KSEL GELM EL KTABI Nejat Sezik

Hayat Yaynlar: 120 Baar Dizisi: 29

Kitabn Ad Kiisel Geliim El Kitab
Kitabn Yazar Nejat Sezik
Sanat Ynetmeni Ahmet altay
Kitap Editr. Rahime Demir
@ 2001, Hayat Yaynclk letiim Eitim Hizmetleri ve Tic. Ltd. ti.
Tm yayn haklar anlamal olarak Hayat Yaynlar'na aittir. Kaynak
gsterilerek alnt yaplabilir; izinsiz oaltlamaz, baslamaz.
ISBN: 975-6700-23-8
Drdnc Bask : istanbul, Aralk 2003
Yayna Hazrlk : Burhan Maden
i Dzen : Hayat Yaynclk iletiim Eitim Hizmetleri
Kapak Tasarm : Hayart Design
Kapak Bask : Emirler Matbaaclk
i Bask : al Matbaaclk
cilt : Gven Mcellit
HAYAT YAYINCILIK. LETM, ETM HZMETLER VE TC. LTD. T.
ataleme Sokak No: 48 Bat iHan 34410 Caalolu/stanbul
Tel: (0212) 511 84 50 (Pbx) Fax: (0212) 52671 14
http://WWW.hayatyayinlari.com.tr e-mail: hayat@hayatyayinlari.com.tr
Nejat SEZK
Nejat Sezik, 1965 ylnda zmir'de dodu. Okul dneminde seyyar satclktan
fabrika iiliine kadar eitli meslek gruplarnda alt.
1989 ylnda profesyonel anlamda gazetecilie balad. Sayfa Editrl,
Aratrma Servisi eflii, Bilgi Bankas eflii, Haber Mdr Yardmcl ve
Sorumlu Yazileri Mdrl grevlerinde bulundu.
Ouz Saygn'n ynlendirmesiyle Anthony Robbins'in 'Smrsz G' adl kitabn
okudu ve yaamn deitirme karar ald. Kendi kendine, 21 Mays 1998 tarihini
deiim gn olarak ilan etti. O tarihten itibaren insan kaynaklaryla ilgili
olarak aratrma, inceleme, okuma, renme ve uygulamalarda bulunmakta; ayrca
seminerler vermekte, konuyla itgili eserlere yayn danmanl ve kitap
editrl yapmaktadr.
Deiim Kuandakiler (Hayat Yaynlar, Austos 2000) adl yaynlanm bir
kitab ve Snrsz Beyin Gc (Hayat Yaynlar) adyla yayna hazrlanmakta olan
bir almas bulunmaktadr.
Yazar, evli ve iki ocuk babasdr. ngilizce bilmektedir.
NDEKLER
Giri ,
7
Kiisel Geliim
9
Ruhsal Geliim
53
Ynetim. . . . . . . . . .. . .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. 67
Motivasyon 105
Salkl Yaama ve Stres
115
Beden Dili 123
renme-Hzl Okuma
127
Gzel Konuma ve Hitabet
137
NLP ""'"''''''''''''''''''''''''''''''''''
141
Hafza-Dnce-Zeka
155
Muhtelif Konular ve Dizileri 179
--GR
Chicago Tribune'de bir makale yer alr. Yazda Henry Ford aptallkla itham
edilir. Bunun zerine Ford mahkemeye bawrur. Yaync, Ford'un aptal olduunu
ispat etmek durumunda kalr. Yayncnn avukatlar ile Ford arasnda eitli
konumalar olur.
. Avukatlar, herkesin bilebilecei baz Amerikan bakanlarnn isimlerini,
Amerikan tarihindeki nemli olaylar ve baz tarihleri sorarlar. Ford bir ok
soruya cevap veremez. Ancak mahkemeye, bu bilgileri bilmediini, gerektiinde
evresinden kolayca renebileceini syler.

Bu bilgiyi bize aktaran Scott Witt, Henry Ford'un beyin gcnn bir kuralnn
farknda olduunu, bu yzden dier insanlardan ayrldn belirtir. O kural
udur: "Bilgiyi nereden alabileceinizi hatrlayabilmek, bilginin kendisini
hatrlamaktan ok daha kolaydr."
nsan kaynaklar zerine yazlm eserlerle youn olarak ilgileniyor ve bu
konularda seminerler veriyorum. Seminerlerde karlatm lkemizin deiik
blgelerinden ve deiik meslek gruplarna mensup kiiler bizden kitap listeleri
istediler. Herhangi bir konuya younlam kiiler, o konudaki baka kitaplar
da okumak istiyorlard.
Kimilerine e-posta ile, kimilerine mektup yoluyla, kimilerine de telefon ve
faksla istedikleri kitaplarn isimlerini ver~ dim. Karlkl iletiim
sonucunda, kiisel geliim konusunda yer alm, gerek telif gerekse tercme
eserlerin topluca bir kitap iinde yer almas dncesi olutu. Elinizdeki
kitap, byle bir eksii gidermek iin hazrland.
1990 ylndan itibaren yaynlanm, aa yukar 60 bin kitap tarand. Belli
ller iine giren kitaplar seildi. Sonuta 500'e yakn kitap ismi tespit
edildi. Bunlardan bir ksm, zellikle 1998-2000 yllarnda yaynlananlar,
gazetedeki kemizde tantlmt.
Tasnifler konularna gre yaplmtr. Bir konuda yaynlanm kitaplarn
isimleri liste halinde verilmekle birlikte, bazlar nemine binaen detayl
olarak anlatlmtr.
Bu almay hazrlamaktaki temel dncemiz; kiisel geliim ile ilgilenen veya
ilgileneceklere, yaynlanm kitaplarn isimlerini vermek ve tercih hakkn
okuyucuya brakmaktr.
Ayrca 20-30 yl sonras gelecek kuaklar iin geriye dnp bakldnda, yol
gsterebilme dncesiyle hazrlanmtr. Bu alma bir bibliyografya deildir.
Yine de konusunda seme eserlere yer vermesi asndan yle de
deerlendirilebilir.
Blmlerin giri ksmlarnda yer alan o konuya ait yazlar, kiisel
grlerdir. O konudaki okumalarm ve aratrmalar sonucunda hasl olan
bilgilerdir. Konu hakknda yol gsterici olmas dncesiyle kaleme alnmtr.
Kiisel geliim yolculuunuzda imdiden baarlar dilerim.
Nejat Sezik, Sultanahmet, 2001
Blm 1
KSEL GELM
Kiisel geliim kavramn tanmlamak gerekirse, sylenebilecek ok ey vardr.
Bata insann iindeki snrsz gcn farkna varlabilmesi, varolan
potansiyelin neler olduunun bilinmesi kiisel geliimin iine girer. Daha sonra
bu gcn bileenlerini bulma ve kendi karakterinde nelerin yer aldn tespit
edip o ynde hareket etmek gerekir.
Hedeflerin belirlenmesi, duygularn kontrol edilmesi, davranlarn ynetilmesi,
olumlu olma ve olumlu davranma, dnme, renme, okuma, gzel konuma, hafza
teknikleri vb. konularn hepsi kiisel geliimin iine girer. Genel itibariyle
btn hakknda bilgi sahibi olmak, ama biri veya birkazerinde dierlerine
gre daha fazla odaklanmak, kiisel geliimin ta kendisidir.
Kii bunlardan kendisi iin hangisi nemli ise onu seer, onda younlar. Bu
tercih, herkes iin farkldr. nk herkesin ihtiyalar farkldr. Zaten
kiisel geliim kulvarna giren birisi, bu konulara ihtiya duyuyor demektir.
Kiisel geliimin bir dier yn, kiinin hedeflerine ulatka yenilerine
ynelmesi, yeni hedefler aramasdr. Dier bir ifade ile hedef bytmesidir.
Bylece kiisel geliim yolculuunda basamaklar birer ikier klr.
in ilgin yan, bu yolculukta/eitimde kiinin tek eitmeni ve tek
sorgulaycsnn kendisi olmasdr. Kendini aldatabilir ya da hesaba ekebilir.
Aslnda bu yolculuk, baka bir eitime benzemez; bu yolculukta insan kendisi ile
ba baadr.
Kiisel geliimde baka bir yn de, dncelerin hayata
geirilmesidir. yle insanlar vardr, fevkalade dncelere sahiptirler. Ama
icraatlar, eylemleri yoktur.
Kiisel geliim kulvarna girenler bir anlamda eylem insan olmak zorundadrlar.
nk eyleme dnmeyen fikirler, gn yz grmemi hazinelere benzer. Doal

olarak da o hazineden kimsenin haberi yoktur. Hem insanlar haberdar etmek, hem
de hedeflere ulamak iin yaplacak, dnceleri eyleme geirmektir.
Dncelerin eyleme gememesinin deiik sebepleri olabilir. Bunlarn en
balcalar korku, hata yapma, kk drlme, alaya alnma gibi zihinsel
nyarglardr, snrlardr.
Bunlardan kurtulmann yollar zaten kiisel geliimin konusudur.
Bir noktaya daha dikkati ekmek isterim. Kiisel geliim konularnn hepsinde
uzmanlamak hem zaman alr, hem de byle bir eye gerek yoktur. ilgilenilen ya
da ilgi alanna giren, holanlan, yapldnda haz duyulan konularda
uzmanlamada fayda vardr.
Kiisel geliim konularnda yzeysel bilgi sahibi olma ama bunlarn ierisinde
bir ya da birkanda derinlemesine hakimiyet genel prensip olmaldr.
Seminerlerimde katlmclara sylediim udur: 'Size herhangi bir konuyu
retmek durumunda deilim. Sizlere kiisel geliimin iine giren konular
tantyorum. Seme hakk size aittir.' Burada da ayn durum geerlidir. nk
kii, tercihlerinin rndr. Kendi tercihini seme hakk da sadece ve sadece
kendine aittir.
Bu kitapta, kiisel geliim alannda, olabildiince seici olmaya altm
kitap isimleri yer alyor. Bu kitaplar okurken, ilk bakta imkansz gibi
grnen birok dnce ve olayla karlaacaksnz. Bunlarn hepsini alma
yerine, ihtiyacnz olanlar seip, tercih etmeniz yararnzadr.
Ardndan bunlarn uygulamas yapldnda, imkansz gibi grnenlerin,
olabilirlik dairesine girdii bizzat yaanlarak renilecektir. Belki bu
eserler hayat deitirmede, deiim yaamada yardmc olan klavuzlar haline
gelecektir.
--KSEL GELM 15
Anlaml ve Cokulu Bir Yaam Iin Sava; Dopn Ccelollu, Sistem Yaynclk.
Istanbul, 1999.
KSEL GELM KTAPLARI ANLAML BR YAAM N
. Alaaddin Faktr; Jack Canfield-M. Victor
Hansen. Hyb Yaynclk, Ankara, 2000.
. Baar, Hayatta lerleme Sanatnda Ustalamak; Charles Templeton, Form
Yaynclk. stanbul, ty.
. Baar Haritas; brahim Refik. Albatros Kitaplar, Istanbul, 2000.
. Baar Korkusu; Martha Friedman, Kurald Yaynclk, Istanbul. 1997.
. Baar ve Mutluluun Srlar; Og Mandino, Epsilon Yaynlar, Istanbul, 1999.
. Baarnn Olmaya~ Rotas; Ula Bak, Rota Yaynlar, Istanbul, 1996.
. Baarnn Srr/300 Temel Kitabn zeti; ehnaz Tahir, Scala Yaynlar.
Istanbul, 1996.
. Baarya Yatrm, Kendini Gelitir ok Kazan; John Tsehal, Form Yaynclk.
Istanbul,1997.
Doan Ccelolu, lkemizde 'kiisel geliim rn aan nemli isimlerden biri.
Uzun sre Amerika'da bulunmas ve bu konulara ilk elden aina olmasnn, bunda
nemli rol oynadn dnyorum.
Onun son kitab, 'Sava' okurlaryla bulutu. Sistem Yaynclk kitabn
birinci basksn 50 bin adet gibi, yksek bir rakamda tutmu. Trkiye'de
kiisel geliim ve iletiim konularnda en ok satan kitaplar kimin diye
sorulsa, Doan Ccelolu cevab alnrd. Herhalde bu dncenin etkisi bask
adedine de yansm.
Peki 'Sava' kim? Anlamszlam dnyasn, anlaml ve cokulu hale getirmenin
yolculuuna km kii, savadr. Bu sava anlatan dizeler kitabn hem k
noktasn tekil ediyor. hem de arka kapa sslyor. Amerikal filozof ve air
e.e cummings'e ait dizeler:
"Seni dierlerinden farksz yapmaya
Btn gcyle gece gndz alan bir dnyada, Kendin olarak kalabilmek,
Dnyann en zor savan vermek demektir.
Bu sava bir balad m,
Artk hi bitmez!..." .

'Sava', iinde bylesi bir sava balatan Arif retmenin hikayesi. Doan
Ccelolu ile birlikte gerekletirdikleri ikili diyaloglar, kitabn erevesini
iziyor. Bir de Ccelolu'nun psikolog ve iletiim uzman gzyle yapt evre
tasvirleri var ki, bunlardan holananlar iin bulunmaz niteliinde.
'Sava' belki sizi anlatyordur.
17
yimserliin Gc, Alan Loy McGinnis, Beyaz Yaynlar, Istanbul, 1998.
BARDAA YARISI DOLU BAKANLAR;
Eskiden beri sylenen bir deyim vardr. Bir bardan yarsna kadar su
doldurulmu durumu iin 'iyimserler, yars dolu bir bardak; ktmserler ise
yars bo bardak' derler. Bu ifade, ayn eitlii anlatmakla birlikte, esasnda
iyimserlikle ktmserliin taban tabana zt olduuna dair arpc bir rnektir.
Byle bir deyimin, bilimsel temelleri var mdr diye dnenler iin,
'iyimserliin Gc' adl kitab takdim edeceim.
Beyaz Yaynlar tarafndan yaynlanan eser, kendisinin ifadesi ile 'ruh sal
uzman' olan Alan Loy McGinnis imzasn tayor.
Kitabn yazl serveni bir hayli ilgin. McGinnis, aratrma srasnda aaa'e
yakn biyografi taramas yapyor. Sonuta iyimserlerin baz ortak zelliklerinin
olduunu kefediyor: "Bu iyimserler tlsml bir hayat yaamadklar gibi, her
zaman neeli yaradlta domuyorlard. Dahas var...ou olumsuz bir evrede
yetiiyordu ve biri olmazsa bir sonrakinde nlerine dikilen setlere
arpyorlard. Fakat yaadka, depresyonlarn stesinden gelmek iin eitli
teknikler kefettiler ve morallerini hep yksek tuttular. Bu psikolojik yetiler,
ou iin son derece doald ve bunlar hemen hemen bilinsiz bir ekilde
kullanyorlard."
Pozitif ya da olumlu dncenin insan zerindeki etkileri, salad baarlar
ve kazanlar zerine yaplan aratrmalar hep umut vericidir. iyimserlik ise,
kanaatimce bu dnce eklinin huy veya karakter haline gelmesini ifade ediyor.
Bu durum, belki baz insanlarda inan seviyesine bile kabilir.
Genel anlamda, iyimser dnce sahibi olanlarn hayatlarnda ykselme anslar
daha fazladr. Yaplan almalar, iyimserlerin okullarnda daha baarl,
salkl, uzun ve mutlu evlilikler kuran kiiler olduklarn gsteriyor. Yine bu
kiilerin gl dini inanlar olduu da tespit edilmi: "Tuttuunu koparan
kiiler, yetenekli pazarlamaclar ve dnyadaki umutlu insanlar arasnda
ateistlerin aznlkta olmas dikkat ekicidir." diyor McGinnis.
yimserlerin 12 zellii, zerinde duran eserde, iyimserlerin deiik tiplerine
de deiniliyor. Ar iyimserler, kararl iyimserler, pragmatik iyimserler
bunlardan bazlar. Yazar pragmatik iyimserlere bir rnek veriyor:
"Pragmatik iyimserler genellikle en verimli alanlardr, nk her eyi
denerler. niversite mezunu olmayan Nancy Woodhull, baarszlk riskiri
dikkate almayan yeni projeleri stlenerek haber odasndan ynetim kurulu odasna
ykseldi. USA Today'in ilk editrlerinden biriydi, imdi krk yanda ve USA
Today'den ayr olarak, seksen tane gnlk yerel gazete, on alt radyo ve on
televizyon istasyonuna sahip bir medya devi olan Gannet irketi'nin iki nemli
blmnn bakanln yapyor."
Bol miktarda yaanm rneklerle zenginletirilmi olan eser, iyimserlik
konusuna bilimsel destek salyor, iyimserliin nemini bir kez daha vurguluyor.
Yaplan almalar, iyimserlerin okullarnda daha baarl, salkl, uzun ve
mutlu evlilikler kuran kiiler olduklarn gsteriyor. Yine bu kiilerin gl
dini inanlar olduu tespit edilmi.
19 hekimhan
Baarl Olmak Bir Tercihtir; Rick Pitinp, Beyaz Yaynlar, Istanbul, 1998.
BAARIYI SEMEK
Okuduum kitaplarda zelikle una ok dikkat ederim: Kitap teorisyen tarafndan
m yoksa pratisyen tarafndan m yazlm. Pratisyenlerin kitaplar hayatn
iinden yaanm rneklerle doludur ve bunlardan bir ya da birka sizin
hayatn
, za benzer ynler tar. Teorisyenlerin eserlerinde ise, profes
yonel dzeyde rnekler yer alr.
Bu balamda Rick Pitino tam anlamyla bir pratisyen. O
bir basketbol antrenr. 'Baarl Olmak Bir Tercihtir' adl a

lmas, Beyaz Yaynlar arasnda yaynland.

Pitino'nun kitab bir rnekler manzumesi. Kendisinin
uzun yllar basketbol antrenrl yaptktan sonra, i dnyasnda baar ve
motivasyon seminerleri verdiini yine kitabn
dan reniyoruz. Elimizdeki almas, baary tercih edenle
re, '10 adm' olarak adlandrd bir k yolu, bir merdiven ya da bir halat
niteliinde.
Hayatta herkes baarl olmak ister. Ancak baar, herkes iin deiik anlamlar
tar: "Bazlar iin bu, paradr. Bazlar iin, gtr. Dierleri iinse,
emsallerinin saygsn kazanmak veya kendini tatmin etmektir. Birok kimse iin
bu, yaamlarnda insanlarla daha iyi iliki kurma arzusudur."
nsann yaradlndan gelen baz hasletleri vardr. nsanolu ne yaparsa yapsn
bunlar inkar edemez; sadece ilemez hale getirip, dumura uratabilir. Pitino
kitabnda, bu hasletleri harekete geirmeyi tavsiye ediyor. Azim, sebat,
kararllk, esneklik, iyimserlik bunlardan bazlar.

KiisEL GEliiM
21
20 KiisEL GEliiM EL KiTABI
Azim, Pitino'nun 8. adm. Setii blm bal houma gitti: 'iddetle
Azmedin'. Azimli insan yle tanmlyor Pitino: "Azimli insan nce tay
ulalamayacak grnen bir ykseklie kaldrr ve sonra o ykseklik iin gerekli
yntemleri gelitirir. Azimli insan bilinli bir biimde zor hedefler seer,
nk kk hedeflerin bo ve tatmin edicilikten uzak olduunu bilir. Azimli
insan, vazgemenin onu yalnzca balangnoktasna geri gtreceini bilir."
Bilgece Yaamak; Tuncer Elmacolu, Beyaz Yaynlar, Istanbul, 1999.
BLGELK YOLCULUGU
Baar ve motivasyon ki
i
taplarnda karma hep
ayn rnek kyor. Pitino da ok arpc olduunu dnm olsa gerek, o da
kitabna alm:
"Son derece retken bir mucit olan Thomas Alfa Edison, fonograflar,
mikrofonlar ve akkor elektrik ampuln de kapsayan tam 1033 patent almtr.
25.000 kadar deneme yaparak zerinde alt akmlatr hakknda yle
demektedir: Hayr, hata yapmadm. Yalnzca akmlatr altrmayan 24.999 yol
kefettim." Ne mthi bir azim!
Baar ile azim arasndaki balanty ise yle ortaya koyuyor: "Baka hibir
ey deil, bizi byk yapan azmimizdir. Tam potansiyelimizde bizi almaya
zorlayan azimdir. Her
kes bir gn, bir hafta ya da bir ay iin byk olabilir. Ama daima baarl
olanlar, baarnn uzun sreli bir adanmlk, bir
100 metre kousu deil, bir maraton olduunu anlayanlardr."
Baary tercih edip azmedenlere ne mutlu.
Bilgelik herkese gre deimekle birlikte, genel bir ifade ile hayat dolu dolu
yaamak, farknda olarak an deerlendirmektir. Dou toplumlarnda bilgelik,
halklara yn veren kiilerce temsil edilmitir. Kltrmzde Dede Korkut,
Mevlana, Yunus Emre gibi kiiler 'Bilge' olarak gsterilebilir. Bu kiilerin
temel zellii, kendilerini am ve yksek bilin dzeyine erimi olmalardr.
'Bilgece Yaamak' Tuncer Elmacolu tarafndan kaleme alnan ve Beyaz Yaynlar
arasnda kan, bilgeliin nasl kazanlabileceine dair yazlm nemli bir
eser.
Yazara gre, bilgelik 'her zaman iyi ve erdemli davranma durumudur.' Yine ona
gre eyleme dnmeyen bilginin ve davran n bilgelii yoktur. yle devam
ediyor: "Bilgisayarlarn ok bilgisi vardr; ama bilgelii yoktur. Bu durum pek
ok
insan iin de geerli. Eer yalnzca bilgi birikimi, insanlara bilgelik
salasayd, bilgelerle dolu bir dnyada yayor olurduk."

Bilgelie ulamak iin ncelikle insann kendini tanmas gerektii herkesin

malumu. Onun iin yazar; beden salmzn korunmasndan, psikolojik ve
pSikQsosyal salmzn dzenlenmesine kadar geni bir yelpazede insan
inceliyor. D
ncelerin kontrol, duygularn yerinde ve zamannda kullanlmas, evreyle
ilikilerimiz kitabn genel konular arasnda yer alyor. Daha zel ve zele ait
rnekler isteyenler kitaba mracaat etmelidir.
Herkes bir gn, bir hafta ya da bir ay iin byk olabilir. Ama daima baarl
olanlar, baarnn uzun sreli bir adanmlk, bir
i 00 metre kousu deil, bir maraton olduunu anlayanlardr.

,..
KIIsEL GELIiM
23
Olumlu Devrimin EI Kitab; Edward De Bono, Remzi Kitabevi, Istanbul, 1999.
DE BONO'DAN 'OLUMLU DEVRM'E DAVET
KSEL GELM KT APLARI - 2
Devrim deyince genellikle insann aklna dman, kan ve eskide ne varsa yer ile
yeksan edilmesi gelir. Mutlaka belirli snrlar sz konusudur. Yenilen ve
kazanan taraf vardr. Bu kitapta ise, saylan zellikler ile uzaktan yakndan
balants olmayan bir devrim anlatlyor.
Edward de Bono, kiisel geliim konularn izleyenerin yabanc olmad bir
isim. 'Alt apkal Dnme Teknii',
"
'Alt Ayakkabl Uygulama Teknii' ve 'Rekabetst' onun di
limize evrilmi dier kitaplar. Ad geen kitaplar gibi 'Olumlu Devrimin El
Kitab' da, Remzi Kitabevi tarafndan yaynland.
. Baarma Sanat; Ahmet Rahmi Ercan, Alkm
Yaynevi, istanbul, ty.
. Bilgelie Yneli; Kiisel Geliimin Dinamik
leri, Zlfikar zkan, Hayat Yaynlar, 2000.
. Bilgi anda insan; Selim Aydn, TV Yayn
lar, izmir, 1996.
. Bir Dosttan Pusulalar; Anthony Robbins, in
klap Kitabevi, istanbul, 1996.
. Bireysel Geliim, Kiisel Kalite; Emre Ay
dn, Hayat Yaynlar, istanbul, 2000.
. Byk Dnmenin Bys; David J.
Schwartz, Sistem Yaynclk, istanbul, 1996.
. Cesaretle Yaamak; Jean-Louis Servan
Schreiber, Altn Kitaplar, Istanbul, 1990.
. Doru Dnme ve Baarma Sanat; Veh
bi Vakkasolu, Trdav Yaynlar, istanbul, 1998.
Dnyann geliimine katkda bulunan 25 kii arasnda saylan de Bono'yu Trk
okuyucular ile buluturduu iin yaynevini kutlamak isterim. nk de Bono, bu
kitaplarnn hepsinde aktarmaya alt 'yaratc dnce', 'dnme
becerilerinin dorudan retimi' ve 'yimlamasna dnme' konularnda dnyann
otorite sayd kiidir.
Hemen belirtmek isterim. Kitab okuduktan sonra bende oluan kanaat u oldu; de
Bono'nun olgunluk meyveyi ve sisteminin doruk noktas. Kitabn birok yerinde,
basit ama
'Ben nasl bunu dnemedim!' dediim ifadeler yer alyor.

24 KIIsEL GELIIM E KiTABI

KIIsEL GELIIM
25

olmadan hibir eyolmaz. Dnyadaki en byk hayaller, etkililik yoksa, hayalden

ibaret kalr."
Bir devrim genellikle baz sembollere ihtiya duyar. Bu adan olumlu devrimin
rengi sardr. Selamlama ise 'Bugn dnden daha iyi bir gn.' biimindedir.
Olumlu devrim iin tasarlanan bir bayrak da vardr: "Gnderine yakn st
kesinde pembe bir kalp olan basit, sar bir bayraktr. Sar, devrimin olumlu
rengidir. Pembe kalbi, insanl ve insani deerleri temsil eder."
Yazarn dedii gibi, "Bu kitap, okunmaktan ok zerinde allacak bir
kitaptr."
nsann iini bir ho ediyor, kiiyi dnmeye zorluyor. nk olumlu devrimde
duygular, alglar, bilgi, g, mizah, eitim ve dnme hep birlikte ve iie
gemi bir halde var.
imdi de Bono'dan dinleyelim olumlu devrimi: "Saldr yerine yapclk vardr.
Eletiri yerine tasarm vardr. iddet yoluyla deiim yerine alglarn
deitirilmesi yoluyla gerekletirilecek deiim vardr. Silahlarn gc yerine
bilginin g
c vardr. 'Kaya mant'nn sert kenarlar yerine 'su mant'nn akvardr.
deolojinin giderek yn tayin etmesi yerine, mizahn gidilecek ynn
deitirilmesine olanak salamas sz konusudur. Merkezi bir sistem yerine
organize eden, yani zdzenlemeli bir sistem vardr. Olumlu devrim
iddet yanls deildir ama pasif de deildir. Aksine eyleme ve etkili olmaya
byk nem verir."
Olumlu devrimin sembol olan 'el' ayn zamanda be temel ilkesini de
oluturuyor. Eli semesinin nedenini, hatrlamas kolayolduu iin diye
aklyor, de Bono. Etkililik, yap
clk, sayg, kendi kendini gelitirme ve katk, olumlu devrimin temel ilkeleri.
. . Her bir ilkeyi bir parmak temsil ediyor. rnein, etkililii baparmak,
saygy orta parmak temsil ediyor. Neden baparmak etkililii temsil ediyor?
nk "Baparmak olmadan el ilevsizdir. Bir aleti, bir kalemi veya dier
herhangi bir nesneyi tutarken baparmamz kullanmak zorundayz. Etkililik
Olumlu devrimin sembol olan 'el' ayn zamanda be temel ilkesini de
oluturuyor. Eli semesinin nedenini, hatrlamas kolayolduu iin diye
aklyor, de Bono. Etkililik, yapclk, sayg, kendi kendini gelitirme ve
katk, olumlu devrimin temel ilkeleri.

KIIsEL GEliIM
27
Gven, Sosyal Erdemler ve Refahn Yaratlmas; Francis Fukuyama, Trkiye I
Bankas Kltr Yaynlar,
1998.
KSEL GELM KT APLARI - 3
FUKUY AMA'DAN GVEN ANALZLER
. Doruk Performans, Baarnn Zihinsel Dinamikleri (Yaamda ve Sporda); Turgay
Bier, Beyaz Yaynlar, Istanbul, 1998.
. Dost Kazanma ve Insanlar Etkileme Sa
nat; Dale Carnegie, Epsilon Yaynlar, istanbul,
1997.
. Dnyann En Byk Mucizesi; Og Mandino,
Epsilon Yaynlar, Istanbul, 1999.
. Dnyann En Byk Srr; Og Mandino, Ep
silon Yaynlar, Istanbul, 1998.
. Erdem ve Mutluluk; Erich Fromm, T. i Ban
kas Kltr Yaynlar, Istanbul, 1993. .
. Etkili Insan Olmak; John C. Maxwell - Jim
Dornan, Sistem Yaynclk, istanbul, 1998.
. Etkili Insanlarn 7 Alkanl; Stephen R.
Covey, Varlk Yaynlar, istanbul, 1996. .
. Gl Kiilikler; Tim Kimmel, Beyaz Yaynlar,
istanbul, 1998.

Getiimiz yllarda stanbul'da yaplan Finans Fuar'nn konuklarndan biri de

Francis Fukuyama idi. Kendisiyle rportaj yapan gazetecinin "Gven asndan
Trkiye nasl?" sorusunu yle cevaplandrd: "Ciddi bir sorun. nsanlarn
hkmete, siyasi partilere, yarna gvendiini zannetmiyorum. "
Ancak i rakamlara dkldnde durum daha da korkun. 1990'da yaplan Dnya
Deerler Aratrmas sonularna gre, Trkiye'de 'ou insana gvenirim'
diyenler yzde 10 orannda. 1997'de tekrarlanan ayn aratrmada, gven dzeyi
bu sefer yzde 6.5'e dm. Bu rakam baka biimde okursak, aradan geen yedi
yl sresince insanmz gven duygusunu yzde 35 orannda kaybetmi. Daha da
acs, 40 lke arasnda yaplan aratrmada, Brezilya'dan sonra insanlarn
birbirine en az gvendii lke Trkiye.
Fukuyama, Bankas Yaynlar arasnda kan 'Gven, Sosyal Erdemler ve Refahn
Yaratlmas' adl almasnda, toplumlar dzeyinde gven duygusunu irdeliyor.
Hangi toplumda olursa olsun (kitapta in'in yansra Japon, talyan, Kore ve
Amerikan toplumlar ileniyor) insanlarn birbirine duyduklar gven dzeyi,
toplumun ekonomik yapsna dorudan yansyor.

