MLL DUYU

Kaynak: http://www.ncafp.org/articles/07%20Report%20on%20Disarming,%20Demobilizing
%20and%20Reintegrating%20the%20Kurdistan%20Workers%20Party.pdf

KRDSTAN PARTS'NN
SLHSIZLANDIRILMASI,
TASFYE (TERHS) EDLMES
VE
YENDEN ENTEGRASYONU

David L. Philips

15 Ekim 2007

eviri: Mill Duyu

MLL DUYU
AMERKAN ULUSAL DI POLTKA KOMTES
(NATIONAL COMMITTEE ON AMERICAN FOREIGN POLICY)
Amerikan Ulusal D Politika Komitesi, 1974'te Prof. Hans J. Morgenthau ve arkadalar tarafndan
kurulmutur. Amerikan karlarn tehdit eden atmalarn zmne odaklanm, kr amac
gtmeyen, eylemsel bir rgttr. Bu dorultuda komite, Amerikan d karlarnn partiler st bir
bak as ve reel-politik bir ereve zerinden tanm ve beyann yapar, ilerletilmesine yardmc
olur.
Amerikan d politika karlar unlar ierir:
- ulusal gvenliin korunmas ve glendirilmesi;
- siyas, din ve kltrel eitliliin deer ve uygulamalarna ballk gsteren lkeleri desteklemek;
- ABD'nin gelimi ve gelimekte olan dnya ile ilikilerini gelitirmek;
- insan haklarn gelitirmek;
- gereki silhszlanma anlamalarn tevik etmek;
- nkleer ve dier konvansiyonel olmayan silhlarn yaylmasna mani olmak; ve
- ak ve kresel bir ekonomiyi tevik etmek.
Ulusal Komite, bilgilenmi kamuoyunun demokratik toplum iin hayat olduuna olan inantan
yola karak, Amerika'nn yz yze kald gvenlik sorunlar zerine eitim programlar sunmakta
ve iki ayda bir karlan American Foreign Policy Interests dergisinin de dahil olduu eitli
yaynlar basmaktadr.
NDEKLER
Blm I: Giri
Blm II: Bulgular
- Tarih
- deoloji
- iddet
- stismarlar
- Derin Devlet
- calan'n Kaderi
- Seimler
- Adalet ve Kalknma Partisi
- AB Tesiri
- Noksanlar
- Irak Unsuru
Blm III: nmzdeki Yol (i)
- Reformlarn Tatbiki
- Ordunun Demokratikletirilmesi
- Irak'n Egemenliine Sayg Gsterme
- Af Dzenlemelerini Hazrlama
- Muhatap Belirleme
- Gerek Aray ve Bar(Uzlama) Sreci
- Altyap Yatrmlar
- Sosyal Refahn Yaylmas
- Yeniden Entegrasyonun(Topluma Kazandrma) Desteklenmesi
- Yaratma
- Sopayla Havu Sallamak
- Trkiye-KBH (Krdistan Blgesel Hkmeti) Ortakln Bytme

