OPA FARMAKOLOGIJA

Prim. mr. sc. Josip ulig, dr. med.

Osnovna literatura:
Farmakoterapijski prirunik, 3. izdanje, Med-Ekon
d.d., 2000.
Interna medicina, 2. izdanje, Naprijed, 1997.
(4. poglavlje)
Medicinska farmakologija, Medicinska naklada, 1993.
Opa farmakologija
www.belimantil.info

 FARMAKOLOGIJA je znanost o
lijekovima, odnosno, znanost o
meudjelovanju lijeka i organizma
FARMACIJA je znanost i struka koja
se bavi pripremom i izradom lijekova
KLINIKA FARMAKOLOGIJA je
specijalnost znanstvenog prouavanja
djelovanja lijekova na ovjeka
Opa farmakologija
www.belimantil.info

POVIJEST MODERNE
FARMAKOLOGIJE
HIPOKRAT (460-355. B. C.) - PRIMUM NON
NOCERE - Ponekad je dobar lijek kad se ne
uzme nita!
PARACELSUS (1493-1541) - Sve je otrov i
nita nije bezazleno, samo o doziranju ovisi
da li je neto otrovno ili nije!
OSLER (1865) - ovjek ima uroenu tenju
za uzimanjem lijekova. To je jedno od
obiljeja koje ovjeka razlikuje od ivotinje.
Opa farmakologija
www.belimantil.info

 ALOPATIJA - suprotno se lijei suprotnim

Giegoriy (1735-1821)
putanje krvi
emetici
purgativi
HOMEOPATIJA - slino se lijei slinim
Hahnemann (1755-1843)
Uinak lijekova poveava se njihovim
razrijeenjem.
Opa farmakologija
www.belimantil.info

PRVI FARMAKOLOKI LABORATORIJ

osnovan je 1846. godine u Dorpatu
(Estonija). Rudolf Buckheim ustanovljuje
farmakologiju kao eksperimentalnu struku,
nasuprot dotadanjoj praksi prenoenja
iskustva.
U Hrvatskoj je prvi farmakoloki laboratorij
osnovan 1919. godine na alati.

Opa farmakologija
www.belimantil.info

MODERNA KLINIKA
FARMAKOLOGIJA
Claude Bernard (1865) - Moral ne zabranjuje
provoenje pokusa na susjedima ili na nama samima.
Zabranjeni su samo oni pokusi koji mogu nakoditi
Thomas Lewis (1934) - Principi klinikog ispitivanja
lijekova - rano kliniko ispitivanje kinidina
Harry Gold (1952) - ovjek je prikladna studija
ovjeanstva
Klinika medicina + farmakologija = klinika
farmakologija
Opa farmakologija
www.belimantil.info

FARMAKOKINETIKA
prouava kako se lijek ponaa u
organizmu od mjesta primjene do
izluivanja
aplikacija, distribucija, biotransformacija,
eliminacija
FARMAKODINAMIKA
prouava mehanizam djelovanja lijekova;
kako lijek utjee na funkcije organizma,
pojaavanje ili supresija, poboljanje
bolesti, doze, nuspojave
Opa farmakologija
www.belimantil.info

FARMAKOTERAPIJA - primjena
farmakolokih spoznaja u medicinskoj praksi
FARMAKOGRAFIJA (receptura) - propisivanje
lijekova
TOKSIKOLOGIJA - znanost o interakciji tvari i
ovjeka
FARMAKOPEJA - propisi o sastavu,
svojstvima, postupcima za ispitivanje istoe, uvanju
lijekova
OFICINALNI LIJEKOVI - farmakopejski
MAGISTRALNI LIJEKOVI - ljekarniki
OPSOLENTNI LIJEKOVI - zastarjeli
Opa farmakologija
www.belimantil.info

 LEGISLATIVA - zakoni i propisi koji su

obvezatni za lijenika i farmaceuta, a
osiguravaju pravilnu primjenu i postupak s
lijekovima, u cilju spreavanja tetnog
utjecaja na ljude
ZAKON O LIJEKOVIMA I MEDICINSKIM
PROIZVODIMA, Zastupniki dom Sabora
RH, 1997. ovim se Zakonom utvruje
nain ispitivanja, proizvodnje i izradbe,
promet, provjera kakvoe, oglaavanje i
obavjetavanje, nadzor nad lijekovima i
medicinskim proizvodima
Opa farmakologija
www.belimantil.info

lanak 2. (Zakon o lijekovima i medicinskim proizvodima)