28 KiisEL GELIiM EL KiTABI

KiisEL GEliiM
29
ncelikle Fukuyama toplumlar yksek gvenli ve dk gvenli olarak ikiye
ayryor. Japonya, Almanya ve Amerika yksek gvenli grupta yer alrken, Kore,
in ve talya dk gvenli toplumlar snflamasna dahil ediliyor. Bilgi
toplumuna doru gidilirken hiyerari ve otoritenin kn kutlayanlara, gven
kelimesinin anlamri ve bunun altnda yatan ahlaki normlar hatrlatyor:
"Topluluklar karlkl gvene daya
nr ve bu duygu olmadan kendiliinden ortaya kmazlar. Hiyerariler, bir
topluluktaki insanlarn hepsinin, yalnzca dile getirilmeyen ahlaki kurallara
bal olarak yaamas beklenemeyecei iin gereklidir."
Kitapta ileri srd gi
bi, dk gven dzeyin
de olan lkelerde aile balar daha yksek oluyor. Buna balolarak devletten
destek istei beraberinde geliyor: "in veya talya gibi ailesel toplumlarda,
devlet mdahalesi byk apl endstrilerin kurulabilmesinde ou kez tek
yoldur."
"Eer bir iletmede birlikte almak zorunda olan insanlar, ortak ahlaki kurala
uygun hareket ettiklerinden dolay birbirlerine gveniyorlarsa, o ii yrtmenin
maliyeti daha az olt,tr." tezi, kitabn temelini oluturuyor. nk birbirlerine
gvenmeyen insanlardan meydana gelen iletme ya da toplumlarda, onlarn bir
arada bulunmasn salayacak bir tutkala ihtiya vardr. Bu tutkaln gven
olmad yerlerde, insalar kendilerini kurallar ve dzenlemeler sistemi iinde
bulacaklar ve bu da bir maliyet getirecektir.
Fukuyama toplumlar yksek gvenli ve dk gvenli olarak ikiye ayryor.
Japonya, Almanya ve Amerika yksek gvenli grupta yer alrken, Kore, in ve
talya dk gvenli toplumlar snflamasna dahil ediliyor.
Derinlemesine bilgilerin verildii blmler zannediyorum ilgilisinin dikkatini
ekecektir. Ancak kitapta kullanlan harflerin ok kk punto ile verilmi
olmas bir dezavantaj. Okuyacaklara Allah kolaylk versin!

KIIsEL GELIIM
31
Baar Iin Kendi nnzden ekilin; Mark Goulston, Kurald Yaynclk,
Istanbul, 1999.
HAY ATIMIZDAK ENGELLER AMAK
KtSEL GEIltM KT APLARI - 4

nsan bazen bir ey yapmaya niyetlenir, bir de bakar ki, ya bir engelle
karlam ya da o ii gerekletiremeyeceine dair kendinde bir dnce
olumu. Ardndan o ii yapamayaca ynnde bir dnce gelitirir ve erteler.
'Baar in Kendi nnzden ekilin' adyla yaynlanan kitapta, yazar
seminerlerine katlanlar zerinde yapt bir denemesini anlatyor: "Bir
seminerde, be yz erkek ve kadndan oluan dinleyici kitlesine, erteleme,
kendilerine zarar verdikleri davrann iindeyse ellerini kaldrmalarn
syledim. Neredeyse yzde doksan elini kaldrd."
Erteleme, insana zarar veren alkanlklardan sadece biri. Yazarn krk adetle
snrlad, grnmeyen ama hayatmz etkileyen engeller mevcut. Bunlar herkese
gre deiebilir ve hepsinin de eitli sebepleri vardr. Deimeyen bir ey
varsa, o da bu engellerin tamamnn, istendikten sonra alabilecei
dncesidir.
Dr. Mark Goulston imzasn tayan ve Kurald Yaynclk tarafndan yaynlanan
almann farkl yanlar var. Her engel anlatldktan sonra, metnin bitiminde
'pratik bak' balk
l blmde alnmas gereken ders, zl bir biimde veriliyor. 'Harekete gemek'
balkl bqmde de bu engeli amak iin
gerekli zmler yer alyor.
. Gl ve Baarh Bir Insan Olmak; William
Thourbly, Form Yaynclk, Istanbul,
. Hatah Alanlarnz; Wayne W. Dyer, Arion
Yaymevi, Istanbul, 1995.
. Hayatnz Basitletirin, Yeni Bir Yaam
Biimi Oluturmann i 00 Yolu; Elaine St.
James, Olak Yaynclk, Istanbul, 1999.
. Iimizdeki Biz, Doan Ccelolu, Sistem Ya
ynclk, Istanbul, 1996.
. Iindeki Devi Uyandr; Anthony Robbins, In
klap Kitabevi, Istanbul, 1997.
. Ikna Etme Sanat, Jesse S. Nirenberg, Say Ya
ymevi, istanbul, 1994.
. Insan Ilikilerinde Kendine Gven ve G
Elde Etmenin Yollar, Les Giblin, Sistem Ya- .
ynclk, Istanbul, 1995.

ce arasnda esasta bir fark vardr. 'inandrma'da, kar taraf size veya
sylediinize inanmtr. 'ikna' ise her zaman inanmay gerektirmez. ikna'da
kar taraf tam inanmasa da, u veya bu sebepten, dediinizi kabul eder.
istediinizi yapmaya raz olur."
Peki, uzlamay nereye koyacaz? Cevab yle; "Uzla
ma, ikna'dan farkl bir kavram gibi grnse de, aslnda ikiye
katlanm iknadr."
ikna sanatnn en nirengi noktas, karnzdakinin yani
alcnn zelliklerine gre kendinizi ayarlamaktr. Alcnn kim
lii, sosyal eilimleri ve
grleri gibi zellikler bilinmiyorsa, etkili bir iletiim salanamaz ve
hedeflere ulalamaz. Bu konuda ok arpc bir rnek olarak Marlboro
sigaralarn verebiliriz.
Marlboro sigaralar ilk ktnda, paketinde yumuak pastel renkler fazlaca
kullanlm. Er
kek mteriler, bu renklere bakarak, kadnlar iin piyasaya srlen yeni bir
sigara sanp satn almamlar. Ksacas pek rabet grmemi. Firma nedenini
anlaynca derhal paketlere ve
ilanlara sert erkek kovboy tipi koymu. Mesaj derhal anlalm. Bu yzden
Marlboro sigaralar neredeyse yarm yzyldr ayakta.
. ikna sanat, gnmz i dnyas liderlerini ilgilendirdii
gibi, bir retmene, bir esnafa, ksaca insanlarla har neir olanlara hitap
ediyor; znde insan inceleyip, insana dair ipular veriyor.

-r32 KIIsEL GELIIM EL KITABI

Ikna ve Uzlama Sanat, Ord. Prof. Dr. Reha O~uz Trkkan, Hayat Yaynlar,
Istanbul, 1998
HEDEFNE ULAMAK iSTEYENLER iN KNA SANAT
Psikoloji bilimi gittike nem kazanyor. Sebebi ise insan ele almas ve
insanlar incelemi olmas. Herkesin dnceleri ve baklar baka taraflara
ynelirken, psikoloji, baklarn insana evirmitir. Psikolog kimdir sorusuna
ise, ikna ve Uzlama Sanat'nn yazar, esprili bir ekilde yle cevap veriyor:
"Kalabalk bir odann kaps alr, ieri gzel bir kz girer. Herkesin gz
kza dner ama, sadece bir kii, kza deil, ona bakanlara bakar, gz ve yz
ifadelerini szer. ite o psikologdur."
"ikna ve Uzlama Sanat" farkna varmadan veya bilerek uyguladmz,
psikolojinin bir konusu. Hayat Yaynlar arasnda kan kitap, Ord. Prof. Dr.
Reha Ouz Trkkan imzasn tayor.
'Beyin Gelitirme' adl kitabnn yazar olan Marilyn Vos Savant'n teknikleri
arasnda, kelime bilgisini gelitirmek de yer alr. Savant'n iddias, ne kadar
ok kelimenin farkl anlamlar bilinirse, bunlar yardmyla zihnin gcnn daha
da gelieceidir. O bakmdan Prof. Trkkan da nce kelimelerle balyor.
insan kelimelerle konuur, dncelerini kelimelerle ifade eder. Prof.
Trkkan'n kitabnda da karmza nce kelimeler kyor; ikna, inandrma,
uzlama, anlam, anlama, iletiim, alc, verici...
'ikna' ile 'inandrma' arasnda bir fark var mdr sizce? Eser sahibine gre
vardr: "ikna/persuation ile inandrmalto convin
KIIsEL GELIIM
33
Ikna sanatnn en nirengi
noktas. karnzdakinin yani
alcnn zelliklerine gre
kendinizi ayarlamaktr.
Alcnn kimlii. sosyal
eilimleri ve grleri gibi
zellikler bilinmiyorsa. etkili
bir iletiim salanamaz ve
hedeflere ulalamaz.

34 KIISEL GELIIM EL KITABI

KIIsEL GELIIM
35
Dn ve Baar, Muhammed Bozda, Yeni Kuak Yaynlar, Ankara. 1999.
kitabn okuduumda, 'Acaba bizden de byle sistem geliti ri
ciler kacak m?' diye sormutum kendi kendime. Uzun bir sredir soruma cevap
niteliinde yerli bir esere rastlamadm; zellikle yerlilere ait almalar
incelemeye zen gstersem de. Bozda'n kitabn 'sistem gelitiriciler'in
iIkleri arasnda sayyorum.
Kitap hakknda bunlar syledikten sonra biraz da dUUn
celerine deinmek isterim. DUilnme ile ilgili olarak yazarn
yapt temel tespit udur: "Varolu dUncede balar. Herey
vilcut bulmadan nce Yaratc'nn ilminde yer almt. Her ey
nce dncede retilir ve zaman iinde vilcut bulur. Bu yzden geleceimize
hakim olmann yolu, ona ilikin dUnceler Uretmek ve bu dUnceleri
planlarnaktr. Eser dUUnceden sonra geliyorsa, bUyk eser de byk dUUnceden
sonra gelecektir. "
Baka bir yerde de teyiden yle der: "Kaderimizin kanunu udur: DUnceler
eylemlere yol aarlar. Eylemler alkan
lklarn nedenidir. Alkanlklarmz bizim karakterimizi, kiili

imizi belirler. Karakterimiz ise kaderimizi rgleyen en nemli nedendir.

Yaratcmz geleceimizi belirleme gUcUnU bize vermitir. Herkes yri1dU yolun
sonunda var olana ular. Trmandnz merdivene bakarak sonunda nereye ykse
leceinizi anlayabilirsiniz. Dolaysyla bUyk sonuca giden yol
bUyk dUnceden balar."
Kendini 'kUk' gibi gren insan, bUyk dUndUnde
bUyk iler yapar. ncelikli olarak bu grme biimimizi dei
tirmemiz gerekir. 'BUyk DUnmenin Bys' isimli kitabn
da Dr. David J. Schwartz, Amerika'da byk bir irketin ie alma blmUne
bavuranlarn durumunu inceler. irketin ylda 10 bin dolar dedii ilere
bavuranlarn says, ylda 50 bin dolar denen ilere bavuranlarn saysndan
50 ile 250
HEDEFLERE ULAMA DNCEDE BALAR
DUUnme becerisi bize o gUne kadar farkna varmad
mz bir dUnyann kaplarn aabilir. ilnkU her ey dnce
de balar. lk doum orada gerekleir. Dncenizde neyi he
defliyorsanz, o orada ekillenir. Kada dktnzde ger
ekletirme aamasna gelinmi demektir. Baz aratrmalarda
baarnn yzde SO' sinin dnmeden getii sonucu alnm
tr. .
'Dn ve Baar' Muhammed Bozda'n yukarda ifade ettiim sreci anlatan,
gerekten vgye deer almas. Kitap, YeniKuak Yayn
lar'ndan kt. Muhammed Bozda 'Hzl ve Et
kin Okuma', 'Gzel ve Etkili Konuma' seminerleri veriyor. Baar
teknikleri ve zaman ynetimi konularnda da uzman (nternetten bu bilgiler
ulamak isteyenler iin Bozda'n web adresi: www.yetenek.com).AnthonyRobbins.in
'Snrsz G' adl
Dnceler eylemlere yol aarlar. Eylemler alkanlklarn nedenidir.
Alkanlklarmz bizim karakterimizi, kiiligimizi belirler. Karakterimiz ise
kaderimizi rgleyen en nemli nedendir.

36 KIIsEL GELIIM EL KITABI

KiisEL GELIiM
37
kat fazladr. Sonu, insanlarn ou ucuz ilere bawruyor;
byk dnmyorlar.
Doalolarak insann aklna 'Byk dnmeyi engelle
yen nelerdir?' sorusu gelebilir. Yazar bunlara 'dnce d
manlar' diyor. Bunlardan biri olan sorunlara odaklanmay
yle aklyor: "Sorunlar seyrettike zmler zerinde d
Unmeye frsatmz ve vaktimiz kalmyor. Sorunlar o kadar b
yyor ki gzmzde, onlar zmek haddimizin ok zerinde
grnyor. Dolaysyla dnmeyi, .zm aramay ba bir a
ba olarak deerlendiriyoruz."
Kitap hakknda syleyeceim son sz: Hayat yolculuun
da, baar limanna ulamak isteyenlere rota tayin eden bir el
kitab.
Etkili Dinleme; Arthur K. Robertson, Hayat Yaynlar, Istanbul, 1999.
LET1M AGINDA DNLEME BECERtsl
"Brigham Yoling niversitesi'nden Dr. Harold Smith, dinlemenin bir ynetim arac
olarak nemini gsterdi. Smith, kabul grm 457 yneticiye sordu; 'Baar iin
en nemli
ynetme yetenei hangisidir?' En ok sylenen yirmi yetenek belirlendi ve
geliigzel dzenlendi. Sonra, 250 yneticiden bunlar nem srasna gre
yerletirmeleri istendi. lk bata yer alan tm yetenekler iletiim
yetenekleriydi. Dinleme ilk sraya konulmutu." Arthur K. Robertson'un aktard
bu aratrmay, yazarn Hayat Yaynlar arasnda kan 'Etkili Dinleme' adl
kitabndan aldm.

Kimilerine gre iletiim anda yayoruz. Ancak bu a

n gereklerinden olan dinlemeyi ne oranda kullanabiliyoruz? Bunun iin
Robertson kitabnda 'Etkili Dinleme Dili' olarak adlandrd yntemin
unsurlarn aklyor.
Kiinin ocukluundan beri gelitirdii dinleme alkanlklar vardr. Bunlarn
bir ksm kt alkanlklar ki, ounluu olutururlar. ncelikle bunlardan
kurtulmak gereklidir. Nedir bu alkanlklar?
Konuyailgiden yoksun olma, ierii karma, konumacnn szn kesme,
ayrntlara odaklanma, nyarg, etkin olmayan beden duruu, aknlk yaratma,
zor malzemeleri atlamak, duy
gularn mesaj engellemesi ve hayal kurma. Saydklarm insanla;n zamanla
gelitirdikleri kt dinleme alkanlklar.
Kitapta, bunlarla baa kma yollar, okunabilir bir dille ayrntl olarak
aktarlyor.

KIIsEL GELIIM. 39
Iletiimsizlik Becerisi; A. Kadir zer, Sistem Yaynclk, Istanbul, 2000.
KtSEL GELM KT APLARI - 5
LETlMSlZlK BECERIs
. Insamn Anlam Aray; Victor E. Frankl.
teki Yaynevi. Istanbul. 1995.
. Iten ve Yaamdan Zevk Almamn Yollar;
Dale Carnegie. Epsilon Yaynlar. Istanbul. 1997.
. Iinizdeki Gc Uyandrn; Rex johnson:
Alfa Basm Yayn. Istanbul. 200 i.
. Iyi Dn Doru Karar Ver; Doan Cce
lolu. Sistem Yaynclk. Istanbul, 1993.
. Iyi Yaamamn Kurallar; Og Mandino. Eti Ki
taplar. 1992.
. Kazanan Tutum; john C. Maxwell. Sistem Ya
ynclk. Ist~nbul. 1996.
. Kendi Gcnz Kefedin; GiII Cox - Sheila
Dainov. Rota Yaynlar. Istanbul, 1997.
. Kendini Tamma Rehberi; jose Stevens. Si
mon Warwick-Smith, Akaa Yaynevi, Istanbul,
1998.
. Kendini Ynetme Klavuzu; Kate Keenan,
Remzi Kitabevi, Istanbul, 1999.
"En yaln tanmyla iletiim, kiiler aras bir dnce ve duygu alveriidir.
Dnce ve duygularn karlkl olarak anlalmasn ieren ve sz konusu olay
veya sorunla ilgili karlkl tatmini hedefleyen bir sretir." A. Kadir zer
byle tanmlyor iletiimi.
Tanmlamann yer ald 'iletiimsizlik Becerisi' onun, iletiimsizlik
becerisini insanlarn naslolup da gerekletirebildiinin derin yapsn
aratrd ve Sistem Yaynclk'tan yaynlanan bir almas.
Kitapta, iletiimsizlii ve naslolutuunu anlayabilmek, ve bunlar iletiim
becerisine dntrebilmenin yol ve yntemleri zerinde duruluyor. Duygular,
duygularn oluumu ve bunlarn davrana dnm de kitabn konular arasnda
yer alyor.
Eserin, daha nce yine ayn yaynevi tarafndan yaynlanan 'Ben Deeri
Tiryakilii' almasnn bir nevi tamamlaycs olduu dncesindeyim. Hatta
nce bu kitabn, ardndan 'letiimsizlik Becerisi'nin okunmas taraftarym.
Iletiim, kiiler aras bir
dnce ve duygu alveriidir.
Dnce ve duygularn
karlkl olarak anlalmasn
ieren ve sz konusu olay veya
sorunla ilgili karlkl tatmini

hedefleyen bir sretir

2 tarama hekimhan

KIIsEL GELIIM
41
Insan Yetenekleri; Di Kamp, Hayat Yaynlar, Istanbul,
1999. .
KLER ARASI tLtKLERDE BAARI
KtsEL GELM KT APLARI - 6
Sosyal bir ortamda yayoruz. inde bulunduumuz toplumda, karlkl iletiim
halinde olmak zorundayz. ster istemez, olumlu ya da olumsuz durumlarla,
olaylarla karlayoruz. Kiiler aras ilikilerde baarl olanlar; sevilen,
uyumlu, kolayca anlalan, gvenilen slfatIaryla birlikte anlyor.
Hayat Yaynlar arasnda kan 'nsan Yetenekleril adl kitap, kiiler aras
ilikide baarl olmann baz temel ilkelerini retiyor. Di Kamp tarafndan
kaleme alnan alma; insan ilikileri becerisinin esaslarn inceledikten
sonra, uygulamasna da yer ayryor.
Yazara gre, insan ilikilerinin k noktas, kendi kendini ynetmek.
Aratrmalar gstermitir ki, insan nasl bir ruhsal yapda ise, konutuklar,
davranlar, jest ve mimikleri de yledir. Bunun tersi de dorudur. Yazar
aklyor: "Kendi kendimize sylediklerimiz, bulunduumuz hali etkilemede ok
gldr. Sanrz ki bu sylediklerimiz en nihayet 'dnceler'dir, halbuki o
dnceler ruhsal yapmz annda deitirebilirler. Dncelerimiz bu kadar
gl olduundan, byle bir
durumda kullanmak zere bazlarn planlamaya deer."
Dncemizin deimesi, bakalaryla ilikilerimizin deimesi sonucunu
getirecektir. Onun iin insan kendine bazfaydal cmleler sylemelidir. 'Sakin
ve kararl olmak istiyorum.', 'Dikkatli dinleyeceim.', 'Faydal bir grme
yapa ca
. Kiiliinizi Tamyn; Florence Littauer, Sistem
Yaynclk, Istanbul, 1995.
. Kiilik, Farkl Tipler, Farkl Yetenekler; B.
Myers-P.B. Myers, Kurald Yaynclk, Istanbul,
1997.
. Kiilik ve zgven; IIkay Kasatura, Evrim Ya
ynevi, Istanbul, 1998.
. Kiisel Kariyer Planlamas; Mehmet ner,
Kariyer Yaynlar, Istanbul, 200-1.
. Mutlu Olma Sanat; Chartier Alain, Varlk
Yaynevi, Istanbul, 1995
. Mutluluk ve Baar Yollar; Zlfikar zkan,
Hayat Yaynlar, Istanbul, 1998
. Mutluluk ve Zenginlik Yollar; M. R. Kop
meyer, Inklap Kitabevi, Istanbul, 1994
. Mcadeleyi Brak, Yaamla ,Dans Et; $usan
Jeffers, Sistem Yaynclk, Istanbul, 2000.

42 KIIsEL GELIIM E KITABI

m.', 'Kolayca anlaacaz.' gibi olumlu cmleler faydaldr ve insann ruhsal
yapsn deitiriverir.
Kendiniz, bulunduunuz iletme ve toplum iin kiiler aras ilikilerin gcnden
yaralanmay dnyorsanz, kitap sizi bekliyor.
KtSEL GELM KT APLARI -7
. Negatif Dncenin Gc; Tony Humph
reys, Epsilon Yaynlar, Istanbul, 1998.
. Olumlu Dnme Vera Peiffer; Alfa Basn

Yaym, Istanbul, 1997

. Olumlu Dnmenin Gc; Norman Vin
cent Peale, Sistem Yaynclk, Istanbul, 1997.
. Olumlu Yaamann Gc; Norman Vincent
Peale, Sistem Yaynclk, Istanbul, 1997.
. nemli Ilere ncelik (Yaamak, Sevmek, renmek ve Ardnda Bir Miras
Brakmak); Stephen R. Covey, Varlk Yaynlar, Istanbul, 1998.
. zbenlii Yaamak; Fran Lotery, Sherry
Melchiorre, Epsilon Yaynlar, Istanbul, 1997.
. zgven Kazanma Klavuzu; Kate Keenan,
Remzi Kitabevi, Istanbul, 1999.
. zgven Yaratlmas ve Korunmas; Matt
hew McKay, Patrick Fanning, Epsilon Yaynlar,
Istanbul, 1998.

44 KIIsEL GEliIM EL KITABI

KIisEL GEliIM
45
sal kitap olarak kabul edenler bile kabilirdi. Tabii bu bir varsaym. Ne
Rifenbary bir peygamber, ne de 'Mazeret Yok!' kutsal bir kitap.
Ancak verdii rnekler, yapt tespitler yerli yerinde, ufuk ac ve insann
kendi nefsini terbiyeye dnk. Her blmn sonunda verilen 'Mazeret yok eylem
plan' bir nevi klavuz gibi. Dierlerinde (S. Covey, A. Robbins vs.) olduu
gibi, Rifenbary de, kader meselesinde bir trl k yolu bulamayip, czi
iradeyi klli iradenin nne koyarak byk hataya dyor.
Rifenbary, iledii konular itibariyle mutluluu yakalama, baarl olma,
kendine sayg gibi kavramlara dikkatimizi ekiyor. Kavramlarn altlarn
yaanm hikayelerle dolduruyor. te bunlardan biri: Edinburgh niversitesi' de
bir profes?r, rencilerin okumalarn' dinlemektedir. Bir renci okumaya
balar. Profesr birden onu durdurur ve der: 'Kitab yanl elle tutuyorsun, sa
eline al ve otur'. renci alnarak sa kolunu kaldrr, gsterir. Sa eli
yoktur. Profesr akna dner. renciye yaklar ve gz yal bir ekilde
konuur: 'Sylediime pimanm. Ltfen beni bala.'
Temel itibariyle Rifenbary'nin sistemi balama, kendine sayg duyma, drst
olma, hayal kurup hedef belirleme; insanlar anlama ve kararllk zerine
kurulu.
Btn bunlar gerekletirmek iin ksack bir zm neriyor: 'Mazeret Yok!'
Mazeret Yok!; Jay Rifenbary, Sistem Yaynclk, Istanbul, 1998.
MUTLULUGA MAZERET YOK
Mazhar-Fuat-zkan lsnn 'mazeretim var' isimli paras bir dnem olduka
poplerdi. Parada, milletimizin ok sk bavurduu kama psikolojisi
anlatlyordu. nsanlar farkna varsn veya varmasn katklar, korktuklar
durumlar iin mazeretler retirler. lnn bu eseri gerein ta kendisiydi.
Sistem Yaynclk tarafndan yaynlanan 'Mazeret Yok!' ad eser ise,
mazeretlerin; insanlarn kendilerini kandrmaktan baka bir eyolmadn
sylyor.
Eski bir asker olan Jay Rifenbary'nin tecrbele
rini toplad eseri, bir nevi duygusal iek bahesi gibi. Bu gne kadar
okuduum kitaplar arasnda, iinde bu kadar duygusal kelime ve kavram bir arada
tayann grmedim desem, yalan sylememi olurum. Kitab okurken ayr bir yere
not aldm kelimeleri saynca bu kanaate ulatm.
Rifenbary, eserinde yeni bir yaam felsefesi ortaya koyuyor. Eer 20. yzylda
deil de, baka bir zamanda byle bir alma yaplsayd, belki insanolu iinde
'Mazeret Yok! 'u kut
Rifenbary, iledii konular itibariyle mutluluu yakalama, baarl olma,
kendine sayg gibi kavramlara dikkatimizi ekiyor. Kavramlarn altlarn
yaanm hikayelerle dolduruyor.

tl
46 KIIsEL GEliiM EL KiTABI
KiisEL GELIiM
47
Mutlu Olma Sanat; Louis Proto, Gn Yaynclk, Istanbul, 1999.
evrilen 'Dnce Gcyle Tedavi' adl kitabnda, kendisinin kanser
hastalndan kurtulmasn salayan dnce biimini anlatr.
Proto, benzeri bir rnei veriyor. Teksas Kanser Aratrma Mdr CarI Simonton
tarafndan tedavi amal olarak, hastann zihninde baz eyleri dnmesi
isteniyor. "Terapi s
rasnda hasta btnyle rahatlatldktan sonra, hastadan radrasyon terapisinin
tm kanserli hcrelerini yok ettiini dnmesi istenmitir. Hasta zihninde,
btn kt hcrelerin kk mermilerle yok edilerek, vcudundan atldn hayal
etmitir.
Hasta terapiler sresince kendini daha gl hissetmeyi baarm ve hastada iki
ay kadar sonra hibir kanser belirtisine rastlanmamtr. "
Kitab bir cmle ile anlatacak olursak, kiinin mutlu olmas iin tek engel
kendisidir, daha dorusu dnceleridir.
. MUTLULUK DNCEDE BALAR
"Olaylara yklediimiz anlamlar, yaadmz srelerden kardmz sonular,
kendimiz hakknda canlandrdmz imge, yarattmz gemi ve hedeflediimiz
gelecek; ya kendi gerekliimiz ya da dardaki gerekliimizi yorumlamamz
salayan zihnimizdeki szgetir." ifadesi, Louis Proto'nun 'Mutlu Olma Sanat'
adl kitabndan. Kitap, Gn Yaynclk ta
rafndan yaynland.
"
.. i .~. . Olaylar hakknda vard
Olaylara yuk edgmz
mz yorumlar, onlarn
anlamlar, yaadgmz
zihnimiz tarafndan yo
srelerden kardgmz
rumlan
biiminden
sonula~, kendimiz hakknda baka bir ey deiL. Ya
canlandrdgmz imge, zara gre mutlu olma
yarattgmz gemi ve da, mutsuz olma da kii
hedefledigiviz gelecek; ya
nin dncesine bal.
kendi gerekligimiz ya da
Olumlu
tercih
dardaki gerekliimizi
edildiinde, mutluluktan
yorumlamamz salayan baka bir ey beklenme
zihnimizdeki szgetir."
melidir. Baka bir yerde
.
de dncelerin, zellik
le olumlu dncenin fiziki iyiletirmesinden bahseder. Dncelerin baz
hastalklar iyiletirmesinde etkili olduuna dair en nemli rnek, Louisa Hay
isimli bir yazardr. Dilimize de

48 KIIsEL GELIIM EL KiTABI

Trk Usul Baar; Mmin Sekman, Artan Yaynevi, Istanbul, 2000.
TRK USUL
nsanmz analiz eden, derinlemesine inceleyen, niininden' ok nasl ile
ilgilenen almalar maalesef ok az. Eldeki veriler genellikle yetersiz
olduundan, aratrmaclar da salkl deerlendirmelerde bulunamazlar.
Artan Yaynevi tarafndan yaynlanan 'Trk Usul Baar' anket almalaryla
(450 kiiye uygulanan 53 soruluk), baarl bulunan kiilerle ikili
grmelerle, konu ile ilgili basnda kan yaynlarla ve bahsi geen kiilerin
kaleme aldklar kitaplardan istifade edilerek hazrlanm nemli bir alma.
Evrensel baar ile yerel baar kurallarnn karlatrmal olarak verilmesi,
yerimizi belirlemesi asndan kayda deer. Yrrlkte olan ve artk usul haline
gelen zellikleri, yollar, biimleri, anlaylar derlemesibakmndan da nemli
bir alma.
Kitapta arptlmam, deformasyona uramam baar kltrnn tarihi sreci de
kendine yer buluyor. nk kltrdeki yozlama, baarda da belirgin bir

vaziyette kendi gsteriyor. Mmin Sekman'n isabetli tespitiyle; mertlik yerini

ma
niplasyona, merhamet menfaatilie, mtevazlk iddial olmaya, kanaatkarlk
talepkara brakmtr.
Hasan Cemal yazd kitaba 'Kimse Kzmasn Kendimi Yazdm' adn vermiti. 'Trk
Usul Baar' iin ise geerli olan ifade u olmal: 'Kimse Kzmasn Bizi
Yazm!'
KIisEL GELiIM
49
Baar niversitesi; Adil Mavi-Ouz Saygn-Mmin Sekman, Artan Yaynevi,
Istanbul, 1999.
~\
UZMANDAN BAARI T AKTKLER
~
Konunun uzman kii bir araya gelirse ne olur? 'Baa-
r niversitesi' adl kitapta da o olmu. Ouz Saygn, kiisel geliim
konularnn vazgeilmez isimlerinden birisi. Mmin Sekman renme, renmeyi
renme konularnda seminerler veriyor. Adil Mavi hzl okuma, hitabet
sanatnn hem seminerlerini veriyor, hem de bu konularda yetkin bir isim.
Bu isim Artan Yaynevi'nden kardklar eserleriyle
bu alanda bir r ayor, bir ilki gerekletiriyorlar.
Kitap zelde 'zorunlu okuyucular' iin, genelde 'hayat bir okuldur ve daima yeni
bir eyler renilebilir' diyenler iin hazrlanm.
Zorunlu okuyuculardan kast, orta retim ve niversite rencileri. yle diyor
Mmin Sekman: "ocuuna 'daha ok al' demekten daha iyi yollar gstermek
isteyen rehberlik retmenleri bu kitab okumaldr. Ksaca bu kitap, renmek
ve retmek isteyen herkesin okumas gereken bir dokmandr. "
Kitapta; hedef belirlemenin neminden i disipline, konsantre olmaktan
motivasyona, etkili ve hzl okumadan beden salna kadar geni bir
yelpazedeki konular okuyucuya sunuluyor.
a

T L'I
KiisEL GEliiM
51
Varolmak, Gelimek, Uzlamak; stn Dkmen,
Sistem Yaynclk, Istanbul, 2000.
Y ARINA KALMAK
KSEL GELM KT APLARI - 8
stn Dkmen, lkemizin psikoloji alannda nemli isim
lerinden biri. 'letiim atmalar ve Empati' adl biricik al
masnn ardndan yine, yeni bir eseri ile okurlarnn karsnda: 'Varolmak,
Gelimek, Uzlamak'
Sistem Yaynclk'n her zaman yapt gibi, titiz bir alma, ile yaynlanan
eser, 'nsann bu dnyadaki/evrendeki temel amac nedir?' sorusuna cevap aryor.
Yazarn bu derin an
lamlar ykl soruya, bulduu cevap ksack; 'Yarna kalmak'. Ona gre, "Yarna
kalabilmek iin insann temelde eye ihtiyac vardr: Varolmak, gelimek ye
uzlamak. Varolan, gelien, uzlaan insan, evrenle kucaklamaya hazr olur;
evrenle kucaklaan insan evrenle uyumlaabilir. Evrenle uyumlald
nda ise hem kendisi yarna kalabilir, hem de evreni/dnyay yarna
tayabilir."
Kitap, yarna kalabilmenin konularn birer birer ve ayrntl bir ekilde ele
alyor. Varolma, gelime, uzlama, evrenle kucaklama, uyurnlama kitabn
anahtar kavramlar. Bunlar ayn zamanda bizlerin en ok ihtiyac olan kavramlar.
Eskilerin 'mtemmim cz' dedikleri bir durum vardr. Birbirlerini tamamlayan
eyler iin sylenir. Doan Ccelolu 'nun 'Sava' adl eseri ile stn
Dkmen'in bu almasbirbirlerinin tam bir mtemmim czleri olmular. Eer
'Sava'y okuduysanz, sra 'Varolmak, Gelimek, Uzlamak'ta.