MLL DUYU
BLM I: GR
Amerikan Ulusal D Politika Komitesi'nin (NCAFP) bu aratrma raporu, Krdistan i Partisi'nin
(PKK) silhszlandrlmas, terhis edilmesi ve topluma kazandrlmas (STT) iin neriler
sunmaktadr. Bu balamda, uluslararas toplum ve Krdistan Blgesel Hkmetinin (ii) PKK
zerinde kuraca basknn ls konusunda neriler sunmaktadr. Yine [bu alma], Trk Krtleri
arasnda PKK'ya verilen destei arttran politik ve sosyoekonomik artlar incelemektedir. Babakan
Recep Tayyip Erdoan eylem kararll konusunda bask atndadr. Yine de Kuzey Irak'ta
PKK'ya kar asker harekttan kanmaldr, zir bunun cidd geri tepmeleri olur. Asker
operasyon Trkiye'nin demokratik geliiminin altn oyar, Trk Krtlerini radikalletirir ve hem
Birleik Devletler ile Trkiye arasndaki ilikileri kt etkileyecek, hem de Trkiye'nin Avrupa
Birlii yesi adaylna glge drecek bir felketi beraberinde getirir.
zet
PKK sorununa ynelik bir Trk zm; Trkiye'nin devam eden demokratikletirilmesi ve Krt
kkenli olanlar dahil, btn vatandalarn yaam standartlarnn iyiletirilmesi zerine kurulu
olmaldr. Bahsi edilen sivil anayasa; Avrupa nsan Haklar Szlemesi ile uyumlu olarak aznlk
haklarnn kurumsallatrlmasnda (anayasallatrlmas) ne doru atlan bir adm olacaktr.
Siyas ve kltrel reformlarn tam tatbiki ve Terrizmle Mcadele Yasas ve Ceza Kanununun
301'inci maddesi gibi geriletici yasalarn kaldrlmas, hukuk dzenini geniletmek ve Trkiye'nin
demokratik bir lke olarak btnsel geliimini tevik etmek suretiyle Krtlerin skntlarna hitap
etmi olacaktr.
zmn bir baka paras ise Gneydouda ekonomik koullar iyiletirilmektir. zelletirme ve
toprak reformu i yaratacak ve yol, su gibi alt yaplara ek yatrm elde edilecektir. Hibe veren
uluslararas kurulular; damzlk hayvanclk gibi geleneksel gelir kaynaklarn glendirmek iin
denek tahsis ederek ve yreye zg tarmsal endstrilere yeni teknolojileri uygulayarak bu
konularda destek sunabilir.
Sosyal kaknmann teviki iin Adalet ve Kalknma Partisi (AKP) zellikle kz ocuklar iin salk
ve eitim btelerini geniletmeli, ayn zamanda kadnlar feodal Krt toplumu iindeki geleneksel
rolnden kurtarmaldr.
AB'nin Trkiye'de reformlarn desteklenmesinde oynayaca nemli bir rol var. Erdoan, reformlar
Batl diplomatlar syledii iin deil, Trkiye'nin karna ok uygun olduu iin srdreceini
gsterdi. AB yelii midi ise, Erdoan'n reform gndemine bal. zel ortaklk tam yelik
mzakereleri iin uygunsuz bir alternatif. Yalnzca; AB'den, zellikle de Almanya ve Fransa'dan,
Trkiye'nin AB adayln destekleyen gl bir mesaj zorlu reformlarn volann dndrebilir
(momentum) ki, buna Trkiye'nin silhl kuvvetlerini sivil iradeye balamak ve statkoyu korumak
iin sreci geciktiren devlet yaplarn gsz brakmak da dahildir.
PKK mes'elesi spesifik sopa-havu oyunlarn gerektirecektir. Uluslararas toplum, finans ve
propaganda alt yaplarn hedef alarak PKK zerindeki basksn arttrabilir. Avrupa Terrle
Mcadele Grubu (?) PKK'y besleyen kanunsuz gelirlerin aratrlmasna nclk edebilir. Terrist
eylemlerin finanse edilmesini engellemek iin kurulmu olan BM Anti-Terrizm Komitesi de, AB
ve PKK'nn paravan organizasyonlarna msamaha gsteren dier BM yesi lkelerden fonlamay
kesmeye ynelik olarak bu organizasyonlarn hareketlerinin kendisine rapor edilmesini isteyebilir.
Avrupa'da nefret alayan ve iddeti krkleyen PKK yaynlarnn lisanslar da geri alnmaldr.

