WWW.BH-PRAVNICI.

COM28
ENGLESKA
Historijski kontekst
Smatra se da engleska pravna historija zapoinje sa normanskim osvajanjem Britanskog ostrva 1066.
godine. Pobjeda normanskog kralja Wiliama kod Hatingsa unijela je bitne
promjene u dravno pravno ureenje. Englesko pravo je uglavnom ostalo netaknuto. WiliamOsvaja je
konfiskovao svu zemlju u dravi i podijelio je svojim najvjernijim
pratiocima dobivajui zauzvrat njihovu lojalnost i slubu. Time je nastao poseban vid feudalizma u Engleskoj. U to
doba lokalni sporovi su se rjeavali u sudovima grofovija i okruga. U
normanskoj Engleskoj nije postojala podjela vlasti. Kralj, sa svojim savjetom koji se nazivao Curia regis,
vrio je zakonodavnu, izvrnu i sudsku funkciju. Neke Curie regis su delegirane
novoobraznim tijelima koja se nazivaju kraljevski sudovi. Nadlenost i funkcionisanje ovih sudova doveli
su do stvaranja Opteg prava Engleske (Common law). Jaanje kraljevih sudova na raun sudova u
grofovijama i okruzima dovela je do revolta barona. Oni su prisilili kralja Johna 1215. da izda domenat koji
je kasnije postao poznat kao Magna Carta (Velikapovelja). Ovim dokumentom baroni su pokuali da
zaustave gubitak feudalnih privilegija. U13. vijeku formira se jo jedna vana ustanova engleskog prava
- parlament, u koji su ulazili ne samo baroni ve i predstavnici crkve, gradova i okruga. U vrijeme Edwarda
I 1295. Formirao se tzv. model parlament u iji su sastav uli biskupi i opati, plemii najvieg ranga, dva
viteza iz svake grofovije i dva predstavnika svakog grada. Jedan od najvanijih akata engleske historije
donijet je u periodu restauracije kraljevstva. Rije je o Habeas Corpus Actu iz 1679. kojim je zabranjeno
zatoenje preko mora, zabranjeno liavanje slobode bez sudskog naloga itd. Slavna revolucija 1688.
ustanovila je protestantsko kraljevsko naslijee i ustavnu monarhiju u Engleskoj. Poto je bilo uoeno
da Opte pravo sporo odgovara na drutvene promjene, engleski pravnik Jeremy Bentham i drugi
zagovornici reforme, zaloili su se da Parlament postane nosilac promjene. Oni su vidjeli izlaz u
kodifikacijama. Brojni zakoni su donijeti u oblasti javnog prava, porodinog i nasljednog
prava i organizacije sudova. Njima je englesko pravo, sastavljeno od tri glavne komponenteOpteg prava, Pravinosti i Zakona-dobilo moderni oblik.
Organizacija vlasti
Engleska je bila samostalno kraljevstvo od ranog srednjeg vijeka sve do 1707., kada je
Zakonom o ujedinjenju ujedinjena sa kotskom u Kraljevinu Velike Britanije. Engleska ikotska
su nastavile da imaju razliite pravne sisteme: engleski pravni sistem i kotski pravni
sistem. Glavne ustanove monarhije su monarh, parlament i vlada.
Monarh
Do revolucije 1688., monarh je koristio svoja ovlatenja, dovodei u pitanje samo postojanje parlamenta.
Nakon donoenja zakona o nagodbi iz 1700. prerogative monarha su bitno smanjene i svedene na
simboliku funkciju.
Parlament
Ovo tijelo je nakon 1700. postalo glavna zakonodavna instanca u Engleskoj.
Sastoji se od Krune, Doma lordova ili Gornjeg doma i Doma optina ili Donjeg doma. Samo dva doma ine
parlament. Zakoni se donose u Donjem domu, razmatraju u Gornjem domu a
monarh im daje kraljevsku saglasnost. Gornji dom ine odreeni crkveni velikodostojnici,
svjetovna aristokratija i nosioci visokih sudskih funkcija.

Vlada
Izvrnu vlast vri vlada, odnosno komitet ministara koji se naziva kabinet. Premijer je obino voa veinske
stranke u Donjem domu.
Vlada zavisi od politike veinske stranke. lanovi kabineta su takoer i lanovi Tajnog savjeta,
savjetodavnog tijela monarha.