. Psiko-Sibernetik 'Mutluluu Yakalama Sanat'; Maxwell Maltz, Raymond Charles

Barker, Altn Kitaplar, istanbul, 1995.
. Peter ilkesi, Laurence J. Peter- Raymond Hull,
Bilgi Yaynevi, Istanbul, 1994.
. Sahip Olmak ya da Olmak; Erich Fromm,
Artan Yaynevi, Istanbul, 1997.
. Sevginin Gc; Alan Loy McGinnis, Beyaz Ya
ynlar, Istanbul, 1999.
. Siberbilin Temeli- Teknii-Uygulamas; Ercan Tuzcular, Altn Kitaplar,
Istanbul, 1998. . Smrsz G; Kiisel Baarda Zirveye Ulama
nn Yolu; Antho:y Robbins, Inklap Kitabevi, Is
. tanbul, 1996 .
. Sz Syleme ve i Baarma Sanat; Dale
Carnegie, Epsilon Yaynlar, Istanbul, 1998.
. Tartma Sanat; V. A. Howard, J. H. Barton,
Beyaz Yaynlar, istanbul, 1998. .

KSEL GELM KT APLARI - 9

. stn Baar; Acar Balta, Remzi Kitabevi, Is
tanbul, 1989.
. znty Brak Yaamaya Bak; Dale Car
negie, Epsilon Yaynlar, Istanbul, 1997.
. Ya Bir Yol Bul, Ya Bir Yol A, Ya da Yoldan
ekil; Mmin Sekman, Tima Yaynlar. 1997. . Yaamak Sanat; Andre Maurois,
Boazii
Yaynevi, Istanbul, 1997.
. Yaama Sanat; Alfred Adler, Say Yaynevi, Is
tanbul,
. Yaama Sanat; Erich Fromm, Artan Yaynevi,
Istanbul, 1995.
. Yeniden insan insana; Doan Ccelolu,
Remzi Kitabevi, Istanbul, 1991.
. Zirvenin zerinde; Zig Ziglar, Beyaz Yayn
lar, Istanbul, 1999.
D
cBlm 2
q'{UHSAL GEI1M

cf{
uhsal geliim, kiisel geliimin en zor blmlerinden biridir. Zihin,
dolaysyla beyin zerinde denetim kurmay gerektirir. Bu da eylem ve alma
ile elde edilebilir. nsezi, duygular, bilinalt ve isel diyaloglar ruhsal
gelimenin iine girer.
Zihinde canlandrma, meditasyon ve geveme egzersizleri de... kltrrnzdeki
ifadesi ile 'nefis'le uramay gerektirir.
,.
Nefis iimizde olmakla birlikte, bedenimizin ve ruhumuzun derinliklerinde, en
kk paramza, atornumuza kadar nfuz eden bir 'sanal varlk'tr.
Sanalolmasna sanaldr ama ok rahat bir ekilde bizi evirip evirebilir.
Daima rahat ister, risklere girmek onun harc deildir. Elenmek, glrnek,
vakit geirmek, gnn gn etmek onun en ok talep ettii eylemlerdir. Kendini
gerekletirmek, topluma katk, bilgelik gibi yksek deerler hi sevmedii
ilerdir. Dost canls olmak, duygular kontrol etmek, olgunluk, empati
kavramlar ise tercih etmedikleri arasndadr.

Kiisel geliimin daha zel bir blm olan ruhsal geliimde, ie dnk
konumalar nemli yer tutar. nsann iinde var olan, ancak farkna varmad
glerin farkna varlma aamasdr bu ayn zamanda.

RUHSAL GEliIM
57
56 KIIsEL GEl!iiM EL KiTABI
nsezi bunlarn ierisinde nemlilerinden biridir. Bilinal
t ile tanma, oridan yararlanma ve isel bir kaynak olan zi
hinde canlandrma ile gerek hayatta olmayan ama zihnimiz
de baarabileceimiz ileri yapabiliriz.
yen, kabuktan ibaret olduunu zanneder.' nsanda da z,
ruh'tur; kabuk ise, bedendir. Vakti geldiinde z, ister istemez
kabuundan, bedeninden syrlp kacaktr. nemli o ana ka
dar z iyi koruyabilmek, k~buu da incitmemektir.
Kabuktaki bozulmalar ze yansr. Ayn fizikteki bileik
kaplar sistemi gibi. Bu sistemde U eklindeki bir kabn sa ta
rafndan bir miktar sv konduunda, sol tarafta, konulan svmiktarnca
ykselme meydana gelir.
z-kabuk ilikisi bizim ruhsal geliimizle birebir balantldr. Birinde
meydana gelebilecek deiiklik, dierini ayn
oranda etkiler. Ancak zde yaplanlar daha kalc ve etkilidir;
hem de ksa bir srede...
Ruhsal geliim aamalarnda ilerleyen kii, bir sre sonra,
sk sk bilinaltnn o muhteem hazinesinden istifade etmeye
balar. Hi beklenmedik bir zamanda ve anda mesajlar gelir.
Mesaj, bir problemin zmne dairdir. O zm k,i, imbik
ten szlmesine saf, analiz edilmi ve kullanma aktr.
Ruhsal geliimden anladklarm bunlar. Grme gre;
anlattklarm, dorularmdr. Size gre yanl, eksik olabilir.
Her trl eletiriye aktr. Bu kitaplarn bir ou tarafmdan
okunduundan; ruhsal geliimi bat kltrnn bilgileri art
kltrmzn anlamlandrlmas eklinde deerlendiriyor'tm.
Kitaplardan aldm batl bilgileri, dou bilgelii ile anlamlan
drmaya alyorum. Bylelikle ortaya yeni bir dnya gr
kyor.
Kitaplann Ruhu
Kitaplarn ruhu olduuna inanyorum. inde yer alan ko
nular da bu ruhun kollar, ayaklar, beyni vb. gibi organlar olarak
deerlendiriyorum. O ruh, z yakalandnda sanki ki
tap bizden bir para oluverir. Onu iimizde hazmetmiiz gibi
gelir,
zellikle ruhsal geliim kitaplarnda bu yn biraz daha
arlkldr. Dier kitaplarda teknikler, altrmalar ve uygula
malar vardr. lk balangta snrlar gibi grnse de, bir sre
sonra herkes kendi anlay ve idrakine gre duyularnda bir
alma yaayabilir. nsezisi glenir. Dikkati keskinleir. Kii
lerle iletiimi artar, iyi iletiim kurar.
Her bir kitap, belli ruhsal geliim aamalar yaam kiilere aittir. Kimisi
nseziyi, kimisi bilinaltn, birisi dncenin
gcn, teki enerji dzeyini, akralar incelemitir. Bunlar
birbirine eklenen bir halatn dmleri gibidir. Yeni bir dm
ekledike halat daha da glenecektir. Ayn zamanda da da
ha kullanl olacaktr.
z-Kabuk likis
Yap-boz'un Boluklarm Doldmmak
Kiisel geliim ile ruhsal geliim 'yap-boz 'un paralar gi
bi, ierisine giren konularla bir btnlk arz eder. Yap-boz ise,

en genel anlamyla insann iindeki var olan potansiyel g

z, kabuktan daha nemlidir. Kabuk z korur. Ama ze
ulaldnda, kabuk karlp atlr. Ceviz, portakal, elma do
adan gsterebileceim en nadide rneklerdir. Hz. Ali'ye ait
olduun bildiim bir sz vardr. Der ki; 'Cevizin iini yeme
~i

58 KIIsEL GELIIM EL KITABI

ler ve kaynaklardr. Yaamn anlam da buradadr. Kii kendi yap-boz'unu
tamamlamaya urar. mr boyu devam edebilecek bir ura olan bu ilem,
bazlarnda eksik paralarla dolu bir biimde sonlanr. Bazlarnda ise paralar
yerli yerine
oturmu, konulmutur.
'
Yap-boz varolan potansiyelin btnn ifade eder. Potansiyeli ortaya koymak,
karmak metafizik ve fizik uyumu ile sz konusu olabilir. Metafizik olarak
orijinal dncelere sahip olabiliriz. Ancak onlar fiziki boyuta
eviremediimizde, tayamadmzda eksiiz demektir.
Fiziki boyuta, dier bir ifade ile eyleme dktmzde yap-boz'un bir paras
daha yerine oturmutur. Her fiziki boyuta kan isel kaynak, yap-boz 'da bir
boluk doldurur. Hayatmzn btn ierisinde, lm an gelene kadar hep
yapboz'un paralarndaki boluklar doldurmak ile megulz.
Herkesin yap-boz'u tek ve biriciktir. Kendine zgdr. Bir dierine benzemez.
Onun iin kiinin yaayaca, tamamlayaca yap-boz btn de farkldr. Bunun
farkl olduunu bilmek bile, kiileri anlamada bir ayrcalk getirir
kanaatindeyim.
RUHSAL GELM KT APLARI - i
. Aura; Ted Andrews, Ruh Ve Madde Yaynlar,
Istanbul, 200 i .
. Altmc Duyunuz; Psiik Potansiyeli Hare
kete Geirmek; Belleruth Naparstek, Beyaz
Yaynlar, Istanbul, 1998.
. Ben Enerjiyim!; Chislaine D. Martel, Arion
Yaynevi, Istanbul, 1995.
. Bilinaltmm Gc; Joseph Murphy, Kurald
Yaynevi, Istanbul, 1996.
.
. Bioenerji ve Uyuyan Dnya; lyas Meme
dov, Alfa Yaynlar, Istanbul, 1999.
. Bioritimler; Peter West, Akaa Yaynevi, Is
tanbul, 1993.
. Bir ift Yrek; Marlo Morgan, Dharma Yayn
lar, Istanbul, 1999.
. Biyo-Enerjitik; Bedensel Tekniklerle Ruhsal
Sa~l~a Kavumann Yollar; Alexander Lowen,
Arltan Yaynevi, Istanbul, 1996.

60 KIIsEL GEliIM EL KITABI

RUHSAL GELIiM
61
Altnc Duyunuz; Belleruth Naparstek. Beyaz Yaynlar, Istanbul. 1998.
tap 'Altnc Duyunuz' ismiyle dilimize kazandrlm.
nce unu sylemem gerekir; sezgi, insann doutan getirdii ve yapsna
dercedilen zel yeteneklerin bir parasdr. Genetik yapmzda vardr ve her an
bizimledir. Yeter ki farkna varalm.
Kavanoz iindeki pire deneyini hatrlayn. Boylarna gre ok yksek seviyelere
srayabilen bu hayvanlar, kapal bir kavanozda eitime tabi tutulurlar. Birka
denemeden sonra,

kapaa arpmamalar
iin kapak seviyesinin altna kadar sradklargrlili. Bir sre getikten
sonra kavanoz kapa al; Pireler hala kavanoz kapann seviye
sine kadar sramakta
drlar. nsanlar da yaradlndan getirdii zelliklerini kullan
maya kullanmaya onlar dumura uratm ve en sonunda o zellikler
sfrlanmtr.
Kitapta; insann kendisini yeniden kefetme adna, daha dorusu kendi iine
yapabilecei seyahatlerin anahtar sunuluyor. Birinci blmde insanlardaki temel
duygular olan ac, keder, haset ve utan zerinde durularak; bu gibi duygularn
insandaki sezgilerin gelimesindeki katklarna yer veriliyor.
Kitabn ikinci blm bir harika; iinize yapacanz astral seyahatin metinleri
sizi baka bir dnyaya ekiyor.
ster Moller'in dedii gibi, sezgilerinizi ie eleman alrken,
ister kendi iinizdeki duygularnz kontrol edebilmek ve bunlar insanlara
yanstabilmek iin kullann; mutlaka ama mutlaka size art bir deer
salayacaktr.
DUYGUlARN sH1RL1 DNYASNDA SEZG YA DA AL TINCI DUYUNUZ
3 Kasm 998 gn stanbul' da duygusal zeka frtnas estiren Claus Moller,
katlmclara seslenerek u tavsiyede bulunuyordu: "Kalifiye ya da
spesifikasyonlar iyi olan birini ie alrken iinizden bir ey, sizi rahatsz
ediyorsa, bu hissiyatnzdr. Beyinde amigdala . (badem eklinde paracklar)
vardr. Bunlar beynin limbik blgesinde bulunurlar ve beynin iindeki duygusal
hafza merkezidir. Bu bize, iimizden birtakm hissiyatlar vermektedir.
Amigdalann itiraz ettii birini ie almayn. Sezgiler itiraz eder. Amigdalanz
dinleyin."
Kitabn yazar da, sezgileri glendirme ve baz 'eyler'e vakf olmann
yollarndan bahsediyor. Ama nce sezginin var
lna dair somut bir rnek veriyor: "Yllar nce, grmekte oiduum bir
mteri, psikoterapi broma geldi. Oturup ko
numaya balad zaman, boazm armaya. balad. Birkadakika sonra hafta
sonu bykannesinin ldn ve alamak istiyor olmasna karn bir trl
yapamam olduunu ifade etti. Sonu olarak, birka gndr boaznda bir
yumruyla dolamaktayd. O alarken, benim boazm da gevedi ve normale dnd.
Daha sonra merak ettim, onun yumrusu benim boazma nasl girmiti?"
Beyaz Yaynlar tarafndan yaynlanan ve ayn zamanda bir psikoterapist olan
Belleruth Naparstek imzasn tayan ki
Kitapta; insann kendisini
yeniden kefetme adna, daha
dorusu kendi iine
yapabilecei seyahatlerin
anahtar sunuluyor.

RUHSAL GELIIM
63
RUHSAL GELM KT APLARI - 2
. Chakra EI Kitab; S. Sharamon, B. J. Baginski,
Arltan Yaynevi, Istanbul, 1995.
. Dou Hikayeleriyle Psikoterapi; Nossrat Peseschkian, Beyaz Yaynlar,
Istanbul, 1998. . Dnce Gcyle Tedavi; Louise L. Hay, Al
tn Kitaplar, Istanbul, 1995.
. Dncenin Enerjiye Dnm, B. Altan
Altanolu, Inklap Kitabevi, Istanbul, 1999.
. Fiziin Tao'su; Fritjof Capra, Arltan Yaynevi,
Istanbul, 1991.
. Gizli Potansiyelinize Dokunun; Phillip Mo
untrose-Jane Mountrose, Kariyer Yaynlar, Is
tanbul, 200 i.

. Gndelik Geveme Egzersizleri; Matthew

Mckay-Patrick Fanning, Mavi Okyanus Yaynclk,
Istanbul, 1998.
. Hayatnzin Amac, Hayat Amacnz Bul
mak Iin Bir Rehber; Dan Miliman, Akaa
Yaynlar, Istanbul, 1994.
. Iimizdeki G, lgdsel Glerinizi
Kefetme ve Kullanma Yollar; Laura Day,
Remzi Kitabevi, Istanbul, 1998.
. Yaratc Imgeleme; Shakti Gawain, Akaa Ya
ynevi, Istanbul, 1992.
Az abayla ok Baar; Chin-Ning Ch u, Varlk Yaynlar, Istanbul, 2000.
TERS ORANTll1 BAARI
Dilimizde 'Hrs, sebebi' hasarettir' eklinde bir atasz vardr. Ataszleri
tecrbelerin sonucunda olumu ve anonim hale gelmilerdir. Bu szde de bir kii
ne kadar abalarsa, hrs gsterirse, hsrana urama ihtimalinin o kadar ok
olduu anlatlr.
'Az abayla ok Baar' adl kitabn z de bu ataszmz. Chin-Ning Chu
tarafndan kaleme alnan kitap, Varlk Yaynlar ( arasnda yaynland.
nsanlar gnlk hengamenin ierisinde koturup durmaktan artk yorgun ve bitap
dtklerini her frsatta sylyorlar. Kendilerine vakit ayrarnamaktan dert
yananlar ise bir hayli fazla. Yazar bu dnceler erevesinde sistemini
kuruyor. Ona gre faktrleri bulmak nemlidir: "nmzdeki engel, arzuladmz
sonular yaratan uygun faktrleri neyin oluturduunu kefetmektir. Baka
deyile, eer zel ve i yaamlarmzda yararl sonular elde etme olaslmz
artrabilirsek, aba gstermeden baarl oluruz."
Kitapta yaanm rneklerle desteklenen grler sonucunda kan u: ok
baarl insanlarn, etrafndaki kiilerden daha ok ve sk almadklar ama
onlardan daha huzurlu ve uyumlu bir hayat yaadl~lardr. Daha net bir ifade
ile; abalama ile huzur, urama ile uzlama arasnda denge kurabilenler daha
baarl oluyor.

64 KiIsEL GELIIM EL KITABI

Yazarn Dou kkenli (in'de Tienjin'de domu ve Tayvan'da eitim alm)
olmasnn, onu i disipline sahip biri
ve hrs kefetmi olmasnda nemli bir roloynadn d
nyorum.
zellikle zaman kavramnda tereddtleri olanlar iin,
ufuk ac bir alma.
RUHSAL GEliiM
65
nsezi, iimizdeki Rehber; Nancy Rosanoff, tesi
Yaynclk, Istanbul, 1999.
NSEZ
i i
n
nsan beyninin iinde limbik blgesi vardr. Bu blgenin
iinde de iki tane badem eklinde parack bulunur. Bunlara
amigdala denir. Amigdala btn duygularmzn sakland
mthi bir hafzadr. imizden bize seslenir ve bizi ynlendi
rir.
~
~,
"Sezgiler bizimle ana yoldan iletiim kurar, yani konuurlar:
Imge ve sembolIerle,
duygularla ve fiziksel duyularla. nsezinin szsel ve mantksal olmas
gerekmediinden onun bize sylediklerini iitebilmek
iin farkl bir dile ihtiyacmz
vardr. "

TMI'n kurucusu olan Ca us Moller yle der: "Amigdalada bir kere tetik
ekildiyse, br btn ilevler devre d
braklr"
Moller ok hakldr. nk sezgiler milyarlarca birikmi duygunun so
nucunda ortaya kyor.
Kitabmz bu konuyla ilgili: 'nsezi'. Nancy Rosanoff tarafn
dan kaleme alnan eseri, tesi Yaynclk dilimize kazandr
m.
Yazar sezgilerimizin bizimle iletiimi eitli yollarla kurdu
unu anlatyor: "Sezgiler bizimle ana yoldan iletiim kurar,
yani konuurlar: mge ve sembollerle, duygularla ve fiziksel
duyularla. nsezinin szsel ve mantksalolmas gerekmedi
inden onun bize sylediklerini ii te bilmek iin farkl bir dile
ihtiyacmz vardr."

66 KIISEL GEiiM E KiTABI

Burada ok nemli bir sorun var, SezgiierimlZin do!!rU ol
duunu ve bizi yanunadn nereden biiec;eiZ? V'iflA'f bunun
cevabn yle veriyor: ''Tm nsezi biimlerinin gveni"r olabiimeleri Iin
etilmeleri gerekir. Doru ve geerii bir osezi
ile bir korku ya da arZU arasndaki !ark biimek ok nemli
dir."
Herkesin bir sezgisi vardr ve bu deIik sureiierde olabi
\ir. K\mininki mantar, kiminin ki ses, kimininki yal bir biige.
Sizinkini merak ediyorsanz kitaba mracaat.
\
cJ3am 3
\
\
i
\
L
yNETiM

",
J?
netim kelimesinin zerinde durulmasna ihtiya vardr. 'Ynetim'i bakkal
dkkanndan ok uluslu bir holdingin ynetilmesine, oradan kiinin bulun
duu ortamda, ortam ve kendini ynetmesine kadar ok geni bir yelpazede
deerlendiriyorum.
zerinde hassasiyetle durduum konu ise, kiinin kendini ve kendine bal
kavramlar ynetebilmesidirj zaman ynetimi, duygularn kontrol gibi.
Burada liderlik kavram daha bir nem kazanmaktadr. Liderlik zerine
yaynlanm kitaplar, otoriteler liderde olmas gereken eitli kavramlar ve
zellikler gelitirmilerdir.
Gemi yllara gidildike liderlik kavramn tanmnn ve yklendii misyonun
bugnknden daha ak, anlalr ve ev
renin yasalar ile uyum iinde olduunu dnyorum. Lao Tsu'nun 'Yol' adl
kitabnda liderlik tanm bu anlamda ok ilgintir. Tam metninin
hatrlayamamakla birlikte, 'lider, arkadan gelenlere yol aar, ama arkadan
gelenler ii kendilerinin yaptklarn sanrlar' anlamnda bir ifadeydi.
Yol ama, cesaretlendirme, destekleme, vizyon kazandrma bu tip liderin
zellikleri arasndadr. Kullanlan biimiyle idnyasndaki 'liderlik'
kavramnn yanl armlar yapt, hatta kavramn iinin boaltldn
dnyorum.

Seminerlerde bile 'lider yneticiler', 'lider konumaclar' ifadeleri yer

almaktadr. Burada lider kelimesiyle kavram 'sslendirme' amac gdld
apak ortadadr.
..
~
(1'

70 KIIsEL GELIIM EL KITABI

Kendini Ynetme ile Liderlik
Kendirii ynetme ile liderliin birbirlerine tamamlayan devre olmas
muhtemeldir. Diyebiliriz ki, kendini ynetmesini becerebilen kii doal lider
olmaya adaydr.
Daha iddial bir ifade syleyecek olursak, doal liderler kendilerini ynetmede
ok ustadrlar. Zaten bu ustalklar sayesinde lider olarak kabul edilmilerdir.
artlarn ya da ortamn zorlamasyla lider olmamlardr.
disiplinleri ok yksektir, dolaysyla i disiplinleri de...Yaptklar
sradan deil, srann daima dndadrlar. Ama yaptklarn da sra d olmak
iin yapmazlar.
Toplumlarn gelimesine, uzun vadede dnyann deiimine katkda bulunmulardr.
rneklik etkisi bu kiilerde doruk noktaya ulamtr. nsanlara, yetenekleri
dorultusunda iverdiklerinden alan da veren de memnundur. Bu dnyadan
ayrlmalar onlarla balar koparmaz. Ynlar dncelerinin ardndan komaya
devam ederler.
Buradaki ynetim ve liderlik konularndaki kitaplarn tamam Bat dncesine
ait bili ve deneyimleri ierir. Dou kltrne ait, insanmza daha yakn ve
scak gelecek kavramlar ieren kitaplar maalesef yoktur. Dierleri de gnmzn
literatr ve bilgisi ile yorulamamtr.
Hele hele lkemizde bu grevi stlenmi insan says yok denecek kadar azdr.
ktisat tarihisi Mustafa zel'in bu konuda kyaslama seviyesinde almalar
bulunmaktadr. Akademik evreler tarafndan yaplan almalar ve yaynlar ise
donuk ve souk bir ehreye sahiptir. Kamuoyunu aydnlatc ve ufuk ac
deildir.
YNETM KT APLARI - i
. Beinci Disiplin; Peter M. Senge, Yap Kredi Yayn
lar, Istanbul, 1993
. Deiim Mhendislii; Michael Hammer
James Champy, Sabah Kitaplar, Istanbul,
1994.
. Entelektel Sermaye; MESS (Trkiye Metal
Sanayicileri Sendikas) Yaynlar, Istanbul, 1997.
. Etkin Yneticilik; Peter F. Drucker, Eti Kitap
lar, Istanbul, 1994.
. Frtnal Dnemlerde Ynetim; Peter F.
Drucker, Inklap Kitabevi, Istanbul, 1998.
. Gelecei Kazanmak; Gary Hamel, C. K. Pra
halad, Inklap Kitabevi, Istanbul, 1996,
. Harvard'da Neler retilmez?; Mark H. McCormack, Inklap Kitabevi, Istanbul,
1994 . Iimizdeki Lideri Gelitirmek; John Max
well, Beyaz Yaynlar, istanbul. 1998.

72 KIIsEL GEliiM EL KITABI

YNETiM
73
Iletmede Btnsel Kalite; Prof. Yoshio Kondo, MESS (Trkiye Metal Sanayicileri
Sendikas) Yaynlar, Istanbul, 1999.
"1- rnn birim fiyat ikayetleri etkiler.

