OSMANLI ARATIRMALARI

XXI

Neif Heyeti - Editorial Board

Halil NALCIK - Nejat GYN

Heath W. LOWRY - smail ERNSAL
Klaus IffiEISER - A. Atilla ENTRK

THE JOURNAL OF OTTOMAN STUDIES

;

XXI

stanbul - 200 1

Sahibi: ENDERUN KlTADEvi adna smail ~AN

Yaz Ileri Sorumlusu : Nejat GOYON

Basldg Yer :Kitap Matbasellk ( 212) 5014636

'

Cilt: Fatib MOcellit (212) 5012823-6128671

Adres :ENDERUN KlTA..BEV, Byk Reitpaa Cad. Yfimni I Merkezi

No: 46 Beyazt- stanbul (212) 5286318 Fax: (212) 5286317

TALKZADE MEHMED SUBH'NN

HAYATI HAKKINDA NOTLAR

Erhan AFYONCU

ehnameci Lokrnan'dan sonra ehnamecilik sahasnda en fazla eser veren

Talikizade Mehmed Subhl'dir. Talikizade, alt eser kaleme almtr. Bunlar
ehname-i Hmayun (Yank seferi)l, Eri Seferi ehnamesi2, ehname3,
Firasetname, Grcistan Seferi Tarihesi ve Tebriziye'dir4. Eserleri hakknda
almalar yaplmasna ramen hayatna dair bilgiler ariv kaynaklarndan
aratrlnad iin fazla aydnlatlamamtr. Onunla ilgili bilgilere genellikle
eserlerinden veya baz tarih ve tezkire kitaplarndan ulalmtr.

Eserlerinde kendi~ini "Mehemmed b. Mehemmed ei-Fenan e-ehlr biTalikizade" eklinde zikreden TalikizadeS, Osmanl mparatorluu'nda nemli
hizmeti.e.rde bulunan nl Fenari ailesine mensuptur6. Onun hakkndaki ilk
bilgimiz, Mart 1562'de Manisa sancakbeyliine gnderilen ehzade Murad'a
(III. Murad) intisab ederek, 12 yl orada .katip olarak altdr7 . 1574'te

2
3

4
5

6
7

Christine Woodhead, Ta'liki-zade's ehname_-i Hmayun, A history of the Ottompn

campaign into Hungary 1593-94, Berlin 1983.
Vahid abuk, Ta/tki-zade Melmed Subli Efendi'nin Eri Seferi ehnamesi, stanbul
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Doktora Tezi, stanbul 1986.
Vahid abuk, Ayn tez, s. 30-36; Saadet anl, ehndmeci Tlilfkl-ztide'ye Gre Osmanl
Padiahlarnn air{ikleri-Taliki-zde ehnamesi (V. Hassa)'nn Edisyon Kritii, stanbul
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Doktora Tezi, stanbul 1986.
Vahid abuk, Ayn tez, s. 26-30
Vahid abuk, Ayn tez, s. 2.
Necib Asm, "Osmanl Tarihnvisleri ve Mverrihleri , Tarih-i Osmani Encmeni
Mecmuas (=TOEM), In (stanbul 1329), s. 423; Vahid abuk, Ayn eser, s. 2.
Necib Asm, Ayn makale, s. 433; Vahid abuk, Ayn eser, s. 2; Christine Woodhead,
"From Seribe to Litterateur: the career of a Sixteenth Century Ottoman Kati b", Bul/etin
of the British Societyfor Middle Eastern Studies, IX/1 (London 1982), s. 56, 58.

OSMANLI ARATIRMALARI, XXI (2001).

286
Osmanl tahtma geen III. Murad ile birlikte Manisa'dan stanbul'a gelen
Talilzade Mehmed, burada divan- hmayOn katibi olarak grevlendirilmitir-S.
Divan katiplii srasnda vilayet tahriri gibi hizmetlerde de bulunmutur. st
dzey bir mansb almak istemise de bunda baarl olamayan Talil:zade, 1583'te
Ferhad Paa'nn serdarlnda yaplan Revan seferine katlrrutr9. Bu seferin
ardndan zdemirolu Osman Paa ile birlikte 1585'deki Tebriz seferine de
itirak etmi ve burada serdarm katiplik hizmetinde bulunmutur. .Seferdeki
hizmetleri karl 5.000 akelik tirnar ~d ifade edilmektedirlO. Fakat bu
miktar bir divan katibi iin az gzkmektedir. Zira XVI. yzyln sonlarmda
divan- hrnayOn katiplii yapan kiiler, genellikle yksek rakaml zeametler
tasarruf etmekteydi. Bir divan katibinin bu kadar az miktarda bir tirnar tasarruf
etdii ynndeki bilgide bir yanllk olduu aktr. Bu rakam onun seferdeki
hizmetleri mukabelesinde ald terakki olmaldr. Nitekim bu tarihten 6 yl sonra,
aada teferruatl olarak bahsedeceimiz zere 55.000 akelik bir zeamet
tasarruf etmekteydi.

