ondan.

Pek k o n u k a n

bir a d a m

deil

Ferri.

Grt

mz zaman a n l a t r m sana o n u .

Ya

Oluyor, oluyor.

leceksin

prensin

tanmakla

iyi

mu?

Belki

de Cenevre'de

baka

kadnlar

etmemitim.

M a r c o , duyuyor musun beni.

vaatte

Oluyor

Hem sen de g a l i b a Paris'e ge

Marco!

Susuyordum.

Ferri

ii?

Prens'in ii

iin

bulundu.

Tekrar

greceksin

Ferri'yi?
189

Elsa g l e r e k :

Hadi

Yatmt
lyordu.

ordan,

Gerekte

t m Elsa'y. O da
mt

kskan a d a m s e n d e ! ,

anlalan

ki.

Ferri
ben

bana

yleyse,

dedi.

ile. Ya da y a t m a y tasar

svire'de pekl
herhangi

neden

aldatm

bir v a a t t e b u l u n m a

azmda

bir

aclk

vard?

K e k r e bir t a d . N e d e n d i ? N e d e n a c a b a , c e p h e d e yer
lerde s r n r k e n ,

azma a m u r l a r d o l d u u n d a ,

du

d a k l a r m b z e r k e n , p a t l a y a n bir t o p , d e n bir m e r m i
sesiyle
u

azm

gibi

iimden

Elsa,

kaldm

kusmak geliyordu

zaman

oldu

birdenbire.

hl t e l e f o n d a y d .

B u g e c e g e l i y o r s u n d e i l mi? d i y e s o r d u .

Bu g e c e mi? G e l i y o r u m . G e l i r i m .

Annemin
lak,

amak zorunda

mektuplar

e r i yazsn,

duruyordu

b a b a m n yaz

nmde.

Yuvar

masasnn s o l tarafn

daki r a f t a d u r a n o sar z a r f l a r h e m e n t a n m t m .
rafn y a n n d a bir iki
bayldm e y l e r i ,

srg vard.
bo k t l a r ,

Babamn

s i l g i l e r , k u r u n ka

lemler d u r u r d u o r d a . Arada srada kartrrdm

l a r . D i l e d i i m kadar kt,
Zarf

atm.

Kdn

oynamaya
ora

kalem alrdm.
sa

kesinde

Maglano

yazlyd. Kdn s t n d e k i o ad g r r g r m e z M a g liano c a n l a n d

karmda.

S i s l e r i y l e s t aalaryla.

Guilia ile. Eer b i r l e s e y d i k Giulia ile bir g e c e , birka

g e c e , acaba s o n r a k i g n l e r i m i z i nasl g e i r i r d i k M a g liano'da?
kan

bu

Marco

imde
soruya
diye

k a l a n , z a m a n zaman
bir

karlk

balamt

su y z n e

bulamyordum.

mektubuna

annem.

Sevgili
Sevgili

M a r c o evimiz ylesine b o m b o , ylesine kimsesiz ve

l k i . N i t t i ' n i n kars g e c e l e r i b e n i m y a n m d a kalyor.
Geen

hafta

Nitti'yi

alp

gtrdler.

S o n r a Venedik

y o l u n u n o r t a s n d a b r a k v e r m i l e r . A d a m , o r a d a n ift
lie

kadar y r y e r e k

gelmek zorunda

kalm.

ste

lik, y a m u r y a y o r d u o g n . A c a b a onu rahat brak190

malar
dine

iin sen
zg

bir ey y a p a m a z

baz

fikirleri,

msn?

tutkular

yandan d r s t ve bize o k bal

kez,

onlar da

parm

beni

ben

Nitti'nin

bir a d a m .

yalnz

sklmasn

bama?
hi

ken
te

Dn bir

brakp g i d e c e k o l u r l a r s a ,

burada

cannn

Nitti'nin

var. Var ama,

ne y a

Bilirsin,

istemezdi,

baban

her e y e

ramen.
Hep ayn
tup.

alamakl

szcklerle

bezenmiti

mek

B o u l u y o r d u m ben bu s z c k l e r k a r s n d a . Sk

lyordum.
rekliydi

imi

karalar b a s y o r d u .

anneme.

brakmalarn

Sonra

Cevap v e r m e m g e

Ferri'ye anlatp

salamam

iyi

Nitti'yi

rahat

olurdu. Venedik blgesin

deki f a i s t g r u p l a r n n N i t t i ' d e n baka u r a a c a k i l e r i

yok

muydu
Sonra

acaba?
ne

gnlk ilere
no'yu
den

olduydu?

Sonra yine

kaptrmtm

kendimi.

gnlerin

akna,

Nitti'yi,

Maglia

u n u t m u t u m . O g n l e r d e Londra'y z i y a r e t e g i
talyan r e s m h e y e t i y l e b i r l i k t e ben de g i t m i t i m ?

Londra'ya.
yorlard.
Merry

M u s s o l i n i v e F e r r i , C l a r i d g e o t e l i n d e kal
Otelde

Groves

karmza

kageldi.

raya y r y o r d u .

Beni

gtrd. Oturup,
yazd

makaleleri

yine

Amerikal

Mutluydu.

Londra'nn

gazeteci=

Yine

nl

zplaya

s-

ikili yerlerine

ktlarn d i z l e r i n i n s t n e k o y a r a k
okuyordum.

Yznde

erkeke

iz

giler, g l bir p r o f i l , k e s k i n baklar. te nl D u e

ngilizlere

byle grnyor.

kalesine.

Glyordum

Sevinlisiniz,
Ne y a p a y m .
sans a

diye

balamt

yle

deil

mi,

diye

soruyordu.

Ben yle g r y o r u m D u e ' y i .

ncs

bir ma

yazdklarna.

gibi filan yani.

Bir Rne

Hem s o n r a okuyu

cular s e v e r l e r b u t r b e n z e t m e l e r i .
Gerekte

D u e yle

deildir

diyecek

deildim

ya! G e c e l e r i iler b i t t i k t e n s o n r a , o u kez M e r r y ile

b i r l i k t e kyor,
yah

ngiliz biras

e i t l i y e r l e r d e e r b e t g i b i t a t l , si
iiyorduk.

O t e l e , sabaha k a r ,

ilk

191*

gazeteler
byk

sata

kt

sralarda

merdivenlerinden

yryebilmesi

dnyorduk.

karken

i i n . Kendi

Merry'yi

Otelin

itiyordum

kendime g l y o r d u m duru

mumuza.

Bana baksanza M e r r y , d i y o r d u m . Gazete oku

yucular

nasl

Kr m

oluyor

da

b u n l a r ? Yoksa

hl

hepsi

i n a n y o r l a r yazlanlara?
koyun

gibi

mi?

Merry protesto ediyordu.

ei

ster

inansnlar,

yazyoruz!
Odasna

diye

Sarldm

zaman

yz

ona.

Merry'nin.

Her zaman

glcklerle

deiiverdi

inanmasnlar.

Biz

ger

kyordu.

kadar g i t t i m

nzdk.
kadn

ister

dolu

birdenbire.

Lo

mutlu

o d a d a yal

grnen,

her

olan

gen

Amerikal

Sinirli

sinirli

alamaya

balad.

yle

meslekten

yalnzdm

de.

Herhalde
m t . Sonra,

ki,

Bktm

biraz s a r h o
leye

karlatm zaman,

Bktm

olduu

doru

iin

otelin

elinde t u t t u u

n a sallad

kafa t u t a r m

Naldi!

Marco

dedi.

usandm

bu

usandm artk.
maskesi

holnde

onunla

not d e f t e r i n i

ba

gibi.

Bir daha

bana

iki

iirtemezsi-

niz. Kim b i l i r neler s y l e d i m size dn g e c e ? yle de

il

mi?

Hem

benim deil,

sizin

konumanz

gerekli.

B e n i m g r e v i m , g e r e k t e , sizi k o n u t u r m a k . Anlald j
m?
Gnln aldm hemen

M e r r y ' n n . Onu o t e l i n , ho-j

ln yan t a r a f n d a k i k k s a l o n u n a g t r d m ve o za
mana

kadar hi k i m s e n i n

b i l m e d i i n e m l i bir h a b e r ]

v e r d i m . G e r e k t e n d e , n g i l t e r e Kral v e K r a l i e s i n
mzdeki

ilkbaharda

Roma'y

resmen

ziyaret

etmey'|

haberi

bende"

kabul e t m i l e r d i .
Yalnz, yalnz d i k k a t l i
aldnz

kimseye

Gld.

192

olun.

sylemek yok.

Sevinmiti.

Bu

Anlald

Hemen telefona

m?

kotu.

Ben

d e tpk o n u n g i b i k e n d i m i o l a y l a r n g e l i m e s i n e

rakmtm.

hz

Ordan

oraya

kouyor,

heyecanlanyor,

l y a y o r d u m . A r a d a srada, resm h e y e t l e g e z i d e y k e n ,
olaylarn

temposu

biraz

arlar

gibi

o zamanlar biraz d n m e k olanan

oluyordu.

te

bulabiliyor,

Fer-

ri'nin, Manacorda'nn,

hatta M u s s o l i n i ' n i n

rn

kafam

anlyabilmek

iin

davranla

kurcalyordum.

re'den d n e r k e n , t r e n d e , M u s o l i n i

ngilte

ile F e r r i ' n i n yann

d a o t u r u y o r d u m . D u e kendi k e n d i n e bir e y l e r mrl

danyordu.

Bazan

zin y z n e

ayr

bu

mrltlarn

ayr,

dikkatle,

bak

Byle

hemen

h e m e n y a r a r l a n a r a k ya g l y o r l a r ya da onlar

kendi

lileri

aralarnda fsldamaya

ngilizler,

gibi

dnyay

zamanlar

hepimi

inceye

yordu.
da

duraklad

k e s i y o r ve
inceden

insanlar.

gezmi,

diyordu

O srada M a n a c o r d a

balyorlard.

M u s s o l i n i , Bat'nn

Almanlara

grm

evresindekiler

da

in

benziyorlar,

Almanlara

ama

benziyorlar.

not t u t m a k iin izin

istemi

ti D u e ' d e n .

Tarihe

kalmas

Mussolini

hemen

nsar

deeri

iin sayn

tarihin

dnda

yok aemektir,

baylar!

Roma
hep ayn

gar

tklm

Due,

yaptrmt

tklm

demiti.

cevab.

kalmsa

eer,

dolmutu.

Ayn

hi

br

gruplar

d e y i m l e r i t e k r a r l a y p d u r u y o r l a r barp a

rarak. O k u l r e n c i l e r i , e l l e r i n d e talyan bayraklary

la,

gen faist r g t l e r i n i n

laryla

Due'yi

Tren

gara

selamlamaya
girerken

yeleri

ise,

kara

bayrak

gelmilerdi.

Mussolini

bir

eyler

daha

syledi.

ayn

Ben,

talya, f a i z m ,

bundan byle tarih

iin

eyleriz.
Bu

gibi

durumlarda

bir e y l e r s o r a m y o r ,

ben t e k i l e r g i b i y a p a m y o r ,

ok dikkati

davranarak herkesi,

her sz d i n l i y o r d u m . Yeterli o l u y o r d u b u k a d a r . T r e n iktidar ark?

193/13

den iner inmez kalabaln arasndan ilerlemeye ba

lamtk. Manacorda hemen frsat karmam ve
Mussolini hakl, d e m i t i . Hakl Due.
Bun
dan byle faizm ve talya birbirinden ayr olarak ele
alnamaz.
Ferri, Mussolini'nin yanmdan ayrlmayp onunla
doruca bakanla gittii iin ben Carlo'nun kullan
d arabada yalnzdm.
Carlo yararland bundan. Konumaya balad.
talya teki lkelerin tmnden daha gzef.
yle deil mi? Ben hi geziye kmadm yabanc l
kelerde ama talya en gzel lke bence. Doyamyorum
ben bu lkeye. Vatan ne de olsa!
Corso alanndan, Tritone yolundan, Piazza Barberini'den getik. Carlo hl konuuyordu. Bakyor
dum Roma'ya. Duvarlardaki kocaman afilere bakyor
dum. Mussolini'nin resmi vard afilerde. Her yerde.
Tm duvarlarda.
Mussolini'nin afilerinin
zerinde
unlar yazlyd. Faist milislere sataanlar kurunu
yiyeceklerdir. Mussolini. Hi sevinli deildim tal
ya'ya dndme. Masamn stnde annemin mek
tuplarnn beni beklediini tahmin ediyor, buna da
sevinemiyordum.
Bakanlktaki broyu, parlamento
kulislerini grr gibi oluyordum. im daralyordu bun
lar dndke. O sralarda parlamentoda seim kanu
nunda yaplmas istenen reform grlyor olmaly
d. Milletvekillerinin sz aldklar zaman neler syleye
ceklerini bile tahmin edebiliyordum. Yine Ferri, eskisi
gibi, zaman zaman gece yarlar artacakt beni ya
nna. Elsa Missini de, kim bilir, aldatyordu belki be
ni. Acaba bunlardan tr m sevinli deildim Ro
ma'ya dndm iin. Londra'dan dndm akam
ve uzun sren 1923 knn uzun gecelerinde hep bun
lar dndm durdum. Elsa mutluydu.
Gelecek yl
194

ilkbaharda, diyordu.

Ferri kesin

olarak sz verdi. Due de ayrca Prensi kabul edecek.

Senin durumunu da kararlatrdk. Sen de bykeli
likte bizim zel, pek pek zel sekreterimiz olacaksn.
Yalnz benim s e k r e t e r i m . Anladn m? Unutma sakn
Marco, Paris yalnz bir kent deil balbana bir
dnyadr. Buradan Paris'e gitmek demek insann dn
yasn deitirmesi demektir.
Arada srada, Paris'te, onlarn yannda geirece
im yaantm gzlerimin nnde canlandrmaya a
lyordum. Prensle Elsa. Ve aralarnda ben. Paris'te.
Hem sonra baka lkelere de giderdim herhalde. Bu
da bir bakma Roma'dan kama kurtulma olana sa
lam olurdu. Uzanyordum Elsa'nn yanna. Gsm
okuyordu. Bazan trnaklarn geiriyordu kollarma.
Sizi pek ilgisiz, keyifsiz gryorum Marco Naldi, diyordu. Deitiniz mi yoksa? Yoksa, bana ihanet
mi ediyorsunuz?
Mstear Ferri ile sonra yine grtn m?
Hemen dudaklarn gezdirmeye balyordu boy
numda.
Budala budala adam! diye tekrarlyordu.
Brakyordum sonra kendimi. Elsa bana taze zevk
ler tattrmyor deildi. Ancak, aradan birka ay ge
mi olmasna ramen, onu artk pek eskisi gibi sev
miyordum. Belki zamann etkisiydi bu. Belki de, onu
kollarmn arasna aldmda, Elsa'nn teki sevgilile
ri ya da teki kadnlar geliyordu aklma. Bundan t
r, ona eskisi kadar bal deilmiim gibi geliyordu
bana. Yatakta yine ayn zevki alyordum ama bu i bit
tikten sonra itenlkli konumalara giriemiyordum.
Bu nedenlerden tr Roma'dan uzaklamak ola
naklarnn tmn deerlendirdim bir sre.
Ferri
sk sk Cenevre'ye. talya'y temsil etmek iin, Millet
ler Cemiyeti toplantlarna gidiyordu. Bundan yarar
lanarak onunla birlikte ben de svire'ye gidiyordum.
195

talyan

donanmas

Ferri,

Milletler

Korfu'yu

borbardman

Cemiyetinde,

bizim

etmiti.

asker g i r i i m d e

b u l u n m a m z g e r e k t i r e n olaya d e i n i y o r d u p a r l a k c m
lelerle.

rnn

Baylar,

savunmasz,

ldrlmeleri;

zavall

askerler...

cinayettir.
dir,

ei,

a d a ve

lesi b i r v a h e t ,

silahsz

yzleri

talyan

dipikle

rnei

grlmedik

uygar A v r u p a n n

bylesi

subayla

paralanm

bu

siyas bir

tarihinde

by

b a r b a r l k r a s l a n m a d k bir ey

Baylar!
Hi

amyordum

artk

Ferri'nin

orada

krsye

kp bu d e n l i t u m t u r a k l , bu kadar yaldzl s z l e r sy
lemesine.

Toplantlar

kendilerine
tran

savc

Milletler

sonra,

sresince,

salonda

da

davranlarn

avukat

Cemiyetinin

barda ya

man,

ya

krk yllk

da

bu

dosyalar

yak

yeleri,

biraz

lokantada yanyana g e l d i k l e r i

dostmular

iinde muamele ediyorlard

da

sayn

tartrken

hazrlarken

gibi

nezaket

ve

za

anlay

b i r b i r l e r i n e . O t e l odasn

Ferri

de

a k l a m a l a r d a bulu

nuyordu.

Beni

dinlerken

tam tersine,
kadar g l
gl

herhalde

elenyorlardr,
olsaydk,

oiacaz!

h e r i f l e r e nasl

-ho

meydan

canlar

diyordu.
nasl

zaman

olsa

yaknda

bizim

okuduksa,

sklmyor,

Eer g e r e k t i i
ok

parlamentodaki

bu

h e r i f l e r e de y

lesi m e y d a n o k u m a s n b i l d i r d i m b e n . N a l d i .
Roma'ya,

Ferri'den

nce

elde t e s l i m e t m e m g e r e k e n ,
da.

Onu g r e b i l m e k

ledim.

Mermer

dndm.

Mussolini'ye

bir r a p o r vard dosyam

iin T i t t o n i

merdivenlerin

s a r a y n d a hayli
kenarlarna

bek

kocaman

s a k s l a r d a ss b i t k i l e r i y e r l e t i r m i l e r d i . D u e ' n i n a
lma odasna g i d e n y o l a krmz,
mlerdi.
snn
kadar
196

kaln

Kapy bir m i l i s a s k e r i a t .

stne

bir

uzanmt

gazeteyi
gazeteye.

am,
Odaya

bir hal

de-

M u s s o l i n i masa
d e t a yar
girdim.

beline
Kapnn

 n n d e hi
bir

kprdamadan

kalemle

durdum.

gazetede okuduu

Elinde

yaznn

kaln

mavi

orasn

bura

sn i z i p d u r u y o r d u . D u r d u b i r d e n b i r e . A y a a k a l k t .
Yz k p k r m z y d .

Bu k e p a z e l i k l e r e daha uzun s r e ses karma

yacak

myz s a n y o r s u n u z ?

itti

gazeteyi

Bakn

diye

masann

neier

bard.

stnden.

yazyorlar

dedi.

talyanlar m z a k e r e l e r

terisi

yapyorlar.

bizim

iin,

dinleyin,

s r e s i n c e . saflk

Cenevre'den

gs

g e l i y o r s u n u z siz. An

latn b a k a y m bana, ne y a p y o r o r a d a o Ferri ahma?

Ne y a p y o r o k e n d i n i b e e n m i a v u k a t b o z u n t u s u he
rif?

Konuuyor deil

sanki
o

ylesi

it?

mi

Yumruklamas

Ate

pskrmeli!

Tiyatro deil

durmadan?

konumalarla?

Ne

gerekli

krsy!

Yumruklarn

oras,

anlald

Ne

sonu

halt e d e c e k
elde

edecek

Anladnz

indirmeli

m?

krsye!

m?

Hi cevap v e r m e d i m . G e t i r d i i m r a p o r u u z a t t m .
Ald.

Bayla bir i a r e t y a p a r a k dar k m a m e m r e t

t i . Kapdaki m i l i s
dnda,

askerleri selm

kalabalk t o p l a n m ,

kendilerini selmlamasn
Mussolini'nin
ma

kendisinin

sokaklarnda

bekliyorlard.
kulland,

yldrm

aktlar.

Due'nin

gibi

Sarayn

balkona
Bu

kp

arada,

arada srada Ro

srd

krmz

spor

otomobilini seyrediyorlard.
Carlo, arabam s r e r k e n .

Onu

grdnz

m? diye s o r d u .

Konutu

mu

sizinle?
Venedik Alan'ndan
deki

yksek binalarda

g e i y o r d u k . Corso caddesin
kara

bayraklar,

Mussolini'nin

dev r e s i m l e r i aslyd. B i l i y o r d u m artk o n u n k i m l i i n i .

Resimlerdeki Mussolini,
larnn

grd,

Mussolini
meye

halkn,

alklad,

kalabalk insan yn

onlar

heyecanlandran

i d i . Bir d e , b a k a n l k t a k i o d a s n d a onu gr

gelen

kadnlarla

orackta,

halnn

stnde ya197

n, temiz yrekliliini. Hem sonra beni ona balayan

anlarm vard. Deerli anlard onlar. Venedik'te has
tane dzenine sokulmu olan Dandolo saray. Cep
hede olup bitenler. Giulia'nn lm. Bolonya'da ba
mdan geenler. Carlo bunlarn tmne tank olmutu.
Sustum. Bir ey sylemedim. nand baz eylere
dokunmamak, onu diledii gibi inanmaya brakmak
daha iyiydi.
Birka gn sonra Roma'da yine eski alkanlk
larma daldm g i t t i m . Bakanlkta alyor, parlamen
toya gidiyor, Missini'lerin sarayn, Elsa'nn odasn
da unutmuyordum. Bu arada resm trenlerde, ak ha
vada yaplan toplant ve gsterilerde de bulunuyor
dum. Cenevre'den dnen
Ferri, bakanlktaki grevi
elinden alnacak diye korkuya kaplmt. Onun yara
dlnn teki yzn de renmitir artk. Eline bi
raz iktidar getiinden bu yana ok deimiti.
Dner dnmez svire'den, bana bir yn soru
sormutu.
Peki ama, d e m i t i , sen bizim ilerimizi o dip
lomatlarn, o beceriksiz heriflerin baltaladklarn an
latmadn m Mussolini'ye?
Due'nin bana bir tek szck bile sylemek ola
nan tanmadn anlatmaya alyordum.
O k u d u u o makaleye mthi kzmt, diyor
dum.
Ferri yanma yaklayor, kfrediyordu :
Hangi eek herif o gazeteyi gsterdi ona
acaba? Naldi, bil ki hi kimseye gvenim yok. Beni
ykmak, ezmek istiyorlar hergeleler.
O srada Nazilerin Mnih'te byk bir fiyaskoya
uradklar haberi gelince Ferri bsbtn deliye dn
d.
Sylemitim ama ben Maestricht denen bu
dala herife. smi duyulmam bir liderin yneticiliiy199

ie

iktidar

mtm

ele g e i r m e y e o l a n a k b u l u n m a d n

kpee.

Yok

canm,

bouna

enayiler. Almanlar adam olmazlar.

anlat

urayorlar

Barbar g e l m i bar

bar g i d e c e k l e r .
Bir Nazi
r i c h t yine
sava
m

delegasyonu Venedik'e g e l m i t i .

bizden

para y a r d m

kahramanlarndan,

yzba

Hermann

Mnih'teki

Goerng

Maest-

istiyordu. Aralarnda,
olayda

adnda

yaralan

bir yzba

da

v a r d . H e r m a n n G o e r i n g , M u s s o l i n i ile babaa gr
mek istediini
Ferri

de,

M a e s t r i c h t araclyla

bildirmiti

emir verdi.

Kalk
istiyorlar.

git

hemen

ok dikkatli

Venedik'e.
olmalsn.

Bak

bakalm

Bir yanl

ne

adm ata

c a k o l u r s a k , Due balamaz s o n r a b i z i . U n u t m a bu
nu.

V e n e d i k ' e g i d e c e i m iin m u t l u y d u m . B u geziden

yararlanarak
evresine
Roma'da
ikiyle,

du.

uramay,

annemi

gnlk alma

eski

grmeyi

dzeninin

anlarmn

tasarlyordum,

hzl

ak

iinde,

k a d n l a r l a , y e n i o l a y l a r l a v a k i t g e i r e r e k ge

miimin
kdan

Magliano'ya

dnmeyi,

b o u c u , skc

kendimi
ocukluk

syrmaya

havasn

unutmaya,

alyordum

ilk g e n l i k anlarm

ama

ikide

bas

olmuyor

birde

kafam

kurcalyordu.
K y l e r e bahar g e l m i ,
Vagonda
ra,

yalnzdm.

Apenin

iekler patlamt

bile.

dalarn

son

bitip tkenmeyen tnellere

Dalarn

eteklerinde,

ler v a r d .

Biraz s o n r a

srtlarda

stnde

dalp k y o r d u t r e n .
kk,

kapkara

P ovasna g i r d i k hzla.

y a ' d a hayli uzun s r e d u r d u k .

ronun

getikten

dolamaya

ky
Bolon-

ndim Bolonya'da.

baladm.

Vaktim

Pe
vard.

A c e l e e t m e m iin hi bir neden y o k t u . D i l e r s e m eer.

o treni
200

karr, a r k a d a n g e l e n bir baka t r e n l e de gi-

debiiirdim,
ramay,

Fakat,

k e n t e g i t m e y i . A g u i l a Nera'ya u

haftalarca babo dolatm

-ar d o l a m a y

Bolonya'yi t e k -

pek b e n i m s e m e d i m . T r e n garn

da manevra y a p y o r d u .

kide b i r d e garn

-iyle

kalkacamz

yarm

saat

son

dn

hoparlrle-

aklanyordu.

P e r o n l a r d a g e z i c i s a t c l a r barp d u r u y o r l a r d .
Hava

burada

Roma'da olduundan

daha canllk v e r i c i y d i . Bir ara,

oaktm

br

.agonu

kalabalk t o p l a n v e r d i .

istasyonun

yapnn

tam

arka

nne

daha

serin,

peronun tam ucunda,

Bizim

tarafndaki

trenin

hangar

yanatrlmt.

syla, v a g o n a b i n i l e c e k y e r i n arasna,

son

gibi

yapnn

boylu

bir

kap-

boyunca,

iki sra j a n d a r m a d i z i l m i t i . O t a r a f a d o r u y r m e y e
balayan

isiz g s z l e r i n

ilerledim.
anlarn
Faist

Fakat,

arasna

kararak,

ben

biraz s o n r a o r a y a k o a n l a r n ,

daldklarn
milislerle

anladm.

jandarmalar

Ayrlmadm

kendi

de

kou
ordan.

aralarnda

kaba

akalar y a p y o r l a r d . O hangar g i b i y a p d a n on iki t a n e

kadar

mahkmu

leklerine

k a r d l a r . Zavalllar b i r b i r l e r i n i n

kalnca

lar, j a n d a r m a ve

zincirlerle
milis

balamlard.

askerleri

bi

Mahkm

kordonunun

arasn

dan g e e r e k t r e n e , e n son v a g o n a b i n d i r i l m e k t e y d i
ler.

Hepsinin

tlarna

s e r b e s t olan

sarlm

orta

sol

ellerinde

byklkte

birer

gazete

paket vard.

Jandarmalar hemen adamlarn g e t i i darack korido

run o r t a s n a d o r u t k r k f r l a t m a y a b a l a d l a r . M a h
kmlardan
d.

bazlar

balarn

yere

emi,

Bazlar d a d i m d i k b a k y o r l a r d .

jandarmalarn

bu

t e h d i t dolu

yryorlar

Milis askerlerinin

b a k l a r a aldr

ettik

leri y o k t u . kide b i r d e a d a m l a r d r t k l e m e k l e , v a g o n a
doru

itmekle

yetiniyorlard.

Burann

1917 ylnda, yzba

Ferri

elleri

rastlamtk.

malar,

bal

askerlere

askerleri,

yolun

ru itiyorlard. Aradan

ile

yaknlarnda,

Venedik'e

kenarndaki

birka dakika

giderken

O zaman

jandar

a a l a r a do
geince,

silah

sesleri d u y u l u y o r d u . O zaman, 1917'lerde.

201

Tam

o srada, j a n d a r m a l a r d a n
Hergelenin

balamal,

karnna

bir

biri.

dzine

kurunu

zm-

diye b a r d .

Biraz

uzaklatm

oradan.

Baktm,

hangar

gibi

y a p d a n , e n s o n olarak, t e k i l e r i n e bal o l m a y a n bir

baka

adam

kartyorlard.

birer jandarma
sfr

numara

Adamn

koymulard.

makina

ile

her

Alatri'ydi

iki

bu.

yanna

Salarn

k e s t i r m i l e r d i . G z n d e gz

l k l e r i d e y o k t u . Sanki yalnz bana, z g r l k i i n d e

y r y o r m u g i b i s i n e , n n e b a k y o r d u , y a n n d a k i jan
darmalara filan

aldr

etmedii

anlalyordu.

Gr

m e d i b e n i . T r e n i m i z biraz s o n r a h a r e k e t e t t i . P ova
s

su

birikintileriyle

"arnan
reye

hava

doluydu.

kararmaya,

kmeye

Rovigo'ya

akamn s i s l e r i ,

balamt.

Ne

geldiimiz

d u m a n ev

yapmalydm?

Alatri

y o l u n u s e m i t i bir kez. t e k i l e r i n yannda y e r alm

t . S e m i t i y o l u n u k e s i n l i k l e . Sava kolay kolay kim
seyi

balamyordu.

Ne

yapmalydm

acaba?

Yapa

cak bir ey y o k t u . Oyunun kural b y l e y d i . Eer Alatri

kazanm

olsayd,

eer

d A l a t r i , o da ayn
yapamazd

ki.

bir ey. Tren

iktidar

kural

Yoktu
kalkt

kortejinde

yer

alsay

u y g u l a m a k t a n t e bir e>

yapacak

bir

ey.

Yaplabilecek

R o v i g o ' d a n . V a g o n u n c a m l a r bu

u l a n d b i r d e n b i r e . k s r m e y e b a l a d m d u r u p durur
ken.

anda

Roma'da,
nasl

kulaklarma

parlamentonun

ksryordu

kesik

zaman

indim.

doru

ilerledim.

ikier

dolayorlard.

demiryolu
rnn

Peronda

kesik.

En

son
yeil

sordum.
202

Jandarmalarn

bindii

geldi

rasladm

Padova'ya
son

vagonun

vagonuna
ikier

yannda,

trenin

fenerleri

gr.

geldiimiz

jandarmalar

m a n e v r a yapan

krmz

lyorlard .sislerin arasndan.

ksrmesi

koarak t r e n i n

Faist m i l i s l e r ,

grevlisi,

arkasndaki

Alatri'nin
kulislerinde

i:

vagonla

grmeye

:
;-vagon

nerede?

diy

Grevlilerden
lad.

biri

bana

t e k i g r e v l i ise,

dikkatle

bakmaya

ba

elinde t u t t u u feneri surat

ma doru kaldrd.

lar

Biliyorsunuz,

bindirdilerdi.

bu

vagonda

O vagonu Rovigo'da

lerinden

trene

mahkm

bulunuyor

braktk, s i n y o r ,

onlar?
dedi

bir ey b i l d i i m i z de y o k bu

ko

biri.

Rovigo'da

Evet.

nuda.

Bolonya"da

Hangi

Hem

m?

Baka
rahat

brakn

da bizi

alalm.

Gryor

sunuz iimiz var. Tren n e r e d e ise k a l k a c a k . a b u k o l u n

biraz.
Ayrlmadm

yanlarndan.

Souk,

omuzlarmn

tnden kendini d u y u r u y o r d u .
lerinden

syleyen

uzun

maya

bu

kez y z m e

bile

bakmadan,

Rovigo'dan Milano treni geer, d e d i .

Bunu
deki

biri,

grevli

bir d e m i r l e

oradan

vagonlarn

uzaklam,

elin

t e k e r l e k l e r i n e vur

balamt.

teki grevli

omzumdan t u t u p silkeledi beni.'

abuk o l u n , s i n y o r , t r e n

Yakalayabildiim
dolmutu
valizlerle

her y e r . V a g o n l a r n
doldurulmu,

k a l m a m t . Yolcularn
partmanma

halim.

Birdenbire

koridorlar tklm tklm

geecek,
Baktm

y r y e c e k yer

yanma

bile

Zorlukla k o m yksek

rtbeli

o t u r m u t u . Selm v e r d i . Venedik'e

kadar ne y a p a c a k bir ey v a r d ,
nuacak

atladm.

ou ayaktayd.

dndm.

bir s u b a y g e l m i ,

kalkt bile, d e d i .

ilk v a g o n a

En

iyisi

biraz

D e m e k u anda A l a t r i ' n i n t r e n i

ne de k i m s e y l e
uyumaya

ko

almakt.

Milano'ya doru

iler

liyordu. Benimki Venedik'e g i d i y o r d u .

Venedik'te,

istasyonda

tnden Valseccihini
ok
Ferri'den

saygl
de

adnda

beni

davranyordu

b y k saygyla

orann

bir g e n
kara
sz

faist rg

karlad.

gmlekli

ediyor,

grevli.

Mussolini'yi
203

grmek,

o n u n yannda

bulunmaktan

tr,

kim

bilir

kendimi ne denli mutlu h i s e t t i i m i s o r u y o r d u .

Biraz s o n r a ald :

Roma'da,

karlatmz
l

merkezdekiler,

glklerin

d i r e n e n l e r var b u r a l a r d a

lar

bir an

der.

bize

Elinde

kocaman

ne o l u r s a o l s u n ,

Peki,

ne yaptnz

hatta

bir

Faist

kazandk ya.

kazanmak

metodlarn

iin?
uyguladk o

kadar

Naldi.

Glyordu
birini

ilk

kanala

bir

seim

yandan

Souk
ar

bir

Almanlar
Zucchelli
girmez,

da.

konumasn

atverdiklerini

bir

anlatyordu

du

ceza

nevre'de

byk

gururlanarak.

yapm oldu,
Maria'mn

diyordu.

karsndaki

kalyorlard.

karda o t u r a n

ksack e l i n i

adaylardan
gece

Pek o

saylmaz!

Santa

otelinde

Sosyalist
yapaca

Otelin

uzatm

olduundan

Palazzo

holne

girer

bir adamn h e m e n ayaa kalk

tn g r d m . Tandm o n u . Kari
be,

her ey s k l r gi

bir d o s y a t u t u y o r d u .

Ama,

kadar

Eer y u m r u k

diye e k l e d i .

Hi.

buralarda

deiller.

bir e k i m e o r t a m n d a ,

sava o r t a m n d a g e t i ,

kar.

g e v e t e c e k olursanz,

Seimler tam

sinyor

bizlerin

pek f a r k n d a

M a e s t r i c h t ' t i . Pem

bana d o r u i l e r l i y o r d u . Ce

daha

sinyor Parri,

da

imanlamt.

Sayn

Parri d e i l , d e d i m . N a l d i ' y i m b u r a d a .

dedi.
Marco j

Naldi.
s t a s y o n d a beni
Valsecchini

yanma

karlayan,

b u r a y a kadar g e t i r e n j

sokulmad,

uzakta,

hazrol va-,

z i y e t i n d e b e k l e m e k z o r u n d a o l d u u i i n , b e l l i k i , cam]
sklyordu.
Houma

nadna

gitti

onu

ylece

bekletmek.

uzun

Sonra

hi

sre

beklettim.

yz

vermeden,

t e e k k r bile e t m e d e n , e r t e s i g n bana bir o t o m o b i l i

bulmasn,
204

Magliano'ya gideceimi syledim.

Musso-|

iini

beni

kullanabilirdi

ama

ben

de

bu

grevlileri

kullanrdm d i l e d i i m g i b i .

E m r e d e r s i n i z s i n y o r N a l d i . f r l bir o t o m o

bil e m r i n i z d e o l a c a k t r .

Ses

Evet, t a m v a k t i n d e g e l s i n , d e d i m .
karmad
Mstear

Valsecchin.
Ferri'ye

ltfen

sayglarm

bildirir

misiniz, d e d i .
Topuklarn

birbirine

vurarak

beni

selmlarken

arkam d n d m d e l i k a n l y a . Savoi o t e l i n d e k i b r o s u n
da,

Tittoni

sarayndaki

dikildiim zaman,

alma

Mussolini

odasnda,

karsna

uzun s r e s u r a t m a b i l e

bakmyordu b e n i m . ylece b e k l e t i y o r d u . Neden s o n a ban l t f e n e v i r i y o r m u g i b i y a p a r a k s y l e y e c e

ini

sylyor,

ayn

d a v r a n l a r i i n d e y d i . Bana s a n k i

emrini veriyordu.

Bakanlkta Ferri de
insan d e i l m i -

sim, bir eya i m i i m g i b i d a v r a n y o r l a r d . Elime f r s a t

g e t i i n e g r e , i m d i d e ben V a l s e c c i h i n i ' y e kar ni
in y l e d a v r a n m y a c a k t m .

Her

eyi

anlatmalym

size,

diyordu

Maest-

richt.

Koluma g i r d i . Otelin nndeki

ye

rhtmda yrme

baladk.

Tuzak k u r d u l a r ,

dtk.

hanete

diye

b a l a d . Tam

uradk sinyor

dendorff sayesinde birinci

Naldi.

bir t u z a a

General

Lu

baraj g e m e y i b a a r m -

:i.k. Tarih bir and o, S i n y o r N a l d i . Tarih bir a n d . Ge

neral L u d e n d o r f f , g s n d e t m m a d a l y a l a r y l a , Lud<vig k p r s n n s t n d e g r e v l i s u b a y a d o r u i l e r l e d i .
Subay hi a l d r m a d .
Sunu

grnce,

Kpry

gememize

kazandk d e d i m ,

kendi

izin v e r d i .

k e n d i m e . Ka

zandk, d e d i m .
O l d u k a u f a k t e f e k bir a d a m d
jma

smsk

yapmt.

Konuurken

Maestricht.
yzm

Ko-

gre205

b i l m e k iin
min

iine

ban y u k a r y a d o r u k a l d r y o r , g z l e r i
bakmaya alyordu.

Siz

Oradaydm.

nasna

orada

mydnz?

yaklamak

Roehm'n

sakland

istiyorduk.

Fakat,

b a k a n l k bi

Marienplatz'da

o r d u ate a t . Evet, s i n y o r N a l d i , o r d u . A l m a n o r d u
su ate a t .
kahraman
halde.
rarak.
ordu
o

Hem de general

bir

komutan

bizlerin

Hitler,

onlara t e s l i m

Aldr

bile e t m e d i l e r .

birlikleri

birlikteki

ate

Ludendorff g i b i , nl,

atlar.

askerlerin,

yannda

olmalarn
Ate

Oysa,

yer

ald

bildirdi

ba

atlar.
hepsi

subaylarn.

Dnn

arkadamd

Dnn

sinyor

Naldi.
Uzaklatk

rhtmn

rpntlarla v u r u y o r d u

kenarndan.
rhtmn

Kanaln s u l a r

betonlarna.

Susuyor

du Maestricht. Konutu sonra.

Yzba G o e r i n g ' l e k a r l a a c a k s n z . o k za
yf d t . Yaraland.
tear

Ferri'ye

N a l d i . Size

tm

inanr o.

H e m de y a r a s
bunlar

siz

ar.

Sayn

anlatmalsnz,

Onu yalnz siz

ms
sinyor

inandrabilirsiniz.

Karma g e t i s o n r a . B a p a r m a n

k a l d r d g

sme doru.

G e o r i n g ' i n Due ile g r m e s i g e r e k l i .

laka g r m e l e r i
bilmesi

buna

zorundayz.
Gece

gerekli.

Mut

G e l e c e i n g a r a n t i y e alna

bal. Sinyor Naldi, faizme gvenmek

Gveniyoruz

da.

Size

gveniyoruz.

h e m e n h e m e n sabaha kadar o t e l d e k i

oda

mn p e n c e r e s i n i n n n d e o t u r d u m . afan s k m e s i n i ,
sisin kalkmasn
den

ilk s e s l e r i n ,

b e k l e d i m d u r d u m . K a n a l l a r n zerin
ilk g r l t l e r i n y k s e l m e s i n i

duy

mak i s t e d i m . S o u k t a n , u y k u s u z l u k t a n b e d e n m uyu
maya b a l y o r d u ama d i r e n i y o r , u y u m a k i s t e m i y o r d u m
eitli

raslantlar sonucu

karlatm

grntleri

b i r b i r i n e b a l a m a k i s t i y o r d u m . Salar sfr n u m a r a ile

t r a e d i l m i , e l l e r i bal A l a t r i v a r d br y a n d a . sta
206

yonda.

Trenler arasnda.

bana sayg

te y a n d a ,

ykselmeye

balad

birdenbire.

sisler a b u c a k d a l d . Santa
sesinin

bana

benzeyen,,

gsteren sinyor Vaisecchini vard.

kubbeleri

kverdi

sonunda.

Kark,

Bitkindim

uykusuzluktan.

Kanaln

Gne

stndeki

Maria della Salute

o r t a y a . jGn

karmakark

duygular

iindeydim..

smsk

kapattm.

Kahvalt s a a t n d a M a e s t r i c h t v e y z b a

Goering'

Bam

yastmn

altna

le randevum v a r d .
beklemi olmallar.
im zaman
tynden
yazd.

bir

soktum.

Ge g e l d i m o n l a r n yanna.
O t e l i n zeri

ilk n c e
uzun

Goering
paltoya

Yaral,

dedi.

Goerng'in
men b a k m a d
gindi.

ok ac

Kocaman

Ac

arpt.
Yz

ektii

Deve
bembe

belliydi..

e k i y o r hl.
kadn

vard.

Hemen

Ba y e r e e i k ,

Kadnn

da y z n n

gzleri vard.

Onun

hatlar

da

he

h a f i f e se
ac

ger

ektii

M a e s t r i c h t b e n i bir k e n a r a e k e r e k .

Yzba G o e r i n g ' i n e i , d e d i . O da h a s t a . Ko
ac

ekmesine tahamml

m t h i bir kriz g e i r d i
Hemen

bir

b i l e bana.

anlalyordu.
casnn

gzme

konutu.

yannda

lmlamakla y e t i n d i .

Hayli

caml terasna g i r d i

sarlmt.

d anlalyordu.

M a e s t r i c h t alak sesle

Perdeyi

kili

domutu

kotum.

bu g e c e .

Morfin

edemiyor.

Yzba

Kars b e n i a r d .

yapyoruz da

biraz

alyor.

D u y m u y o r o zaman bacann a r s n . Daha iki ay n

cesine

kadar

irinle

doluydu

zavallnn

Goerng'in kendine g e l m e s i n i

baca.

beklerken, srtm

z gnee dnerek o t u r d u k t e r a s t a .
M a e s t r i c h t yine

Mucize

mi k u r u n .

anlatmaya

olarak

s t e l i k iyi

balad.

k u r t u l d u . Tam
de

kasklarna

gir

bakmamlar balangta.

Ama n e o l u r s a o l s u n , u n u t m a y a c a z bize y a p t k l a r m . .
0 von Kahr d e n e n alak h e r i f i nasl olsa e l i m i z e g e i -eceiz g n n b i r i n d e . h t i l l i o b a s t r d . A m a , g r e -

207

eksiniz,

gn

geecek

nasl

gelecek,

ihtill

Biraz s o n r a

Goering

uyanr

o t u r d u u y e r d e . Gzleri
halde.

de o rezil

adam

ezip

olsa.

Cildi

imi

prl

gibi

gibi

oldu.

prld,

Gerindi

atei

duruyordu.

vard

her

Karsnn

elini

t u t t u . Sa e l i n i n p a r m a k l a r n a iki b y k y z k takm
t.

Sylediklerini

Maestricht evirmeye

balad.

Ra

h a t l k l a k o n u u y o r d u a d a m . B i r d e n b i r e c a n l a n m , der
lenip toplanm,
gneinden,

bir

kolyeye

Goerng'in
estricht

sonunda

gnlerden,

ses

Mafalda'dan

leri

aynen

ise,
ye

sz

lar da

Kanal

de

talya'da

Ma-

syledik
yapyordu.

eskiden

geir

p r e n s P h i l i p p e ' d e n v e pren
koyuldu.
istiyor,

Anlatt
Nazi

ey

partisine

sylyordu.

Landsberg'te

hapse

attlar,

t a l y a ' d a y m ; f a k a t sayn
bizim

arkamzdan

ben

Ferri'-

gelecektir.

nasl s i z l e r i n arkanzdan g e l d i y s e , A l m a n

bizi

Sonra

Byk

patronunun

etmeye

Hitler'i
Almanya

talyan halk

talya'nn

karlayan

iletmemi

grdnz gibi,
bildirin,

kent.

hareketler

Due'den,

gerektiini

Adolf

bir

hayranlkla

gibi

arkada

Ferri'ye

gvenmemiz

gibi

yaparken

onaylar

dii

gibiydi.

benziyor.

her s z n

tercmanlk

bayla

Goering

gelmi

m z e l e r i n d e n sz e d i y o r d u .

Venedik prlanta

prlantadan

lerini

kendine

izliyeceklerdir.
Maestricht otelin

holne

kadar g e l d i

ya

nmda.

man

Sinyor N a l d i ,

siz

de

o zaman

Berlin'e

dedi,

iktidar

gelirsiniz.

ele

aldmz za

Madalyalar vereceiz

size.

Siz

Neden

bakan

olacaksnz,

o zaman?

olmayaym?

G l m y o r d u M a e s t r i c h t . k t i d a r l a , g l o l m a k ih
t i m a l i y l e k i m s e alay e t m i y o r d u .

Belki

ben

bu

konu

d a g e r e k t e n zayf bir i n s a n d m . N e i s t e d i i m i k e s i n 208

kie hi b i l m i y o r d u m h e r h a l d e . Ne bakan
may

aklmdan
Elsa

re

Missin'nin

kar

bende

oynamak

istedii

bir t u t k u y o k t u .

kadar kesin

ekleeceine

istekli,

inanan

baz

bir

yordum.
ki

zaman

da

gibi

ap

ne

bana y r m e y i ,

zaman

frtna

sava

beni

mt.

Ne

remde

hl d u y d u u m s e s l e r l e , a n n e m i n
gemie

kadnlar

ederler

demiti

dejenere

de

bakalarnn

Ferri.

anlarla

at
ev

her an can
dejenere
rtecei

biliyordum.

kyde

olduu

olsam,

koparp

kalsaydm?

beni

yrmeye,

bile,, tpk

ne

neler y a p a b i l i r d i m ?

g a y e t iyi

yansra

zamanlarda

bile

abucak

Gemiimin

edeceini

yrrken

ilerlediim

ilikin

erkek ocuklarn

ni,

nnda

Magliano'da

bel

kestirmeyi

byle

topraklarmdan

yapabilirdim

landrd

Ama

Ben
havann

kacan

bir t o p r a k a d a m y d m .
kasabamdan,

Maes-

umutlar da beslemi

seven

Dul

m u t l a k a ger

deildim.

Magliano'ya doru yola kmtm.

d e , t a r l a l a r d a yalnz

rolle

ykselmek,

abalara ayordum.
eylerin

insan

t r i c h t g i b i , Pierre de Beuil

nemli

Ferri'nin

n s a h i b i o l m a k iin gze ald

Alatri

ne e l i o l

bile g e i r m i y o r d u m .

ama

tarlalarn

gibi,

Herhal

onlarn

ya

arasnda

yalnz

yrmeye

mahkmdum.
Arabay
se

beni

kullanan

kara

burackta,

emrettim.

ndim

meye b a l a d m .

otomobilden.
Sinyora

Beni g r n c e h e m e n
rld,

Nitti

gen f a i s t

yannda

mili

beklemesini

iftlie doru yr
n

taraftaki

avludayd.

k o t u , g e l d i , e l l e r i m i t u t t u , sa

bana.
Sinyor M a r c o ,

ler

gmlekli

stlerin

iin

bir

yapmalsnz.
cekler bu

eyler
Eer

gidile

sinyor Marco

yapmalsnz.
engel

kocam.

Naldi,

Mutlaka

olmazsanz

dedi,
bir

onlara,

Dn y i n e g e l d i l e r .

biz

eyler
ldre
Dvd

ler o n u . Giulia'dan s o n r a i m d i d e k o c a m l p g i d e c e k
bu iin s o n u
iktidar ark

gelmezse.

209/14

Yal

t'ydi

kadn d u r m a d a n e l l e r i m i p y o r d u .
Maddalena!

diye

sert sert

bard

biri.

Nit-

baran.

Maddalena, yeter artk.

Kes bu

komediyi.

N i t t i h a n g a r d a n k y o r d u . Elinde bir t r p a n v a r d .
Gn
iyi

na d o r u
gryordum.

gibi

imiti.

Yalnz k a l d m

geldike yzndeki
Gzlerinin alt,

Sinyora

Nitti

kocasyla

hemen

kar

rkleri

daha

gz k a p a k l a r

davul

uzaklat

karya.

Tpk

ordan.

savatan

s o n r a k a r l a t m z g i b i y d i . Bana biraz b a k t k t a n son

ra

yrmeye

balad.

Arkasndan

koup

yakaladm

onu.

Dur b a k a l m N i t t i , a k l a bana, ne d e m e k b u n

Ne

lar?
Yzn,
mosmor

mm?

yrtlm

dudan,

ilikleri

gzlerinin

altndaki

gsterdim.

n e m l i d e i l , d e d i . K a y b e t t i k biz d a v a y . Kay

bettiimiz
mayn

anlatacak

iin

sakn,

detiyorlar
insan

bize

srekli

imdi.

olarak

Yalnz,

unut

kaybetmez,

sinyor

Naldi.
G o e r i n g , M a e s t r i c h t d e , onlar d a , i n t i k a m alacak
larndan

emin

grnyorlard.

Evet a m a

Nitti,

bir

nedeni

olmal

seni

dv

melerinin.

yorlar

Her e y i n
beni.

Rahatsz

her z a m a n

Hayatta

ediyorum

m s r e c e

kalm

onlar

bir n e d e n i v a r d r . Tan
olmamdan

varlmla.

korkacaklardr benden.

holanyorlar.
Hayatta

Hep

kald

r a h a t s z ola

caklardr.
Yok

canm

Nitti.

Korkma

sakn.

ldremez-

ler s e n i .
'

kadar
Annemle

malarn,

210

emin

misiniz

geirdiim

alayn,

eski

gn

bundan?
boyunca,

anlarn

onun

yakn

dinlerken,

Nitti'ye

sorduum

sorular

.ve

bunlara verdii

karlk,

ledii s z l e r a k l m d a n k m a d . yle y a ,
Nitti.

Nasl e m i n

o l a b i l i r d i m onu

den? T o r i n o ' d a l e n l e r o l m u t u .
feransnn aklad
kaklarda

gibi,

srklemilerdi

yle e y l e r o l d u u n a .
vard
mi
de

imdi.
yz

Nitti'nin

gzlerimin

grmtm.

ldrmeyeceklerin
u

stelik.

dayaktan
yz

kon

cesetlerini

nanmyordum

Nitti

olay

de

Hem

so
belki

d i y e bir e y

mosmor olmu,

nndeydi.

Onun

svire'deki

adamlarn

* Ama,

sy

haklyd b e l k i

sonra

geliyordu

Alatri'yi

gzlerimin

nne.

Sen d i n l e m i y o r s u n

bir

e y l e r var.

da
nen.

Syle

Bir

Marco,

niye

beni,

eylere

dedi a n n e m .
zlyorsun.

cann sklyor,

Kafan
Anlarm

neden

mutlu

deilsin?
Durmadan

soru

soruyordu

annem.

Hem

de

ok

Tutarl s o r u l a r b u l u p s o r u y o r d u . s t e l i k , b a k l a r , sor
duu s o r u l a r d a n d a t e n e l e r d u y d u u m u , n e l e r dn
dm

gn

na

pis

kartr trden

politika

iddet h a r e k e t l e r i ,

denen

baklard.

e y var ya

Marco,

o vurup krmalar, adam yaralama-

ar, sen b y l e e y l e r l e kolay b a d a a c a k insan d e i l

sin. Baban da h o l a n m a z d b y l e e y l e r d e n . Hi bo
anmazd.
kalman,
zaman.

Yine

Skneti,

dzeni

severdi

baban.

b u r a d a kalp onun y e r i n i a l m a n
k t sava k m a s a y d .

alamaya

Ama,

Ayakta,

benim

Burada

isterdi

her

pis s a v a . . .

balyordu.
bir s u u m y o k ki bu

karsnda d u r u y o r d u m .

ilerde...

Magliano

benim

in, a n l y o r d u m a r t k , b a t a k l k t a n baka bir e y d e i l

di.

Bataklk,

amur, su b i r i k i n t i l e r i .

Uzaktan baknca

remiz, b e r r a k g i b i g r n e n s u b i r i k i n t i l e r i . A m a , y a k l a smca bir kez,

era,

insan b a c a k l a r n a k a d a r b a t y o r d u o su

gerekte

: g l c k l e r e .

bataklktan

baka

bir

ey

olmayan

K o k u m u t u da s t e l i k o sular.

211

sat

Gidiyor

musunuz?

Burada,

Magliano'da

anne.

yerle.

Hepsini

Erkek

Niye

kar

neyimiz varsa,

elden.

kardeinin

Sonra

hepsini

git Venedik'e

yanna.

baryorsun

yle

Marco?

Ben

buradan

bir kar t o p r a k bile s a t m a m . Hi bir zaman s a t m a m !

Sakinleti
biimde

birdenbire.

konumaya

Hi

ll,

kesin kararl

bir

balad.

ayrlmayacam

ben

Magliano'dan.

Bunu

b y l e b i l . H a t t a , g e r e k i r s e e e r , s e n i n iin b i l e ayrl
mam

burdan. Ayrlmam.

Bana ve o m u z l a r n a s i y a h
luma

girerek

kadar g e l d i

benimle

atk

ald ve

indi.

ko

Baheye

yanmda.

Marco,

sen

de

sakn

balama.

Sakn

kal.

onlarn t m n d e n

Sen

bir y n

b i r l i k t e aaya

tekilere

deimeye yeltenme.

benzemeye

Ne

deerlisindir.

isen,

yle

Bakasmdr

s e n , o l u m . Sakn, o l u r mu? S a k n !
imdi yine
siz

alyor,

tn,

burnunu

bana

balamt

srada,

ama

mendiliyle

siler gibi y a p y o r d u .

kadar y r d k b i r l i k t e .

Olur

alamaya

arada

s e s s i z ses

gzlerinin

Venedik yolunun

Gece o l u y o r d u .

U n u t m a s a k n , d e d i , u N i t t i ' n i n iini u n u t m a .

mu?
Venedik'te faist

rgtn

uradm.

Beni k a r l a y a n ,

yanmdan

ayrlmayan

blge temsilciliine

g e l d i i m g n d e n b u yana

Valsecchirii'nin

a l m a odas v a r d . P e n c e r e l e r d e n
dan g r n y o r d u . T u t t u

Marco

bana M u s s o l i n i ' n i n

fotoraflarn

gstermeye balad.

Due,

Napoli

kongresinde,

yten

nce,

kara

San

kocaman

tam

gmlekleydi.

Bunlardan

Roma

bir
mey

boy boy
birindej

z e r i n e yr- j

Gerekte,

hi

sev-

m e m i t i m b u V a l s e c c h i n i ' y i . A d a m a kafa t u t m a k i i n !
hi
212

bir f r s a t

karmyordum.

Siz,

dedim,

birliklerindeydiniz.
de

savata
yle

herhalde

deil

zr d i l e d i .

Hayr,

dedi.

askeriymi.

Carso

blgesindeki

mumu. Adama

hayli

dum.

gln

Bir

insan

kpek gibi
srada.

Gnll

kalee

gnll

d e i l m i . Piya
cephede

elinde

iktidar

sokmann,

olduktan

kafa

onunla

anladm

sonra

bu. Sonra t u t t u m ona N i t t i ' d e n sz e t t i m .

savurarak,

bulun-

baka s o r u l a r da sor

durumlara

o y n a m a n n o k kolay o l d u u n u

Kiinin

Arditi

mi?

kolayd

Tehditler

tutarak.

Eer V e n e d i k b l g e s i n d e n

bir f a i s t kalkp da

N i t t i ' y e el s r e c e k o l u r s a , b i l s i n ki ben de ona el s

r e r i m . H e m y l e s i n e e l s r e r i m k i , m r boyu unut
maz bir daha. A n l a l d
mn adn:
malarn

m V a l s e c c h i n i ? N o t edin ada

N i t t i . Ne yaparsanz y a p n , onu rahat brak

salayn.

V a l s e c c h i n i d u r m a d a n zr d i l i y o r d u . S e i m kam
panyasnda

baz

Hem sonra

r g t e yeni

sert

ekimeler
girenleri

olmam

deildi.

d e n e t l e m e k her za

man kolay o l m u y o r d u . Daha d a n e m l i s i , f a i s t olma

yan baz

insanlar, f a i z m i

iinden k e r t m e k

iin gi

riyorlard r g t e . Belli o l m u y o r d u .

Nereden

liano'nun
bakcs

sahibi

b i l e b i l i r d i k sinyor Naldi,
olduunuzu?

olduunu?
Bilmeniz,

Nereden

klar

sizin

sizin

Mag-

iftliin

bilebilirdik?

renmeniz

Ayn g n n a k a m
larn

Nitti'nin

gerekirdi.

Valsecchini.

Roma t r e n i n e b i n d i m . Vagon

demiryolunun

yannda

uzanan

glckler

d e , d i m d i k , yank y a p y o r d u . G i d i y o r d u m b u r d a n . Ka
yordum.
nehrinin

Savata,
kenarna,

rini

uzatrlard

ken

ellerini

baz

yattklar

tutar

a k a m l a r , ar yarallar

sedyeleri

zerine

yerden.

avularnn

iini

brakrdk.

Yanlarndan
aardk.

Piave
Elle
geer

Aldrma
213

arkada,
derdik.

geleceiz

biz

biraz

yileeceksin!

sonra.

Aldrma

biraz!

sakn!

derdik.

Sonra

bir daha g i t m e z d i k y a n l a r n a . y l e c e b r a k r d k ,

umut

suz, ar y a r a l l a r .

Dayan

Bu akam da ben,

Magliano'yu,

a n n e m i i t e y l e b r a k p k a y o r d u m b u r a l a r d a n . Cep
hedeyken,

onlar

brakmazsak,

bizim c a n m z a okuya

c a k d m a n diye d n r d k . O n d a n t r b r a k r ka
a r d k ar y a r a l l a r .
davranmakla.
lunduum
gibi

durumu

oluyordu

rektiini
as.

Bir s e i m y a p m o l u r d u k byle

Kendimizi

semi

olurduk,

kabullenemiyordum.

hemencecik.

Hangi

yolu

iinde
Bam

izlemem

kestiremiyordum.

arp

kalyordum

Gemiin grntleri,

balar,

kafam

yapkan,

gemiimdi.

vck

vck

Ferri

ge
ak

allak bul

lak e d i y o r d u . Belki d e d n m e k t e o l d u u m Roma

artk benim

bu
dner

bile

ile Elsa d a y l e . Ar,

gemiimin

insanlaryd

belki

o n l a r da. O n l a r d a n k a m a m g e r e k e b i l i r d i b u g i d i l e .

Roma'ya
resm

Ferri'nin
da

geldikten

grmeler
odasnn

grmtm.

Gzeldi
mt

hl.

biraz.

sonra,

nndeki

kk

bekleme

salonun

kalkm,

yanma

gelmiti.

Hatta

eskisinden

gerilmiti.

Elsa'y

de

Benden

kayorsun,

Gezideydim,

gzeldi.

Parlamento

Zayfla
bir obur

belirgin.

deil

mi?

Venedik'teydim.

orada

hazrlklar vard yaplacak.

yle

dedim.

Duel'nin

bakanlkta

Yznde yeni

l u u n , y e n i bir a l n i z g i l e r i v a r d ,

Palermo'da.

resepsiyonlar,

geti.

Yerinden

Cildi

gnler,

arasnda

yapaca

Ne o l d u

aldktan

Sonra

konumann

s e n i n e l i l i k ii?

sonra kacak

prensin

a t a n m a s k a r a r . Ferri iin o l d u u n a y e m i n e t t i . Biraz

beklyeceiz,

kadar.

Glmsemeye

214

alyordu

ama

baaramyordu.

EylTde

gideceiz

Paris'e.

Sen

de

gelecek

misin?
Belli

olmaz g i b i l e r d e n

Grdn

gece

ykelisi
latk.

bak,

Ferri'nin,

Payern

bir h a r e k e t y a p t m .
kayorsun

Roma'ya

ite b e n d e n .

atanan

onuruna verdii

Belika

r e s e p s i y o n d a kar

Elsa ne y a p p y a p p y a n m a y a k l a m a y a ,

benim

le k o n u m a y a a l y o r d u . Ben, pek o r a l d e i l d i m . Bir

g r u p t a n t e k i n e kayveriyor,
kulak v e r i y o r d u m .
yordu.

Hemen

Mussolini

konuklarn

konumalarna

herkes Due'den

resepsiyona

gelecekti.

sz edi
Senatrn

biri e v r e s i n e b i r k a kii t o p l a m t . K o n u u y o r d u he
yecanl

h e y e c a n l . Due s u i k a s t l e r d e n k o r u m a l

dini d i y o r d u . yle

reformlar yapt

kolay kolay b a l a m a z l a r o n u .
kan

davalarnn srdrld

talya
bir

salonlardan

i s t n e balad,
dik, d u r d u .
Due
t

hafife

kolog

gzlerini

ban

diyordu

sra o n l a r a

gsnn

bile o y n a t m a d a n ,

yle dim

konuklar tantryordu.

emekle yetiniyordu yeni

Yanmda

ulusunu

Mussolini

geldii

iin,

bile

Unutmama

Kollarn

karsnda.

talyan

gnmzde

M u s s o l i n i . Yan taraf

yerleti.

Ferri ona n e m l i

insanlarn

diplomat,

birine

ken

baz e v r e l e r

lkedir.

l. d i y o r d u s e n a t r . S o n r a g e l d i
taki

ki,

duran

bir

tan
Fransz

iyi

bilen

bir

iin.

Prens

M i s s i n i ve Elsa

Due'ye

uzman

doru

psi

ilerlediler.

P r e n s bu kez bana daha y a l a n m , a k a k l a r k m ,

burnu

biraz daha i n c e l m i v e ucu svrilmi g i b i g e l d i .

Y S z n d e k i k e m i k l e r d e daha b e l i r g i n bir b i i m d e o r t a
ya kmt.

Buna

ramen,

dimdik duruyor,

glms-

y o r d u . Onun y a n n d a Elsa t a z e bir m e y v e d e n b a k a bir

ey d e i l d i .
tm

lgnlk etmi
dan

anda

adalelerimin

iim

ekti

unutmad

olurdum.

ayrlrken yanna

bu

Elsa'y.
kadn

Resepsiyondan

gittim.

Bedenimdeki
terslemekle
sonra

saray

nde prens y r y o r d u .

P i e r r e d e Beuil'a y a s l a n y o r d u y r r k e n . Elsa d r t adm

kadar

arkalanndayd.
215

Ne a b u k g i d i y o r s u n .

Prens biraz y o r g u n da o n d a n . G e i s e n e bu gece.

Uzatt

elini

ptm.

andan

balamak

zere

hep o n u , o g e c e b u l u m a m z d n d m d u r d u m . Fa
kat,

Ferri

Due'ye

bakanlkta

yzba

yakam

kolay

Goering'ten

Mussolini

sz

hazrladn

kolay

etini

raporu

brakmad.
anlatt.

ok

beendi,

dedi.
Sonra,

oturduu yerde,

ilgili olmayan

bir s o r u

Naldi,

birdenbire,

bu

konu

ile

sordu.

eer p r e n s g e r e k t e n

Paris b y k e l i

l i i n e a t a n a c a k o l u r s a , sen de g i d e r m i s i n o n l a r l a Pa
ris'e?

ok

bal

Gzlerini

yar

olduunu
yarya

da

k a p a t m beni

k a t l e . Bir e l i y l e d e , y z n
ln

biliyorum

prens'e.
izliyordu

dik

hayli uzun g s t e r e n saka

okuyordu.

Pek

Nasl

sanmyorum.
olur Naldi?

Prens o k i s t i y o r ama s e n i n

de orada olman.

Olabilir.

Esnedi

Dn

rev b i z i m k i s i .
dzenlemek!

Fakat,

Ferri

iler d e i i y o r .

o srada. Yzn

Naldi!

Ne g z e l ,

talya'nn

iki

politikasn

eliyle.
bir g

faizm'e

gre

birinde

bir

Dnsene!

yle.

Haklsnz.

Ben

d g r e v a l m a k i i n , d o a l
bal

svazlad

ne h e y e c a n l

d g r e v l e r d e n

de

gnn

o l a r a k , sizin

birine atanmak

bakanlnza

iin

r i c a d a bu

lunabilirim.
Kocaman

Hadi

bir kahkaha att

canm Naldi,

Ferri.

nazlanma.

Paris s e n i n

iin

b i i l m i k a f t a n . N e d i y e d o l a m b a l y o l l a r d a n gidiyor
sun?

Aka

yer,
rim.
216

sylesene

Hayr,

sayn

rnein Afrika.
Niin

olmasn?

bunu.

bakanm.

Paris

deil.

Baka

br

Evet, A f r i k a ' d a bir g r e v alabili

Bilmiyorum

nasl

kvermiti

bu A f r i k a szc*

azmdan. Hi d n m e m i t i m b y l e bir e y i .
-emitim

ama

imdi
szc

ortaya

benimle
tm

Dn-

atvermitim.

Ferri

arasnda

almyazm

duran

deitirebilirdi.

bu

Afrika

Ferri

ayaa

alkt, yanma g e l d i , o m z u m u t u t t u .

Naldi,

Ejrada,

naldi,

Roma'da,

z seninle.
rrdii

nerden

bizler

esine

gzel,

biraz p r o p a g a n d a ,
binlerce

kt?
O

:i

bylesine

dediinin

srada

zerinde

biimlen-

koyuyoruz.

bir

By-

grevin varken,

istihbarat yapmak
gitmek fikri

farknda
siyah

tasar?

bakanlnda-

de

iin
ner-

msn?

niformasyla

Carlo

gir-

ieriye.
Ferri

ona s e s l e n d i :

Sen u

ie bak,

=k o l d u g a l i b a .
Sonra

omzuma

anladn

Dimayacak
Oysa
cin.

Carlo

Bir kadn

Bu

bir y a n d a n

:asnda

yer

gibi

Alatri'yi

Bunu

bir

kadn

ortamda bylesi

reniyordum

Bizim
olmal

Naldi y i n e
bu

ite!

Kadnlarn
byle

bil

tm

oros-

kesinlikle.

kalkma!

yalnz

dremiyeceimi
sa'ya

dedi.

m? T m .

ilere
bu,

dedi.

parma

bir y u m r u k a t t .

Bana bak N a l d i ,

:udur

hini

parlak
biraz

k i l o m e t r e uzaa

Ne

delice
Onun

uygulamaya

- ; :mdi
:en

bu

en n e m l i

Due'nin yanbamdayz.

politikay

alkp

kt

hkmetin

renmek
sahip

istiyordum

olmak

kadndan.

almaktan

sorunu

bir y a a m a y

Hem

benim

s r d r p srgerekte.

isterken,
iktidar

h o l a n y o r ve

hergelelerden tiksinti

deildi

te

yandan

kortejinin

hem

Elor-

de V a l s e c c -

duyuyordum.

Nitti'yi"

a n m s a d k a elle t u t u l u r bir v i c d a n azab

ek

miyor d e i l d i m , a m a , t e y a n d a n da, t a r i h n kendi do

a!

ak

iinde

gelitiini

sanyordum.

Bu

konuda

ne b e n i m ne de o n l a r n bir ey y a p a b i l e c e k l e r i n i , t a
rihin g i d i i n i d e i t i r e b i l e c e k l e r i n i s a n m y o r d u m . K e s 217

tiremiyordum
lm

ne y a p a b i l e c e i m i .

Bu

benim

iin bi;

kalm s o r u n u i d i .
Bu

mays

iindeydi.

gecesi

oturmular

ses y k s e l i y o r d u
sonra

kendimi

dolaaym

raynn

nne

arzulamt.
sonucu

zg

yaam

bu y a n a ,

Binbi

hayli

dola

saraynn

nnde

nerede

dolar

Roma'da
beni

srklyordu.

sonunda

Elsa'nn

Bekliyordu.

O da

bu yana sregelen

arzuluyorduk

ey y o k t u .

izliyorlard.

Surda b u r d a

Missini'lerin

ayaklarm

Aylardan

Elsa'nn

evreyi

Roma'dan.

buldum. A y l a r d a n
sam

kendine

Dar s o k a k l a r d a e v l e r i n n n d e y a l l a r has

iskemlelerine
tktan

Roma,

sa
ben

alkanlkla!

birbirimizi.

s t n d e i n c e c i k bir g e c e l i k t e n baka bi;

Giysilerimi

bile k a r m a d a n

uzandm onu

stne.
Kzgn, f k e l i ,

hatta k u d u r g a n ve b o u k bir ses

le :
Gelebildin,
Elsa'nn
Boynunu,
ladm.
rimin

gsn,

Elsa'nn
altnda.

sevitik. Yorgun
tm

dedi.

stnden

olanaklar

Ona s y l e y e c e k

olgun

ipek gibi

hi

o tr evlerin

demek
kardrr

srmaya

bas

bulmutum yine

elle

sonucu,

dtk sonra.
yitirmi

gelebildin
ceketimi

memelerini

cildini

Alkanlmz

yrtc

biim

kimizi d e g l e n d i m

olarak yanyana

bir e y i m y o k t u

susuyordu. Kendimi,
iinen

Sonunda

kalkmadan

bir an, al

uzanp

yatt

gerekte.

d o y u r m a k iin g e

o tr odalarndan

b i r i n d e sandm

K i i n i n ii b i t t i k t e n s o n r a kalkp g i d i l e n o d a l a r d a n bi
rinde.

Hani

orada

uzanm

yatan

kadnn

bile

art

f a r k n a v a r l m a d o d a l a r d a n b i r i n d e . Elsa uyuyup k s
lvermiti.
Kalkp

gitmeli

tiremiyordum.
Elsa

dye

abucak
218

miydim,

yoksa

kalmal

m?

Kes

Kap v u r u l d u o s r a d a . U a k l a r d a n br

sesleniyordu.
giyindik.

Hemen

uyandrdm

Elsa'y

bo

Sinyora,

sinyora.

Kapda, k u k u l u bir s e s , d u r m a d a n bu ad t e k r a r
lyordu.
Elsa

seslendi.

Ne var,

Prens, s i n y o r a !

Elsa

ne o l u y o r ?

deliye
Tam

srasn

Saraydan
Elsa f r l a d

dnd

buldu b u d a l a !

birtakm

odadan

S o n u n d a , Elsa,

ben d e g i r d i m

bast

kfr.

balamt.

irili

ufakl

bir s r o d a d a n ge

prensin dairesine g i r d i . Ardndan

ieriye.

Prensin y a t a

t . S a l o n u n bir k e s i n d e ,
esmer,

diye

sesler y k s e l m e y e

darya. Onun arkasndan g i t t i m .

Bir s r e k o r i d o r d a n ,
tim.

Prens f e n a l a t !
bir a n d a .

darmadank

hemen hemen on beinde,

h a y a t d o l u , o k gzel bir g e n kz, s i y a h sa

lar dank, bir i s k e m l e n i n s t n d e o t u r m u , parmak

larn

srarak alyordu.

bolmu

gibiydi.

olduunu

Biraz

grdm.

na

kocaman

nn

stne

Prens y a t a n n
dikkatle

baknca

iinde
onun

kay
plak

U a k l a r d a n biri b a c a k l a r n n a r a s

beyaz

bir havlu

dmt.

rtmt.

Aznn

Ba

yanndan

gs

kpk

gibi

bir ey a k y o r d u .

Bir d o k t o r b u l u n !

a b u k bir d o k t o r !

diye

ba

rd Eisa.
Sonra o,
grnce

kede,

saldrd
Seni

korku

iinde oturan

g e n kz

stne.

kk orospu,

seni!

Polis a r t p s e n i

hapse a t t r a y m d a g r r s n , pis o r o s p u !
Yar
yor,

iki

talyanca,

yar

Franszca

k f r l e r savuru

e l i y l e t o k a t l y o r d u kz. H e m e n k o u p Elsa'nn

kollarn t u t t u m .

Brak ben,

Belinden

brak!

diye rpnd.

yakalayp yataa

doru

ektim

Elsa*y.

Kk kza d a ,
219

k b u r d a r , d e d i m . H e m e n ka b u r d a n . H a d i ,

ek git abucak!
Kz,

telala

yerinde
sla

sarsla

gitti.

Pabularn

plak ayakla

salonun

komutu.

orta

Elsa

sar-

alyordu.

Domuz h e r i f !

ne o l a c a k !
Pis

kp

unutmu,

diye

Bu y a t a k i

kfrediyordu.

Domuz herif

k k kzlarla hl!

Pis d o m u z !

domuz!
Yanma

geldi.

Marco,

Paris e l i l i i
Pis

domuz

Sarld

diye

ii?

inledi.

Gitti

herif!

Pis

ok g e m e d e n

bana.
Marco,

elilik

ne

deil

olacak imdi

mi?

Utu

gitti!

herif!

bir d o k t o r g e l d i . Prensi y l e bir

y o k l a d k t a n s o n r a , nabzn b i l e t u t m a d a n g e r e i sy
leyiverdi.

ey

Banz sa

olsun,

sinyora. Yapabileceim

bir

yok!
Yatan

kenarna

iliti

doktor,

lm

raporunu

yazmaya b a l a d . Sonra bir de r e e t e yazp bana uzat

t.

meli

Hafif bir

sinir ilc,

prenses

iin.

D i k k a t et

kendine.
Elsa

da

yatan

a l y o r d u . Sonra,
miti.

Uaklar,

stne

kalkt

kapanm,

birdenbire.

h i z m e t i l e r Elsa'ya

Prensin

sekreterini'

sesiz

sessiz

D o k t o r kp git
bakyorlard.

hemen

arn

buraya

diye e m r e t t i . G e r e k e n her e y i y a p s n . Cenaze kalkn

caya

kadar
Yanma

grmek

istemiyorum.

yine.

Ne d e r s i n N a l d i , diye s o r d u , acaba M u s s o l i n i

cenazeye

kimseyle
geldi

gelir

mi?

Bilmem dedim, Bilmem,

ama Ferri g e l i r mut

laka.
Biraz
lar
220

bitmek

sonra

Elsa'nn

zereydi.

Elsa

odasmdaydk.
yastklarn

Krmz
stne

mum
oturdu.

Kollarn
sakin,

konuda
bile

dizlerine

dayad.

kendi

kendine,

Hep

ihanet etti

yalan

syledi

ekiniyordu

Gzleri

budala.

boyunca.

Alan

kabul e t m e y e y a n a m t .
ykselttim.

Utanmyordu
rek

Gayet

bana. Hep yalan s y l e d i .

mr

Faist

biriydi.

liini b i l e i s t e m i y o r d u . Ben srar

ben

kapalyd.

mrldanyordu.
Her

olmaya

Paris

eli

e t t i m diye sonunda

Her eyi ben s a l a d m , onu

Her e y i ,

her e y i .

Domuz

herif!

bu y a t a , o k k o r o s p u l a r a para vere

saraya

kadar

getirmeye,

yatak

Rezil h e r i f . ktidarszd d a . M a r c o .

odasna

almaya,

Pis h e r i f i n b i r i y d i .

Domuz!
Bir s r e , hi bir ey k o n u m a d a n , yle d u r d u k kar
lkt.

Elsa

blk

prk

sndan

burasndan...

hayatn

anlatyordu.

Birdenbire gne girdi odaya.

Ben g i t m e l i y i m artk, d e d i m .

Gidebilirsin, dedi.

birimize

her

Ayakta

eyi

duruyordu.

bu g e c e bir

Tam

karmda.

Nasl

olsa,

Niin

Biliyordum

Gzlerinin

u f a k bir g l m s e m e n i n

Bir baka kadn

Kestim

Bana kalrsa,

syledik.

k a r a r m t . Yznde en
le k a l m a m t .

ura

alt

izi

bi

olmutu imdi.

gelmiyeceksin

bir daha

Naldi.

byle sylyorsun?
gelmiyeceini.

szn.

lm

ey...

biliyordum.

szcn

kullanmasn

istemiyordum.

zene

Roma'da

B i l m i y o r u m . Her eyi i n c e l e m e m , her eyi d

sokmam

Dnd

Ben

Prense
sek rtbeli

kalacaksn?

gerekli...

Ferri'ye

krpmadan

haber

bir a n .

bana

Bilmiyorum

vereyim
ekimser.

Sonra

gzlerini

hi

bakarak:

haber v e r i r i m ona,
gsterili
bir

imdilik.

mi?

subay,

dedi.

br cenaze t r e n i y a p l d .
krmz

bir y a s t a

Yk

ilitirilmi
221

olan

madayalarn tad.

R o m a ' d a g r e v l i t m byk

eliler katldlar t r e n e .
lar.

Mussolini

gitmi,
den

kalkp

alm

nce

Beuil'n

Bakanlarn t m d e o r d a y d Missini'lerin

olan zel

Elsa

kt.

defteri

Siyahlar iinde.

koluna g i r m i t i .

yryordum.
deydiler.
Bir a r a

Ben

Ferri v e baz

Onlarn

sarayna

nl

teki

glgesinde

kadar

imzalamt.

Kilise

Kardeinin,

de

kiilerin yannda

bakanlar t a m n m -

ilerliyordum

ar

ar.

M a n a c o r d a yanma yaklat.

Bakanlkta

Paris

elilii

iin

ekime

balad

bile, dedi.
Elsa

Missini'nin

dilediim

zaman

dm o n u n .

nne

siyah

gidip

tln

resmen

ardndan

basal

gzlerini

gr

Hafife glmsyordu.

K i l i s e d e n kp, t a m o t o m o b i l l e r i n g e l m e s i n i bek
l e r k e n Ferri s o k u l d u y a n m a . S u r a t a s k t . Tpk M u s
solini

gibi

enesini

ileriye

frlatmaya

alt

bel

liydi.

rekli,

Elsa'nn
dedi.

bir s r e

Roma'dan

Birka h a f t a

uzak k a l m a s

hi o l m a z s a .

Unutmal

ge
olup

bitenleri.
M e z a r l a k a d a r g i t m e d i m . M o n t e c i t o r i o ' d a , mec
listeki
ri'nin

mzakereler
gz v e

izlemek zorundaydm
kuluydu.

sz

tartmalar.

ediliyordu

Dert yanyordu
yle

tartmal
olduum

Bakanlar k u r u l u n d a

ihtimalinden

hayli

kulaklar

Bir e y l e r

anlalyor

diplomat
olmazlar,

ikide

ki,

benim
pek

olmayacaklardr
engel

Bakanlktaki

birde

hazrlyorlar

hergeleleri

evirmelerine

son

Zaten

ku

yaplaca

bana.
bu

herifler

diyordu.

o l m a m d a n sayn

deiller.

Diledikleri

Memnun
gibi

oyun

bir y u k a r

dola

diye!

bir aa

arak durmadan dert yanyor, yaknyordu.

222

Ferri

Fergidip

zamanlarda.

memnun
da!

meclise

deiiklik

mstear

oluyorum

odasnda,

geiyordu.

iin

Diplomatlarn

tmn

silip

sprmeli

, bana

c r a r s a n . T m s o y l u a i l e l e r d e n g e l m e b u i t l e r i n . Sim
d e k a l k m l a r , s o y l u aile t e z i n i s a v u n u y o r l a r . K r a l ' csn yana k y o r l a r b a k s a n a !

D u e ' n i n s o y l u kii olma

masna s e v i n i y o r l a r i l e r i n d e n .

Sinsi

temizledik,

mi?

Naldi.

Sonra y i n e

Bak

yle

hemen

Naldi,

deil

sinsi.

Biz n e l e r i

Gerekirse

eer...

kukuya kaplyordu.

bu

soylu

kiiler,

bu

kralc

itler

r=r ya, b i l e s i n k bunlar s o s y a l i s t l e r d e n de k o m n i s t erden d e daha z a r a r l d r l a r g e r e k t e . . .

Kolunu
~j

gibi

kaldrp

sanki

tfeini

omzuna

dayyor-

y a p y o r ve :

G e r e k i r s e , t a k , tak, t a k diye

bu

pis

kralclar

ca... d i y e s r d r y o r d u s z l e r i n i . . .
Mecliste
ni'yi

mzakereleri

grdm.

mt.
ne

Hava o k scak

krmz

atks

c y l a alnnda

izlerken,

kulislerde

Cal-

Biraz k a m b u r u k m , daha da zayfolmasna

vard.

biriken

Arada

terleri

ramen,
srada

siliyordu.

boynunda
krmz

Son

at-

toplant-

rdan b i r i n d e , f a i s t m i l l e t v e k i l l e r i n i n t m , y u m r u k r

havada

barrlarken,

rinde o t u r m u ,
tenleri
:acik

izlerken,
sesiyle

ordu

bu

sz a l m a y a k a l k m t

biri,

sralardan

Calvini.

!n-

bizleri!

Cinayettir

arka s r a l a r d a n ,

bir

bu,

baylar!

kahkaha a t -

szler zerine.

Bir b a k a s ,

ilk

baryordu.

ldryorlar

Salondan

Mussolini,

d u d a k l a r n d a bir g l c k l e o l u p bi

oturduu yerden

ldrselerdi,

Calvini,

burada

alnndan

baryordu.

bulunmazdnz,

baym!

akan t e r l e r i y i n e atksyla s i l i p ,

aykryordu.

er

Arkadamz

Reggo

Piccini'yi

Emlia'da.

Hem

de

kurunla
arkasndan

ldrdvurdular

2vally.
22&

Kim

olduu

belli

olmayan

biri

arka sralardan

tyordu.

Mstahaktr.

Vatan

Bu szlerin ardndan

hainlerine

Faistler g r l t y l e

patrtyla

maya

salonda.

koyuluyorlard

yle

bir alk t u f a n
hemen

yaplr!

kopuyordu.

gsteri

yap

Reggio'daki o o t e l . Kaldrmlarn kenarnda

knlar.

Sicim

gibi yaan yamur.

Rzgrn

dk

etkisiyle

hzla i e r i g i r e n Elsa, Prens ve y a n n d a k i f a i s t gen

ler.

G l m e k t e n , krlan

ie

dolusu

kyl

kz

Yeter, y e t e r , y e t e r !

Unta

Aznda
kyl

diye b a r d

bir

kz. C

biri.

bu f r t n a n n , bu g s t e r i l e r i n

b e k l i y o r d u . Yerinden

genler.

dansediyordu

Giulia d a o l a b i l i r d i .

Calvini
masn

faist

hint ya...

Muhalefet
gazetesi

yere tutukladnz.
yana t u t u k l u .

gazetecilerini
yazar

biraz yat

b a r a r a k k o n u t u sonra
hapislere

Alatri'y

tktnz

dvdrdnz.

Yo

Hem de g n l e r d e n , haftalardan bj

Hl

hakim

karsna

karmadnz.

A y r l d m s a l o n d a n . K o r i d o r l a r d a y r d m bir s
r e . Basp g i t m e k g e l i y o r d u i i m d e n . Baka insanlarla
tanmak, yeni

lkelerde yaamak geliyordu

te y a n d a n , k o r i d o r l a r a , salondan
Sosyalist M a t t e o t t i

baylar.

baryordu.

Seimlerde
Silahl

iimden.

sesler tayordu.

hi

bif m i l i s

kimse
rgt

zgr

davranamac

kurdunuz.

Unutmay-

bunu.
Biri

haykryordu
Rusya'ya

Gitmeliydim
uzaklamalydm.
bitenleri.

sesi

git sen,

kt

buralardan.
Uzaktan

Tarlalarn

kadar.

Rusya'ya.
Olaylarn

uzaa

kenarndan

merkezinden

izlemeliydim

olua

yryebilmeliydin

gnlmce.
M a t t e o t t i k o n u u y o r d u . Bu kez, s a k i n , ar bas't.

224

Olaylarn

ayrntlarn

aklayabilirim

siz!e-=.

bayiar!

Ne

tr cinayetler

ilendiini

kantlayabili

rim! Biri, yine oturduu yerden bard.

Krala h a k a r e t e d i y o r bu a d a m . talya'ya haka

ret e d i y o r !
Magliano'yu,

eltik

tarlalarnn

amurunu

bra

kp g i t m e l i y d i m . Bu l k e y i brakp g i t m e l i y d i m . Ufuk
lara d o r u a l m a l ,
lydm

i l e r l e m e l i , yeni

t o p r a k l a r bulma

kendime.

Salondan

yine

yksek

sesJe

bir

eyler

syliyen-

ler v a r d .

Faist

milletvekillerinin

yaplarak s e i l d i k l e r i n i
kunulmazlklar
krsde,

iddia

kaldrlsn

talyan

usulsz

ediyoruz.

derhal.

ulusunun

grevli

kiileriz,

Girdim

salona.

Barmalarn,

le

Matteotti

yetitiriyorlar,
ruyorlard.
alayl

br

kfrler,

altnda

herkese

hakaretler

laf

savu-

vard.

milletvekili,

yumruklarn

kmakta

b i l e bunlar

olan

skm,

haykran

kr

adama.

hainlerini!

ban

evirip

Calvini

de so

srdryordu.

S u s t u r m a k gerek bu

Mussolini'nin

de

rek

At

tmn.

bu vatan

Matteotti

D n t e , o t o m o b i l d e , Ferri

tmn

tehditlerin

girmiler,

Bir k u r u n l a y e r e s e r m e l i

ukkanlln

bu

korumakla,

haykryordu.

Dar
bakmad

burada,

Bir ara M a t t e o t t i y a n m d a n g e t i . Yznde

glmseme

Bir f a i s t
sden

hile
do

baylar!

kolkola

durmadan,

Biz

egemenliini

savunmakla
Calvini

olarak,
Tmnn

ortadan

sabr t k e n d i
sinei

gibi

bana :

herifleri,
artk.

herifler!

diyordu.

Hem

S u s t u r m a k ge
stersek

kaldrabileceimizin farknda

eer,

deiler

galiba...
ki

elini

Deli bunlar,

iktidar ark

birbirine vurarak :
dedi, deliler!
225/15

Ama
met

ne

baar

sonra,

olmusa

olmu,

salamt.

bakanlkta,

mecliste faist

Aradan

bir sabah

birka

Ferri

hk

gn g e t i k t e n

bir g a z e t e y i

uzatt

bana.

Bak,

hl d i r e n i y o r l a r s e r s e m l e r , d e d i .

Sosyaiist

milletvekili

birtakm yolsuzluklar
liste

bir

soruturma

hazrlanyordu.
lyd

bu

bama

Ferri,

o k gzel

zamanlarda.

almas

Ferri'nin

haber.

arasnda,

Matteotti,

yaptklarn

iin

bana

nerge

uzatt

Roma'nn

Mermer

stunlu

mal
Mec

vermeye

g a z e t e d e yaz

srtlarnda, serviler

bir yazlk v i l l a

bir p a r k g i b i y d i .

faistlerin

iddia ederek.

satn

villann

stelik,

almt

bahesi

bol

suyu

son
bal-

da vard.

Bir gn bir r a p o r u s u n m a k iin g i t m i t i m o r a y a . Ger

ekten

gzel,

birlikte

on

arkasnda.

zevkli

dnmlk
Ferri'nin

gelmesini

beklerken

Missini'lerin

saraynda

Eisa'ya

bana

birini

bir

sebze

grmtm

souk davranyormu

b a h e s i vard

odas

antrede.

gibi

Burasn g r e s i n d i y e a r d m s e n i , d e m i t i .
eer yazn

var

ki

zuma koyup

gelip

kalabilirsin.

olursa,

beni yava yava

kapya

grmeleri

telefon

et

Cario- gelip

Carlo'nun

kadar

ok

kolunu

om

villann.

Meclisteki

Roma'ya.

izle.

buraya.

Ben

geirmiti.
Eer n e m l i bir
yarn

ineceim

alacak s a b a h l e y i n .

kulland

arabaya

binerken,

eilmi

ona :

Carlo,

demiti.

Benim

olum

saylr.

imdi
226

Ferri,

g e l m i t i . Fa

Hi c e v a p v e r m e m i t i m o n a . S o n r a ,

ve

biraz
hizmet

biraz s o n r a .

Dilersen

ey

parkyla

be

kadnlardan

gn

kat

Avlusu ve

Orada

armtm.
eden

bir y a p y d .

ise,

Dikkat

brosunda,

et

uzatt

Naldi'ye

olur

mu

g a z e t e d e k i haberi

okumama

ramen

leniyordu

herhalde.

is.

Anlamadn

hi

ses

Naldi?

Mal y o l s u z l u k m u !

piler?

Bizleri

:uz!a

ne

karmam

Ne

diye

Hzla

ri,

ekti

Fazla

Enayi

ileri

iin

herifler!

elimdeki

kendilerini

Soan,

doyuracamz

s i m d i dzenin g e r e k l e m e s i
atm e r k e k l e r i z !

s o r d u y k s e k ses-

sanyorlar

s a n y o r l a r yani?

karnmz

o l m a m a sinir

bu

e k m e k ve

sanyorlar?

Biz

hayatmz t e h l i k e y e
t s r s

ne o l a c a k !

gazeteyi.

gitmesinler!

Fazla

gitmesinler

ile

karmam sonra!

Haziran
aylarnn

o k scak g e i y o r d u

bembeyaz,

sokaklar.

Yalnz

gz

akamlar,

byk' m e y d a n l a r n d a
sek

katlara

alan

kadar

hafif

kendini

bile

Roma'da o y l .

bir

biraz

kmyordu.

Yaz

kaplamt

tm

serinlik,

kentin

duyuruyor,
Ge

yk

dnyordum

g e c e l e r i a p a r t m a n a . Odamn p e n c e r e l e r i n i

kapatmyor,

ou

kez uzun s r e b a l k o n d a o t u r u y o r d u m . A r a d a s

rada,

bir b a r d a , s u r d a b u r d a r a s l a d m bir kadn

da

alp

g e l i y o r d u m . Sabaha kadar a l k o y m u y o r d u m o bi

im

kadnlar.

Gece y a r s n d a n

sonra g n d e r i y o r d u m .

ylesi g e c e l e r d e n b i r i n d e , g e c e y a r s n d a n o k s o n r a ,
tam

uykuya

daldm

srada

telefonum

beni? Sizi

hemen

almaya

ba

lad.

Tandnz m

g r m e m gerek

l i , d i y o r d u bir s e s .
Tanmtm,

ama

sesi,

kim olduunu

da

karta-

m y o r d u m o anda.

Ben

Saat
etraf

Merry

kat

aydnlanmaya

Hemen

Groves.

acaba?

deil

Nerede

mi?
ise

baiyacakt.

ok rica e d e r i m .
gelmem

Hatrladnz
geiyordu.

Hemen

grmem

gerek sizi.

gerekli.
227

Ama
met

ne

baar

sonra,

olmusa

olmu,

salamt.

bakanlkta,

mecliste faist

Aradan

birka

bir sabah F e r r i

gn

hk

getikten

bir g a z e t e y i

uzatt?

bana.

Bak,

hl d i r e n i y o r l a r s e r s e m l e r , d e d i .

Sosyalist

milletvekili

birtakm yolsuzluklar
liste

bir

soruturma

hazrlanyordu.
lyd

bu

bana

bana

iin

nerge

uzatt

stunlu

bir p a r k g i b i y d i .

mal

vermeye

g a z e t e d e yaz

srtlarnda,

bir yazlk v i l l a

Mermer

faistlerin

iddia ederek, Mec

Ferri, Roma'nm

o k gzel

zamanlarda.

almas

Ferri'nin

haber.

arasnda,

Matteotti,

yaptklarm

satn

villann

stelik,

selviler

almt

bahesi

bol

suyu

son
bal-

da vard.

Bir gn bir r a p o r u s u n m a k iin g i t m i t i m o r a y a . Ger

ekten

gzel,

birlikte

on

zevkli

be

bir y a p y d .

dnmlk

Avlusu ve

bir

sebze

parkyla

b a h e s i vard

arkasnda. Orada Ferri'nin

gelmesini

beklerken

armtm.

saraynda

Elsa'ya

eden
o

Missini'lerin

kadnlardan

gn

birini

grmtm

bana s o u k d a v r a n y o r m u

biraz
hizmet

antrede.

gibi

Ferri,

g e l m i t i . Fa

kat biraz s o n r a .

Burasn g r e s i n diye a r d m s e n i ,

Dilersen
odas

e e r yazn

var

ki

gelip

kalabilirsin.

koyup

ey

beni yava yava

Meclisteki

olursa,

Roma'ya.

telefon

et

om

izle.

buraya.

Ben

Eer n e m l i
yarn

bir

ineceim

alacak s a b a h l e y i n .

kulland

arabaya

binerken,

D i k k a t et

Naldi'ye

eilmi

ona :

Carlo,

demiti.

Benim

olum

saylr.

imdi
226

kolunu

kapya g e i r m i t i .

grmeleri

Carlo- gelip

Carlo'nun
ve

ok

villann.

Hi c e v a p v e r m e m i t i m o n a . S o n r a ,
zuma

demiti.

O kadar

ise,

brosunda,

olur

mu.

uzatt g a z e t e d e k i haberi

okumama

ramen

leniyordu

herhalde.

le.

Anlamadn

ses

Naldi? diye

Mal y o i s u z l u k m u !

piler?

Bizleri

tuzla

ne

Hzla

Ne

ekti

Fazla

s o r d u y k s e k ses

elimdeki

ileri

iin

herifler!

kendilerini

Soan,

doyuracamz

Enayi

o l m a m a sinir

sanyorlar

gereklemesi

atm e r k e k l e r i z !

karmam

s a n y o r l a r yani?

karnmz

i m d i dzenin

ri,

hi

bu

e k m e k ve

sanyorlar?

Biz

hayatmz t e h l i k e y e
t s r s ne o l a c a k !

gazeteyi.

gitmesinler!

Fazla

gitmesinler

ile

karmam sonra!

Haziran
aylarnn
sokaklar.
byk
sek

o k scak g e i y o r d u

bembeyaz,
Yalnz

gz

akamlar,

meydanlarnda

katlara

alan

kadar

hafif

kendini

bile

Roma'da o y l .

bir

biraz

kmyordu.

tm

serinlik,

kentin

duyuruyor,
Ge

yk

dnyordum

g e c e l e r i a p a r t m a n a . Odamn p e n c e r e l e r i n i
ou

Yaz

kaplamt

kapatmyor,

kez uzun s r e b a l k o n d a o t u r u y o r d u m . A r a d a s

rada,

bir b a r d a , s u r d a b u r d a r a s l a d m bir kadn da

alp

g e l i y o r d u m . Sabaha kadar a l k o y m u y o r d u m o

im

kadnlar.

Gece y a r s n d a n

bi

sonra g n d e r i y o r d u m .

ylesi g e c e l e r d e n b i r i n d e , g e c e y a n s n d a n o k s o n r a ,
tam

uykuya

daldm

srada

telefonum

beni? Sizi

hemen

almaya

ba

lad.

Tandnz m

g r m e m gerek

li, d i y o r d u bir s e s .
Tanmtm,

ama

sesi,

kim

olduunu

da

karta-

m y o r d u m o anda.

Ben

Saat
etraf

Merry

kat

aydnlanmaya

Hemen

Groves.

acaba?

deil

Nerede

mi?
ise

balyacakt.

ok rica e d e r i m .
gelmem

Hatrladnz
geiyordu.

Hemen

grmem

gerek sizi.

gerekli.
227

Syledii

her s z d e n

sonra

duraklyor,

bekliyor

d u . Korku iinde olduu bundan da b e l l i y d i . Londra'da

bir gn

bana

Bktm,

bktm

yalnzm

ki...

demiti.

Sesi

Hemen

Beni

a r t k her e y d e n !

yle

bitkindi.

gelebilirsiniz,

bekliyecem...

kapnzn n n d e ,

kaldrmda

bekleyin

l t f e n , d e d i . Beyaz r e n k l i , s t alr t i p t e bir o t o m o

b i l i m var. O n
mezsem,
bizim

d a k i k a y a kadar o r a d a o l u r u m . A m a gel

eer,

elilie

geiemezsem,
telefon

edin.

o k rica

ederim

Haber v e r i n

yarn

durumu.

Kapatt t e l e f o n u . A c e l e y l e g i y i n d i m . Kapnn n
ne

indiim

zaman

uzaktan

arabasnn

farlarn

gr

d m . G e l i y o r d u . T r l t o n e y n n d e n . e m e n i n yanndan
dolat,

geldi

kaldrmn

birdenbire arabasndan.

kenarnda park e t t i .
Beni

de

Frlad

kapdan

ieriye

hz

Biliyordum

beni

izle

la i t i v e r d i .

te,

dedi,

geliyorlar.

diklerini!
G e r e k t e n , bir o t o m o b i l , ar ar g e l i y o r d u . in
den

bir a d a m , cam

land a r a b a .

kvrck s a l a r

diz

kapaklarn

ndmdan

bu

yana,

tuk.

sarhotuk
Piazza

stelik.

Tam

b i l e . Onu

zaman,

gece birlikte
Sonralar

Barberini'deki

kez. A s a n s r d e

alnna d m t .

rtmyordu
zaman

L o n d r a ' d a yalnz bir iki

de

bir s r e . Sonra hz

M e r r y a s a n s r d e biraz k e n d i n e g e l i r gibi

o l d u . Siyah,
eteklii

ap baknd

Ksack
ilk ta

arzulamtm.
kalmtk.

kimiz

Roma'da bulumu

apartmana gelmiti

bir ik

beline sarldm.

gecenin

ortasnda

uyandrdnz

beni

dedim.
Kurtard

kendini

Rica e d e r i m

kolumun
Marco,

arasndan.

d e d i . i m d i olmaz. Sras

deil.
Balkon
22.

kapsnn

nne

birer

iskemle

ekip

kar-

;,!k!

oturduk.

Gece

edar s a y d a m d .

:edi.

Dn

hemen

leden

beri

lk n c e a n l a m a d m

miar.

Hepsi

Hzl

katil

hzl

hemen

Elektrikleri

aydnlk d e n e c e k

yakmadk.
beni

izlemeye

zlediklerini.

herifler bunlarn.

konuuyor.

baladlar,

Sonra

grdm

Biliyorum.

Durmadan sigara yakyor-

:u.

Bizim b y k e l i l i e t e l e f o n e t t i m haber v e r m e k

in. A m a

karma a p t a l

Salarn

okayarak

bir kapc

bir

iki

kt.

uzattm

ona.

Bir y a n -

:an onu s u s t u r m a k i s t i y o r d u m . Gece s c a k t . im e

kiyordu

Merry'yi.

te

yandan

da,

dum a n l a t t k l a r n . A n l a m a k iin

Ama

niin

tecisin sen.

d i n l e m e k istiyor

durumu.

i z l e s i n l e r seni? A m e r i k a l

stelik,

bir gaze

a l m a kartn da var.

N i i n y

leyse?

Niin

i z l e d i k l e r i n i ben

ik yalnz ben
Anlatmaya
kenarna
mt.

balad.

gitmee

Tiber

biliyorum.

Hem i m d i -

biliyorum bunu.

nehrinin

ken, b i r d e n b i r e ,

Sabahleyin

Ostia'ya,

deniz

karar v e r m i t i . A r a b a s y l a y o l a k
yanndaki

yoldan

hzla

ilerler

k e n a r d a park e t m i d u r a n o t o m o b i l

lerden b i r i , t a m bir k p r n n y a n n d a n g e e r k e n , hz
l a h a r e k e t e t m i t i . Lancia m a r k a l bir a r a b a y d . M e r r y ,
o

arabaya

arpmamak

krmak z o r u n d a
ve sollamt,

iin

kalmt.

direksiyonunu

Sonuna

otomobili.

kadar

an o l a r a k

gaza

basm

A r a b a n n i i n d e , t a m sol

larken o n u , g a r i p e y l e r g r m t . yle y l e , d i y o r d u .

otomobilin

i i n d e rpnan

bir a d a m v a r d ,

N a l d i . Tam y a n l a r n d a n g e e r k e n , a d a m b i r t e k m e ata
rak,

arabann

arka

kafasn da g r d m .

camn

krd.

srada

ofrn

Hi u n u t m a m a r t k o h e r i f i n su

ratn. Bir de b a k t m b u g n l e d e n s o n r a , beni izle

y e n l e r arasnda o

da v a r d .

ofr.

Aratrmlardr
229

herhalde.
dsr

Sabahki

herhalde

Lancia
mn

Tam

ite,

direksiyonu
bana...

Arabada

arabann
55'di

krmak

plkasnn
plakann

izliyoriar-

rpman

Gerekte

Yalnz

fazla

iki

iki

yalnz
ayaklarn

bir

ey

raka

rakam.

kaldm.

adamn

pek

ilk

ilk

plakay, dedi.

zorunda

grebilmiti.

Konutuk
attk.

va

afak

O srada

Yoksa,

he

kollarn

ve

ve

kollarn.

grm

saylmaz

kmaya

balamt.

bak

Hi

bir

Tam

gr

srada,

Yalnz,

de

sana,

Dinle

bir yere

zaten.

bakanla

syleyememitim

York

deil

demektir.
ne

ko,

New
var

Timi?

beni.
kma

Kilitle o

ka

gel.

Ferri'ye.

karya

el

kapat

onu.

Kilitle.

Rahat

durur sonra.

srmeyeceiz,
Dilersen
Hadi

eer,

abuk ol!

seni.
yanma

Beni

Yalan

etti
ver,

Sert

konuuyordu.

kadn

kestiriyorum

hemen

kez k a r y l a .

Merry

izin

veriyorum

Ferri.

ne

sessizlik

gibi

telefonda.

sesiyle

yannda

yardm

ey

Sz

ya

korkarak.
sesini

Amerikal

hattn

sonra

Bekliyorum

230

Naldi,

etmesine

Telefon
evine,

Merry

Ferri'nin

zamanlardaki

ansmz

telefon

dim

dedi

tandm

muhabiri

yat bir

renkliymi

or

Yava

evre

Serinlik

Bana

Tm

gri

Onlardr,

Anlald.

dedi

balyordu.

de.

ald.

rnesin

ry

varsaymlar

ikimiz

damlar

Emir v e r d i i

sna.

Birtakm

dayanmtk

Evlerin

Hemen

zaman.

skmeye

nyordu.
telefon

hayli

Balkona

iindeydi.

Ne

diye

dedim.

taya

ti.

oldum

olarak g r e m e d i m

rifler

sn,

unutmamt.

ayaklarn

tank

beni.

markal

da

olaya

doru

aryorlar,

sylemek
olup

gelince

deil

mi?

kapattm

zorundaydm,

bittiini,

telefonu.

diye s o r d u .
nce

korumalydm da

renmeliy
onu.

Ne olur-

sa o l s u n ,
altnda

burada,

saylrd.

Hi

benim

e v i m d e kald

Ferri s z n d e

sre

gven

dedim.

Benim

dururdu.

bir ey y a p a m a z l a r

burda,

d n m b e k l e r s i n o d a m d a . Uyu d i l e r s e n . Ben g i d i p
reneyim ne o l d u u n u . abuk d n e r i m .
alt

gazeteye.

Roma'daki

Amerikan

byk

e l i l i i n e t e l e f o n e t m e k i s t i y o r d u . Uzun s r e konua
r

ak,

hi

bir

davranmas
lebilirdi.

ey

yapmamaya

gerektiini

Hemen

Bana

Rolm
vard.
De

var,

oynuyor,

Yanlyordu

Ferri'nin

onu.

Sabrl

bana

Hemen

deil

mi,

Merry?

baaryordum.

dedim.

Bana

gveni

gvenmekle.

odasnda,

Bono v a r d .

edi

abucak d n e r d i m .

gvenin
iyi

etim

Sonra snr d

gerekli bilgileri toplardm.

haber i l e t i r d i m ona.

ikna

anlattm.

baktm,

Masann

polis

mdr general

bir ucuna

ilimiti.

Ba

plak, ufak t e f e k , beyaz sakall bir a d a m olan g e n e r a l

De B o n o ,

Roma

zerine y r y d z e n l i y e n nl fa

istlerden

b r i y d i . Canl g z l e r i n i

bana d i k m i t i

ieri

g i r d i i m anda.
Ferri

hemen

Naldi,

ayaa

Naldi,

Bana y l e

bir

kalkmt.

d i y e r e k bana d o r u g e l i y o r d u .

baktktan

sonra:

Pis bir ie s a p l a n d n , d e d i . Pis bir tuzaa d

tn d o s t u m . . .
Anlayamyordum,

hi

Neler sylediyse

bir e y d e n
o

kar

sana,

haberim yoktu.
anlat

bakalm,

ona,

daha

dedi.
General

De

Ferri,

Bono

olay

szm

kesti.

biz a n l a t a l m

nce

iyi

olur.
Ferri

bunun

Salak

zerine:

putlar!

Salak

herifler!

diye

bir

kfr

savurdu.
Birka

kii

bir araya

gelmilerdi.

Thierschvvald
231

adnda

Polonyal

Gen f a i s t l e r
layd.

bir

katili

Matteotti'nin

milletvekili

tam

geerken,

de

rgtnden

aralarna

almlard.

Dumn ve V o i p i

yolunu

de

gzlemilerdi.

onlar

Sosyalist

Lungo Tevere A r n o l d o d a B r e s c i a ' d a n

uianvermilerdi

stne.

Ferri aklad :

Ama

Bir

ders v e r e c e k l e r d i

rahat

durmam

b a l a m arabann

Yani

iinde.

ld

Matteotti'ye.

put!

Boumaya,

kadar.

rpnmaya

bne!

Matteotti?

diye s o r d u m .

M e c l i s e son g i t t i i m gn y a n m d a n g e m i t i . Mat
teotti

dudaklarnda

bir

glmsemeyle.

Gzlerinden

b e l l i o l u y o r d u ac e k t i i o g n .
B u s o r u m zerine Ferri k k r e d i .

Ne

sandn

Naldi?

Ne

sandn

sen?

Puta

kal

kp da i k o l a t a , e k e r mi v e r e c e k l e r d i ? Sonra da, aca

ba

karacierinize

Gebermi

gitmi

Sabaha
Korkmutu

dokunmaz

kar

haber

katiller.

larndan g e t i i n i ,
lar

zaman

kapcs

onun

olmutu.

numarasn

55 121 69'du

diye

soracaklard?

vermilerdi

Merry

plaka

olay

Groves'un

her e y i

korkmulard.

tank

arabann

m,

ibne!

Olaya

vermiti

yan

g r d n anladk
bir de

Kulandklar
polise

numaras.

Ferri'ye.

arabasnn

apartman

Lancia
o

kapc

markal
kadn.

D e m e k M e r r y yanlma

mt.
Ferri

insan

baryordu.

Due'nin
hi

hakk

var,

bir ey y a p a m a z s a ,

marasn

kapatr.

arabann

plakasnn

Hakk var

baylar.

Ahmak

hi o l m a z s a ,
Due'nin.

stne ssalard

herifler,
plaka nu

Hi d e i l s e ,

be!

De Bono da o t u r d u u y e r d e h o m u r d a n y o r d u .

B i l i n s i z p e z e v e n k l e r ne

olacak!

kukla g i b i

M a t t e o t t i ' y i t u t u p , durup d u r u r k e n , kahraman yaptlar!

Pezevenkler!
232

Biraz

sonra

her

: srada.

Polis,

arabay,

ikisi

de

m u t u . Arabann sahibinin
unu

renmilerdi.

ilippelli'yi.
duunu

Telefon

ald

kanl y a s t k l a r

F i l i p p e l l i adnda biri

Sorguya

stelik adam

sylemiti

sustu.

iindeki

ekmeye

balamlard

Mussolini'nin

polislere.

Bir de

bul
oldu

arkada

ol

D u m i n i ' n i n adn

.ermiti.
De B o n o ,

zim

kzgn :

Pek a b u k i l e r l i y o r l a r ,

kst

dedi.

o t u r d u u m u z u ya

da

Eer bu

i t e bi

batacamz

anlya-

cak o l u r l a r s a , g r r s n z o zaman f a r e l e r i n nasl

tklarn.
Ferri

Desenize
kocaman

balyor

rezalet.

masasnn

zerine

hemen

ka

hemen

a t m t . Gzleri y e r i n d e n bile o y n a m y o r d u . Hzl hzl

nefes

alyordu.

3irdenbire

Bir

bir

bana

yumruk

Syleyecek

bir

De

indirdi

baka

Bonoya

masann

bir

ey

bakyordu.
stne.

bulamadnz

anla

lan De B o n o , d e d i . Ben de sizi g e r e k t e n iini b i l i r

3r

polis

mdr

polislerinizin

zannederdim.

bu

Yoksa aklnz

ii

Nasl

gz y u m a r s n z

didik didik etmelerine?

o y n a t t n z De

Nasl?

