3 .

KAFES (KR) SSTEM HESABI

3.1 Kafes Sistem Yk Analizi
Kafes kiriler (makaslar), aklar, at rtsn ve at rts zerine etkiyen d ykleri (rzgar, kar)
tarlar ve bu ykleri aklar vastasyla kafes kiri dm noktalarna aktarrlar. Aklar makas
zerinde basit mesnetli olarak tekil edildikleri iin, kafes kiriteki her bir dm noktasna, makas
aral (Lo, Lk) ve ak aral (a veya t) ile orantl alan yklerinin etkiyecei kabul edilebilir. Bu
durumda;

Kafes kiriin orta dm noktalarna (t x Lo) boyutlarnda bir alan yk etkir (Po).
t
Kafes kiriin kenar dm noktalarna ( xLo) boyutlarnda bir alan yk etkir (Pk).
2
t
t
Kafes kiriin mahya dm noktasna ise ( xLo)+( xLo) boyutlarnda bir alan yk etkir (Pm).
2
2

Bu aamada yklerin zellikleri de (rn. kar yk iin a kullanlmaldr) gznnde bulundurulur. at

rtsnn montajnn yaplabilmesi iin bir dzlem oluturulmas gerektiinden en elverisiz kafes
kiri belirlenir ve onun iin tasarm yaplr. En elverisiz makas, tm aklklarn eit olmas
durumunda i makaslardan herhangi biri, kenar aklklarn daha kk olmas durumunda, kenardan
itibaren 3. i makas veya daha i makaslardan herhangi birisidir. Orta makaslara gre daha az yke
maruz kalan kenar makaslar da ayn boyutta imal edilir.
Not: Kafes sisteme etkiyen ykler daha detayl olarak belirlenmek istenirse; aklarn statik analizi
sonucu elde edilen mesnet tepkileri ilgili dm noktalarna etkitilerek makas ykleri belirlenebilir.

Kafes Kiri yk idealletirmesinin perspektif zerinde gsterimi

t/2
t/2

Ak
Orta dm noktas yk

t/2

t/2

Pm
Po

t/2

Po

Po

Orta dm
noktas yk

t/2

Po
Lo

Pk

Pk

Lo/2

Lo/2
Makas

En elverisiz
makas

Lo/2
Lo/2

Lk

L1
1
BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

4.HAFTA (2013)

Kafes sistemin tasarm iin gereince iki ayr ykleme yaplmas gerekmektedir (TS 648). Bunlar;

Esas ykler (EY)

Esas ve ilave ykler (EIY)

[ l ykler ve kar ykn kapsar]

[l ykler, kar yk ve rzgar ykn kapsar]

Ancak at sistemlerinin zellii nedeniyle,

1) Kar yklemesi iin el elverisiz durumun (soldan kar, sadan kar, tam kar) aratrlmas,
2) Rzgar yklemesi iin el elverisiz durumun (soldan rzgar, sadan rzgar) aratrlmas
3) Rzgar ve/veya kar ykleri nedeniyle davran deitiren (ekme ubuu iken basn
ubuuna veya basn ubuu iken ekme ubuuna dnen) eleman olup olmadnn
aratrlmas
gerekmektedir. Bu sebeplerle, zati ykleme, kar yklemeleri (soldan, sadan ve tam ykleme) ve
rzgar yklemeleri (soldan ve sadan ykleme) ayr ayr yaplarak, elde edilen i kuvvetler, yukarda
belirtilen en elverisiz durumlar belirlemek amacyla sperpoze (kombinasyon) edilir.

3.1.1 Zati Yk Analizi

Pk

Pm P
o
Po Po
Po
Po
Po P
k

Zati ykler
Orta dm noktasna etkiyen yk (Po)
at rts Arl: grt

[kg/m2]

grt * Lo* t = ........ kg

Ak Arl : ga (I profil iin)

[.... kg/m]

ga * Lo

Makas z Arl: gm

[15 kg/m2]

= ......... kg

gm *Lo* a = ......... kg

Po

= ...... kg

Kenar dm noktasna etkiyen yk (Pk)

at rts Arl: grt

[kg/m2]

grt *Lo* t/2 = .........kg

Ak Arl : ga (I profil iin) [.... kg/m]

Makas z Arl: gm

[15 kg/m2]

ga * Lo

= .........kg

gm *Lo * a/2 = ........ kg

Pk

= ......... kg

Mahya dm noktasna etkiyen yk (Pm)

Pm = 2xPk
(Mahya dm noktasna etkiyen zati yk kenar noktaya etkiyen ykn iki katdr)

2
BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

4.HAFTA (2013)

3.1.2 Kar Yk Analizi

Aada gsterildii gibi farkl kar yklemesi
gerekmektedir.

