‫‪  ‬‬

‫ﺷﺮﺍﺋﻂ ﻧﻤﺎﺯ‪ ،‬ﻭﺍﺟﺒﺎﺕ‪ ،‬ﺍﺭﮐﺎﻥ‪ ،‬ﺍﺫﮐﺎﺭ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﭘﺲ ﺍﺯ‬

‫ﻧﻤﺎﺯ‪ ،‬ﻧﻤﺎﺯﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍﯼ ‪ ‬‬
‫ﺳﺒﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﺯ ﻋﻴﺪﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﺯ‪ ‬ﺧﻮﺭﺷﻴﺪﮔﺮﻓﺘﮕﯽ‬
‫ﺍﺳﺘﺴﻘﺎﺀ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺨﺎﺭﻩ‪ ،‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ‪ ،‬ﻧﻤﺎﺯ ﻣﻴﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﻳﺎ ﻣﺎﻩ‬

‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ‪ ‬‬

‫ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‬

‫ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻥ ﺭﺳﺎﻟﺔ ﻋ ‪‬ﻼ ‪‬‬

‫ﻣﻪ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺑﻦ ﺑﺎﺯ ‪:‬‬
‫ﻧﻤﺎﺯ ‪‬ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ص‬ ‫ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺭﻭﺵ ‪‬‬
‫ﻃﻬﺎﺭﺕ‪ ‬ﻣﺮﻳﺾ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻣﺪ‬
‫ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻧﻤﺎﺯ ﻭ ‪‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺻﺎﻟﺢ ﺍﻟﺨﻠﻴﻔﺔ‬
‫‪‬ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬ﺍﻟﺸﻴﺦ ‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪@ @Z麊m‬‬
‫‪‬‬
‫‪@ @ï™ìÈÛa@ði…@a†jÇ@åi@Öbzg‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪١٣٨٤‬ﻫـ‬
‫‪  /١٤٢٦‬‬
 ‫‪S‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﺹ‬ ‫ﻋﻨﻮﺍﻥ‬
‫‪8‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪13‬‬ ‫ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺗﺸﻜﺮ‬
‫‪15‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﺎز‬
‫‪17‬‬ ‫ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ و ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫‪24‬‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻧﻤﺎز ﻧﺰد رﺳﻮل اﷲ ص‬
‫‪26‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اذان ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‬

‫‪28‬‬ ‫اول‪ :‬ﺑﺎب ﻃﻬﺎرت و ﭘﺎﻛﻴﺰهﮔﻲ‬

‫‪29‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ وﺿﻮ‬

‫‪32‬‬ ‫ﺷﺮاﺋﻂ وﺿﻮ‬

‫‪33‬‬ ‫ﻓﺮاﺋﺾ وﺿﻮ‬

‫‪34‬‬ ‫ﻧﻮاﻗﺾ وﺿﻮ‬

‫‪36‬‬ ‫واﺟﺒﺎت وﺿﻮ‬

‫‪٣‬‬
 ‫‪T‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺹ‬ ‫ﻋﻨﻮﺍﻥ‬
‫‪37‬‬ ‫دوم‪ :‬ﺑﺎب ﻧﻤﺎز‬

‫‪37‬‬ ‫ﺷﺮاﺋﻂ ﻧﻤﺎز‬

‫‪39‬‬ ‫ارﻛﺎن ﻧﻤﺎز‬

‫‪41‬‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام‬

‫‪43‬‬ ‫واﺟﺒﺎت ﻧﻤﺎز‬

‫‪44‬‬ ‫اﻧﺠﺎم آﻧﭽﻪ در ﻧﻤﺎز ﻣﺒﺎح ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪45‬‬ ‫ﻣﻜﺮوﻫﺎت ﻧﻤﺎز‬

‫‪46‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬

‫‪47‬‬ ‫اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز‬

‫‪48‬‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز‬
‫‪50‬‬ ‫ﺗﺤﻴﺖ اﻟﻤﺴﺠﺪ‬
‫‪52‬‬ ‫ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻧﻤﺎز‬
‫‪53‬‬ ‫در ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺎﻣﻪ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‬

‫‪٤‬‬
 ‫‪U‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺹ‬ ‫ﻋﻨﻮﺍﻥ‬
‫‪54‬‬ ‫ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻤﺎز‬
‫‪56‬‬ ‫ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻗﻮﻟﻲ‬
‫ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن ﺑﻪ ﺳﺠﺪه و ﻧﻬﻲ از ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن ﺑﻪ آﺳﻤﺎن‬
‫‪59‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز‬
‫‪59‬‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺳﻨﺖ ﺳﻮاك‬
‫‪60‬‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺻﻒ اول‬
‫‪61‬‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ‬
‫‪65‬‬ ‫اذﻛﺎر ﻣﺸﺮوع ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم دادن از ﻧﻤﺎز‬
‫‪67‬‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ‬
‫‪72‬‬ ‫ﺳﺘﺮه در ﻧﻤﺎز‬
‫‪74‬‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‬
‫‪75‬‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ زود ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻦ در روز ﺟﻤﻌﻪ‬
‫‪75‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻻزم اﺳﺖ در روز ﺟﻤﻌﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‬
‫‪76‬‬ ‫اﻋﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻜﺮوه اﺳﺖ اﻧﺠﺎم دادن آﻧﻬﺎ در ﻣﺴﺠﺪ‬

‫‪٥‬‬
 ‫‪V‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺹ‬ ‫ﻋﻨﻮﺍﻥ‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻣﺎم ﺧﻄﺒﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‬
‫‪76‬‬ ‫ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي ﺳﺒﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫‪76‬‬ ‫‪ 1‬ـ ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪﻳﻦ‬
‫‪78‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪﻳﻦ‬
‫‪78‬‬ ‫‪ 2‬ـ ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺨﺎره )ﻃﻠﺐ ﺧﻴﺮ از ﺧﺪاوﻧﺪ(‬
‫‪80‬‬ ‫‪ 3‬ـ ﺗﺤﻴﻪ اﻟﻤﺴﺠﺪ‬
‫‪81‬‬ ‫‪ 4‬ـ ﻧﻤﺎز ﺧﻮرﺷﻴﺪﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻳﺎ ﻣﺎهﮔﺮﻓﺘﮕﻲ‬
‫‪82‬‬ ‫‪ 5‬ـ ﻧﻤﺎز ﻃﻠﺐ ﺑﺎران‬
‫‪83‬‬ ‫‪ 6‬ـ ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺖ‬
‫‪89‬‬ ‫ﺭﻭﺵ ﻧﻤﺎﺯ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ص‬

‫‪109‬‬ ‫ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻧﻤﺎﺯ ﻭ ﻃﻬﺎﺭﺕ ﻣﺮﻳﺾ‬

‫‪116‬‬ ‫ﻃﻬﺎرت ﻣﺮﻳﺾ داراي ﭼﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪120‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻧﻤﺎز ﻣﺮﻳﺾ‬
‫‪126‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪٦‬‬
 ‫‪W‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻧﻤﺎﺯ ﺩﺭ ﺍﺳﻼﻡ‬

‫ﺷﺮاﺋﻂ ﻧﻤﺎز و واﺟﺒﺎت و ارﻛﺎن و اذﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ‬

‫اﺳﺖ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي ﺳﺒﺐ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺴﻘﺎء‪ ،‬ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺨﺎره‪ ،‬ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻳﺎ ﻣﺎهﮔﺮﻓﺘﮕﻲ و ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺖ در اﻳﻦ رﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن رﺳﺎﻟﺔ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺰرﮔﻮار ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺑﻦ ﺑﺎز‬
‫‪ :‬در ﻣﻮرد روش ﻧﻤﺎز رﺳﻮل اﷲ ص‪ ،‬و اﺣﻜﺎم ﻧﻤﺎز و‬
‫ﻃﻬﺎرت ﻣﺮﻳﺾ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻋﻔﻮ و ﻣﻐﻔﺮت را ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ‬
‫و ﭘﺪران و ﻣﺎدراﻧﻤﺎن و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫و ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺇﺳﺤﺎﻕ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺩﺑﻴﺮﻱ‬
‫ﺭﻳﺎﺽ ‪ ١٣٨٤/٧/١‬ﻫﺠﺮﯼ ﺷﻤﺴﯽ‬

‫‪٧‬‬
 ‫‪X‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ :‬ﺑﻘﻠﻢ ﻋﺒﺪﺍﻟﻤﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﻟﻌﺠﻴﻤﯽ‬

‫ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺳﺰاوار ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﺑﺲ‪ .‬درود و‬

‫ﺳﻼم ﺑﺮ روان ﭘﺎك ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا آل و ﻳﺎران و ﭘﻴﺮوان او ﺑﺎد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﻫﻴﭻ زن و ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻧﻤﺎز‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﻤﺎز ﺳﺘﻮن ﻣﺤﻜﻢ دﻳﻦ و ﻳﻜﻲ از ارﻛﺎن ﻣﻬﻢ آن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻤﺎز آﺧﺮﻳﻦ وﺻﻴﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﺑﺮاي اﻣﺘﺶ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻧﻤﺎز اوﻟﻴﻦ ﻋﻤﻞ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ در ﻣﻮرد آن‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﻤﺎز اﻧﺴﺎن ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻤﺎل وي ﻣﻘﺒﻮل‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﻤﺎزش ﻓﺎﺳﺪ و ﻣﺮدود‬
‫ﺷﺪ در ﻗﻴﺎﻣﺖ زﻳﺎنﻣﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺣﺪﻳﺚ ﺻﺤﻴﺢ آﻣﺪه‬
‫ﻧﻮر« »ﻧﻤﺎز‬
‫اﺳﺖ ﻧﻤﺎز ﻧﻮر اﺳﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬اﻟﺼﻼة ﹲ‬
‫در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺻﺎﺣﺒﺶ را در زﻳﺮ ﺳﺎزة ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و ﻧﻤﺎزﮔﺰار در ﺿﻤﻦ آن ﻫﻔﺖ ﮔﺮوﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را در زﻳﺮ ﺳﺎﻳﺔ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻖ ﺑﺎﳌﺴﺎﺟﺪ«‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص در ﻣﻮرد آن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻭرﺟﻞ ﻗﻠﺒﻪ ﹲ‬

‫‪٨‬‬
 ‫‪Y‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫»ﻣﺮدي ﻛﻪ دل ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ در ردﻳﻒ آن ﻫﻔﺖ‬

‫ﮔﺮوﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را در زﻳﺮ ﺳﺎﻳﺔ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ« و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﺄن و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻧﻤﺎز اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻓﺮﻳﻀﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد آﻧﺮا ﺑﻪ اﻳﻤﺎن‬
‫ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪yì‹ÅÒã‹Ï9 ª!$# tβ%x. $tΒuρ ﴿ :‬‬
‫)‪) .﴾ öΝä3oΨ≈yϑƒÎ‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪.(١٤٣:‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﺎز ﺷﻤﺎ را ﺿﺎﻳﻊ ﻧﻤﻲﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻫﺪاﻳﺖ و رﺣﻤﺖ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎن ﻣﻴﺎن‬
‫ﻧﻤﺎزﮔﺰاران و ﻛﺎﻓﺮان ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻤﻮده‪» :‬اﻟﻌﻬﺪ اﻟﺬﻱ ﺑﻴﻨﻨﺎ ﻭﺑﻴﻨﻬﻢ‬
‫اﻟﺼﻼة ﻓﻤﻦ ﺗﺮﻛﻬﺎ ﻓﻘﺪ ﻛﻔﺮ«‪.‬‬
‫»ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﻴﺎن ﻛﺎﻓﺮان ﻫﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ آﻧﺮا ﺗﺮك ﻛﻨﺪ ﻛﺎﻓﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﻛﻪ ﺗﺮك ﻧﻤﺎز ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﺮك و‬
‫اﻟﺮﺟﻞ ﻭﺑﲔ اﻟﴩک أﻭ اﻟﻜﻔﺮ ﺗﺮک‬ ‫ﻛﻔﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﺑﲔ ﹼ‬
‫اﻟﺼﻼة«‪.‬‬
‫»ﻓﺮق ﻣﻴﺎن اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺷﺮك و ﻛﻔﺮ ﺗﺮك ﻧﻤﺎز اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﺑﺎ وﺟﻮد آن ﻫﻤﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺼﺪ‬
‫ﻧﻤﻮده ﻛﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪٩‬‬
 ‫‪QP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺮ ﺳﺮ آﻧﻬﺎ ﺧﺮاب ﻛﻨﺪ و ﺑﺴﻮزاﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ در‬

‫ﻗﺮآن ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮده ﻛﻪ ﺗﺮك ﻧﻤﺎز ﺳﺒﺐ داﺧﻞ ﺷﺪن در آﺗﺶ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬و درﺑﺎرة اﻫﻞ دوزخ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪’Îû óΟä3x6n=y™ $tΒ ﴿ :‬‬
‫™‪) .﴾t⎦,Íj#|Áßϑø9$# š∅ÏΒ à7tΡ óΟs9 (#θä9$s% ∩⊆⊄∪ ts)y‬اﳌﺪﺛﺮ‪٤٢:‬ـ ‪ .(٤٣‬‬
‫»ﭼﻪ ﭼﻴﺰي ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ دوزخ وارد ﻧﻤﻮد؟! ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ از‬
‫ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﻧﺒﻮدﻳﻢ«‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻣﺤﺘﺮم اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺒﺎرك ﻛﻪ در ﭘﻴﺶ روي‬
‫دارﻳﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺎﺋﺪهﻫﺎي ﻓﺮاوان و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺆﻟﻒ آن ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﺷﻴﺦ ﺻﺎﻟﺢ اﻟﺨﻠﻴﻔﻪ ـ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﻓﻴﻖ را‬
‫ﺑﻪ او ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ـ‪ .‬در اﻳﻦ رﺳﺎﻟﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮوط و ارﻛﺎن واﺟﺒﺎت و ﺳﻨﺘﻬﺎ و اذﻛﺎر ﻣﺴﺘﺤﺐ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز در آن ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﺿﺎﻓﺔ اﺣﻜﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ داراي ﺳﺒﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪﻳﻦ و ﻧﻤﺎز )اﺳﺘﺴﻘﺎء(‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﻃﻠﺐ ﺑﺎران و ﻧﻤﺎز ﻣﺎهﮔﺮﻓﺘﮕﻲ و ﻏﻴﺮه‪.‬‬
‫و ﺑﻨﺪه آﻧﺮا ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮده و دﻳﺪم ﻛﻪ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﺧﻮﺑﻲ‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬و آﻧﺮا ﺑﺎ ﺷﻴﻮة زﻳﺒﺎ و ﻋﺒﺎرات روان و واﺿﺢ ﺗﻘﺪﻳﻢ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﺌﻠﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ ﻛﻪ آﻧﺮا در ﻣﻴﺰان‬
‫اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ وي ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ زن و‬

‫‪١٠‬‬
 ‫‪QQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ در ﻣﻮرد ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺟﺴﺘﺠﻮ‬

‫ﺑﭙﺮدازد و از آن آﮔﺎﻫﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ اﻳﻦ رﺳﺎﻟﺔ ﻧﻔﻴﺲ را ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آورده و دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ آن ﺗﺸﻮﻳﻖ و راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻛﻨﺪ و از ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﺘﻌﺎل ﻣﺴﺌﻠﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺖ و ﻛﺮم ﺧﻮد اﺧﻼص در‬
‫اﻗﻮال و اﻋﻤﺎل را ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫آﺧﺮﻳﻦ دﻋﺎي ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﻳﺶ‬
‫ﻳﺰداﻧﻲ را ﺳﺰا اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن اﺳﺖ و درود و‬
‫رﺣﻤﺖ ﺑﺮ روان ﭘﺎك ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪ و آل و ﻳﺎران او ﺑﺎد‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﳌﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﳏﻤﺪ اﻟﻌﺠﻴﻤﯽ‬

‫ﻣﺪﻳﺮ ادارة ارﺷﺎد ﺷﻌﺒﺔ ﻫﻴﺌﺖ اﻣﺮ ﺑﻤﻌﺮﻭﻑ ﻭ ﳖﯽ از ﻣﻨﻜﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ رﻳﺎض‬
‫اﻣﺎﻡ ﻭ ﺧﻄﻴﺐ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻓﺎﻃﻤﻪ اﻟﺰﻫﺮاء‬
‫ﳏﻠﺔ اﳌﺮﺳﻼت – ﺷﻨﺒﻪ ‪١٤٢٦/٦/٨‬ﻫـ‪.‬ﻕ‬

‫‪١١‬‬
 ‫‪QR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﺟﻨﺎﺏ ﻋﻼﻣﻪ ﺩﮐﺘﺮ‬

‫ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺟﺒﺮﻳﻦ ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺌﺖ ﮐﺒﺎﺭ ﻋﻠﻤﺎﺀ‬

‫ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﻻﻳﻖ ذات اﷲ اﺳﺖ و درود و ﺳﻼم ﺑﺮ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ و آل و ﻳﺎران او ﺑﺎد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ :‬اﻳﻦ رﺳﺎﻟﺔ ﻣﺨﺘﺼﺮ را ﻛﻪ ﺑﺮادر دﻳﻨﻲ ﺟﻨﺎب ﺷﻴﺦ‬
‫ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﺨﻠﻴﻔﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮدم ﻛﻪ در آن ارﻛﺎن‬
‫ﻧﻤﺎز و واﺟﺒﺎت ﻧﻤﺎز و ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻗﻮﻟﻲ و ﻓﻌﻠﻲ و اذﻛﺎر و ادﻋﻴﻪ‬
‫ﻣﺸﺮوع ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻓﺮض را ذﻛﺮ ﻧﻤﻮده‪ .‬آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ اﺧﺘﻴﺎر و‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ داراي ﺳﺒﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻃﻠﺐ ﺑﺎران‪ ،‬ﻧﻤﺎز‬
‫آﻳﺎت)ﻛﺴﻮف(‪ ،‬ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺨﺎره و ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ رﺳﺎﻟﻪ داراي ﻓﺎﺋﺪه ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ و ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫اﻳﻦ ﻋﺒﺎدت ﺟﺎﻫﻞ و ﻧﺎدان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﺟﺰاي ﺧﻴﺮ‬
‫ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ و ﺑﺎ ﻋﻠﻢ او ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻔﻊ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ـ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎﻟﻢﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ ـ و درود و ﺳﻼم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ و آل و ﻳﺎران او ﺑﺎد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺠﺒﺮﻳﻦ ‪ 1424/9/3‬ﻫ‪.‬ق‬

‫‪١٢‬‬
 ‫‪QS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻭ ﺗﺸﮑﺮ‬

‫ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺳﺰاوار ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن اﺳﺖ‬

‫و او را ﺳﭙﺎسﮔﺬارم ﻛﻪ ﻣﺮا ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪ ﺑﺮاي ﺗﺄﻟﻴﻒ اﻳﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب ﻛﻪ در آن ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺑﻴﺎن رﻛﻦ دوم از ارﻛﺎن اﺳﻼم ﻛﻪ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﺮد و زن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﻧﺮا‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﻣﻲﭘﺮدازد و آن ﻋﺒﺎرت از ﻧﻤﺎز و ﺷﺮوط و ارﻛﺎن‬
‫واﺟﺒﺎت و ﺳﻨﺖﻫﺎي آن اﺳﺖ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﺔ ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي‬
‫ﺳﺒﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻤﺎز آﻳﺎت )ﺧﻮرﺷﻴﺪﮔﺮﻓﺘﮕﻲ و‬
‫ﻣﺎهﮔﺮﻓﺘﮕﻲ( ﻧﻤﺎز )اﺳﺘﺴﻘﺎء(‪ ،‬ﻃﻠﺐ ﺑﺎران‪ ،‬ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺨﺎره‪ ،‬و ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻴ‪‬ﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻤﺎزﻫﺎ آﺷﻨﺎﺋﻲ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ و واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان و‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﻳﺎد دﻫﻨﺪ و ﺑﻨﺪه ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺸﻜﺮ ﻛﻨﻢ از ﺑﺮادران‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺟﻨﺎب ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺤﺴﻦ اﻟﻌﺠﻴﻤﻲ‬
‫ﺧﻄﻴﺐ و ﭘﻴﺶﻧﻤﺎز ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻓﺎﻃﻤﻪ اﻟﺰﻫﺮاء ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺑﺮاي آن ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﻨﺎب ﺷﻴﺦ ﺣﻤﺪ اﻟﻌﺒﺪاﷲ اﻟﻮﻫﻴﺒﻲ ﺧﻄﻴﺐ و‬
‫ﭘﻴﺶﻧﻤﺎز ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب در ﻣﺤﻠﺔ ﻣﻠﻚ ﻓﻬﺪ‬

‫‪١٣‬‬
 ‫‪QT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫و ﺷﻴﺦ ﺧﺎﻟﺪ اﻟﻌﻠﻲ اﻟﺨﻠﻴﻔﻪ ﺧﻄﻴﺐ و ﭘﻴﺶﻧﻤﺎز ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺮوﺿﻪ‬

‫و اﺳﺘﺎد ﻓﻬﺪ اﻟﺴﻼﻣﻪ ﭘﻴﺶﻧﻤﺎز ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻃﺎﻟﺐ در ﻣﺤﻠﺔ‬
‫اﻟﺼﺤﺎﻓﻪ و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻪ در دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت آﻧﻬﺎ را‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٤‬‬
 ‫‪QU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫ﺻﻼه در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ دﻋﺎء اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن‬

‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) .﴾ öΝçλ°; Ö⎯s3y™ y7s?4θn=|¹ ¨βÎ) ( öΝÎγø‹n=tæ Èe≅|¹uρ ﴿ :‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪:‬‬
‫‪.(١٠٣‬‬
‫»ﺑﺮاي آﻧﺎن دﻋﺎء و ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﻛﻦ ﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎً دﻋﺎ و ﻃﻠﺐ‬
‫آﻣﺮزش ﺗﻮ ﻣﺎﻳﺔ آراﻣﺶ اﻳﺸﺎن ﻣﻲﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﺷﺮﻋﺎً ﺻﻼه )ﻧﻤﺎز( ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﮔﻔﺘﺎر و ﻛﺮدار‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ در اوﻗﺎت ﻣﺨﺼﻮص ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﮔﻔﺘﻦ )اﷲ‬
‫اﻛﺒﺮ( ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﮔﻔﺘﻦ »اﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬
‫ﻭرﲪﺔ اﷲ« ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻨﺞ ﻓﺮض در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص و اﻣﺘﺶ در ﺷﺒﻲ‬
‫ﻛﻪ او ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﻷﻗﺼﻲ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ آﺳﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺮده ﺷﺪ ﻓﺮض‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ در ﻣﻴﺰان ﺣﺴﻨﺎت اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﭘﻨﺠﺎه ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و رﺳﻮل اﷲ ص اﻧﺪازة رﻛﻌﺎت و اوﻗﺎت ﻧﻤﺎزﻫﺎ را‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻓﺮﻣﻮده ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻇﻬﺮ ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ‪ ،‬ﻋﺼﺮ‬
‫ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ‪ ،‬ﻣﻐﺮب ﺳﻪ رﻛﻌﺖ‪ ،‬ﻋﺸﺎء ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ‪ ،‬ﺻﺒﺢ دو‬
‫رﻛﻌﺖ‪ .‬إن ﺷﺎءاﷲ ﺑﻌﺪاً در ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ از اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺗﻌﻴﻴﻦ‬

‫‪١٥‬‬
 ‫‪QV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫اوﻗﺎت ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ :‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻣﻦ ﺻﻠﯽ‬

‫ﻓﻜﺄﻧﲈ ﻗﺎﻡ ﻧﺼﻒ ﹼ ﹺ‬
‫اﻟﻠﻴﻞ ﻭﻣﻦ ﺻﻠﯽ اﻟﻔﺠﺮ ﰲ ﲨﺎﻋﺔ‬ ‫اﻟﻌﺸﺎء ﰲ ﲨﺎﻋﺔ ﹼ‬
‫ﻛﻠﻪ«‪» :‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﻫﻤﺮاه ﺟﻤﺎﻋﺖ‬ ‫ﹼ‬
‫ﻓﻜﺄﻧﲈ ﻗﺎﻡ اﻟﻠﻴﻞ ﹸ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻰ از ﺷﺐ را ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﻫﻤﺮاه ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺐ ﺑﻴﺪار و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫و اﻳﻦ ﻟﻄﻒ و ﻣﺮﺣﻤﺘﻲ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻳﻦ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻤﺎزي ﺗﺎ ﻧﻤﺎز دﻳﮕﺮ ﻛﻔﺎرة ﻟﻐﺰشﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎداﻣﻴﻜﻪ از ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻛﺒﻴﺮه ﭘﺮﻫﻴﺰ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١٦‬‬
 ‫‪QW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻣﺸﺮﻭﻋﻴﺖ ﻭ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫ﻧﻤﺎز رﻛﻦ دوم از ارﻛﺎن ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﺔ اﺳﻼم ﺑﻌﺪ از ﺷﻬﺎدﺗﻴﻦ اﺳﺖ و‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن زﻛﺎت‪ ،‬ﺳﭙﺲ روزه رﻣـﻀﺎن‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﺣـﺞ ﺑﻴـﺖ اﷲ‬
‫اﻟﺤﺮام ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ ﻣـﺎﻟﻲ و ﺟـﺴﻤﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪Ü=≈tGÅ6ø9$# y7Ï9≡sŒ ∩⊇∪ $Ο!9# ﴿ :‬‬

‫‪Í=ø‹tóø9$$Î/ tβθãΖÏΒ÷σムt⎦⎪Ï%©!$# ∩⊄∪ z⎯ŠÉ)−Fßϑù=Ïj9 “W‰èδ ¡ ϵ‹Ïù ¡ |=÷ƒu‘ Ÿω‬‬

‫﴾‪) .‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪١ :‬ـ ‪.(٣‬‬ ‫‪∩⊂∪ tβθà)ÏΖムöΝßγ≈uΖø%y—u‘ $®ÿÊΕuρ nο4θn=¢Á9$# tβθãΚ‹É)ãƒuρ‬‬

‫»اﻟﻢ )ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪى ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﻋﻈـﻴﻢ را‪ ،‬از‬
‫ﺣﺮوف ﺳﺎده اﻟﻔﺒﺎ ﺑﻪ وﺟـﻮد آورده(‪ (1).‬آن ﻛﺘـﺎب ﺑـﺎ ﻋﻈﻤﺘـﻰ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷـﻚ در آن راه ﻧـﺪارد؛ و ﻣﺎﻳـﻪ ﻫـﺪاﻳﺖ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛـﺎران‬
‫اﺳﺖ‪) (2).‬ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎران( ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻏﻴـﺐ )آﻧﭽـﻪ از‬
‫ﺣﺲ ﭘﻮﺷﻴﺪه و ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ( اﻳﻤﺎن ﻣـﻰآورﻧـﺪ؛ و ﻧﻤـﺎز را ﺑﺮﭘـﺎ‬
‫ﻣﻰدارﻧﺪ؛ و از ﺗﻤﺎم ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ و ﻣﻮاﻫﺒﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن روزى دادهاﻳﻢ‪،‬‬
‫اﻧﻔﺎق ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪.«(3).‬‬
‫و ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻮرة ﻣﻌﺎرج ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪•¤³9$# 絡¡tΒ #sŒÎ) ﴿ :‬‬

‫‪١٧‬‬
 ‫‪QX‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫_‪∩⊄⊄∪ t⎦,Íj#|Áßϑø9$# ωÎ) ∩⊄⊇∪ $¸ãθãΖtΒ çösƒø:$# 絡¡tΒ #sŒÎ)uρ ∩⊄⊃∪ $Yãρâ“y‬‬
‫‪) .﴾∩⊄⊂∪ tβθßϑÍ←!#yŠ öΝÍκÍEŸξ|¹ 4’n?tã öΝèδ t⎦⎪Ï%©!$#‬اﳌﻌﺎرج‪٢٠ :‬ـ ‪.(٢٣‬‬
‫»ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺑﺪي ﺑﻪ او رﺳﺪ ﺳﺨﺖ ﺑﻲﺗﺎب و ﺑﻲﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد* و زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ او ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﺎﻧﻊ دﻳﮕﺮان ﻣﻰﺷﻮد‬
‫)و ﺑﺨﻞ ﻣﻰورزد(* ﻣﮕﺮ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﺮ آن ﻣﺪاوﻣﺖ و ﻣﻮاﻇﺒﺖ دارﻧﺪ«‪.‬‬
‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده‪Íο4θn=¢Á9$#uρ ÏN≡uθn=¢Á9$# ’n?tã (#θÝàÏ≈ym ﴿ :‬‬
‫‪) .﴾ ∩⊄⊂∇∪ t⎦⎫ÏFÏΨ≈s% ¬! (#θãΒθè%uρ 4‘sÜó™âθø9$#‬اﻟﺒﻘﺮه‪.(238 :‬‬
‫»در اﻧﺠﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﺑﻮﻳﮋه ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ورزﻳﺪ و‬
‫ﻓﺮوﺗﻨﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺑﭙﺎﺧﻴﺰﻳﺪ«‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﺳﺘﻮن اﺳﻼم و رﻛﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻮاﺳﻄﺔ آن ﻣﻴﺎن اﺳﻼم‬
‫و ﻛﻔﺮ ﺟﺪاﻳﻲ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟﺼﻼة«‪» :‬ﻣﻴﺎن اﻧﺴﺎن‬ ‫ﹺ‬ ‫»ﺑﲔ اﻟﺮﺟﻞ ﹼ ﹺ‬
‫ﺗﺮک ﹼ‬ ‫ﻭاﻟﴩک )أﻭ اﻟﻜﻔﺮ( ﹸ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺷﺮك ﻳﺎ ﻛﻔﺮ ﺗﺮك ﻧﻤﺎز اﺳﺖ)‪.(1‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ‬
‫اﻟﺼﻼة ﻓﻤﻦ‬
‫ﹸ‬ ‫اﻟﻌﻬﺪ ﹼاﻟﺬی ﺑﻴﻨﻨﺎ ﻭﺑﻴﻨﻬﻢ‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده » ﹸ‬
‫ﺗﺮﻛﻬﺎ ﻓﻘﺪ ﻛﻔﺮ«‪» :‬ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻛﺎﻓﺮان‬

‫)‪ (1‬اﮔﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ و ﻣﺪﻋﻲ اﺳﻼم ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻴـﺎن آن ﺷـﺨﺺ و ﺷـﺨﺺ‬
‫ﻛﺎﻓﺮي ﻓﺮﻗﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‪.‬‬

‫‪١٨‬‬
 ‫‪QY‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻫﺴﺖ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻧﻤﺎز را ﺗﺮك ﻛﻨﺪ ﻛﺎﻓﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﻧﻤﺎز اوﻟﻴﻦ ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ در ﻣﻮرد آن از‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﻤﺎزش ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻮرد‬
‫ﻗﺒﻮل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻘﻴﺔ اﻋﻤﺎل وي ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻤﺎل وي‬
‫إﻥ أﻭﻝ ﻣﺎ‬
‫ﻣﺮدود ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪ » :‬ﱠ‬
‫ﺻﻼﺗﻪ ﻓﺈﻥ ﺻﻠﺤﺖ ﻓﻘﺪ‬‫ﹸ‬ ‫ﳛﺎﺳﺐ ﻋﻨﻪ اﻟﻌﺒﺪ ﻳﻮﻡ اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻣﻦ ﻋﻤﻠﻪ‬
‫ﻓﺴﺪت ﺧﺎب ﻭﺧﴪ«‪» :‬اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ در‬ ‫ﹾ‬ ‫ﻭإﻥ‬
‫ﻓﻠﺢ ﻭﻧﺠﺢ ﹾ‬‫أ ﹶ‬
‫روز ﻗﻴﺎﻣﺖ از اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻤﺎز او اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ آن اﻧﺴﺎن‬
‫رﺳﺘﮕﺎر و ﭘﻴﺮوز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻓﺎﺳﺪ و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل‬
‫ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ آن اﻧﺴﺎن ﺿﺮرﻣﻨﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ«‪) .‬ﺑﻪ‬
‫رواﻳﺖ از ﺗﺮﻣﺬي( ﻧﻤﺎز ﭘﺲ از ﺷﻬﺎدﺗﻴﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ارﻛﺎن اﺳﻼم‬
‫اﺳﺖ و راﺑﻄﺔ ﻣﻴﺎن ﺑﻨﺪه و ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ وي ﻓﺮض‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻧﻤﺎز را ﺑﺰرگ ﮔﺮداﻧﻴﺪه و ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫ﻫﺸﺘﺎد ﻣﻮرد در ﻗﺮآن ﻧﻤﺎزﮔﺰاران را ﻣﺪح و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻧﻤﻮده و‬
‫ﻧﻤﺎز ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮ در ﺑﺪن اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﺳﺆال ﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻴﻜﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‬

‫‪١٩‬‬
 ‫‪RP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫»اﻟﺼﻼة ﰲ ﻭﻗﺘﻬﺎ« »ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ« و ﺳﺆال ﺷﺪ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز؟‬

‫ﻓﺮﻣﻮد »ﺑﺮ اﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ« »ﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدر« ﻋﺮض ﺷﺪ ﭘﺲ از‬
‫ﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدر اي رﺳﻮل ﺧﺪا؟ ﻓﺮﻣﻮد »اﳉﻬﺎد ﰲ ﺳﺒﻴﻞاﷲ«‬
‫»ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا«‪ .‬ﻧﻤﺎز ﻧﻮر ﭼﺸﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮﺣﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﻧﻮر ﭼﺸﻢ ﻣﻮﺣﺪان اﺳﺖ و ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﭘﻴﺮوي از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ص ﻫﺮﮔﺎه دﭼﺎر ﻏﻢ و اﻧﺪوﻫﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﻧﻤﺎز ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﺧﻮد را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻤﺎز‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺎن را ﻣﺤﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﳖﺮا ﺑﺒﺎب أﺣﺪﻛﻢ‬‫أﻥ ﹰ‬‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬أرأﻳﺘﻢ ﻟﻮ ﱠ‬
‫ﻳﻐﺘﺴﻞ ﻣﻨﻪ ﻛﻞ ﻳﻮﻡ ﲬﺲ ﻣﺮات ﻫﻞ ﻳﺒﻘﯽ ﻣﻦ درﻧﻪ ﳾء? ﻗﺎﻝ‪:‬‬
‫ﻓﺬﻟﮏ ﻣﺜﻞ اﻟﺼﻠﻮات اﳋﻤﺲ ﻳﻤﺤﻮ اﷲ ﲠﻦ اﳋﻄﺎﻳﺎ«‪.‬‬
‫»ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ رودﺧﺎﻧﻪاي از ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﺎﻧﺔ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺷﻤﺎ روان ﺑﺎﺷﺪ و روزاﻧﻪ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر در آن ﻏﺴﻞ ﻛﻨﺪ آﻳﺎ ﭼﺮك و‬
‫ﻛﺜﺎﻓﺘﻲ ﺑﺮ روي آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ؟« ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﺔ‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮاﺳﻄﺔ آﻧﻬﺎ ﮔﻨﺎﻫﺎن را ﻣﺤﻮ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد‪) .‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﻮده ﻛﻪ از ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻤﺎن‬
‫ﹰ‬
‫ﻭﺑﺮﻫﺎﻧﺎ‬ ‫ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻛﻨﻴﻢ و ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻣﻦ ﺣﺎﻓﻆ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﻟﻪ ﹰ‬
‫ﻧﻮرا‬

‫‪٢٠‬‬
 ‫‪RQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﹰ‬
‫ﺑﺮﻫﺎﻧﺎ‬ ‫ﺗﻜﻦ ﻟﻪ ﹰ‬
‫ﻧﻮرا ﻭﻻ‬ ‫ﻭﻧﺠﺎة ﻳﻮﻡ اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻭﻣﻦ ﱂ ﳛﺎﻓﻆ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﱂ ﹾ‬
‫ﹰ‬
‫ﻧﺠﺎة ﻭﺣﴩ ﻳﻮﻡ اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻣﻊ ﻗﺎرﻭﻥ ﻭﻓﺮﻋﻮﻥ ﻭأﰊ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ«‪:‬‬ ‫ﹰ‬ ‫ﻭﻻ‬
‫»ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻛﻨﺪ در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﺶ ﺑﺮاي او ﻧﻮر و دﻟﻴﻞ و ﻣﺎﻳﺔ ﻧﺠﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻛﺴﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻧﻜﻨﺪ ﻧﻪ ﻧﻮري و ﻧﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت وي‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻫﻤﺮاه ﻗﺎرون و ﻓﺮﻋﻮن و اﺑﻲ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ ﺣﺸﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ و ﻃﺒﺮاﻧﻲ(‪.‬‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻣﺎ ﻣﻦ اﻣﺮئ ﻣﺴﻠﻢ ﲢﴬﻩ ﺻﻼة‬
‫ﻣﻜﺘﻮﺑﺔ ﻓﻴﺤﺴﻦ ﻭﺿﻮءﻫﺎ ﻭﺧﺸﻮﻋﻬﺎ ﻭرﻛﻮﻋﻬﺎ إﻻﱠ ﻛﺎﻧﺖ ﻛﻔﺎرة ﳌﺎ‬
‫ﻳﺄت ﻛﺒﲑة ﻭذﻟﮏ اﻟﺪﻫﺮ ﻛﻠﻪ«‪» :‬ﻫﻴﭻ ﻓﺮد‬‫ﻗﺒﻠﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﺬﻧﻮب ﻣﺎ ﱂ ﹺ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﻳﻀﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ وﺿﻮ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺧﺸﻮع و رﻛﻮع آﻧﺮا اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ ﻣﮕﺮ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ آن ﻧﻤﺎز ﻛﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺎن ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎداﻣﻴﻜﻪ ﮔﻨﺎه ﻛﺒﻴﺮه‬
‫را اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ و اﻳﻦ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﺗﻜﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻠﻜﻮت اﻋﻠﻲ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﺼﻼة اﻟﺼﻼة ﻭﻣﺎ ﻣﻠﻜﺖ أﻳﲈﻧﻜﻢ«‪» :‬از ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﺘﺎن‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺎ ﺑﺮدﮔﺎن و ﻛﻨﻴﺰان ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ رﻓﺘﺎر‬
‫ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ«‪.‬‬

‫‪٢١‬‬
 ‫‪RR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔﺔ دوم ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق س ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻧﺰدﻳﻚ‬

‫ﺑﻮد ﺟﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﺟﺎنآﻓﺮﻳﻦ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﻨﺪ ﺑﻌﺪ از ﺿﺮﺑﻪ زدن‬
‫ﺣﻆ ﰲ اﻹﺳﻼﻡ ﳌﻦ‬ ‫ﻣﺠﻮﺳﻲ ﺧﺒﻴﺚ ﻓﻴﺮوز اﺑﻮﻟﺆﻟﺆ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻻ ﱠ‬
‫ﺗﺮک اﻟﺼﻼة«‪» :‬در اﺳﻼم ﺑﺮاى ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز را ﺗﺮك ﻛﻨﺪ‬
‫ﺳﻬﻤﻲ ﻧﻴﺴﺖ«‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﺔ اﺣﺎدﻳﺜﻲ ﻛﻪ درﺑﺎرة ﻧﻤﺎز از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص رواﻳﺖ‬
‫إﱄ ﻣﻦ دﻧﻴﺎﻛﻢ اﻟﻄﻴﺐ‬‫ﺣﺒﺐ ﱠ‬‫ﺷﺪهاﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﹸ ﹼ‬
‫ﻭاﻟﻨﺴﺎء ﻭﺟﻌﻠﺖ ﻗﺮة ﻋﻴﻨﺐ ﰲ اﻟﺼﻼة«‪» :‬در اﻳﻦ دﻧﻴﺎي ﺷﻤﺎ ﺳﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ در ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﺤﺒﻮب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .1 :‬ﺑﻮي ﺧﻮش‪ .2،‬زن و ‪ .3‬ﻧﻮر‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﻦ در ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ ،‬و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬أرﺣﻨﺎ ﲠﺎ ﻳﺎ ﺑﻼﻝ«‪» :‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﻧﻤﺎز اﻗﺎﻣﻪ ﺑﮕﻮ اي ﺑﻼل‪.‬‬
‫ﺑﭙﺮﻫﻴﺰ اي ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن از اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﻲروح و ﺑﻲﺟﺎن‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﻛﻦ ﺑﺎ ﻗﻠﺐ در ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﺖ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻲ زﻳﺮا‬
‫ﺗﻮ ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرت در ﺣﺎل ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻫﺴﺘﻲ‪.‬‬
‫ﻛﱪ ﺗﻜﺒﲑة اﻹﺣﺮاﻡ ﺛﻢ‬
‫ﻓﺈﻥ اﳌﺴﻠﻢ إذا ﹼ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ » :‬ﱠ‬
‫ﺛﻢ اﻧﴫﻑ ﻓﻘﺪ ﻻ ﳛﺴﺐ ﻟﻪ إﻻﱠ ﻋﴩﻫﺎ أﻭ‬ ‫ﺻﻠﯽ ﺻﻼﺗﻪ ﻛﻠﻬﺎ ﹼ‬
‫ﺗﺴﻌﻬﺎ أﻭ ﺛﻤﻨﻬﺎ أﻭ ﺳﺒﻌﻬﺎ أﻭ ﺳﺪﺳﻬﺎ أﻭ ﲬﺴﻬﺎ أﻭ رﺑﻌﻬﺎ«‪:‬‬
‫»ﺑﺘﺤﻘﻴﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺮﮔﺎه ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام ﮔﻔﺖ ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎزش را‬

‫‪٢٢‬‬
 ‫‪RS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺧﻮاﻧﺪ ﺳﭙﺲ از ﻧﻤﺎز ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي او ﺣﺴﺎب‬

‫ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﻳﻚ دﻫﻢ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻧﻬﻢ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻫﺸﺘﻢ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻢ ﻳﺎ‬
‫ﻳﻚ ﺷﺸﻢ ﻳﺎ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﻢ ﻳﺎ ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم ﻧﻤﺎزش«‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺤﺪي در ﻧﻤﺎزﺷﺎن ﻏﺎﻓﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻧﻤﺎزﺷﺎن را ﺑﻪ ﻛﻬﻨﻪي ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ روي آﻧﻬﺎ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ وﺿﻮي ﻛﺎﻣﻞ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺸﺎط و ﺳﺮﺣﺎل وارد ﻧﻤﺎز ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻻ ﺻﻼة ﺑﺤﴬة اﻟﻄﻌﺎﻡ‪ ,‬ﻭﻻ ﻭﻫﻮ‬
‫ﻳﺪاﻓﻊ اﻷﺧﺒﺜﲔ«‪» :‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﺴﻲ از ﺷﻤﺎ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺧﻮراﻛﻲ آﻣﺎده‬
‫اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ دارد ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ زﻳﺮا اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺧﺸﻮع و ﻓﺮوﺗﻨﻲ در ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺧﺸﻮع و ﻓﺮوﺗﻨﻲ اﺻﻞ و ﻣﻐﺰ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪٢٣‬‬
 ‫‪RT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻧﻤﺎﺯ ﻧﺰﺩ ﺭﺳﻮﻝﺍﷲ ص‬

‫إﱄ ﻣﻦ دﻧﻴﺎﻛﻢ اﻟﻨﺴﺎء‬ ‫ﺣﺒﺐ ﱠ‬‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ » :‬ﹸ ﹼ‬

‫اﻟﻄﻴﺐ‪ ,‬ﻭﺟﻌﻠﺖ ﻗﺮة ﻋﻴﻨﻲ ﰲ اﻟﺼﻼة«‪» :‬در اﻳﻦ دﻧﻴﺎي ﺷﻤﺎ ﺳﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ در ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﺤﺒﻮب ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ زن ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﺑﻮي ﺧﻮش‪ ،‬و ﻧﻮر‬
‫ﭼﺸﻤﺎن ﻣﻦ در ﻧﻤﺎز ﻗﺮار دارد‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ(‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﭼﻴﺰي رﺳﻮل اﷲ ص را اﻧﺪوﻫﮕﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮد ﻓﻮراً ﺑﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮد و ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪» :‬أرﺣﻨﺎ ﲠﺎ ﻳﺎ ﺑﻼﻝ«‪» :‬ﻳﻌﻨﻲ اذان‬
‫ﺑﮕﻮ و ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﻧﻤﺎز ﻣﺮا در آﺳﺎﻳﺶ و راﺣﺘﻲ ﻗﺮار ﺑﺪه«‪.‬‬
‫در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﺎﻳﺔ آﺳﺎﻳﺶ و ﻧﻮر ﭼﺸﻤﺎن او ﺑﻮد‪ ،‬و‬
‫اﻳﺸﺎن از ﻧﻤﺎز و ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن آن ﻟﺬت ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از اماﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﺎﺋﺸﻪ ﺻﺪﻳﻘﻪ ل رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ‪ :‬ﺷﺒﻲ از‬
‫ﺷﺒﻬﺎ رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺪر ﮔﺮﻳﺴﺖ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ داﻣﻨﺶ ﺧﻴﺲ ﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻪ ﺣﺪ‪‬ي ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ اداﻣﻪ داد ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ در آن ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﺧﻴﺲ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻼل آﻣﺪ اذان ﮔﻔﺖ و ﻧﻤﺎز را اﻋﻼم ﻛﺮد‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دﻳﺪ رﺳﻮل اﷲ ص ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﮔﻔﺖ اي رﺳﻮل‬
‫ﺧﺪا ﭼﺮا ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﻲ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻗﺒﻠﻲ و ﺑﻌﺪي‬

‫‪٢٤‬‬
 ‫‪RU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﹰ‬
‫ﺷﻜﻮرا«‪:‬‬ ‫ﺗﻮ را ﺑﺨﺸﻴﺪه رﺳﻮل اﷲ ص ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬أﻓﻼ أﻛﻮﻥ ﹰ‬
‫ﻋﺒﺪا‬
‫»آﻳﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻦ ﺑﻨﺪة ﺷﺎﻛﺮ و ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار ﺧﺪاي ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻢ؟«‬
‫از اماﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﺎﺋﺸﻪ ل رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫رﺳﻮلاﷲ ص ﺷﺒﺎﻧﻪ اﻳﻨﻘﺪر ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﻫﺎي ﻣﺒﺎرﻛﺶ‬
‫ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻋﺎﺋﺸﻪ ل ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻋﺮض ﻛﺮدم اي رﺳﻮل‬
‫ﺧﺪا ص ﭼﺮا اﻳﻨﻘﺪر ﺧﻮدت را آزار ﻣﻲدﻫﻲ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﭘﻴﺸﻴﻦ و ﺑﻌﺪي ﺗﻮ را ﺑﺨﺸﻴﺪه‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬أﻓﻼ‬
‫ﺷﻜﻮرا«‪» :‬آﻳﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻦ ﺑﻨﺪة ﺷﺎﻛﺮ و ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار‬ ‫ﹰ‬ ‫ﹰ‬
‫ﻋﺒﺪا‬ ‫أﻛﻮﻥ‬
‫ﺑﺎﺷﻢ؟«‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻲرﺳﻴﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﺪ اﻧﮕﺎر ﻛﻪ‬
‫ﻓﺮدي ﻏﺮﻳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺋﺸﻪ ل ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻛﺎﻥ رﺳﻮﻝاﷲ ص ﳛﺎدﺛﻨﺎ ﻭﻧﺤﺎدﺛﻪ‬
‫ﻓﻜﺄﻧﻪ ﻻ ﻳﻌﺮﻓﻨﺎ ﻭﻻ ﻧﻌﺮﻓﻪ«‪» :‬ﻣﺎ و رﺳﻮلاﷲ‬ ‫ﻓﺈذا ﺣﴬت اﻟﺼﻼة ﱠ‬
‫ص ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا‬
‫ﻣﻲرﺳﻴﺪ اﻧﮕﺎر ﻛﻪ ﻧﻪ ﻣﺎ او را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻪ او ﻣﺎ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪،‬‬
‫زﻳﺮا ﻧﻤﺎز ﻣﺎﻳﺔ آﺳﺎﻳﺶ و ﻧﻮر ﭼﺸﻤﺎن و آﺧﺮﻳﻦ وﺻﻴﺖ او ﺑﺮاي‬
‫اﻣﺘﺶ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻟﺼﻼة اﻟﺼﻼة ﻭﻣﺎ ﻣﻠﻜﺖ أﻳﲈﻧﻜﻢ«‪» :‬ﻣﻮاﻇﺐ‬
‫ﻧﻤﺎزﺗﺎن ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺑﺎ ﺑﺮدﮔﺎن و ﻛﻨﻴﺰاﻧﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ«‪.‬‬

‫‪٢٥‬‬
 ‫‪RV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﺫﺍﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ììø‹t/ Ÿωuρ ×οt≈pgÏB öΝÍκÎγù=è? ω Α%y`Í‘ ﴿ :‬‬

‫‪$YΒöθtƒ tβθèù$sƒs†   Íο4θx.¨“9$# Ï™!$tGƒÎ)uρ Íο4θn=¢Á9$# ÏΘ$s%Î)uρ «!$# Ìø.ÏŒ ⎯tã‬‬
‫?‪) .﴾ ∩⊂∠∪ ã≈|Áö/F{$#uρ ÛUθè=à)ø9$# ϵŠÏù Ü=¯=s)tGs‬اﻟﻨﻮر‪ .(٣٧:‬‬
‫»ﻣﺮداﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﺠﺎرت آﻧﻬﺎ را از ﻳﺎد ﺧﺪا و ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎز و‬
‫اداى زﻛﺎت ﺑﺎز ﻣﻲدارد‪ ،‬و ﻧﻪ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش‪ ،‬آﻧﻬﺎ از روزي‬
‫ﻣﻲﺗﺮﺳﻨﺪ ﻛﻪ دﻟﻬﺎ و ﭼﺸﻤﻬﺎ در آن دﮔﺮﮔﻮن و زﻳﺮ و رو ﻣﻲﺷﻮد«‪.‬‬
‫و رﺳﻮل اﷲ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬إذا ﻗﺎﻝ اﳌﺆذﻥ‪ :‬اﷲ أﻛﱪ اﷲ أﻛﱪ‪ :‬ﻓﻘﺎﻝ‬
‫أﺣﺪﻛﻢ اﷲ أﻛﱪ اﷲ أﻛﱪ‪ :‬ﺛﻢ ﻗﺎﻝ اﳌﺆذﻥ أﺷﻬﺪ أﻥ ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ‪ :‬ﻗﺎﻝ‬
‫ﹰ‬
‫ﳏﻤﺪا رﺳﻮﻝ اﷲ‪ :‬ﻗﺎﻝ‬ ‫أﺷﻬﺪ أﻥ ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ‪ :‬ﺛﻢ ﻗﺎﻝ اﳌﺆذﻥ أﺷﻬﺪ ﱠ‬
‫أﻥ‬
‫ﳏﻤﺪا رﺳﻮﻝ اﷲ‪ ,‬ﺛﻢ ﻗﺎﻝ اﳌﺆذﻥ ﺣﻲ ﻋﻠﯽ اﻟﺼﻼة ﻗﺎﻝ ﻻ ﺣﻮﻝ‬ ‫ﹰ‬ ‫أﻥ‬
‫أﺷﻬﺪ ﱠ‬
‫ﻭﻻ ﻗﻮة إﻻﱠ ﺑﺎﷲ‪ ,‬ﺛﻢ ﻗﺎﻝ اﳌﺆذﻥ ﺣﻲ ﻋﻠﯽ اﻟﻔﻼح‪ :‬ﻗﺎﻝ ﻻ ﺣﻮﻝ ﻭﻻ ﻗﻮة إﻻﱠ‬
‫ﺑﺎﷲ‪ :‬ﺛﻢ ﻗﺎﻝ اﳌﺆذﻥ اﷲ أﻛﱪ اﷲ أﻛﱪ‪ :‬ﻗﺎﻝ اﷲ أﻛﱪ اﷲ أﻛﱪ‪ :‬ﺛﻢ ﻗﺎﻝ اﳌﺆذﻥ‬
‫اﳉﻨﻪ«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺆذن ﮔﻔﺖ )اﷲ‬‫ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ‪ :‬ﻗﺎﻝ ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ دﺧﻞ ﹼ‬
‫اﻛﺒﺮ اﷲ اﻛﺒﺮ( ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ )اﷲ اﻛﺒﺮ اﷲ اﻛﺒﺮ( ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺆذن ﮔﻔﺖ‬
‫)اﺷﻬﺪ ان ﻻ إﻟﻪ اﻻ اﷲ( ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ )اﺷﻬﺪ ان ﻻ إﻟﻪ اﻻ اﷲ( ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﻣﺆذن ﮔﻔﺖ )اﺷﻬﺪ ان ﻣﺤﻤﺪاً رﺳﻮلاﷲ( ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ )اﺷﻬﺪ ان‬

‫‪٢٦‬‬
 ‫‪RW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪاً رﺳﻮلاﷲ( ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺆذن ﮔﻔﺖ )ﺣﻲ ﻋﻠﻲ اﻟﺼﻼه( ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‬
‫)ﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮه إﻻ ﺑﺎﷲ( ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺆذن ﮔﻔﺖ )ﺣﻲ ﻋﻠﻲ اﻟﻔﻼح( ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ )ﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮه إﻻ ﺑﺎﷲ( ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺆذن ﮔﻔﺖ )اﷲ اﻛﺒﺮ اﷲ‬
‫اﻛﺒﺮ( ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ )اﷲ اﻛﺒﺮ اﷲ اﻛﺒﺮ( ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺆذن ﮔﻔﺖ )ﻻ إﻟﻪ إﻻ‬
‫اﷲ( ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ )ﻻ إﻟﻪ إﻻ اﷲ( ﻫﺮﻛﺲ آﻧﺮا ﻫﻤﺮاه ﻣﺆذن ﺗﻜﺮار ﻧﻤﺎﻳﺪ‬
‫داﺧﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫إن ﺷﺎء اﷲ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ از ﻧﻤﺎز و ﻃﻬﺎرت و‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت آﻧﻬﺎ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬
 RX        ‫א‬

‫ ﺑﺎﺏ ﻃﻬﺎﺭﺕ ﻭ ﭘﺎﮐﻴﺰﮔﯽ‬:‫ﺍﻭﻝ‬

‫از ﺑﺎب ﻃﻬﺎرت ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ زﻳﺮا ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﻲ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع‬

.‫ﺑﻪ ﻧﻤﺎز واﺟﺐ اﺳﺖ‬

‫ﻭﺿﻮ ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺁﻥ‬

#sŒÎ) (#þθãΨtΒ#u™ š⎥⎪Ï%©!$# $pκš‰r'¯≈tƒ ﴿ :‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‬
’n<Î) öΝä3tƒÏ‰÷ƒr&uρ öΝä3yδθã_ãρ (#θè=Å¡øî$$sù Íο4θn=¢Á9$# ’n<Î) óΟçFôϑè%
4 È⎦÷⎫t6÷ès3ø9$# ’n<Î) öΝà6n=ã_ö‘r&uρ öΝä3Å™ρâ™ãÎ/ (#θßs|¡øΒ$#uρ È,Ïù#tyϑø9$#
÷ρr& @xy™ 4’n?tã ÷ρr& #©yÌó£∆ ΝçGΨä. βÎ)uρ 4 (#ρã£γ©Û$$sù $Y6ãΖã_ öΝçGΖä. βÎ)uρ
(#ρ߉ÅgrB öΝn=sù u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΜçGó¡yϑ≈s9 ÷ρr& ÅÝÍ←!$tóø9$# z⎯ÏiΒ Νä3ΨÏiΒ Ó‰tnr& u™!%y`
öΝà6Ïδθã_âθÎ/ (#θßs|¡øΒ$$sù $Y6ÍhŠsÛ #Y‰‹Ïè|¹ (#θßϑ£ϑu‹tFsù [™!$tΒ
8ltym ô⎯ÏiΒ Νà6ø‹n=tæ Ÿ≅yèôfuŠÏ9 ª!$# ߉ƒÌム$tΒ 4 çµ÷ΨÏiΒ Νä3ƒÏ‰÷ƒr&uρ
öΝà6¯=yès9 öΝä3ø‹n=tæ …çµtGyϑ÷èÏΡ §ΝÏGãŠÏ9uρ öΝä.tÎdγsÜãŠÏ9 ߉ƒÌム⎯Å3≈s9uρ
 .(٦ :‫ )اﳌﺎﺋﺪة‬.﴾ šχρãä3ô±n@
‫»اي ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺑﭙﺎﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ ﺻـﻮرتﻫـﺎ و‬
‫دﺳﺖﻫﺎي ﺧﻮد را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آرﻧﺞﻫﺎ ﺑﺸﻮﺋﻴﺪ و ﺳـﺮﻫﺎي ﺧـﻮد را‬
‫ اﮔﺮ ﻳﻜﻲ‬.‫ﻣﺴﺢ ﻛﻨﻴﺪ و ﭘﺎﻫﺎي ﺧﻮد را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻗﻮزكﻫﺎ ﺑﺸﻮﺋﻴﺪ‬

٢٨
 ‫‪RY‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫از ﺷﻤﺎ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮدﻳﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻜﻲ از ﺷـﻤﺎ‬
‫از ﻗﻀﺎى ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪاﻳﺪ ﻳﺎ آﻣﻴﺰش ﺟﻨﺴﻰ ﺑﺎ زﻧﺎن ﻛﺮدهاﻳـﺪ‬
‫و در اﻳﻦ ﺻﻮرت آب ﻧﻴﺎﻓﺘﻴﺪ ﺑﺎ ﺧﺎك ﭘﺎك ﺗﻴﻤﻢ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺎ آن ﺑﺮ‬
‫ﺻﻮرت ﻫﺎ و دﺳﺖ ﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻜﺸﻴﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﻤﺎ‬
‫را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﺑﻴﻔﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣـﻰﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﻤﺎ را ﭘـﺎك ﺳـﺎزد و‬
‫ﻧﻌﻤﺘﺶ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ ﺷﺎﻳﺪ ﺷﻜﺮ او را ﺑﺠﺎ آورﻳﺪ!«‪.‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻭﺿﻮ‬
‫اوﻻً ﺑﺴﻢاﷲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و دﺳﺘﺎن ﺧﻮﻳﺶ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺻﻮرﺗﺶ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ دو دﺳﺖ را ﻫﻤﺮاه‬
‫آرﻧﺞﻫﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺗﻤﺎم ﺳﺮ را ﺑﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﺎر‬
‫ﻣﺴﺢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﭘﺎﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻗﻮزكﻫﺎ را ﺳﻪ ﺑﺎر‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﻫﻢ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ از راﺳﺖ ﺷﺮوع ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ اﻋﻀﺎﻫﺎ را ﻣﺘﻮاﻟﻲ و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ‬
‫اﻋﻀﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺧﺸﻚ ﺷﻮد ﺑﺸﻮﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ آب ﻗﻄﻊ ﻳﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ وﺿﻮ ﻛﺎﻣﻞ ﺷﻮد و ﭘﻴﺶ از ﻳﺎﻓﺘﻦ آب اﻋﻀﺎي‬
‫وﺿﻮ ﺧﺸﻚ ﺷﺪﻧﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ آب را ﻳﺎﻓﺖ واﺟﺐ اﺳﺖ از ﻧﻮ‬
‫وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﺗﻴﺐ را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ از وﺿﻮ‬

‫‪٢٩‬‬
 ‫‪SP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻓﺎرغ ﺷﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬أﺷﻬﺪ أﻥ ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ ﻭﺣﺪﻩ ﻻ ﴍﻳﮏ ﻟﻪ‬

‫ﳏﻤﺪا ﻋﺒﺪﻩ ﻭرﺳﻮﻟﻪ«‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻣﺎ‬ ‫ﹰ‬ ‫أﻥ‬
‫ﻭأﺷﻬﺪ ﱠ‬
‫أﺣﺪ ﻳﺘﻮﺿﺄ ﻓﻴﺒﻠﻎ أﻭ ﻓﻴﺴﺒﻎ اﻟﻮﺿﻮء‪ ,‬ﺛﻢ ﻳﻘﻮﻝ‪ :‬أﺷﻬﺪ أﻥ‬ ‫ﻣﻨﻜﻢ ﻣﻦ ﹴ‬
‫ﹰ‬
‫ﳏﻤﺪا ﻋﺒﺪﻩ ﻭرﺳﻮﻟﻪ‪,‬‬ ‫ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ ﻭﺣﺪﻩ ﻻ ﴍﻳﮏ ﻟﻪ‪ ,‬ﻭأﺷﻬﺪ ﱠ‬
‫أﻥ‬
‫إﻻﱠ ﻓﺘﺤﺖ ﻟﻪ أﺑﻮاب اﳉﻨﺔ ; ﻳﺪﺧﻞ ﻣﻦ أﳞﺎ ﺷﺎء«‪» :‬ﻧﻴﺴﺖ ﻫﻴﭻ‬
‫أﻥ ﻻ‬‫ﻛﺲ از ﺷﻤﺎ ﻛﻪ وﺿﻮي ﻛﺎﻣﻞ ﺑﮕﻴﺮد ﺳﭙﺲ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬أﺷﻬﺪ ﱠ‬
‫ﳏﻤﺪا ﻋﺒﺪﻩ ﻭرﺳﻮﻟﻪ«‪.‬‬‫ﹰ‬ ‫إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ ﻭﺣﺪﻩ ﻻ ﴍﻳﮏ ﻟﻪ ﻭأﺷﻬﺪ ﱠ‬
‫أﻥ‬
‫ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ درﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮ روي وي ﮔﺸﻮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ از ﻫﺮ‬
‫ﻛﺪام ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ( و‬
‫ﺗﺮﻣﺬي ﺟﻤﻠﻪ‪» :‬اﻟﻠﻬﻢ اﺟﻌﻠﻨﯽ ﻣﻦ اﻟﺘﻮاﺑﲔ ﻭاﺟﻌﻠﻨﯽ ﻣﻦ اﳌﺘﻄﻬﺮﻳﻦ«‬
‫را اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﺮا از زﻣﺮة ﺗﻮﺑﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و‬
‫ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﺎن ﻗﺮار ﺑﺪه«‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬إذا ﺗﻮﺿﺄ اﻟﻌﺒﺪ اﳌﺴﻠﻢ ‪ ...‬أﻭ ﻗﺎﻡ‬
‫ﻭﺟﻬﻪ ﻛﻞ ﺧﻄﻴﺌﹴﺔ ﻧﻈﺮ إﻟﻴﻬﺎ ﺑﻌﻴﻨﻪ ﻣﻊ‬
‫اﳌﺆﻣﻦ ﻓﻐﺴﻞ ﻭﺟﻬﻪ ﺧﺮج ﻣﻦ ﹺ ﹺ‬
‫اﳌﺎء‪ ,‬أﻭ ﻣﻊ آﺧﺮ ﻗﻄﺮة ﻣﺎء‪ ,‬ﻓﺈذا ﻏﺴﻞ ﻳﺪﻳﻪ ﺧﺮﺟﺖ ﻛﻞ ﺧﻄﻴﺌﹴﺔ‬
‫ﻛﺎﻥ ﻳﺒﻄﺸﻬﺎ ﺑﻴﺪﻳﻪ ﻣﻊ اﳌﺎء‪ ,‬أﻭ ﻣﻊ آﺧﺮ ﻗﻄﺮة ﻣﺎء‪ ,‬ﻓﺈذا ﻏﺴﻞ رﺟﻠﻴﻪ‬
‫ﺧﺮﺟﺖ ﻛﻞ ﺧﻄﻴﺌﺔ ﻣﺸﺘﻬﺎ رﺟﻼﻩ ﻣﻊ اﳌﺎء‪ ,‬أﻭ ﻣﻊ آﺧﺮ ﻗﻄﺮة ﻣﺎء‪,‬‬
‫ﻧﻘﻴﹰﺎ ﻣﻦ اﻟﺬﻧﻮب«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻨﺪة ﻣﺴﻠﻤﺎن وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫ﺣﺘﯽ ﳜﺮج ﹼ‬

‫‪٣٠‬‬
 ‫‪SQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻳﺎ ﺑﻨﺪة ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺮوع ﻧﻤﻮد ﺻﻮرت‬

‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺷﺴﺖ ﻫﺮ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد اﻧﺠﺎم داده‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آب‪ ،‬ﻳﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮة آب ﺑﻴﺮون ﻣﻲرود‪ ،‬و ﻫﺮﮔﺎه‬
‫دﺳﺘﺎن ﺧﻮد را ﺷﺴﺖ ﻫﺮ ﮔﻨﺎﻫﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﺧﻮﻳﺶ اﻧﺠﺎم‬
‫داده اﺳﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آب‪ ،‬ﻳﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮة آب ﺑﻴﺮون ﻣﻲرود‪ ،‬و‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﭘﺎي ﺧﻮﻳﺶ را ﺷﺴﺖ ﻫﺮ ﮔﻨﺎﻫﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﻫﺎ ﺑﺮاي آن‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮده ﻫﻤﺮاه آب‪ ،‬ﻳﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮة آب ﺑﻴﺮون ﻣﻲرود ﺗﺎ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﺔ ﮔﻨﺎه او ﭘﺎك ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ ﺗﻮﺿﺄ ﻓﺄﺣﺴﻦ اﻟﻮﺿﻮء ﺧﺮﺟﺖ‬
‫ﺧﻄﺎﻳﺎﻩ ﻣﻦ ﺟﺴﺪﻩ ﺣﺘﯽ ﲣﺮج ﻣﻦ ﲢﺖ أﻇﺎﻓﺮﻩ«‪» :‬ﻫﺮﻛﺴﻲ وﺿﻮ‬
‫ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﮔﻨﺎﻫﺎن وي از ﺑﺪﻧﺶ ﺧﺎرج‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺣﺘﻲ از زﻳﺮ ﻧﺎﺧﻦﻫﺎ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ«‪) .‬ﺑﻪ‬
‫رواﻳﺖ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬
‫ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﻲ ﻗﻠﺒﻲ و ﺑﺪﻧﻲ ﺧﻮدت‬
‫را ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ اﻧﺠﺎم ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن ﻧﺎﻳﻞ آﻳﻲ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن در ﻗﺮآن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪=Ïtä† ©!$# ¨βÎ) ﴿ :‬‬
‫‪) .﴾ ∩⊄⊄⊄∪ š⎥⎪ÌÎdγsÜtFßϑø9$# =Ïtä†uρ t⎦⎫Î/≡§θ−G9$#‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪.(٢٢٢ :‬‬
‫»ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪﻛﺎران و ﭘﺎﻛﺎن را دوﺳﺖ ﻣﻲدارد«‪.‬‬

‫‪٣١‬‬
 ‫‪SR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ª!$#uρ 4 (#ρã£γsÜtGtƒ βr& šχθ™7Ïtä† ×Α%y`Í‘ ϵ‹Ïù ﴿ :‬‬

‫†‪) .﴾ ∩⊇⊃∇∪ š⎥⎪ÌÎdγ©Üßϑø9$# =Ïtä‬اﻟﺘﻮﺑﻪ‪.(١٠٨ :‬‬
‫»در ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ روح و ﺟﺴﻢ‬
‫ﺧﻮد را ﭘﺎﻛﻴﺰه دارﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﺎن را دوﺳﺖ ﻣﻲدارد«‪.‬‬
‫ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ وﺿﻮ و ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﻲ رو ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻦ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ وي ﻧﺎﻳﻞ آﻳﻲ‪.‬‬

‫ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻭﺿﻮ‬
‫‪ .1‬اﺳﻼم‪ :‬ﻛﻪ ﻧﻘﻄﺔ ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻛﻔﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻋﻘﻞ‪ :‬ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ آن دﻳﻮاﻧﮕﻲ ﻳﺎ زوال ﻋﻘﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﻤﻴﻴﺰ‪ :‬ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻛﻮﭼﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻧﻴﺖ‪ :‬ﻣﺤﻞ ﻧﻴﺖ ﻗﻠﺐ و ﺗﻠﻔﻆ ﺑﻪ آن ﺑﺪﻋﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﺑﺎ وﺿﻮ ﺗﺎ آﺧﺮ‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﺗﺎ آﺧﺮ و‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻫﻢ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ .6‬اﻧﻘﻄﺎع ﻣﻮﺟﺐ وﺿﻮ‪. :‬‬
‫‪ .7‬ﭘﺎك ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ آب ﻳﺎ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﭘﻴﺶ از وﺿﻮ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻴﺎز‬

‫)‪ (1‬ﻗﻄﻊ ﺷﺪن آن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ وﺿﻮ ﮔﺮﻓـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ادرار ﻳـﺎ‬
‫ﻣﺪﻓﻮع(‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‪.‬‬

‫‪٣٢‬‬
 ‫‪SS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺑﻪ آن‪.‬‬
‫‪ .8‬ﭘﺎك ﺑﻮدن و ﻣﺒﺎح ﺑﻮدن آب و آن ﺑﺮ دو ﻧﻮع ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬آﺑﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد ﭘﺎك و ﭘﺎكﻛﻨﻨﺪه ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ آب درﻳﺎ و‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ‪ -2 ،‬آﺑﻲ ﻛﻪ ﻧﺠﺲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي اﺻﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ‬
‫آﻧﺮا ﻫﻢ ﻧﺠﺲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ادرار‪.‬‬
‫‪ .9‬ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ رﺳﻴﺪن آب ﺑﻪ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺮﺑﻲ زﻳﺎد و رﻧﮓ و ﻏﻴﺮه‪.‬‬
‫‪ .10‬رﺳﻴﺪن ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ داﺋﻢاﻟﺤﺪث ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﺴﻞ اﻟﺒﻮل ﻳﺎ زﻧﻲ ﻛﻪ داﺋﻢ ﻣﺴﺘﺤﺎﺿﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ زﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ داﺋﻢ در ﺣﺎل اﺳﺘﺤﺎﺿﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ زﻧﻰ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﻴﺾ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﺮاى ﻫﺮ ﻧﻤﺎز وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻓﺮﺍﺋﺾ ﻭﺿﻮ‬
‫‪ .1‬ﺷﺴﺘﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬و آب ﻛﺸﻴﺪن ﺑﻪ دﻫﺎن و ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺮﺧﻲ از‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺷﺴﺘﻦ ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آرﻧﺞﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺴﺢ ﺗﻤﺎم ﺳﺮ و ﮔﻮشﻫﺎ از ﺳﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺷﺴﺘﻦ ﻫﺮ دو ﭘﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻗﻮزكﻫﺎي آﻧﻬﺎ‪.‬‬

‫‪٣٣‬‬
 ST        ‫א‬

.‫ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬.5
.‫ ﻣﻮاﻻت و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ اﻧﺠﺎم دادن وﺿﻮ‬.6
š⎥⎪Ï%©!$# $pκš‰r'¯≈tƒ ﴿ :‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‬
öΝä3tƒÏ‰÷ƒr&uρ öΝä3yδθã_ãρ (#θè=Å¡øî$$sù Íο4θn=¢Á9$# ’n<Î) óΟçFôϑè% #sŒÎ) (#þθãΨtΒ#u™
È⎦÷⎫t6÷ès3ø9$# ’n<Î) öΝà6n=ã_ö‘r&uρ öΝä3Å™ρâ™ãÎ/ (#θßs|¡øΒ$#uρ È,Ïù#tyϑø9$# ’n<Î)
@xy™ 4’n?tã ÷ρr& #©yÌó£∆ ΝçGΨä. βÎ)uρ 4 (#ρã£γ©Û$$sù $Y6ãΖã_ öΝçGΖä. βÎ)uρ 4
öΝn=sù u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΜçGó¡yϑ≈s9 ÷ρr& ÅÝÍ←!$tóø9$# z⎯ÏiΒ Νä3ΨÏiΒ Ó‰tnr& u™!%y` ÷ρr&
öΝà6Ïδθã_âθÎ/ (#θßs|¡øΒ$$sù $Y6ÍhŠsÛ #Y‰‹Ïè|¹ (#θßϑ£ϑu‹tFsù [™!$tΒ (#ρ߉ÅgrB
8ltym ô⎯ÏiΒ Νà6ø‹n=tæ Ÿ≅yèôfuŠÏ9 ª!$# ߉ƒÌム$tΒ 4 çµ÷ΨÏiΒ Νä3ƒÏ‰÷ƒr&uρ
öΝà6¯=yès9 öΝä3ø‹n=tæ …çµtGyϑ÷èÏΡ §ΝÏGãŠÏ9uρ öΝä.tÎdγsÜãŠÏ9 ‰ ß ƒÌム⎯Å3≈s9uρ
. (٦ :‫ )اﳌﺎﺋﺪة‬.﴾ ∩∉∪ šχρãä3ô±n@
(1)

‫ﻧﻮﺍﻗﺾ ﻭﺿﻮ‬
:‫ﻧﻮاﻗﺾ وﺿﻮ ﺷﺶ ﺗﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬
‫ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ از ﭘﺲ و ﭘﻴﺶ اﻧﺴﺎن ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ‬.1
.‫ادرار ﻳﺎ ﻣﺪﻓﻮع ﻳﺎ ﺑﺎد‬
.‫ ﺧﺎرج ﺷﺪن ﻧﺠﺎﺳﺖ زﻳﺎد از ﺑﺪن‬.2

.‫( ﮔﺬﺷﺖ‬29 ‫ ـ‬28) ‫( ﺗﺮﺟﻤﻪ آﻳﺎت در ﺻﻔﺤﻪ‬1)

٣٤
 ‫‪SU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫‪ .3‬زوال ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪن ﻋﻘﻞ ﺑﻮاﺳﻄﺔ ﺧﻮاب ﻳﺎ ﻏﻴﺮه‪.‬‬

‫‪ .4‬دﺳﺖ زدن ﺑﻪ ﻋﻮرت ﺑﺪون ﻣﺎﻧﻊ ﺧﻮاه ﻋﻘﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ‬
‫ﺟﻠﻮ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺷﺘﺮ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪن و از اﺳﻼم ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ‪ .‬ﺧﺪا ﻣﺎ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬
‫از آن دور ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﯼ‪:‬‬
‫ﺟﻨﺎب ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰﺑﻦ ﺑﺎز ‪ :‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺻﺤﻴﺢ آن اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻏﺴﻞ ﻣﻴﺖ وﺿﻮ را ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﻗﻮل اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻫﻞ‬
‫ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺒﻮدن دﻟﻴﻞ ﺑﺮ آن‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ دﺳﺖ ﻏﺴﻞﻛﻨﻨﺪه ﺑﺪون ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻪ ﻋﻮرت ﻣﻴﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﻨﺪ وﺿﻮ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬و واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﺴﻞﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﺑﺪون ﺣﺎﺋﻞ و ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻮرت ﻣﻴﺖ را ﻟﻤﺲ ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻟﻤﺲ‬
‫زن ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻘﻲ وﺿﻮ را ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﺑﺎ ﺷﻬﻮت ﻳﺎ ﺑﺪون‬
‫ﺷﻬﻮت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎداﻣﻴﻜﻪ ﭼﻴﺰي از او ﺧﺎرج ﻧﺸﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ‬
‫ﺻﺤﻴﺢﺗﺮﻳﻦ ﻗﻮل ﻋﻠﻤﺎء اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﺑﻌﻀﻲ از زﻧﺎن‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻮﺳﻴﺪه ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه و وﺿﻮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٥‬‬
 ‫‪SV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫اﻣﺎ آﻧﭽﻪ در ﻗﺮآن آﻣﺪه در ﺳﻮرهﻫﺎي ﻧﺴﺎء و ﻣﺎﺋﺪه ﻛﻪ‬

‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) .﴾ u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΛä⎢ó¡yϑ≈s9 ÷ρr& ﴿ :‬اﻟﻨﺴﺎء‪.(٤٣ :‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺻﺤﻴﺢﺗﺮﻳﻦ اﻗﻮال ﻋﻠﻤﺎء ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻤﺎع اﺳﺖ و اﻳﻦ‬
‫ﻗﻮل اﺑﻦ ﻋﺒﺎس م اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻭﺍﺟﺒﺎﺕ ﻭﺿﻮ‬
‫وﺿﻮ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ واﺟﺐ دارد و آن ﮔﻔﺘﻦ )ﺑﺴﻢاﷲ( اﺳﺖ و‬
‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد ﻛﻪ »ﺑﺴﻢاﷲ« ﺑﮕﻮﻳﺪ وﺿﻮ ﺻﺤﻴﺢ و‬
‫ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ اﻋﺎده ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻓﺮﻣﻮده ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫رﻓﻊ ﻋﻦ أﻣﺘﻲ اﳋﻄﺎء ﻭاﻟﻨﺴﻴﺎﻥ ﻭﻣﺎ اﺳﺘﻜﺮﻫﻮا ﻋﻠﻴﻪ«‪» :‬از اﻣﺖ‬
‫»ﹸ ﹶ‬
‫ﻣﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﺷﺘﺒﺎه و ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ و ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«)‪.(1‬‬

‫)‪ (1‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺨﺎﻃﺮ آن ﻣﺆاﺧﺬه ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‪.‬‬