MLL DUYU
Irak Hkmeti ve Krdistan Blgesel Hkmeti (KBH) PKK zerindeki basky ykseltmek iin
bu abalar tamamlayabilir. 28 Eyll 2007'deki Trkiye-Irak Terrizmle Mcadele Anlamas doru
ynde bir admdr. Anlama finans kayna ve istihbarat salama iin yasal bir zemin olutursa da
Trkiye'nin beklentilerini karlayamamaktadr. Anlama, PKK takibinde Trkiye'nin Irak
topraklarna girme yetkisi isteini bariz biimde reddediyor. Buna ilveten, Irak Hkmeti, zellikle
Krdistan Blgesel Hkmetinin yaptrm gcne sahip olduu topraklarda fazlasyla ilevsiz.
KBH mzakere masasna dahil edilmemi olsa da, anlamayla biimlendirilmi ykmllklere
destek vermek iin kendi bana hareket edebilir. Buna gre, PKK'nn etkinliini baltalamak iin
gerekli admlar; (i) Kandil cenhndaki PKK kontrol noktalarn KBH kuvvetlerinin denetimine
geirmek; (ii) hava yolcular ile Erbil zerinden PKK'ya transfer edildii sylenen paray
engellemek; (iii) Mahmur Kamp'nda ikamet edenleri Trkiye'ye iade (iii) etmek; ve (iv) Irak
Krdistan'nda PKK idetine gz yuman gruplarn faaliyetlerini kstlamaktan (r. Demokratik
zm Partisi) geecektir. KBH Bakan Mesut Barzan bu admlar att takdirde, Trkiye
kendisini karalamaya bir son verip, bunun yerine, diplomatik pazarlklar iin dorudan kanal
aacak zel bir temsilci ayarlamaldr. Ayrca [Trkiye], Habur snr kapsndaki ticaret ve transit
gei mevzuatn kolaylatrp Trkiye ile Irak Krdistan arasnda daha fazla snr kaps aarak
d ticaret itibarn ykseltebilir. yi ilikiler kurulmas hem Trkiye, hem de KBH'nin karnadr.
Son olarak belki de en nemlisi, Msut Barzan ve Cell Talaban nfuzlarn kullanarak PKK ile 12
aylk bir atekes konusunda pazarla oturabilirler. Bu, bir Trk asker harekt tehlikesini azaltr
ve asker mdahalelerle krizi arlatrmak yerine, Trklere PKK'nn savurduu tehdidi azaltmak
iin daha uzun mrl ve verimli bir stratejiyi hesaba katma frsat verir. Bu ayn zamanda,
Trkiye'ye burada nerilen reform ve programlar gerekletirecek zaman da kazandrr. Trk
askerlerinin Irak'a takviye edilmesi karsnda - bylesi PKK'nn tehdidinden bile daha fazladr bir alternatif yaratmak asndan tm bu admlar olmazsa olmazdr. stelik asker takviyesi, Irak
Krtlerine Kerkk konusunda bir ihtarnme ilevi grr. Trkiye Kerkk'n idaresinin KBH ile
birlikte yrtlmesine kat biimde kar kmaktadr. Trklerin ou, Kerkk'n [kuzeye]
iltihaknn Irak'ta de facto bamsz bir Krt devletinin varln tetiklemesinden ve bylece
Trkiye'deki Krtlerin ayrlk emellerine esin kayna olup Trkiye'nin blnmezliini tehdit
etmesinden korkuyor. Endie duymalarna gerek yok. Krtler karaya hapsolmu bir Byk
Krdistan'dan ok, Avrupa'nn bir paras olmay fazlasyla yeliyor. Dahas Trkiye, istikrarl,
sekler ve Bat yanls bir Irak Krdistan'nn git gide daha da istikrarszlaan ve slmize olan
Irak ile arasnda kullanl bir tampon olduunu fark edecektir. Irak Krdistan ile iyi komuluk
mnsebetleri ayn zamanda petrol tamaclk cretleri, su haklar, inaat anlamalar, petrokalknma szlemeleri ve snr ticareti eklinde ekonomik anlamda bir talih kuunu [Trkiye'nin]
bana konduracaktr.
PKK'nn kard sorunlarn zm sava alannda elde edilemez. yisi mi PKK, nihayet bar
arzu edip izleyecek stratejik bir karara imza atmal. Bu olduu takdirde, eski PKK mensuplar iin
bir af kanun tasars gerekli olacaktr. Af; PKK kurbanlarnn resimlerine sarlan, tabutlarna
alayan acl aile haberleriyle medyann gnbegn kprtt ou Trk'e iren
gelmektedir. Ancak af olmakszn, Trkeye en iyi ihtimalle PKK'y idare edebilecektir ama asla
zemeyecektir. Trkiye'nin epey eski bir af gelenei var ama konu PKK olunca, Genel Af
kavram fazlasyla tartmal oluyor. Bunun yerine Topluma Kazandrma (Winning to the
Society), STT srecini nitelendirmek iin daha ok hoa giden bir slp. Bir af program safhalar
halinde ilerletilmelidir. lk olarak, [bu] ayrcalk rgte 2002'den sonra katlanlara teklif
edilmeli. Daha sonra sra, komuta sorumluluu olmayan kadrolara gelir. PKK liderleri, iinde
kendileri iin bir ey olmazsa STT paketine (gemiye) su aldrabilirler.

