Professional Documents
Culture Documents
Niebezpieczne Związki Bronisława Komorowskiego Wojciech Sumliński
Niebezpieczne Związki Bronisława Komorowskiego Wojciech Sumliński
Wojciech
Sumliski
NIEBEZPIECZNE
ZWIZKI
BRONISAWA
KOMOROWSKIEGO
WSR
Warszawa 2015
Redakcja i korekta:
Krzysztof Borowiak
ISBN 978-83-938942-1-5
Wydawca:
Wojciech Sumliski Reporter
Wrzeciono 59c/13 01 950 Warszawa
e mail: wojciech@sumlinski.pl
www.sumlinski.pl
Wyczny
dystrybutor: Platon
Sp. z o.o.
ul. Sawciska 16, Macierzysz
05-850 Oarw Mazowiecki
tel. (22) 329 50 23
www.platon.com.pl
www.platon24.pl
SPIS TRECI
ROZDZIA I Co naprawd wiedzia masa?
11
83
113
ROZDZIA V Spotkanie
141
157
181
217
285
ROZDZIA X Ostrzeenia
309
ROZDIA XI Pprzesuchanie
359
Podzikowania
Dla Polonii z Nowego Jorku i New Jersey.
Dla Grayny, Uli, Witka, Maka i Waldka.
11
ROZDZIA I
CO NAPRAWD WIEDZIA MASA?
W powieciach kryminalnych nie ma wtpliwoci
co do dokadnej godziny mierci znalezionej ofiary. Zazwyczaj po pobienym zbadaniu lekarz puszcza przegub
nieboszczyka i mwi: mier nastpia ubiegej nocy o
godzinie trzeciej trzydzieci siedem, czy co podobnego,
a nastpnie z pobaliwym umiechem, przyznajcym,
e jest czonkiem omylnej rasy ludzkiej, dodaje: Kilka
minut w t czy w tamt. W rzeczywistoci nawet dobry lekarz ma duo wicej trudnoci, bo waga denata
i okolicznoci zgonu wpywaj na ostygnicie ciaa powodujc, e chwila mierci moe by okrelona jedynie
w przyblieniu, z dokadnoci do kilku godzin. Nie jestem lekarzem, ani tym bardziej dobrym lekarzem, ale
jedno mogem stwierdzi na pewno: dyrektor IV Oddziau Banku PKO BP w Warszawie zgin wystarczajco
dawno, by wystpio pomiertne stenie mini, lecz nie
na tyle dawno, by si cofno. By sztywny jak czowiek,
ktry zamarz podczas syberyjskiej zimy. mier musiaa nastpi wiele godzin przed naszym przybyciem. Ile?
nie wiem.
Nadkomisarz przerwa.
Po raz kolejny tego dnia przyjrzaem si czowiekowi,
ktry snu swoj opowie: wysokiemu mczynie w dobrze skrojonym, ciemnym garniturze, z chodnymi, prze-
12
13
14
15
Warszawy, na pogawdk o pewnej Fundacji. Wybralimy Darwek nad Batykiem, miejsce dobrze znane nam
obu, gdzie mj informator dysponowa lokum pokanym domem nalecym do zaprzyjanionego kapitana
eglugi wielkiej, ktry dziesi miesicy w roku pywa
po morzach i oceanach. Waciwie nie byem szczeglnie
zainteresowany podr nad Morze Batyckie w grudniu,
zwaszcza e mj rozmwca nalega, bym nie przyjeda
samochodem, ktry zawsze atwo monitorowa. Ale udao mu si wzbudzi moj ciekawo.
Po naszym spotkaniu wczyem komputer, wszedem
na Googlea i wpisaem: Fundacja Pro Civili. Rezultatem wyszukiwania byo raptem kilka stron. Fundacja
najwyraniej nie dbaa o reklam. Przed wyjazdem wydrukowaem kilka zawierajcych oglnikowe informacje
artykuw i woyem okoo dwudziestu stron do oddzielnej teczki. Mimo e by to dopiero pocztek grudnia,
mrz by tak wielki, e poaowaem swojej decyzji o wyjedzie, zanim dotarem z Biaej Podlaskiej do Warszawy. Na wycofanie si byo jednak za pno. Wydawao
mi si to jeszcze bardziej skomplikowane, ni podr na
drugi koniec Polski, i dlatego 3 grudnia 2006 roku wsiadem do pocigu jadcego do Ustki. W nocy napadao
duo niegu, ale rano niebo si wypogodzio. Gdy wysiadaem z pocigu, uderzyo mnie przejrzyste, lodowate,
morskie powietrze. Nadkomisarz przywita mnie z dobrodusznym umiechem na peronie i szybko poprowadzi
do nagrzanego opla. W miasteczku trwao intensywne
odnieanie. Mj informator manewrowa ostronie midzy usypanymi przez pugi zwaami niegu. Biae masy
16
17
18
19
20
21
Wszystko macie wyoone jak na talerzu. W tej sytuacji intryguje mnie pytanie: po co tutaj przyjechaem?
zagadnem.
Poprosiem ci na t wycieczk, bo odstawiono
nas od ledztwa, bez wtpienia najwaniejszego i najdziwniejszego w caym moim yciu. Bylimy blisko, ale
kto trzyma rk na pulsie
Rozumiem, ale tak dokadnie czego ode mnie oczekujesz?
Nadkomisarz przez krtk chwil spoglda na swoje
donie, a pniej przekn kilka ykw kawy, jak gdyby
potrzebowa przerwy, nim przejdzie do sedna.
Chciabym, eby zrobi to samo, co przy Masie,
tylko skuteczniej. Bdzie atwiej, bo akta Masy masz
w maym palcu, a w tej historii Jarosaw Sokoowski
odgrywa bynajmniej niemarginaln rol. Ale bdzie te
trudniej, bo poziom szamba jest tu duo wyszy, najwyszy z moliwych. Przekonasz si o tym, jak przejrzysz
akta
Nadkomisarz wsta i podszed do okna. Uwiadomiem sobie, e chyba nigdy w yciu nie widziaem go tak
wzburzonego. Spoglda gdzie w dal w zamyleniu, jakby co w sobie warzy czy wspomina. I ja take zanurzyem si w przeszo
Poznaem go dziesi lat wczeniej, podczas jednego
ze ledztw dziennikarskich, i od tamtej pory wielokrotnie
zastanawiaem si nad moj dziwn przyjani z nadkomisarzem, ktra bya jakby przyciganiem si przeci-
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
em si, czy mwi ci o tym wszystkim, ale po odrzuceniu kilku wariantw nikt inny nie przyszed nam
do gowy. Oczywicie jeli nie chcesz, nie musisz si
tym zajmowa. Zapoznaj si z aktami i jeli nie zachcesz si babra w tym bagnie, zrozumiem, a ty zapomnisz, e to czytae. Tak czy inaczej, za kilka dni, jeli zechcesz, odwioz ci na pocig do Warszawy. Dzi
i jutro czuj si moim gociem.
Gdy cicho zamykaem drzwi, wci sta przy oknie
spokojnie patrzc w dal, a w jego smagej twarzy nie
byo ani niepokoju, ani wyczekiwania. Ot, dobry czowiek policjant, ktrego nie mona lekceway
ROZDZIA II
JAK WSI ROZPRACOWAY PRO CIVILI
39
ROZDZIA II
JAK WSI ROZPRACOWAY PRO CIVILI
Pokjnagrze,ktrynadkomisarzwyznaczymidopracy
i zamieszkania, nie przypomina apartamentu, o jakie
mona by podejrzewa takie zamki. By to do duy pokj, ponury, ale funkcjonalny, umeblowany gwnie stalowoszarymi szafami na akta, ze stalowoszarym stoem,
na ktrym sta szary czajnik elektryczny, i stalowoszarymi fotelami, ktre byy twarde, jak stal. Ale przynajmniej ten wystrj zmusza czowieka do koncentrowania
si na sprawie, nie byo niczego, co odcigaoby uwag
czy wzrok. A ja po nieprzespanej nocy w zimnym wagonie PKP wanie koncentracji potrzebowaem teraz
najbardziej.
Zaparzyem kaw i wziem si do pracy.
Czytaem powoli i z uwag, eby nie przeoczy adnego istotnego szczegu. Zanim pnym wieczorem zamknem pierwsz teczk, zdyem zapisa w notesie
kilka stron. Porzdkowaem informacje w punktach i
pytaniach, na ktre miaem znale odpowiedzi na kolejnych kartach. Nie byem pewien, czy chronologiczny
porzdek by dzieem nadkomisarza, czy innych policjantw, ktrzy wedle tego systemu prowadzili ledztwo.
Ju pierwsze strony dokumentacji wskazyway, e b-
40
41
42
43
kupowaa od spki sprzt rolniczy, by ju nastpnego dnia ten sam sprzt spce odsprzeda, a ta z kolei sprzedawaa go kolejnym spkom krzakom.
Z ustale CB wynika, e wszystkie maszyny i urzdzenia rolnicze, ktre byy przedmiotem fikcyjnych wielomilionowych transakcji pomidzy Ortis, a Pro Civili,
byy zainstalowane pod adresem spki Ortis. Nikt ich
nigdy nie demontowa i nigdzie nie przewozi, a sprzeda
odbywaa si jedynie na fakturach. Podobny przestpczy
proceder Pro Civili prowadzia na rynku nieruchomoci. Spka Olbart kupia zesp paacowy Bojada za
siedemdziesit tysicy zotych, ale sprzedaa go Fundacji
Pro Civili ju za ptora miliona zotych, z czego ponad
wier miliona mia wynie sam podatek VAT. Przebicie byo dwudziestokrotne. Umowa kupna, wbrew przepisom Kodeksu Cywilnego, nie zostaa sporzdzona w
formie notarialnej. Pi dni pniej na cao transakcji
zostaa wystawiona faktura korygujca. wiadczyo to o
tym, e bya to czynno pozorna, ktra pozwolia Fundacji unikn zapacenia nalenego podatku w wysokoci
wier miliona zotych. Fundacja podpisaa te kontrakt
z Hyundai Corporation Poland na dostarczenie tysica
pojazdw Sonata oraz oddzielne kontrakty na modele w
trzech rnych wersjach wyposaenia. We wstpie kontraktu podstawowego zawarto zapis, i zakup dokonany
bdzie w celach zwizanych z krajow dziaalnoci, polegajc na wydzierawieniu tysica pojazdw Hyundai
Sonata firmie prowadzcej dziaalno takswkow lub
wynajmujcej samochody. Cakowity koszt kontraktu
wynosi bez maa osiemdziesit jeden milionw zotych.
W dniach zakupu samochodw spka Hyundai Corpora-
44
tion Poland wystawia faktury korygujce VAT z adnotacj udzielony rabat. We wszystkich transakcjach przeprowadzonychpomidzytymispkamizastosowanorabat
w wysokoci trzydziestu siedmiu procent. Fundacja odliczya VAT od faktur wyszych, bez rabatu. Z ustalonych
przez policj danych wynikao, e Fundacja odebraa
tylko okoo stu z zamwionych aut, poniewa operacja
zostaa przerwana wskutek wszczcia kontroli skarbowej w Fundacji Pro Civili. Ustalenia policjantw CB
wskazyway, i podobnie, jak w innych sytuacjach, Fundacja nie miaa nigdy zamiaru zrealizowa podpisanych
umw, a jedynie obraca wynikajcymi z nich wierzytelnociami w celu wyudzenia kredytw bankowych.
Innym niezwykle interesujcym przykadem zawierania przez Pro Civili fikcyjnych umw w celu wyudzenia podatku VAT i zalegalizowania pienidzy pochodzcych z mafijnej dziaalnoci stay si transakcje, ktrych
przedmiotem byy systemy komputerowe UNIMED.
By to system przeznaczony do zarzdzania duymi
jednostkami w subie zdrowia. Pro Civili podpisaa
z Fundacj Rozwoju Integracji Dzieci trzy umowy leasingu programu UNIMED o cznej wartoci omiu
milionw zotych. Za kadym razem cena jednostkowa programu bya inna, co tumaczono rzekomo inn
wersj nieistniejcego produktu. Cz wierzytelnoci z tych umw Pro Civili sprzedaa spce Pati Sp.
z o.o., a nastpnie rzekomo kupia od Pati Soft ponad
300 stanowisk programu UNIMED za kwot wielokrotnie wysza, cznie ponad dwanacie milionw zotych.
45
46
47
48
Maolat da si pozna policji, gdy w jego mieszkaniu funkcjonariusze CB znaleli midzy innymi w peni
sprawn wyrzutni granatw przeciwpancernych typu
Bazooka, ktr mona niszczy czogi, i granaty zaczepne RG-42. By te cznikiem pomidzy mieszkajcym w Wiedniu Baranin i Pruszkowem.
Innym powiernikiem Jeremiasza Baraskiego, nazywanym przez niego Dziadkiem, by Tadeusz de Virion, jeden z najbardziej znanych polskich adwokatw.
To nie on jednak, a tym bardziej nie Wariat zadbali
o bezkarno Baraskiego. Tu gwarantem bya tajna
wsppraca Baraniny z niemieckim Federalnym Urzdem Kryminalnym (BKA). W schykowym okresie ycia
do wsppracy zwerbowaa go take policja austriacka,
Wydzia do spraw Zwalczania Przestpczoci Zorganizowanej (EDOK). Dziki takim kontaktom Baranina
nie tylko nie musia obawia si ekstradycji do Polski,
ale by rwnie poza zasigiem Interpolu. Innego rodzaju
gwarantem nietykalnoci Baraskiego i zabezpieczeniem
jego licznych interesw w Polsce bya bliska znajomo
ze Zdzisawem Herszmanem, formalnie konsultantem
szwedzkiej firmy budowlanej ABV, w rzeczywistoci
za szar eminencj pwiatka funkcjonujcego na styku dygnitarzy PRL, sub specjalnych i przestpczoci
zorganizowanej. Baraski i Herszman poznali si przed
laty w Casino Poland w Hotelu Marriott w Warszawie.
Wsplne zainteresowanie hazardem stao si zaczynem znajomoci, ktra w krtkim czasie przerodzia si
w zayo. W efekcie Herszman zapozna i zarczy za
Baraskiego nie tylko przed zarzdem Pruszkowa,
49
50
51
stacjonujcych w Legnicy
Nie trzeba byo duej wnikliwoci, by spostrzec, e zaoenia Bezpiecznej suby i Pro Civili byy nieomal
identyczne. Obydwie fundacje formalnie miay wspiera
oficerw sub mundurowych i urzdnikw pastwowych, ktrzy suyli pastwu polskiemu, a ktrych spotka trudny los np. podupadli na zdrowiu bd znaleli si w trudnej sytuacji yciowej. W rzeczywistoci
obydwie fundacje nieomal natychmiast po rozpoczciu
dziaalnoci zaangaoway si w intratne przedsiwzicia biznesowe prowadzone na nieprawdopodobnie du
skal. Z odsyaczy zawartych w dokumentach CB, ktre miaem przed sob, wynikao jednoznacznie, e podobiestwa midzy obiema fundacjami nie byy dzieem
przypadku. Zreszt nic tu nie byo dzieem przypadku!
Przy bliszym przyjrzeniu si poszczeglne elementy tej ukadanki przystaway do siebie, niczym dobrze
zaprojektowane puzzle. Np. Jerzy Nka, gdy powstawaa Pro Civili, by zastpc Szefa Urzdu Ochrony
Pastwa, a nastpnie penicym obowizki Szefa UOP.
W opinii prowadzcych ledztwo policjantw fakt ten
by istotny o tyle, e to wanie Urzd Ochrony Pastwa
wraz z Wojskowymi Subami Informacyjnymi mia rozpracowywa przestpcz sie powsta wok Pro Civili. W rzeczywistoci wszelkie dziaania obu tych sub
wobec Fundacji miay charakter nie tyle ledczy, co prewencyjno-ochronny
Byem zmczony, potwornie zmczony, i miaem naprawd do, ale nie mogem si oderwa od trzymanej
w rkach lektury. Nie potrafiem oderwa si od czytania
52
akt, ktrych zasb informacji zdecydowanie mnie przerasta i ktre, nie wiedzie czemu, powierzono wanie
mnie. Gdybym mia wicej si, by moe znalazbym kilka
sensownych powodw, dla ktrych policjanci Centralnego Biura ledczego bo nie miaem wtpliwoci, e nie
bya to indywidualna decyzja nadkomisarza to wanie
takiego amatora obdarzyli zaufaniem. Po co si jednak
wysila, skoro mogem zwyczajnie zapyta? Postanowiem zrobi to przy pierwszej nadarzajcej si okazji. Zrobiem sobie trzeci z kolei kaw i wrciem do lektury
Nastpne karty wyjaniay, dlaczego jak to uj
nadkomisarz w tej historii Jarosaw Sokoowski
odgrywa bynajmniej nie marginaln rol. Z informacji zebranych przez oficerw CB wynikao, e zwornikiem pomidzy kierowan przez WSI Fundacj Pro
Civili a grup pruszkowsk by warszawski klub
Planete. Formalnym wacicielem Planete bya firma Mekka naleca do Suzan Tonuzi, Amerykanki,
ktra za swj adres zameldowania w Polsce podawaa
miejsce zamieszkania Roberta Eckerta, jednego z czonkw Pro Civili. Tonuzi bya on Andreasa Edlingera pseudonim Andy, przedstawiciela woskiej mafii
w Polsce, poszukiwanego listem goczym przez austriack policj. Andy jak wynikao z dokumentw zebranych przez oficerw Centralnego Biura ledczego by
czonkiem Cosa Nostra, ktrego nawet woscy mafiosi
nie byli w stanie znosi. Zgodnie ze swoimi zasadami
sycylijska mafia nie zabijaa nigdy bez celu, lecz tylko
z uzasadnionych wzgldw handlowych. Natomiast zdaniem woskiej policji, do raportw ktrej dotarli oficero-
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
pruszkowskiej oraz jej interesy na styku wielkiego biznesu i polityki. Byem pierwszym dziennikarzem, ktry
t gangstersk histori opatrzon klauzul cile tajne
przeczyta i streci. Suchajc rewelacji pukownika
Lichodzkiego, przypomniaem sobie opowie Masy.
*
Wedug Sokoowskiego mafia nad Wis narodzia
si w warszawskich dyskotekach: Park i Stodoa.
Do grupy Masa wszed w 1990 roku, ale cztery lata
wczeniej zosta ochroniarzem Wojciecha Kiebiskiego
pseudonim Kiebasa. Pozna go w dziecistwie, pochodzili z jednego miasta. Na pocztku lat osiemdziesitych
jako jedyny z paczki mia samochd, Fiata 125. Masa
przylgn do niego, bo imponowa mu jego luz, pienidze i dziewczyny. To by zupenie inny wiat ni ten, w
ktrym do tego momentu obraca si Masa. W 1986
roku Kiebiski zaproponowa mu, eby jedzi z nim na
dyskoteki. Za jeden wypad paci wicej, ni Masa zarabia przez miesic w warsztacie samochodowym. Jedc na dyskoteki Sokoowski pozna Mirosawa Danielaka Malizn i Zygmunta Raniaka, a z czasem take
Andrzeja Kolikowskiego Pershinga, Leszka Danielaka
Wak, Andrzeja Zieliskiego Sowika, Mieczysawa Wieczorka ab i wielu innych. Grup kierowali cinkciarze spod Uniwersamu Grochw: Malizna,
Waka, Pershing i Raniak. Nowi czonkowie grupy mwili o nich Starzy. W tamtych czasach grupa
liczya osiemdziesit osb, zbieranina z caej Warszawy,
ale od pocztku rzdzili ci z Pruszkowa. W tym czasie
63
64
od Kiebiskiego, mia ze sob bejsbola. Wywlk jednego z chopakw i na dzie dobry da mu otwart rk
w twarz. Napanity nie broni si, wiedzia, e nie ma
szans. Kiedy upad, Bandziorek kilkakrotnie przyoy
mu bejsbolem. Nie eby zabi. Chodzio im o to, eby
nauczy ich szacunku, ale oni szli w zaparte. Upierali
si, e nie zabrali zegarka. Masa otworzy baganik,
wyj link holownicz. Bandziorek przytrzyma lecego chopaka, Masa zawiza link na jego rkach
i przywiza do haka Fiata. Gdy Kiebasa ruszy, Bandziorek obrabia bejsbolem drugiego chopaka. W pewnym momencie Kiebiski rozpdzi auto do okoo pidziesiciu kilometrw na godzin, dziewczyna wpada w
histeri, zacza baga o lito, spazmatycznie krzyczaa,
e oddadz ten zegarek, e zrobi wszystko. Kiebiski zatrzyma samochd, wysiad i odszed z t dziewczyn na
bok... Jeszcze tego samego wieczora ten pokiereszowany
chopakijegokolegaposzlidoCzarnego ioddalizegarek.
W dowd wdzicznoci Czarny postawi Masie kolacj. Pewno siebie rozzuchwalaa coraz bardziej, czego
przykadem by Kuba, jeden z kapitanw Pruszkowa. Odbio mu na punkcie dziewczyn. Praktycznie na
kadej dyskotece, na ktrej si pojawia, wyprowadza
jak dziewczyn i zmusza do seksu. Nie mia w tym
wzgldzie opamitania. Potrafi zgwaci trzy dziewczyny w jeden wieczr. Podczas jednej z dyskotek Masa
pozna drobn blondynk. adna i mia. W pewnym momencie, nie pytajc go o zgod, Kuba wzi j za rk i
wyprowadzi. Masa nie zrobi nic, bo zwyczajnie ba
si Kuby. By bezwzgldny i nieobliczalny, non stop na
prochach. Nieprzyjemna powierzchowno doskonale
65
harmonizowaa z jego natur, nieokieznan i nie podporzdkowan nikomu. Z takim podejciem prdzej czy
pniej by skazany na to, co nieuniknione, ale dopki
przynosi grupie okrelone zyski, Starzy przymykali
oczy na jego wybryki. Ktrego razu jeden z ochroniarzy, postawny i sprawny, dobrze zbudowany go, typ
woskiego amanta, wyszarpa Kub, bo ten zgwaci jego
dziewczyn. Awantura miaa miejsce w chiskiej restauracji na Mariensztacie. Kuba poskary si Starym i
ochroniarz znikn. Maringe, pukownik od Starych,
opowiada pniej, e z kilkoma chopakami wywiz
nieszcznika gdzie pod Olsztyn, pod pretekstem wypoczynku. Pierwszego dnia wypynli skuterami na rodek
jeziora i wrzucili ochroniarza do wody. Wiedzieli, e nie
umie pywa... Okres ochronny dla Kuby skoczy si,
gdy jego wybryki zrobiy si na tyle gone, e zaczy
psu Starym interesy. Pewnego dnia Kuba przepad
bez wieci. Ot, tak po prostu. Nigdy wicej nikt o nim nie
sysza Pod koniec lat osiemdziesitych Masa szybko
pi si do gry. Jego pozycj umocni drobny z pozoru fakt wygrana w walce na rk z Andrzejem Goot. Goota by ochroniarzem Pershinga, bokserskim
mistrzem Polski wagi cikiej i wicemistrzem wiata
juniorw. Media wryy mu karier, ale on nie przywizywa do tego wagi. W tamtym czasie wola dyskoteki, dziewczyny i ludzi przewoonych w baganikach
sport by dla niego dodatkiem do pracy u Pershinga.
Ich walka trwaa nieca minut. Goota by wcieky,
Pershing te, bo postawi du kas na swojego chopaka. To wydarzenie zmienio pozycj Masy w grupie, ktra na przeomie lat osiemdziesitych i dziewi-
66
67
68
69
70
71
trzecie miejsce zaja przysza ona Kiebasy. Nie mogo by inaczej, skoro w jury byli wwczas kooperujcy z Pruszkowem odkrywcy oscylatora, Gsiorowski i
Bagsik. Sponsorem i jednym z organizatorw konkursu
miss by te Ryszard Bogucki, wsplnik w interesach
Starych. Epatowa bogactwem. Jedzi czarnym Ferrari Testarossa, wyprodukowanym w tzw. aobnej serii, w tamtym czasie byo jedynie dwanacie takich aut
na wiecie; nie porusza si nigdzie bez ochroniarzy.
W 1993 roku fundowa w konkursie nagrod gwn,
Forda Probe. wczesna Miss Polonia Ewa Wachowicz
i jej poprzedniczka, zwyciczyni konkursu z 1992 roku
Karina Wojciechowska, miay wykona sesj zdjciow
na tle samochodu, a nastpnie Wachowicz miaa zabra
auto, jako nagrod. Kiedy przyjechaa na przegld do
autoryzowanej stacji, okazao si, e samochd pochodzi
z kradziey. Wybuch skandal i dopiero po perturbacjach
nowej miss udao si wyegzekwowa od Boguckiego rwnowarto samochodu. Rok pniej Bogucki wzi lub
z wczesn Miss Polski Ew Dziech, przez co utracia
tytu i musiaa odda wszystkie nagrody.
W tamtym czasie Pruszkw realizowa szereg nowych inicjatyw, pozornie bezczelnych i szalonych. Tak
byo z pomysem Zielonego Bingo, ktry Paradowski
zaczerpn od rodziny ze Szwecji. Przedstawi swj pomys Kiebasie, Raniakowi i Sowikowi. Starzy
niczego nie zostawiali przypadkowi. Nie ci ludzie! Dopiero jak spenetrowali rynek i zrobili analizy, uznali, e
Zielone Bingo ma wszelkie dane, by wykosi z rynku
Totolotek. Od tego momentu maszyna ruszya pen
72
73
na wydatki pozbawione jakiejkolwiek kontroli. Pienidze szy jak woda. eby nie wyszo, e wszystko przepuszczono, Chopcy z ferajny nie poaowali grosza
na kampani reklamow. W ramach promocji w Katowicach, gdzie miao siedzib Zielone Bingo, wynajli Studio S-11 i sfinansowali reklamy na tramwajach.
Jedziy pomalowane na zielono z logo przedsiwzicia.
Z takim samym logo wyprodukowali koszulki i mnstwo
innych gadetw. Uzgodnili finansowe warunki wsppracy ze znanym reyserem Konstantym Cieciszwilim,
a na inauguracj dziaalnoci Zielonego Bingo zaprosili gwiazdy: DJ Bo Bo, Stan Funkers i Roberta Chojnackiego z zespoem De Mono. Koncert by wietny, a do
tego niele zarobili. Tylko na sprzeday praw do transmisji Telewizji Polskiej zainkasowali 25 tysicy dolarw,
a cznie na Zielone Bingo wydali okoo 4 milionw
zotych z samej dotacji. Najciekawsze w caej sprawie
byo to, e wydanych milionowych dotacji nikt nigdy nie
rozliczy.
Innym ciekawym interesem grupy bya wsppraca ze
znajomym Paradowskiego, Wiktorem Kubiakiem. Mia
ogromne biuro w Hotelu Marriott, szasta pienidzmi
na prawo i lewo, m.in. finansowa musical Janusza Jzefowicza Metro i wypraw caego zespou Metra do
Stanw Zjednoczonych na Broadway. Wsplne interesy z Kubiakiem nie trway jednak dugo. Wiktor zdy
zaatwi grupie wielomilionowe kredyty i tyle. Starzy
inwestowali je z gow, ale nie spacili ani zotwki. Nikt
nie wiedzia jak to moliwe, ale wiadomo, e dokadnie
tak wanie byo
74
*
Z zamylenia wyrwa mnie odgos latarni morskiej.