‫‪٣٦‬‬
 ‫‪SW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺩﻭﻡ‪ :‬ﺑﺎﺏ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫ﺷﺮﻭﻁ ﻧﻤﺎﺯ ﻧﻪ ﺗﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ اﺳﻼم؛ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻛﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺔ اﻋﻤﺎل ﻛﺎﻓﺮ ﻣﺮدود‬
‫ﺑﺤﺴﺎب ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ اﻋﻤﺎل ﺑﺴﻴﺎر و ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪9≅yϑtã ô⎯ÏΒ (#θè=Ïϑtã $tΒ 4’n<Î) $uΖøΒωs%uρ ﴿ :‬‬
‫‪) .﴾ ∩⊄⊂∪ #·‘θèWΨ¨Β [™!$t6yδ çµ≈oΨù=yèyfsù‬اﻟﻔﺮﻗﺎﻥ‪.(٢٣ :‬‬
‫»ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺗﻤﺎم اﻋﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ ﻣﻲروﻳﻢ و‬
‫ﻫﻤﻪ را ﻫﻤﭽﻮن ذرات ﻏﺒﺎر ﭘﺮاﻛﻨﺪه در ﻫﻮا ﻣﻲﺳﺎزﻳﻢ«‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﻋﻘﻞ؛ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ آن دﻳﻮاﻧﮕﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻜﻠﻴﻒ از دﻳﻮاﻧﻪ‬
‫رﻓﻊ اﻟﻘﻠﻢ‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻓﺮﻣﻮدة ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻛﻪ‪ » :‬ﹸ ﹶ‬
‫اﻟﻨﺎﺋﻢ ﺣﺘﯽ ﻳﺴﺘﻴﻘﻆ‪ ,‬ﻭاﳌﺠﻨﻮﻥ ﺣﺘﯽ ﻳﻔﻴﻖ‪ ,‬ﻭاﻟﺼﻐﲑ‬ ‫ﻋﻦ ﺛﻼﺛﹴﺔ‪ :‬ﹼ‬ ‫ﹶ ﹾ‬
‫ﺣﺘﯽ ﻳﺒﻠﻎ«‪» :‬ﺗﻜﻠﻴﻒ از ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ -1 :‬از‬
‫ﺧﻮاﺑﻴﺪه ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻴﺪار ﺷﻮد‪ -2 .‬از دﻳﻮاﻧﻪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮب ﺷﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﺑﺮﮔﺮدد‪ -3 .‬از ﺑﭽﻪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ ﺑﻠﻮغ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﺗﻤﻴﺰ؛ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﻛﻮﭼﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺪازه ﺗﻤﻴﺰ از ﺳﻦ‬
‫ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﻲ اﺳﺖ‪ .‬در دوران ﺗﻤﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم دادن ﻧﻤﺎز وادار ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫‪٣٧‬‬
 SX        ‫א‬

‫ »ﻓﺮزﻧﺪان‬:«‫ﻟﻌﴩ‬ ‫ﹴ‬ ‫ ﻭاﴐﺑﻮﻫﻢ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬,‫ﺑﺎﻟﺼﻼة ﻟﺴﺒﻊ‬ ‫أﺑﻨﺎﺋﻜﻢ ﹼ‬

‫ﹾ‬ ‫»ﻣﺮﻭا‬
‫ و اﮔﺮ ﺑﻪ‬،‫ﺧﻮد را در ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎزﺧﻮاﻧﺪن وادار ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ﺳﻦ ده ﺳﺎﻟﮕﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ زدن و ﺗﻨﺒﻴﻪ‬
.«‫ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز وادار ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻲوﺿﻮﺋﻲ و ﺟﻨﺎﺑﺖ‬،‫ ـ ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﺣﺪث‬4
’n<Î) óΟçFôϑè% #sŒÎ) (#þθãΨtΒ#u™ š⎥⎪Ï%©!$# $pκš‰r'¯≈tƒ ﴿ :‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‬
È,Ïù#tyϑø9$# ’n<Î) öΝä3tƒÏ‰÷ƒr&uρ öΝä3yδθã_ãρ (#θè=Å¡øî$$sù Íο4θn=¢Á9$#
öΝçGΖä. βÎ)uρ 4 È⎦÷⎫t6÷ès3ø9$# ’n<Î) öΝà6n=ã_ö‘r&uρ öΝä3Å™ρâ™ãÎ/ (#θßs|¡øΒ$#uρ
Ó‰tnr& u™!%y` ÷ρr& @xy™ 4’n?tã ÷ρr& #©yÌó£∆ ΝçGΨä. βÎ)uρ 4 (#ρã£γ©Û$$sù $Y6ãΖã_
[™!$tΒ (#ρ߉ÅgrB öΝn=sù u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΜçGó¡yϑ≈s9 ÷ρr& ÅÝÍ←!$tóø9$# z⎯ÏiΒ Νä3ΨÏiΒ
Νä3ƒÏ‰÷ƒr&uρ öΝà6Ïδθã_âθÎ/ (#θßs|¡øΒ$$sù $Y6ÍhŠsÛ #Y‰‹Ïè|¹ (#θßϑ£ϑu‹tFsù
߉ƒÌム⎯Å3≈s9uρ 8ltym ô⎯ÏiΒ Νà6ø‹n=tæ Ÿ≅yèôfuŠÏ9 ª!$# ߉ƒÌム$tΒ 4 çµ÷ΨÏiΒ
.﴾ šχρãä3ô±n@ öΝà6¯=yès9 öΝä3ø‹n=tæ …çµtGyϑ÷èÏΡ §ΝÏGãŠÏ9uρ öΝä.tÎdγsÜãŠÏ9
 .(1) (٦ :‫)اﳌﺎﺋﺪﻩ‬
.‫ ـ ﺑﺮﻃﺮف ﻛﺮدن ﻧﺠﺎﺳﺖ از ﺑﺪن و ﻟﺒﺎس و ﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎز‬5
‫ ﻋﻮرت ﻣﺮد ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻧﺎف ﺗﺎ زاﻧﻮ‬،‫ ـ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻋﻮرت‬6
‫ اﻣﺎ ﻋﻮرت زن آزاده ﺗﻤﺎم ﺑﺪن وي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﺠﺰ‬،‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬

.‫( ﮔﺬﺷﺖ‬29 ‫ ـ‬28) ‫( ﺗﺮﺟﻤﻪ آﻳﺎت در ﺻﻔﺤﻪ‬1)

٣٨
 ‫‪SY‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺻﻮرت آن‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻮرت ﻛﻨﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﻋﻮرت ﻣﺮدان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 7‬ـ ﻓﺮا رﺳﻴﺪن وﻗﺖ‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮدن‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪$tΒ ß]øŠymuρ ﴿ :‬‬
‫‪) .﴾ …çνtôÜx© öΝä3yδθã_ãρ (#θ—9uθsù óΟçFΖä.‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪.(١٤٤ :‬‬
‫»ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬روي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺒﻠﻪ ﻛﻨﻴﺪ«‪.‬‬
‫‪ 9‬ـ ﻧﻴ‪‬ﺖ‪ :‬ﻣﺤﻞ ﻧﻴﺖ ﻗﻠﺐ اﺳﺖ و ﺗﻠﻔﻆ ﺑﻪ ﻧﻴﺖ ﺑﺪﻋﺖ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺍﺭﮐﺎﻥ ﻧﻤﺎﺯ‬
‫رﻛﻦ ﭼﻴﺴﺖ؟ رﻛﻦ ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻤﺎز را‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺣﺘﻤﺎً آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪،‬‬
‫و اﮔﺮ ﻋﻤﺪاً آﻧﺮا ﺗﺮك ﻛﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﺗﻜﺒﻴﺮ‬
‫اﺣﺮام را ﺑﻪ ﻋﻤﺪي ﻳﺎ اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﺗﺮك ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎز ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪،‬‬
‫و اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ رﻛﻨﻲ را ﺗﺮك ﻧﻤﻮد و در رﻛﻌﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ آن‬
‫رﻛﻦ رﺳﻴﺪ‪ ،‬رﻛﻌﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬و رﻛﻌﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﺠﺎي آن‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ در رﻛﻌﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ رﻛﻦ ﺗﺮك ﺷﺪه‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬واﺟﺐ اﺳﺖ آن رﻛﻦ را و آﻧﭽﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل آن ﻣﻲآﻳﺪ ﺗﻜﺮار‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و واﺟﺐ اﺳﺖ ﭘﺲ از ﺳﻼم دادن ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﺑﺒﺮد‪.‬‬

‫‪٣٩‬‬
 ‫‪TP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ارﻛﺎن ﻧﻤﺎز ﭼﻬﺎرده ﺗﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ اﻳﺴﺘﺎدن در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﺧﻮاﻧﺪه ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ رﻛﻮع‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از رﻛﻮع‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﺳﺠﺪه ﻛﺮدن ﺑﺮ اﻋﻀﺎي ﻫﻔﺖﮔﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ اﻋﺘﺪال و ﻃﻤﺄﻧﻴﻨﻪ‪) .‬آراﻣﺶ در ﺳﺠﺪه ﺑﺪون ﻋﺠﻠﻪ(‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻣﻴﺎن دو ﺳﺠﺪه‪.‬‬
‫‪ 9‬ـ ﺣﻔﻆ آراﻣﺶ در ﺗﻤﺎم ارﻛﺎن‪.‬‬
‫‪ 10‬ـ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪.‬‬
‫‪ 11‬ـ ﺗﺸﻬﺪ آﺧﺮ‪.‬‬
‫‪ 12‬ـ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮاي ﺗﺸﻬﺪ آﺧﺮ‪.‬‬
‫‪ 13‬ـ ﻓﺮﺳﺘﺎدن درود ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص‪.‬‬
‫‪ 14‬ـ ﺳﻼم دادن ﺑﻪ ﻃﺮف راﺳﺖ و ﭼﭗ‪.‬‬

‫‪٤٠‬‬
 ‫‪TQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺗﮑﺒﻴﺮﻩ ﺍﺣﺮﺍﻡ‬

‫ﹰ‬
‫ﻳﻮﻣﺎ ﰲ‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻣﻦ ﺻﻠﯽ اﻟﻔﺮض أرﺑﻌﲔ‬
‫ﲨﺎﻋﹴﺔ‪ ,‬ﹸﻳﺪرک اﻟﺘﻜﺒﲑة اﻷﻭﻟﯽ‪ ,‬ﻛﺘﺒﺖ ﻟﻪ ﺑﺮاءﺗﺎﻥ‪ :‬ﺑﺮاءة ﻣﻦ اﻟﻨﺎر‬
‫اﻟﻨﻔﺎﻕ«‪» :‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﭼﻬﻞ روز ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ‬ ‫ﻭﺑﺮاءة ﻣﻦ ﹼ‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﻣﺎم ﺑﻪ ﺗﻜﺒﻴﺮ اول ﺑﺮﺳﺪ‬
‫ﺑﺮاي وي ﺑﺮاﺋﺖ از دو ﭼﻴﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد؛ ﺑﺮاﺋﺖ از آﺗﺶ‬
‫ﺟﻬﻨﻢ و ﺑﺮاﺋﺖ از ﻧﻔﺎق‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ از ﺗﺮﻣﺬي(‬
‫ﺗﻜﺒﻴﺮ اوﻟﻲ ﻧﺸﺎﻧﻪ داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﺮ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ و ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن اﻳﺴﺘﺎده و‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﺸﺎﻏﻞ و اﻓﻜﺎر دﻧﻴﺎﻳﻲ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص‬
‫ﻓﺈﻧﲈ ﻳﻨﺎﺟﻲ رﺑﻪ ﻓﻠﻴﻨﻈﺮ ﻛﻴﻒ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮده‪ » :‬ﹺ ﱠ‬
‫إﻥ أﺣﺪﻛﻢ إذا ﻗﺎﻡ ﹲﻳﺼﲇ ﹼ‬
‫ﻳﻨﺎﺟﻴﻪ«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻛﺴﻲ از ﺷﻤﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‬
‫ﻧﻤﻮد ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻣﻲﻛﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﻪ راز و ﻧﻴﺎز ﻣﻲﭘﺮدازد‪) «.‬ﺑﻪ رواﻳﺖ‬
‫ﺣﺎﻛﻢ(‪.‬‬
‫ﺷﻴﺦاﻻﺳﻼم اﺑﻦ ﻗﻴﻢ ﺟﻮزي ‪ :‬ﻣﻲﮔﻮاﻳﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ص‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻲﻛﺮد در ﺟﺎﻳﮕﺎه‬
‫ﻧﻤﺎز ﻣﻲاﻳﺴﺘﺎد و دﺳﺖﻫﺎﻳﺶ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﻮشﻫﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار‬

‫‪٤١‬‬
 ‫‪TR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻣﻲداد و ﻧﻮك اﻧﮕﺸﺘﺎن را رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻲﻧﻤﻮد و ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻣﻴﺎن اﻧﮕﺸﺘﺎن‬

‫را رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮد و ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﷲ أﻛﱪ« و ﻧﻤﻲﮔﻔﺖ ﻧﻴﺖ دارم‬
‫ﻧﻤﺎز ﻓﻼﻧﻲ ﻳﺎ ﻓﻼﻧﻲ را اﻧﺠﺎم دﻫﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ دﺳﺖ ﭼﭗ را ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫راﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و آﻧﻬﺎ را روي ﺳﻴﻨﻪ ﻗﺮار ﻣﻲداد‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﻤﺎزﮔﺰاران‬
‫ﻣﺤﺘﺮم و آن اﻳﻨﻜﻪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻣﺎم در رﻛﻮع ﺑﻮد او‬
‫ﻳﻚ ﺑﺎر ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺑﻪ اﻣﺎم ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺑﺮاي‬
‫وي اﮔﺮ ﻧﻴﺖ ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎﺋﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﺗﻜﺒﻴﺮ دوم را ﺑﮕﻮﻳﺪ اﻣﺎم از رﻛﻮع ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ وﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﺗﻜﺒﻴﺮ‬
‫اﺣﺮام را ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي رﻛﻮع ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي را ﺑﮕﻮﻳﺪ‪،‬‬
‫و اﮔﺮ ﺑﺎ وﺟﻮد وﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺑﻪ اﻣﺎم ﭘﻴﻮﺳﺖ آن‬
‫ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺑﻪ ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام از‬
‫ارﻛﺎن ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻜﺒﻴﺮ رﻛﻮع از واﺟﺒﺎت ﻧﻤﺎز اﺳﺖ و ﺑﺮ‬
‫ﻣﺄﻣﻮم ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ ﺑﺮاي ﺗﺮك آن ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ ﺑﺒﺮد‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﻛﻨﺪ در ﺣﺎل ﻗﻀﺎى رﻛﻌﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﻣﻲرود‪ .‬واﷲ اﻋﻠﻢ‪.‬‬

‫‪٤٢‬‬
 ‫‪TS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻭﺍﺟﺒﺎﺕ ﻧﻤﺎﺯ‬
‫واﺟﺐ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺠﺎم دادن آن در ﻧﻤﺎز واﺟﺐ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ اﮔﺮ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻋﻤﺪاً آﻧﺮا ﺗﺮك ﻛﻨﺪ ﻧﻤﺎزش‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﺗﺮك ﻧﻤﻮد و ﻓﻮراً ﺑﻴﺎد آورد ﭘﻴﺶ‬
‫از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﻞ آﻧﺮا ﺗﺮك ﻛﻨﺪ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ اﺷﻜﺎﻟﻲ‬
‫ﺑﺮاي وي ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ .‬و اﮔﺮ آﻧﺮا ﺑﻴﺎد آورد ﺑﻌﺪ از ﻣﻔﺎرﻗﺔ‬
‫ﻣﺤﻞ واﺟﺐ‪ ،‬و ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ رﻛﻦ ﺑﻌﺪي ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد و‬
‫واﺟﺐ ﺗﺮك ﺷﺪه را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎزش را ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ ﻣﻲﺑﺮد و ﺳﻼم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ رﻛﻦ ﺑﻌﺪي واﺟﺐ ﻣﺘﺮوك را ﺑﻴﺎد آورد دﻳﮕﺮ آن‬
‫واﺟﺐ ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪه و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮاي آن ﺑﺮﮔﺮدد ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮد را‬
‫اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ و ﭘﻴﺶ ﻳﺎ ﭘﺲ از ﺳﻼم ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫واﺟﺒﺎت ﻧﻤﺎز ﻫﺸﺖ ﺗﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ ﮔﻔﺘﻦ ﺗﻤﺎم ﺗﻜﺒﻴﺮات ﺑﺠﺰ ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام )ﻛﻪ آن رﻛﻦ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﮔﻔﺘﻦ »ﺳﻤﻊ اﷲ ﳌﻦ ﲪﺪﻩ« ﺑﺮاي اﻣﺎم و ﻣﺄﻣﻮم‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﮔﻔﺘﻦ »رﺑﻨﺎ ﻭﻟﮏ اﳊﻤﺪ« ﺑﺮاي اﻣﺎم و ﻣﺄﻣﻮم‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﮔﻔﺘﻦ »ﺳﺒﺤﺎﻥ رﰊ اﻟﻌﻈﻴﻢ« در رﻛﻮع‪.‬‬

‫‪٤٣‬‬
 ‫‪TT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫‪ 5‬ـ ﮔﻔﺘﻦ »ﺳﺒﺤﺎﻥ رﰊ اﻷﻋﻠﯽ« در ﺳﺠﺪه‪.‬‬

‫رب اﻏﻔﺮ ﱄ ‪ «...‬در ﻣﻴﺎن دو ﺳﺠﺪه‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﮔﻔﺘﻦ » ﹼ‬
‫‪ 7‬ـ ﺗﺸﻬﺪ اول‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮاي ﺗﺸﻬﺪ اوﻟﻲ‪.‬‬

‫ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﺒﺎﺡ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ 1‬ـ ﺣﺮﻛﺎت ﻛﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺻﻼح ﻟﺒﺎس‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺳﺮﻓﻪ در وﻗﺖ ﺿﺮورت‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ اﺻﻼح ﻧﻤﻮدن ﺻﻒ ﺑﺼﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ در ﻛﻨﺎرت‬
‫ﻗﺮار دارد ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﻳﺎ ﻋﻘﺐ ﺑﻜﺸﻲ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﺳﺖ روي دﻫﺎن در وﻗﺖ ﺧﻤﻴﺎزه ﻛﺸﻴﺪن‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﻣﻨﻊ ﻛﺮدن ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ در ﺟﻠﻮ ﻧﻤﺎز رد ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﻛﺸﺘﻦ ﻣﺎر و ﻋﻘﺮب اﮔﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﻴﺪا‬
‫ﺷﻮد و ﺑﻪ او ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﺧﺎراﻧﺪن ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎ دﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺟﺰء ﺣﺮﻛﺎت ﻛﻢ و‬
‫ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ اﺷﺎره ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺳﻼم‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻓﻌﻞ ﺷﺨﺺ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص‪.‬‬

‫‪٤٤‬‬
 ‫‪TU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫‪ 9‬ـ زدن دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺮ روي دﺳﺖ ﭼﭗ ﺑﺮاي زﻧﺎن در‬

‫وﻗﺖ ﺿﺮورت‪.‬‬

‫)ﻣﮑﺮﻭﻫﺎﺕ ﻧﻤﺎﺯ( ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﮑﺮﻭﻩ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ 1‬ـ ﺑﻪ راﺳﺖ و ﭼﭗ ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن ﺑﺎ ﺳﺮ ﻳﺎ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫آﺳﻤﺎن ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن در ﻧﻤﺎز ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ دﺳﺖ را روي ﻛﻤﺮ ﻗﺮار دادن‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﺑﺴﺘﻦ ﻣﻮي دراز و آﺳﺘﻴﻦ ﻟﺒﺎس ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﺨﻮرد‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﺑﻬﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪن اﻧﮕﺸﺘﺎن و ﺑﻪ ﺻﺪا در آوردن آﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﻣﺎﻟﻴﺪن دﺳﺖ ﺑﻪ روي ﺳﻨﮓرﻳﺰهﻫﺎي ﺳﺠﺪهﮔﺎه ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫از ﻳﻚ ﻣﺮﺗﺒﻪ‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﺑﺎزي ﻛﺮدن ﺑﺎ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺧﺸﻮع و ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﻧﻤﺎز را‬
‫از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎزي ﺑﺎ رﻳﺶ و ﻟﺒﺎس و ﻏﻴﺮه ﻳﺎ ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر ﻓﺮش و دﻳﻮار و ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن در ﺣﺎﻟﺖ رﻛﻮع و ﺳﺠﺪه ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻓﺮﻣﻮدة‬
‫أﻥ أﻗﺮأ اﻟﻘﺮآﻥ ﰲ اﻟﺴﺠﻮد«‪» :‬ﻣﻦ ﻣﻨﻊ ﺷﺪهام ﻛﻪ‬ ‫ﳖﻴﺖ ﹾ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص‪ » :‬ﹸ‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ رﻛﻮع و ﺳﺠﺪه ﻗﺮآن ﺑﺨﻮاﻧﻢ«‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ در وﻗﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ‪.‬‬

‫‪٤٥‬‬
 ‫‪TV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫‪ 9‬ـ ﻧﻤﺎز در وﻗﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪن ﻃﻌﺎم‪.‬‬

‫‪ 10‬ـ ﺑﺮ روي ﺑﺎﺳﻦﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﻜﻴﻪ ﻛﻨﺪ و آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬
‫ﻧﺸﺴﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺳﮓ‪.‬‬
‫‪ 11‬ـ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ درﻧﺪه دﺳﺖﻫﺎي ﺧﻮد را ﭘﻬﻦ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﭽﻪ ﻧﻤﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﻣﺒﻄﻼﺕ ﻧﻤﺎﺯ(‬

‫‪ 1‬ـ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﻤﺪي‪ ،‬اﻣﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﺪ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻧﻤﺎزش ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺧﻨﺪه ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻧﻤﺎز را ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﺧﻮردن‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻧﻮﺷﻴﺪن‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪن ﻋﻮرت‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪن از ﻗﺒﻠﻪ‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﺑﺎزي ﺑﺴﻴﺎر و ﭘﻲ در ﭘﻲ در ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪن وﺿﻮع ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪا ﻳﺎ ﺑﻮ‪.‬‬
‫‪ 10‬ـ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ زﻳﺎد ﻧﻤﻮدن رﻛﻮع ﻳﺎ ﺳﺠﺪه ﻳﺎ‬
‫ﺑﭙﺎﺧﻮاﺳﺘﻦ ﻳﺎ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻋﻤﺪي‪.‬‬
‫‪ 11‬ـ ﻋﻤﺪاً از اﻣﺎم ﭘﻴﺸﻲ ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬

‫‪٤٦‬‬
 ‫‪TW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻧﻤﺎﺯ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻤﺎزي وﻗﺖ ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻫﻴﭻ‬
‫ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز را ﭘﻴﺶ از دﺧﻮل وﻗﺖ ادا‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭘﻴﺶ از دﺧﻮل وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ادا ﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ôMtΡ%x. nο4θn=¢Á9$# ¨βÎ) ﴿ :‬‬
‫‪) .﴾ ∩⊇⊃⊂∪ $Y?θè%öθ¨Β $Y7≈tFÏ. š⎥⎫ÏΖÏΒ÷σßϑø9$# ’n?tã‬اﻟﻨﺴﺎء‪.(١٠٣ :‬‬
‫»ﺑﻴﮕﻤﺎن ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻓﺮض و داراي اوﻗﺎت ﻣﻌﻠﻮم و‬
‫ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫از اماﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﺎﺋﺸﻪ ل رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ص ﺑﺎ ﻫﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ و ﻫﺮﮔﺎه وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻲرﺳﻴﺪ‬
‫اﻧﮕﺎر ﻛﻪ ﻧﻪ ﻣﺎ او را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ و ﻧﻪ او ﻣﺎ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ«‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺻﺎدق ﻛﻪ ﺑﻪ اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز اﻫﺘﻤﺎم‬
‫دﻫﺪ و ﺑﺪون ﺗﻨﺒﻠﻲ و ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ و ﺑﺎ ﻧﺸﺎط ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آن‬
‫ﺣﺮﻳﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﺳﺆال ﺷﺪ ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﭼﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫اﻟﺼﻼﹸة ﻋﻠﯽ ﻭﻗﺘﻬﺎ«‪» :‬ﻧﻤﺎز ﺑﻤﻮﻗﻊ« و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬ﭘﺲ از‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﹼ‬
‫ﻧﻤﺎز‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ«‪» :‬ﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدر«‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‬
‫ﭘﺲ از آن‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﳉﻬﺎد ﰲ ﺳﺒﻴﻞاﷲ«‪» :‬ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا«‪.‬‬

‫‪٤٧‬‬
 ‫‪TX‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ را ﭘﻴﺶ از ﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدر و‬

‫ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻛﻪ ﻧﻤﺎز را از وﻗﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺑﻴﻨﺪازد زﻳﺮا ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻧﻤﺎز ﺗﻌﺪ‪‬ي و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﺪود ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫و اﺳﺘﻬﺰاء ﺑﻪ آﻳﺎت او ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪون ﻋﺬر ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ ﮔﻨﺎﻫﻜﺎر و ﻧﻤﺎزش ﻣﺮدود و ﻏﻴﺮ ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬و ذﻣﺔ او‬
‫از آن ﻧﻤﺎز ﺗﺒﺮﺋﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻭﻗﺖ ﺻﻼة اﻟﻈﻬﺮ إذا زاﻟﺖ اﻟﺸﻤﺲ‬
‫إﻟﯽ أﻥ ﻳﻜﻮﻥ ﻇﻞ اﻟﴚء ﻛﻄﻮﻟﻪ‪ ,‬ﻭﻭﻗﺖ اﻟﻌﴫ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻭﻗﺖ‬
‫اﻟﻈﻬﺮ ﺣﺘﯽ ﺗﺼﻔﺮ اﻟﺸﻤﺲ‪ ,‬ﻭﻭﻗﺖ اﳌﻐﺮب ﻣﻦ ﻏﺮﻭب اﻟﺸﻤﺲ‬
‫ﺣﺘﯽ ﻳﻐﻴﺐ اﻟﺸﻔﻖ‪ ,‬ﻭﻭﻗﺖ اﻟﻌﺸﺎء ﻣﻦ ﻏﻴﺎب اﻟﺸﻔﻖ إﻟﯽ ﻧﺼﻒ‬
‫اﻟﻠﻴﻞ اﻷﻭﺳﻂ‪ ,‬ﻭﻭﻗﺖ اﻟﺼﺒﺢ ﻣﻦ ﻃﻠﻮع اﻟﻔﺠﺮ ﺣﺘﯽ ﺗﻄﻠﻊ‬
‫اﻟﺸﻤﺲ«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﺧﻮرﺷﻴﺪ از وﺳﻂ آﺳﻤﺎن ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز‬
‫ﻇﻬﺮ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد و اداﻣﻪ دارد ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎﻳﺔ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة ﻃﻮل آن ﭼﻴﺰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از وﻗﺖ ﻇﻬﺮ وﻗﺖ ﻋﺼﺮ ﺷﺮوع‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ زردي ﻣﻲﮔﺮاﻳﺪ‪ ،‬وﻗﺖ ﻣﻐﺮب از‬

‫‪٤٨‬‬
 ‫‪TY‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻏﺮوب ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻔﻖ ﻏﺎﺋﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫وﻗﺖ ﻋﺸﺎء ﺑﻌﺪ از ﻏﻴﺒﺖ ﺷﻔﻖ ﺗﺎ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ اداﻣﻪ دارد‪ ،‬وﻗﺖ‬
‫ﺻﺒﺢ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﺗﺎ ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﻴﺪ اداﻣﻪ دارد«‪) .‬رواﻳﺖ از‬
‫ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ ﻓﺠﺮ‪ :‬ﻓﺠﺮ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪن ﺳﭙﻴﺪه از‬
‫ﻃﺮف ﺷﺮق ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻃﻠﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺑﻪ آﺧﺮ وﻗﺖ ﺗﺄﺧﻴﺮ داد‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﻇﻬﺮ‪ :‬ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻦ آﻓﺘﺎب از وﺳﻂ آﺳﻤﺎن‬
‫رو ﺑﻪ ﻣﻐﺮب ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎﻳﺔ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻃﻮل آن ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﻋﺼﺮ‪ :‬ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪن وﻗﺖ ﻇﻬﺮ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫آﻓﺘﺎب رو ﺑﻪ زردي ﻣﻲﮔﺮاﻳﺪ‪ ،‬و ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ آﺧﺮ وﻗﺖ‬
‫آﻧﺮا ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺮا ﺧﻮاﻧﺪ ﻣﺎداﻣﻴﻜﻪ ﻫﻨﻮز‬
‫آﻓﺘﺎب ﺳﭙﻴﺪه اﺳﺖ و رو ﺑﻪ زردي ﻧﮕﺮاﻳﻴﺪه‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻣﻐﺮب‪ :‬ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب و وﻗﺖ آن‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺐ ﺷﺪن ﺷﻔﻖ اﺣﻤﺮ و ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ آﻧﺮا ﺗﺎ‬
‫آﺧﺮ وﻗﺖ ﺗﺄﺧﻴﺮ داد‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﻋﺸﺎء‪ :‬ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪن وﻗﺖ ﻣﻐﺮب ﻳﻌﻨﻲ‬

‫‪٤٩‬‬
 ‫‪UP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﭘﺲ از ﻏﻴﺒﺖ ﺷﻔﻖ اﺣﻤﺮ ﺗﺎ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از ﻧﺼﻒ‬

‫ﺷﺐ ﺗﺄﺧﻴﺮ داده ﺷﻮد‪.‬‬

‫)ﺳﻨﺖ ﺗﺤﻴﺖ ﺍﻟﻤﺴﺠﺪ( ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﺴﺠﺪ‬

‫ﻻزم اﺳﺖ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﺳﻨﺖ ﺗﺤﻴﺖ‬
‫اﻟﻤﺴﺠﺪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬إذا دﺧﻞ‬
‫أﺣﺪﻛﻢ اﳌﺴﺠﺪ ﻓﻼ ﳚﻠﺲ ﺣﺘﯽ ﻳﺼﲇ رﻛﻌﺘﲔ«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻛﺴﻲ از‬
‫ﺷﻤﺎ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ ﻧﻨﺸﻴﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ دو رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ«‪.‬‬
‫)ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬
‫از ﺟﺎﺑﺮ س رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺻﻞ رﻛﻌﺘﲔ«‪» :‬ﻳﻌﻨﻲ دو رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز‬ ‫ص رﺳﻴﺪم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﹼ‬
‫ﺑﺨﻮان«‪) .‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬
‫ﺳﻨﺖ ﺗﺤﻴﺖ اﻟﻤﺴﺠﺪ ﺣﺘﻲ در اوﻗﺎت ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﺟﺰء ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﺳﺒﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﻛﺴﻲ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ و ﻣﺆذن اذان ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﻬﺘﺮ آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺆذن ﻛﻠﻤﺎت اذان را ﺗﻜﺮار ﻛﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﹰ‬
‫ﳏﻤﺪا اﻟﻮﺳﻴﻠﺔ‬ ‫»اﻟﻠﻬﻢ رب ﻫﺬﻩ اﻟﺪﻋﻮة اﻟﺘﺎﻣﺔ ﻭاﻟﺼﻼة اﻟﻘﺎﺋﻤﺔ آت‬
‫ﻭاﻟﻔﻀﻴﻠﺔ ﻭاﻟﺪرﺟﺔ اﻟﻌﺎﻟﻴﺔ ﻣﻦ اﳉﻨﹼﺔ« ﭘﺲ از آن ﺗﺤﻴﺖ اﻟﻤﺴﺠﺪ‬

‫‪٥٠‬‬
 ‫‪UQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ در روز ﺟﻤﻌﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ و ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﮔﻔﺘﻦ اذان دوم ﺑﻮد ﺑﺮاي ﺗﻜﺮار ﻛﻠﻤﺎت اذان ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫دو رﻛﻌﺖ ﺗﺤﻴﺖ اﻟﻤﺴﺠﺪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ زﻳﺮا ﺗﻜﺮار ﻛﻠﻤﺎت اذان ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻣﺆذن ﺳﻨﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﮔﻮش ﻓﺮا دادن ﺑﻪ ﺧﻄﻴﺐ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮاي اداي ﺳﻨﺖ واﺟﺒﻲ را ﺗﺮك ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪٥١‬‬
 ‫‪UR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺳﻨﺖﻫﺎﯼ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫‪ ‐١‬ﺳﻨﺖﻫﺎﯼ ﺭﻭﺍﺗﺐ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻣﺎ ﻣﻦ ﻋﺒﺪ ﻣﺴﻠﻢ ﻳﺼﲇ ﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻛﻞ ﻳﻮﻡ‬
‫اﳉﻨﺔ‪ ,‬أﻭ إﻻﱠ‬ ‫ﺗﻄﻮﻋﺎ ﻏﲑ اﻟﻔﺮﻳﻀﺔ‪ ,‬إﻻﱠ ﺑﻨﯽ اﷲ ﻟﻪ ﹰ‬
‫ﺑﻴﺘﺎ ﰲ ﹼ‬ ‫ﹰ‬ ‫إﺛﻨﺘﻲ ﻋﴩة رﻛﻌﺔ‪،‬‬
‫اﳉﻨﺔ«‪» :‬ﻫﻴﭻ ﺑﻨﺪهاي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ روزاﻧﻪ دوازده‬ ‫ﺑﻨﹶﻲ ﻟﻪ ﺑﻴﺖ ﰲ ﹼ‬
‫رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ را ﺑﺠﺎي آورد ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﻬﺸﺖ‬
‫ﺧﺎﻧﻪاي را ﺑﺮاي وي ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي وي ﺧﺎﻧﻪاي ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬
‫ﺳﻨﺖﻫﺎي رواﺗﺐ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬دو رﻛﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﭼﻬﺎر‬
‫رﻛﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﺮ ﻛﻪ در ﻫﺮ دو رﻛﻌﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻼم داد‪ ،‬و دو رﻛﻌﺖ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ‪ ،‬دو رﻛﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻣﻐﺮب‪ ،‬دو رﻛﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻋﺸﺎء‪.‬‬
‫ﺑﺪان ـ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﻣﺒﺎرك و ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﮕﺮداﻧﺪ ـ ﻧﻤﺎزﻫﺎي‬
‫ﺳﻨﺖ ﻧﻮاﻗﺺ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﻳﻀﻪ را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ‬
‫ﻓﺮﻣﻮده ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬أﻭﻝ ﻣﺎ ﳛﺎﺳﺐ ﻋﻨﻪ اﻟﻌﺒﺪ ﻳﻮﻡ‬
‫اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ اﻟﺼﻼة‪ ,‬ﻓﺈﻥ ﻛﺎﻥ ﻣﺎ أﲤﻬﺎ ﻗﺎﻝ اﷲ ﳌﻼﺋﻜﺘﻪ أﻧﻈﺮﻭا ﻫﻞ ﲡﺪﻭﻥ‬
‫ﻟﻌﺒﺪی ﻣﻦ ﺗﻄﻮع ﻓﺘﻜﻤﻠﻮﻥ ﲠﺎ ﻓﺮﻳﻀﺘﻪ? ﺛﻢ اﻟﺬﻛﺎة‪ ،‬ﺛﻢ ﻳﺆﺧﺬ‬
‫اﻷﻋﲈﻝ ﺑﻌﺪ ذﻟﮏ«‪» :‬اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ از اﻋﻤﺎل‬

‫‪٥٢‬‬
 ‫‪US‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ و ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ آﻳﺎ ﺑﻨﺪة ﻣﻦ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ دارد ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮﻳﻀﺔ وي را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ زﻛﺎت و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺑﻘﻴﺔ اﻋﻤﺎل رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻣﻲﺷﻮد«‪) .‬ﺑﻪ‬
‫رواﻳﺖ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ و اﺑﻮداود(‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‬

‫در ﻫﻨﮕﺎم ﮔﻔﺘﻦ اﻗﺎﻣﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻠﻤﺎت را ﺗﻜﺮار ﻛﺮد ﻫﻤﭽﻮن‬
‫اذان زﻳﺮا ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص اﻗﺎﻣﻪ را ﺑﻪ اذان ﻧﺎم ﺑﺮده و ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﺑﲔ‬
‫ﻛﻞ أذاﻧﲔ ﺻﻼة«‪» :‬ﻣﻴﺎن ﻫﺮ دو اذان ﻧﻤﺎزي وﺟﻮد دارد« ﻛﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ اذاﻧﻴﻦ إﻗﺎﻣﻪ و اذان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻳﺪ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم اذان اﻧﺠﺎم داد ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ص درود ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﺳﭙﺲ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي وي ﻃﻠﺐ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ و آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از دﻋﺎي وارده ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬اﻟﻠﻬﻢ‬
‫ﹰ‬
‫ﳏﻤﺪا اﻟﻮﺳﻴﻠﺔ‬ ‫رب ﻫﺬﻩ اﻟﺪﻋﻮة اﻟﺘﺎﻣﺔ اﻟﺼﻼة اﻟﻘﺎﺋﻤﺔ آت‬
‫ﹰ‬
‫ﳏﻤﻮدا اﻟﺬی ﻭﻋﺪﺗﻪ « ﺳﭙﺲ دﻋﺎ ﻛﻨﺪ‬ ‫ﹰ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎ‬ ‫ﻭاﻟﻔﻀﻴﻠﺔ ﻭاﺑﻌﺜﻪ اﻟﻠﻬﻢ‬
‫زﻳﺮا در اﻳﻦ وﻗﺖ دﻋﺎ ﻣﺴﺘﺠﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻓﺮﻣﻮدة ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ص ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬اﻟﺪﻋﺎء ﻻ ﻳﺮد ﺑﲔ اﻷذاﻥ ﻭاﻹﻗﺎﻣﺔ«‪» :‬دﻋﺎء‬

‫‪٥٣‬‬
 ‫‪UT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻣﻴﺎن اذان و اﻗﺎﻣﻪ ﻣﺮدود ﻧﻤﻲﺷﻮد«‪) .‬رواﻳﺖ اﺑﻮداود و ﺗﺮﻣﺬي(‪.‬‬

‫‪ ‐٢‬ﺳﻨﺖﻫﺎﯼ ﻗﻮﻟﯽ ﻭ ﻓﻌﻠﯽ ﺩﺭ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫اوﻻً‪ :‬ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮدن دﺳﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮدن دﺳﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﻛﻮع‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮدن دﺳﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از رﻛﻮع‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﮔﺬاﺷﺖ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﻪ روي دﺳﺖ ﭼﭗ‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﻗﺮار دادن دو دﺳﺖ روي ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن ﺑﻪ ﺳﺠﺪهﮔﺎه‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﮔﺬاﺷﺘﻦ دو دﺳﺖ ﺑﺮ روي زاﻧﻮﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎم رﻛﻮع‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻫﻤﻮار ﻧﻤﻮدن ﭘﺸﺖ و ﺳﺮ در ﺣﺎﻟﺖ رﻛﻮع‪.‬‬
‫‪ 9‬ـ دور ﻧﮕﻪ دﺷﺘﻦ آرﻧﺞﻫﺎ از ﺑﺪن در ﺣﺎل رﻛﻮع‪.‬‬
‫‪ 10‬ـ ﮔﺬاﺷﺘﻦ زاﻧﻮ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﻜﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﺨﻮرد اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﺴﺖ)‪.(1‬‬
‫‪ 11‬ـ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮدن دو دﺳﺖ ﭘﻴﺶ از زاﻧﻮ در ﺣﺎل ﺑﻪ ﭘﺎ‬

‫)‪ (1‬در اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻤﺎء اﺧﺘﻼف وﺟﻮد دارد‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﺪام اﻧﺠـﺎم داد إن ﺷـﺎء‬
‫اﷲ ﺧﻮب اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٥٤‬‬
 ‫‪UU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺧﻮاﺳﺘﻦ و ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن‪.‬‬