Dravna ideologija
Engleska je ustavna monarhija, monarhija u kojoj su prerogative monarha ograniene ustavom. Kae se da u
Engleskoj postoji nepisani ustav. Time se ukazuje na injenicu da ustav ini vie izvora koji se mogu
identifikovati. Ti izvori ukljuuju kraljevske prerogative,konvencije, Common law i zakone parlamenta.
Kraljevske prerogative su cjelina ovlatenja, privilegija i imuniteta koje Opte pravo priznaje Kruni.
Konvencije su dijelovi obiaja koji proistiu uglavnom iz nesudskih precedenata koji su ustanovljeni na
osnovu vjekovne prakse.Meu zakonima poseban znaaj imaju Zakon o uniji sa kotskom iz 1707.,
Zakon o pravima iz 1689., Zakon o nagodbi iz 1700. i Habeas Copus Act iz 1679. Svi ovi zakoni potiu
izvremena nakon slavne revolucije kada su uspostavljeni novi odnosi izmeu monarha i
Parlamenta.
Sudovi i sudski postupak
U normanskoj Engleskoj nije postojala podjela vlasti. Kralj, sa svojim savjetom vrio jezakonodavnu,
izvrnu i sudsku funkciju. Vremenom su neke funkcije Kraljevog savjetadelegirane novoobraznim tijelima.
Meu ovim ustanovama formirala su se 3 suda: Visokifinansijski sud, Sud obiajnih sporova i Sud kraljevog
stola. Pored kraljevskih sudova i sudova u grofovijama i okruzima postojali su i crkveni sudovi koji su bili
nadleni za suenje poiniocima religijskih prekraja. Od 13. vijeka nastaje jo jedna nova sudska ustanova.
To je Kancelarov sud, koji preuzima jurisdikciju u sporovima u kojima rjeenje nije bilo mogue naosnovu
Opteg prava. U 14. vijeku u Engleskoj je ustanovljena jo jedna sudska instanca. Tosu bili Mirovne sudije.
Rije je bila o vitezovima koji su se vratili iz krstakih ratova i koji sudobili ovlatenje od kralja da progone,
hapse i kanjavaju one koji su remetili mir. U vrijeme Henrija VII, osnivaa dinastije Tjudora, uspostavljen je
Sud zvjezdane palate. On je imao iroku nadlenost u krivinim stvarima ukljuujui djela zavjere,
falsifikata i ometanja pravde. Nakon slavne revolucije Zakon o nagodbi kreirao je nezavisno sudstvo
propisujuida jedino Parlament moe smijeniti sudije. Ovim zakonima kreiran je Vrhovni sud koji se
sastoji od Visokog suda pravde i Apelacionog suda.
Pravni izvori
Poto se englesko pravo sastoji od 3 komponente: Opte pravo (Common law), Pravo pravinosti (Equity) i
Zakonsko pravo (Statue law), postoje i razliiti oblici putem kojih su te komponente izraene te izvori gdje se ti
izrazi mogu nai.
1.Opte pravo je obiajno pravo koje obuhvata tri vrste obiaja, a to su: opti obiaji, posebni obiaji koji
se u veini sluajeva odnose na stanovnike nekih okruga I odreeni partikularni propisi.
2. Pravo pravinsti se definie kao popravljanje onoga gdje je pravo, zbog svoje
univerzalnosti, deficitarno.
3.Engleski zakoni oznaavaju zakone koje je donio Parlament kao i brojne druge normativne akte koje je
donijela izvrna vlast. Tu spadaju normativni akti koji se nazivaju bill, to se uglavnom odnosi na
zakonske projekte.