Cho dobiega z oddali, w otaczajcej ciszy wyda mi si
goniejszy, ni dwik kocielnego dzwonu. Spojrzaem
za okno zmierzchao.. Na czytaniu akt i analizowaniu
ich treci spdziem wic cay dzie. Zastanawiaem si,
czy nadkomisarz pokazujc mi materiay dotyczce Pro
Civili wiedzia, e znaem osobicie cay zarzd Pruszkowa i znajomo t zawdziczaem innym znanym mi
osobom ludziom pokroju Irka Sakowskiego, Olka Lichodzkiego, Jzefa angowskiego et consortes?
Po namyle doszedem do wniosku, e to wicej ni
prawdopodobne. Nie miaem jednak przekonania, czy
to wanie byo przyczyn, dla ktrej tu si znalazem.
Sprbowaem jeszcze raz, na zimno, przeanalizowa
moje spotkania z Irkiem Sakowskim i Jzefem angowskim, Staraem si odnale jaki klucz, ktry pasowaby
do poczenia wszystkich elementw caej ukadanki, ale
nic sensownego nie przychodzio mi do gowy. Pamitaem, e najczciej rozmawialimy w siedzibie Agencji Mienia Wojskowego, ktrej Sakowski by prezesem,
a Lichodzki doradc prezesa. Zadaem sobie pytanie,
jaka rol w tym ukadzie peni angowski
Poddaem si. Byem zbyt zmczony, by zebra myli.
Resztkami woli signem po ostatnie karty wypeniajce zawarto pierwszej teczki. Konkluzja prowadzcych
ledztwo bya jednoznaczna: po nieudanej prbie zorganizowania Bezpiecznej Suby powrcono do realizacji
75
76
Janusz Mazur otrzyma od kierownictwa Zakadu Zabezpieczenia Technicznego (ZZT) WSI zadanie zgrania
z poczty gosowej telefonu komrkowego posa Stanisawa Gowackiego z AWS, przewodniczcego sejmowej
Komisji Obrony Narodowej, zachowanego na tej poczcie
nagrania. Miao chodzi rzekomo o grob. Podpukownik Janusz Mazur z wyznaczonymi przez siebie porucznikiem Bohdanem Budziakiem i kapitanem Piotrem Maskiewiczem, w towarzystwie starszego oficera z centrali
MON, udali si do Sejmu. Tam zostali zaprowadzeni do
jednego z pokoi hotelowych na pitrze, gdzie przyszed
pose Gowacki, dysponent telefonu i wskaza pozostajce na poczcie gosowej nagranie. W jego obecnoci kapitan Maskiewicz zgra wskazane nagranie. Po zarejestrowaniu i sprawdzeniu jakoci odtworzonej wiadomoci
telefon zosta zwrcony wacicielowi. Skasowa on
z telefonu przedmiotow wiadomo i opuci pomieszczenie.
Z nagrania sporzdzono stenogram. Notatk wraz ze
stenogramem i kaset przekazano kierownictwu ZZT
WSI. Wedug pukownika Orzechowskiego materiay
te zostay przekazane dalej jednemu z zastpcw szefa
WSI. Podczas wysuchania nagrania kapitan Maskiewicz zaprzeczy, by w czasie wizyty w Sejmie doszo do
jakiegokolwiek zgrania rozmowy z komrki. Twierdzi,
e fakt taki w ogle nie mia miejsca. Zupenie inaczej
zezna towarzyszcy mu Bohdan Budziak, ktry zapamita, e nagranie na poczcie gosowej dotyczyo reformy szkolnictwa wojskowego, a dzwonicym by Dyrektor Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wojskowego
77
78
79
80
81
ROZDZIA III
NIGDY SI NIE PODDAWAJ
85
ROZDZIA III
NIGDY SI NIE PODDAWAJ
Czuj potrzeb snu, jak zreszt wszyscy ludzie. Po
dwch kolejnych nieprzespanych nocach dziesi godzin odpoczynku, a nawet osiem, prawdopodobnie byoby wystarczajce, abym si odnalaz. By moe trudno
byoby mnie posdza o optymizm w tych okolicznociach, ale z pewnoci bybym zdolny do mylenia, analizowania, a mj umys osignby normaln nisk
w ocenie niektrych moich byych przeoonych, ale najwysz, na jak go byo sta sprawno.
Niestety, nie byo mi dane dziesi godzin snu.
Obudziem si w samo poudnie, a dokadnie, to wyrwa mnie ze snu podrny budzik. Tylko jedno okno
byo odsonite, od strony morza. Ujrzaem ciemny pas
wody, biay blask pokrytej niegiem play, zachmurzone
niebo, przez ktre prbowao przebi si soce. Postrzpione ciemne chmury mkny po tylko odrobin mniej
ciemnym niebie, od czasu do czasu odsaniajc niewielki fragment bkitu. nieg ju nie pada, chocia wisia
w powietrzu.
86
87
byo znakomite. Moe i nadkomisarz by kucharzem-amatorem, ale gdyby kiedy chcia zrzuci policyjny mundur, w ktrym go zreszt nigdy nie widziaem, bez wtpienia mia przed sob kulinarn przyszo.
Podzikowaem za wymienity posiek, podczas ktrego gospodarz nie przerwa mi ani razu, i poprosiem o
odrobin ginu z tonikiem.
Nie za wczenie? zapyta z przygan w gosie.
Sprbowaem si umiechn, ale efekt nie by wart
wysiku.
Zazwyczaj nie zaczynam dnia od tego, ale spaem
niespena cztery godziny, a poprzedniej nocy nie spaem
wcale. To dla pobudzenia moich czerwonych krwinek
powiedziaem tonem usprawiedliwienia.
Jasne szare brwi uniosy si na milimetr. Jego
umiejtno powstrzymania ciekawoci zasugiwaa na
najwyszy podziw.
No wic tak naprawd, jak si czujesz? powtrzy
pytanie wrczajc mi napenion szklank.
Okropnie. Mam wraenie, e si zaraz rozsypi.
I tak te wygldasz przyzna szczerze.
Jakie wnioski po wczorajszym dniu? zagadn,
koczc wtek mojego samopoczucia.
Cicho i szybko opowiedziaem o swoich przemyleniach po caodziennej lekturze zawartoci pierwszej
z teczek. Opowiedziaem tak duo, e nie chciaem opowiada wicej. Zwaszcza o moich podejrzeniach wzgldem pukownikw angowskiego i Sakowskiego oraz
ministra Komorowskiego jedno byo gorsze od drugiego.
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
suby, generaa Tadeusza Rusaka, oraz ministra Bronisawa Komorowskiego, pozwolio na przejcie od policji
faktycznej kontroli nad dziaaniami organw cigania
w sprawie Pro Civili, a ten z kolei fakt doprowadzi do
tego,eprowadzoneprzezProkuraturOkrgowledztwo
w sprawie tajemniczych zgonw, wykradania tajemnic
pastwowych oraz wyudzenia tylko z Wojskowej Akademii Technicznej blisko czterystu milionw zotych zostao zawieszone.
Oficerowie CB pozyskali take dowody, e pen
wiedz na temat dziaalnoci Pro Civili mia take genera Marek Dukaczewski, wczesny podsekretarz stanu w Biurze Bezpieczestwa Narodowego, ktry systematycznie kontaktowa si w tej sprawie z Markiem
Gniewaszewskim, byym prokuratorem i radc prawnym
WAT. Gniewaszewski mia przekazywa Dukaczewskiemu szczegowe informacje o przestpczych mechanizmach funkcjonujcych na WAT, ale genera take nie
zrobi nic, by dziaalnoci tej przeszkodzi. O patologiach
w WAT i oglniej w wojskowym szkolnictwie wyszym
informowa generaa Dukaczewskiego jako przedstawiciela zwierzchnika si zbrojnych, prezydenta Kwaniewskiego rwnie wspomniany ju dyrektor Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wojskowego MON, dr
Krzysztof Borowiak.
W opinii oficerw CB parasol ochronny roztoczony nad mafijn dziaalnoci WSI przez decydentw MON za kadencji Bronisawa Komorowskiego
to wanie jego czyni odpowiedzialnym za rezulta-
100
101
102
gow i spojrzaem na zegarek, ktry pooyem wczoraj na stoliku obok ka. Dwanacie po pierwszej. Nigdy nie naleaem do rannych ptaszkw i trudno mi byo
wsta bez przynajmniej dwch budzikw. Teraz jednak
zbudziem si sam. Czuem si jeszcze gorzej, ni poprzedniego ranka. Nastawiem wod na kaw, a pniej
wziem prysznic. Przy najmniejszym dotkniciu baterii
z termostatem woda zamieniaa si z wrztku na lodowato zimn.
Za oknem znw pada nieg. Cho by dopiero pocztek grudnia, termometr wskazywa dziesi stopni poniej zera. Woyem ubranie i zszedem na d, gdzie,
podobnie jak dzie wczeniej, czeka ju na mnie mj
gospodarz. Tym razem jednak, w przeciwiestwie do
dnia wczorajszego, mia ponur min, sprawia wraenie przygnbionego. Pomylaem, e widocznie nosi zbyt
ciki, jak na policjanta po przejciach, krzy. Niemniej
nie byem w nastroju, by troszczy si o jego samopoczucie. Rankiem, zanim zasnem, przez dobr godzin
rozmylaem o tym i owym, a jedyny moliwy wniosek
wypywajcy z mojego dumania by przeraajcy. Nie
nale do strachliwych, lecz wiem, kiedy trzeba si ba
najlepsza ku temu okazja nadarza si wwczas, gdy
czowiek dowiaduje si, e ma do czynienia z czystym
zem. A ja miaem wanie si zdecydowa, by na wasne
yczenie mie z czym takim do czynienia. Byem gboko poruszony tym, co przeczytaem przed sob mogem
to przyzna ale mimo wszystko byem zdecydowany na
prowadzenie dziennikarskiego ledztwa w tej sprawie.
wiadomo o podjtej decyzji te nie dziaaa na mnie
dobrze.
103
104
105
106
kwalifikacje. Zwaszcza teksty o Pruszkowie i rosyjskim korpusie szpiegowskim zrobiy dobre wraenie. Ten
ostatni mocno zdenerwowa naszych bohaterw od
Pro Civili Komorowskiego, Rusaka i kilku innych.
Wiedziaem, o czym mwi nadkomisarz. Kilka lat
wczeniej pracowaem w dzienniku ycie, w pierwszym w polskich mediach zespole dziennikarzy ledczych.
Z dwoma kolegami ktrzy niedugo pniej przeszli
na drug stron, odeszli do PR broni za wielokrotnie
wiksze pienidze tych, ktrych wczeniej opisywali
dotarlimy do informacji o rozbudowanej siatce rosyjskich agentw dziaajcych pod przykrywk dyplomatycznej dziaalnoci.
Lista rosyjskich dyplomatw, w rzeczywistoci szpiegw, oficerw wywiadu wojskowego GRU, Suby Wywiadu Rosji (KGB) oraz FAPSI, suby koordynujcej
dziaalno rosyjskiego wywiadu elektronicznego, obejmowaa 23 nazwiska. Znajdowalisinaniejmidzyinnymi
Aleksander Poroszin, attach wojskowy, Aleksander Prichopdko, zastpca attach wojskowego, Aleksander Wasilcow i Walerij Cyganow, radcy w ambasadzie rosyjskiej
w Warszawie, Nikoaj Wasiliew, pierwszy sekretarz ambasady, Witkor Kaugin i Aleksander Owodow, zastpcy
przedstawiciela handlowego, Walerij Burienkow, sekretarz radcy ambasady, Wadimir Siemienow, pierwszy
sekretarz ambasady, Siergiej Charczew, ekspert przedstawicielstwa handlowego, Elferius Kasztallanowas, sekretarz wydziau konsularnego, Nikoaj Prilepa, konsul
w Krakowie, Walery Szwiec, konsul generalny w Pozna-
107
niu, Andriej Woroblew, konsul w Szczecinie, Grigorij Jakimiszyn, drugi sekretarz ambasady w Warszawie, Jurij
Kaszlew, byy ambasador Rosji w Polsce, Oleg Brykin,
konsul rosyjski w Polsce. List szpiegw uzupeniao
zestawienie 28 kolejnych dyplomatw szpiegw
prawdopodobnych. Sercem i mzgiem rosyjskiej agentury w Polsce by Jurij Kaszlew, rosyjski ambasador
w Polsce, dysponujcy rozlegymi kontaktami wrd politykw z nieomal wszystkich partii politycznych w Polsce. Oficerowie ci byli specjalistami nie tylko w zbieraniu informacji, ale take w dezinformacji, prowokacjach,
ktre miay psu obraz Polski na Zachodzie, czy te
w grach operacyjnych, ktre miay by uyteczne dla
konkretnych celw rosyjskiej polityki. Jak polskie wadze reagoway na dziaalno tak rozbudowanej siatki
szpiegowskiej? Ot do momentu naszej publikacji nie
reagoway prawie wcale, w ogle nie przeciwdziaajc
agenturalnej, rosyjskiej dziaalnoci w Polsce. Na wniosek polskich specsub wydalono tylko jednego rosyjskiego dyplomat, o nazwisku omakin, podejrzanego o
dziaalno szpiegowsk, ktry kontaktowa si z Markiem Zieliskim, Polakiem skazanym za szpiegostwo na
rzecz Rosji. omakinowi dano 48 godzin na opuszczenie
terytorium RP. Wyjecha po 24 godzinach, ale na jego
miejsce przyjecha inny oficer GRU, Aleksander Poroszin, oficjalnie attach wojskowy. Wiedziaem, e Rosjanie mogli i na dobr spraw nadal mog bo niewiele si
w tej kwestii zmienio prowadzi dziaalno szpiegowsk w Polsce praktycznie bez przeszkd. Dysponowali
w najwikszych miastach dziesitkami ludzi i nieporwnywalnie wikszymi rodkami, ni polskie suby specjal-
108
109
110
111
ROZDZIA IV
NOC BEZ BRZASKU
115
ROZDZIA IV
NOC BEZ BRZASKU
Zdecydowaem si i pieszo, bo nie miaem samochodu, a od dawna byem wyczulony na takswki. Wci
byo jeszcze widno, wic chciaem nacieszy si krajobrazem mojego ulubionego nadmorskiego miasteczka,
do ktrego rokrocznie przyjedaem z rodzin. Po lewej
stronie nie byo nic do ogldania krajobraz nadmorski
zim nie jest stworzony do wprawiania turysty w ekstaz. Po niespena trzydziestu minutach szybkiego marszu
dotarem do pierwszych zabudowa. Kilkaset metrw
dalej skrciem w prawo, w kierunku gwnego deptaka i
wkrtce potem zatrzymaem si na maym placyku, jakby ywcem wyjtym z widokwki. Na placyku bya poczta, a przed ni budka telefoniczna. Fosforyzujca tarcza
mojego zegarka podpowiedziaa mi, e jest za kwadrans
trzecia. O tej porze miaem wykona telefon. Zrobiem,
co do mnie naleao i okazao si, e mam troch wolnego
czasu. Rozejrzaem si dookoa. Miasto wydawao si ciche i spokojne. Poszedem w kierunku dzielnicy portowej,
zorientowaem si, gdzie jestem i ruszyem dalej. Wiatr
przybra na sile i ochodzio si znacznie. Postrzpione
ciemne chmury mkny po tylko odrobin mniej ciemnym
niebie. Patrzyem na port, ktry jeszcze niedawno peen by rybackich kutrw. Kiedy byy ich tu dosownie
setki, od maych kilkumetrowych, po potne, pywajce
116
117
118
119
120
Poczuem, e wraca gorczka i robi si coraz zimniej. Wyszedem z play na wysokoci orodka wczasowego Ry Wiatrw i wrciem na ulic, ktra bya zupenie pusta. Nikt za mn nie szed, ale Bogiem a prawd
nie musia, bo jeli mj telefoniczny rozmwca nie myli si, ci, co pilnowali interesw Pro Civili, wiedzieli ju dokd zmierzam i gdzie mog mnie znale. A ja
z kolei wiedziaem, e oni to wiedz. Miaem jedynie nadziej, i nikt nie wie, e wiem.
Przez par minut staem przed orodkiem rozgldajc
si bacznie z min czowieka, ktry oczekuje pojawienia si tego, kto ma go ledzi, ale widocznie nastpio
zniechcenie, bo doszedem bez niczyjego towarzystwa
do miejsca, z ktrego wyszedem. Chocia przy zapadajcych ciemnociach przestaem si wzdryga na widok
kadego cienia, ktry pojawia si w pobliu, obejrzaem
si, ale nie zauwayem nikogo.
Poszedem dalej. Trzsem si przy tym jak galareta,
po trosze z narastajcej gorczki i zimna, po trosze zapewne z narastajcego zdenerwowania, ktry pojawio
si nagle, nie wiadomo skd, i ju mnie nie opuszczao.
Czas mija, a by to czas przejmujcego chodu, dygotania, udrki. Mylaem, e nie moe by mi ju zimniej,
ale si myliem, bo okoo dziewitnastej pociemniao
i wzmg si nieg.
nieg nigdy jeszcze nie wydawa mi si tak zimny. Do
tej pory owa odrobina ciepa, ktra mi jeszcze zostawaa
w ciele, jako czciowo osuszaa moj grn odzie, bo
solidna kurtka od Cammela stanowia jako tak ochron,
121
122
123
drugi kieliszek ginu z tonikiem. Tym razem rozlaem najwyej wier, a za trzeci kolejk nie tylko nie uroniem
ani kropli, ale te wyranie poczuem, e resztka moich
czynnych czerwonych ciaek dwiga si na nogi i zabiera
energicznie do dziaania. Gdy zastanawiaem si, czy zamwi czwarty kieliszek, zobaczyem go. Ulga moja bya
niewiele wiksza od poczucia wasnej lekkomylnoci.
Znalazem go bowiem tam, gdzie powinienem by szuka
od razu, gdybym ruszy gow tak, jak on to uczyni
Zobaczy mnie, ale nie da tego po sobie pozna.
W pewnym momencie wsta od stolika i ruszy w stron
drzwi. Podyem za nim. Wzdu skrajnej czki bieg
ywopot i roztropnie krylem si za nim, trzymajc si
o dwadziecia metrw w tyle. Doszed do zaparkowanej
na tyach hotelu Skody Octavii. Po chwili siedzielimy
w niej ju razem. Ruszylimy. O tym, e nie ruszylimy
sami, przekonaem si niestety dopiero kilkadziesit
minut pniej. Przy skrcie na Darowo, o dwa kilometry od hotelu, spojrzaem przez tylne okienko. Jaka
takswka jechaa ponad sto metrw za nami. Wtedy pomylaem, e to mg by tylko zbieg okolicznoci. Pniej przekonaem si, e to by bd. Nie pierwszy i nie
ostatni tego dnia
Podrodzenieodzywalimysidosiebie.Minlimymiasto i
zaparkowalimy przed kawiarni naprzeciw piknej,
poniemieckiej gotyckiej katedry. Weszlimy do wntrza
restauracyjki, usiedlimy w kcie i zamwilimy po kawie. Bylimy jedynymi klientami tego przybytku.
Tu masz wszystko, co chciae. Krzysztof, oficer ABW, lat czterdzieci cztery, odstawi kubek z kaw
124
i spoglda na nielicznych przechodniw po drugiej stronie witryny. Patrzy, jak mijaj kawiarni, lecz nie obserwowa nikogo z osobna.
Poznaem go przed kilku laty, na dugo przed zawarciem znajomoci z innymi oficerami tej suby takimi
jak Tomek Budzyski, szef Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego w Lublinie, z ktrym moja znajomo kilka
lat pniej staa si tajemnic Poliszynela. W przeciwiestwie jednak do Tomka Budzyskiego, ktry by mi tylko
koleg i niczym wicej, Krzysztof by jednym z moich najlepszych informatorw. W strukturach sub specjalnych
by oficerem wysokiego szczebla i ju kilkukrotnie okaza
si wanym szczegem dla uzupenienia mojej wiedzy
na temat interesw Wojskowych Sub Informacyjnych.
Spotkalimy si kilka razy i obie strony byy z tych spotka zadowolone. Ostatni raz pracowalimy wsplnie
przed kilkoma miesicami, gdy prbowaem potwierdzi
informacje uzyskane od pukownika Aleksandra Lichodzkiego. Historia bya frapujca. Okazao si, e podczas
przeszuka znaleziono dokumenty Zarzdu cznoci
i Informatyki Sztabu Generalnego, Dowdztwa Wojsk
Ldowych oraz Dowdztwa Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Kraju, dotyczce przetargw na dostawy
dla wojska. Zatrzymano kilka osb, w tym zastpc szefa logistyki Dowdztwa Wojsk Ldowych. Masterbiuro
S.A. byo obok Banpolu i Bipromaszu jednym z filarw
Euro Holdingu Krzysztofa Suskiego. Spka miaa siedzib pod tym samym adresem, co Banpol. Oficjalnie
Masterbiuro handlowao detalicznie sprztem biurowym
i maszynami do pisania. Naprawiao te maszyny liczce
i sprzt komputerowy. Co wsplnego z wojskiem mia
125
firma, ktra oficjalnie zajmuje si handlem sprztem biurowym? Wedug moich informatorw handel spinaczami
by zwyczajn przykrywk do handlu broni i sprztem
wojskowym. Mechanizm ustawiania przetargw mia
by prosty. Firma Masterbiuro dawaa wojskowym apwk. Potem zgodnie z prawem ogaszano przetarg na
dostawy dla wojska, ale jego warunki okrelano tak, by
wygra moga wanie firma Masterbiuro. Tego typu zagrywki byy atwe do przeprowadzenia, ale warunkiem
byy jak zawsze odpowiednie kontakty w wojsku.
A w grupie Suskiego nie brakowao ludzi, ktrzy jeszcze niedawno zasiadali na wysokich stokach.
Jednym z nich by dyrektor Banpolu, a wczeniej genera brygady Ryszard ukowski. Niedugo przed tym, jak
genera trafi do Banpolu, by m.in. szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, szefem wojsk inynieryjnych
Dowdztwa Wojsk Ldowych i prezesem Stowarzyszenia
Saperw Polskich, uhonorowanym krzyami komandorskim, ofi cerskim i kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W Banpolu genera peni funkcj dyrektora ds. strategii
i obrotu specjalnego. W wojskowej terminologii obrt
specjalny oznacza handel broni i sprztem wojskowym. Gdy zapytaem generaa, jak trafi do Banpolu,
odpowiedzia krtko: Bya okazja, to si zatrudniem
i odoy suchawk. Genera ukowski nie by zreszt osamotniony w grupie Suskiego, w ktrej a roio
si od byych wysokich rang oficerw Wojska Polskiego
i sub specjalnych. Nie trzeba byo grzeba specjalnie
gboko, by w tej firmie znale Romana Maniszewskiego, byego szefa Wydziau V Zarzdu ledczego Urzdu
126
127
Nie tryska entuzjazmem ani z powodu krtkiego terminu, ani tym bardziej perspektywy wyjazdu nad Batyk
w grudniu, ale zgodzi si.
W tych materiaach znajdziesz wszystko, co w tak
krtkim czasie mogem zebra powtrzy. Dopijam
kaw i spadam rzuci krtko.
Nie pogadamy? zaprotestowaem zdziwiony krtkotrwaoci spotkania.
W ogle nie powinno mnie tu by. Nie w tej sprawie mwic to poda mi prawic, wsta, woy kurtk i ruszy w stron drzwi. Wyglda na przestraszonego. Wiem, czym jest strach. I wiem te, e cho
jest uczuciem naturalnym, moe zniszczy czowieka.
A jednak byem zszokowany, bo widziaem jasno, e
nerwy mojego informatora s napite do ostatecznoci.
Znalimy si kilka lat, ale pierwszy raz widziaem go
w takim stanie.
Zaraz! Co si u diaba dzieje? krzyknem rwnie
zaskoczony, co poirytowany form spotkania i poegnania.
Zauway to i wrci do stolika. Cay czas wyglda,
jakby si czego obawia.
Dlaczego si w to pakujesz? zapyta krtko.
Bo tak mam prac odpowiedziaem w taki sam
sposb.
A wiesz przynajmniej, w co si pakujesz?
Wiem, e to bagno. Pokrci z niedowierzaniem
gow, zdj kurtk i ponownie usiad.
Posuchaj mnie uwanie pi minut, nie wicej. Nie
wiem jakie s twoje zamiary, ani kto ci wspiera. Ale
odpu sobie. Masz tak szans, jak kto, kto prbuje
128
129
130
no zawsze bya na szczycie moich priorytetw. Dzisiejszego wieczora to, co pikne i dobre, musiao ustpi
pierwszestwa temu, co ze i ponure, mrocznym stronom
tego wiata.
Wszystko, co mam do powiedzenia, jest cile tajne. Caa ta historia, podobnie jak wszystko inne, zacza si od rzeczy maych. Pstrykno kko zapalniczki
i Krzysztof zacign si papierosem. Kiedy przysza
demokracja, a wraz z ni wolny rynek, ludzie na wysokich
stokach, grupa oficerw WSI i rosyjskich piochw
wioda zupenie zadowalajcy ywot dziaajcych na
ograniczon skal biznesmenw, pozornie cakowicie oddanych rozbudowie legalnych przedsiwzi handlowych,
w ramach pozornie dynamicznie rozwijajcej si polskiej
gospodarki rynkowej. W miar, jak Fundacja Pro Civili rozwijaa swoj dziaalno, organizacja rozkwitaa.
Nie stao si tak z dnia na dzie, nie stao w cigu roku.
By uczyni duy krok od ograniczonej dziaalnoci biznesowej do wielkiego przestpczego biznesu, o oficerowie
postpeerelowskich sub specjalnych oraz ich kooperanci
z GRU potrzebowali ludzi pewnych, dyskretnych, odznaczajcych si determinacj i si. Mieli takich na podordziu, wywodzcych si z dawnej agentury SB i WSI.
Tak narodzi si Pruszkw. Oficerowie WSI byli gotowi odpala dol gangsterom za ich determinacje i si,
bd dopuszcza ich do mniej znaczcych interesw.