MLL DUYU
134 PKK st dzey yneticisi iin Interpol'un haklarnda dzenledii krmz bltenler af
ayrcaln vermeyeceinden bulunduklar lkede snma hakk bavurusunda bulunabilirler.
Baarl bir af program yaratmak ve tatbik etmek iin Trklerin atma sonras ikilemlerle
yzlemi dier lkelerin tecrbeleri zerinde almas yararl olacaktr. Yine de Trkiye, u an iin
PKK ile pazarla oturmay reddetmektedir. O halde, mer ve makbl bir muhatap ihtiyac vardr.
Demokratik Toplum Partisi'nin (DTP) Trkiye Byk Millet Meclisi'nde (TBMM) Krt
semenleri temsil etmek iin seilmi 21 vekili var. te tam da, yelerinin Abdullah calan ve
dier PKK'l gruplarla balar olduu iin DTP etkili bir balant olabilir. Diplomat topluluun
yeleri de akl danmanl yapmak ve itibarlarna payandalk etmek iin DTP'li
parlamenterlere angaje olmaldrlar. DTP, kendi bana terrizmi knayarak ve Trkiye'nin toprak
btnln yeniden teyit ederek de itibar toplayabilir.
Tabi, ABD'nin de stlenecei nemli bir rol var. Trkiye'deki komplo teorisyenleri ABD'nin
PKK'y Irak'ta barndrp bamsz bir Irak Krdistan'nn olumasna refakat (iv) ettiini
savunmaktadr. Bunun gerek olmadn gstermek iin ABD gayretlerini ikiye katlayarak Trkiye
ile olan ilikilerini glendirmek zorundadr.
kili ilikilerde bir bozulma iki lkenin de karna olmayacaktr. ABD'nin, Irak'taki Amerikan
askerlerine yaplan hava ikmalinin %70'ini karlayan ncirlik Hava ss'n kullanma izninin
devam etmesi de dhil olmak zere, Trkiye'nin Irak'taki abalarna destek olmasna ihtiyac vardr.
Hem, NATO'nun kymetli bir yesi olarak Trkiye, Afganistan'da nemli bir rol oynamaktadr.
Amerika Trkiye'nin d siyaset, ekonomi ve gvenlik karlarna odaklanarak yardmc olabilir.
Bunlara, [bu kadaryla] snrl olmamakla birlikte, Irak Hkmeti ve Krdistan Blgesel
Hkmetinin PKK'ya tahakkm etmeleri konusunda cesaretlendirilmesi de dhildir.

MLL DUYU
BLM II: BULGULAR
Tarih
Krtler dnya zerinde devlet sahibi olmayan en byk aznlktr. Trkiye, Irak, ran, Suriye ve
Ermenistan'n topraklarn ieren bir corafyada tahminen 30 milyon Krt vardr. Dnya Krtlerinin
yardan fazlas, nfusunun yaklak %20'sini temsil ettikleri Trkiye'de yaamaktadr. Mustafa
Kemal, nam- dier Atatrk, 1923'te Osmanl mparatorluu'nun kalntlarn bir araya getirip
Trkiye Cumhuriyeti'ni yaratt. Atatrk Avrupal komularyla eit, ada bir devlet kurmaya
kararlyd ancak, Avrupa'nn niyetlerine kar dikkatliydi. Birinci Dnya Sava sonrasnda tilf
devletlerinin Sevr Anlamas'nda (1920) ortaya koyduu koullar Trkiye'yi paralyordu. lkeyi
byklnn te birine drp Krtlere de kendi devletlerini vaat ediyordu. Atatrk; Trklere,
1923'te Sevr'in yerini Lozan Anlamas'na brakmasna kadar gidecek bir zgrlk sava
arsnda bulundu ve anlamay reddetti.
Buna karlk Krtler, bamsz bir yurt kurma hedefiyle 1925'te ayaklanma balattlar. Ayaklanma
acmaszca bastrld ve ele balar Diyarbakr ehir meydannda asld. 1937'de bir baka isyanla
doruk yapan bir dizi bakaldr sonrasnda Trkiye merhametsiz (v) ltleri benimseyip Trkiye'de
yalnzca Da Trkleri diye tanmlad Krtlerin ak seik varln inkr etti. Krt dili,
kltr ve yer adlar yasakland. Trkiye'de 12 Eyll 1980 asker darbesi olunca, cunta
anayasasnda Krt haklarnn daha da kstlanmas sonucu basklar iddetlendi. Tm Trkiye'de
panolar Atatrk'n mesajyla yanklanyordu: Ne Mutlu Trkm Diyene!
deoloji
PKK 1978'de Abdllah calan tarafndan kuruldu. Souk Sava' anlamlandrm olan ideolojik
mcadeleden ve 70'lerin dnya apndaki smr kart hareketinden etkilenen PKK'nn
bildirisinde Marksist proleter devrim ars yaplyordu. Temel kuvvetini bir ii-kyl
ittifakndan alan devrimde PKK, kresel sosyalist hareketin ncs olarak hayal edilmii.
Bildirge, Krtlerin baskyla smrlmesini knyor ve demokratik ve birleik bir Krdistan
ars yapyordu.
calan, Gneydou Anadolu'da bir Krt devletinin kurulmasn; farkl leheleri (Zaza, Kurman,
Sorani) konuan, farkl mezheplere (Snn, afi, Alev) mensup ve farkl lkelere (Trkiye, ran,
Suriye, Irak) bal Krtleri ierecek geni bir araziyi evreleyen bamsz ve birleik bir Byk
Krdistan yaratmann ilk adm olarak gryordu.
calan, PKK'ya Stalinist disiplinle ileyen kat hiyerarik bir biim verdi. Niha yetki bir birey
klt gelitiren, muhaliflerini bastran, hasmlarn tasfiye eden calan'da kald. Taraf deitirenler
sve'te (1984 ve 1986), Danimarka'da (1985), Hollanda'da (1987 ve 1989) ve Almanya'da (1986,
1987 ve 1988) suikasta uradlar.
1986'da, aralarnda be kurucu merkez komite yesi ile 60 kadar PKK'l idam edildi. Dierleri
faaliyetlerini yeraltna kaydrdlar.
iddet
calan Krtlerden Trkiye'ye sadakat ile PKK'ya destek arasnda seim yapmalarn istiyordu.
birliini reddedenlere kar acmasz ve hzl bir cezalandrma uyguland. PKK, devlet
iletmelerinde alan Krtler kadar, egemen Trk evrelerden yana duran elit Krtleri de hedef
ald. 1984-1987 arasnda, PKK 217 retmeni kard veya ldrd. Yzlerce ky okulu yakarak
eitim faaliyetlerini baaryla karartt. Hastanelere saldrld ve doktor ve hemireler katledildi.
Haziran 1987'de PKK Pnarck ky sakinlerini katletti. nk davasna souk bakyorlard. ki ay
sonra Klkaya'da 14' ocuk, 24 kii katlettiler.

