Professional Documents
Culture Documents
Ogólna Historia Polski - Skrypt
Ogólna Historia Polski - Skrypt
Historia
Okoo IX na ziemiach polskich zaczy si tworzy silne organizmy polityczne. Do najwikszego znaczenia doszy dwa pastwo Wilan, wok
Krakowa i pastwo Polan, wok Gniezna i Poznania. Pastwo Wilan znalazo si wkrtce, w drugiej poowie wieku pod panowaniem
wielkomorawskim, a potem midzy 936 a 945 rokiem czeskim[5]. Z panowaniem wielkomorawskim wie si wspominany w rdach chrzest
ksicia Wilan i zaoenie biskupstwa w Krakowie [6].
Wyronicie Rosji na pozycj nowego potentata w Europie, zaniepokoio inne mocarstwa, ktre na czele z Wielk Brytani staray si zablokowa
rosyjskie postpy w Rzeczypospolitej. Zaproponoway one Augustowi podpisanie traktatu gwarantujcego nienaruszalno Polski, jednak wycofanie
si armii rosyjskiej w 1719 roku przekrelio te plany[43]. Pokj ze Szwecj w Nystadt z 1721 roku nie przynis adnych zyskw Rzeczypospolitej.
Tumult toruski z 1724 roku powanie nadwery wizerunek Polski, skazanie na mier 11 protestanckich mieszczan odbio si szerokim echem w
Europie, Polska bya przedstawiana jako kraj nietolerancyjny i barbarzyski. Prby wykorzystania wydarze toruskich przez Fryderyk II pruskiego
jako pretekstu do zagarnicia Prus Krlewskich zatrzymaa jedynie mier Piotra Wielkiego. Zaowocowao to jednak w rozpoczciu zawierania
traktatw midzy pastwami ociennymi chronicymi prawa dysydentw w Rzeczypospolitej[44].
Oblenie Gdaska w 1734 roku
Ostatnie lata panowania Augusta II wypeniy starania zagwarantowania tronu polskiego swemu synowi Fryderykowi Augustowi, determinoway
one zarwno zewntrzn i wewntrzn polityk krla, polegajca zasadniczo na szukaniu jak najszerszego poparcia, za cen kadego ustpstwa.
Jednak Prusy, Austria i Rosja dyy do zablokowania zarwno elekcji Wettina, jak i Leszczyskiego (Traktat Loewenwolda z 1732 roku),
wysuwajc kandydatur infanta portugalskiego Emanuela. Po mierci Augusta szlachta wybraa Leszczyskiego, a Austria z Rosj wysuny
kandydatur modego Wettina za cen zota i zrzeczenia si Inflant i Kurlandii na rzecz Rosji. Wkrtce wybucha wojna o sukcesj polsk, gdy
Francja popara Leszczyskiego, jednak nie zrobia nic, by realnie wzmc jego kandydatur. Leszczyski po upadku Gdaska i wspierajcej go
konfederacji dzikowskiej musia uda si ponownie na emigracj [45].
W pierwszych latach panowania Augusta II na Litwie wybucha wojna domowa pomidzy Sapiehami a innymi rodami litewskimi, punktem
rozstrzygajcym bya bitwa pod Olkienikami z 1700 roku, w ktrej Sapiehowie ponieli klsk [46]. Niepokoje na Litwie trway jednak nadal, a sam
kraj przejawia tendencje separatystyczne, w roku 1698 i 1726 doszo do sejmw koekwacyjnych, ktre zrwnay prawodawstwo litewskie i
polskie[47]. Na Ukrainie wybuchay bunty w latach 1702-1703.
Okres zaborw (1795-1918)
Osobny artyku: Polska pod zaborami.
17951831
Osobny artyku: Historia Polski (1795-1831).
Rozdzia historii Polski obejmujcy okres od III rozbioru Polski do upadku Powstania listopadowego. Po upadku pastwa polskiego w 1795 roku.