‫‪ 12‬ـ دور ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ آرﻧﺞﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺠﺪه از ﺑﻐﻞﻫﺎ و‬
‫ﻧﻤﺎزﮔﺰاران‪.‬‬
‫‪ 13‬ـ ﮔﺬاﺷﺘﻦ دو دﺳﺖ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ در‬
‫ﺣﺎل ﺳﺠﺪه و ﭼﺴﺒﺎﻧﺪن اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺑﻬﻢ‪.‬‬
‫‪ 14‬ـ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮدن دﺳﺖ و ﭘﺎ‪.‬‬
‫‪ 15‬ـ روي ﻛﻔﻞ ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﺗﺸﻬﺪ آﺧﺮ‪.‬‬
‫‪ 16‬ـ ﻧﺸﺴﺘﻦ روي ﭘﺎﺷﻨﻪ در ﺗﺸﻬﺪ اول‪.‬‬
‫‪ 17‬ـ ﻧﺸﺴﺘﻦ روي ﭘﺎﺷﻨﻪ در ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺟﻠﺴﺎت ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫‪ 18‬ـ ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺮ روي ران راﺳﺖ در ﺣﺎل‬
‫ﺑﺴﺘﻦ دو ﺗﺎ از اﻧﮕﺸﺘﺎن و ﺣﻠﻘﻪ ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﺴﺖ و ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫و ﺑﺎزﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ‪.‬‬
‫‪ 19‬ـ ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﺳﺖ ﭼﭗ روي ران ﭼﭗ و ﮔﺴﺘﺮاﻧﺪن‬
‫اﻧﮕﺸﺘﺎن‪.‬‬
‫‪ 20‬ـ رو ﮔﺮداﻧﺪن ﺑﻪ راﺳﺖ و ﭼﭗ در ﺳﻼم دادن‪.‬‬
‫‪ 21‬ـ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮاي اﺳﺘﺮاﺣﺖ در وﻗﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﺑﻪ رﻛﻌﺖ‬
‫دوم و ﭼﻬﺎرم‪.‬‬

‫‪٥٥‬‬
 ‫‪UV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ :‬ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻗﻮﻟﻲ‬

‫ﺳﻨﺘﻬﺎي ﻗﻮﻟﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪» :‬ﺳﺒﺤﺎﻧﮏ اﻟﻠﻬﻢ ﻭﺑﺤﻤﺪک‪ ,‬ﻭﺗﺒﺎرک اﺳﻤﮏ‪,‬‬
‫ﻭﺗﻌﺎﻟﯽ ﺟﺪک‪ ,‬ﻭﻻ إﻟﻪ ﻏﲑک«‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺗﺴﺒﻴﺢ و ﺗﻨﺰﻳﻪ و‬
‫ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﻨﻢ و ﻧﺎم ﺗﻮ ﻣﺒﺎرك و ﺷﻜﻮﻫﻤﻨﺪ و ﻋﻈﻤﺖ ﺗﻮ ﺑﺮ‬
‫ﺗﻮ از ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﻣﻌﺒﻮدي ﺑﺠﺰ ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺖ«‪ .‬و ﻳﺎ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬اﻟﻠﻬﻢ ﺑﺎﻋﺪ ﺑﻴﻨﻲ ﻭﺑﲔ ﺧﻄﺎﻳﺎﻱ‪ ,‬ﻛﲈ ﺑﺎﻋﺪت ﺑﲔ اﳌﴩﻕ‬
‫ﻭاﳌﻐﺮب‪ .‬اﻟﻠﻬﻢ ﻧﻘﻨﻲ ﻣﻦ ﺧﻄﺎﻳﺎﻱ‪ ,‬ﻛﲈ ﻳﻨﻘﯽ اﻟﺜﻮب اﻷﺑﻴﺾ ﻣﻦ‬
‫اﻟﺪﻧﺲ‪ .‬اﻟﻠﻬﻢ اﻏﺴﻠﻨﻲ ﻣﻦ ﺧﻄﺎﻳﺎﻱ‪ ,‬ﺑﺎﳌﺎء ﻭاﻟﺜﻠﺞ ﻭاﻟﱪد«‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ‬
‫ﻣﺮا ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺑﻴﻦ ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب از ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻢ و اﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺗﻢ‬
‫دور ﮔﺮدان‪ .‬ﺧﺪاﻳﺎ ﻣﺮا از ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻢ ﭘﺎك ﮔﺮدان ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﺔ ﺳﻔﻴﺪ از ﭼﺮك و آﻟﻮدﮔﻲ ﺗﻤﻴﺰ و ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺪاﻳﺎ ﻣﺮا از ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻢ ﺑﺸﻮي ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺎ آب و‬
‫ﺑﺮف و ﺗﮕﺮگ ﺷﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد«‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﻳﻜﻲ از دﻋﺎﻫﺎي اﺳﺘﻔﺘﺎح را ﺧﻮاﻧﺪﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ داري ﭼﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ و ﻣﻌﻨﺎي آﻧﺮا ﺑﻔﻬﻤﻲ و ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻋﺎدﺗﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺪون‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻌﻨﺎي آﻧﺮا ﺑﻔﻬﻤﻲ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن از ﺷﺮ ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬ﺧــﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫‪٥٦‬‬
 ‫‪UW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫﴿‪.﴾ ÉΟŠÅ_§9$# Ç⎯≈sÜø‹¤±9$# z⎯ÏΒ «!$$Î/ õ‹ÏètGó™$$sù tβ#u™öà)ø9$# |Nù&ts% #sŒÎ*sù‬‬

‫)اﻟﻨﺤﻞ‪ .(٩٨ :‬‬
‫»ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻲ ﻗﺮآن ﺑﺨﻮاﻧﻲ از وﺳﻮﺳﻪﻫﺎي‬
‫ﺷﻴﻄﺎن ﻣﻄﺮود ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮ«‪.‬‬
‫و ﻓﺮﻣﻮده‪õ‹ÏètGó™$$sù Øø÷“tΡ Ç⎯≈sÜø‹¤±9$# z⎯ÏΒ š¨Ζxîu”∴tƒ $¨ΒÎ)uρ ﴿ :‬‬
‫‪) .﴾ ∩⊄⊃⊃∪ íΟŠÎ=tæ ìì‹Ïϑy™ …絯ΡÎ) 4 «!$$Î/‬اﻷﻋﺮاﻑ‪.(٢٠٠ :‬‬
‫»و ﻫﺮﮔﺎه وﺳﻮﺳﻪاي از ﺷﻴﻄﺎن ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺮ؛‬
‫او ﺷﻨﻮﻧﺪه و داﻧﺎﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﱠ ﹾ ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫اﻟﺸﻴﻄﺎﻥ اﻟﺮﺟﻴﻢ« »ﭘﻨﺎه ﻣﻲﮔﻴﺮم ﺑﻪ ﺗﻮ اي‬ ‫ﻋﻮذ ﹺﺑﺎﷲﹺ ﹶ‬ ‫»أ ﹸ ﹸ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرا از ﺷﺮ ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ ﻛﻪ از رﺣﻤﺖ ﺗﻮ دور ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻌﺎذه‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﮔﻔﺘﻦ أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﺳﻪ ﺗﺎ ﺻﻴﻐﻪ دارد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﱠ ﹾ ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫اﻟﺮﺟﻴﻢ«‪.‬‬‫اﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﱠ‬ ‫ﻋﻮذ ﺑﹺﮏ ﹶ‬ ‫أ ـ »أ ﹸ ﹸ‬
‫ﻭﻧﻔﺜﻪ ﻭ ﹶ ﹺ ﹺ‬
‫ﹺ ﹺ ﹺﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫اﻟﺸ ﹾ ﹺ‬ ‫ﻋﻮذ ﹺﺑﺎ ﹺ ﹺ‬
‫ب ـ »أ ﹸ ﹸ‬
‫ﳘﺰﻩ«‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﹶ ﹾﻧﻔﺨﻪ ﹶ ﹾ ﹶ ﹾ‬‫اﻟﺮﺟﻴﻢ ﹾ‬ ‫ﻴﻄﺎﻥ ﱠ‬ ‫ﻣﻦ ﱠ‬‫ﷲ ﹶ‬
‫اﻟﺸﻴﻄﺎﻥ اﻟﺮﺟﻴﻢ‪ ,‬ﹺﻣﻦ ﹶ ﹾ ﹺ ﹺ‬ ‫أﻋﻮذ ﹺ ﹶ ﹺ‬
‫ﻧﻔﺨﻪ‬ ‫ﹾ‬ ‫ﻣﻦ ﱠ ﹾ ﹺ ﱠ‬ ‫ﺑﮏ ﹶ‬ ‫ﻟﻠﻬﻢ ﹼإﲏ ﹶ ﹸ ﹸ‬ ‫ت ـ »ﹶأ ﹼ ﹸ ﱠ‬
‫ﻭﻧﻔﺜﻪ ﻭ ﹶ ﹺ ﹺ‬
‫ﹺﹺ‬
‫ﳘﺰﻩ«‪.‬‬ ‫ﹶﹾ ﹶ ﹾ‬
‫‪ 3‬ـ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺴﻢاﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﮔﻔﺘﻦ آﻣﻴﻦ ﺑﻌﺪ از ﴿ ‪.﴾ t⎦⎫Ïj9!$Ò9$# Ÿωuρ‬‬
‫‪ 5‬ـ ﻗﺮاﺋﺖ ﺳﻮرهاي ﻳﺎ ﭼﻨﺪ آﻳﻪ از ﻗﺮآن ﺑﻌﺪ از ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ‪.‬‬

‫‪٥٧‬‬
 ‫‪UX‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫‪ 6‬ـ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪن در ﺟﺎي ﺧﻮد‪ ،‬و ﺑﺎ ﺻﺪاي‬

‫آﻫﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪن در ﺟﺎي ﺧﻮد‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﮔﻔﺘﻦ »ﺳﺒﺤﺎﻥ رﰊ اﻟﻌﻈﻴﻢ« و »ﺳﺒﺤﺎﻥ رﰊ اﻷﻋﻠﯽ«‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻳﻚ ﺑﺎر در رﻛﻮع و ﺳﺠﺪه‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﻧﻤﻮدن در ﻣﻴﺎن دو ﺳﺠﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎر‪.‬‬
‫ﻤﻮات ﹶ ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻭاﻷرض« ﺑﻌﺪ از ﺣﻤﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫اﻟﺴ‬
‫ﻣﻞء ﹼ‬‫‪ 9‬ـ ﮔﻔﺘﻦ » ﹾ ﹶ‬
‫در اﻋﺘﺪال در رﻛﻮع‪.‬‬
‫‪ 10‬ـ ﭘﻨﺎه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا در ﺗﺸﻬﺪ آﺧﺮ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﹺ ﹾﻓﺘﻨﹶﹺﺔ اﳌﺤﻴﺎ‬‫ﻋﺬاب ا ﹶ ﹺ ﹺ‬
‫ﹺ ﹾ‬
‫ﻟﻘﱪ‪ ,‬ﹶﻭ ﹾ‬ ‫ﻣﻦ‬‫ﹺ‬
‫ﺟﻬﻨﻢ‪ ,‬ﻭ ﹾ‬ ‫ﻣﻦ ﹶ ﹺ‬
‫ﻋﺬاب ﹶ ﹼ‬ ‫ﹺ‬ ‫»ﹶأﹸﻋ ﹸ‬
‫ﻮذ ﺑﺎﷲﹺ ﹾ‬
‫اﻟﺪﺟﺎﻝ«‪.‬‬ ‫ﻭاﳌﲈت‪ ,‬ﻭﻣﻦ ﻓﺘﻨﺔ اﳌﺴﻴﺢ ﹼ‬
‫»ﺑﺎر اﻟﻬﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ از ﻋﺬاب دوزخ و از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ و از‬
‫ﻓﺘﻨﻪﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ و ﻣﺮگ و از ﺑﺪي ﻓﺘﻨﻪ دﺟﺎل ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮم«‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﮔﻔﺘﻦ اﻳﻦ دﻋﺎ را واﺟﺐ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ اﻣﺎم‬
‫اﺣﻤﺪ ‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ از ﺧﺪا ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﭼﻴﺰ ﭘﻨﺎه ﻧﺒﺮد در‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﺎزش را اﻋﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪٥٨‬‬
 ‫‪UY‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺳﺠﺪﻩ ﻭ ﻧﻬﯽ ﺍﺯ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﻪ‬

‫ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻧﻤﺎﺯ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ در ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﺠﺪه ﻧﮕﺎه ﻛﺮد ﺑﺪﻟﻴﻞ‬
‫ﻭرﻣﯽ ﺑﺒﴫﻩ ﻧﺤﻮ اﻷرض«‪:‬‬ ‫رأﺳﻪ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻓﻌﻞ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص »إذا ﺻﻠﯽ ﹶ ﹾ ﹶ ﹶ‬
‫ﻃﺄﻃﺄ ﹶ ﹶ ﹸ‬
‫»ﻫﺮﮔﺎه ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﺳﺮش را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲآورد رو ﺑﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﺮد«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﻮ داود( و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﺑﺎﻝ أﻗﻮاﻡ‬
‫ﻟﺘﺨﻄﻔﻦ‬
‫ﱠ‬ ‫ﻋﻦ ذﻟﮏ أﻭ‬ ‫ﻳﺮﻓﻌﻮﻥ أﺑﺼﺎرﻫﻢ إﻟﯽ اﻟﺴﲈء ﰲ ﺻﻼﲥﻢ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹺ ﹶ ﱠ‬
‫ﻟﻴﻨﺘﻬﲔ ﹶ ﹾ‬
‫أﺑﺼﺎرﻫﻢ«‪.‬‬
‫»ﭼﺮا ﺑﻌﻀﻰ از ﻣﺮدم‪ ،‬در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮف آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫از اﻳﻦ ﻛﺎر ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﻜﺸﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺸﻤﺎن آﻧﻬﺎ رﺑﻮده ﻣﻲﺷﻮد«‪.‬‬
‫)ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري(‪.‬‬

‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺳﻨﺖ ﺳﻮﺍﮎ‬

‫ﺳﻮاك ﺳﻨﺘﻲ اﺳﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻟﻮﻻ‬
‫ﹺ‬
‫ﺑﺎﻟﺴﻮاک ﻗﺒﻞ ﻛﻞ‬ ‫ﻷﻣﺮﲥﻢ‬
‫ﹸ‬ ‫أﻥ أﺷﻖ ﻋﻠﯽ أﻣﺘﻲ أﻭ ﻋﻠﯽ اﻟﻨﺎس‬
‫ﺻﻼﹴة«‪» :‬اﮔﺮ ﺑﺮ اﻣﺖ ﻣﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻣﺸﻘﺖ ﻧﻤﻲﺑﻮد ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻣﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﻧﻤﺎزي ﺳﻮاك ﺑﺰﻧﻨﺪ«‪) .‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬
‫ﻟﻠﺮب«‪:‬‬‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬اﻟﺴﻮاک ﻣﻄﻬﺮة ﻟﻠﻔﻢ ﻣﺮﺿﺎة ﹼ‬

‫‪٥٩‬‬
 ‫‪VP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫»ﺳﻮاك ﭘﺎكﻛﻨﻨﺪه دﻫﺎن و ﺳﺒﺐ رﺿﺎﻳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ«‪) .‬ﺑﻪ‬

‫رواﻳﺖ ﻧﺴﺎﺋﻲ و اﺑﻦ ﺧﺰﻳﻤﻪ(‪.‬‬

‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺻﻒ ﺍﻭﻝ‬
‫ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮ داﺧﻞ ﺷﺪن ﺻﻒ اول ﺣﺮﻳﺺ ﺑﺎش ﺗﺎ‬
‫ﻣﺸﻤﻮل درود ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺷﻮي‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫اﻟﺼﻒ اﻷﻭﻝ«‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ و‬ ‫ﹺ‬
‫إﻥ اﷲ ﻭﻣﻼﺋﻜﺘﻪ ﻳﺼﻠﻮﻥ ﻋﻠﯽ ﹼ‬ ‫» ﱠ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن درود ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮ اﻫﻞ ﺻﻒ اول«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ‬
‫اﺑﻮداود و ﺑﻪ اﺳﻨﺎد ﺣﺴﻦ(‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻟﻮ ﻳﻌﻠﻢ اﻟﻨﺎس ﻣﺎ ﰲ اﻟﻨﺪاء ﻭاﻟﺼﻒ‬
‫اﻷﻭﻝ ﺛﻢ ﱂ ﳚﺪﻭا إﻻﱠ أﻥ ﻳﺴﺘﻬﻤﻮا ﻋﻠﻴﻪ ﻻﺳﺘﻬﻤﻮا«‪» :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﺧﻴﺮي در اذان و ﺻﻒ اول ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﭼﺎرهاي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﺠﺰ ﻗﺮﻋﻪﻛﺸﻲ ﺑﺮاي آن‪ ،‬ﻗﺮﻋﻪﻛﺸﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﺧﲑ ﺻﻔﻮﻑ اﻟﺮﺟﺎﻝ أﻭﳍﺎ ﻭﴍﻫﺎ‬
‫آﺧﺮﻫﺎ‪ ,‬ﻭﺧﲑ ﺻﻔﻮﻑ اﻟﻨﺴﺎء آﺧﺮﻫﺎ ﻭﴍﻫﺎ أﻭﳍﺎ«‪.‬‬
‫»ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺻﻒ ﻣﺮدان ﺻﻒ اول‪ ،‬و ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ آن ﺻﻒ آﺧﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺻﻒ زﻧﺎن آﺧﺮﻳﻦ‪ ،‬و ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ آن اوﻟﻴﻦ ﺻﻒ‬
‫اﺳﺖ«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬

‫‪٦٠‬‬
 ‫‪VQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺧﻼﺻﺔ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺳﺠﺪﺓ ﺳﻬﻮ‬

‫ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺷﻴﺦ ﻭ ﻋﺎﱂ ﺑﺰرﮔﻮار ﳏﻤﺪ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ اﻟﻌﺜﻴﻤﲔ‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺍﻭﻝ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﻼﻡ ﺩﺍﺩﻥ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫ﺳﺆال‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻗﺒﻞ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد و‬
‫ﺳﻼم داد؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن زﻳﺎدي ﺑﺨﺎﻃﺮ آورد ﻛﻪ‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮده ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻮ ﻧﻤﺎزش را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ‬
‫زﻣﺎن ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺎد آورد‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻨﺞ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻴﺎد آورد‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎزش را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺳﻼم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﻬﻮي ﻛﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم داده ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم دادن دو ﺗﺎ ﺳﺠﺪه ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺑﺎر‬
‫دوم ﺳﻼم ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺩﻭﻡ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺯﻳﺎﺩﻩ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫ﺳﺆال‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻧﻤﺎزﮔﺰار در ﻧﻤﺎزش رﻛﻮﻋﻲ ﻳﺎ ﺳﺠﺪه ﻳﺎ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻦ زﻳﺎدي اﻧﺠﺎم دﻫﺪ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﻓﺮاﻏﺖ از آن زﻳﺎده ﺑﺨﺎﻃﺮ آورد‬
‫ﭼﺎرهاي ﻧﺪارد ﺑﺠﺰ ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ‪.‬‬

‫‪٦١‬‬
 ‫‪VR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫و اﮔﺮ در اﺛﻨﺎي اﻧﺠﺎم آن زﻳﺎدي ﺑﺨﺎﻃﺮ آورد واﺟﺐ اﺳﺖ‬

‫از آن زﻳﺎدي دﺳﺖ ﺑﻜﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم دادن ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي آن اﺷﺘﺒﺎه ﺳﺠﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﻮﻡ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺮﮎ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫ﺳﺆال‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺑﺠﺰ ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ‪ ،‬رﻛﻨﻲ را‬
‫ﺗﺮك ﻧﻤﻮد؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬اﮔﺮ در رﻛﻌﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﻣﺤﻞ رﻛﻦ ﻣﺘﺮوﻛﻪ رﺳﻴﺪ‬
‫رﻛﻌﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺎﻃﻞ و رﻛﻌﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﺠﺎي آن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫و اﮔﺮ در رﻛﻌﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﻣﺤﻞ رﻛﻦ ﻣﺘﺮوﻛﻪ ﻧﺮﺳﻴﺪ واﺟﺐ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ رﻛﻦ ﻣﺘﺮوك رﺟﻮع ﻛﻨﺪ‪ ،‬و رﻛﻦ ﻣﺘﺮوك و آﻧﭽﻪ‬
‫را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﻲآﻳﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮ او واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم دادن ﺑﺮاي‬
‫ﺳﻬﻮي ﻛﻪ ﻛﺮده ﺳﺠﺪه ﺑﺒﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﮏ ﺩﺭ ﻋﺪﺩ ﺭﮐﻌﺎﺕ‬

‫ﺳﺆال‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺷﻚ ﻛﺮد ﻛﻪ آﻳﺎ دو رﻛﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫ﻳﺎ ﺳﻪ رﻛﻌﺖ؟‬

‫‪٦٢‬‬
 ‫‪VS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺟﻮاب‪ :‬اﻳﻦ از دو ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎرج ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺣﺎﻟﺖ اول‪ :‬اﻳﻨﻜﻪ‬

‫ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دو ﺣﺎﻟﺖ در ﻧﺰد وي راﺟﺢﺗﺮ اﺳﺖ در اﻳﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﺑﻪ راﺟﺢ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎزش را ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺳﻼم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ :‬ﻫﻴﭽﻜﺪام از دو ﺣﺎﻟﺖ راﺟﺢ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ در اﻳﻦ وﻗﺖ ﻛﺎر ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﻨﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و روي‬
‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ رﻛﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺣﺴﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ اﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ اول ﭘﺲ از ﺳﻼم دادن ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ‬
‫ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ دوم ﭘﻴﺶ از ﺳﻼم ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﻨﺠﻢ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺮﮎ ﺗﺸﻬﺪ ﺍﻭﻝ‬

‫ﺳﺆال‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺗﺸﻬﺪ اول را ﺗﺮك ﻧﻤﻮد؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد دارد ‪:‬‬
‫‪ .1‬اﮔﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﺸﻬﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺸﻬﺪ ﺑﺮﮔﺮدد و ﻧﻤﺎز را‬
‫اداﻣﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن و ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ آورد‪ ،‬ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد و ﺗﺸﻬﺪ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮد را‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٦٣‬‬
 ‫‪VT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫‪ .3‬اﮔﺮ ﺑﻴﺎد آورد ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﻜﻪ زاﻧﻮﻫﺎﻳﺶ از رانﻫﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ و ﺗﺸﻬﺪ ﺧﻮد را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و‬
‫ﻧﻤﺎزش را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﻧﻪ‬
‫زﻳﺎده و ﻧﻪ ﻧﻘﺼﻲ از او ﺳﺮ ﻧﺰده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ اول ﭘﻴﺶ از ﺳﻼم ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬

‫‪٦٤‬‬
 ‫‪VU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺍﺫﮐﺎﺭ ﻣﺸﺮﻭﻉ ﻭ ﻣﺴﻨﻮﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻼﻡ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎه از ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ﻓﺎرغ‬

‫ﻣﻲﺷﺪ و ﺳﻼم ﻣﻲداد ﺳﻪ ﺑﺎر از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﻣﻲﻛﺮد‬
‫اﻟﺴﻼﻡ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ‬
‫ﻭﻣﻨﻚ‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﹾ ﹶ‬
‫أﻧﺖ ﱠ ﹶ ﹸ‬ ‫و ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪» :‬أﺳﺘﻐﻔﺮ اﷲ« و ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫ﺗﺒﺎرﻛﺖ ﻳﺎ ﹶذا ﹾﹶ ﹶ ﹺ‬
‫اﳉﻼﻝ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ ﹺ‬
‫ﻭاﻹﻛﺮاﻡ« ﺑﺪون ﻛﻠﻤﻪ »ﺗﻌﺎﻟﻴﺖ«‬ ‫ﱠ ﹶﹸ‬
‫اﻟﺴﻼﻡ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹶ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ و ﺷﻴﺦ ﺑﺰرﮔﻮار ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰﺑﻦ ﺑﺎز ‪ :‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻠﻤﻪ‬
‫»ﺗﻌﺎﻟﻴﺖ« اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ در اﺻﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ ﻭﺣﺪﻩ ﻻ ﴍﻳﮏ ﻟﻪ‪ ,‬ﻟﻪ اﳌﻠﮏ‬
‫ﻭﻟﻪ اﳊﻤﺪ‪ ,‬ﻭﻫﻮ ﻋﻠﯽ ﻛﻞ ﳾء ﻗﺪﻳﺮ‪ .‬ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ‪ ,‬ﻭﻻ ﺣﻮﻝ ﻭﻻ‬
‫ﻗﻮة إﻻﱠ ﺑﺎﷲ‪ ,‬ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ‪ ,‬ﻭﻻ ﻧﻌﺒﺪ إﻻﱠ إﻳﺎﻩ‪ ,‬ﻟﻪ اﳊﻤﺪ‪ ,‬ﻭﻟﻪ اﻟﻔﻀﻞ‪,‬‬
‫ﻭﻟﻪ اﻟﺜﻨﺎء اﳊﺴﻦ‪ ,‬ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ ﳐﻠﺼﲔ ﻟﻪ اﻟﺪﻳﻦ‪ ,‬ﻭﻟﻮ ﻛﺮﻩ‬
‫اﻟﻜﺎﻓﺮﻭﻥ« ﺳﭙﺲ ‪ 33‬ﺑﺎر »ﺳﺒﺤﺎﻥ اﷲ« و ‪ 33‬ﺑﺎر »اﳊﻤﺪﷲ« و‬
‫‪ 33‬ﺑﺎر »اﷲ اﻛﱪ« ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ‪ 99‬ﺑﺎر ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮاي ﺻﺪﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ ﻭﺣﺪﻩ ﻻ ﴍﻳﮏ ﻟﻪ‪ ,‬ﻟﻪ اﳌﻠﮏ‪ ,‬ﻭﻟﻪ‬
‫اﳊﻤﺪ‪ ,‬ﻭﻫﻮ ﻋﻠﯽ ﻛﻞ ﳾء ﻗﺪﻳﺮ« ﺳﭙﺲ آﻳﻪ اﻟﻜﺮﺳﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ »ﻗﻞ ﻫﻮ اﷲ أﺣﺪ« و »ﻗﻞ أﻋﻮذ ﺑﺮب اﻟﻔﻠﻖ« و »ﻗﻞ أﻋﻮذ‬
‫ﺑﺮب اﻟﻨﺎس« را ﭘﺲ از ﻫﺮ ﻧﻤﺎزي ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫‪٦٥‬‬
 ‫‪VV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫اﻳﻦ ﺳﻮرهﻫﺎ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻣﻐﺮب ﻗﺮاﺋﺖ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺪﻟﻴﻞ وارد ﺷﺪن ﺣﺪﻳﺚ ﺻﺤﻴﺢ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮرد‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از اذﻛﺎر ﻣﺬﻛﻮر ﭘﺲ از‬
‫ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻣﻐﺮب ده ﺑﺎر ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬ﻻ إﻟﻪ إﻻﱠ اﷲ ﻭﺣﺪﻩ ﻻ ﴍﻳﮏ‬
‫ﻟﻪ‪ ,‬ﻟﻪ اﳌﻠﮏ ﻭﻟﻪ اﳊﻤﺪ‪ ,‬ﳛﻴﻲ ﻭﻳﻤﻴﺖ ﻭﻫﻮ ﻋﻠﯽ ﻛﻞ ﳾء ﻗﺪﻳﺮ«‬
‫ﺑﺪﻟﻴﻞ وارد ﺷﺪن ﺣﺪﻳﺚ در اﻳﻦ ﻣﻮرد از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص‪.‬‬
‫و اﮔﺮ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻮد رو ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ ﺑﺎر‬
‫ﺗﺒﺎرﻛﺖ ﹶﻳﺎ ﹶذا‬ ‫اﻟﺴﻼﻡ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ‬
‫ﻭﻣﻨﻚ ﱠ ﹶ ﹸ‬
‫اﻟﺴﻼﻡ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﹾ ﹶ‬
‫أﻧﺖ ﱠ ﹶ ﹸ‬ ‫اﺳﺘﻐﻔﺎر و ﮔﻔﺘﻦ‪ » :‬ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫ﻭاﻹﻛﺮاﻡ« اذﻛﺎر ﻣﺬﻛﻮره را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫ﹾﹶ ﹶ ﹺ‬
‫اﳉﻼﻝ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ ﹺ‬
‫ﻓﺮاواﻧﻲ در اﻳﻦ ﻣﻮرد از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص وارد ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ اماﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﺎﺋﺸﻪ ل در ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﮕﻲ اﻳﻦ اذﻛﺎر ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬ﻛﺘﺎب ﲢﻔﺔ اﻷﺧﻴﺎر‪:‬‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻋﺎﱂ ﺑﺰرﮔﻮار ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰﺑﻦ ﺑﺎز ‪.(:‬‬

‫‪٦٦‬‬
 ‫‪VW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﻤﺎﺯ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻭ ﺭﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ‬

‫أﻋﺪ اﷲ ﻟﻪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻣﻦ ﻋﺬا إﻟﯽ اﳌﺴﺠﺪ أﻭ راح‪ ,‬ﹼ‬
‫اﳉﻨﺔ ﻧﺰﻻﹰ ﻛﻠﲈ ﻋﺬا أﻭ راح«‪) :‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬
‫ﰲ ﹼ‬
‫ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاى ﻫﺮ رﻓﺖ‬
‫و ﺑﺮﮔﺸﺖ او‪ ،‬ﺿﻴﺎﻓﺘﻲ در ﺑﻬﺸﺖ ﺗﺪارك ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻣﻦ ﺗﻄﻬﺮ ﰲ ﺑﻴﺘﻪ ﺛﻢ ﻣﻀﯽ إﻟﯽ ﺑﻴﺖ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻴﻮت اﷲ ﻟﻴﻘﴤ ﻓﺮﻳﻀﺔ ﻣﻦ ﻓﺮاﺋﺾ اﷲ‪ ,‬ﻛﺎﻧﺖ ﺧﻄﻮاﺗﻪ‬
‫إﺣﺪاﻫﺎ ﲢﻂ ﺧﻄﻴﺌﺔ ﻭاﻷﺧﺮی ﺗﺮﻓﻊ درﺟﹰﺔ«‪.‬‬
‫»ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮد وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮد ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم‬
‫ﻓﺮﻳﻀﻪاي از ﻓﺮاﺋﺾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاي از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺪا ﺑﺮود‬
‫ﻫﺮ دو ﻗﺪﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻲدارد ﻳﻜﻲ از ﺧﻄﺎﻫﺎي او را ﭘﺎك ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫و دﻳﮕﺮي درﺟﺎت وي را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ«‪) .‬رواﻳﺖ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﺻﻼة اﻟﺮﺟﻞ ﰲ اﳉﲈﻋﺔ ﺗﻔﻀﻞ ﻋﻠﯽ‬
‫ﹰ‬
‫ﺳﺒﻌﺎ ﻭﻋﴩﻳﻦ‬ ‫ﺴﺎ ﻭﻋﴩﻳﻦ درﺟﺔ ـ ﻭﻗﻴﻞ‬ ‫ﺻﻼﺗﻪ ﰲ ﺑﻴﺘﻪ ﻭﺳﻮﻗﻪ ﲬ ﹰ‬
‫درﺟﺔ ـ ﻭذﻟﮏ ﱠأﻧﻪ إذا ﺗﻮﺿﺄ ﻓﺄﺣﺴﻦ اﻟﻮﺿﻮء ﺛﻢ ﺧﺮج إﻟﯽ اﳌﺴﺠﺪ‬
‫اﻟﺼﻼة ﱂ ﳜﻂ ﺧﻄﻮة إﻻﱠ رﻓﻌﺖ ﻟﻪ ﲠﺎ درﺟﺔ ﻭﺣﻂ‬ ‫ﻻ ﳜﺮﺟﻪ إﻻﱠ ﹼ‬
‫ﺗﺼﲇ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎداﻡ ﰲ‬‫ﻋﻨﻪ ﲠﺎ ﺧﻄﻴﺌﺔ‪ ,‬ﻓﺈذا ﺻﻠﯽ ﱂ ﺗﺰﻝ اﳌﻼﺋﻜﺔ ﹸ ﱢ‬

‫‪٦٧‬‬
 ‫‪VX‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺻﻞ ﻋﻠﻴﻪ‪ ,‬اﻟﻠﻬﻢ ارﲪﻪ‪ ,‬ﻭﻻ ﻳﺰاﻝ ﰲ ﺻﻼة ﻣﺎ‬ ‫ﻣﺼﻼﻩ‪ ,‬ﺗﻘﻮﻝ‪ :‬اﻟﻠﻬﻢ ﱢ‬
‫اﻟﺼﻼة«‪.‬‬
‫اﻧﺘﻈﺮ ﹼ‬
‫»ﻧﻤﺎز ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ درﺟﻪ از ﻧﻤﺎزي ﻛﻪ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺑﺎزار ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد ـ و در رواﻳﺘﻲ‬
‫آﻣﺪه ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺖ درﺟﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ دارد ـ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت‬
‫ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﻤﺎز رو ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻗﺪﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻣﻲدارد ﮔﻨﺎﻫﻲ از او ﭘﺎك ﻣﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫و درﺟﻪاي ﺑﻪ او اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﻧﻤﺎزش را ﺗﻤﺎم ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫دوام ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮ او درود ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ﻣﺎداﻣﻴﻜﻪ در ﺟﺎي ﺧﻮد‬
‫ﺗﻜﺎن ﻧﺨﻮرد‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا ﺑﺮ او درود ﺑﻔﺮﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪا ﺑﻪ او رﺣﻢ ﻛﻦ‪ .،‬و ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﻧﻤﺎز ﻗﺮار دارد ﻣﺎداﻣﻴﻜﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﻤﺎز دﻳﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در رواﻳﺖ دﻳﮕﺮي آﻣﺪه ﻛﻪ ﻣﻼﺋﻜﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪» :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻏﻔﺮ‬
‫ﻟﻪ‪ ,‬اﻟﻠﻬﻢ ﺗﺐ ﻋﻠﻴﻪ‪ ,‬ﻣﺎ ﱂ ﻳﺆذ ﻓﻴﻪ‪ ,‬ﻭﻣﺎ ﱂ ﳛﺪث ﻓﻴﻪ«‪.‬‬
‫»ﭘﺮوردﮔﺎرا او را ﺑﻴﺎﻣﺮز‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮﺑﺔ او را ﺑﭙﺬﻳﺮ ﻣﺎداﻣﻲ‬
‫ﻛﻪ وﺿﻮي وي ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺸﻮد«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬
‫ﺟﺮا ﰲ اﻟﺼﻼة‬‫إﻥ أﻋﻈﻢ اﻟﻨﺎس أ ﹰ‬ ‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪ » :‬ﹺ ﹼ‬
‫أﺑﻌﺪﻫﻢ إﻟﻴﻬﺎ ﳑﺸﯽ«‪.‬‬

‫‪٦٨‬‬
 ‫‪VY‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫»ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﺟﺮ و ﭘﺎداش ﻧﻤﺎز ﺑﺮاى ﻣﺮدﻣﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ از راه‬

‫دورﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻲآﻳﻨﺪ«‪.‬‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬أﻻ أدﻟﻜﻢ ﻋﻠﯽ ﻣﺎ ﻳﻤﺤﻮ اﷲ ﺑﻪ‬
‫اﳋﻄﺎﻳﺎ ﻭﻳﺮﻓﻊ ﺑﻪ اﻟﺪرﺟﺎت? ﻗﺎﻟﻮا ﺑﻠﯽ ﻳﺎ رﺳﻮﻝ اﷲ‪ ,‬ﻗﺎﻝ‪ :‬إﺳﺒﺎغ‬
‫اﻟﻮﺿﻮء ﻋﻠﯽ اﳌﻜﺎرﻩ‪ ,‬ﻭﻛﺜﺮة اﳋﻄﯽ إﻟﯽ اﳌﺴﺎﺟﺪ‪ ,‬ﻭاﻧﺘﻈﺎر اﻟﺼﻼة‬
‫ﺑﻌﺪ اﻟﺼﻼة‪ ,‬ﻓﺬﻟﻜﻢ اﻟﺮﺑﺎط‪ ,‬ﻓﺬﻟﻜﻢ اﻟﺮﺑﺎط«‪.‬‬
‫»آﻳﺎ ﺷﻤﺎ را راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻧﻜﻨﻢ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم دادن ﻛﺎري ﻛﻪ‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺷﻤﺎ را ﭘﺎك و درﺟﺎت ﺷﻤﺎ را ﺑﻠﻨﺪ ﻛﻨﺪ؟‪ .‬ﻋﺮض ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫آري اي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬وﺿﻮ را ﻛﺎﻣﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺷﺪت‬
‫ﺳﺮﻣﺎ و ﻛﺮاﻫﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮدن آن‪ ،‬و ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻗﺪمﻫﺎي‬
‫زﻳﺎد رو ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬و اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﺎز ﭘﺲ از‬
‫ﻧﻤﺎز‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ آن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ آن دﻟﺒﻨﺪ ﺑﺎﺷﻴﺪ و‬
‫ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن رﺑﻂ دﻫﻴﺪ«‪.‬‬
‫اﺣﺎدﻳﺚ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﻮار‬
‫ﺧﻮد را از اﻳﻦ ﭘﺎداشﻫﺎي ﻓﺮاوان ﻣﺤﺮوم ﻣﻜﻦ و ﺑﻪ ﺗﻮ ﺗﻮﺻﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ آراﻣﻲ‪ ،‬وﻗﺎر و ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻗﺪمﻫﺎي زﻳﺎدي ﺑﺴﻮي‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺮداري‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ دﻋﺎي ﺧﺮوج از ﻣﻨﺰل را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت‬