Gotovi lijekovi - proizvodi koji se stavljaju u

promet pod nazivom odabranim od proizvoaa
Imunoloki lijekovi - cjepiva, serumi, alergeni,
antigeni
Radioaktivni lijekovi
Lijekovi visoke tehnologije/biotehnologije
Lijekovi iz ljudske krvi ili plazme - albumin,
faktori zgruavanja
Prirodni lijekovi
Opa farmakologija
www.belimantil.info

10

 Lijekovi s vitaminima, odnosno

mineralima
Tvari kemijskog, mineralnog, biljnog,
ivotinjskog ili ljudskog podrijetla koje se
koriste za proizvodnju lijekova
Magistralni pripravci - pripremaju se u
ljekarni prema lijenikom receptu za
specifinog (pojedinanog) bolesnika
Galenski pripravci - izrauju se u
ljekarnama do 100 dnevno, prema postupku
opisanom u farmakopeji
Krv i krvni sastojci
Opa farmakologija
www.belimantil.info

11

PODRIJETLO LIJEKOVA

Mineralno - jod, talk,

ivotinjsko - inzulin, antitoksin,
Biljno - brokula,
Kemijska sinteza - acetilsalicilna
kiselina, vitamin C,
Semisintetski lijekovi - prirodne
ljekovite tvari koje se dodatno
prerauju
Opa farmakologija
www.belimantil.info

12

Organske prirodne ljekovite tvari - nalaze se

u biljkama i ivotinjama, a nazivaju se vie
prema biolokim, nego kemijskim svojstvima

Alkaloidi - bazine tvari koje sadre duik

Glikozidi - spojevi razliitih eera
Saponini - glikozidi koji se pjene u vodi
Masti i masna ulja - esteri masnih kiselina (ricinus)
Eterina ulja - lako hlapljivi spojevi specifinog mirisa
Treslovine i tanini - adstringensi
Gorke tvari (amara) - ksilostein, vrlo otrovan (pospjeuje
probavu)
Sluzi - viskozne tekuine (macerat sljezovog korijena)
Antibiotici - proizvodi mikroorganizama koji djeluju
inhibitorno na rast drugih mikroorganizama
Opa farmakologija
www.belimantil.info

13

KLASIFIKACIJA I NAZIVI LIJEKOVA

a) Farmakodinamska - prema mehanizmu djelovanja
b) Farmakoterapijska - prema medicinskoj upotrebi

FARMAKODINAMSKA
- Antagonisti kalcija
- Beta blokatori
- Beta blokatori
- Inhibitori sinteze
prostaglandina
- Inhibitori sinteze
prostaglandina

FARMAKOTERAPIJSKA
- Antihipertenzivi
- Antihipertenzivi
- Antiaritmici
- Protuupalni lijekovi
- Antitrombotici

Opa farmakologija
www.belimantil.info

14

ATC (ATK) - klasifikacija

Anatomsko - terapijsko - kemijska
Preporuka SZO
Npr. A 10 A
A
alimentarni sustav
10 lijekovi za lijeenje eerne bolesti
A
inzulin
Opa farmakologija
www.belimantil.info

15

NAZIVI LIJEKOVA
Tradicionalni nazivi - talk, morfin,
ricinus
Kemijski nazivi - askorbinska kiselina
Generiki nazivi (INN) - izonijazid
(izonikotinska kiselina hidrazid)
Zatiena imena - Sumamed
(azitromicin)
Opa farmakologija
www.belimantil.info

16

Djelovanje i primjena lijeka

DJELOVANJE
Lokalno

Ope

Primjena

Primjena

Lokalno

Enteralno

Parenteralno

- na kou
- na sluznicu
- direktno u tkivo
(npr. zglob)
- direktno u krvnu
ilu (npr.
koronarografija)

- peroralno
- rektalna klizma

- direktno u krvni
optok
- inhalacija
- pod kou
- na sluznicu
- na kou

Opa farmakologija
www.belimantil.info

17

Sudbina lijeka u organizmu

UINAK
TKIVO

VEZANI

NEVEZANI
RASPODJELA

Krvna cirkulacija

NEVEZANI LIJEK

APSORPCIJA

Vezani lijek

IZLUIVANJE

Metaboliti
RASPODJELA

TKIVO

METABOLIZAM
Opa farmakologija

www.belimantil.info

18

Prolaz lijekova kroz stanine

membrane
Stanine se membrane sastoje od
lipida i proteina.
Stanina je membrana selektivno
propusna; voda i neke druge
molekule mogu brzo proi kroz nju, a
drugih je prolaz ogranien ili
sprijeen.
Opa farmakologija
www.belimantil.info

19

Mehanizmi prolaza lijekova kroz

membranu

Difuzija
Liposolubilnost
Ionizacija
Aktivni transport
Olakana difuzija
Pinocitoza
Opa farmakologija

www.belimantil.info

20

BIOLOKA RASPOLOIVOST nakon

peroralne primjene oznaava postotak
lijeka koji dospije u opu cirkulaciju i
raspoloiv je za farmakoloko
djelovanje.
BIOEKVIVALENTNOST - dva su
lijeka jednake bioraspoloivosti.