MLL DUYU

1995-1999 aras, intihr gerilla timleri 21 intihr saldrsndan sorumlu oldu.

ABD 2001 ylnda PKK'y Yabanc Terrist rgt (FTO, Foreign Terror Organization) olarak
listeye ald. Ksa zaman sonra Kanada ve Birleik Krallk PKK'y YT olarak tanmlad. AB terr
listesine Mays 2002'de ald. Interpol, mahkeme emirleri dorultusunda 134 PKK lideri hakknda
krmz blten karrt.
PKK su etesi gibi iliyordu. Finansman; Trkiye'de deme yapmaya zorlanan ya da cinayet,
karlma, fidye ve mlkiyet tahrip etme gibi olaylarla yz yze gelen Krt i adamlarndan
aldklar devrim vergisinden salanyordu. PKK ayn zamanda btn Avrupa'da Krtlere ait i
yerlerinden hara alyordu. Ek olarak, Krt verenler Dernei, Krt-slm Hareketi, Krt Kzlay
gibi kltr dernekleri ve bilgilendirme merkezleri araclyla Krt diyasporasndan gnll
finansman elde ediliyordu. Bu organizasyonlar PKK'nn gelirini ykseltti ve alt irketler zerinden
svire'de, Britanya'da, sve'te, Belika'da, Danimarka'da ve Kbrs'ta para transferleri
gerekletirdi. PKK, operasyonlarn uyuturucu, silh ve insan kaakl ve mal antajla da
finanse etti. 1998'de, Britanya Hkmeti PKK'nn Avrupa'da satlan uyuturucunun %40'ndan
sorumlu olduunu iddia etti.
Tavan yapt dnemde, PKK'nn yllk geliri, 500 milyon Dolar civaryd.
Trk yetkililer, 2005 yl itibaryla PKK'nn yllk gelirinin 150 milyon Dolar olduunu iddia ediyor.
D ileri makamlar bu rakamlarn; PKK'l yneticilerin sadece terristlik deil, ayn zamanda
hayatta kalma, g ve para kaygs tadklarn gsterdiini belirtiyorlar.
stismarlar
Trkiye PKK'ya demir yumruuyla cevap verdi. Hkmet ou gneydou ilini skynetime tbi
tuttu ve 1980'lerin sonunda Olaanst Hal iln etti. [OHAL ile] devletin blnmez btnln
tehdit eden eylemlere gz atrmayan, anayasann 14'nc maddesi yrrle sokuluyordu. Ayn
zamanda, Trk devletinin birliini yok etme veya topraklarnn bir blmn ayrma amacyla bir
eyleme geen kiinin lmle cezalandrlabileceini ngren TCK 125. madde ve Krt
meseleleriyle ilgili serbest bir bir tartmay bile kriminalize edecek kadar geni bir terr tanm
ieren Terrle Mcadele Kanunu'nun 8. maddesi de ilerik kazanmt.
Gneydouda emdinli'nin dalarndan Suriye snr yaknlarndaki Siirt'e kadar ordu kamplar,
polis kontrol noktalar ve asker havaalanlar kurulmutu. PKK'ya kar byk lekteki asker
operasyonlar 1989'da ve 1992'de tekrardan balatld. PKK eylemleri, 1993 yl iinde gvenlik
gleri ile girdikleri rapor edilen 4.198 atmayla tavan yapmt.
1995'e gelindiinde, 150.000 kadar Trk asker ve polis Trkiye iinde olduu gibi, snr tesinde de
ara-bul-yok et operasyonlarna katlmt. Bu almalar siyas suikastlar da iermekteydi.
Hkmet destekli lm timleri yzlerce PKK sempatizan ldrmt.
1989-1996 aras, Krt direniiyle balantl 1500'den fazla kii fali mehul cinayetlere kurban
gitti. Yaklak 500 kii 91-97 aras kaybolurken, 83-94 arasnda ou Krt 230 kii polis
gzaltsnda ikence sonucu ld.
Buna ilveten, Trk hkmeti PKK'y yerel nfusun yardm ve yataklndan mahrum brakma
amal bir yer deitirme politikas oluturdu. 378.000 kyl zorla tahliye edildi ve Diyarbakr,
Cizre, Nusaybin gibi kentlerin nfusu iki katn at.

