El Filibusterismo

(Ang Paghahari ng Kasakiman)

Ellaaaa
a.

Sa

....Kalamba, Laguna
(Oktubre, 1887)
.

sinimulan ni Rizal ang

ikalawang nobela na
pinamagatang El
Filibusterismo.

London Gumawa ng ilang

pagbabago sa banghay
Ellaaaa
(plot) at iniwasto ang ilang
a.

Ibat ibang
salin ng nobela
The Reign of Greed ni
Charles Derbyshire (1912) sa
wikang Ingles.
El Filibusterismo nina Jorge
Bocobo at Camilo Osias.
The Subversive ni Leon
Ma.Guerrero na lumabas sa
palimbagan noong 1962.
Ellaaaa
a.

El Filibusterismo rin
ang pamagat na
salin nina Jorge
Bocobo at Camilo
Osias

Ellaaaa
a.

Kaligirang
Pangkasaysayan ng
El Filibusterismo

Ellaaaa
a.

Kasalatan sa Ghent.
Hulyo 5, 1891 - nilisanin ni Rizal ang
Brussels para magtungo sa Ghent.

Dahilan sa naging paglipat:

(1.) Mas mababang halaga ng
pagpapalimbag sa Ghent kaysa sa
Brussels.
(2.)Para makaiwas na panghahalina
ni Petite Suzanne. (Suzanne Jacoby)
Ellaaaa
a.

Ang Pagpapalimbag ng El Filibusterismo.

F. MEYER-VAN LOO PRESS sa

Blg. 66 Kalye Viaanderen,
Ghent.
- Palimbagang payag na
ilimbag ang nobela sa
patingi-tinging bayad.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ellaaaa
a.

Sa araw ding ito, sumulat

siya kay Basa sa Hongkong
na:
Gaya ng makikita mo sa
kalakip na sipi, ang
paglilimbag ng ikalawang
bahagi ay mabilis naman,
at ako ngayon ay nasa
pahina 112. Dahil walang
Ellaaaa
a.

Ventura, Tagapagligtas ng El Fili.

Maging sa pag-ubos ng pondo sa

Ghent ay ganitong-ganito ang
naranasan sa Berlin noong taglamig
ng 1886. Dumating din sa mapait
na puntong muntik na niyang
ipalamon sa apoy ang manuskrito
ng El Fili gaya ng muntik na nyang
gawin sa Noli.
Nang mukhang wala ng pag-asa
Ellaaaa
ang lahat, dumating ang tulong
a.

Valentin Ventura

Ellaaaa
a.

Nailabas na rin sa Imprenta ang El Fili.

Ika-18 ng Setyembre, 1891

nang ilabas mula sa imprenta
ang nobela.
Agad nagpadala si Rizal ng
dalawang kopya sa Hongkong sa
araw ring iyon para kay Basa at
para kay Sixto Lopez. Ibinigay
naman kay Ventura na tumulong
sa pinansyal na kakulangan para
Ellaaaa
a.
sa pagpapalimbag ng nobela ang

Papuring
Natanggap
La Publicidad (Barcelona)
- abot langit ang papuring
natanggap na
nagsasabing:
Maihahalintulad
lamang kay Alexander
Dumas ... at maaring
maging Modelo at
Ellaaaa
a.
mahalagang yaman sa mga

Ngunit halos lahat ng sipi ng

naunang edisyon (edisyong Ghent)
ng El Filibusterismo na inilulan sa
malaking kahon patungo sa
Hongkong ay ikinumpiska na naging
sanhi ng pagkaubos at pagkawala ng
mga ito. At dahil sa kakaunti na
lamang, naging napakataas ng
naging presyo ng mga sipi na
umabot sa 400 pesetas bawat kopya.

Ellaaaa
a.

Inihandog sa GomBurZa

Ellaaaa
a.

Sa alaala ng mga
paring sina Don
Mariano Gomez (85
taong gulang), Don
Jose Burgos (30
taong gulang), at
Don Jacinto Zamora
(35 taong gulang).
Binitay sa
Bagumbayan noong
ika-28 ng Pebrero,
1872.