B o n o ? l d r d n z m

yoksa?

Bana ne

lerinizi

biraz

bunlardan

d o s t u m . Siz,

daha y a k n d a n

oir f i y a s k o y a

kiralk katil

izleseydiniz!

srkiemeseydiniz.

bylesi

Beceriksizliinizden

d o u y o r bu s o n u !
Bir k e y e e k i l m i , bakyor, d i n l i y o r d u m . O an
da sanki

tam

mu g i b i ,
m,

gzlerinin

znde
ona.

karmda,

burnumun

dibinde

Nitti geldi gzlerimin nne.

alt

baz

yerier.

Emin

misiniz

mosmor olmutu.
Seni

duruyor

Duda yarl

r m t y

ldremezler!

ldremeyeceklerine?

demitim
diye

sor

m u t u . l d r e b i l i r l e r d i oysa.

diye

Ne

d e m e k m i yani

haykrd

Ferri

benm

Due'nin

kiralk

kiralk

katillerim?

katilleri

deseniz
233

daha d o r u o l u r De B o n o ,
leri.

Hem sonra o

lan

deil.

De

Due'nin

de

arkada,

Bono? Anladnz

Tekrar t e l e f o n

M u s s o l i n i ' n i n k i r a l k katil

Filippelli

benim arkadam fi
biliyorsunuz.

Anladnz

m?

ald.

Ferri

e l i n d e k i ahizeyi

kapa

trken :
T a m a m , i t e , d e d i , t a m a m i m d i her ey!
teotti'nin

ailesi,

sosyalistler,

ayaklanmlar bile. Tm
Pencereye
onun cesedini

hesap

yrd.

iin a r t k Roma

liberaller,

Mat-

tm tm

soracak i m d i .

Perdeyi

aralad.

Matteotti

diye bir ey y o k t u . V o l p i

ile

Dumini

Roma'y e v r e l e y e n t e p e l e r d e n b i r i n d e ,

t o p r a a g m m l e r d i b i l e . O t e p e n i n a r d n d a n gne
douyordu.

Ferri

pencereden

dnp

masasnn

ba

n a g e l d i i zaman y z n d e k i a n l a m d e i m i t i . Sakaln
svazlyordu

Sen

durmadan.

Bana bak De B o n o , d e d i .

ne olursa olsun,
Ben

Ne diye e k i n i y o r u z

polis mdr kalmak istiyorsun

deil

mi?

de bakan

olarak kalmak kararndaym.

Tpk,

D u e ' n i n d e Due o l a r a k k a l m a k i s t e m e s i g i b i .

D u r u m byle o l d u u n a g r e , aramzdan bir hain kar

tp,

adn

sann a k l y a c a k d e i l i z ya,

dostum.

yle

d e i l mi? Onlar bize, olsa o l s a , su o r t a d i y e b i l i r l e r .

Hepsi

kadar!

Oturdu

masasnn

Varsn

yanmaktr i m d i .
Bozguna
Bono?

bana.

desinler.

nemli

Anlald

m?

kaplmamaktr nemli
Brakalm

dan o r t a y a .

Hi

yalm i m d i l i k .

imdi,
belli

tm

olan

da

Birbirimize gvenmek.
olan.
de

etmeyelim.

Uyutalm o

birbirimize

itleri.

Anlald

De

ksnlar yuvalarn
Hi

bir ey yapma

En

iyisi

bu!

Ayak

l a n r l a r b i r d e n b i r e g r r s n z . E l l e r i n d e ne kadar cep
hane varsa t m n
ra

k u l a n m a y a kalkrlar.

kalverirler ortada dral

dedenin

o zaman yaprz y a k a l a r n a .
;234

Ondan

dd

Ku g i b i

gibi.

enseleriz

son
te
itleri

o z a m a n ! U y u t a l m t m n i m d i . D e B o n o , siz g e r e k i emirleri verin.

lar

bakalm.

susmamz

nce

Zaman

karsnda

eer,

yattrc

dilik.

Sonra,

emrinizdeki

kazanalm
deliye

bir e y l e r

sra

bize

polisler sussun

biraz.

Greceksiniz,

dneceklerdir.
sylemekle

geldi

mi,

Olmazsa

yetiniriz

yakalarna

im

yaprz

tmnn...
Ferri

hzl

arkasna

hzl

smsk

ellerini

De B o n o ,

dedi.

karmaz. H e m s o n r a
kral

neci

oluyor?

katilleri semi
Peki

ama

g r e , ben

ovuturuyor,

koltuunun

dayanyordu.
Kral

kolay kolay bizi

bizler t m m z katil

Kralln

srdrmek

bir a d a m d e m e z l e r m i
onlar

katil

gzden

isek e e r ,

iin

kendine

ona?

olduklarn

sylediklerine

nesi o l u y o r d u m acaba o n l a r n ? O n l a r a hiz

met e t m e y i k a b u l l e n m i , o y o l u s e m i bir insan m?

Ferri

yine

bir e y l e r s y l e m e y e

Hem sonra,

diye insan

hi

bir m i l l e t v e k i l i

iktidardan

duruyor,

kayboldu

d e r mi? Eer y l e olsay

d, y e r y z n d e k i m kalrd
Ayakta

balad.
ortadan

iktidarda?

hi y e r i m d e n

kprdamyor,

hi

bir e y s y l e m i y o r d u m .

Bu

iin

Ferri. nemli
o Amerikal

i i n d e s e n i n de payn var N a l d i , d e d i

bir r o l n var s e n i n d e . A l m s n yanna

kary

sun o n u n l a . N e y s e !

herkesin

iinde

dolap

duruyor

i m d i sakn b r a k m a o n u e l i n d e n .

Bir h a f t a kadar, b e l k i bir h a f t a da s r m e z y a , bir y e r e

brakma sakn o

kary.

Bir h a f t a y a

kadar h e r k e s her

eyi r e n i r ne r e n e c e k s e . S o n r a n e m i kalmaz ar
tk.

Ne

hi

ses

isterse,

anlatsn s o n r a . A m a o zamana

karmamalsn,

Bilmek.

Bir e y i

deiiveriyordu.

anlald

bilmek.

Arabamla

Bilince,

yava

kadar

m?
d e m e k her ey

yava

Piazza

Bar-

b e r i n i ' y e d o r u g i d i y o r d u m . nsan k e n d i n i b u t r oyun

larn

dndaym

gibi

sanyordu.

Ne

demiti Alatri?
235

en
:,?.

onlarn

su

bulamt

ortasn

kan

demiti.

izleri.

imdi

te i m d i

ben de

bana

Dumini'lerle

" = r r i ' i e r i e , De Bono ile D u e ile ayn i z g i d e b u l u m u

saylrdm

artk.

ellerine.

Hani

onlarn

kanl

Bolonya i s t a s y o n u n d a b i r b i r l e r i n e

Ellerim

balf

o l a r a k hangar g i b i

balanmt

bir y e r d e n t e k e r t e k e r k a r t l a n l a r

trene bindirilenler g i b i . Kt eydi

ten

gelememek

Beni

kt e y d i .

b i l m e k . Bilmezlik

Merry'ye de

b u l d u u , g e l i p bana a n l a t t i i n .

kendi

kukularm,

kendi

sorunlarm

kzyordum.
Oysa b e n i m

anlatabileceim

k i m s e m y o k t u . K i m s e l e r i m y o k t u e v r e m d e . N e olur
sa,

tm

Benim

iimde kalyordu.

iimi

bulunmalydm.
kularm
kp,

Bir

kadnm

alanna

kadar

re'ye s a p t m .

olmalyd

braknca

kprden

da

ite t a m b u r a d a f r l a m t
Matteotti

rpnyordu

cam

batnp

de

ku

onunla.

ilerledim.

Bar

evresinde
Lungo Teve-

rhtmn

da

Lancia m a r k a l

geride

otomobil

M e r r y ' n i n arabasnn yanna.

arabann

paralyordu.

kartyorlard

benim

emenin

Brescia

getim.

zyordu.

bir e y l e m d e

M e r r y nin s t n e

bile.

boyunca

Arnoldi

de

seviseydim

gelmitim

d n d m . Tiber n e h r i

arka

Ben

a n l a t a b i l e c e i m . Keke

susuncaya

berini

Ben y p r a t y o r ,

kemiriyordu tm.

iinde.

Dumni

adamn

ile

Ayaklaryla

Voipi,

tesine

sustaly

berisine.

Belki

de o Thiersschvvald s a p l y o r d u a k y . K i m b i l i r ,

d e . Kan f k n y o r d u

ldr!

ldr!

diye

baryordu

torbalarna saplarken

belki

adamn her y e r i n d e n .

savatan

ben

nce.

Ferri.

sngm

kum.

Eitimde.

Sava

r e t m i t i bize l d r m e y i . Ben de l d r m t m .
vata.

Bir a d a m e k s i k ya da fazla o l m u ,

sanki? Ne vard
u

kez,

Sa

karc

b u n d a bu d e n l i g r l t e d e c e k ? c-

bombardmanlardan

yerlerimizi

ne

bulmaya

sonra,

alrken,

orada

sperlerdeki
burada,

esk

kopu-

eller, b a c a k l a r g r r d k . S o n r a , y e n i s i p e r l e r kazarker
kazmalarmz, t o p r a n

236

altnda

insan

cesetlerine

ras>

' a r d . Onlar h e r h a l d e daha n c e k i

kalm,

topraa

gmlm

bombardmanlardan

olmalydlar.

Milyonlarca

insan. Bir o kadar da l . Bugn de M a t t e o t t i d e m e k .

Hi br

karar v e r m e d e n

dndm

apartmana.

Merry

karmda d u r u y o r d u .

Telefonu

Ar
m

ar

kesmiler.

ittim

onu

Biliyor

nmden.

sallyordu

gzlerimin

Amerikalym

Naldi,

siz?

Yumruklarn

sk

nnde.
ben.

musunuz?

Birleik Amerika

vatandaym,

anlyor

nim

D e m o k r a s i var. Tam

lkemde.

muydunuz

Demokrasi
bir

var

be

rezalet olacak

bu i.
Yine
Niye
Baz
yl
z

ittim

onu

gazeteci

arkadalar,

Roma

yazyorlard.

Niye

arkadalarndan

gazeteci
sonra

karmdan.

Onlara

Sinyor N a l d i ,

yolunu

niin

diye

birine

bizlerin,

uygarlnn

gelmiti

gitmemiti?

talyanlarn,
yeniden

smmamt

bard.

buraya?
bin

atm

acaba?

Braknz b e n i .

raknz.
Bileklerini
de

t u t t u m smsk.

barmaya

Mss

anlald

Sarstm

Groves,

kapatn

artk

odann,

Gne

kapsn

giriyordu

ekilmez grlts

du

Ben

enenizi.

Kapatn

m?

Yatan s t n e i t t i m o n u . Kapy
kald

kadn.

baladm.

kilitledim.

yumruklamaya

ieriye.
giriyordu.

Klakson

inde

balad.
sesleri,

kentin

Hava o k s c a k t .

M a r c o , aklayn bana, anlatn diye yalvaryor-

Merry.

M a r c o , ldrdnz m siz? Ne o l u y o r ? diye

barp d u r u y o r d u .
Ben d e y a n d a k i

odada dolap d u r u y o r d u m .

kartmam.

Rezalet f i l a n

k a r t m a m . A m a , anlatn
M u t f a a uzandm.
yiyecek.

bana!

Yemin

ediyorum

Birka i e a r a p a l d m .

Ellerim d o l u y d u .

Ne oluyoruz?

Odann

Biraz

kapsn z o r l u k l a a237

t i m her eyi y e r e k o y a r a k . M e r r y beni g r n c e , g e r i l e

di o d a d a . Gzleri f a i ta g i b i a l m , bana b a k y o r d u .
Anlamyordu

ne o l d u u n u .

Marco,

rica e d e r i m ,

ne olur anlatn, d i y o r d u

hl.
Tatl,
py

s a k i n bir s e s l e k o n u u y o r d u .

ayamla.

Elimdeki eyleri,

yere,

K a p a t t m ka
yatan yanma

koydum.

Bakn,

ettiniz
ya.

b e n i . iyi

dinleyin

bana? yle d e i l

Ben

sokaklara

Merry.

Siz t e l e f o n

mi? K e n d i n i z g e l d i n i z bura

kp

aramadm

sizi.

Alp yanma

buraya ben g e t i r m e d i m . yle d e i l mi?

yle

her eyi

Marco, yle!

Ne var y a n i

Kadehime

arap

doldurdum.

Hafife

biraz k e k r e , nefis M a g l i a n o arabyd

elim i m d i , d e d i m . imdi
latrm.

Hi

ti.

bir ey a n l a m y o r u m .

Daha da

Durmadan

iti.

Hi

olur,

Deli
anlat.

misin
en

ldrdn

Hava

sen?
scakt.

insan daha da i
Bir y a n d a n d a :

M e r r y ' y i . Hl i i y o r d u .
ne olur?

Mes

i l g i n m a k a l e s i o l a b i l i r bu olay.

Eskiden

bana

anlatrdn.

Yardmc

Ne

olur

her z a m a n . Ne o l u r !
Burnundan

maya

i e l i m . S o n r a an

Marco? Anlatsana,

nefes

arap v e t e r k o k u l a r
du.

kpren,

bir ey a n l a m y o r u m , d e y i p d u r u y o r d u .

lek hayatmn
dun

tike

Merry itike iti.

Ate basmaya balamt

Ben

bu.

arap g z e l d i .

imeye balad.

mek i s t i y o r d u .

bunda?

anlattm.

baladk.
kald.

balamt

hzl

hzl.

D a k i k a l a r c a s r d b u . A k a m oluyor

Scak b s b t n

hareketsiz

almaya

i i n d e y a t a n s t n d e yuvarlan
arlamt.

Ba

ak h o r l a m a y a b a l a d .

saa
Ben

sola

Sonra,

birdenbire

sallanyordu.

Az

o r a c k t a u y u y u p kalmak

tan k o r k t u m . Azma bir kak kahve a t t m , i n e m e y e

238

b a l a d m . Buz g i b i bir du
simdi.
tm

sonra

sokaa.

kaybolduu

sl

Akam

k i l i t l e y i p k

gazeteleri

Matteotti'nin

Gazetelerin

M u s s o l i n i znt d u y m u t u

kaybolmas

miti

Merry kusuyordu-

haberini v e r i y o r l a r d .

na baklrsa,
nin

yaptm.

Ben de k u s t u m . Kapy d a r d a n

karsnda.

milletvekili

M u s s o l i n i ' n i n akl

Matteotti'nin

kaybolduuna,

iimden

yazd

Matteotti'erme

n e r e y e g i t t i i n e , na

yine

kusmak

geliyordu.

Zor t u t u y o r d u m k e n d i m i . C o l o n n a m e y d a n n d a bir kah

ve

itim.

Gazinoya,

yannda

bir

kadnla

Manacorda

g i r d i . G r m e z l i k t e n g e l d i b e n i . Ben g i t t i m ona d o r u .
Baktm,

c e k e t i n i n y a k a s n d a k i f a i s t r o z e t i n i karm

t. Gemiden

tika

k a a c a k ilk s a n l a r d a n

biriydi.

A n l a t bakalm M a n a c o r d a . Ne var ne y o k poli

alannda?
Cam

skkn

bir d u r u m d a

glmsemeye

al

yordu.

Pis bir olay,

Naldi,

yok bu o l a y l a . Olamaz da,

resindekiler yok mu!
larn

her zaman

dedi.

D u e ' n i n bir i l i k i s i

d o a l o l a r a k . A m a , o ev

O e v r e s i n i saran

drst

davrandklarn

h e r i f l e r . On
s y l e m e k ko

lay d e i l .
Sesini

ykseltti

Naldi,

yle y l e !

Kral

biraz.

bamz

biraz Krala d o r u

ne de o i s a !

evirmeliyiz.

Vatann t e m e l i

demektir

Kral!
Yine k u s m a k g e i d i
ek k a t i l l e r i b y l e s i

iimden.

Baz d u r u m l a r d a ger

s r t l a n l a r a t e r c i h e d i y o r d u m . B

raktm M a n a c o r d a h e r g e l e s i n i o kadnn y a n n d a . Tek

rar

ktm

sokaa.

Piazza

Colonna'da

kk

s u r d a b u r a d a d u r m u bir ey k o n u u y o r l a r d .
ta

bir t a n e

Mussolini!

bile f a i s t y o k t u .
Mussolini!

diye

Geenlere
tempo

gruplar,
Ortalk

ikide b i r d e ,

tutarak

baran

m i l i s l e r d e y o k o l m u l a r d . Bir l b u d e n l i n e m ta
yabilir m i y d i ?

Bir

l,

faizmin

temelinden

sarsl239=

masna

yol

aabilir

olan g r u p l a r d a n

miydi?

Kaldrmda

tartmakta

b i r i n e biraz y a k l a t m . S r t n d a alpaka

g i y s i b u l u n a n bir a d a m , e i i n d e k i b a s t o n u y e r e v u r a r a k
yle diyordu :

K r a l , kral g e r e k l i bu d u r u m d a . Eer M a t t e o t t i

ldrld,

bir siyasi

a k l a r onu

kimlerin

leri

kartrarak

cinayete

kurban

ldrdn.

canilerin

gittiyse,

kral

Fakat,

i m d i l i k i

ya

srmeyelim,

ekmeine

baylar.
ki

jandarma yaklat

kibarca.

Hi

Yine
maz!

gruba.

kusacak g i b i o l d u m .

demiti

uyandklar

Ferri.

zaman

Kral

Haklyd.

kendilerini

tuklanm grebilirlerdi
y a m a z l a r d r o zaman.
tu.

Dattlar

onlan

bir ey s y l e m e d e n .

Yenilmilerdi.

bu

bizi

gzden kar

Sosyalistler
iplerle

gidile.

bir sabah

balanm,
Hi

tu

bir ey anla-

A m a a n l a l m a y a c a k bir ey yok
O

kadar i t e . Yenilmi

olacaklard

tmden.
Mery
rol

Groves

ya'ya denize
da

uyuyordu.

oynuyordum.
koup

gittim.

Kimselerin

aklamadn

de okuyamadm
Roma'da
lanmak

istasyonun

steriz!

diye

diyordu.

nndeki

bir plaj
Gazeteleri

alanda

Adalet

baryorlard.

bir s r

gazete

aldm.

Merry

durup

Merry

ile

birtakm

isteriz!
Ordan

Aydn

geerker

b i r l i k t e apartmans
soru

soruyordu

d e l l a Serra ve La Stampa nin

balklarna

y l e bir gz g e z d i r d i m .

dinlenmeden

M e r r y de g r n c e bu balk

bir lk k o p a r d .

atlmak
:240

bulunmad

bana,

Aydnlk!

dndk.

lar

bana v e r i l e r

ki.

Adalet ve

Corriere

piyeste

onu y a n m a alp O s t i -

oynadk.

Hl

insanlar

Bu

Ertesi sabah

Pis h e r i f !
istedi.

Pis h e r i f l e r !

diye

b a r a r a k stme

B i l i y o r d u n b u n u ! B i l i y o r d u n ! Pis h e r i f l e r , diye

barmaya

balad.

Ne

kar

Her

Kastl

gibisinden
eyi

o l a r a k beni

zgrlm

omuzlarm

yazacam,
alkoydun

kstladn!

silktim.

aklayacam
deil

Her

eyi

her

mi? Kastl

eyi.
olarak

aklayacam,

receksin!

Akln

yacaksn.

bana a!

Anlald

Ayaklarnn

ucuna

arak bir t o k a t a t t

Pis h e r i f !

Hi

Merry.

m?

Hi

Hi

bir ey aklama

bir e y i !

basp

boyunu

uzatmaya

al

suratma.

dedi

yine.

bir e y i ,

Merry,

y a c a k s n ! O kadar i t e .

z n . Ona g r e o k gzel
Merry durmadan

hi

bir e y i

aklama

Hem a n l a t n m ben iin iy

bir m a k a l e y a z a b i l i r s i n .

k f r e d i y o r f a k a t kalkp g i d e m i

yordu.

Bak,

Merry,

dedim.

Sokaklarda

adalet

diye

baran a d a m l a r a r a m e n , g r n e r a m e n , f a i z m i n
bu

iten

baar

ile kacan y a z a c a k s n . A n l a d n

Nedenine gelince,
ktidar

bir

m?

iktidar faistlerin elinde de ondan.

kez ele

geirenler

kolay

kolay

brakmaz

lar o n u . A n l y o r m u s u n . S o n r a kral var, o r d u var, m i l i s

g l e r i var.

ktidar M e r r y ,

iktidar!

B u n d a anlalmaya

cak b i r e y y o k k i . . .
Kapy

vurarak

ekip

gitti.

Hi

bir

ey y a z a m -

yacan b i l i y o r d u m k e s i n l i k l e . O d a , t p k b e n i m g i b i ,
bulamt

bu

ilerin

namak z o r u n d a y d .

i i n e . Roln

Ben

artk

s o n u n a kadar oy

baka y e r l e r d e

m e l i y d i m bu o y u n u .

Uzaklarda.

de.

hem Ferri'den ve

Hem R o m a ' d a n ,

liano'dan

uzak y e r l e r d e ,

srdr

Roma'dan uzak y e r l e r

t e yandan,

hem de

Mag-

olaylar Ferri'nin

n c e d e n t a h m i n e t t i i b i i m d e g e l i t i . M u h a l e f e t par
tilerinin

milletvekilleri

parlak

szler sylediler.

Kah

r a m a n l k t a n , v a t a n s e v e r l i k t e n sz e t t i l e r . Her ey askiktidar ark

241/16

lansn,
diye

vatan

adna,

barp

ulus

ardlar.

bile y a p m a d .

Kraln

adna,

Kral

g e r e k l e r aklansnl

en

susmas

k k bir aklamE

Mussolini'nin

l i y o r d u . 3 Ocak 1925 g n d i l e r i

iine ge

bakanlnda Fer-

r i ' n i n y a n n d a y k e n i e r i y e M u s s o l i n i g i r d i . Son derece

kzgnd.
nesi

Banda a r t k h e m e n

men

kolunu

kalmam,

g r n y o r d u . Ferri

he

kaldrp s e l m l a d

onu.

Due!

Due!

diye afallayp k e k e l e d i .

Mussolini

yle

bir

mi

hi sa

daha da a r l a m g i b i

Sen,

dedi,

baktktan

nasl

sonra :

alyorsun

burda?

Faiste

bari?

Evet,

Due

g e r e k bir f a i s t g i b i ,

gn

leden

syleve hazrlanyordu.

sonra

dedi

mecliste

Muhalefetin

abas

Ferri.
verece;
daha im

diden sonu vermemeye mahkm g r n y o r d u .

solini

ok

kalmad

Ferri'nin

brosunda.

stne

snler

hergeleler

Due,
ellerini

koyup

yle

erkek

yldrm

konuacam
adam

gibi,

ekip

ovuturarak yanma

Naldi,

derin

nasl

lecekler.

gittikten

uykularndan

talyanlarn

dnem

binbir

bitti artk Naldi.

tek f i k i r bundan
B e n i m de

fikir

biraz daha

ayn

Bitti

insanlarla,

242

gibi

uyu

bocaladk

k e s i n l i k l e . Tek ef
bitmi

Koskoca
her

gece

geliyordu.

d e m e k t i . Ar

Her gn

bir baka kadnla

m a m a r a m e n , s a n k i hep ayn
muum

Ferr

k e n d i l e r i n e ge

arasnda

bouluyordum.

sknt v e r i y o r d u a r t k .
Hep

Gr

byle!

Roma'da g r e v i m

Her g e c e

sonra

uyanacaklar o

nasl

tk daha fazla d a y a n a m a y a c a k t m .
sklyor,

bugn.

konuulmu.

geldi.

uk m i l l e t v e k i l l e r i . G r e c e k s i n ,

ladm.

karken :

Bana bak F e r r i , diye s e s l e n d i , t a a k l a r m kr

snn

lar

Mus

biraz dahe

ok i m e y e ba
kalyordum.

k e n t sanki
baka

Roma

daralmt

k a d n l a r l a yat

kadnla d p kajkyor-

Bir batakla s a p l a n d m ss-

nyordum gitgide.
Onun

neeli

Ferri

bu

durumuma

havasndan y a r a r l a n a r a k ,

glyordu.

bir g n ,

bir is

tekte bulundum.
Biraz a y d n l a ,
evrelere

ak

gereksinme

havaya,

yeni

ufuklara,

duyduumu anlattm.

yeni

Afrika,

d e d i m . M a t t e o t t i s o r u n u n u n y o l a t i b u n a l m kapa
nrken

ayrldm

Roma'dan.

Anlay g s t e r d i
Roma'dan

Haklsn,

en f r t n a l
rika?

Ferri.

Hatta s e v i n d i

bile

benim

uzaklamama.
dedi.

Haklsn.

Hem s o n r a g e m i y i

a n l a r d a bile t e r k e t m e d i n . Yalnz,

Ne yapacaksn

orda?

Ama,

n i i n Af

istiyorsun

madem

ki, p e k i , A f r i k a ' y a bir y e r e g n d e r i r i m s e n i .

Ayrlmama
rand.

Kim

m olan

aktan

bilir,

aa

1917'den

b e n d e n , b e l k i o da
s t e r s e n eer,

mali'ye g i d e b i l i r s i n .

seviniyormu

gibi

dav

bu yana y a n n d a n ayrlma
bkm u s a n m t .

d e d i , T r a b l u s g a r b ' a ya da So

Basn

i l e r i y l e urar,

biraz

is

t i h b a r a t y a p a r s n bizler i i n .
Kalkt s o n r a . O m z u m u t u t t u .

Naldi,

haklsn s e n .

Grlerin

de

tutarl.

Haklsn.
Anlald,

Gitmemi,

burdan

uzaklamam

isti

yordu.
S o n u n d a da :

Yalnz,

seni N a l d i .
yle

sakn

sabrszlk

etme.

Ben

unutmam

Hi u n u t m a y a c a m . A r a m z d a yle e y l e r

b a l a r var k i . . .
tenlkli

olduunu,

buradan ayrlmam

gerek

ten i s t e d i i n i abucak anladm. Somali'ye g n d e r m e y i

kararlatrd
ayrntl

beni.

alt,

Somali

iini d z e n l e r k e n y l e s i n e

y l e s i n e her e y i

hesaplad

ki,

be

n i m l e br a n n c e i l i k i l e r i n i k e s m e k i s t e d i i b e l l i y d i .
Mussolini,

bakanlarn

hi

rahat b r a k m a d

halde,

Ferri b e n i m i l e r i m l e u r a m a y a zaman b u l u y o r d u . Du243

e de o k a l y o r d u o g n l e r d e . kide b i r d e , kalaba
lk halk t o p l u l u k l a r
faizmin
ediyor,
mam

karsnda a t e l i

baarsndan,
barp

muhalifleri

a r y o r ve

i s t i y o r musunuz?

lerce insan,

hep

bir

nutuklar veriyor,
ezeceinden

sonunda:

diye

soruyordu

aizdan

d i y e avaz avaz

baryorlard.

yi k u t l u y o r l a r ,

s e l m l y o r l a r d . Tm bu

de

yap

halka.

Bin

stiyoruz 1

stiyoruz!

Ferri ve t e k i l e r

da b e n i m l e de u r a a c a k zaman

sz

Byle

Due'

i l e r i n arasn

buluyordu

F e r r i . ki

birde:

Senin

iini

ayarlyorum,

O srada bana b i r k a gn

diyordu.
izin v e r d i .

Faist roze

t i n i c e k e t i n i n yakasnda t a m a k t a n g u r u r duyan buda

la ve

kalle

izinde

olduum

O da,

Manacorda yrtecekti

ikide b i r d e , sinsi

Haklsn

benim

ilerimi

srece.
Naldi

bir davranla :

Roma'dan

uzaklamakta,

diyor

d u . Frsat b u l s a m ben d e . . .
Namussuzun

en

gn

Barberini'deki

ka
dim.

Piazza

lke,

mekteydi
killeri

talya,

o gnlerde.

Fransa'ya

rmlar,
onu

tm

ilgin

uzun

rneiydi

batan

Manacorda.

apartmanmda
aaya

Calvini ve baz

snmlard.

Bir

bekle

faistletiril-

baka milletve

Nitti'yi

Venedik'e

uzadya s o r g u y a e k m i l e r d i .

stelik,

her hafta M a g l i a n o ' d a k i j a n d a r m a k a r a k o l u n a u

rayp,

ordan

kamadn

Herhalde Valsecchini
dar k u y r u u n d a n
malyd.

uzaklamakta

Nitti'ye imdi

alyorlard

kantlamaya

hergelesi

herhalde.

olduumu

detiyorlard

Bir sabah

zorlamlard

benim Roma'dan,

ikti

sezmi o -

borcunu.

Hr:

Somali'ye atanma

er-

r i m g e l d i . Zarf g e t i r e n F e r r i ' n i n o f r C a r i o :

sayn

Oralarda
Naldi.

herhalde

ben de g e l i r i m , d e d i .
s e m eer, g e l i r i m .
244

ileyecek

Eer v a r s a g e r e k t e n ,

t o p r a k vard haber v e r i n

ban;

yi bir kadn b u l u p evlenebi!:-

talya'dan

ayrlmadan

ano'ya g i t m e y i
yecektim.
Ferri

aklma

nce

Belki

yllar boyu

olaan

karlad

Git,

dedi.

bir

kez

daha

Magli-

k o y d u m . Zira, abucak d n m i kalrdm A f r i k a ' d a .

bunu.

Git M a g l i a n o ' y a .

Hem

birka

gn

g e c i k s e n bile ne kar!
Demek
macakt.
dayd.

ki

ki

koyuyor,

yalnz

valize

iki valizi

bir

iki

gn

doldurdum

g e c i k m e m e gz y u

eyalarm.

1915 yln-

amt annem.

lerine amarlar

h e p s i n i zenle k a t l y o r d u .

B a b a m , o d a d a bir

g i d i p bir g e l i y o r d u . V a l i z l e r e b a k t k a , Bunlara g e r e k
yok

diyordu.

Annem

d o l d u r u y o r d u . Sonra
O valizlerdi

hi

ite i m d i

gtrmemeye

cevap

br gn

karar

vermiyor,

geri

gelmiti

karmda duranlar.

verdim.

Telefon

valizleri

o valizler.
Hi bir ey

ald.

Tandm

sesinden.

sen,

Gideceini
yarn

Olur

mu?

b i l i y o r u m d i y o r d u Elsa.

Venedik'te

Hemen

kenti,

bir kez daha g r d m .

gibi d u r u y o r d u .

nlar
ynda

yanklanyordu.
dinlemitim

y e m e k masasnn
mz a r a p

seni

saraynda

Venedik'in
Her ey,

uk,

lk kez

Ferri'nin

e s k i d e n bu y a n a , ol

Ertesi

uyandrmt.
Venedik'te.

rt

kan

Dandolo

lekesi

sabah

Bitmeyen
Elsa

beni

Carlo

Missini

odasna

kapsn.

gibi,

giymiti.

Dekolte.

sesi

omuzlarmdan
sesleri.

Su

otelinin

dorudan do
bildirmiti.

duyuldu

Salarn

kr

Korkulu

Dandolo

kabileceimi
Mutlu

sara
zaman

k e m i r d i i , so

yamur

m e m u r u n a haber b r a k m ,

yukarya,

V u r d u m oda
Beyazlar

y i n e sar g n e i n

burada,

l e k e l e r i y l e d o l u y d u . Sava y l l a r .

resepsiyon
ruya

gkyzn

sylediklerini.

stndeki

berbat gece.

rpntlar

soluk

Kanallarda

dler g r d m g e c e . Farelerin
silkerek

bulualm.

orada.

kapatt t e l e f o n u .

Doduum
duu

Dandolo

Bekliyeceim

Eer ister

ierden.

arkasna

topla245

mt. Onunla yatmadan

o n u n d a bunu

dn?

bu

odadan

ayrlamayacam,

istediini anladm.

O g e c e d e n s o n r a seni b r a k a b i l e c e i m i mi san

dedi.
Sonra

elini

Yattk o
nn,

Annemi

Artk

istediini

yatakta.

ekenlerin

stnden.

koydu.

ne y a p m a k

kocaman

krek

cakt.

azma

Ben s e n i n

sesleri

unuttum.

Magliano'ya

biliyordum.

Sevitik.

Gondolcula-

duyuluyordu
Gemi

kanallarn

Napoli'den

gidecek vakit

kalka

kalmamt.

Elsa :

Birlikte

veda gecemizi
manlk

duyuyorsun

Roma'ya
kelesine
mn

nemli

bir

Benim

blm
kentim

kanallar,

kadar yldan

duramazdm,

dnecekti.

gtrd.

Beni

Mutluydum.
burada

bana. V e n e d i k ' t e n

sular,

bu

sonra

dedi.

Pi

gondol

is

yoksa?

otomobille

kadar

geliyordu
pis

geirdiimiz
dzenlemeden

Sanki

sona

yaant

eriyormu

gibi

ayrlyordum.

buras,

dedim.

mermerleryle,

Saraylanyla,

lamlaryla,

be

nim k e n t i m .

yorum,

246

Biliyor
dedi

musun
Elsa.

bir aya

kadar

Ferri

ile

evleni

KNC

BLM

M A U D

Boucu,
yordu.

ldrc

KesinlikSe

scaklar zaman

hatrlamyorum

kavramn

aradan

eri

aylar

m,

oksa y u l a r m g e t i i n i . G e r e k t e , uzun yllar g e m i

jlmal.

Afrika'da,

;unlar.

Barndmz

andan.

Dilimizi

Somali'de,

Eritre'de

karakolu

yle

yerliler

byle

geen yllard
sararlard

konuan y e r l i

drt

bir a i r e t

d e r i , onlarn n e i s t e d i k l e r i n i a n l a t r d . Hep M a r g h e a
ard y a n m d a o s r a l a r d a . Paralar v e r d i n i z mi bir kez
idamlar,

gsleri

bilezikler

bulunan,

-akveririerdi
:;zlar

plak,
ta

yannza.

gmnce.

ayak

gibi

bileklerinde

Arap

kzlarn

Marghella

Margheia'nn

glmeye

gzleri

bakr

getirip

b-

(balard

hem

bulankt

-em de pr! prl. slak g i b i . Her zaman g l e r d i .

Sonra, o k a r a k o l d a d e i l , A d d i s - A b e b a ' d a k i kal
an bykeliliinin

okalipts aalaryla

bahesinde

olacak,

artk itenlikli

-rovi,

talya'nn

bir savaa d o r u

sineye

bana

baladn,

yeni

bir

savaa

glgelenen

arkadam

olan

ar ar

iler-

hazrlandmz

anlatmt.

Mussolini,

Habeistan'

ele

geirmek

istiyor,

n p a r a t o r u filan silip s p r e c e k . Aklna koymu bunu.

Belki
enkli
sn

de M a s s a i a ' d a ,

grnen,

denizin

en azndan

kylarndan

karsndayd.

buhar

Assap'da

kadar gri

dumanlar

ykse-

olabilir.

Bab-e

vlandep'te de o l a b i l i r . Belki hi o r a l a r d a d e i l d e , Ci
buti'de s y l e m i t i r .

talya t e m s i l c i l i i ,

C i b u t i ' d e toz249

lu toprakl
Ksacas,

d a r a c k bir s o k a k t a

nerede,

ne zaman

t r l a m a k zor. n e m i
m e s i n e . Gnn
dergiyi

de yok bunun.

kesinkes

Elsa

ile

bir

fotoraflarna

r e s e p s i y o n a ge

lirken

ekilmiti

miti.

Beyaz olacan t a h m i n e t m i t i m o d e k o l t e giy

sinin.

Ferri,

kasaturas

resimleri.

Franszca bir

Ferri'nin

Roma'da K r a i m v e r d i i

ha

S y l e m i t i syle

birinde, oralarda olacak,

kartrrken,

rasladm.

m e r m e r bir y a p d a y d .

sylemiti

Elsa uzun

beline, t r e n l e r d e olduu g i b i ,
sallandrm!!.

sonra olmalyd. Zira,

Herhalde

ikisi

miti.

yzndeki

Elsa,

belliydi,

duraklamt.
halde.

kzgnlkla,

cak.

poz

ss

yllarca

ikisi

de bi

imaniamt.

daha

belirginle

poz v e r m e k

iin

yrmeye devam etmiti

yle?

ElsaYm

kmsemeyle

Kim

hayli

biraz

fotorafya

ise,

hatta

havas v a r d .

edici

Ferri

Nasld

Elsa,

kemikler

bir

yllarca,

de d e i m i ,

raz k m g r n y o r l a r d .
Ferri'nin

bir t u v a l e t giy

kocasna

bakyormu

her
biraz

gibi

bir

bilir?

Scak.

Bembeyaz,

gz

kamatrc,

kr

bir scak. O r a l a r d a , o s c a k l a r d a , Tana g l n n

yannda,

mavi

Nil'in

doduu

konuur d u r u r d u m . Verdikleri

yerlerde,

gebelerle

b i l g i l e r i d e r l e y i p topar

l a r d m . Para v e r i r d i m o n l a r a . A d a m t o p l a r d m .

Adam

k a n d r r d m . Para d a t r d m . D u e ' n i n , F e r r i ' n i n hesa

bna

buralarda

adam
Oysa,
mak

sava

olduumu,
krallarn
olmalyd

kral

etmek.

eski

bu

ou

kez,

olduumu

Selasiye'ye

Sras

yerlileri

Oralarda

arada srada,
vi,

nesi

Haile

grevim.

adna' arpacak
Elde

hazrlarken,

kimin

geldii

bulmak.
grevle

tuzak

dolap

arkadalar kyordu

hazrla

zaman

Avlamak

Habeistan'a g i t m e y e hazrlanyordu

kimin

unuturdum.
talya
onlar.

dururken,

karma.

Pro

bir a r a . Onun

la p o k e r o y n u y o r d u k g r l t ile alan bir t a v a n van

tilatrnn
Provi.
250

altnda.

Mussolini'yi,

Benden sonra ayrlmt

Ferri'yi

Roma'dar

g r m t . O n l a r d a n yen;

emirler almt.
d

artk.

Roma b e n i m iin o k o k uzaklarday

Belirgin olmayan

Arada srada,

bazan

ki gazete g e l i r d i
_o,

tahta

kokan

ufuklarn ardnda

aydan

aya,

birka

kalmt.

mektup,

bir

Roma'dan.

Bir de i f r e l i t e l g r a f l a r .

bir

kapanp

odaya

zerdik

ifreli

-.sigraflar.
B u r a l a r d a aylar boyu
apmadm.
:;m

hemen

uyuuklua. Arada srada,

dalarn
sinde,

eteklerinde,

-aritada
Arada

denize

lkeleri
kalan

srada

:ir gen

birer

izgiden

Roma'nm

bir

ceylan

yanma.

burada

ey d e i l d i .

bakl

Afrikal

Grevim,

eer

k a b i l e l e r e bal y e r l i

Habeistan etkisinden

ve

snrlar

baka

bir a d r d a ,

uzanveriyordu

tepe

k u r m a y a al

ayran

:una g r e v d e n i l e b i l i r s e , e i t l i
lalya'ya

bir ey

kayalklarn

iliki

birbirinden

da,

kz

gebeleri,

hi

kra o v a l a r d a , y k s e k

bakan

gebe topluluklaryla

yordum.

hemen

K a v u r u c u s c a k l a r n a l t n d a k e n d i m i brak-

kurtarmak,

politikasna

yatkn

onlarla

bir

ortam

aratmakt.
Buralarda
zlerini
3iulia'nn

alrken,

grmediim

Nitti'nin

iin,

hayalleri kmad

gr s a n y o r d u m .

ya

yoluma

da Alatri'nin

babamn ya

iin o l a c a k , k e n d i m i

da
z

Magliano'dan, oradaki pirin tarlala-

-ndan, balar ve b a h e l e r d e n uzak, d i l e d i i m g i b i doap

duruyordum.

yaknlarmla,

Venedik blgesiyle,

alanndaki

Magliano

arkadalarmla,

ile,

patronla-

'itrla i l i k i l e r i m i k o p a r m a y k e n d i m i s t e m i t i m . A d d i s Abeba'daki
er

gnleri

okalipts

bahelerinde geziyordum.

izliyordu.

Davranlarmdan

tr

Gnkimse

nin bana hesap s o r m a s olana o l m a d iin mutluy

dum.

Kald-ki

bu

evre

benim evrem

nedenle, b u e v r e y e kar

deildi.

Bu

kendimi borlu duymamak-

:aydm. Belki d e sava beni o k e r k e n , o k g e n y a t a

nsanlarn arasna a t t
dimi

dinlemeye,

iin,

b y l e bir d n e m e ,

davranlarm

ken

incelemeye gereksin251

m e d u y m a m o l a a n d . B u r a i a r d a g e i r d i i m s r e bo
yunca genliimi,
yormuum

gibi

biraz g e c i k m i o l a r a k ,

geliyordu.

ilk kez ya-

S o r u m s u z l u k a m a dn

m g i b i y d i m .
Bir yl

sresince

Cibuti'de

kaldm.

Cibuti

y n e alan bir g e i t y e r i y d i . Daha s o n r a ,

aviri

Provi

geldi.

Onunla H a b e i s t a n ' a g i t t i k . Tam c

sralarda

Krallarn

Kral

paratoru

Roma'y

resmen

onu

Mussolini

sayg

ziyaret

Habeistan

etmiti.

Haile

Roma'da

Provi

Biliyor

bilinen

im

Roma'de

Seiasiye'ye

by?

bulunmutu.

mparatorun

ye.

diye

karlam ve

gsterisinde

buraya dnen

her

e l i l i k m

musun,

Habeistan'n

karlanmasndan

unlar s y l e m i t i
Mussolini

Uluslar

sonrs

bana.

emir vermi

Cemiyetine

Ferri'-

alnmasn

sa

lamas i i n . Bizler d e , s e n i n l e b e n , bu l k e n i n talyar

birlikleri

tarafndan

igal

hazrlamakla g r e v l i y i z .
Tam f a i s t p o l i t i k a s
Benimsemesine
tasary.

Provi

topraksz

talyan

ile

nasl

elverili
buna

tm

olarak

ite

benimsemitik b.

Addis - Abeba'da

kyllerinin

buday

ortarr

denir

dostum.

tarm yapabileceklerini,
larn,

edilmesine

P o l i t i k a diye

ne

bu

kaldmz

lkede

sre

baar

m k e m m e l y o l l a r aacak

yetitireceklerini

Haile Seiasiye b i z i ,

ne

Provi

tasarlardk.

ile b e t t i , saraynn g -

g e l i b a h e s i n d e kabul e d e r d i . Yapnn g i r i i n d e k i mer

divenlerin
lara

banda,

altrlm,

krmz

bir halnn

imparatorluun

stnde,

simgesi,

insaf

kocame-

bir aslan y a t a r d . Uaklar, p l a k ayakla saa s o l a kcutururlard.

mavi

beyaz

Saraydan
gkyznn

ktmz
altnda

zaman,
kendimizi

buralarn
kaybo-

mu z a n n e d e r d i k .

G e c e l e r i u y u y a b i l m e k h e m e n heme

olanakszd.

ile y a n y a n a

Provi

oturur,

nuur, d u r m a d a n s i g a r a i e r d i k .

durmadan

kc-

Provi sk sk RomaV

g i d e r g e l i r , bana b a k e n t t e n en son h a b e r l e r i , en ye252

dedikodular!

:a Ferr ve

aktarrd.

Sylediine gre,

M a n a c o r d a ile o n l a r a

d a amansz

bir e k i m e ,

bakanlk-

kar o l a n l a r arasn

kskanlk g s t e r i l e r i ,

trl

ryak o y u n l a r y o u n bir b i i m e g i r m i t i . Ben o r a l a r d a ,

3

o m a ' d a o l u p b i t e n l e r i , o k uzaklarda o l m a m a r a m e n ,

oir t i y a t r o
:!min

piyesini

izler g i b i

ileri g e l e n l e r i n d e n

izliyordum.

birinin

Faist y n e -

olu olan, t o m b u l c a

oir g e n c i n , ad Ciano olan g e n c i n , b i r d e n b i r e y k s e l i

ini

ilgiyle

i z l i y o r d u m . Provi

ondan

sz e d e r k e n y-

. 8 diyordu.

Ferr

konsolos

kurtulamad
saca

elinden

gelen

abay

harcad,

o l a r a k anghay'a g n d e r d i .
ondan.

Ciano'nun

arkas

Ciano'yu

Fakat,

yine

de

gl.

Ne

ya

beli olmaz. Bu n e d e n l e F e r r i , ne d e n l i

korksa

naklidir.
ok g e m e d e n C i a n o ' n u n ,
evlendii
ukal

haberi

bir

kzd.

Provi

yle

Ferri

geldi.

Elsa,

D u e ' n i n kz
gen

fakat

Elsa ile

ok sinirli,

diyordu.

gitgide

ekilmez,

gitgide

korkulur

bir

3 da m o l d u k t . D u r m a d a n zayflyor. P r e n s e s i n de
adama

rahat v e r d i i

oldular

Uzaklardaydm
may

neyse.

Tuhaf

bu o l u p b i t e n l e r d e n .

reniyordum

deneme

yok ya,

bir

ift

ksacas.

uular

sralarda.

zerinde

glnn

kylarna

y a p y o r d u m . Tana

doru a l a l d n z a m a n ,

Uak kullan

Yaylalarn

b i n l e r c e yaban

kuu havala

nyordu g l n e v r e s i n d e k i b a t a k l k t a n . M a r g h e l l a daa imdiden

talyan

birliklerinin

bu

blgeye

ulatk-

arn hayal e d i y o r , N n e h r i n i n d o d u u y e r l e r d e tal

yan

askerlerinin

neler

yapacaklarn

hesaplyordu.

Kck ua toz b u l u t l a n arasnda t o p r a k p i s t e ind"lyordum.

Yere

y u m r u k atyor,

Bravo!

ayak

basnca

Marghella

srtma

iki

kutluyordu beni.
Mkemmel baaryorsun!
253

Sonra

cebinden

drde

katlanm

h a r i t a l a r kar

tyor,

dar

ngiltere'nin

grtlan

skacaz.

Greceksin

diyordu.
Arada

srada

Ancak,

byk

bir t a t i l

Magliano'dan

anlatlan

olayn

geiriyormu gibiydim

kt

bir haber g e l i y o r d u

zerinden o

kadar zaman ge

mi o l u y o r d u k i , bana ulancaya kadar, d o r u s u

aldrmyordum.
Nitti'yi

Bir e y l e r y a p a m a z d m

tutuklamlard.

yapyor diye.
Orada

Adam

aldrsam

Faist a l e y h t a r

gneydeki

bile.

propagand

bir adaya

gzaltnda y a a m a y a

pel

srmler

zorlamlard.

Annen

ona her ay para ve y i y e c e k i e c e k g n d e r d i i n i yaz

yordu.

Nitti'nin

yayordu.
mas

kars

Nitti'nin

hl i f t l i k t e , a n n e m i n y a n m d

yerine,

iftliin

ileriyle

ura

i i n , y e n i bir a d a m t u t m u l a r d . A n n e m y i n e d

Nitti'yi t e r c i h e t t i i n i bildiriyor, fakat yeni adama d

yava yava alacan
oralardan
yordu.
uzun

uzakta

umduunu

bulunmama

yazyordu.

artk hi

Benin

bir ey

dem

D e i n m i y o r d u bile bu k o n u y a . s t e l i k , her y

sre

izinli

olduum

halde,

bu

izinlerimi

talya

da g e i r m e k i s t e m e y i i m i b i l e pek k n a m y o r d u .
niyetim yoktu

lkeme

gitmeye.

Dnyay

r e n m e k i s t i y o r d u m . Yeni e v r e l e r i n
getireceine,

bana bir eyle

abucak teslim

eden

y o r d u m . Oralarda b i l m e d i i m
otellerinde

lk

dular

altnda

ilgini

i i m i arasnrj

kadnlardan

kentlerin,

holan

bilmediin

sevitiimiz

oluyor

k a d n l a r l a . Daha s o n r a , B e y r u t ' u , K u d s ' g e z d i m , g

adl

Bir i l k b a h a r sabah
bir Fransz y o l c u

grlmemi

Cibuti'den

iie gr
ile g n
Bakai
Brakm
rar ver
ngiliz
um. D
kaklar
gitmek
gemini
nemli,
yalnz
yordun
akt, J
yor, va
telerde
;anlan
iurmu;
bir ap
sileri t

gemisine

dan

Nasl
Tu
ore, h
rd o
;orev

Colonel - Ferre

bindim.

Krzldeniz'd

bir f r t n a v a r d .

Gemi d e m i r alp, dd

aldktan sonra h a r e k e t ' e t t i .

Hint d e n i z i n e aldm

254

bir e y l e r v e r e c e i n e i n a n y o r d u m . K a

k e n t i n o t e l l e r i n d e k a l y o r d u m . ki v i s k i
kendilerini

Hi

dolamak

h i r e ' n i n k a r m a k s o k a k l a r n d a gezip d u r u y o r ,

dm.

on

Provi \
iin

Buralarda

di.

zaman

;ak e
D

zaman f r t n a d i n m i t i .
dar o r a l a r d a
Provi

pek

iin

Bombay'da

dolatktan

sonra

dnmek

bu

gezilerimi.

onaylamyordu

Roma'ya

gitmemin,

iie g r m e m i n

iyi

inmek,

orada

olaca

Ferri

bir ay ka
istiyordum.
Mesleim

ile,

kansndayd.

Manacorda
Hatta,

Due

ile g r m e m i d e ne s r y o r d u . N e d e m e k t i m e s l e k ?
Bakalar

nasl

Brakmtm

olsa

nasl

benim

olsa

adma

karar v e r i y o r l a r d .

bakalarna

benim

adma

ka

rar v e r m e k z g r l n . B o m b a y ' g e z d i m . B u

kentte

ngiliz

dola

tm.

sokaklar

diye

adlandrlan

Daha s o n r a y o k s u l l u k ,

kaklar

grdm.

g i t m e k t e olan
geminin
nemli,

Dnte,

bir baka

tm

seyahat

hi

eden

y o r d u m . Zaman
cakt. Aksi

bu

iindeki

teki

kez, A v r u p a ' y a

Fransz g e m i s i n e b i n d i m .

Bu

Fakat,

d a l m y o r d u . Yolcular arasnda
kadnlar o l u p

ldrmenin

halde

so

doru

salonlarnda vantilatrler vard.

scak hava

yalnz

sokaklarda

pislik

insan

olmadn

yolunu

kendini

bulmam

kolluiyi

ola

g e m i d e t u t u k l u san

yor, v a k i t g e m i y o r d u bir t r l . Bir s a b a h , st gver

telerden birinde dolarken, birdenbire,
canlanverdi

karmda.

Pierre

d e Beuil

tm gemi
tam

nmde

d u r m u bana b a k y o r d u . Sivil g i y i n m i t i . Geni kenarl

bir a p k a vard
sileri

beyazd.

dan

bindiniz?

oldu
Tuttu

da

elinde

ince bir b a s t o n .

inanamyorum,
Hayret,

demiti.

Bombay'

g r m e l i y d i m sizi

binerken.

atladm?

sonra

t m yaantsn

anlatverdi.

bire,

hi b e k l e m e d i i

bir srada in

lard

onu.

bir

grev

Giy

Beni g r n c e o k s e v i n m i t i .

Gzlerime

Nasl

banda,

Tonkin'deki

kararghta

Birden

H i n d i ' n e atam
yarbay olarak

yapyordu.

Roma'da atae m i l i t e r l i k y a p t k t a n s o n r a ola

cak ey

miydi

byle

bir a t a m a ? d i y e s o r u y o r d u .

Durmad

sonra.

durumunuz

Sizin

Konumasn
baka.

srdrd.
Roma'dan

ayrlnzn
255

nedenleri
sa'nn

bambaka. Anlyorum

stn y e t e n e k l e r i ,

sizi.

Kzkardeim

e r d e m l e r i vardr a m a ,

karlk,

karakterinin

hi e k i l m e z y n l e r i

nemez.

Haklydnz

Roma'dan

ben...

b e n i m k i s i yle d e i l

Sylediine
ban

El-

bune

de y o k de

uzaklamakta.

Ama

ki...

baklrsa,

birtakm

entrikalarn

kur

o l m u , onu f a i s t e i l i m l i o l m a k l a s u l a m l a r d

Naldi, d o s t u m , d e d i , bu numaralan

Yarbayla y k s e l t i l d i m ,
di'ne

atandm.

etmiyordum.
Kalmam
dim.

hemen

Doa!

Ama

altnda

kalmasna.

Dnyorum

olarak

Ben

orda

kalr

in

kimseyi

mym

Hin-

rahatszbununr

ben

de t u t t u m e m e k l i l i i m i

imdi.

g r e c e k s i n i z . Yaknda

bilirsiniz

ardndan

Greceksiniz,

admdan

iste

dostum

o k sz

Naldi

edilecek.

Ge

receksiniz.
Yalnz s e y a h a t e d e n
tede

oturup

lemeye

kadnlar

g e m i y l e yar

eden

hi o l a n a k k a l m a d

du

benimle

beni

limanda,

a t a e mil i t e r i

ten

tpk

balad

artk.

A lahtan
saat

sonra

huzurumu
rak

256

Ben

byle

gemi
demir

ok

bozmutu.

vatannz

bir e y d e n

Oysa,
yaknda

De
ben

ykseltilen

Birks:

rasiamam

kendimi

olaylardan,
r e s m bir

Di.

kokuma;:

Cibuti'de.

Beul'e

haber v e r d i .

mdrle

gerek
var.

bile y o k s u n u r

bandan

kalmyordu

gemiteki

Marghella,

genel

bekliyor

Hi d e i l s e

bir

gibi.

alacakt.

buraya g e l e c e i n i

nda

diyordu.

savunduunuz

balk l s

syrmtsm

rimden.
nin

bir an bile

Marghella

ikimize b i r d e n ,

bir kez.

Fransa,

z-

Beui!

M a r g h e l l a a r t k A d d i s - A b e b a talya"

ok anslsnz,

savunulan,

nn

brakmad

indi.

De

olmutu.

De B e u i l ,

birlikte

gver

k p e k balklarn

o andan s o n r a .

Cibuti'ye gelinceye dek yakam

Cibuti'de

kollamaya,

tm

eski
talyan

Dileri

i:

ole-

ilikilr
heyetbakan-

Manaeorda'nr

Abruzzes'ier

dknn ve

alacaklarn

leri
li

heyette

yer

Buralarda

zemini

hazrlamak,

yerli

ynetici

u y u t m a k a f y o n l a m a k i s t i y o r l a r , d e d i . Burann yer
yneticilerini

b i r e r vahi

kpee

bir e k e r v e r i p ,

kemii

almaya

Aradan
resm

sanyorlar.

hayvann

kendi

Davranlar

penesinde tuttuu

benziyor.

birka hafta g e i n c e ,

heyeti.

dk
bi

gazetecilerin

ekledi.

Heyete

havasndayd.

yaltaklanyordu.

uakla g e l d i

b a k a n l k eden

talyan

Abruzzes'ier

M a n a c o r d a her z a m a n k i

Yanlarndaki

gazeteciler

gi

arasnda

M e r r y Groves d e v a r d . M a n a c o r d a , uan i n d i i t o p
rak p i s t i n

ru

nnde

N a l d , N a l d i diye b a r m a y a balad bana do

ilerliyerek.

sana,

kollarn a t .

Niin

hi

s e n i n apna u y g u n

tiyoruz ama,
etmisin.

sen

yi

Gemi
Hele

gin

bir

uramyorsun?

Biz

d e n bir g r e v v e r m e k is

tutmu,

kendini

buralara

geziyorsun te yandan.

ds, B e y r u t !
du.

Roma'ya

srgn

Hindistan,

Ku

Bravo d o r u s u sana.
yine

gelmi

karmda

M e r r y Groves'un
biimde

dikilmi

gelmi olmas

canlandryordu

duruyor

daha

kamak

belir

istediim

gemiimi.
Merry

hemen

komediyi

sz

nak o l u r d u .
yorlard.
iktidar ark

bu yana ka yl

ediyor.

anlat
yle

Mussolini

olmasn

pis

oldu?

dolamt.

Hadi

hazrlyorsunuz,

t o r l u a sahip
Demek

belime

bakalm.

Saldr

bucak y o k t u .

tarihten

kolunu

Anlat

bundan

N a l d i ! Yllar g e t i a r a d a n .

oynadn

Hemen

mn.

atiid,

Yllar g e t i

istiyor.

kaacak yer y o k t u

buralardaki
deil

talya'nn
yle d e i l
artk.

yaa

mi?

Herkes

bir

impara

mi?

Snacak

ke

Belki l m , l m h e p s i n d e n iyi bir s

Kald

k i , l l e r i a b u c a k k a h r a m a n yap

Ben t m b u n l a r d a n ,

oluan

eylerden

ka-

257/17

mak, k u r t u l m a k iin g e l m i t i m b u r a l a r a . A m a b u yn
de

harcadm abalara

rihin

oluumunun

r a m e n , d e m e k k i , y i n e ta

iinde yaamaktan

kurtulamaya

caktm.

Sen

naslsn?

Roma'daym

sepsiyonlar
ikisi.

artyor,
yordu

hl.

ku

sonra
adamn

Elsa

re

bir i f t oldular

k e s i l d i l e r son z a m a n l a r d a .
Ciano'nun

yaygniayordu.

ile Ferri

nemi

gittike

Due

destekli

k o r k u d a n t i t r i y o r l a r onun

stelik,

Roma'da h e r k e s

yor. Ama,

dzenledii

Mthi

Damadn.

snda, d e d i M e r r y .
dan.

Merry'ye.

Ferrilerin

Galeazzo

Ciano'y.

sordum

bir g r m e l i s i n .

Birer y r t c
Hem

diye

kar

Due de bkt a r t k onlar

Ferrilerin

d u r u m u n d a n sz edi

ne olursa olsun, direniyorlar imdilik.

O srada M a n a c o r d a g e l d i , aramza g i r d i . M e r r y yi

braktm

da

orada

yalnz
da

bana.

yanmdan

Margheila'nn

zldeniz'deki

asker

sylediine
durumla

olacak d e e r d e y m i ,
Ceketini

kartyordu.
dayanyorsun

oidu

sen

gittik.

Manacor

gre.

ilgili

Msr ve

raporlarn

K:-

rnek

dedi.

Nasl

Elilie

ayrlmad.

buralara

g e l e l i ? ok o l d u ,

deil

Naldi.

mi?

Ne

kadhemer

Hemen

be y l .
Baheye
tnda

ktk.

dolamaya

Dilerinde

liyorsun

Manacorda

ile

o k a l i p t s l e r i n e-

baladk.
byk deiiklikler

herhalde. Geen

olacan

bi

gn Ciano bana s e n d e n s : :

ediyordu.
Sustu

biraz.

- Ciano,
yor.
de

Sonra y i n e
senin

balad
Ferri'nin

B i l i y o r s u n d u r Elsa M i s s i n i
holanmad o

evlilikten.

talyan d e i l bir kez.

258

iin,

konumaya.
kurban

oldu

ile e v l e n m e s i n i .
Kadn,

Fransz kadn,

cJ

Dura

ne o l u r s a o l s r ,
ne o l a c a k ! Erke

kardeini tanrsn deil

y o r her y e r d e .
bilir b e l k i

mi?

Faist o l d u u n u

Ediyor a m a , a d a m a s k e r .

Manacorda

gvenilir adam

dndan m e r s i y e o k u m a k g i b i
iin,

Yine

bu

szlerine

deildi

ama

pek

bo

bu s z l e r F e r r i ' n i n ar

bir a n l a m t a y o r d u
baklrsa,

iyi

koku

ku
ald

Ferri'ye yz e v i r m i , Ciano'ya kur y a p m a y a ba

lam

olmalyd.
talyan

resm

heyeti

siyonlar birbirini izledi.

it resmini
talya
an

Kim

de...

una da k o n u m a z d . S y l e d i i
kusuz.

iln edi

Subay.

teslim

dzenlenen

resep

B u arada y e r l i a s k e r l e r i n ge

izledik. Tren sona e r i n c e , h e y e t b a k a n ,

kralyla
ettii

Onuruna

Mussolini'nin

bir t a n k

Haile

Habeistan

Selasiye'ye
silahl

arma

kuvvetlerine

ettiler.

Yanmda

duran

Provi,

A l l a h t a n yalnz br t a n e a r m a a n

e t m i l e r , de

di.
Akam
bahesi

Merry

st

M e r r y ile

tenhalamaya
hl

ayn

Buralarda

ne

oturup

konutuk.

Eliliin

balamt.
sorular

soruyor,

yapyorsun,

nasl

yayorsun?

diyordu.

Sessizlie,

Merry

de

ban

nsan

bulabilir.

rahata

gereksinme

eer d i l e r s e ,
Hem

sonra

sessizlii,

sen

Arlktan

rahat

sessizlik

cak y a r a d l t a d e i l s i n , d i y o r d u .
tn ki s e s s i z l i e . . .

duyuyordum.

sallyordu.
her yer

i i n d e yaya-

K e n d i n i y l e s i n e at

M a r c o N a l d i , sen ar bir i n s a n s n .

holanyorsun.

Ama

garipsin.

Tutkularn

y o k . Roma'da i n c e l e d i m s e n i . u M a t t e o t t i olay sra

snda. O zaman da ar
da.

Sonra t u t t u n

Biliyor musun,
y

kendini

u t a y d n . Olayn t a m o r t a s n
bir baka arla a t v e r d i n .

k o r k m u t u m senden

srasnda. A m a ,

ne

olursa olsun,

o M a t t e o t t i ola
baladm seni.
259

Bana

birka

gze!

haber

ilettin.

Unutmam

yaptkia-

rn.
Susuyordu
rzgr

arada

bahedeki

sallamaya

srada.

balamt.

yapsam,

elimi

Akam

st

yksek aalarn
Tam

karmdayd.

Merry'nin

eline

kan

hafif

st y a p r a k l a r n

doru

Bir

hareket

uzatsam, yine

eski g n l e r i m i z e d n e c e i m i z i b i l i y o r d u m . Tpk

Lond

ra'da o l d u u g i b i o l a c a k t . Ya da Roma'da o l d u u g i b i .
Ama arzuiamyordum
istiyordum.
lanlar

Daha

Merry'yi

dorusu

dinlemek

srada.

benim

Konumak

hakkmda

konuu

istiyordum.

Roma'da m

Bu yl

kalacaksn?

belki

Berlin'e gnderirler beni,

dedi.

Roma b u z d a , g i b i bir y e r o l d u . Ne haber szyor, ne

de yazacak bir ey k a l d .
rna g i t m e y e n
lar

insan

bir

talya

Bir f a l s o y a p t n

haber v e r d i n

snrlarndan

mi,

m,

hola

t u t u p atveriyor-

darya.

Berlin

ok

il

g i n bir k e n t o l d u . Faizm o r a d a da baarya ulaacak

gibi

grnyor.
M a e s t r i c h t , yzba

ledii
sn,

kadar

diledii

olduuna

Groves.
az

bir eye

Sen

Ciddi,

bir d n y a ,
grm,

artk.
benim

hayli

bir t r savan

gebeler. Toprak

260

Marco

tm

Naldi,

bir a d a m

bir ark

dedi

Merry

olmusun.

ok

htiyarlyorum.
iin y e n i

sarslmtm.

da y e r l e r d e yatyordu

ile

de

k o p m u t u m bir kez.

lar

Marghella

yine

san

halkas

stelik.

Yalandm

yeni

bir k c k

di

oluyormu.

ask s u r a t l

Kkmden

baka

ki,

etkili

deimisin

konuuyorsun

demek

geirmekte

insan

katkda b u l u n m a d n

kadar z i n c i r i n yalnz

inansn,

harekete

hi

Georing, Venedik,

birlikte,

ller.
o

evreler vard.
Bombay

imdi
Bun

sokaklarn

Top t f e k kullanlmayan

lleriydi
rengi

Karmda

onlar. Ya
insanlar.

satn a l m a y a ,

buralardak
Hani

benim

a v l a m a y a , tavia-

maya

altm

lamakla g r e v l i

simsiyah

insanlar.

olduumuz yerliler.

Savaa

Nasl

hazr

hatrlayabi

l i r d i m bu kadar e h r e y i , bu kadar i n s a n . Bir a n , yal

nz bir an t m bu
uramam

i n s a n l a r z e r i n d e bir e t k i y a p m a y a

mydm?

Bombay'da

dolarken,

Malabar

Hil! a d i v e r i l e n s e m t t e , b i r d e n b i r e nasl l d r a c a k gi
bi o l m u t u m . Nasl bir avu para a t m a k i s t e m i t i m o
yoksul

insanlarn stne.

ekten,
pis

nasl

frlatmtm,

ocuklarn

stne.

de, a m u r l a r n ,
kuru
pek,

elde

Nasl f r l a t m t m s o n r a ger

hayvan

avu d o l u

Nasl

bozuk paray

yuvarlanmlard

pisliklerinin

stnde, birka

e d e b i l m e k i i n . Yanlarndaki

nasl o H i n t l i o c u k l a r l a y a n y a n a ,

remit.

Ya o i m a n ,

Ucunda s i v r i

demir

ya,

almt

dvmeye

zavalllarn
gururla

srtna,

kirli

bulunan

mavi

yanma

iki

sska

neredeyse g-

niformal

sopasyla

ocuklar.

nasl

yerler

nasl

polis?

datma

ndirirken

gelmi,

sopay

dzmece

bir

bana d n e r e k ,
Sir,

demiti,

insan

deil

bunlar vahi,

tm

vahi!
Ne y a p a b i l i r d i m .
en

iyisiydi

belki

Hi. Hi

bir e y e

y a p m a m a n n d a bir a n l a m y o k t u .
malydm.
Ama

Safa

niin

karmamak

yapabileceim eylerin.
da

olsa

bir

Hi

bir ey

Bir e y l e m d e b u l u n

eylemde

bulunacaktm eylemde?

bulunmalydm.

Belki

de

bakmak

l a y e t i n m e l i y d i m o l u p b i t e n l e r e . Kim b i l i r !

htiyarladm

Korkutuyorsun

yaramam.
Sakn
bir

Dur

beni.

Karamsar,

bana bir daha

Merry.

bakalm

Yalandm.
Anlald,

Afrika

sana

ktmser

bir a d a m

olmusun.

ihtiyarlktan

sz e t m e

Naldi.

Merry,

dur.

Sen

daha g e n c e c i k

kzsn.
Merry'yi,

trdm.
yapnn

g a z e t e c i l e r e ayrlan

mparatorun
ikinci

binaya

kadar

k o n u k g a z e t e c i l e r e ayrd

katndaki

balkondan,

kardaki

g
bu

yama261

iarn

stnde

va

erleri

iinde,

uzanm

yatan,

grnyordu.

kara t o p r a k t a y a t a n

uzaktan.

Bu

etmitik.

kabilelerin

sa

pelerinlerinin

ller gibi

savalarndan

duruyorlard
o u n u elde

Para ile. A r m a a n l a r l a . S u n u n l a b u n u n l a .

Merry

kabilelerin

gebe
Bembeyaz

ayrldm

Gitme,

Yanna

grnce.

dedi.

Yanmda

uzandm.

Merry

kalabilirsin.

hemen

uyuyakald.

Ba

n k o l u m a d a y a m t . K o r k u y o r d u . K o r k u s u n d a n t
r,

yalnzlk

lunsun

korkusundan,

lanmak

istiyordu.

olmasaydm
sna.

yannda

mutlaka

biri

bu

i s t i y o r d u . Bir insana, bir e r k e k b e d e n i n e yas

kim

Provi'yi

Eer
bilir

belki.

onunla

itenlikii

k i m i yanna

Belki de

alr

bir

arkada

getirirdi

Manacorda'y.

oda
Ya da,

u a k t a n i n d i i z a m a n , beni daha g r m e d e n n c e , ara

larnda d u r u p g l e r e k k o n u t u u g a z e t e c i l e r d e n bi
rini.
bir

Kim o l u r s a o l s u n ,
insan

bulunsun

h a n g i s i o l u r s a o l s u n , yannda

diye,

onu

herhalde

birini

odasna.

Yatakta

uyandrmamak

madm.

Gecenin

seslerini

rtlar.

Darda,

bceklerin tkrtlar.

dinledim.

y k e olmas

gereken

s . Vahi

hayvan t a r a f n d a n

ku

olacak.

korku.
um,

Gecenin

katm

el.

de

eyler vard.

karanl.
Kurtarn

bouk sesi.
den

sesleri.

Hafif y a p r a k h
Uzaklardan b

Korku.

Binlerce

Merry'ye

bulunmas.

Ynlarla

anlar.
Uzanan

diye

inde babamn

benziyor olmalydm.

verici

oluyordu

Gven v e r i c i .

O zaman
262

yllk

baran

Giua'nm

Gri r e n k l i u v a l l a r . B i r i n i n boyu tekiler

ksa bir u v a l .

Gven

bir

koridorlar.

cesedi.

Evet ben

Gecenin

kesinlii.

Tm g e m i . Yarn a t l a c a k y e n i a d m l a r .
ru?

olan

Benimde korktu

Anlar.

yetiin

yatak

kprda

dilenmekte

Hastahanenin

beni,

hi

dilerini takrdatma

Merry'ye benziyordum ben.

Gecenin
bir

bir

bir kuun

alrd

iin

insann

N e r e y e do

yannda

bir kadn

Tatl.

uyuyabiliyordu

insan.

Rahat.

Derin.

Fa-

<at, e r t e s i sabah y i n e e y l e m l e r , y a p l m a s g e r e k l i
er,

sylenmesi

kanlmaz

szler.

arkn

dilileri,

unutmak t m n . Tmn unutmak hepten.

Baz

geceler,

oaheye
daki

kar,

kadn

aalklardan

teye

tehlikeli

blge

eylemdi.

Yorgunluk

Dnerdim

bulmaktan

yrmeye

ka/anlk

balard.

nefes

Yrmek,

yava

yava

Uyku

ralar d u r u r d u m .

ile

Dua

stne.

Eski s z c k l e r i

benzemeye

duyardm

hep

karanlkta. Kpekler

Sabah

snr

olurdu

balard

Sonra

buradan

ocukluk

ce.

Huzursuzdum.

pistin

st

Vlanacorda

krmz
bana

Yaknda

an

kadnlar.

izleyen

aylar

uratm
iki

pervaneler

toz

Sesim

yatamdaki

ayrln

Heyettekiler,

gz

daha s o n r a .

lk.

anlarmla

zaman,

bo

Magliano'da

o zaman. A n n e m i n

ok sayda, d e i i k k a d n l a r l a y a t t m .
dolutuklar

kendimi

arasnda

koyulurdum.

ensemde.

anlar.

Groves'un

-esince

bir

bedenimi.

duadan b i r i n i . Sonra a n n e m

tekrarlamaya

ocukluk
Vlerry

anlarda

etmeye alrdm.

eilirdi yatamn

soluunu

yle

sarard

uyankln

bir iki

sesine

koyular,

Gider y a t a a a t a r d m

annemin r e t t i i

nemin

kenarn

bir

n e f e s e ayn y o l l a r d a n . Yanmdan, y e -

havlamaya.

soyunmadan.

kesince,

Yolun

daha

'8 s r t n e r e k , bir hayvan kaard

balarlard

umudu

balardm.

Kemen

her ge

motorlu

dnmeye

bulutlaryla

s-

durdum.

kapland

uaa

balayp,
srada,

krparak:

greceiz

Nai'di,

unutmuyoruz seni,

demiti.
O andan

b a l a m a k zere

lk y e r e t m i t i
lk. Yine
men

iimde.

bir d e i i k l i k d n e m i

balasayd

artk.

M a r g h e l l a , yannda
lara

avlanmaya

iki

Provi,

byyen

bir sabrsz

b a l y a c a k s a eer,
Roma'ya

Gerekte,

he

arlmt.

rehberle, ok yksekteki

gitmiti.

amac. Tamamlamas

elle t u t u l u r bir sabrsz

Gittike

avlanmak

gereken haritalar vard.

ova

deildi
Baz

ka263

hilelerle
larda.

iliki

kurmas

gerekiyordu.

Yalnzdm

t e p e l e r i n s t n d e koyu siyah b u l u t l a r
lamt.

Yamur

balasayd
n

bura

Hava g i t t i k e a i r l a y o r d u . G n e y d e k i v o l k a n i k
mevsiminin

yamurlar.

bulamadm

bu

Hi
ilkel

kimse
kenti

l, s e r i n l e t m e l i y d i y a m u r l a r .
nce.

Gk g r l e m e y e

rmlarla.
dum.

Provi'nin.

Onlarn

verdii

sknty,

nce

batan aa ykama

Gk y a r l m a l y d

bir a n

imekler,

yld

M a r g h e l l a m n d n l e r i n i bekliyor
beklerken

konsolosluunda grevli
kollamaya,

Bir an

ile k o n u m a k olana

balamalyd.

dnmesini

olarak

b e l i r m e y e ba

habercisi.

buradaki

Alman

karsn

srekli

bir m a v i r i n

izlemeye

kasveti

balamtm.

u n u t m a k iin

Bekleyiin

i z l i y o r d u m Al

man kadnn. K a y o r d u b e n d e n . Tuhaf bir k a d n d . n

san

kkrtyor sonra

kayordu,

svyordu

her

ola

naktan y a r a r l a n a r a k . S o n u n d a , bir g e c e , y e r l e g k bir

l e t i l e r . Bembeyaz akan i m e k l e r i n arasndan boan
d y a m u r . A a l a r y e r l e r e kadar y a t t . T m u f u k su
larla

kaplanmt

kendimi

sabaha

erkeklerin

m u t u m yllar n c e .
Provi

dnd

g e l e n , ama,

kadar.

Bir

yamurda

cephede

Roma'dan.

Cibuti'den

buraya

kadar

b u y a m u r m e v s i m i n d e o k ar i l e r l e y e n
ldrmeye

Roma'y anlatyor,

yeltendikleri

iddia

edilen

a n a r i s t l e r e kar

alm davadan sz e d i y o r d u .

arada,

adalara s r l e n

bilinen

Gneydeki
baz

kiilerin

faizmin

kuruluunun

de M a g i i a n o ' y a d n m o l m a l y d .
lantda

kavumutu.

olduunu

onuncu

bildiriyordu-.

Nitt

Belki A i a t r i de z
durumunun

da

sal

Provi.

ler C i a n o ' n u n e l i n d e , d i y o r d u . G r s e n , yle

sine g u r u r l u
264

Ferri'nin

sylyordu

Bu

ve s u l u , olduklar

yldnm onuruna balandklarn

grlne

bul

Venedik kesiminde.

trenle d n d . Durmadan konuuyor,

Mussolini'yi

baka

arasnda, savata,

bir y n e t i c i

ki,

aarsn!

Due'yi,

zel v i l l a s T o r l o n i a ' n n

b a h e s i n d e gr-

T t . Cano ile g r m e k i i n g i t m i t i o r a y a .
Konuuyordu

hl P r o v i .

Sezar'a b e n z i y o r C i a n o . A m a i m a n ,

o k i

man

bir Sezar. i m a n ya da zayf, ama Sezar k e s i n -

ikle

ite.

Salarn

cnuuyor.

tra e t t i r m i

Anlamsz

sfr n u m a r a y l a . A z

havalar v e r i y o r

kendine.

Tuttu

:ana y o u r t t a n , y o u r d u n s a l a n e d e n l i y a r a r l ol
duundan, t r o p i k a i
inden,

hayat

lkelerdeki

h a s t a l k l a r a iyi g e l d i

u z a t t n d a n sz e t t i .

G l y o r d u Provi. B u srada M a r g h e l l a g e l d i yan

mza.

Zavall

rm

burjuvalar

burjuvalar.

diyordu

Adamn

Marghella.

hem

yumruu

Zavall,
var h e m

de t a a k l h e r i f .

Bir e f t e b u l u n m a s g e r e k l i n i t e l i k l e r mi bun

Bazan, biraz da kafas o l m a s y a r a r l o l u r , de

lar?
di

Provi.

Ho, y a p t

oeflr de olmaz h a n i .

ilere

lgnlk denemez

Habeistan'

ama

muz s o y a r g i b i soy

mak, y u t m a k . . . b i l m e m .
D e m e k y a k n d a sava
i m p a r a t o r l u k muhafz
ard

nmzden.

b a l y a c a k t . Tam

alayna

plak

bal

askerler

ayaklarn

o srada
geiy&r-

amurlara

vura

/ura.

O p e r e t a s k e r i b u n l a r , d i y o r d u Provi.

Sava.

Savan

sn a l a r n d a n

alan

kmasn, y a m u r l a r n
savan

rlyordu.

Ben

de

sava

b i r i y d i m . Arada srada, tpk frtnann

boanmasn

patlak v e r m e s i n i

istiyordum.

dilediim

gibi,

Hi d e i l s e in

san bal o l d u u i z g i d e y e r alr, a r p r , d v r d .

lrd

sonra

da.

Provi

de

kkrtyordu

sabrszl

m.

Ferri'nin

alalmas

senin

ykselmen

demek

tir, d i y o r d u . Ciano s e n d e n sz e t t i . F e r r i ' n i n kskan265

lnn

kurban

oiarak

Uzaklara s r l e n
gznde.

bir

haberin

kahramansn

olsun.

lutlar

onun

kac

sen

Hem s o n r a i i n d e b u l u n d u u m u z g n l e r s e -

ni y i n e a k t a l i t e n i n
bunu.

b a k y o r sana,
faist

Almanlarn

birinci

bizimle

srasna

ilk

kard.

ilikilerini

dan l

Unutma

dan t

gerekleti-

Mera

ren a d a m d i y o r l a r s e n i n i i n .
M a e s t r i c h t , yzba

madc

Goering, Venedik.

Bir insan

drdc

y a a m n d a bir an g e l i y o r , her ey b i r i k i v e r i y o r st s-

-//, al

t e . Bir t o p l a m k v e r i y o r o r t a y a .

asarak

Provi

anlatyordu

hl:

Bak, b i l e s i n ki Ciano F e r r i ' y e kar seni k u l - Sonem

lanacak. Senin F e r r i ' y e m t h i bir kin b e s l e d i i n e ina-

san.

nyor. Brak yle b i l s i n . Hi a l d r m a . Senin iin b u l u n

maz bir a n s t r b u . K a r m a b u n u .
Benim

iin

ifceer

mi acaba y o k s a C i a n o

t u l m a k olanakszd

iin

mi?

anlalan a r k n d i l i l e r i n d e n .

Kur- t a r a ,
Da-

Sarhc

m a o y u n u n d a k i t a l a r d a n b i r i y d i m h e r h a l d e . O r a y a b u - Sonra
raya s r l e n , i t i l e n .

m a !

Senin iin b u l u n m a z bir anstr, diye t e k r a r l -

y o r d u Provi.

an y
:3r S

yi t a n y o r d u b e n i Provi. . G n l e r i m i z y a n y a n a g e - eri i\
m i t i yllar boyu.
Durmadan

Gecelerimiz de.

dinlenmeden

Karlkl

kadnlardan

i m i t i k . "nuru

sz

e t m i t i k tnda

onunla.

ar
Unutma diyordu,

lanmayacak olursan,

bir

e e r sen
bakas

bu

a n s t a n yarar-

kar y a r a r l a n r se-

nin y e r i n e . nan bana N a l d i , b y l e d u r u m l a r d a , f r s a t n

stne

atlamaya

S a f s n . Tarih

hazr

biri

kverir

kltrn kuvvetli

deil.

mutlaka

m a .
fi
ok

ka
c

ortaya.

Gerekte,

tm

o y u n l a r n bir pf n o k t a s v a r d r . T m d z m e c e d i r bir J: bi
bakma.

Onun

ansn

karmamalsn.

iin

Karmadm
bedenimin
zeyde,
.266

de,

bile

oynamalsn

o y u n u . Estin
stn

belki

de u. lV

i t i i y l e s a r l d m ans d e d i k l e r i e y e .

Ku- et yi

Eritre'ye

ansm.

bile

Aklclktan

ok

d o r u ylm simsiyah y a m u r

bu-

Sutlar

daldktan

kacan

sonra

bildiim

ortaya

iin,

ne

renk

usandm

can

bu kadar yl g e t i k t e n s o n r a ,

dan

bilinmez gelimelere

bir g k y z

iin o l a c a k . AraRoma b e n i m am

g e b e bir k e n t o l d u u i i n .

Merak e t t i i m i i n . H a b e i s t a n ' d a y a p m a d m i kal

mad

i i n . Tm kadnlar t a n d m , t m y o l l a r an

drdm i i n . H e m s o n r a , a r y o r l a r d Roma'ya. Pro, altnda C i a n o ' n u n

imzas

bulunan

bir t e l g r a f ,

ko

Ciano bakan o l d u , d i y o r d u . Sen de onun

en

karak g e t i r i p v e r m i t i .

memli

genel

mdr

olursun

artk.

Belki

de

mste

ar.
S a r h o l u k , t r e n l e r y a d a t r e n s i z ama g r l t l
zsen b i r k a g n . Yanma y a k l a a n s i v r i
<ara,

Afrikal

Sarhoken

gen

bile

kzlar.

gururunu

memeli,

Y e r l e r d e yatan
unutmayan

kap-

Marghella.

Provi.

Cibuti

sonra. Deniz. N a p o l i . Roma daha s o n r a . Sanki hi aylmamm

ar y e n i

gibi

yollar.

er s o k a k t a ,
eri

Roma'dan.

-mda

Faizmin

hazrlanm

milislerin

byk

geitleri.

aslm

<i

Ciano

bir

bakma

dev g i b i

kuruluunun

atk-

boy

afiler.

resim-

o n u n c u yl
Venezia

C h i g h i s a r a y n d a Ciano

.arlama. M a n a c o r d a s o k t u
sna.

yanndan

m p a r a t o r l u k y o l u y d u a d . Her y e r d e ,

yksek yaplara

Mussolini'nln.

murana

Forum'un

alaile

beni onun a l m a oda

Ferri'yi

andryordu.

Ferri'nin

kat i m a n bir a d a m . A m a ayn zamanda F e r r i ' n i n

:ak ok g e n c i .

D e m e k M a r c o Naldi sizsiniz!

Salarn arkaya t a r a m t .

ocuk gibi,

biraz i -

<:in bir yz v a r d . i z g i l e r i b e l i r s i z d i , y u m u a k . S e r t etirmeye

alyordu

istnde duran
du.

bir dosyay

Manacorda'ya,

at yapt.

yzndeki

dar

Manacorda,

anlam.

parmaklaryla
kmas

ayaklarnn

Masann
kartryor

anlamnda
ucuna

bir ia-

basarak y -

dd, s e s s i z c e k t .
267

Naldi,

hangi

a m a l a g i d i p t a m alt ylnz ge

i r d i n i z o l l e r d e ? B i l i y o r u m , b i l i y o r u m , f a i z m i n bir
snn

da o r a l a r a

uzanyor.

o r a l a r d a y e r alacak.

Biliyorum

Bunu d a

bunu.

Sava da

bilmiyor deilim.

Ama

Baklar

da y l e .

Biraz

inceliyordu

be

niin gittiniz? N i i n .
Sesi

olduka yumuakt.

bulank a m a .

Gaieazzo Ciano szyor,

ni.

yle.

nemli

bir

Alabilirdiniz.

nemli

grev alabilirdiniz
Baksanza,

iler baarmsnz.

Goering'le

ilikilerimizi

daha

Kari

siz

pekl.

yle

ilk y l l a r d a

ok

M a e s t r i c h t ' l e , yzba

kurmusunuz.

Tansyorsu

nuz d e i l mi G o e r i n g ' i ? Ne d n y o r s u n u z o n u n i i n 7
Venedik'te
Anlatn

iliki

bakaym

Anlalan

k u r m u t u n u z o n l a r l a , yle
Naldi. Anlatn

beni t a r t m a k ,

mi7

haydi.

d e e r l e n d i r m e k istiyordu

kendi

a s n d a n . Ya da t a r t t

buna

d a y a n a r a k aramzda

istiyordu.

deil

izlenimini

bir t a k m

Konutum. Anlattm

uyandrmak

ilikiler

her e y i .

kurmak

Venedik'te

g n e g i r e n o c a m l t e r a s o k iyi h a t r l y o r d u m .

Ma

e s t r i c h t ' i , Karin G o e r i n g ' i .

Neler

O zaman yazdnz
yazdysanz,

hemen

rapor burada,
hemen

dedi

Ciano

aynen

tekrarlyor

krklna m

uratmt"

sunuz.
Memnun

m u y d u ? Hayal

H e r h a l d e hi bir eyi
strateji.

belli

e t m e m e k olmalyd

Kalkyor ayaa. O m u z l a r

izledi

biraz g e r i y e

kaym

g i b i . n i f o r m a s , belli k i , skyor b e d e n i n i . E l l e r i n i k a
vuturuyor gsnn

stnde.

Ferri g i b i t p k .

g i b i . Tm b u n l a r n , anlalan b y k
mek

kopya e t

hevesindeler.

Bana

yorsunuz
Sesini
268

lideri,

Due

bakn

Naldi, Almanya'daki

durumu

bil:

herhalde?
kalmlatrd

biraz.

enesini

ileriye

don

j z a t t . Elleri y i n e g s n n
maya balad

Almanya'da

:a iyiye.
-imu.
yor

stnde,

ar ar dola

odada.

Ne

durum

ktye

olursa olsun,

Hl

gidiyor.

1921 'deki o r t a m d a l a r .

artk VVeimar

jmut beslemiyor

Cumhuriyetinin
bu

K t y e ya

kark A l m a n y a ' n n

konuda.

i d u -

Hi k i m s e

inanm

geleceine.

Hindenburg'un

Kimse
bir ey

apaca y o k . Ne o l u r s a o l s u n , i m d i l i k o r d u ona ba
. A m a , h e r h a l d e yl s o n u n d a n n c e bir Nazi h k m e t i
:urulacaktr.

te o zaman

Naldi,

o zaman V e r s a i l l e s

andlamasnm yaratt Avrupa da lm olacak kesinikle. G e r e k t e n l e c e k o eski dzenli A v r u p a . O zaman

Due de g s t e r e c e k d n y a y a f a i z m i n g c n . Hem de
".asl
:'a

gsterecek!

Hepsi

bizi

rnek alyorlar.

Daha

alacaklar.
Sustu.

Ayaklarnn

altnda,

A l m a n y a ' d a bri

g v e n i l e c e k bir
Salam

olsun

grevlimiz

ilikileri

bulunan,

urabecek bri.

Gerei

parke

gcrdyordu.

istiyorum.
olsun

Salam

biri.

istiyorum

Naldi.

A l m a n l a r l a salkl

ilikiler

i s t e r s e n , oraya g n d e r e c e

im insan ne g a z e t e c i o l m a l , ne d i p l o m a t ne de a j a n .
-.ma

herkesle

iliki

kurabilmeli.

Herkesi

-cr evreye g i r e b i l m e l i . Anlald

ayn

ve

Propaganda

tanmal,

m? talyan

Bakanlnn

resm

Basm

temsilcisi

"iarak bana o r a d a n , d o r u d a n d o r u y a , haber i l e t e b i l

men.
O adam

ben o l a c a k t m a n l a l a n .

Mn parlamentodaki

adam d e i l

Roma'da F e r r i ' -

miydim

bir zaman-

ar. D e m e k ki i m d i de C i a n o ' n u n A l m a n y a ' d a k i g z ,

ula

olacaktm.

Bana

anallardan
ca

oradan

Roma'ya,

zarflarn

gndereceiniz

gemiyecek.
bana

ulam

kullanabilirsiniz.

:urabilirsiniz,

dilerseniz.

raporlar

Berlin'den dorudan
olacak.

Normal

resm
doru

mektup

D i p l o m a t i k v a l i z l e r e d e koyByk

br k o n u m a

yetene269

iniz var. Her k o n u d a ,

sunuz.

Herkes

h e r k e s h a k k n d a konuabiliyo-

hakknda.

nemli

bu,

Naldi.

Unutma

yn.
Ciano
sasnn
yay

b i r k a adm

bana

oturdu.

Bir

aya

kadar

balarnda gitmelisiniz.
rmenizi

yine kocaman

duran

bana

ma

ait dos

isterim.

orda

gerekli.

Kas-

nce Due

ile g

olmanz

Gitmeden

Salarm

ben

grmenizi.

Dinle

o zamana kadar.
Sonra

basma
Yine

Gitti

nnde

kapatt.

nin

att.

tuttu

kalp.

beni

Venedik'in

Yakalandm

setiler.

gzelliklerinden

artk.

Uuruma

Dtm

doru

yine

sz

ens

tuzaci,

ittiler yine

ben.i

Hem f k e l e n i y o r d u m buna h e m k o r k u y o r d u m . M u t l u dum

da a y r c a .

Yaknda

yine

grrz,

Naldi.

Odadan kar kmaz, M a n a c o r d a , h e m e n orackna

yakalad.

A n l a t , d e d i . Ne h a b e r ?

Berlin.

Elimi

skt.

Bravo

Naldi,

bravo

lin i m d i k i

durumda.

latrlyor.

Orda

Kim
rakmadan

bykeli

olduunu

sana. En

Biliyorsun,
kim

bilmediimi

n e m l i y e r Be

her ey o r d a karar
biliyor

musun?

aklamaya vakit J - I

konutu.

Ferri.

Ferri

oraya

bykeli

o l a r a k gnde-i-

d i . N e d e olsa eski bir bakanlk m s t e a r o l d u u i i

bykelilikten
Sonra

aa

bir g r e v e a t a n a m a z d .

kulama eildi M a n a c o r d a .

Yalnz, d a h a uzun s r e k a l a c a n s a n m y o r - i
orada.

Bir f a l s o y a p a c a k o l u r s a ,

okuyacaktr

K o n t Ciano

can T

onun...

Bir batan t e k i n e d o l a t m R o m a ' y . C o r s o yol-is

d a n i f o r m a l o c u k l a r g e i t y a p y o r l a r d . Roma'da a i
270

[ediim gibi
tan'n

mutum.
ne

elenmeyi

bembeyaz
Ben

kalmt

aklma k o y m u t u m .

gneinden

istemitim

imdi?

uzaktm

Roma'ya

Barberini

Habeis

artk.

Kurtul

g e l m e y i . Yaplacak

meydanndaki

apart

manma g i t t i m . B a s i t t i o y u n l a r . Ciano beni

bir p i y o n

olarak g n d e r i y o r d u

bir patla

yc

madde olarak.

lendii

insan

oluyordu.

oraya.

emrinde

Gzc o l a r a k .

olarak,

Benm

Kendi

beni

Rakibinin en sinir

Ferri'nin yanma g n d e r m i

raporlarm

Ferri'nin aleyhinde birer

b e l g e o l a r a k s a k l y a c a k t a n l a l a n . Sonra g n n b i r i n
de,

eer

Ferri

aleyhinde
ya,

ok t e h d i t savurmaya

kullanaca

bu

belgeleri

balarsa,

onun

kartacakt

orta

Mussoiini'nin gzleri nnde.

Roma'ya

dneli

yalnz

sklmaya b a l a m t m .

birka

Belirgin

gn

olduu

d e . U z a k l a m a k i s t i y o r d u m b u r a d a n . Hatta
n

beklemeden

dehet
sn

iinde

gitmeyi
bir

ynden

dnyordum.

kent diye

nce gitmek.

halde

bir b u l a n t v a r d

kasm ay
Gazetelerin

niteledikleri

Biliyordum Almanlarn

iim

Berlin'e

br

oyununu.

Bu

glydm.

Yine

sokaa

ktm.

Dolatm

babo.

Missini-

lerin saray k a p a l y d . Oraya yakn bir y o l u n s t n e ko

caman

bir yaz

asmlard.

V e n e d i k alanna

geldiim

le e v r i l m i t i .

Faragla

rar v e r d i m .
yolumu.

Fakat,

iki

nanmal

zaman

diyordu

o yaz:.

evre faist milisler

kahvesine gidip oturmaya

adm

atmadan,

Biri sivil g i y i n m i t i . t e k i l e r d e n

milis

ka
kesti

ikisi h e m e n

k o l l a n m a y a p t l a r . B a r d m ne o l u y o r d i y e . Sivil giy
sili olan

s r t m a b e r b a t bir y u m r u k i n d i r d i .

Rezalet

istemez!

Kimlik

kartnz

nerde?

dedi

biri.
Pasaportumu
Baktlar

sert

taklanmaya

karttm.

sert.

Sonra

Elimden
alaidlar.

kabaca

kaptlar.

Y u m u a d l a r Yal

baladlar
271

 l e r i n d e n en

iriyar olan

konutu

pis

ltfen.

Due

pis srta

rak.

zr d i l e r i z .

Balayn

b u r a d a s a r a y d a b u l u n u y o r da o n d a n .

u anda

B i l i y o r s u n u z , su

ikast f i l a n . . .
Gzda

vermek

dum. Cebimden
ryp

gittim.

iin

heriflerin

kardm

Apartmana

isimlerini

bir kda
dndm

not e t t i m . Y

sonra.

d u r d u m bir s r e . S o n r a M e r r y G r c v e s ' a ,
ha

eskiden tandm

baka

kadnlara

Balkonda

Roma'da da

telefon

Hi b i r i y o k t u y e r i n d e . A l m a d t e l e f o n l a r .
le

dnverdi

manda

birdenbire.

sor

Sessizlik

ettim.

Roma

iindeki

k a l a m a d m . Yine k t m s o k a k l a r a .

apart

S o n u n d a iki

kadn b u l d u m . Biri i m a n d , s i y a h l a r g i y m i t i . Olduk

a

hareketli,

glyor,

elini

e v i k bir b e d e n i vard
azna

teki

durmadan

koyarak b o m a y a a l y o r d u

kr kkr g l m e s i n i . O t e n h a s o k a k t a k e n d i l e r i n e do
ru y r d m , ne i s t e d i i m i anlaynca d u r d u l a r .
lerinden

ksa

boylusu

dik dik bakyordu

ban

sallamaya balad.

teki

yzme.

Ksa b o y l u s u , t e k i n e d n d .
G i t m e sakn bu a d a m l a , d e d i .
Omuzlarn

Brak b e n i ,

Sonra

silkti

diye direndi arkadana.

hemen

koluma asld.

G t r beni

Bir kadn

hadi, d e d i . Gelirim seninle.

vard

n a b i l i r d i m ona.

kadn.

Hi

rnmeye almayan

i m d i , k o l u m d a . Yanmda.
deilse, olduundan
br kadn.

Geldi

Yaa

d e i i k g

yanmda

Barbe

rini a l a n n d a k i a p a r t m a n m a , i n c e l e d i m onu i e r i y e rince.

Burnu

kaln

ama

ucu

havaya

Elmack k e m i k l e r i o k b e l i r g i n d i .
kati e k i y o r d u .
bular

272

irkindi

kalkk:

ama c a n l y d . A y a n d a k i

kard.
Ayaklarm

dimdik

Kaim d u d a k l a r di-

a r y o r da

...

dedi.

pa

Sonra

bir'aya

Hi a l d r m y o r d u

ile

bana.

tekini

ovuturmaya

Bacaklarn

balad.

d a , o t u r d u u yer

de, a m t . E t e k l i i d i z l e r i n i n s t n e f r l a m t .

Nedir senin

Dulum ben, dedi.

Gld s o n r a .

iin,

ne

Kocaman

yaparsn?

diye

sordum.

bir kahkaha p a t l a t t .

M e s l e k d e i l g e r e k t e dul o l m a k , d e d i . al

mayan bir d u l u m ben i m d i l i k . G r y o r s u n ya, bu ne

denle

siyahlar

Tam

giyiyorum.

karsnda

oturmu

cek bir ey u z a t t m .

bakyordum

kadna.

Uzun zaman n c e M e r r y Groves'a

da yaptm g i b i .

Ya sen?

diye s o r d u .

Ufak ufak y u d u m l u y o r d u
-arak. Alkn

deildi

burutu-

Geziyorum.

Gazeteci

kolaylatrmak

diye

ikisini yzn

alkole.

misin

yoksa?
iin,

hi

nemsemeden

evet

cevap v e r d i m .

Hangi

Baz

gazetede
talyan

ve

alyorsun?
Amerikan

gazetelerine

yaza

rm.
S a k l a m a k iin

Benim

Bilmem,

Yanma
Bu

masal

uydurdum.

salyabilir

misin?

istedim.

a m a l a g e l m i t i buraya
Acelen

zyorsun

mi var? d e d i .
i

b i t e r mi?

nasl o l s a .

Biraz

Syle

Biliyordu.

k o n u a m a z msn?
bakalm,

neler ya

gazetelerinde?
Hi.

Biraz
maya

bu

Belli olmaz.

sokulmak

Yalnz y a t m a k l a

kimliimi

Amerika'ya gitmemi

Her e y i n y o l u n d a o l d u u n u .

daha

baladm

iki
yava

verdim.
yava.

Sonra

giysilerini

Brakmt

kar

kendini.

Fa

kat b i r d e n b i r e d i k l e n d i .

Ama

iktidar ark

anlamtk

seninle

gelirken.
273/18

yle,

yunurum.

yle!

A n l a m t k ama

Kendi

kendine

Balkona k t m .

soyunmaya

Sokaklar

Babamn l m n d e n
celeri

darya

arkasnda

kardm.

bir y e r d e

Giulia

srada,

k e n d i m so

balad

bombotu.

biraz

Giulia

yanyana

sonra.

evre

birka hafta n c e y d i .

b i r b i r i n e pek d e m e z d i
reyi.

ben

Brak.

Sazan

beklerdi.

uzanrdk.

sessizdi.
Samanln

Bedenlerimiz

b i l e . Ay a y d n l a t r d

konuurdu.

Bir e y l e r a n l a t r k e n ,

parmaklarmn

ucuyla

dururdu

gerekte?

Hristiyan

ederdi.

Orada

oynard.
lgnlk

ev
arada

N e l e r anlatr

mucizelerinden

bulumamzn

ge

sz

olduunu

sy

l e r d i . Saatlar b o y u . S o n r a p e r d i m Giulia'y alnnn s

tnden.

Ayrlrdk.

tirmiti

beni.

Zaman

imdi

olmayacak

urada,

biimde

apartmann

dei

balkonunda,

e l i m d e bir d e s t e kt para, b e k l i y o r d u m .
Kadn,

ierden,

Hazrm

Girdim
stne

odaya.

smsk.
Hadi,

bozuk bir s e s l e ,

ben,

dedi.
Yataa

yatm,

Utanyormu

rtleri

ekmiti

gibi.

hadi g e l s e n e .

O t u r m u t u m i e r i y e g i r i n c e . n e m l i olan
burada
lere

bulunmasyd.

taklmt
Elimde

ki

Gelmi

olmasyd.

kadnn

Baka

ey

aklm.

tuttuum

komodinin stne

kt

paralar

yatan

yannda

braktm.

A l , d e d i m . D i l e r s e n eer, g i d e b i l i r s i n .

Nasl

istersen.

Balkona k t m t e k r a r .

Biraz s o n r a kz da, giyin

m i , g e l d i b a l k o n a y a n m d a d u r d u . Hi ses y o k t u ev
rede.

Uzaklardan

Tritone

emesinin

fskiyelerinden

boalan sularn sesi d u y u l u r g i b i o l u y o r d u .

274

Gzel

k e n t u

Sessizlik.

Uzaktan

Roma, d e d i
uzaa

kadn.

duyulan

su

s e s l e r i ya-

nzca.

Tpk

benim

gibi

ufuklara

bakyor,

kprdama

Gzel o l u y o r g e c e l e r diye b a l a d .

Gndz y

dan d u r u y o r d u y a n m d a .

l e d e i l . Gndz t m p i s l i k l e r , t m i r k i n e y l e r g
rlyor.

Gn

da yaygn

nda

sandr,

derler.

derler.

Sen

bakmamal

bir sz vardr
Zira

kre t m

Romal

baz

eylere.

bilir misin?

deil

Roma'-

Kr, t a l i h l i

karlar gzel

in

grnr

misin yoksa?

Deilim. Venedik blgesindenim

ben.

S e s s i z l i k o l d u bir a n . ki j a n d a r m a , s e r t ayak ses

leriyle

aada,

Kocam

Dul

Barberini

alannda t u r a t t l a r .

Torinoluydu.

kalal o k o l d u mu?

Gld.
ey...

ok gen evlendim ben.

1922'de l d

kocam.
1922.
erin
da.

O y l l a r d a ben

saraynda
Elsa

aardm

uyannca

hemen

her sabah

gzlerimi.

bir e y l e r

Missini'-

Elsa'nn

mrldanrd.

demek olduunu rendiim yllard.

koynun

ktidarn

1922'Ier.

ne

O n yl

g e m i aradan. On yl.

Nasl

ldn

r e n m e k i s t e m e z m i s i n ? de

di k a d n .
1922'de T o r i n o

sokaklarnda,

rnda, f a b r i k a kaplar

nnde;

iftliklerin

Cenova'da,

avlula

p i r i n tar

lalarnn yannda l e n , l d r l e n insanlar o l m u t u . Ko

cas onlar a r a s n d a y d b e l k i .

ey,

dedim,

biliyor

Kim b i l i r ?
musun,

no'da o l s u n , baka y e r l e r d e o l s u n ,
dim.

Kolayd

o t a r i h l e r d e i v e r m e k . Yani

lihi y o k s a eer,

1922'lerde Torilenler oldu,

lebirdi

de

k i i n i n ta

o zamanlar.

Ne t a l i h i ? Ne s y l y o r s u n s e n !

e n e s i n i tut

may b i l m e d i i iin l d b e n i m k o c a m . ok k o n u t u u
iin. Dilinin kurban oldu g i t t i .
Biraz

uzaklat

yanmdan.

ki

adm

kadar.
275

zamandan

bu yana d u l u m . alamyo

r u m ak ak,

te

rahatlkla

i t u t a m y o r u m . A n l a d n

i m d i ? Yani
gibi

sokakta,

dn

sen

artk.

bir enayi y a n a r s a eer y a n m a ,

na g v e n e b i l i r s e m , ne g z e l !

Ancak,

Sokakta
polis

senin

olmad

o zaman

kyor.
Hi bir ey s y i e m i y o r d u m .

D i n l i y o r d u m anlattk

larn.

pek

Roma'da

sokak

holanmyormu

kadnlarnn

diyorlar

bizimki

almasndan
iin.

Kadnn b i z i m k i d e d i i M u s s o l i n ' y d i .
yi

Mussolini'-

k a s d e t t i i n i a n l a t m a k iin son c m l e s i n i

d,

szlerin

siniz?

s t n e basa

y l e y m i ya!
Herhalde

bizlere

Holanmyormu.

gnn

gereksinme

d a n . yle d e i l

tekrarla

basa.
birinde

N e d e n d i r der

kadnsz

duymaktan

kalmaktan,

k o r k u y o r d u r da

on

mi? Tanrnn g n , her l e d e n s o n r a

bir baka kadnla y a t y o r m u .

tertemiz sosyete

kadnlaryla,

Hem

de e k i c i ,

gzel,

p r e n s e s l e r l e f i l a n ya

t y o r m u . Bilmem ki, herkes sylyor bunu.

Herkesin

aznda.

Bana bak, d e d i m , sen de kocan g i b i , o k ko

nuuyorsun.

Hem

de

geliigzel.

Hi d i k k a t etme

den.
Ses k a r m a d .
tasn

Baktm,

ban e m i n n e , an

alyor.

Su s i z d e ,

iki

i i r d i n i z bana.

Konuturdunu:

yok yere.

Paralarn

Dnd
paralar

almay

unutma.

biraz. s t e m e z m i g i b i y a p t . Sonra aic

abucak tkverdi

tm. Tritone yoluna doru

antasna.
hzl

Balkondan

hzl g i d i y o r d u .

kadnlaryla d p kalkmaya son v e r d i m artk.

miyordu

bana

mam sonucu
276

sokak kadnlar.
bile uykum

bak
SokaYet

Sokak kadnlaryla yat

gelmiyor,

g z l e r i m kapa~-

m y o r d u . A q u i l a N e r a ' d a k i kzlar. C e n e v r e ' d e t a n d m

kadnlar.

Roma'dakiler,

Kahire'dekiler,

Somali'deki

gen kzlar. B e d e n l e r i s i m s i y a h , prl p r l . Bar kadnla

r s o n r a . V a p u r l a r d a t a n d m , a v l a d m kadnlar. Pa
ris'ten,

Londra'dan,

B e r l i n ' d e n sz e d e n , can sknt

sndan y a n m a g e l e n , y a t a m a g i r e n evli kadnlar. Ko

calarnn u

greve,

s a l a m a y a alan

u r a y a ya da b u r a y a a t a n m a s n

evli

kadnlar.

M e r r y Groves s o n r a .

M e r r y G r o v e s ' d a n usan d u y m a m b i r d e n b i r e .
le ayn

szleri tekrarlamak,

ayn

Tmy

hareketlerin

tekra

rn s e y r e t m e k . V a z g e m e m . V a z g e i i m b y l e eyler
d e n . Belki d e artk o l g u n l u k a m a g i r m i t i m .

Kocaman

bir e r k e k o l m u

artk,

diyordu

an

nem.
Ertesi

gn

Roma'dan ayrlm,

doruca

no'ya g i t m i t i m . i f t l i k e v i m i z i n g i r i i n d e
larmdan t u t m u

bakyordu

Maglia-

a n n e m kol

bana.

M a r c o , d i y o r d u . M a r c o t a m bir e r k e k o l m u

sun s e n .

Baksanza M a d d a l e n a , una baksanza.

N i t t i ' n i n kars bir y a n d a n g l y o r , bir y a n d a n a

lyordu
deki

hafif

kk

hafif.

Kapnn

yannda

mendili .dudaklarnn

duruyordu.

Elin

stnde t u t u y o r d u .

Tpk a n n e m g i b i , s i y a h l a r g i y m i t i . B i r d e n b i r e hkra
hkra

alamaya

balad.

Yaklatm

yanna.

Omuzla

rndan t u t t u m o n u .

Beni

Balayn

grdnze
beni,

sevinmediniz

balayn,

mi

yoksa?

diyordu

Nitti'nin

kars. T u t a m y o r u m k e n d i m i .
Haklyd kadn h e y e c a n l a n m a k t a . Ben o n u n kar
snda,

kz

Giulia'nn

e r i e m i y e c e i yllar

canlandr

y o r o l m a l y d m . G e r e k t e , her i k i s i n i d e b u r a d a ,
ka szle,

bamdan savm,

kendi

akntlarnn

bir
iin

d e brakp e k m i g i t m i t i m . A n n e m l e N i t t i ' n i n kar

s, s i y a h g i y s i l e r i n i n i i n d e , i m d i s a n k i k l m gi
bi d u r u y o r l a r d karmda. Odama ktm baktm. Son277

ra t a r l a l a r ,
almlard.

aalkl
Beni

yollan

tanmayan

d o l a t m . Yeni
bir k p e k . Yeni

bir k p e k
i f t l i k y

neticisi M a t t e r o n i , gbre deposunun nnde durmu,

e l i n d e bir t r p a n , bir e y l e r y a p y o r d u .

Ya

Nitti?

diye s o r d u m a n n e m e .

Nitti'den

ne

haber?
Omuzlarn

siikti.

Eskisinden

kenden

kp

daha yaban o l d u ,

gidiyor.

dedi.

Grnmyor sonra

Sabah
bir

Gece o l u n c a d n y o r . M a d d a l e n a da arp
nasl

davranacan.

muyor

Hi

bir ey

er

daha.

kald ona

sylemiyor.

Konu

ktm, yolun

ilerisin

kimseyle.

Bir sabah

erkenden

kalkp

d e k i s t l e r i n a l t n d a o t u r d u m , g z l e d i m N i t t i ' y L Sr
tna iki k r e k y e r l e t i r m i ,

ba n d e , yava yava gi

d i y o r d u . K a l k t m . Ona d o r u y r d m . Bir bakt y

le.

Hafife

bandaki apkay karr, s e l m v e r i r g i b i

yapt.

stifini

meye

baladm.

bozmadan

i l e r l e d i . Onun y a n n d a y r

N e l e r yapacaksnz

Kanallar t e m i z l i y e c e i m , d e d i .

anlatk bu

ii

bu

sabah

byle erkenden?
Matteroni

ile

benim yapmam iin.