Pastwo polskie zostao podzielone przez 3 pastwa: Austri, Krlestwo Prus i Rosj. Podzia pastwa spowodowa fal emigracji ktrej gwnym
kierunkiem byy tereny dzisiejszych Woch, a take Saksonia i Francja. W styczniu 1797 roku powstay tam oddziay wojska polskiego zwane
Legionami Polskimi we Woszech. Dowdc by genera Jan Henryk Dbrowski. Legiony bray udzia w bitwach o Rzym, a w lipcu 1797 doczekay
si wasnej pieni zwanej Pieni Legionw Polskich we Woszech, ktrej 4 zwrotki stay si w 1926 roku oficjalnym hymnem pastwa polskiego
Mazurkiem Dbrowskiego. Po pokonaniu 3 zaborcw przez wojska francuskie i wyzwoleniu czci ziem polskich utworzono w 1807 roku Ksistwo
Warszawskie. W 1809 roku zostao ono rozszerzone o cz ziem zaboru Austriackiego. Podczas francuskiej inwazji na Rosj w latach 18111812.
Po klsce Napoleona i zesaniu go na Wysp witej Heleny Ksistwo Warszawskie zostao oddane pod administracj rosyjsk. Po kongresie
wiedeskim jego nazwa zostaa zmieniona na Krlestwo Polskie zwane Kongreswk. 29 listopada 1830 roku wybucho w Krlestwie polskim
powstanie, ktre 25 stycznia 1831 r. przeksztacio si w wojn polsko-rosyjsk. Wojna ta zakoczya si zwycistwem Rosji a tytu krla polski
nosili odtd Romanowowie.
18311914
Osobny artyku: Historia Polski (1831-1914).
Rozdzia historii Polski obejmujcy okres od upadku powstania listopadowego a po wybuch I wojny wiatowej. W cigu tych 83 lat w dziejach
Polski doszo do wielu wydarze o ogromnym znaczeniu, w pierwszej mierze za do wydarze roku 1846, wiosny ludw, powstania styczniowego i
rewolucji roku 1905. Wszystkie one, wraz z rozwojem polskiej myli politycznej i tworzeniem si kierunkw, ugrupowa i wreszcie partii
politycznych oraz organizacji i zwizkw zbrojnych lub organizacji paramilitarnych, a take dziaa na rzecz budowy nowoczesnego spoeczestwa
w sensie spoecznym i gospodarczym, stanowiy o historii tego okresu. W sensie historycznym naley tu wyodrbni Wielk Emigracj, ktra w
latach 18311863 tworzya i decydowaa o kierunkach polskich ruchw narodowo-niepodlegociowych, prac organiczn, ktra lega u podstaw
gospodarczego rozwoju Polski pod zaborami, ruchy niepodlegociowe (partyzantka Zaliwskiego, powstanie krakowskie, wiosna ludw, powstanie
styczniowe), a po ostatnie dziaania organizacji lewicowych, narodowych, ludowych w pocztkach XX wieku.
19141918
Osobny artyku: Historia Polski (1914-1918).
Historia Polski w latach 19141918 obejmuje krtki, bo zaledwie picioletni fragment dziejw, ale wydarzenia tego piciolecia zawayy w sposb
decydujcy na sytuacji Polski na arenie tak midzynarodowej, jak i wewntrznej. W 1914 roku wybucha I wojna wiatowa z udziaem mocarstw
rozbiorowych: Austro-Wgier, Niemiec i Rosji. Doprowadzia ona do rozbudzenia wrd Polakw poczucia tosamoci narodowej, a jej przebieg i
rezultaty (przede wszystkim upadek wszystkich trzech mocarstw zaborczych) umoliwiy odtworzenie niepodlegego pastwa polskiego.