Pk

Po Pm Po P
o
Po Po
Po Pk

Tam kar yklemesi

Pk

(tam, soldan ve sadan ykleme) yaplmas

Po Pm= Pk
Po Po

Pm= Pk Po
Po P
o P
k

Soldan kar yklemesi

Sadan kar yklemesi

Orta dm noktasna etkiyen yk (Po)

Kar Yk: Pk
Buz Yk: Pb (varsa)

[kg/m2]

Pk * Lo* a = ....... kg

[kg/m ]

Pb * Lo *a = ....... kg
Po

= ........ kg

Kenar dm noktasna etkiyen yk (Pk)

Pk = Po / 2
Mahya dm noktasna etkiyen yk (Pm)
Tam kar yklemesi iin : Pm = Po
Soldan ve sadan kar yklemesi iin : Pm = Pk = Po / 2

3
BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

4.HAFTA (2013)

3.1.3 Rzgar Yk Analizi

Aada gsterildii iki farkl rzgar yklemesi (soldan ve sadan ykleme) yaplmas gerekmektedir.

E yzeyi

F yzeyi

A +0,8q

E
Pk
A

Po Po

- 0,4q

Po Pm Pm Po

A -0,4q

0,8q B

Po Po
Pk

PA
PA

PB
PB

Soldan rzgar yklemesi

Sadan rzgar yklemesi

Soldan rzgar yklemesi

Orta dm noktasna etkiyen yk (Po)
E yzeyi iin: PRE [(1.2sin-0.4)q
F yzeyi iin: PRE [-0.4q

kg/m2]

Po = PRE * Lo* t = ....... kg

kg/m2]

Po = PRF * Lo* t = ....... kg

Kenar dm noktasna etkiyen yk (Pk)

E yzeyi iin: Pk = PRE * Lo* t /2 = ......... kg
F yzeyi iin: Pk = PRF * Lo* t /2 = ......... kg
Mahya dm noktasna etkiyen yk (Pm)
E yzeyi iin: Pm = Pk= PRE * Lo* t /2 = ........ kg
F yzeyi iin: Pm = Pk= PRF * Lo* t /2 = ......... kg
Yan dm noktalarna etkiyen ykler (PA, PB)
A yzeyi iin: PRA [0.8q
B yzeyi iin: PRB [-0.4q

kg/m2]
kg/m2]

PA = PRA * Lo* h2 / 2 = ......... kg

PB = PRB * Lo* h2 / 2 = ......... kg

h2

Sadan rzgar yklemesi

Soldan rzgar yklemesi iin elde edilen ykler, sisteme yukardaki ekilde gsterildii gibi etkitilerek sadan
rzgar yklemesi elde edilir.

4
BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

4.HAFTA (2013)

3.2 Kafes Sistem Statik Hesab

Her bir yk analizinden elde edilen yklemler iin kafes sistemin statik hesab yaplarak tm
ubuklardaki i kuvvetler (normal kuvvet) belirlenir. Verilen kafes sistemlerin izostatik olmas
nedeniyle ubuk kuvvetleri, ubuklarn enkesit zelliklerine gereksinim duyulmadan aada verilen
iki yntemden herhangi biri kullanlarak belirlenebilir (Bkz. A.akrolu, E.etmeli, Yap Statii,
Cilt-1, 1990).
zostatik kafes sistem hesabnda kullanlan saysal yntemler:
Dm noktalar denge yntemi
Ritter (kesim) yntemi

Statik hesap ncesinde sistemdeki btn ubuklar isimlendirilir ve numaralandrlr. Kafes sistem
ubuklarnn isimlendirilmesinde genellikle aadaki harfler kullanlr.

st balk ubuklar iin

Alt balk ubuklar iin
Dikme ubuklar iin
Diyagonal ubuklar iin

O
U
V
D

O4

O5

O3
D3

O2
O1
V1

U1

D1 V2

U2

D2

V3

U3

U4

(O1, O2, O3 ....)