Z a y f l a m t N i t t i , k a m b u r u k m t biraz, zor ne
fes

alyordu.

eltik tarlalarnn

i l e r l i y o r d u k yanyana.

evrede

yanndan

sabah

sisleri

ar ar
dalma

mt.

tnda

Ne zaman
kalm

Kaldrd

braktlar sizi?

olmalsnz h e r h a l d e .
ban.

Gzlerimin

ok zor k o u l l a r al
yle
iine

deil

mi?

bakt.

Prldad

gzleri.

niz,

bu

T e m i z l e m e k g e r e k su

dedi.

Bilirsi

m e v s i m d e yaplmazsa gerekli temizlik,

kanallarn

kaska

t k e s i l i r s o n r a kanal y a t a k l a r . B e t o n g i b i olur.
Baracaktm
Son yllar
278

neredeyse.

talya'dan

Zor t u t t u m

kendimi.

o k uzaklarda g e i r d i i m i

syli-

yecektim.
yacaktm.

Elimden

lama? e v i r d i
belli

fazla

bir e y

gelmediini

akla

D u r d u m s o n r a . Neye y a r a r d b y l e bir ak
o da ban. Elini apkasna g t r e r e k ,

b e l i r s i z bir s e l m v e r d i . T a r l a l a r a d o r u y r d .
Birka gn s o n r a d n d m

ti'nin

kars

beni

yolun

Roma'ya. A n n e m l e Nit-

bana,

yanmda yryerek,

geirmeye geldiler.
Orada

bana

Nitti'nin

Kocam

kars,

balayn,

n e l e r yaptnz

dedi.

anlamak

Sizin ve

istemiyor

annenizin

bir t r l .

Mendilini yine elinde t u t u y o r d u .

Hi bir ey y a p m a d k k i ,

d e d i m biraz s e r t bir

sesle.
Roma.
sonra

Roma'da

Manacorda.

Manacorda

karmda.

Babakanlktaki

Nitti'den

brosunda

Mana

corda ellerime sarld, kutlad.

min

Due

seni

ayn

28'inde

onuncu yldnmnn

Ciano

da yannda

kabul

edecek.

kutlanaca

gnn

Faiz
sabah.

bulunacak.

usuz bucaksz k o r i d o r d a

odacy

izledim

dur

d u m . B i t i p t k e n m e k b i l m i y o r d u k o r i d o r . S o n r a , tava
na

kadar y k l e n e n

i f t kanatl

kapnn

her iki

kanad

da ald ar ar. e r d e bir p e n c e r e n i n n n d e Cia

no a y a k t a d u r u y o r d u .
tayd.
lan

Due de masann y a n n d a ayak

Ben ona d o r u i l e r l e r k e n , g e r e k l i o l d u u anla

uzaklkta,

Ciano

durmam

syledi

yavaa.

Dur

dum.

Due.

dedi

nce,

Ciano.

sini

daha

faizmin

nz.

H a t r l y o r s u n u z ya.

olarak d m t
katlmt
grevli

Piave

dmana

gnlller
imdi.

te yzba

Naldi.

Kendi

ilk d n e m l e r i n d e tanmt

arasna.

Habeistan'dan

cephesinde
kar.

On

Benim
geliyor.

astemen

yedi

yanda

bakanlmda
Yeni

grevi

Berlin.
Ciano'nun

bu

bir iki

cmlesi

iinde sunuluyordu
279

yaantm.
ey.

Bu

bir iki

Siperler.

Giulia.

cmle

iinde

zetleniyordu

stasyondan

bilmeyen t r e n .

Nitti'nin

snda

ilerleyen

Alatri.

uval.

inde

susmas.

varsa

bana ait, t m
demek.

bu

birka

Due y l e bir szd b e n i .

her

kalkmak

ki j a n d a r m a ara

tekilerden

babamn c e s e d i .

yordu

bir t r l
daha

ksa

olan

Her e y i m ,

hepsi, ne

cmlenin

i i n e s

P e n c e r e y e d o r u git

t i . Onu C e n e v r e d n g r d m zamana kyasla bi

raz daha s o l m u t u y z .

Ciano

glmsyordu.

Baz skntlar o l d u N a l d i ' n i n , d e d i C i a n o . zel

yaamyla

ilgili

skntlar.

Ferri'nin

yznden

Due.

Kalarn a t t M u s s o l i n i . Bir iki a d m i l e r l e d i .

.

Seni

skntlar
dir.

hatrlyorum,

her zaman

Anlald

diye

Devlet

balad

ilerinden

evldm?

Devlet,

Due.

sonra

Kiisel

gelmeli

her e y d e n

nce

D e v l e t g e l i r . amzn en n e m l i s z c , en nem
li

kavramdr

nemli

Sonra

Devlet.

bir ey olamaz.
masasnn

ondan

daha

gitti.
Piave

c e p h e s i n d e ol

D e v l e t ' e h i z m e t o l a c a k t r . O kadar.

Szler azndan
arasnda b e l i r l i

yanna

dnda

de b u d u r z a t e n .

Berlin'de grevin, tpk

duu g i b i ,

gileri

Devletin
Faizm

teker teker

bir d u r a k l a m a

kullanaca

kyordu.

sze g r e a n l a m

Neler d n y o r

Her

sz

o l u y o r d u . Yznn

Habeistan

iz

deitiriyordu.
m p a r a t o r u ? diye

sordu.
Cevabm
gld

Homurdanyor deil

maymun?
beni.

beklemeden

bir kahkaha a t t .

Ciano d a

hemen.
ki yl

gerekli

mi,

bana.

ki yl

buruuk

suratl

rahat braksnlar

ki yl s o n r a biz bir i m p a r a t o r l u k s a h i b i olacaz.

Naldi.
Ar ar o t u r d u

masasnn

bir h a r e k e t y a p a r a k g r m e n i n
280

bana.

Ciano

bayla

sona e r d i i n i

akla-

m o l d u . Geri d n d m . Yava a d m l a r l a s a l o n d a n k
maya

hazrlanrken

D u e ' n i n s e s i y l e y i n e d n d m on

lara d o r u .

Sen

yordu

evli

Due.

remde, dedi.
buk o!

deilsin,

yle

deil

mi? diye s o r u

Bana bak a r t k bekr i s t e m i y o r u m

ocuk gerekli

rejime. Anladn

ev

m? a

biraz e v l e n m e k t e .

Bir s a l o n a

getim.

evrem

ekilmez

insanlarla

tklm t k l m d o l u y d u . Tm n i f o r m a l . G s l e r i ma
dalyal.

Pencereden

bekliyordu.
balarn
rayn

baktm,

Venedik

yukarya

halk

toplanm

meydannda. Askerler,

ocuklar,

kaldrm,

balkonuna

bakan

Biraz

ilerde,

salonun

grup

gazeteci

vard.

Manacorda

iinde

binlerce
kapsnn

bulunduum

ve

binlerce

hemen

M e r r y Groves

Eliyle bir aret y a p t ,

aada

yannda,

Berlin'e

bir

de aralarmdayd.

bana d o r u g e l d i

senin

sa

insan.

hemen.

atandn

syledi.

Belki b u l u u r u z B e r l i n ' d e , d e d i .
Gz

krpt, glmsedi.
Bu

gidile

nereye

atansan,

seni

izlediimi

sanacaksn.
Konuuyor,
fakat ben
maya

bir

eyler

b a l a m t . Aada

lyordu.

anlatyordu

Salonu

tklm

toplanan

tklm

arasnda bir k a y n a m a o l d u .
lumdan
sert

hl

duymuyordum sylediklerini.

ekti

admlarla

beni.

halk m a r l a r sy

dolduran

niformallar

M e r r y Groves h e m e n ko

Due g e t i

balkona

Merry,

B a n d o l a r al

kt.

aramzdan.

Yanndaki

Doruca,

subaylardan

birine s e r t s e r t b a r d .

Emir v e r i n

sersem

heriflere,

kessinler

bandoyu.
M e r r y Groves, teki gazeteciler,
verdiler

evresini

sar-

Mussolini nin.

lerinden

biri

. Savatan

hemen

atld.

sz e d e c e k s i n i z ,

Due?
281

de

Nasl?

Sava

ey...

Habeistan d e m e k i s t e d i m . O blgeler

taylan

asker

elediniz?

birliklerinin

ynak y a p t

syle

n i y o r da.
Bunlar
siyie

soran

gazeteci

konuuyordu.

Sava

ilim

bir

ya. Yok

iveKal

ne

olduunu

a n l a t a c a k de

canm!

bulunduumuz tarafa doru

t . Aada,

ngiliz

k a h r a m a n br u l u s a , dnyay fet

ulusa savan

Bizim

bir
silkti.

m d e d i n i z ? Yok c a n m , y o k c a n m .

kp da ngilizler g i b i
hetmi

belirgin

Due omuzlarn

bandolar,

birbiri

yle

ardndan

bir bak

susmaya

ba

lamlard.

Daha n c e

nelik ne ise,
va

ayn

de

sylemitim,

kadnlar iin

an

ne d e n l i g e r e k l i y s e , e r k e k l e r iin de sa

eydir.
Aadaki

kalabalktan

t k m y o r d u . Rahata g r y o r d u m onu

Herkes

susmutu

bulunduum

yerden.

g c y l e ba

Ellerini

dayad

artk.

balkona.

Olanca

rd.
Popolo,
Bu

hoparlrden

evreye

yayld

Faiste
kyamet

Roma halk, s o y l u talyan u l u s u !

szckler

yerletirilmi

yzlerce

uzaklara.

selmlad

sonra

halk.

Aadan

bir

koptu.
Roma

halk,

soylu

talyan

ulusu,

kahraman

lar!
Gece

k e n t batan

baa

her s e m t t e f e n e r a l a y l a r ,
dak E x c e l s i o r ' d a
labalktan
lundaki
onu.

282

M e r r y Groves'la

bir

kadna
Elsa

takld

gzm.

Missini'nin

Demek imdi

Hemen

buluacaktm.

geilmiyordu sokaklardan.

Belki

mtm.

klandrlmt.

g e i t l e r v a r d . Via Veneto Bir subayn

Tanyor
Elsa'y

ko

olmalydn - :

resepsiyonlarnda

Berlin'de

Ka

yeniden

gr
gr-.

nem

gerekecekti.

; j , glmseyen

Bizim

Merry,

yannda zayf,

uzun

yz-

diye

tantt

br A m e r i k a l y l a g e l d i .

elilikten

Norman

Strang,

adarm. O da B e r l i n ' e g i d i y o r y a k n d a . Galiba t m

Ro-

fia B e r l i n ' e g i d i y o r , d e d i .
Adam

gayet

Ne

rahat

varsa

reliiyor Almanya'da.
olluyorlar

konuuyordu.

B e r l i n ' d e var
Bu

Berlin'e.

nedenle

Avlanmay

sralarda.
iyi

av

sever

Olaylar

kpeklerini

misiniz

sinyor

\ ! aidi?
Catskill dalarndan, ormanlardan, gllerden

sz

ediyordu.

Merry'nin

le g r e v l i

bana a n l a t t n a

talyan

bykelisi

baklrsa,

Ferri'yi

Berlin'

iyi t a n y o r m u -

;unuz.
Norman
ta da

baz

eyler anlatyordu,

o k kesin

ama arada sra

s o r u l a r s o r u y o r d u . Yal

grnyor-

:u. M e r r y szn k e s t i .

Norman,

:z v e r m i t i n

burada alacak

bana u n u t t u n

zr d i l i y o r d u

Siz

-alde
ar
=r

ki

dedi.

Norman Strang.

anlarsnz

tnyor durmadan.
-amazsnz

d e i l i z ya,

mu?
sinyor

Naldi.

arklar

Olaylar b i r b i r i n i

bunlar

izliyor.

Durdu-

olaylarn

arkn.

avlanmsnzdr.

Hem

Siz

de

Habeistan'da

byk

yakalamsnzdr

herhalde?

Norman

bu Amerikalnn

adndaki

houma g i d i y o r d u .

ba

her-

hayvan-

kurnazca s o r u -

Garsona v i s k i

daha imar

adr.

eri
:

Bana bakn

renmek
konularda

randereyim.
Hepimiz

Norman, dedim.

istiyorsanz

kendi
Daha

elimle
kestirme

baladk

aka
bir

rapor

olmaz

glmeye.

Kesin o l a r a k ne-

syleyin

de,

hazrlayp

size
yarm

m?

Merry

ban

sall-

ordu.
283

de

Nasl?

Sava

ey...

H a b e i s t a n d e m e k i s t e d i m . O blgeler

tayian

asker

dediniz?

birliklerinin

ynak y a p t

syle

n i y o r da.
Bunlar
siyle

soran

gazeteci

konuuyordu.

Sava
bir

i l i m ya.

bir

ngiliz

ive-

silkti.

m d e d i n i z ? Yok c a n m , y o k c a n m .

kp da ngilizler g i b i
hetmi

belirgin

Due omuzlarn

kahraman

ulusa savan

ne

bir ulusa,

olduunu

Kal

dnyay fet

a n l a t a c a k de

Yok c a n m !

Bizim

bulunduumuz tarafa doru

t . Aada,

bandolar,

birbiri

yle

ardndan

bir bak

susmaya

ba

lamlard.

Daha n c e

de s y l e m i t i m ,

kadnlar iin

an

n e l i k ne ise, ne d e n l i g e r e k l i y s e , e r k e k l e r iin de sa
va

ayn

eydir.

Herkes

susmutu

artk.

Aadaki

kalabalktan

t k m y o r d u . Rahata g r y o r d u m onu

bulunduum

yerden.

gcyle

Ellerini

dayad

balkona.

Olanca

ba

rd.

Popo (o. Roma h a l k , s o y l u talyan u l u s u !

Bu

szckler

hoparlrden
Faiste
kyamet

evreye

yayld

yerletirilmi

yzlerce

uzaklara.

selmlad

sonra

halk.

bir

Aadan

koptu.
Roma

halk,

soylu

talyan

ulusu,

kahraman

lar!
Gece

k e n t batan

baa

her s e m t t e f e n e r a l a y l a r ,
daki

Excelsior'da

klandrlmt.

M e r r y Groves'la

buluacaktm.

labalktan g e i l m i y o r d u s o k a k l a r d a n .
undaki
onu.

mtm.
282

bir

Belki

kadna
Elsa

takld

gzm.

Missini'nin

Demek imdi

Heme-

g e i t l e r v a r d . Via Venetc
Bir subayn

Tanyor

olmalyd T

resepsiyonlarnda

Berlin'de

K~:
k> |
g

Elsa'y y e n i d e n 'z---

mem
l,

gerekecekti.

glmseyen

Bizim

Merry,

y a n n d a zayf,

uzun

yz

bir A m e r i k a l y l a g e l d i .

elilikten

Norman

Strang,

diye tantt

adam. O da B e r l i n ' e g i d i y o r y a k n d a . Galiba t m Ro

ma Berlin'e gidiyor, d e d i .
Adam

gayet

Ne

rahat k o n u u y o r d u .

varsa

Berlin'de

geliiyor A l m a n y a ' d a .
yolluyorlar

Bu

Berlin'e.

var

nedenle

Avlanmay

sralarda.
iyi

av

sever

Olaylar

kpeklerini

misiniz

sinyor

Naldi?
Catskill dalarndan, ormanlardan, gllerden

sz

adyordu.

Merry'nin

de g r e v l i

bana a n l a t t n a

talyan

bykelisi

baklrsa,

Ferri'yi

Berlin'

iyi t a n y o r m u -

sunuz.
Norman

baz

eyler anlatyordu,

da da o k kesin

ama

arada sra

s o r u l a r s o r u y o r d u . Yal

grnyor

du. M e r r y szn k e s t i .

Norman,

Sz v e r m i t i n

burada

zr d i l i y o r d u

Siz

nalde
lar
lar

ki

d e i l i z ya,

dedi.

mu?

Norman Strang.

anlarsnz

dnyor d u r m a d a n .
rmazsnz

alacak

bana u n u t t u n

sinyor

Naldi.

arklar

Olaylar b i r b i r i n i

bunlar

izliyor.

Durdu

olaylarn

arkn.

avlanmsnzdr.

Hem

Siz

de

Habeistan'da

byk

yakalamsmzdr

herhalde?

Norman

bu Amerikalnn

adndaki

houma g i d i y o r d u .

Garsona

ba

her-

hayvan

kurnazca s o r u

v i s k i

daha smar-

adm.

feri
o

Bana bakn

renmek
konularda

gndereyim.
Hepimiz

Norman, dedim.

istiyorsanz aka

kendi

elimle

Daha

kestirme

baladk

bir

rapor

olmaz

glmeye.

Kesin o l a r a k ne

syleyin

de,

hazrlayp

size
yarn

m?

Merry

ban

sall

yordu.
283

 Beni m a h c u p e t t i n , S t r a n g , d e d i .
Geceyi

yalnz

bama

bitirdim.

Roma'da son g n l e r i m i
biraz

geiriyordum.

rendiim Almancam

koymutum.
meinei

Berner Tageb!att,

okumaya

alyordum.

Kasmda y e r alacak s e i m l e r i n
yorlard.

Grevler vard

t m lkeyi dolayor,

Kolejde

glendirmeyi

aklma

Frankfurter Allge-

Berlin'dekiler
sonucunu

sralarda

her y e r d e

ise 6

m e r a k edi

Berlin'de.

Nazilerin

Hitler

baarlarn

dan sz e d i y o r d u , ama biraz k u k u l u o l d u u anlal

yordu

k o l a y l k l a . Yava yava

Almanya

sorununa

ilgi

kar.. Orada

duymaya
sanki

baladm

Roma zeri

ne y r y bir kez daha i z l i y e c e k m i i m g i b i geliyor

d u . A m a yalnz s e y i r c i o l a r a k b u kez. H e m s o n r a h u
zurlu

deildim

talya'da.

meye balamtm.

Kendimi yabanc

G i t m e m iyi

gibi

o l a c a k t . Yeni

gr

bir sr

gne g e r e k s i n m e d u y u y o r d u m .
Kasmn

ilk

gnlerinde

c u l u k uzun s r e c e k t i .

284

ayrldm

Roma'dan.

Yol

Friedrichstrasse
peronda

istasyonunda

b i r k a ad-m atar atmaz,

trenden
Berlin

inerek

ekici

geldi

bana.
stasyonun

nndeki

alann

saatta

n t a h m i n e t m i t i m . D e i l d i . S o u k t u
yeil

klar

bir yanp

larda g l g e l e r
skmlard.

kat,

srgn

ksack.

bir

Krmz

Birden

sokak

insanlar. Y u m r u k l a r n
Yakalarn

kaldrmlar

bu.

kesici

polisler arkalarnda.

Demek

lkedeydim artk. Srgnde.

saylrd

olaca

S e r t t i s o u k . Polisler. S o l u k

ddk ttren

buzlu

snyordu.

Kasketli

Ceketleri

d c e k e t l e r i n i n .
biimde

bir

belirdi.

bo

hava.

yle

geldi

bana

Bir

Berlin

tr

birka

adm y r d k t e n s o n r a . Burada Ferri ile, Elsa ile tek

rar k a r l a a c a m

iin

duyduum

korku

mu,

ekin

g e n l i k m i , her ne ise, o n d a n t r de bir t u h a f d u y g u

vard

iimde.

dum, yoksa

Aldrmazlk

kin

beslemelerinden

sar basmaz k a r l a t m o
mal

ha

Polisler s o n r a .
girer girmez

sz

gazetecisi?

niformallar,

Daha azm

iimi

ap

korkuyor

kollarnda

amad

ga

gerekte.

Central

oteli

Sivildiler gelenler.

Laborderie'siniz,

konumadan

mi

Daha ayak ba

sivilleri.

geldiler yanma.

gazeteci

mi?

niformal,

bulunan gruplar da

ne

Siz

etmelerinden

deil

itip

mi?

Fran

k a k m a y a ba

ladlar.
285

Polisteniz

gerekli

izin

Sonunda
bildim.

biz,

dediler.

Berlin'de

kdnz y o k s i z i n ,
kimlik kartm,

diye

kalmak

pasaportumu

Ksaca zr d i l e y i p e k i p g i t t i l e r .

salonunda

b i r k a e r k e k v a r d . Yzleri

iin

direttiler.
gstereO t e l i n alt

gergin.

Birka

da kadn. Radyo ile y a y n l a n m a k t a olan bir n u t k u din

liyorlard dikkatle.

konuuyor

szleri.

gibi

lat

yanma,

szleri

Duydunuz

diye

Alman

Gen

valizimi

mu?

alklarla

kaderi,

anlyabiidim.

elimden

Hitler'di.

k i m s e , bir t o p l u l u a kar

Sk sk

Alman vatannn

linci

an

Konuan

olmalyd.

bi

bir g a r s o n yak

ald.

sordu.

Hamburg'dan

kesiliyordu
olmann

Radyoda

konuuyordu

konu

bu

gece

S e i m l e r d e n n c e b u r a y a g e l d i . Spor Sarayndaki ko
numasn

dinlemitim.

Valizlerimi
Bahi

asansrn

kapsnn

yanma

brakt:

bile b e k l e m e d e n ,

zr d i l e r i m ,

dedi.

Sonunu d i n l e m e k

istiyc-

rum da...
Uzaklap

gitti

koridordan.

Roma'da o l d u u
irilecekti.

gibi,

Mussolini'nin

sesindeki

lar

Cenevre'de,

lin tpk

Mnih'te,

Venedik'te

yklmasndan

n c e varl

baladk

almak zereydiler.

Roma'nn V e n e d i k m e y d a n g i b i
barmayla

tl-

M a e s t r i c h t , yzba G o e r i r

giriimlerinin sonucunu

grltyle,

sesince

saldrganca zelliklerin

m v a r d . D e m e k k i , Kar!
vaktiyle

b u r a d a da i k t i d a r ele ge

H i t l e r ' i n r a d y o d a n yaylan b o u k

b i n b i r trce

alkalanyordu.
grlen

Be

Her rejim T

b i n b i r pis

entrike.

b i n l e r c e k i r l i i, anlalan b u r a d a d a d n d r l m e k t e y c
Roma'da, f a i z m
ce
ler,

Ferri'nin

i k t i d a r ele g e i r m e d e n

brosuna

milletvekilleri,

hepsi

kimler gelmemiti

kralclar...

birbirini jurnallemi,

Sklarndan sz e t m i l e r d i .
286

bir s r e c-~i

Hepsi

ki.

Gene':

Ferri'ye k o n i - L

hepsi y e n i

rejime

Anlalan i m d i

ba -|

burada

ayn

komedi

oynanmaktayd.

Von

Papen'in, g e n e r a l

von S c h l e i c h e r ' i n , H i n d e n b u r g ' u n a d l a n g e i y o r d u ga

z e t e l e r d e sk sk. Oyun daha o y n a n m a d a n b i t m i t i an
lalan.

Addis-Abeba'daki

ikide b i r d e ,

eliliin

her o y u n u n

bahesinde

Provi,

bir pf n o k t a s vardr d e r d i .

B u l k e d e k i o l a y l a r n beni e t k i l e m e m e s i g e r e k i r d i ger
ekte.

Ben

makla,

gelimeleri

mat

deil

lerde

iki

yordu
yon

burada olup bitenlere

miydim.

milyon

beni?
oy

izlemekle

yalnz s e y i r c i

grevli

yleyse,

Nazi

partisinin

oy k a y b e t t i i h a b e r i

Ne

ie y a r a r d

kaybetmesi.

Nazi

kal

bir f a i s t d i p l o
seim

niin sevindiri
iki

mil

Bir ey d e i t i r m e y e c e k t i

partisinin

bu

n e m l i g r n e n kayp. Bir ey d e i t i r m e m i t i ki tal

ya'da

da

buna

resindeki

benzer e y l e r .

birka grevli

talya k r a l ,

min y e r l e m e s i n i ? Ayn

gelime

kukusuz.

Hindenburg

alrd.

M a r e a l von
Almanya'da

Elilik kavas

burada

myd

ev
faiz

da y e r alrd

isterse,

her kapr

Nazizme.

bana d n d , y e r l e r e

Ekselanslar

onun

kolaylatrmam

bykeli

Ferri,

kadar eilerek..
sizi

hemen

ka

bul e d e c e k l e r , d e d i .
Ferri a y a k t a d u r u y o r d u .
mt.

Hafife

dklmt

kamburu

nden,

M a s a s n a h a f i f e yaslan

kmt.

aln

Salar

biraz

biraz daha a l m t .

daha

Aznn

kenarlarnda

buruuklar b e l i r m i t i .

Buruk, tatsz

ortamdayd.

Hi

n c e . Yanna yak

latm. Tam

karsnda

Sayn

bir ey s y l e m e d i
durdum.

ekselans,

diye

baladm.

S e r t bir h a r e k e t y a p t

eliyle.

eer

maktan
dinse

Naldi,

bana

bak,

baka bir ey d e i l s e ,
eer buraya,

s e n i . Amansz
Sustum.

hemen

bir e k i m e

Kesti

amacn

szm.
beni

kkrt

b y l e bir g r e v l e g e l -

haber v e r e y i m ,
balar aramzda.

Hi d n m e m i t i m n c e d e n

lemem g e r e k t i i n i .

bir

B e k l e d i m bir s r e .

yaatmam
Bilesin.
neler sy

Ferri ar ar
287

iki

adm a t t .

Gitti

masasnn

bandaki

k o l t u a otur

du.

O entrikac

Ciano'nun,

M u s s o l i n i ' y i bile

al

d a t m a y baaran o pis h e r i f i n c a s u s u o l d u n d e i l mi?

Gsne

bir y u m r u k a t t .

Kalkt

yerinden.

Yan

ma yaklat.

Askerce

ker g i b i ,

konuacam

subay olarak.

Durdu

sonra

Pencereden,
Roma'daki

Salonda

bahedeki

Faist

bir

as

Erkeke.

yine.

bakanln

seninle.

yksek

yrmeye

balad.

aalar g r n y o r d u .

pencerelerinden

ise,

evrede

ki damlar g r n r d .

Naldi

verdii

bu

Unutma

grevi

bunu.

Sonra
y

diye bard

fkeyle.

kabul

Ciano

balad

Ciano'nun

etmekle

ezilip

yanl

sana

i y a p t n .

g i d e c e k yaknda.

Ciano'nun

aleyhinde

bir yn

ola

anlatmaya.

Sen

iyi

tanrsn

beni,

Naldi.

Piave cephesin

de b e r a b e r d i k . U n u t a b i l i r m i s i n o g n l e r i ? Sen ve ben
ayn c e p h e d e ,
madk

ayn

bataklkta

hayatmz

t e h l i k e y e at

m?

Omzumdan t u t t u sonra,
meye

beni

de

y a n n d a yr

zorlad.

Saf,

budala

gerek vard

seni

ta A f r i k a ' n n

ya g n d e r m e s i n e ?
rada

atacamz,

da o n d a n .
mzda

bir insan

deilsindir
ortasndan

Ne g e r e k v a r d
birbirimizi

Naldi.

buna?

alp

Ne|
bura

kimizin bu

yiyeceimizi

umuyc

te bu n e d e n l e N a l d i , b i r l e m e l i y i z . Are

smsk

bir

ibirlii

yaratmalyz.

Hem

sonr=|

u n u t m a k i , sen d e , ben de, ikimiz d e ilk f a i s t l e r d e n i :

lk v e g e r e k f a i s t l e r d e n .
Birka s a n i y e y z m e

dik

dik

bakarak

bir cevsa

bekledi benden.

288

Sayn

bykeli,

dedim,

yola kmadan

nd

beni

kabul

e t m e k ltfunda bulunan

Devlet h i z m e t i n d e
Uzaklat
dip

oturdu

olduumuzu

hemen yanmdan.

masasnn

Due,

hepimizin

tekrar tekrar syledi.

Birka a d m a t t .

arkasndaki

byk koltua.

Gi
Ba

na da bir k o l t u k g s t e r d i . Uzun uzun b a k t .

D e m e k Due seni

ktidar.
muydu?
deil
alt

genin

miydi

etti? Demek byle!

grnmlerden

tepesinden

tabanna

olumuyor

kadar,

szler

i k t i d a r . Z i n c i r l e m e szler. Z i n c i r l e m e yer

ilikileri.

kabul

Szlerden,

K o r k u v e sayg

Peki N a l d i ,

sana

balantlar.

g r e v v e r d i l e r ? Ne yapacak

sn B e r l i n ' d e ? B i l m e m g e r e k b u n l a r . Ne de olsa bura

da

bykeliyim.

Her ey b e n d e n

geer,

doal

ola

gerekli

gr

rak.

Basn

izlemek g r e v i m .

d m zamanlar,

Bir d e ,

m e r k e z e , Roma'ya d o r u d a n d o r u

ya raporlar g n d e r e c e i m .
Ferri

den,

bir y u m r u k a t t

Dorudan

yle

masann

doruya

mi? A n l a m a d m

m?

stne.

Yani

bunu.

benden

Peki,

geme

idar h i y e r a r i

n e r e d e kald? B e n i m g r e v i m n e burda? S y l e r m i s i n ,
benim

rolm

ne?

ktidar s z l e r d e n , z i n c i r l e m e szlerden, grnm

lerden

olutuu

lardan

da

zincirin

tm

arasnda
minden

gibi

birbirine

krlm

olurdu.

gemeyecektim.

olmalydm.

Konutu

szler s y l e d i .
bir davran

ite

halkalarn

Ferri'nin

deneti

y l e y s e , onu t e h d i t

ediyor

yine Ferri.
sonra

Daha s o n r a
Bu

halka

krlacak olsa

Uzun

uzun

konutu.

beni a v l a m a k iin t a t l
ise,

umursamazm

benimsemekte yarar g r d .

ye s u s t u . D n d .

birtakm

biri

Ben

gzle g r n m e y e n i y d i m .

fkeden tehdide geti,

meye

bal

oluuyordu. Halkalardan

gibi

Birka sani

kez a r k a d a a bir hava estir

urat.
Nasl i s t e r s e n yle yap N a l d i , d e d i .

iktidar ark

Sen g 289/19

venilir

insansmdr.

gvenilir

insan

Glyordu

Daha

kantlamtn

Nera d n e m i

mi? A r t k k e n d i

ana

de

imdi.

Hem s o n r a A n u i l a

yle d e i l

nceier

olduunu.

kadar hi

kanatlarnla

birimiz

Elsa'nm

arkada

kald,

uabiliyorsun.
adn

anmam

tk.

Sana g v e n i m var N a l d i . Git de b i r i n c i sekre

t e r A n t o n e t t i ' y l e g r . A n t o n e t t i t m B e r l i n sosyete
sini tanr,
tenin

anlatr sana.

nllerini
Kapnn

yapt

nne

gibi,

Eliliklerdeki

bilir.

Doal

k a d n l a r , sosye

olarak,

gazetecileri

Ferri,

e s k i d e n sk

gelmitik.

dirseimden tutmutu.

sylemiyecek

miydi?

Ya

da

Acaba

konuya

de.
sk

bir ey

deinmeye

c r e t e d e c e k m i y d i ? N e y a p m a s g e r e k t i i n i pek kestiremiyordu.

Naldi,

dedi,

bilmem

ki

sylemeye gerek

mi

var...
Durdu

yine

Elsa'nm

biraz.
seni

grmekten

G e m i g e m i t i r . yle d e i l
Kara
Tpk

gmlkli

Romadaki

Nazilerin
recede
uzanm

kucana
kat

mekti.
uzanm,

Rona'sna

bir u r d u

kol

sanki

kalacan.

uzatarak

selmlad.

aynyd.

Berlin

Gerekte

a l a c a k de

benziyordu.

Roma'dan

Berlin.

22 yllar

Oysa.

Ne d e m e k t i g e m i ? S r g n ne de

Gerek miydi

balyordu

kolunu

gmleklilerin

d e c e k olan

1922'lerin

benim yllarmd.
den

kavas

kara

memnun

mi?

her

atmt

bunlar? Yeniden
ey.

Roma

buraya.

imdi

Ferri

o l u u y o r , yeni
Berlin'e

eskisi

gibi

kadar
deil

di k u k u s u z . Biraz b u r u k l a m t ama y i n e de F e r r i ' y d ;

bir

bakma.

Gemi

gemitir

diyordu.

Ancak,

bu

n u s y l e m e k l e , k i i n i n g e m i i n d e n k o p m a s , gemi
ini s i l i p a t m a s , u n u t m a s da o l a n a k s z d . Ben de bi- r
zamanlar yle
290

sanmtm.

Gemiimle

tm

balarm:

koparabileceimi

umut e t m i t i m .

llere g i t m i t i m bu amala.

Karklk

iinde

Berlin'e gitmeyi

kabul

l e n m i t i m yine bu amala. imdi

kemi,

dncelerimi

yordum onlardan.

itmek,

bile g e m i i m i , l

kopmak

A m a uzun

kurtulmak

isti

sryor muydu srgn

ler?
A n t o n e t t i , gerekte kont A n t o n e t t i ,

ekirdekten

y e t i m e d i p l o m a t t r d e m e k i s t e m i t i F e r r i . Oysa,
F e r r i , b i r k a kii daha,
mu

ben,

raslant s o n u c u d i p l o m a t

ol

insanlardk.

Ekselanslar

miler,

sizi

bana g n d e r m e k l e

diyordu karmda oturan

i s a b e t et

kont A n t o n e t t i .

sa

bet e t m i l e r k e n d i l e r i . Fakat, u var, aziz d o s t u m , Ber

lin

sosyetesini

ki.

Kkl

yle

b i r k a saat

i i n d e tanyamazsnz

i l i k i l e r k u r m a k g e r e k i r bunun

iin.

Kkl

i l i k i l e r . Auwi'yT t a n r msnz?
Elinde

uzun

bir kt k e s e c e i y l e

oynuyordu An

tonetti.

Prens

A u g u s t VVilhelm

Auvvi,

Kaiser'n

oullarndan

yetesinin

k a l b i d i r o n u n v i l l a s . Zaten

tiinde,
iliki

Hitler'le,

kurmak

durun

Putzi

sos

bizler d e , g e r e k

prensten yararlanyoruz...

Putzi var.

Hanfstaengl,
Esa

de

Sonra,

P h i l i p p e Putzi...

Hesse

prensi

te A n t o n e t t i ' n i n e v r e s i n d e k i s o y l u
Misini'nin,

tekrarlad.
Berlin

H i n d e n b u r g ' l a , g e n e r a l von VVirth'le

iin

bakaym,

diye

b i r i d i r p r e n s Auvvi.

Bem'n

Philippe,
kiiler.

evresindeki

Auvvi.

Prenses
insanlar

bunlard demek. Ama g e r e k t e , bu evreler ne Ferri'nin,

ne

mazd.

Mussolini
Ferri

Mussolini
hizmet
ci

iktidarn

ediyordu

b e n i m ne

ve

grevi

de

prensler,

sanki?

bu

benm

evrelerim

szm o l m a l y d

kendisiydi.

iim vard

oluyordum

ne

gerei

yle o l d u u

baka s o y l u

insanlarn

Kimdim

ben?

Ben

iin

kiiler.

arasnda.

ola

buralara.

Ben

yalnz

ona
Peki,
ne
bana

ait o l m a k i s t i y o r d u m . M a g l i a n o ' d a k i t o p r a k l a r m a b a 291

k a l m a k yalnzca.

Ben

kendimden yanaydm.

den yana s a y l m a z d m .

Hi bir g r u b a ,

gerekirdi.

bal

saylmamam

gnlklarm yok d e i l d i .
t a n ' d a , Provi
sklmasna
tm.

Gururluydum.

da

anlamaya

Marghella

hep

kzard

bir ey

Yol

Habeis

kendimi

bu

alm

balarn n i i n ba

sizler,

uzun

almalyz

Naldi,

Faizmin

konumalarmza.

derdi.

d e i l s i n i z diye

ilerlemeliyiz.

tanmaya

almtm.

Burjuvasnz

baka

ayrca.

ile uzun uzun k o n u u r k e n , M a r g h e l l a ' n n

ramen,

Ben una ya da buna hangi

ladn

yz,

Saftm

Kimse

hi br t o p l u l u

Birer

burjuvadan

barrd.

derdi

Provi.

iindeyiz

biz,

Yol

almal

derdi.

Hem

de e t k i l i m e r k e z i n d e y i z diye s r d r r d s z l e r i n i . B
rakalm kendimizi
grlarn yn
iirse,

iktidarn

r z g r l a r n a , d e r d i . Ya rz

d e i e c e k olursa?

Rzgrlarn y n

biz d e d e i t i r i r i z y n m z ,

Baz

kimseler

savaa

lar

safta deil

de,

kahkahay

atard.

MakyavePim

katlrlar,
kar

Ben

sava,

katldk

saflarda bitirirler

diyerek

yalnz

ama

de

diye e k l e r d i .

kendimi

dnen

bir

derdi.

Marghella

hemen

uzaklard

zaman

yanmz

b u r j u v a l a r ne

olacak!

dan.
- Pis

herifler.

rm

diye f k e l e n i r d i .
Belki
yalnz

haklyd

kendini

tatsz e y d i .

Provi.

dnmesi,

Haklyd
kendi

belki

ama

kendini

kiinin

ynetmes'

Korkutucu, souk, tiksindirici

bir eyd

bence.

ben

Sayn

1924'te

tanmtm

Hayretten
dm.

Eliliin

giymi,
292

kont,

dedim Antonetti'ye.

gider dorudan doruya

az

kont

kendisiyle.
ak kalan

bahesinde

Ferri'nin

Sayn

Goering'le grrm
kontun yanndan

Carlo'yu g r d m .

arabasn y k y o r d u . O

ayrl

izmele-

hi d e i m e -

misti.

Beni

konulan

grdne

itenlikle sevindi.

Hep ayn

tekrarlyordu yine.
Evlenecektim

Roma'da.

Tam

evlenecektim

ama o srada yzba y a n m a ald b e n i . Buraya g e t i r d i .

3 u n e d e n l e u t u g i t t i y i n e b e n i m yuva k u r m a m .
gitti...
dar.

s t e r s e n i z sizi

Ben

Madam

Bindim

gtreyim dilediiniz

almaya

Ferri'nin

gideceim

arabasna.

Utu

y e r e ka

zaten.

Kanallarn

yanndan

getik.
Carlo

anlatyordu.

M a d a m yalnz

bana y r y l e r y a p a r

l a r . Sonra ben g i d e r k e n d i s i n i

U n t e r den

sabah

Linden'den

alrm.
Hi
dum

soru

sormuyordum.

herhangi

bir e y i .

r e n m e k istemiyor

imdilik r e n m e k istemiyor

dum.
Arabadan

betmi
esef

inerken

Carlo

mrldand.

Size bir ey s y l e y e y i m
saylmazsnz.

Hi

mi? Hi bir eyi

bir e y i .

Bu

nedenle

kay
sakn

duymayn.
Berlin'i

talar

grmeye,

sresince

kefetmeye

Carlo'nun

altm

szleri

l m d a n . O r t a m her y n y l e f a i z m i n

hi

ilk haf

kmad

ak

k u r u l u u n d a n n

c e k i a y l a r d a Roma'daki o r t a m d . Her ey,

h e r k e s Hit-

ler'e

bile.

kouyordu.

Papen-Schleicher

ma'da o e k i m aynda neler o l d u

ayn

olaylar,

yordu.

da

her

ayn

O zaman,
taakiarm

diye

t e m p o d a tekrarlan

kanunlar izgisi

olay

barmaya

atrdyordu.

i i n d e yaplmak

gn g e l e c e k ,

patlak v e r e c e k t i .

Hitler de,
krsye

tpk
koyup

balyacakt.

Dorothenstrasse'de

bir

Ro-

ise, i m d i b u r a d a da

her y a n n d a n

G r n t e yalnz. Yaknda,

biimde.
m.

rejim

ey

bir M a t t e o t t i

Baylar

biimde,

ktidardaki

Grnte
tayd.

ayn

ikilisi

daireye

burada

Kanlmaz

Mussolini
yle

gibi,

konuaca

Haftalar g e t i .
yerletim.

Eski293

den

bir

Caml

heykel

sanatsnn

blmenin

E l i l i k t e alan
na

atlyesiymi

tesinden

Thiergarten

bir A l m a n , v o n

bu

daire.

grnyordu.

Bauig

kiralamt

ba

burasn.

Kiracm

Londra'ya g i t t i ,

oraya y e r l e t i ,

de

miti dairesini gezdirirken.

Aalan

gsteriyordu

ok s e v i y o r d u

Baulig.

burasn

mak

iin

ok elverili

mn

ad

Kari

eski

bir y e r ,

Meyerson'du.

kiracm.

derdi.

al

Yalnz,

Anlarsnz y a .

kirac

Yahudiydi

yani.
Von

Bauiig'le

o gn

st

kattaki

d a i r e s i n d e hayli

ene almtk. Venedik'ten

sz e d i y o r ,

manlar

etkiler

zerinde

ne

ekici

k e n t i n Al

yaptn

anlat

Venedik kentini

orada

yordu.

lgnca

kurmak,

bir

diyordu.

tasaryd

Biz A l m a n l a r l g n c a t a s a r l a r

se

veriz.
Beni

geirirken,

Umarm

ki

kapnn

ben

de

nnde,
Berlin'i

brakp

g i t m e k , oraya y e r l e m e k zorunda k a l m a m ,
ten

Berlin'den ayrlmak zorunda

ra'ya d e i l ,

V e n e d i k ya

da

Londra'ya
d e d i . Za

kalacak o l s a m ,

Roma'ya y e r l e m e y i

Lond
iste

rim...

iyi a m a , sizin adnz

Bakmayn

larda

abucak

diye

kulp

bana

da Yahudi
Von

siz

Musev

takarlar

vard.

294

bu

tam

Daha

yuvalarna

ayrlacam
gmlm

ki.

izgi f i l a n

salar

ksack

yoktu.

bilir,

belki

size.
srada

karm

ncecik dudaklar
gibi

Onun y a n n d a ,

kestirilmi,

bura

a k a s , Yahudi
Kim

Ya da

Burnu e r i y d i .

deil

gnlerde

duruyordu.

pek k e s i n l i k l e b e l l i d e i l d i . ok zayf o l d u u

yznde
san

oluverir.

diyeceklerdir.

Baulig'den

Gzleri

Meyerson
nsan

istenmeyenlere.

d a bir s u b a y b e l i r d i .
Ya

ona.

baklar

iin

ba

ak,

ok

canl

bir kadn
hemen
bu.

duruyordu,

hemen

Beriin'e

geldiimden

baklmaya deer b u l d u u m

G e n e r a l v o n VVirth'ie ei

bu
ilk

yana

kadnd

l n g r i d v o n VVirth.

.Von

Bauiig t a n t r d onlar bana. Birka s z c k s y l e d i l e r .

lngrd'in

insann

aklnda

vardr. A r a d a n

birka

bykelilikte

verilen

ngrid'i.
larnn

tatl

bir

geince,

glmsemesi

yl

sonu onuruna

resepsiyonda tekrar

Unutulmayan tatl

grdm

glmsemesi yine

dudak

uundayd.

lk

haftalar

mtm.
rm

kalan

gn

Ferri

sresinde

canlandrmamak
Kendi

ilie

kendime

iin

ntryor,

Bauiig
baz

hi

urama

Elsa ile i l g i l i

anla

uramyordum.

bahaneler b u l u y o r d u m

uramamak iin.

d u m . Von

bykelilie

ile k a r l a m a m a k ,

bykel

B e r l i n ' i t a n m a m g e r e k diyor

beni g e z d i r i y o r ,

baz

sosyete toplantlarna

e v r e l e r l e ta
g t r y o r , so

nunda zaman k a l m y o r d i y o r d u m e l i l i e g i t m e y e .
rip k m a y a b a l a d m e v r e l e r d e ,
insanlarn

aznda

hep ayn

d u . Topu t o p u yz kadar

konutuum

isimler dnp

Gi
baz

dolayor

i n s a n d a n sz e d i l i y o r d u her

zaman her y e r d e . Von Papen, g e n e r a l S c h l e i c h e r , ma

real

Hindenburg,

Goebbels

bir de

Schroeder

iin

Goering,
Kurt von

Maestricht,

Schroeder.

von

Bu

o k ey s y l e n i y o r d u .

VVirth,

Kurt

von

Kln'l

bir

bankacyd bu a d a m . H i t i e r ' l e v o n Papen arasnda ara

clk y a p t iddia e d i l i y o r d u . V g i e r , T h y s s e n , S c h a c h t
onun e v r e s i n i n nl k i i l e r i y d i .

Bu a d a m l a r n

r e l l e r i n i n arasnda t u t t u k l a r s y l e n i y o r d u .
e, d i l e d i k l e r i g i b i

iktida
Gelece

b i i m v e r d i k l e r i a n l a t l y o r d u baz

y e r l e r d e . Ya t e k i l e r ? t e k i l e r k i m l e r d i ? B e r l i n ' i n so
uk s i s l i

sokaklarnda,

alanlarnda,

nnde

toplananlar

kimlerdi?

Zietten

meydannda toplanan,

meydannda,

hatta V V i l h e l m s t r a s s e ' y e

kadar taan

insanlar

haki

gmlek giyiyordu

renkte

kimler

Kaiserhof otelinin

VVilhelm
olabilirdi?
bunlarn.

Hemen

hepsi

Kaiserhof'un
295

 n n d e , H i t l e r ' i g r e b i l m e k i i n , buz g i b i s o u k t a , saatarca

dikilip

leriydi

bunlar.

bekliyorlard.

o n l a r d . Tpk

Hitler!

Saldr

Hitlerl

Roma'dakilerin

Birliklerinin

Hitler!

diye

Mussolini!

ye

baran

diye t e m p o

tutmalar gibi.
Elsa'y

grmezlikten

n n d e d u r u y o r d u . Yannda
bana arkasn
aba

d n m , sanki

harcyormu

gibi

arasnda

konuklar

d a vard

byk

Roma'da

Missini'lerin

ki

gelemedim.
kocas v a r d ,

geldi.

izliyordum

resepsiyon

riverdi

grlts

teker teker.

Orkestra

sarayndaki

boynu

nce

resepsiyon,

Birdenbire

birlemiti

o r t a s n d a , t p k bir kan izi

iin

Konumalarn

Elsa. Yz biraz i m i g i b i y d i .
Yanaklaryla

Ferri

grmemem

s a l o n u n d a . Yllarca

m z i s y e n l e r aklma g e l d i .

yazd.

karsn

Salonlarn
Ferri.

orda-

n m d e belKire g i b i

sanki.

g i b i , dudaklarn

be

Yznn
kpkrm

z b o y a m t . Elini p t m . ok k o r k t u m e l i n i p e r k e n .
Sanki

burada,

zn

gsme

korkuya
dan,

herkesin

kapldm.

Tm

gleceklerinden

d o r u l d u m elini

bana s a r l a c a k m . y

gibi

geldi.

konuklarn

bize

k o r k t u m . Bu

M t h i bir
bakacaklarn

korkuyla abucak

per pmez.

G r s e k iyi

Eskisi

iinde

dayayacakm gibi

olur, d e d i .

kalarn

atyordu.

bir m a s k e var g i b i y d i . O r t a s n d a n

Fakat,

yznde

atlam

bir mas

ke. G e m i i n onun iin h e r h a l d e bir n e m i v a r d . Bel

ki de her zaman b y l e y d i de ben f a r k n d a d e i l d i m . O
g e c e , zaman i l e r l e y i n c e , y i n e g e l d i y a n m a . G l m s y o r d u ama g e r g i n d i .
buz g i b i

kprdayan.

Elini uzatp e l i m i t u t t u . O anda

bir ey v a r d a v u c u m u n
Elsa'nm

iinde.

Buz g i b i ve

eli.

Olgunlamsn

Naldi,

dedi.

Anlatsana

Afrika'y.
Svmak,

296

elimi kurtarmak,

kamak istiyordum.

Beni o k d e i m i b u l d u n , d e i l

mi? d e d i .

Koridorlardan
srkllyerek.

y r m e y e balad

Baz

beni

de yannda

k o n u k i a r bize bakyor,

y e r l e r e ka

dar e i l e r e k s e l m v e r i y o r l a r d .

A r t k d a y a n a m a y a c a m bu

B e r l i n ' e , diye

ba

lad. ren bir k e n t b u r a s . B i l i y o r s u n , Franszm b e n .

ok kaba burann

insanlar.

Bir ara pek aydnlk o l m a y a n

Naldi, dedi, ireniyorum ondan.

ireniyorum.
riymi.

Gerekten

y l e s i n e dar

Durduumuz
ama y z n d e k i
hatlkla

bir y e r d e d u r d u .

kafal
pek

izgilerin

ne

ediyordum.

istedii

elde e t m e l i y i z

Duydun m u ,
Kylnn

bi

ki.

yerde

tahmin

grmemi

ireniyorum.
yzn

gremiyordum

durumda

olduunu

Roma'dayken,

zamanlar,

Ferri

Bykelilii

d e d i i zamanlar d a yz

ra
ile

mutlaka

yle

kaskat

oluyor, g e r i l i y o r d u .

stediin

Ne e l i l i i , ne k a v u m a s . Ciano hi t u t m u y o r

e l i l i e k a v u t u n ya,

dedim.

k o c a m o l a c a k o dar kafal a d a m . y l e s i n e t e r s
yapyor k i .

Ka kez zlgt

Ka kez g l n

iittik

durumlarda

Ciano'dan.

brakt

bizi.

Ka

Sen

de

gzaltnda t u t m a y a , j u r n a l l e m e y e g e l d i n d e i l m i
di?

Kskanyorsun,

yle

deil

mi?

Kskanyorsun

iler
kez..
bizi
Nalda

ondan.
Yanma daha da s o k u l u y o r .

ki

elimi

birden tutu

yordu i m d i .

Kskanyorsun

Gerekten
avucuna a l m a k

ite!

beni ele g e i r m e k i s t e d i i ,
istedii

belli

yeniden

o l u y o r d u . Skldm.

Bu

lant g e l d i i i m d e n . Sanki ona e! s r m e m e engel olan

kocaman
de

kaln

bir c a m v a r d aramzda. A n l a d

herhal

duygularm.

Seni t e k r a r g r m e l i y i m , d e d i .

Dndm

salonlara.

Ferri'ye

gzm

iliti.

baklaryla s o r g u y a e k e r g i b i bir hali v a r d .

Karsnr
Belki de
297'

beni

avamak,

kt

durumlara

rnda a n l a m l a r d .
kaybetmemeleri

ktidarn

iin.

drmek

Tavanda

dzenlemekten

iin.

glmsiyerek geen

nlerinden
de

mamak

H e s s e ' l e r i , von

arala
elilii

avizeleri.

yoksun
bu

Baulig'leri

Bu

kalmamak
insanlar,

elden

kar

iin.

Biraz s o n r a y a n m a g e l d i

Ferri.

Bak N a l d i , d e d i , v o n VVirth'lere g i d i y o r u m b e n .

Mutlaka

gel

benimle.

m o l u r s u n

Postdam

sosyetesini

d e tan

orda.

Salonun
nn

olan

parlayan

tr resepsiyonlar
Philippe

iin

bir krnts

bir

aklnda

kesinde

kalan

Bir yn

ngrid von

glmsemesini

insan.

Strang

bir

VVirth'in

insa

hatrladm.
Fransz

gazetecisini

tantrd.

te

aka
lamyla
hem

Laborderie,

syliyeyim
faist

de

size

aleyhtar

eliliinizin

drrnez

d e d i . D o s t u m o l d u u n u z iin
Naldi,

ampanya

bu

Laborderie tam

bir g a z e t e c i d i r .
ampanyalarna

Hem

an

yledir

baylr.

Elinden

kadehlerini.

H e m e n atld L a b o r d e r i e b i r k a t l k ' t e n , b i r k a si
nirli

hareketten sonra.

parsn.

Sevgili

Ferri
yor,

Strang,

dedi.

Meslek gerei,

Her t r e v r e d e y z m e y i
uzaklamt yanmdan.

Fransa

bykelisi

y o r d u . Kar!

ne ya

r e n m e m gerek.
Biraz

ilerde

Franois-Poncet

ile

duru

konuu

M a e s t r i c h t g e l d i y a n m a . S e l m l a d . Elim

skt.

B e r l i n ' e atandnz d u y d u m s i n y o r N a l d i . Ce

nevre'deki

grmemizden

yle

mi?

deil

mitniz.

yle

sylemitim
298

yle!

Unutmayn
sizin.

Bana

bu

yana

hayli

yol

almz

madalya v e r e c e i n i z i vaade:-

sakn.

Ben

de

bakan

olacan::

Venedik'teydi.
yordu

ald

Kari

gerekleti.

kolumu t u t t u ,

tutacam,

Gemi

Gemi

hakl

bizi

30 Ocak, 31

hakl

retleriyle

dan

de

kard.

zamanlar

kimi,

Olabilirdi
neyi

ama

hakl

Ocak g n l e r i y i n e g r d m
Binlercesi

Charlottenburg

Sanki

bir

yolu

ormandan

meydana.

bir arada,

Dorothenstrasse'deki

izmelerinin

Hemen

inip

aaya
abucak.

nifor
ha

tarafndan

frlyorlarm

rahatlkla g r e b i l i y o r d u m

kartm

Maest-

haki

k o l l a r n d a gamal

ler a i m y o f d u .
na

kaldrd.

Tahminlerimiz

olabilirdi.

malar s r t l a r n d a , t m n n

yorlard

eki

acaba?

richt'in adamlarn.

lard.

Ac

kadehini

dedi.

karm

bulunduumuz

kartacakt

uyukluyordu.

yaralarndan.

Maestricht
Vaadimi

iinde

Goering

ilerliyor

gibi

sokaa

tyordu
ktm.

Ellerinde

apartmanm

ilerleyilerini.
sesi

ia

Trampet
tm tn.

Halkn

binlerce

aras

meale ta

yan gen Naziler B r a n d e n b u r g kapsndan g e t i l e r . Ma

real

Hindenburg'un

kald

sarayn

sar

kl

pence

releri n n d e biraz d u r a k l a r g i b i o l d u l a r . M a r l a r , ar
klar,

b a r m a l a r arasnda,

izleyen
lin'in

ya

da aralarna

s o k a k l a r n a daldlar.

edilmiti.

Goering

Birliklerinin

bana

grev n e m l i ve
oen
ve

gibi,

yerine

:sydi!er.

Yalnz

grevinden.
mt

birer

O srada

geici

gibi

paras

Adama valizlerini

e i t t i . Von

bu

gibi

bir y a b a n c

bir g r e v l e , Japonya'ya

iln

Saldr
Pa-

oyuncak a s k e r l e r

Schleicher

Yardmcs

Ber

Maestricht'e verilen

saylmakta,

dekor

general

Schleicher.

Maestricht

bakanla

Hindenburg

onlar

insan

Hitler anslye

Kar!

getirilmiti.

hl y a r a r l

genler,

onbinlerce

Adolf

bakand.

bir bakma

mareal

kiiler

arta

mealeli

karan

b y k oyunun
yerletirilmekuzaklatrlmt

lkede

general

von

geziye

VVirth

ise,

gnderilmiti.

hazrlamak

iin

zaman

bile
299

vermediler,

hemen

yola

kardlar von

VVirth'i,

diyor

du von B a u l i g .
Von

Baulig

beni

sk sk,

evinde,

ktphanesinde

kabul e d i y o r d u .

gibi

Japonya b i r d e n b i r e

grnyor,

ordudan,
baz

daha

nemli

ryordu

b y k bir n e m

d i y o r d u . Yeni y n e t i c i l e r ,
akas,

o r d u n u n baz

birliklerinden,

k o m u t a n l a r n d a n e k i n i y o r l a r diye srd

konumasn.

Ordunun

iinde

t m silahl g l e r i u y a n d r m a s n d a n ,

birka

gibi

subaylarn

temsil

kiinin

bililendirmesin-

den e k i n i y o r l a r . B i l i y o r s u n u z , B l o m b e r g
nau

kazanm
gerekte,

yetkilerini

gibi,

aldlar

Richeellerin

den. Korkudan.
Ben, g e r e i s y l e m e k g e r e k i r s e ,
yordum

Alman

ordusundaki

von VVirth'in ei
ok yakndan

ingrid

dam'dan

hayli

ok byk,

Von

mtm
karl

tede,

B a u l i g ' i n szn
son

Neue

Von

e t t i i yl s o n u

bir g n d .

ay

daevnin

yks

Kocas

Sinyor

vard.

Sisli

general

gr
puslu

v o n VVirt'r

bir a d a m d . O gr

salonunda,

yere

atlm

bir

B y k b a b a s n n s

bir avda o ayy v u r d u u n u ,

olduunu

ormann

partisinde

VVirth'i.

postunun stnde oturuyordu.

ve'teki

man

byk

Post-

bir d a e v l e r i

o k k a t , ask s u r a t l , az konuan
ngrid,

VVirth'lerin

Babelsberg'de,

o k gze!

olarak ingrid von

yamurlu

General

i l g i l e n d i r i y o r d u b e n i . Hem d e

ilgilendiriyordu.

yannda,

pek ilgilenmi

kaynamalarla.

postun

uzun b i '

sylyordu.

Naldi,

benim

damarlarmda

biraz

kan v a r d r ama g e r e k t e A l m a n d e i l , kuzeyliyr

ben, diyordu.
O

zamanlar

Konutuumuz
cmleden
d.

hi

bir

birka s z c k t e n ,

teye

ey

yoktu

aramzda

sylediimiz

birke:

hi bir ey y o k t u . Yalnz baklar ve--

Uzun uzun baklar. Hi g z l e r i m i z i k r p m a d a n . K:.

nuurken
300

henz

beklenmedik

biimde

karlaan

bakla-v

mz. Ocak aynda iki kez raslamtm ingrid'e. Von

Baulig'in evinde, Hesse prensinin villasnda, Goering'in apartmannda. Goering daha o zamanlar Meclis
bakanyd. Evinde Berlin sosyetesinin ileri gelenle
rini ard lenler dzenlerdi. Yumruklarm skar,
kalalarnn stne koyar, katla katla glerek, yar
aka, yar ciddi, herkese taklrd.
Frau VVirth,
derdi ngrid'e, einiz
general
VVirth ve ordu bize kar pek anlayl davranmadiar. nanmazsnz sinyor Naldi'ye sorun derdi.
Hem
sonra sinyor Naldi benim Venedik'te ne durumda bu
lunduumu da bilir. Alman ordusu bazan yanl he
deflere saldryor, diye eklerdi.
Goering'in bu t r sulamalar karsnda general
von VVirth bir ey sylemez, susmay "yelerdi.
Ne olursa olsun, tm bunlar artk gemite
kalm eyler, yle deil m, generalim? diye sorard.
ok da diretmezdi bu konular zerinde Goering.
Hep mutluymu, her zaman ok eleniyormu gibi
davranrd.
Almanya iin hepimiz birlik olduk i m d i , d i
ye iin iinden kar, keser- atard.
General von VVirth gerekten g i t m i t i Japonya'
ya, O ubat akam ben de Neue Babelsberg'e, ora
daki Kaiserstrasse'ye doru ilerliyordum. Von Baug'
i n , generalin Japonya'ya gnderildiini aklamasn
dan sonra karar v e r m i t i m Ingrid'i yalnz bana gr
meye. Uzun sren haftalardan sonra imdi bir kadn
iim ekiyordu. Dlerimde kadn bedenleri gryor
d u m . O baklardan sonra, o baklarn bir gizli anla
ma olduuna inanyor, Ingrid'in beni yz geri evirme
yeceini sanyordum. Telefon e t m i t i m nceden. Bi
raz ekingen davranm fakat sonunda,
Olur, niin olmasn, d e m i t i .
Yolda kamyonlara rasladm. nce bir yamur ya301

yordu. Berlin operasnn nnden g e m i t i m . Tele

fonda onu gece operaya gtrmeyi vaadetmitim. Aca
ba gerekten o daevinden dar kacamz!, ope
raya gideceimizi mi sanmt. Bir tel vard iimde
o akam. Belki onunla hemen yatmak tel deil. Di
vana uzandn, gzlerini kapadn grmenin tel.
Aramzdaki baklarn gerekte ne anlama geldiini
grmenin, anlamnn tel. Bedenlerimizin nasl tep
ki gstereceini izlemenin tel. Belki de Elsa'y ar
zulamamn tel. Nasl huzur duyuyordum Elsa ile
yattktan sonra. Ama Eisa yoktu artk benim iin.
eriye girdiim zaman odasndan seslendi ngrid.
Hazr deilim daha. abuk geldiniz.
Sesin geldii yne doru ilerledim. Birka basa
mak merdiven ktm. Odasnn kaps aralkt. Benim
aadan duymam iin yksek sesle konuuyordu. Ne
ler sylyordu acaba. talyan operalarm ok sevdii
ni mi? Yoksa Stockholm'den mi sz ediyordu? Koca
snn askeri atae olarak bulunduu sve'in baken
tinden mi? Orada m batan karmt onu von Wirth?
Neden mi batan kmt? Kim bilir, belki Alman
ordusu, Almanya'nn durumu, onur, ykselme... Gir
dim odasna. Alak bir aynann karsnda kk bir
tabureye oturmutu. ki eliyle salarn dzeltiyordu.
Kollar plakt. Odann lklnda hi duraklamadan
her iki elimi koltuklarnn altna koydum. Hafife ba
rd. Diz ktm arkasnda. Ensesini pmeye bala
dm. Kendini biraz daha arkaya kaydrd. Dudaklarn:
uzatt yandan. Biraz sonra tavanaras gibi bir yere
ktk.
Hizmeti kadn gelecek buraya, diyordu.
Yerde, parkenin stnde, kocaman yastklar var
d. Uzandk. Yastklarn altnda, stnde kaybolduk.
O akamdan sonra sk sk Neue Babelsberg'in yc302

!wu t u t t u m . Arabay Kaiserstrasse'den biraz uzakta

brakyor, arada kalan yolu yryor, yolun kenarna
toplanm kar ynlarnn iinden geiyordum. ngrid'in ak brakt bir kapy hafife iterek tavanarassna kyordum. Getiim koridorlardan, merdiven
lerden t kmyordu. Yastklarn tmn bir keye
yyordum. Bekliyordum sonra. Aadan, hizmeti
kadnla konuan ngrid'in sesi geliyordu nce. Sonra
da ngrid. Hemen hi konumuyorduk. Bedenlerimiz
konuuyordu, birbirlerini daha iyi, daha yakndan ta
nmak iin. Bazan, geceleri, sessizce kp Babelsberg ormanndaki bir tepeye trmanyorduk. Oradan
Havel'in s u l a n , PostdanrTn klar grnyordu. o
u kez, arabam yava yava srerek, afak vakti d
nyordum. ngrid acaba bir baka Elsa myd? D
np duruyordum yolda, dnerken.

f
I
jj

Br ubat sabah, ingrid yanmda uzanm uyur

ken onu uzun uzun s e y r e t t i m . Gsleri, nefes aldk
a, hafif hafif inip kyordu. Uyandrmak istemedim
onu. Dnyordum. Acaba bir gn gelecek benim de
yanmda yalnz gecelerimi geirdiim deil, bana ait
olacak bir kadn bulunacak m diye dnyordum
uzun uzadya. AGaba yle bir kadna kendimi, yaamm anlatacak mym diyordum kendi kendime. O kadn
hayatmdaki son kadn olacak m acaba
diyordum,
Hani annemin Magiiano'da babam iin son kadn ol
duu g i b i . Bir ubat sabah, o lk yastklarn stnde,
tavanarasnn scakl iinde kendimi ok iyi duydu
um i i n , dars ok souk olduu iin, kalkamadm,
geciktim Neue Babeisberg'de.
Berlin'e dndm zaman Spree nehri zerinde
ki sisler dalmaya balamt. Dorothenstrasse'ye ge
lince, orada bir kalabalk grdm. Dikkatimi ekti top
lananlar. iler vard.
Bisikletlerini
gidonlarndan
tutmulard elleriyle. Balarnda kasketleri. Onlarn
303

karsnda Saldr Birliklerinin niformal Nazileri yer

almt. Gen Naziler, hep bir azdan,
Kzllara l m ! Kzllara l m ! Kzllar temizyelim! diye baryorlard.
Yava

srmeye

baladm

arabam.

Biraz sonra

Wilhelmstrasse'nin banda polislerin yolu kesmi old u k i a r m g r d m . i m a n bir polis yaklat arabama.
Motoru durdurdum. Kimlik belgelerimi sordu.
Evinize ltfen yryerek dnn, dedi.
Oto
m o b i l l e devam etmeniz olanaksz. Dn gece Reichstag, parlamento binas yand da.
Orackta braktm arabam. Yrmeye baladm.
Thiergarten'in kesine geldiim zaman grdm yanan
parlamentoyu. Polisler, Saldr Birliklerine bal uni
formai! genler kordona almlard
parlamentoyu.
Kimseyi yaklatrmyorlard. Yapnm
damnn orta
sndaki caml
kubbe patlam, dalmt. Oradan
ge doru, erilmi demirler uzanyordu. Kubbenin
ortasndan simsiyah dumanlar ykselmekte, simsiyah
dumanlarn arasndan, arada srada, koyu krmz alev
ler inip kmaktayd. Yapnn caddeye bakan yznde
de yangnn izleri vard. Kaldrma demir paralar, k
rk camlar dklmt. Arada srada polislerden biri
eiliyor, yerden bir eyler alarak inceliyordu. Bazan
bir patlama sesi duyuluyordu. Ya itfaiye erleri bir ca
m kryorlard baltayla, ya da ierdeki scaktan pat
lyordu kaln camlardan b i r i . Saldr Birliklerine bal
genlerden biri benim durduum yere doru yaklat
arkadalarndan birine seslendi.
Tmn temizlemeli kzllarn. Baksana par
lamentoyu yaktlar namussuz itler.
Bir ddk sesi duyuldu. Arkadana seslenen gen:
Nazi sustu. Dorothenstrasse'nin biraz ilerisinde, ke
banda, ba ak bir adam, kendisini srkleyerek
gtrmek stiyeniere kar direniyordu.

304

Tpk Matteotti olay gibi bir olay herhalde ya

knda patlak verirdi. Ayn senaryo burada da sahneye
konulmak zereydi anlalan. Kanlmaz biimde.
Eve gidip von Baulig'in katna ktm. Ktphane
sinde oturmu, sabah ayn iiyordu. Penceresini a
mt. Ak pencerelerden Thiergarten'deki kalabalk
grnyordu.
Naldi, dostum, dedi, grlecek eyi kardnz.
Yazk!
Yz solgundu. Srtndan, sabahlar giydii hr
kay karmamt. Bir bezginlik vard sesinde.
Alman parlamenterizminin simgesini alevler
yakt, kavurdu.
Kastl bir yangn myd?
Hi kukunuz olmasn bundan. S.A. Birlikle
rinin neler sylediklerini duymadnz m?
Pencereye yaklatk. Polisler ve S.A. birliklerinin
niformal genleri elele vermiler halk tutmaya a
lyorlard. Uzaktan bakldnda," Reichstag yaps,
kubbe hari, pek byk zarar grmemi gibiydi yan
gndan.
VVilhlmstrasse'nin banda ynlarla nifor
mal gen Alman toplanmt. Birbirleriyle akalayorlard. Isnmak iin birbirlerinin srtna vuruyorlar
d. Sonra, bir iaret zerine, babakanlk binasna
doru koumaya ve hep bir azdan,
Komnist cinayeti, komnist cinayeti! diye
barmaya baladlar.
Grdnz ya, dedi von Baulig, her ey apak
ortada.
Pencereleri kapatt. ay verdi bana bir fincanla,
Hava ne kadar souk, deil mi? Yap tatan
d. Pek iyi yanmad o yzden.
Sonra konumadan itik aylarmz. Kapc gel
di, sabah gazetelerini getirdi. Hemen tmnde kocaktidar ark

305/20

man balklar gze arpyordu. Komnistlerle Sosya

listler Reichstag' yaktlar diye. Altbalklarda Hitler'in ilk emirlerinin metni verilmiti. Kundaklar
savunan Yahudileri boykot edin! demiti Hitler.
Her ey kolayca anlalyor imdi, dedi von
Baulig.
Koltuuna gmlm, ayn yudumluyordu hl.
Sonra yine bana dnd.
Balayn beni Naldi, diye balad, bala
yn beni, ama galiba biz faizmi sizden ok daha ile
riye gtreceiz bu gidile. Daha metodlu uygulaya
caz faizmi.
zin istedim, ayrldm yanndan.
Kapy kapatrken arkamdan.
Ya da, dedi. talyanlardan daha kaba biimde
bir faizm olacak bizimkisi.
Sonra kolumdan tuttu.
Goering'in alt saraydan Reichstag'a gi
den gizli bir geit olduunu biliyorsunuz herhalde,
dedi.
Olabilirdi. Ama Goering mi karmt yangn?
Onu mu demek istiyordu von Baulig? Niin olmasmd? Olabilirdi pekl. Saldr Birliklerinin sokaklarda-,
Kzl cinayet, kzllarn cinayeti! diye bar
malarna bakarak inanacak deildim ya bu iddialara.
Byle eylere inanmayacak kadar renmitim artk
ilerin iyzn.
Matthaistrasse ile Thiergartenstrasse'nn kesitii
kede, binlerce niformal gen, kendi genel kur
maylarnn bulunduu yapnn nnde birikmilerdi.
Daha bakalar, biraz ilerde, Roehm'n evinin bahe
sindeki demir parmaklklara dayanmlard. Roehm
onlarn efi, lideri, bir bakma komutanlaryd. Biraz
durakladm oralarda. Ar aldm. O srada kpkrmz
bir suratla Roehm kt darya. Burnundan balayan,
306

yanaklarna doru yaylm bir yara izi vard yznde.

Gz alc niformas srtnda, yannda Maestricht du
ruyordu. Beni grnce durdu.
Hemen hemen komuyuz sinyor Naldi, dedi.
yle deil mi? Sinyor Naldi, bugn byk temizlie
balyoruz, dedi.
niformal genler, Roehm! Roehm! dye bamyorlard.
Bizden rnek aln sinyor Naldi. Tpk bizim
de sizden rnek aldmz g i b i .
Maestricht yanmdan koarak ayrld. Srtndaki
niformas, parlak deriden yaplm, ayaklarna kadar
inen uzun kaputu, kolundaki gamal ha iaretiyle,
Maestricht imdi artk Cenevre'de,
gln kysnda
karlatm o snepe adam olmaktan kmt. Eli
lie giderek Ferri'nn yanna g i r d i m . Baktm bykel
i heyecanlyd. Perdeleri aralayarak, aada, sokak
ta, hizaya giren Saldr Birliklerinin genlerini gste
riyordu bana.
Bak Naldi, diyordu, iyi bak. Bunlar
gerek
faist. Greceksin, iin sonuna kadar gideceklerdir.
Biz bunlar kadar metodik alamadk benim f i k r m i
sorarsan...
Ferri her an her eye zlyormu gibi bir hava
dayd. Bana byk i l g i , sayg gsteriyordu. Ciano'ya
dorudan doruya yolladm raporlardan ekiniyor
du. Oysa, ben o raporlarda daha ne Ferri'nn adn
anmtm ne de Elsa'nn. Ama o bana, Ciano'nun ca
susu olarak bakyor, beni avlamak iin durup dinlen
meden, her frsattan yararlanarak karsn, Elsa'y ne
sryordu.
Aradan birka hafta gemeden, bir gn,
Elsa,
Dorothenstrasse'deki daireme geldi.
Kalarn her zamanki gibi atarak,
Carlo, ofr Carlo bekliyor beni aada, dedi.

307

ok rahat bir davranla, pek itenikii gelmi

m i gibi, odalar dolats. st caml heykel atlyesi
ne bakt uzun uzun.
ok gzel bir daire bulmusun Naldi, dedi.
Bana bak diye konutu sonra, bana -bak, Ferri b i l m i
yor buraya geldiimi. Hem ekiniyor senden kocam.
Bilesin.
Gitti bir koltua oturdu. Ben ayakta duruyordum
karsnda.
Bir eyler ikram etmiyor musun bana? yle
susadm ki..
ok grltl glyor, ban ok ani olarak sa
a sola eviriyordu. Sesinde binbir yapmack vard.
Nasl buluyorsun Berlin'i? diye sordu. Ya Berlinli kadnlar? Baksana bana Naldi, bu daire tam bir
ak yuvas.
Uzattm konyak kadehini ald. Susuzluktan, ikisizlikten krlyormu gibi, bir dikite bitirdi kon
ya.
Bu kent beni alkolik yapt, dedi. Ne bileyim,
bir eksikliim var. Bir eylerin eksik olduunu sezi
y o r u m . Bir tutku eksik. Heyecan eksik. Elden ne gelir
ki? Ben de ikiye verdim kendimi. Bol bol iiyorum
artk.
Pozlar taknyor, gitmek istemezmi gibi havalara
brnyordu. Daha akas bu davranlarla kendini
sunuyordu bana. Oysa, olacak gibi deildi. Hi bir ey
kalmamt aramzda. Arlam, imanlamt da.
Bouna urayordu.
Cann m skyorum?
Bunu sylerken yznde kaskat bir anlam belir
m i t i . Dilerini skyordu herhalde. Sonra hemen ken
dini toparlamaya alyordu.
Ne kadar ilgisizsin bana kar Marco!

308

Elimle itmek, yanmdan uzaklatrmak zorunda

kaldm Elsa'yi Carlo bekliyor aada. Gideyim ben
artk,
dedi.
Urad bozgunlar bilmezlikten geliyor, sk sk
uruyordu bana. Herhalde kocas Ferri onu zorluyor
olmalyd bana gelmesi iin. A k l l a n sra beni tuzaa
dreceklerdi. Geldii gibi gidiyordu her kez. Gi
derken pencereden bakyordum, arkasndan. Kald
rmda birka adm yrdkten sonra, Carlo arabann
kapsn ayordu. Kendini atveriyordu ieriye Elsa.
Her ey bir oyundu. Elsa'nn bana gelmesi. Ferri'nn
hesapl planlar. Akamlar Neue Babelsberg'in yolu
nu t u t m a m , ingrid'in tavanarasnda kafama yastklar
frlatmas gle oynaya. Sonra sabah oluyordu. Etraf
aydnlanrken
dnyordum apartmanma.
Yazlmas
gereken, yazp Roma'ya yolladm raporlar. Ferri'yi
grmeye gidiyordum elilie. Ferri, Bana bak Naldi,
diyordu. Benim anladm anlamda gerek bir faist
deil o Ciano diyordu. Her birimizin yaam bu oyun
larn kurallar izgisinde akp gidiyordu. Tarih oluu
yordu evremizde. Arada srada her eyi brakmak,
her eyden vazgemek, oyundan kmak
geliyordu
aklma. O zaman daha baka eyler tasarlyordum.
Mmkn olsa da bir atmaya girsem diyordum.
arpsam, lsem de olup bitse diye dnyordum.
Ne yapabilirdim ama arpmak iin? lmek iin ne
yapabilirdim ki? Strang beni bir akam Amerikal ga
zetecilerin buluma yeri olan bir tavernaya gtrd.
Hepsi bir araya toplanmlar iiyorlard.
Kalabalkt
taverna. Grltden konumak zoriayordu.
Sigara
dumanndan gz gz grmyordu.
Sana bir sprizim var, dedi Strang. Umarm ki
sevinirsin.
M e r r y Groves de oturmutu orada. Yannda Shi-

309

rer vard. Herald Tribne gazetesinden. M e r r y he

men frlad yerinden. pt beni.
Berlin'e gelebilmek iin
New York Times
gazetesini braktm, dedi. Sevindin mi Naldi?
Durmadan konuuyor M e r r y . Shirer azndaki pi
k o s u n u emiyor. ok kalmadm orda. ktm. Strang
peimi brakmad. Spree nehrinin kysnda yrdk
biraz. Oralarda gezen Berliniiiere rasladk.
Tutuklananlarn says artt, dedi Strang. Bi
liyor musun bir siyasi polis rgt kurdular.
Ne umuyordu acaba Strang?
Rejime muhalefet
edenleri serbest brakmalarn m? Oyunun t e m e l ku
raln hl kavryamam myd? Oyunun t e m e l kural
nn dman ldrmek olduunu, muhalifleri ezip ge
mek,olduunu anlamam myd?
Birdenbire, heyecanl bir biimde,
Naldi, dedi. Gizli bir haber aldm. ok gizli.
Sk sk ngrid von Wirth'Ie gryormusun sen.
Berlin'dekler, yani eyler... biliyorlar bulutuunuzu.
Kimler biliyormu?
Gestapo. Alman gizli p o l i s i . Heydrich'ler, Himmler'ler. Onlarn tuzana dmeni istemem. Onun
iin haber v e r e y i m istedim.
Yani, onlarnkine deil ama sizlerin tuzana
dmem iin mi Strang? yi geceler.
Dedikodularn ortasndaym yine. Tam bataklk
ta. Hi bir ey yapmadm halde bataklk,
pislik
gelip beni buluyor. Anlalyor yine admn evresin
de entrika alarnn rlmekte olduu. Hayatm, ken
dimi bir kez frlatmtm oyunun tam ortasna. Sava
ta. Piave cephesinde.
Grev. Kahramanlk.
Vatan
kavram. Babamn ans iin. ntikamn almak
iin
babamn. Ferri'nn o zamanki ateli szleri. Elime ver
d i k l e r i , smsk kavradm o tfek. ki kampa ayrl
m insanlar. Karalarla aklar. lk gnlerin cokusu. Si-

:"310

pederden ileriye atldm gnler. Sonra dnmenin

cokusu yine siperlere. Canl.
Zafer barmalar.
arklar, Zafer bizimdir arklar.
Marlar. Sonra
boluk. Kocaman bir boluk. Entrikann alar. Binbir entrikann. Hileli bir oyun. Pazarlklar. Bitmeyen
pazarlklar. yleyse, ne diye yeniden hayatm orta
ya ataym? Ne diye yeniden tehlikeyi gze alaym?
Hi uruna m? En iyisi kendini brakmal insan olay
larn akna. Olaylar deiiyor nasl olsa. Geliiyor
her ey. Gnler balyor uzamaya. lkbahar yakla
yor. Bir kadn kavramak.
Bir kadnn baklarnda
kaybolmak yine. O zaman geriye pek bir eyler kal
myor. Kala kala sokaklardaki gsteriler kalyor. Sieg
Heil, Hei! Hitler! diye yrtnan sarn genler. lk
bahar. alma bayram. Kahramanlar bayram falan
filan. Bandolar parklarda. Kebalarmda. Gmbr-1
deyen bandolar. Tempo tutan genler. Haki niformal
t m . Tmnn kolunda gamal halar. Heil Hitler,
Fhrer, Fhrer, Sieg Heil!. Yksek yaplar kaplayan
kocaman bayraklar. Gamal hal. Dimdik ileriye fr
latlm kollar. Yzbinlerce kol. Milyonlarca kol. Ga
mal ha. Kt zamanlarn balangc. Seziyorum, K
t zamanlarn balangc.
Biraz vaktiniz var m? diye sordu von Baulig.
Onun katna ktk.
Ktphanesine girdik.
Bir
adam orda. Eline bir kitap alm kartryor. Tandm
onu. Laborderie. Von Baulig tantt.
Herhalde tanmsnzdr, dedi. Paris'te ya
ynlanan L'Epoque gazatesinden msy Laborderie.
Tantk, dedim. Daha da tuhaf iin. Berlin'e
ilk geldiim gn polis beni Laborderie zannetmiti.
Durdurup kimlik kartm sormutu.
Laborderie atld.
Beni pek sevmezler bu kentte.
Oturdu bir koltua. Parmaklarn teker teker e-

kerek tlatt. Sonra ayaklarn uzatt. Toparlad t e k

rar. Yine uzatt ileriye doru.
Allahtan, dedi,, bizim bykeli Franois - Poncet araya girdi de. Hem sonra Hitler ahsen
izin
verdi burada kalmama. M e r t adam Hitler, diye ekledi.
M e r t adam. Hem de anlayl.
Von Baulig birer iki getirdi. Berlin'de yaz mev
siminin sonu. Daha imdiden souk souk esiyor rz
gr.
Bana sizin faist aleyhtar bir gazeteci oldu
unuzu sylediler.
Strang abartm gerei. Gerektii lde fa
ist aleyhtar deilim k i .
Von Baulig girdi araya.
Basmakalp deyimler bunlar. Ne demek fa
ist aleyhtar? Ne anlam var bu deyimin gerekte.
Kapsam ne ki?
Bir puro yakt von Baulig.
Size bir aklamada bulunmak zorundaym sin
yor Naldi. Tarafsz bir gzlemci gerek bana. Gnn
birinde yararl olur. Biliyorsunuz, msy Laborderie
Franszdr, yle deil mi? Siz tatyansnz. Hemen he
men bir m t t e f i k saylrsnz. Yalnz, ... yalnz eer
katlmak istemezseniz bu ie...
Neden katlmayacakmm? Eer yaantmn yaz
gs byleyse, ne geLir elden? Katldm bir kez oyuna.
Kendimden pek ok eyler koydum ortaya. Bunlar
dan hi brini geri almam. Oyunun gelimesini izle
mekle y e t i n i r i m . Byle yapmayacak olsam, ne kalr
geriye? Kalsa kalsa, alaklk kalr, kallelik kalr, an
lamsz bir beden kalr. Yapamam bunu. Byle bir ey
yapmam.
Teekkr ederim sinyor Naldi, dedi vort Ba
ulig. Bakn sorun yle bir ey. Bir sreden bu yana
ok nemli baz haberler elde ediyorum. ok ok

312

nemli haberler bunlar. Bu haberlerin Paris'e ulama

sn istiyorum. Belki Roma'ya ulamasnda da yarar
olabilir. Bilmem ne dersiniz? Sonnebourg'a g i t t i m bir
ka gn nce. Berlin'e 120 kilometre uzaklkta. i
leri bakanlndan bir dostum gtrd beni oraya. l
gin bir kamp kurulmu orda. rnek olacak nitelikte
bir kamp. Bir tr alma kamp sizin anlayacanz.
Laborderie kprdanmasn kesti. enesini iki eli
ne dayam, dinledi von Baulig'in sylediklerini. Neler aklamyordu ki
von Baulig? Sonnebourg'daki
kamp. Kampta dayaktan bitik duruma dm insan
lar. amurlarda srklenen Yahudiler.
Saldr Birliklerinin yeleri yapyorlar bu ileri
kampta, dedi.
Sokakta rasladm Kari Maestricht ne demiti?
Byk temizlie balyoruz! dememi miydi.
Von Baulig anlatyordu hl.
>ana yle geliyor ki, bu kamp giriimini yay
gn hale getirecekler zamanla. Ama pek nemli deil
bu. Bence nemli olan baka gelimeler var, ortada.
Eer yanlmyorsam yaknda Almanlar kendi aralarn
da hesaplamaya bahyacaklardr.
eitli hiziplere
bal insanlar, gruplar, kendi aralarnda atacak,
hatta arpacaklardr. te o zaman Almanya kana,
amura bulanr. Grrsnz.
Laborderie baz sorular sordu bu konularda. Bir
yanda Goering, Himmler var, dedi. te tarafta Roehm,
Maestricht. Hitler bu gruplar karsnda ekimser
davranyor imdilik. Birini tekine krdryor.
Von Baulig bana bakarak unlar syledi.
Eer, taraflardan biri tekini ortadan kaldra
cak olursa, doal olarak can skc elemanlar da te
mizlerler. Schleicher'leri, von VVirth'ler falan demek
istiyorum. Sinyor Naldi, general von VVirth"n Japon
ya'dan dnmekte olduunu herhalde biliyorsunuzdur.

313

O gnden balamak zere ingrid von Wirth'le es

ki alkanlklarmz deitirdik. Ben artk onlarn vil
lsna gitmiyordum. ngrid geliyordu Dorothenstrasse'deki apartmanma. Gndzleri. Perdeyi ekiyorduk
birka saat sreyle. Koyu mavi perdelerin ardnda
ikimiz de unutuyorduk darda gn bulunduu
nu. Sonra bir sre yanyana uzanp yatyorduk, ingrid
kalkp giyiniyordu. Seyrediyordum nmde dolama
sn, ar ar giyinmesini.
Bir gn, giyinip kmak zereyken,
Acaba hl bekliyorlar m? dedi.
Sokakta izlendiinin farkna varmt. Syledii
ne gre, siyah bir araba Neue Babelsberg'de, Berlin
yolunun banda her zaman bekliyordu onun evden
kmasn. Elli metre kadar aralkla izliyordu araba
sn. ngrid'e, ok dikkatli davranmasn syledim. Ne
olursa olsun, bana bir ey yapamazlard. Ama, bu
durum onun iin tehlikeli sonular dourabilirdi.
Omuzlarn silkiyordu ingrid.
Beni izleyenler kocam hesabna alan ajan
lar filan olamazlar. Kocama vz geliyor benim zel ya
amm. Bilir o her eyi. Bilir ama aldrmaz. tekiler
dir beni izleyenler. Gestapo'dur. Gestopo'nun adami a r d r . Heriflerin amac ben deilim gerekte. Gerek
te onlar kocam izliyorlar. Syledim ona bu durumu.
Pek aldr etmedi. Mareal Hindenburg gerekli anda
gerekli emri verince Alman ordusu Hitler'in de, RoGhm'n de, onlar destekleyen teki serserilerin de
hesabn grecek, dedi. Biraz sabrl olmak gerek, bek
lemek gerek dedi kocam.
Ben hal uzandm yerde yatyordum, ingrid yakat yanma.
br gn Marco, dedi. br gn, ay saatnda yine buluuruz.
Anladm kadaryla pek ciddiye almyordu Ing314

rid, Gestapo tarafndan izlenmesini. Demek Werner

von VVirth, demek Ingrid'in kocas beklemeyi ngr
yordu. Anlalan Hindenburg g i b i , von Papen gibi kuk
lalara hl gven duyuyordu. Nasl bu derece kr
olabilirdi von VVirth? Nasl grmez, nasl sezmezdi?
ngrid gittikten sonra perdeleri atm. Thiergarten'dek aalar grnd yine. Hayli yrekli aklamalar
da bulunan von Baulig bile gelecei pek iyi greme
mekteydi bana kalrsa. Nazi partisinin Nuremberg'teki byk kongresinden dndm. Gitmeden nce
Goebbels beni kabul etmiti bakanlkta. Yz k
m, zayf, kara kuru bir adamd. Elinde t u t t u u bronz
dan yaplm bir gamal hala oynuyordu. Beyaz bir
kdn stne, elindeki kalemle, rasgele izgiler i
ziyor, sonra buruturup atyordu kd. Ardndan bir
baka kda baka izgiler yapyor, onu da burutu
rup atyordu. Byk masann yanndaki bir baka ma
sada yirmiye yakn telefon duruyordu.
Kurduumuz rgt iyi inceleyin sinyor Nal
di, dedi. Eer yanlmyorsam, sayn Ciano da yararla
nacaktr bu rgt emasndan.
Greceksiniz sinyor
Naldi, propaganda ok nemlidir. ok ok n e m l i . yi
inceleyin kurduumuz propaganda rgtn. Sizin Du
e deil miydi bir gn, halk bir kadna benzer, onu
batan karmay bilmek gerekir diyen? te Due'nin
gsterdii yoldan giderek, biz, imdi halk batan
karmaya alyoruz, sinyor Naldi.
Nuremberg batan baa krmz ve siyaht, mcecik bir yamur yayordu Nuremberg'te. Binlerce ka
dn, hep bir azdan Fhrer'imizi isteriz! Fhrer'imizi
isteriz! diye ciyak ciyak baryordu. Deutscher Hof
otelinin nnde toplanmlard. Bir ara grnd Hitler
otelin nnde. Binlerce kadn, onbinlerce erkek, c i
erlerini yrtarcasna barmaya baladlar
Hitler!
Hitler! diye. Bandolar, marlar alyordu durmadan.

315

Onbinlerce kol, birer keskin silah gibi, ileriye uzan

mt. Kongre salonunda Nazi i l e r i gelenlerinden biri
crtlak bir sesle haykryordu, Bugn, Hitler'in lider
lii altnda gerekletirilen gelimeleri tarih altn
harflerle yazacaktr. diye.
Deutscher Hof otelinin
holnde Maestricht'e rasladm.
Olaylarn tam kaynana
gelmisiniz sinyor
Naldi. yi izleyin olaylar. Hatrlayn size neler syle
diimi bir sre nce...
Berlin'e
dndm sonra.
General Werner von
W i r t h beklemesini srdryordu. Von Baulig birka
nemli haber v e r d i . Laborderie L'Epoque gazetesine
bir makale yazd. Ben yeni bir rapor yolladm Ciano'ya. M e r r y Groves Chicago Tribunee birka tel ekti.
Baz insanlarn lgnlklarna kar mutlaka
baka
insanlarn lgnlklarn karmak gerekliydi.
Taa
ta srmek, bir delilie baka trde bir delilikle kar
lk vermek gerekti. Ama, bu alanda hi bir ey ol
duu yoktu. Hani Bolonya'da beni itip kakmaya ba
layan insanlar durduran ona engel olan .Calvini gibi.
Ama acaba gerekten iddete kar iddetle mi kar
kmak gerekliydi? Kim bilir, belki de en iyisi hi
bulamamakt bylesi olaylara. Belki de en iyisi, ki
inin kendi karlarn korumasyd. Kendi zevklerini.
Kiisel dzenini. Ingrid'in gzel
bedenini belki de.
Hem sonra insan ynlar hemen her yerde ayn ey
lerin peinde koarm gibi davranyorlard. Paris'te
Concorde meydannda silahlar atlyordu. Gsteri ya
pan insanlar orada parlamentoyu igal etmeye yelten
mekteydiler. M i l l e t v e k i l l e r i n i Seine nehrine atmaya
alyorlard. Bykeliliin koridorlarndan birinde
karma Elsa kverdi. Ayakta zor duruyormu gib
bir hali vard. Sallanyordu belli belirsiz. Gzleri iremiti. Szlerini kontrol etmeye alyor fakat pei"
frenleyemiyrdu kendini.

316

I
i

Paris'te Pierre sahneye kt artk, dedi. Sen

bilirsin, dedi, kardeim Pierre de Beuil'n Franszla
rn Duesi olduunu. Ne mthi bir ey olur onun ba
arya ulamas. yle deil m? Baarrsa eer, gider
Paris'e yerleiriz. Ona danmanlk yaparm.
O srada Ferri'nn odasnn kaps ald. Byk
eli ikimizi de ard ieriye.
Elsa, diye balad sert sert, Elsa alma saatlarnda elilie gelmemeni ka kez sylemitim sa
na! Ka kez! ok rica e d e r i m ! Yeter artk!
Elsa hemen orackta bir koltua yld kalakald.
Ba gsnn stne dmt. Dudaklarnda bir
yar glmseme vard. Ac bir glmseme.
Oturduu yerden bard.
Canm skyorsun Ferri.
Artk iyiden iyiye
canm skyorsun, anladn m? Bu Berlin de canm
skyor ne zamandr.
Eer Pierre baarya ulaacak
olursa...
'
(
Sus be, diye grledi Ferri. Sus be artk. Ca
nn sklyorsa, ek git cannn sklmyaca yerlere.
Nereye istersen oraya ek g i t . . .
Beceriksiz herif, dedi Elsa, pis taral avukat,
ne olacak! Beceriksiz herif! Sen bu gidile buradaki
grevini kaybedeceksin!
Elsa, fke iinde, kaskat kt g i t t i odadan. nsan
tank olmamal bu gibi sahnelere. Tanklardan nefret
edilir genellikle. Ferri masasnn bana oturdu.
Hadi bakalm Naldi. Sen de hazrla raporunu
Ciano'ya. Anlat her eyi. Ne duruyorsun? Karmla ara
mn ak olduunu, ekitiimizi, Berlin'deki diplo
matik evrelerin maskaras haline geldiimizi yaz ba
kalm. Dilersen ben sana dikte edeyim neler yazman
gerektiini?
Nuremberg'den dnyordum. Yeni dnmtm o
sralarda. Von Baulig, st kattaki ktphanesinde yeni

317

haberler veriyordu. Yeni kamplar kurulmutu A l

manya'da. nsanlar tklyordu kamplara durmakszn.
Karlarn altnda saatiarca ayakta bekletiliyorlard in
sanlar. Balar ak. Dvyorlard insanlar kamplarda.
Almanya savaa hazrlanyordu.
Ferri, Elsa, Ciano,
ben, hepimiz bulamtk artk gnlk yaalmmzn
amurlarna. Kurtulu yakn grnmyordu. ekilmez
olmutu gnlk yaamn amuru. A m a , ne yaplabi
lirdi bakaca? Ne yapabilirdim? ren eylerdi bun
lar.
Kap ald rzgr g i b i . Yine Elsa girdi ieriye.
Titriyordu fkesinden.
Bana hakaret ettin Ferri, diye bard. Marco
Naldi'nin yannda kk drdn beni. Senin gibi
kaba, ahmak br kylnn bana hakaret etmesine gz
yumamam ben, anladn m sersem!
Yumruklarn skm kocasnn stne doru y
ryordu. Ferri oturduu yerde koltuuna'gmlm
t iyice. Kadnn sylediklerini duymak istemiyormu
gibi bir hali vard.
Uradn
baarszlklarn
hncn
benden
alamazsn Ferri! Hem sonra artk Ciano'nun gznde,
bil ki, on paralk itibarn kalmad. Br hisin sen ar
tk. Anladn m? Bir hi!
O anda frlayverdi Ferri koltuundan. Karsnn
bileklerini yakalad.
Barmasna engel olmak iin
sarsmaya balad onu.
Sus, sus diyorum sana!
Elsa bir silkindi. Kurtuldu kocasnn ellerinden.
Adamn tam suratna mthi bir tokat yaptrd. He
men kotum. Aralarna g i r d i m . Ferri itti beni.
Sen e k i l ! ine bak Naldi, dedi.
Elsa barp duruyordu.
Deli bu herif Naldi. ldrd son zamanlarda
318

Sakn beni brakma Naldi. Sakn brakma beni onun

yannda. Ne olur.
mi yine bu orospu, dedi Ferri. ekmi ka
bay gndz vakti. Pis. orospu ne olacak!
Ferri'nn yz buruuklar iindeydi. fkesinden
burnundan soluyordu. Elsa'y bileklerinden tekrar ya
kalad. Oradaki koltuklardan birine doru itiverdi.
Bana bak, eer yerinden kprdayacak olursan,
oir ey syleyecek olursan, ldrrm seni burada!
Anladn m? ldrrm!
ktm yanlarndan. kp g i t t i m . Bana da bulaT i t amurlar. Ben de onlarn yanndaydm. Ben de
onlardan saylrdm. Ferri'yi izlemitim yllar yl. El
sa'y sevmitim bir sre. Onlar demek, byk oranda
ben demektim bir bakma. Thiergarten'in arasndaki
yollardan yryerek yanm Reichstag'a kadar geldim.
Parlamentonun nnde hl drt be admda bir po
lisler duruyordu. Eve dndmde Laborderie'nin b
rakt bir notu buldum. Akama tavernada bulualm
diyordu. Hava karard zaman t a v e r n a y a g i t t i m . Her
zaman Amerikal gazetecilerin oturduklar masada tek
bana iiyordu.
Ben'r grr grmez hemen sordu.
u albay de Beuil' tanyor musunuz Naldi?
Ne biim adamdr size gre?
Ben ne biim adamdm, nce? Ferri ne biim
adamd? Venedik'te kumsallarda, eitim yaptrrken,
Vur, ldr, vur, ldr onu! diye baran Ferri ne
biim adamd? Sonra mstear olan, sinyora Maria'ya sarlarak pen Ferri? Albay de Beuil neydi, ne tr
bir insand? Bizler, tmmz ne biim
insanlardk?"
nsann gerek kiilii ne zaman ortaya kyordu?
Ne olacak, dedim. Kendine inanan bir adam.
Yalnz kendine.
Bana kalrsa, dedi, Laborderie, Roma'da bulun-

31 &

duu srada orann havasna fazlaca kaptrm ken

d i n i . Faist evreleriyle ili dl oluu nedeniyle ok
etkilenmi. Bu nedenle Fransa gereklerini unutmu
olmal. Biz Franszlar demokrasiden, zgrlklerden
kolay kolay vazgemeyiz sinyor Naldi. Kkldr bizde
bu kavramlar.
Gelenekler, kkl kavramlar ne kadar dayanrd
mermiler karsnda?
tenlikli konuuyorum, dedi Laborderie. Bir
sredir yakndan inceliyorum sizi. Sylediklerinizi b
yk bir dikkatle d i n l i y o r u m .
Oturduu yerden ban uzatt bana doru.
Bana kalrsa, siz de, tpk benim g i b i , tehli
keyi sezmektesiniz. Vaktiyle savaa katlm insans
nz. Bilirsiniz savan ne demek olduunu...
Neydi acaba Laborderie'nun gzlerimin nne
sermek istedii gerek? Nasl bir tuzak hazrlyordu
acaba bana?
Berlin'in' siyah birasn
yudumluyor
dum.
Sizin iddetten yana bir insan
olmadnz;
biliyorum, dedi. A l a t r i ' y i tanr msnz?
A l a t r i . Bolonya istasyonunda. ki jandarma ara
snda. Kafas sfr numara makinayla tra
edilmi
Alatri.
Nasl? A l a t r i mi dediniz?
- Evet, A l a t r i , dedim sinyor Naldi. Kamay ba
arm talya'dan. Paris'te i m d i . Sizden bana o s c :
etti.
Gzlklerinin stnden bakt dik dik Laborderie
Size tam anlamyla bir faist denilemiyece ni syledi. Olsa olsa, Naldi bir vatanseverdir, dedi
Sustu bir sre Laborderie. Srasnda susman da bir silah olduunu biliyordu herhalde.
A l a t r i ve teki faizm aleyhtarlar da vata--

320

severdirler. Bana kalrsa, siz onlarla pekl ortak bir

zeminde...
Sonra t u t t u bana taverna salonunu gsterdi. Sal
dr Birliklerine bal olduklar anlalan genler vard
masalarda oturan. M t e r i l e r i n arasna dalm. Daha
bakalar kapda duruyor, ieriye
girenlere kimlik
kartlarn soruyorlard.
Yine konutu.
Gnn birinde talya ile Fransa'nn yanyana,
ibirlii halinde Almanya'ya kar koymalar gereke
cek sinyor Naldi. te iin nazik yn de burada...
Ne istiyorsunuz benden? diye sordum.
Hi bir ey sinyor Naldi. Hi bir ey. Yalnz...
acaba A l a t r i sizinle iliki kurabilir mi diye renmek
istedim. Gerei isterseniz, bu yalnz talyanlararas
bir sorundur. Hani benimkisi yalnzca yle bir son
daj... zemin kollamak gibisinden bir ey yalnzca...
Ayaa kalktm.
Bouna vakit kaybediyorsunuz Laborderie,
Alatri de bouna vakit kaybediyor. Bakn, bu konuda
tarih karar verir. Tarih nasl olsa deerlendirir olup
bitenleri. Ben yle tarihte iz brakacak roller oynamak
sevdasnda hi d e i l i m . Hatta, kayorum bundan. Bil
mem anlatabildim mi? Faizm'den sonra ne olur? Ora
sn bilmiyorum. Hem gerei isterseniz, zm yolu
aratrmann zaman gelmedi daha.
Ardmdan Laborderie de ayaa kalkt.
Yani, dedi, anlalan reddediyorsunuz t e k l i f i .
Siz buna reddetmek deyiniz, dilerseniz. Katl
myorum daha dorusu. ekimser kalyorum. Rzgr
beni nereye srklerse srkler. Kendimi rzgrlara
braktm. Ne iin, kimin adna, ne amala katlaym is
tiyorsunuz bu olaylara?
Kapdan karken Saldr Birliklerine bal iki g
revli kimlik kartlarmz istiyorlar. Uzatyoruz. Dik dik

iktidar ark

321/21

bakyorlar Laborderie'ye. Onun pasaportunu birbirle

rine gsteriyorlar uzun uzadya. Adn yazyorlar bir
kk not defterine. Sonunda, kyoruz darya.
Laborderie konuuyor hl.
Ne hayvan herifler unlar, deil mi?
Geen
gn von Baulig'in sylediklerini duydunuz. Baz kural
lar, baz haklar vardr her eye ramen. nsan onlar
inetemez kolay kolay.
Siz Bombay' grdnz m? diye sordum.
Omuzlarn silkti Laborderie.
Bombay sokaklarndaki lleri, plkler iin
de yatan ocuklar grdnz m? Grdnzse eer,
ne bekliyorsunuz bakaldrmak iin bylesi olaylara?
Gerei isterseniz, her eyi, ama her eyi yeni bir
dzene sokmak gerekiyor. Anladnz m? Her
eyi.
Oysa, insanlar arasnda dayanma diye bir ey yok.
Hem de hi yok. Bombay'da sokak ortasnda alktan
lyor insanlar. te yandan Berlin'de,
Moskova'da,
Paris'te, Roma'da adam ldryorlar yok yere. Yakn
da Habeistan'da da adam ldrecekler. Ben de l
drdm. Cephedeyken.
Naldi dostum, ok soylu bahaneler bulup on
larn arkasna saklanyorsunuz. Gerei
isterseniz,
hakknzdr bu, imdilik gllerden yananz, hep o
tarafta kalmaya kararl grnyorsunuz.
yle deil
mi?
yle olsun, dilerseniz. Ben kendim semedim
ki bu durumu. Bana miras kald bunlar. Anlald m?
Miras kald. Hem sonra ne diye arur edeyim bu mi
ras? arur etmenin bir ie yaramyacam bildik
ten sonra.
Naldi dostum, balayn beni ama siz ok
benci! bir insansnz. Hem de umursamaz bir bencil.
Heyhat, baka t r l olmam olanaksz. nann
bana, denemek isterdim baka trl olmay ama..
322

Strang, Laborderie, A l a t r i , Ferri, t m de baz

eylere kesinlikle inanm kimselerdi. Ben yle deil
d i m . Kesin bir ey gremiyordum inanacak. Benim
amacm kendi yaamm savunmak, srdrmekti.
Bahar geldi sonra. Berlin'in evresindeki gller
den birinde, bir gn leden sonra, ingrid von VVirth'le yelken gezintisi yaptk. Gln suyu daha buz gibiy
di.'
Artk beni sokakta filan izlemiyorlar, dedi n
grid. Werner kukulanmaya balad bundan. zlemele
ri daha iyiydi. Bundan vazgemi olmalar pek tatl
bir iaret saylmaz, diyor.
Arada srada yanma sokuluyordu.
Yelkenlinin
yekesini ikimiz beraber tutuyorduk. Tekne rzgrn
etkisiyle yatyordu bir yana. Sonra otomobiline kadar
gtryordum onu. Otomobilin yannda bir sre daha
oyalanyor,, ene alyorduk.
Werner'e baklrsa, diyordu, bizim aleyhimiz
de bir eyler hazrlyorlar. yle olmasa, seni izleme
yi srdrrlerdi diyor. Bizi tutuklayacaklar herhalde,
Naldi. Hatta, ldrebilirler bile bizi.
Alman silahl kuvvetlerine bal bir general
yle kolay kolay ldrlemez, diyordum.
Bu szleri syler sylemez karmda Nitti'yi g
rr gibi oldum. Von Baulig, Goering'in bulunduu sa
raydan, parlamentoya giden yeralt
geidinden sz
ediyordu. M a t t e o t t i ' y i izlemilerdi bir zamanlar. M e r r y
Groves'u da izlemilerdi. Nedense hemen her zaman
byk olaylarn snrnda bulunuyordum.
Kendisine
baz sorular sorduum von Baulig'e baklrsa, artk
hesaplama gn yaklamaktayd. Hem de silahlar
konuacakt bu korkun hesaplama gnnde.
Gestapo'ya bal bir dostum var, diyordu von
Baulig. Bana ilg haberler iletiyor. Heydrich'le
Himmler sm listeleri dzenliyorlarm.
323

 Kimler olabilir o listelerde?

Ben varm, nce, dedi. Bata hem de.
nanmaz gibisinden bam salladm.
Savunacam kendimi doal olarak, Hindenburg'la von Papen de kar plnlar hazrlyorlar. Ola
bilir ki, bu atmadan biz kazanl karz. Gafil av
larz belki onlar.
Bana kalrsa von Baulig lm saylrd. lecekti
kesinlikle o atmada. Yakasn brakmazlard onun.
Temizlerlerdi nasl olsa.
Yabanc bir lkeye gidin, dedim. Dilerseniz
eer, yardm edebilirim size. Bir talyan pasaportu uydurabilirim. Kolaylkla geersiniz snn. Avusturya'
ya, Danimarka'ya geebilirsiniz. Dilerseniz talya'ya
gidebilirsiniz. Gidin, bana kalrsa, hi durmayn. Bili
yorsunuz, adamlar gller. Gafil avlanmayn. Ben
den iyi bilirsiniz onlar.
Dolamaya baladm ktphanede. Szler kendi
liinden geliyordu. Konuuyordum.
yle yle, en iyisi yabanc bir lkeye gidin.
Ne yapabilirsiniz onlara kar? Konumak m? Konu
masna konuursunuz. Diyeceim yok konumanza.
Syliyeceiniz szlere diyeceim yok. Yok ama, siz
dilediiniz kadar parlak szler syleyin, onlar ate
edeceklerdir stnze. Szlere silahla karlk vere
ceklerdir. Anladnz m? Hem sonra o gvendiiniz
byk adamlar var ya, oyuncak askerler, Hindenburg'lar falan. Onlar da tekilerden yana olabilirler. Ken
dilerini kurtarmak iin onlardan yana kabilirler. Ke
sin bir seim yapn von Baulig. Ya kan gerekten
ya da onlardan yana kmay gze aln. kisinden biri.
Sylyeceinizi tasarladnz parlak cmleler sakn
banz dndrmesin. Hi bir ie yaramaz o parlak
szler. Anladnz m? Ya da tetii ilk nce siz ekin,
324

Onlardan nce davranarak. Bunun dnda sakn bo

umutlara kaplmayn.
nce cevap vermedi bir sre. Sokaktan otomobil
grltleri geliyordu. Yine oturdum bir koltua. Von
Baulig bir puro uzatt. Kendininkini ar ar yakt.
Bazan, dedi, bazan kaybetmek, lmek t e k
zm yolu ise? Ne dersiniz buna? Ya artk herhangi bir
ey yapmak iin ok ge ise?
Yarn sabah size bir pasaport v e r e b i l i r i m , de
dim.
Ne nemim var benim Naldi? Kendimden sz
etmiyorum k i . Byle bir anda kendimi dnecek de
ilim.
Puromu ezdim sigara tablasnda.
Von Baulig, ben yalnz kendimi dnrm.
Evet ama bana bir pasaport salamay vaadettiniz ya?
Reddettiinize gre, hata etmi olmalym.
Dostluklar byle hatalar zerine kurulur sin
yor Naldi.
Belki de yaadmz alar dostluk a filan
deildir.
Ktphaneyi boydan boya yrdm.
Naldi, yoksa gerek bir faist misiniz siz?
Gafil avlanmak istemiyorum. Ya da kurban ol
mak. yi akamlar von Baulig.
Bir ey daha syliyeyim size Naldi.
Eer
bama bir kaza gelecek olursa, bilesiniz ki, bu bir
intihar deildir.
Kapdan kmak zereydim. Von Baulig ktpha
neye dayanm duruyordu.
Ben onu daha imdiden
ak seik bir boy hedefi olarak grmekteydim.
Bana bakn von Baulig, dedim, eer yarn sa
bah ekip gitmezseniz, intihar kendi isteinizle se
mi saylrsnz. Bundan daha budalaca bir ey olmaz.
325

 Sizin grnz o, dostum, dedf.