2- Sadece ikayetler deil, szl aktarlan her trl enfor

masyon kolayca arptlr.
3- Mteri tipi ve ekonomik iklim de ikayetleri etkiler.
4- Baz ikayetler imalatya ulamadan kaybolur." Btn bunlara ramen
ikayetler "mteri memnuniyet
sizliini ifade ederler ve bunlar ortadan kaldrmak iin her ey yaplmaldr."
Burada sadece, ilgimi eken ikayetler blmn n plana kardm. Kitap, kalite
kavramnn iine girebilecek hemen hemen her konuyu kapsy,or.
BTNSEL KALTE
"Mteri memnuniyeti anlay BK (letmede Btnsel Kalite) asndan
olaanst nem tar ve bunun salanmas sadece geriye dnk kalite
sorunlarnn zmnde deil, ayn zamanda ileriye ynelik kalitenin aktif
olarak sunulmasnda gerektirir." Bu szler lkemizde de bir seminer veren Prof.
Yoshio Kondo'ya ait.
Kondo'nun 'letmede Btnsel Kalite' adl almas MESS tarafndan dilimize
kazandrld.
zellikle belirtmem gerekir ki, eseri tercme eden Aye Bilge Dicleli, Toplam
Kalite yerine Btnsel Kalite; Kalite emberleri yerine de Katlm emberleri
gibi yeni kavramlar retmesiyle dilimize byk katkda bulunuyor.
Bilindii gibi mteri memnuniyeti, kalite kavramnn en nemli esidir.
Mterinin memnun edilebilmesi iin, onun taleplerinin karlanmas nemlidir.
Mteriden bir enformasyon gelmesi gerekir. Bu da ikayetlerdir. Kondo'ya gre
ikayetler 'mteri memnuniyetsizliinin bir gstergesidir.' Kalitenin dnya
apndaki tannm ismi Dr. Joseph Juran da ikayetleri 'kt kalitenin
gstergesi' olarak grr.
Yazara gre ikayetler baz problemleri de beraberinde getirir.
ili
'"
11I,
&1)

YNETIM
75
Deiim; MESS (Trkiye Metal Sanayicileri Sendikas)
Yaynlar, Istanbul, 1999
.
YNETIM KT APLARI - 2
DEGM ADNA DN BUGNDE YAAMAK
. Iten Liderlik; Peter Urs Bender, Hayat Yayn
lar, Istanbul, 2000.
. Insan Lider Domaz; Harward Haas-Bob Ta
markin, Beyaz Yaynlar, Istanbul, 2000.
. Insan Ynetimi; MESS (Trkiye Metal Sanayi
cileri Sendikas) Yaynlar, Istanbul, 1998.
. Islam Geleneinden ada Dnyaya Et
kici Ynetici; Mustafa zel, Iz Yaynclk, Istan
bul, 1998.
. I Hayatmda Oltadaki Kpekbalklar;
Harvey Mackay, Epsilon Yaynlar, Istanbul, 1996.
. I Hayatmda Yalan Sylemeden AIdan
madan ve almadan Baarl Olmanm
Yollar, J.Nadel, Global Yaynevi, Istanbul,
. I Yaammda 100 Kangru, A. erif Izgren,
Academyplus Yaynlar, Ankara, 1999.
. Japon Gcnn ve Stratejisinin Srlar;
Frederick J. Lovret, Dharma Yaynlar, Istanbul,
1995:
ok 'sekin' bir kitap var elimde: 'Deiim'. Trkiye Metal Sanayicileri
Sendikas (MESS)'nn bir yayn. Harvard Business Review dergisinden semeler
serisinin ilk kitab. inde deiimle ve onun boyutlaryla ilgili sekiz makale

var. Eserde 'Kalc Olmak' adl kitabn yazarlar, James Collins ve Jerry
Porras'n da ortak bir ci!mas yer alyor.
Deiim ok bilinen ifadesiyle, deimeyen tek eydir. Deiimin olmad
yeryzndeki tek insan kuruluu ise, mezariktr. Bunlar halk arasnda dolaan
deiimle ilgili ifadeler. Sizlere, tay biraz daha ykseltip, deiimin;
mehulolan gelecein belirli olan bugne kar mcadelesinden bahsetmek isterim.
Tracy Goss, Richard Pascale, Anthony Athos tarafndan yazlan 'Yeniden Yaratmak
Adl Korku Treni' balkl makale, tam bu noktaya parmak basyor. Balang
sorusu u: Gl bir gelecek uruna, imdiki zaman riske atlr m?'
Sir Colin Marshall, British Airways en kt irketler arasnda yer alrken ve
irketini tamamen batracak haldeyken, gelecek adna' dnyann en gzde havayolu
irketi' olacan aklad. Burada yazarlar konuyu biraz daha ayorlar:
"Aklama, gnn birinde dnyann gzde havayolu irketi olmak iin deil, imdi
olmak iin bir dizi adm adm atmanz sala

76 KiisEL GELIIM EL KirABI

yarak sizi yeni gelecee ynelmeye zorlar. Sir Colin Marshall, mterilerle
yakn ilikide bulunanlara gidip ne yaplmas gerektiini sorarak, British
Airways'i bu ynde ynetmeye balad. Yantlar, koridor klarnn her zaman
yank olmasndan, ksa uularda yemekleri n kolay datlabilir ekilde
olmasna kadar her eyi ieriyordu. Mterinin gznde iyi olmak, irketin
operasyonlarn pazarlama blmnn stlenme si anlamna da geliyordu; bylece
insanlar paket gibi tamak yerine, btn iletme kararlar yolcu odakl olarak
verilecekti. Bugn British Airways en iyi hizmet veren irketler arasnda yer
almaktadr ve dnyann en karl havayolu irketlerinden biri
d
, "
r,
YNETIM KT APLARI - 3
. Japon Sava Sanat; Thomas eleary, Anah
tar Kitaplar Yaynevi, Istanbul, 1994.
. Kapitalist tesi Toplum; Peter F. Drucker,
Inklap Kitabevi, Istanbul, 1994.
. Kuku a, Ekonomik Gelimeler Tarihi;
john Kenneth Galbraith, Altn Kitaplar, Istanbul,
1989.
. Liderlik Sanat; Mustafa zel, Iz Yaynclk, Is
tanbul, 1998.
. Liderlik Sanat Zen Dersleri; Thomas eleary, Anahtar Kitaplar Yaynevi,
Istanbul, 1993. . Liderlik ve By, Marie Louise Neubeiser,
Evrim Yaynevi, Istanbul, 1996.
. Matsushita Liderlii, john P. Kotter, Sistem
Yaynclk, Istanbul, 1999.
. Maverick, Dnyamn En Srad Iyerinin
Perde Arkasndaki Baar yks; Ricardo
Semler, Sistem Yaynclk, Istanbul, 1997.
Yukarda alntladm durumla kar karya kalan bir irket, bir nevi
geleceine eriirse ne olur? Yine deiim gerekletiyse ve iler tamama erdiyse
ne olacak?
Sonras biraz 'by' ii. 'By' grnte imkansz olan eyleri gerekletirme
anlam tayor. ABD' nin her tarafna yaylm perakende sat maazas
zincirleri olan Nordstorm, 'mantksz mteri isteklerini karlarna' ilkesini
hayata geirerek bunu ispatlyor. "Aniden bir i gezisine kmak zorunda kalan
bir mterinin telefonla sipari ettii bir mal, havaalanna gtrp kendine
teslim etmek, bir mterinin patlamlastiini deitirmek ya da maaza iinde
verilen hediye paketleme hizmeti normalden daha uzun bir zaman aldnda
mterinin otopark cretini demek" gibi inanlmaz hizmetler veriyor. Sonu; 64

maaza, yllk 2.89 milyar dolarlk bir ciro ve yllk yzde 20'lik bir byme
oran.
'Deiim'in i dnyasna ya da deiimin lafn edip bir trl
gerekletiremeyenlere katk salayacan dnyorum.

YNETIM
79
78 KIIsEL GELIIM EL KITABI
Ortaklaa Rekabet; Adam Brandenburger ve Barry Nalebuff, Scala Yaynclk,
Istanbul, 1998.
litiricileri olan Adam Brandenburger ve Barry Nalebuff ikilisi, sistemlerini
oyun teorisi olarak niteliyor ve i hayatn bir oyundan ibaret olarak
gryorlar. Onlara gre " hayatnda sizin baarnz, zorunlu olarak
birilerinin baarsz olmasn gerektirmez; birden ok kii de kazanabilir."
Oyun teorisi, her oyunda be temel unsuru tanmlamaktadr: Oyuncular, katma
deerler, kurallar, taktikler ve lek. Be temel unsuru oluturan kavramlar,
sistemin paralar ve ayn zamanda ruhu. Eer bir i oyunu oynanacaksabu para
larn bulunmas art. Baar ise doru oyunu oylamakla edeer.
Zikredilen kavramlar tek tek izah etmeyeceim. Ancak sistemde, bana en arpc
gelen para olarak grdm, katma deer zerinde durmak istiyorum: "Katma
deer, her oyuncunun, oyuna katksn ler."
kilinin, katma deere verdikleri rnek, sinema dnyasnn kk yldz ile
ilgili. "Macaulay Culkin, Evde Tek Bana'y evirdiinde, sade
ce umut vaadeden ocuk oyunculardan biriydi. Katma deeri dUkt ve rol iin
ald 100 bin dolar kendisini ok sevindirmiti. Film, 20th Century-Fox'a
sadece i pazarda 286
milyon dolar kazandrarak, o zamana kadar ekilmi filmler arasnda en yksek
haslat getiren altnc film oldu. Hemen devamna karar verildi. Ama bu kez
Macaulay Culkin'in katma deeri ykselmiti."
'Ortaklaa Rekabefi i dnyasnda, rekabet ve ibirlii meselesinde farkl
dUnceler ya da alternatifler arayanlann kucaklamalar gereken bir eser olarak
gryorum.
HEM REKABET HEM tBtRLtt
4 Haziran 1998 gUn stanbul'a seminer vermek zere,
dUnyaca tannm bir isim geldi. Senineri veren, ar bal, ko
nuurken ald nefesleri bile kontroleder gibiydi.
Seminerin ilerleyen vakitlerinde sra, kazan-kazan al
kanlnageldi. nce bedence gelikin, iri yapl bir izleyiciyi
krsye davet etti. Bilek grei yaparcasna elini tutmasn is
tedi. Bu hareketten sonra, karlkl olarak kazanma yntemi
nin uygulanmasna sra gelmiti. Krsye davet ettii kiiye,
elini yenme anlam tayan bir ekilde ters tarafa yatrmasn
istedi ve bunu yaparken hi diren gstermedi.
ok kolayca gerekletirilen bu eylemden sonra, kar
sndaki kiiye "imdi de ben, senin elini ters tarafa yatraca
. m ve bylece her ikimizde kazanm olacaz." dedi. Ardn
dan bu ilemi, karlkl olarak defalarca tekrarladlar.
Sonuta, Stephen Covey, etkili insanlann 7 alkanlndan biri olan kazan-kazan
yntemini, katlmclara grsel ola
rak izah etmi oluyordu.
Kitabn z, kazan-kazan yntemine dayanmaktadr. 'Or
taklaa Rekabet' adn tayan kitap, Scala Yaynclk tarafn
dan yaynland.
Yaznn giriinde bahsettiim seminerde Covey, katlm
cyla nasl bir nevi oyun oynuyor ise, ortaklaa rekabetin ge
"I hayatnda sizin baarnz, zorunlu olarak birilerinin baarsz olmasn
gerektirmez; birden ok kii de kazanabilir.

iii
i i i
YNETIM
81
YNETM KT APLARI - 4
Jack Welch ve General Electric'in Yolu; Robert Slater, Literatr Yaynclk,
Istanbul 2000
. Megatrendler Asya, Dnyay Deitiren Asya'daki Sekiz Megatrend; john
Naisbitt, Altn Kitaplar, Istanbul, 1997.
. Para Nereden Gelir Nereye Gider; john
Kenneth Galbraith, Altn Kitaplar, Istanbul,
1990.
. Rekabette stnln Srr: Insan; jefferey
Pfeffer, Sabah Kitaplar, Istanbul, 1995.
. Sava Hileleri, "Hayatta Kalmak, Zafer
Kazanmak iin Taktikler"; Harro von Sen
ger, Anahtar Kitaplar Yaynevi, Istanbul, 1996. . Sava Sanat; Sun T zu,
Anahtar Kitaplar Yay
nevi, Istanbul, 1996.
. Savata ve Barta Byk Stratejiler; Paul
Kennedy, Eti Kitaplar, Istanbul, 1995.
. Sfra Sfr Toplumu; Lester Thurow, Altn
Kitaplar, Istanbul, 1989.
. Sonu Iin Ynetim, Ekonomik Grevler
ve Risk Tayan Kararlar; Peter F. Drucker,
Inklap Kitabevi, Istanbul, 1998.
. imdi'nin Gc; Eckhart Tolle; Akaa Yayn
lar, Istanbul, 200 i .
]ACK WELCH'DEN DERSLER
Jack Welch ismi birok kiiye yabanc gelebilir. O, General Electric (GE)
firmasnn efsanevi bakandr. Fortune dergisi tarafndan yzyln yneticisi
aratrmasnda, ilk srada seildi. 98 ylndan beri GE'nin banda.
Gnmzde 'yeniden yaplandrma' denilen ve irketi elden geirme, eksiklikleri
tamamlama, fazlalklan atmay greve geldiinden itibaren gerekletirmeye
balam. 'Jack Welch ve General Electric'in Yolu', onun liderlik srlarn ve
baarlarn anlatyor. Robert Slater tarafndan kaleme alnan ve Literatr
Yaynclk tarafndan dilimize kazandlan eser, yaynevinin bu konulardaki ilk
kitab.
Deiim, Welch'in sekin zelliklerinden birisi. Hatta Amerikan i dnyasnda
yaptklar, 'Welch Devrimi' olarak nitelendiriliyor. bana geldiinde 4 o
bin olan alan saysn yzde 35 drerek deiimi gerekletiriyor. ok
fazla brokrasi, ynetici ve unvan yerine, daha yaln ve evik bir ku
rum oluturuyor. Kitabn yazar Slater ister istemez soruyor: "Sradan bir
ynetici olarak kalmaktan honutsanz, Jack Welch'in taktiklerini ok ac verici
bulacaksnz. Bir dostu, bir orta kim kovmak ister ki?"
Welch'ten alnacak ok dersler var.

82 KiIsEL GEliiM EL KITABI

YNETiM
83
Ruhun Aray; Charles Handy, Boyner Holding Yaynlar, Istanbul 1999
Gelelim Handy'nin eserine. "Ruhun Aray", daha nce Peter Drucker'n
'Kapitalist-tesi'nde uratna benzer bir aray ierisinde. Kapitalizmin;
insanln problemlerine zmler getirememesi sonucu, yerine ikame edilecek

olanaramaya dair bir alma. Drucker, 'bilgi toplumu'na ularken, Handy

'nezih kapitalizm'de karar klmaktadr.
Kitabn adnda geen ruh, kendi ifadesiyle "iyerine egemen olan hava ve
ortamdr; yapnn ve sistemlerin ve hatta finansal dllerin tesinde olan
bireydir." Handy, bu ruhun aradnn da "Dzgn ya da nezih benlik" olduunu
sylyor.
Ksaca; insanlarn, sistemlerin veya daha st organizasyonlarn ok nemli bir
eye ihtiyac vardr. O da; iyiliin aa vurulduu ve ktln bastrld
benlikler. Handy, Bat'nn refah iindeki toplumlarnda gittike artan,
zellikle de genlerin bunun a ln ektiini sylyor: "Paul Rayadnda bir
Amerikal sosyolog bu a insanlar Transmodernler olarak adlandryor bunlarn
btn Amerikallarn drtte birini oluturduklarna inanyor. Herhangi bir
Amerikan kitabevine girdiinizde, i kitaplar blmnde bile adnda 'ruh'
szc geen kitaplarn ne kadar ok olduunu grerek hayrete der
. . "
snz.
KAPTALZM RUffiJNU ARIYOR
Her dnemde meselelerin kryla deil, zyle uraan insanlar vardr. Bunlar;
zmler getirmeye, almlar salamaya ve yeni bak alar sunmaya
alrlar. Syledikleri farkldr ve bu fark, eserlerinde kendini hemen
gsterir. Gemite Aristo, Descartes, Smith ve Marx nasl farklysa, gnmzde
de Drucker, Robbins, Covey ve Charles Handy yledir.
TSAD-Kalder dl iin kstas tekil eden ve topluma katk olarak
nitelendirilen durum; Handy tarafndan irketi lmszletirmek olarak
tanmlanyor. Bu balamda ister topluma katk, ister lmszletirme denilsin
Boyner Holding Yaynlar'n byle bir almann
ierisinde gryorum. Daha nce yaynladklar "Ye ya da Yem Ol",
"Dnyadaki En Byk Satc", "Gelecek Zamanda Dnmek"
ve "Szl Dv Sanat Tongue Fu" adl kitaplar da bu erevede
deerlendirilmelidir.
"Ruhun Aray", daha nce Peter Drucker'n 'Kapitalisttesi'nde uratna
benzer bir aray ierisinde. Kapitalizmin; insanln problemlerinezmler
getirememesi sonucu, yerine ikame edilecek olan aramaya dair bir alma.
Handy'nin zm olarak bulduu 'nezih kapitalizm'e ise, 'dzgn bencillik'
anlayna sahip kiiler ve iletmeler ile ulalacaktr: "Bunlar hakl olarak
var kalma ve baarya ulama hedefini gzetecek, ama ayn zamanda ie ynelik
olmaya, yaptklar ilerde kiiliklerini ve inanlarn ifade etmeye
alacaklardr. Srf kendi sahiplerinin amalar olmayacaklardr. lmszle
varmay amalayan ve bunu hak edecek duruma gelmeyi uman irketler
olacaklardr."
irketler iin de yeni bir model gerekmektedir. Handy burada 'yurtta irketler'
kavramn ortaya atmaktadr: "Fir
3 tarama hekimhan

82 KiIsEL GELIiM EL KiTABI

Ruhun Aray; Charles Handy, Boyner Holding Yaynlar, Istanbul 1999
KAPIT ALZM RUHUNU ARIYOR
Her dnemde meselelerin kryla deil, zyle uraan insanlar vardr. Bunlar;
zmler getirmeye, almlar salamaya ve yeni bak alar sunmaya
alrlar. Syledikleri farkldr ve bu fark, eserlerinde kendini hemen
gsterir. Gemite Aristo, Deseartes, Smith ve Marx nasl farklysa, gnmzde
de Orueker, Robbins, Covey ve Charles Handy yledir.
TSAD-Kalder dl iin kstas tekil eden ve topluma katk olarak
nitelendirilen durum; Handy tarafndan irketi lmszletirmek olarak
tanmlanyor. Bu balamda ister topluma katk, ister lmszletirme denilsin
Boyner Holding Yaynlar' n byle bir almann ierisinde gryorum.
Daha nce yaynladklar "Ye ya da Yem Ol",

"Dnyadaki En Byk Satc", "Gelecek Zamanda Dnmek" ve "Szl Dv Sanat

Tongue Fu" adl kitaplar da bu erevede deerlendirilmelidir.
"Ruhun Aray", daha nce Peter Drucker'n 'Kapitalisttesi'nde uratna
benzer bir aray ierisinde. Kapitalizmin; insanln problemlerine zmler
getirememesi sonucu, yerine ikame edilecek olan aramaya dair bir alma.
YNETiM
83
Gelelim Handy'nin eserine. "Ruhun Aray", daha nce Peter Orueker'n
'Kapitalist-tesi'nde uratna benzer bir aray ierisinde. Kapitalizmin;
insanln problemlerine zmler getirememesi sonucu, yerine ikame edilecek
olanaramaya dair bir alma. Orueker, 'bilgi toplumu'na ularken, Handy
'nezih kapitalizm' de karar klmaktadr.
Kitabn adnda geen ruh, kendi ifadesiyle "iyerine egemen olan hava ve
ortamdr; yapnn ve sistemlerin ve hatta finansal dllerin tesinde olan
bireydir." Handy, bu ruhun aradnn da "Dzgn ya da nezih benlik" olduunu
sylyor.
Ksaca; insanlarn, sistemlerin veya daha st organizasyonlarn ok nemli bir
eye ihtiyac vardr. O da; iyiliin aa vurulduu ve ktln bastrld
benlikler. Handy, Bat'nn refah iindeki toplumlarnda gittike artan,
zellikle de genlerin bunun a ln ektiini sylyor: "Paul Rayadnda bir
Amerikal sosyolog bu a insanlar Transmodernler olarak adlandryor bunlarn
btn Amerikallarn drtte birini oluturduklarna inanyor. Herhangi bir
Amerikan kitabevine girdiinizde, i kitaplar blmnde bile adnda 'ruh'
szc geen kitaplarn ne kadar ok olduunu grerek hayrete der
. . "
snz.
Handy'nin zm olarak bulduu 'nezih kapitalizm' e ise, 'dzgn bencillik'
anlayna sahip kiiler ve iletmeler ile ulalacaktr: "Bunlar hakl olarak
var kalma ve baarya ulama hedefini gzetecek, ama ayn zamanda ie ynelik
olmaya, yaptklar ilerde kiiliklerini ve inanlarn ifade etmeye
alacaklardr. Srf kendi sahiplerinin amalar olmayacaklardr. lmszle
varmay amalayan ve bunu hak edecek duruma gelmeyi uman irketler
olacaklardr."
irketler iin de yeni bir model gerekmektedir. Handy burada 'yurtta irketler'
kavramn ortaya atmaktadr: "Fir

84 KiIsEL GEliIM EL KITABI

YNETIM
85
malar ve haliyle btn kurumlar birer mlk deil, birer topluluk olmak
durumundadr; ilerinde yer alanlarn da igrenler ya da insan kaynaklar
yerine yurttalar olarak grlmesi daha doru bir yaklam olacaktr."
in zyle uraanlar iin harika bir alma.
Kriz ve Yenilenme; David K. Hurst, Alfa Yaynlar, Istanbul, 2000.
KRzLE ~ENME
Kriz kavram son yllarda b,irok kurumu etkilemi gzkyor. Byk iletmeler
bu durumdan kmak iin are araylar iinde. Bazlar irket evliliklerine
gidiyor, bazlar yeniden yaplanma veya klme yollarn seiyorlar. Her halde
zme ulamaya alyorlar.
'Kriz ve Yenilenme' David K. Hurst'un kaleme ald ve Alfa Yaynlar arasnda
kan bir alma. Kendisinin yer ald irketlerde yaad kriz ortamlarn
ve deiik kurumlardaki krizleri, ykler eklinde ve bunlar bir kavramsal
modeli gelitirmek amacyla anlatyor.
Bir organizasyonda kriz varsa, orada yenilenme gerekir. Ona gre "Yenilenme,
yani performans; organizasyonun tekrar renen bir organizasyon haline
dntrlmesi, genellikle byk organizasyonlarda kaybolmu olan heyecan,
duygusal ballk ve deerlerin tekrar kurulmasn gerektiriyor."

Organizasyonlarn geirdii evrelere odaklanmas, geliimi ve deiimi tarihi

balamda ele almas, gerektiinde ilkel kabilelerden sistemler karmas kitab
farkllatryor. Kriz ve yenilenmeyi yaayan organizasyonlardaki yneticilerin
yapmalar gerekenleri, radikal bir biimde anlatlmas da, kitabglendiriyor.

86 KiisEL GELIiM EL KiTABI

Bir Lider Olabilmek; Warren Bennis, Sistem Yaynclk, Istanbul, 1999.
liDER HER ZAMAN GRENR
Duyular yoluyla alnan her ey bilgidir. Elde edilen bilgilerin beyne ulamas
ve orada deerlendirmeye tabi tutulmas
sonucu, bunlarn darya yansmas anlamnda davranlar
oluur. Byle bir ilemden nce alnacak bilginin renilmesi
gerekir.
renme sreklidir. Ancak farkna varlarak gerekletirildiinde, daha kalc
ve etkilidir. Kalc
olan, insann hayatna yn verir. renme lider
iin de sz konusudur. lider mutlaka renmelidir; deiimi yakalamaldr.
Warren Bennis, liderlik konusunda dnyaca tannm Amerikal bir iletme
profesrdr. Sistem Yaynclk onun
nemli bir almas olan 'Bir Lider Olabilmek' adl kitabn
yaynlad. Amerika'da kltr hayatndan, i dnyasndan,
medya ve sanat evrelerinden deiik meslek gruplarna men
sup liderlerin fikirlerine bavurmas, kitabn deerini bir kat
daha artryor. Onlarn pratikte yaadklarn ve fikirlerini oku
yucuyla buluturuyor.
Bennis konutu~u liderlerin tamamnn, kimsenin kendisi dnda kendisi olmay,
idareyi ele almay, kendisini ifade etmeyi ~retemeyece~i
konusunda ittifak etti~ini belirtiyor.
YNETiM
87
Girite renme ile al yaptm. nk kitab okuduumda zihnimde yle'bir
denklem olutu: Liderlik eittir renme. Bennis konutuu liderlerin tamamnn,
kimsenin kendisi dnda kendisi olmay, idareyi ele almay, kendisini ifade
etmeyi retemeyecei konusunda ittifak ettiini belirtiyor. Yazar bylece
kendini tanmann drt dersinden birinin 'renmek istediiniz her eyi
renebilirsiniz." olabilecei snflandrmasna gidiyor.
Burada bir paradoks, bir amaz var. nsann doumundan itibaren ald yanl ya
da doru bilgiler ne olacak? Ailesinin rettii, evresinden gelen tepkiler,
arkadalaryla etki
leiminden doan ekillenmeler onu etkileyecektir. Bennis devam ediyor: "Baka
bir deyile, oumuz ya byklerimiz ya da evremizdeki yatlarmz tarafndan
ekillendiriliriz. Ancak liderler kendilerini ynetirler. imdi bir durup
dnelim. Li
derler kendilerini ynetirler ama bunun anahtar renme ve anlamadr. Biz
bakalaryla olan ilikilerimiz araclyla kendimiz hakknda bir eyler
reniriz."
Ardndan paradoksa zm olarak unu sylyor: "Liderler bakalarndan bir
eyler renirler ama onlar tarafndan ekillendirilemezler. Bu liderleri
dierlerinden ayran eydir.
Paradoks burada bir diyalektie dnr. Kendi ve teki kavramlar kendini
yeniden yaratma sreci iinde bir senteze ularlar.
Burada hemen yle bir sonu kyor: Gerek renme ounlukla daha nceden
bildiklerimizin unutulmas/yok saylmas sonrasnda gerekleir; nk bize
ebeveynlerimiz, retmenlerimiz ve arkadalarmz tarafndan kendimiz olmak
yerine naslonlarn standartlarna gre hareket edip yaayabileceimiz
retilir."

YNETiM
89
88 KiiSEL GELIIM EL KiT "Bi
i Hayatoda Liderlik ve Strateji; Mustafa zel,
Datateknik Yaynlar, Istanbul, 1998.
Lider olma yoluna giren kii renmek Iin eitime y
nelmelidir; retim<' deil. Benn1s'ln eitim-!iretim ayrm
ayn zamanda lider ve ynetici !arlan da douruyor. Eitim
de; anlamak, fikirler, soru !ar, strateji, deiim, sentez, hayal
gc vardr. Bu sOreten geen kii lider olur, insanlan pein
den srkler. retimde Ise; ezberlemek, gerekler, cevaplar,
taktikler, istikrar, tez, saduyu sz konusudur. Srecin sonu
cunda kii ynetici olur, iin gereini yapar.
Son sz, "Ynetici ileri doru yapar, iiderse doru ileri
yapar."
.
LDERLiK AMA NASll.2
Soru u: Her bir srada nokta olan ve srada yer
alan toplam dokuz noktay eiinlzi kaldrmadan drt dz izgi
ile birletiriniz. Yukarya aldm, liderlik seminerlerinde yne
ticilere uygulanan testten basit bir soru. Ancak yneticiler ge
ne\iikle byle bir soru karsnda baarsz o\rnakJadrlar. Mus
tala zei, ' Hayatoda uderlik ve Strateji' adb kitabnda, bu
na bilgece bir cevaP verir!'Smrlan amak korkutur nsan. S
nrsbk Orkiltcclr. Ne var ki, smrlan biraz olsun zorlama
yanlar, mr boyu olsa olsa yneticilMe yetinir, iideriie
adm atamazlar." Satrlarn arasnda gizii olan, smrlan amak
fikri, ayn zamanda yukardaki sorunun cevabn zmnen ver
mektedir.
Kafalarnda kendilerine gerekte var olmayan kstlama
lar, kurallar koyanlar iin v\Zyon keiimesl de ok lazla bir ey
ifade _cektir. nk vlzYn, lideri yneticiden !arkl k
lan (dierleri gl deerler ve cesaret) eyden biridir.
Peki, i hayatnda \ider ile yneticiyi ayran temel larklar
var mdr? Yoksa der\ik gereksiz yere abartbyor mu? Musta
fa zel de kitabmm balangcnda bu sorulan yneltiyor. Konu zerine kala
yoranlar deiik tanmamalar getiriyorlar;
zel bunlar aktanp deerlendirdikten sonra ekliyor; "Uzun
szn ksas, kamu bilincinde lider\ik o kadar kank bir ey ki,
Thomas Cronn hakiki lider\iin ne olduunu tespit etmenin
bile tam anlamyla entelektel bir \iderlik olacam sy\ilyor."
~

YNETIM
91
90 KiIsEL GEliIM EL KITABI
zbilgi ve zgven, vizyon, zeka-bilgi-muhakeme, risk alma-giriimcilik,
iletiim kurma-ikna etme yetenei dinleme Cronin'in tespit ettii liderde
bulunmas gereken niteliklerden bazlar.
Liderliin artlarna gelince, ite onlardan birka: 1- Teekkr etmeyi bilin;.
2- Farklar gzetin, gizli ve ak biimde dllendirin. 3- Byk dnn.
4- Hatamz olduunuz zaman bunu kabullenin.
5- Baary kutlayn.
6- Sadakat, sadakat dourur.

Ynetici mi yoksa lider mi? zel, kendine has slubuyla

"Yneticinin akl ndedir, liderlerin ruhu." dedikten sonra ekler: "Usta bir
strateji st ve iyi bir karar verici olabilmek iin sadece aklla hareket etmek
yetmez. Akl sayesinde zirvelere trmanarak kabilirsiniz; ama ruhu olanlar
daha yksek zirvelere szlerek ulaabilir."
Kitapta sadece iin felsefesi yok. Hayatn iinden rnekler, birinci azdan
aktarlan, herkese klavuz olabilecek ilkeler var. Honda, Daewoo, Matsushita,
Mitsui tipi liderlik ve ilke
merkezli liderlik; toplam kalite ynetimi, Kaizen, Deiim Mhendislii gibi
kavramlar da ileniyor. Kitabn en nemli
zellii, bu konularla ilgilenen kiilere derli toplu bilgiler sunmas, yabanc
kaynaklara iaret etmesi ve zel'in bilgelik seviyesinde yapt tesbitleri.
tnsan Lider Domaz; Howard Haas, Beyaz Yaynlar, Istanbul, 2000.
GRENLEBLEN I1DERLK
'Kaht rica\' gnmz ifadesiyle adam ktl anlamna geliyor. Kelimenin derin
yapsndan ise insanlar ynetebilecek, ynlendirebilecek ksacas lider yokluu
anlalmaktadr.
Liderlik yapabilecek insanlar iin eitli yanl inamlar vardr. Beyaz
Yaynlar arasnda kan "nsan Lider Domaz" adl kitapta Howard Haas bunlar
sralyor: "Liderler zel becerileri dnyaya beraberinde getirirler. Liderlerin
yaratc ruhlar Tanr vergisidir. Liderlik renilmez."
Bu yanl kanaatler gelecein lideri olabilecek kii ya da kiileri snrlar
altna ald gibi, toplumu da yanl beklentiler iersine sokuyor.
Yazar, kitap boyunca liderliin renilebilecei, ocuk
luktan gelen bir g olmadn inceliyor. Bununla birlikte giriimciliin,
yneticilik ve takipiliin zerinde duruyor.
Eer Warren Bennis'in 'Bir Lider Olabilmek' adl kitab
m okuduysamz, Howard Haas'n kitab da onun tamamlaycs konumunda.

92 KiisEL GEliiM EL KITABI

Ynetim ve rgt Teorilerinde Metafor; Gareth
Morgan, MESS (Trkiye Metal Sanayicileri Sendikas)
Yaynlar, Istanbul, 1998.
.
RGTLERE DEGtI< BR BAK: METAFOR
Tom Peters ve Robert Waterman ikilisi 'Mkemmellik
Peinde' adl almalarnda bir rnek verirler. Foxboro adl
bir irketin ilk yllarnda, varln srdrebilmesi iin tek are
olarak teknik bir ilerlemeye ihtiya vardr. Bir akam ge vakitte, bir
aratrmac gelitirdii modelle bakann brosuna
girer. Modelin mkemmellii karsnda donakalm ve buluu
nasl dllendirecei konusunda akna dm olan bakan, masasnn
ekmecelerini kartrr, birey bulur ve aratrma
cya uzatr. Elinde o an dlolarak verebilecei bir muz var
dr. O gnden bu yana bilimsel baar iin en yksek takdir
simgesi, kk bir 'altn muz' bro olmutur.
Dnyann deiik lkelerinde faaliyet gsteren rgtlerin
her birinde yukardaki rnekte olduu gibi, farkl ynetim an
layIarnn olabilecei herkesin bildii bir gerektir. Ancak uy
gulamalara yansyan, bunun karlnda ulalan verim ve a
lanlarn memnuniyeti, ynetimin asl gstergesi olan kstas
lardr.
Yeryznde Platon'dan bu yana denenen btn ynetim tarzlar ve rgt teorileri
bir metafora dayanr. Metafor ksa
ca, rgtlerde olan biteni 'okuma' ve 'grme' sanat olarak
tanmlanabilir. Bu, tp dnyasnda, hastann ekilen rntgen
filmlerini doktorlarn okuyup, gereken tedaviyi uygulamasna benzer.
Metafor, iin iyzn grmemizi salad gibi, mecazi anlam gerek olarak
algladmzda bizleri yanlglara srkler. Metaforlar, yeni dnme biimleri
sunar, bunun sonucu olarak yeni imkanlarn nn aar.