Jednoczenie trzymali ich na uwizi. Dla WSI to byy
drobne, ale z punktu widzenia mafii bazarowej, jak
kiedy by Pruszkw, zapata bya olbrzymia. Tak olbrzymia, e bandyci ograniczali swoj dziaalno w tych
obszarach, w ktrych WSI day ograniczenia. Gdzie
131
nie pomagaa agodna perswazja, oficerowie WSI doczali do swej oferty elegancko zamaskowan grob,
a e mieli zaplecze na Wschodzie, prawie zawsze skutkowao. Oczywicie nie byli na tyle gupi, by stosowa
groby tam, gdzie nie byy potrzebne. To s ludzie interesu. Wiedz, e jak kady dobry biznes, najwiksz
korzy przynosz interesy robione w ciszy, wynikajce
z przelicytowywania konkurentw czy niedopuszczania
ich do rynkw zbytu. Poniewa zaczynali od stosunkowo niewygrowanych kwot i poniewa nie wierzyli
w reklam, polegali na wasnych kontaktach. Zawsze posugiwa si logik, ktra z reguy okazywaa si nieodparta. Nie wszyscy dawali posuch rozsdkowi i agodnej
perswazji. Nie wszyscy chcieli sucha, jeli rozmwcy
wyjaniali z najwysz cierpliwoci, co i jak. Po rozmowach z takimi ludmi rozkadali rce w akcie desperacji i
wtedy do akcji wkraczali ludzie Kopylowa. Pniej okazywao si, e kto zmar na atak serca, albo spotka go
taki los, jak jednego popdliwego biznesmena z Warszawy, majcego wiar w policj. Zwrci si do wadz ze
skarg na Pro Civili, jednake zanim sprawa nabraa
biegu, czowiek w popeni samobjstwo, pozostawiajc
osamotniona on i czwrk maych dzieci. Nie rozumia,
e w tym kraju wielkie biznesy nie powstaj pracowitoci i si talentu, tylko si nimi staj. Tak wanie byo
z Pro Civili, fundacj, ktra zapewnia sobie monopol
w wielu dziedzinach i ktra rozrosa si do niebotycznych
rozmiarw dziki kooperacji z MON. I tu dochodzimy do
dziaalnoci osonowej szefw WSI i ministra Bronisawa Komorowskiego
132
133
w ktrej udzia bray dziesitki oficerw WSI. Wikszo polece przekazywano ustnie. Nic nie pozostawiono przypadkowi. Popatrzy na mnie przecigle.
Pamitaj, w tej historii nici biegn na Wschd,
sprawdzilimy to idc tropem transferw. Na mnie ju
czas. Szybko wymieni ze mn ucisk rk, potrzsn
gow i mrukn.
Tylko tyle mog dla ciebie zrobi. Uwaaj na siebie.
Nie zareagowaem na jego sowa. A szkoda, bo powinienem go wysucha. W interesie moim i mojego rozmwcy. Mylaem, e jeszcze wrcimy do tej rozmowy,
ale niestety, nie wiedziaem, e byo to nasze ostatnie
spotkanie. Spojrzaem przez szyb, by sprawdzi, jak
bardzo jest mu przykro. Ale jego ju nie byo.
*
Zapaciem Sophie Marceau za kaw i mimowolnie
zdyem jeszcze zauway, e ma zblion do klepsydry figur. Nie sposb byo tego nie zauway, bo
nosia mocno opinajce j ubranie, pod ktrym nie
zdoaaby ukry nawet kapiszona. Po tej myli czym
prdzej ruszyem w drog. Ruszyem pieszo, bo chciaem wszystko sobie poukada, a w
perspektywie
miaem kolejn bezsenn noc nad papierami. Przeszedem poboczem drogi okoo kilometra, czyli mniej
wicej jedn trzeci odlegoci pomidzy Darowem
i Darwkiem, gdy zobaczyem wiata jadcego z naprzeciwka samochodu. Zblia si jak mi si wydawao z niewielk prdkoci. Nie zwrciem na nie-
134
135
136
polega owe gwarancje. Ale jeeli kto pozwala si nabiera, to jego sprawa. Osobicie poznaem wielu oficerw sub specjalnych i aden z nich nigdy nie zabiera
na wane spotkania komrki. Kto jak kto, ale kto taki
jak ja musia wiedzie, e paraorwellowska inwigilacja
jest faktem, czy to si komu podoba, czy nie
Byem w desperacji i chyba tylko dziki temu resztkami si doczapaem do domu na wzgrzu. Spojrzaem
na zegarek. Za dwadziecia pierwsza. A wic kutykaem przez ponad trzy godziny. Mina dobra minuta, nim
nadkomisarz otworzy drzwi.
Pohulao si dzi wieczorem, co? zapyta surowo
przygldajc mi si z ukosa. Czyli podoba ci si nad
morzem.
Sucham? jeszcze nie do koca doszedem do siebie.
Dugo ci nie byo.
Napadnito mnie. Kto chcia mnie zabi. Jestem
w szoku! krzyknem. Musimy zadzwoni na policj!
Nadkomisarz z miejsca spowania.
Ja jestem z policji. Uspokj si. Wiedz, e gdyby
kto naprawd chcia ci zabi, ju by nie y. Usid.
Zrobi ci drinka, napij si i opowiedz mi wszystko po
kolei.
Po chwili trzymajc kieliszek z calvadosem opowiedziaem mu. Opowiedziaem, co si wydarzyo i co o tym
sdz. Naturalnie zreferowaem mu akurat tyle, ile uznaem za stosowne. Opowiedziaem wic o wydarzeniach
tego wieczora, unikajc zbdnych szczegw i wszelkich
137
nazwisk, poczwszy od mojego spotkania z informatorem, po zderzenie z samochodem-widmem i utrat dokumentw. W efekcie bardzo chaotycznie wyjaniem, co
si stao, a w kadym razie przedstawiem subiektywn
wersj wypadkw.
Moje opowiadanie nie byo przekonujce. Przeszkadza kontrast spokj ciepego pokoju w zderzeniu z nieludzkim chodem oraz poczuciem zagroenia, ktre stao si moim udziaem. Pomylaem, e przepa midzy
nimi mogo wypeni tylko dowiadczenie. Wci byem
w szoku, ale w pewnym momencie zaczem irracjonalnie sam do siebie si umiecha. Mj rozmwca patrzy
na mnie nic nie rozumiejc, albo zastanawiajc si, czy
przypadkiem nie oszalaem, a ja cieszyem si, bo nagle
dotaro do mnie, e mogem ju nie y a wci yem.
Bya to bowiem noc, ktra nie wygldaa na tak, po
ktrej nastpi jaki poranek Chyba jeszcze nigdy nie
czuem si tak dobrze.
A potem rwnie nagle jak rado, poczuem zmczenie, straszliwe zmczenie. Przez cay ten czas czuem na sobie wzrok nadkomisarza, ktry nie przerwa
mi ani razu, sucha w burzliwym milczeniu. Ani jeden
misie nie drgn na jego twarzy, tylko palce wybijay
werbel na powierzchni stou. W pewnej chwili powsta
i podszed wolnym krokiem do duego okna. Popatrzy
z w ciemno, po czym odwrci si i znw obrzuci mnie
badawczym spojrzeniem.
Teraz niemal auj, e ci nadaem t robot. powiedzia spokojnie, gosem nie zdradzajcym ladu pode-
138
nerwowania, cho przecie czuem przez skr, jak bardzo jest wzburzony. Przycignlicie ogon i Bg jeden
wie, co z tego wyniknie. Wracamy do Warszawy. Teraz,
zaraz.
A policja? zaprotestowaem niemiao.
adna policja. Co im powiesz? e gdzie tu mieszkasz, co tu robisz? To nie przejdzie. Do bdw na dzi.
Nie odpowiedziaem, bo te nie miaem nic do powiedzenia. Poszedem do swojego pokoju i spakowaem si.
Przed podr do Warszawy wziem jeszcze prysznic.
Gdy spojrzaem w lustro, zobaczyem twarz wasnego
dziadka twarz dziadka na ou mierci. Pomylaem, e
wykonywanie zawodu dziennikarza ledczego nie wpywa na mnie dobrze. Utwierdziem si w tym przekonaniu, gdy w jasnym wietle obejrzaem moj lew nog.
Bya na swoim miejscu i to jedyne dobre, co mogem
o niej powiedzie, bo poza tym przedstawiaa okropny
widok. Tu nad kolanem widniaa szeroka rana, ktra
krwawia. Noga bya opuchnita od kolana w gr, sina,
przecita kilkoma obrzydliwymi sicami. Niebieski, zielony, fioletowy, wygldao na to, e nie brakowao adnego z kolorw tczy. A jeli ktrego brakowao, to nie
mogem si zorientowa, ktrego. Wygldao na to, e
szybko nie znikn
W godzin pniej bylimy w drodze do Warszawy. Prawie nie rozmawialimy, wic skupiem uwag na przeklinaniu samego siebie. Jeeli kto szuka kandydata na atwe wywiedzenie
w pole mylaem z wciekoci to Sumliski jest
tym, kogo mu trzeba. Z powodu odczuwanego dyskom-
139
fortu prawie zapomniaem o bolcej nodze. Przypomniaem sobie za to zachwyty moich wykadowcw ze studiw
psychologicznych nad si umysu czowieka i nad potg pozytywnego mylenia, polegajcego na tym, e jeli
po tysickro wmawia sobie optymizm i pogod ducha,
to osignie si jedno i drugie. Zamiast wic samobiczowania, sprbowaem tej metody, ale w moim przypadku
mylenie pozytywne najwyraniej nie skutkowao. Co
gorsza, zaczynay mi si zwidywa demony WSI w kadym mijajcym nas samochodzie jadcym z przeciwka,
co oznaczao, e potrzebowaem snu, wic rozoyem
oparcie przedniego fotela i zamknem oczy. Na moment
przed zaniciem spojrzaem jeszcze na prowadzcego
wz nadkomisarza. Wyglda na czowieka zagubionego
w ponurym, nie koczcym si koszmarze, czowieka ciganego przez demony i przekonanego, e nigdy nie zdoa im si wymkn. To byo ostatnie, co zapamitaem.
A potem zasnem. I spaem dugo.
ROZDZIA V
SPOTKANIE
SPOTKANIE
143
ROZDZIA V
SPOTKANIE
Rozpoczem prac siadajc przy redakcyjnym
biurku, ktre byo do dyspozycji. Siedziaem tak dusz chwil w bezruchu, nie bardzo potrafic zabra
si za zadanie. Potem wczyem komputer. Odkd sigam pamici, zawsze pracowaem w terenie,
a teksty pisaem w domu. Tak byo zawsze, jeszcze w
latach dziewidziesitych, gdy byem dziennikarzem
ycia, i pniej, gdy pracowaem we Wprost czy w
Telewizji Polskiej. Jako dziennikarz ledczy, w redakcji nie miaem nic do roboty. Nigdy nie byem dziennikarzem pracujcym zza biurka czy oczekujcym, a
jaki cwany polityk we wasnym interesie potraktuje
mnie jak poczt polsk i dostarczy jak wrzutk
plik dokumentw gotowych do publikacji. Wszystkie
moje teksty czy materiay do reportay telewizyjnych
staraem si wychodzi i potwierdzi w kilku rdach, a to wymagao codziennych rozmw, spotka
i dugich knajpianych nasiadwek, czsto tylko po to,
by po wielu godzinach rozmw o niczym uzyska jedn bezcenn informacj. Mimo takiego charakteru pracy staraem si nie traci kontaktu z redakcj i spdza
w niej dzie lub dwa w tygodniu. Redakcja programu ledczego 30 minut nie bya dua, pracowao
w niej zaledwie kilku dziennikarzy i researcherw, si
144
SPOTKANIE
145
uszki. Po wielu miesicach rozmw udao mi si przekona prezesa Telewizji Polskiej, Andrzeja Urbaskiego,
i dyrektora Agencji Filmowej TVP, Sawka Jwika, e
wszystko co dotd wmwiono opinii publicznej na temat
tej zbrodni, poza miejscem i czasem uprowadzenia ksidza
Jerzego, jest kamstwem i teraz miaa nastpi pointa
w postaci realizacji 10-odcinkowego serialu telewizyjnego. Prezes Andrzej Urbaski liczy, e bdzie to okrt
flagowy TVP najbliszego sezonu Zagbiajc si
w zagadnienia zwizane z WSI, Pro Civili et consortes, si rzeczy ryzykowaem, e nie zd z napisaniem
scenariusza w terminie zawartym w kontrakcie z Agencj Filmow TVP. I gdy w trzy dni po powrocie znad
morza byem ju prawie zdecydowany na odstpienie od
tematu, zadzwoni telefon.
Dzi o siedemnastej, tam, gdzie ostatnio. Nie przyjedaj samochodem gos w suchawce zamilk i rozmwca rozczy si. Cho dzwoni z numeru zastrzeonego, za porednictwem urzdzenia zmieniajcego barw
gosu, poznaem go od razu.
W kilka godzin pniej czekaem przy restauracji Rusaka na Kpie Potockiej w sercu oliborza. Nie czekaem dugo. Nadkomisarz by punktualny. Jak zawsze.
Chodzi o morderstwo zacz bez zbdnych wstpw.
Jakie morderstwo?
Informacj otrzymaem dzi rano i nie mam jeszcze
wszystkich danych, ale nie wierz w oficjalny komunikat,
wedug ktrego to by wypadek.
Jakie morderstwo? Cholera, wydu z siebie, o co
chodzi.
146
SPOTKANIE
147
148
SPOTKANIE
149
150
W ostatnim czasie wielokrotnie publicznie wypowiada si pan na temat Wojskowych Sub Informacyjnych. Przygotowujemy program o dziaalnoci WSI
i w zwizku z tym chciabym nagra pask wypowied.
Bardzo zaley nam na czasie. Znw zapado milczenie.
Chwileczk gos w suchawce zdradza lekkie
podenerwowanie, a moe tylko tak mi si wydawao.
Sprawdz swj terminarz. Znw chwila milczenia.
To moe za trzy dni, we czwartek, o dwunastej,
w moim gabinecie w Sejmie. Tutaj nikt nie bdzie nam
przeszkadza.
Dzikuj. Bd z ekip telewizyjn punktualnie o
dwunastej.
Do widzenia.
Do widzenia.
Krtko i na temat.
Umawiajc si na spotkanie sowem nie wspomniaem, e bd chcia rozmawia o Pro Civili. Ale te nie
skamaem: rozmowa miaa dotyczy Wojskowych Sub
Informacyjnych, a wspomniana Fundacja zostaa zaoona przez onierzy tej suby, wic awizowany temat
rozmowy obejmowa take i Pro Civili. Przynajmniej
w moim przekonaniu
Trzy dni pniej, gdy z kamerzyst i dwikowcem
TVP przyjechalimy do Sejmu, okazao si jednak, e
Bronisaw Komorowski mia na ten temat zupenie inne
zdanie.
Od pierwszej chwili byo wida, e marszaek nie mia
ochoty na t wizyt. By moe uzna, e odmowa przyniesie potencjalnie trudne do ocenienia wizerunkowe
SPOTKANIE
151
straty, a by moe o wyraeniu zgody na nasze spotkanie przesdzio co innego. Tak czy inaczej, przyj nas
uprzejmie, aczkolwiek z wyczuwalnym dystansem.
Dzikuj, e powici nam pan czas powiedziaem
na powitanie. Podalimy sobie donie. Gospodarz otworzy drzwi do swojego gabinetu i wskaza mi miejsce w
wygodnym fotelu przy stole pod oknem. Napijecie si
panowie kawy? Przywoa asystenta i poprosi o cztery
kawy.
30 minut to program ledczy, prawda? na
poy stwierdzi, na poy zapyta marszaek. Prowadzicie panowie jakie dziennikarskie ledztwo?
Mona tak to uj
No dobrze, w czym mog pomc?
Wyjem notes i otworzyem go. Operator kamery
i dwikowiec dali zna, e moemy zaczyna
Na pocztek poprosz pana o ocen decyzji Sejmu,
ktry rozwiza Wojskowe Suby Informacyjne. By
pan jedynym posem Platformy Obywatelskiej, ktry
gosowa przeciwko rozwizaniu WSI. Dlaczego?
Poniewa decyzja o rozwizaniu tych sub bya
z gruntu za i wysoce szkodliwa. adne pastwo na
wiecie nie pozwolioby sobie na likwidacj sub tajnych, przynajmniej adne z tych, ktre znam. Taka likwidacja, to czysty absurd. Przypomn tylko, e Amerykanie po II wojnie wiatowej przejli niemieck
agentur ulokowan w Europie Wschodniej i korzystali
z niej przez wiele lat, z poytkiem dla siebie i powojennych Niemiec Zachodnich. Przejli agentur wrogw,
bo tego wymaga interes Stanw Zjednoczonych. A co
my zrobilimy? Zlikwidowalimy wietnie funkcjonuj-
152
SPOTKANIE
153
154
SPOTKANIE
155
przyjemna, zarwno dla mnie, jak i dla moich rozmwcw. W tamtym czasie wierzyem jeszcze w jej sens, a
moe nawet w misj.
Mylaem o tym, e udao mi si zaskoczy mojego
rozmwc, ale musiaem to przyzna on take zaskoczy mnie. Nie spodziewa si takich pyta, a i ja nie spodziewaem si a takiej reakcji. Wrc do tej rozmowy
i nastpnym razem nie dam si tak spawi obiecaem
sobie. Czy mogem wtedy przypuszcza, e nastpnego
razu nie bdzie ?
ROZDZIA VI
HISTORIA, KTRA TRWA
159
ROZDZIA VI
HISTORIA, KTRA TRWA
Tego dnia po kolacji wrciem do redakcji. Od razu
poszedem do swojego pokoju i cho oprcz mnie w redakcji nie byo nikogo, zamknem za sob drzwi. Chciaem wszystko raz jeszcze sobie przemyle, z uwag
przejrze wszystkie materiay i biorc pod uwag fakt,
e czowiek, ktry pomaga mi je zbiera, ju nie yje,
a tym samym nie moe pomc w znalezieniu odpowiedzi
na pytania bez odpowiedzi
Musiaem te rozstrzygn, czy w materiaach jest
co, co mogoby stanowi punkt wyjcia do dalszego badania poszczeglnych wtkw.
Wczyem swj komputer i rozpoczem prac
W cigu kilku nastpnych dni napyny do mnie informacje z trzech niezalenych rde. Wszystkie potwierdzay, e Fundacja Pro Civili jest wyjtkow
organizacj przestpcz. Wszystkie zalecay wyjtkow ostrono przy zajmowaniu si tym tematem.
I wszystkie zwracay uwag na tajemnicz rol zwizan z dziaalnoci Fundacji byego ministra obrony narodowej, Bronisawa Komorowskiego. Niezalene rda
przedstawiay zupenie inny obraz byego szefa MON,
ni ten, ktry by znany opinii publicznej. Czytajc opracowania mogem przeledzi drog kariery byego mi-
160
161
162
163
niezalene rda jego roli dla funkcjonowania tej Fundacji byo coraz wicej i wiele one mi wyjaniay, za jego
osoba intrygowaa mnie coraz bardziej. Kada jednak
z pozyskanych informacji zawieraa jednak luki,
ktre
nie
domykay
ukadanki.
Zastanawiajc si, gdzie tkwi klucz do tej ukadanki, przypomniaem sobie spotkanie z pewnym informatorem,
z ktrym odbyem zadziwiajce rozmowy, gdy zbieraem
materiay do filmu o siatce pedofilw w Polsce
*
Dokumentowanie informacji szo jak po grudzie, bo
siatka bya gboko zakonspirowana. Od jednego z informatorw otrzymaem wiadomo, e zna odpowiedniego
czowieka, kapitana sub tajnych, ktry w latach 80.
i jeszcze po weryfikacji w pierwszej poowie lat 90. robi
z pedofilw swoich informatorw i by moe zgodziby si
przekaza materiay na ten temat. Po kilku dniach otrzymaem potwierdzenie, e kapitan zgadza si na rozmow.
Pojechaem zatem na spotkanie z czowiekiem, o ktrym
wiedziaem, e pracujc przez lata w resorcie spraw wewntrznych, gdy zatrzymywa przestpc pedofila, puszcza go wolno w zamian za podpisanie zobowizania do
wsppracy. Jeszcze przed spotkaniem przeyem zaskoczenie. Budynek, ktry odnalazem pod wskazanym
adresem, nie by domem jak inne domy, raczej rezydencj przypominajc gabarytami paac namiestnikowski,
z pikn werand, ogrodem i liczc na oko wier hektara dziak. Przed wejciem fontanna i dwa nowiutkie
terenowe jeepy. Cao otacza blisko trzymetrowy mur.
164
165
oczami i twarz, ktr mgbym nawet uzna za sympatyczn, gdybym tylko zapomnia o okolicznociach, w jakich si tu znalazem. Jednym sowem mj rozmwca nie
wyglda na tpego ubola, przeciwnie, wyglda bardzo
fachowo. Twardy i wygldajcy na przebiegego osobnik
po pidziesitce. Glina, i to nie taki, ktrego mona by
lekceway. Zamkn drzwi i podszed do mnie lekkim
sprystym krokiem. Przedstawi si.
Nieczsto przyjmuj goci tutaj, ale wiele o panu
syszaem i chciaem, abymy obaj czuli si swobodnie
zagadn.
Zastanowiem si chwil, co odpowiedzie, ale postanowiem nie komentowa tego, co usyszaem. Umiechnem si i ucisnem mu do.
Prosz, niech pan siada zagadn gospodarz.
Napije si pan czego?
Moe latte, jeli aska.
Kapitan skrzywi si, jakbym popeni jakie witokradztwo, unis pytajco brwi i zerkn na mnie bacznie.
Naprawd nie napije si pan czego mocniejszego ?
Nie dzi. Zaparkowaem tu niedaleko, no i pora zbyt
wczesna.
A ja si napij...
Podnis si z fotela i zgarniajc po drodze pust
szklank pogalopowa z powrotem w stron hallu, niczym
zdychajcy z pragnienia wielbd do najbliszej oazy.
Po chwili wrci w towarzystwie ciemnowosej piknoci, ktra postawia przed nami szklank wypenion
jakim trunkiem i caff latte. Kobieta cicho zamkna
drzwi i po chwili znw bylimy sami.
166
167
168
169
zadowolony, gdyby zaprotestowa. Ale nie, mj gospodarz nawet si nie zdenerwowa i odpowiedzia zupenie
spokojnie, jakby mwi o sprawie zupenie bahej, niedotyczcej jego ofiar, ktrymi szantaowani przez niego
ludzie w jakiej mierze przecie byli.
Panu tych ludzi szkoda? Przecie to pedofile.
Wszyscy?
No nie, tylko niektrzy. Ale pozostali te co kiedy przeskrobali, inaczej nie mielibymy ich w naszych
aktach.
Zastanowi si przez moment i umiechn do swoich
myli.
Gdyby tacy jak ja ujawnili wszystkie te rzeczy, ten
kraj rozleciaby si w drzazgi. Ale po co to robi? Dla
mnie to tylko interes. Prawo popytu i poday, nic osobistego.
Oczyma wyobrani zobaczyem wiat, w ktrym ten czowiek i jego ofiary funkcjonowali od lat.
Ile ich mogo by? Pidziesiciu? Siedemdziesiciu?
Jak zostali tajnymi wsppracownikami Suby Bezpieczestwa? Kiedy w przeszoci popenili bd,
a moe ca seri bdw. Pomijajc tych, ktrzy wykorzystywali dzieci co mogli zrobi pozostali? Chcc
otrzyma paszport donieli na przyjaciela, ktremu donos zniszczy ycie: moe nawet popeni samobjstwo,
a moe tylko rozpada mu si rodzina? A moe zrobili
co innego spowodowali wypadek po pijanemu, w wyniku ktrego kto powanie ucierpia lub zgin? Moe
uczestniczyli w jakiej esbeckiej prowokacji, rozpracowaniu lub innej podoci, ktra skoczya si wizieniem
170
albo innym dramatem wielu osb? W rzeczywistoci pytania ograniczay si do zaledwie kilku, ale ich warianty
osigay cyfr astronomiczn.
Jeli mieli wtedy dwadziecia lub trzydzieci lat, to
dzi maj lat pidziesit lub szedziesit i znajduj si
u szczytu aktywnoci zawodowej i kariery. Wtedy byli
na dorobku, studentami, doktorantami, klerykami dzi
mog by ministrami, profesorami, szanowanymi biznesmenami, moe biskupami lub autorytetami moralnymi?
Ujawnienie kompromitujcych informacji dla wielu z nich
mogo by kocem wszystkiego, tak jak to si stao w przypadku arcybiskupa Paetza, ktry po ujawnieniu danych
z jego teczki z dnia na dzie zosta odsunity w cie
i znalaz si na marginesie ycia, jakie dotd wid. Nie
byo wic takiej ceny, jakiej szantaowani nie zapaciliby swojemu szantaycie, bo stawk w tej rozgrywce
de facto byo ycie. Ofiary mojego gospodarza z pewnoci musiay by osobami zamonymi lub wpywowymi.
Przynajmniej na tyle, by on mg pawi si w luksusie
i wie ycia rentiera milionera...
Gdybym ja mia takie dokumenty, a ci ludzie o tym
wiedzieli, nie uwaabym, e jestem zbyt bezpieczny
zagadnem.
W odpowiedzi wskaza rk szaf z segregatorami.
Mam ich dobr setk z dokumentami. Oni wszyscy o
tym wiedz i dbaj, by nic mi si nie stao. S bezpieczni
tak dugo, jak dugo ja jestem bezpieczny.
Wzdrygnem si. Naprzeciw mnie znajdowaa si
caa szafa pieka. Dziesitki segregatorw wypenionych
171
172
173
174
175
176
177
Akcji Wyborczej Solidarno decyzj Ministra Obrony Narodowej Bronisawa Komorowskiego Aleksander
Lichodzki uzyska awans na stanowisko generalskie
i uprawnienia do wyszej emerytury. Jak w kultowym
filmie Pasikowskiego Psy: czasy si zmieniay, a Aleksander Lichodzki wci by na topie i wci doradza prezesom wanych agend wojskowych, od Akademii Obrony
Narodowej po Agencj Mienia Wojskowego.
Ogarno mnie zdumienie. Fakt, e Aleksander Lichodzki mwi prawd, kiedy w Agencji Mienia Wojskowego chwali si w mojej obecnoci, e to on pomg Komorowskiemu w odzyskaniu pienidzy, by zaskakujcy
sam w sobie. Kiedy o tym zdawkowo wspomina, sdziem, e to autokreacja, co w rodzaju pokazwki, ile
to on moe, ale teraz, w kontekcie czytanych raportw,
uwierzyem mu. Wreszcie zaczynao co do mnie dociera. Koo si domykao, wszystkie elementy amigwki
wreszcie zaczy do siebie przystawa.
Wrciem do dokumentacji. Wynikao z niej, e kolejn barwn postaci z otoczenia szefa MON by
Wiesaw Huszcza, wsppracownik WSI i szara eminencja salonw warszawskich. Z dokumentw, ktre miaem na biurku, wynikao, e Huszcza wraz
z Vahapem Toyem, biznesmenem z Turcji, zaoyli firm Epit Polska. Niedugo pniej doczy do
nich Ryszard Grabas, podobnie jak Huszcza wsppracujcy z WSI, i ju we trzech zaoyli now spk: Epit & Korporacja Rozwoju Wschd-Zachd.