Kabul ediyordu demek. Yenilgiyi batan
gze
alanlardan, baarszlklarn hayatlaryla demeyi benmsiyenierdendi. A l a t r i , Calvini, M a t t e o t t i de yley
diler. Biliyorlard kesinlikle yenilgiye urayacaklarn.
Bilmelerine ramen, yenilgiye urayacak olanlarn ya
nnda yer alyorlard. Belki de ilerinden baar umu
du besliyorlard. Acaba neyin kurbanyd bu adamlar?
Yanl grlerinin kurban m ya da bir amaca sk
skya bal olmalarnn m? Berlin'de geen o haziran
sresince bu sorular kendi kendime
sordum dur
dum. Eskiden beri kafam kurcalayan sorulard bun
lar. Griebnitzee zerinde Ingrid'le yanyana kotra gezisindeydik. A l t kamarada rlplakt ingrid. Kocas
Werner von W i r t h o srada Baltk denizi kylarnda
Alman ordusunun manevralarn ynetiyordu.
Hazi
ran aynn sonunda dnecekti Berlin'e. Ingrid'in evin
de telefon alyordu yine.
Yine haber veriyorlar
bana, diyordu ingrid.
Telefonla yine haber verdiler. Savunma bakanlndan
bir subay olduunu sylyor telefon eden adam. Ha
yr, adn aklamyor. Israr e t t i m ka kez. Bouna,
sylemiyor adn. Hep ayn szleri tekrarlyor. Durup
dinlenmeden, gidin burdan, kan diyor. Kapatyor
sonra telefonu. Naldi korkmaya baladm ben artk
gerekten. Werner'e de sylyorum bunlar. Ciddiye
almyor. Alay ediyor benimle. Alman silahl kuvvetle
ri Hindenburg'un arkasnda diyor. Hi kuku duyduu
yok onun. Sen ne dersin Naldi?
Her yerden atlak sesleri, yknt sesleri gelme
ye balamt. Kari Maestricht randevu verdi bir gn
genelkurmay binasnda. Bulutuk. Silahl kuvvetlerde
komuta zincirinde kopmalar olacan syledi.
Dostum Naldi, Austosta tatile filan gitmeyin.
326

Giritiimiz byk
temizlik hareketini
bitireceiz
austos aynda, dedi.
Genelkurmay binasnn iinde ayr bir blmde
Saldr Birliklerinin komuta heyetine bakanlk edi
yordu. Devlet iinde devlet kurulmu gibiydi. Odasna
niformal genler
giriyorlar, topuklarn
vurarak,
kollarn ileriye dimdik uzatarak, selmlyorlard Maestricht'. Tm evre, oda, koridorlar, ksele, deri, ter
ve silah ya kokuyordu.
Glyz, Naldi, diyordu Maestricht. ok g
lyz. Anlamaya aln durumumuzu. yi deerlendi
rin olaylar. Biz olmazsak, Hitler hi bir ey yapa
maz. nann buna. Hi bir ey yapamaz. Balyz Hitler'e. Balyz, ama kendi haklarmz da savunaca
z sonuna kadar. Alman ordusuna kar, o kukla su
baylara kar, sava kaybeden o ahmaklara, o hain
lere kar, savunacaz kendi haklarmz.
ok iyi biliyordum bu edebiyat. ktidardaki adam
larn kendi ilerinde atacaklar, birbirlerine kar
silaha sarlacaklar zaman aa vurduklar szlerdi
bunlar.
Ama, acelemiz yok ki, sayn sinyor
Naldi,
diyordu Maestricht. Glyz. Gl olduktan sonra
acele etmenin bir anlam kalmaz ki. Austos aynda
ayrlmayn Berlin'den. Kaln burada.
Sonra beni d kapya kadar geirdi Maestricht.
Koridorlardan geerken herkes onu selmlyordu ko
lunu dimdik havaya kaldrarak, topuklarn birbirine
vurarak.
Haziran sonunda Mader adalarna balay ge
zisine kyorum, dedi. Gryorsunuz ya, ne kadar ra
hat, ne kadar huzurluyum. Ama austos gelsin bir kez,
o zaman...
Binann bahesine iki makinal tfek y e r l e t i r i l
miti.
327

Tam ayrlacam
srada, Maestricht kolumdan
ekti.
Dostum, eer general Werner von Wirth'i etkiliyebilirseniz, syleyin ona, kendi isteiyle emekli
liini istesin.
Kolumu yle arkadaa olmasn gzetir biim
de skt, hafife gld.
Kolay oimaz byle bir eyi sylemeniz. Kolay
olmaz, biliyorum ama siz yine de syleyiverin.
Belirtiler oalyordu. Fransz gazetecisi
Labor
derie Almanya'dan zorla snr d e d i l m i t i . Bendlerstrasse'deki savunma bakanlnn nndeki nbeti
lerin says arttrlmt. Von Baulig sk sk von Papen'e bavurarak, duruma mutlaka mdahale etme
si iin yalvaryordu.
- Birbirlerini yiyorlar, diyordu von Baulig. Goe
ring, Roehm ile Maestricht'e kar koymaya alyor.
Hitler imdilik kesin bir karar veremedi. Bu durumda
biz kazanabiliriz Naldi. nsancl bir dzen kurulmas
n belki salayabiliriz.
Olabilirdi. Belki kazanrlard. Belki ben yanl
kararlar veriyordum. Bilemiyordum artk gerein ne
ynde olduunu. ngrid sk sk Dorothenstrasse'deki
apartmanma geliyor, benim bu gibi sorunlarla kafam
yormama engel oluyordu.
Her eyi bir yana brakp yaamaya bakalm
Naldi. Senin iin bir tehlike sz konusu deil. Bana
gelince, benim Werner'e gvenim var.
Mutluluk duyarak brakyordu kendini bana.
Werner'i niin aldattm hi merak ettin m i '
diye soruyordu.
Benim ona sorduum sorularn arasna o da bu
tr sorular kartryordu.
Biliyor musun, seviyorum ben gerekte We r ner'i. Drst insan her eyden nce. Tam subay.
328

 Peki ama
kendisini aldatman nasl
kabul*
ediyor?
Niin benimle evlendiinin pek farknda deil.
Gerei istersen Werner hl bekr saylr. yi bir ar
kada sonra. Holanmyor yatmaktan. Can sklyor
ak yaparken. Yalnz politikayla, ordu ile ilgileniyor.
Hem sonra yle byk istekleri de yok onun. Sen ba
kasn.
Her yerini pyordum Ingrid'in. Glyordu.
Sen ak yaparken zaman deerlendirmesini
biliyorsun Naldi. Aceleci davranmyorsun. Seviirken
insan byle davranmaldr bana sorarsan. Werner bil
miyor bunu. lecek sanki acelesinden. Bir an nce
bitsin diye can atyormu gibi bir havaya giriyor. Sen
yle deilsin. Biliyorsun sen.
Biliyor muydum gerekten, yoksa yapacak baka,
iim yoktu da ondan myd? Ne olursa olsun, kendi
bedenime, ngrid'in bedenine ayracak yeteri kadar
zamanm vard.
Birka gn grmedim Ingrid'i. Hitler, Mussolini
ile bulumak iin Venedik'e gidiyordu. Ben de gide
cektim onlarla. Ferri armt bykelilie. Zayf
lamt. Durmadan dudaklarn sryor, ellerini
par
maklarn ekitirip duruyordu. Kukulu bir davran
vard.
Naldi, dedi. Elsa ile senin biraz megul olma
n rica etmek zorundaym. O da benimle birlikte Ve
nedik'e gelecek. Ancak, bana nasl davrandn gr
dn geen gn. Artk kendini hi kontrol edemiyor.
Ne olur Naldi, rica ederim senden, Venedik'te bira?
onunla megul o l . Unutmam bu iyiliini.
Hitler'in gelmesinden bir gn nce Venedik'e git
tik. Venedik gnein altnda prldyordu. Motorumuz
kanaldan syrld. San Giorgio Maggiore
adacnnnnden g e t i . Manacorda hemen balad vglere.
329

 Ciano yolladn raporlar ok beeniyor, de

d i . Senin raporlarn Ferri'ninkilerden ok daha m
kemmel buluyor. Berlin'deki nemli evrelere, sosye
teye tam olarak girmeyi basardn dostum. Gven sy
lediklerime, Ciano ok beeniyor yaptn ileri. Bak
sana bana, o ngrid nasl bir ey?
Srtarak uzaklat yanmdan, gz krpt.
Biraz
sonra, motor Byk Kanala g i r d i . Anlarmla dolu bu
ralar.
Magliano'da
kalarak kapal
bir hayat sremediim iin
duyduum znt
su yzne kt
yine.
Elsa yanmdayd. Koluma dayanmt.
Marco, dedi, hatrlyor musun? Hatrlyorsun
deil mi buralar? Ne raslant deil mi?
Gzlerimin iine bakt hi ekinmeden.
Burada
ayrlmtk seninle.
Vedalamtk.
Hatrlamyor musun? Birbirlerini seven bir kadnla bir
erkek arasnda gerek bir ayrlk olamaz hi bir za
man. yle deil mi?
Tiyatrolardak suflrler gibi, alak sesle konuu
yor, deta mrldanarak
sylyordu sylediklerini.
Gzlerine ar br makyaj yapmt. Ama ne yaparsa
yapsn, zaman kertmeye
balamt artk Elsa'y.
Bir ara elimi t u t t u .
Ayrlmak istiyorum Ferri'den. Dnmyeceim
onunla Almanya'ya- Ciano ile konuacam.
Olmaz
sa Mussolin'ye bile kp anlatacam onun ne bece
riksiz bir herif olduunu.
ttim elini.
Yardmna ihtiyacm var, dedi mrldanarak.
Kalacam otele g i t t i m . Koridorlarda, kocaman
odada ayaklarmn sesinden baka ses yok.
Yalnz
bama kalamyacam bu han gibi odada. Anlarm
kyor ortaya birer birer. Her biri fareler gibi trma
nyor sanki bedenime. O korkulu dlerimdeki fareler
330

gibi. Nasl vakit geer burda? ldrlmesi gereken y

nlarla saat var nmde. Ne yapabilirim? Bir bara
girdim. Kzlarla arkadala baladm. Tokuturulan ka
dehler. Strang, Merry. Laborderie de gelmiler.
Hemen kotu geldi yanma Laborderie.
te byle dostum, Hitler beni kovdu,
ama
ben onun peini brakamyorum. Kapdan kovsa baca
dan giriyorum.
iyoruz hep beraber. Biraz sonra Strang kolum
dan tutup darya srklyor beni. Havann serinli
i, denizden esen hafif rzgrla biraz kafam toplyabiliyorum.
Naldi, bak bana, iyi dinle, diyor Strang. ok
salam kaynaklardan haberler elde e t t i m . ok sa
lam kaynaklardan. Gestapo'dan dorudan doruya. Ay
sonunda harekete geecekler. Hem Saldr Birlikleri
ne hem de muhaliflere kar. Greceksin. Von VVirth'i
yazmlar listeye. nan bana Naldi, ltfen inan. Ber
lin'de yle pek ortalarda dolama, anladn m? Bak
benden sona sylemesi, diplomatik dokunulmazln
da pek para etmez o zamart. Eer Ingrid'i gerekten
seviyorsan mutlaka kaybol biraz ortalktan...
Kimseyi sevdiim yok ki benim. Hi kimseyi. Hi
kimseye tutkun filan da d e i l i m , Venedik'in nl sa
raylar yanklanyor sularda. Kusmak geliyor iimden.
Hayr. Hi kimseye tutkun filan d e i l i m . Kesip at
yorum bamdan sorunlar. Sava da kesiyor, biiyor
benim iin. Kiinin bacan, elini, kolunu. Bazan her
iki bacan, her iki elini, her iki kolunu kesmiyor mu?
Hesaplasnlar kendi aralarnda.
Birbirlerini
ldrsnler.
Sen sarhosun Naldi, diyor Strang. Fitil gibi
sarhosun.
Kocaman bardaklarla su iiyorum. Kusuyorum ar
dndan. M e r r y Groves azm siliyor.
331

 irkin ey bunlar, diyor M e r r y . ok irkin

eyler. Sizi hi bu halde g r m e m i t i m , diyor.
Yardmlarn da reddederek tmn braktm or
da. ktm darya.
Laborderie,
Dikkat et, kanallara der boulursun, diyor
du arkamdan.
Susun be, hergeleler, deyip frladmd da
rya.
Venedik'i biliyordum. San Marco alannn arka
sndaki kk sokaklarda dolatm bir sre. Hi ta
nmadm bir kz koluma g i r d i .
ster misin? diye sordu. Birlikte gidelim mi?.
ngiliz misin sen?
Evet diye cevap verdim. Ne kard sanki ngiliz
olsam? Ya da Trk olsam ne olurdu? Bu kenti gr
memek istiyordum. Tm bu blgeyi. Magliano'yu.
Paran var m? dedi bu kez.
Kulama uzand. Kaba saba, terbiyesizce eyler
syledi. Onunla birlikte bir merdivenden ktm. K
k bir odada kocaman bir yatak vard. Kz bir ey
ler daha mrldand. O srada bir kz daha geldi. kisi
bir eyler konuup gltler. Biraz sonra ayrldm
hurdan. Yorgundum. Otelde sabaha kadar uyumuum,
Sabah saat dokuzda. geldi Hitler Venedik'e. Ve
nedik yaknlarndaki kk havaalannda uan kap
snda grnd zaman hayli s i l i k t i . apkasn elinde
tutuyordu. Salar uuuyordu rzgrda.
Srtndaki
gri renkli gabardin pards yer yer burumutu. Halk
Nuremberg'de. Sieg Heil! Sieg Heil! Fhrerimizi is
teriz! d i y e baryordu o zaman Deutscher Hof ote
linin nnde. Oysa, burada hi bir arl yok Hiiler'in. Uan nne yerletirilen birka basamakln
merdiveni inerken, Ferri'ye, ekingen bir biimde g
lmsedi. Ban nne eerek alanda ilerlemeye ba332

ad. apkasn bir elinden tekine geiriyordu dur

madan. Manacorda nde yryor, ona yol gsteriyor
du. Orada duran st ak otomobile binmeden nce
yle bir salland. Hl glmsyordu. O srada Merry
Groves kolumdan e k t i . Kulama uzand.
yapmaya gelen bir Alman tccarna benzi
yor. Neredeydiniz dn gece?
Her gece olduu gibi sizi aradm durdum, de
dim.
Gld. Hitler otomobilden inip, kanaldaki deniz
motoruna binerken yine glmsedi. Biraz kukulu
olduu yznden anlalyordu.
Milyonlarca insann
yazgs bu adamn kararlarna, davranlarna balyd.
Tarihin lgnlyd bu. Merry de, yanmda, durmadan
glyordu.
Pek fazla aramam olacaksnz Marco. Ote
lin holnde ben hayli bekledim sizi.
Kraliyet villasnda Mussolini ve Ciano karla
dlar Hitler'i. Due srtna niformasn giymi, ayak
larna izmelerini g e i r m i t i .
Hitler hl apkasn
elinde tutuyordu. Srtndaki giysi koyu renkte ve ol
duka boldu. Due, Tiepoio kabartmalarnn nnde
durdu, Hitler'e bir eyler anlatt Almanca konuarak.
Hitler bayla onaylar gibi yapt Mussolini'nin syle
diklerini. Yine Nuremberg'deki
olaylar anmsadm.
Geceydi. Yzlerce projektr aydnlatyordu
evreyi.
Hitler, orada, sinirli bir yryle kmt krsye.
Oysa, burda kendi halinde, ekingen bir renciymi
gibi davranyordu. O srada Ferri yaklat yanma. El
divenli ellerini ovuturdu. Beni biraz kenara e k t i .
Naldi, dedi, evrede gremiyorum Elsa'yi-
le yemeinde mutlaka bulunmas gerekli. Ne olur, bul
bana onu.
tti beni biraz.
333

 ok rica ederim senden, dedi, git ara onu.

ok rica ederim.
Kraliyet
villasnn evresinde,
kara gmlekli
genler, Due! Due! diye baryorlard. Sonra kanallardaki sessizlik. Su rpntlar yalnzca. Sarayla
rn kirli grntleri. Oysa... oysa bu adamlar her eyi
ykabilirlerdi. Binlerce, yzbinlerce insann yaamna
son verebilirlerdi. Venedik'i ykabilirlerdi. Ingrid'i or
tadan kaldrabilirlerdi. Von Baulig'i ldrmekten e
kinmezlerdi. Dandolo sarayna g i t t i m . Madam Elsa
Ferri hl yoktu ortalkta. Telefona da cevap vermi
yordu. ktm ikinci kata. Odasnn kapsnn stnde
duruyordu anahtar. ime doar gibi oldu ne yapm
olaca. O srada bir hizmeti kadn geiyordu kori
dordan.
Benimle gelin, dedim kadna.
A t m odann kapsn. Girdim. Yatak pek bozul
mamt. Yalnz, yastkta bir ukurluk vard.
Kimse
yoktu ierde. Yanda, banyodaki musluklardan birin
den suyun -akt duyuluyordu.
Banyonun kapsn vurun, dedim hizmetiye.
Banda beyaz hotozuyla, kadn bir an ekindi
banyonun kapsn vurmaya. ttim kadn ordan. Ara
ladm kapy. Su lavaboya akyordu ak
braklm
musluktan. Elektrik yank braklmt. Yerde, banyo
kvetinin yan banda, yz mosmor olmu yatyor
du Elsa. Hizmeti kadn ektim ieriye.
Kmldamayn burdan siz, dedim.
Acele hemen telefona kouyorum. Doktor, otelin
yneticisi, polis hepsine haber veriyorum aceleyle.
Sonra Kraliyet Villasn aryorum Ferri ile konumak
iin. Konuuyorum
Kraliye^ Villasndaki
kapcyla.
Sylediklerimi tekrar e t t i r i y o r u m adama telefonda.
Tm sylediklerim, olayn olsa olsa, grntsn zet
liyor yalnz. Beni buraya yollayan Ferri'nn baklan334

m canlandrmaya alyorum gzlerimin nnde. Tu

zak m acaba? Raslant m yoksa? Kanalda, motorla
gelirken, Elsa'nn mrldanarak syledikleri. Ciano'ya anlatacam her eyi. Gerekirse, Mussolini ile g
receim. Vur. Vur. ldr! diye baryordu Ferri
Venedik kylarndaki kumluklarda savatan nce ei
t i m yaptrrken bize. Vur! ldr! diye haykryordu.
abuk davrandm herkese haber vermekte. Bek
ledim biraz. Elsa'nn yzne baktm. akandan ene
sine kadar, yznn bir taraf, sanki yere dm ya
da banyonun kenarna arpm gibiydi. Makyaj hl
duruyor fakat gzlerindeki rimel simsiyah akm a
zna doru. Polisler geldi. Saygl davranyorlar.
Fenalk geirmi olacak, dedi ilerinden b i r i .
niformal imanca bir adam bana dnd.
Tanmtk sizinle. O zamanlar ben Venedik
blgesi f a i s t rgtnde alyordum. Valseechin
adm.
Ban sallad hafife.
Evet, fenalk geirmi olacak. Ekselans Ferri
iin t e r s bir raslant dorusu!
Elsa'y bir yatan zerine uzatp yatrdlar. Yl
larca nce Missini'lerin saraynda prensi yatrmlar
d bir yataa. Elsa bir koltukta oturuyordu o zaman.
Oturdum ben de. Hi heyecanlanmadan, Elsa'nn l
mn seyrediyordum. Benim iin Elsa leli ok o l
m u t u . Evet, Berlin'de yine karlamtm onunla,
ama artk hi bir anlam tamyordu benim iin. Bir
baka Elsa'yd o, Berlin'deki Elsa.
Doktor da gelmiti sonunda.
Bir fenalk geiriyor, deil mi doktor? diyor
du Valsecchini.
Otelin doktoru, otelin mdrne bakyordu. Bu
arada bana da bir gz krparak ban sallyordu hafif
hafif. Gzlklerini alnna kaldrmt.
335,

 yle olmal, diyordu.

Ferri girdi ieriye. Yatan nnde duraklad. Y
z kaskatyd. Dakikalar geti. Sonra dnd bize doru.
Mussolini ve Hitler beni bekliyorlar, dedi. Eli
nizden geleni yapn ltfen. Yalnz, darya hi bir ey
szmayacak, anlald m? Hi bir ey szmayacak. Bi
liyorsunuz, faist talya'nn hizmetindeyim ben. Hi
bir ey szmamal darya.
Valsecchini selmlad Ferri'yi.
Ekselanslar kukulanmasnlar.
gelen...

Biz elimizden

Size gveniyorum Valsecchini, deyip geldii

gibi g i t t i .
Doktor gzlklerini takt tekrar. Sonra, elindek
dinleme aygtn yava yava yerletirdi kutusuna.
lm, dedi. Kukuya yer brakmayacak bi
imde, kesinkes lm bu kadn.
Ferri g i t m i t i bile. Valsecchini telefon ediyordu
Ben Elsa'nn l bedenine bakyordum. Anmsamaya
alyordum. O benim ilk kadnm olmutu. lk kad
nm. lmne kar bu denli duygusuz kalabilmer
iin aradan ok uzun yllar m g e m i t i ! imde sorsuz bir yorgunluk, eziklik vard. Benimsenmi b *
umutsuzluk vard. Nedendi acaba? Belki de yapabile
ceim bir ey olmamasndan. Belki bu lm olay i'e
ilgili tahkikatn imdiden kapanm
saylacandaYeraltndan bir gizli geit olup olmadn bile ara
trmadklarndan belki de. Berlin'de, Goering'in al
t yerden, parlamento binasna giden br gizli yera z
geidi olduunu aratrmadklar gibi. Berlin sokalarnda gen Naziler Kzllarn cinayeti diye b a r yorlard.
Valsecchini ikide birde, Kt bir fenalk ge'-mi deyip duruyordu. Elsa'nn nasl ld hi an ~
336

lamayacakt. Tp raporunda kaza sonucu lm diye

yazacakt.
ktm otelden. Kalabala kartm. Fhrer ve
Due'nin yansra, Venedik'te iki ylda bir dzenlenen
uluslararas resim sergisini geziyorduk. Yanmda
Merry Groves vard. Laborderie vard. Ferri ile Strang
da vardi. leyin kulpte resm konuklara ayrlan ma
salardan birinde yemek yiyordum.
Daha sonra kanallarn kenarndaki rhtmlarn s
tnde yryorduk.
Elsa iin intihar etti diyorlar, Naldi. Siz ne
fer biliyorsunuz bu konuda? dedi Merry Grobes.
Sonra, benden cevap almadan yine konuuyordu.
ntihar edecek kadn deildi Elsa. Yaamay,
hayatn zevklerini, n sahibi olmay ok severdi. Ha
d i , nazlanmayn Naldi, siz herkesten daha iyi biliyor
sunuzdur gerei.
ntihar etmenin binbir yolu var.
Kim bilir?
Yaamay semek de bir tr intihar olabilir baz du
rumlarda.
Merry Groves oteldeki odama kadar geldi benim
le. Uyuyabilmek iin birbirimize yardm ediyorduk.
Hitler'in Venedik'te geirecei son gn Ciano ar
d. Gittim onunla konumaya. Kraliyet Villasnn bah
esinde oturmu, kahvalt ediyordu.
Biraz ay ister misin Naldi? diye sordu nce.
Venedik u sralarda doast bir gzellikte, yle de
il mi? Szlerle anlatmak olanaksz bu gzellii.
Dikkatle iiyordu ayn. Biraz oburcasna bir dav
ranla. Fincan iki eliyle t u t m u t u .
Yolladn raporlar mkemmel, dedi. Dayan
dn kaynaklar da ok deerli buluyorum.
Glmsedi. Fincan brakt masann stne. Kalk
t . Birka adm att.
ktidar ark

337/22

 Alman ordusuyla da ilikilerinin iyi olduu

nu sylediler bana.
Elini omzuma koydu.
Kiisel ilerin beni ilgilendirmez. Fakat, Fer
ri'nn kiisel ileri iin ayn eyi syleyemem. zel
likle, o kiisel ileri tam u srada, bu konferans s
rp giderken, burda polis olayna dnrse...
Ciano salarn dzeltiyor eliyle. Gnee doru
uzatyor yzn. Yar kapal gzleri.
Bu lm olayna ne diyorsun, Naldi? Cesedi
sen mi buldun?
Biliyorsunuz, soruturma sonucu doal
bir
lm dediler.
Dikkatle bakyor bana yar kapal gzlerinin ara
sndan. Yznn alt ksm, enesi geni, ar.
Yani baka t r l bir sonuca ulaabilir miydi
soruturma sence? nanyor musun byle bir ihtima
le?
Cinao'yu da Ferri'y de grmtm Mussolni'nin
yannda. Venedik'teki o sarayn balkonundaydlar. Bir
birlerine doru eilmi bir eyler konuuyorlard. Bir
birlerinin su orta gibiydiler. San Marco alannda
onlar alklamak iin toplanm binlerce insan uzak
tan grebiliyordu balkondakileri. niformal bir yn
insandan baka bir ey gremiyordu aada toplan
m kalabalk. nanmt kalabalk. Due nutkunu b i t i
rince gen faistler Due! Due! diye haykrarak
sarayn kaplarna doru hcuma gemilerdi. Polis
ler tutamamt gen f a i s t l e r i . Sarayn iinde, koru
yucular, jandarmalar merdivenlerde engel olmaya a
lmlard gen faistlere. Bunlardan birka
bizim
toplu halde bulunduumuz byk salona kadar kma
y, kapy zorlayp ieriye girmeyi baarmlard. Biz
leri grnce, yz soluk Mussolini'yi grnce, durak
lamlard. lerinden bir iki tanesi hl Due! Du338

e! diye baryordu. Fakat, fazla direnmeden geri

dnmlerdi. Jandarmalar, ite kaka geri pskrtm
lerdi genleri. Grmlerdi o zaman iktidar. ktidarn
ne olduunu anlamlard. Birka insandan baka bir
ey deildi iktidar. Bir araya gelmi birka insan. Due'yi de grmlerdi yakndan. Adaleli, gl gr
nen, ellisinde bir erkek. ri yar bir adam.
Beni anlamaya al, dedi Ciano. Ferri'ye d
manlm filan yok. Fakat benim, grevim gerei, bil
mem zorunlu oluyor gerei. Benim de Mussolini'nin
de.
ktidarn ne olduunu ben de anlyordum. Gzle
rimin nnde paralara blnyordu iktidar. Birbirle
rinden nefret eden insanlar, birbirlerini temizlemeye
alan insanlard iktidar dedikleri.
Ciano, Ferri'ye
kar beni tutuyordu. Berlin'de Maestricht, Roehm ile
ibirlii yaparak Goering'i ortadan kaldrmay gzeti
yordu. Von Baulig ise Hitler'e kar oynuyordu. Halk
farknda olamyordu bu ekimelerin. ktidardaki in
sanlarn birbirlerini yemek istediklerinin. Halkn g
znde iktidar, bir balkonda yanyana duran niformal
birka insandan olumaktayd. Cevap vermedim Ciano'ya. O srada Manacorda geliyordu yanmza. Ciano
kollarn uzatarak gerindi uzun uzadya.
Ne tatl buralar, dedi. Hava ylesine gzel
ki.
Koluma g i r d i , bahe kapsna kadar yrd ya
nmda.
Senin fikrini renmek istiyorum, Naldi. Her
konuda. Her zaman. Sakn dorudan doruya benim
le temasa gemek
konusunda ekimser davranma.
Sonra, benim desteimden her zaman emin olabilirsin.
Biliyor musun, Ferri bana yollad ifreli mesajlardan
birinde seni Roma'ya geri almam istedi. Sylediine
baklrsa, Gestapo senin o... neydi ad? Onunla ili-

339

kilerinden kuku duymumu da falan filan. Olmaz

yle ey dedim. armadm seni Roma'ya. Ferri'ye
de aznn payn verdim. ster general kars olsun,
isterse onba kars, bize ne bundan? Kadn kadndr,
hepsi o kadar ite.
Tuzak m kuruyordu Ciano bana. Ne yaparsa yap
sn, syledikleri artmyordu beni. Bekliyordum by
le eyleri sylemesini.
Onlarn hepsi, ilikilerim falan bana haber
kayna tekil ediyor sayn bakanm, dedim.
Bravo sana Naldi, dedi. Acaba o kaynakla be
ni dorudan doruya temasa geirebilir misin?
Gld sonra benden cevap beklemeden.
Bak
Manacorda da tanm olsun der gibi bir hareket yap
t . Gle gle dnmemi diledi. Ar ar yryerek
dndm otele. Venedik'te geireceim son gnd bu.
Magliano'ya bile uramadan Berlin'in yolunu t u t t u m
trenle. nsann gemi yaantsnn evresine
dn
mesi bir ey salamazd. l bir huzurun dekoru sa
ylrd o evre artk benim iin,
Berlin'de, bekliyorlard hl. Bir eyler olmam
t . Herkeste bir bekleyi seziliyordu. Wilhelmstrasse'deki brosuna kadar yannda yrdm von Baulig
bakanlklarn nnde nbet tutan askerleri gstere
rek,
ok yaknda kyamet kopacak, diyordu.
Hizipler artk iyice belli olmu, su yzne k
mt. Saldr Birlikleri orduya kar kacaklard. Goe
ring, Himmler, Heydrich de, Roehm'e, M a e s t r i c h t ^
kar koymaya alacaklard. Hitler kendi kiisel g
cn salamlatrmaya alyordu. Hindenburg, von
Papen gibi nl kiiler hl ekimserdiler.
Hi rahat vermiyorum heriflere, diyordu von
Baulig. Greceksin,
harekete geecekler yaknda.
Von W i r t h bizden yana, diye ekliyordu.
340

Heyecanlanyor, couyordu sonra.

Tarih gnler yaklat. Nazilerin kendi aralan
rndaki ekimelerden yararlanarak durumumuzu g
lendireceiz, diyordu.
Silahnz var m? diye sordum.
Onlar birbirlerini ldrmeye baladklar za
man bizler kacaz ortaya. Unutmayn. Ordu bizden
yana. Schleicher var. Von VVirth var bizden yana.
ok basitti bu hesap.
Siz karamsarsnz, dedi von Baulig. insan is
tedikten sonra..
Nedir istediiniz sizin?
Bana hayretle bakt. Gld sonra.
Tuhafsnz Naldi. Haftalardan bu yana anlatp
duruyorum size ne istediimizi. Biz liberal ilkelerin
yeniden geerli olmasn istiyoruz. Siz de tutmu hl
soruyorsunuz..
Ban sallyordu.
Yoksa alay mi ediyorsunuz benimle Naldi?
Von Baulig, bir yana brakn liberal ilkeleri f i
lan Tek ey var istemeniz gereken. ktidar. ktidar ele
geirmek iin almalsnz. ktidar ele geirmeli
siniz. Gerisi botur.
Omuzlarn silkiyordu von Baulig.
ktidar diyorsunuz dostum. Nedir iktidar? k
tidar yalnz bir szdr o kadar.
Oysa, iktidar bir tutkuydu. Von Baulig bilmiyor
du bunu. Byle bir tutkusu yoktu anlalan. ktidar,
ona kalrsa, bir ynetim dzeniydi. Oysa, iktidar yal
nz bir ynetim dzeni deildi. Olamazd. ktidar, sa
hip olmak demekti. Var olmak demekti. Von Baulig'in
karsndakiler bu tutkuya gerekten kaplm kiiler
d i . Yanp.tutuuyorlard bu t u t k u ile. Ellerinin arasn
da tutuyorlard iktidar. lmeden, son nefeslerini ver
meden brakmazlard o gc, sahip olduklar her eyi.
341

Ellerinin altnda kalmas iin iktidar, ldrmeye ya

kp ykmaya, ezmeye, silip gemeye hazrdlar. Onlar
la ancak ayn tutkular besleyen insanlar kapabilirlerdi.
Liberal ilkelerin uygulanmas amacyla insan
arpmay gze alr m? diye sordum.
Siz faistsiniz Naldi. Korkarm ama faistsi
niz. Bunu daha nce de s y l e m i t i m size.
Faizm bana insanlar rlplak grmeyi ret
m i t i . Bir gerekilik dersi v e r m i t i bana faizm. D
ileri bakanlnn nnde
ayrldm von Baulig'den.
Doru bizim bykelilie g i t t i m . Leipzig alanndan
geerken
Goering'n saraynn nndeki siyah ni
formal SS birlii nbetilerinin saysnn daha da art
trlm olduunu grdm. Ne yapabilirdi bunlara kar
von Baulig? Kurallara, askerlik kanunlarna, ynet
meliklere pek bal bir adam olan general von VVirth
ne yapabilirdi?
Ordu devletin hizmetinde diyordu Jkide birde
ingrid. Werner ordunun bir mdahelede bulunaca
na ihtimal vermiyor. Yok ama eer Hindenburg emir
verecek olursa...
Duruyor sonra ngrid.
Ne anlam var bunlar konumann? diye so
ruyordu. Werner her ihtimali dnd. Her ihtimale
gre tedbir ald. Bak ben sana syleyeyim ne olaca
n. Hindenburg nemli bir aklama
yapacak. Ar
dndan Schleicher yeniden anslye
iln edilecek.
Gerekte, Werner hi bir ey istemiyor kendisi iin.
Onur peinde deil kocam. stelik, politikayla da i l - *
gilenmiyor. Hem sen bana bu konularda durmadan
soru soracana benimle ilgilensene bakalm biraz.
Ben karndaym, ben..
Yaz gelmiti Berlin'e. Akamlar, gnein krm
z nlar tam kardan doluyordu apartmanma. Ing.342

r i d , rlplak yatyordu halnn stnde. Akam g

neinin bedeninin stne dmesinden holanyor.
te hayat budur, diyordu.
Giyinmesi, gitmesi zaman g e l m i t i . ini eki
yordu.
Ben gnete yaamak iin dnyaya g e l m i i m ,
diyordu. Gneyde, Gneydeki uzak bir lkede, sar
lar lkesinde yaamak isterdim Naldi. Gnete, ses
sizlik iinde. Hem sen ok konuuyorsun. Hi b i t m i
yor sorularn. Brak ne olacaksa olsun. Grrz ba
kalm neler olacan.
Haziran'n son gn akam Neue Babelsberg'e
kadar gtrdm ngrid'i. Griebnitsee glnn yann
da ayrldm ondan. Evine yryerek g i t m e k iin ora
da inmiti arabamdan. Gle akamn glgesi vurmu
tu o saatta. Fakat, batan gne Babelsberg ynn kp
krmz aydnlatyordu. Havel glne doru srerken
arabay dikiz aynasndan gryordum ingrid'i. Elindeki
antasn sallaya sallaya yava yava yryordu. Tam
o srada, yine dikiz aynasndan, gzlerim garip bir
duruma takld. Von VVirth'Ierin villasnn nnde iki
siyah araba durmutu. Villann kaplar ardna kadar
akt. Hava ok scak olmasna
ramen, srtlarna
uzun gabardin pardsler giymi birtakm adamlar
girip kyorlard villaya. Hemen evirdim arabay, ga
za serte bastm, villann daha nne gelmeden ye
t i t i m ingrid'e.
Arabann arka kapsn aarak, seslendim,
abuk, atla! abuk o l !
armt ngrid. Ne yapmas gerektiini kestirem i y o r d u . Kolundan yakalayp ektim ieriye. Berlin'e
doru hzla srmeye baladm arabay.
Evine girmen tedbirsizlik olurdu. Bakalm bir
kez. Gider bir yerden telefon ederiz size.
Kzd bana ingrid nce. General von VVirth'in vil343

lasna kimsenin girmeye cret edemiyeeeini, benim,

tm italyanlar gibi, muhayyilemin biraz fazla alt
n ileri srd. Thiergarten'de' durduk. stasyona k
tm. Ben ordan telefon ettim Ingrid'in evine. Biri at
telefonu ama sorduum sorularn hi birine cevap
vermedi. Yanmda dikilmi duran
ingrid t e r l e m e y e
balamt. Alnndan akyordu boncuk boncuk t e r dam
lalar.
Nasl olur? Werner evde olacakt. Manevra
lar zerine bir rapor hazrlyacakt u saatlarda.
Dorothenstrasse'deki apartmana geldiimiz za
man bir de baktm bizim katta von Baulig'in ua be
nim hizmetimle heyecanl bir tartmaya dalmt. Von
Baulig'in ua hemen bana doru geldi. ok heye
canlyd. Arkasndan gittik. Von Bauling'in dairesinde
her ey altst olmutu. Arama yaplmt burada. Ki
taplar yere frlatlmt. Ktphanenin altndaki gz
ler alm, ilerinde ne var ne yok atlmt yere.
Uak heyecan ve korku iinde baryordu:
Hi bir ey anlamadm ben bu iten. Von Ba
ulig buradayd. O srada ben yannda deildim ama
kendisi buradayd. Hi bir ey anlamadm bu iten.
Ingrid'le, yanmza ua da alarak, apartmann
teki odalarn dolatk. Her yer aranm, amarlar,
elbiseler yerlere, yatan stne frlatlmt, rasgele.
Banyoda duvarn zerine, krmz bir kalemle, acele
olarak, eri br, Gestapo yazmlard.
Polise haber verin, dedim uaa. Ama, daha
nce, von Papen'le temas kurmaya aln.
ngrid'i kolundan tutup uzaklatrdm banyodan.
Susuyordu artk. Hi bir ey sylemiyor, elinin ter
siyle alnnda biriken t e r l e r i siliyordu. Balamlard
demek byk temizlik dedikleri ileme. Artk hi kim
seye acmazlard. Hi bir g durduramazd onlar.
Werner'i mutlaka g r m e l i y i m , diyordu ingrid.
344

Kolundan t u t t u u m gibi merdivenlere doru srkledm onu. ngrid'in benimle ilikisi olduunu, b e
nimle bulutuunu biliyorlard.
Benim apartmanma
da gelebilirlerdi. Diplomatik dokunulmazlm durdur
mazd Babelsberg yolunda grdm gri gabardin pardsl h e r i f l e r i . Yryerek yola koyulduk. Thiergarten
caddesindeki kalabaln arasna kartk.
Elilie gideceiz, dedim ingrid'e.
Ne olup
g i t t i i n i reninceye dek sen orda oturur, beklersin
diye ekledim.
Hi bir halt edemezler, diye
mrldanyordu
ngrid.
Scak bir yaz gecesi balyordu. Caddenin
iki
tarafndaki parkta ocuklar kouuyor, oynuyorlard.
Kadnlar kolsuz, hafif giysileriyle dolayorlard ev
rede. Ne yapabilirlerdi acaba? Biraz ilerdeki Mathaistrasse'ye SS birliklerinin niformal
adamlar yer
letirilmi, yol trafie kapatlmt. Kari Maestricht'in
alt kocaman yapnn kaps nne iki mitralyz koymulard. Ellerinde siyah eldivenlerle, birta
km adamlar, mitralyzlerin yannda duruyorlard.
Anlalan Kari Maestricht bu durumda balay ge
zisine filan kacak deildi. Hesaplama ilemi ba
lam olmalyd. stelik, Maestricht de bu atma
larda herhalde kazananlar kortejinde yer alamayacak
t . ngrid'i kolundan t u t t u m .
Sakn azn ap bir ey syleme i m d i , de
dim.
Bir subay sert sert selm v e r d i . Bandaki kasket
yzn ikiye ayrm gibi duruyordu. Baklar botu.
talyanca konutum. Pasaportumu gsterdim, tepesin
de talyan bayra sallanan bizim bykelilik bina
sn iaret e t t i m . ngrid elimi t u t m u , sksk skyor
du. Yanmza iki SS yesi verdi subay. Mathaistrasse*den, ancak yanmzda o iki SS yesi olduu halde ge345

cehildik. Roehm'n oturduu evi de kuatmlard. O

v i n damna da bir mitralyz y e r l e t i r i l m i t i . Eliliin
bahesine kendimizi attmz zaman Carlo geldi ko
arak.
Ate atlar, dedi heyecanla. Roehm'n evi
ne ate atlar. erde kimi buldularsa, tmn tutuk
layp gtrdler.
Omuzlarn silkt Carlo.
Ne olacak, dedi, politika ite! Pis politika! T
m de ayn partiden olduu halde sanki dmana ate
ayorlarm gibi birbirlerine tabanca ekiyorlar. Siz
bir ey anlyor musunuz bu iten, sinyor Naldi?
Gerekte, iktidardaki insanlar birbirine dren
bu olaylardan pek fazla bir ey anladm y o k t u . Ya
da, bu ekimelerin nedeninin yalnz bir kesimini, bir
fiaracn anlyordum. Herkes her eyi yalnz ken
disi iin istiyordu. Antonetti brosunda br aa bir
yukar dolap duruyordu.
stedikleriniz yle akl alacak trden eyler
-deil, Naldi, diyordu. Olacak eyler deil! Her eyden
nce yannzdaki Frau VVirth'e nasl pasaport verebili
rim? talyan olsa, neyse, ama bir Alman kadnna na
sl bir talyan pasaportu v e r i r i m sinyor Naldi? Hatta,
balayn beni ama, onun burada kalmas, elilie s
nmas konusunda da pek bir ey gelmez elimden.
Yok eer siyasi mlteci olarak bize snmak hakkn
istiyorsa, o zaman da Roma'ya sormam gerekir.
Bir koltua oturmu olan ngrid hemen frlad ye
rinden.
Hi bir ey istediim yok sinyor, dedi *htonetti'ye. Hi bir isteim yok. Naldi, gidiyorum ben.
Hemen arkasndan kotum. Koridorda yetitim
ona. Kollarndan yakaladm.
Bir yere gidemezsin, dedim. Sabrl ol biraz,
renelim bakalm nce neler olduunu.
346

Koridorda odalarn kaplarn aa kapaya, bo bir

salon bulduk. Oraya soktum ngrid'i. Her zaman her
eyden haberli olan Strang'a telefon e t t i m . Gerekte,
benim bildiim eyleri tekrarlad Strang. Gestapo, von
Baulig'i alp gtrmt. Bremen'de, Mader adalarna
giden bir vapura binecei srada, Maestricht'i de t u tuklamlard. Haber verdiine gre, S.A. ksaltma
syla anlan Saldr Birliklerinin balar da tutuklan
m a k t a y d . Buna karlk, SS birliklerine geni yetkiler
verilmiti.
Strang konuuyordu hl telefonda.
Dikkatli davran Naldi, sokaklarda dolamasan
iyi edersin. Rasgele adam ldrmeye, tutukladklarn
da kuruna dizmeye baladlar. Unutma sakn, SS bir
liklerine sonsuz bir yetki verdiler. Herifler gzlerini
krpmadan adam ldryorlar.
Ya von VVirth? Von VVirth nerede?
Bilmiyor musun ne olduunu?
Evine baskn
yaptlar. Evinde ldrdler onu. Hemen orackta t e mizleyiverdiler. Sylenenlere baklrsa, von VVirth ken
dini savunmaya kalkm ilk nce. Ama bouna, t a b i i .
Vurup ldrmler generali. Schleicher'i de ldrm
ler. Gryorsun ya, hi ekindikleri yok adamlarn.
Bir anda iki nl generali yere sermi oldular. Schleicher'in karsn da vurmular. Yalnz senin o sevgili
gzden hakknda bir eyler renemedim henz. Eer
renebilirsem haber i l e t i r i m . . .
Bu konumay teki kulaklkla dinlemi olan ing
rid imdi daha ok terlemeye balamt. Kollarndan
t u t t u m onu, zorla oturttum koltua. Gzleri deta b
ymt.
Haklar yok ama, diye mrldanyordu.
Ben
Hindenburg'a imdi hemen...
Yanaklarn okadm ingrid'in. Talihi vard anla
lan.
347

 Hi bir yere kprdanmadan burada beklemen

gerekli, dedim.
ldrdkleri insanlarn cesetlerini yok etmi ol
malydlar. Otopsi gibi, soruturma ya da inceleme
gibi ilemler, kukusuz, ilerine gelmezdi. O srada
kap ardna kadar ald. Ferri girdi ieriye. Arkasn
dan Antonetti de geldi. Ferri fkesinden lgna dn
mt.
Naldi, diye bard, sen ne yaptnn farkn
da msn? Olacak ey mi bu?
Antonetti bayla onun sylediini
onaylarken
kekeledi.
Ekselanslarna haber vermek zorundaydm...
Frladm yerimden Antonetti'ye doru. stne
abanp attm onu darya.
Defol git burdan?
Naldi, sen akimi oynattn galiba, deyip duru
yordu Ferri.
Kapy kapattm. erden k i l i t l e d i m ,
ngrid oturduu kolktukta hareketsiz duruyor,
umursamyordu olup b i t e n l e r i .
Naldi, emrediyorum sana... diye kkredi Ferri.
Bana doru bir iki adm att. Vazgeti hemen. Ka
pya ilerlemek istedii srada bileinden yakaladm
onu. erdeki masann yanma doru i t t i m .
Bana bak Ferri. ngrid iin hemen bir pasaport
istiyorum. Hemen anlald m? Bayan Naldi diye ya
zarsnz adn. Sonra hepsi bu kadar deil. Eliliin
resm plakal arabasn da istiyorum. ofr Carlo'yu
da. Hem de i m d i . Hemen.
*
Ferri garip garip bakyordu bana.
Evet ama Naldi, senin sama tutkularn y
znden...
Sen bilirsin Ferri. Sen b i l i r s i n . Yapmazsan is
tediklerimi ben de elbette bir eyler dnrm.
348

Bir elim bileinde bir elim Ferri'nn ceketinin yakasndayd.

Byle ite. Bir pasaport, bir de eliliin ara
bas. ofr Carlo ile birlikte. Hayr diyecek olursan,
o zaman hemen bu akam Roma'ya giderim. itiyor
musun sylediklerimi? Hemen bu akam karm yola.
Ciano'yu bulur, ona Elsa'nn lmnden sz ederim,
y e m de aklma ne gelirse sylerim, sayn ekselans
Ferri. ster gerek olsun, isterse gerek d.
Hi
farketmez. Ciano inanr bana. Bunu bilirsin.
Ferri iki adm kadar gerilemek istedi.
Yani sen ne zannediyorsun! dedi. Yani Elsa'y
ben m i . . .
Orasn bilmem ben. Doru yanl, ilgilendir
mez beni. Ama gider aklma geleni sylerim Ciano'ya.
Yzndeki gergin izgiler biraz gevemiti. Ren
gi soluktu. Dudaklarn sryordu durmadan.
Peki, plann nedir? ,
Danimarka snrna ulamak. Yarn sabah or
da olabiliriz.
Yrmeye balad odann iinde Ferri.
Beni de bulatryorsun bu kirli ilere. ste
lik, Antonetti de duydu neler istediini.
Antonetti'ye, sus, t u t eneni, diye emir ve
rirsin susar.
Birka saniye sustu. Dikkatle bakt bana Ferri.
Sonra ngrid'i szd uzun uzadya.
Kutlarm seni Naldi, dedi. Kabul ediyorum is
teini. Bu esiz gzellikteki kadnn hatr iin. Kutla
rm zevkini.
Gld sonra. Bir sigara yakt.
Teekkr ederim sayn bykeli, dedim,
yleyse abuk b i t i r e l i m bu ii. Aceleniz var
szin.
349

Koridorda A n t o n e t t i , yanma iki sekreter alm

bizleri bekliyordu.
Bard Ferri onlara.
Ne oluyor A n t o n e t t i , dedi, seferberlik mi var?
Nerede sanyorsunuz siz kendinizi?
ngrid'i kolundan t u t m u t u m . Hemen hemen s rklyordum onu zorla. Kendini brakmt tmden,
stemiyorum Naldi, istemiyorum, hi bir yere
gitmek istemiyorum, diye mrldanyordu.
Ferri gerekli pasaportu birka saniye iinde ha
zrlatt. Bana uzatrken,
i bittikten sonra hemen imha etmelisin bu
nu dedi.
Sizden aldm ya eninde sonunda bunu, d e d i m .
Gevezelii brakn da abuk olun diye cevap
verdi.
Biraz sonra yola ktk. Berlin'in hemen her ke
siminde devriyeler dolayordu. i asker dolusu kam
yonlara her sokakta raslamyordu. Von Baulig, von
VVirth gibi adamlar Hindenburg'un itenlikli olmasna
gvenmelerinin kefaretini demilerdi. Yenilmilerdi.
Kukusuz von Baulig'i de ldrm olmalydlar. Yol
larda birka kez durdurulduk. Grevli SS yeleri, as
kerler, kimlik kartlarn sordular her kez. Eliliin ara
basnda bulunan bizlere, stelik kar koca olduumu
za inanarak, hi ses karmadlar. Carlo sessiz kulla
nyordu arabay.
Lbeck ve Kiel yaknlarnda, iki kez, asker kon
voylara rasladk.
Sava kokusu var evrede, dedi Carlo. ni
formal insandan geilmiyor baksanza. Sinyor
Nal
d i , aklnzda olsun, ben bu sava kabullenmem. Be
nim savam olmaz bu. Herkes kendi savan yapar.
Ben sram savdm.
Ingrid'le konuuyor, ona Saldr Birlikleriyle Hit350

ler arasndaki ekimenin nedenlerini, nasl g e r g i n

letiini anlatyordum.
Evet ama, Werner, diyordu ngrid.
Canlarn skan herkese saldrm olmallar.
Von Baulig'e. von Wirth'e, Maestricht'e, liberallere,
hatta fazla iddial baz Nazilere bile.
Olamaz diyordu ingrid, olamaz.
grmem gerek...

Von Wirth'i

Gelirsin yine Almanya'ya, dedim. Ama i m d i ,

her eyden nce, gvenliin nemli, gvenlik altnda
bir yere gitmek zorundasn.

Gece hemen hemen aydnlkt. Ksa sryordu

mevsim gerei. Ama acaba neresi gvenlik altnda
saylrd bu ortamda? 1917 ylnda, yamurlu bir gn
de, Magliano'da grmtm iddetin ne olduunu.
Sonra t m talya'y kapsamt iddet. Afrika'y gr
mtm daha sonra. Almanya'y. Pierre de Beuil ve
onun izinden gidenler Paris'te at oynatmaya bala
mlard dilediklerince. Sava, drt yl sren sava yet
mezmi gibi, imdi Avrupa yer yer tekrar alevlenmeye balam gibi grnyordu. Belki de yeni bir sava
kageiecekti yaknda. Snrda pasaportlarmz
in
celeyen miferli askerlerin yzlerine baknca anlyor
dum bunu. Tm gerekleri. Srtlarndaki silahlar par
lyordu. Arkadalaryla birbirlerine bakp bakp gl
yorlard. Tpk benim eskiden Venedik'te silah arka
dalarmla gltm g i b i . Yars krmz, yars be
yaza boyal yolu boydan boya kesen tahtalar kaldr
dlar. Getik. A r t k Danimarka topraklarnda ilerliyor
duk. Buras imdilik bir bar adayd. Ormanda bir
ka yz kilometre ilerledikten sonra, gece gne d
nrken, durduk. Bir otel vard ormann iinde, ingrid
omzuma yaslanmt. Ormann ii burcu burcu aa,
iek, yaprak, yosun kokuyordu. Sessizdi evre. Carlo

351

direksiyonun bandan inmi, yere imenlerin stne

oturmutu.
Gn aard, diyordu.
ngrid, otelden Stockholm'e telefon ediyordu. Ge
lip alacaklard onu.
Ne olursa olsun, sakn odandan darya k
m a , d e d i m . Herifler inatdr. Bakarsn buraya kadar
adam yollarlar peinden.
Ban sallayarak olur diyordu. Sonra sarld bana.
smsk. lk kez alamaya balad hkra hkra. Niye
alyordu? Kimin iin? Berlin'de, gln kenarndaki
villas iin mi? Kocas general von VVirth iin mi? Be
nim iin mi yoksa? Hayattayd ya. Yayordu ya. Ne
vard yleyse nemli olan yaamasyd. Dar ktk.
Ormanda aalarn arasndaki patikada yrdk. En
gel olmadm ngrid von VVirth'in doya doya alamas-v
na. Sar salarn, gz yalaryla slanan yanaklarn
okuyordum.. Sonra dndk otele. Odasna gtrdm
onu.
Biraz uyumaya al, dedim.
Byle ayrlmamzn olanaksz
olduunu,
Werner'in lm olacana, onu bir daha gremiyeceine
inanmadn, beni de bir daha grmemesinin olanak
sz olduunu tekrarlyordu durmadan.-Olanaklar ney
d i , olanaksz olan eyler nelerdi? Ne denli biliyordu
acaba bunlar?
Belki de bu dnem geici bir dnemdir, de
dim.
Aldatc szlere, gerek d vaadlere gereksinme
duyuyordu. Sonunda, braktm onu orada. Ayrldm.
Carlo otomobilin arkasna oturdu. Ben getim direksi
yona. Uyank kalmam gerekliydi. Aklmda oluan ta
sanlar, beliren f i k i r l e r i t m olarak duymalydm. Ku
kularm deerlendirmeliydim birer birer. Bu ayr-lk
ann, bir kadn bedenine, yzne, bir kadn sesine ve:352

da ettiim bu dakikalar teker teker gzden geirme

liydim.
Yola kar kmaz Carlo konutu.
Sinyor Naldi, kadna dorusu kolay kolay unu
tulmayacak bir hizmette bulundunuz.
Snra doru ilerliyorduk. Ingrid'in pasaportunu
Carlo'ya v e r m i t i m yrtmas, binbir para etmesi iin.
Binbir paraya ayrd gerekten, paracklar arabann
oeneeresinden savurdu att.
O da bana unutulmaz hizmette bulundu, de
dim.
Artk eyleme geebileceimi,
m biliyordum.

bo duramayaca

plak bir evrede hayli yol aldk. Yaz mevsimi

nin bembeyaz, dikey inen i yaylmt her y
ne. Arabann ak camlarndan ieriye yapkan, b
ceklerle dolu bir hava giriyordu. Uzaktan uzaa, ufuk
ta birka aa lekesi grlmekteydi. Berlin'e yirmi
otuz kilometre kala durdurdum arabay. Biraz yr
mek istiyordum. Carlo da, ceketini srtna atm, Magiano'daki kyllerin ou kez yaptklar g i b i , yanm
dan yryordu. Bir aacn altnda oturduk. Carlo bir
paket sigara uzatt.
Sinyor Naldi, birbirimizi tanyal epey zaman
geti. Siz o zamanlar ocuktunuz daha. Hem de ken
dine gvenen, biraz kafas dik bir ocuktunuz.
Yllar Ferri'nn yzn k e r t t i i , Elsa'nn gzel
liini kemirdii halde, Carlo'nun yznde hemen he
men hi bir deiiklik olmamt.
Sinyor diye konutu yine Carlo, bir ey syliyebir m i y i m size. Gerei isterseniz eer, ne siz
ne de ben bu iler iin yaratlm insanlar deiliz. Sa
va, atan bu insanlar, birbirlerini ldren tutkulu
kiiler, onlarn evresi bize gre deil.

iktidar ark

353/23

Uzun bir sessizlik oldu. Arlaan, gitgide snan

havada bcekler vnlyordu.
Arabaya bakarak,
Berlin'e kadar sen kullan artk, dedim.
Bindik arabaya. Direksiyona geti Carlo. Onun
yanna oturdum. Bir yandan motoru altrrken te
yandan da ar ar sigarasn iiyordu. Hi aceleci
bir davran y o k t u .
yle yle, dedi. Bizler bu ilerin adamlar de
iliz ikimiz de. Hem insan ne ise odur. Deimez son
radan. Ne yaparsanz yapnz, bounadr. Deimez in
san.
Berlin'e yaklatka yollarda ve kylerde bir ha
reketlilik gze arpmaya balamt.
A t l arabalar,
otomobiller, bisikletli genler geziye gidiyorlard. Her
pazar sabah raslanan olaan eylerdi bunlar. Unter
der Linden'den geerken Kanzler kahvesinin
kald
rmdaki masalar tklm tklm doluydu. Beyaz ceketli
garsonlar bir masadan tekine kouup duruyorlard.
Parklarda, aalarn altnda gezinenler vard.
Biraz
ilerde, VVlhelmstrasse ile Dorothenstrasse'nin kesi
tii yere iki asker kamyon y e r l e t i r i l m i t i . leri as
ker doluydu..
Carlo elilie doru sapmadan nce.
Sakin grnyor evre, dedi.
Apartmana g i r d i m . Merdivenler karanlkt. eri
nin havas serindi. Kapy atm. ki kiiydiler. kisi
de dizlerinin altna kadar inen siyah parlak pardsierini geirmilerdi srtlarna. apkalarn da kulakla
rna kadar indirmilerdi. Bri oturmu, teki ayakta du
ruyordu. Ayakta duran elini ceketinin cebine
sok
mutu. kisi birden girmilerdi evime. lerinden biri
hemen yanat bana doru. abucak stm arad.
Kapy kapatt arkamdan.
354

 talyanm ben, dedim. talyan diplomatym. Do

kunulmazlm var diplomat olarak.
Koltukta oturan kalkt yerinden. Geldi arkama di
kildi. Omuzlarmdan t u t t u , arkamdan. Srtmda, ada
mn cebindeki silahn namlusunu duyuyordum. teki,
pasaportumu kartryordu. ttiler beni kapya doru.
Yzm duvara evirmemi sylediler. Biri g i t t i tele
fon etti bir yere. Duydum sylediklerini.
Geldi, burada, dedi.
Bir saniye geince, telefonunun kapatldn duy
dum durduum yerde. Yan gzle baktm. Apartman
daki dolaplarm aramlar, srglerde ne var ne yok
sa tmn yerlere dkmlerdi. tiraz etmenin bir an
lam y o k t u . Biri bir tarafma, teki te tarafma geti.
Kollarmdan tutarak.merdivenlerden indirmeye bala
dlar beni. Kapnn nnde siyah bir araba vard. Bir
ka saniye yrdk kaldrmda. Gelip geenlere arp
tk hzla. Durumumu gren bir kadn hayretle bakt
bize. Otomobil yola koyuldu. Unter der Linden'den ge
tik. Kanzler kahvesinin kaldrmlardakl masalar yine
doluydu. Ayn beyaz ceketli garsonlar yine saa sola
kouup duruyorlard. ldreceklerdi belki de beni.
Bakalarn; von Baulig'i, von Wirth'i ldrdkleri gi
bi. Oysa, Berlin olaan bir pazar gnn yayordu.
Bo sokaklardan getik biraz sonra. Thiergarten'in ora
ya geldik. Prens Alberchtstrasse'de 8 numaral yap
Gestapo'nun gene! merkeziydi. Tandm o yapy. Ara
ba orada durdu. Kaldrmda kimseler y o k t u . Daha do
rusu, anlald kadaryla, kaldrm kapatm olma
llard yayalara. Binann kaps nnde SS birliklerine
bal genler duruyorlard. Ellerinde eldivenler, g
lmser br davran iindeydiler. terek indirdiler be
ni otomobilden. eriye girdik. Bu kez soldaki bir ko
ridora doru ittiler. Merdivenlerden ktk. Uzun, lo
koridorlardan getik yukar katta. Bir broya, yine
355

omzumdan iterek soktular. Duvarda Hitler'in koca

man bir fotoraf aslyd. Kar duvara da byk ap
ta bir gamal ha y e r l e t i r m i l e r d i . Beni getiren iki
adam yanmdan
ayrlmadlar. Topuklarn
birbirine
vurarak birini selmladlar. Selm verdikleri
adam,
baktm Heydrich'ti. Heydrich ar ar oturdu masa
nn bana. Onu bizim elilikte verilen resepsiyonlar
da sk sk g r m t m ! Eliyle bir iaret yapt. Yanm
da duran adamlar ktlar odadan darya.
Oturunuz sinyor Naldi; dedi.
Ben, biliyorsunuz...
Yine bir el hareketiyle susturdu beni. Yarda kal
d szlerim.
Biliyorum neler syiyeceinizi. Protesto ede
ceksiniz. Diplomatlarn dokunulmazlndan sz ede
ceksiniz. talyan olduunuzu syleyeceksiniz.
Faist
bir grevlisiniz bykeliliinizde. Biliyorum bunlarn
tmn.
Ellerini kavuturdu.
yi tanyoruz sizi sinyor Naldi.
Hafife gzlerini yumar gibi yapt. Zorla glm
sedi.
Von Baulig'le, Maestricht'le, von VVirth'le a
rtc derecede yaknlnz var, dedi.
lm insanla m demek istiyorsunuz? di
ye sordum.
Ayaa kalkt. niformasn g i y m i t i . Ayaklarndaki izmeler prl prl parlyordu. Elini belindeki palas
kasna gtrd.
Sinyor Naldi, lm bulac bir eydir, dedi.
Salonun cill parkeleri zerinde izmelerini g
crdatarak bir aa bir yukar yrmeye balad. Bi
raz sonra geldi, dikildi t a m nmde.
Dn gece snr getiniz sinyor Naldi.
Hayr, dedim, Berlin'den ayrlmadm.
356

Nasl olduunu anlamadan, birdenbire, iimden

her eyi aklamak geldi. Burada, Gestapo'nun gene!
merkezinde geberip gitmek i s t e m i y o r d u m . Savata,
Piave cephesinde ka kez lmle kar karya gel
mitim.
Bana bakn Heydrich, dedim biraz sonra, bu
rada Berlin'de talya dileri bakan Ciano'nun t e m
silcisi olarak grevli bulunduumu unutmayn sakn.
Ciano'nun da Mussolini'nin damad olduunu biliyor
sunuzdur herhalde. yle deil mi?
izmelerini yine gcrdatt. Birka adm attktan
sonra g i t t i ar ar masasnn bana oturdu.
Unutmasna unutmuyorum da, yaptklarnz
renince ne kadar hayret edeceklerini, nasl ara
caklarn gzlerimin nne getirmeye alyorum, de
di.
Ne biliyorsunuz hayret edeceklerini?
Gzlerini yine krptrd. Dikkatli dikkatli bak
maya balad bana. Biraz kukuluydu. ktidar ellerin
de bulunduran insanlarda ka kez grdm ekim
serlik, kararszlk iindeydi. Eer yanlacak
olurlar
sa, her eyi kaybedeceklerinden korkarlard. Kaybet
mek korkusuyla t i t r e r l e r d i .
Von Baulig'i, von VVirth'i, Maestricht'! tanrm.
Yalnz, bakan Goering'i de tanrm Heydrich, d e d i m .
Dikkat edin. Onu da ok yakndan tanrm.
nnde duran bir dosyay kartrd sayfalar te
ker t e k e r evirerek. Bir zil sesi duyuldu. Biraz nce
dar kan iki adam girdiler ieriye. ki tarafma so
kulup beni dar kardlar. Heydrich yerinden b i l e
kprdamad. Kck bir odaya tktlar beni. Yalnz b i r
t e k iskemle vard ierde. Yksekteki kk pencere
nin n demir parmaklyd. Yapkan bir scak insann
derisine pis tozlar gibi konuyordu t m arlyla. Epey
vakit g e t i , ingrid u srada Stockholm'a doru y o l

357

alyor olmalyd artk. Kim bilir, belki de Ferri beni ih

bar e t m i t i Heydrich'e. Belki de sonucu bekliyordu
i m d i . O iki adam, apkalar yine kulaklarnn stnde,
elleri ceplerinde, ieriye girdiler. lerinden, adnn
Goldisch olduunu telefondaki konumasndan

rendiim iriyar olan kolumdan e k t i . Yine uzun, ka

ranlk, yer yer aydnlanan, fakat sonra yine lo kori
dorlardan getik. Bu srada, srtlarnda benim yanm
daki adamlarn niformalarnn ei olan iki k i i , SA,
eski Saldr Birlikleri niformal birini ite kaka gt
ryorlard. Adamn srtndaki haki gmlek kan leke
lerine bulanmt. Sokaa kardlar beni. Gne gz
lerimi kamatrd. Otomobile doru gtrdler. Wilhelmstrasse'den aa doru inmeye balad araba.
Babakanln nnde kalabalk vard. Babalar, kk
ocuklarn balarnn stne kaldrmlar,
ocukla
ryla b i r l i k t e , yanlarnda duran kadnlarla b i r l i k t e , el
sallyorlard. Halk, Fhrer! Fhrer! diye baryor
d u . Balarnda kasketleri, SS birlikleri halkn kaldrm
lara tamasna engel olmaya almaktaydlar. Leipzigeplatz'da Goering'in saraynn nnde durdu araba.
Bahede, omuzlarnda ar silahlar tayan SS yeleri
tur atyorlard. Damda, at pozisyonunu alm, makinal tfeklerin arkasnda boylu boyuca uzanm ni
formallar gze arpyordu. Saraya girdiimizde kori
dorlarda bir yn subay gidip geliyordu. O koridorun
dibinden Goering'in gr sesi duyuluyordu. Kuruna
dizileceksin diye baryordu Goering. Kuruna di
zileceksin. Domuzun birisin sen! Domuzsun anladn
m? Domuzun t e k i s i n ! Kuruna dizileceksin, o kadar i
te! ldr, gebert! diye baryordu Ferri, Venedik'
teki kumsalda.
Karmda imdi Goering. Golf t i p i pantalonunun
stne bol bir beyaz gmlek giymi. Siyah izmeleri
hemen hemen kasklarna kadar geliyor. Yumruklarn
358

skm, kalalarna dayam. Salonun bir kesinde

yere serilmi, dayaktan kendini kaybetmi niformal
bir SA yesi yatyordu kprdamadan.
Domuz! Domuz herif!
diye haykryor
hl
Goering.
Altn ereveli ince gzlkleriyle, simsiyah gm
lei iinde, Himmler de orda duruyor. Elinde beyaz
karton filer var. Goering bana doru dnyor. Goldisch ilerliyor bir iki adm. Tiyatroda rol oynuyormu
gibi Goering. Elleriyle geni hareketler yapyor.
Sayn sinyor Naldi, diyor, alayl alayl. Bu ne
srpriz! Sonra hemen ykseltiyor sesini.
- Ne bok yemeye lerimize burnunuzu soktu
nuz? Nedir istediiniz? Nedir sayn sinyor Naldi? Bir
duvarn dibinde kuruna dizilmek mi? unu bilin k i ,
hi bir g, ama hi bir g engel olamaz bize sinyor
Naldi. Anladnz m acaba?
Bir subay giriyor ieriye hemen hemen koar
adm. Bir mesaj uzatyor Goering'e.
Sakn karmayn elinizden, diyor Goering o
subaya. Sakn kuu karmayn elinizden. Karmam
sonra. Kellenizle dersiniz herif tyecek olursa.
Sonra kocaman bir koltua brakveriyor kendi
ni. Yorgun, bitkin bir havada. Sesini alaltyor bu kez.
Sayn Naldi, diyor, rahat davrandnz ok. Do
ru deil yaptnz. Gestapo'nun yeleri, biliyor musu
nuz, size yle bir ders verebilirlerdi k i . . .
ki elini koltuun kenarna dayayp glkle kal
kyor ayaa.
Yalnz, yalnz sinyor Naldi, Venedik'te kurdu
umuz ilikilerin ans iin balyorum sizi bu kez.
Gld. Elini uzatt. Uzaklamaya baladm
bile
yanndan. Koridorda, zerinde SA birlikleri niforma
s bulunan bir adam, ellerini yzne kapatm, hn
gr hngr alyordu. Sarayn avlusuna ktm.
Bir
359

subayla iki SS yesi kestiler y o l u m u , Dar kmaya

yetkiii olduuma inandrmaya altm onlar. Yzme
bile bakmadlar, direndiler olmaz diye. O srada Goldisch geldi yanma. Birka sz syledi adamlara. He
men atlar y o l u . Goering'in saraynn bahesi boyun
ca uzanan parmaklklarn yanndan
yrdm
uzun
sre kaldrmda. Biraz sonra VViihelmstrasse'ye gel
d i m . Halk babakanln nnde duruyordu hl. SS
yeleri iyimser bir davran iindeydiler. Hemen her
kes Fhrer! diye tempo tutarak baryordu.
Gece, sabaha kadar adam ldrmlerdi.
Hl
ldrmeyi srdryorlard. Mnih'te, Stadelheim t u tukevinin avlusunda, askeri okulun bahesinde durma
dan kuruna diziliyorlard. Bavyera'nm eitli kentle
rinde, sokaklarda ldrdkleri insanlarn says az de
i l d i . Bremen'de yakalanan Maestricht'! Lichterfeld'i
kuruna dizmilerdi.
Hyar herif, lrken bile Heil Hitler diye ba
rm.
yle diyordu Strang, tavernadaki masaya kolla
rn dayam olarak.
M e r r y Groves, bana dayanm, sakin sakin siga
rasn iiyordu. Salar ellerime deiyordu. Giysileri
nin altndan scakln duyduum bedeni biraz kendi
me gelmeme yardmc olmaktayd.
Ne olduunu anlamadlar bile zavalllar diyor
du Strang. Ne Maestricht anlad, ne von VVirth ne de
von Baulig. Tmn s i l i p sprdler. A r t k muhalefet
diye, muhalif diye bir ey szkonusu bile olamaz. Ha
trlar msn Merry, batl bir yazar ne d e m i t i . En iyi
kzlderili l bir kzlderilidir.
Hatrlarsn sanrm.
Burada da yle i m d i . Nazilerin en iyileri lm olan
lardr.'
iyorduk. eriye biraz temiz, serin hava girsin
360

diye tavernann kaplarn ak brakmlard.

Dar
dan barmalar, arklar, alklar duyuldu.
ok mutlular i m d i , dedi Strang. Hitler'in bir
suikastten kurtulduunu zannediyorlar.
M e r r y bana dnd.
Hi azn amyorsun Naldi, dedi.
Sonra yzm okad efkatle.
ngrid'i mi dnyorsun?
Evet anlamna gelen bir iaret yaptm
bamla.
Susmamn nedenini ingrid'in gitmesine balamam i i
mi kolaylatrrd.
Eer yle yapmasam sokaklarda
mutluluktan baranlarm, babakanln nnde top
lanp ocuklarn kafalarnn stne kaldrarak Hitler'!
grmeleri iin t r l aklabanlk yapan insanlarn bana
verdikleri acy anlatmam uzun srerdi. Werner von
Wirth gzmn nne geldi. Sonra von Baulig, ktp
hanesine dayanm, inancna gre konuan von Ba
ulig. Ya o, Goering'in sarayndan karken koridorda
grdm, gmlei kan lekesi iindeki adamn ala
y.
Artk onlar kimse iktidardan uzaklatramaz,
dedi Strang. Ne dilerlerse yaparlar bundan byle. Sa
va bile iln edebilirler. Edeceklerdir de. te o zaman
hap yutarlar. Ancak, o zaman. Naldi, umarm k i , talya
katlmaz bunlarn
peine. Umarm k i . talya iyiler,
olumlular kampnda yer alr.
Ayaa kalkt, eliyle selmlad beni.
Hadi gidelim M e r r y , dedi. Bizim faistimizi
rahat brakalm. Diledii gibi dnsn kendi kendi
ne.
M e r r y de gitmek istedi Strang'la. Elimi koydum
dizine. Bakt Strang'a.
Ben Marco ile kalyorum.
Teselli mi edeceksin? diye sordu Strang alay
l bir havada.

36T

M e r r y ile ar ar yrdk sokaklarda. Apartsmana dnmek, oradaki dzensizlikle, von Baulig'in,

ingrid'in yrtlm paralanm fotoraflaryla, yerle
re serilmi eyalarn arasnda kalmak istemiyordum.
Elimi Merry'nin omzuna koydum, dolatk durduk s
cak yaz gecesinde. VViihelmstrasse'de, Unter der Linden'de, ordunun, ii asker dolu kamyonlar hl duru
yordu. SS Birliklerinin niformallar da evrede, iki
er, er kiilik gruplar halinde kendi aralarnda ko
nuuyorlard alak sesle. Bizi izlemediler. Fakat dur
duklar yerden, belli etmeden, gzleriyle tepeden tr
naa, szdklerini anlyordum.
Bu herifler korkutuyorlar beni, dedi M e r r y .
Korkacak bir ey yok dedim. Srasnda onlar
da temizlerler.
yle dedim ama belki bunlar ldrmek pek o ka
dar kolay olmazd.
Bo sokaklarda kendi ayak seslerimiz yank ya
pyordu. Gitgide daha arlaan br yorgunluk duyma
ya baladm. Merry'nin evine g i t t i k . Orada giysilerimi
bile srtmdan karmadan uzanp yattm. stme eil
di Merry, kravatm zd, ceketimi karmama yar
dmc oldu.
Bitkinsin yorgunluktan, dedi. Hi kalkma. Yat
ylece.
Biraz alayc fakat te yandan da efkat dolu bir
davran iindeydi.
Sabahleyin gzme giren gnele uyandm. Merry
de yanma uzanm uyuyordu. Odann pancurlarn ka
pattm. Hemen ktm sokaa. Thiergarten'de devriye
ler dolayordu. Gazetelerin sata km olan ilk bas
klarnda, SA'lar diye anlan Saldr Birliklerinin Hitier'e kar korkun bir suikast hazrladklarndan sz
ediliyordu. Saldr Birliklerinin komutan Maestricht
yabanc bir lkeye kaarken yakalanm ve tutuklan:362

mt. SA birliklerinin yneticileriyle ibirlii yaptk

lar anlalan general von VVirth ve general Schleicher
yakalanacaklar srada polise kar mthi bir diren
meye yeltendikleri iin ldrlmlerdi. Bad Wiessee'deki kk bir pansiyonda baz ileri gelen SA y
neticileri gen askerlerle koyun koyuna yatarlarken
yakalanmlard.
Pislikti bu davranlar. Alaklkt.
Goebbels, cerahatli yara temizlendi diye bir deme
vermiti. Hindenburg da Hitler'e bir telgraf gndere
rek Alman ulusunu kurtardnz diye yazmt. De
mek k i , kurun askerler, oyuncak askerler, eski yer
lerini almlard. Von Baulig lmt. Von VVirth de
lmt. Ne olmusa onlara olmutu.
Elilie g i t t i i m zaman A n t o n e t t i her zamanki gi
bi selmlad beni. Diplomatlar arasnda en geerli
zellikti unutkanlk. Her eyi abucak unuturlard. y
le gerektirirdi karlar. Odasna girdiimde Ferri be
ni beklediini syledi. Dosta bir havaya brnm
t.
zc bir eyler mi var? diye sordu.
Hayr, d e d i m . Sizin iin zlecek ne olabilir
ki?
Benden sz eden var m? diye grledi kzgn
lkla.
Yaklat bana doru. Bir koltuk gsterdi. Kendisi
de oturdu karma.
Naldi, dedi, ne yaptm ben sana? Yoksa Elsa
iin mi?
Dudaklarn sryordu srekli olarak.
kimiz de unutmalyz Elsa M i s s i n i ' y i , anladn
m Naldi? Bilirsin ya, kendiliinden, bir kadn, erkee
hi bir ey veremez. Hi bir katkda bulunamaz, bilir
sin. Elsa, iine geldiim iin benden yararland. Kul
land beni. Sonra, biliyorsun, o beklenmedik kaza so
nucu... stelik, imeye balamt son zamanlarda.
363

ok iiyordu. Ka kez yerlere ykld sarholuktan. Alahtan ben yanndaydm da durumu rtbas edebildim.
nanmazsan sor Carlo'ya. O anlatr sana.
Uzun sre Eisa'dan sz etti bana. nandrmak iin
Elsa'nn tutarszlna.
Ama t m anlattklarn
ok
uzaklarda, gemite kalm eylerdi. Elsa belki ara
mza g i r m i t i ama ne nemi vard. nemi olan ey,
u gnlerde, ynlarla insann ldrlm olmasyd
bir gece iinde.
Biraz sonra dik dik bakt bana.
Roma'ya dnmeni istiyorlar, dedi. Almanlar,
Hemen u gnlerde deil, ama olanak bulunur bulun
maz, Roma'ya dnmeni istediler. Goering haber gn
derdi. Yalnz, hemen acele deil. Bol vaktin var. Ya
va yava hazrlanrsn.
Kalkt yerinden, beni geirmek iin yanmda y
rmeye balad.
Resm bir istekte bulunmadlar ama diploma
t i k gelenekleri b i l i r s i n . Anlattlar isteklerini. Seni
baka bir lkede grmek istediklerini akladlar. Ya
da burada kalrsan hani l e b i l e c e i m . . .
Peki dedim, baka yere giderim.
yi olur, ok iyi olur. Yalnz, burada bulundu
un sre ok dikkatli davran. Biliyorsun, yapacaklar
n yapmakta hi ekimser davranmyorlar. Grdn
Maestricht'i, Roehm u, t e k i l e r i . . .
Bu bir uyar myd? Bir tehdit mi? Glmsyordu
Ferri. O da yapacam, yapmay aklna koyduunu hi
ekinmeden yapan insand. Hi istekli deildim l
meye. Bana karanlk grnen, iyzn renmem ge
reken ok ey vard daha. ncelikle kendimi ren
mek zorundaydm. Neden bylesi bir kiilik sahibi ol
m u t u m . Hani karnndan konuan vantriloglar gibi bir
ey. Hem sonra talya'da olsun, Almanya'da olsun,
balkonlarn altnda toplanan, Viva il Due diye Sieg
364

Heil diye baran insan topluluklarnn davranla

rnn gerek
nedenlerini de renmek istiyordum.
Ama nce
kendimi renmeliydim.
imde tuhaf
duygular vard. ki ynl duygular. imde yer alan iki
ynl duygular belki, gnn birinde, bir tek ses ola
rak taacakt. Belki o zaman duygularm, f i k i r l e r i m ey
leme dnrd. Hayr. stemiyordum l m e y i . Piave'de kara toprak stnde kvrlp yatmay r e n m i t i m ,
iktidarlarn hizmetindeki katillerin nasl davrandklar
n r e n m i t i m . M a t t e o t t i ' y i baklayanlar, beni Gestapo'nun merkezine gtrenler o tr katillerdi. Dorothenstrasse'deki apartmanma dnmedim. Elilik
ten knca doruca tavernaya gidiyorum. Geceleri ise
Merry'mn evine.
Beni burada barndrmakla sen de tehlikeyi
gze alm oluyorsun diyordum Merry'ye.
Glyor, bardama viski dolduruyordu.
Sana tutkun olduumu biliyorsun, diyordu.
Arka arkaya telefon ediyorlard onun evine. Merry
ayordu telefonu her kez. Konusun! KonussamzaU
diye baryordu her kez. Kimse konumuyordu. A
tklar gibi kapatyorlard t e l e f o n u . renmek istiyor
lard anlalan. Geceleri ald zaman
amyorduk
telefonu. Daha sonra geceleri de elilikte kalmaya
baladm. Bir sabah, Merry'nin evinden ktktan son
ra, siyah bir otomobilin beni izlediini anlamtm. s
temiyordum lmek. Roma'ya bavurarak grevimi de
itirmelerini i s t e d i m .
Anlayl davranrlar, diyordu
Ferri. steini
desteklediimi bildirdim ben de.
Kendisi de ayrlacakt Berlin'den. Londra'y vaadetmilerdi ona. Benim de Paris'e atanacam sy
lyorlard. 13 temmuz gn Berlin'den ayrlma emrim
geldi. O akam, M e r r y ile b i r l i k t e , Kroll Operasnn
nndeki kalabala kartk. Nazi m i l l e t v e k i l l e r i ge365

rteliikle oralarda toplanrlard. Aalarn ardndan

parlamento grnyordu. Kroll Operasn aydnlatar
projektrler, arada srada, parlamentonun damndan
dar frlam, yangndan eri br olmu
demiputrelleri de aydnlatrd. lknce, yangnla girimi
lerdi ie. Sonra, uzun baklar gecesi dedikleri o ge
ce, perde kapanmt artk. Hitler konuuyor,
hel
ise, coku iinde barp aryordu. Kuruna dir
ine! i, diri diri yakmal alaklar, hemen gebertmel*
diye kkryordu Hitler. V o n Baulig'in yz geliyorc.
gzlerimin nne. Merry'yi t u t t u m kolundan, ektim :
kalabaln arasndan. Halk bizim gememiz iin z c la yol ayordu. Herkes oraya doru gelirken, b i z i r
akntya krek eker gibi, geri gitmemiz, anlalar
holarna gitmiyordu bu insanlarn. tile kakla, s o n u l
da, Merry ile birlikte, kendimizi tenha bir park y o l r da bulabildik.
Deli bu insanlar, dedi M e r r y Groves.
Liderlerini izliyorlard. taat ediyorlard ona. Ha ; kryorlard. Uygun admla yryorlard. Bir zamanlaben de Milano sokaklarnda Zafer bizimdir! di1..e
bararak yrrdm. Ama o zamandan bugne hay
yol almtm. Acaba bu insanlar da, zamanla, o kacayol alabilecekler miydi? Anlamaya balayacaklar m i
di ksa zamanda?
O gece hi ayrlmadm Merry'nin yanndan. Ya:tk, eski sevgililer g i b i . Belki biraz yorgun, fakat esalkanlklarn yeniden bulmaktan mutluluk duyan se.gililer gibi, sevitik. Yatakta sigara itik. Yanyar =
uzun sre yattk.
Sen garip insansn, dedi M e r r y .
Sen de komik bir kzsn.
Gldk ikimiz de.
Yarn ayrlyorum burdan, dedim.
Seninle nasl olsa her zaman
karlaaca -

366

mizi biliyorum, dedi. Roma'da ya da bir baka yerde.

Ben biraz daha kalacam burada.
Kalrsn, dedim. Strang var nasl olsa.
Evet, Strang var. Ama ben seni t e r c i h ediyo
rum Strang'a. Grnn baka, ruhun, iyzn ba
ka senin. nsan seni renmek istiyor.
Hem sonra
ikide birde deiiyorsun. nsan seni daha iyi tanmak,
daha yakndan renmek tutkusuna kaplyor. Senin
le olduum zaman, hi konumadn oluyor. O zaman
bile canm sklmyor yannda.
Sen rportaj yapyorsun sanki benimle, dedim.
Hatrlarsn ya, bir gece Elsa Missini'lerin saraynda
balamtn rportaj yapmaya. Hl bjtiremedin.
Evet ama hi bir zaman yaymlanamayacak tr
den bir rportaj olacak korkarm. ok kiisel bir r
portaj.
Dudaklarmn arasnda duran sigaray ald.

Tatl

tatl pt beni.
Hi kimseyi sevmemen ok yazk, dedi.
Senin de herkesi sevmen.
Birlikte gltk.
Birdenbire alamaya balad
Merry. Durdu sonra. Tuttu kendini. Ban gsme
koydu.
s
Yazk. Alyordum sana. ok yalnz kalaca
m burda.
Strang'n var ya.
yle yle. Strang var.
ki gn sonra Roma'daydm. Mthi scakt hava.
Bakanlklarda kimseler y o k t u . Ciano yabanc bir lke
deydi. Mussolini Riccione'deki yazlk villasna g i t m i
t i . Gnlerimi Barberini alanndaki apartmanmda ge
iriyordum. Pancurlarm kapatarak. Lo ve scak oda
larda. Magliano'ya gitmeye karar veremiyordum. Bi
lemiyordum ne yapacam. Sonunda 25 temmuz gn
Roma canlanverdi.
Naziler, Avusturya
anslyesi
36?

Dolfuss' ldrmlerdi. Nazi Almanyasnm

Avus
turya'y igal etmesinden korkuluyordu. Mussolini ve
f a i s t basn bu olaydan duyduklar t i k s i n t i y i aka
belirtiyorlard. Geziye gittii yabanc lkeden he
men dnen Ciano artt beni.
Sen olaylar doru deerlendirmisin Naldi,
dedi. Due deliye dnyor fkesinden. Bu sabah ne
dedi bana biliyor musun? Due, bu sabah bana O Hit
ler denen herif tehlikeli bir deli dedi. Seks budala
s hasta bir serseri dedi. Almanlarn hepsi may
mun gibi insanlar dedi. Bana bak Naldi, Due hi
bir zaman ho grmeyecektir Almanlarn Avusturya'
ya saldrmalarn. Engel olacak buna greceksin. Eer
Naziler Avusturya'ya saldracak, o lkeyi igal edecek
olurlarsa, talya'nn gvenliinin sonu demektir bu.
Anladn m?
Benim syleyecek bir eyim y o k t u . Grevim, din
lemek, onaylamakt Ciano'nun sylediklerini.
Biraz
sonra Manacorda girdi ieriye. Basn zetlerini getir
di.
Sayn bakanm, dedi Clano'ya,
sayn baka
nm, Fopolo di Roma gazetesinin byk baln
grdnz m? Nedir bu Naziler? Naziler katildirler.
Tm cinsi sapktrlar. diye balk atm bu gazete.
yi, gzel, dedi Ciano.
Kukuluydu. Biraz ileri gitmiyor muydu acaba?
Acaba Due gerekten byle mi dnyordu? Tutup
Mussolini'nin szlerini tekrarlyor ve beni ileri sre
rek,
Naldi tm bunlar, neler olacan
nceden
haber v e r d i , diyordu.
Gnn adam olmutum bakanlkta. Her eyi n
ceden gren, doru tahmin eden, zamannda haber
veren baarl adamdm i m d i . Ciano bir sre Ferri'
ye kar kullanmt beni. imdi de Almanya'ya kar
368

kuamyordu. Gerek nemi olmayan bir dama tay

dm ben Ciano'nun gznde. Ama u anda deerliy
dim. Benim sayemde, ona Berlin'den yolladm ra
porlar sayesinde, olup bitenleri nceden tahmin e t t i
ini, doru olarak deerlendirdiini, iyi koku aldn
ileriye sryordu. Bir sre nce, Hitler Venedik'e gel
dii zamanlar, raporlarmn hi nemi yoktu sanki.
Ama imdi bu raporlar arivlere kaldrlan, saklanan
birer belge olmutu. yle olmas zorunluydu; zira, Du
e de sz e t m i t i raporlarmdan.
Paris'e gider gitmez
orada btn yazarlara,
eli kalem tutan herkese, Franszlara, bizlerin, Latin
kardelerin, o barbar Almanlara kar birlememiz ge
rektiini anlat, diyordu Mussolini.
Derin derin nefes alp gsn iiriyor, ellerini
kollarn sallyor, enesini yine her zamanki g i b i , fr
latyordu ileriye doru.
Syle Paris'te herkese, Almanlar daha yaz
yazmasn bilmezken, bizlerin Sezar'mz vard. Vergilus gibi airlerimiz vard. Bunlar Roma ile Paris'in,
biz Ltin'lerin ortak hazinesidir. Anlat bunlar!
te bylece Paris'e g i t t i m .
Paris'te Maud adnda bir kadn kt karma.

ktidar ark

369/24

talya bykelilii Paris'te Varenne sokandayd. Konak kaps g i b i , kocaman bir kapdan girildik
ten sonra hayli glgeli bir avlunun dibindeydi yap.
Avluyu evreleyen yksek duvarlar
sarmakla be
zenmiti. Buras Roma'da ya da Venedik'te bir saray
olabilirdi. Paris'in Seine nehrinin sol kysndaki g
rntler kendiliinden bana Roma'y, Venedik'i hatr
latyordu. Darack sokaklar kesiiyordu buralarda. Venedik'tekiler gibi. Darack sokaklar daha da daraldk
lar yerde, birdenbire nehire alyorlard.
nsann
nnde geni ufuklar beliriveriyordu. Sanki bu kenti
eskiden beri tanyormu gibiydim. Daha ilk gnlerde
benimsedim Paris'i. Burada uzun bir gemiim var
m gibi yaayabileceimi anladm abucak.
Bac sokanda br eve y e r l e t i m . Pencerelerin
den bahe grnyordu. Bu bahede de bol sarmak
vard. Bahede yerler byk drt ke talarla kap
lanmt. Nerelere gideceimi, hangi yollar izliyeceimi bu sokaktaki evimde kararlatryordum. Assas
sokan geiyordum yryerek, sonra Lksemburg
bahesini dolanyordum. Bykelilikte bir brom var
d. Her gn uruyordum oraya. Grevim Paris basn
nn bir zetini hazrlamak, Lanvoni ile grmekti. Ak
amstleri yanna gidiyordum Lanvoni'nin. Elimde ha
zrladm rapor, Lanvoni'nin hemen her zaman yar
371

karanlkta alt odasna giriyordum.

Pencerenin
nnde oturuyordu. Beni grnce,
Naldi, derdi, gel bakalm. Gel dostum.
Yz gibi bembeyaz elini uzatarak elimi skyor,
verdiim raporu alyordu. Oturmam sylyordu. Ka
pc yava yava giriyordu ieriye. Kahve sylyordu
Lanvoni. Kahvelerin getirilmesini beklerken raporu ka
rtryordu. Sonra sessizlik iinde iiyorduk kahve
lerimizi.
Kont bana senin Paris'e alp almadn so
ruyor, diyordu.
Elindeki fincan masasnn stne brakyor, beni
szyordu. ekiniyorlard elilikte ondan. Ciano'nun
arkada, gizli raporlara imza atmakla grevli diplo
mat, gze batmadan yaplmas gereken temaslar ya
pan insan, satn alnmas gereken ajanlar satn al
makla yetkili bir grevli olarak bakyorlard ona. Bu
ileri evirip evirmesi iin gizli bir denei, btesi
vard. Ben meslekten yetitirme diplomat olmadm
iin Lanvoni'nin hizmetinde almam ngrmlerdi.
Ayaa kalkyor, ellerini belinin arkasna koyup,
odada yava yava dolamaya balyordu.
Hafife
kamburu kmt.
Baarl bir biimde alyorsun Paris'e, Nal
di. ok iyi alyorsun evreye. Ahlak ynden baz t u
tukluklarn var henz. Gerekte bunlar senin lehinde
olan eylerdir ama... neyse, zamanla herhalde...
Bir an glyor, sonra koltuunu oturduu yerde
dndrp arkasndaki kk bir masada duran fi ku
tusunu alyordu. inden bir f i i ekiyordu. zerinde
kendi el yazsyla simsiyah iaretler bulunan bu f i i
inceliyordu.
Yakaladm bu hergeleyi, diyordu f i i elinde
sallyarak.
Bana uzatyordu f i i . Filenmi kii bir gazeteci,
372

bir m i l l e t v e k i l i , nl birinin kars olabilirdi. Lanvoni

bu fi sistemi sayesinde, birtakm insanlar elinin al
tnda tuttuuna inanyor, bu erkek ya da kadnlar enin
de sonunda birer ara biimine soktuunu sanyordu.
Bernard' gr yarn, dedi.
Lanvoni elindeki fii masann stne koydu.
Telefon ettim ona, bekleyecek seni.
Sesini hi ykseltmiyor, zayf, bembeyaz elleri
ni masann stnde, oraya koyduu f i i n yannda t u
tuyordu.
Sert davran. Korkut h e r i f i . Bildii haberleri,
rendii yeni sylentileri kusmasn sala. Eer bir
ey vermezse, sakm para verme hergeleye. Bernard,
kendini satan bir orospu gibidir. Sakn unutma bunu.
Sonra ayaa kalkyor, kapya kadar geiriyordu
ben. Omuzlarmdan tutuyordu.
Biliyorum Naldi, diyordu, biliyorum, bu yapt
mz iler klasik diplomatlk saylmaz. Sen de, ben
de klasik anlamda insanlar deiliz. Sanki yaadmz
a klasik mi?
Elilikten knca evime dnyordum. Aalarn
yapraklar pencerelerime deiyordu. Odalar dolayor
dum teker teker. K gnleri, ev sahibinin her keye
yerletirmi olduu ayakl abajurlar" yakyordum. Sa
r, portakal rengi klarn glgeleri duvarda birbirini
kesiyordu. Yazn, pencerenin nnde oturuyor, ar
ar gecenin evreyi sarmasn izliyordum. Gazeteler
dizlerimin stnde duruyordu. Okuyamyordum. Sz
ckler iimde garip ini klar yapyor, garip duy
gular uyandryordu. ktidarn ne demek olduunu, ik
tidar urunda arpan, ekien insanlarn nasl dav
randklarm rendiimi zannediyordum. Elsa, yz
n uzatp stiyorum o elilii diye d i r e t m i t i . Lan
voni bana yepyeni bir evreyi tantyordu. Bu, r
m, binbir dalaverenin dnd bir evreydi. Lan373

voni'ye gre iktidar demek, baz insanlarn direnile

rini krmak, o insanlar mahvetmek d e m e k t i . Ona ba
klrsa, hi kimse paraya kar koyamazd. nsanlarn
tm satn alnrd parayla.
renti duyuyormu gibi dudaklarn buruturarak,
Tm satlktr insanlarn, t m , derdi.
Sonra hafife ban kaldrr, gzlerini bana di
ker, sanki br d gryormu gibi,
Naldi, bir insan mahvetmek her eyden nce
paraya baldr. Biraz para, biraz sabr, biraz da sa
lam bir rgt varsa elinin altnda, kimse kar koya
maz. nemli olan insanlarn zayf yerlerini bulabil
mektir.
Dururdu sonra biraz. ki elini birletirir gibi ya
pard.
Her zaman, her zaman diye srdrrd sz
lerini, her zaman bir zayf yerleri vardr insanlarn.
nemli olan o zayf yerlerini anlayabilmektir. Elma, u
rasndan m rmeye balad, ite o zaman elmann
ryen yeriyle ilgilenirim ben.
Susardm ben ou kez bu szleri karsnda.
Sen hl birtakm kurallara balsn Naldi,
derdi.
Bir gn bir mektup uzatt bana. Oku dedi. Bak
t m , mektupta tandm, bildiim baz insanlarn ad
lar geiyordu. A l a t r i , Calvini.
Bu iki budala, faist aleyhtar bir rgt kur
mular. Daha imdiden aralarna bir iki ajan soktuk.
Braz bask yaptk ajanlara, biraz para koklattk. Ta
mam ite. Canna okundu f a i s t aleyhtar rgtn.
Sonra mektubu alr elimden, kasaya y e r l e t i r i r d i .
te byle Naldi. Bu kadar yeter bize.
Bernard, Paris'te, bize baz haberleri ileten ajan
larmzdan b i r i y d i .
Garip bir hayvandr o Bernard, demiti Lan374

voni Paris'e geldiim ilk gnlerde. liklerine kadar ko

kumu, dejenere bir heriftir.
Bemard'la ayda bir iki kez Opera meydanndaki
bir barda buluuyordum. Evden kp yryerek gidi
yordum Opera meydanna kadar. yi oluyordu yrmek.
Ne syleyeceimi, ne yapacam, kiminle karlaa
cam unutuyordum yrrken. Bylesi ilere gider
ken, yolda dne dne, iimde kaln duvarlar r
yordum. Ancak byle davranmakla yaayabiliyordum.
Politikaya g i r m i t i m ama nem v e r m i y o r d u m . Politi
kann politika olduunu, pis bir i olduunu unutmaya
alyordum. Bilardo oynuyormuum gibi geliyordu
bana. Bemard'la kar karya gelince konuacaktm
biraz. Masann stne birka tane kt para braka
caktm. Bernard'n kaln, yal elini skacaktm. Mes
leimin gereini yapacaktm ksacas. Sonra sokaa
kacaktm. Yryecektim kalabala kararak. Unu
tacaktm yaptm. Mesleim dediimi. Hi deilse,
eliliin bulunduu Varenne sokana gelinceye kadar
unutacaktm. Gerekte Bemard'la Lanvoni'nin iliki
lerini srdren bir arac saylrdm. Yaamak gerekti.
Opera meydanndan geen memurlardan, ya da ora
larda te beri satan insanlardan biraz daha bamsz
dm. Onlarn bilmedikleri baz gerekleri biliyordum
hi deilse. O kalabaln arasna karan insanlar, be
nim bildiim gerekleri bilmeyen o insanlar, Opera
Meydanndan geerken, gazetecilerin bana p,
Paris-Soir gazetesini alyorlard. talya ile Habeis
tan arasndaki sava tehlikesi ortadan kalkt m? diye
kocaman balklar okuyorlard heyecanla.
Krallarn
Kral diye anlan Habeistan mparatorunun siyah, par
lak kumalara sarnm, tahtnda oturduunu gste
ren resimlere bakyorlard. Szlerin bir anlam vard
onlar iin. Oysa, szcklerin gerek anlamn kavra
mak iin onlar ters evirmek gerektiini, szckle375

rir ardndaki gerekleri kavramann gerekli olduunu

. biliyordum. Biliyordum bunlar. Gurur duyuyordum.
Byle olmakla beraber, kendimi yine ortalkta dolaan
herhangi bir insana benzettiim de oluyordu. Yapt
m ii, kendimi tm olarak o ie vermeden yapmak
t benim uyguladm kural. Szlerin hileli olduunu
bildiime gre, yle davranmam gerekiyordu. Baka
kurtulu yolu yoktu. Hem sonra, Lanvoni'nin dedii
gibi, her insann rk bir noktac olabilirdi. O
rk noktay bulup biraz genilettin m, artk iten bile
deildi onun oyuncak olmas, kallein biri olarak or
taya kmas. Demek imdi de A l a t r i tuzaa dmek
zereydi.
Barn kapsn itip giriyordum ieriye. Bir vals
almyordu pikapta. Sada solda kzlar vard. Yalnz
gzleri hareket ediyordu kzlarn. Girip kanlar izli
yorlard gzleriyle. kanlardan ok yeni gelenleri.
Bernard gelmiti bile. Oturuyordu bir masada. Tm al
koliklerde olduu gibi yznn izgileri kmt.
Dudaklar biraz fazla pembeydi. Hl erkek avlamaya
alan yalanm kadn davranlar iindeydi. Elleri
kaln, yalyd. Cinsi sapklara zg incecik sesiyle
konuuyordu.
Sayn sinyor Naldi, nereden bulaym yani size
yararl olacak haberleri? Nereden bulaym bilemiyo
rum ki, diye balyordu.
yleyse burada keselim bu ilikilerimizi, di
yordum. Baka bir kaynak arar buluruz.
skemleyi ekip oturuyordum. Garsona iki sy
lyordum. Bernard hemen bileklerime
yapyordu
yal elleriyle.
Ne kadar sinirlisiniz sinyor Naldi diyordu. Siz
talyanlar, kadn gibi alngan oluyorsunuz nedense.
Glyordu.
376

 Sizi krmadm ya sevgili arkadam? d i y o r d u

sonra.
Eer dnya bu dnya olmasayd, szlerin bir ba
ka anlam olsayd, masada duran kadehi suratna fr
latrdm putun. Sonra da oradaki erkekleri arr, bu
Bernard'm ne ahmak, ne ahlaksz, ne t r bir ibne ol
duunu anlatrdm hepsine. Yapardm bunu. Yalnz...
yalnz bardaki kzlara bakmakla yetiniyordum. Soka
a bakyordum sonra. Roma'y, Berlin'i getiriyordum
gzlerimin nne. Daha uzaklara bakyordum. Mosko
va'ya. Nerede olursa olsun, ne denli uzakta olursa o l
sun, her yerde vard bylesine kokumu, pis ilikiler.
Tm kentlerde, tm k e n t l e r i n tm sokaklarnda. Ger
ekte, bu a kokumutu, insanlar; bu an insan
lar, bu an iktidarlar rmt. Hemen her yer
de insanlar atyorlard. Birbirlerinin mezarn kaz
makla vakit geiriyoriard. Birbirlerine ihanet iindey
diler. Hitler, Roehm'e karyd. Goering, Maestricht'!
zmeye almt. Temizlemiti de sonunda. Ciano,
Ferri ile urayordu. Stalin, Troki'nin peine d
mt. Dekorlar deiiyordu ama oyun her yerde ay
n oyundu. Bir bakyordunuz von Baulig yere s e r i l m i .
Vurulmu. Ardndan von VVirth. Matteotti daha sonra.
Ya da daha nce. Ayn oyun, ayn oyun srp gidi
yordu. Bu oyunlar gerei sylenen szckleri ciddiye
alanlara yazk oluyordu. A l a t r i ne olacakt imdi? Ya
Nitti? Ya da Bernard'm szn ettii o kadn.
Bakin, dedi Bernard, bakn ite size ilgin bir
haber. Madem ilgin haberler istiyorsunuz, dinleyin
yleyse. Bir gazeteci kadn var. Maud Kaufman ad.
Tam anlamyla koyu ve kat inanlar iinde bir ka
dn. Musevi stelik. yle yle, Yahudi, A m a iyi gizli
yor oynad oyunu sinyor Naldi. ok iyi gizliyor. Trokist o gazeteci kadn. Trokist ama gizli tutuyor bunu
doal olarak. Saman altndan su yrtyor.