‫‪٦٩‬‬
 ‫‪WP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺖ ﻋﻠﯽ اﷲ‪,‬‬ ‫ﺖ ﺑﺎﷲ‪ ,‬ﹶﺗﹶﻮﱠﻛﹾﻠ ﹸ‬‫ﺖ ﺑﺎﷲ‪ ,‬اﹾﻋﹶﺘﹶﺼﹾﻤ ﹸ‬ ‫اﺳﺖ از‪» :‬ﺑﹺ ﱢ‬
‫ﺴﻢ اﷲ ﹶآﻣﹾﻨ ﹸ‬
‫ﻋﻮذ ﺑﹺﹶﮏ ﹶأﹾﻥ ﹶأﹺﺿ ﱠﻞ ﹶ ﹾأﻭ ﹸأﹶﺿﱠﻞ‪,‬‬
‫ﹶﻭﻻﹶ ﹶﺣﹾﻮﹶﻝ ﹶﻭﻻﹶ ﹸﻗﱠﻮﹶة إﻻﱠ ﺑﺎﷲ‪ ,‬اﻟﻠﻬﻢ ﱢإﲏ ﹶأ ﹸ‬
‫ﹺ‬ ‫أﻭ ﹶأﹺزﱠﻝ أﻭ ﹸ ﹶ‬
‫ﳚﹶﻬﹶﻞ ﹶﻋﹶﱠﲇ«‪:‬‬ ‫أﻇﻠﻢ أﻭ ﹸأﹾﻇﹶﻠﹶﻢ‪ ,‬أﻭ ﹶأﹾﺟﹶﻬﹶﻞ أﻭ ﹸ ﹾ‬
‫أزﱠﻝ‪ ,‬أﻭ ﹶ ﹶ‬
‫»ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﻰ ﺑﺮم از اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮدم ﮔﻤﺮاه ﺷﻮم‪،‬‬
‫ﻳﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ى دﻳﮕﺮى ﮔﻤﺮاه ﺷﻮم‪ ،‬و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻠﻐﺰم‪ ،‬ﻳﺎ ﻟﻐﺰﻳﺪه‬
‫ﺷﻮم‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﺘﻢ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﻴﺮم‪ ،‬ﻳﺎ دﭼﺎر ﺟﻬﺎﻟﺖ‬
‫ﺷﻮم‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﺷﻮد«‪.‬‬
‫ﻧﻮرا‪ ,‬ﻭاﺟﻌﻞ ﰲ ﺳﻤﻌﻲ‬ ‫ﻧﻮرا‪ ,‬ﻭﰲ ﻟﺴﺎﲏ ﹰ‬ ‫»اﻟﻠﻬﻢ اﺟﻌﻞ ﰲ ﻗﻠﺒﻲ ﹰ‬
‫ﻧﻮرا‪ ,‬ﻭاﺟﻌﻞ ﻣﻦ‬ ‫ﻧﻮرا‪ ,‬ﻭاﺟﻌﻞ أﻣﺎﻣﻲ ﹰ‬ ‫ﻧﻮرا‪ ,‬ﻭاﺟﻌﻞ ﰲ ﺑﴫﻱ ﹰ‬ ‫ﹰ‬
‫ﻧﻮرا‪ ,‬ﻭﻋﻦ ﻳﺴﺎرﻱ ﹰ‬
‫ﻧﻮرا‪ ,‬اﻟﻠﻬﻢ‬ ‫ﻧﻮرا‪ ,‬ﻭاﺟﻌﻞ ﻋﻦ ﻳﻤﻴﻨﻲ ﹰ‬ ‫ﺧﻠﻔﻲ ﹰ‬
‫أﻋﻄﻴﻨﻲ ﹰ‬
‫ﻧﻮرا«‪.‬‬
‫»اﻟﻬﻰ! در ﻗﻠﺐ‪ ،‬زﺑﺎن‪ ،‬ﮔﻮش و ﭼﺸﻢ ﻣﻦ ﻧﻮر ﻗﺮار ده‪ ،‬و‬
‫ﺑﺎﻻ‪ ،‬و ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬راﺳﺖ‪ ،‬ﭼﭗ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﭘﺸﺖ و درون ﻣﺮا ﻣﻨﻮ‪‬ر‬
‫ﮔﺮدان‪ ،‬و ﻧﻮر را ﺑﺮاى ﻣﻦ ﺑﻴﻔﺰاى‪ ،‬و ﺑﺰرگ ﮔﺮدان‪ ،‬و ﻣﺮا ﻧﻮرى‬
‫ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬و در ﻋﺼﺐ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮن‪ ،‬ﻣﻮ و ﭘﻮﺳﺖ ﻣﻦ ﻧﻮرى‬
‫ﻗﺮار ده«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري(‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ دﻋﺎي وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫اﺳﺖ از‪» :‬ﺑﺴﻢاﷲ ﻭاﻟﺼﻼة ﻭاﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﯽ رﺳﻮﻝ اﷲ‪ ,‬اﻟﻠﻬﻢ اﻓﺘﺢ‬

‫‪٧٠‬‬
 ‫‪WQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﱄ أﺑﻮاب رﲪﺘﮏ«‪.‬‬
‫»ﺑﻨﺎم ﭘﺮوردﮔﺎر درود و ﺳﻼم ﺑﺮ روان ﭘﺎك رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺑﺎر‬
‫اﻟﻬﺎ درﻫﺎي رﺣﻤﺘﺖ را ﺑﺮ روي ﻣﻦ ﺑﮕﺸﺎي‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮوج از‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﻟﻠﻬﻢ أﻓﺘﺢ ﱄ أﺑﻮاب ﻓﻀﻠﮏ«‪.‬‬
‫»ﺑﺎر اﻟﻬﺎ درﻫﺎي ﻓﻀﻞ و ﻧﻴﻜﺖ را ﺑﺮ روي ﻣﻦ ﺑﮕﺸﺎي«‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ دﻋﺎﻫﺎ را ﺑﺎ ﻗﻠﺐ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻳﻘﻴﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﺠﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧١‬‬
 ‫‪WR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺳﺘﺮﻩ)‪ (1‬ﺩﺭ ﻧﻤﺎﺯ‬

‫ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺳﺘﺮه را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﺪ و‬

‫رو ﺑﻪ آن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻻ ﺗﺼﲇ إﻻﱠ إﻟﯽ‬
‫ﻓﺈﻧﻪ‬ ‫ﹰ‬
‫أﺣﺪا ﻳﻤﺮ ﺑﲔ ﻳﺪﻳﮏ‪ ,‬ﻓﺈﻥ أﺑﯽ ﻓﻘﺎﺗﻠﻪ‪ ,‬أﻱ ادﻓﻌﻪ ﱠ‬ ‫ﺳﱰة‪ ,‬ﻭﻻ ﺗﺪع‬
‫ﻣﻌﻪ ﻗﺮﻳﻦ«‪.‬‬
‫»ﺑﺪون ﺳﺘﺮه ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮان‪ ،‬و ﻧﮕﺬار ﻫﻴﭻ ﻛﺲ در ﺟﻠﻮت رد‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ اﺻﺮار ورزﻳﺪ ﺑﺎ او ﺑﺠﻨﮓ‪ ،‬زﻳﺮا او ﺷﻴﻄﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫دارد«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﻦ ﺧﺰﻳﻤﻪ(‪.‬‬
‫ﺑﺎز در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬إذا ﺻﻠﯽ أﺣﺪﻛﻢ‬
‫ﺑﺎﻟﺴﱰة ﻓﻠﻴﺪﻥ ﻣﻨﻬﺎ ﻟﻜﻲ ﻻ ﻳﻘﻄﻊ اﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻋﻠﻴﻪ ﺻﻼﺗﻪ«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎ رو ﺑﻪ ﺳﺘﺮه ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﻧﺰدﻳﻚ‬
‫ﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻴﻄﺎن ﻧﻤﺎز او را ﻗﻄﻊ ﻧﻜﻨﺪ«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم‬
‫ﻣﺴﻠﻢ( اﮔﺮ ﭼﻴﺰي را ﺑﺮاي ﺳﺘﺮه ﻧﻴﺎﻓﺖ در ﺟﻠﻮ ﺧﻮد ﺧﻄﻲ‬
‫ﺑﻜﺸﺪ ﺑﺮاي ﺳﺘﺮه)‪.(2‬‬

‫)‪ (1‬ﺳﺘﺮه ﺑﻪ دﻳﻮار ﻳﺎ ﺳﺘﻮن ﻳﺎ ﭼﻮب ﻳﺎ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕـﺮي ﻛـﻪ ﻧﺰدﻳـﻚ ﺑـﻪ ﻣﺤـﻞ‬
‫ﺳﺠﺪه ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻴﺎن او و ﻋﺎﺑﺮﻳﻦ ﺣﺎﺋﻞ و ﻣﺎﻧﻊ ﮔﺮدد‪ ،‬اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫)‪ (2‬دﻟﻴﻞ وارده ﺑﺮ ﺧﻂ ﻛﺸﻴﺪن ﺑﺮاي ﺳﺘﺮه در ﻧﻤﺎز ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٧٢‬‬
 ‫‪WS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﭙﺮﻫﻴﺰ از اﻳﻨﻜﻪ در ﺟﻠﻮ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻲ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻟﻮ ﻳﻌﻠﻢ اﳌﺎر ﺑﲔ ﻳﺪﻱ اﳌﺼﲇ ﻣﺎذا ﻋﻠﻴﻪ‪,‬‬
‫ﻟﻜﺎﻥ ﹰ‬
‫ﺧﲑا ﻟﻪ أﻥ ﻳﻘﻒ أرﺑﻌﲔ ﻣﻦ أﻥ ﻳﻤﺮ ﺑﲔ ﻳﺪﻩ«‪.‬‬
‫»اﮔﺮ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﺟﻠﻮ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﭼﻪ ﺟﺮﻣﻲ دارد‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﻣﺎه ﻳﺎ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﻣﻲاﻳﺴﺘﺎد ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﺑﺮاي‬
‫وي از اﻳﻨﻜﻪ در ﺟﻠﻮ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ«‪.‬‬
‫راوي ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻛﻪ آﻳﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻓﺮﻣﻮد‬
‫ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﻳﺎ ﭼﻬﻞ ﻣﺎه‪) .‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬

‫‪٧٣‬‬
 ‫‪WT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﻤﺎﺯ ﺟﻤﻌﻪ‬

‫در اﺣﺎدﻳﺚ آﻣﺪه ﻛﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روزﻫﺎي ﻫﻔﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬از اﺑﻲ ﻫﺮﻳﺮه س رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ رﺳﻮل اﷲ ص ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺧﲑ ﻳﻮﻡ ﻃﻠﻌﺖ ﻓﻴﻪ اﻟﺸﻤﺲ ﻳﻮﻡ اﳉﻤﻌﺔ‪ ,‬ﻓﻴﻪ ﺧﻠﻖ آدﻡ‪ ,‬ﻭﻓﻴﻪ‬
‫أدﺧﻞ اﳉﻨﺔ‪ ,‬ﻭﻓﻴﻪ أﺧﺮج ﻣﻨﻬﺎ‪ ,‬ﻭﻓﻴﻪ ﺗﻘﻮﻡ اﻟﺴﺎﻋﺔ«‪.‬‬
‫»ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روزي ﻛﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ در آن ﻃﻠﻮع ﻛﺮده روز ﺟﻤﻌﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در روز ﺟﻤﻌﻪ آدم ؛ ﺧﻠﻖ ﺷﺪه‪ ،‬و در روز ﺟﻤﻌﻪ‬
‫وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺷﺪ‪ ،‬و در روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮد از ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻴﺮون ﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫در روز ﺟﻤﻌﻪ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲﺷﻮد«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬اﺑﻮداود‬
‫ﻧﺴﺎﺋﻲ و ﺗﺮﻣﺬي(‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و ﺣﻀﻮر ﺑﺮاي ﺷﻨﻴﺪن ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻓﺮد‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ رﻛﻌﺖ اول را ﻫﻤﺮاه اﻣﺎم‬
‫ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﭘﺲ از ﺳﻼم اﻣﺎم ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰد و آﻧﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ در‬
‫ﺗﺸﻬﺪ ﺑﻪ اﻣﺎم رﺳﻴﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻴﭽﻜﺪام از دو رﻛﻌﺖ را ﻫﻤﺮاه‬
‫اﻣﺎم ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ ﻇﻬﺮ را ﺗﻤﺎم ﻛﻨﺪ)‪.(1‬‬

‫)‪ (1‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻴﺖ دو رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ را داﺷﺘﻪ )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‪.‬‬

‫‪٧٤‬‬
 ‫‪WU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺯﻭﺩ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺭﻓﺘﻦ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺟﻤﻌﻪ‬

‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻣﻦ ﻏﺴﻞ ﻳﻮﻡ اﳉﻤﻌﺔ ﻭاﻏﺘﺴﻞ‪ ,‬ﺛﻢ‬
‫ﺑﻜﺮ ﻭاﺑﺘﻜﺮ‪ ,‬ﻭﻣﺸﯽ ﻭﱂ ﻳﺮﻛﺐ‪ ,‬ﻭدﻧﺎ ﻣﻦ اﻹﻣﺎﻡ‪ ,‬ﻭأﻧﺼﺖ ﻭاﺳﺘﻤﻊ‪,‬‬
‫ﻭﱂ ﻳﻠﻎ‪ ,‬ﻛﺎﻥ ﻟﻪ ﺑﻜﻞ ﺧﻄﻮة ﳜﻄﻮﻫﺎ ﻣﻦ ﺑﻴﺘﻪ إﻟﯽ اﳌﺴﺠﺪ ﻋﻤﻞ ﹶﺳﻨﹶﹴﺔ‬
‫أﺟﺮ ﺻﻴﺎﻣﻬﺎ ﻭﻗﻴﺎﻣﻬﺎ«‪) .‬رﻭاﻳﺖ از ﺑﺨﺎرﻱ‪ ,‬ﻭأﺋﻤﻪ أرﺑﻌﻪ(‪.‬‬
‫»ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در روز ﺟﻤﻌﻪ ﻏﺴﻞ ﻛﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺑﺸﻮﻳﺪ ﺳﭙﺲ‬
‫در اوﻟﻴﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺎ ﭘﻴﺎده و ﺑﺪون ﺳﻮاري ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮود و در‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ اﻣﺎم ﺳﺎﻛﺖ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﺑﻪ او ﮔﻮش ﻓﺮا دﻫﺪ و ﻟﻐﻮ ﻧﻜﻨﺪ‪،‬‬
‫ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺎري اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ ﻛﻪ اﺟﺮ ﻧﻤﺎزش را ﻛﻢ ﻛﻨﺪ ـ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫ﻫﺮ ﻗﺪﻣﻲ ﻛﻪ از ﺧﺎﻧﻪ رو ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺟﺮ و ﭘﺎداش روزه‬
‫و ﻗﻴﺎم ﻳﻚ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﺑﺮاي او ﺣﺴﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺟﻤﻌﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻮﺩ‬

‫‪ 1‬ـ دﻋﺎ ﻛﺮدن ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬زﻳﺮا در روز ﺟﻤﻌﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ در‬
‫آن دﻋﺎ ﻣﺴﺘﺠﺎب ﻣﻲﺷﻮد و آن آﺧﺮﻳﻦ وﻗﺖ روز ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ درود ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ ص‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن و اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮي ﺧﻮش و زود ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫رﻓﺘﻦ‪.‬‬

‫‪٧٥‬‬
 ‫‪WV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫‪ 4‬ـ ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮرة ﻛﻬﻒ‪.‬‬

‫ﺍﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﮑﺮﻭﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺩﺭ‬

‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺍﻣﺎﻡ ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽﺧﻮﺍﻧﺪ‬
‫‪ 1‬ـ ﺑﺎزي ﺑﺎ ﺳﻨﮓرﻳﺰه و ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺑﺮ روي ﻣﺮدم ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺻﻒ اول‬
‫ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﺿﺮورت‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي ﺳﺒﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪﻳﻦ‪ .2 ،‬ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺨﺎره )ﻃﻠﺐ ﺧﻴﺮ(‪ .3 ،‬ﻧﻤﺎز‬
‫ﺗﺤﻴﺖ اﻟﻤﺴﺠﺪ‪ .4 ،‬ﻧﻤﺎز ﻛﺴﻮف و ﺧﺴﻮف )ﺧﻮرﺷﻴﺪﮔﺮﻓﺘﮕﻲ‬
‫و ﻣﺎهﮔﺮﻓﺘﮕﻲ(‪ .5 ،‬ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺴﻘﺎء )ﻃﻠﺐ ﺑﺎران(‪.‬‬

‫‪ .١‬ﻧﻤﺎﺯ ﻋﻴﺪﻳﻦ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪﻳﻦ در ﺳﺎل اول ﻫﺠﺮي ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺷﺪه‪ .‬ﻧﻤﺎز‬
‫ﻋﻴﺪﻳﻦ ﺳﻨﺖ ﻣﺆﻛﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﺮ آن ﻣﻮاﻇﺒﺖ‬
‫ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن دﺳﺘﻮر داده ﺗﺎ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻤﺎ در ﻣﻮرد ﺣﻜﻢ ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪﻳﻦ اﺧﺘﻼفﻧﻈﺮ‬

‫‪٧٦‬‬
 ‫‪WW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ واﺟﺐ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺳﻨﺖ‬

‫ﻣﺆﻛﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺼﻼي وﻳﮋه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻋﺬري وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎران و ﺗﺮس ﺟﺎﺋﺰ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ص ﻳﻚ ﺑﺎر در‬
‫ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﻲ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎرش ﺑﺎران ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪ را ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻏﺴﻞ ﻛﺮدن‪ ،‬ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎس زﻳﺒﺎ و اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از ﺑﻮي ﺧﻮش ﺑﺮاي روز ﻋﻴﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ در ﻋﻴﺪ ﻓﻄﺮ ﭘﻴﺶ از ﺧﺮوج ﺑﻪ‬
‫ﻣﺼﻠﻲ ﭼﻨﺪ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ ﻣﻴﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻪ داﻧﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻨﺞ داﻧﻪ ﻳﺎ ﻫﻔﺖ‬
‫داﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﺗﺎك‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﻋﻴﺪ ﻗﺮﺑﺎن ﭘﻴﺶ از ﻧﻤﺎز ﭼﻴﺰي ﻧﺨﻮرد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ‬
‫ﭘﺲ ﻧﻤﺎز از ذﺑﻴﺤﻪ و ﮔﻮﺷﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺧﻮد ﻣﺼﺮف ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﺘﺤﺐ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﻴﺎده ﺑﻪ ﻣﺼﻠﻰ ﺑﺮود‪ ،‬و ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ از ﻣﺼﻠﻲ را ﻋﻮض‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آﻓﺘﺎب ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازة ﺳﻪ ﻣﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٧٧‬‬
 ‫‪WX‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﻤﺎﺯ ﻋﻴﺪ‬

‫ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪ دو رﻛﻌﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﭘﺲ از‬
‫ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام و ﻗﺒﻞ از ﻗﺮاﺋﺖ ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﺗﻜﺒﻴﺮ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻫﺮ ﺗﻜﺒﻴﺮ دﺳﺘﺎن ﺧﻮد را ﺗﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و در رﻛﻌﺖ دوم ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم‬
‫ﻧﻤﺎز اﻣﺎم )رو ﺑﻪ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران( ﺧﻄﺒﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪاء در ﺧﻄﺒﺔ‬
‫اول ﻧﻪ ﺑﺎر ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬و در ﺧﻄﺒﺔ دوم ﻫﻔﺖ ﺑﺎر‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﺤﻤﺪ و ﺛﻨﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدم را در‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﻨﻲ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲآﻣﻮزد ﻛﻪ در‬
‫روزﻫﺎي ﻋﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ درود ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎد ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪان ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺻﻠﺔ‬
‫رﺣﻢ را ﺑﺠﺎي آورﻧﺪ‪ ،‬و از دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد دﻳﺪن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﻧﻤﺎﺯ ﺍﺳﺘﺨﺎﺭﻩ )ﻃﻠﺐ ﺧﻴﺮ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ(‬

‫ﺳﺒﺐ ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺨﺎره‪ :‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺎري را اﻧﺠﺎم‬
‫دﻫﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ در اﻧﺠﺎم ﻛﺎري ﻣﺘﺮدد اﺳﺖ از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد‬
‫ﻃﻠﺐ ﺧﻴﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻢ ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺨﺎره‪ :‬ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺨﺎره ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٧٨‬‬
 ‫‪WY‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﻤﺎﺯ ﺍﺳﺘﺨﺎﺭﻩ‪:‬‬

‫دو رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ در ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺷﺐ ﻳﺎ روز ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ ﻫﺮ اﻧﺪازه‬
‫ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻗﺮآن ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﻳﺶ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺠﺎي ﻣﻲآورد و درود ﺑﺮ روان ﭘﺎك رﺳﻮل اﷲ ص‬
‫ﺑﻌﻠﻤﻚ‪,‬‬ ‫أﺳﺘﺨﲑﻙ ﹺ ﹺ ﹾ ﹺ ﹶ‬‫إﲏ ﹶ ﹾ ﹶ ﹺ ﹾ ﹸ ﹶ‬ ‫ﻬﻢ ﹺ ﱢ ﹾ‬ ‫اﻟﻠ ﹸ ﱠ‬ ‫ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ اﻳﻦ دﻋﺎ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ » :‬ﱠ‬
‫ﹺ‬ ‫اﻟﻌﻈﻴﻢ‪ ,‬ﹶ ﹺ ﱠ ﹶ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﺑﻘﺪرﺗﻚ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹸ ﹶ ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹶﹶﹾ ﹶﹾﹺﹸ ﹶ‬
‫ﺗﻘﺪر ﹶﻭﻻﹶ‬ ‫ﻓﺈﻧﻚ ﹶ ﹾ ﹸ‬ ‫ﻓﻀﻠﻚ ﹾ ﹶ ﹾ ﹺ‬ ‫ﻣﻦ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫ﻭأﺳﺄﻟﻚ ﹾ‬ ‫ﻭأﺳﺘﻘﺪرﻙ ﹺ ﹸ ﹾ ﹶ ﹶ ﹶ ﹾ‬
‫أﻋﻠﻢ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻛﻨﺖ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬
‫ﺗﻌﻠﻢ‬ ‫إﻥ ﹸ ﹾ ﹶ‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ ﹺ ﹾ‬
‫اﻟﻐﻴﻮب‪ ,‬ﱠ ﹸ ﱠ‬ ‫ﻋﻼﻡ ﹾ ﹸ ﹸ ﹾ ﹺ‬ ‫ﻭأﻧﺖ ﹶ ﱠ ﹸ‬ ‫ﻭﺗﻌﻠﻢ ﹶﻭﻻﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬ ‫أﻗﺪر‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬ ‫ﹶﹾ ﹸ‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ ﹺ‬
‫ﻭﻣﻌﺎﳾ‬‫دﻳﻨـﻲ ﹶ ﹶ ﹶ ﹾ‬ ‫ﺧﲑ ﹺ ﹾﱄ ﹺ ﹾﰲ ﹾ ﹾ‬ ‫ﺣﺎﺟﺘـﻪ ـ ﹶ ﹾ ﹲ‬ ‫ﻭﻳﺴﻤﻲ ﹶ ﹶ ﹶ ﹸ‬ ‫ﻣﺮ ـ ﹶ ﹸ ﹶ ﱢ ﹾ‬ ‫ﻫـﺬا اﻷﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫أﻥ ﹶ ﹶ‬ ‫ﹶﱠ‬
‫ﹺ‬ ‫ﻋﺎﺟﻠﻪ ﹺ ﹺ ﹺ‬ ‫ﹺﹺ‬ ‫ﹺ ﹺ‬
‫ﺛﻢ‬‫ﻭﻳﴪﻩ ﹺ ﹾﱄ ﹸ ﱠ‬ ‫ﻓﺎﻗﺪرﻩ ﹺ ﹾﱄ ﹶ ﹶ ﱢ ﹾ ﹸ‬ ‫ﻭآﺟﻠﻪ ـ ﹶ ﹾ ﹾ ﹸ‬ ‫ﻗﺎﻝ‪ :‬ﹶ ﹺ ﹶ‬ ‫أﻣﺮﻱ ـ ﹶ ﹾأﻭ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻭﻋﺎﻗﺒـﺔ ﹶ ﹾ ﹺ ﹾ‬ ‫ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻭﻣﻌﺎﳾ‬
‫دﻳﻨ ﹾﻲ ﹶ ﹶ ﹶ ﹾ‬ ‫ﴍ ﹺ ﹾﱄ ﹺ ﹾﰲ ﹾ‬ ‫اﻷﻣﺮ ﹶ ﱞ‬ ‫ﻫﺬا ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫أﻥ ﹶ ﹶ‬ ‫ﺗﻌﻠﻢ ﹶ ﱠ‬
‫ﻛﻨﺖ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬ ‫ﻭإﻥ ﹸ ﹾ ﹶ‬‫ﺑﺎرﻙ ﹺ ﹾﱄ ﹾﻓﻴﻪ‪ ,‬ﹶ ﹺ ﹾ‬ ‫ﹶ ﹺ ﹾ‬
‫ﹺ‬ ‫ﻋﺎﺟﻠﻪﹺ ﹺ ﹺ ﹺ‬ ‫ﹺﹺ‬ ‫ﹺ ﹺ‬
‫ﻋﻨﻲ ﹶ ﹾ ﹺ ﹾ ﹾ‬
‫ﻭاﴏﻓﻨﻲ‬ ‫ﻭآﺟﻠﻪ ـ ﹶ ﹾ ﹺ ﹾ ﹸ‬
‫ﻓﺎﴏﻓﻪ ﹶ ﱢ ﹾ‬ ‫ﻗـﺎﻝ‪ :‬ﹶ ﹺ ﹶ‬ ‫أﻣﺮﻱ ـ ﹶ ﹾأﻭ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻭﻋﺎﻗﺒﺔ ﹶ ﹾ ﹺ ﹾ‬ ‫ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﹺ‬
‫أرﺿﻨﻲ ﹺﺑﻪ«‪.‬‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹶ‬ ‫ﹺ‬
‫ﺛﻢ ﹾ ﹾ‬ ‫ﻛﺎﻥ‪ ,‬ﹸ ﱠ‬ ‫ﺣﻴﺚ ﹶ ﹶ‬ ‫اﳋﲑ ﹶ ﹾ ﹸ‬ ‫ﻭاﻗﺪر ﹺ ﹾﱄ ﹾﹶ ﹾ ﹶ‬‫ﻋﻨﻪ ﹶ ﹾ ﹾ‬ ‫ﹶ ﹾﹸ‬
‫)اى اﷲ! ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﻋﻠﻤﺖ از ﺗﻮ ﻃﻠﺐ ﺧﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬و ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ‬
‫ﻗﺪرﺗﺖ از ﺗﻮ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻰ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ‪ ،‬از ﺗﻮ ﻓﻀﻞ ﺑﺴﻴﺎرت را‬
‫ﻣﺴﺄﻟﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﺗﻮ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻰ و ﻣﻦ ﻧﺎﺗﻮان‪ ،‬و ﺗﻮ ﻣﻲداﻧﻰ و‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪ ،‬و ﺗﻮ داﻧﻨﺪة اﻣﻮر ﭘﻨﻬﺎن ﻫﺴﺘﻰ‪ .‬اﻟﻬﻰ! اﮔﺮ در ﻋﻠﻢ‬

‫‪٧٩‬‬
 ‫‪XP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺗﻮ اﻳﻦ ﻛﺎر ـ ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮد را ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد ـ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻴﺮ ﻣﻦ در‬
‫دﻳﻦ و آﺧﺮت اﺳﺖ ـ ﻳﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺣﺎل و آﻳﻨﺪة ﻛﺎرم ـ آن را‬
‫ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻘﺪور و آﺳﺎن ﺑﮕﺮدان‪ ،‬و در آن ﺑﺮﻛﺖ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻋﻠﻢ ﺗﻮ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮاﻳﻢ در دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺪى‬
‫اﺳﺖ ـ ﻳﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺣﺎل و آﻳﻨﺪة ﻛﺎرم ـ ﭘﺲ آن را از ﻣﻦ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺮا از آن‪ ،‬ﻣﻨﺼﺮف ﺑﮕﺮدان‪ ،‬و ﺧﻴﺮ را ﺑﺮاى ﻣﻦ ﻫﺮ ﻛﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫ﻫﺴﺖ ﻣﻘﺪ‪‬ر ﻧﻤﺎ‪ ،‬و آﻧﮕﺎه ﻣﺮا ﺑﺎ آن ﺧﺸﻨﻮد ﺑﮕﺮدان(‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﺗﺤﻴﺖ ﺍﻟﻤﺴﺠﺪ‬
‫ﻫﺮﮔﺎه اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ ﺧﻮاه ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم‬
‫ﻓﺮض ﻳﺎ ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن ﻳﺎ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫وﺿﻮ وارد ﺷﻮد و ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ دو رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ در اوﻗﺎت ﻣﻤﻨﻮع وارد ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻳﺮا ﻧﻤﺎز ﺗﺤﻴﺖ اﻟﻤﺴﺠﺪ داراي ﺳﺒﺐ اﺳﺖ و ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫داراي ﺳﺒﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺷﻜﺎل ﻧﺪارد ﻛﻪ در اوﻗﺎت ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ و ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ ﺑﺮ او ﻻزم‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮده رﺳﻮل اﷲ ص »إذا‬

‫‪٨٠‬‬
 ‫‪XQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫دﺧﻞ أﺣﺪﻛﻢ اﳌﺴﺠﺪ ﻓﻼ ﳚﻠﺲ ﺣﺘﯽ ﻳﺼﲇ رﻛﻌﺘﲔ«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻛﺴﻲ‬

‫از ﺷﻤﺎ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ دو رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دو رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﭘﺲ از ﻃﻮاف ﻛﻌﺒﺔ ﻣﻌﻈﻤﻪ‬
‫ﺟﺰء ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﺳﺒﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪.(1‬‬

‫‪ .٤‬ﻧﻤﺎﺯ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ﻭ ﻣﺎﻩﮔﺮﻓﺘﮕﯽ‬

‫ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﻧﻤﺎز‪ :‬ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﺎه ﻳﺎ ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻢ اﻳﻦ ﻧﻤﺎز‪ :‬ﺳﻨﺖ ﻣﺆﻛﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﻠﻤﺎء‬
‫ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻓﺮﻣﻮدة ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ »ﻓﺎﻓﺰﻋﻮا« ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺑﺸﺘﺎﺑﻴﺪ‪ ،‬آﻧﺮا واﺟﺐ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻳﻦ ﻧﻤﺎز‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ را‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻗﺮاﺋﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻗﺮآن ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬
‫رﻛﻮع ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ از رﻛﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دوﺑﺎره‬
‫ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻗﺮاﺋﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ اﻣﺎ‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﻗﺮآن ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪاً رﻛﻮﻋﻲ ﻛﻤﺘﺮ از‬

‫)‪ (1‬ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬ﻫﺮ وﻗﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺧﻮاه اوﻗﺎت ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ‬
‫ﻧﻪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‪.‬‬

‫‪٨١‬‬
 ‫‪XR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫رﻛﻮع ﻗﺒﻠﻲ ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد دو ﺗﺎ ﺳﺠﺪه ﻣﻲﺑﺮد و‬

‫رﻛﻌﺖ ﺑﻌﺪي را ﻫﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم‬
‫ﻧﻤﺎز رو ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺧﻄﺒﻪ را اﻳﺮاد ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و در آن‬
‫ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺗﻘﻮي ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اواﻣﺮ و‬
‫ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻣﺤﺮﻣﺎت اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .٥‬ﻧﻤﺎﺯ ﻃﻠﺐ ﺑﺎﺭﺍﻥ‬

‫ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﻧﻤﺎز‪ :‬ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و اﻧﻘﻄﺎع ﺑﺎران اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻢ اﻳﻦ ﻧﻤﺎز‪ :‬ﺳﻨﺖ ﻣﺆﻛﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻳﻦ ﻧﻤﺎز‪ :‬اﻣﺎم دو رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ در‬
‫رﻛﻌﺖ اول ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬و در رﻛﻌﺖ دوم ﭘﻨﺞ ﺑﺎر‬
‫ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻬﺮي و ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻓﺎﺗﺤﻪ در رﻛﻌﺖ اول ﺳﻮرة )أﻋﻠﻲ( را‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬و در رﻛﻌﺖ دوم ﺳﻮرة )ﻏﺎﺷﻴﻪ( را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﻄﺒﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ در اﺑﺘﺪاي ﺧﻄﺒﻪ اول ﻧﻪ ﺑﺎر‬
‫ﺗﻜﺒﻴﺮ‪ ،‬و در ﺧﻄﺒﻪ دوم ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﻛﻪ‬
‫ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﻋﺒﺎﻫﺎي ﺧﻮد را واروﻧﻪ و‬
‫ﻣﺘﺤﻮل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻃﺮف ﭼﭗ را ﺑﻪ راﺳﺖ و راﺳﺖ را ﺑﻪ‬

‫‪٨٢‬‬
 ‫‪XS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﭼﭗ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و دﺳﺘﺎﻧﺸﺎن را رو ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و‬

‫ﻣﺘﻀﺮﻋﺎﻧﻪ دﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .٦‬ﻧﻤﺎﺯ ﻣﻴﺖ‬
‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺖ‪ :‬از اﺑﻮﻫﺮﻳـﺮه س رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ‬
‫رﺳـﻮل اﷲ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻣﻦ ﺷﻬﺪ اﳉﻨﺎزة ﺣﺘﯽ ﹸﻳ ﱠ‬
‫ﺼﲆ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﻠﻪ‬
‫ﻗﲑاط‪ ,‬ﻭﻣﻦ ﺷﻬﺪﻫﺎ ﺣﺘﯽ ﺗﺪﻓﻦ ﻓﻠﻪ ﻗﲑاﻃﺎﻥ« ﻋﺮض ﺷﺪ اي رﺳﻮل‬
‫ﺧﺪا ﻣﻨﻈﻮر از ﻗﻴﺮاﻃﺎن ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺜﻞ اﳉﺒﻠﲔ اﻟﻌﻈﻴﻤﲔ«‪:‬‬
‫»ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺟﻨﺎزهاي ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ او‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ﻗﻴﺮاط ﺧﻴﺮ ﺑﻪ او ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﺲ آﻧﺮا‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﻮد‪ ،‬دو ﻗﻴﺮاط ﺧﻴﺮ ﺑﻪ او‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازة دو ﻛﻮه ﺑﺰرگ ﺧﻴﺮ ﺑﻪ او ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺣﮑﻢ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﻴﺖ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻣﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻓﺮض ﻛﻔﺎﻳﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺗﻜﻠﻴﻒ از دﻳﮕﺮان‬
‫ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻧﺠﺎم آن ﺑﺮاي دﻳﮕﺮان ﺳﻨﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ‬
‫ﻫﻤﮕﻲ آﻧﺮا ﺗﺮك ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮﻭﻁ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﻴﺖ‪ :‬ﺷﺮط ﺻﺤﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻣﻴﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻧﻴﺖ‪ -2 ،‬رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮدن‪ .3 ،‬ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻋﻮرت‪ .4 ،‬ﻃﻬﺎرت‬

‫‪٨٣‬‬
 ‫‪XT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻧﻤﺎزﮔﺰار و ﻣﻴﺖ‪ .5 ،‬ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻧﺠﺎﺳﺖ‪.6 ،‬ـ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن ﻣﻴﺖ‬

‫و ﻧﻤﺎزﮔﺰار‪ .7 ،‬ﺣﻀﻮر ﺟﻨﺎزه اﮔﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺍﺭﮐﺎﻥ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﻴﺖ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺖ داراي ﻫﻔﺖ رﻛﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﻗﻴﺎم‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .2 ،‬ﺗﻜﺒﻴﺮات‬
‫ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ‪ .3 ،‬ﻗﺮاﺋﺖ ﻓﺎﺗﺤﻪ‪4 ،‬ـ‪ .‬درود ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص‪،‬‬
‫‪.5‬ـ دﻋﺎ ﺑﺮاي ﻣﻴﺖ‪ .6 ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ .7 ،‬ﺳﻼم دادن‪.‬‬
‫ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺖ‪ .1 :‬ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮدن دﺳﺖﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﻫﺮ ﺗﻜﺒﻴﺮ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد در ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻤﺎء‬
‫اﺧﺘﻼفﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد زﻳﺮا از رﺳﻮل اﷲ ص وارد ﻧﺸﺪه ﻛﻪ‬
‫آﻳﺎ ﻫﻤﺮاه ﻫﺮ ﺗﻜﺒﻴﺮ دﺳﺘﺎن ﻣﺒﺎرﻛﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮده ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .2 ،‬ﮔﻔﺘﻦ‬
‫أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ اﻟﺸﻴﻄﺎن اﻟﺮﺟﻴﻢ‪ .3 ،‬دﻋﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪،‬‬
‫‪ .4‬دﺳﺖ راﺳﺖ را روي دﺳﺖ ﭼﭗ ﺑﮕﺬارد و روي ﺳﻴﻨﻪ ﻗﺮار‬
‫دﻫﺪ‪ .5 ،‬ﺳﻼم دادن ﺑﻄﺮف راﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﻴﺖ‪ :‬اﻣﺎم ﻳﺎ ﻣﻨﻔﺮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮ ﻣﺮد‪ ،‬و‬
‫وﺳﻂ زن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺄﻣﻮﻣﻴﻦ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﻣﺎم ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﺳﻪ ﺻﻒ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺷﻴﺦ اﺑﻦ ﺑﺎز‬
‫‪ :‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻒﻫﺎ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ‬

‫‪٨٤‬‬
 ‫‪XU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺳﻪ ﺻﻒ ﻧﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام را ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺗﻜﺒﻴﺮ‬

‫أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﻋﺎي اﺳﺘﻔﺘﺎح را ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺴﻢاﷲ و‬
‫ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﺗﻜﺒﻴﺮ دوم را ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و‬
‫دﺳﺘﺎن ﺧﻮد را ﺗﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ ص‬
‫ﻭﻋﲆ ﹺ‬ ‫ﻋﲆ ﹸ ﹶ ﹴ‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﱢ‬
‫آﻝ‬ ‫ﳏﻤﺪ ﹶ ﹶ ﹶ‬ ‫ﱠ‬ ‫ﺻﻞ ﹶ ﹶ‬ ‫درود ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫ﳎﻴﺪ‪,‬‬ ‫ﲪﻴﺪ ﹶ ﹺ ﹾ ﹲ‬ ‫إﻧﻚ ﹶ ﹺ ﹾ ﹲ‬ ‫إﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ,‬ﹺ ﱠ ﹶ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻭﻋﲆ آﻝ ﹺ ﹾ ﹶ ﹾ ﹶ‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻋﲆ ﹺ ﹾ ﹶ ﹾ ﹶ‬
‫إﺑﺮاﻫﻴﻢ ﹶ ﹶ‬ ‫ﺻﻠﻴﺖ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻛﲈ ﹶ ﱠ ﹾ ﹶ‬ ‫ﳏﻤﺪ‪ ,‬ﹶ ﹶ‬
‫ﹸﹶ ﹴ‬
‫ﱠ‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹴ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹴ‬ ‫ﹺ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﹾ‬
‫إﺑﺮاﻫﻴﻢ‬
‫ﻋﲆ ﹾ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫ﺑﺎرﻛﺖ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻛﲈ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫ﳏﻤﺪ‪ ,‬ﹶ ﹶ‬ ‫ﻭﻋﲆ آﻝ ﹸ ﹶ ﱠ‬ ‫ﳏﻤﺪ ﹶ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻋﲆ ﹸ ﹶ ﱠ‬ ‫ﺑﺎرﻙ ﹶ ﹶ‬ ‫ﱠﹸ ﱠ‬
‫ﲪﻴﺪ ﹶ ﹺ ﹾ ﹲ‬ ‫ﹺ‬ ‫إﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ,‬ﹺ ﱠ ﹶ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹶ ﹶﹶ ﹺ‬
‫ﳎﻴﺪ«‪:‬‬ ‫إﻧﻚ ﹶ ﹾ ﹲ‬ ‫ﻭﻋﲆ آﻝ ﹺ ﹾ ﹶ ﹾ ﹶ‬
‫»ﺑﺎر إﻟﻬﺎ! ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ص و آل ﻣﺤﻤﺪ درود ﺑﻔﺮﺳﺖ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺑﺮ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ؛ و آل اﺑﺮاﻫﻴﻢ درود ﻓﺮﺳﺘﺎدى‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ‬
‫ﺳﺘﻮده و ﺑﺎﻋﻈﻤﺖ ﻫﺴﺘﻰ‪ .‬ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ و آل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﻛﺖ‬
‫ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺑﺮ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ؛ و آل اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺮﻛﺖ ﻧﺎزل‬
‫ﻛﺮدى‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺳﺘﻮده و ﺑﺎﻋﻈﻤﺖ ﻫﺴﺘﻰ«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺑﻪ دﻋﺎﻫﺎي ﻣﺄﺛﻮر ﺑﺮاي ﻣﻴﺖ دﻋﺎ‬
‫ﻭﻣﻴﺘﻨﺎ‪,‬‬‫ﳊﻴﻨﺎ ﹶ ﹶ ﱢ ﹺ ﹶ‬ ‫اﻏﻔﺮ ﹶﹺ ﱢ ﹶ‬ ‫ﹺ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹾ ﹾ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از دﻋﺎﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ » :‬ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﹾ‬ ‫ﻭأﻧﺜﺎﻧﺎ‪ .‬ﱠ ﹸ ﱠ‬ ‫ذﻛﺮﻧﺎ ﹶ ﹸ ﹾ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻭﻛﺒﲑﻧﺎ‪ ,‬ﹶﻭ ﹶ ﹶ ﹺ ﹶ‬ ‫ﻭﺻﻐﲑﻧﺎ ﹶ ﹶ ﹺ ﹾ ﹺ ﹶ‬ ‫ﻭﻏﺎﺋﺒﻨﺎ ﹶ ﹶ ﹺ ﹾ ﹺ ﹶ‬ ‫ﻭﺷﺎﻫﺪﻧﺎ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹺ ﹺ ﹶ‬ ‫ﹶ ﹶ ﹺ ﹺﹶ‬
‫ﻋﲆ ﹾ ﹺ ﹾ ﹺ‬
‫اﻹﻳﲈﻥ‪.‬‬ ‫ﹶ‬ ‫ﻓﺘﻮﻓﻪ ﹶ ﹶ‬‫ﻣﻨﺎ ﹶ ﹶ ﹶ ﱠ ﹸ‬‫ﺗﻮﻓﻴﺘﻪ ﹺ ﱠ‬ ‫ﻭﻣﻦ ﹶ ﹶ ﱠ ﹾ ﹶ ﹸ‬ ‫اﻹﺳﻼﻡ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹾ‬ ‫ﻋﲆ ﹾ ﹺ ﹾ ﹶ ﹺ‬ ‫ﻣﻨﺎ ﹶ ﹶ ﹺ ﹺ‬
‫ﻓﺄﺣﻴﻪ ﹶ ﹶ‬ ‫أﺣﻴﻴﺘﻪ ﱠ ﹾ‬
‫ﹶ ﹶ ﹺ‬
‫ﹾ ﹶﹾ ﹸ‬
‫ﹶ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻭﻭﺳﻊ‬‫ﻧﺰﻟﻪ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﱢ ﹾ‬ ‫ﻭأﻛﺮﻡ ﹸ ﹸ ﹶ ﹸ‬‫ﻋﻨﻪ‪ ,‬ﹶ ﹾ ﹺ ﹾ‬ ‫ﻭاﻋﻒ ﹶ ﹾ ﹸ‬ ‫ﻭﻋﺎﻓﻪ‪ ,‬ﹶ ﹾ ﹸ‬ ‫اﻏﻔﺮ ﹶ ﹸﻟﻪ ﹶ ﹾ ﹶ ﹾ ﹸ‬
‫ﻭارﲪﻪ‪ ,‬ﹶ ﹶ‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ ﹾ ﹾ‬ ‫ﱠﹸ ﱠ‬

‫‪٨٥‬‬
 ‫‪XV‬‬ ‫א‪       ‬‬
‫ﻭاﻟﱪد‪ ,‬ﹶ ﱢ ﹺ ﹺ‬‫ﹺ‬ ‫ﻭاﻏﺴﻠﻪ ﹺ ﹾﹶ ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻛﲈ ﹶ ﱠ ﹾ ﹶ‬
‫ﻧﻘﻴﺖ‬ ‫ﻣﻦ ﹾﹶ ﹶ ﹶ‬
‫اﳋﻄﺎﻳﺎ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻭﻧﻘﻪ ﹶ‬ ‫ﻭاﻟﺜﻠﺞ ﹶ ﹾ ﹶ ﹶ ﹶ‬ ‫ﺑﺎﳌﺎء ﹶ ﱠ ﹾ ﹺ‬ ‫ﹸ ﹾ ﹶ ﹶﹸ‬
‫ﻣﺪﺧﻠﻪ‪ ,‬ﹶ ﹾ ﹾ ﹸ‬
‫ﺧﲑا ﹺﻣﻦ ﹺ ﹺ‬
‫دارﻩ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹾ ﹰ‬ ‫ﹺ‬ ‫اﻟﺜﻮب ﹶ ﹶ ﹺ‬
‫ﻭأﻫﻼ ﹶ ﹾ ﹰ‬
‫ﺧﲑا‬ ‫دارا ﹶ ﹾ ﹰ ﹾ ﹶ‬ ‫اﻟﺪﻧﺲ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹾ ﹾ ﹸ‬
‫ﻭأﺑﺪﻟﻪ ﹶ ﹰ‬ ‫ﻣﻦ ﱠ ﹶ ﹺ‬ ‫اﻷﺑﻴﺾ ﹶ‬ ‫ﱠﹾ ﹶ ﹾﹶ‬
‫اﳉﻨﹼ ﹶﺔ‪ ,‬ﹶ ﹺ ﹾ ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﺧﲑا ﹺﻣﻦ ﹶ ﹺ ﹺ‬ ‫ﹺﻣﻦ ﹶ ﹺ ﹺ‬
‫ﻣﻦ ﹶ ﹶ ﹺ‬
‫ﻋﺬاب‬ ‫ﻭأدﺧﻠﻪ ﹶ ﹶ ﹸ‬
‫ﻭأﻋﺬﻩ ﹾ‬ ‫زﻭﺟﻪ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹾ ﹾ ﹸ‬ ‫ﻭزﻭﺟﺎ ﹶ ﹾ ﹰ ﹾ ﹾ‬ ‫أﻫﻠﻪ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹾ ﹰ‬ ‫ﹾ ﹾ‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻑﹴﺳﹾﺢ ﹶﻟﹸﻪ ﹺﰲ ﹶﻗﹾﹺﱪﻩ ﹶﻭﹶﻧﱢﻮر ﹶﻟﹸﻪ ﻓﻴﻪ«‪.‬‬ ‫ﹺ‬ ‫ﻭﻋﺬاب ﱠ ﹺ‬
‫اﻟﻨﺎر ﹶﻭﹶأ ﹾ‬ ‫ﹾﹶﹾﹺ‬
‫اﻟﻘﱪ ﹶ ﹶ ﹶ ﹺ‬
‫)اﻟﻬﻰ! زﻧﺪه و ﻣﺮده‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ و ﻏﺎﻳﺐ‪ ،‬ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﺮد‬
‫و زن ﻣﺎ را ﻣﻮرد آﻣﺮزش ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﷲ! ﻫﺮﻛﺴﻰ را از ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﺎ زﻧﺪه ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارى ﺑﺮ اﺳﻼم زﻧﺪهاش ﻧﮕﺎه دار‪ ،‬و ﻫﺮﻛﺴﻰ را‬
‫ﻣﻲراﻧﻰ ﺑﺮ اﻳﻤﺎن ﺑﻤﻴﺮان‪ .‬ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! او را ﺑﺒﺨﺶ‪ ،‬و ﺑﺮ او رﺣﻢ‬
‫ﻛﻦ‪ ،‬و ﻋﺎﻓﻴﺖ ﻧﺼﻴﺒﺶ ﺑﮕﺮدان‪ ،‬و از وى ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻦ‪ .‬اﻟﻬﻰ!‬
‫ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﻰ او را ﮔﺮاﻣﻰ ﺑﺪار‪ ،‬و ﻗﺒﺮش را وﺳﻴﻊ ﺑﮕﺮدان‪ ،‬و او را ﺑﺎ‬
‫آب و ﺑﺮف و ﺗﮕﺮگ ﺑﺸﻮى‪ ،‬و از ﮔﻨﺎﻫﺎن‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﭘﺎﻛﺶ ﺑﮕﺮدان‬
‫ﻛﻪ ﻟﺒﺎس ﺳﻔﻴﺪ را از آﻟﻮدﮔﻰ‪ ،‬ﭘﺎك و ﺗﻤﻴﺰ ﻣﻲﮔﺮداﻧﻰ‪.‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﻪ او ﺧﺎﻧﻪاى ﺑﻬﺘﺮ از ﺧﺎﻧﻪاش‪ ،‬و ﺧﺎﻧﻮادهاى ﺑﻬﺘﺮ از‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهاش‪ ،‬و ﻫﻤﺴﺮى ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎ‪ ،‬و او را‬
‫وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻛﻦ‪ ،‬و از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ و دوزخ ﭘﻨﺎﻫﺶ ده‪ .‬و ﻗﺒﺮ او‬
‫را وﺳﻴﻊ و ﻧﻮراﻧﻲ ﺑﻔﺮﻣﺎ(‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻴﺖ ﻣﺆﻧﺚ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻏﻔﺮ ﳍﺎ« ﺑﺎ ﺿﻤﻴﺮ‬
‫ﻣﺆﻧﺚ در ﺗﻤﺎم دﻋﺎ‪.‬‬

‫‪٨٦‬‬
 ‫‪XW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻓﺮﻃﺎ ﹶ ﹸ ﹾ ﹰ‬
‫ﻭذﺧﺮا‬ ‫اﺟﻌﻠﻪ ﹶ ﹶ ﹰ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹾ ﹶ ﹾ ﹸ‬
‫و اﮔﺮ ﻣﻴﺖ ﻧﻮزاد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫ﻣﻮازﻳﻨﻬﲈ ﹶ ﹺ ﹺ‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﱢ ﹾ ﹺ‬ ‫ﻟﻮاﻟﺪﻳﻪ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹺ ﹾ ﹰ‬
‫ﹺ ﹺﹶ ﹺ‬
‫أﺟﻮرﳘﺎ‪,‬‬ ‫ﺛﻘﻞ ﹺﺑﻪ ﹶ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ ﹸ ﹶ ﹶ ﹾ ﹾ‬
‫ﻭأﻋﻈﻢ ﹺﺑﻪ ﹸ ﹸ ﹾ ﹶ ﹸ ﹶ‬ ‫ﳎﺎﺑﺎ‪ .‬ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫ﻭﺷﻔﻴﻌﺎ ﹸ ﹶ ﹰ‬ ‫ﹶ ﹾ‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﹺ‬
‫إﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ,‬ﹶﻭﻗﻪ ﹶ ﹾ ﹶ ﹶ‬
‫ﺑﺮﲪﺘﻚ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻛﻔﺎﻟﺔ ﹾ ﹶ ﹾ ﹶ‬‫ﻭاﺟﻌﻠﻪ ﹾﰲ ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﻨﲔ‪ ,‬ﹶ ﹾ ﹶ ﹾ ﹸ‬‫اﳌﺆﻣ ﹾ ﹶ‬‫ﺑﺼﺎﻟﺢ ﹾﹸ ﹾ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻭأﳊﻘﻪ ﹶ ﹺ‬ ‫ﹶﹶ ﹾ ﹾﹸ‬
‫ﻋﺬاب ﹾﹶ ﹺ ﹾ ﹺ‬
‫اﳉﺤﻴﻢ«‪.‬‬ ‫ﹶﹶ ﹶ‬
‫)ﺧﺪاﻳﺎ! او را ﻣﻴﺰﺑﺎن و ذﺧﻴﺮه و ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻛﻨﻨﺪهاى ﻛﻪ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺘﺶ ﻗﺒﻮل ﺷﻮد ﺑﺮاى ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﻗﺮار ﺑﺪه‪ .‬ﺧﺪاﻳﺎ!‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪى او ﺗﺮازوى ﺣﺴﻨﺎت ﭘﺪر و ﻣﺎدرش را ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﮕﺮدان‪ ،‬و‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎداش آﻧﻬﺎ ﺑﻴﻔﺰاى‪ ،‬و او را ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﻴﻜﻮﻛﺎر ﻣﻠﺤﻖ ﺑﮕﺮدان‪ ،‬و‬
‫در ﻛﻔﺎﻟﺖ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ؛ ﻗﺮار ده‪ ،‬و ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد از ﻋﺬاب دوزخ‬
‫ﺣﻔﻆ ﻛﻦ(‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎر ﭼﻬﺎرم ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻜﺚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف راﺳﺖ ﺳﻼم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬و ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻴﺖ دﻋﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ در وﺳﻂ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ اﻣﺎم اﻗﺘﺪاء ﻧﻤﻮد و ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ اﻣﺎم ﺳﻼم داد او ﺑﺮاي ﺧﻮدش ﻧﻤﺎز را‬
‫اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﻴﺖ را‬
‫ﺑﺮدارﻧﺪ او ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻫﻢ ﺑﺪون ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻜﺒﻴﺮات ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ را‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺳﻼم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﻴﺖ ﻧﻤﺎز‬

‫‪٨٧‬‬
 ‫‪XX‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻣﻴﺖ دﻓﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ ﻣﺎه ﺑﺮ روي ﻗﺒﺮ‬

‫ﻣﻴﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﻳﻚ ﻣﺎه دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﻴﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬واﷲ أﻋﻠﻢ‪.‬‬

‫‪٨٨‬‬
 ‫‪XY‬‬

‫ﻻ‬
‫ﺭﻭﺵ ﻧﻤﺎﺯ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﷲ ص‬
‫א‪       ‬‬

‫ﲪﺪ ﻭ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﻻﻳﻖ ذات ﭘﺮﻭردﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬درﻭد ﻭ ﺳﻼﻡ‬

‫ﺑﺮ ﺑﻨﺪﻩ ﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اﻭ ﳏﻤﺪ ص ﻭ آﻝ ﻭ ﻳﺎراﻥ اﻭ ﺑﺎد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻛﻠﻤﺎت ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ اﺳﺖ در ﻣﻮرد‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻧﻤﺎز رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺮان و ﺑﺮادران ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺧﻮد ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲدارم ﺗﺎ آﻧﺮا ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ رﺳﻮل اﷲ‬
‫ص را ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﺻﻠﻮا ﻛﲈ‬
‫رأﻳﺘﻤﻮﲏ ﹸأﺻﲇ«‪.‬‬
‫»ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ دﻳﺪﻳﺪ ﻣﻦ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم«‪) .‬ﺑﻪ‬
‫رواﻳﺖ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري(‪.‬‬
‫و اﻳﻨﻚ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻣﺤﺘﺮم ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲدارم‪:‬‬
‫وﺿﻮ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﮕﻴﺮد‪ :‬وﺿﻮي ﻛﺎﻣﻞ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در‬
‫ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻪ آن دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﻮده و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪$pκš‰r'¯≈tƒ ﴿ :‬‬
‫‪öΝä3yδθã_ãρ (#θè=Å¡øî$$sù Íο4θn=¢Á9$# ’n<Î) óΟçFôϑè% #sŒÎ) (#þθãΨtΒ#u™ š⎥⎪Ï%©!$#‬‬
‫‪öΝà6n=ã_ö‘r&uρ öΝä3Å™ρâ™ãÎ/ (#θßs|¡øΒ$#uρ È,Ïù#tyϑø9$# ’n<Î) öΝä3tƒÏ‰÷ƒr&uρ‬‬
‫)‪#©yÌó£∆ ΝçGΨä. βÎ)uρ 4 (#ρã£γ©Û$$sù $Y6ãΖã_ öΝçGΖä. βÎ)uρ 4 È⎦÷⎫t6÷ès3ø9$# ’n<Î‬‬

‫‪٨٩‬‬
 ‫‪YP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫&‪ãΜçGó¡yϑ≈s9 ÷ρr& ÅÝÍ←!$tóø9$# z⎯ÏiΒ Νä3ΨÏiΒ Ó‰tnr& u™!%y` ÷ρr& @xy™ 4’n?tã ÷ρr‬‬
‫‪(#θßs|¡øΒ$$sù $Y6ÍhŠsÛ #Y‰‹Ïè|¹ (#θßϑ£ϑu‹tFsù [™!$tΒ (#ρ߉ÅgrB öΝn=sù u™!$|¡ÏiΨ9$#‬‬
‫‪Νà6ø‹n=tæ Ÿ≅yèôfuŠÏ9 ª!$# ߉ƒÌム$tΒ 4 çµ÷ΨÏiΒ Νä3ƒÏ‰÷ƒr&uρ öΝà6Ïδθã_âθÎ/‬‬
‫‪öΝä3ø‹n=tæ …çµtGyϑ÷èÏΡ §ΝÏGãŠÏ9uρ öΝä.tÎdγsÜãŠÏ9 ߉ƒÌム⎯Å3≈s9uρ 8ltym ô⎯ÏiΒ‬‬
‫‪) .﴾ ∩∉∪ šχρãä3ô±n@ öΝà6¯=yès9‬اﳌﺎﺋﺪة‪.(1)(٦ :‬‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻻ ﺗﻘﺒﻞ ﺻﻼة ﺑﻐﲑ ﻃﻬﻮر‪ ,‬ﻭﻻ‬
‫ﺻﺪﻗﺔ ﻣﻦ ﻏﻠﻮﻝ«‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺪون وﺿﻮ را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﺻﺪﻗﻪ را از ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ از راه ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﺪﺳﺖ آورده ﻗﺒﻮل‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ«‪ .‬و ﺣﺪﻳﺜﻰ ﻛﻪ رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﺮاى ﻛﺴﻰ ﻛﻪ در ﻧﻤﺎز‬
‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻰ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬إذا ﻗﻤﺖ إﱃ اﻟﺼﻼة ﻓﺄﺳﺒﻎ اﻟﻮﺿﻮء«‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮاى ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻰ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮ‪.‬‬
‫‪ .1‬رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮدن‪ :‬ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻫﺮﺟﺎ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺑﺪن ﺧﻮد را رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺮاي ﻧﻤﺎزي ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺧﻮاه ﻓﺮض ﻳﺎ ﺳﻨﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﻴﺖ‬
‫ﺑﺮ زﺑﺎن ﻧﻴﺎورد زﻳﺮا ﻧﻴﺖ در ﻗﻠﺐ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ زﺑﺎن آوردن آن‬
‫ﻣﺸﺮوع ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺪﻋﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻪ رﺳﻮل اﷲ ص‬
‫و ﻧﻪ اﺻﺤﺎب ﻛﺮام ن ﺑﻪ آن ﻧﻄﻖ ﻧﻨﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‬

‫)‪ (1‬ﺗﺮﺟﻤﻪ آﻳﺎت در ﺻﻔﺤﻪ )‪ 28‬ـ ‪ (29‬ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬

‫‪٩٠‬‬
 ‫‪YQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺧﻮاه اﻣﺎم ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﺮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺘﺮه‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪،‬‬

‫زﻳﺮا رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﻪ آن دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮدن ﺷﺮط ﺻﺤﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺷﺪهاﻧﺪ و آن در ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻓﻘﻬﻲ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﮔﻔﺘﻦ ﺗﻜﺒﻴﺮ‪ :‬ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺠﺪهﮔﺎه ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ )اﷲ اﻛﺒﺮ(‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻜﺒﻴﺮ ﮔﻔﺘﻦ دﺳﺘﺎﻧﺶ را ﺗﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ ﻳﺎ‬
‫ﮔﻮشﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﺳﺖ روي ﺳﻴﻨﻪ‪ :‬دﺳﺖ راﺳﺖ را روي‬
‫دﺳﺖ ﭼﭗ و ﻣﭻ ﻣﻲﮔﺬارد آﻧﮕﺎه روي ﺳﻴﻨﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺣﺪﻳﺚ واﺋﻞ ﺑﻦ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺮ و ﻗﺒﻴﺼﻪ ﺑﻦ ﻫ‪‬ﻠْﺐ اﻟﻄﺎﺋﻲ از‬
‫ﭘﺪرش م‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺧﻮاﻧﺪن دﻋﺎي اﺳﺘﻔﺘﺎح‪ :‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻋﺎي‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹺ ﹾ ﹺ‬
‫ﻭﺑﲔ‬‫ﺑﻴﻨﻲ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ‬
‫ﺑﺎﻋﺪ ﹶ ﹾ ﹾ‬ ‫اﺳﺘﻔﺘﺎح را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ » :‬ﱠ ﹸ ﱠ ﹶ‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﺑﲔ ﹾﹶ ﹾ ﹺ ﹺ‬
‫اﳌﴩﻕ ﹶ ﹾﹶ ﹾ ﹺ ﹺ‬
‫ﻣﻦ ﹶ ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﺧﻄﺎﻳﺎﻱ‬ ‫ﻧﻘﻨﻲ ﹾ‬ ‫ﻭاﳌﻐﺮب‪ ,‬ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﱢ ﹾ‬ ‫ﺑﺎﻋﺪت ﹶ ﹾ ﹶ‬
‫ﻛﲈ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫ﹶ ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﺧﻄﺎﻳﺎﻱ ﹶ ﹶ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹾ ﹺ ﹾ ﹺ ﹺ‬ ‫ﻣﻦ ﱠ ﹶ ﹺ‬ ‫اﻟﺜﻮب ﹶ ﹸ ﹺ‬
‫ﻣﻦ ﹶ ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﺧﻄﺎﻳﺎﻱ‬ ‫اﻏﺴﻠﻨﻲ ﹾ‬
‫ﹾ‬ ‫اﻟﺪﻧﺲ‪ ,‬ﱠ ﹸ ﱠ‬ ‫اﻷﺑﻴﺾ ﹶ‬ ‫ﻳﻨﻘﻰ ﱠ ﹾ ﹸ ﹾ ﹶ‬ ‫ﻛﲈ ﹸ ﹶ ﱠ‬
‫ﹶﹶ‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ ﱠﹾ ﹺ‬
‫ﺑﺎﻟﺜﻠﺞ ﹶ ﹾﹶ‬
‫ﻭاﻟﱪد«‪» :‬ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! ﺑﻴﻦ ﻣﻦ و ﺧﻄﺎﻫﺎى ﻣﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻭاﳌﺎء ﹶ ﹾ ﹶ ﹶ‬

‫‪٩١‬‬
 ‫‪YR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪ اى ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب اﻧﺪاﺧﺘﻪ اى‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﺎﻧﺪاز‪ ،‬و‬

‫ﻣﺮا از ﺧﻄﺎﻫﺎﻳﻢ ﭘﺎك ﺳﺎز‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻟﺒﺎس ﺳﻔﻴﺪى ﻛﻪ از آﻟﻮدﮔﻰ‬
‫ﭘﺎك ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! ﺧﻄﺎﻫﺎى ﻣﺮا ﺑﺎ ﺑﺮف و آب و ﺗﮕﺮگ‬
‫ﺑﺸﻮى«‪) .‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬
‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ‬ ‫و اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺠﺎي آن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﹸ ﹾ ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﹺ ﹺ‬
‫ﻏﲑﻙ«‪» :‬ﺑﺎر اﻟﻬﺎ!‬ ‫ﺟﺪﻙ‪ ,‬ﹶﻭﻻﹶ ﹺ ﹶ ﹶ‬
‫إﻟﻪ ﹶ ﹾ ﹸ ﹶ‬ ‫ﻭﺗﻌﺎﱃ ﹶ ﱡ ﹶ‬
‫اﺳﻤﻚ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻭﺑﺤﻤﺪ ﹶﻙ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﻭﺗﺒﺎرﻙ ﹾ ﹸ ﹶ‬ ‫ﹶ ﹶ ﹾ‬
‫ﭘﺎك و ﻣﻨﺰﻫﻰ‪ ،‬و ﺣﻤﺪ از آنِ ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﺎﻣﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﻛﺖ اﺳﺖ‬
‫وﻗﺪرت و ﺷﻜﻮه ﺗﻮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﻣﻌﺒﻮدى ﺑﺠﺰ ﺗﻮ‬
‫»ﺑﺤﻖ« وﺟﻮد ﻧﺪارد«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬
‫اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد اﮔﺮ دﻋﺎﻫﺎي اﺳﺘﻔﺘﺎح دﻳﮕﺮي ﻛﻪ از ﺳﻨﺖ‬
‫وارد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺎهﮔﺎه دﻋﺎﻫﺎي دﻳﮕﺮ را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ اﻟﺸﻴﻄﺎﻥ اﻟﺮﺟﻴﻢ ـ ﺑﺴﻢاﷲ‬
‫اﻟﺮﲪﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ« و ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻓﺮﻣﻮدة‬
‫ﺎﲢﺔ‬‫ﻼﹶة ﹶﳌ ﹺﹾﻦ ﹶﱂ ﹶﻳﹾﻘﹶﺮأ ﺑﹶﻔ ﹶ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻻ ﹶﺻ ﹶ‬
‫اﻟﻜﹺﹶﺘﺎب«‪» :‬ﻧﻤﺎز ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﺟﺎﺋﺰ‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ« و ﭘﺲ از »ﻭﻻ اﻟﻀﺎﻟﲔ« در ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﺪاي‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬و در ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺻﺪاي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ ﺻﺪاي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬آﻣﻴﻦ«‬

‫‪٩٢‬‬
 ‫‪YS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﻛﻪ ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ ﻗﺮآن ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ در ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ و ﻋﺸﺎء ﺳﻮرهﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‬
‫و در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺳﻮرهﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ و در ﻣﻐﺮب ﺳﻮرهﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﮔﺎهﮔﺎه در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ﺳﻮرهﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﻣﺘﻮﺳﻂ را‬
‫ﻫﻢ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از رﺳﻮل اﷲ ص ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬رﻛﻮع‪ :‬ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ دﺳﺘﺎﻧﺶ را ﺗﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ ﻳﺎ ﮔﻮشﻫﺎﻳﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮده و ﺑﻪ رﻛﻮع ﻣﻲرود‪ .‬ﻛﻤﺮ و‬
‫ﺳﺮش را ﻫﻤﻮار ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬و دﺳﺘﺎﻧﺶ را ﺑﺮ روي زاﻧﻮ ﻗﺮار داده‬
‫و ا ﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ را ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬آرام ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺳﺒﺤﺎﻥ رﰊ اﻟﻌﻈﻴﻢ«‪» :‬ﻣﻨﺰه اﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرﮔﻮارم«‪.‬‬
‫و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺳﻪ ﺑﺎر آﻧﺮا ﺗﻜﺮار ﻛﻨﺪ و ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫رﺑﻨﺎ ﹶ ﹺ ﹶ ﹾ ﹺ ﹶ‬
‫ﻭﺑﺤﻤﺪﻙ‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﱠ ﹶ‬ ‫ﻫﻤﺮاه آن اﻳﻦ دﻋﺎ را ﻫﻢ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ » :‬ﹸ ﹾ ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﹺ‬
‫اﻏﻔﺮ ﹺﹾﱄ«‪» :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺗﻮ ﭘﺎك و ﻣﻨﺰّﻫﻰ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎ ﺗﻮ را‬ ‫ﱠﹸ ﱠ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹾ ﹾ‬
‫ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ‪ ،‬اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺒﺨﺸﺎى«‪.‬‬
‫‪ .7‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از رﻛﻮع‪ :‬ﺳﺮش را از رﻛﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫دﺳﺘﺎﻧﺶ را ﺗﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ ﻳﺎ ﮔﻮشﻫﺎﻳﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺳﻤﻊ اﷲ ﳌﻦ ﲪﺪﻩ«‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻤﺪ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻛﺴﻲ‬

‫‪٩٣‬‬
 ‫‪YT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫را ﻛﻪ او را ﺳﺘﻮد ﺷﻨﻴﺪ«‪.‬‬

‫ﹺ‬
‫ﺧﻮاه اﻣﺎم ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﺮد و در ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻴﺎم ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﹾ ﹶ‬
‫ﻣﻞء‬
‫ﺷﺌﺖ ﹺﻣﻦ ﹶ ﹴ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﻭﻣﻞء ﹶ ﹾ ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﳾء‬ ‫ﻭﻣﻞء ﹶﻣﺎ ﹾ ﹶ ﹾ ﹾ‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﲈ‪ ,‬ﹶ ﹾ ﹶ‬‫ﻭﻣﺎ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ ﹶ‬
‫اﻷرض ﹶ ﹶ‬ ‫اﻟﺴﻤﻮات‪ ,‬ﹶ ﹾ ﹶ‬‫ﱠ ﹶﹶ‬
‫ﺑﻌﺪ«‪.‬‬
‫ﹶﹾﹸ‬
‫»اﻟﻬﻰ! ﺣﻤﺪى ﻛﻪ آﺳﻤﺎنﻫﺎ و زﻣﻴﻦ و ﻣﻴﺎن آنﻫﺎ و ﻫﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺗﻮ ﺑﺨﻮاﻫﻰ را ﭘﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬از آنِ ﺗﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫أﻫﻞ ﱠ ﹶ ﹺ‬
‫اﻟﺜﻨﺎء‬ ‫اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از آن اﻳﻦ دﻋﺎ را زﻳﺎد ﻛﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ » :‬ﹶ ﹾ ﹶ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﹶ ﹺﳌﺎ‬‫ﹺ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﻻﹶ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻋﺒﺪ ﱠ ﹸ ﱠ‬ ‫ﻟﻚ ﹶ ﹾ ﹲ‬ ‫ﻭﻛﻠﻨﹶﺎ ﹶ ﹶ‬‫اﻟﻌﺒﺪ‪ ,‬ﹶ ﹸ ﱡ‬
‫ﻗﺎﻝ ﹾ ﹶ ﹾ ﹸ‬ ‫أﺣﻖ ﹶﻣﺎ ﹶ ﹶ‬ ‫ﹾﹶ ﹺ‬
‫ﻭاﳌﺠﺪ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﱡ‬
‫ﹶ ﹾ‬
‫ﻣﻨﻚ ﹾﹶ ﱡ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﻳﻨﻔﻊ ﹶذا ﹾﹶ ﱢ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻣﻌﻄﻲ ﹶﳌﺎ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫ﹶ ﹾ ﹶﹾ ﹶ‬
‫اﳉﺪ«‪.‬‬ ‫اﳉﺪ ﹾ ﹶ‬ ‫ﻣﻨﻌﺖ‪ ,‬ﹶﻭﻻﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬ ‫أﻋﻄﻴﺖ‪ ,‬ﹶﻭﻻﹶ ﹸ ﹾ ﹶ‬
‫»اﻟﻬﻰ! ﺗﻮ اﻫﻞ ﺳﺘﺎﻳﺶ و ﻋﻈﻤﺖ ﻫﺴﺘﻰ‪ .‬اﻟﻬﻰ‪ ‬ﺗﻮ ﺷﺎﻳﺴﺘﺔ‬
‫ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻫﺴﺘﻰ‪ .‬ﻫﻤﮕﻰ ﻣﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺖ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬آن ﭼﻪ ﺗﻮ‬
‫ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻰ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺟﻠﻮى آن را ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﺟﻠﻮى آن را‬
‫ﺑﮕﻴﺮى ﻛﺴﻰ ﻗﺪرت ﻧﺪارد آن را ﻋﻄﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻟﻬﻰ! ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﺛﺮوت‪ ،‬او را ﺛﺮوﺗﺶ از ﻋﺬاب ﺗﻮ ﻧﺠﺎت ﻧﻤﻰ دﻫﺪ و »ﺗﻤﺎﻣﻰ‬
‫ﺷﻜﻮه« و ﺛﺮوت از آنِ ﺗﻮ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫زﻳﺮا در ﺑﺮﺧﻲ از اﺣﺎدﻳﺚ ﺻﺤﻴﺢ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از رﻛﻮع اﻳﻦ دﻋﺎﻫﺎ را‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻣﺄﻣﻮم ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ‬

‫‪٩٤‬‬
 ‫‪YU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺷﺪن از رﻛﻮع ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »رﺑﻨﺎ ﻟﮏ اﳊﻤﺪ« و دﻋﺎﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر را‬

‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﭘﺲ از اﻋﺘﺪال از رﻛﻮع دﺳﺘﺎﻳﺸﺎن را‬
‫روي ﺳﻴﻨﻪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﺲ از ﺗﻜﺒﻴﺮ اﺣﺮام دﺳﺘﺎن را روي‬
‫ﺳﻴﻨﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ ﻛﻪ از رﺳﻮل اﷲ ص ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺪﻳﺚ واﺋﻞ ﺑﻦ ﺣﺠﺮ و ﺣﺪﻳﺚ ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ س‪.‬‬
‫‪ .8‬ﺳﺠﺪه‪ :‬ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و زاﻧﻮﻫﺎﻳﺶ را ﭘﻴﺶ از دﺳﺘﺎﻧﺶ‬
‫ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺬارد و ﺳﺠﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬
‫زاﻧﻮﻫﺎﻳﺶ را ﭘﻴﺶ از دﺳﺘﺎن ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﮕﺬارد اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ‬
‫دﺳﺘﺎﻧﺶ را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺶ را رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻧﮕﺸﺘﺎن‬
‫دﺳﺖ را ﺑﻬﻢ ﻣﻲﭼﺴﺒﺎﻧﺪ و روي اﻋﻀﺎي ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻋﻀﺎي ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ از اﻳﻦ ﻗﺮارﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﻴﻨﻲ‪2 ،‬و ‪ .3‬دو دﺳﺖ‪ 4 ،‬و ‪ .5‬دو زاﻧﻮ‪6 ،‬‬
‫و ‪ .7‬اﻧﮕﺸﺘﺎن ﻫﺮ دو ﭘﺎ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺳﺒﺤﺎﻥ رﰊ اﻷﻋﻠﯽ«‪:‬‬
‫»ﻣﻨﺰه اﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪام«‪.‬‬
‫ﺳﻪ ﺑﺎر ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻧﺮا ﺗﻜﺮار ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫رﺑﻨﺎ ﹶ ﹺ ﹶ ﹾ ﹺ ﹶ‬
‫ﻭﺑﺤﻤﺪﻙ‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﱠ ﹶ‬ ‫ﻫﻤﺮاه آن اﻳﻦ دﻋﺎ را ﻫﻢ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ » :‬ﹸ ﹾ ﹶ ﹶ ﹶ‬
‫ﹺ‬
‫اﻏﻔﺮ ﹺﹾﱄ«‪» :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺗﻮ ﭘﺎك و ﻣﻨﺰّﻫﻰ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎ ﺗﻮ را‬ ‫ﱠﹸ ﱠ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹾ ﹾ‬

‫‪٩٥‬‬
 ‫‪YV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ‪ ،‬اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺒﺨﺸﺎى«‪.‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در ﺳﺠﺪه ﺑﺴﻴﺎر دﻋﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺮب‪,‬‬ ‫ﻓﺄﻣﺎ اﻟﺮﻛﻮع ﱢ‬
‫ﻓﻌﻈﻤﻮا ﻓﻴﻪ ﱠ ﱠ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ » :‬ﹼ‬
‫ﻭأﻣﺎ اﻟﺴﺠﻮد ﻓﺎﺟﺘﻬﺪﻭا ﰲ اﻟﺪﻋﺎء‪ ,‬ﻓﻘﻤﻦ أﻥ ﻳﺴﺘﺠﺎب ﻟﻜﻢ«‪» :‬اﻣﺎ‬
‫در رﻛﻮع ﭘﺮوردﮔﺎر را ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ﻳﺎد ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬و اﻣﺎ در ﺳﺠﺪه‬
‫ﺗﻼش ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر دﻋﺎ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻋﺎ‬
‫ﻣﺴﺘﺠﺎب ﺷﻮد«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ از اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬
‫و در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮ آﻣﺪه ﻛﻪ رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫»أﻗﺮب ﻣﺎ ﻳﻜﻮﻥ اﻟﻌﺒﺪ ﻣﻦ رﺑﻪ ﻭﻫﻮ ﺳﺎﺟﺪ‪ ,‬ﻓﺄﻛﺜﺮﻭا اﻟﺪﻋﺎء«‪» :‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺠﺪه ﺑﻨﺪه از ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫در ﺳﺠﺪه ﺑﻪ ﻛﺜﺮت دﻋﺎ ﻛﻨﻴﺪ« )ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬
‫و در ﺳﺠﺪه ﺧﻴﺮ دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت را ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﺴﺌﻠﺖ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺧﻮاه ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﻘﻞ‪.‬‬
‫ﺑﺎزوﻫﺎ و آرﻧﺞﻫﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ و ﺷﻜﻤﺶ را ﺑﻪ رانﻫﺎ و‬
‫رانﻫﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﺳﺎق ﻧﭽﺴﺒﺎﻧﺪ و آرﻧﺞﻫﺎﻳﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮕﻪ دارد و‬
‫ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﭽﺴﺒﺎﻧﺪ رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬اﻋﺘﺪﻟﻮا ﰲ‬
‫اﻟﺴﺠﻮد ﻭﻻ ﻳﺒﺴﻂ أﺣﺪﻛﻢ ذراﻋﻴﻪ اﻧﺒﺴﺎط اﻟﻜﻠﺐ«‪.‬‬
‫»در ﺳﺠﺪه ﺣﺪ وﺳﻂ را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ و ﺑﺴﺎن ﺳﮓ‬

‫‪٩٦‬‬
 ‫‪YW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫دﺳﺘﺎﻧﺘﺎن را ﻣﮕﺴﺘﺮاﻧﻴﺪ«‪) .‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬

‫‪ .9‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﺳﺠﺪه‪ :‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺳﺮ را از ﺳﺠﺪه‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﭘﺎي ﭼﭗ ﺧﻮد را ﭘﻬﻦ ﻛﺮده و روي آن‬
‫ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎي راﺳﺖ را ﻧﺼﺐ ﻧﻤﻮده و اﻧﮕﺸﺘﺎن ﭘﺎﻳﺶ را رو‬
‫ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و دﺳﺘﺎﻧﺶ را روي رانﻫﺎ و زاﻧﻮﻫﺎﻳﺶ ﻗﺮار‬
‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫اﻏﻔﺮ ﹺ ﹾﱄ‬ ‫اﻏﻔﺮ ﹺ ﹾﱄ‪ ,‬ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹾ ﹾ‬ ‫رب ﹾ ﹾ‬ ‫اﻏﻔﺮ ﹺ ﹾﱄ ﹶ ﱢ‬
‫رب ﹾ ﹾ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﹶ ﱢ‬
‫ﹺﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻭﻋﺎﻓﻨﻲ‪ ,‬ﹶ ﹾ ﹸ ﹾ ﹺ ﹾ‬
‫ﻭاﺟﱪﲏ«‪.‬‬ ‫ﻭارزﻗﻨﻲ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹾ‬ ‫ﻭارﲪﻨﻲ‪ ,‬ﹶ ﹾ ﹺ ﹾ‬
‫ﻭاﻫﺪﲏ‪ ,‬ﹶ ﹾ ﹸ ﹾ ﹾ‬ ‫ﹶ ﹾ ﹶﹾ ﹾ‬
‫»اى اﷲ! ﻣﺮا ﺑﺒﺨﺶ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺒﺨﺶ ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! ﻣﺮا ﺑﺒﺨﺶ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫رﺣﻢ ﻛﻦ‪ ،‬ﻣﺮا ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ رزق و ﻋﺎﻓﻴﺖ ﻋﻄﺎ ﻛﻦ‪،‬‬
‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻲﻫﺎى ﻣﺮا ﺟﺒﺮان ﻛﻦ«‪.‬‬
‫و آرام ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻬﺮهﻫﺎي ﻛﻤﺮ ﺑﺠﺎي ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺮا رﺳﻮل اﷲ ص اﻋﺘﺪال ﭘﺲ از رﻛﻮع و ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﻣﻴﺎن دو‬
‫ﺳﺠﺪه را ﻃﻮل ﻣﻲداد‪.‬‬
‫‪ .10‬ﺳﺠﺪة دوم‪ :‬ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺑﺮاي ﺑﺎر دوم ﺳﺠﺪه‬
‫ﻣﻲﺑﺮد ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺠﺪة اول‪.‬‬
‫‪ .11‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﺳﺠﺪة دوم‪ :‬ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و از ﺳﺠﺪه‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻣﻴﺎن دو ﺳﺠﺪه ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻜﺚ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ آن ﺣﺎﻟﺖ را ﺟﻠﺴﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻗﻮل‬