MESS (Trkiye Metal Sanayicileri Sendikas) her yl ynetim alannda kaliteli,

dolgun ve uzman tarafndan kaleme alnm kitaplar yaynlanmakta. Bunlardan
biri de yukarda gi
ri yapmaya altm konuyla ilgili: Ynetim ve rgt Teorilerinde Metafor.
Gareth Morgan almasnda rgtler iindeki akla gelebilecek metaforlar tek
tek inceliyor.
Her blmn sonunda o
metaforun gl ve zayf ynlerini de sergiliyor. Bu adan alma,
metaforlarn art ve eksilerinin bir btn iinde verilmesiyle anlamlanyor,
deer kazanyor. Hatta
metaforlarn bakalarn
ca yaplm antitezleri ve eletirileri varsa onlara da yer veriliyor.
Makineleme rgtler iinde nemli metaforlardan biri. nsanlar mekanik
dnmeye ve sadece verileni yapmaya ynelten bir ynetim anlay. Peter
Durucker'n ifadesiyle "Ma
kinenin temposuna uyan ilerde, iiyi konsantre eden, makinedir. i makinenin
hizmetkardr." Morgan, makineleme
lJI1 n,
01!1
YNETiM
93
Gareth Morgan almasnda
rgtler iindeki akla
gelebilecek metaforlar tek tek
inceliyor. Her blmn sonunda o metaforun gl ve zayf ynlerini de
sergiliyor. Bu
adan alma, metaforlarn
art ve eksilerinin. bir btn
iinde verilmesiyle
anlamlanyor, deer kazanyor.

94 KiiSEL GEliiM EL KITABI

nin getirdii amazlar ve byle bir rgt metaforuyla baar
l olanlar aktardktan sonra, ciddi zayflklarn sralyor:
a) Deien koullara uyum salamada zorluk eken r
gtsel yaplar yaratabilir.
b) Dnmeyen ve sorgulamayan brokrasiye yol aabi
PETER DRUCKER ZERNE...
stn Sanver'in yazsn okuyunca (9 Haziran 1998, Ye
niyzyl) aklma bir Peter Drucker derleme si yapmak geldi. Bu
tip almalar, derli toplu olduundan yllar sonra bile, ilgile
nenler iin bawru kayna niteliini tayabiliyor.
Sanver, yazsnda ilk Peter Drucker biyografisinin yayn
land mjdesini veriyor. Drucker'in birok makalesinin ya
ynland The Atlantic Monthly dergisinin editr Jack Be
atty'nin kaleminde kan 'The World According to Peter
Drucker' adl kitapta, Drucker'n tehisleri, yanlg1ar, kendi
siyle ve birlikte alt kiilerle yapt syleiler aktarlyor.
1909 Viyana doumlu olan Peter F. Drucker, Awsturya
ve ngiltere' de eitim grd. Bir gazetede muhabirlik yapt,
uluslararas bir bankada ekonomist olarak alt. 1937'te
Amerika'ya yerleti. Deiik niversitelerde, siyaset, felsefe
ve ynetim konularnda dersler verdi. 1971 ylndan beri Ca
lifornia'daki Claremont Lisansst Okulu'r:da Sosyal Bilimler
profesrdr.
ada yneticiliin babas olarak kabul edilen Drucker,
29 kitaba ve yzlerce makaleye ulaan servenine 'Ekonomik

nsann Sonu' (1939) kitabyla balad.

Bildiim kadaryla bugne dein birka kitab dilimize
evrildi. nklap Kitabevi, eitli dnemlerde Drucker'n 'Y
retim Uygulamas', 'Sonu in Ynetim' ve en son 'Kapita
c) rgtte alanlarn karlar rgtn belirlenen hedef
leri karsnda ncelik kazandnda, beklenmedik ve istenme
yen sonular dourabilir.
d) alanlar, zellikle rgtsel hiyerarinin alt kademe
sindekiler zerinde insanlk d etkiler yaratabilir.
Dier metaforlar okumay ve deerlendirmeyi size bra
kyorum. Okurken mutlaka zevk alacaksnz.
lir.
~,

T
96 KiisEL GEliIM EL KiTABI
YNETiM
97
list-tesi Toplum' kitaplarn yaynlad. Bankas da Orucker'n 'Gelecek iin
Ynetim' ve 'Yeni Gerekler' kitaplarnyaynlayarak katkda bulundu.
Okuyabildiim kitaplar iinde en mkemmeli 'Kapitalisttesi Toplum'. Orueker,
kitaplarnn tarihi silsilesi ierisinde ortaya att fikirlerini bir dierinde
gelitiriyor, mkemmelletiriyor. Daha nceki kitaplarnda, zamanla ortaya kan
yan 1glarn da dzeltmeyi ihmal etmiyor.
1989'da yaynlad 'Yeni Gerekler'de iledii ticaret sonras toplum tezini,
'Kapitalist-tesi Toplum'da daha netletiriyor. 'Yeni Bilgi Toplumu' adn
verdii blm daha da gelitirilmi haliyle ve kavramlarn altlar doldurulmu
biimiyle 'Kapitalist-tesi Toplum'a dnp, kitap olarak karmza kyor.
Kitaplarnda problemlere yeni tanmlar getirmesi, yeni almlar salamas
Orueker'n en belirgin zellii. Gnll kurululara, 'sosyal sektr' der,
'kurulu', 'eleman', 'ynetici'
ve 'bilgi' vs. gibi kavramlara yeni tanmlar getirir.
Gelecee ait varsaymlarda bulunmas da kitaplarnda nemli bir yer tutar. 'Yeni
Gerekler'de (kitap 1987 ylnda yazld) Sovyetler Birlii'nin dalaca ya da
kendi ifadesiyle "...en azndan, Avrupal olmaktan karak Avrupal
dnemisonrasna geecek ve esas itibariyle Asyal bir nitelik kazanacaktr. Bu
deiiklik iin gerekli olan her ey imdiden gereklemi durumdadr."
ngrsnde bulunur.
Marksizmin hem ahlaken, hem de ekonomik olarak ba
arsz olaca fikri de Orucker'a aittir.
Szn z, Peter Orueker, elde ettii karrnlarndan istifade edilmesi ve yeni
ufuklar amas bakmndan nemli bir isim.
"
I Hayatmdan Kesitler ve GenlereuTavsiyeler;
zeyir Garih, Hayat Yaynlar, Istanbul, 2000.
..
..
.
J
UZEYIR GARIH'TEN TA VSIYELER
zeyir Garih, lkemizin uluslararas apta yetitirdii ve
temsil yetenei olan bir isim. Ayn zamanda muntazam ara
lklarla yazlar yazan, ender iadam ve yneticileraen biri.
Daha nce 'Deneyimlerim' ad altnda topl?d yazlar,
Hayat Yaynlar tarafndan konularna gre dzenlendikten
11< sonra yeniden okuyucuya kazandrld.
' H~yatmdan Kesitler ve Genlere Tavsiyeler' adyla ya
ynlanan almada Garih, yaad olaylardan kard ders
lere yer veriyor, tecrbelerini aktaryor. zellikle i hayatnn ya da hayatn
ilk basamaklarnda olan genler iin tavsiyeler
u. de bulunarak, onlara bir nevi ynlendiricilik grevi yapyor.

lkemizde i adamlarnn, baarl olmu kiilerin ekindi

i bir konu vardr; tecrbelerini yazmak veya nasl baarl ol
duklarn anlatmak. Hatralar ve tecrbeler birinci dereceden
kaynak kabul edilmelerine ramen, bu zor ie pek az kimse
talip olmaktadr. Bu anlamda zeyir Garih zoru semi olan
bir kiidir.
Yaynlanan eserleri, insanla yaplm evrensel bir katk olarak dnyorum.
R

. 98 KIIsEL GELIIM EL KITABI

Kalc Olmak; James C. Collins . Jerry . Porras, Sistem Yaynclk, Istanbul,
1999.
vtzYONER IRKETLER
Sony, 3M, Boing, Ford, IBM, Watt Disney, Motorola l
kemiz insannn ismine aina olduklar toplam 18 irketten bazlar. James C.
Collins ve Jerry i. Porras ikilisinin 700 irketin genel mdrleri arasnda
yaptklar tarama anketi sonucunda elde edilen irketlerden bahsediyorum.
Kurulu tarihi ortalamas 1897 olan (evet yanl okumadnz 1897) ve tama
m srad olan bir dizi irket zerinde alt yl sren aratrma
projesi, kitaplam bir vaziyette karmzda.
stanbul Sanayi Odas'nn katklaryla yaynlanan 'Kalc
Olmak' Sistem Yaynclk tarafndan dilimize kazandrld.
'Yaayan irket' adl kitabnda Arie. de Geus, Fortune
500 iinde yer alan irketlerin ortalama mrnn 40-50 yl olduu sonucuna
varr. Ayrca yazar, bu irketler arasnda
drt ortak ana etkenin bulunduunu vurgular:
1 - Uzun mrl irketler, yaadklar evreye kar duyar
lydlar.
2- Uzun mrl irketlerin kendi ilerinde bir ballk,
gl bir kimlik anlay vard.
3- Uzun mrl irketler hogrlydler.
4- Uzun mrl irketler fonlamada tutucuydular.
En nemlisi yazar, irketleri canl bir varlk olarak grr.
Collins ve Porras, irketlerin seiminde temel kriter ola
rak 'vizyoner irket' terimi iine 'baarl' veya 'kalc' ifadelerini de
katp, yle deerlendiriyorlar. Vizyoner irketlerin durumunu daha iyi tesbit
edebilmek ve yaptklarn yerli yerine
YNETIM
99
oturtabilmek iin ayn kstaslar tayan, ancak vizyoner irket snflamasna
giremeyen 'karlatrma irketleri' de belirliyorlar. 3M vizyoner irket kabul
edildiinde karlatrma irketi Norton; Ford vizyoner ise General Motor
karlatrma irketi, Sony'nin Kenwood gibi.
Sonuta yle bir yere varlyor ki, gnmze kadar iletme ve ynetim
kitaplarnda ya da teorilerinde ileri srlen fikirlerin bir ou yerle bir
ediliyor. Collins ve Porras bunlar
'yklan 12 mit' olarak tanmlyor. Bence kitabn en nemli . fark bl,1ras1.
te birka: "Mit: Byk bir irket kurmak iin
byk fikirler gereklidir. Gerek: Bir irkete 'byk bfr fikir' ile balamak
kt bir fikir olabilir. Vizyoner irketlerin ok azbyk bir fikir ile hayata
gemitir. Mit: Vizyoner irketler; byk ve karizmatik vizyoner liderlere
ihtiya duyarlar. Gerek:
Karizmatik, vizyoner bir lider vizyoner irket iin kesinlikle gerekli deildir
ve hatta bir irketin uzun dnem beklentilerine
zararl olabilir. Mit: En baarl irketlerin ilk ve en nemli amac maksimum
kar etmektir. Gerek: Vizyoner irketler, parann birincil ncelikli olmad,
nceliklerden sadece biri olduu bir dizi amacn peindedirIer. Evet kar

ararlar, fakat onun yannda, sadece para kazanmann tesinde z deerler ve esas
bir ideoloji duygusu ile de ynlendirilirler."
Yazarlarnn da belirttii gibi, her genel mdr, ynetici ve giriimcinin
yansra; dnyann en kalc ve baarl irketlerinin ayrt edici zelliklerini
merak edenlerin bu kitab okumas gerektiine kesinlikle inanyorum.
Mit: Byk bir irket kurmak
iin byk fikirler gereklidir.
Gerek: Bir irkete 'byk bir fikir' ile balamak kt bir fikir
olabilir. Vizyoner irketlerin
ok az byk bir fikir ile
hayata gemitir.

Dedikodu ve sylentiler, zellikle bizim milletimizin ok sevdii ve i

hayatnda da bol miktarda kulland bilgi alveriidir. Bilgi alverii
ifadesi sizi artmasn, Jandt da bu ekilde tanmlyor: "Dedikodu kimi zaman
geree dayanan, kimi zaman da gerekle ilgisi olmayan sradan bilgi
alveriidir."
Ayn zamanda belirsizlii ortadan kaldrmann bir yoludur dedikodu. zm de
elbette var: "Ynetim kademesinin gvenilir bilgi kayna olarak kabul
edilmesini salamak iin eitli iletiim kanallar kullann. Herhangi bir risk
sz,konusu olduunda, alanlarnz bilgilendirmek iin zel aba sarfedin.
Ortaya herhangi bir sylenti ktnda, aslsz olduunu en ksa zamanda ispat
edin."
Sylentiler ve dedikodu, bazen iletmeye ok pahalya malolabilir. OLmasa bile,
Jandt'n dedii gibi, "En azndan, alanlarn sylentiler zerine konuarak
harcadklar zaman bir i gc kaybdr."
Dikkat edilirse
zm olarak verilen yollarn hepsi alanlar doru bilgilendirmekten geiyor.
Bunun salanmas iin bir iletiimin olmasgerekir. Jandt'n bu durum iin
tespiti ise u: ''Yaplan aratrmalara gre, gven duygusunun yksek olduu
durumlarda, alanlarn yneticilerle iletiiminde doruluk derecesi daha
yksektir. Bir kimsenin stlerine kar duyduu gven duygusu yneticilere
ynelik drst iletiimde en nemli faktrdr."
Burada dedikodu ve sylentileri n plana kardm ama kitapta, kiisel
verimlilik ad ile verilen blm, yneticinin kendine dnk problemleri
irdelemesi asndan nemli. Dikkatinizi ekerim!
100 KiisEL GEliiM EL KITABI
Ynetim Sorunlarna Etkili zmler; Fred E. Jandt, Hayat Yaynlar, Istanbul,
1998.
YNETMSORUNLARYLA CEBELLEENLERE PRA TK ZMLER
Ynetici olup da her gn deiik bir problemle kar karya kalnmasn, bu
mmkn m? Cevap net olarak 'Hayr' dr. Genelde yneticilerin mr problemleri
zmekle geer. Kimileri getirdikleri zmlerle tarihe geer, kimileri de
zmszlklerin iinde bocalayp dururlar.
Bu balamda 'Ynetim Sorunlarna Etkili zmler' adl kitabn sorunlarla
cebelleenlere zm yollara getireceini, dier gruptakilere de yardmc
olacan dnyorum. Hayat Yaynlar arasnda kan kitap, Fred E. Jandt
imzasn tayor. Anlamazlklarn giderilmesi, mteri hizmetleri ve i
ilikileri konularnda uzman olan Jandt, uzun, kapsaml bilgiler yerine pratik
tavsiyelerde bulunuyor. dnyasnda en ok karlalan 21 sorunu ele alarak
inceliyor.
Kitapta yer alan ve lkemizdeki iletmelerin yabancs olduunu dndm
sorunlarn yannda, bize daha scak gelenler ounlukta. te birka:
'yerindeki dedikodu ve sylentilerle ilgili ne yapabilirim?', 'irket ii
toplantlar nasl daha iyi ynetebilirim?', 'Zamanmn kontroln nasl elime
ala
bilirim?', 'alanlarn moralini nasl yksek tutabilirim?'.
i
lkemizde yneticilerin zmesi gereken sorunlarn ban

da insani olanlar geliyor. GVen, dinleme, dedikodu ve syle ntiler, iletiim ve

motivasyon insani sorunlarn balcalar.
ri
'"
YNETiM
101
Anlamazlklarn giderilmesi,
mterihizmetleri ve i
ilikileri konularnda uzman
olan Jandt, i dnyasnda pratik tavsiyelerden oluan ve en ok
karlalan 21 sorunu ele ala
rak inceliyor.

T
102 KIIsEL GELIIM EL KITABI
YNETIM
103
Ynetirnde Baar Iin Altn Kurallar; Mustafa Gm, Alfa Basm Yaym Datm,
Istanbul, 1999.
G Merkezli Ynetim; Jeffrey Pfeffer, Boyner Holding Yaynlar, Istanbul, 1999.
YNETMN KURALLAR
YNETMDE IKTDAR
'Y netimde Baar in Altn Kurallar' Alfa Basm Yaym Datm kitaplar
arasnda Mustafa Gm imzasyla yaynland. 100 madde balnda ve alfabetik
srayla konular inceleniyor. Kitab okurken bir ynetim ansiklopedisi ile kar
karya olduumu zannettim.
Cesaretlendirmeden giriimcilie, gvenden imaja, kaliteden modellerneye,
strateji gelitirmeden vizyona, zamann ynetiminden toplant sanatna kadar,
ynetimle iIgik~nenler (kendini ynetme de dahil) iin ok geni yelpazedeki
konular ileniyor.
Yazarn dikkat ektii konulardan biri yeni fikirlere ak olma. Ynetici, bir
anlamda' yeni fikir avcl yapmaldr. nk insanlar fikirlerinin sorulmasn
umutsuzca beklerler.
Yazar rneini veriyor: "ngilizler tarafndan iletilmekte olan bir fabrikay
Japonlar devraldklarnda, yeni ynetim alanlara hemen her konuda yeni
fikirleri olup olmadn sormutur. Bir ii, fabrikada bulunan lambalardan bir
ksmnn yaklmamas durumunda retimde ve kalitede herhangi bir dme
olmayacan ileri srmtr. Sz konusu neri kabul edilerek baz lambalar
devreden karlm, sonunda irket ylda bu uy
gulama neticesinde 100.000 sterlinlik bir tasarruf salamtr.
iye bu neriyi neden daha nce yapmad sorulduunda;
'Bunu yllardr dnmekteydim, ancak hibir yetkili bize fikrimiz olduunu
sormad ki!' cevabn vermitir."
Kitapta ilginizi ekecek konularn olduunu dnyorum.
Jeffrey Pfeffer bir akademisyen. lkemizde Sabah Yaynlar arasnda kan
'Rekabette stnln Srr: nsan' adl kitabyla tannyor. 'G Merkezli
Ynetim' onun dilimize evrilen ikinci kitab.
Boyner Holding Yaynlar getiimiz ylda yapt gibi, nl ve etkili
akademisyenler tarafndan kaleme alnan ve konularn derinlemesine incelendii
kitaplar yaynlyor. Pfeffer'n kitab da bu zellikleri tayor.
ktidar hemen hepimizin bir ekilde sahip olduu, uygulad-. kavramlardan
biri. Ona gre "ktidar deerli bir kaynaktr, bu yzden de akla estii gibi
kullanlamaz. Tersine, iktidar sahibi kiilerin tipik tutumu, glerini nemli
konular iin saklamaktr."
ktidar dalmnn farknda olmak bile, bal bana nemli bir iktidar
kaynadr. Yazar bu gr teyid eder mahiyette aratrmalardan sonular
karr: "Kk bir firmada yaplan bir iktidar aratrmas, firmada yrrlkte
.olan ynlendirme ve etkileme kalplarna ilikin bilgisi daha doru olan
bireylerin daha fazla g sahibi olduunu gstermitir."

Ardndan Illinois niversitesi'nde yaplan baka bir aratrma sonucunu

deerlendirir: "Blm bakanlarnn niversitedeki iktidar dalmna ilikin
alglamas geree ne kadar yaknsa, kendi blmlerine kaynak aktarlmasn
salama
anslar o kadar artmaktayd."
.
.
Pfeffer'n almas, ynetim iktidar ilikisinin ilendii ender kitaplardan
birisi.

104 KIIsEL GELIiM EL KITABI

Zirvedeki Profesyoneller; kr' Dolu, TRDAV Elit Kitaplar. Istanbul, 1999.
Blm 4
ZRVEDEK PROFESYONELLER
Kiilerin herhangi bir konuda gelitirdikleri dnceler toplamna entelektel
sermaye deniyor. Bunun bir st aamas olarak kabul edebileceimiz konum ise,
sosyal sermaye olarak nitelendiriliyor.
Herhangi bir organizasyonda entelektel sermayeye bavurulduu oranda tasarruf,
verim, yenilik, deiim ve ilerleme kaydedilir. Toplumlarn sosyal sermayesi
arttnda da refah, zenginlik ve dolaysyla toplumsal mutluluk gelir.
kr Dolu'nun kitab "Trkiye'nin sahip olduu beeri sermayenin lkemizi
zenginletirecek potansiYEde sahip olup olmadn konunun nc kiileri"
baznda inceliyor.
te bu kiilerden biri Tanju Argun. , Toplam Kalite Ynetimi'nin Trk kltr
ile tam bir uyum iinde olduunu belirtiyor. Sz Argun'da: "1- Sabrlyz, 2Alakgnllyz, 3renmeye hevesliyiz, 4- Katlmcyz, 5- abuk ikna oluyoruz,
6- Empaticiyiz, 7- Kaizenciyiz: Kaizen, Japonca'dan ynetim literatrne girmi
bir kelime olup, bir iin srekli iyiletirilmesi ve iyiye gtrlmesi anlamna
geliyor. Aslnda bunun kltrmzde varolduunu gryo,ruz, nk Hz. Muhammed,
'ki gn msavi (eit) olan ziyandadr' diyor. Yani iini srekli gelitirmeyen
ve iki gn st ste ayn seviyede alan insann zararda olduuna inanan bir
milletiz."
Bir solukta okuyabileceiniz alma, bol miktarda an, tespit ve fikirleri
ieriyor. 'Zirvedeki P~ofesyoneller' TRDAV'n bir kuruluu olan Elit Kitaplar
arasnda kt.
MOTVASYON
,. ",
1\1
iii'
..

M
otivasyon, genel itibariyle iki ksmdr; i ve d motivasyon. motivasyon
kavrama; azim, cesaret, kararllk gibi alt unsurlar girer. D motivas
yonda ise, artk iten gelen ve kiiyi harekete geirecek gkalmamtr. Burada
d motivasyon devreye girer. D motivasyonda en nemli unsur, paradr. Makam,
stat, cesaretlendirme gibi maddi ya da sosyal dllendirmeler de d motivasyon
unsurlar arasnda saylabilir.
Aslnda motivasyonu tanmlamaya kalkarsak, i motivasyonun kendisini bizatihi
motivasyon olarak kabul etmemiz gerekir. nk motivasyon, kiinin iindeki
yapma, etme, eyleme gcnden baka bir ey deildir. Bu, olumlu ya da olumsuz
olabilir. Ama nemli olan iinden gelen bir ekilde yaplm olmasdr.
Motivasyon kavram her ne kadar yeni olsa da, daha
dorusu ngilizce'den aynen alsak da, kltrmzde icra ettii fonksiyon
itibariyle eskidir. rneklerine pek sk rastlanmaktadr. Seluklularda,
Osmanllar da 'alperen' tabir edilen kiiler, bugnk ifade ile motivasyonculuk
grevi ifa etmekteydiler. Sar Saltuk, Sal Hoca, eyh Edebali, Mevlana, Yu

nus Emre gibi kiiler dnemlerinin en nemli motivasyoncu

laryd. .
Tarihten gelen ve hemen her toplumda rastlanan bir alkanlktr; kiiyi
cesaretlendirrnek ya da caydrmak iin motivasyonun unsurlar kullanlr. Bir
kiinin dnceleri, toplum

108 KIIsEL GELIIM EL KITABI

ya da kurum iin halihazrdaki ynetim tarafndan sakncal olarak
deerlendiriliyorsa, d motivasyon unsurlarna mracaat edilir. nce para,
makam ve belli bir stat teklif edilir. Ardndan bunlarla tatmin olmuyorsa,
uzaklatrma yolu uygulanr.
Dikkat edildiinde i motivasyon, metafizik boyutu ilgilendiren kavramlarla
rglenmitir. Dolaysyla bunlar metafizik bir gerilimi gerektirir. Metafizik
gerilim de srekli yenilenmeyi, deiimi, renmeyi... Biri dierini tamamlar,
glendirir. Bunlar i ie gemi kav
ramlardr ve insan canl tutar. Onun iin baarl olmu kiilerin ortak
zellii metafizik gerilime ve i motivasyona yksek derecede sahip olmalardr.
motivasyon kiinin iindeki sanal bir lokomotif gibidir; dier kavramlar
srkler gtrr.
Baarl olmu kiilerin ortak zellii metafizik gerilime ve i motivasyona
yksek derecede sahip olmalardr. I motivasyon kiinin iindeki sanal bir
lokomotif gibidir; dier kavramlar srkler gtrr.
. Insanlar Motive Etme Sanat; Kurt Hanks,
Alfa Basn Yaym, Istanbul, 1999.
. Motivasyon Klavuzu; Kate Keenan, Remzi
Kitabevi, Istanbul, 1996.
. Motivasyon EI Kitab; Gisela Hagemann, Ro
ta Yaynlar, Istanbul, 1998.
. ahanlarmza Dinamizm Kazandrma
mn i 00 i Yolu; Bob Nelson, Rota Yaynlar, Is
tanbul, 1999.
. Motivasyonun Mucizesi; George hinn, Sis
tem Yaynclk, Istanbul, 1996.
. Kendinizi ve Bakalarm Motive Etmenin
i 00 i Yolu; Sang H. Kim, Tima Yaynlar, Istan
bul, 1997.

110 KIIsEL GEliIM EL KITABI

MOTIVASYON
111
Insanlar Motive Etme; Trevor Bentley, Hayat Yaynlar, Istanbul, 1999.
t. 'Takmnzn Yeteneklerini Gelitirmede...' dizisi iinde yer alan kitap;
dizinin dier kitaplar gibi herhangi bir organizasyon alanlarna eitim ve
destek malzemesi salayarak, performans artrmay hedefliyor.
Kitapta, verilen ya da kazandnlan becerilerin salamasnn yaplmas iin,
'Altrmalar' ve 'Deneme Sras Sizde' gibi almalar da yer alyor. Bylece
takm almas iinde bulunan kiiler, ne elde ettiklerini kolayca
sorgulayabiliyorlar. Ayrca takmna ya da alanlarna kitapta yer alan
teknikleri aktaran yneticinin kendisini de kontrol edebilme imkansalanyor.
Herhangi bir kimseyi motive etmenin deiik yollar var. Bunlardan bir tanesi
bizim yabancs olduumuz bir ifade. ngilizcesi 'facilitator' olan kavram,
Trkemize kolaylatrcolarak tercme edilebilir. Kolaylatrma "nsanlarn
size hizmet etmelerinden ok sizin onlara hizmet etmenizi ve onlarn kendileri
iin bir eyler yapabilmelerini salamanz ngrr." Bir hayli zor deil mi? Bu
dnce bile bir ok insanda rahatszlk uyandnr.

Kolaylatrmann amalarndan biri de insann kendi geliiminin ve

rendiklerinin sorumluluunu kendisinin alabilmesidir. Burada kolaylatricya
den, motive edecei kiiyi cesaretlendirmekten ibarettir. Bentley,
cesaretlendirmeye bir ilave daha yapyor: "Cesaretlendirme ve azim bir arada
bulunduklar zaman ok byk eyler baarabilirler. Cesaretlendirme olmad
zamanlarda -zellikle de iler umduumuz gibi gelimiyorsa- azmimizi korumamz
ok zordur. "
Yeni kavramlara, yeni dncelere ak olanlarn, mutlaka istifade edebilecei
bir kitap.
CESARETLENDIRME, KOLAYlATIRMA YA DA MOTVE ETME
Yaplan aratrmalar, insanlarn rel!diinin yzde BO'ini 24 saat iinde
unuttuklarn ortaya koymutur. Yine niversite mezunu bir gen, yl iinde
sahip olduu mesleki bilgilerin yzde lO 'unu kaybetmektedir.
. Btn bu veriler tekrarlanan eitimin ve renmenin
nemini vurgulamaktadr. Zaten Peter Senge'nin 'renen
Organizasyonlar' fikrinin altnda bu dnce yatmaktadr.
Bu bilgiyi bir kenara koyalm. imdi insanda yaradlnx:lan gelen ve lmne
kadar devam edebilecek olan bir durumdan sz edelim. nsan hi durmakszn bir
eyler renir: "Kesintisiz renme, evremizle etkilemeye ve -be duyumuz
yoluyla- nemli miktarda bilgi almaya uygun yapda olmam
zn bir sonucudur. Baka bir deyile grrken, duyarken, tadarken, dokunurken ve
koklarken greniriz."
Trevor Bentley byle bir durum tesbiti yaptktan sonra,
insanlar motive etmenin yollarn gsteriyor. nk bir insann nasl
rendiini, hangi yollarla rendiini ve iyi bir renme ortam oluturmadan
renmenin yetersiz kalacanbilirseniz ancak o zaman itenen motiveyi
salayabilirsiniz.
Bence bu nokta ok nemli.
.
Trevor Bentley'in bu dnceler iinde giri yapt 'nsanlar Motive Etme'
adl kitab Hayat Yaynlar arasnda k

112 KiisEL GEliIM EL KiTABI

MOTiVASYON
113
alanlarnz dllendirmenin 1,00 i Yolu; Bob
Nefson, Rota Yaynlar, Istanbul, 1999.
aratrmann sonularn aklyor: "1010 alann % 48'i haftada bir gn
ekstra tatil yapabilmek iin bir gnlk cretlerinin kesilmesine raz
olduklarn sylemilerdir. % 1 Tlik bir ksm ise eer dl iki gn tatil
olursa bir gnlk cret indirimine raz olabileceklerini belirtmilerdir."
Kitapta o kadar ok (Balk olarak 1 00 1 yol kelimesi bouna seilmemi.) rnek
var ki, semekte zorlandm. Ama buna ramen birbirinden farkl ve ilgin olan
baz dllendirme yntemlerini aktaryorum:
* "Pewaukee, Wisconsin'deki Quad/Graphics matbaasnda sigara ien elemanlarn bu
alkanlktan kurtulmalarn salamak iin irket, kii bana 30 dolar olan
seminer cretini deyerek bu elemanlarn 'Sigara Brakma' seminerine
gndermektedir. Seminere katlan ve bir yl boyunca hi sigara imeyen
elemanlara dl olarak 200 dolar verilmektedir."
* "IBM, Coca Cola, Ford, Monsanto ve Nikon firmalar elemanlarna altn mhr
tayan 'Yldz tapular' vermektedir. Tapu sertifikalarnn ekinde, bir gkyz
haritas ve yldz hakknda bilgi veren bir bror bulunmaktadr. Yldz tapusu,
o yldzn bir ahs adna kaydedildiini bildirilmektedir."
* "California'da robotlar ve uzayaralar iin ses kayt cihazlar retmekte
olan Odetics firmasnda, sadece ayn eleman seilen kiinin arabasn park
etmesi iin ayrlan bir park yeri vardr."
Kitapta Amerikan kltrne ait rneklerin yansra evrensel bazda olanlar da
var. Burada kitab okuyacaklar bir grev dmektedir; rneklerin yerli
versiyonlarn retmek ve hayata yanstmak.