377

Demek byleydi. Her kim ise, yazkt o kadna

da.
Bernard anlatyordu hl.
Trokist olmasna Trokist tam anlamyla. Ama
ne yaptlar zavallya biliyor musunuz? Kadnn peine
bir herif taktlar. Stalin hesabna alan bir herif. Komintern'e b a l ; kat bir komnist. Acmasz bir herif.
Kaltak da kalkp evlenmez mi o herifle! u ie bakn
sinyor Naldi! Tuttu evlendi o ajan herifle! Budala ka
r . Tam tuzaa dt. Budala kar.
Opera meydanndan aaya doru gidiyordum.
imdeki kaln duvarlar rmeliydim yine. Bu slak, ru
t u b e t l i k unutmak iin. Bu rm a, kokumu
ilikileri unutmak iin rmeliydim iimdeki kaln du
varlar. evresi sarlm, aldatlm, Troki'ye ula
mak iin bir ara gibi kullanld anlalan Maud Kaufman adndaki o kadn unutmalydm. Anlalan, sz
lere inanm olmalyd o kadn. Ciddiye alm olmaly
d szckleri. Giderek, Komintern'in o ajanyla evlen
mi olmalyd. Budala kar. Oysa, hi insan inanr
myd bakalarna.
Kendinden bakasna
hi umut
balar myd kendini bilen kii? Hem gururlanyordum
hem de yalnzdm. Tm bir yalnzlk iindeydim.
Koltuunun stnde saa sola dnerek,
Anlayamyorum u Trokistleri, diyordu Lan
voni. Ne umuyorlar acaba?
Bunu syledikten sonra Maud Kaufman adna bir
fi doldurmutu.
Gerek komnistler mutlaka kazanmay se
verler. Ama u Trokistlere akl erdiremiyorum. Ne
aryorlar o geveze ihtiyarn arkasna taklarak? Saf
olmallar herhalde. Bana kalrsa Naldi, Trokistler ye
nilgiyi aryor olmallar. Yenilgiyi, ezilmeyi istiyorlar
galiba. Belki de kendilerini ok temiz sanyorlardr.
378

Hani en temiz, en itenlikli komnistlerin kendileri ol

duklarn zannediyorlardr.
Bir yandan Maud Kaufman adna at f i i dol
duruyor, te yandan sigarasn iiyordu.
- Ne demek temizlik Naldi? tenlikli olmak ne
demek. Anlamsz eyler bunlar. Temiz insan olmaz.
Yoktur ylesi. Sen de benim kadar tanyorsun-insan
lar...
Ayaa kalkt.
Ho, gensin daha, pek benim kadar tanya
mazsn insanlar ama, ne de olsa, ok ey geti ba
ndan. ok tecrbe edindin imdiden.
Hemen her gn yeni bir tecrbe edinmek olana
vard gerekten. Lanvoni ile birlikte, evimde, Pier
re de Beuil u kabul ediyorduk arada srada. O gn,
Lanvoni henz gelmeden de Beuil damlad. Her za
manki gibi, kendine gvenli bir havas vard. Bastonu
da elindeydi.
Sizi burda tekrar bulmaktan ne denli mutluluk
duyduumu bilemezsiniz, sevgili Naldi. Ne de olsa,
beni tanyor, biliyorsunuz. likilerimiz daha itenlik
li bir ortama girer artk. Sizin o bykeliniz ihtiyatl
olmay gln snrlara kadar gtryor. Sz tam bir
sanatsnz Naldi dostum. Tam bir sanat. Gzel ey
leri semesini i y i biliyorsunuz her zaman. Ne tatl bir
ev bu byle! A v l u , aalar, ok zevkli, ok! Kendimi
Roma'da sandm burda...
Eldivenleriyle oynad bir sre.
ey, dedi sonra, Elsa'nn bana gelen olay
srasnda siz orda mydnz?
kileri hazrlyordum. Cevap v e r m e d i m .
Anlamsz bir kaza, dedi. Gerekten anlamsz
bir kaza. Neyse. Gemi zaman. nemli olan nmz
deki gnler, gelecek zamanlardr.
Tam o srada Lanvoni girdi ieriye. Bir koltua

379

yerleti. Benim syiiyeceim bir ey yoktu. Yapmam

gereken ey Pierre de Beuil', vereeei haberleri din
lemekti.
6 ubatta olanlar nemli deil. Baarsz bir
olay. Yarm kalmaya mahkm bir ayaklanma saylr. Bir
tr genel prova gibi bir ey.
Elini uzatyordu bize doru.
Baarsz da olsa, 6 ubat olaylarndan a l
nacak, alnmas gereken
dersler var doal olarak.
imdi biz Franszlara ne gerekli biliyor musunuz? Fa
ist rnei bir parti gerekli Fransa'ya- yle yle! Tam
faist rnei bir siyasi kurulu. Ben byle bir kuru
luu rahatlkla oluturabilirim...
Lanvoni'ye birka kt uzatyordu konumasnn
arasnda.
te, bakn, bu kurulula ilgili hazrladm
planlar bunlar. Mussolini iin hazrladm.
ncelesin
diye. in temeli burada belirtilmiyor ama sras ge
lince...
Ksa bir sessizlikten sonra devam e t t i .
Doal olarak talya'nn moral destei gerekli,
talya modelini gerekletirmek zorunluluu var. Yi
ne doal olarak, talya'nn para yardm da zorunlu.
Son szlerini sylerken daha gl davranlar
iine giriyor, ortaya kan skntl durumu datmak
istermi gibisinden daha sertleiyormu gibi yapyor
du. Lanvoni yle yan gzle bir bakmt bana.
Yani... para m istiyorsunuz? diye sormutu.
Pierre de Beuil oturduu koltua iyice gmlm,
arkasn dayamt.
Gerei isterseniz, evet. Yani madd yardm
gerekh.
Para yardm m demek istiyorsunuz?
dedi
Lanvoni.
Baka ne yardm olabilir ki? Yalnz sylevler380

le, parlak szlerle siyasi bir kurulu oluturulabilir

mi?
Kalkt birdenbire yerinden. Odann iinde dola
maya balad.
Sinyor Lanvoni, dedi. 1917 ile 1926 yllar ara
snda talya'da grevliydim. Sinyor Naldi de bilir bu
nu. Yalnz sinyor Naidi dostumuz deil, umarm Mus
solini de hatrlar beni. Faizmin gerekletirilmesi yo
lunda Fransa'nn o zaman talya'ya ne tr yardmlarda
bulunduunu herhalde Due unutmamtr.
Faizm,
balangta, kck bir kurulua dayanyordu. K
ck bir kurulua.
Lanvoni atld.
Evet ama, dedi, ok eski eyler onlar. Ara
dan uzun zaman g e t i .
Lanvoni. Pierre de Beu'n uzatt ktlar ma
sann stne brakt. Bir dolmakalem kard cebin
den.
Bakn, dedi, siz kesin br istekte bulunmadk
a ben Roma'dan bir ey isteyemem. Onun i i n . . .
Masaya koyduu ktlar de Beuil'e doru i t t i .
Evet... onun iin kesin olarak ne istediinizi
bildirin. Yazverin uraya. Sylemeye gerek yok k i ,
bu ktlar birer gizli belge olarak ilem grecektir.
Pierre de Beuil tam anlamyla kskacn iine aln
mt. Duraklad bir sre.
Eer baz ayrntlar konusunda kesin bilgilere
sahip deilseniz, bir baka gn yine buluuruz. Yal
nz, benim bildiim kadaryla, siz, ne istediinizi bi
len bir askersinizdir sayn de Beuil.
Yerine geldi oturdu Pierre de Beuil.
Ktlara br eyler yazd. Altna da imzasn at
t.
Yeter mi acaba bu kadar? diye sordu.
Okudu Lanvoni onun yazdklarn: Mussolini'den
381

yairz moral bir destek deil, madd yardm da sa

lamasn rica ediyorum.
Tamam, mkemmel i m d i , dedi Lanvoni.
Ktlar katlayp cebine yerletirmeye balad.
Doal olarak, dedi, yardmmzn ne kadar ola
bileceini tartrz. Sonra, bu parann ne amala kul
lanlacan da... Yanl anlamayn sakn, bizimki bir
kontrol filan olmayacaktr ama...
Glmsyordu Lanvoni.
Sizin dediiniz gibi, olsa olsa, bir tecrbe so
runudur bu, dedi. Biz getik o tecrbeden, hem de
baarl olarak getik..
Pierre de Beuil sol elinde tuttuu eldivenlerini
masaya hafif hafif vurmaya balamt.
Baardnz, gerekten baardnz sizler.
An
cak, biz de eyleme geince, greceksiniz, sizden da
ha ileriye gideceiz. nmzdeki t m engelleri silip
spreceiz. Tm engelleri. Sylemeye gerek yok ki,
bylesi bir baarya ulamamz sizin madd yardm
nzn apna bal kalacaktr. Halk Cephesi bir sonuca
ulaamaz Fransa'da. Zaten Halk Cephesinin baarya
ulamamas Mussolini'nin de yararna olur. Siz de,
umarm, byle dnyorsunuzdur sinyor Lanvoni?
Pierre de Beuil gider gitmez, cebinden o kt
lar kard Lanvoni. Bana uzatt tmn. Pierre de
Beuil, belliydi, fkeyle imza atmt ktlara. O ka
dar k i , imzalarken yrtmt kd dolma kaleminin
sivri ucuyla.
u imzalad belgeler var ya, dedi Lanvoni,
bu budala herife bundan byle, bu ktlarn karl
olarak, dilediimizi yaptrrz. Gk demeden yapmak
zorundadr artk ne istersek. Koca ahmak herif!
Hemen her gn yeni bir tecrbe edinmek olana
vard gerekten. On yldan bu yana hazrladmz
sava patlak v e r m i t i 1935 ylnda. talyan asker bir382

likleri Habeistan'n bakenti

A d i s - A b e b a zerine
yryorlard. Cenevre'de, M i l l e t l e r Cemiyetinde, tal
ya'y saldrganlkla suluyorlard. Bize kar alnmas
istenen diplomatik ve ticar tedbir karar tasarlar oya
sunuluyordu. Krallarn Kralnn lkesine uygarl g
trmek iin gze aldmz bu savata Fransz kamuoyunun bizi desteklemesi gerekiyordu. Lanvoni file
rini deerlendiriyordu. Ben gazetecilerle ilikiler ku
ruyor, milletvekilleriyle gryordum. talya'dan al
d paralarla gnlk bir gazeteyi karmaya balam
olan Pierre de Beuil, Tanrnn gn makale yazyor, bi
zim Afrika'da, Habeistan topraklarnda Baty, Bat
nn kltrel varln savunmak iin sava gze almak
zorunda kaldmz iddia ediyordu. Paris bykeli
liine atanm olan Provi bu gelimeler karsnda be
nim hayretler iinde kalmama akl erdiremiyordu.
Lanvoni'ye
bakarak
eleniyorum, diyordu
Provi. Yapt i tm olarak geleneksel trde, bunun
yeni bir yn yok ki. Klasik diplomatlk onun yapt,.
Ne diye onun ilerine bakp aalk duygusuna kap
lyorsun Naldi?
Pierre de Beuil'n para ile tuttuu adamlar, Pa
ris'te, caddelerde, Yaasn talya! diye
baryorlard. Kahrolsun talya'ya kar alnan tedbirler! di
ye tempo tutuyorlard. Pierre de Beuil Roma'ya git
mi, Mussolini ile grmt. Paris'e dnd za
man neyecan iindeydi.
Birka haftalk iiniz kald. Yamur mevsimi
gelmeden talyan birlikleri A d d i s - A b e b a ' y ele gei
rirler, diyordu.
Gerekten ilerliyordu talyan birlikleri Habeis
tan topraklarnda. Ciano, Ferri, Mussolini, Lanvoni.
Adamlara demek tarih hak veriyordu. Bir akam, Lan
voni, elilikteki alma odasnda, hazrladm basn
zetlerini inceledikten sonra oturmam syledi. Oda383

snn baheye bakan pencerelerini amt. Mart ayndaydk. Hava souktu daha. Fakat gkyz masma
viydi.
nne gememiz gereken bir olay var, dedi.
u gazeteci kar, ikide birde talya aleyhinde saldr
ganca yazlar yazyor. Ne istiyor bilmem k i . Sanki sa
vata bugne kadar hi bombardman olmam gibi,
t u t t u r m u , talyanlar, susuz, yoksul Habe halkn
bombardman ediyorlar, diye.
Fi kutusundan bir fi kard.
Bu karnn fiini senin verdiin bilgilere da
yanarak hazrlamtk. Bir aratr bakalm ne yapa
biliriz onu susturmak iin. Ya susturmai onu ya da
baka bir eyle uramasn salamal.
Fite yazl olanlar okudu.
rnein, kocasyla urasa'daha iyi eder, de
d i . Bak ite, bir eyler dn. Ne yaparsan yap, sus
tur bu kary.
Habeistan'a gidiyordu o gnlerde Lanvoni. tal
yan birliklerinin Addis - Abeba'ya girmeleriyle sonu
lanan son saldrya katlmak hakkn salamt. Elin
de tuttuu f i i uzatt bana. Bu, Maud Kaufman'n f i
iydi. Gerekten de, Maud Kaufman'n yazlarna her
gn raslyordum gazetelerde. Ac bir slbu vard.
Sert, kesin, dolambasz yollardan giderek sylyor
du syliyeceini. Kaan sivil Habe halkna kar ze
hirli gaz kullandmz, dumdum kurunlaryla oluu
ocuu vahi bir biimde ldrdmz, yaptm
zn barbarlktan baka bir ey olmadn iddia edi
yordu yorulmadan. Maud Kaufman yalnz gazetelerde
bu tr yazlar yazan bir kadn da deildi. Grmtm
onu bir kez. Bir gn Montparnasse'da bir resim gale
risi ileten, annemin, Emilia adl arkadann evine
g e l m i t i Maud Kaufman. Orada grmtm onu bir
kez. Esmer, salarn ksack kestirmi, canl davra384

rlar iinde bir gen kadnd. O gn bana kmse

yerek bakm bakm, sonunda da.
Hi kimseye yarar olmayan insaniardan, g
zel konuan baylardan, diplomatlardan nefret ederim,
irenirim, d e m i t i .
Eve g i t t i m . Divann stne uzandm. Byle uzan
dm zaman gkyzn, aalar gryordum yalnz.
Odann duvarlar, pencereden baknca karmda diki
len teki evin cephesi bile grnmyordu. Gitgide da
ha ok yalnz kalyordum. ou randevularm iptal
ediyordum. Bakalaryla beraber olmak, onlar dinle
mek skyordu beni. Arada srada eve kadn getiriyordum. Geliyor, odamdaki maroken koltua kurulup otu
ruyordu. Viski veriyordum ona. Konumam gerekiyor
du uzun sre onu soymann sras gelinceye dek. Yine
de canm sklyordu sonra. Yalanyordum herhalde.
Tuhaf insansnz, diyordu Bernard. Hemen he
men hi kt alkanlnz yok. ok az iki iiyor
sunuz. urada, barda bekleyen kzlarla da ilgilendii
nizi grmedim.
Birinin beline sarlyordu kzlarn. Kz bizim ma
samza doru eiliyor, o zaman bembeyaz gs or
taya kyordu.
Charles grse beni bu durumda, ok kzard,
diyordu Bernard.
Sonra, srtarak, itiyordu kz. Bernard'm Charles
dedii adam onun sevgilisiydi' Charles iileri bakan
lnda alyordu. nemli bir grevi vard bakanlk
t a . Bernard, bana ilettii haberleri genellikle ondan
szdryordu. Biz de, bu bilgilere dayanarak fileri
tanzim ediyorduk.
Yanmda duruyordu Maud Kaufman'n f i i . Bakr
sigara tablasnn yanna koymutum onu. Maud
Kaufman, ressam Jacques Morin'in karsyd. Jac-

ktidar ark

385/25

ques Morin'in gerek ad Jacques Paillet i d i . Komintern hesabna alan bir ajand Jacques Paillet.
Jacques Morin'in yapt tablolarn tmnn satld
n syledii zaman, Maud Kaufman, Emilia'nn boynu
na sarlmt. Bu gen kadnn zayf yn itenlilii
olmalyd. Telefon e t t i m Emilia'ya. Bana Maud'nun ev
telefonunu v e r d i . Sonra,
Sakn Maud'yu avlamaya filan alma Naldi,
dedi. Maud kocasna tutkun bir kadndr.
Kapattm telefonu. Vakit gesin, gece olsun diye
bekledim. Tembellii, bu uyuukluu yava yava sev
meye balamtm. Gerekte ne d gryordum ne
de uyukluyordum. Yalnz, sorunlar, dnceler siliniyordu kendiliinden. Sava neredeyse sonulanacak
t . Habeistan kaybedecekti. M i l l e t l e r Cemiyeti talya
aleyhine bavurduu kstlayc tedbirleri kaldracak
t . gal edecektik Habeistan'. O zaman Mussolini,
faist imparatorluun kurulduunu aklayacakt. y
leyse ne nemi vard artk Maud Kaufman'n ateli,
sert, acmasz makalelerinin? Kendini zgr sanyor
olmalyd o Maud Kaufman. Ama nerede! Kendini z
gr sanan o kadn gazeteci gerekte Komintern ajan
olan kocasnn elinde bir oyuncaktan baka ne olabi
lirdi ki? Elimdeki kitap gsmn stne dmt.
Uyukluyordum. Telefon ald o srada. Yerimden zplyarak kendime geldim. Laborderie aryordu. Sk sk
buluuyorduk onunla. Laborderie bana Benim faist
dostum diyordu. Ben de, taklmak iin, ona Benim
faist dman gazetecim diyordum.
Gr onunla demiti Lanvoni. Laborderie pa
ray sever. Eer canmz skacak olursa, nne birka
yz frank atveririz kpein, d e m i t i .
Akam yemeine aryordu beni Laborderie.
Birka arkada toplanacaz, diyordu. Yalnz
386

birka arkada. Krknc doum gnm

kutlamak
iin, diye e k l e m i t i .
Hafta sonundayd verecei akam y e m e i .
ki tane ok gzel kadn da gelecek, de
miti.
Maud Kaufman' tanyor musunuz? diye sor
dum.
Onu da armam ister misin? Evli olduunu
biliyorsun deil mi? diye sordu. Dur bakalm. Eer ya
pacak ii yoksa o gece, herhalde gelir.
Laborderie, her zamanki gibi, heyecanl, sinirli s i
nirli konuuyordu. Ben yalnz birka sz sylemekle
y e t i n m i t i m . Ama arklar ilemeye balamt.
Naldi, demiti sonunda,
Maud Kaufman'n
benden daha solda olduunu da biliyorsunuzdur san
rm?
Bir ey sormadm ki size bu konuda.
Glyordu telefonda.
Hadi hadi, Naldi, dedi, birbirimizi hayli zaman
dr tanyoruz. Maud Kaufman'la ilgili isteinizin altn
da bir amacnz olmadn iddia edemezsiniz ya. Ben
de okuyorum sizin gibi Maud Kaufman'n makalele
rini. Kald ki, ondan baka cannz skan ya
zar kalmad k i . talyan uaklarnn zehirli gaz bomba
lar attn nasl ayrntl olarak akladyd! Hi ku
kum yok, onu avlamak istersiniz. Yalnz, kolay olmaz
bu. Bilesiniz ki kolay olmaz. Neyse. Ben arrm onu
da. Unutmayn sakn, cumartesi akam, sekizde ya da
en ge dokuzda gelin, bekleyeceim.
Sustum sonra. Szlerin ardndan eylemler geldi
ini, baz szlerin kiiyi baz eylemlere srklediini
kavrayam iyordum.
Bundan tr olacak, ekiniyordum biraz Maud
Kaufman'n adndan. Bu nedenle olmal, hazrlksz
rasgele szler sylememeye alyordum. Bir szn

387

bazan, hemen ardndan, bir eylemi gerektirdiini iyice

anlamtm. Maud Kaufman' dnrken cumartesi
gn gelmiti bile.
Laborderie'nin U'm sokandaki kk dairesine
ilk gelenlerden biri bendim o gece. Apartman scak
t . Biraz kadnca sslyd. Laborderie bana Meksika'
dan getirdii, ilgin, kzlderili yapm deerli biblola
rn gsteriyordu.
Bir rportaja g i t m i t i m Meksika'ya diyordu. O
zaman aldmd.
Peki ya o duvara ast, zerinde gamal ha bu
lunan kama ne oluyordu?
Berlin'den g e t i r d i m , dedi. Berlin'den kovulma
dan nce almtm. Venedik'i hatrladnz m? Neydi
o Hitler'in hali Venedik'te. O zerinden akan, bo! bur
juva giysileri iinde? Bir gece nce siz de f i t i l gibi
sarho olmu, szmtnz.
Salonda sesler oalmaya balamt. Laborde
rie'nin konuklar konuuyorlard heyecanl heyecanl.
in iinde Pierre de Beuil'n parma var, di
yordu biri.
Evet dedi Laborderie. Leon B l u m a yaplan su
ikasttan sz ediyorlar. Sizi Anne'Ia babaa braka
ym.
Sar salarn bukle

yaptrm bir

gen kadn

tantrd.
Bizim gazetenin moda sayfas yazarlarndan
b i r i , dedi Anne iin. Hi merak etmeyin, Anne sizi fa
ist olduunuz iin sulamaz, diye ekledi. Hi ba
ho deildir politikayla.
Sarn gen kadn.
Moda yazarlna balayal ancak birka haf
ta oldu, dedi. raklk dnemindeyim imdilik.
Bir bakta kadnn vcut yapsn kavradm. Gen
ti gerekten. Knlacekm gibi bir incelii vard. Du388

daklan kpkrmzyd. ekingenliini tatl bir glm

semeyle gizlemeye alyordu.
Nedir, diye sordu, o Leon Blum olay? Bu sa
bah grmedim gazeteleri. Herkes bir Leon Blum tut
turmu gidiyor. Nedir, ne oldu?
Koyu milliyetilerden oluan bir topluluk, Sa
int - Germain bulvarnda Jacques Bainville'in cenaze
sini izlerken oradan geen Leon Blum'un otomobilini
grm. Blum, arabadaym.
Dikkatle dinliyor sylediklerimi Anne. Bilekleri
ne, koluna bakyorum. ncecik bir teni var. Gsle
rinin ne denli tatl olacan anlyorum. Hayli zaman
oldu tatl bir kadn kollarmn arama almayal. Ya
nmda duran bu kza birdenbire sahip olmak arzusu
geliyor iimden.
Yanmsnz gneten, diyorum. K sporlar
m yaptnz? Kayak filan?
Glyor. Aramzda bir yaknlama olduu
ak
seik belli oluyor.
ey, Leon Blum'u anlatyordunuz. Ne olmu
sonra?
Omuzlarm silkiyorum.
Ne olacak, milliyetiler yakalamlar Blum'u,
dvmler. Allahtan orada bir iyerinde
alanlar
varm. Grmler. Hemen koup korumular Blum'u.
Pek nemli bir olay deil bence. Bir iki gn iinde
kendine gelir Leon.
Biri dokunuyor arkamdan. Baktm, Laborderie'ymi. Yannda da Maud Kaufman. Uzun boylu. Biraz k
rklar bulunan alnna ksa kestirdii simsiyah sa
lar dm. Dank. Yannda da bir erkek. Jacques
Morin olmal. Bakyor bana o adam. Gzgze geliyo
ruz. Sonra eviriyor baklarn baka yne. Maud'yu
ve yanndaki adam bana takdim etmeye balayan Laborderie'yi susturuyor Maud.
389

 Tanyorum sinyor Naldi'yi, diyor. Pek anlayl

bir diplomattr kendisi. Duymadnz m , Leon Blum'a
yaplanlarn Matteotti'ye reva grlen ileme benze
memesine kzyordu. yle yle. Ne yapalm, Roma'dakiler daha etkili oluyor bu alanda.
Bunlar syledikten sonra arkasn dnd bana.
Jacques M o r i n de uzaklat yanmdan. Laborderie zr
d i l e d i . Ne yapabilirdim gibisinden kollarn kaldrp in
dirdi.
ansn yokmu, dedi Laborderie. Maud baz
olaylarla alay edilmesini hogr ile karlamaz. Tam
yannza gelirken sizin Leon Blum olayna hangi a
dan deindiinizi duydu. ok kzd. Hem sonra gere
i isterseniz, tam bir rezalet Blum'a yaptklar. Tam
bir rezalet. Balayn ben ama, tam faist metodlar.
Tipik faist metodu.
Laborderie biraz duraklyor, ne yapacan kestremiyor. Gzlklerini kartyor bir an. Syledii sz
lerin aramzdaki ilikilere son verecek trde szler
olmasndan ekiniyor olmal. Oysa, etkilemiyor o sz
ler beni. Anne'n memelerine bakyorum. Etkilemiyor
beni szler. u kz var karmda i m d i . Tam karmda.
Kollar, memeleri... Gerek bunlar. Bedeniyle oynamak
geiyor aklmdan. te gerek bu. stiyorum bu kz.
Tek istediim bu, u anda. Yalnz beni ilgilendirecek
bir gerek. Yalnz beni. Hele olur derse. sterse eer
o da. Ya Leon Blum? O herifler kimler olabilirler?
Blum'un peine taklan o herifler? Mutlaka Pierre de
Beuil de vardr onlarn arasnda. Blum'un arabasnn
nne geip baran o katiller arasndadr kesinlikle
Pierre de Beuil. Katil, katil Yahudi, pis Yahudi! A
mal kpei! A m a l , vurmal pis Yahudiy! diye ba
ran o herifler otomobilin kapsn aarak, vurdular
sonra Blum'a. Hainlere lm! diye bardlar katil
suratl herifler. yi ama, ne yapabilirim ben onlara
390

kar? Onlarla atmak, olaylarn dzenini deitir

mek olur. Tarihin akn deitirmek olabilir. Hatta,
hatta bir sz o anda her eyi deitirebilir. A r t k on
dan sonra kontrol altna alnamaz gelimeler. Oysa
ben u anda bir kadn arzuluyorum. Dizim deiyor
Anne'n dizlerine. O da hi geri ekmiyor bacaklarn.
stne ullandlar adamn, diyordu Laborderie.
Kendini savunmas da olanakszd o srada. Adamn
alnn yardlar sopayla.
Hani, gerei
isterseniz,
Blum'u o srada ldrmemeleri mucize saylmak ge
rekir. tenlikle soruyorum size Naldi, yani onaylyormusunuz bu tr davranlar, syleyin onaylyor mu
sunuz? Ak syleyin.
Peki
ama nerden kardnz onayladm?
Kim syledi onaylyorum diye?
Gzel. Gzel ama onaylamadnza gre bu
fikrinize yarar bir davran benimseyin. Kesin bir
davran benimseyin. Taraf tutun ak seik sinyor
Naldi.
Laborderie o srada Anne'n yanna oturmutu.
Anne biraz geri ekmiti kendini Laborderie oturunca.
Laborderie gzlklerini kartyor sonra, tekrar tak
yordu. Maud Kaufman geldi. Elini Laborderie'nin om
zuna koydu.
Bouna vakit kaybediyorsun, dedi. Grmyor
musun, sayn sinyor Naldi nasl bir davran benim
seyeceini semi kesinlikle. Onaylyor o heriflerin
giritikleri barbarca eylemi; ama, ilgilenmiyormu gi
bi, habersizmi gibi davranmay ye gryor. Bu da
estetik bir gr olmal.
Maud Kaufman'n arkasnda, Jacques Morin var
d . Ayakta duruyordu. O ne bekliyordu acaba? yle ya
Jacques Morin ne bekliyor olabilirdi ? Olsa olsa, Troki'nin kafasn patlatmay bekliyordu herhalde. Kom
nizmin bu yal ncsnn kafasn krmay bekliyor-

391

du herhalde, engin bir sabrla. Maud Kaufman'n bundan haberi bile yoktu gerekte. Kendi dlerinin dn
yasnda yayordu Maud.
Sayn Maud Kaufman, dedim, katknn eit
leri oktur. nsan bilinli olarak katkda bulunabilir
bir eyleme. O zaman arac olur. Bilmem anlatabildim
mi? Ben ite arac olmamaya alyorum. l e t olma
maya.
Maud Kaufman'n gzlerinden belliydi t u t k u s u .
Ban hzla arkaya doru yle br att. Alnna den
salar dalr gibi oldu. Omuzlarndan yakalyabilirdm onu. Silkelerdim, sarsardm gnlmce. Kesinlikle
inand grlerden koparabilirdim onu.
Evet ama, dedi, siz de kendi rejiminizin bir
aletinden baka bir ey deilsiniz ki.
Gerekti bu sz. Ama kim kendi rejiminin leti
deildi ki? O da kendi inand rejimin elinde oyun
cakt. Kocas Jacques M o r i n de yleydi.
O srada Anne sordu.
La Bandera adl f i l m d e Jean Gabin'in can
landrd tip iin ne dnyorsunuz? Grdnz m o
filmi?
Maud hemen yaptrd bir baka soruyu.
General Franco'nun 1934'de giritii ii k
ym iin ne dnyorsunuz siz?
Arne'm gzlerinin iine bakyordu Maud.
nce,
sinirli bir sesle konuuyordu i m d i .
Bilmiyorsunuz deil m i , matmazel? Yani, L
Bandera adl f i l m i n gerek amacnn gizli kapakl b i
imde de olsa, general Franco'yu vmek olduunu bil
miyorsunuz herhalde, yle deil mi? Olabilir, olabilir
ama bilmek zorundasnz, renmek zorundasnz, de
di.
Politika ile pek ilgilenmiyorum, dedi Anne.
392

 yle olsun! Politika nasl olsa gnn birinde

Jgilenir sizinle de.
O anda, nedense, glmek geldi iimden. Maud
Kaufman glyordu. Ben de onunla b i r l i k t e glmek,
ona hak vermek i s t e d i m . Bakalarnn grlerine, fi;irlerine ylesine ak seik bir saldrya geii vard
ki, ekiciliine kaplmamak olanakszd. Konuurken
sanki tm bedeniyle konuur gibiydi. Omuzlar, e l l e r i ,
ba, salar yerinden oynuyordu konuurken. Salar
n alnndan datmak iin ban sallaynn ayr br
gzellii vard. Bakyordum ona. Doyamyordum da
Dakmaya. yi hissediyordum kendimi. Bir koltua uzan
mak, ayaklarm dilediim gibi uzatmak istiyordum o
anda. Gnete gerinecekmiim g i b i . Glmsemi ola
cam herhalde farkna varmadan. Bakt. O da glm
sedi belli belirsiz. Yarda kesti szlerini. Gevedi bi
raz. Kendine gelir gibi oldu. Glmser gibi yapt tek
rar. Durdu karmda. Bakt. Ben de baktm bu kadna.
Dimdik gzlerinin iine baktm. Engellerin tesinden,
birbirimize doru yaklatmz kavryorduk galiba.
yle byle ama gerekte baylrm sinema
ya, dedi. rnein, Marx kardelerin o gldrleri var
ya, hi karmam onlarn f i l m l e r i n i .
Sonra, o Marx kardelerin Operada Bir Gece
adl f i l m l e r i n d e k i ok gldrc bir buluu anlatt.
Baylrm glmeye. Hayattr glmek bence. Ya
amaktr.
Gltk. Kendi aramzda gltk bu kez. Yalnz
kendi aramzda. Biraz baktk birbirimize. Ksack bir
an. Dnd sonra. Uzaklat yanmdan. Kapda bekleyen
kocas Jacques Morin'in yanna doru yrd. Kocas
paltosunu t u t t u . Maud Kaufman bir kolunu uzatt n
ce. Sonra tekini. ktlar. Jacques Morin karsnn arkasndayd. riyar bedeniyle rtyordu sanki onu.
Tuhaf kadn, dedi Anne. Saldrgan. Derin tut393

kulan olmal. Erkek gibi davranan bu tr kadnlar an

layamyorum.
Tekrar kefediyordum Anne'. Bileklerini, kollar
n, memelerini, bukleli sar salarn. Hl ilgilendiri
yor muydu beni Anne? Bu gece neler olacan tah
min etmeye alyordum. Bir taksi. Bir bar sonra. M
rldanarak sylenmi szler. Anne'n bilei. Kolu bel
k i . Bir iki dans. Bir baka t a k s i . Bac soka. Evimin
beton deli kk avlusu. Evimin avlusuna gelmitik
bile.
Niye geldim sizinle bu gece, bilemiyorum di
yordu Anne.
Sarldm Anne'a. Hafife kar koymak istedi.
nmden yrmesini salamak iin merdivenler
den karken biraz itiyordum onu arkasndan. Bede
ni ince, canl, genti. Aklmda hl Maud'nun o gl
vard. Odaya girince kk lambalardan birini yak
tm.
Anne evreyi inceliyor, bu mobilyalara, koltukla
rn stne serpilmi gazetelere, dergilere bakarak be
nim ne biim bir insan olduumu anlamaya alyor
du. Evimdeydim artk. Gerekte de pek arzulamyordum onu u anda. Ama mademki buradayd. Gelmiti
bir kez. Yaklatm ona. Bilei, kolu, m e m e l e r i .
Kollarmn arasndan syrarak kendini,
stemiyorum, hayr, dedi.
Daha sonra, gece, rendikten sonra durumunu,
anladm neden istemezmi gibi davrandn. Hem
kamasnn hem de sokulmasnn nedenini o zaman
anladm. Birka saat sonra, yatakta, bana sarlm uyu
m u t u . O zaman beni ilk kez kucaklayan Aquila Ne
ra'daki kz, beni o kza doru iten Ferri aklma geldi.
Zaman gemiti aradan. imdi ben retici durumun
daydm artk. Zaman gemiti aradan, o tarihlerden bu
yana. Aquila Nera'dan bu yana. Bedenim biraz ar-

394

tam gibi geliyordu. Ne yapmtm o zamandan bu

gne kadar?
Rzgr vard darda. Aalarn ince dallar, yap
raklar arpyordu odamn camlarna. Iklar grn
yordu.
Avlunun arkasndaki apartmanlardan
vuran
klar. Odamn perdelerini hi kapatmazdm. Yattm
yerden geceyi grmeyi severdim. Yanmda Anne ya
tyordu. Uyuyordu.
Ne yapmtm o zamandan bugne kadar? lerle
mitim hayli. Hayli yol almtm. Yalanmtm. An
lamaya almtm her eyi. Yaamak iin, varolmak
iin d i r e n m i t i m . Maud Kaufman'n dedii gibi, olay
lara, eylemlere pek katlmadan, onlarn iinde bulun
mutum. Ama ne de olsa bir aratm demek. Bir let,
Maud Kaufman'n dedii gibi. Toprakla da urama
m, bataklklar
kurutmaya alp oralarda v e r i m l i
tarlalar yaratmak iin aba da harcamamtm.
Hi
bir ey yapmamtm. Zaman beni Magliano'dan kopar
dna gre, kendimi zamann aknn iine brakm
tm. Bir kadn da kmamt yolumun stne. Giulia
yanda kalm bir ykyd artk. Yoktu Giulia. teki
ler, Elsa Missini'ler, Merry, ngrid von VVirth neydi
ler. Birbirine karan glgelerdi onlar i m d i . Anne
uyand.
ok korkmutum, dedi, budalaca bir ey ama
anlarsn ite, korkmutum. lk ktez, diye ekledi.
Annem bu kzn yanda olmalyd evlendii za
man. Emilia anlatrd, Aldo ile evlenmeseydi annen,
kederinden lrd mutlaka derdi. Annem de herhah
de ilk kez biraz u Anne gibi korkmu, rkmt.
Ama ne de olsa, tm yaamn etkileyen bir olay. y
le olmutur kukusuz. Zaman giriyordu araya. Her
eyi etkileyen zaman. Bedeni arlayordu kiinin.
nsanlar arasndaki ilikiler de deiiyordu zamanla.
Su iiyormu gibi ak yapabilmek gerekti. Anne, iste395

se de istemese, bir gn geiecek, bedenini birine ar

maan etmek zorunda kalacakt. Birini seecekti na
sl olsa. Ya da hi tanmad biri onu seecekti. Pek
kolay gelen bir ey biraz arlar gibi mi olmutu,
neydi. Ya da ben her zaman ok kolay olacam san
yordum belki sevimenin.
Grmeye devam etmemizi istiyor musun?
diye sordu Anne sabah olunca.
Islak, s i s l i , souk bir sabaht. Anne mutfaa git
mi, arklar mrldanarak kahve hazrlamt.
Ben
daha cevap vermeden kendisi cevap v e r m i t i kendi
sorusuna.
Ben i s t e r i m , arada srada, d e m i t i .
Bir balant kurulmutu aramzda. Szler. Bir be
den. Kahve fincann uzatrken bakyordu.
Ben de i s t e r i m , dedim.
tik kahvelerimizi karlkl. Masann iki yannda.
Aramzda masa vard. Masann tahtas. Elimi uzattm
Anne'n yzne doru. Yanana dedi e l i m . Dudakla
rna. Parmaklarmn ucunu pyordu.
Ben de isterim, dedi yine. ok yalnzdm. O
meslekte evrem ok kalabalkt, ama, ben yalnzdm.
Herkes benim bir yn ilikim olduunu sanyordu.
yle sanyordu ama grdn ite gerei.
Glyordu.
Bu akam olur mu? diye sordu,
stersen niye olmasn, dedim.
Hayatm bir baka biime girdi bylece. Hi deil
se, yanmda bir ses vard artk. Yalnz kendi sesimi
duymama, yalnz kendimi dinlememe olanak tanma
yan yeni bir ses. Bir insan vard yanmda-. Bir gen ka
dn. Sarlabiliyordum ona. Gereklerin varolduunu an
lyordum bylece. O da sarlyordu bana. Kendimin
de gerekten varolduumu anlam oluyordum.
Haftalar g e t i . talyan birliklerinin Addis-Abeba'396

ya girilerinden sonra Lanvoni dnmt yine Paris'e.

talya'da, Roma'daki Venedik alannda halk imdi Ya
asn imparatorluk! diye baryordu. Mussolini de,
her zamanki gibi, avularn skp kalalarna dayyor
ve Bayramz i m d i , yenik Krallar Kralnn saray s
tnde dalgalanyor! diye haykryordu. Tarih yine olu
uyordu. Nuremberg'ten ilgin haberler
geliyordu.
Nazi birlikleri Rhein nehri kylarna yerlemeye ba
lamlard.
Strasbourg Alman topusunun at alan ii
ne girdi artk, diyordu Lanvoni. Eer Franszlar tepki
gstermezlerse, i tamamdr.
Franszlarn pek tepki gsterdikleri sylenemez
di. Anne, sabahlar radyoyu dinliyor, Fransz radyola
rnn umursamazlk ortam iinde tekrarladklar ar
klar mrldanyordu. Her ey yolunda markiz, her
ey yolunda! Laborderie hl iyimserdi.
Siz herhalde evleneceksiniz Naldi, diyordu.
Anlyorum evleneceinizi. O zaman Fransz vatanda
olursunuz. Fransz uyruuna kabul edilmenizi abu
cak salarm. Hem u faizmle kesin artk ilikilerini
zi diyordu. nann bana, sava patlak verecek yaknda.
Grrsnz nasl patlak verecek. Ya talya bizim yan
mzda yer alr ya da Almanya ile b i r l i k t e yenilir, ezi
lir gider. yle yle. Tpk 1918'deki gibi, ezilir talya.
Durumlar deiiyordu belki gerekten. ok e
yin grnts deiiyordu. Belki de deien yalnz
grntlerdi. Paris'te Saint Antoine alannda gsteri
yapanlarn ard arkas kesilmiyordu. Yumruklarn ha
vaya kaldrm insanlar Ekmeimiz i i n ! . zgrl
mz iini diye geit yapyorlard. Bakalar, yine
yumruklar havada, istiyoruz! diye haykryorlard. Zenginlerden vergi alnsn! diye tempo tutuyor
du insan ynlar. Baka topluluklar Yaasn Halk
Cephesi! diye baryorlar, ellerinde Leon Blum'un
397

kocaman fotoraflarn tayorlard. S a i n t - A n t o i n e

alanna gidip izliyordum gsterileri. Bu g s t e r i c i l e r i .
Bir sre sonra bakyordum talyanlar geiyorlar. Hep
bir azdan enternasyonali syleyerek. talyanlar. Pa
ris'te. Ellerinde M a t t e o t t i ' n i n kocaman bir resmini ta
yorlard. Balarnda A l a t r i ile Calvini yryordu.
Anne de yanmdayd.
Bak, bak, talyan bunlar, dedi. Arkadalarn
deiller mi?
Kolkoia girmiler. lerliyorlar. Hayli kalabalk bir
topluiuk. A l a t r i , Calvini.ye doru eilmi bir eyler
sylyor kulana. Calvini'nin krmz earp yine boy
nunda. Kaldrmdaki kalabaln arasndaym. Kolumda
Anne var. Grmyorlar beni A l a t r i ile Calvini. Bara
bara ark sylyorlar. Bazlarnn ellerinde br yaz.
Kocaman, Faist Aleyhtarlar Birlii yazyor stn
de. ark sylyorlar.
Oysa ben 1918'den sonra pek arklar, marlar
sylemedimdi. Ama 1918'de, Milano'da barp duru
yordum. Kardelikten, vatann yceliinden sz eden
arklar o zaman s y l e m i t i m . Gelecee drt elle
sarlacak, yepyeni, bambaka bir lke yaratacaz di
yorduk. O zamanlar. O tr yrylerde, yanmzda
bizimle b i r l i k t e ark syleyen arkadalarn bulunma
snn kiiye ne tr bir g verdiini bilirdik. Ben de
biliyordum. O zamanlar. afak vakti Venedik'te, kum
tepelerinin yannda, Ferri'nn komutas altnda, as
kerlik eitimi yaptmz zamanlar, kamyonlara dolup
cephenin geri hatlarnda ark syleyerek dolatmz
gnler. Anne bir eyler sylyor yanmda. Nedir bir
tek ses, ne anlam var bir t e k sesin? Halkn arasna
karm, Seine nehrine doru inen caddelerden bi
rinde yryoruz.
Tatile gelir misin benimle? diye soruyor Anne.
Hani vaadetmitin g e l i r i m diye.
398

Gerekte ben srekli bir tatil yaam iindeydim.

Savatan bu yana hemen hemen hi bir eyleme katl
mamtm k i . Ya da bir gece yalnz. Bir gece, ngrid
,on VVirth'i Berlin'den alp Danimarka topraklarna ka
rdm gece. Sanki karantinaya ekilmi gibiydim.
3ururdan m acaba? Kendimi pek beendiim iin
mi katlmyordum eylemlere? Bundan m acaba, Du:e'ye gven dolu bir davranla kollarm havaya kal
drmyordum? Neden Calvini ile A l a t r i gibi, kolkola,
gsterilere katlmyordum? Neyim eksikti benim?'
Yoksa, gerek atmalarn zamannn daha
gelme
diine mi inanmaktaydm? Yoksa, ok akllydm da
ondan m? Ya da Maud Kaufman'n dedii g i b i , bir
ara mydm? Bir alet mi? Faizm arknn yalnzca
oir vidas, bir dilisi miydim yoksa? Kendi k e n d i m e
bu sorular sormann ne anlam olabilirdi ki?
Beni nasl gryorsun diye sordum Anne'a.
arm gibi grnd Anne.
Seni mi? dedi.
Evet, beni.
Kar karya oturmutuk Bac sokandaki apart
manda. Anne banyodan km, benim kocaman hav
lularma sarmmt. Ayaklarnda da t e r l i k l e r i m vard.
Gvenilir
insansn sen.
Az konuuyorsun
ama sylediklerin gerek hemen her zaman. in
den ne geiyorsa, ekinmeden sylyorsun. Gve
nilir insansn. Hem sonra teki gazetecilere de h i
benzemiyorsun.
evremde ynlarla gazeteci var
ama hi biri sana benzemiyor. Deersiz insanlar o
u.
Koltuun kenarna i l i t i . Bacaklarn benim ba
caklarma doru uzatt.
Zaten dedi, yle olduun iin, ilk gece ben....
Beni, syledii gibi gryordu belki, olabilirdi.
Ama benim iimde varln duyduum t e m e l s i z l i i .
399

gvensizlii, iimde varolduuna inandm atlaklar

gremiyordu herhalde. Genti daha; gremeyebilirdi
bunlar.
Naldi, hani birlikte kacamz tatil ne ol
du?
Gittik birlikte t a t i l e . Deniz kenarnda bir otele
g i t t i k . akl talar, kyya vuran dalgalarn sesleri.
Temiz hava. Anne bana bir fular koymutu. ev
rede gezerken rasladmz bisiklet yarlarna se
lm veriyordu eliyle. Bir sabah Paris gazeteleri ko
caman balklar atmlard. spanya'da Sava Pat
lak Verdi. diye. lk atmalardan resimler de vard
gazetelerde. General Franco'nun demeleri.
Halk
Cephesinin b i l d i r i l e r i .
Hi bir ey anlamyorum, diyordu Anne. Hi
bir ey anlamyorum. Nasl olur? Oysa, benim bil
diim seimler yaplmt doal koullar altnda. Hi
bir ey anlamyorum.
yi ama, dedim biraz sert karak, hani La
Bandera adl f i l m i sevmitin ya?
Kulaklarmda Maud Kaufman'n sesi nlyordu.
Marx kardelerin gldr f i l m l e r i n d e n sz ederken
nasl glyordu.-Ya o kocas Jacques M o r i n ' i n , ar,
kle gibi yaps?
Evet, sevmitim La Banderay diyordu Anne.
Bombotu. Benim iin kof bir meyve
gibiydi
birka gn nce kadnlam olan bu gen kz. G
zeldi bedeni. Tatlyd. Ama gzleri krd herhalde.
Gremiyordu olaylar. Trayas blgesindeki bir otel
de kalyorduk. Esterel'in krmz kayalklar ok g
zel grnyordu buradan. Scakt hava. ok scakt.
Otomobille evrede gezmeye ktmz zaman,
ok hzl sryorsun, dedi Anne. Nen var se
nin? Yoksa u spanya olayn m dert ediniyorsun
kendine?
400

yleydi, yle. Sava, spanya savan dert edi

l i y o r d u m kendime. Daha da nemlisi, bu kof gen
-adna tahamml edemiyordum. Kafaszd. Ya ken
dim gibi dnen bir kadn olmalyd yanmda ya da
olmayacaksa eer, raslantlara bal kadnlara ok
tan razydm. Ya da hi ilikisiz, uyuukluk iinde
geirirdim gnlerimi.
Anne otelin
odasndayd.
Valizimi hazrlyor
dum.
Naldi, dedi zntyle, ne yaptm, ne syle
rim? Cann skan bir ey mi yaptm yoksa?
Sen kal burada, dedim. Daha bol vaktin var
;3nin. Benim dnmem gerekli. spanya olay. Mutla
ka dnmem gerekiyor. Telefon edersin bana.
ptm Anne'. Dalgndm ama.
Arkamdan geldi otelin kapsna kadar.
Ben de dnerdim seninle, dedi.
Yok canm, olmaz, dedim. Denize g i r e r s i n .
Bak hava ne gzel buralarda.
Yola ktm. Kuraklktan sararm tarlalar arasn
dan g e t i m . Tm gece, sabaha dein, arabay sanki
fkeyle kullanyor gibiydim. Bu kadar ay boyunca o
kof kzla vakit geirmi olmama ierliyordum i m d i .
Ne veriyordu bana? Olsa olsa biraz zevk. Benden
yanaym gibi grnyor, yle davranyordu. Ben de,
bu ilikinin bilincine varmadan, erkeksi bir gururlan
ma iindeydim. O kador hepsi. Aquila Nera'daki kzlar
bir bakma daha itenlikli davranyorlard. Hi deil
se, sabah oldu mu beni unuttuklarn, kendilerini hi
ilgilendirmediimi
sylyorlard aka. ok uzat
mtm bu ilikiyi. Daha ksa kesmeliydim.
Sabah
olunca Morvan evresindeki bataklklarn
yanndan
geip Saulieu'de durdum. Kahveler yeni alyordu. Ilk
st, taze ekmek kokulan sarmt kahveyi. Bir afi
vard duvarda. Krmz stne kocaman siyah harfler-

iktidar ark

401/26

le JEAN GABN (La Bandera) f i l m i n d e yazyordu. Al

tnda da gelecek hafta oynayacak Marx kardelerin
bir gldrsnn ad yazlyd.
Kahvemi getiren garson yzme baktktan sonra,
ok neeli grnyorsunuz, dedi. Oysa, bak
sanza her tarafta savatan sz ediliyor...
Maud Kaufman'n, Laborderie'nin evinde, Anne'la
konuurken taknd sert tavr dnerek glyor
dum kendi kendime. Glyordum ama zamanmzn
hi de glnecek bir ortamda olmadn da biliyor
dum.
Paris'e geldim sonunda. Scakt Paris. Paris Soir gazetesinin yaynlad haberler, bast foto
raflar i l g i n t i . spanya'da baz kentlerin meydanlarna
cesetleri ymlard. stste ller. Diz km ka
dnlar, bir kilisede dua ediyorlard. Balarnda al
larla. Franco'ya bal birlikler nemli bir kenti ele
g e i r m i l e r d i . Barseiona'daki bir manastrn nnde
de yerde yatan lleri gsteren fotoraflar vard ga
zetede. Bac sokana, apartmanma dndm. A t m
pencereleri. Yapraklanm aalar neredeyse pence
remden ier/iye uzanacak kadar g e l i m i t i . Okudum
durmadan. Gazeteleri, d e r g i l e r i .
Bar, hemen her
yerde tehlikeye girmi grnyordu. Kan akmaya ba
lamt bile. Roma'ya t a t i l i n i geirmeye giden Lanvo
ni de dnmt Paris'e. Her gn birbirimizi gryor
duk.
: Byk hesaplama balyor, diyordu Lanvoni.
Maskeler decek yaknda. Bizim Due'nin dedii gi
bi, artk sz topun tfein olacak.
Beyaz f i l e r i alyordu yine eline.
hmal ettik bunlar, diyordu. Yine ele almal
yz t m n . Birer birer. Bakmalyz ne ynde geli
meler gsterdiklerine.
402

Bemard'la buluuyorum yine. ini ekiyor. zr

diliyor. Para istiyor her zamanki g i b i .
Halk Cephesi
iktidar aldndan
bu yana,
Charles artk bakanlkta deil, diyor. Haber almak
ok zorlat. Ne olur anlatn bu durumu sinyor Lan
voni'ye diye yakaryor Bernard.
Ayrlyorum onun yanndan. Aylar geiyor. Aylar
geiyor ama yine ayn komediyi oynuyoruz bkma
dan. Yine Bernard karmda.
Ne olur, diyor, sabrszlk etmeyin. Bana ha
ber iletecek baka kaynaklar da var, ama ok para is
tiyorlar onlar. Geri i paraya dayanr diye ekliyor.
Para olduktan sonra satn alnmayacak adam yoktur.
Cebinden sert kokulu pembe bir mendil kartp
alnnda biriken teri siliyor.
Blum, spanya'daki cumhuriyetilere yardm
edecek, diyor. Bu konuda Madrid'den gelen telgrafa
olumlu cevap v e r d i . Ne de olsa, dnyann tm Yahu
dileri Blum'un arkasnda.
Sava kzyor y i n e . Yine kin, yine nefret. Yine
ykseliyor dnyann atei. Ortalkta 1922'lerin ha
vas esiyor. 1933'lerin karmak dzeni geliyor yine
aklma. Berlin'de parlamentonun nnde baran SA
birliklerinin tempo tutularn
hatrlyorum. Kuru
na dizin bu domuz herifi! diye tepinen Goering geli
yor gzlerimin nne. Berlin'de, evime dndm za
man, apartmanmdaki odamda beni beklemekte olan
gabardin pardsl iki herifi hatrlyorum. 1922'de
talya'da herkesi haraca kesen etecileri hatrlyorum.
Nittj'nln dayaktan imi surat geliyor
gzlerimin
nne. Ktphanesine dayanm duran, tpk bir boy
hedefi gibi duran von Baulig'in baklar. Banyoda
boylu boyunca uzanm yatan, bir kaza sonucu ya da...
ya da Ferri'nn br eylemi sonucu, iktidarn kurban
olup giden Elsa'y hatrlyorum.
403

 Biliyorsunuzdur herhalde diyor Pierre de Beuii,

dostunuz Ferri, Londra bykeliliine atand. Evlendi
de yeniden. nl Cantoni ailesinden bir kz ald. Hani
u kimyevi maddeler fabrikasnn sahipleri olan Cantonilerden. Mthi zengin bir aile.
De Beuil ieri girer girmez, daha oturmadan sy
lemiti bunlar.
De Beul' bir kez daha evime armam iste
miti Lanvoni. Gelmiti Pierre de Beuii. Hem de koa
koa g e l m i t i . imdi artk biraz daha kesin konuu
yordu. Atp tutuyordu kendine pek gvenirmi gibi.
Oturuyor, kalkp odada dolayor, arada srada pen
cereden bakyor ama durmadan da konuuyordu.
ileri bakanlna kimi getirdiler, biliyor mu
sunuz? diyordu. Vatan haini Salengro'yu. Pis herifin
biridir Salengro. Bir ara zor kurtarmt yakasn kur
una dizilmekten. Ama, biz temizleyeceiz o herifi.
nann bana Naldi, Salengro sorununu kiisel bir sorun
olarak ele alacam. Canna okuyacaz o kpein.
Grngoire adl bir an sac gazetede hemen
her gn Roger Salengro'nun aleyhinde ar sulama
larla dolu yazlar yaynlanyordu.
1S15'de cepheden
kat iddia ediliyordu imdiki iileri bakannn. Va
tana ihanet ettii iddia ediliyordu. Durmadan amur
atlyordu Salengro'ya.
O kpein midesine on iki kurun sklacak
nasl olsa, diyordu Pierre de Beuii.
A r t k kim abuk davranrsa o kazanacak, diye
devam ediyordu. Siz 1922'de kazandnz, Hitler 1933
te. imdi de sra Franco'da. Biz de kazanacaz, gre
ceksiniz.
Tam bu srada Lanvoni giriyor ieriye. De Beuil
pek kesmiyor bile szlerini. A t e l i , heyecanl srd
ryor konumasn.
Yalnz, yalnz, bu politikamz uygulamaya ko404

yabmemiz iin maddi kaynaklara gereksinme duyu

yoruz. Olaan bu. Faizm desteklemeli bizi, Roma ma
il yardmn esirgememeli.
Lanvoni yerleti bir koltua, bacak bacak stne
att, sigarasn iiyor. Dudaklarnda belli belirsiz bir
glmseme. Birini kmsedi zaman taknr bu ha
vay Lanvoni, iyi b i l i r i m onu.
M e r u i y e t a geti artk, diyor Pierre de
Beuil. oktan geti kanun snrlar iinde kalmak ku
kusu. Bakn rnein, bugnlerde Malaparte'yi okuyo
rum. Hkmet Devirme Teknii adl kitabn ince
liyorum uzun uzadya. Eer kazanmak istiyorsak, artk
dorudan doruya eyleme gemek zorundayz. Baka
kar yolu yok bunun.
Lanvoni kalkyor ayaa. Gidip pencereyi kapat
yor.
Siz daha iyi deerlendirirsiniz olaylar, d i y e
de Beuil'e. Siz daha iyi karar verirsiniz, ama bakr
rnein seimlerde yenildiniz. Ne olursa olsun, ye-"
rejim oturdu imdi iktidar koltuuna. Hi deilse bir
ka yl brakmazlar o koltuu yle deil mi?
Omuzlarn silkiyor de Beuil.
Siz bir faistsiniz Lanvoni, diyor, bir askersi
niz, bir de kalkm bana seimden filan sz ediyorsu
nuz. Ne seimi? nemii olan ynetimi ele geirmek
tir. nemli olan saldrmak, alaa etmektir r e j i m i .
Anladnz m? Bu da pahal bir itir dorusunu ister
seniz. Para ister her eyden nce. Para, bol para.
Ayaa kalkyor.
Dilencilik deil bu yaptmz, Ciano'ya, Mussolini'ye dikkatle anlatn durumu ltfen. Ben size si
yas bir itifak t e k l i f ediyorum. Bunun iin gerekli
sayda insan var emrimizde.
' Aklyor sonra kendine gre. Fransz silhl kuv
vetlerinde grevlendirdii ajanlarndan, polislerin
405

arasna soktuu adamiarmdan sz ediyor. Hazrlan

makta olan suikastlardan s z ' e d i y o r ayrntl olarak.
nann bana, eer yeteri kadar mal destek
bulabilirsek, komnistleri de sosyalistleri de temizle
yeceim. htill Komitemiz ele alacak iktidar. Latinleraras ittifak imzalayacaz o zaman. Paris, Roma
ve Madrid arasnda. Doudaki topraklar
brakrz
Hiter'e. Ne yaparsa yapar. Ama, para gerekli her ey
den nce, para... Ne dersiniz?
Oturdu yine koltua. Uzattm ikiyi yudumluyor
imdi Pierre de Beuii.
Amma da scak var.
Sonra hemen heyecanlanveriyor yine.
Demek siz Franco'ya uak ve asker gnderi
yorsunuz. Bu nemli ite. Hem de ok n e m l i .
O konuurken Lanvoni'ye bakyorum. Sigarasnn
zmaritini eziyor tablada. Konuturdu de Beuil' ra
hatlkla. Belli ki imdi sra onda. Nasl tuzaklar kur
duunu, neler tasarladn anlatmaya balar i m d i .
Syler misiniz bana dostum, ajanlarnz, s
panya konusundaki grleriniz, nemini ok iyi kav
radm ve bir blmn salayabileceimiz Roma'nn mal yardm filan falan gzel eyler t m ; ku
kusuz gzel eyler; yalnz, ittifak m dediniz biraz n
ce? Onu aklar msnz?
Evet, ittifak dedim.
te ben de size bundan sz edecektim. Paris'
t e , faist aleyhtar talyanlardan oluan bir tugay ku
rulduunu, bunlarn spanya'ya giderek orada Fran
co'ya kar, bizim faist birliklerine kar savaacak
larn herhalde duymusunuzdur? yle deil mi?
Bunlar syledikten sonra bir kk gazete uzat
t Lanvoni bana.
Ltfen okur musun unlar, dedi.
Adalet ve zgrlkt gazetenin ad. Birinci
406

sayfann t m A l a t r i ile Caivini'nin ortaklaa yaym

adklar bir bildiriye ayrlmt. Bildirinin altnda Fa-,
s ist Aleyhtar Blok deniyordu. Ar ar evirdim
--anszca'ya yazlanlar.
Bugn spanya'da, yarn da talya'da savaaca
z! ekien, arpan iki dnyann, zgrlk dnas ile diktatrlk dnyasnn silahl atmaya gir
mesinin zaman gelmitir.
Her zamanki slplar, dedi de Beuil.
yle, diyor Lanvoni. Byle bir rgt kurdukar iin kuku duyduumuz yok. Yalnz, siz de bilir
siniz benim kadar, yeni kurulan bir rgtn, ilerde neeye kadar yaylaca, nasl geliecei hi belli o l
maz.
Bir sigara daha yakyor Lanvoni. ne doru eili
yor.
Bir rgt, bir siyasi parti, balangta birka
insan, yalnz bir iki ef, birka kii demektir. A l a t r i ,
Calvini gibileri ynetiyorlar anlalan bu kuruluu.
Ama dnn biraz...
Uzun uzun bir nefes ekti sigarasndan.
...Mussolini, Hitler
ve siz onlarn yansra,
-ne bileyim ben- ortadan kaybolacak olsanz, nasl
syleyeyim, hani lecek olsanz, ne olur o zaman fa
izm? Nasyonal - Sosyalizm ne olur? Sizin o gizli ih
till komiteniz ne olur?
De Beuil yle yan gzle bir bakt bana. Ayaa
kalkt. Lanvoni ise biraz daha gmld koltuuna.
Yani, dedi, de Beuil, u sizin iki serseriyle i l
gilenelim mi istiyorsunuz yoksa? kisini temizliyelim
mi? Bunu mu istiyorsunuz?
Hemen cevap verdi Lanvoni.
Hayr d o s t u m . Hi bir ey istediimiz yok.
407

Siz ittifaktan filan sz ediyordunuz da, onun iin ze

rinde durdum.
Dondum kaldm bu konumalar dinlerken. Ye
rimden kprdayamyor, bu iki adamn gzlerinin ii
ne bakamyordum. A l a t r i ile Calvini'nin bakla deiideik edilmi vcutlarn grr gibi oluyordum. Be
nim nmde ldryorlard sanki ikisini de.
Peki, dedi de Beuil. Peki, yleyse. Bundasonras artk bir teknik sorun oluyor benim iin. y
le, yle. Bir teknik ayrnt sorunu. Biraz daha bilgi ge
rekli bana bu iki adam zerine. Sizler de benim gibi
savaa katlm
insanlarsnz, bilirsiniz bu nedenle
teknik ayrntlarn nemini. Bilirsiniz doal olarak b'operasyonun hazrlk gerektirdiini.
Lanvoni de kalkyor ayaa.
nemli olan ilkeler zerinde anlamak, diye*
yle deil mi? imdilik, acele etmeye hi gerek yo'Naldi sizinle iliki kurar yine. Gerekirse eer, tekregrrz.
Lanvoni'yi geiriyorum kapya kadar. Gz krp yor bana.
Ne para, ne de baka biimde bir yardm, c yor alak sesle. Hi bir ey vermeyeceiz bu serse:
ye. Yani, nceden para yok, diye ekliyor.
A l a t r i , Calvini... dnyorum. Silahlarn paras:
para sonra, aka para. stelik, ben de mi bular s
oluyorum bu pis oyunlarn kirli arklarna? Maglianc da babam avlanmaya kt zaman nce kpekler kcard allklara doru. Oralarda gizlenen kular ha
valand m bir kez, babam balard ate etmeye. E akiar da yle mi saplayacaklard imdi Alatri i e
Calvini'ye.
Odaya dndm zaman de Beuil ayor yine ar
zn.
Tuhaf insanlarsnz sizler, talyanlar,
diye*
408

Hem Rnesans'n torunlar saylrsnz, hem de Makyavel'in. Trl entrikalarn yer ald bir lkenin in
sanlar, M a t t e o t t i ' y i gebertmek gerektii zaman kl
nz bile kprdamamt. Bu kez, Calvini ile A l a t r i ko
nusunda garip bir ekimserliiniz var. Neyse, sizin
bileceiniz eyler bunlar.
Kapnn nne kadar i l e r l e m i t i .
Savatayz Naldi, dedi. Sava bu! Ya onlar
hayatta kalrlar, ya da biz. kisinin aras yok. Neyse,
bekliyorum ben. Bir iaretinizi bekliyorum.
Elimi skarken tekrarlad.
Bekliyorum.
Sava, gazetelerin sayfalarnda, sokaklarda git
gide genilerken ben de beklemeye baladm o yaz
sonu. Toledo'daki Alkazar saraynn ykntlarnn re
simleri vard gazetelerde. Yerlerde yatan yaral s
panyol ocuklarnn. Bir baka sokakta general Franco'ya bal askerler geit yapyorlard. spanya'dan
kaan ilk mltecilerin fotoraflar vard. ou, ba
lar alla sarlm, yal kadnlard bunlar. Yine 1917
geldi gzlerimin nne. Ferri ile tantktan sonra,
onun yamsra Venedik'e giderken karlatm olay
lar canland bir kez daha. De Beuil'n kurduunu iddia
e t t i i ihtill komitesinin harekete gemesi iin Lan
voni'nin bana haber vermesini bekliyordum.
Buna
gre ben de Beuil'e haber v e r e c e k t i m .
Sabahlar sokaa frlyordum erkenden. Gazete
lerin ilk basklarn alp geri dnyordum. A l a t r i ile
Calvini, solcu gazetelerde yer alan demelerini sk
latrmlard. A i a t r i ' n i n , Calvini'nin resimleri
k
yordu gazetelerde. Cumhuriyet alannda, A l a t r i , ya
nnda spanya cumhuriyetinin delegeleri, yumruunu
skarak havaya kaldrm, poz veriyordu anlalan ga
zete fotoraflarna. Madrid'in savunulmas iin d
zenlenen trenlerden birinde, Malraux'nun yamsra,
409

Calvini'nin de sz ald anlalyordu. Calvini hemen

her demecinin sonunda spanya'daki cumhuriyetile
rin deimeyen
slogann sylyor,
No Pasaran
Geemeyecekler, kazanamayacaklar! deyimini tek
rarlyordu. Fakat, general Varela, komutas altndaki
Fasl birliklerle Toledo'ya g i r m i t i bile. Madrid, Frankocular tarafndan evrilmek zereydi. spanya'da
Franco birliklerine kar savamak zere uluslararas
bir tugay kurulmutu. Bunlar arasnda yer alan tal
yan askerlerine Garibaldi taburu ad v e r i l m i t i . Ulus
lararas tugayn baz birlikleri
spanyol topraklarna
ulamlard. Maud Kaufman da
Madrid'e g i t m i t i .
Oradan yollad yazlar yaynlanyordu
gazetelerde.
Kesin eyler sylyordu Maud Kaufman. Tpk Habe
istan savanda yapt gibi. Madrid niversitesine s
nan cumhuriyetiler amansz bir direnme gster
mekteydiler. spanya bakentinin sokaklarnda siper
ler kazlmt. Bu haberlere yer veren gazetelerin te
ki stunlarndaki haberlerde ise, Moskova'da Zinovief
ie Kamenef'in kuruna dizildikleri yazlyd. Gerek
hedef Troki'dir diye yazyordu gazeteler. Maud Ka
ufman geliyordu gzlerimin nne. Laborderie'nin
evinde, kocas Jacques Morin'e kapnn nnde elle
rini uzatrken. Sava geniliyor, gitgide alevleniyor
d u . iddet eylemleri yaylyordu. Daralyordu ember.
Ben ise, bekliyordum.
Ferri, Londra'daki yeni grevine giderken Paris'e
urad. Beni grmek i s t e m i t i . Varenne sokandaki
bykeliliin kuytu bahesinde yanyana yryorduk.
Yeniden evlendiimi duymu muydun?
diye
sordu.
tenlikli bir biimde kolumdan tutuyordu.
Marco, ister misin Francesca'nn
evresin
den, zengin, kltrl, gzel bir kadn bulaym sana?
ster misin?
410

Glyordu.
Evli olmayan diplomatlarn meslekte yksel- e s i n e olanak yok, diyordu.
Sonra ne doru biraz eildi, ellerini arkasna
: ; C , ok alak sesle konumaya balad.
Roma'da kalmamdan ekindikleri iin; gc- j . arkamdaki taraftarlarmn saysn bildikleri iin,
: ani Londra'ya gnderiyorlar. Yeni eim
Francesca
..ar ya. Kimya endstrisinin dev firmalarndan
biri
: an Catonilerin kz. Korkuyorlar artk benden, dedi.
Gz krpt sonra.
Anlat istersen bunu, diye ekledi. stersen an
ar bunun byle olduunu seni koruyan o Ciano'ya.
Arka syleyebilirsin istersen.
Byle bir ey yapmayacam anlattm.
Yok canm, aka ediyorum, dedi. Hem biliyor
musun, bunad artk bizimki.
Bizimki dedii Mussolini'ydi.
yle yle! Beyni suland. Habeistan baars
ran dndrd bunan.
Kolumdan ekerek beni bahenin en kuytu ke
sine doru gtrd.
u Petacci adndaki orospu var ya. Cann
kard bizimkinin. Tam anlamyla kann emdi. Hem Petacci'nn evresinde yle maln gz herifler var k i ,
adamcazn evresini sarverdiler. Ne yaplsa bo.
Gerekleri filan gremiyor artk bunak. Bilirsin, onun
yandaki erkekler gen bir orospu ile yatp kalkma
ya baladlar m , i bitti demektir.
Yava yava, alak sesle konumasna
ramen,
fkeli olduunu anlamak zor deildi. Haftalardan bu
yana hazrlanyor olmalyd bylesi gerekleri
bana
aklamaya. Kinini ortaya koymaya. Anlalan, hayli
dman olmalyd bakanlkta. Buna ramen, Roma'
da mutlu bir yksek memurmu gibi davranmann onu

411

siktii anlalyordu. Her eye ramen, benim kaile;

bir insan olmadm bildii iin, bana almakta, is
raflarda bulunmakta bir saknca grmyordu.
Dn beni, yeni ngiltere bykelisi ile bera
ber kabul ettii zaman neler syledi busen, hayrette"
donar kalrsn. Bak dinle.
Tam karma geip durdu, elini omzuma koydu.
Dedi ki bana, Ferri, dedi ngilizlerin art?
hi nemi kalmad, dedi. ngiltere yklm bir lke
dir. Hem, diye ekledi, on bir milyon ngilizin yalar
ellinin stndeymi. l kpekleri zel olarak hazr
lanm mezarlklara gmyorlarm. ay iiyorlarms
durmadan. nemi yok artk ngilizlerin dedi. Hem de
ok ciddi bir davranla syledi bunlar. Anladn rr
Naldi? Herif bunad ama elden ne gelir!
Roma'da halk ynlar yine alklyorlard Mussolini'yi- Roma zerine yryn yldnm iin d
zenlenen trenlere yzbinlerce insan katlyordu. Arnaniar da, bir heyet gndermilerdi bu kutlamaya. A
man heyeti, Forum alannda, talyanlarn yannda kara
bir leke gibi duruyordu.
Ferri Londra'ya g i t t i . Bekliyordum. Lanvoni peaceleci grnmyordu. Kemen her akam beni aryor, baz sorular soruyor,' f i l e r i n i kartp onlarn s
tne yeni bilgileri not ediyordu.
u Maud Kaufman'a bir ey yapamadn de:
mi? diye sordu. Yapamazsn, doa! olarak. nat ka
ndr Maud. Umarm Stan onun hesabn grecektiyaknda.
Moskova'da giritikleri byk temizlik ilemi se
na e r m e m i t i . Provi'ye baklrsa, milyonlarca insan
temizliyorlard. ou kez Provi ile birlikte yryor
duk.
ktidarn da kendine zg bir mant vardr,
Naldi, diyordu. Hitler'le Stalin taban tabana zt ya412

-adlta insanlar. Dnya grleri de birbirinden ok

zeiik. Yalnz, unutma sakm, b i r gn, bak grrsn,
birleeceklerdir i k i s i . nan bana onlara kyasla, Mus
solini pek o kadar nemli bir bel saylmaz.
Bu szlerine ramen kukuluydu Provi. Ciano A l
a n y a ' y a , Berchtesgaden'e g i t m i , Hitler'Ie gr- j t . Aradan bir iki gn gemeden M u s s o l i n i , Ro~a-Berlin mihverini
aklad.
Provi o gn bana,
Eer Almanlarn
kana taklyorsak, bil k i ,
r . n u n sonucu savatr, dedi. Ksa zamanda kendimi: s a v a n ortasnda buluruz.
Bazan ona Calvini'den, A l a t r i ' d e n s z etmek is
t i y o r , s o n r a vazgeiyordum b u n d a n . C a l v i n i , Alatri be-im k e n d i sorunumdu. K e n d i k e n d i m e zmlemeliy:im o s o r u n u . Kasmn i l k haftasnda, bir g n E m i l i a
t e l e f o n e t t i . B e n i gremediinden y a k n d . M e l e r ya
tyordum acaba? O akam Jacques Morin'in yeni ser
g i s i n i aacakt. Birka a r k a d a armt. Acaba
iten d e g i d e r m i y d i m ?

M a u d Kaufman'la kocas
Jacques'i tanyor
sun, diyordu telefonda Emilia. Maud dn bana sen
den s z e t t i . Ortalardan kaybolmandan konu alm
t . Herhalde spanya'ya g i t m i t i r , dedi. Faist birlik
l e r i n i n yansra, v diye ekledi.
Glyordu Emilia. Ben de gldm. Hayli zaman
olmutu gerekten Emilia'ya uramayal. G i t t i m o ak
am serginin alna. lk nce Jacques M o r i n ' i gr
dm. Bir masaya koltuklarn dayam, resim iziyor,
yaptklarn imzalyordu. Simsiyah salar, geni, g
l ensesine dmt. Elleri, ii eli g i b i , kalnd. Bir
yandan resimlerini imzalarken bir yandan da beni iz
lediini f a r k e t m i t i m . Biraz ilerde Maud duruyor. A r
kasndan gryorum onu. Siyah bir kazak geirmi
srtna. Altnda plili bir eteklik. Sesini duyuyorum.
413

 Madrid dmez diyor, inann bana Mad* i

dmeyecek Frankocularn eline diye tekrarlyor.
Dnyor birdenbire. Hayret ediyor. Alayl bir _lmseme var dudaklarnda. Elindeki kadehi kaldryc Ben sizi spanya'da sanyordum, talyan l e j , : nuyla spanya'ya gitmi olacanz sanyordum
Ben de sizi spanya'da sanyordum, dedim.
Ben g i t t i m gerekten, dedi. spanya'daydm
Fakat, dostlarnz ldremediler beni.
Daha iyi ya!
Hi akll bir insan deilsiniz, sinyor Naldi,
Ksa bir sre yalnzdk, kar karya.
Yine gidecek misiniz spanya'ya?
stiyorum ama, gazetelerdeki yazlarm bira;
fazla taraf tutar buluyorlar, dedi.
Yine eskisi gibi, ikide birde, ban sert sert sal
layp, alnna den salarn kenarlara itiyor.
Gerektii kadar tarafsz olamyormuum. Ta
rafsz olmak neymi biliyor musunuz? Olaylarn ne
denlerini aklamamak, yzeyden bakmakm olup bi
tenlere.
Uzaktan selm vererek Laborderie'nin bize do
ru yaklatn grdm. te yandan, Emilia ile konu
makta olan Jaques M o r i n de bizi gzlyordu hl.
Maud Kaufman'a,
Pek yaknda sizi yalnz grmem gerekebilir,
dedim. Evet, yalnz sizi. Hem de acele olarak, hemen
o anda grmem gerekebilir.
Glmeye balad Maud.
Siyasi bir konu ile ilgili olarak, diye ekledim.
Yzmdeki izgilerde iin ciddi olmadn ortaya
koyacak bir ey yoktu.
Maud, hafife kalarn atarak.
Yalnz beni mi grmek istersiniz? dedi.
4i 4

 Evet, sizinle babaa konumam gerekebilir

acele olarak.
Sabahlar saat 11.00 sularnda her gn gaze
tedeyim. Dilerseniz telefon edin. Emilia aryor dersi
niz telefonda. Daha iyi olur.
Laborderie geldi yanmza. Elindeki kadehi uza
tyordu.
Hi imiyorsunuz Naldi, unu aln bari. Hem
iyi gelir size biraz i k i . yi gelecektir. Casanova'nn
talyan olduunu biliyoruz, ama siz gnllerini ald
nz gen kadnlarla biraz ilgilenseniz iyi olacak.' Ha
trlyor musunuz Maud, hani Anne Villemur adnda
bir gen kadn vard.
Gerekten de vard. Ben unutmu g i t m i t i m
Anne'. Birka kez telefon e t m i t i ama atlatmtm
onu son zamanlarda.
Laborderie anlatyordu hl.
Bizim sinyor Naldi alm onu tatile gtrm.
O aptal da sonra intihara kalkm, gebe kaldm di
ye. Ya da yle sanm. Gebe kaldn zannetmi za
vall. ans varm yine, bizim gazeteden bir arkada
yetimi de tam gerekli anda, kurtarmlar kz. Hadi
canm, terlemeyin yle skntdan sinyor Naldi. Kur
tuldu kz. yi i m d i . Daha nce haber verecektim bu
nu size ama olmad ite. Araya olaylar g i r d i . span
ya'ya g i t t i m .
Terlediim gerekti. Alnmda kocaman ter tane
leri olumutu.
Laborderie de biraz piman oldu galiba bunu an
lattna.
Tatsz bir olay, dedi. Belki de sylememek
daha iyi olurdu.
Maud atld hemen,
Acele ettiniz biraz ama zarar yok, dedi. Ben
den laf szmaz.

415

Glmseyerek bakt bana.

A
Tam faiste davranmsnz anla/fan. Umur
samaz bir erkek g i b i . Tam faiste dedim ya.
Yok canm, hi iigisi yok sylediklerinizin be
nimle.
Laborderie bozulmu, fazla konutuunu anlad
iin olacak s i n i r l e n m i t i biraz.
Yok hayr Maud, dedi. Sinyor Naldi tutarl in
sandr.
Peki imdi nasl? diye sordum.
ok ok iyi Naldi. ok iyi. Anlattm olayn
stnden ay geti. Ne olacak, dikkati ekmek tut
kusuna kaplm br gen kzn bavuraca
klasik
br y o l . Ho, yine de ok ekici, ok tatl bir kz Anne.
A m a sakn onu yeniden elde etmeye heveslenmeyin.
Birini buldu galiba son zamanlarda.
Aln, dedi Maud, bir iki kadehi uzatarak, bu
nu da Anne'n salna i i n .
Montparnasse bulvarndan yryerek
dndm
eve. slak bir rzgr esiyordu. Arada srada saanak
halinde souk bir yamur iniyordu. Hayat bilardo oyu
nuna benziyordu. Bir top yuvarlanyor, gidip bir ba
ka topa arpyordu. Bir sre iki top yanyana ilerliyor
du uhal masann stnde.
Btn gece karanlkta
durmadan sigara i t i m . Bir davaya, bir inana aka
katlmay, taraf olmay dndm. Aka eylemi se
meyi aklmdan g e i r d i m . Yeniden gidebilirdim A f r i
ka'ya. zimi kaybettirirdim oralarda. Ya da bir lejyona
girer, verilen e m i r l e r i kr krne yerine g e t i r i r d i m
bilgisizlik iinde. u anda ne idiysem, sonuna dek
g i t m e l i y d i m o ynde. Gece, sabaha kadar aklma tr
l ihtimaller geldi. Trl grntler canland gzleri
min nnde. Fakat, sabah olur olmaz, eski alkanlk
lar, gazeteler deitirdi hemen havay. Lanvoni tele
fon ediyordu.
416

-,- Naldi, dedi, telefonda, git de bir bak baka

lm u De Beuil'n- rgtm, rgtm dedii ey ney
mi. Champs-Elysees'de geit yapacaklarm bugn.
G i t t i m oraya. Hava hl souktu, yamurlu. Pier
re de BeuiJ, bayrak tayanlarn en nnde, tek ba
na yryordu. Srtnda siyah, uzun bir palto vard.
Madalyalarn takmt paltosunun sa tarafna. Ba
akt. Koluna bir pazubent g e i r m i t i . Adamlar onun
arkasndan geliyorlard. Tmnn banda ayn bere
vard. Bunlar imdilik Nazilerin SA birlklerindeki
adamlara ya da faist milislere pek
benzemiyorlard ama, onlar gibi, gsterii sevdikleri aka bel
liydi. Uygun adm ilerliyorlard. Yan taraftaki bir dar
sokakta Marce'l Bucard'n Franko taraftar adamlar
toplanmt. Eer iktidar ele geirebilselerdi, mey
danlarda, syadyumlarda bundan yzbinlerce daha fazia sayda insan bir araya gelirdi. Projektrler aydnla
trd o zaman gkyzn. Oysa bunlar, yalnz imdiki
iktidar orasndan burasndan kemirmeye alanlard,
iktidardaki adamlarn arasna kendi ajanlarn sok
maya uraanlard. Bu srada baz patlamalar oldu. h
tillci Eylem Komitesinin yeltendii ilk suikastlard
bunlar.
Syle bakalm, dedi Lanvoni, nedir bu de Be
uil'n rgt? Bir ey saylabilirler m?
Pek sanmam, dedim. Eski muhariplerden bir
ka kii toplamlar. Karmak bir insan topluluu. De
Beuil onlara askerlerini denetleyen bir general pozlaryla bakyor olmal.
Desene poz atyorlar, dedi. Eylem yerine poz.
.-.Bo ver. Ne olursa olsun, hafta sonundan nce gr
melisin de Beuil'. Pek yle kalabalk bir yerde bulu
mayn. Grnmeyin herkese, diye ekledi.
Kasasndan, kapal, byk boy, mavi bir zarf
kartp v e r d i .

iktidar ark

417/27

 Bu zarf verirsin ona, dedi. Yalnz, iindeki

kd senin gzlerinin nnde yrtp atsn. Daha iyi
s i , yrtlm paracklar sen al. Yakarsn sonra. Fo
toraflar da var ama nemi yok fotoraflarn. Gerei
istersen, insan tehlikeye sokacak nitelikte belgeler
deil bunlar, ama ihtiyatl davranmakta yarar vardr.
Hademe, bir tepside iki fincan kahve ile girdi
ieriye. Pencerenin nne yerletik.
Bundan baka, ne var ne yok Naldi? diye sor
du Lanvoni.
Onun bu dedii herhalde Calvini ile Alatri'nin
ldrlmeleri olmalyd. Dndm eve. Cebimde o ko
caman zarf. Aylarca nceki, Maud Kaufman'n f i i gi
bi bir ey olmal. ki zaman, iki y o l , iki ses arasndaym artk. Bir yandan de Beuil'e randevu v e r i y o r u m ,
genellikle Bemard'la bulutuum, sokak orospularyla dolu o karanlk barda. te yandan aklm Calvini'de,
Alatri'de. Nitti'nin yz geliyor gzlerimin
nne.
Matteotti'nin lm. Von Baulig, von VVirth. Anne te
yandan. Salengro sonra. Zavall Salengro bu sabah
Lille'de ldrd kendini. Dayanamad artk yzne kar
sylenen o ar, sulayc szlere.
Oturdum masamn bana. Aldm nme o koca
man, arkas krmz mhrl zarf. Yrttm, atm. ki
kt kt iinden nce.
Ktlardan birinin stnde unlar yazlyd:
A. ve C. 20 Eyllde Marsilya'ya gidecekler. Ford
marka siyah bir otomobille. Arabann plaka numaras
udur... Yolda, Aubagne'da u . . . adreste kalacaklar
dr. Ayrca, Aubagne'da onlar karlayacak ve misa
f i r edecek faist aleyhtar adamn ad ve adresi yazl
mt. teki kdn stne, yanyana iki fotoraf ya
ptrlmt. Fotoraflarn altna, daktilo ile, ttifak
harekt diye bir deyim yazmlard.
De Beuil'le bulumam gereken gnn sabah er418

< enden Maud'ya telefon e t t i m . Emilia aryor dedim

telefonda.
Bugn bulumamz gerekiyor, dedim. ok
itele.
yle mi? diye sordu Maud.
Kestim szlerini.
ok, ok nemli ve acele. Ne kadar abuk
t Juursak, o kadar iyi olur.
Bastille yaknlarndaki Beaumarchais
bulvarnda
--k bir lokantada bulutuk. Lokantada, i taraftaki
e.r bir kk salonu t e r c i h etmi, orda bir masaya
erlemitim. Maud benden ok sonra girdi ieriye.
3e!di oturdu. Nefes nefeseydi.
Telefon e t t i m surdan dedi. Zor atlattm gaze
tedeki toplanty. ok ge kaldm ama ne yapabilir
i m ? Son dakikada haber verdiniz bana.
Yemek listesini inceler gibi davranyor, bana bak
myordu. abuk abuk konuuyordu. Sonra bir ara
aldrd ban. Her zamanki hareketiyle ban salad. Alnna den ksa salarn kenara doru att.
Bir ey smarlasak nce, dedi. Rahat ederiz
sonra. Bana syleyecek herhalde ok nemli eyler
.ardr sizde.
Ona t m yaamm, bandan bugne dek, anlat
mak istediimi syleyebilir miydim? Bunu anlatrken
<endisinin davranlarnn kkenini de renmek iste
diimi syleyebilir miydim hi? Ona gvendiimi, ken
dimi ona ok yakn hissettiimi aklayabilir miydim?
3nun da, tpk benim g i b i , bir bakma,zor bir duru
mun iinde skp kalm olduunu bildirebilir miy
dim? Belki de bunlar sylemek iin g e l m i t i m gertekte buraya. Bunlar sylemesem bile, kendisine rasadm iki kez, iimde derin bir rahatlk duydu
umu syleyebilir miydim? ok uzun, ok esmer y
zn, glmsemesini, glerken yznde oluan bin419

bir krkl sevdiimi, ak konumasndan holan

dm aklryabilir miydim?
Sz, aslen Alman msnz?
Dirseklerini masaya y e r l e t i r d i , yzn, yumruk
yapt ellerine dayad.
Babam A l m a n , dedi. Alman Yahudisi. Annem
Trk't. lk kocam Amerikalyd. kincisi Fransz. Res
sam ikinci kocam. Kocam ynnden ben de Fransz ol
dum i m d i . Ama gerei isterseniz, hi bir ulustan
olduumu sanmyorum. Vatanszm gerekte.
Bunlar syler sylemez bir kahkaha atp arka
sna yasland. Koluyla yandaki bo iskemleye uzan
d. ok esmer kollar adaleliydi. Pulovernin altndan
gerilen memeleri belli oluyordu. Maud'nun houma
g i t t i i n i biliyordum. Yalnz, sesini, gln
deil,
vcudunu da sevdiimi biliyordum. Bakm grd.
Yz katlat birdenbire.
Acelem olduunu biliyorsunuz herhalde, dedi.
Niye gelmitim ben buraya? Herhalde ona tm
yaamm anlatmaya deil. imdi oturup da, Ekim
1917'de kendimi bir yolun stnde bulduumu, o yolu
izleyerek buraya kadar u-latm anlatamazdm. O
yolun anlamnn ne olduunu kavrayabilmek iin ken
dimi tutkulara kaptrmamay baardm, iktidarn ko
lay ynlerinden holanmadm, Ferri'den kurtulmak
iin ok aba harcadm anlatamazdm. Ferri'nn,
srtnda fiyakal niformasyla, beni yanma alp ba
bamn lsn gstermeye gtrdn de anlatamaz
dm. Ne diye hi bir faist olduumu da aklayamazdm. Ona bir kadn olduu iin bakmak istediimi,
holandm ondan, elini, kolunu tutmak istediimi
sylemenin de sras deildi. Garsonun nme koy
mu olduu yemek tabaklarn yle biraz i t t i m . Lan
voni'nin verdii o mavi zarf kardm cebimden.
talyan faist aleyhtar gruba dahil adamlar
420

eniyorsunuz, deil mi? diye sordum. A l a t r i ' y i . Calvi-i'yi? Onlara belki haber iletebilirsiniz diye dndm
: e . Bakn. te.
Zarftan kardm
iki kd uzattm. Okudu.
Bakt. Tekrar okudu. Arada srada gzlerini kaldrarak
sakt bana.
De Beuit'n emrindeki katillere Alatri ile Cal.ini'yi, Marsilya'ya giderlerken ldrmeleri emri ve-ildi, dedim. Ne yapp yapp haber vermeli onlara. Fa<at...
Bir sigara ald. Paketi de bana uzatt. Sonra ak
man uzatt. ncecikti parmaklar. Hareketleri snrl,
<esindi. Sinirliydi biraz.
Yalnz, bu haberin kaynan bilmemeleri ge'ekiyor, dedim. Hem sonra duyulmamah bu haber. Bu
<onuda size gvenebileceimi sanyorum.
Yemek yemekten vazgetik,
kahve smarlayp,
sigaralarmz sessizlik iinde itik.
te bunun iin sizi mutlaka bugn grmek
istedim. Bir arac gerekliydi bana. Sizi dndm.
Unutmazsnz bunu deil mi?
Ktlar aldm elinden. Yeni bir zarfa yerletir
dim onlar.
Bu akam de Beuil'le bulumak zorundaym,
dedim, i hemen tezgha koyacaktr.
De Beuil'n g i r i t i i ileri siz finanse ediyor
sunuz herhalde?
Bundan kukunuz mu vard?
Glmsedi.
Yok ama dedi, Teyit edilmesi her zaman ya
rarldr bu gibi olaylarn. Resmen t e y i t edilmesi de
mek istiyorum.
Kahve fincann tekrar ald eline, ar ar ime
ye balad. Fincann stnden bana bakyordu.

Peki, niye

yapyorsunuz bunu? diye sordu.

421

 Niye mi? dedim. Hatrlarsnz herhalde, bir ge

ce, Laborderie'nin evinde, beni bir su orta, onlarn
su orta, aleti olmakla sulamtnz.
Gayet iyi hatrlyorum. O gen kadn vard y~
nmzda.
Onlarn su orta filan deildim, ama seyi-c i l e r i y d i m hi deilse yaptklarnn. Yalnz bu olay,
bu olay var ya, bu artk benim seyirci kalabileceim
snrn da tesinde. Su orta deil, artk seyirci de
olmak istemiyorum. Yapamayacam.
Maud, dirseklerini yine masaya koymu, yzn
ellerine dayam gzlerimin iine dimdik bakyordu.
Belki de herkesten nce, kendimden de nce onu
inandrmak iin almay kararlatrdim Maud'ya.
Anlyorum, dedi. Kim bilir belki daha da ileri
gidebilirdiniz.
Yzn ellerine dayam, hi oynatmyordu. Yal
nz, koyu krmz dudaklar oynuyordu konuurken.
Calvnilerle, Alatrilerle birlemek var, dedi.
Ya da bakalaryla. Bir baka izgidekilerle.
Niye brleecekmiim onlarla ya da bakala
ryla?
Canland birdenbire.
Niye mi? dedi. Niye olacak, faistlerin kar
snda olmak gerekli de ondan. Ne bileyim ben, bu si
yasi, tarih, ahlk br zorunluluk da ondan. Yoksa, de
Beuillerle, onun emrindeki katillerle ayn safta kal
mak m istersiniz?
Peki ama ben kalkar, sizi Moskova'daki temiz
lii yapanlarla ayn safta grrsem ne dersiniz?
O bambaka bir sorundur. Hem sonra, ben
yarglardan yana deilim k i , yalnz sosyalizmden ya
naym o kadar. Bana gre, Stalin de br kzl Napolyon'dur. O kadar.

422

 Hangi yndensiniz yleyse Maud? Sosyalizm

bir deyim yalnzca. Hangi ynde, hangi saftasnz?
Bekliyordum sabrla. Ben de oyunumu oynaya
caktm. Bekliyordum bunun srasnn gelmesini. Ma
ud'yu biraz da bu amala grmek istemi olduumu
anlyordum i m d i . Dnmemitim balangta bunu.
Ama, i m d i , onun karsnda otururken artk susamazdm. Hi kukusuz, iimde onu aydnlatmak, ona ha
ber vermek istei vard. Ama bir gizli ama da vard
iimde. Onu Jacques Morin'den uzaklatrmak. Brak
tm. Diledii gibi konutu. ktk sonra.
Drdnc
Henri bulvarndan Seine nehrine doru yrmeye ba
ladk. Boyu uzun saylmazd. Konuurken ban kal
dryordu beni grmek iin. Ellerini kollarn oynat
yor, arada srada, sert sert,
topuklarn vuruyordu
yere.
Sizi br baka nedenle de grmek istedim, de
dim.
Szlerini kesmitim yarda.
nemli bir nedenle. Dorudan doruya sizi
ilgilendiren bir nedenle.
Durdu.
Benimle ilgili mi?
Dinleyin beni. Syleyeceklerimi sonuna ka
dar dinleyin. Hi kesmeyin szm. Sonra siz konu
ursunuz. Ben bitirince.
Baladm anlatmaya. Ar ar yryorduk bul
varda. Sully kprsnden getik. Adaya geldik biraz
sonra. Buradan nehrin bir baka kolu uzanmaktayd.
Hava daha g r i l e m i t i . Souk br rzgr arada srada
kendini duyuruyordu. Bu adack, nehrin kollar, Roma,
Venedik, anlarmdaki ayak izleri gibi beliriyordu ev
rede. Maud yanmda yryordu. Bana baktn sezi
yordum ama bakmyordum ona. Gzlerim nehrin su
larndayd, caddenin bir tarafnda sralanm yaplarn
423

kirli beyaz yzlerine bakyordum. Bernard'dan sz

e t t i m . Bernard'm bana sylediklerini anlattm. Gizli
bir Trokist rgte bal olduunu bildiimi akladm.
Bildiklerimin yalan olmadn kantlayan belgelerden
sz e t t i m , iileri bakanlnn arivinde Jacques Pailiet adna dzenlenmi kocaman bir dosya vardi.
Jacques Paillet, Bernard'm deyimiyle, Moskova'nn,
Komintern'in ajanyd. Grevi, ne yapp yapp Trokist
evrelere szmakt Jacques Paillet'nin. Hi bam e
v i r i p bakmyordum Maud'ya. Konuuyordum durma
dan. Nehrin sularna bakyordum yine. Saint Louis
adacnn darack sokaklarna giriyorduk. Ne yapp
yapp Trokist evrelere szmakt grevi Jacques Pa
illet'nin. Ne pahasna olursa olsun, Trokistlerl ele
g e i r m e k t i . Adn d e i t i r m i t i , Jacques M o r i n ol
mutu. Evlenmiti onunla. Onun kocas olmasndan
yararlanarak, belki de Troki'nin izini bulur, belki de
Troki'ye ulaabilirdi eski Jacques Paillet,
imdiki
Jacques M o r i n . nanmayabilirdi, dilerse eer, syle
diklerime. nanmayabifrdi ama yaadmz u ada,
de Beuillerin, Hitlerlerin, Moskova'da alan davala
rn yer ald u ada olmayacak ey var myd ar
tk? inanlmayacak ey kalm myd?
Adn verdim size, Maud. Jacques Pailet'dir
gerek ad. Dilerseniz, incelersiniz durumunu. Soru
turursunuz. Aylardan bu yana biliyorum bunu. Hatta,
sizi daha tanmadan nce de biliyordum. Sonra rasladim size. Tantk. Biliyorsunuz, benm katlanabildi
im su ortaklnn bir snr vardr.
Hayli yrm, sonra geri dnmtk. imdi yine
Sully kprsnn stndeydik.
Ben bir taksiye atlayacam, dedi.
Baktm Maud'ya. Gzlerini evirdi baka bir y
ne. Ban eiyordu.
Alatri ile Calvini iin sylediklerini unutmam,
424

nerak etme! Belieim gldr. Gvenebilirsiniz ba-a. Onlara hemen bu akam haber ulatrlr. Sonra
sakn kukuya filan kaplmayn. Benden laf kmaz.
Allahasmarladk, Marco Naldi.
Eldivenli elini s i k t i m . Bir taksiye iaret e t t i .
Merak etmeyiniz, dedi, sylediinizi yapaca
m.
Rhtmlar izleyerek dndm. Jacques Morin'den
sz etmi miydim? Sylemi miydim ona her eyi?
Dndke phe ediyordum bundan. Sylediklerimi
latrlamaiydm birer birer. Saint Louis adacndaki
iangi sokaklarda ne sylediimi gzlerimin nne ge
tirmeliydim. Duymu muydu acaba szlerimi? nan
m myd acaba bana? O akam, randevu verdiim
sarda Pierre de BeuiPle bulutum.
Ne anlalmaz bulularnz var, dedi de Beuil..
\ereden aklnza geldi bu bar? evredeki bu sokak
orospular., olacak ey deil. Sinyor Naldi beni bura
ya getirmekte onuruma leke srdrm olacaksnz
dostum.

Zarf kardm cebimden.

A t . Hemen aldm zarf. inden kan iki kda
bakarken ben yrtmaya,
kk paralara ayrmaya
baladm zarf.
Okur okumaz imha edilecek, yrtlacak, de
dim.
Fotoraflar alkoyabilirim herhalde, yle de
il mi? dedi.
Katlad fotoraflar. Portfyne yerletirdi.
Zor bir i deil. Artk bunu da yapamazsak ya
zk bizlere. Enayilerin silah bile yoktur herhalde. Ol
sa bile...
Glmeye balad.
Silah tayamazlar zaten. Yabanc uyruklu ol
duklar iin.
425

Bir ie ampanya smarlad.

Aramzdaki antlama onuruna, dedi kadehini
-kaldrrken.
ekip g i t t i . Ben oturdum yar karanlk barda. Bin
bir paraya blnm kt paracklar masann s
tnde, iki ampanya kadehinin arasnda duruyordu.
A l a t r i iie Calvini'nin yaamlarn dndm. Bir bar
kz geldi yanma. Asld. Onunla ktm. Sonra, baka
geceler, baka baka kzlarla ktm. Beklemem gere
kiyordu. Beklerken yine sokak orospularyla, bar kz
laryla dp kalkmaya balamtm. Maud'dan haber
kmyordu. Grev gerei yine Bemard'la buluuyor
dum. Her akam, elilikte Lanvoni'yi dinliyordum. So
nunda 20 aralk t a r i h i . Neyse, geldi g e t i . Gazeteler
de hi bir cinayet ya da kaybolma olayndan sz edil
miyordu. Ocak aynn balarnda, elilikteki odasnda,
pencerenin nnde Lanvoni bir fotoraf uzatt bana.
Calvini'yi spanya'da, Madrid cephesinde gsteren bir
fotoraft. Uluslararas tugaydaki talyan birliklerine
bir bayrak sunuyordu Calvini. Krmz earb vard yi
ne boynunda.
Bu Pierre de Beuil beceriksiz sersemin biri,
dedi Lanvoni. Palavrac herif. i gc para szdrmak
yalnz. Bize, onlarn o tarihte Marsilya'ya gidecekle
rini haber veren Fransz da yakalanm. yi bir ders
vermek gerek u Franszlara. Hak ettiler bylesi br
dersi. Ho, onlara iyi bir ders vermeye hazrlanyor
lar b i r i l e r i . Yaknda hem de.
Rhin nehrinin A l p dalarnn tesinde onlara ders
vermeye hazrlananlar vard gerekten. Goering o s
ralarda Roma'dayd. Mussolini demeler veriyordu.
talya ile Almanya arasndaki sk ibirlii her ey
den nce iki lkenin spanya'da ortaklaa harcadklar
abayla kantlanm bulunmaktadr. Ne yapabilirdim
o sralarda? Bar kzlaryla dp kalkmaktan baka ne
426

yapabilirdim? Bar kzlaryla, sokak kzlaryla durma

dan yatyordum. Byle yapmasam, uyuup kalacaktm.
Ama te yandan grevim srp gidiyordu. Radyolar
dinlemek, okunmas, zetler kartlmas gereken ga
zete haberleri, yorumlar. De Beuil'le, Bemard'la bu
lumalar. Olaylar hzlanyordu. Fransz polisleri, Clichy alannda halkn zerine ate ayorlard.
Bernard glmsyordu.
in ayrntlarn, neden ate atklarn
pek
bilmiyorum diyordu. Dostunuz Pierre de Beuil'e sorun
bakalm. O biliyordur mutlaka. Leon Blum'un
zel
kalem mdr yaralanm. Bakn aziz dostum sinyor
Naldi, ben yle kaza kurunu, raslant yklerine pek
inananlardan deilimdir. Sanrm siz de deilsinizdir.
Paris'te silah sesleri. Patlamalar. Yeraltnda bu
lunan, bulunduu aklanan silah depolar. Moskova'daki yarglamalar. Kaybolan, ortadan kaybolan insan
lar. Guernica sonra. Alevler iinde yanan Guernica
kasabas. Bir sokan ortasnda yatan bir ceset. Cese
din yan banda uluyan bir kpek. Gazetelerdeki fo
toraflar bunlar.
Benim yaamm da yknt halindeki bir kente, ka
sabaya dnmt. Tm bedenim susturulmu, bas
trlm haykrlarla doluydu. Oysa konumak istiyor
dum. Bir istekten de te, bir gereksinmeydi bu. Ko
numak, iimi dkmek istiyordum. imde binbir sy
lenti vard. Ama patlamyordu bunlar. Aa kmyor
du. kmyordu ama sessizliimin orta yerinde daha
da irileiyor, daha da gleniyordu. Syleceim sz
ler yalnz aklc szler olmayacakt. Kalbimden gelen
eyler olacakt.
niltiler, lnetlemeler, sylenmesi
g szler ksacas. Yllar boyu, kukusuz ok bask
yapmtm kendime. Bir d grdm bir gece. Vcu
dumu parampara ediyordum ar ar. Etlerimi par
alyordum. Kanlar iindeydim. Kurtuluyordum ama
427

sonunda. Huzura ulayordum..Kan ter iinde uyan

yordum.. O zaman geici eylerle oyalamaya al
yordum kendimi. Bar kzlaryla. Sokak orospularyla.
Oysa, daha tutarl, daha srekli ilikilere gereksinme
duyuyordum. Byk bir dostlua. Gerek bir ilikiye
gereksinme duyuyordum.
yi deilsin sen, diyordu Provi. Yzn berbat.
Ktye gidiyorsun.
Srtma vuruyordu arkadaa.
Gel benimle.
Yryordum onun
yamsra elilikten
knca.
Champs-de-Mars alanna gelince, aalar, genileyen
gkyz, alabildiine uzanan aklk,
insann bak
larnn kaabilecei ynler iyi geliyor olmalyd. Pro
vi konuuyordu.
Anlayamyorum seni, diyordu.
Ben de anlayamyordum kendimi. Ar ular ara
snda bocalayp duruyordum. Ama kesin bir seim
yapmann da aldatc, geici bir ey olacan biliyor
d u m . Dnyay daha imdiden ikiye blen oyunun bir
seyircisi olduumun bilincindeydim. Bu oyuna kat
lan taraflardan birinin, takmlardan birinin oyuncusu
na benziyordum davranlarmla. Ama hi de gerek
oyuncular
kadar ilgilenmiyordum olup
bitenlerle.
Oyunda bir katkm bulunmamasna alyordum. Oy
sa... oysa havaya kaldrmamak iin e l l e r i m i , kollarm
balyordum. Barmamak iin baz gerekleri, dudak
larm kilitliyordum zorla. Baz gnler, Goering'in spanya'daki hava filotillalarna kar haykrmak istiyor
dum. Hani o Guernica'y alev alev yakp ykan, sokak
larda, yalnz, cesetlerin yannda durarak uluyan k
peklere kar haykrmak geliyordu iimden. Baz gn
ler, hainlere zg incecik sesiyle, elini Kari Radek'e
doru uzatarak, lm cezas istiyen Moskova savcs
na kar kmak, haykrmak istiyordum. Moskova sav428

c's, Kari Radek'e kar barp arrken, gerekte,

Troki'ye sesleniyordu. Hem kazananlara kar hem
de kaybedenlere kar fkeleniyordum. Hem tutsak
lara kar hem de liderlere kar. Berlin'de yamur
altnda Yarn tm Avrupa faist olacaktr! diye ba
ran ve onu yamurda dinleyen yzbnlerce Alman'a
fkeleniyordum. Yalnzlma da bozuluyordum. Sei
lecek taraf yoktu gerekte. Savalar vard. Didime
ler. atmalar. Tm kuku verici trde. ki yzllk
vard. kili oyanlar vard. Ellerim, sesim, eylemsizlik
ten, susmaktan irenti duyuyorlard.
Anlayamyorum seni, diyordu Provi. Bizim
bulunduumuz basamaktaki insanlar pek bir ey ya
pamazlar ki. Hem sonra...
Champs-de-Mars alanndan geerken daha ar
ar yrmeye balyorduk. Provi kolumdan tutuyordu.
Hem sonra, diyordu Provi, karar verenler kim
ler sanyorsun sen? Hitler m i , Mussolini mi sanyor
sun kararlar verenleri? Hi kukusuz, onlar, verilen
kararlarda bizlerden ok daha etkili olageliyorlardr.
Ama, unutma sakn, onlarn arkasnda ylesine ap
rak bir gler topluluu var ki. Belki de Krupp var?
Hatta, o bile deil gerekte. Bu mekanizma byle i
liyor ite. Bir makina gibi. Binlerce yl nce kurulmu
bir makine gibi tpk. nsanlarn tarihi kavramas, ta
rihn akn kavramalar kolay deil. Gerei ister
sen bizim amzda o arklar, o makina daha hzl
alyor, daha hzl iliyor. Sen de ben de, tpk teki
insanlarn durumundayz. Bana kalrsa, bana kalrsa,
sen evlenmelisn Naldi. Evlenmeli ve bunun sonucu
olarak o kk aile yuvasn, kendini t e c r i t edecein
adac yaratmalsn bir an nce. Bylece bir arln
olur. Kklenirsin yava yava.
Provi, olaylarn boluunu, anlamszln anlat
mak iin eliyle bir hareket yapt. Rasgele.

429

 Ev/endin m" bir kez, diyordu, teki olaylarn

nemi azalr gznde. Kendi tarih evreni yaratm
olursun. Bay ve bayan Naldi derler. Naldi'ler ve o
cuklar derler. Geri kalan eylerin pek o kadar nemi
kalmaz artk. Geri kalan eyler, grrsn, bir baka
hzla akmaya, geip kaybolmaya koyulur. Hem sonra
istikrarl olmann nemi var. Fizik ynden de yle.
ou kez akam yemeklerini Provi'lerde yiyor
dum. Bay ve- bayan Provi vard evde. ocuklar Pietro
Provi vard. Sofrada gler yzle yemek veren bir tal
yan hizmetileri vard. Arada srada Angela da bulu
nuyordu akam yemeklerinde. Sinyora Provi'nin kzkardeiydi Angela. Tam alnacak kadnd Angela. Ama,
ancak Tanrnn tankl ile alnacak kadnd. Evleni
lecek kadn. Kayordum onlardan da. Bu da bir eli
kiydi. Yalnzl, korkulu dlerimi, raslantya bal
aklar tercih ediyordum.
Bir gn, elilikte, leye doru kavas bir telgraf
getirdi, uzatt. Yalnzl yelediime gre, yalnz ba
ma amalydm o t e l i . Gazeteleri okumu, zetleri
karm, gnlk
raporumu hazrlamtm.
Odamn
pencereleri akt. Baheden, kedileriyle konuan ka
pcnn karsnn sesi geliyordu. Eyll aynn tatl tat
l uzayp giden gnlerinden biriydi. Herkes g i b i , g
nn moda olan arklarn mrldanyordum ben de.
Gazetelerin tmnde, Berlin'de Mussolini'yl karlar
ken, Hitler'in sylemi olduu szler yaztyd. te,
tarihi oluturan, says, ei az insanlardan biri!. Te
lefon ald o srada. Provi telefonda benim adma
Magliano'dan bir telgraf geldiini, onu kapcyla yol
ladn sylyordu. Yalnz bama amak zorunday
dm telgraf. Yalnz iki szck vard telgrafta. Altnda
da Nitti'nin ad. Anne ld. O kadar.
Tren. Konumalar, Glmeler. ine gmlp
kaldm uyuukluk.
Dnmeyi hep itmem kafam430

tan dar. Yatakl vagonun lokantasnda tabldot lis

tesi dnda smarladm, yediim yemekler. imden
relen o yemek istei. Durmadan yemek. Adalelerimi
-areket ettirmek amacyla durmadan yemek. Uyutur
mak iin kendimi. Tka basa yemek. Dudaklarma gee,n szckleri sylememek iin. Boazma taklan hi
< rklar engellemek, alamamak iin yemek. Vene: k . Yol. Magliano'ya ayrlan -yol. Kanallarda, seksen
erde parldayan gne. Kanatlardaki sulardan mer
mer yaplara, o yaplarn stndeki altn sslere vuran
jzlerce gne. Gllerde, glcklerde, su birikintife- nde, pirin tarlalarnda parldayan gne. Gneler.
Tabutu kapatmak zorunda kaldk, dedi doktor.
ok scak hava. Brakamazdk akta.
Odada o eski kokular. Bir kede bir yn odun.
vurumu odun kokusu. Anlar dizi dizi. Venedik'teki
-astahanenin koridorlar. imden gelen yine ayn is
tek, ayn kusmak istei. Sktm eller. Tekrarlayp
turduum szler. Bana sylenen szler. Hepsi, tm
ayn birbirinin. Annemin yokluu. Tahtaya dnm
almas annemin. Ormann stndeki aklkta Magano'nun kapkara, gbreli topra.
Ne yapacaksn bu topraklar Marco?
Daym. Yllardan bu yana grmediim daytm. Be
nim yanmda yryerek dnd mezarlktan. Hem de
durmadan konutu yolda. Hi cevap vermedim. Yan
dan baktm ona yol boyunca. Erkek kardeim bana o
denli benzerdi k i , ocukken ikiz zannederlerdi bizi.
derdi annem. ocukluk. ocukluu imdi tahta bir
sandukaya koymulard. Gmmler, stne de t o p -ak atmlard.
Sat Naldi, sat bu topraklar. Nitti ok yal ar
tk. Yeni aldnz iftinin de elinden i gelmiyor.
Ka kez syledim annene, ka kez. Ama biliyorsun
natdr annen.
431

natdr annen diyordu, sanki i m e m i m i gibi.

Naldilere yakr bir davran rnei vermek
istiyordu. Naldiier demek, toprak demektir/Tanrsn
anan, inatdr.
Oysa, tandm bildiim filan yoktu annemi.
Emilia anlatmt geenlerde onun genliini. Bel
ki biraz onu dinledikten sonra tanmtm. Babamn
koluna girer, aslrd ona yolda yrrken. Ben de eli
ni tutar ekerdim durmadan. Brak onu, benimle gel
diye diretir dururdum. Aldrmazd. ekiverirdi elini
benim elimden. Yalnz bama kalrdun. Uzaklarlard
benden. Ama, uzaktan da olsa, bakarlard. Ben de ko
maya balardm tarlalarda. Alabildiine, hzla koar
dm. Derdim ou kez koarken. Dizlerimi patlatr,
actrdm. Topraa kapanr kalr, cyak cyak barr
d m . Sonunda gelirdi annem. ki eliyle kaldrrd beni.
Babam seslenirdi uzaktan. Brak canm/brak, inad
na baryor derdi. Annem, beni kaldrnca yerden,
sarlrdm ona. O da sarlrd bana. Salarm dzeltir,
kocaman, kenarlar ilemeli mendilini kartr, yz
m, dudaklarm temizlerdi. Gzyaianmn tuzlu ta
dna annemin
mendilindeki tatl kokular karrd.
Hi bir ey bilmezdim annem hakknda. Hi br ey.
Onun yalnz benimle ilgilenmesini isterdim. Bunu sa
layacak biimde davranrdm. Ona kendisi olmak hak
kn hi tanmazdm. Tutsam gibi olan bir varlk ha
line sokmutum annemi. Sonra brakmtm onu. Ya
payalnz brakm, ayrlmtm yanndan. Brakmtm.
ok oynand in, eskimi bir oyunca brakr gibi.
brakmtm. Magliano'da kalmay reddetmekle onun
artk yaama hakkn da elinden almtm kukusuz.
imdi tekrar kavuuyordum ona. Ama o artk tahta bir
sandukann iindeydi. Topran altnda. Geenlerde
Emilia anlatmt da ondan renmitim biraz annemi.
Annemin de bir kadn olduunu.
432

- Satmalsn, diye tekrarlyordu daym. Biraz

para verirsin Nittilere olur biter. Kald k senin hak
kn dilediin gibi satp savmak. Nittiler ne diyebilir
ler? Hi. Allahtan artk sendikalar, ii birlikleri d
nemi bitti tkendi. Yoksa, Nitti zorluk kartrd. Fa
kat o da usland artk.
Glmeye balad daym.
Daha dorusu, uslanmay rettiler ona zor
la, dedi.
Bir kadn. Artk gzlerimin nnde bile canlandramyordum o kadn. Annemi. Su, nasl topran
iinde kaybolup giderse, onun yaamn ylesine b
rakmtm yalnzl iinde. O da kaybolup g i t m i t i .
Anne' yanma alp Trayas'a g i t m i t i m . Kamtm on
dan. 1917 ylnn gz aylarnda. Annemin, babam l
d zaman ektii ac, beni deil, bir bakasn, ba
bam sevdiini kantlad iin kamtm. ekilmez
di onun duyduu acy izlemek. Saklayamad, gizleyemedii o duygularndan tr onu cezalandrmak
iin kamtm. Ne davranlarna dikkat e t m i t i m ne
de baklarna. ekip g i t m i t i m . Onu kendine getir
mek iin aba harcam deildim. Bana kendisinden
sz etmesine de frsat v e r m e m i t i m . Annem olmas
n i s t e m i t i m . Kendini bana adamasn. Kendi kiili
ini ezmesini, yalnz benimle ilgilenmesini istemi
t i m . imdi... imdi ise baz eyler kalmt ondan
geriye. Kala kala baz eya kalmt. Bu ev, evrem
deki usuz bucaksz topraklar, lm, gmlm o
cukluum, lm babam, Giulia'nn ans, lm olan
Giulia'nn. Annemin anlar.
Dnrm, dedim dayma. Sen kukulanma,
dnrm.
Biliyorsun, satarsan eer, alcym. Alcym,
ama ne zaman aklna eserse, gelebilirsin buraya. Evi
sana brakrm. Annene de teklif e t m i t i m bunu.

iktidar ark

433/28

Piposunu yakyordu. Nasl oluyor da daym l

m bu denli abuk benimsiyordu? Kim bilir, belki
onun davranlar da yzeyde gsterilerden olumak
tayd. Alkanlklar, piposu, toprak satn almas. Da
ym otomobiline kadar gtrdm. Dndm sonra eve.
St aalarnn altndan geerken, Giulia ile sak
landmz samanln nnden geerken, biraz oya
landm. Durakladm oralarda. Nittlerin kapsn vur
dum. Sinyora Nitti at kapy. Her zamanki gibi siyah
lar g i y m i t i . Beni grnce alamaya balad. Unut
mutum sinyora Nitti'nin alayn. Sanki uzun yl
lardan bu yana onu ilk kez alarken gryormuum
gibi geldi. ocukken, yere kapaklandm zamanlar
dan bu yana ilk kez gryormuum gibi. Sarldm sin
yora Nitti'ye. Ufack kalmt dev gibi kadm. Ben de
aladm. Siyah alnn ynne etim deiyordu. Omuz
larna dokunuyordum. imden kendimi brakmak, by
lece alamak geliyordu. Gzyalar ana, ocukluk
ama dnmek. Bir iskemle gcrts duydum. N i t t i
kalkyordu oturduu yerden, apkasn alyordu eline
masann stnden. Ayrldm sinyora Nitti'den.
Hi bir ey deimeyecek, dedim. Satmyo
rum Magliano'yu. Hi bir ey deimeyecek. Toprak
larn, evin tek sahibi ben kaldm artk. Eer bana da
bir ey olacak olursa, siz yine kalacaksnz burada.
Buna gre, gerekli kanuni ilemleri de yaptracam.
Sinyora Nitti'nin neler mrldandn anlayama
dm. Dua ediyordu. N i t t i ise yerinden bile kprdamamaktayd. Alak tavanl bu odada yz glgede kal
mt.
Hem sonra, sizin de saylr bu topraklar. Sz
ler altnz bu topraklarn stnde. Ben deil.
ktm odadan. Bu son szleri bu denli basite
indirerek sylediime kzdm. Siyah tahtadan yapl
m, kocaman masann bulunduu byk odaya ge434

tim oturdum. Pencerenin yar aralk duran panjurla

rndan giren gne duvara izgiler iziyordu. Sessizdi
evin ii. Ne kadar kalmtm bu odada? Bilmiyorum,
'.'enedik sokaklarnda annemin yamsra yrdm. Elim uzatrd alnma atelendiim zamanlar. Gzlerimi
anca yatakta onu baucumda gryordum. Ne isti
yorsun? diye soruyordu.. Onu istiyordum, yalnz onu.
Bir oyuncak, ya da bir bardak su istediim zamanlar
jile gerekte onu, yalnz onu istiyordum. Yanmda kal
masn. Oturmasn yanmda. Oturdum durdum ma
sann banda. Gnein duvarda biimlendirdii izgi
ler kayboluncaya dek oturmuum. Akam oluncaya
kadar.
Kapy vurdular. Nitti girdi ieriye.
Byle yalnz kalmamalsnz, dedi. Bize gelin,
bir kse orbamz iin.
Cevap vermemi bile
ak brakarak g i t t i .

beklemeden kt.