‫‪٩٧‬‬
 ‫‪YX‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺻﺤﻴﺢﺗﺮ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻠﺴﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﺴﺘﺤﺐ و ﺗﺮك آن‬

‫اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد و در آن ذﻛﺮ و دﻋﺎء وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﻪ زاﻧﻮﻫﺎ اﮔﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي رﻛﻌﺖ دوم‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ دﺳﺘﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﻫﺮ اﻧﺪازه ﻛﻪ ﻣﻴﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﺮآن ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و‬
‫آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ در رﻛﻌﺖ ﻗﺒﻠﻲ اﻧﺠﺎم داد ﺗﻜﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺟﺎﺋﺰ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺄﻣﻮم از اﻣﺎم ﺳﺒﻘﺖ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬زﻳﺮا رﺳﻮل اﷲ ص اﻣﺘﺶ‬
‫را از آن ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻪ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﻣﻜﺮوه اﺳﺖ ﻫﻤﺮاه اﻣﺎم ﺣﺮﻛﺖ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﭘﺲ از ﻗﻄﻊ ﺻﺪاي اﻣﺎم ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل‬
‫اﻣﺎم ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬إﻧﲈ ﺟﻌﻞ اﻹﻣﺎﻡ‬
‫ﻟﻴﺆﺗﻢ ﺑﻪ ﻓﻼ ﲣﺘﻠﻔﻮا ﻋﻠﻴﻪ‪ ,‬ﻓﺈذا ﻛﱪ‪ ,‬ﻓﻜﱪﻭا‪ ,‬ﻭإذا رﻛﻊ ﻓﺎرﻛﻌﻮا‪,‬‬
‫ﻭإذا ﻗﺎﻝ ﺳﻤﻊ اﷲ ﳌﻦ ﲪﺪﻩ‪ ,‬ﻓﻘﻮﻟﻮا‪ :‬رﺑﻨﺎ ﻭﻟﮏ اﳊﻤﺪ‪ ,‬ﻭإذا ﺳﺠﺪ‬
‫ﻓﺎﺳﺠﺪﻭا«‪» :‬اﻣﺎم ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮ‬
‫وﻗﺘﻲ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪ .‬از اﻣﺎم ﭘﻴﺸﻲ ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻪ رﻛﻮع رﻓﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ رﻛﻮع ﺑﺮوﻳﺪ‪ .‬ﻫﺮ وﻗﺖ اﻣﺎم‬
‫ﮔﻔﺖ »ﺳﻤﻊ اﷲ ﳌﻦ ﲪﺪﻩ« ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ »رﺑﻨﺎ ﻭﻟﮏ اﳊﻤﺪ«‪ .‬ﻫﺮ‬
‫وﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه رﻓﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﺑﺮوﻳﺪ«‪).‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬
‫‪ .12‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎز دو رﻛﻌﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎز‬

‫‪٩٨‬‬
 ‫‪YY‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬و ﻧﻤﺎز ﻋﻴﺪﻳﻦ ﭘﺎي راﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﺼﺐ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و‬

‫ﭘﺎي ﭼﭗ را ﭘﻬﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و روي آن ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ .‬دﺳﺖ راﺳﺖ را‬
‫روي ران راﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻧﮕﺸﺘﺎن را ﺑﺠﺰ اﻧﮕﺸﺖ‬
‫ﺳﺒﺎﺑﻪ ﻣﻲﺑﻨﺪد وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ذﻛﺮ »اﷲ« رﺳﻴﺪ ﺑﻪ آن ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﻴﺖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺷﺎره ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻧﻴﺰ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاﻧﺪن دﻋﺎ ﺑﻪ آن اﺷﺎره‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﻛﻮﭼﻚ و اﻧﮕﺸﺖ ﭼﺴﺒﻴﺪه ﺑﻪ آن را ﺑﺒﻨﺪد و‬
‫اﻧﮕﺸﺖ وﺳﻂ و اﻧﮕﺸﺖ ﺷﺴﺖ را ﺣﻠﻘﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ‬
‫ﺳﺒﺎﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ذﻛﺮ »اﷲ« و دﻋﺎ اﺷﺎره ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻫﺮ‬
‫دو ﺻﻮرت از رﺳﻮل اﷲ ص واردﻧﺪ‪ .‬أﻓﻀﻞ آن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﮔﺎﻫﻲ اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬و ﮔﺎﻫﻲ آن ﺻﻮرت را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬و دﺳﺖ‬
‫ﭼﭗ را روي ران ﭼﭗ و زاﻧﻮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﺳﭙﺲ ﺗﺸﻬﺪ را‬
‫اﻟﺘﺤﻴﺎت ﹺﷲﹺ‪ ,‬ﹶ ﱠ ﹶ ﹶ ﹸ‬
‫ﻭاﻟﺼﻠﻮات‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ » :‬ﱠ ﹺ ﱠ ﹸ‬
‫ﻭرﲪﺔ اﷲﹺ ﹶ ﹶ ﹶ ﹶ ﹸ ﹸ‬
‫ﻭﺑﺮﻛﺎﺗﻪ‪ ,‬ﱠ ﹶ ﹸ‬
‫اﻟﺴﻼﻡ‬ ‫أﳞﺎ ﱠ ﹺ ﱡ‬
‫اﻟﻨﺒﻲ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬ ‫اﻟﺴﻼﻡ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹶ‬ ‫ﹶ ﱠﱢﹶ ﹸ‬
‫ﻭاﻟﻄﻴﺒﺎت‪ ,‬ﱠ ﹶ ﹸ‬
‫ﻋﻠﻴﻚ ﱡ ﹶ‬
‫ﻭأﺷﻬﺪ ﹶ ﱠ‬
‫إﻟﻪ ﹺإﻻﱠ اﷲﹸ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬ ‫أﺷﻬﺪ ﹶ ﹾ‬ ‫ﹺ‬
‫اﻟﺼﺎﳊﲔ‪ ,‬ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬ ‫ﻭﻋﲆ ﹺ ﹺ‬
‫أﻥ‬ ‫أﻥ ﻻﹶ ﹺ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻋﺒﺎد اﷲﹺ ﱠ ﹾ ﹶ‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﹶ ﹶ ﹶ ﹶ‬‫ﹶ ﹶﹾﹶ‬
‫ﻭرﺳﻮﻟﻪ«‪]» .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﻰ‪ ،‬رﺣﻤﺖ و ﺑﺮﻛﺖ و ﭘﺎﻛﻰ‬ ‫ﻋﺒﺪﻩ ﹶ ﹶ ﹸ ﹾ ﹸ ﹸ‬ ‫ﹸﹶ ﱠ ﹰ‬
‫ﳏﻤﺪا ﹶ ﹾ ﹸ ﹸ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص اﷲ اﺳﺖ[‪ ،‬ﺳﻼم و رﺣﻤﺖ و ﺑﺮﻛﺎت ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد‬
‫اى ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺳﻼم ﺑﺮ ﻣﺎ و ﻛﻠﻴ‪‬ﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻦ ﮔﻮاه‬

‫‪٩٩‬‬
 ‫‪QPP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻣﻲدﻫﻢ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﻌﺒﻮدى ﺑﺠﺰ اﷲ »ﺑﺤﻖ« وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ص ﺑﻨﺪه و رﺳﻮل اوﺳﺖ«‪.‬‬
‫آﻝ ﹸ ﹶ ﹴ‬ ‫ﻭﻋﲆ ﹺ‬ ‫ﻋﲆ ﹸ ﹶ ﹴ‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﱢ‬
‫ﻛﲈ‬ ‫ﳏﻤﺪ‪ ,‬ﹶ ﹶ‬ ‫ﱠ‬ ‫ﳏﻤﺪ ﹶ ﹶ ﹶ‬ ‫ﱠ‬ ‫ﺻﻞ ﹶ ﹶ‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﹶ ﹺ ﹾ‬ ‫ﲪﻴﺪ ﹶ ﹺ ﹾ ﹲ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫إﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ,‬ﹺ ﱠ ﹶ‬ ‫ﺑﺮاﻫﻴﻢ ﹶ ﹶ ﹺ‬ ‫ﹺ‬
‫ﺑﺎرﻙ‬ ‫ﳎﻴﺪ‪ ,‬ﱠ ﹸ ﱠ‬ ‫إﻧﻚ ﹶ ﹾ ﹲ‬ ‫ﻭﻋﲆ آﻝ ﹺ ﹾ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫ﻋﲆ إﹺ ﹾ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫ﹶ ﱠﹾ ﹶ‬
‫ﺻﻠﻴﺖ ﹶ ﹶ‬
‫ﻭﻋﲆ آﻝﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹴ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹴ‬
‫إﺑﺮاﻫﻴﻢ ﹶ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻋﲆ ﹺ ﹾ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫ﺑﺎرﻛﺖ ﹶ ﹶ‬
‫ﻛﲈ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫ﳏﻤﺪ‪ ,‬ﹶ ﹶ‬ ‫ﻭﻋﲆ آﻝ ﹸ ﹶ ﱠ‬ ‫ﳏﻤﺪ ﹶ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻋﲆ ﹸ ﹶ ﱠ‬ ‫ﹶﹶ‬
‫ﳎﻴﺪ«‪» :‬ﺑﺎر إﻟﻬﺎ! ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ص و آل ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﲪﻴﺪ ﹶ ﹺ ﹾ ﹲ‬ ‫إﻧﻚ ﹶ ﹺ ﹾ ﹲ‬ ‫إﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ,‬ﹺ ﱠ ﹶ‬‫ﹺ‬
‫ﹺﹾ ﹶ ﹾ ﹶ‬
‫درود ﺑﻔﺮﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺑﺮ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ؛ و آل اﺑﺮاﻫﻴﻢ درود‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدى‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺳﺘﻮده و ﺑﺎﻋﻈﻤﺖ ﻫﺴﺘﻰ‪ .‬ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫و آل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﻛﺖ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺑﺮ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ؛ و آل‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺮﻛﺖ ﻧﺎزل ﻛﺮدى‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺳﺘﻮده و ﺑﺎﻋﻈﻤﺖ ﻫﺴﺘﻰ«‪.‬‬
‫ﻬﻢ ﹺ ﱢ ﹾ‬
‫إﲏ‬ ‫اﻟﻠ ﹸ ﱠ‬‫از ﭼﻬﺎر ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮد و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﱠ‬
‫ﹺ‬ ‫ﻭﻣﻦ ﹺ ﹾ ﹶ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﻭﻣﻦ ﹶ ﹶ ﹺ‬ ‫ﻋﺬاب ﹾ ﹶ ﹺ ﹺ‬ ‫ﻣﻦ ﹶ ﹶ ﹺ‬ ‫أﻋﻮذ ﹺ ﹶ ﹺ‬ ‫ﹶﹸﹾ ﹸ‬
‫ﻓﺘﻨﺔ ﹾﹶ ﹾ ﹶ‬
‫اﳌﺤﻴﺎ‬ ‫ﺟﻬﻨﻢ‪ ,‬ﹶ ﹾ‬ ‫ﻋﺬاب ﹶ ﹶ ﱠ ﹶ‬ ‫اﻟﻘﱪ‪ ,‬ﹶ ﹾ‬ ‫ﹾ‬ ‫ﺑﻚ ﹾ‬
‫اﻟﺪﺟﺎﻝ«‪» :‬ﺑﺎراﻟﻬﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ از ﻋﺬاب‬ ‫اﳌﺴﻴﺢ ﱠ ﱠ ﹺ‬ ‫ﻓﺘﻨﺔ ﹾﹶ ﹺ ﹾ ﹺ‬ ‫ﻭﻣﻦ ﹺ ﹾ ﹶ ﹺ‬ ‫ﹾﹶ ﹺ ﹺ‬
‫ﻭاﳌﲈت‪ ,‬ﹶ ﹾ‬ ‫ﹶ ﹶ‬
‫دوزخ و از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ و از ﻓﺘﻨﻪﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ و ﻣﺮگ و از ﺑﺪي‬
‫ﻓﺘﻨﻪ دﺟﺎل ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮم«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ از ﺧﻴﺮ دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﻫﺮ اﻧﺪازه ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺖ از‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﺷﻜﺎل ﻧﺪارد اﮔﺮ ﺑﺮاي ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﺑﻘﻴﺔ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ دﻋﺎ ﻛﻨﺪ ﺧﻮاه ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺳﻨﺖ‪ .‬در‬

‫‪١٠٠‬‬
 ‫‪QPQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺣﺪﻳﺚ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد آﻣﺪه ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ رﺳﻮل اﷲ ص ﺗﺸﻬﺪ را‬

‫ﺨﲑ ﻣﻦ اﻟﺪﻋﺎء أﻋﺠﺒﻪ إﻟﻴﻪ‬ ‫ﺑﻪ او ﻳﺎد ﻣﻲداد ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺛﻢ ﻟﻴﺘ ﹼ‬
‫ﻓﻴﺪﻋﻮ«‪» :‬ﺳﭙﺲ دﻋﺎﻫﺎﻳﻲ را ﺑﺪﻟﺨﻮاه ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺨﲑ ﻣﻦ اﳌﺴﺄﻟﺔ ﻣﺎ ﺷﺎء«‪:‬‬ ‫و در رواﻳﺖ دﻳﮕﺮي آﻣﺪه‪» :‬ﺛﻢ ﻳﺘ ﹼ‬
‫»ﻫﺮ ﻣﺴﺌﻠﺘﻲ ﻛﻪ دﻟﺨﻮاه ﺑﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺮ‬
‫ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﻨﻔﻌﺖ دﻧﻴﻮي و أﺧﺮوي ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﺮف راﺳﺖ و ﭼﭗ ﺳﻼم ﻣﻲدﻫﺪ‪» :‬اﻟﺴﻼﻡ‬
‫ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻭرﲪﺔ اﷲ‪ ,‬اﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻭرﲪﺔ اﷲ«‪.‬‬
‫‪ .13‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﺳﻪ رﻛﻌﺘﻲ ﻳﺎ ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﻇﻬﺮ‪ ،‬ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻋﺸﺎء ﭘﺲ از دو رﻛﻌﺖ ﺗﺸﻬﺪ ﻣﺬﻛﻮر را‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن درود ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ زاﻧﻮﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد و دﺳﺘﺎﻧﺶ را ﺗﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »اﷲ أﻛﱪ« و دﺳﺘﺎﻧﺶ را روي ﺳﻴﻨﻪ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﺷﻜﺎل ﻧﺪارد اﮔﺮ‬
‫ﮔﺎهﮔﺎه در رﻛﻌﺖ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺳﻮرهاي ﻳﺎ ﭼﻨﺪ آﻳﻪ‬
‫از ﻗﺮآن ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺣﺪﻳﺚ أﺑﻮ ﺳﻌﻴﺪ اﻟﺨﺪري س آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٠١‬‬
 ‫‪QPR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫و اﮔﺮ در ﺗﺸﻬﺪ درود ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ ص را ﺗﺮك‬

‫ﻧﻤﻮد اﺷﻜﺎﻟﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎدن درود در ﺗﺸﻬﺪ اول‬
‫ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از رﻛﻌﺖ ﺳﻮم ﻣﻐﺮب و ﭼﻬﺎرم ﻇﻬﺮ و‬
‫ﻋﺼﺮ و ﻋﺸﺎء ﺗﺸﻬﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ ص درود‬
‫ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮد ﺑﻪ ﺧﺪا از ﭼﻬﺎر ﭼﻴﺰ‪ .‬از ﻋﺬاب ﺟﻬﻨﻢ و‬
‫ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ و ﻓﺘﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻲ و ﻓﺘﻨﻪ دﺟﺎل و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ دﻋﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از دﻋﺎﻫﺎي ﻣﺸﺮوع در اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ‪$oΨÏ?#u™ !$oΨ−/u‘ ﴿ :‬‬
‫‪:〈 Í‘$¨Ζ9$# z>#x‹tã $oΨÏ%uρ ZπuΖ|¡ym ÍοtÅzFψ$# ’Îûuρ ZπuΖ|¡ym $u‹÷Ρ‘‰9$# ’Îû‬‬
‫»ﭘﺮوردﮔﺎرا در دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻴﻜﻲ رﺳﺎن‪ ،‬و در آﺧﺮت ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻧﻴﻜﻲ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬و ﻣﺎ را از ﻋﺬاب آﺗﺶ دوزخ ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﮕﻬﺪار‪،‬‬
‫از اﻧﺲ س رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ دﻋﺎي رﺳﻮل اﷲ ص اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪ÍοtÅzFψ$# ’Îûuρ ZπuΖ|¡ym $u‹÷Ρ‘‰9$# ’Îû $oΨÏ?#u™ !$oΨ−/u‘ ﴿ :‬‬
‫‪ 〈 Í‘$¨Ζ9$# z>#x‹tã $oΨÏ%uρ ZπuΖ|¡ym‬و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﺪﻳﺚ اﺑﻲ ﺣﻤﻴﺪ ﺑﺮاي‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺗﺸﻬﺪ آﺧﺮ ﭘﺎي ﭼﭗ را زﻳﺮ ﭘﺎي راﺳﺖ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و‬
‫ﻣﻘﻌﺪ و ﻛﻔﻞ ﺧﻮﻳﺶ را روي زﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺸﻬﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻭرﲪﺔ اﷲ«‪» .‬اﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻭرﲪﺔ اﷲ«‬
‫‪.‬‬

‫‪١٠٢‬‬
 ‫‪QPS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ﺳﻼم ﺳﻪ ﺑﺎر از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و‬

‫ﻭﻣﻨﻚ ﱠ ﹶ ﹸ‬
‫اﻟﺴﻼﻡ‪,‬‬ ‫اﻟﺴﻼﻡ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ‬
‫أﻧﺖ ﱠ ﹶ ﹸ‬ ‫ﻬﻢ ﹶ ﹾ ﹶ‬ ‫اﻟﻠ ﹸ ﱠ‬ ‫ﺛﻼﺛﺎ(‪ ,‬ﱠ‬‫أﺳﺘﻐﻔﺮ اﷲﹶ ) ﹰ‬ ‫ﹺ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﹶ ﹾ ﹶ ﹾ ﹸ‬
‫ﻭﺣﺪﻩ ﻻﹶ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ‬
‫ﴍﻳﻚ ﹶ ﹸﻟﻪ‪ ,‬ﹶ ﹸﻟﻪ‬ ‫إﻟﻪ ﹺإﻻﱠ اﷲﹸ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬ ‫ﻭاﻹﻛﺮاﻡ‪ .‬ﻻﹶ ﹺ ﹶ ﹶ‬
‫اﳉﻼﻝ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ ﹺ‬ ‫ﺗﺒﺎرﻛﺖ ﻳﺎ ﹶذا ﹾﹶ ﹶ ﹺ‬
‫ﹶﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹶ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﹶﳌﺎﹺ‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ ﻻﹶ ﹺ‬ ‫ﹺ‬ ‫ﹴ‬ ‫ﻭﻟﻪ ﹾﹶ ﹾ ﹸ‬ ‫ﹾﹸ ﹾ ﹸ‬
‫ﹶ ﹶ‬ ‫ﻗﺪﻳﺮ‪ ,‬ﱠ ﹸ ﱠ‬ ‫ﳾء ﹶ ﹾ ﹲ‬ ‫ﻛﻞ ﹶ ﹾ‬ ‫ﻋﲆ ﹸ ﱢ‬ ‫ﻭﻫﻮ ﹶ ﹶ‬‫اﳊﻤﺪ ﹶ ﹸ ﹶ‬ ‫اﳌﻠﻚ ﹶ ﹶ ﹸ‬
‫اﳉﺪ‪ .‬ﻻﹶ ﹺ ﹶ ﹶ‬
‫إﻟﻪ‬ ‫ﻣﻨﻚ ﹾﹶ ﱡ‬ ‫اﳉﺪ ﹺ ﹾ ﹶ‬ ‫ﻳﻨﻔﻊ ﹶذا ﹾﹶ ﱢ‬
‫ﻣﻨﻌﺖ‪ ,‬ﹶﻭﻻﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬ ‫ﻣﻌﻄﻲ ﹶ ﹺﳌﺎ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ‬‫ﹺ‬
‫أﻋﻄﻴﺖ‪ ,‬ﹶﻭﻻﹶ ﹸ ﹾ ﹶ‬ ‫ﹶ ﹾ ﹶﹾ ﹶ‬
‫اﳊﺴﻦ‪,‬‬ ‫اﻟﺜﻨﺎء ﹾﹶ ﹶ ﹸ‬
‫ﻭﻟﻪ ﱠ ﹶ ﹸ‬ ‫ﻭﻟﻪ ﹾ ﹶ ﹾ ﹸ‬
‫اﻟﻔﻀﻞ ﹶ ﹶ ﹸ‬ ‫اﻟﻨﻌﻤﺔ ﹶ ﹶ ﹸ‬
‫إﻳﺎﻩ‪ ,‬ﹶ ﹸﻟﻪ ﱢ ﹾ ﹶ ﹸ‬‫ﻧﻌﺒﺪ ﹺإﻻﱠ ﹺ ﱠ ﹸ‬ ‫ﹺإﻻﱠ اﷲﹸ‪ ,‬ﹶﻭﻻﹶ ﹶ ﹾ ﹸ ﹸ‬
‫ﻛﺮ ﹶﻩ ﹾ ﹶ ﹺ ﹸ ﹾ ﹶ‬
‫اﻟﻜﺎﻓﺮﻭﻥ«‪.‬‬ ‫ﻭﻟﻮ ﹶ ﹺ‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ ﹶ ﹶ ﹾ‬
‫ﳐﻠﺼﲔ ﹶ ﹸﻟﻪ ﱢ ﹾ ﹶ‬
‫ﹺ ﹺ‬
‫إﻟﻪ ﹺإﻻﱠ اﷲﹸ ﹸ ﹾ ﹾ ﹶ‬ ‫ﻻﹶ ﹺ ﹶ ﹶ‬
‫»از اﷲ ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﻣﻲﻛﻨﻢ ]ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ[ اﻟﻬﻰ ﺗﻮ ﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬و‬
‫ﺳﻼﻣﺘﻰ از ﺟﺎﻧﺐ ﺗﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﺑﺮﻛﺘﻰ‪ ،‬اى ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﻰ‪ .‬ﻣﻌﺒﻮدى »ﺑﺤﻖ« ﺑﺠﺰ اﷲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺷﺮﻳﻜﻰ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ از آنِ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺷﺎﻳﺴﺘﺔ اوﺳﺖ‪،‬‬
‫و او ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﻴﺰى ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﻬﻰ! آن ﭼﻪ ﺗـﻮ ﺑـﺪﻫﻰ‪ ،‬ﻫﻴﭻ‬
‫ﻛﺲ ﻣﺎﻧﻊ آن ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﺗﻮ ﻣﻨﻊ ﻛﻨﻰ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺗﻮاﻧﮕﺮ‪ ،‬او را ﺛﺮوﺗﺶ از ﻋﺬاب ﺗﻮ ﻧﺠﺎت‬
‫ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ ،‬و »ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺷﻜﻮه و« ﺛﺮوت از آنِ ﺗﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻴﭻ‬
‫ﻣﻌﺒﻮدى ﺟﺰ او »ﺑﺤﻖ« ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺟﺰ او ﻛﺴﻰ دﻳﮕﺮ را ﻋﺒﺎدت‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ و ﻓﻀﻞ از آنِ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻧﻴﻜﻮ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫اوﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺒﻮدى ﺑﺠﺰ او وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻫﻤﺔ ﻣﺎ ﺑﺎ اﺧﻼص او را‬

‫‪١٠٣‬‬
 ‫‪QPT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺑﻨﺪﮔﻰ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﺎﻓﺮان دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺳﺒﺤﺎﻥ اﷲﹺ« و ‪ 33‬ﺑﺎر » ﹾﹶ ﹾ ﹸ‬
‫اﳊﻤـﺪ ﷲﱠﹺ« و ‪ 33‬ﺑـﺎر‬ ‫ﺳﭙﺲ ‪ 33‬ﺑﺎر » ﹸ ﹾ ﹶ ﹶ‬
‫أﻛﱪ« ﻛـﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋـﺎً ‪ 99‬ﺑـﺎر ﻣـﻲﺷـﻮد و ﺑـﺮاي ﺑـﺎر ﺻـﺪم‬ ‫ﹶ‬
‫»اﷲﹸ ﹾ ﹶ ﹸ‬
‫ﻭﻟـﻪ ﹾﹶ ﹾ ﹸ‬
‫اﳊﻤـﺪ‪,‬‬ ‫ﴍﻳﻚ ﹶ ﹸﻟﻪ‪ ,‬ﹶ ﹸﻟﻪ ﹾﹸ ﹾ ﹸ‬
‫اﳌﻠﻚ ﹶ ﹶ ﹸ‬ ‫إﻟﻪ ﹺإﻻﱠ اﷲﹸ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬
‫ﻭﺣﺪﻩ ﻻﹶ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻻﹶ ﹺ ﹶ ﹶ‬
‫ﹺ‬ ‫ﻛـــﻞ ﹶ ﹴ‬
‫ﻗـــﺪﻳﺮ« ﺑﻌـــﺪاً آﻳـــﻪاﻟﻜﺮﺳـــﻲ و‬ ‫ﳾء ﹶ ﹾ ﹲ‬ ‫ﻋـــﲆ ﹸ ﱢ ﹾ‬ ‫ﻭﻫـــﻮ ﹶ ﹶ‬
‫ﹶ ﹸ ﹶ‬
‫‪߉yϑ¢Á9$# ª!$# ∩⊇∪ î‰ymr& ª!$# uθèδ ö≅è% ®ijk‬‬
‫∪⊄∩ ‪.〈 7‰ymr& #·θàà2 …ã&©! ⎯ä3tƒ öΝs9uρ ∩⊂∪ ô‰s9θムöΝs9uρ ô$Î#tƒ öΝs9‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﻨﺪه ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﺘﺎ و ﻳﮕﺎﻧـﻪ‬
‫اﺳﺖ؛ )‪ (1‬ﺧﺪاوﻧﺪى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪان ﻗﺼﺪ او ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ؛‬
‫)‪) (2‬ﻫﺮﮔﺰ( ﻧﺰاد‪ ،‬و زاده ﻧﺸﺪ‪ (3) ،‬و ﺑﺮاى او ﻫﻴﭽﮕـﺎه ﺷـﺒﻴﻪ و‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪى ﻧﺒﻮده اﺳﺖ! )‪(4‬‬
‫‪⎯ÏΒ ∩⊇∪ È,n=xø9$# Éb>tÎ/ èŒθããr& ö≅è% ® ijk‬‬
‫‪ÏM≈sV≈¤¨Ζ9$# Ìhx© ⎯ÏΒuρ ∩⊂∪ |=s%uρ #sŒÎ) @,Å™%yñ ÎhŸ° ⎯ÏΒuρ ∩⊄∪ t,n=y{ $tΒ ÎhŸ°‬‬
‫‪.〈 y‰|¡ym #sŒ)Î >‰Å™%tn Ìhx© ⎯ÏΒuρ ∩⊆∪ ωs)ãèø9$# †Îû‬‬
‫ء‬
‫‪ 1‬ـ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮم ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺳـﭙﻴﺪه ﺻـﺒﺢ‪ 2.‬ـ از‬
‫ﺷﺮ ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ آﻓﺮﻳﺪه اﺳﺖ‪ 3.‬ـ و از ﺷﺮ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺷـﺮور‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ وارد ﻣﻲﺷـﻮد‪ 4.‬ـ و از ﺷـﺮّ آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ در‬

‫‪١٠٤‬‬
 ‫‪QPU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﮔﺮهﻫﺎ ﻣﻲدﻣﻨﺪ‪ 5.‬ـ و از ﺷﺮّ ﻫﺮ ﺣﺴﻮدي ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺣﺴﺪ‬

‫ﻣﻲورزد(‪.‬‬
‫® ‪∩⊇∪ Ĩ$¨Ψ9$# Éb>tÎ/ èŒθããr& ö≅è%‬‬ ‫‪ijk‬‬
‫‪∩⊆∪ Ĩ$¨Ψsƒø:$# Ĩ#uθó™uθø9$# Ìhx© ⎯ÏΒ ∩⊂∪ Ĩ$¨Ψ9$# ϵ≈s9Î) ∩⊄∪ Ĩ$¨Ψ9$# Å7Î=tΒ‬‬
‫‪.〈 Ĩ$¨Ψ9$#uρ Ïπ¨ΨÉfø9$# z⎯ÏΒ ∩∈∪ ÄZ$¨Ψ9$# Í‘ρ߉߹ †Îû â¨Èθó™uθム“Ï%©!$#‬‬
‫‪ 1‬ـ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮم ﺑـﻪ ﭘﺮوردﮔـﺎر ﻣـﺮدم‪ 2.‬ـ ﺑـﻪ ﻣﺎﻟـﻚ و‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﻣﺮدم‪ 3.‬ـ ﺑﻪ )ﺧﺪا و( ﻣﻌﺒﻮد ﻣﺮدم‪ 4.‬ـ از ﺷﺮّ وﺳﻮﺳـﻪﮔـﺮ‬
‫ﭘﻨﻬﺎﻧﻜﺎر‪ 5.‬ـ ﻛﻪ درون ﺳﻴﻨﻪء اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ وﺳﻮﺳﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ 6.‬ـ ﺧﻮاه از‬
‫ﺟﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ از اﻧﺴﺎن(‪.‬‬
‫را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﺳﻪ ﺳﻮره ﻣﺬﻛﻮر را ﭘﺲ از‬
‫ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ و ﻣﻐﺮب ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﻜﺮار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻌﺪ از اذﻛﺎر ﻣﺬﻛﻮر ده ﺑﺎر ﭘﺲ از ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺠﺮ و ﻣﻐﺮب‬
‫اﳊﻤﺪ ﹸ ﹾ ﹺ ﹾ‬
‫ﳛﻴﻲ‬ ‫ﻭﻟﻪ ﹾﹶ ﹾ ﹸ‬ ‫ﴍﻳﻚ ﹶ ﹸﻟﻪ‪ ,‬ﹶ ﹸﻟﻪ ﹾﹸ ﹾ ﹸ‬
‫اﳌﻠﻚ ﹶ ﹶ ﹸ‬ ‫إﻟﻪ ﹺإﻻﱠ اﷲﹸ ﹶ ﹾ ﹶ ﹸ‬
‫ﻭﺣﺪﻩ ﻻﹶ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ‬ ‫ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬ﻻﹶ ﹺ ﹶ ﹶ‬
‫ﻛﻞ ﹶ ﹴ ﹺ‬ ‫ﹶﹸ ﹺﹾ ﹸ‬
‫ﳾء ﹶ ﹾ ﹲ‬
‫ﻗﺪﻳﺮ«‪.‬‬ ‫ﻋﲆ ﹸ ﱢ ﹾ‬ ‫ﻭﻫﻮ ﹶ ﹶ‬ ‫ﻭﻳﻤﻴﺖ ﹶ ﹸ ﹶ‬
‫ﻣﻌﺒﻮدى ﺑﺠﺰ اﷲ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻜﻰ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ از‬
‫آنِ اوﺳﺖ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﺮ او راﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺪه ﻣﻰ ﻛﻨﺪ و ﻣﻰ ﻣﻴﺮاﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫او ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻧﻤﺎزﮔﺰار اﻣﺎم ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ از اﺳﺘﻐﻔﺎر و ﮔﻔﺘﻦ‪ » :‬ﱠ ﹸ ﱠ‬
‫اﻟﻠﻬﻢ‬

‫‪١٠٥‬‬
 ‫‪QPV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫اﻹﻛﺮاﻡ« رو ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺒﺎرﻛﺖ ﻳﺎ ﹶذا ﹾﹶ ﹶ ﹺ‬

‫اﳉﻼﻝ ﹶﻭ ﹺ ﹾ ﹶ ﹺ‬ ‫اﻟﺴﻼﻡ ﹶ ﹺ ﹾ ﹶ‬
‫ﻭﻣﻨﻚ ﱠ ﹶ ﹸ‬
‫اﻟﺴﻼﻡ‪ ,‬ﹶ ﹶ ﹶ ﹾ ﹶ ﹶ‬ ‫ﹶﹾ ﹶ‬
‫أﻧﺖ ﱠ ﹶ ﹸ‬
‫ﻣﺄﻣﻮﻣﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و اذﻛﺎر ﻣﺰﺑﻮر را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد اﺣﺎدﻳﺚ ﺑﺴﻴﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺎﺋﺸﻪ ﻛﻪ‬
‫در ﺻﺤﻴﺢ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﮕﻲ اﻳﻦ اذﻛﺎر ﺳﻨﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ زن و ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از‬
‫ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ و ﭘﺲ از آن دو رﻛﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻐﺮب‪ ،‬دو رﻛﻌﺖ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء دو رﻛﻌﺖ و ﭘﻴﺶ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﻓﺠﺮ دو رﻛﻌﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً دوازده رﻛﻌﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫آﻧﻬﺎ را ﺳﻨﺖ رواﺗﺐ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا رﺳﻮل اﷲ ص در ﺣﻀﺮ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ اﻣﺎ در ﺳﻔﺮ ﺑﺠﺰ رواﺗﺐ ﻓﺠﺮ و‬
‫ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﺳﻨﺖ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫و در اﻳﻦ ﺑﺎره رﺳﻮل اﷲ ص اﻟﮕﻮي ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.〈 ×πuΖ|¡ym îοuθó™é& «!$# ÉΑθß™u‘ ’Îû öΝä3s9 tβ%x. ‰s)©9 ® :‬‬
‫)اﻷﺣﺰاب‪» .(٢١ :‬در )زﻧﺪﮔﻰ( رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺮﻣﺸﻖ و اﻟﮕﻮي‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫و رﺳﻮل اﷲ ص ﻓﺮﻣﻮده »ﺻﻠﻮا ﻛﲈ رأﻳﺘﻤﻮﻧﯽ أﺻﲇ«‪:‬‬
‫»ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ دﻳﺪﻳﺪ ﻣﻦ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم«‪) .‬ﺑﺨﺎري(‪.‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎي رواﺗﺐ و وﺗﺮ در ﻣﻨﺰل ﺧﻮاﻧﺪه‬

‫‪١٠٦‬‬
 ‫‪QPW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺷﻮد و اﮔﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬أﻓﻀﻞ ﺻﻼة اﳌﺮء ﰲ ﺑﻴﺘﻪ إﻻﱠ‬
‫اﻟﺼﻼة اﳌﻜﺘﻮﺑﺔ«‪» :‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎز اﻧﺴﺎن آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻨﺰل‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ﺑﺠﺰ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻓﺮض«‪) .‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺳﻨﺖ رواﺗﺐ ﺳﺒﺐ داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ‬
‫ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ از ام ﺣﺒﻴﺒﻪ ل رواﻳﺖ ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪم از رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﻣﻦ ﻋﺒﺪ ﻣﺴﻠﻢ‬
‫ﺗﻄﻮﻋﺎ ﻏﲑ ﻓﺮﻳﻀﺔ إﻻﱠ ﺑﻨﯽ اﷲ ﻟﻪ‬
‫ﹰ‬ ‫ﹸﻳﺼﲇ ﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻛﻞ ﻳﻮﻡ ﺛﻨﺘﻲ ﻋﴩة رﻛﻌﺔ‬
‫ﺑﻴﺘﺎ ﰲ اﳉﻨﺔ«‪» :‬ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ روزاﻧﻪ دوازده رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ را ﺑﺮاي‬‫ﹰ‬
‫ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻧﺪ در ﺑﻬﺸﺖ ﺧﺎﻧﻪاي را ﺑﺮاي او ﻣﻲﺳﺎزد«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺗﺮﻣﺬي اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺶ از ﻋﺼﺮ و دو رﻛﻌﺖ ﭘﻴﺶ از‬
‫ﻣﻐﺮب و دو رﻛﻌﺖ ﭘﻴﺶ از ﻋﺸﺎء را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻛﺎر ﻧﻴﻜﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﹰ‬
‫أرﺑﻌﺎ ﻗﺒﻞ اﻟﻌﴫ«‪:‬‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬رﺣﻢ اﷲ ا ﹰ‬
‫ﻣﺮءا ﺻﻠﯽ‬
‫»رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آن ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﻋﺼﺮ ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺳﻨﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ و اﺑﻮداود و ﺗﺮﻣﺬي – ﻛﻪ آﻧﺮا‬
‫ﺣﺴﻦ داﻧﺴﺘﻪ و اﺑﻦ ﺧﺰﻳﻤﻪ و اﺑﻦ ﺧﺰﻳﻤﻪ آﻧﺮا ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﻤﻮده و اﺳﻨﺎد‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١٠٧‬‬
 ‫‪QPX‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫و ﻧﻴﺰ رﺳﻮل اﷲ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﺑﲔ ﻛﻞ أذاﻧﲔ ﺻﻼة‪ ,‬ﺑﲔ ﻛﻞ‬