MLL DUYU

Diyarbakrdaki isizlik oran %70'e frlad, yoksulluk oran %39.7'ye kt ve ehirde 10 binden
fazla gecekondu tredi.
Krt' Krt'e krdran devlet, 60.000 kiilik paramiliter bir gc ky korucusu olarak istihdam
etti. Yetkililer bu sistemin kyllere kylerini korumada yardmc olacan sylemilerdi ama tam
tersi, topluluklar arasnda kutuplamalara sebep olup ve PKK operasyonlar iin mknats etkisi
yaratt. Trkiye, halkn PKK'ya olan desteinin altn oymak iin ekonomik kalknmaya odakland.
1982'den 1992'ye kadar GAP'a 20 milyar Dolar yatrm yapt. Dicle ve Frat' 20 barajla (dnyann
en byk dokuzuncucu olan 2,3 milyar Dolarlk Atatrk Baraj dahil) donatmay hedefleyen byk
bir tarm ve hidroelektrik plnyd. GAP'n tarm a 7,7 milyon hektar araziye hizmet gtrecek,
tarmsal retimi 7'ye katlayacak, kii bana den geliri katna kartacak ve 3,3 milyon yeni i
bulacak ekilde tasarland.
Trkiye ayrca, insan geliim ve sosyal hizmetler hedefiyle GAP Sosyal Eylem Pln'n meydana
getirdi ama bu beklentilerin olduka altnda kald. Aklar kapatlmaya allan ve PKK saldrlar
ile devam eden gvenlik krizi, GAP'n baarsn baltalad. Mevsimsel otlatma ve dk lekli
tarm etkinlikleri ou Gneydou ilinde olaanst hal iln edildiinden neredeyse imknsz hale
gelmiti. Gvenlik operasyonlar ise yllk 8 milyar Dolar maliyetle ekonomide bir gedik
yaratyordu. Trkiye'nin tahminlerine gre atmann toplam maliyeti 200 milyar Dolar.
Derin Devlet
Derin devlet mafyatik figrlerle ibirlii yapan, iinde askerler, polisler, yksek brokratlar
ve yoz siyasler bulunan, ayn kalptan km ultra milliyeti kar gruplar Trkiye'de bir
glge hkmet gibi almaktadr. [Derin devlete] bal odaklara gre devletin gvenlii ve
brokrasiden mrekkep resm kurumlarn devam esastr. Anayasa, Mill Gvenlik Kurulu'na
(MGK) kutsal grdkleri devletin muhafazas iin gerekli addettii her adm atma yetkisi
vermektedir. Vatandalarn karlarn ilerletmek yerine derin devlet, kendi nceliklerini ve gcn
korumakla megul. Yedi kez babakanlk yapm eski bir cumhurbakan Sleyman Demirel'e gre,
Tek bir devletin olmas temel ilkedir. Ama bizim lkemizde iki tane var. Trkiye'nin verimsiz
merkez hkmetinin bir neticesi olarak, devlet Gneydou'nun veya genel olarak Trkiye'nin
demokratikletirilmesi denemelerine direndi. Tek tipin tercih edilmesi ve etnik, din ve kltrel
kimlikleri ahenk iinde tutmadaki baarszlk, sosyal uyumda kopukluk ve genel bir sosyal
yabanclama/souma hissiyle sonuland.
Trkiye'nin askeriyesi derin devletin kazanlm bir alandr. Tarih olarak, Trk ordusu
Atatrk'n sekler, milliyeti ve adalamac hedeflerinin ylmaz bekisi olmutur. Subaylar
kendi grev alanlarnn tanmn Trk topran korumann tesinde; ayrlklk, terrizm ve kkten
dincilik gibi kamuya ynelik tehditleri bertaraf etmek eklinde geniletirler. Trk Genelkurmay
Bakanl'nn bir yesinin Daha fazla demokrasi ihtiyac varsa biz getiririz. szleriyle zetledii
ordunun bu babacan [devlet baba] yaklamna Krtler zellikle ierlemektedir.
Hem gerek, hem de hayal tehditler askeriyenin devlet ilerindeki asl konumunu devam ettirirken
harcamalarn da hakl karttryor. Ordu ve devletteki yandalarnn gvenlii salamaktan ziyde,
kendini hakl karan olaylar tezgh etmelerinin bir tarihi vardr. rnein, Kasm 2005'te
Hakkri'nin emdinli ilesinde beyaz bir Doan arabann camndan bomba atlmas sonucu Umut
kitabevinin sahibi ld. Kalabalk arabann peine dt ve bombaclarn meerse subay
olduklarn rendi. Jandarma'ya ait olan arata ileri Bakanl'ndan verilmi bir kimlik kart,
ok sayda AK-47 tfei ve dier Krt hedeflerin bir listesini buldular. Bu bombalama, Hakkri'de
meydana gelen yirmi olaydan biriydi. Hepsi de PKK terr gibi grnecek biimde sahnelenmiti.