Kapy

Birka gn kaldm Magliano'da. Miras ilemleriy

le, Nittilere brakacam topran tapu ilemleriyle
oyalandm. Bitirdim o tr ilemleri. Akamlar onlarn
evinde yemek yiyordum. O odada. Giulia ile oynad
m odada. ok az konuuyordum. Ne sylenirse sy
lensin, her szck bir yn tuzak kartyordu berabe
rinde. Pek ok any gzlerimin nne seriyordu. Sin
yora Nitti datyordu yemekleri.
Yiyiniz, sinyor Naldi, yiyiniz, diyordu N i t t i .
Kars da hemen ardndan ayn eyleri sylyor,
yememi istiyordu. Grevi buydu sinyora N i t t i ' n i n .
M u t l u oluyordu yemek datrken. Yemek hazrlamak,
yiyecek vermekti onun temel grevi. nce benim ta
bama dolduruyordu. Kocasnnkine deil. Kendisi,
elinde taba, ayakta yiyordu.
Oturunuz, sinyora N i t t i , diyordum. Oturunuz.
435

Glmsyor, ban sallyordu. O zaman N i t t i , ke

sin bir sesle.
Otursana, diyordu.
Yine oturmuyordu kadn.
Omuzlarn stlkiyordu
N i t t i . Hi konumuyordu yemek sresince. Son ge
ce, odadan karken konutu.
sterseniz, dedi, yarn sabah tarlalar gezdire
yim size.
Sabah olunca, ok erkenden ktk tarlalar do
lamaya. Sis yoktu ama kuzeyden souk bir rzgr
geliyordu. Nitti nmden yryordu. Elindeki trmk
la yeni at su kanallarn gsteriyor, teki ii Matteroni ile birlikte kurutmaya baladklar su birikinti
lerinin yerlerini iaret ediyordu. Boydan boya yeni
st fidanlar dikilmi ykseke bir yere geldik. Tar
lalarn snryd buras. Gne yava yava ykselme
ye balamt. Nitti durdu, elindeki trma yasland.
Haftada bir ya da iki kez sakaln kesiyordu. imdiden
uzamt yine sakallan. Beyaz, siyah ve gri sakal ty
leri sert ve d i m d i k t i .
Politikann iinde olduunuza gre, sinyor Nal
di, dedi. Ne dersiniz, sava aacaklar m bunlar aca
ba?
Bilmem gibisinden bir hareket yaptm. Cevap
vermedim.
-=- yleyse, ben syleyeyim mi size?
Parman uzatmt bana doru.
Evet, dedi, savaa girecekler. Greceksiniz.
Bakaca k yolu yok artk onlar iin. Savaa ata
caklar uluslarn. Bizimkinin sekiz milyon sngden
sz eden sylevini duydunuz mu? Ya teki, o Berlin'
deki ne diyordu geenlerde? Tereya yapmaktansa,
top tfek, silah yapmann daha tutarl bir i olduu
nu sylemiyor muydu?
Gnlerdir yanndaydm. Gnlerdir azn ap hi
436

br ey konumamt. imdi ise, birdenbire comu

tu. Hi ekinmeden, kendini tutmaya, frenlemeye a
lmadan konuuyordu. Hatta biraz saldrgand bile
szleri. Kendi kendine uzun sredir hazrlad
bir
sylevi veriyormucasna konuuyordu cokuyla.
Aacaklar sava, greceksiniz sinyor Naldi,
yapacaklar bu lgnl. Yalnz, bir kez yanldm ben.
Bir kez. 1918'de. Bir daha yanlmam kolay kolay. Ya
parlarsa eer bu lgnl, faizm de, nazizm de y
klr gider bu kez.
Greceksiniz nasl yklacaklar.
Hem de ok pahalya malolur bu onlara. Hem bu kez...
bu kez artk ihtill de gerekleir sinyor Naldi. Grme
diniz mi spanya'da Mussolini'nin yollad birliklere
nasl dayak attlar. Guadalajara'da nasl bir yenilgiye
uradlar.
Faist aleyhtar, uluslararas tugaydaki
birlikler nasl tekmeyi attlar klarna Mussolini'nin
adamlarnn.
Gzlerini dimdik benim gzlerimin iine dikmi
t i . Elinin tersiyle sildi azn.
Byle ite, dedi. Tarlalar buraya kadar sin
yor Naldi. Ben alaym artk.
Glmsedi.
nsan buralarda pek konuacak kimse bulam
yor. Ama ne olursa olsun, ii iine smyor bazan
insann. Bir gn patlak verecek. Greceksiniz.
ki parman apkasna gtrerek selmlad be
ni.
Ertesi gn Paris'teydim. Bir baka dnyada. Lanvonilerin, de Beuil'n, Bernard'm evresinde. Bir ba
ka ynde. Ben yokken, yerime basn raporlarn Provi
hazrlamt. Sorular soruyordum ona.
nemli bir ey yok ya?
Raporlar kartryordum.
Var bir tane, dedi. Br olay.
zerine basa basa tekrarlad.
437

 Bir olay var.

Bana uzatt raporu aldm. Okudum. Caen kenti
yaknlarnda br yerde, Galvini'nin cesedi bulunmu
t u . Arabann kaplar akt. Kan bulamt her yan
na. Ceset bir ukurun iine atlmt. Adamn gsn
de tam y i r m i bak yaras vard. allklarn stne
krmz bir earp atlm. Ordan gemekte olan bir
gen kz grm krmz earb, kaplanacak arabay.
Meraklanm. Korkmu.
allklar biraz aralaynca
cesedi grm. Lanvoni baarmt demek bu kez. De
Beuil un adamlarnn katksyla m , bakalaryla m?
Belli deildi. Yine kusmak geldi iimden. Gzlerimin
nnde Calvini i m d i . Bolonya'da gsteri yapanlar
ayrrken gryorum onu. Matteotti'nn yanndaki ha
li gzlerimde. Alatri'nn yannda yrrken. Koruma
ya altm Calvini.
Kapattm dosyay. ktm sokaa. Kentin kalaba
l. Annemin lm. Calvini'nin l d r l m e s i . Son
lenler bunlar. Son gnlerin lleri. Frankoculann eli
ne geen tutsaklar. Beyaz gmlekler giydirmi bunla
ra Frankocular. Bir tarlann ortasnda eitim yapyor
lar. Balarnda t f e k l i adamlar duruyor. Dnyay, so
kaklar dolduran ller. Dnyann umursamazl son
ra. Emilia'ya telefon e t t i m . Maud Kaufman' grm
myd acaba? Hayr, g r m e m i t i . Garipti ama aylar
dan beri grmemiti Maud Kaufman'. Herhalde bir
eyler oluyordu beklenmedik. Hem Maud'nun kocas
Jacques Morin de ona urayp tablolarn geri alma
mt. Beklenmedik bir eyler olmalyd mutlaka. Ev
lerine telefon etmiti Emilia, ama almyordu telefon.
Gazetede yok Maud, diyordu Emilia telefon
da. Gazetedekiler de bir ey bilmiyorlar. Belki span
ya'ya g i t m i t i r , dediler. Deli bu kadn.
Oysa, konumay isterdim Maud ile i m d i . Bana
inanm gibi grnen Maud ile dertlemek isterdim.
438

Eer Emi fa onu grecek olursa, bana telefon etme

sini sylesind. Acele telefon etmesini. Glyordu
Emilia.
Anlamtm aranzda bir eyler olabileceini.
Sezmitim diyordu. Tpk annen gibisin sen de Mar
co. Bir bakla alevleniveryorsun. Yalnz, dikkat et.
Maud yle kolay yaanacak bir kadn deildir. Ben
sevmesine ok severim onu, ama kolay deildir Ma
ud ile geinmek, anlamak. Bana biraz deli gibi ge
liyor Maud. Sen b i l i r s i n .
Gnler birbirini izliyor. Paris, Calvini'yi gmyor.
Binlerce, binlerce insan var cenaze treninde. ti ka
k. Kalabalk. ne atsan yere dmez. ylesi bir ka
labalk. Voftaire bulvarnda, gri grnl yaplarn
nnden ar ar ilerliyor kortej. Kartm kalabaln
arasna. Kocaman, dev fotoraflarn bastrmlar Calvini'nin. Ellerinde tayorlar havaya kaldrarak. Kala
balk arasnda ilerliyorum. Daha akas, ilerlediim
filan da yok, kalabaln dalgalanmasna brakmm
kendimi. Saa sola yalpalayarak birka adm atabil
mekteyim. Derken mthi bir ark tutturdu insanlar.
fkeli, intikam and gibi bir ark. G bel kurtardm
kendimi kalabalktan. Neden ayrldm cenaze alayn
dan? Kortejden? Korktum herhalde. Cenazeye katlan
larn arasnda niformal kimseler yok. Roma'da, Ve
nedik Alam'nda ya da Berlin'deki VViJhelmplatz'daki
formallara benzer kimseler yok ama ylesine fkeli
ki bu kalabalk, yumruklar ylesine bir direnmeyle
kalkm ki havaya...
Eve dndm. Laborderie telefonda. fkeli, s i n i r l i .
Naldi, bu cinayeti kimlerin iledii ortada,
apak belli. Yklenemezsiniz bunun sorumluluunu.
Siz tayamazsnz bu sorumluluu. Bir eyler yapn
Tanr akna. Olacak ey deil artk bu kadar. Onuru
nuz, kiiliiniz varsa, bir eyler yapn.
439

^Hatrlyor musunuz, dedim, Berlin'deyken ba

na Alatri ile grmemi t e k l i f etmitiniz?
Szlerimi kesiyordu telefonda Laborderie. O an
da elleriyle nasl sinirli sinirli hareketler yapmakta
olduunu grr gibi oluyordum.
Hatrlamaz olur muyum? Hatrlyorum.
yleyse, bulun A l a t r i ' y i . Sizin evde bulua
lm. mz.
Bravo Naldi. Nihayet kabul ettin demek. Bravo
dostum.
Bekiemek gerekliydi i m d i . Yalnz, ne denli g
venilebilirdi
Laborderie'ye? Gevezenin biri dejl
miydi Laborderie? Gazeteciydi. Lanvoni onun iin pa
ray sever diyordu sk sk. Maud burada olmadna
gre, ii Laborderie ile dzenlemek zorundaydm.
Beklemek gerekliydi. Telefon e t t i bir sre sonra.
Hayli zorlukla karlatm diyordu telefonda.
Biliyorsunuz, Alatri komnisttir. Arkadalarnn f i k r i
ni almadan hi bir ey yapmaz. Kabul ettiine gre
bize gelmeyi, bulumay, demek ki arkadalar da ka
bul etmilerdir. ok nemli bu. Ar sorumluluk ge
rektiren bir davran.
Laborderie alak sesle konuuyor, bir dakika b i
le yerinde oturamyordu. Bana iki veriyor, sigara
stne sigara yakyor, sonra hemen tablada eziyordu
yakt sigaralar. A l a t r i , yannda gen bir adamla gir
d i . ri bir surat, ksa kesilmi salar vard adamn.
Kapda yanyana durdular ikisi de. Laborderie bana
doru ilerledi.
Parti, sinyor Gasparini'nin de bu konumada
hazr bulunmasn istiyor, dedi.
Sonra, kulama eilerek,
Bilirsiniz, bunlar birbirlerini kontrol ederler,,
diye ekledi.
Bana neydi bundan! Alatri ile yanndaki Gasparini
440

a r m a geip oturdular. A l a t r i , her zamanki

hafif
zdimsemesiyle, biraz alayl, biraz kmser bir bi: Tide bakyordu.
Anlat bakalm, dedi, bir raslant m karla-=mz?
Bir sigara y a k t .
Bana bir diyecein mi var? diye sordu.
Laborderie kt odadan, yalnz brakt mz.
Diyeceim br ey mi? dedim.
Ben ak konuabileceimizi umuyordum. Saflk
etmiim anlalan. nsanlarn rasgele bakland bu
:ada gemi zamann, Venedik'in, Piave'deki savan
-e anlam olabilirdi?
Bir kez sylemi olduun gibi, ben su orta
saylrm, dedim. Yalnz... yalnz kendi adma konut j y o r u m . Hem sonra, kesin bir ey syleyecek de de: im.
Bacak bacak stne att Gasparini. Cebinden ard kk bir defteri dizinin stne koydu, not
r maya balad. Kendimi birdenbire, nemsiz, iimi
rombo h i s s e t t i m . Bir kiinin sesinden ne kard, ne
salanabilirdi bir kiinin itirazyla? Ne nemi olabirdi benim kendi kendimle yaptm tartmalarn, ken
time sorduum sorularn, ekingenliklerimin, yar
nanet saylacak trden davranlarmn? Gn artk or
anlarn gnyd. Sz askerlerindi. Gasparini ile Alat-i askerdiler. yle saylrlard. Lanvoni de asker s a lrd.
Bize biraz olsun yaklatn sanyordum, de
di A l a t r i . Olaylar, baka bir ey olmasa bile, olaylar
aabilirdi gzn. Matteotti'nin bana gelenler, Haoeistan'da olup bitenler, spanya'daki sava, Calvini'nin ldrlmesi gibi eyler akln bana getirebi
lirdi Naldi. Nazilerin gitgide daha nemli rol oynama
ya balamalar. Almanya'da bulundun mu?

44t,

Onayladm sylediklerini. Acaba biraz olsun yol

alm mydm na doru. Bir ordudan tekine ge
meye hazr mydm? Ben belki de bir haindim. Br ka
ak. Bekliyorlar ama i m d i . Konumam gerekiyor.
Bir olay, dedim beni etkileyen. O da Calvni'nin ldrlmesi. Baz ayrntlarm biliyorum bu ola
yn. Sen de t e h d i t altndasn.
De Beuil', onun rgtn anlattm. Szm kes
ti Alatri.
Bunlarn tmn biliyoruz, dedi. Hatta, Calvini'nin yamsra beni de ldrmeyi kararlatrdklarn,
onunla birlikte Marsilya'ya giderken bu ii yapmay
planladklarn. Biliyoruz tmn. Bizim de ajanlar
mz var. Haber veriyorlar nceden.
Sustum. Bir ey sylemedim. O haber verenin
ben olduumu da aklamadm. Bana bakyordu Alat
r i . Kendine gveni vard. Ferri'nn daha beni ilk kez
Bolonya'ya gtrd zaman nasl bakyorduysa, yine
yle, bir aabey havasna brnm szyordu beni
Alatri'ye kar eskiden duyduum kzgnlk geliyor yi
ne aklma o anda. Maud'yu, Jacques Morin' de d
nyorum.
Durma hadi, anlat, anlat, dedi A l a t r i .
Bam salladm.
Baka bir ey yok syteyecek, dedim. Bak
yorum benim kadar bilginiz var her konuda.
Syledikleriniz yararsz eyler deil. Part
dikkate alacaktr bunlar. Zaten, senin gibi, itenlik!;
aldatlm ama ok gemeden uygulamak zorunda b
rakldklar iren politikaya kar bakaldran fais:
memurlara bavuruyoruz bugnlerde.
Uzun konutu A l a t r i . Gasparini de onun szleri
ni onaylad. Dinlemedim can kulayla anlattklarn.
Bir ara durakladktan sonra.
Sen talya'ya her istediin zaman, kolaylkla
442

girip kabilirsin, deil mi? diye sordu. Eer Parti

sana gven beslerse, birka mektup veririz sana. im
di deil daha. Sonra, ok sonra. Eer Parti gvenirse
sana. Zira bundan nce baz talihsiz denemelerimiz
oldu.
Gld.
Dikkatli, tedbirli davranmay rendik, diye
ekledi.
Hayr, dedim. Mektup tamam talya'ya.
Kalktm ayaa. O akam aramzda hi bir ey o l
mad. Bana bir yn sz sylediler. Gerekleri belir
leyen szlerdi bunlar ama benim iin bo szlerdi.
Baktm Alatri'ye dikkatle. Tatl bir glmseme vard
dudaklarnda. Lanvoni'y dndm. Politikalar taban
tabana aykryd ikisinin. Ama, birbirlerine benziyorlard bir bakma.
Dn, dedi A l a t r i , iyi. dn. Hem ok iyi d
nmeye al Naldi. Unutma: Her zaman gizli ala
cak, kanun d kalacak deiliz bizler.
Ben sana hizmet etmek istedim, dedim. Haber
vermek i s t e d i m . Yalnz sana.
Aiatri de ayaa kalkt.
Benim nemim yok, dedi. Parti'den ayr ola
rak ele alamazsn beni. Ben demek, Parti demektir.
u bireysel kavramlardan kurtar artk kendini Naldi.
Yaadmz a anlamaya al.
Moskova'daki yarglamalar, kuruna dizenle
ri de onaylyorsundur sen herhalde, dedim.
O zamana kadar hi grmediim bir biimde gl
d A l a t r i .
Naldi, sen ok saf, budala bir herifsin, dedi.
imdi de kalkp bana adalet zerine, insan haklar
zerine ders mi vereceksin yoksa? Sen ha! Hadi ca
nm!
443

Yaklat yanma.
sert bakt.

Gzlklerinin stnden, sert

Faist hapishanelerinde uygulanan rejimden

haberin var m senin? Hani hizmetinde bulunduun
hkmetin hapishanelerindeki rejimden haberin var
m?
Bir eyi kantlamaz ki o r e j i m , dedim.
Bana bak Naldi,
Moskova'daki yarglamalar
b i z i m kendi sorunumuz. Her zaman her yerde hainler
kar. Adalet yerine getirilir, olur biter. Sen Roma
le ilgilen, anladn m?
Sz bunlar yalnzca, dedim. Sz ynlar. Hem
sonra bana sanki faist hukuku dersi verir gibi bir
halin var.
ki adm daha att bana doru. Gasparini kolun
dan t u t t u , durdurdu onu.
Ne istiyorsun sen? Amacn nedir Naldi? Tar
tmak m istiyorsun? Tarihin anlam zerine tart
maya m girimek istiyorsun? Zinovief'un sululuu,
Radek'in sular, Rus ihtillinde Troki'nin rol zerin
de mi tartmak niyetindesn yoksa? Sras m imdi
bunlarn? Sras m sence?
Benim iin t a m sras, dedim.
Sen nesin ki
Naldi?
Hi bir ey deilsin
sen? Neyi temsil ediyorsun? Olsa olsa, kendini yal
nz. nemli olan
kitlelerdir anladn m?
O denli
uzaktasn ki sen insan topluluklarndan. Her zamanki
g i b i , kararszlk iindesin. Hemen hemen hi ilerle
m e m i s i n . Yine kendi kabuunda yayorsun. Kendi
k k evreni seviyorsun o kadar. Bireysel kk
ve nemsiz heyecanlarn.
Salonun kapsn at.
Sen yine sessiz bir seyirci olarak kalmakla
yetin, dedi.
Sessiz seyirci mi? Nasl kalmazdm sessiz seyir444

ci olarak? Su orta dememiti A l a t r i . Sessiz s e y i r c i

demiti. Hileli bir servenden baka bir ey o l m a y a n
tarihin iine, nasl olur da, arkamdan birtakm insan
lar srkleyebilirdim? Sessiz s e y i r c i ! Bu sz benim
zerimde bir hakaretmi gibi etki yapmyordu. Ted
birli davranmak zorunluunu duyduumdan,da d e i l d i
ama kiiliime bal olduumdand herhalde s e s s i z
seyirci kalm. ster siyah giysilere brnsnler, is
terse krmz niformalara, katillerle birlikte, o n l a r n
yamsra, barp armak istemiyordum. 1918'de, M i
lano'da, yanmda arkadalarla, Zafer bizimdir d i y e
barmtm. Sokak sokak dolamtm o zaman z a f e r
sarholuuyla. Ama bundan byle, topluca i n a n l a n ,
kesinlikle inanlan eylerden, o kangrenden kendimi
kurtarmaya kararlydm. Kendi bireysel heyecanlar
mn durumuna gre, tarih, tandm, tutkun olduum
bir insan etkileyecei zaman eyleme gemeyi uygun
buluyordum. ngrid von, Wirth'i Danimarka'ya kard
m zaman olduu g i b i . Ya da von Bauiig'i ikna etme
ye alrken. Kendilerine haber vermek iin, A l a t r i
ya da Calvini'den yana aba harcarken olduu gibi.
Ne olduklarn, beni nereye gtreceklerini bilmedi
im fikirlerden uzak duruyordum. imdi Alatri'yle i l i
ki kurmak istememin nedeni, Bolonya garnda rasladm, o gnk durumunu grdm A l a t r i idi. Aklm
da kalan Alatri yalnzca. Belki, sonunda kendim de
inanrm,
ben de o akma kaplrm, Jacques Morin'i unuturum diye katlmak istiyordum
eylemlere.
Ama, bunu kendime de pek aklayamyordum. Belki
de genlik gnlerime dnerim diye umutlanyordum.
Ama bunlar kendime de pek aka itiraf edememek
t e y d i m . Oysa Alatri ummadm br havada kmt
karma i m d i . Kendine gveni vard. Sesi kupkuruy
du. Sert, acmasz. Vicdan acs ekmedii belliydi.
Kr krne inanmt inand f i k i r l e r e . Celltlar ara445

sndan belirli br grubu kesinlikle semiti ''anlalan.

Bazlar belki hakl olarak celltlk ediyorlard. Bu da
pek nemli saylmazd. Yaadmz a bir ldrme
a olduuna gre, belki de ldrmeyi, vurmay gze
almak gerekliydi. Ama, yapamyordum bunu. Kesin bir
seim yapamyordum.
Venedik'ten, Piave'den bu yana, A l a t r i de ben de
deimitik.
Kat inanlarmdan syrlmtm
ben.
Naidilerin, Magliano'daki topraklarla b i r l i k t e , bana
verdikleri baz inanlardan kendimi syrmtm. Ferri'nin yznde tad kahramanlk maskesini yrtp
atmtm. ktidarn gerekte ne olduunu kavram,
iyice renmitim. Bir tutkular, ekimeler, karlkl
bir lm
yaryd iktidar. Srasnda ar sularn,
hatta cinayetlerin de yer ald bir lm kalm sava.
Ya o ne olmutu? Alatri? Piave'de, cephede yaralan
d zaman kollarndan eke eke, amurlardan srk
leyerek kurtardm Alatri ne olmutu imdi? Baka
larnn, bal olduu Parti'nin, Moskova'da hazrlan
m szlerini tekrarlayan bir adam m olmutu. Bu
szler acaba onun hem kalbini hem de kafasn do
yuruyor muydu? Onunla benim aramda hep ayn uu
rum vard. Bu kez, o uurum eskiden olduundan daha
deiikti. Deiikti ama yine de ok derindi. Sessiz
seyirciydim ben. Sessiz seyirci olmay s e m i t i m . Bu
hi de parlak olmayan bir zm yoluydu kukusuz.
Ama bakaca kurtulu yolu gremiyordum.
Gnlk yaamm eskisi gibi srp gidiyordu. Pi
erre de Beuil'le buluuyordum. Bemard'la yine konu
makta, ondan lf almaya almaktaydm. Paras kar
lnda. Lanvoni ile ilikilerim eskisi gibiydi.
Bu
adamlarla ilikim srdke baz eyler reniyordum.
Bar yine yava yava kemirilmekteydi. Gzle gr
nen dekorun ardnda yine kurun askerler dizilmek
t e y d i . kinci perde balamak zereydi.

446

 Lavai'n hi ses karmamasna dikkat ettiniz

- i ? diye soruyordu Bernard. Sakn aldanmayn onun
sessizliine, Ptain'i onun ynettii syleniyor. Ma
nevray anlarsnz ya! Ptain, Fransa Cumhuriyetini!!
- denburg'u g i b i bir rol oynayacak. Ne kolay i deil
' ?

1922'deki 1923'deki g i b i anlalan. Dinliyordum

k a t l a n l a r . Sylenenleri.
Duyduklarm Lanvoni'ye
etiyordum.
-'nemli eyler bunlar Naldi diyordu Lanvoni.
.eke gitgide yaylyor, geniliyor. Meyve ryor yaa yava.
Kahvesini iiyor,
arada srada ban kaldrp
: zlerimin iine bakyordu.
Sras gelince, biz de faturay kartrz or
taya, diyordu.
Kendini iktidar sanyordu. Faizm sanyordu. Ken
tini tarih sanyordu. Tpk A l a t r i gibi, Pierre de Beuif
:bi, kendini iktidarla kaynam gryordu. Ben...
:en Maud le Jacques Morin'le, kendimle ilgileniyor:jm.
Hatrlyor musunuz u Maud Kaufman', d i ordu Bernard. Kayboldu ortadan. Kocas Jacques M o 'in de herhalde temizlenmitir. Komintern'le ilikisini
<esmi diyorlar. O Maud denen budala kar da galiba
<alkp g i t t i . spanya'ya. Vuruldu mu ne oldu orda, k i m
Dlir!

Vurulmu mu?
Bilmiyorum kesinlikle. Bilmiyorum, ama bir
T
rokist olarak pek kolay olmaz spanya'da barnmas.
Glyordu Bernard.
Hani, insan
Frankocularn
elinden cann
kurtaracak olsa, bu kez de Moskova'nn ajanlar d
er ardnza. Ne kaltakt o Maud. Oturup tekiyle b e 'ikiyle yatmakla yetinseydi ya budala!

447

Susmak gerekliydi Bernard'm karsnda. Maud'

y u , ksack kollarn, salarn yana atmak iin ban
tsallayn dnmekte yarar vard..Maud tarihti bel
k i . Kadn biimine girmi tarih. Emilia'ya telefon edi
yordum. Grmemiti onu. Hl haberi y o k t u .
lgndr Maud, diyordu telefonda Emilia. l
gnn biridir. Hi kukum yok, spanya'ya gitmitir
spanya sava hepinizi deliye dndrd, diyordu.
Akamlar kafam fazlaca kurcalayan fikirlerder
kurtulmak, grntlerin,
seslerin arasnda kendim 1
unutmak istediim zaman bulvardaki sinemalardan bi
r i n e dalveriyordum. Haber filmlerinde, spanya sava
n grrken,
Barselona'daki ykntlarn
altndan
bir lnn kartlmakta olduunu izlerken, onun Ma
ud olduunu sanyordum. lgiyle izliyordum aktalite
f i l m l e r i n i . Barselona'da devrilmi tramvaylar, evlerin
yklan cephelerini, saa sola, cankurtaran ddkleri
ni alarak kouturan polis otomobillerini gryor
dum beyaz perdede. Sonra ykntlarn arasndan eki
lip kartlan yarallar, lleri. kyordum sinema
dan. Bir batan bir baa Paris'i yryerek dolamaya
balyordum. Paris'in gece grnts. Sokak sokak.
Cadde cadde dolayordum Paris'i. Taklyordum ara
da srada kadnlara.
Birinden tekine srkleniyor
d u m . Yalnzlmn, yorgunluumun deimeyen rotaso l m u t u bu babo gezintilerim.
Bir mays akam, yine buivariardaki sinemalar
dan birinde otururken, haber filmlerinde Ciano'yu
grdm. Her zamanki gibi, m u t l u , salnarak yryor
du. Due, Roma'da, Venedik Alam'nda Hitler'i kar
lyordu. Halk ynlar b a l y o r l a r d . talyan askerle
ri de tpk Almanlar g i b i , kaz adm yrmekteydiler
Arkamda oturan biri tutamad kendini, Maskaralk!
diye bard. Sesinde pek saldrgan bir zellik yoktu.
Birka kii alklad bu sz. Bakalar gldler. He-

448

men ardndan beyaz perdede baka konular yer alma

ya balad. Bir otomobil sergisi. Yeni modelleri tan
tan mayolu bir kadn: Islk alanlar oldu mayolu kadn
grnnce. Konulu f i l m i n balamasn
beklemedim.
ktm sinemadan. Bulvarlar kalabalkt. Klakson ses
leri sarmt evreyi.
Yalnz dolaan kadnlar vard
kaldrmlarda. Mavimtrak bir k havada asl kalm
gibiydi. Hafiflik iinde bir bar ortam srp gidi
yordu. Ama gerekte, t e m e l l i bir bar olmad bel
liydi bunun. Ksa sreli br bart kukusuz. Bac so
kana kadar yrdm.
nsann barmas gereken,
pek ok ac gerek vard. Roma'daki, Berlin'deki mas
karalk belli ki gnn birinde burada da yer alacakt.
Pierre de Beuil, Bernard, Laval, Petain gibileri bu
maskaraln burada da bir an nce balamasn sa
lamaya almaktaydlar. O zaman herkesin dudakla
rndan glmseme donup kalacakt kaskat.
Bac soka. Geldim evime. Erken dnm olma
lym. Avluda kediler oynayordu hl. Hava t a m kararmamt. Magliano'daki frtnal gnlerde gibi his
sediyordum kendimi. Kasrga kopacaksa kopsun di
ye beklediim gnlerde olduu g i b i . Arada srada, si
lahlarn patlama zamannn gelmesini i s t i y o r d u m . Bu
akam da iimden yle geliyordu. atma kacaksa,
ksn da olsun bitsin diyordum. O zaman belki her
ey daha kolay, daha cicik b r dzene girer diye umut
lanyordum. Provilere telefon e t t i m . aracak olsa
lard akam yemeine hemen kabul edip gitmeye g
nllydm. Evde yoktu Proviler. Hizmeti kadn,
Sinyor Provi gelir gelmez szi telefonla ara
masn sylerim, diyordu.
Provilerde biraz huzura kavuur gibi oluyordum.
Orada dzen g i b i , gvenlik gibi bir e y l e r var oldu
unu sanyordum. Ya da yle geliyordu bana. Hem
niye evienmeyecektim Angela ile? Tm sorunlar unu-

iktidar ark

449/29

turdum o zaman. Uyuuklua dalar giderdim. Sigara

larn birini sndrdm tekini yaktm. Ktapian ka
rtrdm durdum. Amasz. Telefon alyordu. Provi'ydi herhalde arayan. Amasaydm telefonu ne olur
du. Hl elim telefondayd.
Aylarn tesinden, spanya'da imdiye kadar yz
kere ldne, lsnn gmldne
inandm.
Sully kprsnn stnde ondan ayrlrken Allaha
smarladk Naldi deyii hl kulaklarmda nlayan
Mauf Kaufman'dan bakas deildi telefondaki kadn.
Bir kahveden telefon ettiini sylyordu.
Hi evinizde oturduunuz yok, diyordu.
Birka kez aba harcadn sylyordu beni bula
bilmek iin. Daha ok akamlar telefon e t t i i n i , fakat
telefonun hi almadn, evimde niin hi oturma
dm soruyordu.
Ben yeni bir apartmana tandm, daha tele
fon alamadm diyordu. Yani, biraz deitirdim dze
nimi.
Glyordu.
Biraz da sizin yznzden, diye srdrd ko
numasn. Hatrlyor musunuz, bana
deerli birka
bilgi vermitiniz. Gerekmi onlar. Teekkr etmek
istiyordum size.
Kesmemesi gerekiyordu szlerini, yine kaybet
memeliydim onu. imde birikmi t m szleri, syle
mek istediim her eyi, Alatri'ye, Ntti'ye, Provi'ye
syleyemediklerimi, dostlarm olmadklar iin syle
yemediklerimin tmn Maud'ya anlatabilir, syleye
b i l i r d i m . Belki de Lanvon'nin dedii gibi, yenilgiye
urayanlar takm arasnda olduu iin, yenilgiyi se
t i i iin, Maud, iktidarlardan, iktidarlarn srdrenler
den uzakt. Belki bu nedenle ihanet bile e t m i l e r d i ;
ona. htiyacm vard Maud'ya. Buna kesinkes emin450

dim. Sesinin t i t r e i m l e r i n i duyduka daha da emin

oluyordum bundan.
Ben artik brakaym sizi, diyordu i m d i .
Konutuuna gre, hayatta olduuna gre, brak
mamalyd beni. Diretiyordum brakmamas iin. Bir
takm kaamakl cevaplar veriyordu. Ama kesinlikle
hayr anlamna gelen bir ey sylemiyordu. Sonunda
adresini verdi. Cherche-Midi soka dedi. Gldm.
Benim oturduum sokaa ok yaknd.
** Brakyorum sizi, dedi tekrar.
Brakmamalyd beni. Konutum durmadan. Ka
patmak istedii konulan tekrar atrdm. ylesine
d i r e t t i m k i , kabul etmek zorunda kald. Birka saat bek
lemem gerekiyordu. Sokaa frladm sonunda. Bir
likte yemek yemee karar vermitik. ansm yardm
etmiti bu kez. Kk bir baheden giriliyordu apart
manna. Drt kat merdiveni trmanmak gerekiyordu.
Dimdikti merdivenler. Karanlkt. Kapnn stnde ad
yazl deildi. Bir an ekindim kapnn zilini almaya.
O srada ald kap. Karmdayd Maud. Kollar p
lakt. Yanmt biraz gneten. Ufak t e f e k t i .
Merdivenleri ktnz duydum. Bulabilece
inizi pek sanmyordum. O kk baheden gemek,
dik merdivenler, karanlk filan...
Eliyle/salarn dzeltti.
Ev ok kark... Ama ne yapaym, kendiniz
istediniz g e l m e y i .
Bir koltuun stne giysiler atlmt. Yerde va
lizler vard. Caml balkonun stnde mavi bir gece
grnyordu tiyatro dekoru gibi. Buras bana Berlin'
de, Dorothenstrasse'deki apartmanm hatrlatyordu...
Berlin'de dedim, tpk buna benzer bir apart
manda oturuyordum. Thiergarten'in karsnda. Bir
Musevi heykeltrann atlyesiymi. Mayerson adn
da bir sanat. Londra'ya g i t m i t i .
451

Koltuun stndeki giysileri koluna ald, darack

bir kapdan ieri g i r d i . Gzden kayboldu. erden ses
lenerek konumaya balad.
Jacques iin sylediklerinizde haklymsinz.
Ama, biliyor musunuz, ok tehlikeli deildi. Bana ka
lrsa pek farkna varmadan kendini kaptrm o oyu
na. Seviyordu benL Ben de onu. Ama o kadar ite.
Bir dakika balar msnz beni. Hemen geliyorum.
Bir tahta dolab ayordu herhalde o anda. Dolap
kapsnn gcrdamasndan anlamtm.
Gerekte Jacques ok duygusal bir adamd.
Elden ne gelir. Bir izgi izdik, kapattk aramzdaki
balar. Zaten kayboldu ortadan. Brakt, politikay.
Geldi biraz sonra. Yeni br giysi geirmiti ar
kasna. inde ok rahat ettii mavi bir giysiydi bu.
kimiz de yaamamza yeniden, sfrdan ba
lamay kararlatrdk, dedi. Ne olursa olsun, teekkr
ederim size.
spanya ne oldu? diye sordum.
Tam karma oturdu. Dirseklerini dizlerine daya
d. Ellerini de enesine.
Bitti spanya. htill umudu da tkendi. Her
kes, her iki taraf da, spanya'y bomak, ldrmek
iin elinden geleni yapyor. Barselona'da ate ettiler
bana. Trokistim ben. Biliyorsunuz. Hem de solcular
ate ettiler Trokist olduum iin. Beni Frankoculardan daha tehlikeli buluyor olmallar. Ne olursa olsun,
solcular, sonuna kadar, tm olarak yenilgiye urayncaya kadar arpacaktr. yle anlalyor. Sonra da
gerek sava balayacak. Her ey bunu gsteriyor. y
le deil mi?
Ayaa kalkt. Yanmdaki kk masann stne
bir kadeh iki koydu. Hitler'in, Almanya'yla birletir
diini aklad Avusturya'dan, Sdetier
zerindeki
basklardan, ardna dlm olan Troki'den, ihtil452

lin hzn kesmekte olduunu ileri srd Stalin'den

sz ediyordu. Sonra Almanya'da Musevilere kar gi
riilen saldrlardan. Babas Almanya'dan kaamamt . Neler sylyordu daha baka. Gazetelerde o gn
lerde yer alan konular anlatyordu. Ben de onun gibi
dnyordum o olaylarla ilgili olarak. Fakat, bildiim
tm o olaylar ylesine canl anlatyordu ki. Dudak
larnn hareketlerini izlemeye baylyordum konuur
ken.
Tekrar kalkt yerinden. ok karanlk
bastn
syledi. Lambay yakacan ileri srd.
Yanmdan geti lambay yakmaya giderken. Ben
de kalktm yerimden. Birbirimize gereksinme duyuyor
duk. Ellerimizin, bedenlerimizin, seslerimizin birbiri
ne ihtiyac vard. Bir anda, salarn
dudaklarmn
nnde buldum. Ban gsme dayamt. Tatlyd.
Dudaklarm gsnde dolat. Sonra, ok sonra tekrar
konumaya balad zaman sakindi. ok tatlyd se
si. Gece ilerlemeye balamt. Yannda uzanm ya
tyordum.
Gln bir yk bu, dedi.
Ar ar konuuyordu. Sigara iiyordu. Yznn
stnde sigarasnn krmz atei izgiler iziyordu.
yle gelmiyor mu sana? Gln deil mi?
Syleyeceim ok ey vard. Neresinden balar
dm. te yandan, ok seviyordum onun sesini. Anlat
masn. Dinliyordum sylediklerini.
Ayaklanm bir
Berlin'de, babasnn ardndan koan bir kk kz di
yordu. O tarihlerde ihtillin gerekleeceine inanan
denizci askerlerin arasnda kck bir kzdm diyor
du.
On yalarndaydm herhalde. 1918 ya da 1920
ylnn k aylarndayd. O zaman denizciler bana bi
rer dev gibi grnyorlard.
Konuuyordu. Gece ilerlemekteydi. Ben bir ey
453

sylemeden dinliyordum t m anlattklarm. Sabi

aiunca, ilk nee ben uyandm. Hi bilmediim, t a t r :
dm bir huzur vard iimde. Biraz sonra o da uye~d i . Yanmda geriniyordu.
Gln bir yk bu bizimkisi, dedi.
Dirseklerini yasta dayam, hafife kaldm: ;
ban, beni seyrediyordu.
Gerekten gln m acaba b i l e m e m , d i ; -.
ekledi.
*
Cevap vermeme olanak tanmadan, frlad yatak
tan rlplak.
Ne iersin sabahlan? diye sordu. ay m
kahve mi?
Maud, birka basamak aada bulunan mutfak
tan sesleniyordu. Hl uzanm yatyordum. Yattr
yerden, balkonun caml blmesinin stnden gkyz_
grnyordu. Tpk Magliano'daki gibi, kendimi evim
de hissediyordum. Geirdiim gece arkada kalm
bile. Bulank bir gemi gibi. Kalktm yataktan. p
laktm ben de. Yepyeni bir bedenle kalkyordu m san
ki yataktan. Bana yle geliyordu, r t n m e k , bedenim!
saklamak, ilk kez iimden gelmedi.
Hi bir eyimizi birbirimizden saklamadk.
lk
kez bir kadna anlattm iimdeki kukular, tm ya
antm, skntlarm. O da bana kendinden sz etti.
Anlatt kendini. Anlarmz birbirine ekledik. Birka
hafta sreyle, iinde yaadmz gnleri unuttuk. Pa
ris o sralarda mays aynn t a t l , lk klar iindey
d i . Her hafta sonu bir iki gn iin bir yerlere gidiyor,
kalyorduk. Ormanlarn iindeki kk ky otellerine
genellikle. Provi bakyordu ilerime. Maud ise, gaze
tedeki iini ona gre dzenlemiti. Aynlabiyordu Pa
ris'ten diledii zamanlar. Sabahlar ky otelinden er
kenden kp ormanlarda yryorduk. Maud nmden
yryordu. Onu izlemeye baylyordum iki adm arka454

:an. Geni alanlardan, yrmekten, orman uzaktan

: - denizmi gibi seyretmekten, rzgrn yzne vur-asndan holanyordu.
Geni, aklk yerleri seviyorum,
diyordu,
-klk yerleri. Gerekte Paris'te boulur gibi oluyo-.m. Rzgr, zgrl seviyorum.
Havay iine ekiyordu derin derin. Glyordu.
Sen de derin nefes al, derin nefes al, diyordu.
Yaklayordu sonra yanma.
Senden imdilik bir ey istemiyorum,
ama
u r u m u n , kimliini unutuyorum sanma. Sen bir fa
istten baka bir ey deilsin, diyordu.
Kolunu belime saryor, actncaya kadar skyor Ne dersin? diye soruyordu. Acaba Moskova
-asabna alan bir ajan olmak m beterin beteri sa
nr, yoksa faist olmak m? Hangisi sence? Hem syesene bana, ak, kesin kararl, kat bir insan olan
ben, acaba niin senin gibi, Jacques gibi karanlk,
-:armak dolambal adamlara dyorum her zaman?
"ieden acaba?
Haftann banda Paris'e dnyorduk. Maud'yu
Gherche - Midi sokandaki evine brakyor, kendi
apartmanma dnyordum. Kapc kadn, ieri girer
ken, birikmi bir yn gazeteyi uzatyordu. Avluda y i
ne kediler oynayorlard. Kapc kadn bu kez, gaze
teleri verdikten sonra,
ler ktye gidiyor, dedi. Asker toplamaya
baladlar. Seferberlik hazrl balad.
Gazetelerin ilk sayfalarnda, i r i , geni, siyah ba
lklarla savan glgesi yer almt bile. Hitler ekos
lovakya'y igal etmek yolunda tehditler savuruyor
du. Fransa ihtiyatlar silah altna almaya hazrlanyor
du. Telefon ald. Maud idi arayan.
Grdn m? dedi. Sava balyor ite.
455

Ona gven vermeye altm.

Sava, kukusuz
patlak verecekti gnn birinde, ama kabul etmek is
temiyordum bu gerei. Savas benimseyecek, pat
lak vereceini kabul edecek olsam, benim de kesin
bir seim yapmam gerekecekti.
Ne yapmay tasarlyorsun? diye soruyordu
Maud. Onlarn yannda kalamazsn artk.
Beklemek gerek diye cevap veriyordum. Bi
raz daha beklemeli.
Kapatmt bile telefonu. Anlalan aramzda da
balayacakt sava. Benim yn d e i t i r m e m i , taraf
d e i t i r m e m i , bykelilikteki grevimden ayrlmam
istiyordu.
Norve'e gideriz, Meksika'ya gideriz. Troki'yi buluruz, diyordu.
Ne iin Troki'den'yana olacaktm/Yenilgiye u
rayanlar tarafnda olduu iin mi?
Maud, diyordum, taraflar arasnda seim yap
mann anlam yok, diyordum. Sen varsn, ben varm,
dilersen Fransa'dan kp gidelim. Gidelim ama, s
vire'ye gidelim, diyordum. Unuturuz bunlar.
Kaak! Korkak! diye cevap veriyordu.
Kzyordu bana. Hakaret ediyordu. Yataktan aa
ya atyordu beni.
te faizm insan bylesine alaltr. Kalk s
panya'ya git. Oradaki uluslararas tugaya yazl, diyor
du.
Yine aldatlmak iin mi?
diye soruyordum.
Yine mi?
Sonra yine yaklayordu yanma. Sokuluyordu. Sa
rlyordu. O zaman, ona bartan sz ediyordum uzun
uzadya. Her eye ramen belki bar srer gider, bel
ki sava kmaz, diyordum.
Beklemek gerek Maud, diyordum.
Beklemek. Yllardr sryordu benim b e k l e y i i m .
456

Beklemi olmamn pek de kt bir sonu dourmad

n yeni kavryordum. Bana yabanc bir kadnd ama
huzur veriyordu. Bir dosttan, bir arkadatan te mut
lu klyordu beni. Yattryordu. Sanki onu ocuklu
umdan bu yana tanyormu gibiydim. Oyun arkada
md sanki. Genlik arkadamd. Birdenbire bulmu
tum onu. nemli bir bulutu bu. Maud bana Giulia'dan bir eyler veriyordu. Giulia'y bulur gibi oluyor
dum onda. Deiikti Giulia'dan. Deiikti, ama ona
iftlikte Giulia ile bulutuumuz yerden, elma koku
larndan, Giulia'nn slak salarnn kokusundan sz
ettiim zaman sanki birlikte yaadmz gnleri hatrlatyormuum gibi geliyordu. Maud'yu bulunca an
lamtm annemin vaktiyle babamla niin evlendiini.
Emiiia da sylememi miydi bunu bana. Eer annen
babanla evlenmeseydi kederinden lrd. dememi
miydi? Maud ile am bulmutum. Vatanm kefet
mitim onunla. O benim iin t m yaantmn gnlerini
geirebileceim bir huzur adayd sanki. 1938 son
baharnda Venedik'ten dndmz zaman...
1938
sonbaharnda
bir haftalna
Venedik'e
gitmitik
onunla. Bir hafta sresince konumutuk durmadan.
Sevimitik. Dnte bana,
Bir olumuz olsayd Naldi, d e m i t i . Bir olu
muz olsa seninle benim. Hani yaayacamz kantla
mak iin, gelecee gvendiimizi kantlamak iin bir
olumuz olsa.
Bunu kabul edebileceimi hemen anlamtm. Fa
kat, aklm bir yn engel kartyordu ortaya. Sustum.
Cevap v e r m e d i m .
O zaman Maud tekrar konumutu.
Bir erkek ocuk, Naldi. Dn bir olumuz.
Philippe koyardk adn. Niin olmasn Naldi? Dn
bir kez, ne lgnlk olurdu deil mi? Bizim ocuu
muz. Bir Trokistle bir faistin ocuu!
45?

Tanrnn her gn tekrarlanan bir komedi olmu

tu bu. Baylyorduk bu komediye. Tadn kartyorduk.
Ama, Maud, Bir olumuz olsa der demez acaba ni
in iimde bir rperme yer alyordu? Niin korkuyor
dum? Niin, ayn zamanda, sevin duyuyordum? Bir
erkek ocuk. Bu szler karsnda iim alyordu. Gl
mek geliyordu iimden. Glyordum. Ama durmadan
unlar sylyordum.
Beklemek gerek Maud, beklemek biraz daha.
Aklllk myd yaptm? Provi'nin verdii t
leri dinlemeli miydim? Korku, gelecein ne olacan,
nasl olacan bilememek sonra. Neydi sava dedik
leri? Berlin'de Reichstag'n nasl yakldn grm
t m . Pierre de Beuil o gnlerde durmadan konuuyor,
sylevler veriyor, iddet eylemlerinin, savan Fran
sa'y kirlerinden temizleyeceini, arndracan ileri
sryordu.
Dostum Naldi, diyordu, Musevi kan akmal.
Gerekli bu. Fransa kirinden temizlenmeli, paklanmal, diyordu. Bu da ancak Yahudi kan aktmakla ger
ekleir.
talyan bombardman uaklar Barselona'y yakp
ykyorlard. Ate duvar yaylyordu Avrupa'ya. Hit
ler Prag'a girdi. Ardndan Madrid dt. Maud gaze
t e l e r i uzatyordu bana.
Oku, oku diyordu. Yksek sesle oku eer ce
saretin varsa.
Okuyordum gazeteleri. Roma'da. Venedik Alan'nda yaplan bir trenle, Mussolini'nin, spanya'dan d
nen talyan faist milislerini
karlad yazlyd.
Faist rgtlerinin gen yeleri cyak cyak bar
yorlard trende. M i l i s askerleri ellerinde tuttuklar
sngleri havaya kaldrmlard. Mussolini, eline bir
atlas alm, orada toplanan halka yle haykrmt.
yl boyunca bu atlastaki spanya haritasn ince458

'edik. O sayfa kapanyor i m d i . Ama ok yaknda ye

ni bir sayfa, yeni sayfaiar aacaz atlasta. Onlar ele
alacak, inceleyeceiz. Yine ayn trende halk, hep
bir azdan Due, Due, Due! diye barm, yer
/erinden oynam, baz genler ellerinde Nice'i is
teriz, Savua blgesi talyan'dr, Tunus'u alacaz. Sa-a istiyoruz! yazl dvizler tamlar. Maud bu ha
berleri dinledike kzyordu yine.
Konu bakalm, diyordu, anlat. Ne dnyor
sun? Tasarlarn nedir? Heriflerin bu szleri, bu sal
drganlklar karsnda hl bara m inanyorsun?
nanmak istiyordum
barn
bozulmayacana.
Maud'yu kaybetmeyeceime, insanlarn birbirlerini
ldrmeye baladklar o barbarca davranlara yeni
den girimeyeceklerine inanmak istiyordum. Maud'yu
ollarmn arasna almak istiyordum.
Biliyorsun k i , Maud... diyecek oluyordum.
O zaman bsbtn kzyordu. Hakaret ediyordu.
3asus olduumdan balyor, pis faistliimden, katil
erin su orta olduumdan sz ediyordu. Ahmak
tiyordu bana. ilkbahardaydk. Maud'yu bulal tam bir
/il olmutu.
Paris'e bakyordum sk sk. Maud'nun
oturduu Cherche-Midi sokana bakyordum. Aaar iek am, yapraklar bymt. Maud ile, u
sokaktan geilerini izlediim herhangi bir i f t gibi
olmamz diliyordum. Drdrsz geinen, alkanlklar
cinde yaayan, zamann geiine, savalarn olup
bitmesine seyirci kalan bir i f t gibi kalmamz isti
yordum. Sokaa, olup bitenlere bir duvarn ardndan
o a kar gibiydim. ylesine bakyordum olaylara. Ama
vlaud yle bakmyordu. Maud, Almanya'da, belki 1920
yllarnn Berlin kentinde, bir gn, babas Kari Kaufman'n ortadan kaybolmas zerine, bir baka adan
bakmay renmiti olaylara. Bu duvarn ardndan ba
karm gibi bakmakla yetinmiyordu. Bir mahallenin,
459

bir kentin, bir lkenin ardndan bakar gibi bakyorc

Hayatnn ardndan bakyordu. Hayatn deerlendire
rek duruma gre. Bana sarlp,
Hi bir eyi gremiyorlar. Kr olmu ina
lar. Gzleri balanm tmnn. Sen de grmyors
Naldi, sen de grmyorsun, diyordu.
Alamaya balyordu sinirinden. Hakl olduuda bilmiyor deildim. Biliyordum, ama o anda kes;
bir t u t u m benimsemek istemiyordum. Belki biraz da
ha vakit vardr diye dnyordum. Geri kalan z=
man ne denli ksa olursa olsun, o zamandan yararlemak istiyordum.
Yllardan beri iinde bocalayp durduum gversiz ortamda biraz daha yaamak, biraz daha boca! =
mak istiyordum. Hem sonra, ne olursa olsun, Musso
ni'ye ramen, barp armasna ramen, talya'n savan dnda kalabileceine ihtimal veriyordum.
Laborderie pek oral olmuyordu.
Benim gvenim var bara, diyordu. Hitler te
bana bir halt edemez. Dantzig iin sava gze al
maz, diyordu. Prag'a saldrd ama Prag baka, d i ;
srdryordu szlerini. imdi kalkp da Varova';ele geirmeye yeltenemeyecektir. Varova'ya sa!d
mas, Paris'e, Moskova'ya, Londra'ya ve de Roma',
saldrmak gibi bir ey olur. Benim gvenim var ba
ra. Zira Mussolini'ye gvenim var. Budalann bric
gerekte Mussolini, ama ne olursa olsun, iyi bir p:
iitikacdr. Hem sonra, sosyalist partisinden k r
bir adamdr Mussolini.
Byle diyordu Laborderie.
nanmak istiyordu ona. Hem Paris ok telerdeydi bu adlar saylan C
kelerden, kentlerden. Ancak... ancak Maud gitgid
daha sinirli olmaya balamt. Benim kesin bir ser
yapmam, beklemenin b i r anlam kalmadn syley'
duruyordu.
460

 Bilmem gerek ne yapacan, diyordu.

Zayflyordu da te yandan. Alnnda kocaman bir
ork yer etmi kalmt. Yalnz, yattmz, seviti
imiz zaman biraz sakinleir gibi oluyordu. Soruyor
dum Maud'ya.
Neden acele ediyorsun? Acele etmemizi ge- ektiren bir ey yok k i . Zaman gelince, doal olarak,
ren de kesin bir karar...
Hayr, diyordu. Hemen vermelisin kararn.
Kolay deil kesin karar vermek. Almasna ola
rak bulunmayan bir engelin ka geleceini kestirmek
<olay deil. Ne zaman kar kiinin karsna bylesi
olr engel? nce mi? Sonra m? Magliano var, Venedik
ar anlarmda. Anlarm ordaki st aalarna, GiJ i a ile sevitiimiz samanlk gibi yere bal kalm,
ruruyor. Annemin sonsuz uykusuna uzand toprakar var. Benim topraklarm. Kendi lkem, ailem. Yk
sek sesle syleyemediim szler bunlar. Ama, b i r i
kip oluan, bir insan yz biimini alan szler. Anne
nin yz oluveriyor bu szler bazan. Olmazsa baba
mn. Ya da Giulia'nn yz gibiymi geliyor bana.
.agliano'yu bir daha grmemek, bir bakas oluvernek yolunda karar v e r e m i y o r u m . Hemen her zaman
yaptm gibi, benim yerime bakalarnn karar ver
mesini bekliyordum. Savan patlak vermesini bekli
yordum. Sava karar vermemi salayabilirdi. Bu kez
renim yerime karar verecek olan bakalar kimlerdi?
Vaud idi bu kez karar verecek olan. Sabrszd Maud.
Mutlaka karar verecekti. Nisan aynda bir akam y i
ne grdm Maud'yu. O gn Ciano, Arnavutluk'un ba
kenti Tiran zerinde uakla dolamt. hanete ura
yan Arnavutluk kral, yannda gen kars, kamak zo
runda kalmt. Lanvoni'nin anlattna gre, Ciano,
yakn dostlarndan birkayla konuurken unlar sy
lemiti: Kral Zogo daha fazla direnemeyecektir. Ya461

knda doacak yeni ocuuna

gveniyorum bunun
iin. Kral karsn ok sever. Bunun iin ite, kral, gen
karsn ok sevdii iin, onunla birlikte kamak iin,
kadnn gebeliinin dokuzuncu ayn beklemeyecektir.
Tam savan ortasnda, yannda dokuz aylk gebe ka
rsyla, dalardan nasl kaabilir? Oysa, faist birlik
ler Arnavutluk topraklarna ayak basarlarken, kral ve
gen kars da yollarndan kamaya
balamlard
bile.
Karar verdin mi
Maud.

bakalm?

diye soruyordu

Paris. Paris'te bar srp gidiyordu. Elini brak

mt avucumun iinde Maud. Sonra, ban her za- ;
manki gibi, sert bir hareketle geriye doru att, salan alnnn kenarna topland. Bfr taksi armam is
t e d i . Alnnda yer eden krk daha belirgindi imdi.
Dudaklarn birbiri stne smsk bastrm, kararl
bir halde, bakp duruyordu bana. Alamak istemeyen
arsz bir ocuu andryordu o anda. Yalnz, kendi
evinde, benim apartmanmda hemen her zaman yap
t g i b i , sokulmad yanma. Sarlmad bana. Taksinin j
kapsn ekip kapatt. Sonra, ben, cami ak duran :
arabann kapsna eilirken, sesini hi ykseltmeden.
Bitti artk Naldi, dedi. Tamam artk.
Gebeydi. Ayrlyordu benden. Dourmak istedii
ocuk, olumuz, kanundayd. Gebe kaldndan sz
ettii zamanlar hem korkardm hem de iim mutlu
lukla dolard. Bitti artk demekle beni, yaantm:
boluk iinde brakyordu. Yoktu artk Maud.
Yine
kendi sesimi duymaya balamtm yalnz.
imden
durmadan konuuyordum o renksiz sesimle. Paris bir
gece iinde karanlk bir kent oluverdi. Tm kaplar:
kapal bir kent. Sessiz yzlerle, l vadilerle dolu bir
kent. Bir gece. Ertesi gn. Onu arayacak zaman bu
kadarckt. Maud'nun yalnz dlerimde yaam bir
462

kadn olmadndan emin olmam gerekiyordu. Emila,

Laborderie, Maud'dan sz ediyorlard. Gerekti Maad'nun varl. Gerekti. Oysa, Paris'ten de kovulmutum. Yanmda bir mfetti vard. Modano'ya ka
dar geldi benimle. Snr getim. Faist milisler,
'vlanacorda, Venedik, yine karma ktlar. Gondolcu
durmadan konuuyor,
Deniz kabard, yine diyordu. Pis bir deniz. Ber
bat, pis bir deniz. Her yere kum doldurdu. Sular yk
seliyor yine. Pis bir yl.

463

9
Magliano. Stler. Giulia ile saklandmz sa
manlk. Maud yok artk. Kayp. Buralara kadar gelme
miti, ama hr admda, onu yanmdaym gibi gr
yordum. Tm yaantm anlatmtm ona. Paris'te, parar gnleri, Cherche-Midi sokandaki evinde, bir ye-3 kmadan, yataa uzanp yanyana yattmz za
manlar, hayatmn tm ayrntlarn gzden geirmi
tik onunla. O da anlatmt t m yaantsn. Aklnda
<alm olan Berlin sokaklarn birlikte gzden geir
mi, birlikte hatrlamtk. Sonra, birka yl kalm ol
duu Boston'u. Yanmdayd imdi yine. A m a , tpk an
nemin, Giulia'nn yanmda olduklar g i b i . Bulank, so
luk fotoraflar rnei. Nitti ile pek karlamamaya,
Konumamaya dikkat ediyordum. Dnp duruyor
dum. Babo dolayordum gemiimin iinde. D
lerimde, gelecee ait tahminlerin iinde avarelik edi
yordum. Sinyora Nitti hazrlyordu y e m e k l e r i m i . Byk
odadaki, kara tahtadan yaplm, kocaman masann
stnde yiyordum. Sinyora N i t t i de hemen hemen hi
bir ey sylemiyordu. Buraya geldiim zaman, bir
bakmakla anlamt yalnz kalmak i s t e d i i m i . Hasta
hayvanlar yalnz braktklarn b i l i y o r d u . Yalnz ban
sallamakla, arada srada gznde oluan bir damla ya
elinin tersiyle silmekle yetiniyordu. Gerekte, onun
iin yaam 1917'den bu yana, Giulia'nn lmnden
bu yana, ekilmez olmutu. Arada srada, yemeimi
iktidar ark

465/30

bitirince, odadan kmasndan nce, onu omuzlarn

dan tutuyor, arkasna vuruyordum hafif hafif.
Aldrmayn, sinyora N i t t i , diyordum.
Aldr
mayn.
Onu avutmaya alyordum. kyordum
sonrE
darya. Yryordum. Ya da, arkam samanla daya
yp oturuyordum. Gne talan stm oluyordu o za
mana kadar. Aalarn stndeki beyaz, pamuk gib;
ilkbahar bulutlarn izliyordum saatlarca. Hemen hegn, isteyerek mi, istemeyerek m i , bilmeden, yryor
dum mezarla kadar. Demir kapdan giriyor, Naidilerin mezarna' kadar gidiyordum. Babamn yatt yere
dikilen ta sararm, eskimeye yz t u t m u t u . Onur
yannda, mezarda, annemin ta kstahasna parlak
yepyeni, prl prl duruyordu. Dnyordum sonra
Kyden geiyordum dnerken. Postacy buluyor, soru
yordum ona mektup filan var m diye. Biraz tedbirsiz
lik ederek, Maud'ya, Laborderie'ye, Emilia'ya telgraf
lar e k m i t i m . Yalnz Emilia cevap v e r m i t i . ChercheM i d i sokana kadar g i t m i , bakmt. Maud, bir sa
bah tanmt oradaki evinden. Sonra kaybolmutu
ortadan. Ne adres brakmt, ne de herhangi bir bil
g i . yle yazyordu Emilia. Botu her ey. Hi kimse
hi bir ey bilmiyordu Maud ile ilgili olarak. Artk
bir isimden baka bir ey deildi Maud. tekiler gibi
Umutsuzluk iindeydim. Ama aiayamyordum. Kas
kat kesilmi kalmtm. Donmu gibiydim. teki an
larmn arasna katyordum Maud'yu da. Benimle sa
manla geliyordu. Hem de daha Giuia'y sevdiim
zamanlar geliyordu samanla. Onu yanma alp, kou
yordum tarlalarn orda. i f t l i i n eitli yaplarnn
nnde. Bazan, bu byk odada, kocaman masann
banda, yanmda oturduunu sanyordum. Arada s
rada da, ektiim aclarn nedeninin, balangcnn ne
olduunu kestiremlyordum.
466

Gazeteleri de okumuyordum. ime kapanyor,

kendimi rtyordum. Akam olunca bir kitap alyor
dum eiime okumak iin. Fakat, bazan birka sz, hat
ta tek bir sz beni umutsuzluumun iine tekrar atveriyordu. Oysa, bu yozlatrc ortamdan kendimi
kurtarmam gerektiini biliyordum. Ya kurtarmalydm
kendimi ya da tm olarak kaybolup g i t m e l i y d i m . Bi
linli olarak. ki gece, ardarda, tarlalarda yrdm
durdum. imden gelen sesleri susturmaya kesin ka
rarl olarak yrdm. ntihar bile dndm. Basar
dm parmam tetie, bir patlama sonucu lr gider
dim. Naldilerin aile mezarlnda yerimi alrdm. ki
gece boyunca mutsuzluklarmn toplamn yapma
ya, bilanosunu karmaya altm. Annem, Giulia,
babam, belki Maud da lmlerdi artk benim iin.
Mezar boylami, topran nemini, slakln tatm
bu insanlara doru uzatlan ama ge kalm olarak
uzatlan kollarn ne anlam vard? Bu muydu acaba be
nim t e k sorunum, aldm tek yara bu muydu? ki
gece bocaladm durdum. Ben de bam alp gidebili
rim diyordum. lebilirim diyordum. Nasl olsa annem
de lmt. Maud kayplara karmt. Kayplara ka
rm olan Maud beni bir erkek ocuu babas olma
ya layk grmyordu. yleyse neden ekiniyordum
hl. Neden karar veremiyordum? Kukulardan, boca
lamalardan, yorgunluktan kurtulmak daha iyi deil
miydi? Neredeyse patlak verecek olan u savatan
nce kaybolmak daha iyi deil miydi? Savan k
masndan ben sorumlu deildim. Deildim ama, k
t m bir kez, patlak verdi m i , istesem de istemesem
de, ben alp srkleyecekti sava. Neden yapmayaaktm yapmak istediimi. Yeryznden bir insan eksik
olursa ne kard? Hem o insann hi kimse iin nemi
yoktu ki artk kendinden baka.
Bocaladm durdum iki gece daha. Son gece,
467

yanma babamn tfeini alp ktm tarlalara.

Pek
dnmeden ne yapacam. Gnlerdir kendime sor
duum sorularn artk sonuna yaklayor olmalydm,
Geceler ok aydnlkt o sralarda.
Hemen hemen
bembeyazd. Avludan g e t i m . Matteronilern, beni
hi sevmeyen kpei kudurmu gibi havlamaya ba
lad. Samanla, st aalarna
doru yrmeye
baladm. Arkamdan adm sesleri duydum. Baktm.
Nitti'ydi gelen. Elleri kadife pantalonunun cebinde,
yrmeye balad yanm sra. Bir gn bana sava
tan sz etmi olduu tarlalarn teki ucuna kadar y
rdk. Ne yapacam kestirmeden durdum orda. Bir
sigara sard. Bana uzatt. Kendine de bir tane sard.
Bakrdan yaplm, ilkel akman hemen tanmtm
N i t t i ' n i n . ocukluumu hatrlatrd bana o akmak.
Bana kalrsa siz burada kalmayn, gidin, dedi.
u sralarda Magliano pek...
Ban sallad.
... pek tatsz. Demez burada kalmaya.
Bir aaca dayanmtm. N i t t i t a m nmde duru
yordu. Gece hemen hemen aydnlk iinde olduun
dan yzn grebiliyordum. Ar ar iiyordu sard
sigaray.
Ben, dedi, sizin yanzda olsaydm, sizin gi
bi bilgili olsaydm, sizin bulunduunuz grevde buiunsaydm, yapmak istediklerini yapmafarna hi gz
yumar mydm sanyorsunuz? Hem sonra...
Ceketinin yakasn kaldrd.
nemli olan olaylarn iyzn bilmek, anla
maktr, dedi. Hi bir ey yapmasanz bile, biliyorsu
nuzdur olaylarn iyzn. Gn gelir anlatrsnz bil
diklerinizi. Hava ok r u t u b e t l i . Byle dikilip durursak,
ikimiz de hastalanr, geberir gideriz. Pisipisine lrz.
Yava yava dndk. N i t t i , samanln nne gel
diimiz zaman durdu.
468

 1917'yi hatrlyor musunuz? Tehdit e t m i t i m

sizi o zaman. Beni haber vermiyeceini biliyordum or
duya. nsanlar tpk aalara benzer, sinyor Naldi. Ya
dimdik byrler, eilmeden; ya da eri br, arpk
urpuk olurlar. Siz dimdik bydnz. Baemediniz.
i f t l i k yapsnn tam nndeki avluya gelmitik.
Siz de arpk bir insan olabilirdiniz. Baksanza
evrenizdeki insanlara. Deilsiniz onlar g i b i . Bu ne
denle ite...
Gld. Daha nce, bu jgeceden nce, son olarak
ne zaman glmt Nitti?
u rutubete bakn, dedi. Gidip yatalm.
Omzuma vurdu.
Hadi, siz de gidip yatn artk.
Ertesi sabah erkenden Roma'ya g i t t i m . Giderken
Nitti'yi grmedim. Gnele beraber kalm, her gn
k g i b i , almaya, tarlalara kmt.
Piazza Barberini'deki byk apartman dairesine
yerletim yine. Roma'nm renkleri ok tatlyd. lk ak
am, balkona dayandm, saatlarca yle durdum, izle
dim evreyi. Renkler, alar, damlar ar ar g r i l e t i ,
kayboldu. im hayli durulmutu. Bundan nce, tpkr
babamn, Giulia'nn, annemin anlaryla yaadm g i
bi, Maud'nun ansyla da yaayacam anlyordum ar
tk. Havann, para para, blm blm, kararmasna
bakyordum. talya'ya dndmden bu yana, ilk ra
hat gecemi geirecektim. Son gnlerde Magliano'da
yeni br aama yapmtm. O zamana dek g e t i i m ,
arkada braktm t m teki aamalarn tesindeydi
son aama. Sanki bir baraj, nemli bir engeli am
gibiydim. Tmn gerilerde brakmtm artk. Birden
bire Aquila Nera'daki kz geldi aklma. Giulia sonra.
Babam, annem. Uzun sre yanyana yaadm Elsa.
Anne' hatrladm. Sonunda da Maud'yu. Ne mutlu bir
469

gereksinme duyuyorduk birbirimize. Akt bu. Tutku.d u . Neier renmemitim Maud ile. Onun abasyla
Ya Magliano'da geirdiim gnlerim? Neler gelmemii
aklma Magliano'da. Bir parmak hareketiyle sndrebileceim, ortadan kaldrabileceim yaantm. Ge-ekte, N i t t i ' n i n birka sz caydrmt beni tasar
larmdan. imdi yine burada, Roma'da, apatmanmn
balkonundaydm. Kendimi biraz daha yalanm bu
luyordum. Srtmda birtakm ykler vard. Duyuyor
dum bunlarn ajrln. Ama te yandan, yaamaya
kararlydm. srarla, direnerek yaayacaktm. Giderek
oyunun doal sonucuna kadar ayakta kalacam bili
yordum.
O geceyi rahat, huzurlu geirdim. Sonra ertesi
gn, onu izleyen gnler dolatm Roma'da yryerek
Via d'eH'impero'daki yeni, geni yol almt. Ordan
geerek Forum'a kadar g i t t i m .
Selvilerin altndan,
pembe mermerlerin yanndan getim. Ciano beni gr
mek i s t e m i t i . Beni grecei, kabul edecei
gn
bekliyordum. Via Veneto'daki kahvelerde, insanlarn,
alak sesle neler konutuklarna kulak veriyordum.
Demek Ciano birdenbire Alman aleyhtar kesilmiti.
Savan patlak vermesinden ekiniyordu demek. Sava
karsa, Almanlarn bizi de srklemesinden ekini
yordu, anlalan.
Hazr deiliz savaa, diyordu Manacorda.
Ksacas, efinin sylediklerini kendi fikirleriymi gibi tekrarlayp duruyordu.
Askerlik dnyas blfler dnyasdr, diyordu
Manacorda. Ama, trajik blflerdir askeri trdekiler,
Mussolini'yi aldatyorlar, Naldi. Bizim kont Arnavutluk'a gitti de grd. ylesine perian durumdaym
ki oradaki birliklerimiz. Hi sorma...
Roma'da, bamsz kalmaktan yana gibi grnen
bir istek vard. Almanlarla ibirlii yapmann kt so470

T o p l a n a b i l e c e i n i syliyenlerin says az deildi. YalT , Z . bunlar syleyenler, e n gvenilir yerlerde bile

r nlt halinde syleyebiiiyorlard. Parlak trenlerle
ca-lanan Goering, Roma'dan yeni ayrlmt. Kont
Z ano, Manacorda, ben balarmz eiyorduk. r j z de, gerektiinde, kendimize gre, kiisel nedene- bulup ileri sryor, kiisel politikamz uygulayp
; diyorduk. Bu tr uzlama formllerine artk bo ver~em gerektiini de seziyordum. Daha kesin bir yo_. daha ac, daha yaln bir rotay benimsemeliydim.
Vagliano'da geirdiim o birka gece iinde bunu da
adamtm kesinlikle.
Dileri bakanlnda kont Ciano'nun yanna bev Manacorda gtrd.
Sayn bakan, dedi, ite bizim, bu kez de Pa- s'ten kovulan nl Marco Naidi'miz.
imanlamt Giano. Yorgun grnyordu. G^msemesi bile pek anlalmyordu ilk bakta. Bak
an bulankt.
Yllar oldu grmeyeli, yle deil mi? diye
sordu.
Oturmam syledi, yer gsterdi.
Berlin, sonra Paris, desene her yerden ko
kuyorlar seni.
Byk masasnn
arkasndaki koltuktan
kalkt,
gelip karmda oturdu. Yz hafife imi gibi duuyordu. stedii her ey, her tr kaprisi yerine ge-iriien mark bir ocuu andryordu dileri bakan.
Anlat bakalm, ne ynde esiyor Paris'te rz
gr? Neler diyor Parisliler? Savamaya hazrlar m?
Paris bartan yanayd. Umursamaz bir havas
vard Fransa'nn. Eer Almanlar Hitlersiz yapamyacaklarsa, varsn Hitler'i balarna ta yapsnlar, ama
bizi rahat braksnlar diye dnyordu
Franszlar.
Eer Almanlar Dantzig'i almak istiyorlarsa, alsnlard.
471

Dantzig Alman kenti saylrd ne de olsa. Ama, onlar

rahat braksnlard. Paris byleydi i t e . Fransa bu tr
duygular iindeydi. Daha akas, Paris'teki Pierre de
Beuiller, Bernardlar,
Lavallar, mareal Petain falan
byle diyorlard.
Hem anlatyor hem de Maud'yu dnyordum
ben. Bir yandan da Laborderie'yi. Salengro ile Calvini'nin cenaze trenlerine katlan binlerce ve binler
ce insan aklma geliyordu. Ancak, bu byk kalabalk
tan, sol yumruklarn
havaya kaldrarak sokaklarda
geit yapan bu binlerce, yzbinlerce insandan Ciano'ya sz etmenin anlam y o k t u . Onlar, nasl olsa, yenil
giyi daha batan gze alm olanlard. Paris'e gelince,
resm Paris, Fransa, Fransa'nn bakenti nl Paris,
akldan yana olan Paris, zararn neresinden dnlse
krdr diye dnen Paris, bartan yanayd. Bara
inanyordu.
Dinledi sylediklerimi" Ciano. Kalkt sonra. Omuz
larn s i l k t i .
Buna ramen, ded, onlar da katlacaklar sa
vaa.
Birka adm dolat odann iinde.
Hem bilet almak istemiyorlar, hem de piyan
goda byk ikramiye bize ksn diyorlar, dedi. Fran
szlar byledir ite. Franois-Poncet yle diyordu ge
en gn. Sen tantn m onunla Berlin'deyken?
Berlin'de, ou kez, bykelilikteki resepsiyon
larda grmtm Franois-Poncet'yi. ok k giyi
nen, zarif bir diplomatt. Ferri ile babaa verir konu
urlard. Ciano biraz dnr gibi durdu.
Naldi, dedi, u Berlin'de bana gelen olay
neydi yle?
Ingrid von VVirth olay m sayn bakanm? Siz,
erkek olarak, bir kadnn, gzlerinizin nnde ldrl
mesine katlanr msnz?
472

Manacorda'ya dnd dileri bakan.

Bana bak Manacorda, dedi, Berlin'e gidecek
delegasyon yelerinin listesine Naldi'yi de yazver.
Almanlar onun adna itiraz filan edecek olurlarsa, hi
aldrma. Uaklar deiliz Berlin'deki baylarn. Anlal
d m?
Bana dnd sonra.
Anlamsz tutumlar var. Ne yaparlarsa, mut
laka, bizim de onlar izlediimizi, mutlaka ayn eyle
ri yapacamz sanyorlar. Yok yle ey!
Dileri bakan Ciano'nun Almanlara kar dire
nii de bu t r bir d i r e n i t i . Kendine zg biimde.
Ama te yandan, Berlin'de, Hitler'in saraynda Mussolini onuruna verilen byk
resepsiyonda, kristal
avizelerin altnda, mermer salonlarda kendini gste
rirken hi direndii filan yoktu Ciano'nun. Ben en sonundaydm kortejin. Antonetti'nin yannda. Ancak,
uzaktan da olsa, Ciano'nun, Hitier'in hemen yan ba
nda, nasl kasnt iinde yrdn grebiliyordum.
Ciano, Paris'teki bir s e m t sinemasnda dnya haber
leri filminde izlediim zaman nasl kaslyor idiyse,
imdi de Berlin'i ziyaret eden resm talyan delegas
yonunda, Mussolini'nin yansra, yle kaslyordu. Pa
ris'te onu sinemadaki aktalite filminde grdm
akam Maud telefon e t m i t i . lk kez telefon e t m i t i ,
Paris'te.
Berlin'de o gece verilen parlak
resepsiyondan
sonra Berlin - Roma andlamas imzalanacakt. Kont
Ciano, teki grevlilerle birlikte oturdu kocaman bir
masaya. Karsnda Hitler Almanyasnm dileri ba
kan vard. Sinemaclarn ok gl, gzalc aydnlat
ma aralar onlarn stne e v r i l d i . Bu antlama t m
Avrupa'y kskvrak alveriyordu kapsamna. Beni, Maud'yu, N i t t i ' y i , milyonlarca insan ilgilendiriyordu. Ba
z evrelerde mihver, R o m a - B e r l i n mihveri de473

n i l e n , bazlarnn elik antlamas dedikleri antla

mayd bu.
Kont Ciano, resm grmelerde, antlamalarn
imza trenlerinde Almanlara elinden gelen dalkavuk
luu yapyordu. Sonra, kendi aramzda, babaa kal
dmz zamanlar bambaka t e l d e n almaya balyor,
ayn Almanlara atp tutuyordu.
Kim o kadn yle? diye soruyordu. Ingrid von
l a p p e r s m i y m i , neymi ad? lk kez gryorum ben
onu. yle byle, y i r m i yanda filan olmal, daha faz
la deil. Gzel olmasna ok gzel kadn. Dikkat et
liniz m i , Hitler bir dakika bile ayramad gzlerini on
dan. Sylenenlere baklrsa, babaa buluup gryorlarm. Yirmi yanda kadnlam bir gen kz
gibi vcudu ngrid'in. yi, i y i ! ok i y i ! Anlalan Hit
ler biraz insanlayor. yi iyi!
Sonra, yine Berlin'deyken bir de Goering - Ribbentrop olay kard ortaya Ciano. Bunun da kendine
zg b i i m d e dedikodusunu yapt.
Ribbentrop'a bir onur madalyas verilmesini kskanmm Goering. Kplere binmi, deli olmumu
buna. Glerek anlatyordu bunu Ciano aramzda. ki
de brde, bana dnerek,
Sen iyi tanrsn Goering'i diyordu. Deliye dn
m , ldrm kskanlndan diye anlatyor, bir yan
dan da basyordu kahkahay.
ok kzyordum Ciano'nun bu tr gllerine. Bu
nunla beraber, istesem de istemesem de, ben de pek
holanmm gibi davranyordum anlattklarndan. Go
ering olsun, Ribbentrop olsun, tekiler olsun, Ber
lin'de ya da Roma'da, iktidar aralarnda paylaan bu
adamlarn, gnn birinde, her ne pahasna olursa ol
sun, diz kmelerinin, balarn emelerinin salan
mas gerekeceini dnyordum. Kuruna dfzin o
pis domuzu! diye baran bu adamlara, sras gelin474

ce, hadlerini bildirmek gerekliydi. Bunun nasl sala

naca artk yava yava dnlmeliydi.
italyan delegasyonu ile birlikte Roma'ya dnme
den, Berlin'de kendi bama geireceim bir gecem
kalmt. Eski oturduum, dolatm yerlere g i t t i m .
Thiergarten'e, Dorothenstrasse'ye. Orada, hayli za
man oturduum ressam atlyesine benzeyen daire
klar iindeydi. Anlalan tutulmutu oras. Oturan
lar vard. st kattaki von Baulig'in dairesi karanlkt.
Kapsna, boydan boya, siyah boya srmlerdi. Merry Groves akam yemeine armt. Ben orada iken
Strang urad. Berlin'den, ard arkas kesilmeyen as
ker geitlerinden, topuklarn yere vuran askerlerin
botlarnn kard seslerden, toplama kamplarndan,
Berlin'den kaabilmek iin rpnan Yahudilerin duru
munu grmekten bktn, usandn anlatt. Arada
srada, bir Musevi, umutsuzluk iinde, bizim byk
elilie snmaya alyor ama bouna diyordu. Geri
vermek zorunda kalyoruz byle davrananlar. Sonra
da, artk bir daha adlar bile duyulmuyor zavalllarn,
diye ekliyordu.
O srada aklma geldi birdenbire. Bir umut. Bel
ki bir raslant sonucu bir ipucu yakalarm diye.
Kari Kaufman adnda bir mimar, dedim. Sos
yalist bir mimar. Acaba Amerika bykeliliine s
nmaya yeltenenler arasnda byle birine rasladnz
m?
Strang dnd. Hatrlamad. Elilikte soruturmal, diyordu. Soruturmasn, bir inceleme yaptrma
sn, sonucunu bana, Roma'ya yazmasn rica e t t i m .
Bir eyler bulsa bile, ie yaramazd pek. Maud'nun
nerede olduunu bilmiyordum k i . Ama, ne olursa ol
sun, bu da, yine Maud'nun izini bulabilmek ynnde
atlm bir adm saylrd. Biraz sonra ayrld Strang.
475

Merry Groves ile babaa kaldk. Yksek bir abajurun

iki yanna y e r l e t i r i l m i , koltuklarda oturuyorduk.
Anlat bakalm, dedi M e r r y . Neler oldu, neler
yaptn?
Hi d e i m e m i t i . Ne ise yine o i d i . nsan bakn
ca ona, gen bir kadn deil diyordu. Ama yine de
genlik dluymu gibi grnyordu. Belki gln
den, ya da ok ksa kestirdii salarndan olacakt
verdii bu izlenim. Gerekte, Merry'nin Maud'ya ben
zeyen baz ynleri vard. Ama, Maud'nun zellikleri
yoktu onda. nce Maud'nun sahip olduu gce sahip
deildi. Onun kadar gl bir kiilii yoktu. Renkli
deildi onun kadar.
Sen anlatsana nce ; dedim. Sen neler yaptn?
Gltk. Viski v e r d i . Ilka bir v i s k i . meye baiadk.
Hi, dedi. Yaz yazarken makinayla, artk gz
lk takyorum. Bakaca bir deiiklik yok bende.
Strang'la ilikilerin? diye sordum. Dost musun
onunla?
Bana bakmadan,
Evet, dedi. Dostum. yi bir arkada Strang.
Boluk iinde olduu, bocalad belliydi. inde
bocalad bu boluun daha da derinletii anlal
yordu. yi biliyordum o tr duygular. Hayat gzleri
nizin nnde akp giderdi durmadan. Yakalamaya a
lrdnz ama bouna. Kayard ellerinizin arasndan.
Ya sen? diye sordu tekrar.
Glmsemeye alyordu.
Kendine biraz daha gvenin var gibi grn
yorsun, dedi. Daha durmu oturmu bir halin var. Bir
kadn m? Bir kadnn etkisi mi yoksa bu gelime?
Ne dersin, aidanyor muyum?
Evet, diye cevap vermeyi, bir kadn deil, karm
demeyi i s t e r d i m . Merry'ye, imdi ortalardan kaybol476

!
;

j
\

mu olan, nerede olduunu bite bilmediim Maud'un

bana yalnz bir i s i m , bir ad brakmakla yetinmediini,
beni ok etkilediini, hatta hayli deitirdiini anlat
mak isterdim. Ama nasl syliyebilirdim? Nasl anla
trdm t m bunlar?
Bir kadn, dedim. Hem evet, hem de hayr,
Bir kadn ama kaybettim onu... zini bile bulamyo
rum.
M e r r y biraz daha viski koydu bardama,
Bak Marco, bizler, bana yle geliyor ki, yalnz kalmak iin yaradlm kiileriz. Bir bakma sen
benden daha anslsn. Daha anslsn, ama tpk be
nim durumumdasn. Yani, yalnzsn, tpk benim g i b i .
Peki, kimdi o kadn?
M e r r y karlamt onunla. 1938'de. Barselona'
da. Bir ara ayrlmt Berlin'den. Bir rportaj iin, bir
ka gnlne spanya'ya g i t m i t i . Merry'nin imdi
sylediine gre, Barselona'da, ksa bir sre, ayn
otelde kalmlard.
Barselona'nn t e k oteliydi oras, dedi. Herkes
orda kalyordu ister istemez. Hepimiz oradaydk. Ha
va aknlar balaynca, alarm veriliyordu. Elektrikleri
sndrp mum nda oturuyorduk otelin tek salo
nunda.
Maud'nun Le Populaire adl gazeteye yazdn
da biliyordu.
Gzel deildi o sralarda Barselona, diyordu
Merry. Hani ben orada Berlin'i bile aryordum. Dn
artk durumu. Bak, dedi, ok iyi hatrlyorum, soluk
solua dnmt bir akam otele Maud.
Heyecan
iindeydi. Sokakta, bir otomobilden ate amlard
zavallya. Komnistler m i , Trokistler mi yoksa, yok- sa anaristler mi yapmt bunu?
Hi anlalmad.
Birbirlerini boazlyorlard oralarda. Gzel 'deildi o
sralarda Barselona.
477

 Peki, dedi aramyor musun nerede olduunu?

Maud'nun verdii karar anlattm, Paris'ten neden
kovulduumu akladm. Maud'nun direniine ra
men, nasl sustuumu, kararszlk iinde nasl boca
ladm akladm.
Sen kesin bir seim yapmaya cret edeme
misin, dedi. O senin yerine semi yolunu. Sen, ge
mii gelecee ye tutmusun anlalan. Elinde avucunda hi bir ey kalmam artk.
Braktm konusun, syledikleriyle bana ac duyursun diye. Gerekten de ac konuuyor, benden in
tikam alyordu bir bakma. Gerekti syledikleri. G
rleri de gerekti, glyd. Gerekti. Cret edeme
m i t i m . Korkmutum. ekingenliklerimle alaklm
birbirine katmtm. Magliano konusundaki tutkularm
e t k i l i olmutu. Ksacas, kafamda yer etmi baz g
rntleri saklamay ye bulmu, bunlara karlk, Maud'yu v e r m i t i m . Gerekte pek yle nem bile ver
mediim kiisel gvenliimi el altnda tutmay se
m i t i m . Ama, Maud'yu kaybedince anlamtm onun
deerini. Ona karlk, elimde t u t t u u m , kendime sak
ladm eylerin ne denli bo eyler olduunu anla
mtm. Pahalya malolmutu bana bu ders. nemli
bir atlakt bu yaammda. Hatta, derin br uurumdu.
O uurumun iine der, kaybolabilirdim.
Biliyorum Merry, b i l i y o r u m , haklsn. Yalnz,
bundan byle artk hi aldanmayacam, dedim. Ken
dime kar ok sert, acmasz, ok kat davranacam.
Glmeye balad arada srada hkrarak. oka
imiti saatlar boyu.
Bana bak Marco Naidi, dedi. ok kat davran
mas insann kendine kar, ne anlama gelir bilir mi
sin? Bilir misin ne demektir? lm gze almaktr
Naldi dostum. lm gze almak!
Viski bardan masann stne koydu. Bana do478

ru geldi. Yaklat yanma. Parman uzatt, gsme

dayad parman.
yledir ite! lm gze almaktr.
Parman gsme dayadktan sonra elini sok
tu gmleimden ieri. Kucama o t u r t t u m onu. Ken
dimi yalanm, ilgisiz buluyordum. Sktm onu kolla
rmn arasnda ocuk gibi. Bir ocuk gibi salladm.
Uykuya yatrmak istediim bir ocuk g i b i .
Kapat artk gzlerini, dedim.
Dodo zaman
geldi.
Hi kar koymad. Glyordu. Elini gsmde do
latryordu.
Niye yle davrandn, Marco, niin?
Glmyordu i m d i .
Niin yle davrandn? diye tekrarlyordu.
Biraz iki itikten sonra niin bu havalara giri
yordu Merry? Acaba niin Merry hemen her zaman bir
yenilgi duygusu iindeydi? Sonra neden gece yars
olunca, isteksiz de olsa, birlikte yatyorduk?
Sabah, erkenden, gne domak zereyken ayrl
dm Merry'den. Yanan uzatt.
Kendine iyi bak Marco, dedi. Eer sava
karsa Roma'ya gelirim. Orda bulursun beni.
Kucaklamt beni. Smsk.
Korkuyorum buradakilerden, dedi. ster t a
rafsz kalsnlar, isterlerse kalmasnlar. Sava kanun
lar, sava kurallar bakadr...
Bykelilie dndm. Yine delegasyonun
ara
sndaki yerimi aldm. zel trendeki zel vagonlara
yerletik. Ciano, Manacorda konuuyorlard durma
dan. Roma'ya geliyorduk. Garda yine bir yn insan
toplanmt karlama treni iin. Subaylar, onur bir
liine komutlar veriyorlard. Kont Ciano, kasla kasla,
evreye bakyordu trenden indiinde.
Eliyle, halk,
karlamaya gelenleri selmlyordu. Garn birka yz

47

m e t r e tesinde, Roma sakindi.

Evde Emilia'nn bir
mektubunu buldum. Maud uramt onlara. Gebeym i . yle yazyordu Emilia. Paris'ten nasl snr d
edildiimi, onu bulmak iin ne byk abalar harca
dm anlatmt Emilia kendisine. Ama, yine kome
di oynuyordu diye yazyordu. Aldrmaz, umursamaz
grnyordu diyordu. Onun kendine ne denli gve
ni olduunu bilirsin diyordu. Emilia'nn mektubunun
yalnz son satrlar kald aklmda. Birleik Amerika'
ya gitmeye karar v e r m i . Senin iin, sana iletmem
iin hi bir ey sylemedi. Eskiden ne deliyse, yine
ayn deli kadn diyordu Emilia.
Snrlar yetmiyor muydu engel olarak? Yaklaan
sava yetmiyor muydu insanlarn arasnda uurumlar
yaratmaya? imdi demek ki t m bu engellere bir de
usuz bucaksz yollar eklenecekti. yle olacakt ke
sinlikle. Gideceini syledii bu lke konusunda hi
bir f i k r i m y o k t u . Onun orada neler yaptn, hangi
kentte, nasl bir evrede yaadn bile gzlerimin
nne getiremezdim. te o andan sonra sessiz, ka
ranlk bir dnem balad. Arada srada Merry'ye tele
fon ediyordum. Susmama, kendi bama, yalnzlm
iinde yaamama olanak kalmamt. Arada srada da
iiyordum. Hem de belirli bir kurala bal kalarak, ha
ni o artk bir andan sonra insann gznn hi bir e
yi grmedii snra kadar iiyordum. Bazan da Via
Veneto'daki kahvelerden birinin kaldrma y e r l e t i r i l
mi iskemlelerine oturuyor, saatlarca duruyordum y
lece.
Canm ekerse eer, bir kadnn yzne bakp
dalp gidiyordum. Manacorda'ya da taklp kaldm
olmuyor deildi. Onu dinlerken, t p k , patronu kont
Ciano'yu dinler gibi oluyordum. Manacorda t a m anla
myla sahibinin sesiydi. Onun sylediklerini
deer
lendirerek, sayn dileri bakannn, ona hizmet eden.
480

evresinde reklenen akallarn ne denli kukulu ol

duklarn da anlam oluyordum.
Gerekilikten ne
denli uzak olduklar, nasl krkrne uaklk ettik
leri ortaya kyordu aka. Manacorda beni eliyle,
selmlyor, gelip masamn yanna oturuyor,
bana
doru uzanarak balyordu anlatmaya.
Mthi, diyordu. Mthi bir ey Nald*.
Mussolini, Roma'ya atanan yeni ngiltere byk
elisini kabui e t m i t i . Sansn, pembe yzl, t i p i k bir
ingiliz centilmeniydi bykeli, Manacorda'nn syle
diine baklrsa.
Mussolini adama son derece sert davrand di
yordu. Ama tahmin edemiyecein kadar sert, hatta
-aba davrand diye srdryordu szlerini.
Ellerini ovuturuyordu. Gzlerimin nne geliyor
du ngiliz bykelisinin Mussolini'nin
karsndaki
durumu. Manacorda anlatyordu yine.
Yz kpkrmz kesilmiti Percy - Lorrane'in.
Sinirden atlayacak gibiydi adam. Sanki suratna t o
kat indirilmi gibi bir hali vard. fkesinden bir ey
ler mrldanyordu kendi kendine. Due'nin yanndan
ayrlrken. yle yle, suratna bir tokat yemi gibiydi.
Baar sanyorlard bylesi davranlar. Geici,
aldatc bu tr tutumlar zafer sanyorlard. Onlarn
anlattklarn dinlerken, bu densiz, ahlksz heriflerin
gerekten savaa gereksinme duyduklarn, bireysel
cinayetlerle yetinemeyeceklerini anlyordum. Avrupa'
y bu nedenlerle terketmesinden tr hakl buluyor
dum Maud'yu. Daha iyi olurdu Avrupa'dan uzaklama
s. Uzaklap gitsinlerdi Avrupa'dan. Maud ile ocuu.
Ki gremeyeceim olum uzaklasnd bizlerin lgn
dnyamzdan. Daha iyiydi yle yapmalar. Sonra yine
kuku duymaya balyordum. Gerekten ayrlm my
d acaba Avrupa'dan? Yoksa, ... yoksa beni aldatmak
iin bavurduu yeni bir oyun muydu bu? Olabilirdi
iktidar ark

481/31

de. ekimeyi brakp gideceini pek sanmyordum

Maud'nun. Sava tehlikesi gitgide geniliyordu. Byyordu. Devleiyordu tehlike. Maud, kolay kolay ay
rlmazd buralardan. Umursamazlk edip Avrupallarn
birbirlerine saldrmalarm kulak arkasna atp ekip
gitmezdi benim tandm Maud.
Sava f i k r i Ciano'yu da Manacorda'y da korkutu
yordu. rpnp abalayp duruyorlard kendi hazrla
dklar tuzan iinde.
Olamaz, olamaz Naldi, diyordu
Manacorda,
Hitler, bir Dantzig iin sava gze alamaz. Blf yap
yor. Mutlaka blf yapyor Hitler.
Blf m yapyordu gerekten? Bilinmiyordu. Bi
linmiyordu ama insanlarn yzleri de katlamaya, ge
rilmeye balamt korkudan. Sava gerekten patlar
sa, tm bu insanlar, iktidar kendi aralarnda paylaan
bu insanlar da korkuya kaplacaklard. ktidar belki
de uup gidecekti avularnn arasndan. Ya kaybede
ceklerdi ya da kazanacaklard. Austos aynn ortala
rnda Ciano, Salzburg'da Almanlarla grmeyi karar
latrd. renmek istiyordu Ciano ne olacan. Ribbentrop'un, Hitier'in gzlerinin iine bakarak, onlarn
gelecee dair neler tasarladklarn anlamak sevdasndayd. Kendi geleceinin de, buna gre, ne olacan
kefetmek istiyordu. Ciano beni de gtrd Salzburg'a.
Fuschl atosunun kaln pencerelerinden bakyordum.
atonun nndeki avluda, Ribbentrcp, Ciano'nun yan
ra yryordu.
Amalarn iyi gizleyen kumarbazlara benzi
yorlar, diyordu Manacorda.
Akamlar, Salzburg'da, bizim kaldmz Oesterreichischer Hof otelinde, Ciano'nun odasndaki ban
yoda bir araya geliyorduk delegasyon yeleri olarak.
Banyonun musluklarn ap yle konuuyorduk. Gestapo neler konutuumuzu anlamasn diye. Ciano, so482

iuk solua, alnsnda biriken t e r l e r i siliyordu bembeyaz

ipekli mendiliyle. Scakt hava. Hele banyo daha da
scak oluyordu. Korkuyordu Ciano. Korku iinde oldu
u anlalyordu. Birdenbire sahip olduu sorumluluu
kavram gibiydi. Ne denli gsz olduunu da.
Ne istiyorsunuz, gerekte Hitler nereye ula
mak, neyi elde etmek istiyor, diye sordum Rlbbentrop'a diyordu. Dantzig'i mi ele geirmek istiyor, yok
sa o koridoru mu? dedim diyordu. Ribbentrop ise, so
ukkanl, o sakin sesiyle, Onlardan ok daha fazlas
n, azizim Ciano, ok daha fazlasn. Biz sava istiyo
ruz dedi diyordu.
iyordu Ciano. Kzyordu gitgide.
Almanlara ne isterlerse verin, yine saldracak
lardr diyordu. Yakp ykmak hastalna yakalanm
herifler. Ne yaplsa bo, diyordu.
Ar, rutubetli bir scaklk sarp sarmalamt
Salzburg'u. Otel de ok scakt. Giysileri srtna yap
yordu
insann. Akamst
kyordum
otelden.
Aalklar arasndaki
dere boyundan
yryordum.
Alplerden inen bir serinlik vard hi deilse o yolda.
Otelin nnde br sr resm araba duruyordu. Scaa
ramen, oralarda dolaan, arabalara dayanp duran
Gestapo'nun adamlarnn srtnda, yine o uzun, siyah
pardsleri eksik deildi. Bizleri korumakla grevliy
diler szde. Tpk beni Berlin'deyken koruduklar gibi.
lerinden b i r i , gizlenmeye gerek bile duymadan, drt
adm arkamdan izliyordu beni dolamaya ktm za
manlar. Kaybolsundu Maud, daha iyiydi bylesi. Unutsundu beni. Kasnd Avrupa'dan. Bu insanlardan
uzaklasnd. Nasl renebilirdim acaba nerede ol
duunu? Nasl anlatabilirdim ona durumu? Amerika'
ya ulatna nasl inanabilirdim? Ciano konuurken,
resm ziyafetlerde, Fuschl atosunun eski bayraklarla,
goblenlerle bezenmi salonlarnda, koridorlarnda
483

dolarken, bu sorular taklyordu aklma. atonun

iinde de, eski silah koleksiyonlarnn asl olduu du
varlarn dibinde, ikier ikier Gestapo'nun niformal
adamlar duruyorlard, dimdik. Resmi yemeklerde he
men hemen kimse bir eyler konumuyordu. atalla
rn, baklarn sesleri iitiliyordu yalnz. Sonra, b i r i ,
atal ya da bayla, bir bardaa hafif hafif vuru
yordu.
Ribbentrop sz alyordu.
Sizinle, drst, erkeke bir bahse g i r e l i m , di
yordu.
Sessizlik saryordu evreyi. Clano ne olabilir aca
ba diye kafasn yoruyordu herhalde.
Dostum, aziz dostum Ciano, diye srdryor
du konumasn Nazi Almanyasnn dileri bakan.
Polonya'ya kar girieceimiz savaa eer ngilizler,
Franszlar karacak olurlarsa, size bir eski silah ko
leksiyonu armaan edeceim. Yok eer, karmazlar
sa, o zaman siz bana nl bir taiyan ressamnn tab
losunu armaan edersiniz? Anlatk m?
Oturduu iskemleye srtn dayyordu Ribbentrop.
Hangi an ressam olur bilemem artk. a
n siz sein. ;
Delegasyonun yeleri arasnda bulunan, Alman
ya'nn Roma'da grevli bykelisi Von Mackensen
ban sallyordu.
Korkarm k i , diye balyordu kont Ciano, kor
karm k i . . .
Yok canm, diye szn kesiyordu Ribbentrop,
o kadar karamsar olmayn dostum. Eski silah koleksi
yonu, ok deerli koleksiyon sizin olur...
Demek yalnz eski silahlardan oluan bir ko
leksiyon, yle mi? diye soruyordu Ciano biraz alayl.
Glyordu o zaman Ribbentrop.
484

 Dostum, siz Latinler hi bir zaman ciddi ola

myorsunuz.
ki gn sonra Ciano Berchtesgaden'e g i t t i .
Hitler'le grt. Gzel bir da evinde bulutular. Ma
salarn zerine kocaman Polonya haritalar, paftalar
s e r i l m i t i . Elinde bir denekle yaknda gerekleece
ini syledii Alman saldrlarnn ynlerini gsterir
ken, Ciano'nun sorduu sorulara pek kulak vermiyor
du bile Hit'er. Yannda Bormann vard.
Ribbentrop
vard.
Sorumsuz bir adam, diyordu Hitler iin Ciano.
Akam, kontun odasnn banyosunda toplant ba
lyordu. Ciano, banyonun kenarna oturuyordu. Bitkin
di. Yorgundu. Srtn duvara dayayan Manacorda dik
katle bakyordu ona. Ben kapnn hemen yannda du
ruyordum. Banyonun iki musluu da alyor, sular
grltyle aktlyordu. te milyonlarca insann gele
cei, kaderi zerine karar verenler bu durumdaydlar.
Otelin banyosunda.
O da beni Latin olduum iin sulad hemen
hemen, diyordu Ciano. Anlayamyorum, anlayamyo
rum bir t r l . Hitler'in Polonya ormanlarndaki odun
lara neden bu denli gereksinme duyduunu?
Sonra fkeyle kalkyordu ayaa.
Aldattlar bizi, diyordu. Yalan sylediler. Ne
olursa olsun, nemi yok ama, biz tarafsz kalmalyz.
Tarafsz.
ok geti artk. iten g e m i t i . Olanak yoktu
tarafsz kalmaya. ember daralyordu. Roma'nn s
tnde gkyz
kpkrmzyd. Magliano'da
sinyora
N i t t i , akamstleri, aalarn stnden bakp, gky
zn, gne batarken, kzarm grd m, ban eer,
dua ederdi Tanrya. Sinyora N i t t i ' y s baklrsa, gne
batarken gkyz bylesi kzard m, ktye iaretti
bu. iddet eylemleri gelirdi bunun ardndan. Byk

485

felketler, kasrgalar, su basknlar gelirdi. imdi de

Roma'da kan gibi kzarmt gkyz. O sralarda Ribbentrop'un uakla
Moskova'ya gittiini reniyor
dum. Demek, Hitler'le Stalin, kollarn uzatp birbirle
rine, Polonya'nn stnde el skyorlard. Eer Maud
hl Avrupada diyse, o zaman, ...o zaman ite her
iki tarafn da dman saylacakt anlalan. evresi
sarlm olacakt. Sava daha balamadan yenilgiye
uram olacakt. yle saylacakt. Ben bunlar aklm
dan geirirken bir mektup geldi Maud'dan. Emilia'dan
renmiti adresimi. Paris'ten postaya v e r i l m i t i
mektup. Yazdna baklrsa, bu biimde ayrlm ol
mamz ok dnmt. Birka szle ayrlmamzn
doru olup olmadn dnmt uzun zaman. Ke
sin ve drst bir cevap verebilmek iin bu sorusuna,
zamann gemesini beklemiti. imdi ise, onun ve
benim, srekli olarak birlikte yaayabilecek insanlar
olmadmza kesinlikle inandn sylyordu mektu
bunda. Gln, komik dedii ykmz aka sona
erdirmek iin yazmt bunlar. Ne Birleik Amerika'
ya gitmek tasarsndan, ne ocuktan, ne de yapmay
tasarlad eyden hi sz etmiyordu. Bunlar yaz
makla sonuncu bir yumruk indirmi oluyordu bana.
Beni yere seren, ykan bir tokat gibi.
Yryerek gidiyordum dileri bakanlna. Ga
zete satclar Almanya - Sovyet Rusya antlamasnn
imzalandn haykryorlard sokaklarda. te bu, ko
mik bir gelimeydi. Komik gelime. Ayn zamanda
trajik bir antlama. Bir yarann cerahatlanmas, ko
kumas, kurtlanmas gibi bir gelime. Sol yumrukla
rn skarak havaya kaldrm, geit yapan bu binler
ce insan ne olacakt imdi? Ne yapacaklard? A l a t r i ,
Gasparini ne olacaklard bu ortamda? Acaba nasl yo
rumlayacaklard bu antlamay? Maud ne olacakt?

486

3 i r yere gitmeyecei aniaian,

kapana yakalanan,
b a t a k l a s a p l a n a n Maud ne yapacakt acaba?
Piazza Colonna'dan geiyordum. Kendi kendime
k o n u u y o r d u m galiba yrrken. Gazete satlan bir
kulbenin nnde, iki faist m i l i s i , Osservatore Romana a d l gazeteyi satn a l d iin, bir ada
ma

ullanmlar,

tartaklyorlard.

F a i s t milisyenleri-

-.e baklrsa, Vatikan'n yayn organ olan gazete liberal

g r l e r i , barl, psrkl savunan bir gazetey
di. Bu nedenle adam yakalamlar, dvmeye yeltenyorlard.
A d a m tartaklamaya uraan gen milislerden
b i r i n e yaklatm. Sert bir biimde kolunu yakaladm,
s a r s t m genci.
Yetmez mi a r t k ? Y e t m e z mi? diye bardm.
evredeki insanlar armlard. Hemen uzaklasyorlard o r d a n . Gsmde nianlarm vard. Araya
g i r i y o r d u m . Glydm. M i l i s l e r hemen brakt
lar adam. Uzaklatlar ordan ses karmadan. Dileri
bakanlna d o r u yrmeye devam e t t i m . Kelimeleri
o y u n c a k gibi kullanmak dnemi bitmiti artk benim
i i n . Bakanlkta yine grevimi yerine g e t i r d i m . Gaze
t e c i l e r i kabul e t t i m . Sorularn cevaplandrdm. Ama
at oynattm alan da daralyordu artk kesinlikle.
Ben de kapana kslp kalyordum. Kiinin yapt
y a n l l k l a n bedeniyle demesi gereken bir an gelip
atyordu. nsan dayak yemeye hazrlamalyd kendi
ni. Hayatn vermeyi gze almalyd. 1917'de gze al
m t m bir kez bunu. Bir kk ocuun babasna do
ru komas gibi komutum savaa. Bugn de buna
benzer bir an gelip atmt.
O gece, gvenlik tedbirleri alnd Roma'da. Elekt
rikler sndrld. O gece Berlin'den M e r r y kageldi.
Birka s a a t k a l d savan aka iln edilmesi487

ne, diyordu. Berlin'de kalmak, orada yakalanmak iste

medim tuzaa.
Piazza Barberini'deki apartmanma gittik. Balkona
yaslanp uzun saatlar durduk ylece. Kentin stne
karanlk kmt. Koyu, kaln bir karanlk.
Eer sava balarsa,
cepheye gitmek iin
bavuracam, dedim.
Merry hemen dnd bana.
Ciddi mi sylyorsun?
Bir ey demedim.
Maud Kaufman iin mi gze alacaksn bunu?
Sinirleniyorum bu soruya. Balkondan ieriye gi
riyorum. M e r r y
kprdamyor yerinden.
Anlatmak,
aklamak istiyorum ona. Ama nasl anlatrm? Ben
de bilmiyorum ki kesinlikle, aklkla ne yaptm,
ne yapacam. Balyorum sonra anlatmaya.
Kesi
yor hemen szlerimi.
Bana bak, diyor, sen artk her eyi birbirine
kartrmaya baladn. Politikaya, tutkularn, sevgini,
akn kartryorsun. Ne ilgisi var bunlarn birbirle
riyle? Faist saylmazsn. Faist saylmazsn ama, ne
istediini bilmiyorsun hl. Sen kocaman bir ocuk
sun Naldi. Anladn m? Eer ocuk olmasaydn, bir
keye ekilir, bu iin sonunu beklerdin hi bir eye
katlmadan. Anladn m?
Hayr, Merry. Hayr.
Hi bir eye karmadan oturmak, beklemek bir
kede, crm ek demektir. Gebermek demektir. An
ladm artk bunu. Anlamam iin hayli zaman g e t i .
Yanma sokuluyor Merry. Yanaklarm okuyor.
Salarm kartryor parmaklaryla.
Beni hl heyecanlandryorsun. Yalanyorum
ama yalandka daha ok heyecan duyuyorum. Buda
la sen de! Demek... faistler iin, Naziler iin savaa488

aksn, yle mi? Hem de onlarn ordularnda! Budala!

Diyecek yok bu durumda! Bravo sana, koca budala!
Merry, anlamaya al beni. Herhangi bir in
san gibi olmak istiyorum. Anladn m acaba? Hi bir
ayrcal olmayan, sokaktaki insann bana neler ge
lecekse, benim de bama gelsin diyorum. Kendime
ayrcalkl bir insanm gibi ilem yaplmasn istemi
yorum. ounluun yannda olmak istiyorum.
yi ama, herhangi bir insan deilsin ki sen.
Olamazsn k i , istesen bile, sokaktaki insanlar gibi
olamazsn k i .
lm a gelip attna gre, olmalydm sokak
taki insanlar g i b i . Onlarn bana ne gelecekse, be
nim de bama gelmeliydi o t r eyler. Anlatabilirdim
bunu Merry'ye. Geen savata, hi bir kararn verilme
sinde en ufak bir katklar olmayan milyonlarca insa
nn bana neler geldiini, milyonlarca Carlo'nun, mil
yonlarca Pietri'nn neler ektiklerini
anlatabilirdim.
imdi ne hakla, ne tr bir gururla, ne biim bir ken
dini beenmilikle canm kurtarmaya alabilirdim?
Yoktu byle bir hakkm. Olamazd. Byle bir ayrcal
m, bir zelliim olamazd. Olmamas gerekirdi. Sa
va bir kez patlad m, t m bir dnya, yerli yerinde
duran her ey, dzen adna ne varsa evrede, t m
paralanyordu. Allak bullak oluyordu.
Magliano'da
annemin odasnda her ey yerli yerinde dururdu. Ma
sann stnde siyah bir yn yuma. Yannda krmz
sisler. iemeli masa, tabure r t l e r i . Dantelal kenar
lar. Yaldzl bir tahta erevenin iinde, annemin ba
bamla yanyana ekilmi hafife sararm bir fotora
f . Venedik'te, San Marco alannda, uuan, kanat r
pan, rpnan gvercinlerin arasnda. Babamn elinde
fildii baston. Annemin geni kenarl, hasr apkas
nn stnde bir demet gl. Yapma iekler. Bir an
lam yok artk t m bunlarn. Hi bir anlam yok t 48S

mnn. Rasgele atlm, oraya buraya atlm ta par

acklar gibi t m . Deersiz. Paralanm bir dzenin
nemsiz paracklar. Sava patlak verecekti imdi.
nsanlar bir araya getirecekti atma. Tek t e k le
ceklerdi. Ya da toplu halde. Her insann, kendine gre,
ayakta t u t t u u , srdrd kiisel dnyas yklp gi
d e c e k t i . Kazananlarn kortejinde yer alan, iktidarn
kuyruunda dolaan benim de bir eyim kalmamt
artk. Kendimdim yalnzca. Baka hi bir ey deildim.
Bakalar katlrlarken bu cehenneme, ben bir kenara
ekilip kalamazdm. Maud bu cehennemi yaarken...
Budalasn sen Marco, diyordu Merry. Aptal
lk ediyorsun.
Gecenin ilerlemeye balad bir srada Barberi
ni alanndaki sokak lambalar yand. Roma sokaklar
gece grntsne kavutu. Roma sokaklarnn all
m izgileri tekrar biimlendi. talya tarafsz kalmay
kararlatrmt. Fakat, Polonya'nn ilerine doru ya
ylyordu sava. Alman Panzer birliklerinin mermileri
Polonya svarilerinin atlarnn gsnde paralanyor
du. Giano Berlin'den dnd geldi. Bazlar bir uzlama
ya ulalacandan, geici de olsa, mtareke yapla
candan sz ediyorlard.
Bu Hitler ya delinin b i r i , ya da ei bulunmaz
bir dhi, diyordu Berlin'den dnen kont Ciano.
Bu kez onun da gzlerini kamatrmt Hitler'in
davranlar.
Dileri bakanlndaki iimi yapyordum yine.
Aylar geiyordu. Bekliyordum. Sava hastalnn ital
ya'ya da bulaacandan emindim. Merry, Roma'nn
tarafsz kalacana inanyor, dler gryordu kendine
gre.
Ne olursa olsun, Marco, diyordu. Biliyorsun,
ok seviyorum talya'y. Neden evlenmiyoruz sanki
biz? diye soruyordu.
490

Glyordum. Severdim M e r r y ' y i . Ama benim ge

miime ait bir insand Merry. Nasl olsa sava burada
da patlak verecek diye, hi bir tasarnn sonu gelme
yecek, hi bir ey gereklemeyecek dye, Merry'ye
j m u t vermiyor deildim. Londra bykeliliinden ge-i alnan Ferri, Cantoni villasna y e r l e m i t i . Rejimi,
'.lussolini'yi eletiriyor, evresinde adam toplamaya
alyordu o sralarda Ferri. M e r r y ile birlikte gidi
yorduk onun villasna kadar. Ferri beni hemen yanna
alyordu. Avluya kyorduk yanyana. Salar dkl
mt. Arlamt. Srtnda bir ngiliz giysisi vard.
Durmadan terliyordu. Magliano'da bardaktan boarcasna yaan yamurun altnda ilk kez karma
kan yzbay i m d i , aradan geen zaman, ypratm Naldi, gerekleri grmek cesaretine sahip ol
mak gerek. Ciano bile anlad gerei. Ama, sorumlu
olan, engel olan Mussolini'dir.
Sonra alaltyordu sesini.
evresi, diyordu, evresi... Orospularla, pezevenklerie sarl evresi. Sonra, frengi, diyordu. Fren
gili herif ne olacak! in asl nemli yn frengili ol
mas.
Bir sigara yakyordu. M e r r y Groves'la ngilizce
konuuyordu. Alman silahl kvetleri birliklerine ba
l sarn askerler, o sralarda, Fransa'nn Beauce bl
gesindeki buday tarlalarnda glp oynuyor, akalayorlard. Lanvoni'nin dedii gibi, rk bir meyveye
benzeyen Fransa kendini ezdirmekteydi.
Mussolini, hazirann ilk haftas, dileri bakan
l grevlilerini, harita salonunda toplad.
Manacorda, kulama eilmi, karar verildi ar
tk, d e m i t i .
Salon geni olmasna ramen, bakanln tm il
gilileri ieri doluunca kmldayacak yer kalmamt.
491

Mussolini niformasn giyinmi, nmzde dolap

duruyordu.
Sayn diplomatlar, diye balad szlerine, sa
vaa girmemiz zaman geldi a t t , sayn diplomatlar.
Y a k n d a yine sz silahn olacak.
Durdu sonra bir sre. Yine dolat nmzde.
Hepimizin, hi deilse, ilk srada duranlarmzn gz
lerinin iine ayr ayr bakt.
Bundan byle, dorudan doruya benim em
rimde alacaksnz. Bunu byle bilmenizde
yarar
var. Syleyeceklerim bu kadar.
Salona doluan diplomatlar, bakanln ileri gelen
grevlilerinden o u daldlar. Musolini kmad d
arya. Dolamaya devam e t t i . Bir ara Ferri'yi kolun
dan e k t i . Bir eyler sylemeye balad. Duyduum
kadaryla, Ferri'ye yle diyordu.
H a l k onaylyor kararlarmz
Ferri. Halk biz
d e n y a n a olduuna gre, ekinecek, kuku duyulacak
bir e y yok demektir. Halk askerletirmek gerek ar
tk. T m n n srtna birer niforma geirmek gerek.
Sopa gerek Ferri, sopa. Sopay elden brakmayacaks
nz.