Tebriz seferinden sonra stanbul'a dnen Talilzade divan- hmayfu katibi

olarak almaya devam etmitir. Eserlerinden iyi bir mansb elde edebilmek iin
defalarca padiaha mracaat ettii anlalan ll, Talilzade bu amacna 1591 'de
ulaabilmitir. Talilzade Mehmed Subhi, divan- hmayOn katibi iken nazm ve
nesirde kabiliyetli olduunu belirterek Trke Hmttyanname tarznda vakalar
toplayarak kaleme almaya talip olmutur. Bu ii yapmak iin de yeni bir gelir
kalemi istememi, Hamid sancandaki elli be bin akelik zeameti ile
yetineceini bildirmitir. naya kabiliyeti olmas sebebiyle istei kahul edilmi
ve vekayi'nvis sfatyla Trke olarak hadiseleri yazmas iin grevlendirilmi
tir. Bu greve tayin tarihini tam olarak tespit edemedik. Ancak vekayi'nvis
olarak grev yapt srece zearnet ve divan- hmayOn katipliine, bu vazifelerle
ilgilenmiyor diye dokunulmamas iin Evail-i Zilkade 999 (21-3'0 Austos
1591) tarihinde Anadolu beylerbeyisine hkm yazlrrutrl2. Vekayi'nvis
sfatyla grevlendirilmesinin bu tarihten nce olduu anlalmaktadr. Fakat
8 V. abuk, Ayn eser, s. 4; C. Woodhead, Ayn makale, s. 56,58-59.
9 V. abuk, Ayn eser, s. 6; C. Woodhead, Ayn makale, s. 63.
10 V. abuk, A)ln eser, s. 6-7; C. Woodhead, Ayn makale, s. 64
l l V. abuk, Ayn eser, s. 5-8.
12 Babakanlk Osmanl Arivi (=BOA), Timr Ruwme Defter/eri, (=TRD), nr. 129, s.
564-565.

287
tayin emrinin bu tarihten ne kadar nce olabilecei konusunda bir malumata
rastlamadk. Bu vazifesi iin vekayi'nvis-i ehintlhf,vekayi'nvis-i divtln-
hmityun gibi tabirlerin de kullamld grlrnektedir13.
Talikizade,.Trke vekayi' yazmas iin vekayi'nvis tayin edilmesinden
bir mddet sonra, 8 Zilkade 999 (28 Austos 1591) tarihinde Trke mensur
ehnarne yazmas iin ehnarneci olarak grevlendirilmitir14. Tayin kaydnda,
daha nce sunduu baz eserlerinin beenildii ve bu yzden ehnarneci olarak
grevlendirildii zikredilmektedir15. Talildzade Mehmed Subhi'nin, bu
bahsettiimiz grevlere tayini srasnda, Lokman'n ehnamecilii devam
etmekteydi. Ancak Talikizade'nin balangta Lokman'a yardmc olarak tayin
edildi i ynndeki ifadeler yanltr16. Lokman Farsa, Talikizade ise Trke
ehnarne yazmakla grevlendirilmilercii. Talikizade Mehmed, Farsa ehnarne
yazma grevini yrten Lokman'n aziedilmesi zerine l5 Muharrem 1004 (20
Eyl 1595) tarihinde tek ehnarneci olarak tayin edilmitir17. Bu tayin srasnda
ona dergab- all mteferrikal da verilmitir. Tayin kaydnda III. Murad
zamannda sunduu ehnarnenin beenilmesi sebebiyle bu greve mstakilen
getirildii belirtilmektedirl8.
13 BOA. TRD, nr. 129, s. 564-565; nr. 155, s. 35. Talikizade'nin bu vazifeye tayini ve
vekayi'nvis tabirinin ortaya k ile ilgili geni bilgi iin bk. Erhan Afyoncu, "Vekayi'nUvis Tabirine Dair", Trklk Aratrmalar, say: 10 (stanbul 2001), s. 7-19.
14 BOA. TRD, nr. 155, s. 35; Feridun Emecen, "Aii'nin 'Ayn: XVII. Yzyl Balarnda
Osmanl Brokrasisinde Kati b Rumuzlar", Tarih Dergisi, say 35 (stanbul 1994), s.
140-141.
.

15 "... mukaddema

ba'z

hususlarda

ina eyledii m'ellefatn

sunup

nazar- erifleri

mte'allik oldukda karlha-i mOstakimesi 'omala nesr ile Trki ehnamegQyluk

hidmetinde olmak buyuruldu". Bk. BOA. TRD, nr. 155, s. 35; F. Emecen, Ayn makale,
s. 141.
16 C. Woodhead, Ayn makale, s. 66.
17 BOA. TRD, or. 177, s. 325-327. Bk. Ek ll. C. Woodhead, Talikizade'nin ehnamecilie
tayinini 1596 veya 1597 olarak gstermektedir (Bk. Ayn makale, s. 66). Halbuki
Selaniki, Lokman'n ref olup onun ehnamecilie tayinini Evast- Muharrem 1004 (1625 EylUl 1591) olarak gstermektedir. (Bk.Selaniki Mustafa Efendi, Tarih-i Seldniki, II,
haz. Mehmet pirli, Ankara 1999, s. 515) Tespit ettiimiz bu tevcihat kayd ise
Lokman'n ehnamecilikten aynimasn ve Talikizade'nin tek bana ehnamecilie tayin
tarihini daha net olarak ortaya karmaktadr.
18 "... marUn-ileyh mukaddema !isan- Trkidenesr ile ehnameguyluk hidmetinde olup
ehl-i kalem ve sahib-i ma'rifet nazm [u) nesirde mahir, ina ve imiada akran nadir olup
mukaddema merhum Hdavendigar tabe serahu zamannda verd ehnme makbul-
ulema olman hala !isan- Fariside ehnamegay olan Lokman ref' olunup ehname
yazlmak lazm olman mezbilr (?) m stakkilen ehnamegQyluk hidmeti li san- Trkide