Opa farmakologija
www.belimantil.info

21

Eliminacija lijekova

Ekskrecija nepromijenjenog lijeka

Biotransformacija

Prvi prolaz kroz jetru

Izluivanje bubrezima
glomerularna filtracija
ponovna apsorpcija u tubulima
tubularna sekrecija
Opa farmakologija

www.belimantil.info

22

Faze biotransformacije
1. FAZA
-

Oksidacija
Redukcija
Hidroliza
Dezaminacija
Promjene na
prstenu

2. FAZA
Konjugacija s
- Glukuronskom kiselinom
- Sumpornom kiselinom
- Aminokiselinama
- Glutationom
IZLUIVANJE
Opa farmakologija

www.belimantil.info

23

Farmakokinetski parametri
A) Lijek sa stalnom
brzinom izluivanja
B) Lijek s brzinom
izluivanja ovisno o
koncentraciji

Opa farmakologija
www.belimantil.info

24

 T 1/2 - poluvrijeme eliminacije, vrijeme

potrebno da se koncentracija lijeka
spusti na polovicu

C max - maksimalna koncentracija

lijeka u krvi

T max - vrijeme potrebno za postizanje

maksimalne koncentracije lijeka u krvi

AUC - povrina ispod krivulje eliminacije

lijeka

Opa farmakologija
www.belimantil.info

25

RECEPTOR - mjesto u organizmu

na koje djeluje lijek

specifini receptori
vezano mjesto lijeka
regulatorni proteini
MODEL KLJU - KLJUAONICA

Opa farmakologija
www.belimantil.info

26

Vrste djelovanja lijekova

AGONISTI
EKSCITATORI
MIMETICI
LITICI
ANTAGONISTI

kemijski
farmakokinetski
na razini receptora
a) kompetitivni
b) nekompetitivni
c) fizioloki
Opa farmakologija

www.belimantil.info

27

Molekularni mehanizmi
djelovanja lijekova
Fizikalnim svojstvima
Kemijskom reakcijom
Sloenim biokemijskim
procesima
a) enzimatski sustavi
b) ionski kanali
c) fizioloki receptori
Opa farmakologija
www.belimantil.info

28

imbenici koji modificiraju

djelovanje lijekova
Doze lijekova
Dob i spol bolesnika
Vrste lijekova
Stanje bolesnika
Bioloka varijabilnost
Nasljedna reaktivnost na lijekove
Tolerancija
Tahifilaksija
Somatska, fizika ili metabolika ovisnost
Alergija na lijekove
29
www.belimantil.info

Istovremena primjena
vie lijekova

Sinergizam
Potenciranje
Antagonizam
Interakcije (farmakokinetske,
farmakodinamske)
Polipragmazija
Opa farmakologija
www.belimantil.info

30

Neeljena i tetna
djelovanja lijekova
NUSPOJAVA
je tetno neeljeno
djelovanje lijeka
primjenjenog u
uobiajenoj dozi

OTROVANJE
se pojavljuje kad je
doza na mjestu
djelovanja dovoljno
velika

Opa farmakologija
www.belimantil.info

31

tetne reakcije na lijekove

Otrovanje

a) prevelika doza
b) hiperreaktivnost
Genetski poremeaji (idiosinkrazija)
Karcinogenost, teratogenost, mutagenost
Alergije
Nezrelost organizma
Posredne tetne reakcije (npr. poremeaj
crijevne flore)
Opa farmakologija

www.belimantil.info

32

Istraivanje novih lijekova

Farmakoloko probiranje, screening
Farmakoloki profil
Pretklinika istraivanja
sudbina u organizmu
farmakodinamika
farmakokinetika
toksikologija

Opa farmakologija
www.belimantil.info

33

 Klinika ispitivanja
zdravi dobrovoljci
kontrolirani kliniki pokusi
Praenje lijekova u klinikoj praksi
kontrolirani usporedni pokusi
farmakoekonomske studije
praenje nuspojava

Opa farmakologija
www.belimantil.info

34

Farmakologija autonomnog
ivanog sustava
Prim. mr. sc. Josip ulig, dr. med.