F e r r i glmsyordu. Ses karmyor, br ey sy

lemiyordu. Mussolini, salonda kalan herkesin duya
c a biimde ykseltti sesini, bard.
Baylar, halk dediiniz nedir ki? Halk, en g
l erkei seven bir orospuya benzer.
Alman birlikleri Fransa'da ilerlerken biz de sava
a katldk. Lanvoni Paris'ten dnd geldi. Heyecan
ve mutluluk iindeymi g i b i bir havas vard. Prov
h a y l i kayguluydu. ou kez, akamlar, bakanlktan
k t k t a n sonra, b a n a , eve uruyordu. Merry Groves
ve onunla birlikte biraz bir eyler iiyor, konuuyor
d u k . O akam yine geldi Prov.

492

 Uzun srer bu sava, dedi. ngilizler yle ko

lay kolay yenilgiyi gze almazlar. Hem sonra...
Merry Groves'a dnd.
... sonra Amerika Birleik Devletleri var. Onlar
da katlrlar bu savaa. Grrsnz.
Merry, sessiz sessiz alamaya balad. Provi'ye
dnd.
Biliyor musunuz Naldi'nin yaptn? diye sor
du. Silah altna alnmas iin bavurmu.
Hemen dnd bana Provi. Baklaryla sordu bu
nun gerek olup olmadn. Bamla evet anlamna
gelen bir hareket yaptm, hemen balkona ktm. H a
ziran s o n u n u n u z u n gnleri b a l a m t . Gne batmak
bilmiyordu. Akam st gkyz ak mavimtrak bir
r
enk alyordu. Biraz sonra Provi yanma geldi.
Bana bak Marco, dedi, bu oyunun drst bir
o y u n olmadn biliyorsundur sanrm. Hileli bir oyun
oynanyor. Bizimkilerin asker hazrl f i l a n yok. T
m yalan bu konudaki haberlerin. Tm abartmal. Alp
k e s i m i n e gnderilen birlikler yaknda bozguna urar,
grrsn. H a n i Franszlarn bakalar tarafndan yenil
g i y e uratlm olmalar bile bizimkilerin yararnadr
gerekte. Bu kez, 1917'de Piave cephesinde olup bi
tenlerden beteri olur. Hi hazrlmz yok bizim. Bi
liyor musun bu durumu?
Biliyorum diye cevap v e r d i m .
\
Merak e t m e , bildiim iin orduya alnmam is
tedim.
Balanmaz bir davran bu seninkisi, dedi.
Geri al mracaatn.
Gerekli her eyi yaptm, b i t i r d i m . arlmam
bekliyorum.
Askere alnmam salamalar iin Ciano'ya, Manacorda'ya bavurmu, gerekli ilemleri b i t i r m i t i m .
Fakat, sava uzaklayordu talya'dan. ki lke arasn493

da mtareke anlamasn imzalamakla grevli Fransz

delegeleri Roma'ya geliyorlard. Ben yine bakanlktaki
grevimi srdryor, gazetecileri kabul ediyor, soru
larna cevaplar veriyordum. O sralarda Fransa byk
elisi olan Noel, yannda general Huntzinger'Ie bakan
la geldi. Bykeli nmden geerken, sinirli bir
davranla, eldivenleriyle oynuyordu. General Huntzinger'in kendine gvenen bir hali vard.
Dilerini
skmt. Kaskatyd enesi. Kasketini elinde tutuyor
du. Fransa ile talya arasndaki protokol o sralarda im
zaland. 1940 yl Temmuz, Austos aylarnn ilk gn
leri. Hzla gemekte olan zaman belki sava da yutar,
alp gtrrd. M e r r y yeniden umutlanmt. Glmsyordu. Onunla Ostya'ya gidiyor, denize giriyorduk.
Scak kumlara uzanp yatyorduk saatler boyu.
Yalandn sen artk Marco. diyordu
Merry.
Krkma girdin. Askerlik yapamazsn bu yatan sonra.
Yeniden bavurdum askere alnmam iin. Manacorda kzd bu kez.
Olmaz Naldl, dedi. Hi bir biimde szkonusu
deil askere alnman. Hem dinle beni. Lanvoni yeni
den Paris'e gidiyor. Kont Ciano dn senden sz eder
ken, ey... dediydi...
Dinlemedim bile Manacorda'nn szlerinin sonu
nu. Belki de Maud'yu bulabilirdim bu kez Paris'te.
Belki de ans elini uzatyordu bana.
Sen orada yararl olursun, diyordu Manacorda.
Yeniden Paris'e gnderileceimden emin olma
dan Merry'ye bu konuda
hi bir ey sylemedim.
Austosun ortalarnda bir sabah kont Ciano kabul et
ti beni. alma odas lotu. Panjurlar kapatmlard.
Kont, havac niformasn g i y m i t i . Biraz sonra Lan
voni de geldi ieriye. Dileri bakann, Bastia ve
Calvi zerindeki baarl pilotluundan tr kutlad.
494

 nemli deil, dedi Ciano. Birka bombard

man grevi. Olaan, gnlk.grevlerden saylr.
Glyordu Ciano. Bir dosyay at.
Dikkatli aln orda, dedi. Paris'te yeni in
sanlar var. Tanyorsunuz tmn. Onlarla yeniden ili
ki kurmakla grevlisiniz.
Askere alnmam gerektiinden tekrar sz edeme
dim onlara bu kez. Paris'teki yeni insanlar dedii Ciano'nun, Pierre de Beuiller, Bernardlar ve Laval'n ev
resinde. Haueistan sava sresince tandm tipler
di. O sralarda Paris'i gerekten de onlar ellerine al
mlard. Alman ordusunun eitli bandolar
Paris
bulvarlarnda konserler veriyorlard o gnlerde. Bac
sokandaki apartmanma yeniden y e r l e t i m . Avluda
yine kediler oynayorlard. Daha ilk gn
hemen
Cherche-Midi sokana kotum. Maud'yu bulamaya
cam biliyordum. Buna ramen, gittim oraya. Kap
kapalyd. Kapnn stndeki kk etiket kaldrlm
t . Ad yoktu artk orada. Zili aldm. Vurdum kapy.
Glnt belki bu yaptm. Glnt ama, elimden
gelseydi, tekmeleyerek krardm kap'y. Maud'nun
ierde olup olmadn anlamak iin, krardm kapy.
eriye girerdim. Belki de onu bulurdum ierde. Bir
keye ekilmi, sessiz sessiz glyor olabilirdi. Uy
kuya dalm, kapnn vurulduunu, zilin alndn, ka
pnn yumruklandn, tekmelendiini duymam ola
bilirdi. ster istemez vazgetim. ndim merdivenleri.
Antrede, kapc kadn bakt yzme.
Tandm sizi, tandm, tandm, dedi.
Kapya dayand.
Ne oluyor? diye sordu. Yine mi geliyorsunuz?
Beline balad kirli nlne ellerini sliyordu.
Matmazel Maud Kaufman ne oldu? Nerelerde?
Brakn unu, dedi kadn. Bama ne dertler
kard o matmazel...

495

Hemen oracktaki cami kk odasna girecek

mi gibi davrand.
Siz bilirsiniz neler olduunu. Bilirsiniz mutla
ka, zira siz de Fransz deilsiniz. Yabancsnz siz de.
Anlarm ben hemen..
Peki, peki ama matmazel Maud ile ilgili bir
ey sylemeyecek misiniz? Ne oldu? Nereye gitti? Bil
miyor musunuz?
Tehdit edici bir sesle konuuyordum. Kendimi tut
masam, kapc kadnn omuzlarna yapr, sarsar, silkelerdim onu konuturuncaya kadar.
Bana ne matmazel Kaufman'dan?
Hem kim
oluyorsunuz siz? Fransz polisi geldi, arad onu. Bir
yl kadar oluyor.. Tam sava
balar balamaz gelip
sordular. O zaman da yoktu. G i t m i t i . Onbe gn ka
dar nce de tekiler gelip sordular. tekiler ite! Al
manlar.
Sonra kmser gibi bakt bana kapc
kadn.
Omuzlarn s i l k t i .
Buradan kan kiraclarn nereye gittiklerini
bilmekle grevli deilim ben, dedi.
Cherhce-Midi soka. Sokaktan geenler. Bu ara
da, zamann hzl hzl ak. Sregelen sava. Rennes
sokandaki metro istasyonunda haritalara, planlara
bakan, nereye gideceklerini, hangi metroya binecekle
rini kestirmeye alan askerler. Notre-Dame-des Champs sokann kesinde duran gazeteci. Kulak
larna kadar indirmi bandaki bereyi. Dudaklarnn
arasnda bir izmarit. Yine ayn gazeteleri asm ora
ya. plere mandalla t u t t u r m u ayn gazeteleri. Paris'in
grntlerinin iinde braktm kendimi. Gemiimi s
nrlayan gnlerin ortasnda dolayorum. Le Matin
gazetesinin birinci sayfasnn altnda bir yaz, Troki,
Meksika'da ldrlm. Meksika'da, Troki. kiye ay
rlyor, paralanyor gibi oluyor o anda g e m i i m . Ma496

td'nun

peine

dm

olmaldrlar y l e y s e .

Demek,

M a u d ' u n b i z i m s t a d d e d i i , baba d e d i i T r o k i ' y i ldrmler. O y s a , b a l a n g t a b i r k a t i l o l m a y g

ze alm olan Jacques M o r i n l d r e c e k t i o n u . M a u d da,
kocas Jacques'!, srkleye srkeye, Troki'nin bu
lunduu

yere

yayor

olmalydk.

kadar

gtrecekti.

Braktm gemii
dm

yine. Sarld

Cinayetler

an

bir yana. imdiki zamana dn

bana

Emilia. pt

yanaklarmdan.

Alamaya balad.

Zayflam,

Bir b i l s e n o l a n l a r . Bir r e n s e n . . .
salar

da

beyazlamaya

balam.

Geen Austos'ta tutukladlar beni.

Fransz

l a r . H a f t a l a r o o y u b i r k a m p t a k a l d m . O z a m a n l a r tal
ya daha tarafszd.
braktlar gnn

Sonra... sonra tutukladklar gibi

birinde.

S z n h i k e s m e d e n d i n l i y o r d u m E-milia'nn a n
lattklarn. A m a kendi

Maud'yu

gidecekti

deitiriyor konuyu.

aramak iin

szde.

Bilmiyorum

mi

geldin? Amerika'ya

ne olduunu.

Bir g n

pat diye geldi bana. Yeni braklmtm o sralarda t u

t u k l u b u l u n d u u m k a m p t a n . Ne deliyse, yine ayn deli
kadnd...

Ne sylediini

bilmiyordu...

Durdu biraz Emilia. D n d .

- Gebeydi.

Yakmt

l e m i t i . Yz elma gibi

ama

ona

gebelik. Gen-

olmutu. Yusyuvarlak.

eyler yapmay

tasarlyordu.

Ne bileyim ben...

hatrlamyorum.

Almanlar geldii

zaman

Bir
yi

ie yaraya

cak, gvenli bir yer diyordu galiba. Ne dedimse din

l e m e d i . Daha akas, pek bir ey d i y e m e d i m . Bilir
sin onu, heyecan

iindeydi deli

Sokaklarda yryordum

kadn.

yorulmadan.

Kadnlarn

yzne bakyordum dik dik. Belki karma kard M a

u d . yle ya, rastlantlar sonucu buraya tekrar g e l d i i
me gre, rastlant sonucu, olur ya, belki grebilirdim

ktidar ark

497/32

onu. Karlardm. Yrrken kaldrmlarda bir yandan

da, kendi kendime hemen hemen yksek sesle konu
uyordum. Direndii, inat ettii iin kzyordum ona.
Keke yainz duygu yn ar basan bir kadn olsayd
diyordum. Hakaret de ediyordum Maud'ya. Budala,
deli, ahmak kadn diyordum. Bir gn onun da kafasn
patlatrlar bu gidile diyordum. Budala. Ayn gn Uim
sokana g i t t i m . Laborderie'nin
oturduu apartman
dairesinin kapsn aldm. Kapalyd kap. Apartman
daki kapc kadn da deimiti. Beni antredeki kk
odasna ald kapc kadn.
Siz onun arkadalarndan
biri misiniz? diye
sordu. Almanlar ka kez geldiler. Sordular onu. Ara
dklarn herhalde renmi olmal ki, bir daha dn
medi buraya.
Alak sesle konuuyordu kapc kadn. Gz s
rekli olarak kapdayd. kartp bahi verdim. Almak
istemedi.
Olur mu hi, dedi. Ben msy Laborderie'y!
ok severim.
Pantheon'un oraya geldim. Soufflot sokann k
esinde yine askerler vard. Sokaa yaylm, gnein
ortasnda, ayakta d i k i l m i l e r d i . Yoldan gelip geenler,
balan nlerine eilmi, sessiz yryorlard. Gne
alalmaya balaynca admlarm hzlandrdm.
San
ki karanlk basmasndan korkuyormuum gibi bir duy
gu vard iimde. Lksemburg parknn iinden ge
t i m . Hzl yrrsem iimdeki korku duygusu dalacakm gibi geliyordu. Maud yoktu ortalarda. Laborderie de yoktu. Niye kabul e t m i t i m tekrar Paris'e gel
meyi? Niin? Maud'nun gerekten kayplara kart
n kendi kendime kantlamak iin gelmi olmaly
dm. Eer elimden gelse, bu gece dnerdim Roma'ya.
Ertesi sabah srtma subay niformasn geirir, bir
birlie katlr giderdim. Ancak olanakszd byle yap498

mam. Bernard', Pierre de Beuil' bulmal, onlarla ye

l d e n iliki kurmaya almalydm. Buydu grevim.
Biz de artk grevimize drt elle sarlmalyz,
-iyordu Lanvoni. Almanlara kar koymamalyz ama
rrtadan da kaybolmamalyz. Varlmz grmeliler.
Lanvoni, igal gleriyle ilikiler kuruyordu. Pier3 de Beuil' yeni yaynlamaya balad Vatan adl
gazetenin yazhanesinde buldum.
Dostum Nadi, sevgili dostum, sonunda d
nebildiniz demek. ok sevindim buna.
Hemen yanma yaklat. ecek bir ey uzatt.
Yeniden imar ediyoruz lkeyi, dedi. Sizi bura: a n kovan, o kokumu, eski yneticiler var ya, yap
aklar rezaletleri pahal deteceiz onlara. Temizlie
rnce Paris'ten balayacaz. Sonra tm Fransa'y te
mizleyeceiz. Batan aaya. Tm Fransa'y.
Kendi sylediklerini kendi dinliyordu kasnt iin
de. Bana, benim sylediklerime kulak bile vermiyor
du. Yeni Avrupa'dan, Avrupa'da Yeni Dzen'den sz
ediyordu heyecanla.
Hitler, Fransa'nn nemini temelden kavrad.
Simdi bizim grevimiz onu hayal krklna uratma
mak olacaktr. Su bizim Ferri neler yapyor? Anlatsa
nza biraz. Bana gelen baz haberlere baklrsa, Lond
r a ' d a n Roma'ya dner dnmez biraz faizme kar dav
ranlar benimsiyormu diyorlar. Bilmem gerek mi?
Glyordu Pierre de Beuil.
yi haber alyorum, deil mi? diye soruyordu.
Ne yaparsnz, ze! istihbarat servislerim
alyor.
Anlatn bakalm Naidi. Sizin tasarlarnz nedir? Neler
yapacaksnz?
Telefonlar alyordu. Sekreterler girip kyorlar
d odaya. Pierre de Beuil, pek arzulad iktidara ka
vumutu anlalan. Kapya kadar geldi yanmda.
Bu gece bana gelin, ok rica ederim, dedi.
499

yle kendi

a r a m z d a b i r k a a r k a d a a r d m . Hem

P a r i s ' l e i l i k i l e r i n i z i y e n i d e n k u r m a n z a y a r d m c olur
arkadalar.
M e s l e k gerei, Lanvoni

i l e b i r l i k t e g i t t i k Pierre

d e B e u i l ' n M o n t a i g n e c a d d e s i n d e o t u r d u u apartma
n a . H a y l i k a l a b a l k t a r k a d a l a r n n s a y s . A l m a n hava
k u v v e t l e r i n i n baz s u b a y l a r d o l a y o r d u s a l o n d a . Yan
larnda gzel

kadnlar vard A l m a n subaylarnn.

Bir

a r a , b a k t k L a n v o n i le B e r n a r d g e l i y o r d u b i z e d o r u .

B u n e g z e l s r p r i z N a i d i , d i y e s e s l e n d i daha

yanma yaklamadan.

Ne tatl srpriz byle!

Paris'e

dndnz bilmiyordum.
Ne olursa olsun, ne sylerlerse sylesinler,
bize,

talyanlara hi n e m v e r m e d i k l e r i

artk

hemen

anla

l y o r d u . K e s e n i n azn a a n l a r a , k e n d i l e r i n i b e s l e
y e n l e r e , igal kuvvetlerine n e m v e r m e k t e y d i l e r . Hem
de ne n e m . Lanvoni, bir ara Pierre de Beuil'n yan
na s o k u l m a y a , o n u n l a k o n u m a y a y e l t e n d i . Fakat, de
B e u i l a l d r b i l e e t m i y o r d u . E l i n d e br k r i s t a l a m p a n
y a k a d e h i , A l m a n igal b i r l i k l e r i n i n yalnz y k s e k rt
beli

subaylaryla

ilgileniyordu.

Bernard'a dnerek,

Acaba hatrlyor musunuz? diye

baladm

ze.
Tutamadm

kendimi.

Belki

bulurdum

Maud'yu.

Belki bir eyler biliyordu Bernard.

H a t r l y o r m u s u n u z , y l l a r n c e , b a n a

Maud

K a u f r n a n a d n d a b i r g a z e t e c i d e n sz e t m i t i n i z ? Pek
nemli
olabilir?

deil

ama,

acaba ne yapyor i m d i ?

Nerede

Bilginiz var m?

Bernard

hemen sezdi herhalde. Gzlerini

krp

trd. Doru deildi yaptm. Kendimi ele veriyordum.

l g i l e n d i r i y o r mu o kadn sizi? d i y e s o r d u . Du

run bakaym...
t e f e k Yahudi
500

hatrladm, hatrladm. Hani u

kz

deil

mi?

ufak

Komntern ajanlarndan

b i r i t u t m u e v l e n m i t i o n u n l a . . . T a m a m t a m a m . Bili

y o r s u n u z deil m i , Troki'nin ldrldn? Bece

rikli katiller kullanyor Moskova. sterseniz soraym
Maud Kaufman'? u baylar da bilebilirler onu...
Alman subaylarn gsteriyordu u baylar diye.
Belli olmaz ama, dedi, belki de hesabn gr
mlerdir onun. Maud Kaufman adnda bri hemen
dikkatlerini ekmi olabilir. Biliyorsunuz, Yahudilerle
onlar ilgilenirler. zellikle ilgileniyorlar hem de...
Mthi bir fkeyle kapldm. Elimde bir silah o l
sayd o anda vurup ldrebilirdim Bernard denen o
pezevengi. Srtm dndm ona. Baktm karda bir
kadn. Glmsyor bana. San sal. Yanma geldi.
Tanmadnz m beni? diye sordu.
Anne! dedim. Anne! Nasl tanmam!
Tanmtm. Gelimiti. Serpilmiti. Kendine g
veni olan bir kadn olup kmt.
Burada ne yapyorsunuz? diye sordu.
Ayrcalkl insanlard buralarda toplananlar. Dar
bir evrenin insanlaryd. Savan ykc kapsam d
nda kalan insanlard. Senli benli konuamadm Anne'la. Zaman gemiti aradan. likilerimiz kopmutu.
Unutmutum onu. Anne deildi karmdaki kadn.
Siz ne yapyorsunuz?
Alayl bir havada gld.
Moda ile ilgiliyim yine, dedi.
Paris'te, ne
olursa olsun, klk, moda, zerafet her zaman geer
lidir.
Anlatmaya balad. Konutu. Durmadan konu
tu. Yeni bir moda dergisinin yazlarn hazrlyormu.
Tek bana hazrlyormu. Tek bana. O gece, Laborderie'nin evinde verdii resepsiyonda benim ya
nmda oturuyordu Anne. O gece Maud ka gelmiti
Laborderie'nin evine. spanya'da sava knca, bra501

kp Anne' deniz kenarndaki otelde, heyecanla dn

mtm Paris'e.
Hi deimemisiniz, dedi. Size ylesine tut
kundum k.
Yine glmeye balad.
Ben o zamanlar Paris'i yeni renmeye al
an taral bir kzdm, dedi. Bana telefon ederseniz se
vinirim.
Elini kolumun stnde brakt bir sre. Haftalar
ca onunla kalmtm. Sonra demiti Laborderie, inti
hara kalkm, d e m i t i . imdi, tekrar kar karya
geldiimiz halde, birbirimizi nerede ise hatrlamayacaktk. Salonda br ke setim kendime. Oraya otur
dum. De Beuil'in yannda bir sr Alman subay do
layordu. Lanvoni bir baka kede Bernard'n anlat
tklarn dinliyordu. Ksa boylu bir gen adam Anne
Viliemur'n arkasndan ayrlmyordu. Maud'nun bana
syledii ilk szlerden biri, e yaramayan insanlar
dan nefret ederim. demek olmutu. e yaramayan
insanlardan ben de bu akam nefret ediyordum. Oysa.
yllar boyu hi bir eye nem vermeden akntlara b
rakmtm kendimi. Ne kalmt o yllardan? Hi bir
ey. e yaramaz, glkle hatrlanan duygular yalnz
ca. O kadar.
ok dncelisiniz, dostum, dedi b i r i .
Baktm. Bernard'd bunu syleyen. Geldi oturdu
yanma.
Sizi aryordum, dedi. Hani u Maud Kaufman'dan sz ediyordunuz ya. Bakn, u karda duran yz
baya sordum onu. Yzba Maier'e.
Sedef ereveli kocaman gzlkler takm, b
yklarn yukarya doru taram bir Alman yzbas
n gsteriyordu.
Propaganda ileriyle grevlidir, dedi. ok iyi
502

b i l i r bu evreleri. Savatan nce gazetecilik yapm

t . Burada. Paris'te.
Glmeye balad.
Mthi bu Almanlar, dedi. Mthi adamlar.
Her eyi dnmler nceden. Her ayrnty. Neyse.
Sizin o Maud Kaufman'a gelince. Yokmu ortalarda.
Kayplara karm. Anladm kadaryla, ok aram
lar onu Almanlar.
ans varm demek Maud'nun. Kaabilmi anla
lan. Belki de Fransa'nn igal altnda olmayan ke
s i m i n e , Arles'a gitmi. Jacques Morin'in oradaki evi
ne snmtr.
Bernard o srada yine konutu.
Eer Maud hakknda bildikleriniz varsa syle
yelim Almanlara, dedi. lgileniyorlar onunla. yi para
da verirler gerekse eer bilgileriniz.
Bylesine rezil br insand bu Bernard.
Paris'te artk yapacak iim kalmamt. Buna ra
men, iki ay kadar pinekledim durdum buralarda. Pa
ris sessizlik iindeydi. Sokaklarda bisikletli insanlarn
says artmt.
Arada srada,
Alman bandolarnn
trampet ve f l t sesleri duyuluyordu parklarda. De Beuil'le, o rezil Bernard'la, bakalaryla buluuyordum
yine. Almanlarn yamsra savamak iin gnll kan
ilk Fransz birliinin niforma trenine katldm. De
Beuil, elinde bir mikrofon, avaz avaz baryordu Fran
sz gnlllerine: Fransa'y, tm Avrupa'y yeniden
kuracaz. Yepyeni bir dzen getireceiz Avrupa'ya.
Avrupa'y temizleyeceiz. Yahudi pisliinden temiz
leyeceiz Avrupa'y. diyordu. nce Roma'da sonra
Berlin'de oynanan maskaralk oyunu imdi de Paris'e
bulamt. Merry Groves,
Roma'dan yollad
bir
mektupta, Paris'e gelmek iin izin almaya altn
yazyordu. Gelmesine engel olacak bir cevap verme
d i m ona. Ama benim kendime tandm sre sona er503

mek zereydi. Londra gklerinde mthi bir hava sa

va balamt, o sralarda. Sava, karada Msr'a ka
dar ulamt. llerin says artyordu. Artk salon
larda ene alamaz, kelime oyunlaryla vakit geire
mezdim. llerde insanlar lyordu. Ben buralarda
kalamazdm. Lanvoni'ye tekrar syledim askere git
mek, savaa katlmak istediimi. Adam, iyiden iyiye
benim' vatanseverliime inanmaya balamt.
Naidi, anlyorum seni, diyordu. Bir askerin ye
ri cephededir. Ben de vaktiyle Habeistan savana
katlmak i s t e m i t i m . Yalnz unutma sakn. Bizim bu
rada yaptmz grev de, bir bakma cephede sava
mak saylr.
M e r r y Groves, krk sekiz saat kalmak zere gel
di Paris'e. Onunla yanyana, kolkoia Paris'i gezdik do
latk. Auteil'de at yarlar yine balamt. ok g
zel giyinmi kadnlar gidiyorlard yarlar izlemeye.
Roma'ya dnmek iin buradan ayrlrken, M e r r y
Groves,
Dnyann korkun bir sava iinde olduuna
Paris'ten bakarak inanmak zor, d e m i t i .
Aradan birka gn getikten sonra, M u s s o l i n i ,
talya'nn Yunanistan'a saldrdn aklad.
Hemen
ardndan talyan birliklerinin uradklar ilk yenilgi ha
berleri gelmeye balad. talya'ya dnmeye karar ver
d i m . Paris'ten ayrlmadan, Cherche-Midi sokan, Bac
sokan bir kez daha dolatm. Vedalatm Paris'le.
Buradan ayrlacam iin znt duymuyordum.
Em i lia'ya uradm.
Dikkatli o l , sakn kendini, dedi. leyim d e m e ,
diye ekledi.
Ben artk savata lmeyecek kadar yalandm,
dedim.
Eer Maud gelecek olursa...
Onu grrsen eer, dedim, syle ona, nas
504

olsa buluacaz. Savatan sonra. Deli olduunu da

syle ona. Bir de, benim artk ie yaramayan insan'ardan nefret ettiimi de syle. Unutma olur mu?
Sylediklerimden pek bir ey anlamad Emilia.
-Caldi ki, Maud'yu grebileceine de inanmyordum,
.anvoni, Roma'ya dnmeme izin v e r d i . Dndm. s
tasyonda, sekiz dokuz vagonluk bir treni kr bir raya
tekmilerdi. Vagonlarn stnde kzlha
iaretleri
ard. O trenden, sedyeler stnde indirilmekte olan
arallar grdm.
Bu ortamda yaplacak ey, insann herhangi biri
: imaya karar vermesiydi. Rasgele bir vatanda olmaa karar vermek zorunlu olmutu. Ya da Ferrilerin, de
euillerin, Bernardlarm ei olmaya. Ciano ya da Ma
nacorda olmak vard aksi halde.
Ribbentrop olmak
ard. Hatta, Mussolini olmak vard.
Delisin sen, diyordu. Merry Groves. Cephede
tir subay eksik ya da fazla olmu! Ne kar bundan?
Delisin sen Naldi! Oysa, istesen eer, burada rahat
ahat bekleyebilirsin savan sonunu.
Merry ile karlkl son viski iesini bitiriyort j k . Bir insann yaamnda baz basamaklarn bulun
mas gerekliydi. Sonra o basamaklara, o dnm nok
talarna gre, undan nceydi, bundan sonrayd diye
tniatabilmeliydi insan. Bir mr bunlardan oluurdu.
Merry yanma sokuldu. Yaknda Amerika'ya dnetekti.
Gelirsin yine Roma'ya, dedim. Strang'la evle-irsin. Hem diplomat, hem de gazeteci Strang. Avrupa
ie ilgili konularda uzmanlarsn.
aka yapyordum ama Merry'nin glecek hali
/oktu. Son viski kadehlerimizi tokuturduk.
Merry, dedim, lenler hep bakalardr. Hep
aakalarnn bana gelir lm. yleyse, niye benim
<uku duymam istiyorsun?
505

NC BLM
E L I S A B E T H

10
Tren, Modena'dan sonra, kiliselerinin an kulele
ri yaldzl kk kylerin yanndan geti. Kum tepecik
leri gibi ykselen bembeyaz topraklarn stnde am
ormanlar b i t m i t i . Tahta kprlerden geerken, maki
nist biraz yavalatyordu hz. Tahta kprlerin bana
nbetiler y e r l e t i r m i l e r d i .
Umursamaz bir davra
nla dolayordu nbetiler. Tek bulut yoktu gkte.
Tam bir yaz havas yaylmt evreye. Biraz sonra
usuz bucaksz bir ovaya kt t r e n . Olgun baaklar
hafif esen rzgrda sapsar bir deniz gibi dalgalan
yordu. Demir frenler raylarn stnde bir sre kayd,
keskin keskin sesler duyuldu. Daha sonra durdu t r e n .
Yklm hangarlar vard biraz ilerde. Parlakl kay
bolmu, paslanm birka demiryolu, ayiei ve av
dar tarlalarnn iine doru uzanyordu. Tren durur
durmaz derin bir sessizlik oldu. Uzaktan uzaa bir ar
monika sesi geliyor, birka asker, ak arklar syl
yorlard. Tam o anda, bir subay, vagonlarn nnden
koarak geti. ark ve armonika sesleri kesildi.
Boaltn boaltn vagonlar, diye baryordu
subay.
Askerler, ayieklerinin, raylarn kenarnda biten
gelinciklerin stne atlamaya baladlar. Ben de, vagondakilere, aaya atlamalar iin komut v e r d i m .
Tpk benim genliimi andran, zayf, biraz sarn, in
ce yapl, Pralognan adl bir temen yanma yaklat.
509

 Ne oluyor, yzbam? diye sordu.

Anlarz bakalm ne olduunu Pralo, d e d i m .
Pralo atlad aaya. Yanna avu Luigi'yi de ala|
rak, arka vagondaki katrlar, toplar indirmek iin ha
zrlklara balad. Pralo benim bir baka savataki, Piave'deki durumumu hatrlatyordu. Bir ie girimeden
nce mutlaka bir eyler soruyordu komutanna. Tpk,
Pave'de, o zamanlar, benim de, Ferri'ye sorduum gi
bi. Dikenli tellerin tesine geip dman topraklarn
da, yerde srnerek ilerlediim zaman, ben de, yanm
daki yzbama durmadan soru sorardm. Cevaplan
gven verirdi insana o zamanlar Ferri'nin.
Vagonlar birer birer boaltld. Sandklarn, tor
balarn, silahlarn arasnda oturup usuz bucaksz ova
y seyretmeye baladk. Tren, lokomotifin bacasndan
beyaz dumanlar kartarak, yava yava, geri gitmeye
balad. Tek bir ky, tek bir aa yoktu evrede. Saatlarca oturduk ylece. Rzgr, baaklar yerlere ka
dar eerek hafif hafif eserken ar kokular yayyordu.
Bir sre sonra dorudan kara dumanlar yaylmaya
balad. Kalktm oturduum yerden, gruplar dola
t m . Marghella'y aryordum. Modena'da, istasyonda
karlamtm onunla. Addis-Abeba'dan bu yana he
men hemen hi deimemiti. Bir tabura komuta edi
yordu. Ben grnce arm, sevinmiti.
Bu ne tatl srpriz Naldi, d e m i t i . Demek bi
zimle birlikte geliyorsun?
Omuzlarmdan tutmu, sarsm, silkelemiti beni.
Ben senin, olsa olsa, Roma'da bir bro iinde,
masa banda filan olacan tahmin ediyordum. Ya
da sve'te, svire'deki eliliklerimizden birinde.
Benm aralarnda olmam, savaa gitmemi kahra
manlk diye yorumlamt. Oysa, kahramanlk filan de
il, kendi kendime hazrladm, kendi kendime uygu
ladm baz kurallarn sonucuydu onlarn arasnda bu510

j n m a m . Biraz gurur da vard bunun iinde. Davranl

armn, verdiim
kararlarn doal
sonucuydu bu.
Amerika'nn savaa katlmas zerine, Roma'dan ay
lmadan nce, Merry anlamt bunu.
Sakn pisipisine kendini
ldrtme, d e m i t i .
Artk o yalarda deilsin. Unutma bunu.
Birka ay boyunca, kladan klaya srklenmi
durmutum. Roma'da o sralarda, Ferri'ye raslam:m. talyan silahl kuvvetlerinin bakomutan rolnde
alan kraln genelkurmayna atanmt. O sfatla bizim
airlii denetlemiti. Sonra, yanma gelmi, kolumdan
ekerek tenha bir keye gtrmt beni.
Kraln genelkurmayna gelmek istemez misin?
aiye sormutu. Unutma ki, temel kararlar burada ve"llecek, d e m i t i . Hem artk kesin temizlie girimek
gerekiyor, Mussolini'yi ve evresindeki o k e r h a n e d
en toptan temizlemek gerekiyor diye eklemiti.
Klann avlusundaydk. Gnein altnda, askerler,
sra olmu, bekleiyorlard. Hl kolumdan ekiyordu
-erri.
O orospunun kzkardeinin nasl evlendiini
duydun mu? diye sormutu.
Mussolini'nin metresiydi orospu dedii. fkesin
den atlyordu Ferri.
Rezalet, diyordu o evlenme iin. Kokutu ar
tk o budalann evresi. Frengili bunak, ne olacak!
Son vermek gerek bu rezaletlere. Mutlaka son vermek
gerek.
Yenilgiler birbirini izlemeye balamt. Addis Abeba'da tam bir bozguna uramtk. ngilizlerin eli
ne gemiti Habeistan'n bakenti. ller artk yzbinlerle saylyordu.
Karar verdin mi? diyordu Ferri.
Pralo, iki adm nmde, esas vaziyetinde bekii511

yordu vereceim komutlar. Bir baka savata benirr

yapm olduum g i b i .
Kabul e t m e m i t i m Ferri'nin t e k l i f i n i .
imdi ise, Rusya snrnda bu ovada, ayieklerinin, avdarlarn, buday baaklarnn stne uzanm
yatm askerler, subaylar arasnda dolayor, Marchella'y aryordum. Grdm onu biraz ilerde. Yklm
bir duvar ayakta kalm bir hangara yaslanm, umur
samaz bir davranla sigara iiyordu. Elleriyle, kol
laryla sert hareketler yaparak konuan, baran al
bay Berenini'ys pek kulak verdii yoktu. Bereni.ni'nin, sinirden yz kpkrmz olmu,
Niin bu birlie verdiler biz!"? diye haykryor
du.
Bana doru ilerledi Marghella.
Rezalet balyor Naidi, dedi. Albay grme
daha imdiden ileden kt.
Modena'da, trenle yola kmamzdan birka gn
nce, albay Serenini tm alay toplam, pek parlak
bir vatanseverlik, kahramanlk nutku e k m i t i . Bal:
olduumuz alayla Kafkasya'ya gidecektik. Da alay
idi bizimkisi. Alp dalarnda y e t i t i r i l m i bir alayd.
Katrlarmzla, makinal tfeklerimizle, alt ivili zel
izmelerimizle, baltalarmz, iplerimizle
Eibruz da
nn buzullarna trmanacaktk. Sonra ne oiduysa, nasl
olduysa, o usuz bucaksz ovann giriinde, ayiei,
buday ve avdar tarlalarnn snrnda durakladk.
Don nehrine doru yrye
geecekmiiz,
dedi Marghella. Komutlar yksek yerden bu kez. Ne
farkeder! Ha buralarda- savamz, ha baka bir ke
simde? yle deil mi? Varsn Don kesiminde olsun!
Uzaklarda, yryerek gememiz gereken Ukrayna
ovasnn tesinde olacakt Don nehri. Ruslar, nehrin
teki yakasnda olmalydlar. Usuz bucaksz ovann
ortasna doru vurarak, koyulduk yola. Bir saat yr512

yor, on dakika mola veriyorduk. Gnein douundan

batna kadar yryor, karanlk basnca duruyorduk
gecelemeye elverili bir yerde. Tepemizden
esen
rzgr gitgide daha youn bir biimde siyah duman
lara bouyordu bizi. Boazmz kuruyor, dudaklarmz
atlyordu. Yava yava simsiyah oluyordu yzmz.
Arada srada, yaklm yklm kylerden geiyorduk.
Bir iki kulbe ayakta kalm oluyordu bu kylerde.
Arada srada, karmza bir tanktan kalma, daha im
diden paslanm, demir ynlar kyordu. Kara top
raa saplanm, krk miferler gryorduk yerlerde.
Krk silah paralar. Bitmek tkenmek bilmeyen ova
nn ortasnda ilerlerken, siyah toz bulutlar arasndan,
alaymzn ne ba grnyordu ne sonu. Kvrla kvrla, srngen gibi ilerliyorduk. Yryordum herkesle
birlikte. Yanmda Pralo geliyordu. Herhangi bir insan
dm artk. Kumlu, kara topraklara attm her adm
rasgele bir insann, rasgele bir askerin admyd. Ke
limelerle cambaz gibi oynayan, durumlara gre dei
ik kalplara giren, Roma, Berlin ve Paris'teki Naldi ar
tk attm her admda kayboluyordu ortadan. Sil ini
yordu. Geriye, kala kala, Magliano kalyordu. Maud
kalyordu. Magliano'daki st aalar kalyordu. Sa
manlk kalyordu. Sanki bir savatan tekine yrye
rek ulamm gibisinden Piave cephesi kalyordu. Ge
ce karanlk basnca, birlikten biraz uzaklayor, ovann
ortasnda bulmaya altm
ukur bir yere kp
oturuyordum. Pralo da geliyordu yanma. Biraz ilerde
diz kp oturuyor, sigara imeye balyor. Kendisi
ne soru sormam bekliyordu.
Naslsn Pralo? diyordum.
ou kez, yrylerin sonuna doru, hava bir
denbire kararyor, bir rzgr, bir toz bulutu arasndan,
fazla olmu meyveler gibi, ok iri taneli bir yamur
boanveriyordu. Geceleri karanlk basnca, Paralo'-

'ktidar ark

513/33

nun anlattklarn dinliyordum. Gemi zamann sesle

r i n i , kendi sesimi dinlermi gibi oluyordum. Acaba u
Pralo adl delikanlnn da gerei grebilmesi iin yir
mi yl m gerekecekti? Tpk bana benziyordu. Tpk
benim gibiydi. Genliimi gryordum onu izlerken.
Kim bilir, belki de geree ulamadan, szcklerin
yaln anlamn kavramadan lr giderdi. Onu dinlemek
bana umutsuzluk da veriyordu. Maud'yu dnyor
d u m . Karnnda tad ocuu dnyordum.
Hi
bir eyi anlatamayacaktm o ocua. Ona ne desem
bo olacakt. Ne sylesem/yararsz olacakt. Dayanlr
bir f i k i r deildi bu. Pralo ile dertlemek geliyordu
iimden. Ona birka kez Salzburg'u, Ribbentrop'u, Ciano'yu anlatmaya kalktm. Anlamyordu. Tek inan
d ey, savamak gerektiiydi. Kendime kurduum
tuzan iinde skp kalyordum.
Peki ama yzbam, sizin ne iiniz var bura
da? diye soruyordu.
Siz iae subaysnz. Zorunlu
deildiniz ki gelmeye. Niin yleyse? diyordu.
Pek cevap veremiyordum ona ak seik.
Dikkatli ol Pralo, diyordum. Bou bouna ken
dini ldrtme.
Sabah olunca yeniden yola koyuluyorduk. Toz top
rak duman iinde. avdar, buday, ayiei ekili ova
lar bitip tkenmiyordu. Arada srada yanmzdan, y
zmze amur ve toprak frlatan Alman kamyonlar
geip gidiyorlard. Yrmek. Tanrnn gn yrmek.
Sanki Ukrayna'nn ucu buca yokmu gibiydi. Hep
ayn grnt gzlerimizin nnde. Deimeyen ayn
evre, ayn dekor. Yrmek. Her adm atta biraz da
ha uzaklamas insann kendinden. Kendinden
ka
mas. Ben gerekte 1917'de balamtm kendimden
kamaya. Venedik'teki o hastahaneden, babamn cese
dini ksack bir uvala koyduklarn grdm o. has
tahaneden balamak zere kamak. Kan lekeli o tor514

bay grdmden bu yana. Dzensiz bir biimle ka

mak. Bir gn bir yne, baka bir gn tam ters yne
doru kamaya almak. Paralanmak kaarken. Y
klp kalmak. Acyordum sana Marco Naldi. Biraz se
viyordum da seni. Erkeklerin giysisini, niforma ad
verilen o giysileri geirivermitin srtna. Erkek o l
mutun. Bir gnde renmitin insann lebileceim.
ldrmek gerektiini renmitin bir gnde.
Eer
buysa arkadaln c r e t i , balln gerei eer bu
ise, hayatn atvermitin savan ortasna. Ortaya koyuvermitin hayatn ballk adna. Arkadalk, dost
luk adna. Sonra, her ey bittikten sonra, yaaman ge-,
rekli olmutu. Yklyd, skntlyd yaamn. stekle
rin ok eitliydi. Kesin bir seim yapmalydn.
Nerede kalmt ballk, dostluk, arkadalk ne
rede kalmt? Neredeydiler?
imdi Ukrayna ovasnda, her adm atmda, ka
srgann altnda, hava at zaman binbir yerde parl
dayan binbir gnein altnda yrrken, her adm at
mda kendimi sorguya ekiyordum. Tm yaamm
adm adm inceliyordum.
Ne diyordu Maud? Senin baklarnda bir tuhaf
lk var diyordu. Hi bir eyin stnde durmuyor bak
larn, diyordu. Her eye belirgin bir kuku ile bakyor
sun. Biraz bulank gryormusun gibi, diyordu.
Yryorduk. Sessiz. Bitkin yorgunluktan.
Yr
yorduk. Rusya'nn i kesimlerindeki bu topraklarda, bu
ar yaz scann altnda be yz kilometreden bu
yana yryorduk. Pralo susuyor, konumuyordu. Ken
dimi onun yerine koymaya, onu anlamaya alyor
dum. zemiyordum
ama delikanlnn i dnyasn.
Ne zaman buna kalksam, kendi kendimle karla
yordum. Yaptm seim kyordu karma. Yaptm
seim sonucu olarak kendimi buraya s r k l e m i t i m .
Savan tuzann iine atvermitlm kendimi. Ya sa515

va gze alacaktm ya da l m e y i . Baka k yolu

y o k t u . Kim bilir, belki de son kamd bu. Son ola
rak babama genliimi sunuumdu b e l k i . Belki de yi
ne gizli kapakl, kaamakl bir ka yoluydu bu. yle
ya, vatanseverlik, kahramanlk ve benzeri yce duy
gularn arkasna saklamaya altm bir
kat.
Genlik mi? Hangi genlik? Gen miydi sanki Marco
Naldi? Hl m genti? Yok, yok.. Gururuma ve ks
tahlklarma kurban etmi olmalydm kendimi. Buda
lalma. Suluyu kendinde arayan, kendinde bulduu
nu sanarak, kendini lme mahkm eden bir savcy
dm ben. Hl m bu duygular? Hl m bylesi kaygular iindeydim? Eskiden olduu gibi. yle mi? H
l demek! Burada, bu ovann ortasnda, herhangi bir
asker, herhangi br subay gibi yryordum. yle mi?
Piemonteli u dac askerler, Luigiler, Pralolar gibi
mi? Demek bu usuz snrsz ovada, herhangi biri gi
b i , adm adm ilerliyordum. Yararszd herhalde bu
yolu izlemem. syanm, bakaldrn yararszd y
leyse. Kurbanlar srsne katlm, onlarn arasnda
yryordum demek. Peki, ya savata lseydim ne ola
cakt? Hi. Hi. Herhangi bir l. teki llerle ka
rtrlan, lenlerden biri diye anlacak bir subay. Bir
asker. Pralo gibi tpk. Yaamam, hi bir eyin fark
na varmam herhangi bir insan.
Ukrayna ovasn geiyorduk.
avdar tarlalarn
dan, ayiei tarlalarndan, buday tarlalarndan yr
yerek, Don nehrine doru ilerliyorduk. Uzaklayordum
kendimden. Yam krkt. Yeterliydi krk ya insana,
kendisinin ne olduunu, hangi yollar izlediini, neler
yapmas gerektiini, neler yaptn anlamas iin ye
terliydi krknda olmak. Genliim szkonusu deildi
artk. Krkndan sonra bunlar dnmenin de anlam
kalmamt. Hem sonra savcsz, sulusuz bir dnem
balyor olmalyd benim iin.
516

H a y a t t a kalrsam eer, balayabilirdi ylesi bir

dnem.

Bir g n , gne b a t m a k zereyken, ayiei, av

dar, b u d a y d e n i z i s o n a e r i v e r d i . O v a n n t e k i ucu g
rnd.

Aalar belirdi

b i r d e n b i r e . Aalarn

altndan

y r y o r d u k . T o p r a k hizasndan balamak zere, bir

i n s a n b o y u y o s u n tutmutu aalarn gvdeleri. K a r
da, ufukta, tepecikler ykseliyordu. Gkyz kpkr
mz olmutu gne batarken. Marghella sradan d
arya frlamt. nnden geen subaylara sesleniyor
du.

Arkadalar, Don nehri grnd ite ilerde.

Nehrin kar kysnda Ruslar var.
Marghella ormann snrn gsteriyordu. Bir t e
peciin ardndan balyordu orman. tesi sessizlik,
nehir ve lm kesimiydi. Bir Alman subay yaklat
yanmza. Zayft. Derisi sararm, kemiklerine yap
m, gerilmi gibi duruyordu. Gzleri akmak ak
makt. Yorgun bir glmseme dudaklarnda.
Hogeldiniz, dedi. Gryorsunuz, ortalk ses
siz. Hi bir ey yok u anda. Yalnz, arada srada, ha
van ateine giriirler. Sonra, keif kollar kartrlar
geceleri. Amalar tutsak alabilmektir. Bilgi edinmek
iin. Doal bu abalar. Buna gre ite. Haberli olun
diye syledim.
Bir aaca yasland sonra. Bize bakmadan konu
maya balad.
K n ok zor buralarda barnmak. Korkun
denecek k a d a r zor. Biraz daha ilerde, kuzeyde, bir ge
cede tam yedi bin askerimiz dondu, arkadalar. Bir
gece iinde. Tahta gibi kaskat kesildiler. Hem de a
drdaydlar. Buralarda ilk kmzd. Bilmiyorduk.
Elini yumruk yapt,
yasland aacn ortasna
vurdu.
T a h t a gibi kaskat kesildiler.
517

Hayatta kalrsam eer, balayabilirdi yeni bir d

nem.
Sava. Korkunun yayd soukluk. Havann so
ukluu geceleri. Gmldk topraklarn iine.
metre derinliinde siperler kazld. Luig, Pralo, tm
askerler, hepimiz katldk siper kazma iine elimizde
kazmalar, kreklerle. Yeni kesilmi aa gvdelerini
kullandk. Siperlerin dam olarak. stne toprak ata
rak. Maaraya benzer yerler atk toprak altnda. Ora
lara nehir kysndaki killi topraktan sobalar yaptr
dk bu iten anlayan askerlere. Siperlerin nn di
kenli tellerle rdk. Siperlerde ayakta durduumuz
zaman gzlerimiz toprak hizasna geliyordu. Ufukta
bir izgi dzeninde, baka siperlerde de bakalar var
d. Onlar da bizleri izliyor olmalydlar. Geceleri, ksa
sre, makinal tfekle ate ayorlard. Yaralananlar
oluyordu. Yerletirdiimiz dikenli tellere kk n
graklar asmtk. Gece, dokunan, yaklaan olursa tel
lere, ngrak seslerinden arlyorduk. Makinal tfek
lerimizin namlularndan kan alevleri gryorduk ge
celeri. Bir barma oluveriyordu. Sonra hemen dern
bir sessizlik ardndan. Biz de, kardakiler de, aydn
latma fiekleri atyorduk zaman zaman. Nehrin suyu
prl prl parlyordu sar, mavimtrak, pembe klarn
altnda. O geici aydnlkta, balarna, niformalarna
yaprakl dallar takm dman askerleri beliriveriyoriard karmzda. Dikenli tellerin ilerisinde. Makinal
tfeklerle delik deik ediliyordu keif kollarnn mut
suz askerleri. Byle geiyordu geceleri. Yamur ba
lyordu sonra. Tpk Magliano'da, Venedik kesiminde.
Piave cephesinde, teki savata olduu gibi. Pralo bi
raz temde yatyordu. Uyurken onun soluk aln din
liyordum. Muntazam. Saat gibi. Gemi zaman hatr
latan bir saat gibi. Ne iim vard benim burda? Sanki
1917'deki savatan yakam hl kurtaramam,
Ve518

nedik kesimindeki amurlara, bataklklara saplanp

kalmm gibi, ne aryordum burda? Ayn denemeye
yeniden giriirmi gibi.
Hayatta kalrsam eer, yeni bir dnem balaya
bilirdi.
Cebimdeki elektrik fenerini kartp yakyor saata
bakyordum. Nbet deitirme saatiydi. Pralo, uzan
m, kaputunun yakasn kaldrm uyuyordu yanmda.
Yznde uzamaya balam sar sakallar yal gstere
miyordu onu. Avularn yznn altna
yerletirip,
yarm s a a dnk uyuyordu. Tpk benim gibi. Ama
ben. ben artk eskisi gibi, uzanr uzanmaz, uyuyam
yordum. Btn o yllar gzlerimin nnden gemeye
balyordu. Ferri, Elsa, Maud sonra. abuk karar ver
miti Maud. Hi ekinmeden, kaldrmn stnde brakvermiti beni. Bir nisan gn. Nasl yklenebilir
dim bir ocuun sorumluluunu? Bir olan ocuu?
Yklenmeliydim ama. Maud biliyordu bunu. Bilincine
ulamt bu sorunun. Gerekte, Bac sokanda otu
ran o zamanki Marco Naidi'nin karsna ok erken
kmt Maud. Buradaki Marco Naldi ile karlamak
iin ise, ok ge kalmt. ok erken. ok ge. An
lamszd bunlar. ans sorunuydu gerekte.
Yeni bir dnem balayabilirdi, hayatta kalrsam
eer.
Buz gibi, dondurucu bir yamur. Askerler, bala
rn eerek kouuyorlard siperlerin iinde. MarghelSa beni ormann iindeki komuta merkezine ar
yordu. G i t t i m .
yi deil durum. Amerikallar Afrika'ya kar
ma yapmlar. Naldi, senin o Roma'daki dostlarn var
ya, o bok herifler hi bir ey anlamyorlar savatan.
kp, aalarn altnda dolamaya baladk. Y
ln ilk kar yamaya balam, yerler t u t m u t u bile
imdiden. abucak sertlemiti yaan incecik, toz
519

gibi kar. Ayaklarmzn altnda ptrdyordu yrdk

e. O sabah, Pralo bana, iindeki suyu donmu matara
sn g s t e r m i t i .
- Nerede o canm Afrika? diyordu Margheila.
Hatrlyor musun? diye soruyordu.
Sustuk bir sre. Addis - Abeba'da, bykeliliin
arkasndaki, scack, glgelik baheyi hatrladk.
Byle giderse souklar, nehir abucak donar,
dedi Margheila. O zaman da tanklarla saldrya geer
ler Ruslar. Rahatlkla ularlar nehrin bu yanna bu
zun stnden ilerleyerek. Hi bir bokumuz yok bizim
etkili bir savunma yapabilmemiz iin. Hi ama, hi
Naidi.
Hi bir eyimiz yokmu. Korkmaya balyordum
artk. Souk dayanlmayacak lde artyordu. Ses
sizlik sarmt evreyi. Gkte gen biiminde, sr
lerle yaban rdekleri uuyordu. Killi topraktan yapl
m sobalarn banda toplanyorduk oumuz. Tm
mz ayn snaa doluuyorduk. Luigi, Pralo, tabur
papaz Giuliano. Omuz omuza verip bekliyor, bekleiyorduk. Dar kmak gerekiyordu sonra. Soluu ke
siliyordu insann. Nefesi donuyordu aznda. Pralo'nun sar sakallarnn stnde kck buz parack
lar oiuuveriyordu. ielerdeki araplar donmaya
balamt. atlyordu arap ieleri. nsanlarn ayak
lar, bacaklar kaskat kesiliyor, donuyordu. Damarlardaki kanmz sanki buz gibi olmutu. Buz gibi dola
yordu sanki bedenimizde. Yarallarn derileri
geril
mi, kaskat olmutu. Bembeyazd yaralarn evresin
deki etler. Silahlar tutan askerlerin ellerinin derisi
elie yapp kalyordu, kartlm bir eldiven gibi.
ok gemeden bacaklarmz da ta paras kesildi.
Sessizlik vard evrede. Derin, korkutucu bir sessiz
lik. Darya ancak birka dakika
kabiliyorduk. O
birka dakika gemek bilmiyordu. Don nehrinin s520

tndeki kaim buz tabakasna gkyzndeki alack bu

lutlar yansyordu.
- Tanklar artk nehrin
stnden geebilirler.
Oyle deil mi yzbam? diye soruyordu Luigi.
Cevap vermiyordum. Bir sz, dikkatsizce syle
nen bir sz korkuyu, boluu, anlamszl aa vu
rabilirdi.
Neye yarar sanki o tanklar durdurmak? diyor
du Luigi.
Sus, diyordum.
Bir ey sylememekti en iyisi. Pralo bize bak
yordu. Luigi ile ben ondan daha byktk. Luigi Ha
beistan'daki savaa katlmt. Torinoluydu.
Habeistan'dan sz ederken, Luigi,
Hayr, gnll deildim yzbam. Gnderdier beni oraya. Anlarsnz ya, diyordu.
Tabur papaz Giuliano, eldivenli ellerini, boynun
la asl han stnde tutuyordu. Luigi, onun gzleri
min iine bakmadan, sorular soruyordu.
Ne dersiniz, saygdeer peder, diyordu; sava
:akdis edilebilir mi?
Sonra hemen bana bakp gz krpyordu Luigi.
ki kii arasndaki sessiz anlamayd bu herhalde. Bir
akla, bir gz krpma ile salanyordu bu tr bir an
asna.
Papaz Giuliano, Luigi'ye soruyordu.
Tanrya inanmyorsun herhalde sen?
Cevap vermiyordu Luigi.
Ya sz, yzbam? diyordu o zaman. Siz yz
bam, ne dnyorsunuz?
Tpk Magliano'daki
kilisenin papaznn sesine
benziyordu Giuliano'nun sesi. Annem elimden tutup
gtrrd kiliseye. Oradaki papaz anneme bir ey
ler syler, yanaklarm okard. Sonra, annem bana
doru eilir, dua ederdi.
521

 Siz inanyorsunuz Tanrya, yle deil mi? di

ye soruyordu hl tabur papaz.
Btn mrm birtakm hareketler yapmakla,
bakalarnn yapt baz hareketleri
tekrarlamakla,
hi bir anlam olmayan szleri, bakalarnn yansra
tekrarlamakla g e m i t i . Ya o imdi toprak olan be
denler, ta kesilen yanaklar, yalnz benim anlarm
la yaamaya mahkm e t t i i m annem? Giulia sonra'
Bildiim tek ey varsa, o da hayatn kurs e 1
olduudur. Yalnz, buradaki grevimiz ya
imektiya da ldrmek. Biraz gln bir grev.
Luigi tuhaf tuhaf bakt bana.
Gln m dediniz? Garip bir gldr anla
ynz var, yzbam.
Ne yapalm istiyorsunuz, dedim. Oturup a
layalm m?
Belki de daha iyi ederiz alamakla.
Pralo susuyordu. Ayaa frlad birdenbire.
Benim nbet saatim geldi, dedi. Eer Rusle*
saldrya geerlerse, o zaman yaplacak ey oturup
alamaktr bence.
Saldracaklar hi kukusuz, diye mrldand Lui
g i . Kendi lkeleri buras, kendi topraklar ne de ol
sa.
O bunlar sylerken Pralo kmt darya.
ki gn daha geti. Ama bunlara gn denebili:
miydi? Uzun sren gecelerden sonra hava biraz ay
dnlanr gibi oluyor, ldrc bir rzgr durmadan
esiyor, sessizlik srp giderken yeniden basyordu
karanlk. Bekleiyorduk. Nehrin kar kys sanki da
ha karanlktaym gibi geliyordu.
Aralk ortalarna
doru, bir gn, Marghella tella girdi snaa. Yal
nz gzlerini grebiliyordum. Yzn yn bir atky
la sarp sarmalamt. Atknn kenarlar buz tutmu
tu.
522

 Naldi, dedi soluk solua, iki saat sonra bu

radan ayrlyoruz. Toplanma yeri orman. Ruslar da
ha kuzeyden saldrya gemiler.
Burada kalrsak
eer, bizi kuatmalar ihtimali var.
Bu emir zerine snaklarmz,
siperlerimizi
hemen boalttk. Yeralt snandaki hafif scaklk
tan da olduk. Yola koyulup yrye getik. Sanki
kutuplardaki buzlar zerinde rlplak yryormu
gibi, donuyorduk. Keskin bir rzgr suratma incecik
buz paralar frlatyor sicim gibi. Gece miydi gn
dz m? Anlalmyordu. Gnlerce ve gnlerce yr
dk. Gn geldi, yiyecek tkendi. Yolda kaskat do
nan katrlarn etlerini sng ile koparp i i ye
meye yeltenenler oldu. Kylerden getik. Bombo
tu t m . Bir yerlerde, kulbe gibi ilkel yaplara dol
durulmu yarallarn, kulbe ile birlikte atee veri
lip yakldklarn grdk. i tklm tklm asker dolu
Alman kamyonlar geti yanmzdan. Almanlar, kam
yonlara aslanlar ate ederek ldryorlard.
Kzl yldzl tanklarn paletleri altnda
ezilmi,
buzlu topraa pestil gibi yapm Alman askerleri
ne rasladk. Kuzeyde, Volga nehri kylarnda Stalingrad' saran kska daralyordu. Buralarda, Don ke
siminde ise, dman bizi, Almanlar doramaktayd.
Akln oynatan askerler kyordu iimizden. st
mze el bombalarn atveriyorlard.
Siavianska blgesinde, bir kyde karmza
kan bir barakaya snmak istedik. Kaplar at
mzda iersinin cesetlerle dolu olduunu grdk. t
tik, iteledik bazlarn, bazlarn darya attk. Aa
bildiimiz yerlere kp oturduk. Durduk orda bir
ka gn. Birka gece llerin koynunda yattk. nm
de Pralo, dar ktmzda, bembeyaz klk giysi
lerini giymi Rus askerleriyle burun buruna geldik.
Komaya baladk Pralo ile. ki Rus askeri ardmz523

d a n geliyordu. Gerilerimizde Rus tanklar vard. Pralo duraklad b i r sre. Yapabileceim bir ey yoktu.
Derince b i r ukurun iine atladm. Braktm Pralo'yu.
O y s a , tpk benim genliimdi Pralo. Bir baka Marco Naidi i d i . Nasl o l d u , nereden kageldi bilemiyo
r u m , yanmda Luigi'yi grdm.
Ne durumdasnz yzbam? diye sordu.
Pralo ne oldu? dedim.
Midesine yedii kurunlarla ykld, kald za
vall.
Karanlk gnler karanlk gnleri izledi. Ardmz
da dman oyalayacak kk gler brakyor, iler
lemeye abalyorduk. Ardmzda braktmz glerdeki teki Pralolar karlarn iine dp lyorlard.
Batya doru yrye geceli on iki gn olmutu.
B i r sabah kendimizi geni bir yolda bulduk. Biraz
Herde b i r a t e yaklmt.
Koarak ilerledik oraya
d o r u . Marghella ile albay Serenini oradaydlar. Ko
utular bize doru.
.

Kurtuldunuz emberden! diye ikisi de bar

dlar. Bitti artk.
Marghella birka adm yrd yanmda. Bir avu
dolusu kesme ekeri uzatt.
Demek kurtulabildin Naidi, dedi Marghella.
Gzn aydn. Bitti artk.
Sarld, pt beni. Kafam baka yerlerde
idi.
Aklm Pralo'ya taklp kalmt.
Karlarn arasnda.
Bitti diyorlard ama biten neydi gerekte anlayamyordum.
Pislik iindeki bir barakaya girdik. Luigi geldi,
sobann banda yanma kt oturdu. erde baka
lar da vard. Baz askerler duvara dayanm, ayak
ta uyuyorlard. S o b a n n banda ta kesilmi giysi
lerimizi
kardk srtmzdan. Albay girdi o srada
eriye. Barakalar b i r e r birer denetliyordu.
524

 talya'ya kavuacaksnz yaknda, dedi.

Bir
ka gn sonra. Tren gelir gelmez.
Albay byklarn sryordu.
talya gurur duyacak sizlerle, diye ekledi. T
mnze madalya verilmesini nerdim. talya, kahra
man askerlerinin neler yaptklarn renmelidir.
Hl giysilerini karmakta olan Luigi ban kal
drd albaya doru.
Bizi ne duruma drdklerini de renmeli
dir talya, yle deil mi albaym?
Berenini bir adm att.. Yumruklarn skt.
Asker olduunuzu sakn unutmayn. Disiplin
her eyden ncedir askerlikte.
Luigi oraplarn kartmt. Ayaklarnn derisi
oraplaryla birlikte, yne yapmt. Clk yara idi
ayaklar.
abuk defo! burdan, diye bardm albaya.
Tutamamtm kendimi. Berenini bir sre durdu
ne yapacan kestremeden. ekti g i t t i sonra. Uy
kuya dalm askerlerin horultusu duyulmaya balad.
Luigi,
Ne tr bir madalyay t e r c i h edersiniz sayn
yzbam? diye sordu glerek.
Baktk birbirimize. Pralo'nun bana verdii Rus
yaps bir tabancam vard. kardm onu. Temizle
dim. Yaladm. arjrn doldurup, srdm iine.
Ceplerime de geri kalan mermileri koydum. Taban
cay yal bir bez parasna sarp belime y e r l e t i r d i m .
Her zaman ayn insanlar lmemeliydi artk.

525

11
Kum tepecikleri gibi. ykselen bembeyaz toprak
larn zerinde bitmi am ormanlarnn nnden gei
yorduk yine. Kiliselerinin an kuleleri yaldzl kk
kylerin nnden. Tren. bu kez, ar ar, Bat'ya do
ru yol alyordu. Yar yarya bo yk vagonlarnn iin
de, samanlarn stnde yatyorduk.
Kendilerini toparlayan baz askerler ili bir ar
k tutturmulard. Hep bir azdan sylyorlard. s
teksiz, yank yank.
Kendimi teki insanlara hi bu kadar bal his
setmemitim. Avurtlar km askerlere, kendime
benzettiim, bana genliimi hatrlatan Pralo'ya, Uk
rayna steplerinin karlar buzlar arasnda braktmz
Pralo'ya, yanmda, uzanm yatan Luigi'ye.
Dndkten sonra ne i yapacaksn? diye sor
dum ona.
Luigi'nin iki aya da sarglar iindeydi. Bir ku
la donmutu. Yznn derisi kemiklerine yapm,
gerilmiti.
Ben mi yzbam? Eer terhis ederlerse, eski
iime dneceim. alacam. Eskisi gibi, silah fab
rikasnda iilik. Tfek, tabanca gibi eyler. Onlarla
bakalar da ldrlsn, yere yklsn diye.
Luigi, yanmda, uzand yerde, ar ar dizlerini,
bacaklarn ovuturuyordu
kan dolamna yardmc
olmak iin.
527

 Benim altm fabrikada 1934'ten bu yana,

yalnz tfek ve makinal yapyorduk, diye konutu. Tam
verimle alyordu bizim fabrika. Devam edecektir
herhalde. Durmas iin bir neden de yok gerekte. Na
sl olsa hepimiz katra dndk. Daha da beter olduk
katrlardan. Tekme atmasn bile bilmiyoruz artk.
Tren imdi karlar altndaki vadilerden geiyordu
orta hzla. 1943 yl ubatnn son gnleriydi. Yerde
kalm karlara ramen, hava ak, lkt. evreyi g
rebilmek iin ak brakmtk yk vagonlarnn srgl kaplarn.
Ya siz Yzbam? Siz ne yapacaksnz? dedi
Luigi.
Ne yapacaktm ben? Dalar gibi ylmt anlar.
nmde bombo, usuz bucaksz bir alan vard. Bu
alanda izeceim, izmem gereken yepyeni yolda es
ki ekingenliklerim, kukularm bulunmayacakt. Pralo'nun cesedini kar oktan rtmt. Kar, Rusya step
lerinin korkun karlar bir eyi daha rtmt artk.
Uzun sre olaylarn dnda kalmann mmkn oldu
una inanan Marco Naldi'yi rtmt steplerin karla
r . Yorgun, ama kesin kararlydm. A r t k ene almaya
cak, konumayacak, i yapacaktm, eyleme geecek
t i m . Ferriler, Valsecchiniler, Marco Naldiler, Mussoliniler, Cianolar ve de faizm bir savatan domu
lard. Bir savan sonucuydular. Bu yeni sava bu tr
dnceyi silip sprmeli, yok etmeliydi i m d i .
Ya siz yzbam? diye tekrarlad sorusunu Lu
igi.
Ben tekme atacam, dedim. Her eye, herke
se tekme atacam.
Sigara paketimi uzattm Luigi'ye. Yakt bir tane.
Uzandmz yerde srtlarmz vagonun tahtasna da
yadk. Askerler yine yank yank sylyorlard azla
rndan drmedikleri arky. Tren, ar ar, baz
528

kentlerin istasyonlarndan geiyordu. Kielce, Viyana,

Salzburg. 1939 ylndan kalma anlarm. Rossenheim,
Innsbruck. Rzgr altndaki dar bir vadiden getikten
sonra talya topraklar. Luigi'ye yardm e t t i m aaya
inebilmesi iin. Le Brenner'de durduk. Askerlerin t
m, baz subaylar atlamlard vagonlardan. Birbirle
rine sarlm, pyorlard. lkemize gelmitik. Bi
raz sonra jandarmalar tredi evrede.
Vagonlara, vagonlara binin! Kaplar kapatn!
Kaplar ak tutmak yasak! diye barmaya baladlar.
Herkesi ite kaka vagonlara sokmaya alyorlar
d. Yaklatm jandarmalara.
: Ben subaym, dedim.
Bir selm verdi jandarma.
Byle emir aldk komutanm, dedi. Bu emir
subaylar iin geerli. Sk sk emrettiler. Halkn siz
leri bu durumda grmemesi gerekiyormu.
Demek ki bizler savan gerek yz saylyor
duk.

Anlarsnz ya komutanm, dedi jandarma. Me

ral sorunu!
Askerler kar kyor, itiraz ediyorlard. Fakat
jandarmalar onlar vagonlara tkmaya baladlar. Biraz
ilerde, ellerini kavuturmu, Marghella duruyordu.
Ona doru yaklatm.
Duydun mu? dedim. Gryor musun rezaleti?
Yaptklarn.
Moral sorunu, dedi umursamazlkla. Askerler
biraz derlenip toparlannca, yeni niformalarn giyin
ce yine aarlar kaplar.
Glmsyordu Marghella.
Rusya'da bamza gelenlerin bir ie yarama
sn istiyorsak eer, halkn moralini yksek tutmak
zorundayz, dedi. Bu nedenle, suratlarmz imdilik
gizlemekte yarar var. Anlarsn ya.
iktidar ark

529/34

Omzumdan t u t t u .
Sen bizimle gel Naldi, dedi. yi bir vagondayz
biz. Konyak bulduk. Puro bulduk. lkeye dnmz
kutlayacaz.
Sert bir silkinmeyle kurtardm omzumu elinden.
Tam kutlanacak olay bulmusunuz, dedim. Be
nim iin de kadeh kaldrn.
Eski yk vagonuma, Luigi'nin yanna dndm. Udine'ye kadar onunla yanyana gittik. Udne'de bizi, is
tasyonun arkasnda kamyonlar bekliyordu.
Karanlk
basmt. Kimseler yoktu istasyonun evresinde. Vebalymz gibi herkes kayordu bizlerden. Br klada
birka gn kaldk. Saydlar bizi. Tekrar tekrar sayldk.
Orada kaldmz sre boyunca birtakm yksek rt
beli, yepyeni niformal subaylar gnde birka kez
hepimizi toplayp uzun konumalar yaptlar. Vatandan,
grev anlayndan, disiplinden sz ettiler beyinleri
mizi ykamak, iin.
Marghella ard ben.
Haksz saylmazsn, dedi. Arada srada
ok
abartyorlar ii.
Sonra, odasnda, bir masann kenarna i l i t i .
Naldi, dedi, biliyorsun Habeistan'da da bera
berdik seninle. Bu durumlar anlarsn. Gerei ister
sen, bakomutanlk haksz saylmaz.
Subaylara datlmak zere hazrlanm bir yaz
y uzatt. Subaylar, izinli gidecek askerlere, susmala
rn, grdklerini, balarna gelenleri kimseye anlat
mamalarn sk sk tembih etmeliymiier. yle yaz
yordu o ktta. Yaknlarna, konutuklar herkese, za
fer elde edilinceye kadar savamak gerektiini sylemeliymiler. Marghella'nm uzatt kd masann
stne atverdim.
Bundan sonra ne yapmam gerektiine yalnz
kendim karar vereceim Marghella, dedim. Bunu ke530

sinlikle rendim artk. Hem de hayli pahalya mall

d bana bunu renmek.
Verecei cevab beklemeden ktm odasndan.
Lugi terhis edildi, Onu istasyona kadar gtr
dm. Yeni niformas ok bol gelen Luigi, o giysile
rin iinde daha da zayflam gibi grnyordu. Bana
yaslanarak zorlukla yryebilmekteydi.
Biliyor musunuz yzbam, dedi. Biliyor mu
sunuz...
Binecei vagonun nne gelmitik.
Biliyor musunuz, galiba sizinle ayn
eyleri
dnyoruz. ok houma gitti sizin de ayn fikirlere
sahip olmanz. Mutlaka ayn eyleri dnyoruz iki
miz de. Gerei isterseniz, benim byle dnmem
doaldr. Benden nce babam bana retmiti bunla
r. Ama, siz, siz bakasnz. Subaysnz siz. Neyse, ok
sevindim, ok mutluyum.
Sarldk, ptk.
Onun treni kalktktan biraz
sonra ben de Venedik trenine bindim. Uzun sre izin
liydim. Venedik'te henz k tam anlamyla sone er
memiti ama bahar kokular belirgindi. Bir haftadan
fazla kaldm burada. Kentin darack sokaklarnda y
rdm durdum. Kanallarda gondolla dolatm. Kprle
rin hemen tmnn stnden getim. Akamlar Dandolo oteline dnyordum yorgun argn. Otelde hemen
hemen hi mteri yoktu. Garsonlar isteksiz bir ha
vada alyorlard.
Otelin yal bir kapcs vard.
Arada srada onunla ene alyordum.
u sava, ah u sava yok mu, sinyor, diye
balyordu.
Sonra uzun uzadya anlatyordu. Yaknyordu. O
lu Rus cephesine gnderilmiti.
Siz bilebilirsiniz sinyor, diyordu. Acaba ne ol
mutur?
Ne olmu olabilirdi. Karl tepelerin stnde vurul531

mu olabilirdi. Tpk Pralo gibi. Belki de donmu kal

mt oralarda.
ok sayda asker Ruslara tutsak dt, diyor
d u m . zlmeyin. Bir gn kar gelir. nann bana.
Yine yalan s y l e m i t i m . Yeniden yalanlarn tu
zana dmtm. Ama, Rusya'daki steplerin yuttu
u o delikanllar nasl anatabilirdim? Nasl syleye
bilirdim ldklerini? Bunlar syleyemiyeceim iin
kapcnn anlattklarn dinliyordum.
Bu savatan sonra artk motor a balaya
cak, diyordu. Bu nedenle olumun motor tamircisi ol
masn i s t e m i t i m . Benim gibi olmasn istemitim.
rendi de motor ilerini. inin yle bir ustas oldu
k i . Bir Fiat motorunu gzlerini kapal skp takabilir.
Dnnce savatan, kolaylkla i bulur artk...
Elimi kapcnn omzuna dayyor,
bastryordum
adamn omzunu. Elimle yaptm bu bask da yalann
bir baka tryd. Sonunda, daha fazla kalmadm Ve
nedik'te, Magliano'ya hareket e t t i m . Venedik'ten ay
rlmamn bir nedeni de kapcdan kurtulmakt. Hem
Magliano'yu, o lo oday, stleri, samanl bir kez
daha grmek istiyordum. Magliano'ya leye doru
geldim. Nittilerin kaps akt. erde sinyora Nitti.
ocan nnde bir eyler yapyordu. Kzarm ya ko
kusu geldi burnuma. Birdenbire dnd arkasna. Gr
d beni. Elini azna gtrd. Alamaya balad. Ko
up sarld bana.
Sinyor Naldi! diyebildi hkrarak.
ocukluumdan bildiim, tandm bu ses yine
kulaklarndayd. Sinyora Nitti dikkatle szyordu be
ni tepeden trnaa.
ok ac ekmi olacaksnz, dedi. Ne kadar
zayflamsnz!
Gz yalarn siiiyordu bir yandan.
ok yemek yemelisiniz sinyor Naldi. Gidip he532

men bir tavuk keseyim. Suyuna orba yaparm. yi ge

lir size.
Sinyor "Mitti ok ge geldi evine. Kars, onun tar
lada, alt yerde yemeini yediini sylemiti. Do
rusu benim de iimden gelmedi onun yanma, tarlalara
kadar gitmek. Mutfakta, ocan yannda oturup sinyora
Nitti'nin anlattklarn dinledim. Arada srada duruyor,
alyor, gzlerini siliyordu. Sylediklerinin pek de ne
mi yoktu. Buradaki olaan hayat anlatyordu. A m a
houma gidiyordu sesi. Nitti ieriye girer girmez, eli
mi skt uzun uzun. Elinin tersiyle burnunu sildi, gz
krpt.
Hayattasnz'ya, dedi, nemli olan bu. Bizim
posbykl iyi bir dayak att o hergelelere, dedi. Ora
larda can vermeniz, bizim budalalarn yerine oralarda
kalmanz ok kt olurdu. nemli olan hayatta kalma
nz, dedi.
Ellerini ovuturuyordu yine. Karsna dnd.
arap getir, dedi.
Eskiden, arada srada, yemeklerde, babamn bana
da br bardak doldurup uzatt, pembe kpkl arap
tan getirdi sinyora N i t t i . Kocas doldurdu bardam,
arabn kpkleri tat masann stne. .
Balayn, dedi. Gzlerim eskisi gibi deil.
Pek iyi gremiyorum artk.
Gzleri iyi grmyor olabilirdi, ama Nitti imdi
neeliydi. Genlemi gibi duruyor, bol bol konuu
yordu. Oysa, onu tandm ilk zamanlarda azn bile
amamaya dikkat ederdi.
Sinyor Naldi, dye balad, bu sava uzun sr
mez artk. Hem bu kez,
Birinci Dnya Savandan
sonra olduu gibi ckmayacak. Bambaka olacak sa
van sonu.
Ban sallyordu kars.
533

 Nasld, diye sordu, oralarda nasld sava?

ok mu ktyd?
Berbatt, dedim.
Nitti birka kez daha doldurdu bardam. Zaman
bir bataklk gibi bulanklamaya balad. simler, olay
lar, yerler birbirine karyordu. Maud buradayd. o
cukluumda yanbamdayd, burada.
Ferri masann
banda bykbabamn oturduu yere oturmutu. ift
liin evresindeki yollarda Maud'ya doru kouyor
d u m . Onun yanma yaklatm zaman Pralo'ya ben
zeyen bir ocuu uzatyordu bana. Kendi ocuuymu
gibi benziyordu Pralo ona. Gzlerimi atm zaman
karmda, nce sinyora Nitti'yi grdm. Dua ediyor
du bamda.
Korkuttunuz bizi, dedi.
Kocas biraz ilerde duvara yaslanm duruyordu.
Su benim, dedi, ok zayfsnz daha. arap
vurdu birdenbire.
Doruldum beni yatrdklar yerden, fvlagliano, bir
kez daha, hi fayda salamamt bana. fvlagliano an
larm amur gibiydi. Braktm izler de amurlu ol
malyd. antamdan, bezlere sardm paketi, Pralo'nun bana verdii kocaman Rus yaps tabancay kar
dm. Bir baka pakette de mermiler vard. Her iki pa
keti de masann stne koydum. Nitti'ye uzattm.
Burada belki yararl olur, dedim. Ben, nasl ol
sa, baka bir tane daha bulabilirim kendime.
Paketleri amalarn beklemeden ktm odadan.
Ertesi sabah Maglano'dan Roma'ya g i t t i m . Tren tk
lm tklm doluydu. Yolcularn ou askerdi. Aralarn
da ok sayda kadn da vard. Kara gmlekli bir milis
askeri, vagonun koridorunda, herkesi ite kaka, ilerle
mek istiyordu. Askerler ise, faist milisi grmez
likten geliyor, yerlerinden bile kprdamyor, yol ver
miyorlard. Genti milis askeri. Kasketini kulaklarna
534

kadar indirmiti. Dayanamad sonunda, sert sert ba

rd.
Vurur gebertirim sizi!
Homurtular ykseldi vagonda. Kadnlar protesto
ya baladlar.
Savamak istiyorsa eer, Rusya'ya ya da Af
rika'ya gitsin, diye sylendi biri yksek sesle.
Faist milisi hemen geri ekildi. Bir baka va
gona geti. Ardndan bir kyl kadn kalkt ayaa, tm
kyl kadnlar gibi, srtnda siyah bir atk vard.
Duydunuz mu cellt? diye haykrd. Duydunuz
mu o katil piini? Orospu ocuunu duydunuz mu?
Yanndaki kadnlar onu susturmaya alyorlard.
Ne yapabilirler sanki bana? diye bard kadn
bu kez. Ne gelir ellerinden? ldrdler olumu, ldr
dler! Katil herifler!
Ardndan alamaya balad kyl kadn. Roma'da
da ayn hava belirgindi. ou dkknlarn nnde halk
uzun kuyruklar yapm, bekliyordu.
Dolayordum
kentte. Roma'y yeniden renmeye alyordum. So
kaklar, ounluk, tenha, sessizdi. Arada srada s' =
ddkleri alyordu. Uaklarn grlts duyuluyordu.
lkbaharn masmavi gkyznde gmten kvlcmlar
gibi parlyordu uaklar. Roma korkuyordu. Korkudan
reklenmi, sessiz duran bir kent olmutu Roma. Bir
eyler bekleniyordu. Bir olay. Bir eylerin patlak ver
mesi bekleniyordu. Bu duruma son verecek bir olay
bekleniyordu. Piazza Barberini'deki apartmana dn
d m . Toz iindeydi odalar. Panjurlar atm. Orada kal
dm ikinci gnn akam kapc kadn geldi.
Dndnz bilmiyordum sinyor Naldi, de
d i . Bir sre nce bir kadn geldi arad sizi...
Maud idi mutlaka. Umutlandm. Sevindim bir an.
Onun izini kaybettiim andan bu yana hayatmn nasl
paralanm olduunu daha iyi anladm.
535

 Kim? diyebildim. Kimdi? Adn syledi mi?..

Kim mi? dedi. Bilmiyorum kim olduunu. Bir
mektup brakt size.
Artk iyice km olan kapc kadnn arkasmdan t merdivenleri inmeye baladm.
Elimden gelse
onu kucama alp
tardm aaya kadar.
Fakat,
merdivenin korkuluuna tutuna tutuna, basamaklar
birer birer iniyordu. Aaya indiimiz zaman odasna
girdik. Raflardan birine uzanarak bir kutu ald. A t .
Kartrmaya balad iini. Bulamyordu. Sonunda, bir
zarf kard. Uzatt.. Maud'nun yazs deildi
zarfn
stndeki yaz.
Yava yava ktm yukarya.
Bol
vaktim vard. Zarf hemen amann anlam yoktu im
d i . Balkona ktm. Uzun sre durdum orda. imde
br irenti duygusu y e r l e m i t i . Yapacam bir i var
d. Grevliydim. Yaamakla grevliydim. Elimden gel
diince yapmaya alacaktm bu grevimi. Ama kim
bilir nasl? Pralo'yu Rusya'nn steplerinde diz kp
yere yklmaya' zorlayanlarla uramalydm.
Beni
oralara gitmeye srkleyenlerle. Maud'dan ayranlar
la atmalydm. Bitirmeliydim onlarn iini.
.
Birdenbire gece oldu. lkbaharda ounlukla yle
oluyordu. abucak karanlk basyordu evreye. Souk
bir rzgr esmeye balad karanlklar iindeki kentin
stnden. Uaksavar bataryalarnn projektrleri gk
yznde baz noktacklar aydnlatyordu. eriye gir
dim balkondan. Perdeleri kapattm. Elektrikleri yak
madan bir sre karanlkta oturdum. Mektubun neyin
nesi olduunu renmek gerekti. Yrttm zarf. Bir
ka sayfalk uzun bir mektuptu. Baktm. Emilia'nm i m
zas vard altnda. Daha ilk sayfada gzme arpt bir
isim. Bana doru frlam gibi. Maud'nun ismi. Emilia
talya'ya dnmt. Paris'te ktlk var diyordu. Bura
ya gelince daha rahat yaayabileceine inanyordu.
Floransa'nn biraz stndeki bir kk kentte oturan
536

kzkardeinin yanma geldiini bildiriyordu.

Bir kez
raslamt Maud'ya. Montparnasse'da, istasyonun ya
nnda. Zayflamt Maud. Salarn sarya boyamtr.
Gzlk takyordu. ok deimiti. Hatta, tanmam
t bile onu Emilia. Maud kolundan yakalam ekmi
ti de ondan sonra tanyabilmiti. Rennes sokandan
geerek, yanyana yrmlerdi Saint-Germain'e ka
dar. ok geziyordu Maud. Bu cmlenin altn izmiti
Emilia. Sonra, aradan bir ay getikten sonra, Maud,
bir kez de, Emilia'nn resim galerisine gelmi, o gece
orada yatmt. Bu szlerin de altn izmiti Emilia.
-Senden hi sz etmedi diyordu. Ona baklrsa, kar
mda tad ocuu dourmu, ama ocuk belki de
doumda lm olmalyd. Bu konuda da hi bir ey
sylememiti. Seni grmek isterim. O zaman anlat-:m. diye bitiriyordu mektubunu.
Atladm trene. Trenle Floransa'ya gitmek bal
oama bir servendi. Kprlerden ou atlmt. As
ker trenlere gei ncelii tannyordu. Atlm kp-iere gelince, tren duruyor, yolcular iniyorlard. Kp'jden yaya geiliyor ve te tarafta baka bir trenin
gelmesi bekleniyordu. Yolcular, raylarn kenarnda
sturmu, teki trenin gelmesini beklerlerken ene a
yclard bol bol. Durmadan gerileyen Tunus'daki or
dudan, Torno'da, Milano'da hayat aksatan grevler
den konuuyorlard. Hemen herkes, konutuu kimse'm gerek inancn renebilmek iin, alak sesle bir
eyler syledikten sonra, karsndakine gven du
yarsa eer, Artk bu rezalet byle srp gidemez
gibisinden kesin kansn aklamakta saknca grm
yordu. Herhalde ge kalmtm Maud konusunda. Ger
ekte, Emilia'nn mektubu umutsuzluumu daha derin
letirmiti. Ben, ksack bir sre, Maud'nun belki de
Roma'ya kadar geldiini, beni aram olduunu san
mtm. Sanmtm ama mucize olacak deildi ya. Emi537

i i a ile kar karya gelince, elimi tutmasndan, be

nimle baheye kp o uzun selvilerin altnda biraz
yryerek konumak istemesinden de belli olmutu
Maud'nun kayplara kart.
Sevindim seni grdme diyordu Emilia.
Koluma aslyordu yrrken.
Sen hayattasn ya, nemli olan bu. diyordu.
Annen de hayatta olsayd, grseydi seni, kim bilir ne
denli sevinirdi.
Ben hi soru sormuyordum. Kendisi anlatsn, d
ne dolaa, duraklaya dolaa anlatsn diye brakyor
dum.
Mektubumu aldn deil mi? dedi. Buraya gel
diine gre, almsmdr almasna. Soru mu benimkisi
de. Yallk ite Marco. Yava yava belleim zayfl
yor artk. Yallk dedim ya.
Glmeye alyordu.
Maud iin yazdklarm okudun mu?
Okudum okumasna.
Okumusundur ya.. Neyse. ki kez daha
grdm sonra onu. Bana geliyor, birtakm paketler
brakyor, onlar saklamam istiyordu.
Bildiriler, gizli baslan gazetelerdi herhalde. Her
halde Maud Fransz Direnme rgtne girmi olma
lyd.
Brakt o paketleri titizlikle, iyice saklyor
dum atlyede bir yerde. Tablolarn arkasna filan yer
letiriyordum. Sakn kukulanma,
demiti Maud.
Yakalansam bile, sz etmem bunlardan diye ekle
m i t i . Gvendim ona. Sonra tam bir ay hi grnme
d i . Bir gn...
Bir gn yine gelmiti Emilia'ya. Ona, yannda bu
lunan bir adam tantm, Bana bir ey olacak olursa
eer... anlarsn ya ite. deyip gitmilerdi. Bir ay da
ha gemiti aradan.
538

 Benim resim gaierisi, arkadaki kk atlye

Maud'un getirip brakt paketlerle doldu, diye anla
tyordu Emiiia. Kimse gelip almyordu onlar. Kimse
sormuyordu o paketleri. Derken, bana tantt gen
adam geldi bir gn.
Oturmutu Emilia'nn galerisinde o gen adam.
Sigara i m i t i . Emiiia ona Maud hakknda baz soru
lar sormutu. Yakaladlar Maudyu. demiti. Ada
mn anlattna baklrsa, yaptklar basklara ramen,
Maud, azn ap en kk bir aklamada bile bulun
mamt. Adam, Emiiia'ya, Sakn kukulanmayn. de
m i t i . Buraya gelmek iin uzun sre bekledik. Kor
kulacak bir ey yok diye de eklemiti.
Yanmda yryor, kolumu skyordu Emiiia.
Bunlar sana yazmaktansa, kendimin anlatma
s daha iyi olur diye dndm. Sonra, ben de ayrldm
Paris'ten. Gerei istersen, biraz korkmaya balam
tm. Hem Maud'nun ortadan kaybolmas da ykmt
beni. Deliydi ama severdim ben onu.
Selvilerin altnda uzun sre yrdkten sonra
bahenin en sonundaki kk bir toprak ynnn ya
nna geldik. Oradan evredeki yamalar gayet iyi g
rnyordu. Souktu hava. Gkyz masmaviydi.
tr, bir rzgr esiyordu. Emiiia ikide birde burnunu
siliyor, dudaklarn sryordu. Susmutuk. Uzakta, kr
mz toprakl bir yamataki kyden ykselen duman
lar rzgrla krlyor, yatay biimde yaylyordu hava
ya.
lgnlkt yapt, diye
balad yine Emiiia
anlatmaya. lgnlkt
doal olarak. Yahudi
olduu
halde, nasl burnunu soktu bu ilere. Herkes tehlike
de yayordu, ama Maud tekilerden bin kat daha teh
likeye atmt kendini. lgnd, lgnlkt yapt. Ne
korkun ey u sava, Naldi. Ne korkun. Ne zaman
bitecek dersin?
539

O akam dndm Roma'ya. Yalnz kalmak istiyor

dum. E m i l i a n m anlattklarn birer birer gzden ge
i r m e l i y d i m . Maud'yu, onun bu davranlarn anla
maya almalydm. Onu, benden, ocuundan uzak
lamaya iten o tutkuyu anlamalydm. Elinde kendini
savunacak hi silah olmad halde, Maud'yu, rl
plak, bu savan iine atan nedenleri bulmalydm.
Yahudi'ydi. Aznlklar arasnda en kk aznlkt. Tm
celltlar onlarn peine dmlerdi. Buna ramen,
ezilmeye bakaldryordu demek. Gnn birinde ken
disinin ya da kendi bal bulunduu tarafn kazanaca
ndan umudu kesmiyordu anlalan.
te yandan, ben ne denli gszdm gerekte.
Kimseyle paylaacak bir tutkum bile olmamt. Tam
anlamyla
Maglianolu bir byk toprak sahibi gibi
idare e t m i t i m hayatm. Tpk bir byk toprak sah ; bi gibi. Gelirim biraz daha artsn dye k u k u l a r - ~
t i m . Bir byk toprak sahibi gibi, yamurlar bas: m a d a n ekinler kaldrlsn diye kukulanmtm. ]~-~
ytl ve yalnz kendini, kendi karn dnen bir : : ;
rak sahibi gibi. Kendi dnyamdan kabilmek iin :
iki aba harcamtm yalnzca. O da Maud'nun ka:> syla, o n u n kkrtmas sonucu. Merry Groves'un,
vi'nin sama bulmalarna, yapmamam nermeler
ramen, baka alanlarda katlabileceim savalar; :
y a n a brakm, bu savaa katlmtm. Pralo'yu. L/J :
gibilerini tanmtm bu savata. Gerekte, bu sava
katlmam da beceriksizcesine bir katlt. Dolayl z
katk. Biraz da kr krne. Yararl olmutu a m a . Eeni o zamana dein ben yapan etkenlerden s:yrmt ~
hi deilse kendimi. Kardee sesleri bulmu, anla
mtm. Udne'ye doru ilerleyen trende ark syle
yen askerleri tanmtm. Luigi, yan bamda. Onle - ia birlikte, ben de katlmtm o seslere.
Piazza Barberini'de apartmana kapandm. Gnle*540

ce kmadm darya. Oturdum yazdm. "viaud'ya yaz

dm. Kendime yazdm. lk kez yazmaya koyuldum ger
ekleri. Tm yaantm, en acmasz szlerle, en yaln
gereklerle kada geirdim. Ama, niye yapyordum
acaba bunu? Kimin iin, kime yazyordum. Kendim
iin kukusuz. Kendi kendime yazyordum tm bunla
r. Oradaki usuz bucaksz ovann sona erdii yerde.
Don nehrinin kysnda duran, orada noktalanan ya
antma bir dzen vermek iin yazyor olmalydm.
Sonra Maud'nun yzn anlatmak iin. Kendime, ona,
onu ne denli sevdiimi aklayabilmek iin herhalde
Magliano'dan baladm
anlatmaya. 1917 ylnn bir
Ekim gn, kaputunun yakasn kaldrm, yamurun
altnda beni bekleyen Ferri'den baladm. Saatlar,
gnler boyu, sayfalar sayfalara eklendi. fkeli szler
fkrd iimden. Sonunda, 1943 ylnn Roma'sna ka
dar geldim. imdi iinde bulunduum gnmzn Ro
ma'sna kadar anlattm. Bundan byle neler yapmam
gerektiini de ekledim.
Gzlerimi ovuturdum o zaman. Sigara kllkleri
tka basa dolmutu. Panjurlar hl kapalyd. Aralk
larndan incecik gn klar szyordu odama. Sayfa
lar boyu yaz nmde duruyordu. Bu katlar, gemi
i rten, gizleyen, saklayan bir kale gibi grnyordu
yakndan baknca. A t m panjurlar. Prl prl bir g
ne darda. Roma'nn kubbeli yaplarnda prldayan
bir gne. Koskoca kent, insanlar, bakalar... Dzen
lemem gereken yaantm.
Elimi yzme gtrdm. Sakallarm uzamt.
Sanki ateli bir hastalkla yatmm da tra olamam
m gibi. Ykandm. Tra oldum. Ukrayna ovalarndan
kaarken, gnlerce sonra, ilk dzenli karargha ula
tmz zaman, dakikalarca kalmtm scak duun al
tnda. Sanki yeni dnyaya gelmiim sanmtm scak
su bamdan aaya akarken. imdi de Roma'da,
541

apartmanda, karanlkta geirdiim bu uzun gnlerden

sonra, yine duun altnda ayn duygular duyuyordum.
Odama dndm. Kl tablalarn, masamn stn te
mizledim. Sonra, gnlerce yazdm o sayfalar, dol
durduum o katlar aldm elime, hi znt duyma
dan yrttm tmn. Maud lmt. yleyse kim oku
yacakt onlar. Kendim mi? Gerek yoktu benim oku
mama. Biliyordum nasl olsa. Gemiimi iine doldur
duum ve bir ara bana bir kale gibi gelen katlarn,
onlarn ierii imdi benim iimdeydi. Biliyordum. Ak
am olunca, Provi'ye telefon e t t i m .
Onlarn evinde her ey eskiden olduu gibiydi.
Sanki Paris'te, sava ncesindeki gibi, her ey sakin,
dzenli grnyordu. Yeni bir hizmeti almlard.
Angela da evlenmiti. Yemekten sonra salonda Provi
le yalnz kaldk. Babaa oturduk. Pencereden park
grnyordu. Yksek aalardan bazlar, arada sra
da, uaksavar bataryalarnn yanna yerletirilmi pro
jektrlerle aydnlanveriyordu.
Parklara da uaksavar bataryalar yerletirdi
ler, dedi Provi.
Yerletirdiler ama pek kullanmaya
vakitleri olmayacak artk. in sonu geldi att.
Bir puro yakmt. Karmda oturmu, gzleri ya
r kapal, purosundan kan dumanlar izliyordu. Bana
Mussolini'nin, kendi evresindekileri nasl uzaklatr
maya baladn, nasl yalnz kaldn anlatyordu.
Ciano'yu da grevinden uzaklatrdn bili
yor musun? ubat aynn banda ard bir gn onu.
Hi bir ey sylemeden, hi kavga grlt etmeden,
Syle bakalm. imdi ne grev istersin? diye sordu.
Glyordu Provi.
Baka bir tek kelime eklemedi. Yalnz, Ciano
her eyi nceden dnm, nasl bir gerileme ya
pacan mkemmel planlamt. Ne yapt biliyor mu
sun? Vatikan'a bykeli yaptrd kendini. Ne dalave542

reler, ne entrikalar, ne tuzaklar, akln durur Naldi.

Kral da bu ilerin iinde doal olarak. Mussolin'ye
kar giriilen entrikalar evrilen dolaplar Ferri ken
disinin ynettiini sanyor. yle bir hava verdi kendi
ne. Manacorda gibiler, Antonetti gibiler de, yine doa!
olarak, Ferri'nin bir dediini iki etmiyorlar.
Hi bir ey sylemiyordum.
Diyeceksin k i , peki ama ahlkszlk deil mi
tm bu iler... Orasn bilmem. Gemi batacaksa eer,
nce farelerin ne yaptn bilirsin, deil mi? Haksz
da deiller bana kalrsa.
Mussolin'nin evresinde ona ok bal birka
kiiden baka kimse kalmamt. Bunlar da, oun
lukla, ya bilinsiz olarak kalanlar ya da grtlaklarna
kadar sorumlulua battklar iin kamay, kurtulmay
karlarna uygun bulmayanlard. Bir de Alman tara
fn seenler, umutlarn Almanlara balayanlar kal
mlard. Venedik'teki blge faist rgtnn efi Valsecchini partinin genel sekreteri olmutu. O vard
Mussolin'nin yannda. Lanvoni vard.
Lanvoni de imdi Himmler'n buradaki casusu
oldu kt, diyordu Provi. Ferri ile Ciano'nun MussoI in i'ye kar eyleme geeceklerini umut ediyor. O za
man Almanlar ie karrlar, tm talya'y igal eder
ler, kral kovarlar diye bekliyor. Umudu bunda.
Provi koltuundan kalkt, byk, yusyuvarlak, az
lar dar kadehlere likr koymaya balad. Maud'nun
da bu biim kadehleri vard Paris'teki evinde. Nisan
da, Paris'te onu son grdm gn bu kadehlere iki
koymutu Maud.
Mussolin'nin tek kurtulu umudu Alnanlar
da, dedi Provi.
Rejim atlyordu. Torino ve Milano'daki
silah
fabrikalarnda iiler grev yapmlard. Luigi aklma
543

apartmanda, karanlkta geirdiim bu uzun gnlerden

sonra, yine duun altnda ayn duygular duyuyordum.
Odama dndm. Kl tablalarn, masamn stn te
mizledim. Sonra, gnlerce yazdm o sayfalar, dol
durduum o katlar aldm elime, hi znt duyma
dan yrttm tmn. Maud lmt. yleyse kim oku
yacakt onlar. Kendim mi? Gerek yoktu benim oku
mama. Biliyordum nasl olsa. Gemiimi iine doldur
duum ve bir ara bana bir kale gibi gelen katlarn,
onlarn ierii imdi benim iimdeydi. Biliyordum. Ak
am olunca, Provi'ye telefon e t t i m .
Onlarn evinde her ey eskiden olduu gibiydi.
Sanki Paris'te, sava ncesindeki gibi, her ey sakin,
dzenli grnyordu. Yeni br hizmeti almlard.
Angela da evlenmiti. Yemekten sonra salonda Provl
ile yalnz kaldk. Babaa oturduk. Pencereden park
grnyordu. Yksek aalardan bazlar, arada sra
da, uaksavar bataryalarnn yanna yerletirilmi pro
jektrlerle aydnlanveriyordu.
Parklara da uaksavar bataryalar yerletirdi
ler, dedi Provi.
Yerletirdiler ama pek kullanmaya
vakitleri olmayacak artk. in sonu geldi att.
Bir puro yakmt. Karmda oturmu, gzleri ya
r kapal, purosundan kan dumanlar izliyordu. Bana
Mussolini'nin, kendi evresindekileri nasl uzaklatr
maya baladn, nasl yalnz kaldn anlatyordu.
Ciano'yu da grevinden uzaklatrdn bili
yor musun? ubat aynn banda ard bir gn onu.
Hi bir ey sylemeden, hi kavga grlt etmeden,
Syle bakalm. imdi ne grev istersin? diye sordu.
Glyordu Provi.
Baka bir tek kelime eklemedi. Yalnz. Ciano
her eyi nceden dnm, nasl bir gerileme ya
pacan mkemmel planlamt. Ne yapt biliyor mu
sun? Vatikan'a bykeli yaptrd kendini. Ne dalave542

reler, ne entrikalar, ne tuzaklar, akln durur Naldi.