288
Austos 1591'den nce Hamid, Ktahya ve Aydn sancaklarnda bulunan
55.658 akelik bir zeamet tasarruf ediyordu. Mal- mlrlnin toplanmasnda yapt
hizmetleri Tire Kads'nm belirtnesi zerine Evahir-i Rebilevvel 999 (17-26
Ocak 1591)'da 1400 ake, daha sonra kendi mrncaat zerine de, Evrul-i aban
999 (25 Mays-3 Haziran 1591)'da 1200 ake terakk.i. almtr. Al d terakkileri
Hamid sancanda bulunan mahl11 bir tim~rdan kan fazlalklarla beraber
59.858 ake olarak vekayi'nvis nvanyla berat ettirmek zere mraaat etmi,
18 Zilkade 999 (7 Eyll 1591)'da zeamet tezkiresi .verilmitirl9. Ancak bir
mddet sonra zeametinin gelirlerinin bir ksmnn bakalarna ait olduu ortaya
knca heratnn eksiini kapatmak iin yeni tirnar gelirleri peine dmtr.
Zeametinin gelirlerinden kaybettiklerinin yerjne baz yeni gelir kalemleri aldysa
da, 59.858 akelik zeametini ancak 18.201 ake noksaruyla 41.657 ake olarak,
Trkl ehnameciliini de heratma ilhak ettirerek 7 Rebilahir 1001 (12 Aralk
1592)'de yeniden tezkire alrutr20.

Taltklzade, zeametinin eksikliklerini seferlere gitmeyen eitli kiilerin

mahlOl timarlarndan tamamlam ve mahlOllerdeki fazlalklar da alarak 27
Ramazan 1003 (5 Haziran 1595)'ten itibaren 62.149 akelik zeariet tasarruf
etmeye balarrutr21. Yank seferinde yapt hizmetler karlnda veziriazam
Sinan Paa tarafndan Evail-i Rebilevvel 1003 (14-23 Aralk 1594)'te 7.000
akelik bir terakki verilmi, yine ayn seferde hizmetinin grldn belirten
. emigezek sancakbeyi Hasan beyin mracaatyla da 2.000 ake terakki daha
tevcih edilmitir. 71.141 akelik zeametini 4.000 ake noksanyla 67.141 ake
olarak, Lokman'm Farsa ebnamecilikten azli zerine mstakil ehnameciliini
ve dergab- at mteferrikaln da ilave ettirerek 1004 ylnn balarnda berat
ettirmitir22. Taliklzade Mehmed, III. Mehmed'in ciOsu sebebiyle ald 7.000
ake terakkinin karln bulamadan tasarruf ettii zeametinden 5.000 akelik
bir gelir kalemini kaybetmitir. Bunun zerine noksann tamamlamak iin
kemal-i fesahat ve belagatyla nazm edp mulak eylememek zre dergah- ali
mtiteferrikal ile marun-ileyhe verilmek ricasna paye-i serir-i a'laya arz olundukda
hatt- hUmayiin- sa'adet-makriin ile mtiteferrikalyla ehnameci ola deyt buyurolduuna
sene erba'a ve elf Muharreminin on beinci gnnden mUmza sOret-i ru'us verilmelde.. .
Bk. BOA. TRD, nr. 177, s. 326-327.
19 BOA. TRD, nr. 129, s. 564-565.
/
20 BOA. TRD, nr. 155, s. 35.
21 BOA. TRD, nr. 165, s. 281-282. Bk. Ek I.
22 BOA. TRD, or. 177, s. 325-327. Bk. Ek n.

289

mracaat etmi, Aydn ve Saruhan sancandaki mahlilllerden aldklan ile 70.54

ake olan zearnetini 7.627 ake noksanyla (toplam 78.4 ake) tasarruf etme.:.
si iin 2 Cemaziyelevvel 004 (3 Ocak 1596)'te berat tezkiresi yazlmtr23. Zeametinin gelirlerinden bir ksmn kaybetmesi zerine 78.4 akelik zeametinin
tasarruf ettii ksm 57.04 akeye inmi, noksarun tamamlamak iin Ktahya
sancandaki mahlfil bir timar alarak, 18 aban 1004 (17 Nisan 596)'te
gelirlerini 61.168 akeye ykseltmitir24.
Talikizade, 1003 ile 1006 yllar arasmda 59.000 akelik terakki almtr.
Ancak builar tam olarak hangi tarihlerde ve hangi sebeplerle aldn tespit edemedik. Bu kadar yksek terakki almas hazrlad ebnamelerin beenilmesiyle
ilgili olmaldr. Receb 1006 (7 ubat 1598)'da 37.141 akelik zeametini
56.515 ake noksaruyla 81.626 ake olarak berat ettirrnitir. 007'de zearnetinin
3000 akesini Hseyin avu'a, 7.22 akesini de Hrrem isimli birisine
feragat ettii grlme_aedir25.

Talikizade Mehmed Subhi'nin lm tarihi tam olarak bilinmemektedir.