MLL DUYU
Krtler tm Gneydou'da ehir ve kasabalarda protestolarla tepki gsterdiler. Barl protestocular
iddetli biimde datldlar; drt sivil, polis tarafndan ldrld. Human Rights Watch (nsan
Haklar zleme) rgt ve dier gruplar, Trkiye'nin zalimce mdahalesini ve ar kuvvet
kullanmn knadlar. emdinli hadisesi; devlet, gvenlik servisleri ve su etelerinden gelen
uyuturucu avantas karlnda sivil hedeflere suikast dzenleyen mafyatik organizasyonlar
arasndaki entrikalar ortaya seren 1996 Susurluk kazasn hatrlatmt.
emdinli olay, Trkiye'nin devlet kurumlarnn sosyal refaha ayak ba olduu grn
glendirdi. Soruturma iin bir meclis komisyonu kuruldu fakat en az bir yesi lm tehditleri
ald. Asker mdahale ile ilgili endieler, General Yaar Bykant'n yargy etkileyerek
emdinli bombacsn aklamaya alt ortaya knca alevlendi. Askerin dokunulmazln ve
hukuk devletinin altn oymadaki roln vurgulayan emdinli savcs grevinden alnd ve
hukuk lisans iptal edildi.
calan'n Kaderi
Asker bask calan' Trkiye'den karttktan sonra, 90'larn sonunda PKK Suriye'de snaca
gvenlikli liman buldu. Trkiye Frat nehri zerinde Atatrk ve Birecik barajlarn ina etmi,
Suriye'yi PKK ile kurduu balar koparmad takdirde suyu kesmekle tehdit ediyordu.
Ekim 1998'de Suriye, PKK'y terrist bir rgt olarak tarif eden ve PKK'y Suriye topraklar dna
kartmay taahht ettiren Adana Memorandumu'na imza att. calan'n Roma, Moskova,
Amsterdam, Atina ve Trk zel Kuvvetleri tarafndan tutukland Nairobi'yi kapsayan yolculuu
ite byle balamt. 16 ubat 1999'da Trk televizyonlar Trkiye'nin en ok arann zanlsnn
kafas bezle rtlm, haplanm ve sersemletilmi olarak grntlerini verdi. ou Trk bunu
kutlarken, Avrupa'nn her yerinde Krtler eliliklere talar attlar, rehineler kardlar, ve protesto
olsun diye kendilerini yakma eylemleri gerekletirdiler. Devlete kar ayaa kalkp Krtler iin
insan hakk istemesinden dolay ok sayg duyduklar calan ile beraberlik grnts
veriyorlard.
Bazlarnn ona has bir dleklik olarak grd artc bir pimanlk grnmnde calan,
PKK'nn silhl mcadeleyi hayatta kalma karlnda brakmasn salk verdi. Demokratik
seenek, Krt sorununu zmek iin tek alternatiftir. Ayrlk ne mmkndr, ne de gereklidir. Biz,
demokratik bir Trkiye balamnda bar, diyalog ve serbest siyas eylem istiyoruz.
Bana ans verin, ay iinde hepsini dalardan indireyim. dedi.
1999 Haziran aynda bir Trk devlet gvenlik mahkemesi calan' vatan hainliinden sulu buldu.
Kendisine verilen lm cezas; AB'nin idam yasana uymak iin Marmara Denizi'nde, mral
Ada'snda azam gvenlikli bir tesiste ekmek zere mr boyu hapis cezasna drld.
Seimler
Birok Krt, Trkiye snrlar iinde Trk kardeleriyle bar iinde yaamay yelemektedir. eitli
kamuoyu anketleri Krtlerin ayr bir devlet istemediini ortaya koymakta. Trkiye Krtlerinin ezici
ounluu, amalarna siyas srelerle ulaabileceklerine inanyor. Lkin, Krt siyas partileri
yllar boyu parlamentoya girecek adayla gsterip yerel idarelerin kontroln ele geirebilirken
ulusal lekte ok az bir baar gsterebilmilerdi. Trkiye'nin seim kanunu, partilerin toplam
reyin %10'unu almadka parlamentoda sandalye bulmasn engellemektedir. Bu demokratik
olmayan verimsiz gerekenin sonucunda Krtlere has hibir parti parlamentoda temsil eiini
geebilmi deildir.