DI MorV ASYON RNEO: DLLENDRME

motivasyonda g insann iinden gelir. Azim, kararl
lk, sabr ve sebat bu cinstendir. D motivasyon, adndan da
anlalaca zere, kendi dmzdaki unsurlardan kaynaklanr.
dllendirme, bir d motivasyon rneidir.
'alanlarnz dllendirmenin 1001 Yolu', TGAD
(Trkiye Gen adamlar Dernei)\'kitaplarnn ilki. Bob Nel
son tarafndan kaleme alnan eseri, Rota Yaynlar hazrlam.
Hemen girite, nszde, yazar birok aratrmada alanlarn kiiselolarak
takdir grmeye paradan daha fazla de
er verdiini belirtiyor. Ardndan ekliyor: "Yine de bu sonu,
bir yneticinin elemanlarnn baarsn her zaman sadece bir teekkrle
geitiri/ebilecei anlamn tamaz.
Bu eliki zerinde dnrken, birok yneticinin ele
manlarn daha sk takdir edip onaylamaktan kanmasndaki
esas nedeninin buna ayracak vakiteri olmad ve uygun
yntem bulmak iin de gereken yaratcla sahip olmadklar sonucuna vardm."
Ynetici asndan bakldnda bu ekilde olan manzara,
alanlar iin biraz farkldr. Hil~on Hotels Corporation tara
fndan yaplan aratrmaya gr~, alanlar baz motivasyon
salayc konularda maddi kesinti/ere bi/e razdriar. Yazar

'!
r! '!!i
~
J:J:J~
en ~ g;,
~ ~
~
o:
~
~:
3
<:r

,
SAGLlKLI YAAMA VE STRES
117
Salkl Yaama ve Baar; H. Hseyin Korkmaz, Nesil Basm Yayn, Istanbul,
1998.
BAARNA GDEN YOLDA, SAGLIKLI YAAMA
te size baz sorular: En dar anlamda eine ve ocuklarnzdan oluan bir
sosyal evreniz var m? Tedbirli, vicdanl, doru szl ve kibirlenmeyen birisi
misiniz? Sa elinizi mi kullanyorsunuz? Az yemek yiyip, gnlk ya da haftalk
spor yapyor musunuz?
Sorulara 'Evet' diyenlerin daha uzun mrl olma ihtimali, bu sorulara 'Hayr'
cevab verenlerden daha fazla olduu anlamna geliyor. Cevaplar bir daha
kontrol edin, hala tereddt ediyorsanz, Nesil Basm Yayn (0212-551 32 25)
tarafndan yaynlanan 'Salkl Yaama ve Baar' adl kitap, bunun nedenlerini
aklyor. Bu eserde size 'Evet' dedirtecek birok gereke bulacaksnz.
Peki ya yalana ne demeli. Kontrol edilemeyen vejetatif sinir sisteminin, kk
ya da byk yalan etkiledii, oranna gre de bunun strese yol at tespiti
'Beyaz yalanlar faydaldr' diyenlerin kulaklarn nlatyor.

Anthony Robbins, 'Snrsz G' adl eserinde, mkemmelliin modellenmesinin

yakt olarak enerjiyi grr. Mkemmelleebilmek iin nce insann gl bir
fizyolojiye sahip olmas gerektii fikri de Robbins'e aittir. Robbins, yapl
.

118 KIIsEL GEliiM EL KiTABI

mas gerekenleri nefesin kontrol edilmesi, su ynnden zengin ve uygun gdalarn
yenmesi, yiyeceklerin kontroll bir ekilde tketilmesi, meyvelerin doru
yenmesi ve az protein alnmas gibi bizim alk olmadmz metotlarla aklar.
'Salkl Yaama ve Baar' adl kitapta yer alanlar, Robbins'in teklifleriyle
yan yana getirildiinde birbirinin tamamlyor, 'yapboz'un paralar yerli yerine
oturuyor. Yeni veriler elde edilebiliyor.
H. Hseyin Korkmaz, uzun yllar gazetecilik yapan, bu meslee emek veren bir
insan. Yllarca byk bir titizlikle yapt tercmelerini, bilimsel gereklerle
yourdu, insanmza ait deerlerle zenginletirdi.
Kitapta salkl yaamann srlar veriliyor. Her bilimsel aratrmada bir
hikmet aranmasna pek scak bakmasam da (yaplan aratrma sonularnn 10 yl
sonra daha teknolojik deneylerle deimesi durumunda dlecek hal beni
endielendirdii iin), Korkmaz'n almas olduka ilgin noktalara
deinmekte.
"
r
SAGLIKLI YAAMA VE STRES KT APLARI - i
l
. Alexander Teknii; Beden Kullanmnda Devrim Yapn ve Stresten Kurtulun; John
Gray, Imge Kitabevi Yaynlar, Istanbul, 1999. .
. Deepak Chopra; Inklap Kitabevi, Istanbul, 1990.
. Dengeli Beslenme Salkl Zayflama; Sefa Saygl-brahim Baleolu,
Tima Yaynlar, Istanbul 1996.
. Hayatnda Stres; Donald No rfol k, Form Yaynclk, Istanbul, 1989.
. Depresyon; Ivy M. Blacburn, Remzi Kitabevi, stanbul, 1992.
. Kan Grubunuza Gre Diyet; Peter J. D' Adarno, Beyaz Yaynlar, Istanbul, 1999.
. Mkemmel Salk; Deepak Chopra, Inklap Kitabevi, Istanbul, 1998.
.' Pozitif Stres Ynetimi; Peter Makin, Rota Yaynlar, Istanbul, 1998.
. Salkl ve Mutlu Yaamann Yollar;
Arthur Ulene, Say Yaynlar, Istanbul,
1993.
. Salkl ve Mutlu Yaayn; Donald Norfolk,
Form Yaynlar, Istanbul, 1991.
tl!
4 tarama hekimhan

120 KiisEL GEliiM EL KiTABI

SAGLlKLI YAAMA VE STRES
121
Stres Ynetimi, Ate Altnda Sakin Kalabilmek; Barbara J. Braham, Hayat
Yaynlar, Istanbul, 1998
mas kiiden kiiye deitii iin, herkes bu ekilde dnme
yebilir; kendine gre kaynaklar retebilir.
Kaynak tespitinden sonraki aama, zm getirmektir.
Yazar burada bir ayrm yapyor: " 'Stres ynetimi' ile 'stresle
mcadele' arasnda ok byk fark vardr. Stresinizi ynetebi
lirsiniz, kendi faydanz iin kullanabilirsiniz; buna olumlu stres
ad verilir. Bunun tersine 'stresle mcadele etmek' stresten
kurtulmak iin ksa vadeli zmler uygulamak anlam tar.
Maalesef, bu ksa vadeli zmlerin byk ounluu uzun
vadede yeni stres kaynaklarna dnr."
Braham, stres ynetimini tavsiye ederken, kendi sistemi

ni de ortaya koyuyor ve buna DKBY harf/eriyle simgeletiri

yor. Alm ise u ekilde: D: Deitir, K: Kabul et, B: Bo
ver, Y: Yaam tarzn ynet.
Deerlendirmesini ise yle yapyor: "DKBY yaklam
bir dizi teknikten te bir eydir: Hayatnz nasl yaayacan
z belirlemeye yardm edecek bir felsefedir."
Bu tip kitaplarda genellikle emir kipinde ifadeler ve bol
miktarda nasihatler yer alr. Braham'n kitabnn houma gi
den yan da belki bu oldu. Kitabn nsznde almasn y
le tanmlyor: "Bu kitap size adm adm sakinlemeyi rete
cek. Sizi yarglamayacak, yaplmas 'art' olan bir dizi ey s
ralamayacak. Size, hayatnz denge ve huzur iinde yaama
nz salayacak bir bak as sunacak. Ne yapmanz gerekti
ini sylemeyecek; bunun yerine size, ne yapacanza karar
verme konusunda yardmc olacak. "
Stresi alt etmek isteyenlere...
STRES DKBY LE YNETMEK
Dnyann ya ilerledike, insanlara musallat olan hastalklar da aa gre
deiiyor. Veba bir zamanlar insanlar krp geirirken, gnmze yaklatka,
AIDS, Parkinson gibi hastalklar insanlar zerinde etkili olmaya balad.
980'1i yllardan itibaren de stres...
Bazlarnca hastalk kabul edilmese de literatrmzde yer ald. Hatta
hastalklarn yaklak yzde 75'inin, ynetilmeyen stres nedeniyle meydana
geldii veya ktletii dnlmektedir.
Stresi hastalklarn k kayna olarak kabul edebileceklere, elimde bir kitap
var: Stres Ynetimi. Barbara J. Braham tarafndan kaleme alnan almay, Hayat
Yaynlar dilimize evirmi.
imdi aktaracam fiziksel, duygusal ve zihinsel durumlardan hangisinin size
daha uygun geldiini tespit ederseniz, stres iindesiniz demektir: Ba ars,
dzensiz uyku, srt arlar, yorgunluk ve enerji kayb, kayg veya endie,
asabilik, gerginlik, ar hassasiyet, konsantrasyon gl, unutkanIk,
hatalarda art, mizah anlay kayb.
Kitaptaki liste uzayp gitse de belli bal stres belirtileri bunlar. Strese
neler yol amaktadr diye soracak olursak, karmza drt nemli stres kayna
kar: Deiim, gizli gerilim, karakter zellikleri ve evresel stres
faktrleri. Stresin alglan

SAGLIKLI YAAMA VE STRES KT APLARI - 2

. Salkl Yaama Iin Doru Beslenme;
Aysel Kavas, Literatr Yaynclk, Istanbul 2000.
. Stres, Depresyon ve Anksiyete; Rebecca
Papas, Diana L. Ajjan, Epsilon Yaynlar, Istanbul,
1997
. Stres Altnda Baarh Olmak; James E.
Loehr, Beyaz Yaynlar, Istanbul" 1999.
. Stres ve Baa kma Yollar; Acar-Zuhal
Balta, Remzi Kitabevi, Istanbul, 1995.
. Stres Yonetimi; Arthur Rowshan, Sistem
Yaynclk, Istanbul, 1998.
. Stresi Atma Yollar; Tim Newton, Jocelyn
Handy, Stephen Fineman, Doruk Yaymclk,
1997.
. Stresle Baa kma Klavuzu; Kate Keenan,
Remzi Kitabevi, Istanbul, 1999.
cBlm 6
~EDEN
DL

BEDEN DILI
125
BEDEN DL Ktr APLARI - i
Kiisel Imaj; Mjde Ker Dincer, Alfa Basm Yaym Datm, Istanbul, 1998
. Beden Dili; Allan Pease, Rota Yaynlar, Istan
bul, 1997.
. Beden Dili (Davram Anahtar); Otto
Schober, Arion Yaynevi, Istanbul, 1996.
. Beden Dili Olumlu Imaj Oluturma; judi
james, Alfa Basm Yaym Dagltm; Istanbul, 1999.
. Beden Dilil Siz Sussamz da Bedeniniz Ko
nuuyor, julius Fast, Kurald Yaynlar, Istan
bul, 1999.
. Bedenin Dili, Iletiim Becerinizin Anahta
r, Sessiz Diliniz; Acar Balta - Zuhal Balta,
Remzi Kitabevi, Istanbul, 1997.
. Bedeniniz Yalan Sylemez; john Diamond,
Dharma Yaynlar, Istanbul, 1995.
. Dikkat Bedeniniz Konuuyor, Ahmet erif
Izgren, Academyplus Yaynlar, Ankara, 1999.
. Imaj Faktr; Eleri Sampson, Rota Yaynlar,
Istanbul,
. Konumak ve Anlalmak (Szl Iletiim
ve Beden Dili); O. Suat zelebi, Site Yaynla
r, 1998.
. Szsz Iletiim, Insan Ynetiminde V
cut Dilini Nasl Kullamrsmz?; Ken Cooper,
Ilgi Yaynlar, Istanbul, 1989.
FARKEDLEN stz OLMAK iSTEMEZ MSNz?
Girilerde genellikle sorularla balyorum. Nedeni ilginizi birazck daha
ekebilmek, yazy okunur klabiirnek. te yine sorular. Bar Mano ismi size
neyi artryor? Minik Sere kelimeleri beyninizde hangi nly
canlandryor? Claus Moller dnyann deiik lkelerinde verdii seminerlerine
neden takm elbise yerine, hrka giymi vaziyete kyor? Rahmi Ko katld
btn davetlerde niin lacivert izgili takm elbise giymeyi tercih ediyor?
Sorular ve rnekleri uzatmak mmkn. Yukarda srala
dklarmr ortak zelliklerini ifade tek bir tek kelime var: maj. Bir dier
anlatmla "Rakipleriniz konumundaki kiilerin arasndan syrlp, sizi n plana
geirebilecek nemli bir yardmc gerekir. Bu dorultuda yaplan nemli
yatrmlardan ve irketlerin/kiilerin baarlarnda birebir etki eden
unsurlardan birisi imaj faktrdr."
Alfa Basm Yaym Datm tarafndan yaynlanan 'Kiisel maj' adl kitap,
'Parlayan Siz Olun' sloganyla, imaj tazelernesi yapacak olanlara ipular
sunuyor. Mjde Ker Dincer imzasyla yaynlanan kitap, hayatn her alannda
gerekli olabilecek ve kullanldnda farkedilenin siz olmasn amalayan
teknikleri aktarmay da ihmal etmiyor.
Karnzdaki kiide uyaracanz ve kalc olan imajnz o kii zerinde
braktnz ilk izlenimdir. Daha da nemlisi, ilk

126 KiIsEL GEliIM EL KITABI

izlenimi oluturmak iin ikinci bir ansnz yoktur. Dolaysyla byle bir
avantaj insan ister istemez kullanmak zorundadr. Ancak ilk izlenirnin
olumasnda etkili olan faktrler vardr ve bunlarn oranlar bile tespit
edilmi durumdadr: Yzde 58 g
rn, yzde 35 ses tonu ve yzde 7 sz. .

'Ne giydiinizle llrsnz' William Thourlby' e ait giyim tarz ve grnn

nemi ifade eden gl bir sz. Yazar, Thourlby' den bir alnt yapyor: "Daha
nce sizihi grmemi ve tanmayan kiilerin bulunduu bir odaya girdiinizde,
bu kiiler sizin hakknzda sadece kyafetinize bakarak 10 karmda
bulunabilirler. Ekonomik durumunuz, eitim dzeyiniz, gvenilirliiniz, sosyal
konumunuz, sofistikelik dzeyiniz, ekonomik gemiiniz, kltrel temeliniz,
baarnz ve ahlaki deerler asndan karakteriniz."
imajnz oluturmak iin, ilk izlenim ve bunu salamak yolunda harcayacanz
abann iinde, kullandnz giysinin rengi de ayr bir neme sahiptir. Yazarn
bu konuda tespiti u: "Mesleiniz yaratclkla dorudan ilgili deilse, sizden
beklen,en iin kalplarna uyan bir giyim tarzn benimsemenizdir. Bu sizin
zgrlnz kstlamaz, tam tersi bu kadar birbirine benzer arasndan
setiiniz uyumlu renkler, uygun aksesuarlar ve bakml sa stiliniz ile
'parlamanza' yardmc olur."
Olumlu imaja sahip ve baarl insanlarda baka bir zellik daha n plana
kmaktadr. Yazarn" imaj oluturmann kilit noktas olarak tanmlad,
iletiim: "Dier insanlarn arasndan syrlmak, etkili ve baarl olabilmek
iin atlabilecek ilk adm, iletiim tarznda yaplacak deiiklikler ile
iletiim becerilerinin gelitirilmesidir."
Kitapta verilen teknikleri uygulamann kiiye fark getireceine inanyorum. Sizi
de buna inanmaya ve bunu uygulamaya davet ediyorum.
cJJlm 7
m
GRENME mzu OKUMA
ii! v:
ol
If

GRENME-lllZLI OKUMA Ktr APLARI - i

. Anlayarak ok Hzh Okuma; Photo Reading; Reha Ouz Trkkan, Alfa Basm Yaym
Datm, Istanbul, 1998
. ok Hzh Okuma Teknikleri; franois Richaude-Michel Gauquelin-franois
Gauqelin, Nil Yaynclk, Ankara, 1990.
. Etkili ve Hzh Okuma Sanat; Meri Kaya
lan, Alfa Basm Yaym Datm, Istanbul, 1997.
. Etkin renme Yntemleri; Nursel Tel
man, Epsilon Yaynlar, Istanbul, 1995.
. Hzl Okuma, Mustafa Ruen, Alfa Basm
Yaym Datm, istanbul, 1995.
. Hzl ve Etkin Okuma; Nursel Telman, Epsi
lon Yaynlar, Istanbul, 1995.
. Iyi Anlama Yntemleri; Muhsin Kadolu,
Im Yayn Tasarm, istanbuL.
. Kolay ve Iyi renme Teknikleri; Reha
Ouz Trkkan, Alfa Basm Yaym Datm, Istan
bul, 1997.
i'
~r;
GRENME - Hzl OKUMA
129
renme Sanat; Katherine Ramsland, Beyaz
Yaynlar, Istanbul, 1998.
Hi BTMEYEN HAYAT OKULUNDA GRENME SANAT
ii
Diyelim ki niversitenin herhangi bir blmnde eitim

gryorsunuz. Dersinize giren retim yesi bir gn yle diyor: "Arkadalar

anlatlan dersten not tutmay kaldrdm. Bundan sonra benim dersimde not
tutulmayacak. Herkes anlatt
m kendi abalaryla aklnda tutmaya ve renmeye al
sn." Eminim ki herkes ok arr ve ilk tepki olarak "Hayr
byle bir eyolamaz." der.
Bu manzaray herhalde Trkiye'de hibir retim kuru
munda kimse yaamamtr. Ancak bu durumun gerekleme
si ve renmenin nem kazanmas iin alanlar da yok de
iL. Tnaz Titiz'in kurucular arasnda olduu Beyaz Nokta
Vakf byle bir ura iinde. 'renme Sanat' isimli kitap da
Vakf tarafndan Beyaz Yaynlar'na tavsiye edilmi ve Trke
mize kazandrlm.
Katherine Ramsland imzas ile kan kitap, dtan eitli
biimlerde verilen yerine, kiinin kendisinin istemesi yani 'i
sel renme' ile olmas gerektii zerinde younlayor.
Ramsland'n amac "renmeyi neeli hale getirmenin.
bir yolunu tanmlamak ve tek bana kiisel zgrln bir
kayna olabilecek nasl renileceini kefetmektir." Dolay
syla renme konusunda yeni bir anlaya sahip olmak iin
fi

130 KiisEL GEliIM EL KiTABI

GRENME . Hzl OKUMA
131
yaplacak baz eyler vardr: "lk i, eski alkanlklar krmaya alarak
renme konusunda yeni bir bak asna sahip olmaktr."
Mutlaka sizin dnzdan basklar olacaktr. retmenler, anne babalar ve dier
renciler, notlar, testler ve not ortala
malar bunlarn balcalar. Ama her ne olursa olsun, renmeye odaklanm
kiiler iin bunlar bir engel deildir. nkipler hala sizin elinizdedir.
renme alkanlklarn deitiren, i ve d engelleri ve
basklar baar ile atlatan birisi artk renme sanatnn teknikierine gelmi
demektir. ki ynl yanstma bu tekniklerden birisi, zihinde canlandrma bir
dieri. Bunun haricindekileri kitapta bulabilirsiniz.
Zihinde canlandrma sadece renme iin deil, kiinin hayattaki hedeflerine
ulamas asndan da nemli. Bu arada
NLP tekniklerinden birinin de zihinde canlandrma olduunu hatrlatmalym.
nk "kiinin zihninde kendini bir eyler yaparken canlandrmas durumunda,
zihin bunu sanki gerek bir deneyimmi gibi alglar." Yine 1988 ylnda yaplan
bir
aratrma raporu, tekrar edilen zihinde canlandrmann renme performans iin
gerek bir kazan olduunu ortaya koymu.
Ayrca beynin sa ya da sol tarafn altrmak da renme zerinde etkili.
Ramsland'n bu konudaki tespiti u: "Bunlarn her birini kendi zihinsel
esnekliinizi ve kvraklnz
glendirmek iin kullanmanz durumunda, olumu ynde
renme yetenekleri edinebilirsiniz."
Kitabn byk bir blmnde niversite rencilerine hitap edildii belirtilse
de, hayat niversitesinde hi bitmeyen bir retim grenlerin okumas gereken
bir kitap.
Anlayarak Hzl Okuma ve renme Teknikleri; Adil Mavi, Hayat Yaynlar,
Istanbul, 1999.
OKUMA SIKINTILARINI AMA
Gnmzde iletiim aralarnn saysnn artmasna ramen, kitap tartlmaz
yerini koruyor. Ancak okunacak kitap says bir hayli fazla. nsan bazen
aryor; hangi kitab okusam, hangilerini alsam diye. Kitab edindikten sonra
ise yeni bir macera balyor; okumak. Byle bir ortamda hzl okuma artk
olmazsa olmaz durumuna gelmitir.

Uzmanlar 10 yanda okumaya balayan birinin 60 yana kadar ortalama 2.600

kitap okuyabilecei sonucuna varmlar. Kaba bir hesapla haftada bir kitap
demektir. Gnlk gazete, haftalk ve aylk dergileri de bunun iine katarsak
listemiz kabartr. Belki bir oumuz iin bu hayal edilemeyecek bir hedef
olabilir. Ama korkulacak, ekinilecek bir durum yok
tur. Hzl okuma ile bu rakamdan daha fazlasn okuyabilir ve anlayabiliriz.
Hzl okuma seminerlerinin tannan isimlerinden Adil Mavi, bu konuda
skntlar olanlara yardmc oluyor, yol gsteriyor. Onun 'Anlayarak Hzl
Okuma ve renme Teknikleri' kitab, Hayat Yaynlar arasnda yaynland.
Hzl okumay engelleyen frenleri teker teker ele alm ol
mas, bu konuda mazeret retebilecekleri keye sktryor. Engellerden biri
olan 'Hzl okursam anlayamam' dncesi iin yle diyor: "Aklda gelien
beklentiler zamanla inanca dnr. nancn da kendini gerekletirme kehaneti
var.

132 KIIsEL GELIiM EL KITABI

Eer sabahlar zor kalktnz dnyorsanz, bir sre sonra erken
kalkamayacanza inanmaya balarsnz." Ardndan unu tavsiye ediyor:
"Geliiminizi srdrmek istiyorsanz u slogan benimseyin: Daha hzl anlamak
iin daha hzl okumalym. "
Grsellii, karikatrleri, altrmalar ve ekilleri ile, saylar fazla
olmayan hzl okuma kitaplar arasna bir yenisi daha eklendi.
ii
GRENME-HIZLI OKUMA KTAPLARI - 2
. Not Alma Teknikleri; Renee & Jean Simonet,
Arion Yaynevi, Istanbul, 1995.
. Okuma Zenginlii; Roz Townsend, Sistem
Yaynclk, Istanbul, 1991;
. renmeyi renmek; Ramazan Yldrm,
Sistem Yaynclk, Istanbul, 1998.
. Sper renme, Kolay ve Hzl renme
Yntemi; Sheila Ostrander, Lynn Schroeder,
Altn Kitaplar, Istanbul, 1995.
. Yeni Okuma Teknikleri; Barbara Blaha, Rota
Yaynlar, Istanbul, 1998.

134 KIIsEL GEliIM EL KITABI

Kesintisiz renme; Mmin Sekman, Alfa Basm Yaym Datm, Istanbul, 1998.
GRENMEY GRENMEK
nsann hayatnda fiziken varolmayan bir gen sz konusudur. Bu gen in bir
kesinde bilgi, dierinde renme ve tekinde baar yer alr. kavram
birbirine sk skya baldr. Eer iyi bir renme varsa, ardndan
kullanlabilir bilgi gelecek, o da baary getirecektir.
Sizlere, nasl baarl bir biimde renebileceimizi ve renme gcmz
kullanarak nasl baarl olabileceimizi anlatan bir kitap takdim edeceim.
. Mmin Sekman imzasn tayan 'Kesintisiz renme' adl kitap, Alfa Basm
Yaym Datm tarafndan yaynland. Gen yata olmasna ramen, ok iyi bir
performans sergileyen Mmin Sekman'n, ikinci kitab.
Peter Orueker'n 'Kapitalist-tesi toplum'unda belirttii gibi, bilgi
toplumunda; geleneksel retim aralar olarak belirtilen sermaye, doal
kaynaklar ve emein yerini bilgi alacaktr. inde yaadmz toplum, insan
makinenin emrine verirken, bilgi toplumunda hakim g, bilgi olacaktr. Bylece
bilgi kavramn yerli yerine oturtunca, renmenin nemi kat
kat artyor.
Yazar, renmeye yle bakyor: "Okuyarak veya yaaya

rak, bilinli veya bilinsizce kendi kendinden veya bakalarndan alnan bilgi
ve duygunun, davran veya dnce dzeyinde meydana getirdii deiikliktir."
Dolaysyla renilen her ey insanda bir deiiklik meydana getirir.
.
GRENME - HZL OKUMA
135
Baka bir konu da renme biimleri. nsanlarn yaplarna gre grsel, iitsel,
dokunsal renme biimleri vardr. Grseller, gzleriyle grdklerini daha abuk
renirler. Bu bilgileri hafzalarnda daha uzun birsre saklayabilirler.
Bilgiyi hafzaya kaydetmenin de eitli yollar var. Bundan biri tekrar. ABD' de
yaplan bir aratrmada hi ara vermeden, ilk defa rendikleri yabanc
kelimeleri tekrarlayanlar 68 tekrarda renirlerken, belli aralar vererek
tekrarlayanla
rn 38 tekrarda ren
dikleri tespit edilmitir. Yazar bu konuda baka bir ayrnt daha veriyor:
"mam Hatip Liselerinde okuyanlarn da Kur'anKerim' i ezberlerken tesbihin 33
boncuunu kul
lanarak, yani 33 defa ay
n kelimeleri tekrar ederek ezberlerneleri ilgintir."
Dedim ya, insanlarn renme biimleri vardr diye. Dolaysyla duyu
organlaryla renme arasnda da bir ba vardr. Yazar bu konuda unlar
aktaryor: "Gz ile beyin arasndaki sinir hatlar, kulak ile beyin arasndakine
gre 20-25 kat daha gl olduu iin u sz hep geerli olacaktr: Grmek
inanmaktr." Onun iin Montaigne, eserlerini duvarlarnda 57 tane zdeyiin
yazl olduu bir odada yazyordu.
renmede beynin fonksiyonlar ise, bir mre bedeL. Hele bilinalt renme var
ki, bu konulara vakf olmayanlarn ok ilgisini ekeceini zannediyorum.
Burada temas edemediim renme ile ilgili o kadar konu var ki, kitapta
fazlasyla bulacaksnz.
Gz ile beyin arasndaki sinir
hatlar, kulak ile beyin
arasndakine gre 20-25 kat
daha gl olduu iin u sz hep geerli olacaktr: Grmek
inanmaktr.

:;!
~ o
~
~.en Q
~ ~ e:
tr: < ~
~ trj t'""'i
~
c:
~
~:
3
Q)

GZEL KONUMA VE HITABET

139
Etkili Konuma; Cristina Stuart, Alfa Basm Yaym. Istanbul, 1999.
GZEL KONUMA VE HT ABET KT APLARI - i
. Btn Ynleri ile Hitabet; Nejat Muallimo
lu, Avcol Basm Yayn, Istanbul, 1998.
. EtkileyiciKonuma Sanat; B. Kirchner, Al

tn Kitaplar, Istanbul, 1995.