1
www.belimantil.info

Autonomni (ili vegetativni) ivani

sustav upravlja osnovnim ivotnim
tjelesnim funkcijama

Cirkulacija krvi
Disanje
Probava
Tjelesna temperatura
Znojenje
Metabolizam
2

www.belimantil.info

SIMPATIKI (torakolumbalni) vlakna iz neurona u lateralnim

rogovima kralj. modine.

PARASIMPATIKI (kraniosakralni) vlakna iz mezencefalona, produene

modine i sakralnog dijela kralj.
modine.

3
www.belimantil.info

Autonomna aferentna vlakna

prenose impulse s periferije prema
sredinjem ivanom sustavu.
Autonomna eferentna vlakna
prenose impulse od sredinjeg
ivanog sustava prema periferiji.
Zavravaju na vegetativnom
gangliju (preganglijska vlakna), od
kojeg se prema efektornim
organima ire postganglijska
vlakna.
www.belimantil.info

 Preganglijska vlakna na svojim

okoninama (sinapse u ganglijima)
otputaju acetilkolin. Acetilkolin
oslobaaju i postganglijska
parasimpatika i somatska motorna
vlakna. Nazivaju se kolinergika vlakna.
Postganglijska simpatika vlakna na
okoninama oslobaaju noradrenalin.
Nazivaju se adrenergika vlakna.

5
www.belimantil.info

6
www.belimantil.info

7
www.belimantil.info

8
www.belimantil.info

Uinci stimulacije autonomnih ivaca

EFEKTORNI
ORGAN
SRCE

ADRENERGIKI

KOLINERGIKI

Pojaanje
kontrakcija ( 1)
Ubrzanje rada ( 1)

Usporenje rada

OKO

Midrijaza ()
Relaksacija ()

Mioza

KRVNE ILE
Prugastih
miia

Kontrakcija ()
Dilatacija ( 2)

Dilatacija
Dilatacija

BRONHALNI
MIII

Relaksacija ( 2)

Kontrakcija

9
www.belimantil.info

eluane
stijenke

Relaksacija ()

Kontrakcija

Sfinkteri

Kontrakcija ()

----------------

Sekrecije u
elucu

-----------------

Poveanje

Sfinkter
mokranog
mjehura

Kontrakcija ()

Fundus
mokranog
mjehura

Relaksacija ()

Kontrakcija

Maternica

Kontrakcija ()
Relaksacija ( 2)

----------------

Erektilno tkivo

------------------

----------------

lijezde
slinovnice

Sekrecija (,)

Sekrecija

Efektorni organ

Adrenergiki

Kolinergiki
10

www.belimantil.info

Relaksacija

AGONISTI KOLINERGIKIH RECEPTORA

(PARASIMPATOMIMETICI)
Izravno djelovanje - metakolin,
karbahol, betanehol
Inhibicija acetilkolinesteraze neostigmin, piridostigmin, edrofonij,
pralidoksim, organofosfatni bojni otrovi

11
www.belimantil.info

ANTAGONISTI KOLINERGIKIH
RECEPTORA
Muskarinski blokatori - atropin,
skopolamin, homatropin
Blokatori ganglija - heksametonij
Blokatori neuromuskularnih veza
- kurare, pankuronij, suksametonij

12
www.belimantil.info

AGONISTI ADRENERGIKIH
RECEPTORA (SIMPATOMIMETICI)

Adrenalin
Noradrenalin
Izoprenalin
Salbutamol
Ritodrin
13

www.belimantil.info

ANTAGONISTI ADRENERGIKIH
RECEPTORA (SIMPATOLICI)
Blokatori alfadrenergikih receptora fentolamin, doksazosin
Blokatori betaadrenergikih receptora
propranolol, atenolol
Blokatori adrenergikih neurona rezerpin, metildopa

14
www.belimantil.info

LOKALNI ANESTETICI reverzibilno

prekidaju prijenos podraaja u perifernim
ivcima. Rezultat je lokalna analgezija.
Povrinska anestezija
Infiltracijska anestezija
Provodna anestezija
Spinalna anestezija
KOKAIN, PROKAIN, LIDOKAIN

15
www.belimantil.info

FARMAKOLOGIJA
SREDINJEG IVANOG
SUSTAVA
Prim. mr. sc. Josip ulig, dr. med.