Kral da bu ilerin iinde doal olarak. Mussolini'ye
kar giriilen entrikalar evrilen dolaplar Ferri ken
disinin ynettiini sanyor. yle bir hava verdi kendi
ne. Manacorda gibiler, Antonetti gibiler de, yine doal
olarak, Ferri'nin bir dediini iki etmiyorlar.
Hi bir ey sylemiyordum.
Diyeceksin ki, peki ama ahlkszlk deil mi
tm bu iler... Orasn bilmem. Gemi batacaksa eer,
nce farelerin ne yaptn bilirsin, deil mi? Haksz
da deiller bana kalrsa.
Mussolini'nin evresinde ona ok bal birka
kiiden baka kimse kalmamt. Bunlar da, oun
lukla, ya bilinsiz olarak kalanlar ya da grtlaklarna
kadar sorumlulua battklar iin kamay, kurtulmay
karlarna uygun bulmayanlard. Bir de Alman tara
fn seenler, umutlarn Almanlara balayanlar kal
mlard. Venedik'teki blge faist rgtnn efi Valsecchini partinin genel sekreteri olmutu. O vard
Mussolini'nin yannda. Lanvoni vard.
Lanvoni de imdi Himmler'in buradaki casusu
oldu kt, diyordu Provi. Ferri ile Ciano'nun Musso
lini'ye kar eyleme geeceklerini umut ediyor. O za
man Almanlar ie karrlar, tm talya'y gal eder
ler, kral kovarlar diye bekliyor. Umudu bunda.
Provi koltuundan kalkt, byk, yusyuvarlak, az
lar dar kadehlere likr koymaya balad. Maud'nun
da bu biim kadehleri vard Paris'teki evinde. Nisan
da, Paris'te onu son grdm gn bu kadehlere i k i
koymutu Maud.
Mussolini'nin :ek kurtulu umudu Alnanlar
da, dedi Provi.
Rejim atlyordu. Torino ve Milano'daki
silah
fabrikalarnda iiler r r s v yapmlard. Luigi aklma
543

geldi hemen, Provi'nin sylediine baklrsa, Mussoiini, faist byk kurultayn toplamt geenlerde.
Tm de oradaydlar, diyordu Provi. Ferrler,
Cianolar, Valsecchiniler. Tm gelmiti byk kurul
taya. Hem Mussolini'ye bal kalanlar hem de... te
kiler.
Manacorda'nn Ciano'dan rendiine gre, Mussolini deli gibi davranmt kurultayda. Barm a
rmt. Grev yapan iilerin stne ate amadklar
iin polis yneticilerini yerin dibine batrp kar
mt.
Ferri ile Ciano da alkladlar onu kurultayda.
Ama, darya kar kmaz yine baladlar dolap e
virmeye. Mussolini hasta artk, diyordu Provi. Bilin
siz bir adam oldu kt. Ne yaptnn farknda bile
deil. Tam anlamyla hasta.
Ar ar, yudum yudum iiyordu likrn Provi.
Adamlarn vurulup yere dmelerjyle, bir anda stle
ri karla rtlveriyordu
Ukrayna ovasnda. talyan
b i r l i k l e r i , bozguna urayp kaarlarken, Ukrayna ova
larnda.
"* Peki sen? diye sordum Provi'ye. Sen ne yap
yorsun?
Gzlerini at bir anda. Glmsedi.
Ben mi? Benim bal olduum ilkeleri bilir
sin dostum. zinliyim ben. Yani, hastaym senin anla
yacan. Hi beklenmedik bir hastalk. Dorusunu is
t e r s e n , biraz stratejik bir hastalk yani. Senin de has
talanman istemem ama, hani eer, olur ya, bana da
bulasn ylesi bir hastalk dersen, rapor verecek ok
becerikli bir doktor var tandklarm arasnda. Dn
istersen.
Maud. Pralo. Ukrayna ovasnda, bozgunda, kaar
ken midesinden vurulup yere yklan, oralarda brak
tmz Pralo. Bir dakika bile srmemiti stnn kar544

ia rtlmesi. Pralo'nun yamsra, yaralanan, len, yer

lere k a p a n p k a l a n teki askerler. 1917'den bu yana
can verenler. Matteotti. Von Baulig. Calvini. Maud.
Artk ekimserlik edemezdim. Tek soru vard kafam
da karln bulmam gereken. Kullanmam gereken
en iyi silah ne olabilirdi? Acaba hangi grevi istesem
etkili olurdum yapacam yapmak iin. lme kar
lm saarak savamak gerekliydi artk
an ku
ral byleydi.
Sen Marco, sen yapacaksn? diye sordu Provi.
Ben askerim hl, dedim. Terhis edilmedim.
Omuzlarn silkti Provi. stemene bal diyordu,
formalite ii. Dilersem, hemen terhis ederlermi be
ni. yle sylyordu. Kalktm. Belki yarar vard asker
kalmakta. Askerler silah tadklarna gre. Entrika
lara girimektense, iimi silahla zmlemeyi ye bu
luyordum.
Sen bilirsin, nasl istersen.
Kapya kadar geldi benimle. Bir ara kmama en
gel oldu. Konutu yine.
ansn varm. ansn varm Rusya'da. Sa
kn tekrar kendini ayn tehlikeli duruma atma. Bir kez
yeter. Yaknda her ey sona erecek. O zaman bura
larda bulunmaya al. nemli olan budur.
Biliyordum bu szleri. Ezbere biliyordum. Ge
miimin geerli olan szleriydi bunlar. Ama gemii
mi kapatmtm artk bir kalenin iine. Akll olmak
tan, tedbirli davranmaktan yana o tleri unutmu
t u m . Anlamsz, bo szlerdi onlar.
Bir eyleme gemenin yolunu dnerek t m ni
san ayn Roma'da geirdim. Ferri'yi grmeye g i t t i m
bu arada. Babacan bir hali vard. Benim hayatta oldu
umu grmekten pek mutluymu gibi davranyordu.
kide birde Mussolini'ye atp tutuyordu.
- Rusya'da uradnz o bozgun var ya, Muscktidar ark

545/35

solini bile bile att sizleri o bozgunun ortasna. Bile

bile yapt bunu. Kurt orospu byle davranmakla Hitier'in kalbini kazanacan umuyordu. Hayvan herif!
Genlemiti sanki Ferri. Sinirli sinirli ellerini
ovuturuyor, banda kalan t e k t k sa, eliyle d
zeltiyordu. Bir ara, ceketinin dmelerini at.
Bak, dedi...
Pantolonunun kemerine takt bir tabancay gs
teriyordu. Sonra yine ellerini ovuturmaya balyordu.
Hi belli olmaz. Her eyi gze almlar her
geleler. Valsecchini var ya, katilin tekidir o t. tal
ya'y bu heriflerden
kurtarmak, temizlemek gerek.
Ondan sonra kurarz yeni r e j i m i . Umut ettiimiz reji
mi rahata kurarz sonra. Ben, izleyeceimiz politikay
saptadm bile...
Duvarlar yarya kadar mermerle kaplanm villa
snn salonunda hem anlatyor hem bir aa bir yu
kar dolayordu.
Kral da bizi destekliyor. Onun desteiyle ku
racaz yeni r e j i m i .
Ben ne yapabilirim? diye sordum.
Bana doru geldi. Yanma sokuldu. Yan kapad
gzlerini, o sinsi baklarn ok iyi biliyordum. Tut
kularn, alaklklarn da biliyordum. Biliyordum ama
tek bama bir ey yapamazdm. Ferri'ye bu nedenle
bavurdum. Sonra, frsat kar kmaz, Ferri'yi atla
tr, onun hesabn da grrdm nasl olsa.
Bravo Marco, dedi. Otur bakalm. Otur da an
lat bana neler tasarlyorsun? Ne durumdasn?
Hi, dedim. Nisan sonuna kadar izinli bir su
baym.
Ferri'nin gerekletirmeyi aklna koyduu tasar
larda orduya nemli bir rol dyordu. Generallerin
byk ounluu krala bal kalmlard. Son yenilgi
ler, ekimser olanlar da inandrmt kraldan yana ol546

mann yararna. Tek s u d u Mussolini'ydi- yle diyor

du Ferri. Mussolini nin bir yn icraatna katldklar
halde, imdi susuzlar yannda yer alm oluyordu
generaller. Ciano gibi. Ferri g i b i . Manacorda ya da
Antonetti gibi.
Ferri sonunda,
Yine gel bana, dedi. O zamana kadar senin
yapabilecein nemli bir i bulurum.
Villann bahesinden karken arkamdan biri ko
tu seslenerek.
Sinyor Naldj, sinyor Naldi!
Dnp baktm, o f r kasketini eline alm, Car'o'ydu koan soluk solua.
Arabay park ediyordum. Size benzettim, he
men kotum arkanzdan.
Yine karlatk seninle ben, diyebildim.
Parmann ucunda kasketini evirerek glyor
du.
Sevindim, ok sevindim sizi grdme. Oraa
gittiinizi
duymutum.
:
Gidenlerden bazlar geri gelebildiler.
Ne konuabilirdim Ferri'nin ofr Carlo ile? Oy
sa, ka kez hayatm onunkiyle yanyana gelmiti ge- :
miste. Birka kelime konutuumuz zamanlar, aramz
da tatl bir anlama havas domutu.
Ne pis bir sava bu! dedi Carlo.
Gerekte, Carlo, daha 1917 ylnda, Maglano yol
arnda lanet yadryordu savaa.
Ne yapacaksn, diye cevap v e r d i m . Ne yapa
caksn? Sen sava eskiden de lanetlerdin ama bak
ine geldi att ite.
Anlayamyorum ben, dedi. Anlayamyorum. Bu
adamlarn kafalarnda neler var anlayamyorum.
Bu
siere girienlerin elbet bir dndkleri vardr.
Milyonlarca insann yaants kaln duvarl kale547

Serin arasnda skp kalmt. Duvarlara trmanmaya

alyorlard sanki. Bouna ama. Darack dnyalarn
dan kurtulmalarna olanak yoktu. Carlo da onlardan
biriydi. Ben de onlardan biri olarak hayatmn ounu
g e i r m i t i m . Ya Praio? Niin o drt duvarn arasn
dayd o kadar insann yaam? Bakalar yle olmasn
istedii iin deil mi? Rezaletti bu. Oysa, insan, o
duvarlar ykmaya almalyd. Herkesin yaam ay
dnlk olsun diye. Herkes bilsin diye ne yaptn, ne
reye gittiini grsn diye yklmalyd o snrlayc du
varlar. O zaman, geriye kala kala teki rezalet kalrd.
nsan mrnn doal olarak tkenmesi rezaleti. Pralo.
Maud. Annem. 1917'de Venedik'teki
hastahanenin
bodrum katnda alacakaranlkta, uvallara, torbalara
koyduklar, yarm yamalak, gvde bacak, insan ceset
leri. Babamnki gibi. am koruluklarnn arasndan ge
erek, yava yava yrdm Roma'ya kadar. Yaamak,
sonra ihtiyarlamak, kiinin ardndan yanm bir or
man brakmas gibi bir eye benziyordu. Tm aalar
kmrlemi bir orman. Bu ormann gitgide younla
tn, evremde gitgide genilediini hisseder gib
oluyordum.
Nisan gnleri geip gidiyordu. Uyuyordum. Bo
bol yry yapyordum. Roma'nn ilkbaharnda yeni
den doar gibi oluyordum. Kendime zg bir bar
iindeydim. Kt haberlere ramen, talya'y gitgide
saran savaa ramen, uaksavar bataryalarnn, ikide
birde, havaya bou bouna ate amalarna ramen,
kendime zg bir barn iindeydim. Manacorda'y:
A n t o n e t t i ' y i , Provi'yi gryordum arada srada. Arada
srada birka kadnla da grtm ol.uyordu. Marchella'y gryordum. Albay olmutu. Genelkurmaya a
ryordu beni sk sk. Sanki ok kesin bir eyleri kentlyormu gibi. niformasnn stne dizmiti sram
sram madalyalar:.
548

 Biliyor m u s j n dedi, sana altn madalya v e r i l

mesini nerdim. yle yle! Yalnz, bilmem neden, Be
renin! kar kt buna. Sylediine gre, sen ona
hakaret mi etmisin, tehdit mi etmisin, yle bir ey
sylediydi.
Eliyle sanki bir adam kovarm gibi bir hareket
yapt.
Yalnz, diye ekledi, nemi yok artk Berenininin. Adn bile anmyor kimse onun. Yani, madalyan
verecekler Naldi. Alacaksn madalyan.
Dikkatle bakyordum Marghella'ya. Ne istiyordu
acaba?
- Dorusunu istersen, ne yaptklarn pek anla
yamyorum, diye srdrd konumasn, pek kavraya
myorum. Ben senin buraya atanman salamaya al
yordum. Beraber olurduk burda. Tam o srada senin
le ilgili olarak bakomutanlktan bir baka atanma em
ri geldi. Drdnc orduya atamlar seni Naldi. Nice'e
gideceksin yani. Bilmem yabanc bir lkede, br Latin
kardeimiz de saylsa, Fransa'nn Nice ehrinde, igal
kuvvetleri arasnda bulunmak houna gider m?
Ne
dersin? galci subay olabilir misin?
Dndm biraz. Hemen cevap veremedim.
istersen eer, reddedersin bu grevi, dedi.
Ben de desteklerim seni. Emir emirdir ama. stelik,
kdn altnda orgeneralin imzas var. Ama istemez
sen, desteklerim seni. Glym imdi. Szm geer
yksek komuta evrelerinde. Ne dersin?
Ferri'yi dndm.
Disiplinsizlik sayarlar sonra, dedim.
Sen bilirsin yleyse.
Birdenbire sert bir davranla kalkt ayaa.
Naldi, dedi, sakn dalaverelere, entrikalara
burnunu sokaym deme. Sonunda biz kazanacaz na
sl olsa. Unutma Almanya'y. Almanya var yanmzda.
549

Hemen o akam Ferri'yi grmeye g i t t i m . ok se

vindi. Zaten Fransa'dak drdnc talyan ordusu ko
mutan i i evresiyle irtibat salayacak bir adama
gereksinme duyduunu syledi.
Demek drdnc ordu genelkurmayna atan
dn. ok gzel oldu bu. Gvenilir bir irtibat adamna
gereksinme duyuyordum o komutanlkla. Sen baarr
sn bu grevi. Gvenim var sana dedi.
imdilik Ferri ile ayn amaca y n e l m i t i m . Yolla
rmz paraleldi. Grev emrim maysn ikinci haftasn
da geldi. O gnlerde M u s s o l l n i , Venedik saraynn bal
konundan yine kara gmleklilere seslenmi, ellerin
de dvizler tayan kalabala kar Vinceremo Ka
zanacaz diye barp durmutu. Gergin, kupkuru bir
sesle gc yettii kadar baryor, yrtnyordu. Afri
ka'ya yine dneceiz! Faizmin gerek dostlar, yine
kazanacaz! diyordu. Yrtmak gerekti azn. Aa
da, azlar bir kar ak onu dinleyen milis gcn
datmak gerekti. Tmnn silahlarn ellerinden top
lamak gerekti. Hayatmn ok uzun sre iine sapla
np kald bu rezalete bir son vermek gerekti.
Rezaletti gerekten. Her yere yaylm, her yere
bulamt bu rezalet. Kstahlk gitgide
yaylmt.
Ho, bir zamanlar bu hastalk bize de bulamam de
ildi ya. Nice'e gittiim trendeki jandarmalarda da gr
dm ayn kstahl. Drdnc ordunun kurmayndaki
subaylarda da grdm.
Ya, demek Rusya'dan geliyorsunuz, yle mi?
diye soruyor, ne mthiti Rusya? diye konuuyorlard.
Dudaklarnn ucuyla, zoraki sylyorlard bu sz
leri. Kstahlkt buz gibi yaptklar. Demek, genlii,
davranlar, pek ok zellii bana benzeyen Pralo, za
vall Pralognan bunun iin can v e r m i t i Rusya steple
rinde. Bu baylar bu tr szleri sylesinler diye. Bu, ie
yaramayan, bombo, kafasz subaylar ikide birde sa550

larn taryorlard. ok ktlar. altklar

odalar
dan karken mutlaka slk alyorlard mutlu havalar
da. lerinden biri bana dnd.
Grrsnz Naldi, dedi. Birka gne kadar siz
de mutlu bir insan olursunuz. Niceli kadnlar, gzel
gen kzlar, hi de nefret etmiyorlar igalci talyan su
baylarndan. Grrsnz sz de.
Bunu sylemeleri de kstahlkt, marklkt. Ne
kard bundan? Birka orospu, birka bar kz a kal
m olabilirlerdi. inden rm, dzmece bir orduy
du bu drdnc ordu dedikleri. Uydurma b i r igal g
cyd. Arada srada, Don vadisindeki siperleri ara
myor deildim gerekte. Orada hi deilse, omuz
omuza, korkuyu, acy eit olarak paylayorduk arka
dalarla, askerlerle. Oralarda unutulmu olmak bizi
birbirimize iyicene yaklatryordu. Gerekte, o gn
leri aramak da enayilikti, lgnlkt. Bu kent, kuku
suz, daha iyiydi Rusya steplerinden. Hi bir ie yara
mayan bu kr, sar ordu daha iyiydi.
Dzensizlik
iindeki bu ordu.
Nice'de, bizim igal ordusunun el koyduu bir
otelin drdnc katnda, denize kar bir odada ka
lyordum. Gne doar domaz uyanyordum sabahla
r . Denize kar. nmde ar ar alan ufku, kr
fezi, tatl denizin yavan kokusunu seviyordum. Sabah
lar, balklar, pantolonlarnn paalarn kvrp, de
nize giriyor, demirli sandallarn kyya doru ekiyor
lard. Hemen br asker kouyordu yanlarna, yardm
ediyordu. Odamdan grebiliyordum bunlar. Sabahlar.
Erkenden uyannca. Ordu kurmaynda ise, birliklerin
envanterini kartyordum. Bekliyordum. Tpk Nice
kenti gibi. Drdnc ordu gibi. Sonra Elisabeth girdi
bir gn altm odaya. Erkeksi davranlar vard.
Salarn arkaya atmt. Omuzlar geniti. Ya ne ola551

bilirdi? Genti daha. Genti ya, gerisinin nemi

yoktu.
Kapmda duran er aptal aptal glmsemiti onu
haber verirken.
Gen bir kadn, yzbam, demiti, grmek is
tiyormu sizi. Elisabeth Loubet adnda bir gen ka^
din...
eriye girer girmez,
Siz yzba Marco Naldi'siniz herhalde, dedi.
Burada olduunuzu sylediler bana. Hemen oturacam
uraya. Vence'dan bisikletle geldim. Hayli uzak yol
dan geliyorum sizin anlayacanz. Hava da ok scak.
Kk bir mendille alnndaki terleri siliyordu.
Dar kabilir misiniz? Konumamz gereki
yor. Yalnz bu niformayla doru deil. Sivil giyinmi
olsaydnz...
Hzl hzl konuuyordu Elisabeth, bana cevap ola
nan vermeden. Bir ara iskemlesinin stnden yle
eildi, kapnn aralk kalm olup olmadna bakt.
Bykeli Ferri, dedi. Anlarsnz ya. Konu
mamz gerekiyor sizinle.
Bir saat sonra Massena alanndaki bir kahvede
bulutuk. Kahveden knca da, yanyana, narlarn al
tndan yrdk. Pek bakmyordu bile yzme.
Roma ile irtibat sizin salayacanz syledi
ler bana. Ferri'ye iletilmesi gereken haberlerim var.
Hern de ok nemli ve acele.
O andan itibaren benim iin hzl bir eylem,
ee'ie Roma arasnda durup dinlenmeden gidip gelme
leri dnemi balad. Nice'i pek grp gezmeye bile va
kit bulamadan, Roma'ya doru yola kyordum. Ge
liyordum sonra yine buraya. Albay Valeri tek soru bi
le sormadan imzalyordu grev e m i r l e r i m i . Bir de oto
mobil salamt bana. O araba le Nce'den yola
kp Vence kasabasna doru trmanyordum. Kasaba552

nn dndaki talyan igal gcnn alay karargh

nnde biraz duraklyordum. Karargh eski bir yap
ya y e r l e m i t i . Bahesinde bol sayda incir ve zeytin
aalar vard. Scnra yine yola kyordum ordan. Da-^
rack sokaklardan geiyordum. zlenmediime emin
olduktan sonra Elisabeth'in villasna geliyordum. Yal-<
nz yayordu villasnda. Bahe ileriyle vakit geiri-!
yordu. Temmuzun kuru scana, yakc gneine ra
men, bazan onu bahede, elinde bir apa ya da tr
mkla alrken buluyordum. Uzunca haki renkli bir
ort ve gslerine geirdii bir sutyenle yle al
yordu yakc gnein altnda. Adamakll yanmt.
Bir gn glerek,
Tam anlamyla ngilizsiniz, siz dedim.
Vaktimiz boldu o gn. Ona haberleri ileten, be
nim hi tanmadm, grmediim adam g e c i k m i t i .
Bahede ene alyorduk Elisabeth'le.
Bekleyeceimize gre, bana ay ikram edin
bari, dedim.
Rusya'dan dndmden bu yana uzun boylu ko
numak istediim ilk kadnd Elisabeth.
Gitmek iin hazrlanrken, aka olsun diye,
Geceyi burada geirebilir, belki burda yatabh
lirim, dedim.
Niin olmasn? diye sordu.
Gzlerini hi krpmadan bana dimdik bakyor,
Niin olmasn? diye tekrarlyordu.
Bahede, aalarn altnda, omuz omza oturduk.
Gne batyordu. Hava kararrken yamalar yava ya-
va dumanland, deniz gzden kayboldu. Sessizlik ba-*
lad evrede.
Peki, korkmuyor musunuz?
Sizden mi? dedi.
Poiisten, dedim. talyan gizli poiis rgt OVRA'dan ya da Gestapo'dan korkmuyor musunuz?
553

Omuzlarn s i l k t i .
Yok, dedi. Gerekli tedbirleri alrm her zaman.
Hem sonra, tehlikeyi gze almazsa insan, yaamann
ne anlam kalr?
Elimi ensesine koydum.
ok gensiniz.
Bazan, kendimi yal, yorgun, bitkin buluyordum.
Tm o yllar, o sesler, von Baulg, Maud, A l a t r i tm
o ller Rusya'nn kar, buzu o bekleyiler ypratmt
beni. imdi de yine bekleyi iindeydim. Savan so
nunu, yknty, faizmin ykln bekliyordum.
Ben mi gencim? dedi.
Bir elini dizimin stne koydu.
Hi kukulanmayn sakn Marco, dedi. Gve
nin bana, kendimi en az sizin kadar yal hissediyo
rum. Hem sonra sizin kadar deliyim ben de. lgnn
biriyim.
ok tatlyd vcudu. Seviirken ar hareketler
yapyordu. Onun yannda yatmak, onunla uyumak ar
kadaln son snr gibi bir duygu veriyordu. Sabah
uyandm zaman o kalkmt bile. Ak pencereden
sert topraa vurduu trmk sesleri geliyordu. Hemen
giyinip baheye ktm. Gne, bembeyaz bir gne,
imdiden kavuruyordu evreyi. Bana doru ok hafif
e kaldrd ban, kahvaltnn mutfakta hazr olduu
nu syledi.
Hem abuk olun, dedi. Adam geldi bile.
Daha sonra, ter iinde, yatan kenarna oturdu,
bir zarf uzatt.
Ferri'ye verilmek zere, dedi. Zannedersem
gitmeniz gerekli artk.
Uzand yatan stne. Esmerlemi karnnda ter
ler parlyordu. Yorgunluktan olacak inler gibi bir ses
kard. ptm onu. Hi istifini bozmad. Brakt ken
dini.
554-

Biraz sonra yine yollardaydm. Roma'ya gelir gel

mez Ferri'nin villasnn yolunu t u t t u m . Cantoni villas
diye bilinen o kocaman yap boaltlmt. Tablolarn,
deerli mobilyalarn yerinde yeller esiyordu. plak
kalm oian Ferri'nin alma odas hangar gibi by
mt sanki. Ferri evreye tuhaf tuhaf baktm g
rnce,
Ne olur ne olmaz diye baz deerli eyleri kal
drdm, dedi.
Uzattm zarf yrtt, sekreterini ard, ellerini
ovuturdu.
Artk br gn sorunu, diyordu. Amerikallar da
olur diyorlar. Her ey bir gn sorunu artk.
Ses karmadan dinliyordum Ferri'nin syledikle
r i n i . O scaklarda. Gneye doru giden asker konvoy
larla dolu yollarda arabam glkle sryordum. G
neyde, Sicilya'ya kmt Amerikallar. Sicilya'da tal
yan askerlerinin binlerce ve binlercesnin Amerikal
lara t e s l i m olduklar haberleri geliyordu. Kentler, ka
leler, birer birer onlarn eline geiyordu.
Her ey Almanlara bal, diyordu Ferri. e
kinmek gerek Almanlardan, ok dikkatli davranmak
gerek.
Ferri, karsn daha imdiden
spanya'ya yolla
mt. teki devrildii zaman, kraln da desteiyle, ik
tidar almay umuyordu. teki dedii, Mussolini'ydi.
Venedik saraynda hemen hemen yalnz kalmt artk
Mussolini.
Roma'da dolatm biraz. Sokaklarda kimseler yok
tu. Piazza Colonnada, glgelik ve kuytu bir kede, mi
lisler durmu, aralarnda konuuyorlard. Birdenbi
re mthi br grlt duyuldu. Alaktan uarak sal
drmt Roma'ya uaklar. Hemen ardndan siren ses
leri yayld. Koarak attm kendimi eve. Balkona frla
yp kente baktm. Uaksavar bataryalar alyordu.
555

Yklan duvarlarn, krlan camlarn grltleri geliyor

du yaknlardan. Balkon, apartmann duvarlar, her y e r
titremeye balad. Patlamalar duyuluyordu bouk bo
uk. Piave cephesini yaamtm. Don nehri kyla
rndaki cehennemi grmtm. Ama Roma ilk kez
bombalanyordu. Kendimi hemen yere attm. Biraz
sonra tekrar sirenler tmeye balad. Ardndan d e r i n
bir sessizlik oldu. ok gemeden sokaktan barmalar i i t i l d i .
O akam, Nice'e doru yoia kmadan tekrar gr
dm Ferri'yi.
Umarm ki anlamlardr artk, dedi.
Borbardmanda 1.500 kii lm, 6000 insan yara
lanmt. Bombalarn dt, yanan, yklan mahalle
leri, Papa, Kral ve merakllar dolayorlard. Faist
eflerinin, hl kesin karar vermeyen, hl ne olur
ne olmaz diye taraf tutmayanlarn durumu anlamalar
iin 1.500 kiinin lmesi, 6.000 insann yaralanmas m
gerekliydi? 1.500 l, 6.000 yaral Amerikan uaklar
nn Ferri'ye sunduu bir koz saylrd.
ki gn sonra Nice'deydim yine. Elisabeth'in, al
bay . Valeri'nin yannda.
Artk sonu yakn, deil mi? diye soruyordu
Vaeri.
Bekliyordu o da. Nice kenti gibi, drdnc ordu
gibi, bekliyordu. alt odada kabul ediyordu beni
albay Valeri. ki veriyordu. Odada dolayordu. Son
ra pencereye yaslanyor, darya bakyordu.
Ne gzel yer buras, diyordu. Savatan sonra
yine geleceim buraya. Napoli'nin havas kadar hafif
burann havas. Hem Napoli kadar scak da olmuyor.
Kim bilir? Kyller, karlar eridii zaman, belki
yerden kaldrmlardr Pralo'nun cesedini. Belki gm
mlerdir. Kim bilir?
Mussolini'nin deli olduuna ben daha
iin
556

banda inanmtm ama elden ne gelir? diyordu al

bay Valeri. Subaym ben de sizin gibi. Emirlere say
g gsterdik durduk. Subaylk bu!
Biz de kaldrmtk kollarmz. Barmtk her
kesle birlikte. Biz de hizmet etmitik onlara. Sonra,
anlayabilmemiz iin gerei, Roma'da, Yunanistan'da,
Rusya'da bu kadar insann lmesi gerekmiti anla
lan. Mussolini'nin deli olduunu anlayabilmemiz iin,
korkmaya balamamz iin, Maud'nun, Pralo'nun l
meleri gerekmiti.
Artk beklemekten baka yapacak bir ey yok,
deil mi?
Sivil giysilerle geziyordum, arda pazarda dola
yor, vitrinlerinde hemen hi bir ey
bulunmayan
dkknlarn nnde, kuyrukta bekleen insanlara ba
kyordum. Sonra Vence kasabasnn yolunu tutuyor
dum. Elisabeth'le, bahede, evin tam nndeki iki h
lamur aacnn altna oturuyorduk.
Anlatsana bana, sen nasl oldu da faist ola
bildin? dedi.
Aramzda ya bakmndan bir uurum vard. Ben
Piave cephesndeyken, dnyaya yeni gelmi Elisabeth.
Ona her eyi, o zamana kadar yaptm her eyi anla
tyordum. Bana da iyi geliyordu anlatmak. Her eyi,
bandan bu yana gzden geirmek. Hem onun j i n
hem de kendim in konuuyordum sanki. Oturup yaz
dm, sonra da yrtp attm o sayfalar dolusu yazy
niin yrttm acaba diye zlyordum i m d i . Yatmak
iin gecenin ilerlemesini, biraz serinlik kmasn bek
liyorduk. Havuzdaki kurbaalar
tmeye baladktan
sonra yataa uzanyorduk. Seviiyorduk ar ar. Be
denlerimiz doyuyordu sevimeye. Sabahlar Nice'e d
nyor, kararghtaki grevimin bana oturuyordum. 26
temmuz sabah, her zamanki gibi, ayn saatta kararg
ha geldiimde, tm odalarn kaplarn ardna kadar
557

ak buldum. Koridorlarda, aadaki avluda askerler,

subaylar kouup duruyorlard. Albay Valeri kt bir
denbire karma, kolumdan hzla ekti.
Neredeydiniz? Sabaha kadar sizi aradm dn
gece.
Bararak konuuyordu.
Naldi, Naldi. Tamam i, i tamam. Tutukladlar
onu.
Tutuklamlard demek O'nu. Mussolini'yi. O an
dan balamak zere lgnlk dolu gnler birbirini izle
di. Askerler Finita la guerra, a Tasa! (Sava b i t t i ,
evimize dnelim!) diye baryorlard. yle b a r
yorlard ama yeni hkmetin bana geen mareal
Badoglio, sabahtan akama kadar deme stne de
me veriyor, Sava sona ermedi. diyordu. lgnlk
t bu. Almanlar talya'y igal etmeye balamlard.
Bu da lgnlkt. Roma'da, Napoli'de, Torino'da asker
ler halkn zerine ate ayorlard. Ferr bir yolunu
bulmu, spanya'ya kamt. Kont Ciano Almanlara s
nmakta bulmutu kurtuluu. Mussolini bir kalede
gzaltnda tutuluyordu. Sokaklardaki talyan askerleri
nin evresinde insanlar toplanyor. Ne duruyorsunuz
hl buralarda? Yurdunuza dnsenize. diyorlard. lk
askeri konvoylarla malzeme ve baz birlikler yola
karlmaktayd.
Bir sabah iime giderken, yolda, tanmadm biri
yaklat yanma. Elli yalarnda vard. Gl kollarn
dan adamn ii olduu anlalyordu. Ttn imek
ten sapsaryd d i l e r i .
Siz Marco Naldi misiniz? diye sordu. Konua
bilir miyim sizinle?
Sivil g i y i n m i t i m . Biraz durakladm. Kararszdm.
Glmsedi.
Ben Ferri tarafndan geliyorum. Gryorsunuz
ya, iyi tanyorum sizi.
558

Massena alannn yanndaki dar bir sokaa kadar

yrdm onunla. O sokakta, bir apartmann beinci
katma ktk. Hi soru sormamtm yolda.
eri girince,
Biraz bekler misiniz? dedi adam.
Oturdum. Odada yal boya tablolar, resim mal
zemesi, boya tpleri vard.
Tam bir saat bekledim.
ardn m beni grnce, syle bakalm Naldi? dedi biri.
Karmda duran, bunlar syleyen adam Alatr'r'yd.
Byk brakmt. Baa ereveli gzlkler vard g
znde. Oturdu karma. Sigara uzatt. Gemi. Ge
miteki karlamalarmz. Gemite onu her grd
m kez hayret ediim.
Demek seni yine arttm, dedi.
Alatri, kendisiyle kar karya oturup eski an
lardan sz edilecek trde insan deildi. Zaten imdi
eni buldurmas, benimle grmek istemesi de. hernalde, eski anlarmz canlandrmak iin olmamaly
d. Yaadmz dnem dostluklara elverili bir dnem
deildi.
Ne istiyorsun Alatri?
Seninle ou kez ayn grleri paylamadk,
ama, gryorsun ya, imdi olaylar ikimizi de ayn y
ne itiyor. Ferri ile birlikte Mussolini'ye kar neler
yaptnz biliyorum. Bize yardm etmek ister misin?
Kendisi ve kendisi gibi birka komnist, talya'
ya dnebilmek iin olanak aryorlard. Belgelere, izin
ktlarna ihtiyalar vard.
Sava bitmedi daha, dedi. Neredeyse Alman
lar iin iine karacaklar. Savamak gerekecek onla
ra kar. Ben ve baz arkadalarm savamak istiyoruz
Almanlarla.
Ayaa kalktm. Yllarca nce olsayd, Rusya boz-

559

gnundan nce, onunla

konumay isterdim.
Esle
Alatri'yi karmda grnce belki sevinirdim. Yalnz
yalanmtm artk. Alatri'yi eskisinden daha iyi tan
yordum. Ya da, eylemlerin tesinde, bir eyler yapa
bilmek umudunu y i t i r m i t i m .
Yarn sabah, dedim, yarn sabah
sizlere
adlarnza dzenlenmi grev fileri hazrlatr, veririm
Yalnz, snr gemek iin acele etmeniz iyi olur. a
buk davranmalsnz.
Kapana skp kalmak iten bile deildi. Alman
lar buralara da e! atacaklard kukusuz. Birka g~
sonra, br sabah, drdnc ordunun kurmaynn yer
letii Nice'deki otelin kapsnn nnde siyah gabar
din pardsl, uzun boylu adamlarn dolatklarn gr
dm. Gestapo buralara kadar szmt. Albay Valer
gitgide sinirli bir adam olmaya balamt.
Ben gidiyorum talya'ya, dedi. Almanlara ya
kalanmak hi iime gelmez. Onlar bizi vatan haini sa
yacaklardr. Yakalanmamal.
Gnden gne eriyor, zayflyordu Valeri. 8 ey l
gn mtarekenin imzaland haberi geldi. O gnder
balamak zere, bir ordunun nasl panik ve korku iin
de, kamaya baladn grdm. Askerler, ellerinde
silahlar, sivillere, Franszlara ait arabalara e! koyma
ya baladlar. Siviller asker depolar soydular. Valeri
koridorlarda saa sola kouuyor,
i
Tm dosyalar, belgeleri yakn, diye emirle"
veriyordu.
Nice'de dolaan, Fransz kzlarnn kendilerinden
nefret etmediklerini anlatan, giyimlerine, klklarna
dkn, ikide birde salarn tarayan o cakal subay
larn ackl durumlarn grdm. Bembeyaz olmutu
yzieri. Maskeleri dmt. Acele etmedim ben. On
larn kapldklar korkuya kaplmadm. Srtmda nifor
ma yoktu. Sivil giyiniyordum. Onlarla birlikte talya'ya
560

dnmemeye karar verdim.

belki.;

Daha sonra

dnerdim

Otelin nnde kalan son bisikletlerden birine at

layp Vence'm yolunu t u t t u m . Ar ar pedal eviri
yordum. Yoida, ileri tktm tklm dolu talyan asker
kamyonlarna rasladm. Askerlerin ellerinde, omuzla
rnda silahlan yoktu. Yorgunluktan periandlar. Nasl
olsa, urada ya da burada, bir da yolunun tepesinde
ya da bir vadide yakalanacaklard Almanlara. Alatri ile
arkadalar, kendilerine saladm resm belgeler sa
yesinde vaktinde gemi olmalydlar snrdan. Bece
rikliydiler onlar. Hem de hayli ileri grl. Kararl
stelik. Yaayacaklard herhalde. Ya da, lseler bile
o zamana kadar inandklar, urunda binbir tehlikeyi
gze aldklar eylere inan dolu olarak can verecek
lerdi. Ya tekiler, srtlarna birer asker giysisi gei
rilmi o kyller? Onlar ne yapabilirlerdi? Kr gibiydi
ler. Bilmeden lp gidebilirlerdi. Pralo gibi tpk.
Hem sonra kamaktan holanmyordum. Panik
iindeki, dzensizlik iindeki bu kafilelere katlamaz
dm. Daha sonra dnerdim talya'ya. Ya < j a gerekirse
eer, burada katlrdm savaa. Kendime bile akla
mak istemiyordum ama, belki de artk tek bama kal
maktan, kadnsz kalmaktan korkuyordum da onun iin
burada kalmay ngryordum. Elisabeth'in vcudu, se
si. Tatll.
,
Vence'da, kasabann ana yolunda, kyller, el ara
balaryla un uvallar, peynir t e k e r l e r i , dzinelerle bat
taniye tayorlard. talyan askerlerinin elik mifer
leri yerlerde srnyordu. nnden getiim alay ko
mutanl merkezi yama edilmekteydi. Elisabeth'in
villasna doru ilerledim. Bahe kaps akt. Ihlamur
larn altndan getim. Elisabeth yoktu evde. Bir yere
gitmi olmalyd.
Salonda, divana uzandm. Neydi beni Elisabeth'e

iktidar ark

561/36

balayan? Yalnzlm m? Yoksa, bir kadna duyduum

gereksinme mi? Arkadal ya da genlii mi? Onun
gelimesini, serpilmesini
izlemek, grmek isteim
m? Yoksa... yoksa yalnz onunla yatmann verdii ra
hatlk m? Yoksa kendimden,
gemiimden, o yk
l yllar reddetmek istememden mi ona balydm
acaba? Elisabeth benm iin bir baka dnya, br ba
ka zamand galiba. Kendi kendime kar diktiim o
baraj, gemile aramdaki baraj destekleyen, kalnlatran bir duvard belki.. Hi bir eyden haberi yoktu
onun. Magilano'yu, Maud'yu, Merry'y'i, Berlin'i bilmi
yordu. Hi bir eyi bilmiyordu. Yaantmn ana hat
larn anlatmakla beraber, ayrntlarn aklamamtm
ona. Br yenilikti Elisabeth. Benim iin yepyeni bir
varlk, bir smakt. Gvenilir bir limand. Piave cep
hesinden haberi y o k t u . Elsabeth'e bu denli balan
mann nedeni belki de beni benden korumasyd. O
ar, ykl, l yllarmdan kamama yardmc olu
yordu.
Tam o srada,
Hello, Marco. diye seslendi.
Kapnn ngran alyor, sesleniyordu.
Kalk
t m divandan. Geliin izledim. Kap ile villann girii
arasndaki akl tal yolda salna salna yryordu.
Eliyle selmlad beni uzaktan grnce. Geni kenarl
hasr apkasnn altnda tatl tatl glmsyordu. Boz
gunun u karanlk gnlerinde, birtakm insanlar yol
larda srnrlerken, kap kurtulmak iin rpnrlarken, tam kurtulacaklar anda Almanlarn eline der
lerken, ben Elisabeth'in villasnda, rahat, huzurlu, ye
niden yaadm duyuyor,
Elisabeth'in yryn,
geliini, bana doru ilerleyiini izliyordum.
Yaklanca biraz,
Hello, Marco, diye tekrarlad.
Bisikletini yere brakt. Hayat belki de buydu. Ya562

amak, belki de her eyden nce bir kadn olmakt.

tesi... tesi botu belki. Boluk, grlt, lm ve
savalard belki tesi.
Yerletim
Elisabeth'in villasna.
Mutlu gnler
balad. Topra apalyor, suluyordum. Hi dar kmyorduk. Akamlar yabanc radyolar
dinliyorduk.
talyan ve Alman birlikleri atmaya balamlard.
Sonra, Mussolini'nin ka. Almanlar, onu, gzaltnda
tutulduu kaleden karmay baarmlard.
Alman
radyolar talya'da faizmin ynetimi yine Mussoli
ni'nin elinde diye yayn yapyorlard. Sonra, atlak
bir plaktan kyormu gibi, Mussolini'nin sesi duyu
luyordu Alman radyolarndan: Yeniden kuracamz
devlet, sizlerin, talyanlarn tmnn devlet olacak
tr. Hainler yarglanacaklar. Cianolar, Ferriler, lkemi
ze verdikleri zarar deyeceklerdir. Bu yeni gelime
benim Elisabeth'in villasnda geirmekte olduum tat
il gnlerin, dinlenmenin sonu demekti.
Elisabeth, ngilizler ve Amerikallarla gizliden giz
liye ibirlii yaparak, Fransz Direnme rgtnde a
lyordu. Bana Julien Deivert adna hazrlanm sah
te bir kimlik kart salad. Onun bu grevinden ve du
rumundan yararlanarak, Fransz Gizli Direnme rgt
birliklerinden birine katlmay istedim. Haftalar geti
aradan. Havalar soudu birdenbire. evreye gz du
manlar reklendi. Sabahleyin balayan sis kolay
kolay datmyordu. leden sonra bazan yzn gs
teren soluk gne de artk stmyordu insan. Alman
lar bu blgeye de yerlemilerdi. talyan igalinde,
buralara kam, yerlemi Yahudileri aramaktayd
lar. Ellsabeth'le iki kez, dalara kamakta olan baz
Musevi ailelerini villada birka gece alkoymu, ar
lamtk. Maud'yu dnyordum. Bir gece burada al
koyduumuz bir Musevi ailesi arasnda esmer bir gen
553

kadn vard. Korkudan t i t r i y o r d u . Maud'ya m benziyor

du? Hayr.
ldryorlar bizi, diye mrldanyordu durma
dan. Biliyorum, ldryorlar bizleri. Onlarn gznde
hi bir'deerimiz yok. Hi ama, hi.
Sonra bana bakyordu o esmer Musevi kadn.
Peki ama, ne yaptk biz onlara? Sylesenize,
ne yaptk?
lmek iin, kurban edilmek iin mutlaka sulu ol
mak gerekmiyordu. O srada bir kyl ka geldi. Eer
kabul ederse, onu da yollarndan
karabileceini
syledi. Karar veremiyordu Musevi kadn.; Bana ba
kyordu. Sonunda sordu aka.
Ona gvenebilir miyim acaba?
Adama bakyordum. Sakai beyazlamaya yz tut
mutu. Durumundan bir anlam karmak kolay deildi.
Hayli ask suratlyd. Biraz bizim N i t t f y i andryordu.
Gvenmemek iin br neden olmadn syledim ka
dna. kisi yanyana kp g i t t i l e r . Aradan zaman ge
t i k t e n sonra o ask suratl kylnn, dada, kadn
soyduunu, Castellane tepesinde onu yalnz bana b
rakp katn rendim. Jandarmalar bulmulard ka
dn. Nice'e gtrmlerdi onu. Kaybolmutu ortalar
dan. Almanlarn onu da alp bir kampa srdkleri an
lalmt.
Esabeth'in villasnda oturup bekleyemezdim ar
tk.
Br akam, ocakta, son ateimizi yaktk"onunla.
ki kt aprazlamasna yerletirdik, etrafna da a
l rp koyup ateledik. Moustiers - Sainte - Marie ke
siminde Fransz Gizli Direnme rgtne bal parti
zanlarn bulunduunu renmitik. Elisabeth onlar hak
knda gerekli bilgileri toplamt. Ertesi sabah erken
den yola kacak, onlarn yanma gidecektim. mine
nin karsnda oturmu,
Elisabeth'le hi konuma564

dan, ktklerin yann'' izliyorduk. Yalnz, kavrulan,

alevlenen kabuklarn trts duyuluyordu.
Savatan sonra niye bu ilikimizi srdrme
yelim? dedim. Niye evlenmeyelim sava bitince?
ok var daha savan sona ermesine.
Eiisabeth eildi mineye.
Snmeye yz tutan
atei fledi.
Peki ama, dedim, sava yarn sona erecek o l
sa?
Evleniriz o zaman, dedi. Niye olmasn?
Sokulduk birbirimize. Kolumu doladm boynuna.
Elimi tam karnnn stne koydum. Maud. Ne olduu
nu bilemediim olum. Bunu imdi Elisabeth'le yeni
den denemeye kalkmak. Kendimi ok brakmtm
olaylarn akna. Eisa ile, ingrid'le, Merry ile ok akn
tya brakvermitim kendimi. Ya Maud ile? stemek
gerekliydi. Karar vermek. Semek zorunluydu. Benim
semek gerekiyordu.
Sabah, daha etraf aydnlanmadan, yryerek yola
koyuldum. Eski bir deirmene kadar yrdm. Oradan
bir kyl, kamyonetine aidi beni. Darack da yollarn
dan gtrd. Sonra yine yryerek, krmz sert t o p
rakl bir tarladan g e t i m . Sonunda yayla gibi yksek
bir dzlkte, kocaman bir i f t l i k yaps grnd. Elle
rinde av tfekleriyle iki adam bana doru geliyorlard.
- Juiien'im, ben, diye seslendim onlara.

565

12

Bir sabah, gne domadan, Elisabeth'in villasn

sarmlar drt yandan. Bir sz, bir dosyada T a s l a d
m bir deyim yetti onun villasn nasl sardklarn
gzlerimin nne getirmeye. Deriden dikilmi, uzun
paltolu adamlard mutlaka villay saranlar. Berlin'de
grdm gabardin ya da deriden yaplm uzun pal
t o l u , uzun boylu adamlar. Nice'te, el koyduumuz At
lantic otelinde bir baka dosyay kartrrken, kar
ma kan bir aklamaya dayanarak, Elisabeth'in, o he
riflerden kurtulmak iin, bahede nasl kotuunu, ar
ka taraftaki alak duvarn stnden nasl sokaa at
ladn gzlerimin nne getirebildim.
Neye yarar
ama? Elisabeth duvardan atlar atlamaz, orada park et
mi, bask, haki renkli Alman asker otomobilinin far
lar yanm. Elisabeth kskvrak yakalanm olmalyd.
imdi igal ettiimiz Atlantic otelini Gestapo kullan
mt Nice merkezi olarak.
Yakamadklar dosyalan
kartrrken anladm
Elisabeth'in bana gelenleri.
Kamaya alrken ona ate ettiklerini de anlamak
ta gecikmedim. Sonra herhalde arabaya atp getirmi
olmalydlar Nice'e. Atlantic otelinin bodrumuna tk
m olmalydlar. Bir dosyada unlar yazlyd: Elisabeth Loubet, Paris'e gnderilmitir.
Yanmda duran Lebianc,
Grdn m, diyordu, onu bulmak olana var
demektir.
567

Fransz Gizli Direnme r g t n e katldmdan bu

yana, Lebianc'la arkadalk ediyorduk. Dalarda ar
ptktan, maaralarda gizlenip uyuduktan sonra, ya
va yava yaklamtk N'ice'e. Vence'a geldiimiz za
man grdk Esabeth'in villasn.
Yama e d i l m i t i .
Bizi gren kasaballar yanmza yaklamlard.
Tutuktadilar, gtrdler onu baym, diyorlard.
Ocak aynda, bir sabah erkenden.
Daha sonra, Atlantic otelinde elime geirdiim o
dosyadan her ey anlalyordu. _ -.
Kendini tehlikeye atma, enayilik etme diyor
du Lebianc.
Hayli zaman olmutu her eyi gze alal: ekine
ceim, yapmaktan geri duracam hi bir ey yoktu
artk. Gerekirse eer, lme bile atabilirdim kendimi.
ktm Atlantic otelinden. Sokaklarda silahl genler
dolayorlard. Sivil giysilerinin sa kollarnn stne,
krmz, beyaz, mavi renkli birer bez i l i t i r m i l e r d i .
Bazlar, ellerinde av tfekleriyle baz dkknlarn vit
rinlerine ate ediyorlard. Bir gen kadn, kaldrmda,
molmi, koluyla yzn rtmeye alyordu. Onun
evresinde adamlar, baka kadnlar toplanmlard.
Azlarna geleni sylyorlard yerde diz km, kor
kak bir hayvan gibi kvrlm duran kadna. Orospu d i
yorlard, kaltak diyorlard. Orospu ocuu diyorlard.
Yzne tkryorlard. O srada gen bir adam.
Gtrelim pis orospuyu, salarn tra ede
l i m ! diye bard.
Bir baka adam, kadnn salarn yakalam e
kiyordu onu ayaa kaldrmak i i n . Getim. Denize
doru yrdm. Baheleri, kk parklar evreleyen
dikenli tellerin nnde bir kalabalk gzme i l i t i . Her
kafadan bir ses kyordu. Erkekler baryorlard.
Bir kadn, kollaryla gzlerini kapatyordu biraz ilerde
ki durumu grmemek iin. Yaklatm onlara. Dikenli
568

teflerle evri im i kk bir bahede, yz metre kadar

tede, bir adam yatyordu yerde. Korkun sesler kar
tarak kollarn oynatmaya alyordu.
Mayn patlad, diyordu kalabalk
arasndan
b i r i , mayna basm zavall. Namussuz Almanlar, gi
derken, her yere mayn yerletirmiler. Adam bra
kp lmesini mi seyredeceiz? diye baryordu b i r i .
Her kafadan bir ses kyordu. Atladm dikenli
tellerin stnden. Adamn bast imenlerde ayak
izleri kaybolmamt henz. Ayn izlere, basarak ona
doru ilerledim. Maud geldi aklma. Pralo. Elisabeth.
Gerekirse eer, ben de pekl lebilirdim. nsan ken
dine izdii yolu izlemeliydi. Ne olursa olurdu. Ne
kard bir ey olursa. Srt st yatyordu adam. st
ne, krlm aa dallar dklmt. Bacaklarnn iki
si de ezilmi gibiydi. Pantolonunun paalar paralan
m, kpkrmz kan rengi olmutu. Omuzlarndan tutup
adam, yava yava, dikenli tellerin yanna kadar ek
t i m yerde srkleyerek. Bir ambulans g e l m i t i . Alp
gtrdler onu. Oradaki kalabalk evremi sarverdi.
'"r Onun ayak izlerine basarak yanna gidilebilir
d i , dedim...
Her kafadan ayr ses kyordu yine.
Pek fazla konumadm kalabalktaki
insanlarla.
Yardm evremdeki kalabal, denize doru yrme
ye devam e t t i m . Biraz sonra indim deniz kenarna. rr
akl talarnn stne uzandm. Gneliydi hava. An
lalan bu sava benim lmemi istemiyor olmalyd.
Ukrayna'dan kurtulduuma, o korkun souklardan,
buzlardan yakam syrdma gre. herhalde burada
lecek deildim. Gerekte, sava, hem bundan nce
ki, hem imdiki sava, beni her an, ar ar, ama ke
sinlikle mum gibi e r i t m i t i . Giulia g i t m i t i . Maud ka
yplara karm, lmt herhalde. Son olarak da Eli-569

sabeth. Sava benim kalbimdeydi. -Ama ben hayat

taydm hl.
Vence'a g i t t i m . Birka gn geirdim orda. Mev
sim yazd. Elisabeth'in villasna biraz eki dzen ver
meye altm. Gestapo'nun adamlar her yeri aram
lar, her eyi allak bullak edip, yerlere atmlard. Giy
s i l e r i n i yerden toplayp dolaplara astm birer birer.
Kitaplar kaldrdm, minenin stndeki raflara yer
letirdim. Hayatmda, tpk annemin lmnden, Maud'nun kayboluundan sonra olduu gibi, bir kez da
ha bir sessizlik dnemi balad. Tpk Rusya'dan dn
dm zaman, Roma'daki apartmana gnlerce kapa
np kendime yeni bir yol izdiim zaman gibi, yalnz
kendi sesimi dinliyordum.
Baheyi suluyor, gnee uzanp yatyordum. Ken
dimi dinliyor, bam dinliyordum burann kavurucu s
canda. Ancak, kavurucu gne, Rusya'da yaadm
o korkun souk gnleri, steplerde grdm o kor
kun olaylar aklmdan silip atamyordu. Silmek yle
dursun, gnein altnda yatarken, tmn, t m o olay
lar yeniden yayormu gibi gzlerimin nnde can
landryordum. Gnler boyu scakta, o gnete pinek
lerken Leblanc telefon e t t i .
Bir adam, dedi, bir Amerikal grmek istiyor
seni. Gndereyim mi oraya?
Geldi Amerikal biraz sonra. Srtnda niforma
syla gelen Amerikal Strang'd. Kasketini hlamurun
altndaki masann stne f r l a t t . Sarld bana.
Nerelerdesin sen Naldi? Aylardan bu yana ar
yorum seni. Amma da scak buras!
evredeki aalarda ynlarla
austos bcei
tyordu, koro halinde scan altn izer gibisinden.
Strang kravatn zd.
Ferri'nin, Elisabeth Loubet'nin sayesinde bu570

abildim seni. Elisabeth'in bizimle birlikte altn

biliyorsun, deil mi?
Ferri, sylediine gre, Portekiz'e gemi,
bon'da yayordu.

Liz

Sava sonras iin planlar yapyor, dedi. Kim

plan yapmyor ki sava sonras iin. ans varm
onun. Kaacak zaman da iyi semi gerekte. Giano'nun bana gelenleri duydun mu?
Bir gn, ocak aynn sonuna doru, Fransz Gizli
Direnme rgtnde snan dnda oyalanrken, Leblanc armt ieriye. ngiliz radyosunun o srada
vermekte olduu haberin ancak sonuna yetiebilmi-."
t i m . Ciano'yu vatana ihanetle suladklar teki tann
m faist liderleriyle birlikte, birer iskemleye bala
mlar, aralarnda, o M a t t e o t t i olay srasnda tan
tm De Bono da varm. Herifleri baladklar gibi
yanyana dizmiler Verona'daki San Procoio kalesinin
at poligonuna. Amlar atei heriflerin stne. Yal
nz, Ciano'yu bir kurunda ldrememiler. Yaralan
makla kalm. Bakmlar ki, baryor, grmler ki
lmemi hl, o zaman dzinelerle kurunu boalt
mlar adamn karnna. Ciano.,. Tutkularna kurban
olan dileri bakan. Mussolin'nin damad. Arnavutluk'un bakenti Tiran',
Korska'daki Calvi kentini
bombalayan, pilotlua zenen, her eye. her ey o l
maya zenen Ciano... enesini tpk Mussolini gibi
ileriye doru frlatarak konumaya alan Ciano.
Shakespeare'in dramlarn andran bir olay,
dedi Strang. Dnn bir kez, damadn ldrten bir
M u s s o l i n i . yle deil mi Naldi? Susuyorsunuz bak
yorum.
Rusya steplerindeki korkun kar frtnas iinde
yere yuvarlanan Pralo.
Onlar hep bakalarnn srtndan geinerek
571

ilerlemeye altlar Strang, dedim. Bence alaklkt

yaptklar!. Baka ey deil.
Bana kairsa, dedi Strang, iktidar her zaman
bakalarnn srtndan geinir. Baka trl iktidar olun
maz. Bakalarn srerler ne, piyon gibi, onlarn s
tne basarak ykselirler. ktidar ele almann
ba
ka yolu yok k i . . .
Sylediklerini
gzlerimin nnde canlandrmak
istermiesine, eliyle yle masann stn sprr
gibi yapt. Sigara paketleri, akmak, gazeteler, bir iki
kitap, yere dt masann stnden.
Rusya'dan kaarken, Sovyet tanklar da yle s i iip spryorlard karl ovalarn ortasndaki tahta ku
lbeleri, paletlerin nnde kalan, kaamayan asker
leri.
Oyunun kuraldr bu, Naidi, dedi. Toplumsal
kanunlarn doal gereidir bu. ktidar elde etmenin
baka yolu yoktur. Ya bu oyuna katlr kii ya da ken
di kesinde oturur, izleyici olarak, kalr, kalabilirse
eer. Ya da, oturur yine miskin m i s k i n , dler kurar.
Bana yle geliyor k i , siz de her eyden nce, d ku
ran bir insansnz. Yanlyor muyum acaba?
D kurmak. Baz nl kiilerin sonlarnn ne ola
can tahmin etmeye almak. Dekorlarn ykld
n, kuklalarn ldklerini grmek. nsanlar i m d i kar
mzda maskesizdiler, maskesiz ve de niformasz.
D kurmak myd bunlar grmek.
Syleyin bakalm
Strang, dedim, siz yalnz
dostluk, arkadalk iin mi geldiniz buralara kadar?
Glyor, alnndaki terleri siliyor, sigara yakyor
du.
Her zamanki gibi saldrgansnz Naldi. Sizi ilk
kez Roma'da grdm zaman da benden pek holan
mam, saldrgan szler sylemitiniz. Merry'nin Pa572

ris'te olduunu biliyor musunuz? Ona sizin burada ol

duunuzu sylersem eer, kalkar gelir.
Strang'n sylediine gre, Alatri de
Roma'da
L'Unita gazetesini ynetiyordu. Dernek herkes bir
eyler yapmaktayd. Sanki hi bir ey olmam gibi.
Sanki Pralolar, Maudlar lmemiler gibi. Zordu ha
yat.
Bakn, dedi, Strang, sizden bir ey saklaya
cak deilim.
Sava, diyordu, alt aya kadar ya da daha nce
bitecek artk, diye anlatyordu. in burasn askerler
bilir. nemli olan sava deil, sava sonras diye ko
nuuyordu. Ayaa kalkt. Yine eski havasn bulmu
t u . Kesin kesin konuuyordu.
Bakn Nald, diye srdrd: szlerini, bu kadar zor
koullardan getiniz. Bu kadar tecrbe edindiniz. Ro
ma'da sizin gibileri ok yararl rol oynayabilirler,. Si
yasi bakmdan imdiden nemli bir insansnz. nce.
faizm lekesi yok stnzde, faist diye bakmyor
kimse size. Savaa katldnz, gizli direnme rgtnde
attnz, hem sonra komnist de deilsiniz. Yanl
anlamayn sakn, komnistlere kar deilim. Deilim
ama, yle ite.
Bir sigara uzatt.
Siz de ben de, bundan nceki sava sonrasn
grm insanlarz. Hatrlyor musunuz? Peki, bu sava
sonrasnda ne yapacaz dersiniz? Nasl bir dnem
olacak bu sava sonras sizce? Kzl bir dnem mi
olacak acaba? 1922'de, Roma'da, 933'de Berlin'de
kara bir dnem balamt. Faizm, Naziler sonra. Bi
liyorsunuz t m bunlar. Yani bu sava sonras eer k
zl bir dnem balarsa, bilmem ki nasl olur? Bana
kalrsa, faizmden, nazizmden pek daha iyi olmaz. Rus
ya'da da bulundunuz stelik. Komnistleri bilirsiniz.
sterseniz... isterseniz yardm edebiliriz size Nald.
573

Dnn. Size yardm etmek bizim politikamzn doai gereidir. Sizin de karnza olur.
Kravatn balamaya balad. Kasketini ald eline.
Elisabeth Loubet nemli bir insand sizin i i n .
yle deil mi? yle olduunu sanyorum. Aratrabiliriz, onun ne olduunu. Bulabiliriz herhalde. Paris'e
gelince arayn beni.
Jipini yolun altnda, selvi aalarnn yannda b
rakmt. Bir zenci olan ofr orada yere km otur
mu, bacaklarn am, dinleniyordu. Gne vurmu
tu stne. Yznn yars siyah, yars beyazm gibi
grnyordu uzaktan.
Merry'yi pn benim iin, Strang, dedim. Fa
kat, sk sk tembih edin ona, sakn buralara gelme
sin.
Birka gn daha kaldm yalnz bama Elisabeth'in villasnda. Yakc gnein altnda. Roma'da bulu
nan Provi benimle bir balant kurmay baarmt.
Dileri bakanln yeniden dzene sokuyordu. Ge
ici olarak Paris'e gitmemi istiyordu, oradaki talyan
diplomatik t e m s i l c i l i i n i amam iin.
Manacorda,
Londra'ya, Antonetti ise Moskova'ya atanmlard.
Provi bana, eskiden, Biraz hile yaptm. Stratejik bir
hastalk ite. Raporluyum, d e m i t i . Kazanmt oyunu
anlalan. Hile yaparak da olsa, kazanmt. Tm de
imdi yine yava yava ortalara kyor, onurlu grev
leri paylayorlard aralarnda. Baz deliler hl direni
yorlard gerei grmemekte. Faist ynetim Como
glnn kysna snmt. Lanvoni de, ak! bu ya,
o faist ynetiminin szde bakanyd. Marghella, ulu
sal faist muhafz glerinde general olmutu. Gre
v i , partizanlar kovalamak, yakalamakt. Valsecchini
hl partinin genel sekreteriydi. Yanlmlard onlar.
Yanl numaralara oynamlard. Provi'den bir telgraf
geldi. Hemen bir cevap vermemi istiyordu. Hileli oyun-

574

lar. Ben de oynantm zamannda bu tr oyunlar.

Ben de katlmtm bu tr oyunlara. nsan o tr oyun
lara katlmakla hayatn kurtaryordu ama bombo bir
ihsan oluyordu. Kof, bombo bir insan. Provi'ye iki
szckten oluan bir cevap t e l l e d i m . Reddediyorum.
Naldi.
Burada bir iki gn daha geirdikten sonra, bir sa
bah Elisabeth'in bisikletine atlayp Nice'e indim.
Atlantic otelinde, Leblanc dinliyordu syledikle
r i m i , italyan Alplerirde, Almanlara kar arpan baz
partizan gruplar vard hl. Bunlar, arada srada, ku
atlmaktan kurtulmak amacyla, Fransz topraklarna
geiyor, oralara snyorlard. Sonra, tekrar dalara
trmanyorlard Almanlar kovalamak iin.
Leblanc, hi dnmedi.
Eer mutlaka istiyorsan, olur, dedi. Git onlara
katl!
Souktu dalar. Akamlar, kayalklarn iine gizle
niyor, snmak iin ate yakyorduk. Kar balyordu.
Oralarda yeniden kavutum savaa. Sessiz duran er
kekler. Saldrlar. Gerilemeler arada srada. lmle
tekrar yzyze geldim. SS Birlikleri getikleri yerler
de, i f t l i k l e r i yakyorlard. Yaklm bir i f t l i i n iinde,,
bir yn cesetle karlatk. Bir kyl kt karma.
Sen Rusya'da bulunmua benziyorsun, dedi.
Orada savam Luigi adnda biriyle tanmtm, d i
ye ekledi. ld Luigi. dedi. El bombas avucunda pat
lad.
Ne zaman lmt Luigi? Buralarda m , yoksa da
ha Don nehri kylarndayken mi?
Adamn anlatt belki de bir baka Luigi'ydi. Ama
ne olursa olsun, ldk m bir kez, tmmz birbirimize
benziyorduk. Haftalar g e t i . K. Sis altnda kalan va
diler. Haftalarca. Beklenmeyen SS saldrlar oldu. Bir
iki ky atee verip kayorlard. Haftalar boyu. A r t k
575

gemiimden kopmu olarak yayordum. Yryor, ar

pyor, yemek yiyor, uyuyordum. On kiiik bir grubun
komutanydm. Bahar gelince, vadilere doru, yava
yava inmeye baladk. Mttefikler Apenin'ere sald
rya gemilerdi. Berlin dmek zereydi.
Kylere giriyorduk. Piemonte blgesindeki kk
'kentlerde kadnlar boynumuza sarlyorlard. M u t t u ,
sevinliydiler. Akamlan yorgunluktan inliyordum. Sa
bah oldu mu, yeni bir ky, yeni bir kent, lerliyorduk
yollarda. Bir gn, bitti kesinlikle sava. Birbirimize
sarldk, ptk.
imdi ne yapmay dnyorsunuz, Naldi?
Bir jandarma klasnda son gecemiz.
Bir albay yaklat yanma.
Siz, dedi, sivil hayatta diplomatsnz galiba,
yle deil mi?
1
niformalarmz giydik.
Gerek kiiliklerimize
dndk. Magliano'yu grmek geldi iimden. N i t t i ' y i ,
st aalarn, samanl. Eski a n d a r yine. Albay
bir araba buldu bana. Bir de grev f i i doldurdu. O ge
ce hi uyumadan, yamurun altnda yola ktm. Yol
larda askeri konvoylar vard. Sabah Milano'ya ula
t m . Gne. Kente giren y o l l a n , ou yerden'kesmi
lerdi partizanlar.
Daha teye gidemezsiniz, diye sesleniyorlar
d bana.
Nedenini soruyordum.
- yleyse, gidin, gidin bakalm. Gidin de grn,
diyorlard glerek.
Arabay bir sokaa braktm. Dolatm sokaklarda,
Milano'da. Gruplar halinde askerler, subaylar, siviller,
bir yerlere kouuyorlar, barp aryorlard. Sokak
larn birinden bir alana ktm. Tklm tklm dolmu
tu oras. Halk, demirden yaplm idam sehpalarnn
nnde, birbirini eziyordu. Mthi kalabalkt. Vaktiy576

j
^

le, Mussolini'nin sylevlerini dinlemek iin toplandk

lar gibi toplanmlar, dolumulard o darack alana.
Sephalarda aslm insanlar sallanyordu. Arada srada,
halk datmak iin, askerler, bir yerlerden, mitralyzle ate ediyorlard. Erkekler sehpalara yaklap baktk
tan sonra yerlere tkryorlard. Aslanlardan birinin
yzn tanr gibi oldum. Sokaklarda herkes birbirine
bir eyler sylyordu. lerde Mussolini diyorlard.
Metresiyle yanyana asmlar onu diyorlard. Terbi
yesizce iaretler yapyorlard sonra elleriyle. Lanvoni'yi de grdm. Ayaklarndan asmlard. Yz mermerlemiti.
Tekrar koyuldum yola. Regio Emilia'dan getim.
Orada ka kii aslmt acaba? Elsa'ya burada rast
lamtm ilk kez. Sanki dn raslamm gibiydi. Kara
gmlekli faist genleri vard hani yannda. Kara gm
lekli faist genlerinin yakalayp azna bir ise h i n i
ya doldurduklar kyl kadn neredeydi acaba simdi? Tekrar yolda ilerlemeye baladm. Ksayd insan
m r . Bolonya'da durdum. Bolonya sokaklarnda Ame
rikan jipleri dolayordu. ark sylyordu askerler.
nsan mr ksayd. Genler, genlere zg taknlk
lar yapyorlard. Onlar buralarda olduklarna gre, ben
neydim acaba imdi?
Daha hzl srerek arabay Magano'ya geldim.
Nittierin kaps kapalyd. Arkamda biri vard. Ayak
seslerini duydum. Matteroni'ydi gelen. teki ii. Kas
ketini eline almt.
Sinyor Naldi deil mi dedi. Sevindim geldi
inize. Bir dakika ltfen. Aaym size kapy.
^ Kayboldu ortadan. Yalnz kaldm n bahede. Bir
denbire, savan buradan getiini, burasn da etki
lediine emin oldum.
Nitti'yi benden iyi tanrdnz, diye balad an
latmaya Matteroni. Baz yerlemi fikirler vard kafaktidar ark

577/37

snda. Bilirsiniz. 1943'ten sonra, Mussolini'yi tutuk

ladklar zaman, savaa katlacam diye t u t t u r d u .
Onun yandaki insann harc myd savamak? Yal
nz, sonu... tahmin edersiniz ya.
Almanlar. Faist milisler.
Partizanlar kovalar
larken, 1945 ilkbaharndan aylarca nce olmumu.
Yakaladlar onu. Tam olarak nerede bilemiyo
rum. Silahlyd Nitti. Hemen ldrmler.
Sinyora Nitti de kocasnn lmnden bir iki hafta
sonra lmt.
Ne yapmamz gerektiini bilemiyorduk, diyor
du. Matteroni. Sizin nerelerde olduunuzu da bilmiyor
duk.
Savan buradan da getii gerekti. Nitti'ye ver
diim o tabanca. Pralo onu lm bir Rus subaynn
elleri arasndan zorla kartp alm, bana armaan et
m i t i . Don nehri kylarnda.
Ne yapacaz sinyor Naldi? dedi Matteroni. Ka
lacak msnz burada?
Burada kalmak m? Bir ukurdu. Hatta bir uurum
du artk buras. Belki, sonra, ok sonra gelirdim.
Siz almaya devam edin. Evi de derleyip t o p
layn. Her ey dursun olduu gibi. Ben yazarm size.
Ayrldm Magliano'dan. Venedik mi? Ne yapacak
tm Venedik'te? Hi. Venedik de artk bir bataklkt
benim iin. Srdm arabay. Yollarn durumu ok k
tyd. Saatlarca kaldm direksiyonda. Durmadan ya
mur yayordu. Yer yer kapalyd yollar. Kylere, gir
mek, yan yollardan dolamak gerekiyordu. En iyisi hi
bir eyi dnmemekti. Magliano'dan kamakt en i y i s i .
Bir baka yerde, bir baka lkede yeniden ie bala
makt en iyisi.
Sonunda Roma'ya gelebildim. Tpk Bolonya'da olr
duu gibi burada da kentin byk alanlar askerlerle
doluydu. Amerikan askerleriyle. stleri balar yrtk
578

ocuklar Amerikan askerlerinin arkasndan kouuyor

lard. Boyal kadnlar gze arpyordu kaldrmlarda.
Piazza Barberini'deki apartmanma g i t t i m . Merdiven
l e r d e , komulardan biri selam verdi. Eskiden de yap
t gibi. Dileri bakanlnn yerletii sarayda Provi karlad beni. Eskiden
Ferri'nin alt salona
yerlemiti. Arkadaa davranyordu.
.,y
Gel bakalm deerli kahraman Naldi, dedi.
Makina ile yazlm bir kd uzatp gsterdi.
Ktta bana bir sr madalya verilmesi nerilmek
teydi.
Hi itiraz etme, dedi Provi. Kabul edildi bile
neri.
Bir kapcnn getirdii bir yn kd imzalad
v
o arada.
Her eyi yeniden dzene sokmak gerekiyor.
Kalkt yerinden. Koluma girdi. Baheye srkledi
beni. Yanyana yrmeye, dolamaya baladk. Hava
__j?ok gzeldi.
Doru olmad Paris'teki grevi kabul etme
men. Dalarda arpan biri nasl olsa kard senin
e y e r i n e . Gitseydin eer o zaman Paris'e, imdi bir ma
lca m sahibi olmu olurdun.
Bahede, bir portakal aacnn altndaki bankoya
oturduk. Portakallar daha yemyeildi. Kkt.
Bir
yaprak kopardm, srdm. Ac tadn duydum dilimin
stnde.
Nedir tasarlarn? diye sordu Provi. Senin iin
neler sylyorlar biliyor musun?
Bir sigara yakt.
Kzma ama sakn, dedi.
Omuzlarm s i l k t i m .
.
Venedik blgesinden aday gstereceklermi'
seni milletvekilliine. Komnistler iin ideal adaysn
sen. Vatanseversin. Partizan rgtlerinde arptn.
579

Kimseyi tedirgin edecek bir zelliin yok. Partiye ka

ytl deilsin. Daha ne olsun? Milletvekillii de br
meslektir. Ne olur. Hem seilme ansn var. Unutma
sakn, solundan esen rzgrlar dikkate al.
Dinliyordum. Demek benim hayatm bir kez daha
bakalar ele almak istiyorlard. Ben hesaba katmadan.
Kendi ilerine gelir biimde kullanmak iin.
Eer aklndan byle bir ey geiyorsa, hi dur
ma, dedi Provi. Tam zamandr imdi. Bir kez seil
din mi gerisi kolay. O zaman esecek rzgrlara gre,
ister biraz daha sola, istersen biraz daha saa kayverirsin.
r
Gld.
Bana sorarsn, ne yana sapmak gerektiini-.
Kokuyu iyi alrm ben. Sylerim sana.
Dolatk bahede uzun bir sre onunla yanyana.
Konuuyordu. Anlamasna anlyordu, savan, Maud'nun, Rusya bozgununun beni etkilemi olacan. An
lyordu ama, onlarn artk etkisi olmamas gerektii
kansndayd.
unun urasnda daha krk besindesin. nn
de drt elle sarlman gereken bir meslek var, hayatn,
yeniden dzenleyebilirsin.
yleydi gerekte. yleydi ama sava derinleme
sine etkilemiti beni. 1917 ylndan bu yana. Braksnlard beni artk. Meslekmi? Ne meslei? 1917 yl
gznden bu yana ne kadar olaya tank olmutum, ne
kadar insanla tanmtm, ka kiiden ayrlmak zo
runda kalmtm. 1917'den bu yana. Artk, braksmlard yakam. Kendi bildiim gibi hayatm srdrmeliy
dim bundan byle. Ne yapmam gerekiyor idiyse, yap
mtm. demitim demem gereken bedeli. Alatri
de srar edip duruyordu. Onunla,, parti merkezinde,
Venedik Alan yaknlarnda, Botteghe Oscure soka 1
ndaki yapda bulumay kabul e t m i t i m .
580

 Sana teekkr etmek istiyorum, diyordu. Sn

r da geebildik. Verdiin izin ktlar canmz kur
tard. Tam son anda geebildik snr. Tehlikeye sok
tun kendini bizim iin. nnan bana Naldi, unutmayz
biz bylesi eyleri.
Parti merkezinin iinde, duvarlarda, Togliatti'nin,
Gramsci'nin fotoraflar aslyd. Karmda artk g
lmser yzl, kaskat olmayan, hayli gevemi, ken
dini bulmu bir Alatri vard.
Grdn ya, dedi,
Kazandk.

sonunda biz hakl ktk.

Yazhanesine yaslanmt.
Bir kocaman
kitap
uzatt".
Al bunu, okursun, dedi. Belki kendi kendine
sorduun, karln bulmakta zorluk ektiin sorular
vardr. Yararl olur bu kitap.
talyan komnist partisinin tarihiydi verdii kitap.
Kaln bir c i l t t i .
Biz 0 sorularn cevaplarn biliriz. Hem bak baa Naldi, yllardr tanyoruz seninle. Sana hi ama'dm bu konular. Kim bilir diyordum kendi kendime.
Anlamsz bir hareket yapt eliyle.
\
Ne olursa olsun, seni her zaman beenmiim--dir Naldi. Gerek yolunu aradn durdun. Hem de ken
di bana, yalnz bana aradn. Pek tutarl bir aba sa
ylmazd seninkisi. Zira insan tek bana hi br eyi
baaramaz. Hi deilse, byk iler baaramaz. Ama,
neyse,... sonunda ulatn ulaman gereken yere. Bak,
imdi sana yapm olduumuz teklifi iyi dn, i y i ' d e
erlendir.
Koridorlarda gen adamlar dolap duruyorlard.
Baz kelere brorler
ylmt stste.
Alatri
benimle indi merdivenleri, baheye, ortadan da Vene
dik A l a n n a geldi yanmda.
581

 Eer kabul
edersen adayl,
seileceine
emin olabilirsin. Destekleyeceiz seni.
Hi birinin konumasna engel olmuyor, hepsini
dinliyordum. Provi, A l a t r i , daha bakalar, konuup du
ruyorlard. Ferri geldi Roma'ya birka gn iin. Se'vinmitim onu tekrar grdme. Hi deilse, delido
lu davranlaryla gldryordu beni. Via Veneto'daki
kahvelere oturuyorduk akamstleri. Gemiten sz
ediyorduk uzun uzadya.
Sen politikaya atlacak insan deilsin, Naldi.
Sen de bilirsin bunu.
Eski arkadatk onunla. Birbirimizi yanamzdan
pyorduk. Strang telefon etti sonra. Elisabeth Pa
ris'e dnmek zereydi.
Evlenirsin sen artk, diyordu Merry. Olgunluk
ana girdin. Sakin bir hayata ihtiyacn var.
Paris'e gitmek iin valizlerimi hazrlarken yardm
etti Merry,
Hi ansm tutmuyor seninle diye konuuyor
du. Yannda bulunmam gereken zamanlar hi yannda;
olamyorum.
Provi'ye telefon e t t i m . Bana Paris'te bir grev
bulmasn istedim. Ne olursa olsundu bulaca grev.j
Elilikte kapclk bile olsa kabul edeceimi akladm.'
Aiatri'ye telefon edip Paris'e gideceimi syledim.
Tam evden kacam srada kap alnd.
Baktm,
Alatri'ydi gelen. Karmda dimdik duruyordu. Ciddi
lemiti.
Dorusunu
istersen,
anlayamyorum
seni
Naldi, diyordu. stesen de, istemesen de siyasi s o r u m
luluklarn var. Sana gveniyor birtakm insanlar. Tam
bu srada geri ekiliyorsun. Kadn sorunu ise eer,
neydi ad bilmiyorum, git getir onu da Roma'ya. Yer
leirsiniz burada. Kim engel olabilir byle bir eye?
Bu ilikilerimi burada kesmek istiyordum. Kesin582

ikie kmak istiyordum bu oyundan. Borcumu demi

t i m artk. Piave cephesi Don blgesi cephesiyle bir
lemiti. Srgnde yaamak istiyordum. Kendimden
kamak, srgnde yaamak, kendimi srgne yollamak
. istiyordum gerekte.
Hakkmd byle
davranmak.
A l a t r i , birdenbire sustu. Bana cevap vermekten vaz
geti.
Peki, dedi, nasl istersen. Yine yalnz kalmak
kararndasn anlalan. Sende tarih bilinci diye bir ey
yok. Tutkularn da yok. Kendi kk dzenine bal
kalacaksn. Sen bilirsin Naldi. Hadi, yleyse, iki ver
bize.
Alatri ve Merry ile yanyana balkona kp otur
duk.
nsan hi deiir mi? dedi A l a t r i . Hatrlyor
musun Naldi? Venedik'teki gnleri hatrlyor musun?
Yine ylesin sen. Gerekte, ben de yine yleyim. Hi
deimedim. Deimedik. nsan mr ylesine ksa
ki.
Arkasn dnd sokaa. Yasland balkonun demir
parmaklklarna.
Zaman sorunu, dedi. Bir insan deitirebilmek
iin o kadar ok zamana ihtiya var ki. Daha uzun ss rer senin deimen. Hayli zaman alr.
A l a t r i , ilk kez, benm nmde byle eyler syl
yordu. Kadehindek ikiyi bir dikite yuvarlad, b i t i r d i .
Sen bilirsin Naldi dostum, dedi. Demek byle
istiyorsun. Sen bilirsin. Yolun ak olsun, arkada.

583

demiti. Ne yapabilirdim. Olmasnd. Ben lnce Naldiier soyu da sona

erecekti yleyse. Sonra yine
Paris. Her geen gn biraz daha yozlama. Raspail
bulvarnda bir apartman tutmutuk. Her sabah, belirli
saatta ayrlyordum apartmandan. talyan Haber Ajan
sna gidiyordum. Provi sayesinde orada bir i vermi
lerdi. Daha akas, ben ynetiyordum ajans. Teleks
makinalarmdan metrelerce uzanan haberler. Dnyann
kalbinin at, gzlerimin nnden geiyordu ajansta.
Akamlar apartmana dn. Elisabeth'le yaantmz.
Belki de ona tm gemiimi anlatmalydm. O da bana
anlatmalyd. Belki daha iyi olurdu. Maud ile yaptm
gibi, gemilerimizi kartrrdk. Belki... ok geti
artk bunun iin. Sessizlik bir kale gibi ykselmiti
aramzda. Merry, arada srada, ajansa geliyordu.
Pek mutlu grnmyorsun, diyordu.
Doal eilimim buydu galiba. Her eyi reddetmek.
Kaybolmamak bir kez daha.
Servene atlmamak.
Grmek, anlamak iin yaamak yalnzca. Okuyordum
durmadan. Birka makale yazdm bu arada. Bazan, es
ki arkadalar geliyorlard. Strang. Provi. Laborderie
imdi artk eski bir bakandan baka bir ey deildi.
Bir gn beni le yemeine ard. Gittim.
Bir aratrma yaptrsana bakalm, dedim. u
Maud Kaufman'n ne olduunu merak ediyorum, acaba
bir olu filan oldu mu, bir kk aratrma yaptrr
msn?
Ona yararl olabilecek baz tarihler verdim. Jac
ques Morin'in adn akladm. Arles kentindeki evin
den de sz e t t i m . Telefon etti birka gn sonra. Maud
Kaufman' Almanlar kuruna dizmilerdi. Kesinlikle
gerekti bu. Olu olup olmad konusu bilinmiyordu.
Jacques Morin'in de izine raslanmamt. Belki de bir
yabanc lkeye gitmi olabilirdi M o r i n . Aratrmay
iileri bakanlndaki eski arkadalarndan birine yap566

trdn, bu haberlerin kukusuz gerek

olduunu
sylyordu telefonda.
Yapacak bir ey yoktu. Okumaktan, anlamaya a
lmaktan baka yapacak bir ey yoktu. Paris'te geir
diim eyrek yzyla yakn o dnemden bende kala
kala birka kitap, birka olay kald. Bernard'n idam
edilii. Piere de Beuil'n yarglanmas. Hayli grltl
bir yarglanma olmutu. Anne Villemur' dinlemilerdi
tank olarak. Gemiim... Gemiimin baz olaylar,
baz dnemleri aklma geliyordu. Tartmalar oluyordu
evremde. Alatri gelmiti bir sre kalmak iin Paris'e.
Laborderie ile tanmak istemiti. Bir akam yemei
dzenlemitim onlar kar karya getirmek iin. Uslanmamt
Laborderie. Yemekte barp armt
Alatri'ye.
Sovyet Rusya'da toplama kamplar bulundu
unu inkr edemezsiniz. Ynlarla belge var elimizde
bunu kantlayan, diye ateli ateli konumutu. Sonra,
kabul edin ltfen, sosyalizm kavramn ilk nce Rusya
yozlatrd, demiti.
Haberler, olaylar renksizdi. stelik, Elisabeth'le
aramzdaki o sessizlik duvar. Gitgide kalmlaan o ka
le duvar. Niin ama? Arada srada, Vence'a gittiimiz
zamanlar, ilk gnlerin heyecann biraz bulur gibi olu
yorduk. Sonra, aramzdaki alveri yine kaskat kesili
yordu.
Konusaydk eer, belki aramzdaki sessizlik du
varnn nedenlerini aa kartrdk. Bir zm yolu
bulurduk belki. Cerahatli bir yaray temizler gibi t e
mizlerdik belki o hastal. Yanna sokulduum za
man kaskat kesiliyordu Elisabeth. Nefes al bile de
iiyordu. Niin acaba? Bilmiyordum niin olduunu.
Savatan bu yana, onun iine yerleen o cehennem
ne kt bir eydi.
Gnler gitgide yozlat, erimeye balad. Paris'587

le Vence arasnda gidip gelmelerimiz. Bouna ama.

Orada, Vence'm tatl, lk gneinde, hlamurlarn al
tnda, bir akam ona bu durumumuzun nedenlerini
soracak oldum. Birdenbire kaskat kesildi yine.
Ben sana sylemitim
byle olacan, de
mekle yetindi.
Fazla stelemedim. Sustum. Kendi kendime ara
trmaya, tahmin etmeye altm. Belki dirensem ko
numas iin, aklamalarda bulunurdu. Belki de yak
nrd durumundan. Bunlar dinleyecek halde deildim.
Alaklkt belki benimkisi. Sonunda kesin olarak bozu
tuk. Ne zaman? Bir ocuk alalm, evlt edinelim de
dii zaman. Mthi fkelenmitim. Olmaz diye diret
m i t i m . Maud'nun ans. Kendi olum
olabilecei
d u y g u s u . Gururum. Yersiz gururum. Yllarca sonra, br
g n , y i n e Vence'dayken, bu kez ben ne srdm ay
n fikri. iten gemiti ama.
Hayr, Naidi, demiti. Hi ilgilendirmiyor be
n artk o konu.
Yalnzca arkadatk onunla. Ama, dalgalarn k
yya birbirinden uzak olarak att iki arkada. Al
kanlklarmz vard ikimizin de. Sonra meslek aba
larmz. Elisabeth, bir ngiliz yaynevine eviriler ya
pyordu. Ben, ajansta, durmadan haber metinleri oku
yor, dzeltiyor, bazan birka haberi birletirerek, ye
n i d e n yazyordum. Sava kalmt onun kalbinde. y
lesine etkilenmi olmalyd. Almanlarn Ravensbrck
toplama kampnda bandan geenler, grd kor
k u n eyler kalm olmalyd kalbinde. Her sabah gaz
frnlarna atlan insanlar. Bende de kalmt savan
korkun etkileri. Venedik'teki o hastahanenin bodrum
katnda babamn uvala konmu cesedini grdm
d e n bu yana... Tm bamdan geenler, tm grdk
l e r i m . . . Belki de bu nedenle, ikimiz de yarallar gb
yayorduk. Zamann dnda ya da ucunda zamann.
588

lmn unuttuu insanlar mydk yoksa? y l e

bir
ey olacak. nce New Vork'ta, sonra -oma'da teklif
ettikleri iki grevi de kabul etmedim. Paris'te kalma
ya kesin kararlydm. Maud'nun kentiydi Paris. Alatri'nin, Laborderie'nin, her biri kendi ynlerindeki baz
siyas kampanyalara katlmak tekliflerini de reddet
tim.
Haftada bir iki kez, Merry ile, yalnz buluuyor
dum. Merry nin bana, benden sz etmesini dinlemek
zevkli oluyordu. Glmseyilerine bakyor, gemi
gnleri, Elsa'y, Berlin'i, Maud'u hatrlyordum.
Ben seni bir eylem insan olarak tanmtm,
diyordu Merry, oysa imdi bir Fransz aydnna benzedin ktn. Korkun bir ey bu. Yalanmak yarama
d sana, Marco, diyordu. Bilemiyorsun yalanmay,
beceremiyorsun. Amerika'ya dneceim ben.
Onun Mozart caddesindeki kk apartmanna
gidiyordum. Orada oturup iiyorduk. Merry mutsuz
bir yaam iindeydi. Amerika'nn bat kylarndaki bir
iki dergiye, birka gazeteye, arada srada, yazlar yol
luyordu. Hayli zaman nce, nemsiz bir mirasa kon
mutu. Onu trtklayarak geiniyordu. Sonra dn
yordum eve.
Hello Marco, diyordu Elisabeth ben ieriye gi
rer girmez.
Gzlklerini alnna kaldryor, geriniyor, esniyor
du. pyordum onu yanandan.
ki mi itin sen? diyordu. Merry le itin yi
ne herhalde. Ne bitmek tkenmek bilmeyen eyler an
latp durursunuz birbirinize. Anlamyorum k i .
O srada evirmekte olduu roman zerine ko
nuuyorduk. kp darda bir yerde yiyorduk akam
yemeini. Ya bir sinemaya ya da tiyatroya gidiyor
duk. Kltrmz
derinletirmekteydik.
Merry'nin
589

hakk vard. Ben, gitgide, Fransz aydnlarna benzemeye balamtm.

lkbaharda Venee'a gidiyorduk. Okuyordum. Elisabeth almaya, evirilerine devam ediyordu. Her
zamanki gibi, sabahlar erkenden kalkyordu. Bahede
alyordu kalkar kalkmaz. Ben kalkmadan nce, tar
lada apa yaparken ya da iekleri budarken, bazan
bir ark tutturuyordu. Kaim bir sesi vard. Ben kalkp
panjurlar aar amaz niin susuyordu? Demek engel
oluyordum ark sylemesine. O zaman ben de evden
darya kmyor, ierisi serin olduu iin, odalarda,
mutfakta dolap duruyor vakit geiriyordum. Elisabeth, plaja gitmek iin arabay hazrlad zaman
kyordum.
Ben hazrm, dye sesleniyordu.
Mays ayndaydk. Yollar tenhayd henz. Plajn
suyu, elik gibi, masmavi ve souktu. Elisabeth yal
nz bana aklara doru yzyordu. le yemekle
rini Antibes'de yiyorduk.
Bir yl, mays aynda De
Gaulle olay patlak verdi. Bir baka yl, yine mays
aynda, sonradan Mays - Haziran olaylar denen
olaylar kt. Her iki maysda da, Elisabeth'i yalnz
brakp, olaylar yakndan izlemek iin Paris'e g i t t i m .
Benim olmayan bir lkede patlak vermi olan bu olay
lar, bana ait olmayan bir ada, seyirci olarak izle
dim yalnzca.
Her ey duruldu sonra. Esintisiz, olaysz, dm
dz, olaan gnler izledi birbirini. Ajanstan ayrlmam
onuruna dzenlenen tren. Ajanstan faal meslek ha
yatndan ayrlmam nedeniyle gazeteci
arkadalarn
verdikleri armaanlar. Sylevler. Provi'den bir telgraf.
Nasl vakit geireceksin? diyordu Merry. Ay
dn olduuna gre, otur da yaz bari bundan byle, d i
yordu. Anlarn kaleme al. Emeklilik sresince rahat
vakit geirmi olursun.
590

Artk daha uzun kalyorduk Vence'ca, Ellsabeth,

gitgide daha abuk eviri yapyordu. De g i b i al
yordu. Yazyordu durmadan. Hemen h i Konumuyor
duk. Bana geni kenarl br hasr az<e g e i r i p , ki
taplarn, ktlarn masasna yerletirerek, dekolte
bir giysiyle balyordu yazmaya. Saat a - c a . R a v e n s brck toplama toplama kampnda Nazilerin srtna bas
tklar, silinmesi mmkn olmayan, m a v i boyal 3 5 0 0 0
yazl dvme meydana kyordu. Ben d e e v r e d e u z u n
yryler yapyordum. Kasaba durmadan geniliyor,
yaylyor, tepeciklerin stndeki beton bloklarn says
hzla artyordu. lmeden nce, mutlaka bir kez daha
Magliano'ya gitmeliyim, stleri, o eski yollar, ift
lik yaplarn ne hale soktuklarn grmeliyim deyip
duruyordum kendi kendime. Ama her mevsim, bu ge
ziyi br baka mevsime erteliyordum.
Bir mays gn Antibes mzesine girdim. Yal
nzdm; Elsabeth Vence'da kalmt. Botu mze. Bir
denbire bir tablo arpt gzme. nceden bir yerler
de grm olduum bir tablo. Biraz dnnce anla
dm. Yllarca nce, yllarca, belki yzyl nce diyebi
lirim artk, Emilia'nm resim galerisinde grm oldu
um bir tabloydu bu. mza yerinde iki harf vard. J.M.
Mze yneticisiyle konutum. Bana oradaki t m r e
simler zerine bilgi verdi. Sra o tabloya gelince,
lgin bir tablo, dedi. Hemen hemen tannma
m bir sanatnn. Arles'da buldum bu r e s m i . Ressa
mn evinde. Onun evinin bir blmn belediye m
zesi gibi bir dzene sokmular. Dileyen gidip gezebi
liyor. Evin teki yarsnda oturanlar var. O evi de, re
simlerinin tmn de, balam geride kalanlarna.
Gereki bir ressam. Bir gn mutlaka ondan sz e d i
lecek, ne kavuacaktr.
lm m? diye sordum.
Yakn zamanlarda, dedi. Bir iki yl ya oldu, ya
591

olmad. Olduka g a r i p , hatta esrarl bir sanatyd.

Savatan sonra dnp gelmi buraya.
Amerika'dan
gelmi diyorlar. Morin'di galiba ad. O bile pek kesin
olarak bilinmiyor. Bir vakitler Rougerie diye imza at
m. Paillet Rougerie diye. Pek bilmiyorum ya, neyse.
Ama, ne olursa olsun, gerek bir ressam. Eletirici
lerden biri inceleyecek olursa tablolarn, ya da nl
bir resim satcs ele alrsa onu, mutlaka ne kavuur.
Gnn birinde Arles'a yolunuz derse eer, gidip
grn evini. ok gzel bir yap. Aalarn arasnda,
nefis, bir eski kk. Resim sanatn seviyorsanz eer,
mutlaka gidip grn. Deer grlmeye.
Mthi heyecanlandm. Arles'a gitmeyi koydum
5<;ma. Benimsedim hemen o tasary. Arabaya atlarirn. Hzla srerek, Elisabeth'in villasnn nndeki a
kl talarnn stnde sert bir fren yapp baheye dal
dm. Elisabeth, her zamanki gibi, gzlklerini alnna
kaldrm, elinde hasr apkas, bana doru geliyordu.
Ne oluyor? Nen var senin? diye sordu.
Seni hemen Paris'e gtreceim, dedim. Ben
de ordan Arles'a gideceim. Mthi bir ressam ke
f e t t i m . Mutlaka grmem gerekiyor resimlerini.
Ressam m? Ne ressam?
Ressam ite canm. M o r i n .
Dndk Paris'e. Ben yolda azm bile amadm,
Elisabeth ise durmadan soru sordu.
Anlatsana
yordu.

neyin nesi bu ressam olay? di

yi tanyordum Elisabeth'i.
Sorular karsnda
susmama ok kzard. Ama ne olursa olsun, artk ona
hi bir eyi anlatamazdm. iten oktan g e m i t i .
Anlayamazd da. ki gn sonra Arles'a g i t t i m . Paris'
ten ayrlmadan nce Laborderie'ye telefon
ederek
hayli kafa t u t t u m . Sonra onun alt gazeteye gi592

derek, grtm de onur\\a kar karya. W\or\n hak

knda mutlaka aklayc bilgiler edihmesini i s t e d i m .
Aratrm, ie yarar bir eyler bulmutu bu kez.
Bir dosya uzatt bana.
Al bak, dedi. Adam on yl nce dnm Ame
rika'dan.
Okudum uzatt raporu. Baz adlarn alt izilmi
ti krmz kalemle. Bir olu varm adamn. Philippe
Morn adnda. Gazeteclymi. Bir Amerikan televizyon
irketinin Fransa muhabirliini yapyormu.
_'-Sonunda buldun deil mi aradn? dedi Laborderie.
Hem heyecanlydm, hem de vaktinde oraya ula
amamaktan, oraya ulamadan nce, artk gitgide yak
laan snra kavumaktan,
lmekten korkuyordum.
Bou bouna geirdiim o yllara, o eyrek yzyl hi
bir ey yapmadan geirmi olmama kzyordum.
Ulatm Arles'a sonunda. Evi de buldum. Aa
lkl bir yoldan, glgelik, gzel bir yoldan gidiliyordu
kke bahe kapsndan girdikten sonra. Beki bandaki

beresini

kard.

Ar

ar

bir

sigara

sard

par-

maklarnn arasnda.
Bizim yamzdaki insanlar her eyden abu
cak yoruluyor, dedi.
Burada yaamtn demek, sen, Philippe. Bu g2e\ k k t e , .acquea M o n a , t 9 4 2 y\\inda, Amerika'ya
kamay baarmt. Sen burada kalmtn demek. An
nenle kalm olmalsn burda. yle olacak. Birka
ay geince aradan, sen de gitmisin Amerika'ya. Ye
rine getirmesi gereken bir grevi vard Jacques Mor i n ' i n . Grev adamyd. Ulamas gerekiyordu amac
na. Maud'ya sz verdii iin, elemek k i , seni kurtar
m oluyordu Amerika'ya gitmeni salamakla. Tm
bunlar, Arles' gidip grdkten aylarca sonra, bilgi
leri bir arava toplayarak ortaya karabildim. Hep bu

iktidar ark

konuyla uratm aylar boyu. Elisabeth etrafmda d r t

dnyor, sorular soruyor, ama karlk alamyordu.
Anlamaya, tahmin etmeye alyordu. Onu yattr
maya urayordum.
Gerekte, nem vermiyordum
Elisabeth'in varlna. Adm adm izliyordum seni Ph'ilippe. Varln, izlediin y o l l a r , neler yapm oldu
unu renmeye alyordum. Senin, Maud nun, Ma
il d ile benim olum olduunu kesinlikle renmi
t i m . Ama grmeye almyordum seni.
M e r r y ile
Strang' seferber e t m i t i m bu konuda bilgi toplama
lar iin. Onlar renmilerdi senin Daria adnda bir
Rus kzyla evlendiini. Uzun uralardan sonra, Da
ria nn, 1966'da Rusya'dan ayrlmak iin Moskova'dan
izin alabildiini renmilerdi. Hatrlamtm neden
sonra, 1966 da gerekten byle bir olayn yer aldn.
Hatta, ajans haberlerinde bile sz edilmiti bu ola
yn. O ufak tefek Rus Yahudisini Rusya'dan alp
karmak iin neler yaptn gazeteler yazmt.
Ben
mi? Ben M a u d Kaufman' sevmitim, ama baarama
mtm onunla yaamay. Kesin bir seim yapamamt i m o zaman. Bocalamtm.
Haftalar boyu olaylar izledim, topladm bilgile
ri birbirine ekledim. Ama seninle kar karya gel
meye cret edemedim. Seni ld sanyordum. Daha
akas kendi kendime ldrmtm
seni iimde.
Gemiten kalan anlarmn arasna gmmtm s e n i .
Oysa, buradaymsm. Benim varlmn farknda bile
olmadan buralardaymsn.
ok sinirli oldun sen, diyordu Elisabeth. Bir
doktora grnsene. ok sigara iiyorsun, diyordu.
Geceleri, haftalar, boyu, salonda bir koltua otu
ruyor, yerimden bile kprdamadan duruyordum. Du
daklarmda bir sigara, ttnn ac tadn duyuyordum
grtlamda.
594

'

 Tedbirsizlik bu yaptn, diyordu

Elisabeth.
nsan senin yanda dikkatli olmal.
Durmadan beni szyordu. Ne syleyebilirdim
ona? Seninle mutlaka konumam gerektiini mi anla
tabilirdim? eyrek yzyllk gemiimde hi yeri ol
madn m syliyebilirdim? Nasl sylerdim bunlar?
1938 ylnda Maud ile sen, beni brakp gittiinizden
bu yana bambaka bir insan olduumu anlatabilir miy
dim? Babo dolamak gibi bir eydi o zamandan bu
yana yaptklarm.
Elisabeth ise, gerekte, s s v s n
karma kard bir hayaldi. Seninle konumam ge
rekliydi Philippe. Magliano'ya, evime, hi gelmediin
halde, grmediin halde, senin de orada bulunman,
Magliano'dak o eve dnmem gerekliydi.
Elisabeth, Magliano'ya gitmekten beni vazgeir
mek iin elinden geleni yapt. Biliyordu ama onu din
lemeyeceimi. Seziyordu bunu. Gerekte ona byle
davranmam da doru deildi. Birdenbire vazgeti ba
ni caydrmaktan.
Nasl istersen yle yap, dedi sonunda. Sigor
talsn deil mi? diye sordu.
Aradan geen yllardan sonra Venedik'i, Magliano'yu yeniden grdm. Carla adndaki ok gzel br
kk kz, bisikletiyle tozlu yollarda dolap duru
yordu.
ki aydr buradaym. Kara tahtadan yaplm ma
sann stnde, iki aydr yazyorum sana hayatmn t m
yksn. Sen ne istersen yaparsn bu yky. Senin
bilecein i oras. Yarn bu yaz paketini postaya ve
recek, Paris'e doru yola kacam. Kukusuz yola
kacam artk. Hayatm dzene soktum saylr. Se
nin katknla yazdm bunlar.

595

14
Daria arkasna dnp bakt. Seviyordu bu evi.
Fransa'ya dndkleri zaman Philippe onu ilk nce bu
raya g e t i r m i t i . Bilmedii eyleri, bilmedii yeni sz
ckleri, karlamay ummad, onun iin yepyeni olan
aalar, selvileri, kuyuyu burada grmt ilk kez.
Tarih kitaplarn yeniden, sayfa sayfa okumu, Mos
kova'da iken ona rettikleri tarihle kyaslamt. 1920
yllarm burada renmiti. Troki'yi, EsseninT bu
rada renmiti. Rusya'dan ayrldktan sonra burada
balamt Rusya'y sevmeye. Daria arkasna dnp
bakt. Evi bir kez daha grebilmek iin. Kuyuyu, g
nein stmaya balad k i r e m i t l e r i . Kkn bekisi
onlar beresini sallayarak selmlyordu. Otomobilin
camn ap eliyle selmlad bekiyi.
Joseph'e selam verdim de, dedi.
Kapat pencereyi, yorum.
Sabahlan Philippe'in sesi hep yle sert kard.
Sevilmek, okanmak isterdi sabahlar keyfinin yerine
gelmesi iin. Daria kapatt arabann camn. Hava se
rindi.
Sana sigara yakp vereyim mi? diye sordu.
Homurdand Philippe. Sigaray yakt, Philippe'in
dudaklarnn arasna y e r l e t i r d i . Sonra ald yine. Phi
lippe dumanlarn flesin diye.
599

 Bu akam mutlaka yetimek mi gerekli? diye

sordu Daria. Omuzlarn serte silkeledi Philippe.
Mutlaka gerekli, dedi. Yarn sabah gelecekler.
Ynlarla malzeme getiriyorlar. leden sonra f i l m i
ekmek gerek. Venedik'ten geeceiz daha. Az yol
yok nmzde...
Oraya arabayla gitmeleri, gitmeden nce de, Arles'daki o evde hi deilse iki gn kalmalar iin
Daria d i r e t m i t i .
Pimanlk duyuyorsun?

diye sordu.

Orada

kaldmza?
Philippe yine serte bir hareket yapt omuzlarya.
Yok canm, pimanlk filan duyduum yok, ama;
eer Milano'ya, orada dzenleyecekleri gsterilere yetiemezsek, rportaj hap yuttu demektir. Ne yolla
rm ban o zaman rportaj diye? Biliyorsun, mutlaka
faistleri yakalamam; onlarn gsterilerinin f i l m i n i
ekmemi istiyor John.
Kkn nnde uzanan, aalkl, dar,
glgeli
yoldan ayrlp tam anayola kacaklar srada posta
cnn sar boyal kk kamyonet'tyle
karlatlar.
Postac iki kez stste klakson alarak onlara durma
larn iaret e t t i .
Herhalde mektup filan vardr, dedi Daria.
Philippe, fren yaparken sylendi yine. :
Skt ama bu postac da. Sras m imdi? San
ki bol vaktimiz varm gibi.
Hem sylendi, hem de, biraz ilerde durdurdu ara
bay, Daria indi. Koarak postacnn kamyonetinin ya
nma g i t t i . Hemen dnd elinde bir paketle. Philippe
arabann motorunu altrd abucak.
Neymi?
. stersen aaym, dedi Daria. Senin adna bir
paket. talya'dan.
800

Paketin bir ucunu biraz yrtt. Kaln ambalaj

kdna sarlmt paket. inde de, daktilo ile yazl
m bir yn kt vard. Daria biraz daha yrtt am
balaj. Yrtt yerden grnen ktlarn stndekile
ri okumak iin yle yan gzle bakt. Ciano, Mussoini, kent adlar, kadn adlar yazlyd satrlarn ara
snda.
Neymi?
talya'dan sz ediyorlar, tarihten, bilmem <",
pek anlayamadm. Galiba bir roman. Franszca bir ro
man galiba.
Philippe yine fkelendi.
Ne geveze herif bu John, dedi. nemli bir r
portaj yapacam herhalde saa sola duyurmu olmal
ki, baksana, metin gnderiyorlar imdiden merakllar.
Baz insanlarn amma da bol vakitleri var- At paketi
arkaya. Akam bakarz ne olduuna.
Anayolda biraz ilerledikten
sonra, geni, ift
ynl, asfalt karayoluna ktlar. Srt antalarn n
lerine koymu, iki gen kz duruyordu yolun tam ke
narnda. Birinin elinde kocaman bir karton vard. s
tne TALYA yazmlard.
Philippe biraz yavalatt arabay.
Alalm m unlar? diye sordu.
stersen alalm, dedi Daria.
nce. uzun uzadya teekkr etti kzlar. Sonra
sustular. Karlkl sorular sorulmaya baland. Daria
ban arkaya evirmi bakyordu kzlara. Philippe so
ru soruyordu.
renci misiniz?
renciydik, dedi ilerinden b i r i . Ama, bk
tk kitaplar okumaktan. Hayatta, renmenin baka
y o l l a n da var nasl olsa.
Glyorlard kzlar. Sarn olan salarn dzel
tiyordu.
601

 Uzaa m gidiyorsunuz?
talya'ya imdilik. Sonra, bakalm.
Duruma
gre.
Yalnz sarn olan konuuyordu.
Siz ne i yapyorsunuz? diye sordu Philppe'e.
Daria susuyordu. Kzlarn ona hi aldr e t t i k l e r i
y o k t u . Belki de onun, eer konuacak olursa, tatl szer sylemeyeceini sezmi olmalydlar. Belki Daria
kitaplardan da renilecek eyler olduunu sylerdi.
Belki kitaplarn neminden sz ederdi. Belli olmazd
Daria'nn tepkileri. Belki de, orada, onun eski vatann
d a , birtakm insanlarn, baz kitaplar el yazsiyla, makinayla kopya ettiklerini, sonra elden ele dolatrdk
larn anlatrd. Yazl bilgileri inkr etmenin lgnlk
olduunu bile syleyebilirdi b e l k i . Ama bu konuda
birka kez Phllippe'le atmt. Philppe renmenin
mutlaka kitap .okuyarak elde edilemeyeceine, baka
rak, grntleri izleyerek de renim yapmann mm
kn olacana inanyordu. nce duymalyd insan, sezm e l i y d i . Grmeliydi nce. Hakl myd acaba?
Ne i mi yapyorum dedi Philppe. talya ze
rine, talya'da evlilik ve boanma zerine, bunalm
zerine, faizm zerine bir rportaj yapyorum. Yal
nz, faizm baka konu... ok gensiniz sizler daha.
Bilmezsiniz, faizmin, savan ne demek olduunu...
Sarn kz hemen cevab yaptrd.
Tm toplumlar faisttir.
Sigara yakt sarisin kz. Arada srada arkadana
v e r d i o sigaray birka nefes ekmesi iin. Daria yola
bakt bir kez daha. Kzyordu iinden. Belki Phlippe'le
yalnz olmadna, kocasnn kendisiyle onun arasna
bu kzlar yerletirmi olmasna ya da bu kzlarn ken
dilerine olan gvenlerinin cehaletlerine dayanmasna
kzyordu. Ne bilebilirdi faizm konusunda, sava ko
nusunda? Hi. Hem sonra Philppe de bir ey bilmiyor02

du bu konularda. Nereden bilecekti? Ama o? Daria b i

liyordu pekl. Moskova'y boalttklar zaman Urallar blgesine nasl gittiklerini iyi hatrlyordu. stas
yonda ocuklar gruplar halinde toplamlard. Trenin
vagonlarnn ii buz tutuyordu. Ya alk zerine an
latlanlar. Almanlarn toplama kamplar
konusunda
dinledikleri. Faizm, sava... Daria biliyordu bunlar.
leden sonra saat bire doru talya snrndan
girdiler. Kzlar San Remo'da indiler.
Deli bunlar, dedi Phlippe. Ama irkin deil
diler.
Daria, kolunu arabann kapsna dayam, sigara
iiyordu.
Ne o? Nen var senin?" Hi konumuyorsun?
Budalalar! dedi Daria.
ok insafszsn. Brakmlar kendilerini an
akna, o kadar ite.
Cenova'nn stlerinden getiler.
Beton yksek
kprlerden. Sonra yine vadilere daldlar, Milano'ya
doru. Phiiippe hzl sryor, yolda kamyonlar sollayp duruyordu,
Galiba yetiebileceiz tam vaktinde.
Ensem
armaya balad ama.
Daria. yava yava kendine geldi. Rusa ark
lar mrldanarak, Philippe'in ensesini ovuturdu.
Tatl bir dil Rusa, dedi Phiiippe. ark sy
lediin zaman blbl gibi tyorsun. talyancaya da
benziyor galiba.
Karanlk bastrd. Daria koltua iyice yasland ar
kaya doru. Phiiippe elini karsnn karnnn stne
koydu.
Uyuyacaksn galiba. Hadi uyu bakalm yleyse.
Gerindi Daria. Gerinirken, ellerinin ucu, arkada
duran, oraya frlattklar pakete dedi.
Ap bakmadk bile iinde
neler olduuna
doru drst.
603

 Akama bakarz, dedi Philippe. Kim bilir ne ah

maka eyler yazldr.
Milano'ya girdiler. Arabann farlarnn nnde,
ikide birde, kentin merkezi yazl levhalar beliriyordu.
Ne boktan ey, dedi Philippe. Merkez, merkez
diye yazmlar ama bir t r l bulamadk merkezi. Ne
rede dnp dolayoruz acaba?
Bazan hzl sryor, sonra birdenbire f r e n yap
yordu. Karlarna .bir kesinti kt. Yolu, boydan boya,
yeil jpier kesmilerdi. Balarnda elik m i f e r l e
jandarmalar dolayordu evrede. Bir sivil adam, ya
va yava ilerledi arabalarna doru.. Philippe, adama
talyanca konuarak bir eyler sylemeye alt. A d a m
hi konumadan, eliyle iaretler yaparak, arabay sa
a ekin demek stiyordu herhalde. Gerekten, sa
da, dar, karanlk bir soka gsteriyordu.
Biraz geri yaparak, arabay kaldrmn stne
kard. Park etti oraya. Daria'ya dnd.
Bu sokan adna iyi bale Sakn unutma, dedi.
Kk bir parktan geerek, meydana doru..y
rdler. Polis arabalar durmadan dolayordu evre
de. Genler vard gruplar halinde, kme kme. Yzle
rinin altn, enelerini atklarla sarm, r t m l e r d i .
Bazlar, azlarn, burunlarn da sarmlard.
Yol
kavaklarnda duruyorlard. Bir polis jpinin geldiini
grnce, bararak, datyorlard. Milano'nun nl
Duomo alan tklm tklmd. Kalabaln stnde s i
yah krmz bayraklar sallanyordu. Darla anlyordu or
tadaki gerginlii. Ayaklarnn ucuna basarak, ilerde ne
ler olup bittiini grmeye alyordu. .
.
Faistlerin yarn yapacaklar gsteriyi engel
lemek istiyorlar, dedi Daria'ya. Ne dersin? Korkmu
yor musun?
Karsnn verecei cevab dinlemiyordu bile. K604

melerinijs genlerin arasna girmeye alyor, saa

sola bakyordu.
Bak, bak, ite uradalar! dedi heyecanla.
Bir polis kordonunun arkasnda yzlerce insan
vard. Kollarn havaya kaldrmlar, ellerini amlar
d . Tpk, savatan nce ekilmi baz fotoraflarda ol
d u a gibi duruyorlard. Bazlar, yeil, beyaz, krmzl
pankartlar tutuyorlard ellerinde.
Bizim John'un bayld faistler bunlar, dedi
Phiiippe. Grse, kim bilir ne denli sevinirdi. yi konu.
Polis kordonu birdenbire yalpa vurmaya balad.
Ellerindeki plastik kalkanlar havaya doru kaldrdlar.
Arkalarnda duran gstericiler ark sylyorlard hep
bir azdan. Sonra, yine hep bir azdan, barmaya
baladlar. Daria bir ey anlamyordu sylediklerin
den. Sk sk aslmt Philippe'in koluna.
Ne sylyor bu adamlar? diye sordu.
Kalabalk yine dalgaland. Polisler, faist genle
rin gsterisine engel olmaya alan, ellerinde krm
z bayraklar sallayan teki gruplara kar saldrya
getiler. Tam bir kargaalk balad. Sonunda, polisler
le jandarmalar, o genleri Vittoro Emmanuefle soka
na doru srp dattlar. Phiiippe, Daria'y kolundan
ekitirerek arkasndan srklyordu. Gz yaartc
bombalarn bouk bouk patlaylar duyulmaya ba
lad. Nasl olduunu, nereden srklendiklerini anla
madan, Daria ile Phiiippe, kendilerini bir kapnn nn
de buluverdiler. Kap ald hzla. Katlar ieriye. n
lerine gelen merdivenleri trmandlar. Phiiippe glp
duruyordu. Gsteriye katlan genlerden ikisi de, on
larn yamsra, merdivenlerden kmlard. Hep bir
likte, yanyana, basamaklara oturdular. Phiiippe, o tal
yan genlerine, kt taiyancasyla,
Gazeteciyim, ben gazeteciyim, diyordu.
Genlerin ikisi birden baladlar konumaya. ok
605

hzl konuuyorlard. Philippe anlamaya

alyordu
sylediklerini. Sonra, evreden gelen sesler, barmalar, uultular kesildi. Daria ile Philippe indiler tek
rar aaya.
Ne diyorlard o genler, biliyor musun? Re
zalet, diyorlard. Rezalet diye tepmiyorlard, dedi Phi
lippe. Baksana Matteott yoluna gelmiiz. M a t t e o t t i ,
savatan nce ldrlm bir faist aleyhtaryd Da
ria. ocuklar bu gsterilerin imdi buralarda, Matte
o t t i yolunun evresinde yer almasna rezalet diyor
lard. Anladn m? Neyse. Gidip yatalm artk karc
m. Yarn tekrar ele alrz i i .
Biraz nce, otomobillerini park ettikleri kaldrm
bulmakta hayli zorluk ektiler. Philippe, Daria'ya be
linden sarlmt.
Korktun mu? diyordu. Bat ite budur.
Hi ses karmyordu Daria. O mrnde yalnz bir
kez grmt buna benzer br kalabal. 1953 Mart*nda, binlerce insan, ok nl bir baka insana yapl
makta olan cenaze treninde byiesi comular, polis
kordonlarn yarmak iin kendilerini atmlard orta
lara. O nl insan ok uzaklardan, iki kez grebilmi
ti Daria. Staiin' hem hayattayken g r e b i l m i t i , ok
uzaktan, hem de ld zaman ona yaplan cenaze t
renini grmt. 1953, onun genliinin sona erdii
yld. Sonra, grd o sahne, o cenaze trenine ait
kalabalk, zamanla, yava yava silinmiti gzlerinin
nnden. Philippe'le karlam, onunla
tanmt
Daria.
Namussuz herifler! Alaklar! diye baryordu
imdi Philippe.
- Namussuz hergeleler. Hrsz itler!
Kaldrmda braktklar arabann
stne doru
e i l m i t i . Daria da yaklayordu ona. Arabann kele606

>

bek camn krmlar, kaplar da ak brakp kam

lard.
t herifler, diye gdyordu Philippe. Ne bok
tan ikeymi buras byle! Hergeleler!
Arabay soymular,
Philippe'in f i l m kamerasn
almlard. Yalnz, n kaltuun altnda duran ses ka
yt makinasn grmemilerdi.
Allahtan onu grmemiler, diyordu Philippe.
Peki, posta ile gelen paket orda m? Onu da
almlar m? diye sordu Darla.
Bir taraftan da, arka koltuklarn stnde, nnde
aryordu o paketi. Onu da alp gtrmlerdi.
Yazk, diyordu Daria. Kim bilir neler yazlyd
o kadar ktta. Bakmadk bile! Yazk!
Brak imdi paketi, dedi Philippe. Vz g e l i r
paket! Koskoca f i l m kameras g i t t i . Onu dn sen!
Paris 1971 - 1 9 7 2