. Etkili ve Gzel Konuma Sanat; George
Kops, Gn Yaynclk, Istanbul,1999.
. Etkili ve Gzel Konuma Teknii; Dale
Carnegie, Deniz Kitaplar Yaynevi, 1994.
. Gzel Konuma Pratii EI Kitab; Cevdet
Telliolu, Tima Yaynlar, Istanbul, 1996.
. Gzel ve Etkili Konuma Sanat; Emin z
demir, Remzi Kitabevi, Istanbul, 1996
. Hatiplik Sanat; J. Brun Ros, Remzi Yaynevi,
IstanbuL.
. ikna Eden Konuma Teknikleri; Alfred
Tack, Alm Yaynclk, 1997.
. Kiminle, Ne Zaman, Nerede, Nasl Ko
numah; Larry King. Inklap Kitabevi, Istanbul,
1998.
. Konuma ve Sunu Teknikleri; Donald We
iss, Rota Yaynlar. Istanbul, 1998.
ETKL KONUMA TEKNKLER
"letiim aratrmacs Profesr Albert Mehrebian tarafndan kantlanmtr ki,
konumacnn yapt etkinin ancak yzde yedisi szcklerden kaynaklanmaktadr.
Konumacnn etkisinin yzde 55 gibi nemli bir ksm, grsellikten
kaynaklanmaktadr: Nasl grnd, yz ifadesi, iaretler, beden dili ve duru
vs.. Etkinin yzde otuz sekizi sesten kaynaklanr: Kulaa gvenilir mi geliyor,
sesi deiik ve dinlemeye deer mi?"
Alntladm bu blm 'Etkili Konuma' adl kitabn hemen giriinde yer alyor.
Alfa Basm Yaym tarafndan yaynlanan kitap, Cristina Stuart imzasn tayor.
Yazar; Britanya'daki birok byk irket yneticilerine, sat iiyle
uraanlara ve politikaclara etkili konuma sanatn retmi birisi. Kitapta
aktard tekniklerin yan sra, yaanm rnekleri vermesinin altnda sanrm
byle bir kariyeri yatyor.
NLP' de (Neoro Lingustic Programming) temsil sistemleri denilen bir kavram var.
Bu temsil sistemlerinden biri, iitseIlik. itsel olan bir kii, kelimelere
daha fazla nem verir. iir
gibi konuur. Kulland ifadelerde, iitme ile ilgili kelimeler daha fazla yer
alr. Kanaatirnce iitsel olan kiiler, etkili konu
ma sanatn dierlerine gre kolay renebilirler.
Her ne olursa olsun, yazarnda belirtildii gibi, etkili ko
numa yapmak renilebilir. Yazar bunun yol ve yntemleri

JVlP
140 KIIsEL GELIIM E KiTABI
ni fazlasyla kitabnda veriyor. Benim dikkat ekmek istediim konu ise, beden
dili. Yazar bu konuya yle bir giri yaI?yor: "Henz siz aznz bile amadan
dinleyicileriniz hakknzda
birtakm tahminler yapm olacak ve kendi kiisel deneyimle- . ri ve nyarglar
nda oktan art veya eksi puan vermi olacaklardr." Dolaysyla yaptnz
her davran, duygularnzia ilikili sinyalleri farknda olmadan verecektir.
Yapmack hareketler, sinirliliiniz ve el kol hareketleri beden dilinizin nemli
sinyallerini oluturur. Yazar! byle bir durumun sonularn veriyor: "Eer
iinizdeki panik duygusu kendisini ayaklarnzda ve kpr kpr ellerinizde
gsteriyorsa, dinleyicileriniz bu durumdan rahatszlk duyar, nk onlar sizin
kontroll olmanz ister ve beklerler. Buna ek olarak, o andan itibaren size,
grlerinize, rnnze veya hizmetinize gvenleri kalmaz. Size inanmazlar, iyi
dinlemezler ve sylediklerinizi kolayca unuturlar." Sanrm hi kimse byle bir
duruma dmek istemez.
Amerika'da yaplan bir aratrmada 3.000 insandan en kt on korkularn
sralamalar istenmi. 'Toplulukta konumak', lm, mali iflas, rmcekler ve

ylanlarn nnde birinci srada yer alm. Sonu bana ok arpc geldi. Geici
olan 'Toplulukta konumak' gibi bir eylemin, kalc olan lm korkusundan ne
gemesi bir hayli artc:
Bir topluun nnde konuma korkusu, beden dilini etkili bir ekilde kullanarak
alt edilebilir. Yazar balangta avantaj yakalamak iin unlara dikkat ekiyor:
"Eer kendinizden emin grnr ve kendinize inanrsanz, gven uyandrrsnz ve
dinleyicileriniz ne syleyeceinizi merakla beklerler."
Emerson'a ait bir szle bitiriyorum: "Btn hatipler bir zamanlar kt
konumacyd."
Blm 9

NLP
143
Ierik Sizi Dnmek; Cengiz Eren, Beyaz Yaynlar, Istanbul, 1999.
iERKSZ DNMEK
"D dnyadan aldmz bilgi ve enerji negatitse DNA'mz geliememekte, d
dnyadan aldmz bilgi ve enerji pozitifse DNA yapmz bymekte ve
gelimektedir; nar aalarnn kkleri gibi. Biz d dnyadan aldmz bilgi
ve enerji ile fizyolojimizibu ekilde deitirmekteyiz aslnda."
Yukardaki alnt, kitabmzn nirengi noktasn oluturuyor. 'erik Sizi
Dnmek' Cengiz Eren'in Beyaz Yaynlararasnda kan kitab. Yazara gre, duyu
organlarmz ile aldmz b~n bilgiler farkna varlma ile do(U orantl
olarak hafzamzda yer alr, bizim olur.
Gelen bir bilgi farkna varlmazsa 10 ile 30 saniye arasnda ok ksa sreli
hafzamzda kalr ve sonra kaybolur yani unutulur. Farkna varldnda ise "ok
ksa sreli hafzamzdan ksa sreli hafzamza geen elektrik akm bu
hcrelerin yapsn deitirerek bu hcrede ribonkleik asit (RNA) oluumunu
salar."
Alnan bu bilgi de ilgi alanmza girmiyorsa 10 ile 30 dakika arasnda
hafzamzda kalr sonra o da kaybolur. Gelelim imdi en nemli aamaya. "Uzun
sreli hafzamza geen RNA dorudan uzun sreli hafza iinde var olan DNA'mza
balanr. DNA, RNA'nn balanmasyla ekil deitirirken RNA'nn tad
bilgiler amino asitler olarak bu hcreye kaydolur ve bu bilgiler artk sonsuza
kadar bizimle beraber kala

144 KIIsEL GELIIM EL KITABI

caktr, hi unutulmadan sonsuza kadar, biz unuttuumuzu zannetsek bile."
Bilimselolan bu aklamay, biraz aalm. Aldmz bilgi, beynimize gelirken
maddi bir varl yoktur. Ama o bilginin farknda olmamz ve ilgi alanmza
girmesi sonucu RNA oluumuna sebep oluyor ve maddi varla dnyor. Adeta
bilgi canlanyor.
Kitap benim ilgimi fazlasyla ekti. NLP ile ilgilenenler, duyularn ve
duygularn insan zerindeki etkilerini merak edenlerin de ilgisini ekeceini
dnyorum.
NLP
145
9'
NLP ve Kar Cinsle Ilikiler; Robin Prior - Joseph O'connor, Beyaz Yaynlar,
Istanbul, 2000.
~'
..
. KARI cINSLE LKLERDE NLP
l
Yaplan incelemelerde eler arasndaki geimsizliin ve anlamazln altnda,
elerin birbirlerinin ana temsil sistemlerini bilmemenin yatt tespit
edilmitir.

Temsil sistemleri grsel, iitsel ve dokunsal eklinde sralanr. Elerden

birinin grsel, dierinin iitsel olmas ve bunlarn alt sistemleri ile
konumas, davranmas, hareket etmesi dieri tarafndan anlalmay zorlatrr.
Ayn temsil sistemine ait olan elerin ise daha iyi anlamalar muhtemeldir.
'NLP ve Kar Cinsle likiler' adl alma, yukardaki temel dnceyi biraz
daha mercek altna alyor. Grsel, iitsel ve dokunsal atmalarn nasl
giderilebilecei ve uyumlu hale getirilebileceini inceliyor.
Kitabn yazarlar Robin Prior ve Joseph Q'connor NLP zerinde almalar ile
tannyor. Bu kitaplarnda kiilerin NLP bilgisine vakf olmalar gerekneden
NLP'nin tekniklerini, uygulamalar halinde okuyucuya sunuyorlar;
Kitap ayn zaman da Beyaz Yaynlar'nn zel serisinin ilk kitab.
ii<

i
i ID
NLP KT APLARI - i
. NLP Kiisel Liderlik; Turgay Bier, Beyaz
Yaynlar, Istanbul, 1999.
. NLP Sinir Dili Programlamas; Harry
Alder, Sistem Yaynclk, Istanbul, 1998.
. NLP'nin Ilkeleri; Joseph QIConnor, lan McDermott; Sistem Yaynclk, Istanbul,
200 i.
. Prensiere Dnen Kurbaalar; Richard
Bandler - John Grinder, Alfa Basm Yaym, Istan
bul, 1999.
. Sihirli Anahtar; Anne Linden, Boyner
Holding Yaynlar, Istanbul, 1999.
. Trans ve Deiim; Richard Bandler, Alfa
Basm Yaym, Istanbul, 1999.
. Uygulamalarla NLP; Sue Knight, Sistem
Yaynclk, Istanbul, 19~9.
NLP
147
Negatif Limanlardan Pozitif Sulara; Ouz Saygn, Hayat Yaynlar, Istanbul,
1998.
NEGA T1F LMANLARDAN poZ1TiF SULARA
'Doum: stanbul, 952
kinci Doum: 996 yaz Anthony Robbins'in 'Snrsz
G' adl kitabn okumaya balad gn."
Bu satrlar Ouz Saygn'n biyografisinden aktard ifa
deler. Saygn' n ideal motivasyon kitab olarak nitelendirdii Snrsz G'
okuduunda hayat deiir. te bu kitap, deien hayatndan bizlere aktard
tecrbeleridir.
NLP, sinir dili prog
ramlamas ol.arak Trkeye tercme edilen, baarnn biliminin ksaltlm. Son
yllarda dilimize bu alanda pek ok kitap evrildi. zellikle i dnyasnda ilgi
eken bu bilimi, Ouz Saygn yaad tecrbeleriyle renklendiriyor. Daha da
nemlisi toplumun deiik katmanlarndaki insanlara bu bilimi yaymak iin
seminerler veriyor, toplantlar dzenliyor, mthi bir efor sadediyor. Saygn,
kitabnda, yapt seminerler netice
Saygn, kitabnda, yapt
seminerler neticesinde
insanlarda meydana gelen
deiimi, baarmay anlatrken
kendi hayatndaki baarlar
okuyucusuyla paylayor.

148 KiisEL GELIIM EL KiTABI

sinde insanlarda meydana gelen deiimi, baarmay anlatrken kendi hayatndaki
baarlar okuyucusuyla paylayor.
Kitap be blmden oluuyor. 'Beynini~deki zincirleri krn' ana baln
tayan birinci blmde, verdii seminerIerde etkilenen insanlardan arpc
rnekler ve onlarn kitaba alnan mektuplarnn yan sra, NLP ile tanma
serveni yer alyor.
kinci blmde 'NLP'nin varsaymlar' bal altnda iletiimin, baarnn,
renmenin ve dncenin srlar verilirken, NLP'nin en etkili kurallar
rneklerle ileniyor.
nc blmde, kitab okuyan hedefe gitmeye hazr olduunu ve eylem zamannn
geldiini hissediyor. Hedefe odaklanmak, inancn gcn kullanmak, renmeyi
renmek bu blmden baz alt balklar.
Drdnc blm sorularn aslnda cevaplar olduundan hareketle elli soruya cevap
gibi cevaplar veriliyor. te bazlar;
Soru: Hangi mazeretler baarszlk iin geerlidir? Ce
vap: Hibir mazeret;
Soru: Her eyi baarmay isteyen bir insan neyi baarr?
Cevap: Hibir eyi;
Soru: Kiisel geliim iin ilk art nedir? Cevap: Deiim.
Beinci blm kitaba adn veren ifadelerden oluuyor ve
yolculuun baladn okuyucularna mjdeliyor.
ster NLP ile ilgilenin, ister hi adn duymam olun, bu kitab okuduunuzda
kendinizden bir eyler bulacanza eminim.
ol
G
NLP
149
Deiim Iin Beyninizi Kullann; Richard Bandler John Grinder, Alfa Basm Yaym,
Istanbul, 1999.
NLP KT APLARINDA DNM NOKTASI
g
NLP ile ilgili belki dnm noktas denilebilecek kitaplar dilimizi tercme
Mildi. Kitaplar diyorum; nk kitap birden yaynland. Hem de NLP'nin
kurucular olan Richard Bandler ve John Grinder'in imzalarn tayan.
Alfa Basm Yaym takdire deer bir alma ile NLP konusundaki ilk eserler olan
'PrensIere Dnen Kurbaalar', 'Trans ve Deiim' ve 'Deiim in Beyninizi
Kullann' adl kitaplar yaynlad.
kili, dnyann en nl terapisti Milton Erickson ve yine nl aile terapisti
Virgina Satir'in hastalarna uygulad teknikleri inceleyerek, onlar
modellediler. Daha sonra, aralarnda iletiim kurduklar kelimelerin insanlar
zerindeki deiim gcn kefederek, dncelerin, deerlerin ve inanlarn
deitirilebilecei sonucuna vardlar.
Dilimize sinir dili programlamas olarak evirebileceimiz NLP, bylece
1970'Ierden beri yaygnlamaya balad. Trkiye'deki sreci ise, bir elin
parmaklarn gemeyen kiilerce gerek uygulama gerekse kitap almalaryla
devam' ediyor. Akademik alma yapan kiilerin bulunmas ise ayn bir
sevinkayna.
Kitaplar, NLP'nin k noktasn merak edenler iin nemli.
l!
iii

150 KIIsEL GELIIM EL KITABI

NLP
151
Trkiye'den NLP ve Sibernetik Uygulamalar-I; Tamer Dvc, Beyaz Yaynlar,
Istanbul, 1999.

sistem birleip daha byk bir sistemi oluturabilir.

7 - Sistemlerin byme snrlar ve optimal byklkleri
vardr.
8- Sistemi oluturan paralar harekete getiinde para
larn toplamndan fazla eyler oluur. 9- Sistemde dinamik karmaklk vardr.
10- Sistem bir a olabilir. Karmak bir sistemde paralar
aras ilikiler birden fazla olabilir.
11- Sistemin istikrar ilikilerin karmaklna baldr. 12- Sistemlerin
olduu her yerde 'yan etki' vardr.
Siz de sistem kabul ettiiniz bir konuyu bu zellikler er
evesinde bir deerlendirin, ilgin sonulara ulaacanzdan eminim.
NLP VE SIBERNETIK
ster tercme isterse yerliler tarafndan yazlan ve yaynlanan NLP kitaplarnda
bir nokta dikkatimi ekti: Her yazar NLP'nin iinde yer alan farkl bir konuya
eiliyordu. Bununla birlikte, NLP'nin iine baka alanlardaki uygulamalar da
dahil ediyorlard. Tamer Dvc tarafndan kaleme alnan Trkiye'den NLP ve
Sibernetik Uygulamalar' adl kitap bunun son rnei. Beyaz Yaynlar arasnda
kan eser, adndan da anlalaca zere NLP ile sistem dncesini
birletiriyor.
Sistem dncesinin evrenden balayarak insana kadar her eyi iine almas, onun
uygulanmasn kolay klyor. Yazara gre sistemin zellikleri unlar:
1- Sistemler bir btn olarak fonksiyon gsterirler. Sistemin bir parasn
karr ya da eklerseniz sistem deiebilir veya bozulabilir.
2- Sistemi ikiye blerseniz iki kk sistem olumaz. Sis
tem bozulur.
3- Sistemdeki paralarn yerleri veya dizili sralar ok
nemlidir. 4- Sistemdeki paralar balantldr ve birlikte i grr. 5Davran btn yapya baldr. Yap deiirse davra
n deiir.
6- Sistemler basit veya 'karmak olabilir. Ya da pek ok

152 KIIsEL GELIIM E KITABI

NLP
153
ii!
Yneticiler Iin NLP; Dr. Harry Alder. Sistem
Yaynclk, Istanbul. 1998.
..
verici eyler yapmaya balayabilirsiniz; olumsuz inanlarnz yerine, sizi
glendirecek inanlar koyabilirsiniz; nemli zamanlarda ruh halinizi kontrol
etmeye balayabilirsiniz; bir baka kiide hayranlk duyup, aynsnn sizde
olmasn isteyeceiniz davran ve becerileri alp kullanabilirsiniz."
NLP, sihirli bir denek deil elbette. Ama belli bir sra takip edilerek
sonulara ulalabiliyor. ncelikle ne istediinize karar vermeniz lazm. Karar
pratie geirmek iin 'bir ey yapmak' gerekiyor. Daha sonra kenara ekilip
'olan bitenlerin farkna varmak' geliyor. Eer kararlara istenilen ekilde
gidilemiyorsa, 'esneklik' gsterilmeli. NLP'nin esneklie bak
ise u: "Standart bilgelik, 'Dene, dene ve bir daha dene'dir. NLP'nin yaklam
ise 'Balangta baaramyorsan, farkl bir ey dene'dir. Zaten NLP'nin
varsaymlarndan biri u deil mi: "Baarszlk yoktur, sadece sonular
vardr."
Buraya kadar sylediklerimiz, iin bilgi ksmyd. Michael O'Brien, NLP
srelerini kullanmann ardndan 1500 metre serbest stil yzmede, olimpiyat
altn madalyasn kazand. Anthony Robbins ve Stephen Covey bata olmak zere,
dnyann sayl insanlar NLP tekniklerini kullanyor. Trkiye'de ise Ouz
Saygn ve Turgay Bier gibi isimler var.
Yneticiler iin denmesine ramen, bir nceki kitaptan daha anlalr (belki
bana yle geldi) ve daha mkemme bilgiler ieriyor. O bakmdan NLP ile
ilgilenen ya da hedeflerine ulamada problemler yaayanlarn incelemesi gereken
bir kitap.

yNETtCLERE NLP
NLP, bir dnya gzelliin ve bir dnya baar tekniklerinin bir arada toplanm
halini gsteren harf. Neoro Linguistic Programming ya da dilimizdeki ekliyle
Sinir Dili Programlamas. Ancak bu kadar basit deiL. Dedim ya, bir dnya baar
teknikleri. Hangisini seersen se.
Nroj grme, iitme, hissetme, tatma ve koku alma gibi duyularla ilgili
sreleri ifade eder. Linguistik, anlaymz etkileyen ve karlkl
iletiimin dayal olduu dille ilgili ksmkasteder. Programlama szc ise,
davranlarmzda ve sonuta elde edilecek deiimleri gerekletirmek iin
duygular, inanlar ve dncelerimizi dzenlemeyi anlatr.
Bu bilgileri 'Yneticiler iin NLP' adl ve Sistem Yaynclk tarafndan
yaynlanan kitaba atfta bulunmak iin anlattm. Kitap, konunun uzman olan ve
daha nce ad geen yaynevi tarafndan 'NLP:Sinir Dili Programlamas' adyla
bir kitabdaha yaynlanan, Dr. Harry Alder'a ait.
NLP'nin kendine gre uzun yllar boyunca gzlemlenen varsaymlar; ve ilkeleri
mevcut. Bunlar kendi kiiliinde ya da iletmelerinde uygulayanlara byk
ayrcalklar salyor. NLP ilkelerini uygulamak ne fayda salar sorusuna, Alder
yle cevap veriyor: "Daha ikna edici olabilirsiniz; iletiimden zevk almaya ve
iletiim konusunda gelimeye balayabilirsiniz; gn
lk dille hedefleri~ize ulamanza yardmc olacak, hayranlk.

~
o:
~
~:
3
~ o

i W
ii
HAFIZA . DNCE' ZEKA
157
Leonardo Da Vinci Gibi Dnmek Iin alma Kitab; Michael Geib, Beyaz
Yaynlar, Istanbul, 2000.
DA vtNct TARZ! BR UYGULAMA KTABI
Daha nce yaynlanan .'Leonardo Da Vinci Gibi Dnmek' kitabndan sonra
'Leonardo Da Vinci Gibi Dnmek in alma Kitab', binyln dahisinin
dncelerini uygulama imkan salyor.
Michael GeIb, havada veya daha fazla cisim evirme eklinde isimlendirilen
'Janglrlk Sanat'nn kurucusu olarak tannyor. Onun Dnya Beyin Kurulu
Bakan Tony Buzan ile birlikte janglrlk zerine yazd kitab, getiimiz
yllarda diIimize kazandrlmt.
GeIb, alma kitabnda Da Vinci'nin 7 prensibini gnmzn artlarna
uyarlamaya alyor. Byk ustann 'Sensazione' olarak isimlendirdii ve
duygularn deneyimleri daha canl hale getirilmesi dikkat ekici bir blm. nce
kendini deerlendirme ile balanyor. Sonuta duyularn aprazlama olarak
kullanlmas anlamna gelen 'Sinestezi' eiine ulalyor. Orada bir duyuyu
dier duyu ya da duyulara dayanarak tanmlama yaplabiliyor. Renklerin 'scak'
ya da 'souk' olup olmad anlalabiliyor. Ya da renklerin 'tiz' veya 'bas'
sesleri iitilebiliyor.
alma kitab, Da Vinci'nin hayata veda ettiinin zerinden yllar sonra bile
insanlara, insanla k tutabiliyor. Tabii ki uygulayanlara.

HAF1ZA-DNCE-ZEKA KT APLARI - i
. % i 00 Dnce Gc; Jack Ensing Addington,
Akaa Yaynevi, Istanbul, 1996.
. i O Gnde Kusursuz Bellek; Joyce Brothers,
Edward P. F. Eagan, Varlk Yaynevi, 1996.
. Akhm En Iyi ekilde Kullan; Tony Buzan,
Arion Yaynevi, Istanbul, 1995.
. Alt Ayakkabli Uygulama Teknii; Edward
De Bono, Remzi Kitabevi, st. 1998.
. Alt apkah Dnme Tekn.ii; Edward De
Bono, Remzi Kitabevi, Istanbul, 1997.
. Bellek Eitimiyle Ammsama Yntemleri;
Tony Buzan, Epsilon Yaynlar, Istanbul,1996.
. Bellek Glendirme Teknikleri; Donald
H.Weiss, Rota Yaynlar, Istanbul, 1993.
. Beyin Gcn % i 00 Kullanma Teknii;
Scott Witt, Gn Yaynclk, Istanbul, 1999.
HAFIZA - DNCE - ZEKA
159
' Yaamnda Duygusal Zeka; Hendrie Weisinger,
MNS Yaynclk, Istanbul, 1998.
DUYGULAR ZEKAYLA YNETMEK
Gnlk hayatnzda pek ok kez yaamsnzdr ya da en azndan ahit
olmusunuzdur. fkesindenyz kpkrmz kesilmi, sinirinden oturduu koltuun
kenarn sk skya tutan, endieli bir durum sonucunda elindeki kalemi masann
stnde tklatan, glmsediinde ise mutlu olduunu belirten kiilerle...
Yukarda saydm durumlar, insann i dnyasnda olu
an duygularn da yansmasndan baka bir ey deil. Eer
bunlar gerektii zamanda ve uygun bir ekilde ortaya kmazlarsa insan zor
durumda brakabilir. Dolaysyla duygularn kontrol edilmesi, daha dorusu
akllca kullanlmas gerekir.
Byle bir tanm, ayn zamanda 'duygusal zeka' iin de geerli. Ksaca duygusal
zeka, "duygularnzdan kendi davranlarnz ynlendirmek iin yararlanarak
olumlu sonular elde etme" sanatdr.
" Yaamnda Duygusal Zeka'; ' Yaamnda fke'nin de yazar olan Hendrie
Weisinger'in kitab. Ayn zamanda bu konularda yayn yapmaya balayan MNS
Yaynclk'n da ilk kitab. Hatrlanaca gibi, Daniel Goleman 'Duygusal Zeka'
kitabyla dnyada bir r amt. Weisinger'in kitab, duygusal zeka
teorilerinden elde ettii sonular herkesin anlayabilecei biimde kaleme
almas ve uygulamalara yer vermesi
ynnden bence nemli.
Tekrar duygularn kontrol edilebilmesine dnelim. Bu
adan mjde li bir haber aktarabilirim: "Duygusal zeka yksel

HAFIZA - DNCE. ZEKA

160 KIIsEL GELIIM EL KITABI
tilebilir, gelitirilebilir, arttrlabilir; doutan var ya da yok olan bir
zellik deildir. Duygusal zekanz, yeteneklerinizi ve becerilerinizi renerek
ve bu alanlarda altrmalar yaparak gelitirebilirsiniz. Benlik bilinci, duygu
ynetimi, kendi kendini motive etme yetenekleri de bunlarn arasndadr."
Weisinger'in sayd duygusal yetenekleri gelitirme arasnda, duygu ynetimini
dierlerine gre biraz daha nemsiyorum. Yazarn da belirttii gibi, duygular
kontrol etmek ya da ynetmek, onlar bastrmakla ayn
anlama gelmiyor. Duy
gular anlamak ve bundan yararlanarak karlatmz durumlar lehimize
evirmek demektir.

. Burada yazar bir rnek veriyor: Bir toplantda efiniz, ortal nlatarak
yapm olduunuz bir neriyi aalyor. Bir an siz de 'Dncesiz geri zekal,
asl sen iini bilseydin, bunun ne kadar parlak bir fikir olduunu
grebilirdin!' eklinde cevaplar veriyorsunuz.
Weisinger, byle bir durumun duygusal zeka kullanlarak nasl zleceini
aklyor: "nce kzgnlnzn bilincine varrsnz. Sonra dncelerinizi
dzene sokarsnz. Ardndan da kendinizi yapc bir i diyoloa
ynlendirirsiniz: 'Mantksz davranyor. Ben onun seviyesine inmeyeceim.
Kzgnlm belli etmeyeceim. nerirnin iyi olduunu biliyorum.' Sonra da
hzl nefes alma, kalp arpnts gibi btn fizyolojik deiiklikleri
dengeleyebilirsiniz."
yaamnda duygusal ynde baarl olmak isteyenler iin bir el kitab.
Duygular kontrol etmek ya da ynetmek, onlar bastrmakla ayn anlama gelmiyor.
Duygular anlamak ve bundan yararlanarak karlatgmz durumlar lehimize
evirmek demektir.
161
Duygusal Zekanz Deerlendirin; Siegfried Brockert-Gabriele Braun, MNS
Yaynclk, Istanbul, 2000
DUYGUSAL ZEKA TESTLER
Duygusal Zeka (EQ) Daniel Goleman'n tm dnyaya du
yurduu bir kavram. Yaklak 90 yl boyunca insanlar hep
IQ'larna (zeka blmlemesine) gre deerlendirildi.
Goleman'n aratrmasyla IQ'dan daha nemli ve yaam
da ondan daha etkili olan EQ kamuoyunun gndemine geldi.
Ardndan birok alma yapld, kitaplar yazld. Bunlarn bir ksm dilimize
de kazandrld.
'Duygusal Zekanz Deerlendirin' adl kitap, bu tip al
malarn yeni bir halkas. Siegfried Brockert-Gabriele Braun ikilisinin kaleme
ald alma MNS Yaynclk (021634532 05)'tan kt.
Kitapta 52 adet EQ testi bulunuyor. Do:aysyla her haftaya bir test dyor.
Testler bir oturuta doldurulacak cinsten
deiL. Biraz emek harcamak gerekiyor. Ayrca EQ hakknda genel bilgilendirmeler
de yer alyor.
Duygusal Zeka kaynak kitaplar arasna ikilinin almas
n da not etmekte fayda var. .

HAFIZA - DNCE - ZEKA

163
Liderlikte Duygusal Zeka, Robert Cooper - Ayman Sawaf, Sistem Yaynclk,
Istanbul, 1999.
EQMODEI1
HAF1ZA-DNCE-ZEKA KT APLARI - 2
Getiimiz yzyln balarndan itibaren duygular bilim d kabul edilmitir.
Dolaysyla duygularn bilirnde yeri olmad gibi, i dnyasnda da eitimde de
yeri yoktur dncesi hakim olmutur. Ancak Duygusal Zeka (EQ) kavramnn ortaya
atlmas ile birlikte duygular, zekann ayrlmaz bir paras haline gelmitir.
Hatta bilim adamlar 2 . yzylda pratik ve yaratc zeka ile birlikte EQ'nun
gittike nem kazanaca ng
rsnde bulunmaktadr. .
Sistem Yaynclk'tan kan 'Liderlikte Duygusal Zeka' adl kitabn yazarlar
olan Robert Cooper ile Ayman Sawaf da IQ'nun gemite her dnem tek bana
egemen olduunu beIirtirler. Onlar EQ'ya dayal modelin daha tutarl ve daha
insa
na dayal olduu grndedirler: "Bu model, insanlar canl, retici,
etkileirnci varlklar; deime, renme, byme, esin verme, yaratma, sinerji
ortaya koyma ve dntrmeye ilikin doal yeteneklere sahip varlklar olarak
grmektedir."