(U1, U2, U3 ....)
(V1, V2, V3 .... )
(D1, D2, D3 ....)

O6
V4

O7

V5

D4

D5

U5

U6

V6

D6 V7

U7

O8

U8

Her bir yklemeye ait statik hesaplar sonucu elde edilen ubuk kuvvetleri iaretlerine bal olarak tablo halinde
gsterilir.
Zati Yk (kg)
ubuk ad
O1

Tam kar (kg)

ekme Basn
(+)
(-)
14300

...
V1

9560

V1

9780

D1

16760

...

U1
...

O1

ekme Basn
(+)
(-)
12345
-

V1

4579

9090

9890

...
-

2380

...
11490

ubuk ad

...

...

...
U1

O1

ekme Basn
(+)
(-)
23300

...

...
D1

ubuk ad

Soldan Rzgar (kg)

D1
...

14490

U1
...

5
BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

4.HAFTA (2013)

3.3 Boyutlandrmada esas alnacak maksimum ve minimum ubuk kuvvetlerinin

belirlenmesi (Sperpozisyon tablosunun hazrlanmas)
Her bir ykleme iin yaplan statik hesaplar sonucu elde edilen ubuk kuvvetleri aada verilen
sperpozisyon tablosuna aktarlr.
Sperpozisyon ubuk kuvvetlerinin elde edilmesi

ncelikle zati ykler ve kar yklemeleri gznne alnarak, Esas Ykler yklemesi iin
maksimum ubuk kuvvetleri hesaplanr.
Zati ykler, kar yklemeleri ve rzgar yklemeleri gznne alnarak, Esas ve lave Ykler
yklemesi iin maksimum ubuk kuvvetleri hesaplanr.
Zati ykler ve/veya kar yklemeleri ve/veya rzgar yklemeleri gznne alnarak, minimum
ubuk kuvvetleri hesaplanr.
Minimum ubuk kuvvetleri, EY ve EY yklemeleri sonucu bulunan ubuk davranlarnn
deiip deimediini, yani ekme ubuu iken basn ubuuna veya basn ubuu iken
ekme ubuuna dnp dnmediini belirlemek ve deiim mevcut ise ilgili elemanlar
her iki davran iin de boyutlandrmak amacyla hesaplanmaktadr.
ekme ubuklarnn
Boyutlandrlmas

N
( H ), ( HZ )
em
Fnet

Fnet = F F
F: Enkesit alan
F: Enkesit kayb

Basn ubuklarnn
Boyutlandrlmas

b =

N .
( H ), ( HZ )
bem
F

F: Enkesit alan
: Narinlik arp
N: Eleman ubuk kuv

6
BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

4.HAFTA (2013)

SPERPOZSYON TABLOSU
YKLEMELER
ubuk
Ad

Kar Ykleri (kg)

Zati Yk
(kg)
Soldan

O1

Maksimum ubuk Kuvveti

Rzgar Ykleri (kg)

Sadan

Tam

Soldan

ekme
+

Basn
-

ekme
+

Basn
-

ekme
+

Basn
-

ekme
+

Basn
-

---

15300

---

5800

---

8200

---

14000

---

7800

---

8900

---

2200

---

4700

---

6900

8300

6500

---

7400

---

6700

---

14100

---

5800

---

6500

---

9500

---

16000

---

Sadan

ekme Basn ekme

+
+

Esas Ykler
(EY)
(kg)

Esas
Ykler+lave
Ykler
EY
(kg)

Minimum
ubuk
Kuvveti
(kg)
EY veya EY

Basn
-

ekme
+

Basn
-

ekme
+

Basn
-

ekme
+

Basn
-

9600

---

---

29300

---

37100

---

5700

---

---

4500

---

15800

---

20300

---

600

---

9900

---

11400

20600

---

10700

---

---

4900

3050

---

6300

---

21800

---

28100

---

5800

---

O2
On
V1
V2
Vn
D1
D2
Dn
U1
U2
Un

1
BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL.
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER

ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI

4.HAFTA (2013)