1
www.belimantil.info

Lijekovi koji se upotrebljavaju za

lijeenje sredinjeg ivanog sustava
nazivaju se:

Opi anestetici
Anksiolitici
Sedativi (hipnotici)
Antipsihotici
Antidepresivi
Antiepileptici
Neurofarmaci djeluju na
sinaptiku transmisiju ivanih
impulsa, tako da modificiraju uinak
pojedinih neurotransmitora.
2

www.belimantil.info

NEUROTRANSMITORI su tvari
prisutne u presinaptikim
okoninama aksona, oslobaaju se
u sinaptikim pukotinama,
sintetiziraju se u presinaptikoj
okonini. Nakon djelovanja na
sinapsi, inaktiviraju se enzimima ili
se povratnim transportom vraaju
u presinaptiki zavretak.

3
www.belimantil.info

ACETILKOLIN
DOPAMIN
NORADRENALIN
SEROTONIN (5-hidroksitriptamin)
GAMA - AMINOMASLANA
KISELINA (GABA)
GLICIN

4
www.belimantil.info

FENOMEN KRVNO - MODANE BARIJERE

za prolaz lijekova iz krvi u mozak
Prolaz lijekova ovisi o liposolubilnosti tj.
particijskom koeficijentu lijeka izmeu ulja i vode.
Lijekovi s visokom liposolubilnou lake i bre
ulaze u mozak.
NIKOTIN

131

ETANOL

104

KOFEIN

90

HEROIN

68

PENICILIN

1,8
5

www.belimantil.info

ANESTETICI uzrokuju gubitak

svijesti i osjeta
INHALACIJSKI ANESTETICI
plinovi (duini oksidul)
hlapljive tekuine (eter, halotan)
INTRAVENSKI ANESTETICI
tiopenton, propanidid, ketamin

6
www.belimantil.info

ANTIPSIHOTICI su lijekovi za
lijeenje duevnih bolesti (psihoze)
FENOTIAZINI (klorpromazin)
TIOKSANTENI (klorprotiksen)
BUTIROFENONI (haloperidol)
DIBENZODIAZEPINI (klozapin)
RISPERIDON
Antipsihotici su specifini blokatori
dopaminergikih receptora, djelomino
blokiraju -adrenergike, muskarinske i
histaminske receptore.

7
www.belimantil.info

ANTIDEPRESIVI - poveavaju
koncentraciju nekih neurotransmitora u
sinaptikoj pukotini.
Blokiraju povratni mehanizam u
presinaptiku okoninu (serotonin i
noradrenalin). Serotonin i noradrenalin
djeluju produeno na receptore.
Tricikliki antidepresivi (amitriptilin)
Cikliki antidepresivi (maprotilin)
Inhibitori monoaminooksidaze (moklobemid)
Selektivni inhibitori ponovne pohrane
serotonina (fluoksetin)
8
www.belimantil.info

ANKSIOLITICI uklanjaju psihiku

napetost, osjeaj tjeskobe i straha.
BENZODIAZEPINI potenciraju uinak
GABA-e u SS poveavanjem uestalosti
otvaranja kloridnih kanala.

Anksiolitiki
Hipnotiki
Smanjuju miini tonus
Antikonvulzivno djelovanje
DIAZEPAM, OKSAZEPAM
9

www.belimantil.info

ETANOL u malim dozama uvjetuje

psihiku relaksaciju, blagu sedaciju,
vazodilataciju, tahikardiju i porast luenja
solne kiseline u elucu, usporava reakciju.
U veim je dozama motorna
koordinacija poremeena, dolazi do
poremeaja govora, smanjene sekrecije
vazopresina i pojaane pospanosti.
Jo vee doze uzrokuju depresiju
disanja, analgezije, anestezije i kome.
Smrt nastupa zbog depresije disanja.
10
www.belimantil.info

ETANOL - CH3CH2OH
Izrazito topljiv u lipidima
Razgrauje se u jetri posredovanjem
alkoholne dehidrogeneze
ACETALDEHID
OCTENA
KISELINA (CH3COOH).
Kinetika nultog reda
- 10 g ETANOLA NA SAT!

11
www.belimantil.info

ETANOL - toksinost
Male doze (do 2 dl vina)
- psihika relaksacija
- blaga sedacija
- porast solne kiseline u elucu
- pojaano raspoloenje
Velike doze (vie od 100 mg %)
- poremeena motorna koordinacija
- poremeaji u govoru
- pojaana diureza
- pospanost
12
www.belimantil.info

ETANOL - OTROVANJE
Koncentracije 350 - 600 mg % SMRT!
Depresija disanja
KOMA!
Lijeenje:
- ispiranje eluca, odravanje disanja,
krvnog tlaka i temperature dok se
etanol ne ragradi!