Duygusal zeka zerinde younlama ve onu gelitirmek iin ise bir balang
alma plan neriyor: "Bu plan, duygusal zekay psikolojik zmleme ve
felsefe alanndan karan ve dorudan bilime, kefe ve uygulamaya sokan Drt
Ke Tal Model'dir." Drt Ke Tal Model; duygular renmek, duygusal
zindelik, duygusal derinlik ve duygusal simya blmlerinden oluuyor.
Bilgi anda, ynetirnde ve organizasyonlarda EQ'nun yerine merak edenler iin
akademik bir alma.
. Beyin Gcnn Srlar; Harry Lorayne, Cep
Kitaplar, Istanbul, 1997.
. Beyinle Sat; Tony Buzan-Richard Israel Unif
ree Kltr Yayn, Istanbul, 1997.
. Beynin Kimlii ve Becerileri; Mehmet Sa~
lam, Denge Yaynlar, 1997.
. Beynin ve Yaamn Gizleri; Korkut Yaltkaya,
Altn Kitaplar, Istanbul, 1995.
. ocuklar Sorun zyor; Edward De Bo
no, Inklap Kitabevi, Istanbul, 1995.
. Dehamn EI Kitab; Tony Buzan/Raymond Ke
ene, Sabah Kitaplar, Istanbul, 1996.
. DL,lygusal Zeka Neden IQ'dan Daha
nemlidir?; Daniel Goleman, Varlk Yaynlar,
Istanbul, 1998.
. Dnce Gc, Yaratc Dncenin Sr
lar; Edward De Bono, ABC Kitabevi, Istanbul,
1997.
ii

164 KIIsEL GELIIM EL KITABI

HAFIZA - DNCE - ZEKA
165
Beyin Gelitirme- Kendinizi Akllandrma Egzersizleri; Marilyn vo.s Savant, Im
Yayn Tasarm, Istanbul, 1998
t1NtzE DNN, ZEKANIZI GELTRN
HAFIZA-DNCE-ZEKA KT APLARI - 3
insan beyni belli snrlar iinde kaldnda gelimez. O zaman ~nsan, bann
iinde yer alan beyne, sadece ev sahiplii yapm olur. Ancak onu ynetemez.
"Eer bir insan kendi yaamnda zihinsel aba sarf etmek iin herhangi bir
ihtiya duymuyorsa, byk olaslkla hakldr. Yaad hayat byle bir eyi
gerektirmiyordur." Beynini altrmayanlar bu ekilde tanmlayan szler,
Marilyn vos Savanf a ait.
Savant, im Yaynlar tarafndan dilimize tercme edilen "Beyin Gelitirme Kendinizi Akllandrma Egzersizleri" kitabnn yazar. Ayn zamanda StanfordBinet zeka lm testinde llm en yksek IQ deerine sahip. Normal derece
100 iken o, 230 gibi inanlmaz bir rakam yakalam.
Savant, kitabnda 12 haftalk bir program iziyor. Kitaba 'balklarna' dalmadan
nce okuyucularna bir uyars var: "Mkemmel bir vcudu yalnzca birka saatte
gelitiremeye
.. ceinizi unutmayn. Ayn durumzihniniz iin de geerlidir."
Eserde toplam 155 adet beyin gelitirici teknik tavsiye ediliyor. ilk bata
verilen teknikleri incelediinizde, bunlar bizim bildiimiz eyler
diyebilirsiniz ama bir btn olarak baktnzda, resmin tamamn
grebiliyorsunuz ve Savanfa hak
veriyorsunuz.
. Dnmek, renmek, Unutmak; Frede
ric Vester, Arltan Yaynevi, Istanbul, 1997
. Hzl Dnme ve Cevap Verme Yntem
leri; Patrick Quinn, Rota Yaynlar, Istanbul,

1995
. I Hayatnda Yaratchk; Paul Birch-Brian
elegg, Rota Yaynlar, Istanbul, 1997
. Problem zmnde Yaratchk; Donald
Weiss, Rota Yaynlar, Istanbul, 1998
. Yaratc Dnce; Nuray Sungur, Evrim Yay
nevi, Istanbul, 1997
. Yaratc Dnme ve Beyin Frtnas; Ge
offrey Rawlinson, Rota Yaynlar, Istanbul, 1995
. Yaratchk (Creativity); Trevor Be ntl ey, Ha
yat Yaynlar, Istanbul, 1999

166 KIIsEL GELIIM EL KITABI

HAFIZA - DNCE - ZEKA
167
Birinci beyin gelitirici olarak verilen teknik u: Zihinsel katl yenin ve
okuduunuz kitab karalayn. Gerekesini ise u ekilde izah ediyor:
"Bilgilendirici bir kitab okumak, yazarn bilgi verdii, okuyucunun ise uysalca
bilgilendii edilgen bir eylem olmamal. Kendi dnceleriniz son derece
nemlidir, bu nedenle onlar kaydedin." Bunu yapmaktan hedeflenen ise, zihnin
bir blmnn ileyiini engelleyen tkanklamak.
Kitapta, verilen beyin gelitirici tekniklerde, u zamana kadar bildiklerinizi
yeniden sorgulayn hatta bu dininiz bile olsa fikri, sistemin k noktas.
Savant'a gre, "Herhangi bir konuda ylmadan ocukluk inanlarna bal
kalmak; zihninizi yeni dncelere, hatta dier eski dncelere kapamak ve
zekanz ldrmektir." Bu, itikadmza gre, sakat bir dncedir. Tahkiki iman
meselesi yzyllardr slam'n gndemindedir.
Kelime bilgisini gelitirmek, anlay ve sezgiyi ilerletmek, matematik ve
mant yeniden kullanma sokmak, duygular dikkate almak Savant'n
tekniklerinin ana balklar.
Ksacas insann iine dnp kendini kefetmesiyl~, zekann ilerlemesi doru
orantl.
Kelime bilgisini gelitirmek, anlay ve sezgiyi ilerletmek. matematik ve
mant yeniden kullanma sokmak, duygular dikkate almak Savant'n
tekniklerinin ana balklar.
Janglrlk Sanat zerine Dersler; Tony BuzanMichael J. Geib, Arion Yaynevi,
Istanbul. 1998.
POTANSYEL DAHYE DERSLER
Sizlere imdiye ka~ar ismini bilmediinizi 'ama mutlaka grdnz tahmin
ettiim bir' sanat' dalndan bahsedeceim: Janglrlk. Buna ksaca, el abukluu
ile top ya da benzeri eyleri havaya atp tutma diyebiliriz.
Byle bir tanmlamay duyduunuzda ne hissedersiniz? Ho gelebilir, hatta
elenceli de olabilir. Ancak altnda yatann renme biimleri, beynimizi
kullanma ve gerek potansiyelimize eriebilme gibi kavramlar olduunu sylersem
armayn. Hele bu dncelerin ardndaki isimlerden biri Tony Buzan olursa...
Daha nce Buzan'n 'Akln En yi ekilde Kullan' kitabn dilimize kazandran
Arion Yaynevi 'Janglrlk Sanat zerine Dersler' kitabyla da yaynlarn
srdryor.
Kitapta Buzan imzasyla birlikte Michael J. Geib ismini de gryoruz. Geib,
zihin ile beden uyumu zerine Janglrlk Metaforu Metodu'nun yaratcs ve bu
iin dnya apndaki ncsdr.
Hep sylenir 'Beynimizin tm fonksiyonlarn kullanamyoruz.' diye. Geib ve
Buzan ikilisi ereveyi daha net ortaya koyuyorlar: "Beynin sahip olduu
neredeyse snrsz renme kapasitesi sayesinde her insan potansiyel bir
dahidir. renmeyi renerek bu dehay ortaya karabilirsiniz."

168 KIIsEL GELIIM EL KiTABI

Janglrlkle dahilik arasnda nasl bir balant var? Baz insanlar bedenen ok
gelimi olmalarna ramen, beyin ayn oranda fonsiyonunu icra edemez. Bunun
tersi de dorudur.
te janglrlk "Her iki elinizi ayn biimde rahatlkla kullanabilme
yeteneinizi gelitirir. Beden ve beynin iki ksmarasndaki ritmik
koordinasyonun gelimesine yardmc olur." Bununla da kalmaz, "Dzenli olarak
yaplan janglrlk egzersizleri beynin ve bedenin iki ksmnn da eit
almasn sa
lar." Muhammed Ali'den Michael Jordan'a kadar birok kii, iki elini veya
ayan kullanabilme yeteneine sahipler.
Her sistemde olduu gibi burada da baz teknikler sz konusudur. nceliikle
janglrlk yapacak kii, ulamak istedii noktay zihinde canlandrmal ve iin
mkemmeline erimi olanlar modellemeli. 'Mkemmellik videolar' vastasyla da
modellenen kiinin grntleri beyinde netletirilmelidir.
Kitaptan ok arpc bir rnek aktarmak istiyorum. Zihinde canlandrmann
etkilerini lmek iin Avustralyal bir psikolog, ayr grupla basketbol
almas "yrtyor. Birinci
gruba devaml olarak her gn yirmi dakika idman yaptrlyor. kinci gruba,
basketbola dair her eyi unutmalar telkin ediliyor. nc gruptan sakin bir
ekilde yere oturmalar, baarl atlar yaptklarn dnmeleri ve topun
potadan geiini hissetmeleri isteniyor. Sonu; birinci grubun atlarnda yzde
24 gelime, ikinci grupta gelime yok ve nc grupta yz
'de 23 orannda gelime kaydediliyor.
Kitapta ayrca beyninizin okipital ksmn yani sonsuz sayda grntnn
sakland arivi harekete geirmeyi, korkular yenmeyi, alkanlklar
deitirmeyi de bulabilirsiniz.
HAFIZA - DNCE - ZEKA
169
Sa Beyin Yneticisi; Harry Alder, Kariyer Yaynlar, Istanbul, 2000.
SAG BEYN KULLANMA
dnyasnda yneticilerin genellikle iletme benzeri okullardan mezun olmalar
tercih edilir. Hi olmazsa iktisat ya da mhendislik eitimi veren okullardan
olmalarna dikkat edilir. Bu eitimleri alan kiiler daha ziyade beyinlerinin
sol yanlarin kullanrlar. letme, iktisat ve mhendislik eitimleri beynin sol
yanna hitap eder.
Dr. Harry Alder, NLP konusunda yaynlad kitaplaryla
tannyor. Bazlar dilimize de evrilen kitaplarnn sonuncusu; 'Sa Beyin
Yneticisi'. Yneticiler tarafndan pek kullanlmayan, hatta kmsenen sa
beyin fonksiyonlarnn bilinli bir ekilde kullanlmas zerine incelemelerde
bulunuyor.
Sezgi, hayal etme, ~atrlama, rya gibi konular sa beynin kullanm sahasna
giriyor. Kitapta beynin bu ileyi biimi teknikleri ve uygulamalaryla
okuyucuya veriliyor.
dnyasnda beynin her iki yarkresini de altrarak, kiisel ve mesleki
baarlara ulamay hedefleyenler iin farkl bir ynetim kitab.
Kitap, Kariyer Yaynlar arasnda yaynland.

HAFIZA - DNCE - ZEKA

171
Bellek Gelitirme, Unutmay Unutun; Roland. Geisselhart-Marion Zerbst, Evrim
Yaynevi, Istanbul, 1998.
UNUTMAYI UNUTMAK iSTER MsNz?
HAFIZA-DNCE-ZEKA KT APLARI - 4
Gazetelerde sk sk rastlarsnz. eitli altrmalar verilir ve sonuta ne
kadar zeki olduunuz deerlendirilir. Burada yaplmas istenen altrmalar

incelendiinde, kiinin IQ'sunun yksek olmas veya dk kmasnn kiinin

zekilii ile ilgisi olmad grlr. nk burada yksek puan almak iin
bilinmesi gereken be alt teknik vardr. Bunlar bilindiinde kiinin IQ'su
yksek kar.
Geisselhart Yntemi'nin gelitiricisi olan Roland Geisselhart'n Evrim Yaynevi
tarafndan yaynlanan 'Bellek Gelitirme-Unutmay Unutun' adl kitabnda,
karlaabileceiniz bu tip testler ve bunlarla baa kma teknikleri yer
alyor.
Zeka testleri; temelde alt noktadan hareket eder. Kavramlar, alveri
listeleri, uzun cmleler, yabanc szckler, kiilerin isimleri ve yzleri,
saylar hatrlarna.
imdi bunlar rneklendirelim. Yazarn verdii uzun listeden birkan alacam.
Timsah-Postac, Ylan-Kol saati, Parfm-Domates, Sandvi-Posta kutusu. Herbiri,
ok farkl olan kavramlar birbiri ile balantlayarak nasl hatrlayabiliriz?
Kitapta yer alan tekniklerden ilki kavramlar hatrlayabiIrnek gelitirilen
ilikilendirme yntemi. Geisselhart anlatyor: "Bir 'timsah' ile 'postac'y
nasl iIikilendirebilirsiniz? Bu hi
. Yaratchk ve Yenilik; Ramazan Yldrm, Sis
tem Yaynclk, Istanbul, 1998.
.
. Zen Ve Yaratc Yneticilik; Albert Low, Eti
Yaynevi, 1994.
. Zihinsel Becerileri Gelitirmek; Madelyn
Burley-Allen, Rota Yaynlar, Istanbul, 1997.

172 KIIsEL GELIIM E KITABI

de zor olmayacaktr. Dnn ki bahenizde bir timsah var ve postac geldiinde
onun bacan snyor. Postac da timsah snyor, bu kavga srasnda btn
mektuplar yere dklyor."
likileridirme ynteminin zellii, beynin sa yarsna hitap etmesidir.
Bylece hatrlanmak istenen kavramlar beyinde komik bir ekilde canlandnlr.
Canlandrlan sahne ne kadar canl olursa, hatrlamanz o kadar kolayolur.
Kavramlar hatrlamada baka bir yntem, daha dorusu ilikilendirmenin bir alt
katagorisi: ise yerine koyma. Yukarya aldmz iki kavram (ylan-kol saati)
bu yntem nda hatrlayalm: "Bileinizde kol saati yerine bir ylan sarl
olduunu dnn ve saate her bakmak istediinizde bileinizdeki ylann size
tslamasn duyun. Ylan, kol saatinin yerine gemekte, bir anlamda onun yerini
doldurmaktadr."
imdi de baka bir teknii aktarmak isterim. Evden kmadan kafanzda bir
alveri listesi yapyorsanz. Ancak akam eve geldiinizde bunlardan en az
biri eksik kyor. Bu gibi bir durumu herhalde yaamsnzdr. te bir
alveri listemiz ve hatrlanmas: "ten knca nce gzlkden camlarn
deitirmesi iin braktnz gzlnz alacanz, sonra da einizin
kardeine doum gn armaan olarak bir kra
vat ve onun eine de iek almanz gerektiini varsayalm. Bunlar olabildiince
gln ve zgh bir biimde birbiriyle nasl iIikilendireceksiniz? ok kolay,
canlandracanz grntde, gzlnz, kravatnza dmlersiniz, ceketinizin
st cebine de bir buket iek takarsnz olur biter."
Bu aktardmz yntemlerde canlandrma meselesi size
garip veya biraz uuk gelebilir. Ancak uras unutulmamaldr;
. sa beyin hayal kurar, duygular, sezgi ve yaratclk orada top
lanmtr. Dolaysyla canlandrma bunlar harekete geirir. Ha
trlamak istediiniz bilgiyi ok kolay bir ekilde hafzaya alr.
HAFilA . DNCE' ZEKA
173
Oretken Dnme; Geoffrey Petty, Tima Yaynlar, Istanbul. 1999.
YARATC DNME SREcI
nsan dnceleriyle vardr. Dnme yeteneiyle dier canllardan ayrlr.
Ancak dncenin de bir sistematii vardr. Bu konularda eitli almalar

yaplmtr. Tima Yaynlar'nn 'Daha iyi nasL: serisinden kan 'retken

Dnme' ad
l kitap, yaratc dnce
nin ortaya kma safhalarn inceliyor.
Yaratc dnce farkldr. Sradan ortamlarda ortaya kmamasda normaldir.
Onun iin kimilerin gre scak bir banyoda, kimilerine gre de kitap okurken
ortaya kar. Hangi ortamda or
taya karsa ksn, onun da bir sreci vardr. .
Yazar Geoffrey Petty, yaratc srecin alt safhadan olutuu grnde:
"Bunlar; ilham, netletirme, damtma, gayret, deerlendirme ve kuluka
dnemidir. Herhangi bir yaratc i gerektiren eylemde, her safha belirli bir
sray takip etmeden, birok defa ve ksa periyodlarla tekrarlanr."
Yaratc dnce farkldr.
Sradan ortamlarda ortaya
kmamas da normaldir. Onun
iin kimilerin gre scak bir
banyoda, kimilerine gre de.
kitap okurken ortaya kar.
Hangi ortamda ortaya karsa
ksn, onun da bir sreci
vardr.

174 KIIsEL GELIIM EL KITABI

HAFIZA - DNCE - lEKA
175
lham safhas, fikirlerin ister bilinli ister bilinsizce olsun srekli olarak
geldii bir dnemdir. Yazar yle tarif ediyor bu sreci "lham safhas,
eletirel davranlmayan fikir arama srecidir. Sre kendiliinden geliir ve
risk almaya aktr. Denemeye ve aratrmaya ak olan bu srete, en mkemmel
fikirlerin. bulunmasndan ziyade, mmkn olduu kadar ok fikir retilmesine
odaklanlr."
Yaratc dnce ile ilgili kitaplarn ok az olduu lkemizde, bu tip
tercmelerin saysnn artmas, dnme adna atlm iyi admlardr.
Leonardo da Vinci Gibi Dnmek; Michael J.Gelb, Beyaz Yaynlar, Istanbul.
1999.
YED PRENSIP
oklu zeka tabirini literatre hediye eden Howard Gardner, zekay yedi temel
birime ayrr. Mantk- matematik, szeledebi, mekanik, mzik, beden-kinestetik,
insanl~r aras-sosyal ve i dnya. Pek ok kii bu zeka tiplerinden birinde
baarl
olmutur. Ancak tama
mnda baarl olmu insanlar var m diye sorulsa, sayabileceimiz ok fazla
insan yoktur. Kitabmza konu olan kii bunlardan biri.
'Dehann El Kitab' adl kitabn yazarlar olan olan Tony Buzan ve Raymond Keene
tarihin en byk dahilerini tespit etmek iin, belli kstaslara girenlerden bir
liste oluturdu. O, listenin ilk srasnda yer ald.
Beyaz Yaynlar arasnda kan 'Leonardo da Vinci Gibi Dnmek' adl kitap onu
anlatyor. Kitabn yazar ise, on elinde on marifeti olan birisi, Michael
J.Gelb. Daha nce Tony Buzan'la birlikte yazdklar 'Janglrlk Sanat zerine
. Dersler' kitab dilimize evrilmiti.
Kitabn en nemli zellii Da Vinci'yi dahi yapan pren
sipleri sistematize edip tartmaya amas.
Kitabn en nemli zelligi Da Vinci'yi dahi yapan prensipleri
sistematize edip tartmaya
amas.

176 KIIsEL GELIIM EL KITABI

HAFIZA - DNCE - ZEKA
177
Kitabn nc blmnde Da Vind'yi modellerneyi dnenler iin bir izim kursu
var. alma aralarnn cinslerinden hazrlk aamasna, grme egzersizlerinden
glgelerne egzersizlerine kadar Da Vinci'nin izimleri yer alyor.
Leonardo da Vinci tartmasz bir deha. Dncelerini
yedi prensibe uygun olarak ekillendirmi ve bir ksmn haya
ta geiremese bile, bizlere muhteem eserler brakm. Ayrntsn kitaba havale
edip, ksaca aktaryorum.
Curiosita: Hayata tatmin olmayan merakl bir yaklam ve devaml renme iin
bitmeyen bir aratrma.
Freud onun merakn tarif ederken yle der: "O ihtirasn meraka
dntrmt." Da Vinci'nin merak anlay gnlk hayatta olan biten hakknda
sorular sormakla balyor. Bu
sebeple bir not defteri tutma alkanl gelitirmi. Notlar; gzlemleri,
fkralar, hayranlk duyduu kiilerin dnceleri, icatlarnn planlar,
anatomi, botanik gibi pek ok farkl konudan oluur.
Dimostrazione: Deneyim, sebat ve hatalardan ders alma arzusuyla bilgiyi test
etme taahhd.
"Deneyasla yanlmaz; yandan, sonularn deneyIerinizden kaynaklanmad
konusunda kendi kendini kandran muhakemenizdir." sz ona aittir. Bu szn
gereini birok b
yk hatalar ve artc gaflar yaparak yerine getirmitir. Ba
ka bir ifadesinde de son noktay koyar: "Engeller beni bkemez. Her engel
sabrla alr."
Sensazione: Duygular, zellikle deneyimi daha canl
hale getirmenin arac olarak grn devaml olarak rafine edilmesi.
Ona gre duyular, tecrbenin kaplarm'aan anahtarlar
dr, ruhun penceresidir. yle der: "Grn kaybeden evre
ni de gremez ve canl olarak gmlp mezarda hareket eden ve nefes alan biri
gibidir. Gzn btn dnyann gzelliklerini kavradn grmyor musunuz: O
astronominin efendisidir, o insanolunun btn sanatlarn ynlendirir ve
yardmc olur."
Sfumato: Belirsizlii, paradoksu ve kararszl kucaklama arzusu.
kavramn bulunduu ortamlarda kararl davranmann ne kadar g olduu
bellidir. Var olduunu kabul etme ve onlardan yararlanma ancak Da Vinci
dncesindeki kiilerin
yapabilecei bir davran eklidir. Kitabn yazar yle der: "Paradoksla kar
karya kalndnda skunetini korumak sadece etkili olmann deil, sratle
deien dnyada salkl bir zihnin de anahtardr."
Arte/Scienza: Bilim ve sanat, mantk ve hayal arasndaki dengenin gelimesi,
'Btn beyin' ile dnme.
Yaratc dnce ifadesi bugne ait bir kavram. Beynin her iki yarkresinin
uyumlu olarak kullanlmas anlamna geliyor. Gizli kalm kapasiteyi
uyandryor. Mantk ile hayal arasndaki dengeyi bulmak iin zihinsel bilgileri
notlar halinde yazmak gerekiyor.
Corporalita: Zarafetin, her iki eli ayn ekilde kullanabilmenin ve dengenin
salanmas.
Bir nceki prensipte zihinsel denge sz konusu idi. Bun
da ise zihin ile beden arasndaki bir dengeden bahsedilebilir. Vcut ile zihin
arasnda bir denge kurulmas iin sala dikkat edilmesi dncesi ona aittir.
Hatta shhati korumak iin nerdii kuraar, bugn dahi geerliliini koruyor.
Connessione: Btn olanlarn ve her eyin ilikisini anlamak ve deerlendirmek.
Sistemli dnme.
i
ii

178 KiisEL GELIIM EL KiTABI

Gnmze ait sistem dncesi ve hologram (btnn zelliklerini paralarn
tamas) teorisine benzer fikirler ileri srmesi hayret vericidir. "Evrenin
btn ekilleri, btn renkleri, btn grntleri ve btn paralar tek bir
noktaya konsantre olmutur." ve "Her para btnle birlemeye alr ve bylece
kendi noksanlndan, tamam olmayndan kamaya alr." ifadeleri bu
dncesinin rndr.
Yedi prensip birok kiiye ufuk aacaktr.
Blm 11
h1UrrELF
KONULAR
VE
DizLERi

TOPLANT SANAT
Toplantlardan Zaferle kmann Yollar; Henry
Calero, Bob Oskam, Alkm Yaynevi.
. Toplant Sanat; Michael C. Thomsett, Epsilon
Yaynlar, Kasm 1997.
. Toplant Ynetimi Klavuzu; Kate Keenan, Remzi
Kitapevi, stanbuL.
. Toplant Dzenleme; Alan Barker, Tima Yaynlar,
stanbul, 1999.
. Verimli Bir Toplant Nasl Yaplr?; Michael Doy
le, David Straus, Nesil Basm Yayn, 1999,
\'
ZAMAN YNETM
. Kiisel Zaman Ynetimi; Marion E. Haynes, Alfa
Basm Yaym Datm, stanbul 1999.
. Zaman Kullanma Sanat; Jean-Louis Servan
Schreiber, Altn Kitaplar, stanbul 1997.
. Zaman Ynetimi; Ray Josephs, Epsilon Yaynlar,
stanbul 1996.
. Zaman Ynetimi; Jane Allan, Hayat Yaynlar, s
tanbul, 1999.
. Zaman Doru Kullanma Klavuzu; Kate Keenan,
Remzi Kitabevi, stanbuL.
. Hayat ve Zaman Ynetmenin On Doal Yasa
s; Hyrum W. Smith, Sistem Yaynclk, stanbul, 1998.
. Zaman Ynetimi; Martin Scoot, Rota Yaynlar, s
tanbul, 1998.
: ., i
!
'
tt
. Daha yi Nasl H. Zaman Ynetim; Jane Smith,
Tima Yaynlar, stanbul, 1998.
. Zaman Ynetme Sanat; Jacqueline Atkinson, Ne
hir Yaynevi, stanbul, 1997.
DZtLER
l
'Josef Kirschner Btn Eserleri Dizisi'
. Dikkati ek, ne k Glgeden Syrlmanz Salayacak Onbe Uyar; Josef
Kirschner, Antan Yaynevi, stanbul, 1998.
. Egoist Olma Sanat; Josef Kirschner, Artan Yay
nevi, stanbul, 1996.
. Kendin Yardm Et Kendine, Bunu Bakasndan Bekleme; Josef Kirschner, Artan
Yaynevi, stanbul, 1996.

. Kirschner Hayat Okulu Cinsellikten Haz Almak

ve Mutlu Olmak; Josef Kirschner, Artan Yaynevi,
stanbul, 1994.
. Kirschner Hayat Okulu Glerinizi Kullanmay renin; Josef Kirschner, Artan
Yaynevi, 1997
. Kirschner Hayat Okulu Hayatnz Planlayn,
Hayalleriniz Gerek Olsun; Josef Kirschner, Ar
tan Yaynevi, stanbul, 1993.
. Kirschner Hayat Okulu Kendinizi Ynetmeyi
renin; Josef Kirschner, Artan Yaynevi, stanbul,
1994.
. Kirschner Hayat Okulu Manipulasyondan Ko
mnmann Yollar; Josef Kirschner, Artan Yaynevi,
stanbul, 1994.
J/,

i
. Korkusuz Yaama Sanat Her Trl zgrlnz iin Mcadele Etmeyi renin!;
Josef Kirschner, Artan Yaynevi, stanbul, 1995.
. Manipulasyon. Ama Nasl? insanlan Etkilemenin ve Kullanmann 8 Ana Kural;
Josef Kirschner, Artan Yaynevi, stanbul, 1994.
. Mutlu Yaama Sanat; Josef Kirschner, Artan Ya
ynevi, stanbul, 1996.
. Ne An retim, Ne An Tketim Dengeli Ya
ama Sanat; Josef Kirschner, Artan Yaynevi,
stanbul, 1995.
. nce Kendinizi Sevmeyi renin; Kirschner Hayat
Okulu; Josef Kirschner, Artan Yaynevi, st.anbul, 1997.
. zgrce Yaama Klavuzu zgr ve Mutlu Ola
rak Yaamak istiyorsanz, Tek Bir Seeneiniz
Var: "Kendini Kefetme Macerasna Atlmak!";
Josef Kirschner, Artan Yaynevi, stanbul, 1997.
. Savamadan Kazanmak En Byk Zafer Kendi
ni Yenmektir; Josef Kirschner, Artan Yaynevi,
stanbul, 1995.
L i
~
:~
~ i
i .
,!
.~

t]
!, ii ~
Epsilon Yaynevi
Yneticinin Kitapl Dizisi
. alma Yaamnda Kariyer; Do. Dr.Serpil Ayta . Deerlerle Ynetim; K.
Blanchard - M. O'Connor . insanlar Etkileme Gc; P. Whitlam.- R. Hale
. Takmlann Bilgelii;D. K. Smith - Jon R. Katzen
bach
~ l
~
. Vizyon - Oluturulmas Gelitirilmesi ve Korun
mas; Joseph V. Quigley
. Yetki Devri; K. Blanchard - A. Randolph - J. P. Car
los
Rota Yaynlar Siyah Beyaz Serisi
. Kiiliinizi Tanmann Yollar

. Pozitif Yaama On Adm

. Hedeflere Ulamann Yollar
. zgven
. nsanlarla iyi Geinmenin Yntemleri
. Rahatlk Tuzan Amak
. Kendi Gcnz Kefedin
. Nasl Kendinizin En yi Arkada Olabilirsiniz? . Beden Dili
. Yaamn Zorluklarna Gs Germek
. Kiisel' Etkinizi Gelitirin
. Kiisel Baar in 100 ipucu
DERGILER
. Kiisel Geliim ve Deiim Dergisi; Beyaz Yaynlar ilk say ubat 2000)
. Personel Excellence; Rota Yaynlar (lk Say Kasm 1999)
Kiisel Geliim Ynetim
Aile irketlerinde Kurumsallama / Dr.Ebru Karpuzolu
Beyaz Zambaklar lkesinde / Gri{Jory Petrov..
Trkiye Geleceini Anyor Ad: Insan / Yaprak Ozer
Cesaret ve Fazilet Mcadelesi / John F. Kennedy
En Byk Benim / Yaprak zer
Hayatta lede ve lerlet / Prof. Herbert N. Casson
ten Liderlik / Peter Urs Bender
nsan Kaynaklan Uzmannn EI Kitab / Mehmet ner
nsan Kaynaklannda Yeni Almlar / Yaprak zer
nsan Ynetme Sanan / Prof. Herbert N. Casson
Yaamnda Btnsel Beyin / Ned Herrmann
Kriz ve Stres Ortamnda Ynetim / Dr. Hasan Tutar
Kreselleme Srecinde letme Yn. / Dr. Hasan Tutar
Liderlik, Ynetim, Trkiye / Yaprak zer
Para Kazanma ve Kullanma Sanan / Prof. Hetbert N. Casson
Sat Sanat ve Pazarlama / Prof. Herbert N. Casson
TKY'de Performans lm / Prof. Dr. Muhitdn imek
TKY ve Tarihteki Bir Uygulamas: Ahilik / Prof. Dr. Muhittin imek
Ticaretin Srlan / Prof. Herbert N. Casson
Ynetici Asistanl ve Sekreterlii / Birol Vural
Zirvedeki ahin / Kemal ahin
Zorluklarla Mcadele / Prof. Heroert N. Casson
a
Kiisel Geliim Baar
Anlayarak Hzl Okuma ve renme / Adil Mavi
Baarda Aile Faktr / Tuncer Elmacolu
Baannn Srlan / Dr. Alexis Carrel
Baar Rehberi / Ouz Saygn - Adil Mavi
Beyin Gcn Gelitirme / Ouz Saygn
Bilimsel alma ve Baar Teknikleri / Ali Ozergin
Bilgelie Yneli / Dr. Zlfikar Ozkan
. Deiim Kuandakiler / Nejat Sezik
Deiim Rzgarlar / Ouz Saygn
Dorucu Beden Dili / Ercan Kak
Duygularla Glenmek / Stefan Konrad
Frsat Yakalayn / Orison Swetr Marden
Gelecein Meslekleri / Do. Dr. Osman zsoy
Grevimiz Baarmak / Samuel Smiles
Hayatn Btnnde Baar / Tuncer Elmacolu
Her Insan Hkmdardr / Orison Swetr Marden
Kendine Yardm / Samuel Smiles
Kiisel Geliim Stratejileri / Ouz Saygn
Kiisel Geliim El Kitab / Nejat Sezik
Kiisel Geliimin Sosyolojisi / Dr. Ergn Yldnm
Kocanzn Baars Sizin Elinizde / Mrs. D. Carneige
LGS'ye Hazrlk Rehberi / Niyazi Sanb

Mutluluk ve Baar Yollar / Dr. Zlfikar zkan

Negatif Limanlardan Pozitif Sulara / Ouz Saygn
retmen Ajandas ve EI Kitab / Ali Karaam
renci Ajandas ve EI Kitab / Ali Karaam
OSS Benim Neyim / Hamza Aydodu
SS alma Klavuzu / Adil Mavi
Snrsz Beyin Gc i Nejat Sezik
Telkin ve Hipnozla renme Teknikleri i Adil Mavi
Yarnlara Doru i Dr. Alexis Carrel
Bilincin Gc i Dr. Zlfikar zkan