Onun lm yl olarak 00826 ve 101327 tarihleri verilmektedir. Necib Asm,
Talikizade'nin lmnn 1020'den nce olduunu, muhtemelen Rza'nn tezkiresinde sehven 1018 yerine 1008 yln kaydetmi olabileceini belirtmektedir28.
C. Woodhead, Rza tezkiresinde geen bilgiye katlarak, onun 1008 (1599)'de
Avusturya.zerine yaplan seferde lm olabilecei kanaatindedir29.
Talikizade'nin en son berat tezkiresi ald tarih 1 Receb 1006 (7 ubat
Bu tezkirenin zerine daha sonraki tarihlerde heratn yenilerliine dair
bir erh dlmenitir30. Kendi isteiyle iki kiiye 1007'de zeametinden hisse
feragat etmitir. Bu tarihten sonra zeametinin noksann tamamlamak veya
bakalarna zeametinden hisse feragat 'e tmesi gibi hususlarda kaytlara
1598)'dr.

23 BOA. TRD, nr. 177, s. 424-426. Bk. Ek III

24 BOA. TRD, nr. 177, s. 527-528. Bk. Ek IV.
25 BOA. TRD, nr. 210, s. 442-444. Bk. Ek V.
26 Rza, Talikizade'nin 1008 seferinde ehid derek ldn yazmaktadr (Bk.Tezkire-i
Rza, stanbul 1316, stanbul, s. 89).
27 Fuad Kprl, Trk Edebiyat Tarihi, stanbul 19813, s. 393.
28 Necib Asm, Ayn maktle, s. 434.
29 C. Woodhead, Ayn maktle, s. 67; Ayn yazar, Ta'likt-zlide's ehname-i Hmiiyun, s. 8.
30 Tirnar ruzname defterlerinde bir kiinin tirnar veya zeametinde meydana gelen bir
. deiiklik, eski berat tezkiresinin zerine erh derek belirti !irdi.

290
rastlanlmanutr. lm sebebiyle zeanetinin 4.228 akelik ksmn 1018'de

Feridun, 12 Receb 1025 (26 Temmuz -1616)'de de Mustafa isimli birileri alm
Bu kiilere onun zeanetinin gelir kalemleri verilirken ehid olduu ynnde
bir ifade bulunmamaktadr. Bu kaytlar onun lm tarihini aydnlatmamakta,
sadece 1018 veya daha nceki bir tarihte olduunu gstermektedir. F. Emecen
tarafndan daha nce yaplm bir aratrina~a zikredilen bir kayt Talikizade'nin
lm tarihini biraz daha netletirmektedir. lm zerine krkl divan- hmayQn
katiplik gedii Evabir-i Zilkade 1014 (29 Mart-8 Nisan 1606)'te Fi Mustafa'ya
verilmidir31. Bu kayt lm tarihinin 1606 ylndan sonra olamayacan akca
gstermektedir. Hatta onun katiplik gedii ihtilaf sebebiyle bir ka defa el
deitirme32 gibi bir durumla karlam~d ise, Talikizade'nin ld tarih
Zilkade 1014 veya bundan bir-iki ay nce olabilir. nk bu tarihlerde artan
katip says sebebiyle gedik bekleyenler, buralardaki boalmalan dikkatle takip
etmekte ve arnnda mrncaat etmekteydiler.
tr.

EKLER
-1Nabiye-i Kiiborlu der-liva-i Hamid.
Ze'amet

benam-

katib Mehmed
hod.

ehnamegtiy an-tahvili

El-mecmO' ? : 62.149.
.

an-katiban- divan-

broaylin ve

Hamid ve Teke sancaklarnda 41.657 ake ze'amete noksaruyla ber-vech-i

tekmil 59.858 ak~lik zre mutasarrf olup divan- hmayun kitabeti ile
ehnameguy olan marn-ileyh katib Mehmed zide mecdhunun Teke
sancanda olan 5.999 ake kl tirnan dahi myesser olmamala hayli noksaru
31 Feridun Emecen, "Ali'nin 'Ayn' : XVTI. Yzyl Balarnda Osmanl Brokrasisinde Kati b
Rumuzlar ",

s. 139.

32 1012 (1604) ylnda krld katipleri gsteren bir defterde ise gediinin Halil Paa'ya tabi

Ata'ya verildii belirtilmektedir. Ancak burada Talikizade'nin ldnden bahis yoktur.

Yukarda bahsettiimiz 1014 (1606) ylndaki kaytla ise onun gediinin nceden baka
birisine verildii hususunda ak bir ifade bulunmamaktadr (F. Emecen, AJI!l makale, s.
.
142).
Yaynladmz zeamet tezkirelerinin gelir kalemleri alnmam, sadece toplamlar
verilmitir.