Na terenach lotniska byej jednostki wojskowej 5058
178
179
ROZDZIA VII
KROCZC WRD CIENI
183
ROZDZIA VII
KROCZC WRD CIENI
Powietrze sali konferencyjnej pachniao wie farb i lakierem. Wymieniona podoga nie zdya dobrze
wyschn. Nowe, przywiezione zaledwie przed trzema
miesicami meble i due, umieszczone od metra ponad
ziemi a po sam sufit okna, potgoway wraenie wieoci i nowoci Remont caego, wielkiego kompleksu
wojskowego w Biaej Podlaskiej, ktry rozpocz si pod
koniec 2000 roku i pochon kilkanacie milionw zotych, nieomal dokadnie przed miesicem dobieg koca. Po likwidacji lotniczej Jednostki Wojskowej 5058
obiekty przystosowano do przyjcia 47. Szkolnego Puku migowcw z Nowego Miasta. W Biaej Podlaskiej
mia powsta Orodek Szkolenia Lotniczego, jedyny taki
orodek w Polsce, gdzie swoje umiejtnoci mogli ksztatowa piloci migowcw. Za tak, a nie inn lokalizacj przemawiaa doskonaa baza i najduszy w kraju,
dobrze utrzymany pas startowy. Minusem wydawao si
pooenie zaledwie kilkadziesit kilometrw od granic
Paktu NATO. Poniewa jednak w przypadku orodka
szkoleniowego nie miao to zasadniczego znaczenia, do
Biaej Podlaskiej przyleciao kilkadziesit migowcw.
Z Nowego Miasta przebazowano szereg urzdze, zmodernizowano stare i zakupiono nowe. W tym samym
czasie do Biaej przybyo kilkudziesiciu pilotw mi-
185
186
187
188
myleniem propastwowym, a marnotrawstwem milionw zotych i traktowaniem ludzi, jak worki ziemniakw
przerzucane z miejsca na miejsce. Oficer przerwa.
W chwili milczenia wszyscy usyszeli odpowied ministra Komorowskiego.
Mam nadziej, e pan jako usprawiedliwi swoj
impertynencj
Usprawiedliwia si? oficer umiechn si ze
zmczeniem. Nie, panie ministrze, tego nie potrafi,
ale chtnie uzasadni swoje stanowisko. To moe przynie korzy. Widzi pan t naszywk na moim mundurze: Per aspera ad astra? Przez ciernie do gwiazd. By
moe tego pan nie wie, e to motto polskich lotnikw,
ktre doskonale oddaje nasze samopoczucie, mieszanki romantyzmu z gorycz. Ze wskazaniem na gorycz
umiechn si kwano.
Umilk. Nikt nie przerwa milczenia.
Dobiegaj do nas gosy z ministerstwa, ktrym pan
kieruje, e trzy orodki szkolenia lotniczego nie s potrzebne, bo wystarcz dwa, w Radomiu i Dblinie, a idc
dalej, e moe w ogle lepiej w Polsce nie szkoli lotnikw, bo nie sta nas, no i mamy sojusznikw. Najwyraniej kto zapomnia o starym wojskowym przysowiu,
ktre mwi, e kogo nie sta na utrzymanie wasnej armii,
prdzej czy pniej bdzie zmuszony utrzymywa cudz.
A odnonie kwestii irracjonalnych pomysw dotyczcych lotnictwa wojskowego, to rozstrzygny j wszystkie ostatnie wojny, zwaszcza ta w Zatoce, czy ta na
Bakanach. Dobitnie udowodniy, e dzisiejsza wojna
konwencjonalna, to wojna lotnikw.
189
190
191
192
jego protezy nogi, nigdy bym nie uwierzy, e jest czowiekiem niepenosprawnym. Kula, ale zawsze chodzi
dynamicznie, prawie tak sprawnie, jak powozi bryczk.
W 1980 roku by w kadrze olimpijskiej w podnoszeniu
ciarw i gdy przygotowywa si do wyjazdu na olimpiad w Moskwie, wpad pod pocig. Pomimo kalectwa
nie zaniecha uprawiania sportu. By uczestnikiem paraolimpiad w wyciskaniu sztangi lec, dwukrotnie zdoby
mistrzostwo wiata w tej dyscyplinie sportu, uczestniczc
w rozmaitych zawodach zwiedzi cay wiat, w Cannes
z powodzeniem siowa si na rk z Arnoldem Schwarzeneggerem i Sylwestrem Stallone. Przede wszystkim
jednak by niestrudzonym gawdziarzem, ktry zna
niezliczon liczb humorystycznych i interesujcych
anegdot, czowiekiem, ktrego twarz zawsze wyraaa
sympatyczn mieszanin zaskoczenia i dobrego humoru. Zaskoczenia, bo ycie codziennie przynosi rozmaite
niespodzianki, a dobrego humoru dlatego, e wiat jest
i zawsze bdzie cudowny. Nieczsto spotyka si takie
oblicze, lecz jeli ju si je ujrzy, od razu zdradza ono
przede wszystkim jedno pogod ducha. Zapewne o takich ludziach myla Norwid, kiedy tskni: Do tych co
maj tak za tak i nie za nie bez wiatocienia.
Ten niezwyky czowiek by waciwym uzupenieniem niezwykego krajobrazu w tym niezwykym miejscu, ktre od czasw mojej pierwszej tam wizyty jeszcze si cudownie rozwino. Przybyy kolejne zabytkowe
dworki, przeniesione z poudniowo-wschodniej Polski,
przemienione w nietypowe hotele wiatraki, wspaniae
ogrody i ukryte za rozoystymi drzewami obiekty spor-
193
194
go posadzonego tam drzewa. Ilekro tam jednak bywaem, syszaem, e rwnoprawnym, cho nieoficjalnym
wspdecydentem jest mieszkajcy na uboczu Zaborka,
w domu otoczonym palisad i fos, jego wj, Marian Cypel. Dopiero kilka lat pniej dowiedziaem si, e Marian Cypel, nazywany przez swoich goci hrabi, by
attach w Wiedniu, a w rzeczywistoci wiedeskim rezydentem polskiego wywiadu, wczeniej odpowiedzialnym
midzy innymi za kontakty decydentw PRL z hiszpaskim dyktatorem generaem Franco
Wpewnymmomenciektemokaspostrzegem,eCypel
i drugi z towarzyszcych ksidzu biskupowi mczyzn
odeszli od stou, zagarniajc po drodze szklanki z jakim trunkiem odeszli szybkim krokiem, a w zasadzie
pogalopowali na zewntrz budynku, niczym zdychajce
z pragnienia wielbdy do najbliszej oazy.
Drugiego z mczyzn nie znaem nawet z widzenia. Intrygowa mnie od jakiego czasu, bo zauwayem, e waciwie nie robi nic, jak tylko kursuje pomidzy biskupim
stoem, a ogrodem, co chwila wychodzc na przechadzk z kim innym. Zaciekawi mnie na tyle, e postanowiem zapyta o niego ojca Marcina, zakonnika z Podlasia, ktry wprowadzi mnie w rodowisko informatorw
z WSI i ktremu zawdziczaem pobyt na uroczystociach imieninowych Sawoja Leszka Godzia. Tak naprawd przyjechaem tu jednak, by spotka si z bardzo
dobrym znajomym ojca Marcin bardzo wan osob,
ktra miaa mi do przekazania bardzo wane informacje.
Awizowany bardzo wany go solenizanta mia dotrze
195
196
kim za przybycie. Uwaam to za przysug wywiadczon mnie osobicie i dlatego czuj si dunikiem kadego z was. Odsumy dzi od siebie wszelkie zmartwienia
i cieszmy si tym miym wieczorem w tym miym miejscu.
Ksidz biskup mwi jeszcze dugo, okraszajc swoje
przemwienie szeregiem dygresji i anegdot, ktre kadorazowo spotykay si z pozytywn reakcj zebranych.
Poza tym nikt z obecnych nie przerywa. Jedni palili cygara, inni popijali drinki. Wszyscy byli dobrymi, cierpliwymi suchaczami. Gdy skoczy, rozlegy si brawa i gocie biskupa Sawoja Leszka Godzia wypenili toast, po
czym z powrotem zajli swoje miejsca. Nie zdyli jednak
dobrze usi, gdy po chwili ponownie wszyscy powstali.
W drzwiach wejciowych stan nie kto inny, tylko posta, ktr do tego momentu znaem wycznie z okienka
telewizora, bardzo wany czowiek, ktry mia dla mnie
bardzo wane informacje Byy Premier
Imieninowa impreza trwaa do pnocy, by pniej
przenie si do pracy w podgrupach, do hotelowych
pokoi. Gocie bawili si w najlepsze, ja tymczasem oczekujc na spotkanie z Byym Premierem co chwila musiaem si szczypa, by przekona samego siebie, e naprawd nie pi i e to wszystko dzieje si naprawd.
Zastanawiaem si, jaki chichot losu poczy w jedno
tak menaeri: konserwatywnych biskupw i patriotycznych ksiy, rezydentw PRLowskiego wywiadu i
oficerw SB, pukownikw wojskowych sub tajnych i
ich agentur, byych premierw i przedstawicieli obecnego kierownictwa MON? Mylaem o tym, co by na taki
obrazek powiedzia mj mentor i wykadowca w jednej
197
198
199
ledczy miaem zawsze ograniczone fundusze, a tym bardziej jako uprawiajcy ten fach tzw. wolny strzelec.
Byway jednak sytuacje, gdy sprawy budetu musiay
zej na dalszy plan. To bya jedna z takich sytuacji.
Restauracja na dolnym Mokotowie, opodal domu bez
kantw, jak niektrzy nazywali ambasad rosyjsk,
moe i nie jest, jak reklamuj si jej waciciele, najlepsz w Warszawie, ale nie podabym ich do sdu za
wprowadzanie w bd. Od kawioru a po deser jedzenie
byo przepyszne. Szara pluszowa kanapa, na ktrej siedziaem, bya szczytem restauracyjnego komfortu, wic
rozparem si na niej, podniosem szklank do gry i potwierdziem wzniesiony przez gospodarza kolejny toast:
za spotkanie.
Za spotkanie odpowiedziao dwch mczyzn siedzcych po bokach
Nigdy nie dowiedziaem si, jak doszo do tego, e spotkalimy si w takim wanie gronie. Spotkanie, na ktrym
Byy Premier mia przekaza mi kolejn gar informacji
o swoich partyjnych kolegach i nie tylko miao odby
si w cztery oczy. Nalega na to mj informator, co zreszt byo dla mnie zrozumiae i oczywiste. Zdziwiem si,
e chce spotka si w takim wanie miejscu, gdzie, zwaywszy na to kim by, ryzyko denuncjacji byo spore, niemniej wyjani mi, e w restauracji s zamykane boksy, no
i w tamtym czasie, zgodnie z naukami mojego mentora,
jezuity dr Ryszarda Przymusiskiego, nie dziwiem si
ju prawie niczemu. Po prostu wiedziaem ju tyle, e
coraz trudniej byo mnie zadziwi.
A jednak Byemu Premierowi udao si.
Gdy wszedem do restauracji, kelner zaprowadzi
200
201
202
*
Urywane fragmenty tych i wielu innych wydarze
z nieodlegej przeszoci, w ktrych uczestniczyem i ktre znaem z autopsji, powracay teraz z si tsunami, niszczc i przewracajc do gry nogami wszystko, w co dotd
wierzyem, co mylaem i co wydawao mi si, e istnieje.
Wydarzenia z bialskiego lotniska, Zaborka czy odnoszce si do Byego Premiera traktowaem w kategoriach
klimatw, zastanawiajcych, a niekiedy szokujcych
i mrocznych, ale kompletnie od siebie oderwanych. Zagbiajc si w szczegy napywajcych informacji o
Pro Civili i zwizkach z t Fundacj prominentnych
osb z Bronisawem Komorowskim na czele odkryem,
e pojawia si przede mn zupenie nowa okoliczno,
obalajca wszystko to, co dotd o tych wydarzeniach
mylaem. Miaem przed sob pajcz sie, rozstawion
niezwykle szeroko i tak zakamuflowan, e dla osb niezorientowanych kompletnie niewidoczn. Ale ta sie bya
faktem. Co do tego nie miaem najmniejszych wtpliwoci. Wszystkie nitki czyy si ze sob, a pocigniecie
jednej wywoywao rezonans innych, pozornie odlegych
i ze sob niepowizanych. A czy je jeden czowiek. Nie
musiaem stawia kropek nad i
Gdybym jeszcze mia w tym zakresie wtpliwoci
a Bg mi wiadkiem, e ju nie miaem to musiabym si ich pozby po dwch spotkaniach, jakie odbyem
w odstpie zaledwie kilku dni.
*
203
204
205
spotka. Byy robione z duej odlegoci, ale miay odpowiedni ostro. Musia robi je profesjonalista. Nie
pozostawiay zudze odnonie do charakteru znajomoci
wystpujcych na nich osb. Na wszystkich uwidoczniony by nieznany mi mczyzna w towarzystwie czowki
gangsterw z Pruszkowa.
To Robert Poczman, a pozostaych znasz.
W milczeniu skinem gow. Henryka Niewiadomskiego Dziada, Ryszarda Szwarca Kajtka, Leszka
Danielaka Wak czy Andrzeja Zieliskiego Sowika rozpoznaby nawet pocztkujcy dziennikarz ledczy. Zdjcia wskazyway na zayo wystpujcych na
nich osb.
Woyem zdjcia w kopert i oddaem Markowi.
Byy te sygnay, e Poczman moe by uwikany
w handel broni i metalami strategicznymi z terenw
byej Wsplnoty Niepodlegych Pastw. Jak si domylasz, nic mu nie udowodniono. W 1997 roku zgosi
si do Cenzinu w towarzystwie dwch ruskich. Zoyli ofert zakupu sprztu wojskowego na rynek afrykaski, a cztery lata pniej uczestniczy w rozmowach
dotyczcych transakcji na samoloty Su-30 midzy Rosj
a Pakistanem. Podejrzewano, e mia by porednikiem.
W trakcie rozmw i negocjacji powoywa si na kontakty z UOP i WSI. Potwierdzeniem, e nie blefowa,
bya sprzeda w tym samym roku kilkuset ton paliwa
pochodzcego z jednostki wojskowej w Zielonce, objtej ochron Wojskowych Sub Informacyjnych. Paliwo
trafio do stacji midzy innymi we Wrocawiu, a dalej
rozpyno si przez sie firm-krzakw. Przez cay ten
206
czas Poczman utrzymywa kontakty z rosyjskimi oficerami odpowiedzialnymi za handel uzbrojeniem, mia wsppracowa z ludmi z bezporedniego otoczenia generaa
Graczowa odpowiedzialnymi za transakcje specjalne,
w tym utworzenie jednego z bankw w Szwajcarii. Do
najbliszych wsppracownikw Roberta Poczmana
nalea Wiesaw Huszcza, ten od Korporacji Rozwoju Wschd-Zachd. Pod koniec lat dziewidziesitych
Huszcza dziaa tam z niejakim Ryszardem Grabasem.
Ten temat jest ci chyba znany, bo przecie ci sami ludzie
dziaali te w Biaej Podlaskiej.
W milczeniu skinem gow. W tej kwestii wiedziaem ju wicej, ni chciabym wiedzie.
Marek zrobi krtk pauz.
Zastanw si, czy warto si w to zagbia.
Opowiedz mi jeszcze o tym K.
Pukownik, znajomy ministra Bronisawa Komorowskiego i kilku innych na wysokich stokach. Za komuny wpywowy oficer WSW, po jej upadku jak sam
zezna poredniczy w kontaktach midzy Baranin i
ludmi WSI. Do Baraniny zwraca si per szefie lub
panie prezesie, bywa w jego domu w Austrii, systematycznie odwiedza jego matk i siostr. Za porednictwem Baraniny pozna wiele osb, m.in. Jacka Szczygielskiego, z ktrym kooperowa w temacie gruntw pod
budow supermarketw. Co ciekawe, ten ostatni by konsulem honorowym Liberii w Warszawie.
Podobnie jak Baranina w Bratysawie.
Dokadnie.WracajcdoK.,wlatach1992-1997suy w
Sztabie Obrony Cywilnej Kraju, pniej by sze- fem
Wojewdzkiego Inspektoratu Obrony Cywilnej w
207
208
209
210
dania. Co wanego. Chc nowego ycia i nowej tosamoci, najlepiej za Oceanem lub w Wielkiej Brytanii.
Taki jest warunek. Powiedz im.
Zaskoczya mnie, ale panowaem nad sytuacj.
Nie oczekuj, e rzuc si na kad propozycj wsppracy. Jeli nie powiesz nic wicej, nic nie bd mg
zrobi.
Jeli powiem ci wszystko, powierz ci swoje ycie
Wic powiedziaa, co chciaa sprzeda. Swoj tajemnic. Nie mogem uwierzy, e mam co tak wielkiego, e
mam cyngla, ktry chce zdradzi. Nie wiedziaem, komu
mog przekaza wiadomo o najwyszym priorytecie.
Swoim przeoonym ju nie ufaem. I wtedy pomylaem
o ministrze, szefie MON.
Dlaczego wanie o nim?
Wierzyem, e minister z Solidarnoci, dziaacz
opozycji, jest poza podejrzeniami.
Co jeszcze?
Powiedziaem, e moja znajoma ma informacje o
najwyszym priorytecie. I czekaem na reakcj. Tygodniami, a potem miesicami. To nie miao sensu. Jakby
to opniali.
I co stao si potem?
Potem nagle Rosjanie zareagowali. Przyjaciel
Anny zgin w wypadku. Jak dla mnie, przesanie byo
jasne. Chciaem j ratowa, ale ona znikna. Szukaem
wszdzie. Kamie w wod. Po kilku miesicach dowiedziaem si, e wsadzili j na konwejer. Nie pytaj skd
to wiem, ale wiem. Nigdy wicej jej nie widziaem. To
wszystko.
Dlaczego mwisz mi to po tylu latach?
211
Toniebyprzypadek.Chyba,euwaasz,ebyoinaczej.
I ju si nie boj.
Nie spotkaem nikogo tak odwanego
Nie jestem odwany, tylko urnity. Pewnie zauwaye. A pij, bo zostao mi kilka miesicy ycia. Co mog
mi zrobi? Zamilk na chwil. Wiesz, w AA mamy
takie powiedzenie: nie poddawaj si tu przed cudem,
bo jak si poddasz, nie dowiesz si, e cud by blisko.
To zreszt dotyczy nie tylko alkoholikw. Spojrza mi
gboko w oczy. Ludzie boj si nie tego, co trzeba. Ja
boj si ju tylko Boga, zbyt wiele zych rzeczy w yciu
zrobiem
Nie spotkaem go nigdy wicej.
*
Aby otworzy komu oczy, potrzeba niekiedy caego ycia, by ujrze wystarczy bysk chwili. Do penego domknicia koa wci byo daleko,
ale ca ukadank miaem ju wyoon, jak na tacy.
W moim przypadku owa chwila zaja kilka miesicy
i jeli po tym czasie miabym jeszcze jakie wtpliwoci,
to kolejne spotkanie z nadkomisarzem pozbawioby mnie
ich ostatecznie.
Wiem co, czego nie wiesz. O twoim lotnisku.
I wiem kto za tym sta.
Co powiedziae?! Przygldaem si swojemu rozmwcy.
Powiedziaem, e likwidacja orodka w Biaej
i przeznaczenie lotniska dla Turka byo na rk Rosjanom. Toy by w tej rozgrywce pionkiem.
212
Skd to wiesz?
Wzruszy ramionami.
Wielu ludzi o tym wiedziao. To bya operacja,
w ktrej decydenci z Agencji Mienia Wojskowego wspdziaali z MON. Wikszo polece przekazywano ustnie,
ale to, co moliwe, dostaniesz albo powiem, gdzie tego
szuka. Nie znam odpowiedzi na wszystkie pytania, nie
moglimy zajmowa si kontrwywiadem.
O co naprawd chodzio?
To dobre pytanie! Moje rda uwaaj, e kluczowa bya nowa doktryna rosyjska, wedug zaoe ktrej
Polska miaa by wanym kanaem dla surowcw strategicznych z Rosji i pastw byego Zwizku Sowieckiego
do Europy Zachodniej. Chodzio o materiay rozszczepialne, metale ziem rzadkich itp. Biaa Podlaska bya dobrze ulokowanym punktem na tej mapie. Przy okazji, ale
w innych kierunkach, przerzucano bro. W tym przypadku istotny by fakt, e uzbrojenie i sprzt wojskowy, jakim dysponowao Wojsko Polskie, produkowano w oparciu o licencje sowieckie, co do ktrych prawa rocia sobie
Federacja Rosyjska. W interpretacji Rosjan zawarte
w latach osiemdziesitych umowy licencyjne obligoway
stron polsk do informowania strony rosyjskiej o rejonach eksportu uzbrojenia licencyjnego i wnoszenia opat
w wysokoci piciu procent wartoci wyeksportowanego
sprztu. Fakt ten determinowa dziaania WSI w brany
obrotu specjalnego. Ochrona licencji uzbrojenia pozostajcego na wyposaeniu polskiej armii stawaa si wic
de facto ochron interesw rosyjskich pod pozorem rzekomej osony kontrwywiadowczej interesw polskiego
przemysu zbrojeniowego. Zinfiltrowane przez rosyjsk
213
agentur Biuro Bezpieczestwa Narodowego byo przeciwne jakiemukolwiek podporzdkowaniu handlu broni
administracji cywilnej rzdu RP, w tym powoaniu urzdu
dla koordynacji wydawania koncesji. Zamiast tego BBN
zaproponowao demonopolizacj handlu. BBN uwaao, e naley zwikszy liczb podmiotw gospodarczych uprawnionych do handlu zagranicznego sprztem
specjalnym. Pomys zakada, by w koncesjach okrela
obszar terytorialny dziaalnoci okrelonego przedsibiorstwa. Jak wynika z tajnych akt WSI, zamiar ten
czciowo zrealizowano. Powoywanym wwczas przez
suby specjalne przedsibiorstwom wyznaczono obszar
dziaania (np. Falcon mia dziaa wycznie na obszarze
pnocno-zachodnim). Natomiast firmy nieautoryzowane
przez WSI na koncesj nie miay szans. Fakt ten dowodzi, e caa wczesna koncepcja handlu broni zwizana
bya bezporednio z wyprzeda sprztu postsowieckiego
i zapewne uksztatowana zostaa w oparciu o sowieckie
dyrektywy, przedstawiane wyszym oficerom wojskowych sub specjalnych podczas szkole w Moskwie. Za
tymi proceduralnymi sporami krya si walka o wpywy
z handlu broni, a zwaszcza olbrzymimi zasobami sprztu poradzieckiego, wci majcego zbyt w krajach trzeciego wiata. W tle za pozostawaa rosyjska koncepcja
utrzymania wpyww politycznych poprzez utrzymanie
Polski i innych krajw Europy rodkowej w sferze handlu rosyjsk broni, a zwaszcza sowieckie denia do
utrzymania monopolu na uzbrajanie armii krajw byego imperium sowieckiego. Kolejnym krokiem BBN
w dziedzinie handlu broni bya inicjatywa utworzenia
organu pastwowego przy MON, podporzdkowanego
214
waciwemu wiceministrowi. Nowo utworzonej jednostce miano powierzy koordynacj caoksztatu dziaa
zwizanych z obrotem sprztem specjalnym. Rwnoczenie genera brygady Konstanty Malejczyk oraz komandor Stanisaw Terlecki pod pozorem monitoringu
handlu broni za granic, a waciwie dla czerpania zysku, zamierzali wykorzysta w tym celu firm nalec
do Jerzego Dembowskiego Cenrex lub Profus Menagment Marka Profusa. Ostatecznie obie firmy uznano za nienadajce si do zrealizowania tych zamierze
i w ostatecznoci wywiad wojskowy postanowi wykorzystywa w tym celu firm Steo Edwarda Ochnio.
Tak wic lotnisko w Biaej Podlaskiej, jako baza przerzutowa, z wielu wzgldw stanowio intratny ksek. Nie
wiem, dlaczego przerwano ca operacj. By moe kto
przeoy wajch, a by moe wydarzyo si co innego,
ale waniejsze jest inne pytanie: kto mg to zorganizowa? Chyba nie musz stawia kropki nad i.
Nie musisz.
Decyzja musiaa zapa na najwyszym szczeblu
MON, to pewne.
Moe to przypadek?
Nic nie pozostawiano przypadkowi. Akcja bya dopracowana w najdrobniejszych szczegach. Ale s te
inne pytania, nie mniej wane. Na przykad: kto by
wadny przez tyle lat utrzymywa to wszystko w tajemnicy? Jeli znajdziesz odpowied, masz szans doprowadzi do historycznego procesu.
Brakuje mi twardych dowodw.
Bd ludzie, ktrzy pomog. Nie tylko ja. Musisz
to dokoczy. Zabiliby ci, ale o zabjstwie dziennikarza
215
ROZDZIA VIII
OBIEKT 09120
OBIEKT 09120
219
ROZDZIA VIII
OBIEKT 09120
Mijay kolejne miesice, w trakcie ktrych prowadziem dziennikarskie ledztwo rozpoczte od Pro Civili
i zmierzajce w trudnym do odgadnicia kierunku. Tony
makulatury, niekoczce si rozmowy i przesiadywanie
po knajpach stay si treci mego ycia. Byem zmczony, bardzo zmczony, cho przecie nie byo to dla mnie
nic nowego. W tamtym czasie byem przyzwyczajony do
wielomiesicznych ledztw i dugofalowej roboty
Zaczo si od terespolskiej omiornicy. Miaem
wwczas niespena dwadziecia siedem lat. Do dzi nie
potrafi wytumaczy, dlaczego w majowy poranek poczyem ludzi ubranych w cikie zimowe palta, stojcych
na dworcowym peronie, z samochodami dostawczymi
parkujcymi pod dworcem w Terespolu, ale gdy tylko
ujrzaem ten kontrast dwadziecia stopni w cieniu
i zimowe palta pomylaem, e jest to co najmniej
dziwne. Jeszcze dziwniejszy wyda mi si fakt, e nikt
na ten kontrast nie zwraca uwagi. Dla mnie, przybysza
z Warszawy, ktry od kilku miesicy mieszka w Biaej
Podlaskiej, bya to zagadka, ktrej nie potrafiem sobie
wytumaczy. Gdy zapytaem o to koleg z redakcji, lekcewaco machn rk. To tylko mrwki, drobni
przemytnicy. aden temat.
220
Co mnie w tym jednak zaintrygowao, bo wbrew radom postanowiem pojecha do Brzecia, by przyjrze
si mrwkom w pracy. Ju po pierwszym wyjedzie
wiedziaem o tej robocie wszystko. Podrni, stali bywalcy w tej brany, byskawicznie rozpoznali we mnie
nowego i udzielili darmowego instruktau. Zdradzio
mnie to, e jako jedyny pasaer w wagonie miaem wykupiony bilet. Pozostali robili zrzutk do konduktorskiej
czapki. Z udzielonej mi instrukcji w roli instruktorki
wystpia mia starsza pani, ktra do Brzecia jedzia
dwa razy dziennie z... wnuczk wynikao, e najlepsze,
bo czterokrotne przebicie jest na spirytusie.