Okres ten zawiera si pomidzy dwiema datami 3 sierpnia 1914 (przemwienie Pisudskiego do onierzy w krakowskiej dzielnicy Oleandry) i 11
listopada 1918 (przekazanie Pisudskiemu wadzy przez Rad Regencyjn). Na przestrzeni tego czasu wraz z przesuwaniem si frontw i
zmiennymi losami poszczeglnych mocarstw zaborczych, ksztatoway si zarwno koncepcje polskie (dotyczce sposobw i drg do odzyskania
niepodlegoci), jak i koncepcje zaborcw oraz Europy Zachodniej i Stanw Zjednoczonych, prowadzce do rozwizania sprawy polskiej. W
rezultacie trudnego wczeniej do przewidzenia przebiegu wojny wszystkie zainteresowane strony musiay przeciga si w deklaracjach, a wkrtce
take i w czynach, ktre legy u podstaw tworzenia polskiego wojska (Austro-Wgry, okupacja niemiecka, Rosja, Francja) i zalkw organizmu
pastwowego (okupacja niemiecka, Francja). Wszystko to razem sprawio, e gdy 11 listopada 1918 roku I wojna wiatowa zostaa zakoczona,
Polska powstaa jako pastwo uznane na arenie midzynarodowej, dysponujce przygotowana kadr polityczn i administracyjn oraz zawizkami
wojska, organw wadzy wykonawczej i sdowniczej.
II Rzeczpospolita (19181939)
Osobny artyku: II Rzeczpospolita.
II Rzeczpospolita to popularna nazwa pastwa polskiego w latach 19181939. Urzdowym jzykiem II Rzeczypospolitej by polski, a walut zoty
polski. II Rzeczpospolita bya suwerenn republik demokratyczn z wielopartyjnym ustrojem parlamentarno-gabinetowym. Ustrj ten uleg
powanej modyfikacji na skutek przewrotu majowego, ktry mia miejsce 1215 maja 1926 r., kiedy to zosta przeksztacony w system
prezydencko-autorytarny. Za jej formalny pocztek przyjmuje si 11 listopada 1918 r. kiedy to wadz wojskow w Warszawie obj Jzef Pisudski.
Za jej koniec mona uzna przekazanie wadzy przez prezydenta Ignacego Mocickiego Polskiemu Rzdowi na Uchodstwie, ktre miao miejsce 25
wrzenia 1939 r. lub te przekroczenie granicy kraju przez Rzd Rzeczypospolitej 17 wrzenia 1939 r.
Osobny artyku: Historia Polski (1918-1939).
Historia Polski lat 19181939 obejmuje okres od odzyskania przez Polsk niepodlegoci do momentu ataku Niemiec hitlerowskich 1 wrzenia
1939. Po zakoczeniu I wojny wiatowej pastwo polskie uzyskao niepodlego na skutek opuszczenia terenw polski przez Niemcy i Rosj. Na
opuszczonych terenach powstaway orodki wadzy lokalnej, ktre po uzyskaniu niepodlegoci przekazay wadz rzdowi centralnemu. 11
listopada Polacy przejli kontrol nad Warszaw, a 3 dni pniej pastwo polskie zostao uznane przez pastwa zachodnie. Oficjalnie nowo powstae
pastwo polskie przyjo nazw II Rzeczpospolita. Po odzyskaniu niepodlegoci zaczto si zastanawia nad koncepcj granic. Pierwsz z nich bya
koncepcja oparta na kryterium etnicznym. Zwolennikiem tej teorii by Roman Dmowski. Drug koncepcj byo stworzenie granicy na wschodzie
najdalej jak tylko si da, by osabi Rosj. W marcu 1919 roku uchwalono Konstytucj i przeprowadzono pierwsze wybory parlamentarne.
Pierwszym premierem w historii Polski zosta Jdrzej Moraczewski.