13
www.belimantil.info

ANTIPARKISONICI i lijekovi
protiv spastinosti
Parkinsonova bolest - tremor, rigidnost,
bradikinezija, poremeaj stajanja i
hodanja
nedostatak dopamina!
Lijeenje Parkinsonove bolesti:
1. Lijekovi koji povisuju razinu dopamina LEVODOPA
2. Dopaminergiki agonisti - BROMOKRIPTIN
3. Lijekovi koji oslobaaju dopamin - AMANTADIN
4. Antagonisti acetilkolina - muskarinski blokatori
14
www.belimantil.info

ANTIEPILEPTICI
EPILEPSIJA je posljedica naglog
stvaranja akcijskih potencijala u skupini
neurona.
Klinika slika - stereotipne
paroksizmalne promjene ponaanja
Antiepileptici povisuju prag podraaja
zdravih neurona i tako spreavaju
napadaje. Potenciraju uinak GABA-e.
15
www.belimantil.info

ANTIEPILEPTICI
Fenitoin
Fenobarbiton
Valproina
kiselina
Karbamazepin
Lamotrigin
16
www.belimantil.info

FARMAKOLOGIJA BOLI
Prim. mr. sc. Josip ulig, dr. med.

1
www.belimantil.info

Definicija boli
(lat. dolor)
Bol je neugodan osjetilni i emocionalni
doivljaj povezan sa stvarnim ili
potencijalnim oteenjem tkiva

Definicija meunarodnog
udruenja za istraivanje boli
2
www.belimantil.info

Bol u ljudskom ivotu

66% ljudi barem jednom tijekom ivota
osjeti bol
40% ljudi osjea bol koja traje 6 mjeseci
1/3 populacije industrijskih zemalja
boluje od kronine boli
15 - 20% ljudi ima dugotrajnu bol
najee se radi o populaciji izmeu 45 64 godine ivota
3
www.belimantil.info

Provoenje osjeta boli

Nociceptori
Spinalni ivci
Kraljenina
modina
Talamus
Modana kora
4
www.belimantil.info

Vrste boli
MEHANIZAM
nociceptorska - pobuivanje nociceptora
neuropatska - poremeaji ivanog
sustava
POVRINSKA
kutana, epikritika
DUBOKA
somatska i potpornih tkiva, protopatska
VISCERALNA
iz tjelesnih upljina u unutranje organe,
neprecizno prezentirana
5
www.belimantil.info

 ANALGETICI - smanjuju osjet boli, ali

ne mijenjaju znaajnije stanje svijesti.
OPIOIDI - inhibiraju ili modificiraju
prijenos bolnih impulsa u SS.
NEOPIOIDNI ANALGETICI spreavaju nastajanje bolnih impulsa
na periferiji.

6
www.belimantil.info

 ENDOGENI OPIOIDI
ENKEFALINI (metionin enkefalin,
leucin enkefalin)
ENDORFINI (-endorfin)
DINORFINI (dinorfin A i B, i
neoendorfin)

7
www.belimantil.info

OPIOIDNI RECEPTORI - , ,
Lijek:

Receptori:

+++

- Pentazocin

- Nalokson

- Morfin
- Fentanil

8
www.belimantil.info

MORFIN - uinci
Analgezija
Euforija
Depresija
respiracije
Depresija refleksa
kalja
Munina
Povraanje
Mioza

tonus glatkih
miia u GI
Spazam sfinktera
Oddi

tonus mokranog
mjehura
Hipotenzija
Oslobaanje
histamina
9

www.belimantil.info

Mjesto djelovanja
FOSFOLIPIDI
ARAHIDONSKA
KISELINA

lipooksigenaza
LEUKOTRIENI

ciklooksigenaza
PROSTAGLANDINI
PGE2, PGF2
tromboksan, prostaciklin
10

www.belimantil.info

PARACETAMOL
SALICILATI
PIRAZOLONI
DERIVATI OCTENE KISELINE indometacin, diklofenak
DERIVATI PROPIONSKE KISELINE ibuprofen
OKSIKAMI - piroksikam
FENAMATI
CELEOKSIB
11

www.belimantil.info

INHIBITORI PROSTAGLANDINA
Djeluju:
PROTUUPALNO - preteno COX-2
ANALGETSKI - preteno COX-1
ANTIPIRETSKI

12
www.belimantil.info

Ciklooksigenaza
Izoforme
COX 1 - konstruktivni enzim
(citoprotektivni uinak u sluznici eluca,
inhibicija agregacije trombocita)
COX 2 - izomer, enzim koji induciraju
medijatori upale (IL-1, TNF, mitogeni)