291
olman

mOma-ileyh katib Mehmed der-i devlete gelp Ktahya sancanda

eyhl nahiyesinde Bekirl (?) nam karyeden 5.000. ake Yaruk seferine
me'mOr olup varmayan Dede tahviiinden isna ve elf Zilka'desinin yirmi ikinci
gnnden ve Aydn sancanda Kestel niliyesinde Kl nam karye ve gayriden
2.200 ake hisse tirnar mteveffa Mehmed avu tahviiinden selase ve elf
Muharreminin yirmi beinci gnnden ve yine Ktahya sancanda Geds
niliyesinde Glck nam karye ve gayriden 1.000 ake hisse dahi mteveffa Ali
tahvllinden mezbOra Cemaziyelevvelinin yirmi drdnc gnnden kendye
tevcth olunup serdar- sabk tarafndan evamir-i erife verildn bildirp tecdid
olunmasn rica etmein ol-evfunir-i erife mOcebince amel edp zikr olunan
tirnar hisseleri tevfui.h-i merkumeden tevcth edesin dey Anadolu beylerbeyisine
selase ve elf Ramazannn evastyla bkm-i erif veril p ve yine liva-i mezbOrda
Lazkiye nahiyesinde .... nam karye ve gayriden 19.000 ake tmara mutasarrf
olan Honazl Hseyin avu Baba ve Yank seferine me' mOr iken varmayup
timar mahlOl oldukda serdar- mOma-ileyh tarafndan selase [ve] elf
Muharreminin on ikinci gnnden kendye tevcih olunup eline emr-i erif
verilrnein tecdid olunmasn rica etmein ol-emr-i erif mOcebince tarih-i
mezbOrdan tevcth edesin dey selase ve elf aharnnn evabirinde bkm-i erf
veril p ve yine li va-i mezbOrda bsili nahiyesinde bsili nam karye ve gayriden
10.000 ake timara her-vech-i itirak mutasarrf olan mer ve Abdi ve veys ve
Arslan Yank seferine me'mOr iken gelmeyp tirnarlar mahlOl olman serdar-
marn-ileyh selase ve elf Muharreminin on ikinci gnnde kendne emr-i
erif verildin bildirup tecdid olunmasn rica etmeii ol~emr-i erif mOcebince

tevcih edesin dey mirimirfu- mfima-ileyh~ selase ve elf Rama.funn evastyla

mvemi bkm-i erif verildikten sonra 1.200 ake ziyadesiyle tezkiresi Bab-
sa'adetten ihrac olunmak ferman olunman cuzname-i hmayOna mraca'at
olundukda merkum Mehmed'in Bozdoan nahiyesinde bulunup ve Dede'nin
tirnan mstakil kl bulunup ve Hseyin avu tirnannn hissesi 15.292 ake
bulunup ve mer ile Abdi'nin tirnarlar bulu~ayup ve veys ile Arslan'n
tirnarlan 4.999 ake bulunup lakin anlarn timarlarnn 2.000 akesi kl bulunup
arz olundukda elinden giden klca bedel verilmek huyurulup ve Hseyin
avu'un timar dahi hakk olman berat ola dey huyurulup ve 800 ake
ziyadesi dahi arz olundukda verilmek huyurulman ber-mOceb-i evamir-i erife
zikr olunan 5.000 ake kl tirnar veh-i merOh zre Dede bin Halil tahviiinden
ve mezkOr 1.000 ake hissemteveffa Ali tahviiinden ve zikr olunan 15.292
ake hisse tirnar veeh-i merOh zre Hseyin avu tahviiinden ve sa oullar

292
merkuman veys ile Arslan tJmarlarnn 2.999 ake hisse veeh-i merfih zre
hisse-i mezbtlra veeh-i merfih zre mteveffa Mehmed
tahviiinden zikr olunan tirnarlar marlin-ileyh kfttib Mehrned'in elinde alanyla
birikdirilp cmle ze'ameti 62.149 akelik olup noksan ve ferman olunan
ziyadeleri bedelinden kabil-i ifraz olmayan 92 ake ziyadesiyle der-i devletden
tevcih olunup berat- alian itin tezkire ve~ldi. Fi 27 Rarnazan'l-mbarek sene
selase ve elf.

Aydn sancanda

STTE: Mhrlenmidir.
Emr-i erifte klc ilhak edp tecdld-i berat eylemidir. Fi sene erba'a ve elf.
Derga.I-

mu'alla mteferrikal dahi ilhak eylemidir. Fi sene el-merkum.

Ziyade 800 buyurulmudur.

(BOA, TRD, nr. 165, s. 21-282- Vesika 111-2)

-nNa.Iiye-i

Ze'amet

benam-

ehnamegtly an-tahvli-i

Kiiborlu der-liva-i Harnid.

katib Mehmed
hod.

an-katiban- divan-

hmayiln ve

Cem''l-mecmil': 67.141
Ber-vech-i tekmll: 71.141

ve

Hamid ve Aydn
Ktahya sancaklarnda 32.141 ake ze'amete
mutasarrf olup divan- hmayin katibierinden olup a.Inamegiy olan marun
ileyh katib Mehmed g,elp bu def'a fethi rnyesser olan Yank kal'as
muharebelerinde ve kitabet umirunda klll hidrnetde bulunman serdar- ilimikdar Veziria'zam Sinan Paa hazretleri tarafndan selase ve elf Rebilevvelinin evam tarihiyle 7.000 ake .v e bir def'a sabka emigezek sanca beyi
Hasan mhrl defter gndertip Yank kal'as fethinde hidmetde bulunmudur
dey bildirrnein sene-l mezbOre Rebilevvelinin evabiri tarihiyle marun-ileyh
tarafndan 2.000 ake terakkiler verilen iki kt'a alkam- erifeyi md edp hala
sene-i mezbilre Zilhiccesinin eva.Iiri tarihiyle tecdid olunup ba'dehu mezktlr
geltip Ktahya sancanda eyhl na.Iiyesinde Kavak narn- dier ~arabahiler

Sehven "tarihler"

eklinde yazlmur.