W 1922 roku na skutek szalejcej inflacji Wadysaw Grabski przeprowadzi reform skarbowo-walutow, zastpujc mark zotwk. W tym
samym roku powoany zosta rzd Wincentego Witosa (tzw. rzd chjeno-piasta), ktry doprowadzi do kryzysu polityczno-gospodarczego. W 1926
roku, mimo katastrofalnej sytuacji koalicja chjeno-piasta na czele z Wincentym Witosem ponownie obja rzdy w kraju. Wwczas wybudowano
rwnie port w Gdyni majcy zapewni Polsce dostp do morza. Autorem tego pomysu by Eugeniusz Kwiatkowski. Mimo wszystko Jzef
Pisudski, by nie dopuci ponownie do kryzysu, zorganizowa pucz wojskowy (tzw. zamach majowy). Na skutek trzydniowych walk zgino 200
osb, a sam prezydent i rzd podali si do dymisji. Po zamachu majowym rzdy w Polsce przeja sanacja. Utworzya ona obz polityczny znany
jako Bezpartyjny Blok Wsppracy z Rzdem (BBWR). Dziki faszerstwom i zastraszeniu BBWR wygra wybory w 1928 roku. W 1930 posun
si do aresztowa czonkw opozycji, ktrych po pokazowych procesach umieszczono w wizieniach w Brzeciu i Berezie Kartuskiej. Dziki temu
BBWR zdoby 249 miejsc w sejmie i 77 w senacie. Majc absolutn wikszo BBWR przeforsowa z projekt zmian w ordynacji wyborczej i
zmniejszenia liczby posw i senatorw. W kwietniu 1935 roku BBWR przyj w sejmie przez aklamacj konstytucj zwikszajc uprawnienia
prezydenta. Po klsce w sfaszowanych i zbojkotowanych przez opozycj wyborach parlamentarnych 1935 BBWR zosta rozwizany, a jego
czonkowie zaoyli Obz Zjednoczenia Narodowego (OZN). W 1938 roku po raz ostatni odbyy si wybory parlamentarne w Polsce, w ktrych
jedyn parti, ktra dostaa si do sejmu oprcz mniejszoci narodowych, by OZN. W 1939 roku po agresji Niemiec hitlerowskich na Polsk
nastpi kres istnienia II Rzeczypospolitej.
II wojna wiatowa (19391945)
Osobny artyku: Historia Polski (1939-1945).
Kampania wrzeniowa
Osobne artykuy: Kampania wrzeniowa i Agresja ZSRR na Polsk.
23 sierpnia w Moskwie zosta podpisany ukad o nieagresji midzy Niemcami i ZSRR (tzw. pakt Ribbentrop-Mootow). Zawiera on tajny protok
dodatkowy, ktry przewidywa podzia Europy Wschodniej, w tym terytorium Polski, na niemieck i sowieck stref wpyww. Na mocy
postanowie paktu, 1 wrzenia 1939 rozpocza si agresja niemiecka na Polsk. 17 wrzenia 1939 nastpia agresja sowiecka.
Atak Niemiec i ZSRR z dwch stron, oraz brak realnej pomocy militarnej pastw zachodnich (zobowizanych do tego ukadami o pomocy
wzajemnej), spowodowa, i Polska po 35 dniach walk przegraa kampani wrzeniow. Wadze pastwowe przeszy do Rumunii (gdzie zostay
internowane), planujc przedostanie si do Francji i utworzenie tam orodka wadzy na emigracji.
Rzd na uchodstwie
Osobne artykuy: Rzd RP na uchodstwie i Rada Narodowa Rzeczypospolitej Polskiej.
Po rezygnacji prezydenta Ignacego Mocickiego, odbudow najwaniejszych struktur pastwa polskiego we Francji (przy akceptacji i poparciu tego
pastwa), zajli si politycy bdcy w wikszoci przez 1939, w opozycji do rzdzcego obozu sanacyjnego. Nowy rzd RP na uchodstwie, zosta
utworzony przez czonkw partii politycznych Polska Partia Socjalistyczna , Stronnictwo Narodowe, Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Pracy. 29
wrzenia prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej zosta Wadysaw Raczkiewicz, ktry 30 wrzenia powoa gen. Wadysawa Sikorskiego na
stanowisko premiera (a take 7 listopada 1939 powierzy mu funkcj Naczelnego Wodza). 9 grudnia powoano rwnie Rad Narodow, dziaajc
w charakterze parlamentu na emigracji.
Okupacja i represje