13
www.belimantil.info

Prednosti selektivne
inhibicije COX-2
Podjednaka djelotvornost kao klasini
NSAR
Smanjena uestalost nuspojava
vezanih uz gastrointestinalni trakt

14
www.belimantil.info

Sekundarni analgetici

Antidepresivi
Antiepileptici
Sedativi
Psihotropni lijekovi
Antimigrenici
Miini relaksatori
Hladnoa
15

www.belimantil.info

FARMAKOLOGIJA
BUBREGA
prim. mr. sc. Josip ulig, dr. med

www.belimantil.info

FUNKCIJA BUBREGA

www.belimantil.info

filtrira plazmu, odvaja i eliminira

suvine tvari
regulira volumen i tlak krvi
eliminacijom/zadravanjem vode
regulira osmolarnost tjelesnih
tekuina
lui enzim renin koji sudjeluje u
kontroli krvnog tlaka i elektrolitne
ravnotee
lui hormon eritropoetin
sudjeluje u kontroli homeostaze Ca
.........

NEFRON

www.belimantil.info

svaki bubreg sadri oko

1.2 miliona funkcionalnih
jedinica:nefrona
sastoji se od: krvnih ila,
renalnog tjeleca i
renalnog tubula
renalni tubul se dijeli u 4
dijela:proksimalni tubul,
nefronsku petlju, distalni
tubul i sabirni kanali

Nefron - nastavak

www.belimantil.info

DIURETICI

*
*
*

skupina lijekova koja se primjenjuje kako bi se promijenio

volumen ili sastav tjelesnih tekuina
djelovanje: uglavnom smanjuju tubularnu reapsorpciju
natrijevih iona, a gubitak vode i tvari otopljenih u njoj je
onda pasivan proces
podjela: prema mjestu njihova djelovanja du nefrona ili
prema nainu djelovanja
uinak ostvaruju:
interakcijom sa spec. membranskim transportnim
proteinima
osmotskim uinkom - smanjuje se reapsorpcija vode
interakcijom s enzimima
interakcijom s hormonskim receptorima

www.belimantil.info

INHIBITORI KARBOANHIDRAZE

www.belimantil.info

proksimalni tubul
intezivno izluivanje HCO3,
natrija, kalija, smanjeno
izluivanje klorida >
poveanje volumena urina
ACETAZOLAMID

TIAZIDSKI DIURETICI

www.belimantil.info

prijelaz zavrnog dijela uzlaznog

kraka Henleove petlje u distalni tubul
inhibiraju aktivnu reapsorpciju Na >
natriureza, izluivanje klorida te
kalija
HIDROKLOROTIAZID,
CIKLOPENTAZID
po farmakolokom djelovanju slini
nizu diuretika koji nisu tiazidi:
KLORTALIDON, MEFRUZID,
INDAPAMID

DIURETICI HENLEOVE PETLJE

www.belimantil.info

FUROSEMID, BUMETANID
kompetira kao anion za vezna
mjesta klorida iz lumena tubula
(blokator kloridnih iona)
koliina urina raste i do 30-40
ml/min
blago vazodilatatorno djelovanje
u bubrezima (poveana sinteza
PG)
linearan odnos doze i uinka

DIURETICI KOJI UVAJU KALIJ

- uvaju kalij u organizmu, obino u kombinaciji s tiazidima
ili diureticima Henleove petlje

TRIAMTEREN, AMILORID
blokatori Na kanala s
luminalne strane distalnog
tubula i sabirnih kanalia
(inhibicija reapsorpcije Na u
zamjenu za K+ i H+)
u kombinaciji s
hidroklorotiazidom
dugodjelujui

www.belimantil.info

SPIRONOLAKTON,
KANRENOAT
steroidna jezgra
kompetitivni inhibitor
aldosterona ime spreava
njegove uinke na sintezu
proteina ionskih kanala te
nekih enzima
slab diuretiki uinak
nastup uinka je spor (do 72
h)

OSMOTSKI DIURETICI

MANITOL
u tubulima se slabo reapsorbira > poveani osmotski tlak
primarnog urina > inhibirana reapsorpcija vode
I.V. primjena:- forsirana diureza razrjeenog urina
- brzo snienje intrakranijalnog te
intraokularnog tlaka

www.belimantil.info

INHIBITORI BUBRENOG TUBULARNOG

TRANSPORTA ORGANSKIH TVARI

PROBENECID
koi transport drugih organskih kiselina
blokira bubreni tubularni ekskrecijski prijenos penicilina,
cefalosporina
SULFINPIRAZON
inhibira ponovnu reapsorpciju mokrane kiseline

www.belimantil.info

Sretno na ispitu!

www.belimantil.info

FARMAKOLOGIJA PROBAVNOG
SUSTAVA
Prim. mr. sc. Josip ulig, dr. med.