293
(Karayahiler?)

nam karye ve gayriden 5.000 ake ttmara mutasarnf olan

olup tirnar mahlfildr dey noksaru-n kendye verilmek rica
etmein mahltll ise tevclh edesin dey Anadolu beylerbeyisine sene selase ve elf
Saferinin yedinci gnnden marun-ileyh tarafndan verilen bkm-i erf irad
edp hala tecdid olunmasn rica etmein ol tahvil emri mucebince timar-
mezbfuun tarih-i merkurodan tevcih edesin dey mirimiran- marun-ileyhe
sene-i mezbure Zilka'desinin evabiri tarihiyle bkm-i erif-i abar verildikden
sonra tezkiresi Bab- sa'adetden ibrac olunmak ferman olunup ve timar- mezbfir
tezkireli timardr kl illiak lazm gelr dey arz olundukda bundan akdem
Sadna'zam serdar Sinan Paa hazretlerinin ferman- erifleriyle sefer-i
hmayunda vcuda gelen hidmeti mukabelesinde kl ilhak buyurulmala
mukaddema huyurulduu zre ilhak olunmak huyurulman zikr olunan 5.000
ake kl tirnar irad eyled evamir-i erife mucebince Satlm tahviiinden
elinde olan ze'ametine ilhak olunup cmle ze'ameti 37.141 akelik olup ve
marun-ileyh mukaddema lisan- Trklde nesr ile ehnamegfiyluk hidmetinde
olup ehl-i kalem ve satib-i ma'rifet nazm [u] nesirde mahir, ina ve imiada
alaan nadir olup mukaddema merhUm Hdavendigar tabe serahu zamanmda
verd ehname makbul- ulema olman hala lisan- Farisi'de ehnameguy
olan Lokman ref' olun up ebname yazlmak lazm olman mezbfir m stakkilen
ebnamegfiyluk hidmeti Jisan- Trk"de kemal-i fesahat ve belagatyla nazm edp
mulak eylememek ire dergab- ali mteferrikah ile marn-ileyhe verilmek
ricasna paye-i serir-i a'laya arz olundukda hatt- hmayQn- sa'adet-makrfin ile
mteferrikalyla ehnameci ola dey huyurulduuna sene erba'a ve elf
Satlnu fevt

Muharreminin on

beinci

gnnden mQmzii suret-i ru'us verilmekle. hata

beratna ilhak olunmak [ferman] huyurulman derga.b- mu'alla mteferrikal

ile ebnameci olmak zre terakkileri bedelinden 4.000 ake noksaruyla her-vechi tekmil 71.141 akelik zre marun-ileyhe katib Mehmed['e] tevcih olunup
der-i devletten tecdld-i herat- alian in tezkire verildi."Fi (27) Muharrem'lharam sene erba'a ve elf.

STIE: Mhrlenmidir. Nu'man.

Drt kt'a bkm-i erif verilmidir.
Hisse ilhakyla tecdid-i berat eyledi. Fi sene hamse ve elf.
(BOA, TRD, or. 177, s. 325-327- Vesika 2/1-2)

294

-mNahiye-i Kiiborlu der-liva-i Hamid.

Ze'amet benam- Mehmed an-katiban- divan- hmayl1n ve mteferrika-
dergab- ali ve ehnamegy.
Cem'an: 70.514.
Ber-vech-i teknil: 78.141.
Hamid ve Aydn ve Ktahya sancaklarnda 62.141 ake ze'amete 9.000
ake noksaruyla ber-vech-i tekni:l 71.141 akelik zre mutasarrf olup bi'l~fi'l
dergab- ali mteferrikal ile divan- hmayunkatibierinden ehnameguy olan
martin-ileyh katib Mehmed der-i devlete gel p mutasarrf olduu ze'ametinin
noksaru olup ve clfis- hmayl1n terakkisine elinde 7.000 ake terakkiye hkm
olup myesser olmaduuil bildirup ve Aydn sancanda Bozdoan nabiyesinde
Salih (?) nam karyeden mutasarrf olduu 2.200 ake timarda mtereki olup
6.000 ake timara mutasarrf olan Receb fevt olmudur dey kendye verilmek
rica etmein noksaru var ise tevclh edesin dey Anadolu beylerbeyisine sene
erba'a ve elf Rebilabiresinin yirmi dokuzuncu gnyle mverrah bkm-i erif
verildikden sonra bala tezkiresi Bab- sa'adetden ihrac.olunmak ferman olunup
ve Saruhan sancanda Grds nabiyesinde Avclar nam karye ve gayriden
2.305 ake hisse tirnar mutasarrf Mehmed tahviiinden sene erba'a ve elf
Zilhiccesinin on altnc gn dergab- mu'alla avularndan Mehmed avu'a
verilp hkmn berat etmeden abar tirnar almala mahlOldr dey noksan-n

tevclh edesin dey Anadolu beylerbeyisine sene erba'a ve elf Rebilahiresinin

evabiriyle bkm-i erif verildikden sonra tezkiresi Bab- sa'adetden ihrac
olunmak ferman olunman ber-muceb-i emr-i ali zikr olunan 6.000 ake tirnar
veeh-i merOh .[zre] mteveffa Receb tahviiinden elinde olan 62.149 ake
ze'ametiyle birikdirilip cmle ze'ameti 68.149 akelik olup ferman olunan
noksaru bedelinden 7.627 ake noksanyla her-vech-i tekmil 78.141 akelik zre
marun-ileyh katib Mehmed'e tevcih olunup der-i devletten berat- a.Iian in
tezkire verildi. Fi 2 Cemaziyelevvel sene erba'a ve elf.
S'ITE: Mhrlenmidir.
kt'a abkam- erfe verilmidir.
Ferman ile kl ilbak ile tecdid-i berat etmidir. Fi sene erba'a ve'elf.
(BOA, TRD, nr. 177, s. 424-426- Vesika 3/1-2)

295
IV-

Nahi.ye-i Kiiborlu der-liva-i Hamid.

