PERSONALNI

DOZIMETRI
Amela Kondo
Armin Zuki
Belmin Dinar
Demail Jusupovi
uzela Jele
Maida Hamidovi
Nermina Salihovi

PERSONALNA DOZIMETRIJA
Pojam personalne dozimetrije se ogleda u odreivanju

doze koju primi pojedinac od izvora zraenja na

njegovom radnom mjestu. Osobe koje rade u
kontrolisanoj zoni moraju nositi line dozimetre. Kod
nas se koriste termoluminiscentni dozimetri , ije je
koritenje opeprihvaeno u svim razvijenim
zemljama svijeta. Oni su zamjenili staru tehnologiju
koja je koristila film dozimetre . U novije vrijeme
razvijaju se i elektronski dozimetri. Personalna
dozimetrija se vri samo kod uposlenika izloenih
vjetakim izvorima zraenja, ali ne i kod osoba koje
rade u uslovima povienog prirodnog zraenja.

VELIINE U LINOJ DOZIMETRIJI

Najvanije veliine u personalnoj dozimetriji

su nastale da se opiu udrueni efekti fizikih i

biolokih procesa u ivom organizmu pri
djelovanju zraenja. Efektivna doza E je
definisana kao zbir proizvoda doznih
ekvivalenata u tkivu ili organu T i
odgovarajueg teinskog faktora. Tkivni
teinski faktor opisuje "znaaj tkiva/organa
sa stanovita izloenosti zraenja i dat je
zasebno za svaki osjetljivi organ ovjeijeg
tijela. Zbir svih teinskih faktora mora biti
jednak jedinici.

ABSORBOVANA DOZA
Apsorbovana doza predstavlja koliinu zraenja koju

apsorbuje materija na koju jonizirajue zraenja djeluje.

Jedinica za apsorbovanu dozu je grej (Gy). Dozni
ekvivalent (ekvivalentna doza) tkiva ili organa dobije se
sabiranjem proizvoda srednje apsorbovane doze koju
vrstu zraenja R preda posmatranom tkivu ili organu i
odgovarajueg radijacionog teinskog faktora.
Radijacioni teinski faktor opisuje injenicu da ista
apsorbovana doza (isti broj Gy) razliitih karakteristika
(fotoni, neutroni, elektroni..) izaziva razliite bioloke
efekte. Jedinica za dozni ekvivalent i efektivnu dozu je
sivert (Sv), to je dimenziono jednako jednom Gy jer se
apsorbovana doza mnoi sa bezdimenzionim faktorom.

ABSORBOVANA DOZA
Dubinski lini dozni ekvivalent je jedna od veliina

koja se koriste za odredivanje doznih ekvivalenata

tkiva:
1. Tkivo na dubini 10 mm
2. Koa na dubini 0.07 mm
3. Ono soivo na dubini 3 mm
Maksimalna godinja doza za ovjeka = 5 REM ili 50
mSv
Maksimalna godinja doza za djecu i trudnice= 0,5
REM ili 5 mSv.

PERSONALNI DOZIMETRI
Personalni dozimetri

su napravljeni tako
da su prilagoeni
potrebama po
veliini. Nose se u
toku izlaganja
zraenju, na
definisanoj poziciji u
odnosu na tijelo, tako
da ne ometaju rad.

PERSONALNI DOZIMETRI
Fiziki princip po kome funkcioniu moe biti

svaka pojava koju proizvodi jonizujue

zraenje tako da efekat ostaje zapamen" i
da se moe jednoznano povezati sa dozom
zraenja:
1. Hemijski efekti
2. Optiki efekti
3. Termoluminescentni

PERSONALNI DOZIMETRI
Pored dozimetra

mora postojati ureaj

na kojem sa
obrauju dozimetri.
Informacija o dozi je
rezultat primjene
kalibracije na
pojedinane
dozimetre prethodno
izloene zraenju.