Woreczki ze spirytusem najlepiej obwizywa tam samoprzylepn wok caego tuowia. Spirytus kupi
pan ju na dworcu, nie bdzie z tym problemu. Tak samo
papierosy. Na tych te zarabia si niele, ale trudniej je
schowa. Zreszt sam pan zobaczysz tumaczya.
Kontrola celna po stronie biaoruskiej okazaa si
fikcj. Pocztkowo biaoruscy celnicy i pogranicznicy grozili sztrafami, ale na moich wsptowarzyszach podry nie robio to adnego wraenia. Gdy
zapytaem o to moj przewodniczk z wnuczk, wytumaczya, e rednia stawka to pi dolarw od osoby
i po temacie. W drodze powrotnej wagon przypomina cystern ze spirytusem. Alkohol w woreczkach by
wszdzie. Przywizany do cia, schowany pod zimowymi kurtkami, w torbach podrnych, w cianach,
pod sufitem i pod podog. Z przeraeniem mylaem
o tym, e drobny niedopaek papierosa mgby zamieni cay ten skad w pdzc po torach pochodni.
W drodze powrotnej do Polski po wagonie rwnie kr-
OBIEKT 09120
221
222
Tak zaczo si moje pierwsze dziennikarskie ledztwo, ktre trwao przeszo rok czasu. Szczliwy zbieg
okolicznoci spowodowa, e udao mi si pozna kilku
odstawionych od interesu rekieterw, ktrzy bez skrupuw opowiedzieli o szczegach dziaalnoci swoich kolegw, poznaem te dwch szczerych celnikw
i przede wszystkim uczciwego oficera stray granicznej, ktry jak mwi pniej modli si, by na swojej drodze spotka kogo, komu mgby zaufa. Pado na
mnie. Zwyczajnie bylimy sobie wzajemnie potrzebni.
Mj oficer potrzebowa pomocy, bo na kilkaset rocznie
wychwytywanych na tej granicy kradzionych samochodw ponad poow wykrywa on sam. To mogo oznacza tylko jedno: pozostali funkcjonariusze albo byli nieudolni, albo nieuczciwi. Mj pogranicznik wiedzia, e
taki stan rzeczy nie moe trwa dugo, e prdzej czy
pniej kto, kto na granicy tak drastycznie odstaje od
reszty, zostanie w co wrobiony, bd zapaci wysok
cen w inny dramatyczny sposb. Ja z kolei potrzebowaem jego pomocy. Majc koniec nitki, brnem coraz
dalej, poznajc wiat nadgranicznych rekieterw i midzynarodowych przestpcw dziaajcych po obu stronach granicy, biaoruskiej i polskiej, wiat gigantycznych interesw, ktry y wasnym yciem. Klasycznym
przykadem interesw na tej granicy bya sytuacja, w
ktrej cztery wypenione spirytusem TIR-y przejechay przez polsk granic bez jakiejkolwiek kontroli. Fakt
ten zosta ujawniony dopiero po publikacjach na bazie
wiedzy mojego informatora. Wszczta kontrola wykazaa, e w czasie, gdy TIR-y przejeday z Biaorusi
przez most na Bugu, kilku celnikw zostao oddelego-
OBIEKT 09120
223
224
OBIEKT 09120
225
mj koci lat dziecinnych i okresu wczesnej modoci, to by mj ksidz, na homiliach ktrego si wychowywaem i ktrego mier wraz z ca rodzin gboko przeyem. Miaem wwczas pitnacie lat i nie
marzyem nawet, e po latach dane mi bdzie powrci do tej sprawy jako dziennikarzowi. Stao si tak za
spraw spotkania z Andrzejem Witkowskim w poowie
lat dziewidziesitych. Byem zafascynowany postaci tego niezwykego czowieka, ktry kady dzie zaczyna Msz wit, ktry zawsze mwi to, co myla,
i robi to, co mwi, a ktry do tego by niezwykym
profesjonalist w trakcie swojej prokuratorskiej
suby nigdy nie ponis ani jednej procesowej poraki. Andrzej Witkowski uwaa, e sprawa wyjanienia
wszystkich okolicznoci mierci ksidza Jerzego jest tak
trudna, bo wie si z szeregiem innych spraw z okresu lat osiemdziesitych, a nawet lat dziewidziesitych
i okresu pniejszego. Witkowski mia dowody, e za
morderstwem ksidza Jerzego stali oficerowie Wojskowych Sub Wewntrznych suby przemianowanej
w III RP na Wojskowe Suby Informacyjne a udzia
w zbrodni mieli take oficerowie GRU. Ruszenie tej
sprawy miao by zatem niczym uruchomienie pierwszej
kostki domina, po tym najnowsza historia Polski miaa
by pisana na nowo. Z tych wszystkich powodw prokurator Witkowski wierzy, e sprawa zamordowania ksidza Jerzego nie jest kwesti historyczn. Potwierdzay to midzy innymi tajemnicze zgony kilkunastu osb
w latach dziewidziesitych i w okresie pniejszym,
w tym mier gwnego wiadka, ktrego zeznania zoone w postpowaniu prokuratorskim cakowicie pod-
226
wayy wersj ustalon w procesie toruskim. Te tragedie, nigdy niewyjanione, porednio potwierdzay, e
s ludzie, ktrzy bynajmniej nie uwaaj tej sprawy za
historyczn i cay czas trzymaj rk na pulsie. Zajo
mi kilka lat, nim w to uwierzyem i przyznaem Witkowskiemu racj.
Idc w swoim dziennikarskim ledztwie wyznaczonymi przez niego tropami napisaem kilkadziesit artykuw demaskujcych kamstwa w tej sprawie, nakrciem
kilka reportay wyemitowanych w telewizji i wydaem
dwie ksiki o tajemnicy tej zbrodni. Pierwsza z nich
pod tytuem Kto naprawd Go zabi?, mimo i zawieraa skanowane, nieznane dotd i opatrzone klauzul
najwyszej tajnoci dokumenty cakowicie podwaajce wersj torusk, spotkaa si z cakowitym zaciszeniem. Po jej wydaniu nikt ze mn nie polemizowa,
nie zarzuca napisania nieprawdy. Po prostu cisza. Zaintrygowany odbyem szereg spotka, midzy innymi z
zaprzyjanionymi biskupami i ksidzem prymasem Jzefem Glempem. To ostatnie, zaplanowane na pitnacie
minut, trwao osiem godzin. Okazao si, e u kadego z
moich rozmwcw by kto przede mn. W jednym przypadku, u biskupa Sawoja Leszka Gdzia, moj wizyt
poprzedzi Stanisaw Iwanicki, minister sprawiedliwoci
w rzdzie AWS, ktry od pewnego czasu dokadnie
od czasu, gdy od wsplnego znajomego dowiedzia si,
e pracuj nad ksik o tajemnicy mierci ksidza Jerzego stara si do mnie zbliy, zachowujc pozory
yczliwoci i proponujc, bymy mwili sobie po imieniu.
W innym przypadku znany scenarzysta, moralista i au-
OBIEKT 09120
227
228
sprawa nabraa dla mnie priorytetu, jeli nawet nie tematycznego, to z pewnoci czasowego
Mimo wszystko dziennikarskie ledztwo w sprawie
Pro Civili i niebezpiecznych zwizkw ministra Komorowskiego jak w tamtym czasie na wasne potrzeby okrelaem t histori w roku 2007 i na pocztku
2008 szo swoim rytmem. Ubywao starych pyta bez
odpowiedzi, jednoczenie jednak przybywao nowych
wtkw, opatrzonych klauzul tajemnicy, a nawet tajnoci. Jeden z nich stanowia sprawa kontaktw oficerw WSI I GRU w Zaborku. rda wskazyway, e w latach 2000 2001 co najmniej kilkakrotnie
wysocy rang oficerowie WSI wanie tam przekazywali informacje wyprzedzajce dla swoich kolegw
z Rosji. Fakt ten by tylko jedn z wielu przesanek, e
lata wietlne po 1989 roku, gdy szef WSW, genera
Edmund Bua, przekaza Rosjanom kartotek operacyjn polskich wojskowych sub tajnych, Wojskowe Suby Informacyjne wci dziaay w sposb dla Rosjan
cakowicie przezroczysty i podporzdkowany. rda
wskazyway te, e zagraniczny aparat wywiadowczy
Zarzdu II SG WP zosta przejty przez Rosjan, co z
kolei potwierdzay suby wywiadowcze innych pastw
NATO, na przykad francuski wywiad wojskowy DST.
Francuzi przekazali pukownikowi Zdzisawowi yowskiemu z Zarzdu II SG WP list dwudziestu osb
pracujcych na terenie Francji dla polskiego wywiadu
wojskowego, spord ktrych a pitnacie przejy rosyjskie GRU. Formalny, utrzymany w ostrym tonie postulat strony francuskiej dotyczy rezygnacji przez polski
wywiad wojskowy z wszelkich dziaa we Francji, ktre
OBIEKT 09120
229
230
OBIEKT 09120
231
232
OBIEKT 09120
233
234
OBIEKT 09120
235
236
W efekcie doszo do niespotykanego w adnym innym kraju NATO prywatyzacji systemu obronnego
pastwa, z moliwoci odkupienia tego systemu na
wolnym rynku. Pytanie, jak to moliwe, e podlege
Komorowskiemu Ministerstwo Obrony Narodowej i
Wojskowe Suby Informacyjne dopuciy do sytuacji,
w ktrej polskie wadze utraciy mono kontroli systemem kierowania pastwem na czas wojny, pozostaje bez
odpowiedzi.
Przy okazji ujawniono kuriozaln, ale tak naprawd
szokujc sytuacj, w ktrej pukownik Jerzy Nka
z UOP wystpowa w etapowej sprzeday TP S.A. w
dwch wykluczajcych si rolach: najpierw jako Zastpca Szefa UOP, a nastpnie, po sprzeday spki, jako Dyrektor Biura Bezpieczestwa TP S.A. Co wicej, okazao
si, i pukownik Jerzy Nka zdekonspirowa szczeglnie chroniony Obiekt 09120, podajc w pismach opatrzonych klauzula jawne dokadny adres Obiektu 09120
wraz z numerem ksigi wieczystej. Do tego momentu caa
korespondencja dotyczca 09120 i wszystkie zaczniki
zwizane z Obiektem zaczniki miay klauzul tajne.
Zdekonspirowanie Obiektu 09120 i obnienie klauzuli dokumentw z nim zwizanych, ktre nastpio po sprzeday TP S.A., byo niczym innym, jak tylko przestpstwem
uderzajcym w ywotne interesy kraju. Ca t szokujc sytuacj, pokazujc, e Polska jest pastwem na
niby, udao si zmodyfikowa dopiero po chwilowym
odebraniu wadzy rodowisku, z ktrym sympatyzowa i
by zwizany Bronisaw Komorowski 4 wrzenia 2007
roku. Tego dnia Rada Ministrw wydaa rozporzdzenie
OBIEKT 09120
237
w sprawie spek o istotnym znaczeniu dla porzdku publicznego lub bezpieczestwa publicznego. Ustalono, i
w spkach tych Skarb Pastwa bdzie dysponowa
szczeglnymi uprawnieniami, czyli tak zwan zot akcj, przeciwko czemu zaprotestowali Francuzi
twierdzc, e decyzja post factum ich nie obowizuje i wszczli kampani protestacyjn. Posiadanie zotej akcji miao oznacza, e Minister Skarbu Pastwa
bdzie mia prawo weta w stosunku do niektrych decyzji oraz prawo umieszczania swoich przedstawicieli
we wadzach spki. Nie zmieniao to jednak w niczym
faktu, e przez ponad sze lat, gwnie w wyniku zaniedba MON i WSI z roku 2000 i 2001, za kadencji
w MON Bronisawa Komorowskiego, Polska nie dysponowaa systemem kierowania pastwem oraz systemem
kierowania obronnoci pastwa na czas zagroe czy
wojny. Z kolei dekonspiracja Obiektu 09120 sprawia,
e w przypadku zagroenia, ewentualny przeciwnik jednym uderzeniem w Wze cznoci mg zmieni stanowiska kierowania pastwem i dowodzenia armi w nieme
i guche piwniczne schrony. W efekcie caej tej sytuacji
prace nad powstaniem takiego obiektu, ktre s standardem w pastwach NATO, wstrzymano na dziesi lat i
do dzi nie ukoczono.
*
Byem w cikim szoku, gdy przebrnem przez t kolejn porcj wiedzy tajemnej. Sporo wiedziaem ju
wczeniej.
238
OBIEKT 09120
239
sub specjalnych PRL-u sta si rdzeniem struktury gospodarczej III Rzeczypospolitej. Ale nawet w tych nowych warunkach nie zaniechano kooperacji z dawnymi
towarzyszami.
Wiedziaem te, e jeszcze na pocztku lat 90. dziaania Zarzdu II SG WP uwarunkowane byy potrzebami radzieckich sub wywiadowczych, co potwierdza
funkcjonowanie rezydentury Zarzdu II w Danii o kryptonimie Paleta, ktra ocenia wspprac z rezydentem radzieckiego wywiadu wojskowego w Kopenhadze
jako wspprac majc tendencj wzrostow. W latach 1991-2006, czyli w okresie funkcjonowania WSI,
suby krajw NATO wielokrotnie wysyay sygnay do
WSI o zidentyfikowanych przypadkach wykorzystywania zagranicznego aparatu wywiadowczego polskich
sub przez suby rosyjskie, sugerujc stronie polskiej
konieczno jego wycofania...
Wiedziaem wreszcie, e poza biznesem i kontaktami z byymi towarzyszami z ZSRR w WSI zajmowano si tymi, ktrzy zajmowali si WSI, zwalczano
wic tych nadgorliwych, ktrym si wydawao, e co
mog, a ktrzy utrudniali prowadzenie interesw,
ze szczeglnym uwzgldnieniem dziennikarzy czy politycznych narwacw, zmierzajcych do rozliczenia
i zweryfikowania WSI. To wszystko budowao ideowo WSI. Oczywicie ycie w pewnych krgach
WSI nie byo rwnie wolne od kobiet dominowao podejcie subowo-uytkowe. Historia jednego
z pukownikw opowiada o tym, jak wieziony samocho-
240
OBIEKT 09120
241
wanego i szalenie wraliwego. Ubocznym efektem publikacji byo wszczte z urzdu ledztwo przez Agencj
Bezpieczestwa Wewntrznego, ktre miao wyjani,
w jaki sposb weszlimy w posiadanie cile tajnych informacji. Przesuchano wszystkich czonkw ekipy TVP,
z ktrych cz lekko spanikowaa i zachowaa si na zasadzie to nie ja, to Sumliski. Nie przeszkadzao mi
to, bo wiedziaem, e oni czyli ABW i tak wiedz, co
maja wiedzie, niemniej przykro byo skonkludowa tak
enujco nisk solidarno ze strony niektrych kolegw
i koleanek. Zastanawiajca i przy okazji wiele mwica
bya te reakcja na emisj reportay mojego informatora, Aleksandra Lichodzkiego.
Uwaaj na ciarwki ze wirem to byy pierwsze
sowa Olka Lichodzkiego nazajutrz po emisji pierwszego odcinka. Cho bya niedziela program emitowano
w sobotnie wieczory bardzo nalega na krtkie spotkanie. By zdenerwowany, nieudolnie prbowa to ukry.
Kolejna wypowied nie kontrastowaa z jego stanem
emocjonalnym.
Ostrzegaem, eby si nie pakowa w te rewiry,
a ty upare si przekroczy Rubikon. Nie zrozumiae,
e unikanie pewnych tematw powinno by dla ciebie
priorytetem. Po co si w to wpierdalasz?
O czym ty mwisz?
O czym mwi? Mwi o tym, e jak kilka tygodni
temu mwie, e przygotowujesz megabomb o WSI
i potrzebujesz informacji, powiedziaem, e pomog
w tym temacie i przyznasz, e sowa dotrzymaem, e
przecie pomogem jak cholera. Ale jednoczenie ostrze-
242
gaem, eby si od pewnych wtkw odpierdoli. Szczerze radziem, a ty nie posuchae. Mwi o tym, e jeste
za krtki na pewne tematy, i o tym, e jeeli zamierzasz
si bawi na tym poziomie, powiniene pozna kilka faktw, zanim bdzie za pno. Zreszt by moe ju jest za
pno
Paradoksalnie ta reakcja i kilka innych tylko potwierdzay, e strza by celny
W tamtym czasie dostaem propozycje od Grzegorza
Grnego, redaktora naczelnego Wydawnictwa Fronda,
napisania prawdziwej historii Wojskowych Sub Informacyjnych. Skadajc mi propozycj Grzegorz rzuci
krtko: do tej pory nikt si tego nie podj, kto zrobi to
pierwszy, przejdzie do historii. Wydawao mi si, e spokojnie podoam. Miaem swoje dojcia, informatorw i
odpowiedni zasb wiedzy, brakowao mi jednak czego innego olbrzymiej dawki wolnego czasu, jakiej taki projekt wymaga. Pomijajc 30 minut, program ledczy w
TVP, rwnolegle prowadziem te autorski cotygodniowy magazyn reporterski pt. Oblicza prawdy, ujawniajcy mechanizmy dziaalnoci Suby Bezpieczestwa na
Lubelszczynie, a przecie miaem jeszcze obowizujcy
kontrakt dziennikarski we Wprost. Tak wic czas by
tym czynnikiem, ktrego brak odczuwaem najbardziej
bolenie, zwaszcza e zblia si termin ukoczenia kolejnej ksiki oraz scenariusza, ktry pisaem dla Agencji Filmowej Telewizji Polskiej o najgoniejszej zbrodni
PRL, zamordowaniu ksidza Jerzego Popieuszki. By
ju wybrany i uzgodniony reyser, Mariusz Malec, oraz
autor muzyki, Micha Lorentz, ale pisany przeze mnie
OBIEKT 09120
243
244
OBIEKT 09120
245
to samo robi z pytami DVD. Kolumbowie czy Misja bez znaczenia, klatka po klatce, sekwencja po
sekwencji. Take w tym przypadku zajcie pochono go bez reszty. W tym czasie kolejni funkcjonariusze
penetrowali mieszkanie ksiki, ubrania, rzeczy dzieci, jeszcze inni skanowali karty telefoniczne bd szukajc tajnego Aneksu ostukiwali ciany, centymetr po
centymetrze. Mj zawd sprawia, e czsto syszaem,
rozmawiaem, pisaem, a nawet uczestniczyem nieformalnie, jako obserwator w rozmaitych akcjach policji
i sub specjalnych, jednak jeszcze nigdy nie spotkaem
si z przeszukaniem prowadzonym tak dokadnie i metodycznie. Rwnolegle, jak dowiedziaem si pniej,
podobnie szczegowe przeszukania trway w warszawskim mieszkaniu mojego ojca i mieszkaniu teciw
w Biaej Podlaskiej. Szczegowe do tego stopnia, e
w tym ostatnim prbowano spuci wod z akwarium.
W pewnym momencie w moim szedziesiciometrowym mieszkaniu znajdowao si dwunastu funkcjonariuszy Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, z ktrych
kady zajmowa si inn czynnoci. Po kilkudziesiciu
minutach czowiek z hiszpask brdk, jak si pniej
okazao, dowodzcy akcj oficer ABW w stopniu kapitana, poprosi mnie o wydanie wszystkich znajdujcych
si w mieszkaniu dokumentw. Zwracajc uwag, e s
to dokumenty dziennikarskie, wydaem midzy innymi
zeznania wiadka koronnego Jarosawa Sokoowskiego
pseudonim Masa, do niedawna najbardziej tajne akta
w Polsce, oraz tajne materiay ze ledztwa prowadzonego
w sprawie zamordowania Ksidza Jerzego Popieuszki. To by ostatni raz, kiedy je widziaem. Zapakowa-
246
OBIEKT 09120
247
248
OBIEKT 09120
249
250
nie istnieje odczucie godu czy pragnienia. Grzecznie podzikowaem. To byo wszystko, co mogem powiedzie.
Dochodzia pitnasta, gdy jeden z funkcjonariuszy ABW
wczy kana TVN 24. Ten krtki moment pozwoli mi
na zorientowanie si, e rwnolegle trwa przeszukanie
w mieszkaniach kilku czonkw komisji weryfikacyjnej
WSI. Pozwoli mi zarazem zrozumie powag sytuacji.
Ten jeden moment unaoczni mi, te e skoro uruchomiono rodki na tak skal, sprawa jest powana, a decyzja o akcji musiaa zapa na najwyszym szczeblu,
i to nie tylko szczeblu ABW. Byem wiadomy, co to dla
mnie moe oznacza. Cay czas zastanawiaem si, jak t
sytuacj znosz moi bliscy. Pomylaem, w jak cikim
szoku musz si znajdowa, skoro ja z tego wszystkiego rozumiem bardzo niewiele albo nic. Oczyma wyobrani widziaem moj rodzin, pozostawion sam
sobie w tej sytuacji cakowitego zaskoczenia i niezrozumienia zachodzcych wydarze. Trudno byo co na
to poradzi. Okoo dwudziestej pierwszej przeszukanie
dobiego koca. Funkcjonariusze zgodzili si nie zakada mi kajdanek. Mielimy wyj po cichu i nie zwraca na siebie uwagi. Zbieralimy si ju do wyjcia,
gdy u drzwi wejciowych rozleg si dzwonek. Jeden
z funkcjonariuszy spojrza przez wizjer i wypowiedzia
jedno tylko sowo: Giertych. Trudno byoby mnie posdza o optymizm w tych okolicznociach, ale rodzaj
paniki, jaki wywoao pojawienie si adwokata, wzbudzi
we mnie specyficzny rodzaj wisielczego humoru. W innej
sytuacji zapewne szczerze bym si ubawi mimik dwunastu mczyzn, na twarzach ktrych skrajne niedowierzanie toczyo walk o palm pierwszestwa z przeko-
OBIEKT 09120
251
252
niej, w trakcie dugiego majowego weekendu. Bylimy w grach, gdy wracajc ze szlaku, spotkalimy si caymi rodzinami w karczmie u podna Tatr.
W sympatycznej scenerii spdzilimy razem kilka godzin. I tak przypadek sprawi, e ona moga wykona telefon do Bogdana Rymanowskiego, ten szybko skontaktowa si z byym wicepremierem, a dalej
wypadki potoczyy si ju byskawicznie. Giertych
otrzyma od ony wysane faksem penomocnictwo,
a uzyskawszy je, natychmiast przyjecha do mnie. Pojawienie si byego wicepremiera, ktrego po konsultacjach telefonicznych ostatecznie zdecydowano si wpuci
do rodka, spowodowao zamian rl. Teraz to czowiek
z hiszpask brdk odpowiada na pytania, tumaczy co
i dlaczego. Niewiele z tego wszystkiego rozumiaem, ale
przesuchiwanie dotychczasowego przesuchujcego
pozwolio mi na wstpne zorientowanie w sytuacji. Gdy
skoczyli, Giertych powiedzia krtko: Jutro ci puszcz
i jeszcze przeprosz.
Czy rozgrywa mnie ju wtedy? Nie wiem, ale wiem,
e do koca ycia bd aowa, e w tamtym czasie nie
dostrzegem tego, co powinienem dostrzec od razu. Gdyby tylko mona byo cofn czas Gdyby, gdyby refren mojego ycia
Wbrew zawartej kilka godzin wczeniej umowie honorowej, za to zgodnie z procedurami, zaoono mi kajdanki i wyprowadzono na zewntrz. Spraw przeszukania w moim mieszkaniu i zatrzymania mnie podano do
publicznej wiadomoci okoo godziny pitnastej, teraz
OBIEKT 09120
253
pozostay ju tylko kolejne newsy i reporterzy czekajcych pod drzwiami mojego mieszkania. Zobaczyem
ich przez uchylone drzwi i zatrzymaem si na moment.
Skuliem si w sobie. Pytania byy nieuniknione, ale jak
na nie odpowiedzie, skoro sam nie miaem pojcia, o
co w tym wszystkim chodzi. Bo to, e nie chodzio nigdy o to, o co zdaniem funkcjonariuszy ABW rzekomo
chodzio, czyli o przekazanie Aneksu do raportu Komisji ds. WSI spce Agora, wydawcy Gazety Wyborczej tego byem pewien od pocztku. Osobicie od
pierwszych chwil toczcych si wydarze traktowaem
to wycznie jako pretekst do przeszukania mojego
mieszkania i wyniesienia z niego dorobku trzynastu lat
pracy dziennikarskiej. Pretekst tak absurdalny, e nawet w stanie cakowitego szoku, w jakim si znajdowaem, uwaaem za nieprawdopodobne, by kto mg w to
w ogle uwierzy. Dlaczego jednak uyto wanie takiego pretekstu, pretekstu, ktry znikn niestety, wraz
z moimi dokumentami niemal natychmiast po tym, jak
si pojawi? Nic z tego nie rozumiaem. Przypomniaem
sobie sowa Rafaa Kasprowa, kolegi z dziau ledczego
w yciu: jak mnie kiedy zaatwi, nawet nie bd
wiedzia, kto i za co tylu mam przyjaci. Mia do
i wkrtce odszed do PR. Ja te miaem do ale zostaem. A teraz wychodziem na zewntrz z kajdankami na
rkach Z miejsca olepi mnie bysk lamp aparatw fotograficznych i kamer. A wic to tak zostaje si przestpc pomylaem po raz kolejny. Wyprostowaem si,
w czym pomogli mi funkcjonariusze Abwehry, ktrzy
otoczyli mnie ze wszystkich stron i popychali przed sob.
W asycie kilkudziesiciu dziennikarzy prowadzono mnie
254
szybko do samochodu. Ktem oka zauwayem kilka znanych mi twarzy, reporterw TVP Info, TVN 24, Radia
Zet, RMF. Kto z tumu powiedzia gono: Trzymaj si
Wojtek. Trzasny flesze
Zostaem zawieziony do policyjnej izby zatrzyma.
Pomimo dwch nieprzespanych wczeniej nocy nie mogem zasn nawet na chwil. Oszoomienie zwizane
z sytuacj, w jakiej si znalazem, obawa o rodzin, setki
pyta cisncych si do gowy, to wszystko powodowao,
e nie zmruyem oka nawet na sekund. Na rozmylaniach i analizie sytuacji mina noc, w trakcie ktrej czekaem na spotkanie z prokuratorem. Czekaem w nadziei,
e ranek przyniesie odpowied na wszystkie pytania. Na
wasnej skrze odczuwaem, e w przeciwiestwie do
sw, ktre Szekspir woy w usta Norfolka, prawda nie
zawsze ma spokojne serce. Znalazem jednak w sobie
do si, by zanurzy si w modlitwie. Szukaem pocieszenie w Bogu, ostatniej instancji cierpicych. Przypomniaem sobie sowa mojego mentora, przyjaciela, wykadowcy i towarzysza tatrzaskich wypraw, jezuity
ojca Ryszarda Przymusiskiego: dla ludzi wierzcych
cierpienie, kiedy jest znone, winno by przyjte jako
prba.