Ngunit para maituwid

ang pangkasaysayang
ulat, kailangang
maiwasto ang mga
pagkakamali ni Rizal sa
kanyang dedikasyon.
Unang-una, ang
pagkamartir ng tatlong
pari (GomBurZa) ay
naganap noong Pebrero
17, 1872. Pangalawa, si
Padre Gomez ay 73
taong gulang- hindi 85,
si Padre Burgos ay 35
taong gulang- hindi 30
atEllaaaa
si Padre Zamora ay 37
a.

Ang Manuskrito at ang Aklat.

Ang nasabing manuskrito ay orihinal na
sulat-kamay ni Dr. Jose Rizal na iningatan sa
Filipiniana Division ng Bureau of Public
Libraries sa Lungsod ng Maynila. Ibinili ng
Pambansang Pilipino kay Valentin Ventura sa
halagang 10,000.00 na binubuo ng 279
pahina ng mahabang pirasong
May papel.
dalawang

Ellaaaa
a.

bahagi
sa
manuskrito
na
hindi makikita sa
inilimbag
na
aklat.
Ito
ang
PAUNANG SALITA

PAUNANG SALITA
Lagi na lamang taong natatakot sa multo ng pilibusterismo na
dahil lamang sa pagsasalaysay ng isang tagapag-alaga ay naging
positibo at totoong nilalang, na sa ngalan pa lamang (Sa pagkakait
nito ang katahimikan) ay gumagawa na tayo ng napakalaking
kathang kwento nanag sa gayon ay hindi makatagpo ang
kinakatakutan. Sa halip na lumisan, harapin natin ito, at nang may
kamay na may determinasyon, kahit walang kasanayan, ay
tatanggalin natin ang belo nito sa harap ng sangkatauhan nang
mailantad ang kabuuan ng kalansay nito.
Sakaling makita ito at pagmuni-munihan ng ating bansa at
pamahalaan, maari nating ituring na tayoy maligaya, pigilin man nila
ang ating kapangahasan, kahit pa pagbayarin natin ito tulad ng isang
mag-aaral ng Sais na nagnanais na tuklasin ang lihim ng isang pari.
(Sa kabilang banda, kung sa harap ng katotohanan, sa halip na
maging mahinahon at maragdagan pa ang takot at ang pangamba ng
isa ay lalo lamang umigting,kung gayon kailangan na siyang
ipaubaya sa panahong nagtuturong mabuhay, sa kamay ng
kamatayan na humahabi ng kapalaran ng mga tao at ng kanilang
pamahalaan sa pamamagitan ng mga pagkakamaling nagagawa nila
Ellaaaa
araw-araw.)
a.

BABALA

ay matatagpuan sa kabila ng
dedikasyon. Ito ang sinasabi nito:

Sasayangin nila ang kanilang panahon sa pagtuligsa

sa aklat na ito sa pamamagitan sa paghawak ng mga
walang kwentang bagay, o silang may ibang
kadahilanan ay magsisikap na tuklasin dito ang mga
humigit-kumulang na hayag na katauhan. Totoo sa
kanyang tunguhing ilantad ang sakit ng pasyente at sa
gayon ay di niya mailihis ang sarili o malihis ang
mambabasa habang isinasalaysay niya ang pawang
katotohanan lamang na kamakailan lamang nangyari
at totoong may katuturan, kailangan niyang ibahin ang
mga tauhan niya nang hindi naman maging
karaniwang larawang matatagpuan ng ilang
magbabasa sa unang aklat. Nagdaraan lamang ang tao
Ellaaaa
sa mundo ngunit ang kaniyang mga bisyo ay
a.

Ang ikalawang nobela ni Rizal ay

binubuo ng tatlumput walong
(38) kabanata. Sinasabi na ito ay
nobelang politikal, aklat na likha
mula sa isip, nagtataglay ng
kapaitan, pagsusuklam, sakit,
karahasan at kalungkutan.
Ellaaaa
a.

Ang kalayaan ay
katambal ng tao at
gayundin ng talino
ang karunungan.
Ellaaaa
a.

Isagan
i