Ze'amet benam- katib Mehmed an-katiban-
mteferrika-i dergab- ali ve ehnamegly an-tahvil-i hod.
El-mecmii': 61.168

divan-

hmayiin ve

Ber-vech-i tekmil: 78.141

Hamid ve Aydn ve Samhan ve Ktahya sancaklarnda 70.014 ake
ze'amete noksaruyla ber-vech-i tekmil 78.141 akelik zre mutasarrf olup
divan- hmayln kitabeti ile dergab- mu'alla mteferrikalarmdan olup bi'l-fi'l
ehnamegly olan marti-ileyh katib Mehrned'in Ktahya sancanda olan
timanndan 15.292 ake hissesi abar tasarrufunda olmala ol-mik~ar noksaru
olup ve Ktahya sancanda Honaz nahi.yesinde 7.000 ake tirnar mteveff& Ali
bin aban tahviiinden mahlilldr cley noksaru in rica etmein mahlOJ ise ve
mstakil kl deil ise noksaru-n tevcib edesin dey Anadolu beylerbeyisine
sene erba'a ve elf Recebi'nin on yedinci gn tarihiyle bkm-i erif verildikden
sonra tezkiresi Bab- sa'adetden ibrac olunmak ferman olunup. ve iki kl
birikrnek lazm geltir dey arz olundukda emekdar olup ehname-i hrayfin
hidmetinde olman ilhak oluna dey huyurulman ber-mOceb-i emr-i a[li] zikr
olunan 5.946 ake tirnar veeh-i merfih zre mteveffa Ali tahviiinden elinde
kalan ile birkdirilb cmle ze'ameti 61.168 akelik olup bedelinden 16.973
[ake] noksaruyla ber-vech-i tekmi178.141 akelik zre ~l ilhakyla marun
ileyh katib Mehmed'e tev.cih olunup der-i: devletten herat- alian in tezkire
verildi. Tahr1ren fi 18 ehr-i abani'l-mu'~ sene erba'~ ve elf.

SITE: Mhrlenmidir. Nu'man. ' '

Hillan-i erif verilmiti~.
(BOA, TRD, nr. 177, s. 527-528- Vesika4)
-VNahi.ye-i Kiiborlu der-liva-i Hamid.
Ze'amet benam- katib Mehmed an-katiban- divan- hmayQn.

El-mecmfi': 81.626.
Ber-vech-i tekmil: 137.141

296
Aydn ve Saruhan ve Ktahya ve Mentee ve Tekeve Karesi
128.879 ake ze'arnete 8.362 ake noksaruyla her-vecb-i tekmil
137.141 akeye mutasarrf olup divan- hmayun katibierinden ahnamehan
Ta'likizade mfuiin-ileyh katib Mehmed zide mecdhu sdde-i sa'adete geltip
elviye-i mezbfirda mutasarrf olduu ze'ametinin hayli noksan olduun ve
Ktahya sancanda Lazkiye naiyesinde bsili nam karye ve gayriden 10.300
ake timar(a) mutasarrf olan Abdi ve mer Yank seferine me:mor iken
gelmemele timar sene selase ve elf Muharreminin on ikinci gnnden serdar
tarafndan noksaru-n tevcih olunup berat myesser olmadan tahvil bkmi
zayi ' olduun bildirp kaydndan verilmek babnda inayet rica etmein mfimaileyhin ol-mikdar noksaru var ise ve mezkOrlar sefer-i mezbOra me'mOr iken
varmamala tirnarlar tarih-i mezbftrdan serdar tarafndan marn -ileyhin
noksaru-n tevcib olunup tahvil emri zayi' olmala berat myesser olmam ise
kl ilbak azm gelmez ise mezbftrlarn timarn tarih-i mezbOrdan tevcih edp
tezkiresin veresin dey vezaretle Anadolu beylerbeyisi olan Mebmed Paa
bazretlerine sene sitte ve elf Saferinin evabiri taribiyle mverrab bkm-i erif
veriltip ve ba'dehu sdde-i sa'adete gelp Ktahya sancanda Kayenice
nahiyesinde Baladan nam karyeden 3.428 akelik tirnan olan Mehmed fevt olup
timar mablOI ise ve kl ilhak azm gelmez ise noksaru-n tevcih edp
tezkiresin veresin dey vezaretle Anadolu beylerbeyisi olan Mebmed Paa
bazretlerine senebamseve elf ahannn on dokuzuncu gn tarihiyle mverrah
bkm-i erif-i abar verildikden sonra tezkiresi Bab- sa'adetden ibrac olunmak
ferman olunman ber-mOceb-i emr-i ali zikr olunan timarn 548 akelik
hissesi* Yank seferine gelmeyen mer ve 548 ake hisse dahi sefer-i mezbilra
me'mur iken gelmeyen Abdi ve 4.428 ake hisse tirnar dahi mteveffa Mehmed
tahvillerinden birikdirilp 5.524 akelik olup marun-ileyhin ze'arnetinin
ba'zlar mstahakkna hkm olunmala elinden gidp hala elinde ~an 81.626
ake ze'amete zamm olunup 56.515 ake noksaruyla her-vecb-i tekmil 137.141
akelik zre marn-ileyh Mehmed Efendi'ye tevcib olunup der-i devletten berat- alian in tezkire verildi. Tahtiren fi gurre-i Recebi'l-mrecceb sene 1006.