VRSTE PERSONALNIH DOZIMETARA

1. Termoluminescentni
2. Film dozimetri
3. Elektronski

dozimetri

TERMOLUMINESCENTNI DOZIMETRI
Termoluminescentni

(TLD) detektori su
detektori izgraeni
od materijala koji
prilikom zagrijavanja,
ako je bio izloen
zraenju, emituje
svjetlost. Ta svjetlost
se moe mjeriti i
detektovati pomou
specijalnog itaa.

TERMOLUMINESCENTNI DOZIMETRI
Apsorpcijom zraenja molekule prelaze iz osnovnog

stanja u pobueno. Zagrijavanjem se molekule

vraaju u prvobitno stanje, to je praeno emisijom
vidljive svjetlosti. Koliina svjetlosti koja je
emitovana iz kristala proporcionalna je
apsorbovanoj energiji zraenja. Svojstvo
termoluminiscencije imaju supstance kao to su:
LiF, CaF2, Al2O3.TLD ne daju informacije o energiji
upadnog zraenja. Ovaj tip dozimetara koriste
personalne osobe koje rade sa izvorima zraenja.
Upotreba TLD-ova je rairena i smatraju se
najpouzdanijim linim dozimetrom na tritu.

TERMOLUMINESCENTNI DOZIMETRI
Osnovne prednosti

su:
1. Za koritenje nisu
potrebne baterije
2. Oitana doza ne
zavisi od energije
zraenja
3. Tkivno su
ekvivalentni
4. Mogu se viestruko
upotrebljavati

TERMOLUMINESCENTNI DOZIMETAR
Nedostaci :
1. Visoka cijena

dozimetara i itaa
2. Osjetljivost na

temperaturu

FILM DOZIMETRI
Film dozimetar je najstariji

i najpopularniji sistem za
mjerenje doze koju je
primila osoba izloena
radijaciji. Njegov rad
temelji se na utjecaju
zraenje na optiku
gustou razvijenog
fotografskog filma.
Sastoji se od specijalnog
fotografskog filma i kasete
sa filtrima koji su smjeteni
u plastino kuite

FILM DOZIMETRI
Filtri omoguavaju mjerenje doza razliitih

vrsta zraenja. Ukoliko je film dozimetar

izloen djelovanju jonizirajueg zraenja,
dolazi do zatamnjenja filma koje je razmijeran
dozi kojoj je bio izloen. Filmski dozimetri su
vrsta hemijskih dozimetara. Polako se izbacuju
iz upotrebe s obzirom na brojne nedostatke.
Meu njima je najvanija velika energetska
zavisnost (slab odziv na visokim energijama
zraenja) i visok prag minimalne doze.

FILM DOZIMETRI
Pednosti ovih

dozimetara su:
1. Mala cijena
2. Lako oitanje
3. Mogunost

arhiviranja

ELEKTRONSKI DOZIMETRI
Elektronski dozimetri

ili, skraeno, EPD

naveliko preuzimaju
trite.
Meutim,njihovu
upotrebu i dalje prati
nekoliko velikih
nedostataka.

ELEKTROMAGNETNI DOZIMETRI
Nedostaci:

Za njihov rad je potrebna baterija (moe

predstavljati problem u sluaju potronje).
2. Imaju veu energetsku zavisnost u odnosu
na TLD-ove, te nisu pouzdani u pulsirajuim
poljima zraenja.
3. Osjetljivi su na elektromagnetna
nejonizirajua zraenja (mobitele), pa znaju
davati lana oitanja.
1.

ELEKTRONSKI DOZIMETRI
Prednosti :
1. Alarm koji upozorava na poveanu brzinu doze
2. Direktno oitanje
3. Praenje trenutnih doza koje prime uposlenici
4. Podaci se mogu prebaciti na raunar gdje se vide

promjene brzine doze tokom koritenja

Cijena ovih dozimetara je daleko vea od TLD-ova ali
se moe utedjeti kod oitanja jer nije potreban
poseban ita za elektronske dozimetre.