Okoo godziny dziesitej przyszo po mnie czterech
funkcjonariuszy ABW. Pozwolono mi woy sznurwki, na rce zaoono kajdanki. Funkcjonariusze byli
modzi i sympatyczni, nawet wspczujcy. Przekonywali, e zo wyjanienia i na pewno zostan zwolniony, bo to dziaania rutynowe. Przywieziono mnie do
OBIEKT 09120
255
prokuratury przy ulicy Ostroroga. Wchodzc zauwayem szyld opatrzony napisem: Prokuratura Krajowa.
Wydzia do Spraw Przestpczoci Zorganizowanej.
A wic byem przestpc nie byle jakim zorganizowanym. W asycie funkcjonariuszy ABW weszlimy
do windy i wjechalimy na drugie pitro. Idcy przodem
mody chopak z Abwehry otworzy drzwi. W przestronnym pokoju siedziay dwie kobiety i jeden mczyzna. Pozwolono mi usi. Funkcjonariusz ABW
wyj kluczyk i rozpi mi kajdanki. Prokurator odczyta postawiony mi zarzut. Wynikao z niego, e w nieokrelonym dniu w styczniu 2007 roku mj wieloletni
informator Aleksander Lichodzki zaoferowa swojemu
koledze pukownikowi Leszkowi Tobiaszowi moliwo
pozytywnej weryfikacji w Komisji Weryfikacyjnej Wojskowych Sub Informacyjnych i zada za to 200 tysicy zotych. dajc pienidzy, powoywa si na mnie
i moje kontakty w Komisji Weryfikacyjnej WSI. Leszek
Tobiasz kierujc si obywatelsk postaw nie zapaci ani grosza, odczeka dziesi miesicy i gdy wadz
w Polsce kosztem Prawa i Sprawiedliwoci przeja
Platforma Obywatelska, powiadomi o patnej protekcji
organa cigania. Moja rola miaa polega na wsppracy
z Lichodzkim w przestpczym interesie
By pikny majowy dzie. Soce przygrzewao i leniwie przesuwao si po nieboskonie. Byo gorco,
pociem si, a jednak czuem si jak w lodwce. Wydawao mi si, e kto wyczy specjalnym kluczem
moje puca, mzg, wszystkie organy. Serce mi zamaro. Niech lekarze gadaj, co chc na ten temat, a mnie
256
OBIEKT 09120
257
le miesicy temu. Opowiedziaem, ile mogem, o spotkaniach z Aleksandrem Lichodzkim, moim informatorem,
i o Leszku Tobiaszu, pukowniku WSI, ktrego nie poznaem nigdy, a z ktrym minem si raz bd dwa na zasadzie dzie dobry, w dziwnych okolicznociach. Jedyny
pewny kontakt nastpi pod koniec kwietnia 2008 roku
w Zaborku, gdy Tobiasz podszed do mnie i usiowa mi
wmwi, e jest moim znajomym. Poniewa nie potrafiem sobie przypomnie znajomego, zostawi mi do siebie telefon z informacj, ebym koniecznie zadzwoni,
bo jak si wyrazi musimy porozmawia o wanych
sprawach. Nie zadzwoniem...
Po wyjanieniach nastpio okazanie. W asycie
funkcjonariuszy ABW zjechaem wind do pomieszczenia na dole. Postawiono mnie obok kilku innych
mczyzn, by zza weneckiego lustra pukownik Leszek
Tobiasz, jak si okazao mj oskaryciel, mg mnie rozpozna. Caa sytuacja, jak prawie wszystko w tej sprawie, wygldaa absurdalnie. Godzin wczeniej, pytany
przez prokuratorw o kontakty z Tobiaszem, wyjaniem, e dwa tygodnie przed moim zatrzymaniem czowiek ten podszed do mnie na urodzinach waciciela
gospodarstwa agroturystycznego pod Bia Podlask
i bezskutecznie prbowa wcign mnie w rozmow. Tymczasem dla prokuratorw fakt, e pukownik mnie rozpozna, wydawa si stanowi sukces. Po okazaniu ponownie zaoono mi kajdanki
i w asycie tych samych funkcjonariuszy ABW zostaem
odeskortowany na drugie pitro. Prokuratorzy Jolanta Mamej i Andrzej Michalski unikali mojego wzroku.
258
OBIEKT 09120
259
260
OBIEKT 09120
261
262
OBIEKT 09120
263
264
OBIEKT 09120
265
266
sprawami, w ktrych podejrzani uporczywie odmawiajcy przyznania si do winy spdzali w areszcie nawet
po kilka lat. Dziao si tak zwaszcza wtedy, gdy materia dowodowy nie by przekonujcy i przyznanie si do
winy miao by ostatecznym atutem w rkach prokuratury. Normalny czowiek, nie bandyta, ktry siedzi w celi
dwa na dwa metry prysznic raz w tygodniu, spacer raz
w tygodniu i przez kilkanacie miesicy nie ma kontaktu
ze wiatem, przyzna si do zabjstwa Kennedyego, byle
tylko wyj na wolno. Przypomniaem sobie, e rekordzista spdzi w areszcie wydobywczym sze i p roku,
nim okazao si, e nie popeni zarzucanego mu czynu
i moe wyj na wolno. Rozmylaem o swoim yciu. Po
raz pierwszy od kilkunastu lat znalazem si w sytuacji,
w ktrej mogem zastanowi si nad tym wszystkim, co
zazwyczaj gdzie umykao. Od kilkunastu lat wci biegem. W trakcie tego ustawicznego biegu nie zauwaaem, kiedy przychodzia zima, kiedy wiosn do ycia budzia si przyroda. Nie miaem na to czasu. Teraz, gdy po
raz pierwszy w yciu zostaem zatrzymany, brakowao
mi wszystkiego, oprcz czasu, bo tego miaem teraz a
w nadmiarze.
Wspominaem dziecistwo, kolegw z ktrymi niegdy si przyjaniem. Niektrzy z nich
ju odeszli, inni gdzie wyjechali, z jeszcze innymi na skutek rozmaitych wydarze yciowych
i cigego biegu mojego i ich straciem kontakt.
Wspominaem zmar mam i innych bliskich z dziecistwa, z ktrych nie pozosta ju prawie nikt. Wykonaem w mylach wiczenie, ktrego uczono nas na stu-
OBIEKT 09120
267
268
OBIEKT 09120
269
miaem wosy w kolorze kawy, a cztery dni pniej byem ju siwy jak gobek
Wczyem radio, by wysucha porannych wiadomoci. News dotyczcy mojej osoby uplasowa si na pierwszym miejscu. Prokuratura zapowiedziaa odwoanie od
decyzji sdu i bdzie domagaa si aresztowania Wojciecha Sumliskiego, dziennikarza podejrzewanego o patn
protekcj wzgldem oficera WSI. Ca spraw komentowa te jakeby inaczej Bronisaw Komorowski,
ktry wrcz brylowa w mediach. TVN, Radio ZET,
prasa wszdzie byo go peno. Moj uwag przykua
wypowied marszaka udzielona w Kontrwywiadzie,
programie Radia RMF. Zalecabym wstrzemiliwo w obronie redaktora Sumliskiego. To powana i
wielowtkowa sprawa. Zapewne te bardzo rozwojowa
przekonywa Bronisaw Komorowski.
Skd on u licha na tym etapie ledztwa moe wiedzie,
czy sprawa jest powana czy dta? zastanawiaem si.
Zanotowaem w pamici t nadaktywno marszaka
Sejmu, ktra bya co najmniej intrygujca. Im duej
si nad ca sytuacj zastanawiaem, tym bardziej miaem wraenie, e uczestnicz w jakim chocholim tacu,
w ktrym jeden absurd goni drugi.
Do Biaej Podlaskiej wrcilimy tego samego dnia
wieczorem. Po dotarciu na miejsce na wasne oczy zobaczyem krajobraz zniszczenia. O skali katastrofy przekonaa mnie rozmowa z Ani, moj siedmioletni crk. Byo dobrze po dwudziestej drugiej, gdy podesza do
mnie i usiada mi na kolanach.
270
OBIEKT 09120
271
272
ces, w tym wanie momencie, do tego si wanie sprowadza. Pamitajc o zaletach moich starych i nowych
przyjaci, staraem si mimo wszystko nie przejmowa zymi informacjami i powoli wraca do normalnego ycia. Wspominaem nie tak znw odlege czasy, gdy
mielimy w miar zwyczajne ycie, bez cigej obecnoci
ludzi w garniturach, ktrzy bardzo polubili nasze towarzystwo i nawet specjalnie si z tym nie kryli. Bywao, e
po niedzielnym spacerze, na prb, trzykrotnie w cigu
godziny zmienialimy restauracje. Za kadym razem towarzyszyli nam ci sami mczyni w garniturach, bd
te same zakochane pary. Skupiajc si na poranionej
rodzinie, na ktr cae to wydarzenie spado niczym grom
z jasnego nieba w majowy dzie, nie mogem uciec od
myli o sprawie, ktra doprowadzia nas na krawd tragedii. Kto nam to zrobi i czemu naprawd suya ta caa
operacja? Nie jestem Einsteinem, ale jak dostan par
razy po gowie, to potrafi zobaczy to, co jest widoczne goym okiem. W tej sprawie ukadajce si w logiczny cig fakty nie pozostawiay zbyt wielu wtpliwoci.
A gdybym nawet je mia, to w ich rozwianiu pomg mi,
jak zawsze w takich sytuacjach, Marek.
*
Dawno temu ustalilimy, e na wypadek nieoczekiwanych trudnoci spotkamy si bez telefonowania w pewnej
restauracji przy trasie Warszawa Gdask, w Dziekanowie Lenym, w samo poudnie, w pierwszy czwartek
miesica. Gdyby to nie zadziaao, mia to by kolejny
czwartek miesica i tak a do skutku. mieszyy mnie te
OBIEKT 09120
273
274
Twoje zdrowie
Poszedem za przykadem swojego informatora i wychyliem drinka duszkiem.
Wyjdmy std, chodmy na spacer.
Uregulowa rachunek, dorzuci napiwek i wyszlimy
na zewntrz. Szlimy powoli w milczeniu w kierunku oddalonej od nas o kilkaset metrw Puszczy Kampinoskiej.
Uwiadomiem sobie, e Marek mnie obserwuje.
Aleksander Lichodzki i Leszek Tobiasz to ludzie
powizani z Bronisawem Komorowskim podkreli
z naciskiem. Wiedziae o tym?
Wiedziaem, e Lichodzki si z nim przecina, ale
on przecina si ze wszystkimi, od biskupw po byych
premierw. Z Komorowskim to jaka przyja czy relacje biznesowe?
Znaj si i maj wsplne grono przyjaci. Mwi ci
co nazwisko Buczyski?
Genera, kolega Olka Lichodzkiego. Spotkaem go
raz lub dwa. Raz na pewno w Zaborku.
Byy attach w Pekinie, wieloletni serdeczny przyjaciel i Lichodzkiego, i Komorowskiego. By cznikiem
midzy nimi, pozna ich ze sob przed laty i organizowa
ich spotkania.
Nie wiedziaem, e to taka zaya znajomo.
Nie wiem, jak bardzo zaya ale wystarczajco.
Nie miaem o tym pojcia.
To teraz ju masz. Powiniene pozna kilka faktw.
Komorowski od lat w sposb do szczeglny by zwizany z generaem Rusakiem. Ju w 1990 roku rekomendowa go do kierowania delegatur UOP w Krakowie, w
efekcie czego zosta on przez Andrzeja Milczanowskiego
OBIEKT 09120
275
276
OBIEKT 09120
277
278
Ryszard Kiciski, byy rzecznik Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie, a ostatnio adwokat Marka Dochnala,
dysponuje materiaami pozyskanymi od swojego klienta, ktre mog wysadzi p sceny politycznej, syszaem
ju wczeniej od dwch informatorw. Dziaali razem
i byli znani co najmniej kilku dziennikarzom ledczym,
a cz ich informacji pochodzia jak mwiono na rynku prosto z Abwehry i innych sub tajnych. Teraz te
same informacje w wersji skonkretyzowanej przynosi
Olek. Przypadek czy dua, prowadzona na szerok skal
gra, w ktrej jak rol przypisano mediom? Na rozmylaniach, z ktrych nic nie wynikao, zeszo mi kilkadziesit minut.
Pan Sumliski?
Mczyzna zadajcy to pytanie nie wyglda na sdziwego staruszka, w kadym razie nie tak, jak ja sobie
wyobraaem jegomocia pod siedemdziesitk. Twardy
i wygldajcy na przebiegego osobnika. Rozpromieniony od ucha do ucha. Przysiad si, nie czekajc na zaproszenie.
Nazywam si Kowalski.
Oddabymswojetrzonowezby,ebywtouwierzy.Moe
i by nim, ale nie pod tym nazwiskiem si urodzi. Jednake przywitaem si z nim tak uprzejmie, jakby naprawd nazywa si Kowalski.
Ma pan do omwienia ze mn jak spraw zagadnem.
Powitalny umiech poszed do zamraalni.
Ano, waciwie mam i nie mam. I nie wiem, czy do
omwienia.
Prosz?
OBIEKT 09120
279
280
OBIEKT 09120
281
282
konferencj prasow. Nazwa Wprost ubeckim tygodnikiem i odmwi stawienia si przed Sejmow Komisj
ledcz ds. PKN Orlen. Mgbym tam pj, by zapiewa i zataczy, tylko po co? spuentowa. Paniczna
reakcja Kwaniewskiego na publikacje zdj demaskujcych jego po wielokro powtarzane kamstwa bya dla
wszystkich zaskoczeniem. Po raz pierwszy prezydent tak
jawnie postawi si ponad innymi obywatelami, mwic:
Rbcie co chcecie, nie bd zeznawa i koniec. Wikszo mediw analizowaa przyczyny tak ostrej reakcji
Kwaniewskiego, mnie tymczasem do gowy przysza
inna myl: co by byo, gdyby prezydent stan przed
Sejmow Komisja ledcz, powtrzy pod przysig zapewnienia dotyczce nieznajomoci z Dochnalem, ktre
wczeniej po wielokro wypowiada w mediach i dopiero po tym zdjcia opublikowane we Wprost ujrzayby
wiato dzienne? Prezydent na oczach caej Polski bo
przecie posiedzenia Komisji byy transmitowane na
ywo popeniby jawne przestpstwo. Co byoby dalej? Impeachment? Trybuna Stanu? Do tego jednak nie
doszo, bo komu zaleao na wywoaniu reakcji acuchowej, ktra co prawda wprowadzia Kwaniewskiego
w stan przeraenia, ale de facto uratowaa mu skr.
Dlaczego rozegrano to wanie w ten, a nie inny sposb? Kto i po co wymyli taki szataski, wielopitrowy, plan? Jak rol w tej grze odegra Aleksander Lichodzki? Nigdy nie poznaem odpowiedzi na te pytania,
ale jedno w tej historii nie ulegao dla mnie wtpliwoci:
miaem do czynienia ze znakomicie zorganizowanymi zawodowcami, przy ktrych byem zwyczajnym harcerzem.
Przy wspudziale mojego informatora po mistrzowsku
OBIEKT 09120
283
ROZDZIA IX
ZA SI NIE ULKN
ZA SI NIE ULKN
287
ROZDZIA IX
ZA SI NIE ULKN
Czerwiec 2008 roku mija nam na leczeniu ran.
Wszystkie sprawy, nawet radoci i problemy naszych
dzieci, zeszy na plan dalszy. Dlatego zaraz po zakoczeniu
roku szkolnego podjlimy decyzj o wyjedzie nad morze.
Oczywiciedo Darwka. Byotootyletrudne, ezostaem
przez sd zobowizany do meldowania si w miejscu zamieszkania na policji dwa razy w tygodniu. Mimo wszystko uznalimy, e dla dobra rodziny warto jedzi w t
i z powrotem, byle tylko wyrwa si w inny wiat.
Kada spdzona wsplnie godzina wydawaa si bezcenna. W trakcie tych krtkich wypadw znad morza do
Warszawy, zwizanych z policyjnym dozorem, zaczy
pojawia si niepokojce wieci.
ABW nie odpuci, pozaatwiaj sprawy, bo dla nich
jedyn szans na uratowanie twarzy jest areszt wydobywczy sowa moich informatorw i dziennikarzy byy
dziwnie zbiene.
Gdy mwiem o tym obrocom, krcili z niedowierzaniem gowami. Nieodmiennie syszaem: brak podstaw.
Tumaczyli, e dowody to zeznania jednego czowieka, na
dodatek z firmy, o ktrej patologiach robiem reportae. Poza tym mija trzeci miesic od pierwszej rozprawy,
a w aden sposb nie utrudniam ledztwa. O areszcie nie
288
mogo by mowy. Takie tumaczenie przynosio czciow ulg ale tylko czciow. Zowrbne sowa mimo
wszystko utkwiy w mojej pamici. Odrzucaem je, ale
wracay jak bumerang. Darmo powtarzaem sobie, e pesymizm i gorycz s wynikiem wasnych saboci, darmo
przypominaem sobie strof Cypriana Kamila Norwida:
Strze si rozpaczy: ta jest nieprzytomno,
Albo niepami o NAJBLISZYM... Bogu!
Chcc nie chcc, zaczem rozwaa najczarniejszy
scenariusz, pocztkowo czysto teoretycznie, z czasem
coraz bardziej realistycznie. Wracajc z Warszawy nad
morze, do ony i dzieci, mylaem tylko o tym, jak uchroni bliskich przed tym, co by moe nieuchronne. Mylaem o tym, z jakim blem znieli ca t sytuacj. Zwaszcza ona. Przypomniaem sobie, jak kilka tygodni temu
mwia, e sytuacja j przerasta i mimo stara nie potrafi sobie z ni poradzi. I widziaem, e tak faktycznie jest.
Areszt wydobywczy czyli w praktyce wielomiesiczna bd nawet kilkuletnia izolacja, a na zewntrz ona
z dziemi, ju teraz na granicy wytrzymaoci. Co bdzie,
jeli zostanie poddana dalszej presji i fachowej obrbce?
Pytaem sam siebie ile jeszcze s w stanie wytrzyma?
Do Warszawy wrcilimy pod koniec pierwszego
miesica wakacji. ona z dziemi, niewiadoma zagroenia, pojechaa dalej, do Biaej Podlaskiej. Ja zostaem
w oczekiwaniu na decyzj sdu. Byem spokojny. Wierzyem, e nie ma takiego sdu, ktry w oparciu o istniejcy materia dowodowy mgby podj decyzj o moim
aresztowaniu. Na kilkanacie godzin przed rozpraw
ZA SI NIE ULKN
289
spotkaem si jeszcze z ksidzem Stanisawem Makowskim, przyjacielem Ksidza Jerzego i moim. 28 lipca
2008 roku, na dzie przed katharsis, rozmawialimy o
czekajcym mnie nazajutrz procesie. W najprostszych
sowach ksidz powiedzia mi, e bdzie si za mnie modli i ebym by dobrej myli. Umwilimy si na kolejne
spotkanie w nastpnym tygodniu. Nie przypuszczaem,
e dane bdzie si nam zobaczy dopiero po kilku miesicach...
Nastpnego ranka wstaem wczenie rano. Napiem
si kawy, wziem prysznic, ogoliem, ubraem i pojechaem do mojej wityni kocioa w. Stanisawa Kostki
na warszawskim oliborzu. Po Mszy witej i spowiedzi,
z wiar, e bdzie dobrze, pojechaem na rozpraw. Posiedzenie trwao kilkadziesit minut i przebiego zgodnie
z oczekiwaniami. Prokurator powtrzya argumenty wygoszone w pierwszej instancji, o tym, e analizowane s
materiay zebrane w ledztwie, e sprawa jest powana
itd. Moi obrocy sprawiali wraenie zadowolonych. Do
tego stopnia, e namawiali mnie, bym wraca do rodziny
pozostajcej w Biaej Podlaskiej, e o decyzji sdu powiadomi mnie telefonicznie, bo jak mwili tu si
ju nic nie wydarzy. Niemal zupenie uspokojony postanowiem poczeka na ostateczne potwierdzenie dobrej
wiadomoci w moim kociele. Okoo poudnia zadzwonili zaniepokojeni przeduajcym si brakiem informacji
pierwsi przyjaciele i czonkowie rodziny, a ju niespena
godzin pniej przyjechao do mnie kilka osb. Od tego
momentu modlilimy si i dzwonilimy na zmian. Ostatni telefon wykonaem o szesnastej, w porze zamykania
sdu. Wci nie byo wiadomoci. Poprosiem adwokata,
290
ZA SI NIE ULKN
291
292
ZA SI NIE ULKN
293
ci aresztowa, niech zrobi to wanie w tym kociele, niech to ma wymiar symbolu. Sowa te zabrzmiay
w moich uszach tak dobitnie i wyranie, jakby mj
kolega sta tu obok. Spojrzaem na zegarek. Uwiadomiem sobie, e w kociele nie byo ywego ducha,
a najblisza Msza wita dopiero za kilka godzin. Popatrzyem na bezchmurne niebo, na cudowny wiat
w ten pikny lipcowy dzie. Sowa niech to ma wymiar
symbolu uderzyy z ca moc. Nie zastanawiajc si
dugo, zawrciem do wityni. Uklkem w najciemniejszym jej rogu, wyjem yletk i przeciem yy w nadgarstkach
Jak dugo klczaem w stanie cakowitego odrtwienia? Ile minut tak trwaem? W takich okolicznociach
zatraca si poczucie czasu. Usyszaem pochylajc si
nade mn kobiet. Krzyczaa. Podbieg jaki ksidz, inni
ludzie. Prbowaem przypomnie sobie, jak si tu znalazem, zrozumie, co ja tu robi. Wok siebie zobaczyem krew. Zrobio mi si niedobrze. Byem bliski utraty
przytomnoci. Nastpn rzecz, jak sobie uwiadomiem, bya niewiarygodna cisza i biae szpitalne ciany. Po
nieustannym napiciu nerww, po dniach ycia w stanie
zawieszenia, mogem lee bez ruchu w czystej pocieli, w pokoju, gdzie oprcz mnie by tylko jeszcze jeden
czowiek. Przypomniaem sobie wszystko, spojrzaem na
pozszywane nadgarstki i zy same napyny mi do oczu.
Zrobiem to. A jednak to zrobiem i w swoich wasnych
oczach nie znajdowaem dla siebie usprawiedliwienia.
Niech mi to Bg wybaczy! I niech diabli porw tych ludzi o kamiennych sercach, ktrzy doprowadzili mnie na
samo dno rozpaczy!
294
*
Pierwsze dwa tygodnie spdzone w szpitalu praktycznie przespaem. Budziem si na kilka godzin, by
ponownie zasn na dwadziecia godzin. By to efekt
na poy dziaania duej iloci lekw uspokajajcych
i usypiajcych, na poy ogromnego stresu wynikajcego
z sytuacji traumatycznej, w jakiej si znalazem. Wiedziaem, e po tym, co przeyem, ju nigdy nie bd
takim samym czowiekiem jak wczeniej. Co we mnie
pko i bezpowrotnie umaro, zarazem jednak co narodzio si na nowo. O tym wszystkim rozmylaem przez
kilka pierwszych tygodni, w trakcie ktrych byem niemal cakowicie odcity od wiata. Pozostawaem sam na
sam ze swoimi mylami i paradoksalnie to by dobry czas. Praca umysowa, bez ksiek bo w pierwszym okresie pobytu w szpitalu nie mogem skupi si
na czytaniu bez notatek, daje odmienn jako przey
od pracy w normalnych warunkach. Dziaa o wiele silniej Z kadym dniem coraz bardziej poznawaem realia ycia na oddziale psychiatrycznym. Jake odmienny by to obraz od tego, ktry lansowany jest zwaszcza
w wiecie filmu. Po kilkunastu dniach spdzonych na sali obserwacyjnej, w ktrej oprcz mnie
przebywa tylko jeszcze jeden pacjent
starszy czowiek, ktry wikszo czasu spa i prawie
w ogle si nie odzywa trafiem do sali omioosobowej. Moimi ssiadami byli przewanie pacjenci z depresj, ludzie poturbowani przez ycie. Obserwujc
wsptowarzyszy niedoli, nabieraem dystansu i waciwego stosunku do wasnych przey. Mylaem o
ZA SI NIE ULKN
295
296
A., wychowywana w domu dziecka, dla ktrej wszystkim by narzeczony. Za kilka dni mieli wzi lub, ale narzeczony zgin w wypadku samochodowym. Pozostaa
sama i nie chciaa duej y...
W pierwszej poowie padziernika odwiedzao mnie
coraz wicej osb, wychodziem na coraz dusze przepustki. By to sygna, e moja terapia zblia si do koca.
Przed odejciem z oddziau ucisnem pozostajcych tu
pensjonariuszy, moich wsptowarzyszy niedoli. Po siedemdziesiciu siedmiu dniach wracaem do rzeczywistoci i do wiata, ktry wci wydawa mi si zowrogi.
Jeszcze w trakcie pobytu w szpitalu zaczy do
mnie dociera pierwsze informacje dotyczce mojej sprawy. Pocztkowo przedostaway si wskim
strumieniem, z czasem coraz wiksza fal. Niektre dobre, jak solidarno kolegw i znajomych, ktrzy
nigdy nie zwtpili w moj uczciwo, inne ze, jak informacje o podoci innych, na szczcie nielicznych,
osb. Jeszcze inne rwnie zaskakujce, co interesujce i wiele wyjaniajce. W dniu, w ktrym trafiem do
szpitala, wielu rzeczy si domylaem, ale wci stosunkowo niewiele wiedziaem o szczegach roli, jak
w caej sprawie odegrali pukownik Leszek Tobiasz i marszaek Sejmu Bronisaw Komorowski.
O pierwszym wiedziaem tyle, e by znajomym Komorowskiego, moim oskarycielem, i oczywicie to,
co powiedzia mi Marek. Dopiero pod koniec pobytu
w szpitalu dowiedziaem si, e ten znajomy marszaka, drugiej osoby w pastwie, by przestpc
ZA SI NIE ULKN
297
skazanym prawomocnym wyrokiem sdowym, zawodowo faszywie oskara wiele osb, inwigilowa hierarchw kocioa katolickiego, no i odegra kluczow rol
w sprawie opatrzonej kryptonimem Anio, w ramach ktrej szantaowa ksidza arcybiskupa Paetza.
By take zaangaowany w spraw ojca Hejmo oraz
nieudan prb zdyskredytowania biskupa Michalika,
odnonie do ktrego prbowa zdoby informacje potwierdzajce jego rzekom wspprac z SB. Takimi
i podobnymi dziaaniami pukownik Leszek Tobiasz para si od lat, jednak o roli tego czowieka w operacjach
opartych o prby szantau i nacisku dowiedziaem si
dopiero na pocztku padziernika 2008 roku, tu przed
opuszczeniem szpitala. Mniej wicej w tym samym czasie dowiedziaem si od zazwyczaj wietnie poinformowanego dziennikarza ledczego z Krakowa, Przemka
Wojciechowskiego, i Tobiasz, oficer WSI, jest take
wsppracownikiem Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego. Przemek nie chcia powiedzie mi, skd ma t wiedz, zapewni jednak, i jest to informacja stuprocentowo pewna.
To czego nie mg dopowiedzie mi Przemek, uzupeni niezawodny Wojtek Wybranowski. By wyranie
podekscytowany.