Lini status
U srednjovjekovnoj Engleskoj poloaj pojedinca u odnosu prema vlasti bio je izraen terminom podanik.
Pojedinac je bio pod vlau vladara. Od 13. vijeka poinju da se ustanovljavaju odreena prava koja
pripadaju pojedincima. Ta prava nazivaju se prava
Engleza. Za uspostavljanje i definisanje tih prava vana su 3 dokumenta: Velika povelja,
Peticija o pravima i Zakon o pravima. Engleski Zakon o pravima iz 1689., u pogledu pojedinaca
potvrdio je tradicionalna prava Engleza. Ovaj dokument nije garantovao slobodu religije, ali je
Zakon o toleranciji dao pravo slobode vjeroispovijesti manjinskim
protestantskim grupama dok je katolicima doputeno preutno da praktikuju svoju vjeru.Status graanina je
slubeno priznanje integracije pojedinca u politiki sistem. Teoretiari prirodnog prava razvili su koncept
prirodnih prava ovjeka. Po ovom konceptu ljudi sustvoreni jednaki. Tvorac ih je obdario odreenim neotuivim
pravima.
Imovinsko pravo
Vlasnitvo se definie kao status ili prava vlasnika u pogledu nekog interesa u imovini. Postoji razlika
izmeu vlasnikih prava na zemljitu i pokretnim stvarima. Common law pod vlasnitvom uglavnom
podrazumijeva vlasnika prava nad zemljom. U okviru Opteg prava,
neka vlasnika prava imaju zatitu putem vlasnikih tubi i ta prava ulaze u okvir pojma
real property. Ovlatenja koja nisu zatiena tim tubama, kao to je zakup zemlje, ulaze u okvir
pojma personal property ili personality. Vlasnitvo nad zemljom je regulisano Optim pravom dok je
vlasnitvo nad pokretnim stvarima regulisano uglavnom u okviru Prava pravinosti. Prava na zemlju
ukljuuju sljedee vrste:
1.fee simple, neogranieno pravo na zemlju
2.fee tail, doivotno uivanje nakon smrti korisnika prelazi na njegove srodnike
3.life estate i estate, doivotno uivanje koje neko ima za ivota i za ivota drugoga.
Jedan od karakteristinih ustanova engleskog prava je
trust, koji se definie kao aranman po kome jedno lice dri novac ili drugu imovinu za korist drugog
lica, kome prvo lice duguje fiducijarnu dunost u pogledu uvanja, upravljanja ili raspolaganja sa imovinom
trusta ili njenim prihodom.
Porodino pravo
Oblast porodinih odnosa ureena je djelimino kanonskim a djelimino Optim pravom.
Prema Common law, porodica je prirodna, moralna i pravna zajednica. Glava porodice je
mu, odnosno otac. Osnova porodice je brak. Brana punoljetnost se stie za mukarce sa 14,a za ene sa 12
godina. Mu je pravni zastupnik svoje supruge. U sluaju smrti supruge,
njezina zemlja pripada djeci. Ako su djeca bila maloljetna, mu ima pravo uivanja tih
nepokretnosti dok djeca ne postignu punoljetnost. Ako umrla supruga nije imala djece, onda
se zemlja vraa njenoj porodici.
Nasljedno pravo
Postoji razliit nain nasljeivanja u pogledu razliitih kategorija imovine. U pogledu zemljita vai
zakonsko nasljedno pravo. U pogledu pokretne imovine, ona se nakon smrti

ostavioca dijelila na 3 dijela: jedan dio je pripadao supruzi, drugi dio djeci, a jednim dijelom je
ostavilac mogao raspolagati putem testamenta. Ako nije sainio testament, ta treina bi
onda pripadala Kruni. Ako ostavilac nije imao djece, njegova supruga je dobijala polovinu pokretnih stvari a
drugom polovinom ostavilac je mogao raspolagati putem testamenta.

Krivino pravo
U poetku je termin trespass koriten da oznai svaku povredu prava bilo da je rije o prouzrokovanju tete
ili krivinom djelu. Od 13. vijeka pod uticajem kanonskog prava dolazido razlikovanja krivinog djela i
odgovornosti za tetu. Uoava se da postoje krivina djela razliite teine, te se vremenom uvodi njihova
podjela na:
1. Najtee zloine u koje su spadali zloini protiv kralja, njegove supruge, nasljednika prijestolja, visokih
dravnih slubenika, krivotvorenje dravnog peata i novca, te vojna pobuna. Ova djela kanjavana su
smru i konfiskacijom imovine.
2. Teke zloine, kao to su ubistvo, razbojnitvo, teka kraa, silovanje itd.
3. Manje zloine, gdje su spadala ostala krivina djela kanjavanja novanim kaznama.
Tokom 19. Vijeka izvrene su reforme engleskog krivinog prava. 1823. ukinuta je
smrtnakazna, 1827. donijet je Krivini zakon koji je sistematizovao ovu oblast. Od 1838.
optueni jeimao pravo da dovede pred sud svoje svjedoke i da ima punomo pravnika koji e u njegovoi
me unakrsno ispitivati svjedoke. Od kraja 19. vijeka optueni je imao pravo da se i sam brani.
Meunarodno pravo
U 18. i 19. vijeku u Velikoj Britaniji je u oblasti meunarodnog prava bio veoma popularan vajcarski autor
Emmerich de Vattel, pisac djela Meunarodno pravo i principi prirodnog prava. Od britanskih
autora 18. vijeka u ovoj oblasti treba pomenuti Jeremyja Benthama.
Njegova shvatanja o meunarodnom pravu su primjena principa korisnosti na ponaanje drava. On je
naveo nekoliko principa koji bi se trebali prihvatiti u meunarodnom pravu.Jedan od onih koji negiraju
meunarodnom pravu status prava, bio je britanski autor John Austin koji polazi od definicije da je
pravo naredba politiki superiorne instance politiki inferiornim podrana sankcijom te nalazi da
meunarodno pravo ne ispunjava uslove te definicije.