Hamid ve

sancaklarnda

STTE : ki kt'a bkm-i erif verilmidir.

YANDA: ibu 3.555 akelik tirnannn [Karesi'de] 3.000 akeliin Hseyin

avu'a feragat

eyledi. Fi sene seb'a ve elf.

Sehven fazladan mer" yazlmtr.

297
ibu 1.721 akelik timann [Ktahya'da] Hrrem'e feragat eyledi. F1 sene

seb'a ve elf.
Fevt

olman ibu

verilrnidir.

Fevt

kalemden 4.428 ake [Ktahya'da] Feridun

...

Sene 1018. eyhi.

olman

hissesi [35.659 ake Hamid'de] mteferrika Hasan'a

verilrnidir.

Yirmi bin ake klc mahlfildr dey k~tib Mustafa'ya

sene 1025. Mahmud.

verilmidir.

12 B

Hissesi verilmiken cmlesine mutasarrf olup** cmle dahi mahlOl

olman verilrnidir.

(BOA, TRD, or. 210, s. 442-444- Vesika 5/1-2)

**

Sehven iki def'a "olup yazlmtr.

298

:,~

Ves~A4

nr 1/1 (BOA., TRD. nr. 165, s. 281

299

300

Vesika nr: 2/1 (BOA., TRD, nr. 177, s. 325

301

Vesika nr: 2/2 (BOA., TRD, nr. 177, s. 326-327

302

303

Ve5ika nr: 3/1 (BOA., TRD, nr. 177, s. 426

s-L s

' LLl .n

.n mn~A

voru v

~t

.J

~!:

Ua.>A

./{1-~f~~.oif} i~~~-f~:!-..

.~~~~~~~~~~~~Z~1A
r:
:rJ\~ l~C\-:~ rt ~r"it'iJ ...

!:-:if~~ .If\.

.~!'.fr ~.,~~~!+."! ~~-~ r1 '"'-"-f'?~

i)f~!"~rq~Jrtl!) ~f1l"'"- ~tt '1 'rrjr'r; crjt~:l i- ~;:.-:~rt]'l"rr.n (tr'f

rH~_ifr,' ~ 0 1 ~~ ... ~tf.~~~~'1!jt(

r~i.tt;f'J.f].~~-='J(t1t!f/,tfl-!J-?Wj,

*'7't ~_Tf."'~W,ff{Ut.J";ir~'fl!'

-~i--!~~ rfr6!'l""-("r6~u~~

mt rf'!!l':",.,':'-~U.:J~~ ll-:l~t
'!1'/ !~ g~

--:.rry r(~r~rhr:r;

.J<lj"l~~'f(~.,.'Y..f'\lo'"~P'I. {CW'(.i

r~N;rtir"'~~-r~.~..-{if!'rv.;~
. ~"~ .,.;-:ut'i:?.(?r;

r.- "t'

11

r. llf"rrt~nJlff"

.'.~'':'', 1 ~,.y~?~~rr r

}~;~~

"1
,

. y ... ~, \ '-

. ~
...

f: ~.. o .-

;? ~~~
.~., .- : : - .
:~- : :
. ~4~~ .
.

"(

~~~~
.
.,,. . .. ..~~~~

. ..

L'l

~ (r

r >.
:.
;''"~
0'1:~
"~:)

o '1.

~
o'l. .:.")

if,'>F:S~

. ~

~,if,.::.
(n. . .
- . ~~tt)IJ~ :
.._~.~ \.....
t.
.. C'( r
:~: X,;"'
.
. .: :: .. -o ': . . .
1

. .;.., .

~~

: . . . ~ ...\ . , \

Hlr-;---

LY\ ~

... ,.,

-~

J'

\, :.
a, !!'"'...Z.
...
: ~;f$-!l :~ ~ ~
~"'-~:r."a;,,.;,:~m,.,.,~~
',.f_

1,1/.-'' "

'1~ " ~'

,urlr : ~.

~xr.',.l .. ,,,::. _.,...,.~J

c:!t...

'; ~.::=-

. .
..

. ')\

f'f'l'f',~
~,~l

ro~

\t'\~
,..,m 1 r,....ru;
....,.T"t~(~
'l !to\ D D .
-;
.:. .
6 .)

. ~';;\'11, ~~ .~?t't.jl_...~

.,

.,.l, . . .

~ , .
h~~

rm ~... ~-;r,:.
't:?JU~ min~ L!''tJ"""

...

'l

~'..:.~~-~
.
. , )o\
J~ >

1. V K\ . ;1 t ,r , ~~ \ }
t>-1'~, ~'\' trf4.t<f'+- jJAI\) '8'!
~ ., - - - r--:--;-s
'

. ~ . . ~-';1 l ')".
l'll1 o.o
, t'!rttt~,

- \, 1)
. "',...., .

4 .

.-t""7-~~

"'

A'~'"~"'~7'~
"~.J::,
WU.l
.~. . ,.;>~
., .. :. ...

: ;J

;
.

}.\\-:.

"tn1 .

.. ;_ ..

.;....-,~~ ~ ~
. ~-A
.
~

.- :....----:-. .n . . . .. :n

bbb1'

I;JD~!~ ~f'r>>-!- ~ ~
vo~

305

. ...C'4fl,c:; T:\,_.

-~~Jv.;t.

tr~
nr. o. s. 442
'Jesika

306