1
www.belimantil.info

ULKUSNA BOLEST je ogranieno

oteenje sluznice koje prodire u miini
sloj. Pojavljuje se u onim dijelovima
probavnog sustava gdje postoji eluana
kiselina.

jednjak
eludac
dvanaesnik
poetni dio
jejunuma
2

www.belimantil.info

Faktori koji doprinose razvoju

ulkusne bolesti
puenje
alkohol
jako zainjena hrana
Mlijeko stimulira izluivanje eluane kiseline.
ULKUSI su povezani s infekcijom Helicobacter
pylori ili uzimanjem nesteroidnih antireumatika.

3
www.belimantil.info

 ANTACIDI ublaavaju simptome

dispepsije, gastroezofagealnog
refluksa i ulkusne bolesti. Daju se
u obliku tableta i suspenzija.
Suspenzije su djelotvornije.

ALUMINIJEV HIDROKSID
nakon reakcije sa eluanom
kiselinom stvara aluminijev
klorid i vodu.
4
www.belimantil.info

ALUMINIJEV HIDROKSID u crijevu vee fosfate.

Zbog hipofosfatemije javlja se miina slabost i
anoreksija. Izaziva opstipacije.
MAGNEZIJEV HIDROKSID se u elucu pretvara
u magnezijev klorid. U tankom crijevu djeluje kao
osmotski laksativ.
KOMBINACIJA je vrlo popularna (GASTAL).
Dozira se 4 - 6 puta dnevno.

5
www.belimantil.info

ANTAGONISTI H2 RECEPTORA
inhibiraju luenje eluane kiseline
mehanizmom kompetitivne blokade H2
receptora na razini parijentalne stanice.

CIMETIDIN
RANITIDIN
FAMOTIDIN

6
www.belimantil.info

INHIBITORI PROTONSKE PUMPE

djeluju na H-K-ATPazu na staninoj
membrani parijetalne stanice i potpuno
inhibiraju luenje eluane kiseline.
Produkcija eluane kiseline obnavlja se
3 - 4 dana nakon prestanka terapije.
OMEPRAZOL
PANTOPRAZOL
LANSOPRAZOL

7
www.belimantil.info

ANTIFLATULANSI
DIMETIKON smanjuje povrinsku
napetost plinskih mjehuria pa se
plinovi na prirodan nain odstranjuju
iz crijeva.
aerofagija
meteorizam

priprema za dijagnostike preglede

8
www.belimantil.info

ANTIKOLINERGICI I
SPAZMOLITICI
Smanjuju motilitet, sekretornu aktivnost
probavnog sustava, tonus uretera,
mokranog mjehura, relaksiraju uni
mjehur i vodove.

ATROPIN

MEBEVERIN

TROSPIJ - nije topljiv u

lipidima pa ne prodire u SS
9
www.belimantil.info

ANTIEMETICI
Metoklopramid je blokator centralnih
dopaminskih receptora. Poveava prag
osjetljivosti za povraanje.

ANTAGONISTI SEROTONINA
(5HT3) su selektivni kompetitori 5HT3
receptora u perifernim neuronima i SS.
Onemoguuju podraaj aferentnih vagalnih
zavretaka u probavnom sustavu i centru
za povraanje u produenoj modini.
Ondasetron, Tropisetron, Granisetron
10
www.belimantil.info

OPSTIPACIJA - odsutnost
spontane stolice.

KONSTIPACIJA - rijetka,
mala i suha stolica.

11
www.belimantil.info

KONTAKTNI LAKSATIVI
stimulacija propulzije lokalnom iritacijom
sluznice
povienje koncentracije cAMP u endotelu
crijeva
BISAKODIL - DULCOLAX
SENOZIDI - COLOCLENS

Priprema i pranjenje crijeva prije

radiolokih i endoskopskih pregleda.
12
www.belimantil.info

 OSMOTSKI LAKSATIVI se ne
resorbiraju iz probavnog sustava. U
kolonu se djelovanjem crijevnih
bakterija razgrauju u octenu i
mlijenu kiselinu, sniavaju pH
crijeva. Na taj se nain izaziva lokalni
hiperosmotski uinak i stimulira
pranjenje crijeva.

LAKTULOZA (Portalak)
13
www.belimantil.info