To jest historia bardziej mierdzca, ni kiedykolwiek
mgbym przypuszcza odezwa si. Tobiasz od lat
niszczy ycie wielu ludziom. Zajmowa si pomawianiem
innych ludzi o popenianie przestpstw, ktrych nigdy nie
byo i by z tego powodu cigany przez warszawsk prokuratur garnizonow, ale nie koniec na tym. Wyobra sobie, e by take podejrzewany o duo powaniejsze prze-
298
ZA SI NIE ULKN
299
300
ZA SI NIE ULKN
301
nistrowi Koordynatorowi Pawowi Grasiowi oraz szefowi SKW pk. Reszce. Minister Gra nastpnie powiedzia mi, e jest to sprawa, ktr powinna zaj si ABW
z uwagi nie tylko na korupcj, ale rwnie na zagroenie pastwa. Po kilku dniach przeprowadziem rozmow
z szefem ABW, panem Bondarykiem. Po pewnym czasie,
myl e po okoo dwch tygodniach, Tobiasz stawi si
w umwionym miejscu i czasie do dyspozycji ABW, ktra zaja si t spraw. Nie jestem
pewien
czy
przed
drugim
spotkaniem
zTobiaszem,czyponim,miaomiejscemojedrugiespotkanie
z pk. Lichockim. Lichocki nie powiedzia mi wprost,
e ma dostp do fragmentu aneksu, ja go te specjalnie
nie naciskaem zachowujc ostrono bowiem wszystko wskazywao na to, e jest to jaka gra. Doszedem do
wniosku, e jest to prowokacja wzgldem mojej osoby.
Lichocki przecie musia wiedzie, e i tak przed opublikowaniem dostan ten tekst do wgldu. Ja fotel marszaka objem z dniem 5 listopada 2007 r., wic Lichocki po raz pierwszy docierajc do mnie wiedzia, e
bd mia dostp do aneksu. Kategorycznie stwierdzam,
e Lichocki w zamian za ujawnienie mi fragmentu aneksu niczego nie da. Podczas drugiej rozmowy Lichocki
nie potwierdzi ani nie zaprzeczy moliwoci dotarcia
do aneksu. Chwali si natomiast, e on sporo wie, e ma
szerokie kontakty. Odniosem wraenie jakby stawia si
do dyspozycji. Odpowiedziaem wymijajco, e w razie
czego si odezw. Wicej si z nim nie spotkaem. Tobiasz natomiast parokrotnie odwiedza mnie w biurze.
Prbowa mi dalej opowiada, by zaniepokojony, e nie
udzielono mu instrukcji, jak si ma zachowa. Ja wie-
302
ZA SI NIE ULKN
303
304
ZA SI NIE ULKN
305
306
ZA SI NIE ULKN
307
308
ROZDZIA X
OSTRZEENIA
OSTRZEENIA
311
ROZDZIA X
OSTRZEENIA
Spraw dosta starszy aspirant, zgorzkniay, gburowaty i cwany typ, ale twardy glina. Znaem go z widzenia. By kumplem mojego kumpla, Ryszarda Modelewskiego, szefa sekcji kryminalnej policji w Biaej
Podlaskiej. Prawie przez cay czas, kiedy rozmawia ze
mn, trzyma rce splecione na kolanach, jak grzeczny
ucze. Wiedziaem, e to poza aspirant nie nalea do
grzecznych. Rozmawialimy w pustym pokoju w bialskiej komendzie miejskiej policji, w ktrym naprzeciwko
siebie pod cianami stay dwa biurka zostawiajc midzy
sob tyle miejsca, eby mona si byo porusza, o ile nie
sprbowayby tego dwie osoby naraz. Podog pokrywao
brudne brunatne linoleum, a w powietrzu wisia odr starych niedopakw. Aspirant mia wystrzpiona koszul,
a mankiety marynarki podwinite do rodka. Wyglda
wystarczajco biednie, aby by uczciwym, i z tego co o
nim syszaem, to by. W granicach rozsdku, rzecz jasna, bo przecie w tej samej mtnej wodzie, co inni.
Ma pan wrogw? pytanie byo poraajce w swojej gupocie, dlatego potraktowaem je w kategoriach
podpuchy.
W mojej brany, prosz pana, trudno zaskarbi sobie wdziczno. Mam wielu wrogw.
312
OSTRZEENIA
313
rozerwao przy prdkoci niespena szedziesiciu kilometrw na godzin, w efekcie czego uderzyem w cmentarny mur. Samochd nadaje si ju tylko na szrot, a ja
spdziem dob w szpitalu. Wyszedem na wasn prob. I prosto ze szpitala przyjechaem takswk do pana.
To wszystko.
Szpikulec pan mwihm. A moe pan sobie wbi ten
gwd?
Teraz ja popatrzyem uwanie na aspiranta.
Oskarano mnie o wiele, ale nigdy o co takiego.
Wie pan, Polska to kraj plotkarzy. Nie chce by postaci
z dowcipw. Kto zada sobie wiele trudu, wic prosz to
wybada. Prosz chocia sprbowa.
Teraz pana poznaj. Jak mogem nie skojarzy od
razu? To pan jeste ten wcibski dziennikarz. Syszaem
o panu to i owo. To co pan robi, to jeszcze praca, czy ju
obsesja?
Niekiedy trzeba czasu, by odkry wasne powoanie.
Mnie si udao
Grzebanie w cudzych brudach nazywa pan powoaniem?
A pan? Czym pan si zajmuje? atwiej prowadzi
ledztwa w sprawie przejechanych kotw, ni naraa
si cwanym politykom, nie?
Robi tyle, ile mog, ale nikt nie dziaa w prni.
A za panem kto stoi, czy jest pan sam?
A kto nie jest sam?
Ok. Jestemy po tej samej stronie. Zajm si t
spraw, ale czy mog by szczery ?
Jeli pan potrafi?
Powiedzmy, e ich znajdziemy, w co wtpi.
314
Powiedzmy, e postawimy ich przed sdem, a oni zaprosz na kolacj sdziego. Wydaje si panu, e pan wie,
z czym ma do czynienia. Ale to zudzenie.
Umiechnem si.
Co w tym miesznego spyta.
To samo mwio mi ju kilka osb.
I mieli racj?
Spjrzmy na to tak: kto na si robi ze mnie przestpc, niszczy mi ycie, nasya na mnie zbirw, a teraz
jeszcze ten szpikulec. Wiec nawet jeli nic nie ustalicie,
to chc, eby pozosta po tym jaki lad. Rozumie pan?
Kto dziaa na moj szkod. Chc temu przeciwdziaa.
Tylko tyle.
Niech pan ju idzie.
Wpadn jeszcze.
Prosz najpierw zadzwoni. Bdziemy w kontakcie.
*
Rozerwana opona i zawiadomienie o moliwoci
popenienia przestpstwa przez nieznanych sprawcw
w maju 2010 roku byy tylko dwoma z licznych dziwnych wydarze, jakie w tamtym okresie dziay si wok mnie. W sposb dla mnie zauwaalny wydarzenia
nabray tempa po tragedii smoleskiej, gdy jak mwili
mi koledzy pracujcy w kancelarii Prezydenta RP, odpowiadajcy za medialny wizerunek p. Marii i Lecha
Kaczyskich Bronisaw Komorowski buszowa ju
po kancelarii prezydenta zapoznajc si z dokumentami,
ktre dotd byy poza jego zasigiem i gdy byo ju wiadome, e bdzie sposobi si kandydowania na stanowisko gowy pastwa. W krtkim czasie maja i czerwca
OSTRZEENIA
315
nastpia caa seria wydarze. Najpierw adwokata, ktry mia mnie broni w procesie po tym, jak wypowiedziaem penomocnictwo Giertychowi, do ktrego cakowicie
straciem zaufanie, odwiedzili funkcjonariusze ABW.
Adwokat by bliskim koleg Tadeusza Grzesika, mojego kolegi i waciciela portalu Fronda, by wic osob
do pewnego stopnia zaufan. A jednak nawet taka korelacja nie ochronia mnie przed inwigilacj i dziaaniem
funkcjonariuszy sub specjalnych, ktrzy przedstawili
koledze Tadzia Grzesika ultimatum: jeli bdzie pan broni Sumliskiego, straci pan reprezentacje duych firm
i instytucji, z ktrych pan yje. Zadbamy o to. By na tyle
uczciwy, ze szczerze mi o wszystkim powiedzia.
W tym samym czasie mj znajomy, pracownik sub
dyplomatycznych, straci stanowisko i zosta ciupasem
odesany do Polski. Zanim to jednak nastpio, zadano
mu szereg pyta o kontakty ze mn. Gdy potwierdzi, e
s one faktem, uznano, e nie kwalifikuje si do dalszej
suby w dyplomacji.
Jednoczenie jeszcze przed wakacjami pojawia si pierwsza seria anonimw, dostarczana mailowo
i poczt do osb mi yczliwych, gwnie ze wiata mediw, cho nie tylko, w ktrych autor-anonim pyta: czy
warto broni Sumliskiego? I oczywicie odpowiada: nie
warto, a na potwierdzenie swoich sw docza piciostronicowy tekst, zgrabn mieszanin faktw i kamstw,
w proporcjach jeden do stu. Dzieo to trafio do wszystkich, ktrzy okazywali mi wsparcie, w jakikolwiek bd
sposb.
316
Na to wszystko naoyy si kolejne wezwania do Prokuratury Okrgowej w Warszawie, gdzie mody, may
czowiek, za to wielki prokurator, ktry z pewnoci
zrobi wielk karier, wytumaczy mi mj status: w tym
budynku paskie nazwisko pojawia si w tylu sprawach,
e jak zaczniemy w tym grzeba, to do koca ycia bdzie
pan chodzi od prokuratora do prokuratora.
Na koniec, kilka tygodni po tych wydarzeniach, skonstatowaem, e przywrcono caodobow obserwacj.
Ruszaem na spotkanie z nowym adwokatem kolejnym obroc, ktremu miaem zawierzy swj los. Ale
nie ruszaem sam. Przy pierwszych wiatach spojrzaem
w lusterka. Srebrna Skoda Octavia, ktra ruszya za mn
spod domu, zatrzymaa si dwa samochody za mn. Ale
mg to by zbieg okolicznoci. wiata zmieniy si na
zielone i ruszylimy w kierunku Woli. W pewnym momencie, nie sygnalizujc, zaparkowaem auto przy krawniku. Wysiadem z samochodu, poszedem do kiosku
po gazet, ktrej nie potrzebowaem. Kilka metrw przed
moim samochodem staa zaparkowana srebrna skoda
z dwoma mczyznami wewntrz. Ruszyem bardzo wolno, by po kilku minutach mocno przyspieszy. Zbieg okolicznoci zbiegiem okolicznoci, ale to ju byo mieszne skoda bya wci za mn. Poniewa miaem zapas
czasu rzecz u mnie nieczsta postanowiem zrobi
sobie objazd po Warszawie. Mniej wicej po trzydziestu
minutach, w trakcie ktrych co chwil przyspieszaem
i zwalniaem a w lad za mn skoda kto widocznie
poszed po rozum do gowy i odwoa (moe tylko zamieni na inn?) nieudoln obserwacj. Po przeszo dwch
OSTRZEENIA
317
318
OSTRZEENIA
319
320
OSTRZEENIA
321
sytuacja, w ktrej Prawo i Sprawiedliwo wykonao pierwszy krok usuwajc Andrzeja Leppera z koalicji
i odbierajc przewodniczcemu Samoobrony inicjatyw polityczn, przerosa Leppera jako polityka, powodujc u niego strach, i mog zosta zniweczone jego dugofalowe plany polityczne. Przewodniczcy Samoobrony
nie do koca zdawa sobie spraw, jak sabo skonsolidowany jest jego klub parlamentarny i z jaka atwoci
politykom Prawa i Sprawiedliwoci uda si go rozbi.
Ponadto przewodniczcy przeliczy si ze stanowiskiem
SLD oraz Platformy Obywatelskiej, ktrym nie do koca odpowiada termin jesiennych wyborw parlamentarnych i poczenie ich z wyborami samorzdowymi.
Politycy Samoobrony w dalszym cigu zobligowani s
do nawizania jak najszerszych kontaktw, szczeglnie
z dziaaczami terenowymi SLD (moliwo wsppracy
w samorzdach wojewdzkich i powiatowych). K. Zdunowski stwierdzi, e do A. Leppera prbowa dociera
Jzef Oleksy i Leszek Miller, inicjujc ch spotkania.
Andrzej Lepper odrzuci moliwo spotkania z Jzefem Oleksym wiedzc, e w wypadku ujawnienia tego
faktu stosunki z pozostaymi czonkami koalicji stayby
si bardzo napite. Powanie rozwaana jest natomiast
moliwo spotkania z Leszkiem Millerem.
Przewodniczcy Samoobrony obawia si, e politycy PiS wykorzystaj przeciwko niemu i jego najbliszym wsppracownikom informacje zgromadzone
w archiwach WSI w momencie, kiedy bdzie chcia wyj
z koalicji lub w chwili kryzysu politycznego. Dlatego tez
w/w upowani Stanisawa ywiskiego do nawizania kontaktu z byymi oficerami WSI, ktrzy posiadaj
322
materiay na prominentnych dziaaczy Prawa i Sprawiedliwoci lub politykw powizanych z Porozumieniem Centrum, realizujcych rne projekty biznesowe,
np. A. Glapiskiego, Jana Parysa itp.
Andrzej Lepper bardzo du uwag przywizuje do
prowadzonych przez B. Borysiuka negocjacji w sprawie
odblokowania rynku rosyjskiego dla polskich produktw
rolnych, z czego chce uczyni sztandarowy sukces polityczny. W czasie padziernikowej wizyty w Moskwie
nie udao si przewodniczcemu Samoobrony spotka
z prominentnymi politykami rosyjskimi i skoni ich do
omwienia tego tematu. Kazimierz Zdunowski stwierdzi, e Andrzej Lepper zasygnalizowa ten temat tylko
w rozmowie z przewodniczcym Dumy, Gryzowem, ale
nie znalaz zrozumienia z powodu niewielkiego wpywu
tego polityka na posunicia polityczne Kremla. Bolesaw
Borysiuk wykorzystujc swj kontakt prywatny rozpocz nieoficjalne rozmowy na temat odblokowania rynku dla artykuw rolnych z Polski, ale rozmowy stany
w miejscu. Jak uwaaj doradcy Samoobrony, powodw jest kilka. Rosjanie przygldaj si uwanie rozwojowi sytuacji w Polsce i take oczekuj na uoenie si sceny politycznej po wyborach samorzdowych i odczytania
rozkadu si politycznych (bd rozmawia z najsilniejszym partnerem lub rokujcym nadzieje na przyszo,
a takim ma nadziej si sta Andrzej Lepper).
Borysiuk i jego inicjatywa torpedowana jest przez
radc handlowego Federacji Rosyjskiej, ktry osobicie
bardzo nie lubi posa Samoobrony, a take chciaby zmonopolizowa personalnie rozmowy w celu osignicia
korzyci materialnej. W/w ma dobre relacje z promi-
OSTRZEENIA
323
324
OSTRZEENIA
325
To nie jest zwyczajna sprawa i dlatego niekonwencjonalne spotkania, jak to pani adnie okrelia, s w niej
niemal regu.
Ma pan suszno, e to nie jest zwyczajna sprawa. Powiem wicej, sprawa jest cakowicie niezwyczajna
i dlatego kto chciaby si z panem spotka odczekaa
chwil, chcc wywoa wikszy efekt.
Teraz, zaraz. Kelnerka ponownie podesza do naszego stolika.
Co pani poda? zwrcia si do mojego gocia.
Poprosz herbat.
To wszystko?
Tak, dzikuj. Kelnerka oddalia si niespiesznie,
a ja przyjrzaem si mojej rozmwczyni. Miaa na sobie
ciemn spdnic i taki akiet, a jej ciemne wosy, piwne,
jakby smutne oczy i jasna karnacja dopeniay reszty.
Zanim zaczniemy rozmawia, pozwoli pani, e zapytam: kto chce si ze mn spotka? I dlaczego spotykamy
si wanie tutaj? To nie jest najbardziej odludne miejsce
w tym miecie.
Ja jestem tylko porednikiem. Ale jest kto, kto
chciaby pana zobaczy i pomwi zawahaa si na moment. To ma by prywatna rozmowa, tyle mog powiedzie.
Prosz pani, przyjechaem tutaj, bo przekazano mi,
e poznam fakty, ktre dotycz mierci ksidza Jerzego,
e to przeomowe informacje, ktre
Ktre pozwol zakoczy t spraw raz na zawsze
i na dodatek pomog si panu wydwign z kopotw
przerwaa mi bez pardonu. Wiem, co panu przekazano,
bo na pewnym etapie sama nadaam temu bieg. Musieli-
326
my pana zachci do przyjazdu tutaj, a jedyne, co przyszo nam do gowy, to sprawa mierci ksidza Popieuszki. Wiemy, e ma pan na tym punkcie obsesj. Zawahaa
si na moment. Mam nadziej, e si pan nie gniewa,
e tak to nazwaam.
Nie gniewam si. Jak pani chce, moemy przyj, e
na punkcie tej sprawy mam obsesj. To nie jest dla mnie
zwyczajna sprawa. Ale moe pani wyoy wszystko na
st, jak karty w pasjansie.
Teraz nie mog wyoy wszystkich kart i nie bdziemy o tym rozmawia. To znaczy nie tutaj poprawia si.
Gos miaa mikki i przyjemny. Cho miaem wiele
pyta, postanowiem jej nie przerywa. Byem w rwnym stopniu zaniepokojony, co zaintrygowany. Jakie
s prawdziwe przyczyny, e mnie tu cignito? Kim s
ludzie, o ktrych moja rozmwczyni mwi: My? I najwaniejsze: czy rzeczywicie jest szansa, e dowiem si
czego nowego o okolicznociach mierci ksidza Jerzego
i jeszcze o czym, co wedug zapewnie mojej rozmwczyni miao zakoczy moje kopoty? Dwa ostatnie wtki
zadecydoway o tym, e w ogle przyjechaem na to spotkanie. Od pewnego czasu, po traumatycznych dla mnie i
moich najbliszych dowiadczeniach, w peni wiadomie
usunem si na pobocze wielkiego dziennikarstwa, a ju
na pewno na pobocze powanego dziennikarstwa ledczego. Dotychczasowe dowiadczenia pokazay, e zbyt
wysok cen pacili za to przede wszystkim moi najblisi, e po tym wszystkim, co nas spotkao, moja rodzina
znalaza si, jakby to ujli operatorzy wiey kontrolnej
lotniska w Smolesku na kursie i na ciece kursie
OSTRZEENIA
327
328
Wstaem bez sowa, uregulowaem rachunek i wyszlimy na zewntrz. Jej terenowe volvo stao zaparkowane
za rogiem. Gdy wsiedlimy do samochodu, wyja komrk i wybraa numer.
Bdziemy za dwadziecia minut powiedziaa. Poprosia, ebym zapi pasy, a potem skierowaa si na
most Poniatowskiego, ktrym pojechalimy na drug
stron Wisy. Zatrzymalimy si na Alejach Stanw
Zjednoczonych. Podesza do bramy i wystukaa kod.
Wjechalimy wind na pite pitro i stanlimy pod
drzwiami mieszkania. Na drzwiach nie byo nazwiska
waciciela.
To wynajte mieszkanie otworzya drzwi.
Na prawo, do salonu wskazaa kierunek. Sama
udaa si w lewo, do innego pokoju. Pierwsz osob,
ktr zobaczyem, by Byy Premier, ktrego nie widziaem cae wieki. Byy Premier by kiedy moim informatorem. Skoro pofatygowa si, eby wezwa mnie
na spotkanie, to oznaczao, e sprawa musiaa by powana. Po chwili zobaczyem jeszcze kogo, kto odwrci
si w moj stron. Znajomy dziennikarz, a cilej byy
dziennikarz, ktry z innym byym dziennikarzem dawno
temu zaoy firm PR i pracowa gwnie dla tych, ktrych dziaalno kiedy opisywa, w niezbyt korzystnym
zreszt wietle. W miecie mwiono, e zarabia miliony.
Byy dziennikarz w milczeniu ucisn mi rk.
Witaj Wojtku, kop lat! przywita mnie Byy Premier.
Nigdy nie przechodzilimy na ty, wic ta zdumiewajca zmiana formy nieco mnie zaskoczya. Byem jednak
OSTRZEENIA
329
330
OSTRZEENIA
331
332
OSTRZEENIA
333
e wszystko to byo fikcj, to jakie bdzie miao to znaczenie? Kto zwrci czas odebrany rodzinie, kto naprawi zniszczone zdrowie, kto odbuduje zniszczone ycie?
Czy w ogle mona naprawi zniszczone ycie? Chciaem
wierzy, e tak
To wszystko byo szalenie wane najwaniejsze.
W caej tej sprawie poruszyo i wstrzsno mn
jednak co innego. Co, co nie dawao mi spokoju, jedno
pytanie bez odpowiedzi: jaki interes mia Byy Premier,
by wystpowa przede mn w roli rzecznika interesw
w tym momencie ju prezydenta Bronisawa Komorowskiego oraz interesw ludzi z nim powizanych? Forma i zwaszcza tre odbytej rozmowy nie pozostawiay
wtpliwoci, e tego tak naprawd dotyczyo to spotkanie. I wiedziaem, e od teraz ten fakt stanie si przyczyn moich kolejnych bezsennych nocy. Stare demony
powrciy pomylaem.
Cho tak na dobr spraw czy kiedykolwiek naprawd odeszy?
*
Telefon zacz dzwoni o wp do szstej rano.
Doprowadzao mnie to do szau. Nie spaem dobrze poprzedniej nocy i moje nerwy byy napite jak postronki.
Nie spaem zreszt dobrze od wielu miesicy, a byway dni, e w ogle zapominaem, co to sen. Od dawna
yem w stanie cigego napicia psychicznego i skrajnego wyczerpania. Byo mi coraz trudniej skoncentrowa si na setkach spraw, ktre wymagay stale mojej
uwagi. Ogromnym wysikiem woli zmuszaem si do
334
w miar normalnego funkcjonowania. Procesy, wezwania do prokuratur, kontrole, oszczercze publikacje, ycie w stanie zagroenia, rano, wieczr, we dnie, w nocy
miaem do wszystkiego, zwaszcza telefonw przed
szst rano. Wci jeszcze byem uznanym panem redaktorem i tym podobne bzdury, ale bliscy mi ludzie dobrze wiedzieli, e jestem zaszczuty i moje ycie od dawna
jest w strzpach. Jak to si stao, e mj wasny kraj sta
si moim wrogiem? Czybym by a takim zagroeniem
dla tych wszystkich Bronkw, e trzeba byo dokoczy operacj wykaczania mnie na raty?
S takie okresy w yciu, gdy wszdzie wok pitrz
si kopoty, a duch upada nisko.
To zdecydowanie by jeden z takich okresw. Nasunem kodr gbiej na gow, by dalej spa jak suse,
ale byem ju rozbudzony. Poza tym zimno byo wrogiem
snu, a kominek, ktry ogrzewa pomieszczenie w naszym
domu w Biaej Podlaskiej, dawno ju wygas. Nie kwapiem si do wstawania, ale mimo wszystko wyszedem
po drewno. Na zewntrz wiatr prawie ucich. Mrz by
mniej dokuczliwy, ni poprzedniej nocy. Pomylaem, e
moe to szczliwa zapowied. Ale po tym ranku daem
sobie najuczciwsze sowo, e nigdy ju nie bd wierzy
adnym przeczuciom i adnym przepowiedniom. Gdy
wrciem do domu z drewnem, ona zajmowaa si ju
przyrzdzaniem kawy.
Miaem trudnoci z zapaleniem kominka, gdy drewno
byo mokre, w kocu jednak zapon z dononym hukiem. Raz jeszcze spojrzaem na tarcz zegara. Wskazy-
OSTRZEENIA
335
336
OSTRZEENIA
337
nej z wielu spraw, w tym wypadku sprawy zgromadzonej w Teczce Nadzoru Szczeglnego kryptonim Anio,
prowadzonych w tamtym czasie przez pukownika Tobiasza. Operacja posza dobrze: dziennikarze podjli
przynt, w efekcie arcybiskup Paetz zosta skompromitowany w otoczce skandalu homoseksualnego, wic niedugo pniej Tobiasz, ju na stae, zosta wyznaczony
do inwigilowania i pozyskiwania do wsppracy wanie
dziennikarzy. By ju wwczas dowiadczonym oficerem,
po szkoleniach w Rosji, i mia za sob prac w charakterze oficera operacyjnego attachatu w Moskwie. Nie
byo tajemnic, e to wanie po powrocie z placwki
w Moskwie zacz wspina si po szczeblach kariery, bo
w tamtym czasie to bya przepustka do osignicia sukcesu. Dalej poszo ju atwo, bo prawie kady na wiecie ma pewne apetyty i impulsy, odruchy uczu, wyspy
samolubstwa, dze ledwie ukryte pod powierzchni.
A wielu ludzi albo trzyma je na wodzy, albo folguje im potajemnie. Wytrawny oficer WSI, a takim bez wtpienia
by Leszek Tobiasz, nie tylko dostrzega u innych takie
impulsy, ale umia je obraca na swoj korzy. Jest zupenie moliwe, ze nie wierzy w istnienie jakichkolwiek
odmiennych skonnoci u ludzi, bo o ile by nadnaturalnie
wyczulony w pewnych kierunkach, to jak wskazywa
jego dorobek w innych odznacza si cakowita lepot. Nauczono go, e seksualizm wraz z towarzyszcymi mu tsknotami i cierpieniami, zazdroci i wszystkimi
tabu jest najbardziej niepokojcym popdem, jaki maj
ludzie. Zapewne uwierzy, e kady ukrywa w sobie to
mae pieko, zarazem publicznie udajc, e ono nie istnieje, i poj, e posugujc si ow czstk natury ludzkiej
338
OSTRZEENIA
339
340
z innymi kamcami, ktrzy wsppracowali z nim od pocztku tej gigantycznej prowokacji? Jak teraz wykaza
manipulacj, w wyniku ktrej zniszczono mi ycie i zaprowadzono na aw oskaronych?.
Marek westchn i splt donie na blacie.
Wiem o czym mylisz: e to wszystko komplikuje
urwa i wbi wzrok w donie.
To nie by przypadek, prawda? na poy zapytaem,
na poy stwierdziem.
To nie by przypadek.
Nie powiedziaby tego, gdyby nie by tego pewien.
Milcza.
Mam do ciebie tysic pyta, ale to moe poczeka.
Dlatego zadam tylko jedno: czy wiesz co wicej? Zastanowiem si przez chwil. Czy kiedykolwiek dowiemy si czego wicej? poprawiem si.
Poinformowano mnie w oglnych zarysach, e
ledztwo od pocztku prowadzone jest z opcj, by je jak
najszybciej zamkn. S naciski, by je ukierunkowa na
brak znamion udziau osb trzecich. Nie musz ci tumaczy, co to oznacza.