‫أذاﻧﲔ ﺻﻼة«‪» :‬در ﻣﻴﺎن ﻫﺮ اذان و اﻗﺎﻣﻪاي ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ وﺟﻮد‬
‫دارد«‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺳﻮم ﻓﺮﻣﻮد »ﳌﻦ ﺷﺎء« ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ دوﺳﺖ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ )ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري(‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﭘﻴﺶ از ﻇﻬﺮ ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ و ﺑﻌﺪ از آن ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻛﺎر ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم داده‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ص ﻓﺮﻣﻮده‪» :‬ﻣﻦ ﺣﺎﻓﻆ‬
‫ﻋﻠﯽ أرﺑﻊ ﻗﺒﻞ اﻟﻈﻬﺮ ﻭأرﺑﻊ ﺑﻌﺪﻫﺎ‪ ,‬ﺣﺮﻣﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﻨﺎر«‪» :‬ﻛﺴﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮ ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺶ از ﻇﻬﺮ و ﭘﺲ از آن ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺴﺪ او را ﺑﺮ آﺗﺶ دوزخ ﺣﺮام ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪) .‬اﻣﺎم اﺣﻤﺪ و اﻫﻞ‬
‫ﺳﻨﻦ آﻧﺮا از ام ﺣﺒﻴﺒﻪ ل رواﻳﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دو رﻛﻌﺖ ﺑﻪ رواﺗﺐ ﻇﻬﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬زﻳﺮا‬
‫رواﺗﺐ ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﺮ ﭼﻬﺎر رﻛﻌﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از آن دو رﻛﻌﺖ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫دو رﻛﻌﺖ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ آﻧﭽﻪ در ﺣﺪﻳﺚ ام ﺣﺒﻴﺒﻪ ل‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫درود و رﺣﻤﺖ ﻓﺮاوان ﺑﺮ ﺧﺎﺗﻢ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ‬
‫و ﺑﺮ آل و ﻳﺎران او ﺑﺎد و ﻧﻴﺰ ﺑﺮ آن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗـﺎ روز ﻗﻴﺎﻣـﺖ از‬
‫او ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻳﻜﺘﻪ ﻛﻨﻨﺪﻩ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰﺑﻦ ﺑﺎز ‪:‬‬

‫‪١٠٨‬‬
 ‫‪QPY‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻧﻤﺎﺯ ﻭ ﻃﻬﺎﺭﺕ ﻣﺮﻳﺾ‬

‫ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاوﻧﺪي را ﺳﺰا اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن‬

‫اﺳﺖ‪ .‬درود و رﺣﻤﺖ ﺑﺮ روان ﭘﺎك اﺷﺮف اﻧﺒﻴﺎء و ﻣﺮﺳﻠﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ص و ﺑﺮ آل و ﻳﺎران او ﺑﺎد‪ .‬و ﺑﻌﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ اﺳﺖ در ﻣﻮرد اﺣﻜﺎم ﻧﻤﺎز و‬
‫ﻃﻬﺎرت ﻣﺮﻳﺾ و آﻧﺮا ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺮان و ﺑﺮادران ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﻘﺪﻳﻢ‬
‫ﻣﻲدارم‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﻧﻤﺎزي ﻃﻬﺎرت و ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﻲ‬
‫را اﺳﺎس ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﺣﺪث و ﺑﻲوﺿﻮﻳﻲ و‬
‫ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺧﻮاه از ﺑﺪن ﻳﺎ ﻟﺒﺎس ﻳﺎ ﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎز دو‬
‫ﺷﺮط اﺳﺎﺳﻲ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ارادة ﻧﻤﺎز‬
‫ﻧﻤﻮد ﺑﺮ او واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮد ﻳﺎ ﻏﺴﻞ ﻛﻨﺪ اﮔﺮ ﻧﻴﺎز‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ از وﺿﻮ ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺎ آب ﻳﺎ ﺳﻨﮓ ﺧﻮد را ﭘﺎك ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻧﻈﺎﻓﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١٠٩‬‬
 ‫‪QQP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻭ ﺍﻳﻨﮏ ﺑﻴﺎﻥ ﺑﺮﺧﯽ ﺍﺯ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻃﻬﺎﺭﺕ‪:‬‬

‫ﭘﺎك ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ آب ﺑﺮاي ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ ﻳﺎ ﭘﺲ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ادرار و ﻣﺪﻓﻮع واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ‬
‫ﺧﻮاﺑﻴﺪ ﻳﺎ ﺑﺎدي از او ﺧﺎرج ﺷﺪ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮد و‬
‫ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﭘﺎك ﻛﺮدن ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺪارد‪ ،‬زﻳﺮا ﭘﺎك ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ آب ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﺠﺎﺳﺘﻲ در ﻛﺎر‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎك ﻛﺮدن ﺑﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺟﺎي ﭘﺎك ﻛﺮدن ﺑﺎ آب را ﻣﻲﮔﻴﺮد‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي آب از ﺳﻨﮓ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺳﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ اﺳﺘﺠﻤﺮ‬
‫ﻓﻠﻴﻮﺗﺮ« ﻫﺮ ﻛﺲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮاي ﻧﻈﺎﻓﺖ ﺧﻮﻳﺶ از ﺳﻨﮓ ﺑﺠﺎي‬
‫آب اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﺎك اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻨﺞ‬
‫ﺗﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻔﺖ ﺗﺎ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬إذا ذﻫﺐ أﺣﺪﻛﻢ إﻟﯽ اﻟﻐﺎﺋﻂ ﻓﻠﻴﺬﻫﺐ ﻣﻌﻪ‬
‫ﻓﺈﳖﺎ ﲡﺰء ﻋﻨﻪ«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻛﺴﻲ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻗﻀﺎي‬ ‫ﹴ‬
‫ﺣﺠﺎر ﱠ‬ ‫ﺑﺜﻼﺛﺔ أ‬
‫ﺣﺎﺟﺖ رﻓﺖ ﺳﻪ ﺳﻨﮓ را ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﺑﺒﺮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺠﺎي آب ﺑﺮاي او ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ«‪) .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﻮداود( و رﺳﻮل‬
‫اﻛﺮم ص ﻧﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮده ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻃﻬﺎرت ﻛﻤﺘﺮ از ﺳﻪ ﺳﻨﮓ‬

‫‪١١٠‬‬
 ‫‪QQQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬رواﻳﺖ از ﻣﺴﻠﻢ(‪.‬‬

‫ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻛﻴﻦ و اﺳﺘﺨﻮان و ﺧﻮراك و ﻫﺮ ﭼﻴﺰي‬
‫ﻛﻪ داراي اﺣﺘﺮام ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬و ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫ﺳﻨﮓ و ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻨﮓ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ دﺳﺘﻤﺎل‬
‫ﻛﺎﻏﺬي اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن آب را ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬زﻳﺮا‬
‫ﺳﻨﮓ ﻋﻴﻦ ﻧﺠﺎﺳﺖ را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و آب ﻣﺤﻞ آن را ﭘﺎك‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﻫﺮ دو ﺗﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﺨﺘﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﻳﺎ ﺑﺎ آب ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ از آب‬
‫و ﺳﻨﮓ ﺑﺮاي ﭘﺎك ﻧﻤﻮدن ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬از اﻧﺲ س‬
‫اﻟﻨﺒﻲ ص ﻳﺪﺧﻞ اﳋﻼء ﻓﺄﲪﻞ أﻧﺎ ﻭﻏﻼﻡ‬ ‫رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ‪» :‬ﻛﺎﻥ ﹼ‬
‫ﻭﻋﻨﺰﹰة‪ :‬ﻓﻴﺴﺘﻨﺠﻲ ﺑﺎﳌﺎء«‪» :‬رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺤﻮﻱ ﹺإداﻭﹰة ﻣﻦ ﹴ‬
‫ﻣﺎء ﹶ ﹶ ﹶ‬ ‫ﹶ‬
‫ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﻣﻲرﻓﺖ ﻣﻦ و ﻏﻼﻣﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮدم ﻇﺮﻓﻲ از‬
‫آب و ﻧﻴﺰهاي ﻳﺎ ﻋﺼﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻟﺒﻪ آن ﺗﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي رﺳﻮل اﷲ‬
‫ص ﺑﺮﻣﻲداﺷﺘﻴﻢ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﺎ آب ﺧﻮد را ﭘﺎك‬
‫ﻣﻲﻧﻤﻮد«)‪) .(1‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ(‪.‬‬
‫از ام اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﺎﺋﺸﻪ ل رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از زﻧﺎن‬

‫آن ﻧﻴﺰه ﻳﺎ ﻋﺼﺎ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد ﻧﺼﺐ ﻣﻲﻧﻤﻮد و‬ ‫)‪ (1‬رﺳﻮل اﷲ ص‬

‫ﭘﺎرﭼﻪاي را روي آن ﻗﺮار ﻣﻲداد ﺗﺎ دﻳﺪه ﻧﺸﻮد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‪.‬‬

‫‪١١١‬‬
 ‫‪QQR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻭإﻥ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮﻥ أزﻭاﺟﻜﻦ أﻥ ﻳﺴﺘﻄﻴﺒﻮا ﺑﺎﳌﺎء ﻓﺈﲏ أﺳﺘﺤﻴﻴﻬﻢ ﹶ ﹼ‬
‫رﺳﻮﻝ اﷲ ص ﻛﺎﻥ ﻳﻔﻌﻠﻪ«‪» :‬ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد را اﻣﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫آب ﺧﻮد را ﭘﺎك ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻣﻦ ﺷﺮم ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮان ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ از آب اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﻧﻤﻮد« )ﺗﺮﻣﺬي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ از آب ﻳﺎ ﺳﻨﮓ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ ،‬آب ﺑﻬﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ زﻳﺮا آب ﻣﺤﻞ ﻧﺠﺎﺳﺖ و ﻋﻴﻦ ﻧﺠﺎﺳﺖ و اﺛﺮ آﻧﺮا از ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬و ﺑﺮاي ﭘﺎك ﻧﻤﻮدن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ از ﺳﻨﮓ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺎ ﺳﻨﮓ ﻛﺎﻓﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺤﻞ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﺎ ﺳﻨﮓ ﭘﺎك ﺷﻮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﺳﻪ‬
‫ﺗﺎ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﻳﺎ ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎ ﻣﺤﻞ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﭘﺎك‬
‫ﺷﻮد‪ .‬و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺎك را ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮد ﻣﺜﻼً ﺳﻪ ﺗﺎ ﻳﺎ ﭘﻨﺞ ﺗﺎ ﻳﺎ‬
‫ﻫﻔﺖ‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ اﺳﺘﺠﻤﺮ ﻓﻠﻴﻮﺗﺮ« ﻫﺮ‬
‫ﻛﺴﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮاي ﭘﺎك ﻧﻤﻮدن ﺧﻮﻳﺶ از ﺳﻨﮓ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺎك را ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد را ﭘﺎك ﻧﻤﺎﻳﺪ از ﺳﻠﻤﺎن‬
‫ﻳﺴﺘﻨﺠﻲ أﺣﺪﻧﺎ‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ‪» :‬ﳖﺎﻧﺎ رﺳﻮﻝ اﷲ ص أﻥ ﹶ ﹾ ﹶ ﹾ‬
‫ﺑﻴﻤﻴﻨﻪ«‪» :‬رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﺎ را ﻧﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮد از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ‬

‫‪١١٢‬‬
 ‫‪QQS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫راﺳﺖ ﺧﻮد را ﭘﺎك ﻧﻤﺎﻳﻢ‪ .‬و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻻ ﻳﻤﺴﻜﻦ أﺣﺪﻛﻢ‬

‫ذﻛﺮﻩ ﺑﻴﻤﻴﻨﻪ ﻭﻫﻮ ﻳﺒﻮﻝ‪ ,‬ﻭﻳﺘﻤﺴﺢ ﻣﻦ اﳋﻼء ﺑﻴﻤﻴﻨﻪ«‪» :‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ از‬
‫ﺷﻤﺎ ﻫﻨﮕﺎم ادرار ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ذﻛﺮ ﺧﻮد را ﻧﮕﻴﺮد و در‬
‫ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد را ﭘﺎك ﻧﻜﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﮔﺮ دﺳﺖ ﭼﭗ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻳﺎ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻳﺎ ﻫﺮ ﻣﺸﻜﻞ‬
‫دﻳﮕﺮي داﺷﺖ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد از دﺳﺖ راﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و‬
‫اﮔﺮ از آب و ﺳﻨﮓ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ اﻛﻤﻞﺗﺮ و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﺮ ﺳﻬﻮﻟﺖ و آﺳﺎنﮔﻴﺮي‬
‫ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﻧﻤﻮده‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ داراي ﻋﺬر ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ در‬
‫اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدات ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻋﺬرﺷﺎن ﺗﺨﻔﻴﻒ داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪون‬
‫ﻣﺸﻘﺖ و آﺳﺎﻧﻲ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺒﺎدات ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.〈 8ltym ô⎯ÏΒ È⎦⎪Ïd‰9$# ’Îû ö/ä3ø‹n=tæ Ÿ≅yèy_ $tΒuρ ® :‬‬
‫)اﳊﺞ‪.(٧٨ :‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ در دﻳﻦ )اﺳﻼم( ﻛﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ و دﺷﻮارى را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﮕﺬارده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ãΝà6Î/ ߉ƒÌムŸωuρ tó¡ãŠø9$# ãΝà6Î/ ª!$# ߉ƒÌム® :‬‬
‫‪) .〈 uô£ãèø9$#‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪ .(١٨٥ :‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﺎﻳﺶ ﺷﻤﺎ را ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮاﻫﺎن زﺣﻤﺖ ﺷﻤﺎ‬

‫‪١١٣‬‬
 ‫‪QQT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻧﻴﺴﺖ«‪.‬‬
‫و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) .〈( ÷Λä⎢÷èsÜtFó™$# $tΒ ©!$# #θà)¨?$$sù ® :‬اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‪.(١٦ :‬‬
‫»آﻧﻘﺪر ﻛﻪ در ﺗﻮان دارﻳﺪ از ﺧﺪا ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﺪ و ﺗﻘﻮا ﭘﻴﺸﻪ ﻛﻨﻴﺪ«‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬إذا أﻣﺮﺗﻜﻢ ﺑﺄﻣﺮ ﻓﺄﺗﻮا ﻣﻨﻪ ﻣﺎ‬
‫اﺳﺘﻄﻌﺘﻢ«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎري اﻣﺮ ﻧﻤﻮدم ﻫﺮ اﻧﺪازه‬
‫اﻟﺪﻳﻦ‬‫إﻥ ﹼ‬
‫ﻛﻪ در ﺗﻮان دارﻳﺪ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ«‪ .‬و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ » :‬ﱠ‬
‫ﻳﴪ«‪» :‬دﻳﻦ آﺳﺎن و ﺑﺮ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺮﻳﺾ اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاي وﺿﻮ ﻳﺎ ﻏﺴﻞ از آب اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﺮس داﺷﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ از آب اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ ﻣﺮﻳﻀﻲاش‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﻼﻣﺘﻲاش ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺪ ﺗﻴﻤﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻴﻤﻢ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻳﻨﻜﻪ‪ :‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﺮ روي ﺧﺎك ﭘﺎك ﻣﻲزﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮد ﻣﻲﻛﺸﺪ و ﻛﻒ‬
‫دﺳﺘﺎﻧﺶ را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﻣﺎﻟﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪βÎ)uρ ® :‬‬
‫‪ÅÝÍ←!$tóø9$# z⎯ÏiΒ Νä3ΨÏiΒ Ó‰tnr& u™!%y` ÷ρr& @xy™ 4’n?tã ÷ρr& #©yÌó£∆ ΝçGΨä.‬‬
‫&‪$Y6ÍhŠsÛ #Y‰‹Ïè|¹ (#θßϑ£ϑu‹tFsù [™!$tΒ (#ρ߉ÅgrB öΝn=sù u™!$|¡ÏiΨ9$# ãΜçGó¡yϑ≈s9 ÷ρr‬‬
‫‪) .〈 çµ÷ΨÏiΒ Νä3ƒÏ‰÷ƒr&uρ öΝà6Ïδθã_âθÎ/ (#θßs|¡øΒ$$sù‬اﳌﺎﺋﺪﻩ‪.(٦ :‬‬
‫»اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮدﻳﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎ از ﻗﻀﺎى ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪاﻳﺪ ﻳﺎ آﻣﻴﺰش ﺟﻨﺴﻰ ﺑﺎ‬

‫‪١١٤‬‬
 ‫‪QQU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫زﻧﺎن ﻛﺮدهاﻳﺪ و در اﻳﻦ ﺻﻮرت آب ﻧﻴﺎﻓﺘﻴﺪ ﺑﺎ ﺧﺎك ﭘﺎك ﺗﻴﻤﻢ‬

‫ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺎ آن ﺑﺮ ﺻﻮرتﻫﺎ و دﺳﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻜﺸﻴﺪ«‪.‬‬
‫ﺣﻜﻢ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ از آب ﺑﺮاي وﺿﻮ ﻳﺎ ﻏﺴﻞ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻜﻢ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آب ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) .(〈 ÷Λä⎢÷èsÜtFó™$# $tΒ ©!$# #θà)¨?$$sù ® :‬اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‪:‬‬
‫‪» .(١٦‬ﻫﺮ اﻧﺪازه ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ از ﺧﺪا ﺑﻬﺮاﺳﻴﺪ و ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎري‬
‫ﻛﻨﻴﺪ«‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬إذا أﻣﺮﺗﻜﻢ ﺑﺄﻣﺮ ﻓﺄﺗﻮا ﻣﻨﻪ ﻣﺎ‬
‫اﺳﺘﻄﻌﺘﻢ«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎري اﻣﺮ ﻧﻤﻮدم ﻫﺮ اﻧﺪازه‬
‫ﻛﻪ در ﺗﻮان دارﻳﺪ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ«‬
‫رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﻪ ﻋﻤﺎر ﭘﺴﺮ ﻳﺎﺳﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﱠإﻧﲈ ﻳﻜﻔﻴﮏ أﻥ‬
‫ﺗﻘﻮﻝ ﺑﻴﺪﻳﮏ ﻫﻜﺬا«‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ص دﺳﺘﺎن ﻣﺒﺎرﻛﺶ را روي زﻣﻴﻦ زد و ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت و دﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﺗﻴﻤﻢ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﺎك‬
‫ﭘﺎك و داراي ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﻧﻴﺖ ﺗﻴﻤﻢ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﱠإﻧﲈ اﻷﻋﲈﻝ ﺑﺎﻟﻨﻴﺎت ﻭﱠإﻧﲈ ﻟﻜﻞ اﻣﺮیء‬
‫ﻣﺎ ﻧﻮی«‪» :‬ﻛﺮدار اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻴﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻫﺮ‬

‫‪١١٥‬‬
 ‫‪QQV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫اﻧﺴﺎﻧﻲ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻧﻴﺖ دارد ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد«‪.‬‬

‫ﻃﻬﺎﺭﺕ ﻣﺮﻳﺾ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﭼﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ 1‬ـ اﮔﺮ ﻣﺮﻳﻀﻲ او ﻛﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي آب ﺗﺮس ﺗﻠﻒ‬
‫ﺷﺪن و ﻣﺮﻳﻀﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻓﺘﺎدن ﻣﺮﻳﻀﻲ و درد‬
‫زﻳﺎد‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬درد ﺳﺮ‪ ،‬و درد دﻧﺪان‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ ،‬و ﻣﻤﻜﻦ‬
‫ﺑﻮد از آب ﮔﺮم اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻴﻤﻢ ﺑﺮاي او ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫زﻳﺮا ﺗﻴﻤﻢ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﺿﺮر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و در اﻳﻨﺠﺎ ﺿﺮري در ﻛﺎر‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و آب ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﭘﺲ واﺟﺐ اﺳﺖ از آب اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ و اﮔﺮ ﻣﺮض ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي آب ﻧﻔﺲ‬
‫ﺧﻮد را از دﺳﺖ دﻫﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﻋﻀﺎﻳﻲ از دﺳﺖ دﻫﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺮض‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮي اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬و ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻌﺘﻲ را از دﺳﺖ دﻫﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎ ﺗﻴﻤﻢ ﺑﺮاي وي ﺟﺎﺋﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧـﺪاوﻧـﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫®‪) .〈$VϑŠÏmu‘ öΝä3Î/ tβ%x. ©!$# ¨βÎ) 4 öΝä3|¡àΡr& (#þθè=çFø)s? Ÿωuρ‬اﻟﻨﺴﺎء‪.(٢٩ :‬‬
‫»ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﻣﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ و اﮔﺮ ﻣﺮض ﻃﻮري ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺮﻳﺾ ﺗﻮان‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ او آب‬

‫‪١١٦‬‬
 ‫‪QQW‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ ﺗﻴﻤﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺷﺨﺼﺎً ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻴﻤﻢ ﻛﻨﺪ‬
‫دﻳﮕﺮي او را ﺗﻴﻤﻢ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻟﺒﺎس او‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺪن‪ ،‬ﻳﺎ ﻓﺮش او ﻛﺜﻴﻒ ﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‬
‫آﻧﺮا ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ ﺑﺎ آن ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) .(〈 ÷Λä⎢÷èsÜtFó™$# $tΒ ©!$# #θà)¨?$$sù ® :‬اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‪:‬‬
‫‪ .(١٦‬ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ از ﻃﻬﺎرت و ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮدن‬
‫ﻧﺠﺎﺳﺖ ﻧﻤﺎز را از وﻗﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻧﺪازد‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ اﮔﺮ در ﺑﺪن ﻣﺮﻳﺾ زﺧﻢﻫﺎي زﻳﺎد وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺟﻮشﻫﺎ و دﻣﻞﻫﺎي ﭼﺮﻛﻴﻦ در ﺑﺪن او وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ ﻳﺎ ﻣﺮﻳﻀﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ از آب اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ و ﺟﻨﺐ ﺷﺪ‬
‫ﺑﺎ دﻻﻳﻞ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ ﺗﻴﻤﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺪن را ﺑﺸﻮﻳﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ آﻧﺮا ﺑﺸﻮﻳﺪ و ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﺗﻴﻤﻢ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ اﮔﺮ ﻣﺮﻳﺾ در ﻣﺤﻠﻲ ﻗﺮار داﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ آب وﺟﻮد‬
‫دارد و ﻧﻪ ﺧﺎك‪ ،‬و ﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ آب ﻳﺎ ﺧﺎك را ﺑﻪ او ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺪون ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻓﺮﻣﻮده ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ‪) .〈( ÷Λä⎢÷èsÜtFó™$# $tΒ ©!$# #θà)¨?$$sù® :‬اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‪.(١٦ :‬‬
‫‪ 5‬ـ اﮔﺮ ﻣﺮﻳﺾ دﭼﺎر ﻣﺮض ﺳﻠﺴﻞ اﻟﺒﻮل‪ ،‬ﻳﺎ اﺳﺘﻤﺮار‬

‫‪١١٧‬‬
 ‫‪QQX‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺧﺮوج ﺧﻮن ﻳﺎ ﺑﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭘﺲ از ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺷﻔﺎ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻤﺎزي ﻫﻨﮕﺎم رﺳﻴﺪن وﻗﺖ آن وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬و‬
‫آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺪن ﻳﺎ ﻟﺒﺎس او اﺻﺎﺑﺖ ﻛﺮده ﺑﺸﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﮔﺮ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ در ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز از ﻟﺒﺎس ﺗﻤﻴﺰي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ô⎯ÏΒ È⎦⎪Ïd‰9$# ’Îû ö/ä3ø‹n=tæ Ÿ≅yèy_ $tΒuρ ® :‬‬
‫‪) .〈 8ltym‬اﳊﺞ‪.(٧٨ :‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ در دﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ و دﺷﻮار را ﺑﺮ دوش ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ãΝà6Î/ ߉ƒÌムŸωuρ tó¡ãŠø9$# ãΝà6Î/ ª!$# ߉ƒÌム® :‬‬
‫‪) .〈 uô£ãèø9$#‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪.(١٨٥ :‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ راﺣﺘﻰ ﺷﻤﺎ را ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ و ﺧﻮاﻫﺎن زﺣﻤﺖ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ«‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬إذا أﻣﺮﺗﻜﻢ ﺑﺄﻣﺮ ﻓﺄﺗﻮا ﻣﻨﻪ ﻣﺎ‬
‫اﺳﺘﻄﻌﺘﻢ«‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎري اﻣﺮ ﻧﻤﻮدم ﻫﺮ اﻧﺪازه‬
‫ﻛﻪ در ﺗﻮان دارﻳﺪ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ« ﺑﺮاي ﺧﻮد اﺣﺘﻴﺎط ﻛﻨﺪ‬
‫ﻧﮕﺬارد ﻧﺠﺎﺳﺖ در ﺑﺪن و ﻟﺒﺎس و ﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎز ﭘﺨﺶ ﺷﻮد‪.‬‬
‫و در ﻋﻴﻦ وﻗﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﻛﻪ ﺑﺮاي او ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ از روي ﻣﺼﺤﻒ ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻛﻨﺪ ﺗﺎ وﻗﺖ‬

‫‪١١٨‬‬
 ‫‪QQY‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪي رﺳﻴﺪ وﺿﻮ را‬
‫اﻋﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻳﺎ ﺗﻴﻤﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ از ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي آب ﻣﻌﺬور ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺮا رﺳﻮل اﷲ ص اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻪ ﻣﺴﺘﺤﺎﺿﻪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫ﻧﻤﺎزي ﺑﺎﻳﺪ وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮد)‪ (1‬ﻣﺴﺘﺤﺎﺿﻪ زﻧﻲ را ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ داﺋﻢ در‬
‫ﺧﻮن ﻏﻴﺮﻗﺎﻋﺪﮔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز رﺳﻴﺪ و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ دﻳﮕﺮ اﺷﻜﺎﻟﻲ‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬اﮔﺮ ادرار ﻳﺎ ﺑﺎد ﻳﺎ ﺧﻮن ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ روي اﻋﻀﺎي ﻣﺮﻳﺾ ﭼﻮب ﺷﻜﺴﺘﻪﺑﻨﺪي ﻳﺎ ﮔﭻ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮﻳﺾ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي وﺿﻮ ﻳﺎ‬
‫ﻏﺴﻞ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ روي آﻧﻬﺎ را ﻣﺴﺢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻘﻴﺔ اﻋﻀﺎي ﺳﺎﻟﻢ‬
‫را ﺑﺸﻮﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎي ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﺴﺢ ﺷﻜﺴﺘﻪﺑﻨﺪي ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺗﻴﻤﻢ ﺑﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺎي اﻋﻀﺎي‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و اﻋﻀﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺴﺘﻦ آﻧﻬﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ آﻧﭽﻪ وﺿﻮ را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻴﻤﻢ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺗﻴﻤﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي آب ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ‬
‫از اﺳﺘﻌﻤﺎل آن ﻣﻌﺬور ﺑﻮده‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﺎﻓﺘﻦ آب‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺒﻮدن آن ﺗﻴﻤﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪ (1‬اﻳﻦ ﻫﻢ ﺣﻜﻢ ﻣﺴﺘﺤﺎﺿﻪ را دارد‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‪.‬‬

‫‪١١٩‬‬
 ‫‪QRP‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﺮﻳﺾ‬

‫اﻫﻞ ﻋﻠﻢ اﺟﻤﺎع ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ در‬
‫ﺣﺎل اﻳﺴﺘﺎدن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫اﮔﺮ از ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻫﻢ ﻣﻌﺬور ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬روي ﭘﻬﻠﻮ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ رو ﺑﻪ‬
‫ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ روي ﭘﻬﻠﻮي‬
‫راﺳﺖ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ روي ﭘﻬﻠﻮ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺸﺖ‬
‫و رو ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻧﻤﺎزش ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻞ ﹰ‬
‫ﻗﺎﺋﲈ‪,‬‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ص ﺑﻪ ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﱢ‬
‫ﹴ‬
‫ﺟﻨﺐ«‪» :‬ﻧﻤﺎزت را ﺑﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎﻋﺪا‪ ,‬ﻓﺈﻥ ﱂ ﺗﺴﺘﻄﻊ ﻓﻌﻠﯽ‬ ‫ﹰ‬ ‫ﻓﺈﻥ ﱂ ﺗﺴﺘﻄﻊ‬
‫اﻳﺴﺘﺎدن ﺑﺨﻮان‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﺘﻮﻧﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻲ‬
‫روي ﭘﻬﻠﻮ دراز ﺑﻜﺶ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان‪) .‬رواﻳﺖ از ﺑﺨﺎري(‪ .‬و در‬
‫ﹰ‬
‫ﻓﻤﺴﺘﻠﻘﻴﺎ«‪» :‬اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻲ ﺑﺮ‬ ‫رواﻳﺖ ﻧﺴﺎﺋﻰ آﻣﺪه‪» :‬ﻓﺈﻥ ﱂ ﺗﺴﺘﻄﻊ‬
‫ﭘﺸﺖ و رو ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻧﻤﺎزت را ﺑﺨﻮان«‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﺴﺘﺎدن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ رﻛﻮع و ﺳﺠﺪه ﺑﺮود‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل اﻳﺴﺘﺎدن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺮاي رﻛﻮع اﺷﺎره ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ ﺑﺮاي ﺳﺠﺪه ﻧﻴﺰ اﺷﺎره‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) .〈t⎦⎫ÏFÏΨ≈s% ¬! (#θãΒθè%uρ® :‬اﻟﺒﻘﺮﻩ‪.(٢٣٨ :‬‬
‫»و از روى ﺧﻀﻮع و اﻃﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺮاى ﺧﺪا ﺑﭙﺎﺧﻴﺰﻳﺪ!«‪.‬‬

‫‪١٢٠‬‬
 ‫‪QRQ‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﹰ‬
‫ﻗﺎﺋﲈ«‪» :‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ﺻﻞ‬‫و رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ » :‬ﱢ‬
‫اﻳﺴﺘﺎدن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان« و ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺎم ﺑﻮدن ﻓﺮﻣﻮده ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) .(〈÷Λä⎢÷èsÜtFó™$# $tΒ ©!$# #θà)¨?$$sù® :‬اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‪.(١٦ :‬‬
‫»ﻫﺮ آن اﻧﺪازه ﻛﻪ در ﺗﻮان دارﻳﺪ از ﺧﺪا ﺑﻬﺮاﺳﻴﺪ و‬
‫ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎري ﻛﻨﻴﺪ«‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ درد ﭼﺸﻢ داﺷﺖ و ﭘﺰﺷﻜﺎن ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ اﮔﺮ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ و رو ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻲ ﺑﻬﺒﻮدي‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ و رو ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻧﻤﺎزش را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﻛﺴﻲ‬
‫از ﺑﺮدن رﻛﻮع وﺳﺠﺪه ﻣﻌﺬور ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺧﻤﻴﺪن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺳﺠﺪه ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻢ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﺑﺮدن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬رﻛﻮع‬
‫ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﺮاي ﺳﺠﺪه اﺷﺎره ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﭘﺸﺘﺶ را ﺧﻢ ﻛﻨﺪ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‬
‫ﮔﺮدﻧﺶ را ﺧﻢ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻌﻠﺖ ﭘﻴﺮي ﻳﺎ ﻫﺮ ﻣﺸﻜﻞ دﻳﮕﺮي ﭘﺸﺘﺶ‬
‫ﺧﻢ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ رﻛﻮع درآﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ رﻛﻮع ﺑﺮود ﻳﻚ ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻢ ﺷﻮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪١٢١‬‬
 ‫‪QRR‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﺑﺮاي ﺳﺠﺪه رﻓﺘﻦ ﻛﻤﻲ ﺻﻮرﺗﺶ را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي رﻛﻮع ﻳﺎ ﺳﺠﺪه ﺑﺎ ﺳﺮ اﺷﺎره ﻛﻨﺪ‬
‫ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻧﻴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ﻋﻘﻠﺶ‬
‫را از دﺳﺖ ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﻻﻳﻠﻲ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫از او ﺳﺎﻗﻂ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺮﻳﺾ در اﺛﻨﺎي ﻧﻤﺎز آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ از اﻧﺠﺎم آن ﻧﺎﺗﻮان‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺴﺘﺎدن‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﺸﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫رﻛﻮع‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﺠﺪه‪ ،‬ﻳﺎ اﺷﺎره‪ ،‬ﺑﻪ آن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و آﻧﺮا اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و ﻧﻤﺎزش را ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﻛﺴﻲ ﺧﻮاﺑﻴﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻣﺮﻳﺾ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ‬
‫و ﻳﺎ از ﻳﺎد ﺑﺮد ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻴﺪار ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﺎد آورد‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻤﺎزش را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺎ وﻗﺖ‬
‫رﺳﻴﺪن ﻧﻤﺎز دﻳﮕﺮي آن را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻧﺪازد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ص‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻧﺎﻡ ﻋﻦ ﺻﻼﹴة أﻭ ﻧﺴﻴﻬﺎ ﻓﻠﻴﺼﻠﻬﺎ ﻣﺘﯽ ذﻛﺮﻫﺎ ﻻ‬
‫ﻛﻔﺎرﹶة ﳍﺎ إﻻﱠ ذﻟﮏ«‪» :‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺧﻮاﺑﻴﺪ ﻳﺎ از ﻳﺎد ﺑﺮد ﻛﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻴﺪار ﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﺎد آورد ﻓﻮري آﻧﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺠﺰ ﺧﻮاﻧﺪن آن‪ ،‬ﻛﻔﺎرة دﻳﮕﺮي ﻧﺪارد‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ص اﻳﻦ آﻳﻪ‬
‫را ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮد‪) .〈 ü“Ìò2Ï%Î! nο4θn=¢Á9$# ÉΟÏ%r&uρ ® :‬ﻃﻪ‪.(١٤ :‬‬

‫‪١٢٢‬‬
 ‫‪QRS‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫»ﻧﻤﺎز را ﺑﺮﭘﺎى دار‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﻦ ﺑﺎﺷﻰ«‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﺻﻮرت ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻧﻤﺎز را ﺗﺮك ﻧﻤﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ‬
‫ﻣﻜﻠﻔﻲ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ در روزﻫﺎي ﻣﺮﻳﻀﻲ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎ‬
‫ﺣﺮﻳﺺﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ از روزﻫﺎي ﺳﻼﻣﺘﻲ و ﺻﺤﺖ‪ .‬ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻓﺮﺿﻲ را ﺗﺮك ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ وﻗﺖ آن ﻓﻮت ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﻳﺾ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎداﻣﻲ ﻛﻪ ﻋﻘﻠﺶ را از دﺳﺖ ﻧﺪاده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ او واﺟﺐ اﺳﺖ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آن را‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻋﻤﺪاً آن را ﺗﺮك ﻧﻤﻮد در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻫﻨﻮز ﻋﺎﻗﻞ و ﺳﺮﺣﺎل‬
‫اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺷﺎره ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻨﺎﻫﻜﺎر اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﺧﻲ از اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر‬
‫ﻛﺎﻓﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬اﻟﻌﻬﺪ اﻟﺬﻱ ﺑﻴﻨﻨﺎ‬
‫ﻭﺑﻴﻨﻬﻢ اﻟﺼﻼﹸة‪ ,‬ﻓﻤﻦ ﺗﺮﻛﻬﺎ ﻓﻘﺪ ﻛﻔﺮ«‪» .‬ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ‬
‫و ﻛﺎﻓﺮان ﻓﺮق ﻣﻲﮔﺬارد‪ ،‬ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ آﻧﺮا ﺗﺮك ﻛﻨﺪ ﻛﺎﻓﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد«‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﹶرأس اﻷﻣﺮ اﻹﺳﻼﻡ‪,‬‬
‫ﻭﻋﻤﻮدﻩ اﻟﺼﻼة‪ ,‬ﻭذرﻭة ﺳﻨﺎﻣﻪ اﳉﻬﺎد ﰲ ﺳﺒﻴﻞ اﷲ«‪.‬‬
‫»ﺳﺮ ﻛﺎرﻫﺎ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﺘﻮن آن ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ‬

‫‪١٢٣‬‬
 ‫‪QRT‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻗﻠﺔ آن ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا اﺳﺖ«‪.‬‬

‫اﻟﺮﺟﻞ ﻭﺑﲔ اﻟﴩک أﻭ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ص ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﺑﲔ ﹼ‬
‫اﻟﻜﻔﺮ‪ ,‬ﺗﺮک اﻟﺼﻼة«‪.‬‬
‫»ﻓﺮق ﻣﻴﺎن ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺷﺮك و ﻛﻔﺮ ﺗﺮك ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ«‪) .‬ﺻﺤﻴﺢ اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ(‪ .‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻗﺮآﻧﻲ و‬
‫اﺣﺎدﻳﺜﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﺷﺄن و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻧﻤﺎز آﻣﺪهاﻧﺪ اﻳﻦ ﻗﻮل‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺎرك ﻧﻤﺎز ﻛﺎﻓﺮ ﻣﻲﺷﻮد( اﺻﺢﺗﺮ و ﻗﻮيﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻧﻤﺎزي را ﺳﺮ وﻗﺖ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻐﺮب و‬
‫ﻋﺸﺎء را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﺟﻤﻊ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻳﺎ ﺟﻤﻊ ﺗﻘﺪﻳﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻃﻮر ﺑﺮاي وي آﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ آﻧﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻣﻲاﻧﺪازد و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ‬
‫ﻋﺼﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﻋﺸﺎء را ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ و ﻫﻤﺮاه ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻐﺮب ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٢٤‬‬
 ‫‪QRU‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫و ﻳﺎ ﻣﻐﺮب را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻣﻲاﻧﺪازد و ﻫﻤﺮاه ﻋﺸﺎء ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫و اﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺑﺎ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻋﺸﺎء و ﻇﻬﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‬
‫زﻳﺮا وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺟﺪا از وﻗﺖ ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ آن‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﺑﺮﺧﻲ از اﺣﻜﺎم ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﺎﻻت ﻣﺮﻳﺾ در اﻧﺠﺎم‬
‫ﻃﻬﺎرت و ﻧﻤﺎز‪.‬‬
‫از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن ﻣﺴﺌﻠﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﻳﻀﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﻔﺎ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺸﺎن را ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻋﻔﻮ و ﻣﻐﻔﺮت و ﺳﻼﻣﺘﻲ دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت را ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﮕﺎن‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ او ﺑﺨﺸﻨﺪة ﻛﺮﻳﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻔﺘﻲ ﻋﺎم ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي‬

‫و رﺋﻴﺲ ﻫﻴﺌﺖ ﻛﺒﺎر ﻋﻠﻤﺎء و ادارة ﻓﺘﻮي و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻋﻠﻤﻲ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺑﺎز‬

‫‪١٢٥‬‬
 ‫‪QRV‬‬ ‫א‪       ‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﺘﺎﺏ‬

‫‪ .1‬ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻛﺘﺎب اﻟﺼﻼه ﺷﻴﺦ اﺑﻦ اﻟﻘﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ .5‬آداب أﺛﺮ اﻟﺼﻼه ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب‪.‬‬
‫‪ .6‬ﻣﻮاﻗﻴﺖ اﻟﺼﻼه ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻴﻤﻴﻦ‪.‬‬
‫‪ .7‬اﻟﻜﻠﻢ اﻟﻄﻴﺐ ﺷﻴﺦ اﻹﺳﻼم اﺑﻦ ﺗﻴﻤﻴﻪ‪.‬‬
‫‪ .8‬ﺗﺤﻔﻪ اﻷﺧﻴﺎر ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺑﻦ ﺑﺎز‪.‬‬

‫ﺑﺮاى ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ آدرس زﻳﺮ ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺍﻟﺴﻌﻮﺩﻳﺔ‪ :‬ﺍﻟﺮﻳﺎﺽ ـ ﺍﻟﺮﻣﺰ ﺍﻟﺒﺮﻳﺪﻱ‪ (11757) :‬ص‪ .‬پ‪(150103) :‬‬
‫)‪P.O.BOX (١٥٠١٠٣‬‬
‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪١٢٦‬‬