Nie musisz. Teraz, by wykaza swoj niewinno,
bd musia przycisn prezydenta Komorowskiego, a to
oczywiste samobjstwo wydusiem wreszcie z siebie.
To ryzyko poprawi Marek. Pewnym i nieuniknionym samobjstwem jest pozostawienie spraw wasnemu biegowi.
Marek mia racj. Jak zwykle.
Lepiej opowiedz mi, jak ty to wszystko widzisz.
OSTRZEENIA
341
342
OSTRZEENIA
343
Na tym wanie polegaa caa perfidia tych ludzi, ktrzy potrafili wykorzysta cudz uczciwo i rzetelno
do tylko sobie znanych celw. Informacje, majce pomc
Jurkowi Morawskiemu w realizacji zadania, przekazano przez oficera WSI oraz za porednictwem Jerzego
Wjcickiego, byego ministra energetyki w PRL, ktry
by kuzynem Morawskiego. W tym celu zorganizowano
spotkanie operacyjne z Wjcickim, z ktrym take ju
wczeniej prowadzony by przez WSI dialog operacyjny i ktrego zakwalifikowano jako OZI Rektor. Dokumenty dotyczce biskupa Paetza udao si pozyska
Jurkowi Morawskiemu z Instytutu Gaucka, kanaami informacyjnymi Gazety Wyborczej, w ktrej zatrudniona bya jego ona, Irena. Oficjalnie operacja pozyskania
dokumentw dotyczcych Paetza zostaa zakwalifikowana przez WSI jako przeciwdziaanie potencjalnej prowokacji obcych sub specjalnych, ktre mogy mie na celu
skompromitowanie Polski w oczach opinii midzynarodowej. W rzeczywistoci jednak dokumenty te zostay
wykorzystane jako rdo nacisku na biskupa. Dla WSI
istotne byo, kto moe posiada wiedz na temat ewentualnych zwizkw Juliusza Paetza ze STASI i kto mgby
poszerzy informacje odnonie tych zwizkw. Usiowano potwierdzi, czy wiedz tak dysponuj suby rosyjskie bd czy w przeszoci wiedz tak dysponowaa
Suba Bezpieczestwa.
Weryfikacj tych zaoe usiowano przeprowadzi
przy pomocy kontaktw towarzyskich Wjcickiego
z wysokimi oficerami byej SB, midzy innymi poprzez
generaa Henryka Dankowskiego. Wiedza ta bya WSI
344
niezbdna do zastosowania skutecznego szantau na biskupie Juliuszu Paetzu. Ostatecznie szanta si nie powid. Paetz odmwi kooperacji z WSI, w efekcie czego
informacje o nim zostay ujawnione opinii publicznej.
Kluczow rol w operacji szantau na arcybiskupie odegra pukownik Leszek Tobiasz mj oskaryciel ktry podobnymi operacjami zajmowa si od zawsze. By
zaangaowany midzy innymi w spraw ojca Hejmo oraz
nieudan prb zdyskredytowania biskupa Michalika,
odnonie ktrego prbowa zdoby informacje potwierdzajce jego rzekom wspprac z SB. Takimi i podobnymi dziaaniami pukownik Leszek Tobiasz para si od
lat, niszczc ycie wielu ludzi, zajmujc si inwigilacj
kocielnych hierarchw i posugujc przy tym metodami szantau i podstpu. A przecie to by tylko drobny
fragment jego twrczej dziaalnoci, ktra obejmowaa
szpiegowanie, intrygi, kombinacje operacyjne i pomawianie ludzi o czyny, ktrych nigdy nie popenili. Z tego
zreszt midzy innymi powodu Tobiasz by cigany przez
warszawsk prokuratur garnizonow
Mogliby co na ten temat powiedzie kapitan Piotr Jasiak i major Sawomir Krawczyk, dwaj oficerowie kontrwywiadu wojskowego, ktrym Tobiasz zniszczy ycie.
W 2006 roku pomwi tych dwch nieszcznikw, zajmujcych si tak zwanym odcinkiem rosyjskim, o popenienie bardzo powanego przestpstwa i podejrzane
kontakty z rosyjskimi specsubami. Informacja spowodowaa w ich yciu spustoszenie, pomwienia Tobiasza
odczuli bolenie. W efekcie jeden z oficerw znalaz si
w szpitalu w Aninie na operacji serca, drugiemu omal
OSTRZEENIA
345
346
OSTRZEENIA
347
348
OSTRZEENIA
349
ko zorientowa si, e w grze jest jego znajomy, Bronisaw Komorowski, co ostatecznie skonio go do pracy.
Nie bd te udawa, e wiem, w jaki sposb Alek- sander
Lichodzki przedstawi Tobiaszowi to, co wiedzia albo
czego si domyla o moich kontaktach z czonkami
Komisji Weryfikacyjnej WSI. Z pewnoci nie musia
go specjalnie przekonywa, e znam co najmniej jednego z nich, bo Leszek Pietrzak w tamtym czasie systematycznie wystpowa jako ekspert w oglnopolskim,
majcym ponad ptoramilionow widowni programie
30 minut, ktry demaskowa przestpcz dziaalno
Wojskowych Sub Informacyjnych, a ktrego byem
gwnym autorem. Nie zamierzam te udawa, e wiem,
w jaki sposb Lichodzki instruowa Tobiasza odnonie
mojej osoby czy osoby Leszka Pietrzaka. Wedug zezna
zoonych w sdzie przez tego ostatniego, ktrego dnia
Tobiasz po prostu zaczepi go w SKW twierdzc, e duo
o nim sysza i chciaby powierzy Komisji Weryfikacyjnej pewne tajemnice, ale wczeniej musi porozmawia
z nim nieformalnie. Podobno ze wzgldw bezpieczestwa. Spotykali si pniej co jaki czas przez kilka miesicy i prowadzili rozmowy o niczym, w trakcie ktrych
Tobiasz mami Pietrzaka bezwartociowymi informacjami. Oczywicie Leszek Tobiasz, czowiek z gatunku tych,
ktrzy nawet pod prysznicem nie rozstaj si z aparatur nagrywajc, wszystkie spotkania z Pietrzakiem rejestrowa. Szkopu w tym, e w nagraniach nie pojawi
si nawet lad czego, co choby zahaczao o korupcj.
Taki lad nie pojawi si rwnie w odniesieniu do mnie,
z jednego prostego powodu: nie byo adnych nagra korupcyjnych.
350
Z zawiadomieniem zoonym zreszt w bardzo specyficznej formie, bo bynajmniej nie organom cigania o
rzekomym przestpstwie w onie Komisji Weryfikacyjnej WSI Tobiasz odczeka dziesi miesicy, a do czasu,
gdy wadz w Polsce przeja Platforma Obywatelska
i teraz mg ju wcign do rozgrywki protektorw,
a ci zgodnie z oczekiwaniami przystpili do niej nad
wyraz ochoczo. Gdy nastpia zmiana wadzy, Tobiasz
cigany przez prawo, niczym w kreskwkach, byskawicznie przemieni si w Tobiasza wzorowego obywatela, ktry jakoby dopiero teraz poinformowa marszaka Bronisawa Komorowskiego o rzekomej korupcji
w Komisji Weryfikacyjnej WSI. W rzeczywistoci pukownik Leszek Tobiasz i pukownik Aleksander Lichodzki systematycznie naradzali si z Komorowskim, ustalajc sposoby skompromitowania Komisji Weryfikacyjnej
oraz zdobycia najbardziej strzeonego dokumentu w Polsce tajnego Aneksu do Raportu WSI. Komorowski panicznie ba si swojej przeszoci i wiedzia, e w Aneksie
mog znajdowa si obciajce go informacje. Zdobycie Aneksu interesowao go zatem nie tylko dlatego, e
by zadeklarowanym przeciwnikiem Komisji Weryfikacyjnej WSI a Komisja Weryfikujca onierzy WSI
bya sztandarowym dzieem jego politycznych przeciwnikw ale przede wszystkim z troski o wasny tyek.
W konsekwencji, gdy wybucha afera nazwana pniej
przez media marszakow, przyzna w prokuraturze,
e wyrazi zainteresowanie propozycj pukownikw.
Takie wyraenie zainteresowania wykradzeniem tajemnicy pastwowej to zwyczajne przestpstwo, ale jak
si okazao, niektrzy s ponad prawem. To zreszt nie
OSTRZEENIA
351
352
OSTRZEENIA
353
ko te. Tobiasz by take podejrzewany o duo powaniejsze przestpstwa, zahaczajce o kontakty z rosyjskim
wywiadem. Ju tylko za to nasz pukownik najprawdopodobniej poszedby siedzie na wiele lat, ale e po objciu przez Krzysztofa Bondaryka kierownictwa w ABW,
za porednictwem Bronisawa Komorowskiego zwiza
si z t sub i obieca przynie na tacy gow Antoniego Macierewicza, jego protektorzy zabrali wszystkie dokumenty z Prokuratury Garnizonowej i ukrcili sprawom
eb. Gdy Wojskowej Prokuraturze Garnizonowej odmwiono dostpu do dokumentw dotyczcych Tobiasza
znajdujcych si w Subie Kontrwywiadu Wojskowego,
nic ju nie stao na przeszkodzie, by dorabia elementy,
ktre mogyby uprawdopodobni rzekome przestpstwo
w Komisji Weryfikacyjnej WSI. To byo co, o czym
marzyo wiele osb, dla ktrych skompromitowanie Komisji byo wybawieniem. Jeeli bowiem Komisja byaby
skorumpowana, to jakie znaczenie miayby jej informacje na przykad o Bronisawie Komorowskim zawarte
w Aneksie i wszystkie ustalenia o przestpstwach onierzy WSI? Tobiasz by tak cenny, i za odegranie
swojej roli obiecano mu objcie kierowniczego stanowiska w Subie Kontrwywiadu Wojskowego. Ostatecznie
obiecany awans zablokowa szef Suby Kontrwywiadu
Wojskowego, Grzegorz Reszka ktry po zapoznaniu
si z teczk ochrony kontrwywiadowczej o kryptonimie
Siwy, dotyczcej wanie Tobiasza, rzuci papierami przez cay gabinet krzyczc: po moim trupie ale
cel podstawowy Tobiasz i tak osign: ten prowokator,
szantaysta i przestpca, ktry ju raz zosta skazany
prawomocnym wyrokiem na wizienie w zawieszeniu
354
w zwizku z jedn ze swoich licznych kombinacji, z potencjalnego wielokrotnego przestpcy sta si szanowanym obywatelem, wanym wiadkiem chocia trudno
o wiadka mniej wiarygodnego.
W toku procesu udao mi si pozyska informacj, e
Lichodzki zwierzy si komu z prawdziwego przebiegu
tej historii i zwierzenia te zostay nagrane! Gdy powiedziaem o tym w trakcie jednej z rozpraw, Aleksander
Lichodzki sdzc, e dotarem do nagra i obawiajc si
utraty wiarygodnoci, skadajc w sdzie wyjanienia
przyzna si, e o tym, i zostanie zatrzymany i e za
odegranie przydzielonej mu przez Tobiasza i ABW roli
konia trojaskiego przyjdzie mu spdzi kilka miesicy
w areszcie, wiedzia na wiele miesicy przed zatrzymaniem! Innymi sowy przyzna si, e prawie od pocztku
wsppracowa z prowokatorami w akcji wymierzonej
przeciwko mnie i Komisji Weryfikacyjnej WSI.
Wszystko to byo stosunkowo atwe do udowodnienia
wystarczyo jedynie zastosowa w odniesieniu do Tobiasza t sam metod, ktra z takim powodzeniem zdaa
egzamin przy przesuchaniu Lichodzkiego i zada pytania, na ktre nie byo dobrych odpowiedzi. Wicej, nie
byo odpowiedzi innych ni tylko takie, ktre musiayby
Tobiasza pogry, z jednego prostego powodu: by kamstwo byo skuteczne, kamca musi mie doskona pami
i nie mwi za wiele, o obaj pukownicy mwili i duo,
i chtnie. Za duo i za chtnie, by swoje kamstwa mogli
obroni, co wykazao ju sdowe przesuchanie Aleksandra Lichodzkiego. Przyparty do muru co chwila zmienia
OSTRZEENIA
355
356
OSTRZEENIA
357
Mariana Cypla, ktry mg opowiedzie o kulisach afery marszakowej, o szantau ze strony Leszka Tobiasza
i o prbie uwikania w t histori dwch znanych biskupw. Mg ale nie opowiedzia i ju nigdy nie opowie,
bo zmar nagle kilka tygodni przed Tobiaszem...
Gdy egnalimy si z Markiem, jego spojrzenie gonio
mnie przez cay czas, kiedy szedem przez restauracj.
Czuem je na swoich placach nawet wwczas, gdy znalazem si na zewntrz.
wiee powietrze przywrcio mi jasno mylenia.
Uderzy we mnie cay absurd sytuacji, w jakiej si znalazem, a w ktrej moim wrogiem sta mi si mj wasny
kraj i jego prezydent.
Kraj, za ktry byem gotowy odda ycie i w takim
duchu wychowywaem dzieci.
Czy mam w ogle wierzy, e to si dzieje?
O tak, to si dzieje naprawd!
ROZDIA XI
PRZESUCHANIE
PRZESUCHANIE
361
ROZDIA XI
PRZESUCHANIE
Rozprawa si zakoczya i wszystko, co byo do powiedzenia, zostao ju powiedziane. Teraz pozostay ju
tylko komentarze reporterw czekajcych przed Paacem
Prezydenckim. Po czterogodzinnym przepytywaniu Bronisawa Komorowskiego byem zmczony i nie chciaem
rozmawia o wydarzeniu, ktre wanie dobiego koca. Zwaszcza e jeszcze przed wyjciem na zewntrz
poinformowano mnie, e awizowany przez cztery niezalene telewizje przekaz z rozprawy na ywo zosta
zablokowany. Wozy transmisyjne TVP, TVN, Polsatu
i Superstacji na zewntrz, wewntrz kamery i dziennikarze, ktrzy wypenili ca pul przyznanych akredytacji
na transmisj z bezprecedensowego wydarzenia, jakim
byo przesuchanie prezydenta i nic. Przyznaj, to byo
genialne posunicie. Nie zadawaem sobie pytania, kto
mg zablokowa przekaz czterech niezalenych telewizji, majcych przecie czterech niezalenych szefw,
bo ju dawno wyrosem z pyta o sprawy oczywiste. Zazwyczaj chtnie wierz w zbiegi okolicznoci, ale kada wiara ma swoje granice Kto jak kto, ale akurat ja
wiedziaem te, e mimo takiego spektaklu w wydaniu
czterech niezalenych stacji telewizyjnych bd musia odpowiedzie na pytania niezalenych dziennikarzy czekajcych przed paacem prezydenckim bo jeli
362
PRZESUCHANIE
363
364
Dowody s w aktach tej sprawy. Wikszo kamcw daje si przyapa, poniewa albo zapominaj, co powiedzieli, albo ich kamstwo staje niespodziewanie wobec
niezaprzeczalnej prawdy. Dlatego ludzie mwicy nieprawd i nieufajcy swojej pamici lub po prostu mniej
przebiegli najczciej stosuj najprostszy wybieg, polegajcy wanie na zasanianiu si niepamici. Skuteczniejszym systemem kamstwa jest przeplatanie prawdy
kamstwem albo trzymanie si na tyle blisko prawdy, e
nigdy si nie ma pewnoci. Dzi byo wszystko z tego po
trochu, najwicej oczywicie niepamici. Ale tam, gdzie
prezydent nie zasania si niepamici, przeczy sowom
wikszoci innych wiadkw, od Krzysztofa Bondaryka,
byego szefa ABW, poczwszy, na Pawle Grasiu, byym
rzeczniku rzdu, skoczywszy. Albo wic kamao wielu
innych wiadkw a przecie zeznawali pod odpowiedzialnoci karn albo kama Bronisaw Komorowski.
Trzeciej drogi nie ma. Poza tym prezydent wielokrotnie
twierdzi dzi, e nie musia nielegalnie zapoznawa si
ze cile tajnym Aneksem do raportu WSI, bo i tak by
si z nim zapozna natychmiast po nominacji na stanowisko marszaka Sejmu. To kamstwo. Przeczytaby Aneks
dopiero po decyzji prezydenta Lecha Kaczyskiego o
jego ujawnieniu, a takiej decyzji Lech Kaczyski nigdy
nie podj. To tylko przykady dzisiejszych manipulacji
ze strony Bronisawa Komorowskiego. Jest ich znacznie
wicej.
Udzielaem odpowiedzi jeszcze przez kilka minut, nim
dziennikarze, dostawszy to, czego chcieli, rozeszli si do
swoich redakcji.
PRZESUCHANIE
365
Po kilkunastominutowym spotkaniu z czonkami Stowarzyszenia Solidarni 2010, ktrzy przez czas rozprawy trwali na zewntrz na deszczu i porywistym wietrze,
udzielajc mi moralnego wsparcia, postanowiem wrci do domu. Chciaem si przej, by pomyle o tym
i owym. Jedyny moliwy wniosek wypywajcy z mojego dumania by do przeraajcy. Nie nale do strachliwych, lecz wiem, kiedy trzeba si ba najlepsza po
temu okazja jest wwczas, gdy czowiek uwiadamia sobie wasn bezsilno. A najlepszy dowd na moj bezsilno otrzymaem kilka dni temu i wanie przed chwil.
Najpierw prokuratura. Ta zrobia wszystko, by prezydent nie zeznawa w tej sprawie w sdzie. Gdy zabiegi
prokuratury zakoczyy si fiaskiem i gdy okazao si,
e Bronisaw Komorowski, ktrego potajemne spotkania
z dwoma oficerami sub tajnych byy pierwsz przyczyn caej tej historii, w zwizku z moim wnioskiem bdzie jednak zmuszony do zoenie zezna w sdzie, na
kilka tygodni przed terminem przesuchania prokuratura
zoya wniosek o wyczenie jawnoci rozprawy. Dziaania prokuratury, podobnie jak ograniczenie przez Kancelari Prezydenta do minimum dostpnoci dla mediw
i publicznoci uczestnictwa w tej nie majcej precedensu
rozprawie, od pocztku postrzegaem jako ch ukrycia
przed opini publiczn prawdy o niepochlebnej roli Prezydenta RP w tej sprawie i w ogle o caej tej historii. Gdy take i ten wniosek prokuratury zakoczy si
niepowodzeniem, w trybie pilnym zostaem wezwany na
dzie 12 grudnia do Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie, pod rygorem przymusowego doprowadzenia, do
kancelarii tajnej. Tu przedstawiono mi kilkustronicowe
366
pismo z zapisem szeregu spraw i wtkw, o ktrych mwienie publiczne jak mnie poinformowano bdzie
zamaniem tajemnicy pastwowej, za co grozi kara do 5
lat pozbawienia wolnoci. I zapewne tylko przez przypadek wikszociowy zakres rzeczonych spraw i wtkw dotyczy Bronisawa Komorowskiego. No, a teraz
jeszcze media
Do tego momentu chyba si jeszcze udziem, ale teraz nareszcie zrozumiaem. Nie jestem Einsteinem, ale
jak mi da par razy po gowie, potrafi dostrzec to, co
wida goym okiem. Kto chcia, by bezprecedensowe
wydarzenie, jakim w kadym demokratycznym kraju
byoby przesuchanie prezydenta w sprawie jego nieformalnych zwizkw z oficerami sub tajnych, z potencjalnym udziaem szpiegw obcego pastwa, zostao zakryte
przed widokiem opinii publicznej wic zostao zakryte. W efekcie o tym, e takie wydarzenie w ogle miao
miejsce, dowiedziao si kilka procent Polakw. Dla zdecydowanej wikszoci 18 grudnia 2014 roku w Paacu
Prezydenckim nie wydarzyo si kompletnie nic godnego
uwagi.
Przypomniaem sobie spotkanie sprzed kilku dni
z Przemkiem Wojciechowskim, koleg, byym dziennikarzem ledczym, ktry dobrze odnalaz si w realiach
i podj prac w Telewizji Polskiej ju nie jako ledczy.
Znalimy si od kilkunastu lat. Kiedy, cho Przemek
mieszka w Krakowie, a ja w Warszawie, widywalimy
si systematycznie, ale po roku 2008, gdy w efekcie
traumatycznych przey, aresztowania i prby samo-
PRZESUCHANIE
367
368
ZAKOCZENIE
ZAKOCZENIE
371
ZAKOCZENIE
Wszed do kancelarii tak bezszelestnie, jakby by
much poruszajca si po cianie. Usiad za biurkiem
i wskaza na krzeso dla interesantw po drugiej stronie
biurka. Zignorowaem zaproszenie. Jego czarne oczka
patrzyy mao przyjanie.
Niech pan siada powiedzia z naciskiem.
Wlepiaem w niego wzrok i usiowaem zmusi do
spuszczenia oczu. Wyglda na czowieka tak samo pozbawionego nerww, jak mur z cigie.
Usiadem.
Przyszedem tylko dlatego, e byo mi po drodze
powiedziaem. Czego pan chce?
eby pan zgosi mojego znajomego na wiadka.
H? zapytaem.
Mj znajomy duo by da, by mc opowiedzie w sdzie o swoich problemach z Bronisawem Komorowskim.
Chce rozgosu, niech idzie do prasy.
To mu si chyba nie spodobao. Powoli zamkn usta,
uroczycie przymruy oko i prawie si umiechn. Po
chwili jednak pomyla chyba o czym innym, bo nagle
parskn i nozdrza mu si rozszerzyy. I bez tego kade
z nich byo jak wlot do mysiej nory.
Media? To nie jest takie proste. Nie w sprawie,
w ktrej gwna rol odgrywa prezydent podnis gos.
Dla mnie to jest proste. Jak jest co do zrobienia, to
robi to i ju. Nie mam czasu na bzdury.
372
ZAKOCZENIE
373
374
ZAKOCZENIE
375
jego twarz, lecz wiedzia, e na niego patrz. I powoli opanowywa si. Pytajcym wzrokiem spoglda na
mnie. Skinem gow.
Prosz opowiedzie wszystko, co pan wie. Wszystko i o wszystkim. Mam duo czasu.
Od pocztku?
Tak, od pocztku.
*
Dugo trwaa ta opowie. Gdy skoczy, miaem dosy
dosy wszystkiego. Zastanawiaem si, jak to si stao, e zostaem powiernikiem takich opowieci. Przecie
wczeniej nie okazywaem zainteresowania Bronisawem
Komorowskim, nie obieraem go za dziennikarski cel, ani
nic takiego. W podjciu dziennikarskiego ledztwa nie
przywieca mi te aden konkretny cel, polityczny czy
jakikolwiek inny. Generalnie nie lubiem polityki ani politykw poznaem zbyt wielu, by myle o nich dobrze.
Zawsze natomiast wierzyem, e warto robi to, w co si
wierzy, pokazywa rzeczy, jakimi s naprawd, zostawi po sobie jaki lad. Tak naprawd wszystko zaczo
si przed laty, od tajemniczej Fundacji Pro Civili. Czy
mogem przewidzie, dokd zaprowadzi mnie ta droga?
Postanowiem zaczerpn wieego powietrza i pj
w jedno z moich ulubionych miejsc. Cmentarz, to dobre
miejsce do takich rozwaa, jakim si wanie poddaem zwaszcza taki cmentarz, jak komunalne Powzki, gdzie obok siebie tysicami spoczywaj bohaterowie i zdrajcy, ludzie wielcy i zupenie przecitni, sawni
376
ZAKOCZENIE
377
w jakich okolicznociach, ile mamy tu czasu, ktry przecie jest darem... Wemy sytuacj na froncie. Niezalenie
od tego, ile ci szkolili i jak bardzo uwaasz, o tym, czy
zginiesz, decyduje lepy traf. Niewane kim jeste ani
to, czy jeste bohaterem, czy tchrzem. Nieodpowiednie
miejsce, nieodpowiednia pora i koniec. Sytuacja, jakich
na wojnie wiele: onierze wyskakuj z okopu do ataku.
Kiedy kula trafia jednego z nich, biegncy tu za nim
znajduje ocalenie, bo tamten ginc ocali mu ycie. Tak
jest ze wszystkim. Kiedy piorun zabijajc kogo uderza
w miejsce, w ktrym przed chwil sta kto inny, kiedy rozbija si samolot, w ktrym miae lecie, ale byy
korki i spnie si na lotnisko, kiedy kolega zapada na
mierteln chorob, a nie ja. Niektrzy sdz, e takie
rzeczy s dzieem przypadku: kto mia szczcie, kto
inny nie. Tymczasem w tym wszystkim zachowana jest
rwnowaga. Kto si starzeje, kto inny ronie. mier
zabierajc kogo nie zabiera jednoczenie kogo innego
i w tej niewielkiej przestrzeni midzy byciem zabranym
a byciem oszczdzonym ycia si wymieniaj
Mijajc rwne rzdy krzyy, ustawione tu tysicami, umieszczone na grobach nastoletnich chopcw polegych w 1920 i 1944, w kwaterach onierzy Bitwy
Warszawskiej, Wrzenia i Powstania Warszawskiego,
zastanawiaem si, co Oni powiedzieliby o tym co ma
znaczenie?
Czy ich mier miaa jakiekolwiek znaczenie
w wiecie, w ktrym liczy si tylko to, co praktyczne?
378
ZAKOCZENIE
379
ktrych skrzywdziem i ktrzy mnie skrzywdzili, widziaem swoje sukcesy i swoje poraki, swoj studniwk
w XVI LO im. Stefanii Sempoowskiej i pierwsz sesj
na studiach psychologicznych, jeszcze raz zachwyciem
si pierwszym zapamitanym widokiem niegu, morza,
tatrzaskich szczytw, Asyu, jeszcze raz spotkaem
wszystkich moich bliskich, ktrzy przeszli ju na Drug
Stron. Pamitam swoje przeraenie uwiadomieniem
sobie faktu, e to koniec wszystkiego, e nie zrobi ju
niczego dobrego i wrciem do teraniejszoci.
Teraz ju pamitaem to, co wtedy czuem, caym
sob: e wszystko jest zapisane i kady najdrobniejszy
element mojego ycia, kady czowiek, a nawet wypowiedziane sowo, miao jakie znaczenie, dla mnie lub dla
innych ludzi. I nic nie jest zapomniane
Powoli dotarem do rodzinnego grobu, gdzie opodal kwatery smoleskiej spoczywaj wszyscy moi bliscy. Jako ostatni, dwa lata wczeniej poegnaem
w tym miejscu moj siostr. Wspomniaem nasze ostatnie spotkanie. By rodek nocy, gdy z ksidzem Stanisawem Makowskim dotarlimy do Szpitala Bielaskiego
w Warszawie. Zdylimy na czas. Siostra wygldaa,
jakby spaa. Mj przyjaciel udzieli jej ostatniego namaszczenia, po czym razem uklklimy do modlitwy u
wezgowia ka. Gdy wstalimy, w oczach miaem zy.
Ksidz ucisn mnie mocno za rk i spojrza gboko w
oczy. Przypomniaem sobie, co wtedy powiedzia: Nie
ma przypadkw. Pamitaj Wojtku! Nic nie ginie
380
KONIEC