MLL DUYU
Karma partiler TBMM'ye katlmak iin yeterli destei elde ettiklerinde ise Trk makamlar ya
yasaklad, ya da siyas sistem ierisinde Krtlerin karlarn gndeme getirecek ekilde
almalarn baltalayacak basklar uygulad. Kasm 1991'de, Halkn Emek Partisi (HEP)
parlamento seimlerinde 18 sandalye kazanmt. Ne var ki, Leyla Zana'nn milletvekili yeminini
banda renkli bant ve Krte olarak okumakta srar etmesi Trk parlamenterleri fkelendirdi.
HEP kapatld ve liderleri terr rgtne su ortaklndan hapse atldlar.
1989-1993 aras cumhurbakanl yapan Turgut zal bir vizyon adamyd.
Ulusal siyasette Krt siyas partilere daha byk roller vermenin PKK'nn altn oyacan fark
etmiti. Ayrca, reformlarn Krtleri lml hale getireceine, onlar daha iyi vatandalar yapacana
inand iin 1991'de Krt dili zerindeki yasa kaldrd. Hatt zal, PKK savalar iin genel af
fikrini de ne srmt. Ancak zal Trkiye iin ngrd reformlar uygulayamadan ld.
Austos 1992'de Sleyman Demirel HEP'in varisi, Krt Demokratik Partisi'ne (vi) (HADEP)
bal 37 belediye bakanyla bulutu. zal gibi o da ar milliyetiler tarafndan Krt siyas
etkinliinin merluunu onaylamakla suland. Bunu iddetli atmalarn olduu bir 10 yl takip
etti. Nisan 2002'de PKK eklen datld ve Krdistan zgrlk ve Demokrasi Kongresi (KADEK)
adn ald. Reformlarn dk temposuyla hsran yaayan KADEK Trklerin ve Krtlerin
Trkiye'de iki asl unsur olarak iln edildii yeni bir anayasa ve Krt siyas ve kltrel haklarnn
teslim edilmesini talep etti. KADEK, [Amerikan] Dileri Bakanl tarafndan terr listesine
(FTO-Foreign Terror Organizations) alndktan sonra 2003'te zld. Bir yl sonra yeni bir adla,
Krdistan Toplum Kongresi (Kongra-Gel) adyla yeniden kuruldu ki, bu da nihayet ABD ve AB
tarafndan terr rgt olarak tannd. Tekliflerinin hkmet tarafndan karlk bulmamasna
fkelenen rgt 1999'da iln ettii tek tarafl atekesi 2004'te sonlandrd. Krt diyasporasnda para
aktarm git gide zorlamt. Asker operasyonlarn yokluunda PKK kendini pek gsterememiti.
u an iin PKK'nn komuta-kontrol yapsnda zaaflar bulunmaktadr. Avukatlar ve Avrupa'daki
medya yaynlar zerinden talimat veren calan, hapishanedeki hcresinde halen gl bir figr.
Ama PKK iinde baka unsurlar tredi ve meclisteki DTP'li vekiller calan'a balyken bunlar
calan'n otoritesini iniyor. Konumlarn borlu olsalar da, PKK'nn ar toplarndan ideolojik
olarak bamszlar. Erdoan'n DTP'li vekillerden PKK terrn terk etmelerini istemesine karlk,
temsilcilerden biri ne kendisinin, ne de arkadalarnn iddete destek olduunu belirtti ama ekledi:
Her Krdn PKK'ya katlm bir aile yesi var. Kendi ocuklarm nasl knarm?
DTP'nin lml yaklam, Avrupa Krt diyasporas iinde yaygn olan, Trk devletinin yalnzca
iddetten anlad kansyla tezat oluturmaktadr. iddet fazlasyla merkezin dna tam
durumda. Kandil grubunun silhlar var. Komutanlar on yllardr ayaklanmalara katlmlar ama
yeni yelerinin ou i ve temel haklar temin edildiinde dalardan inecek olan gen Krtler.
PKK operasyonlar lmcl olmaya devam ediyor. PKK eylemleri 2005'te 200 asker ve sivilin
lmyle sonuland ve takip eden yl boyunca PKK eylemleri sonucunda en azndan 600'den fazla
insan hayatn kaybetti. 2007'nin ilk yarsnda 167'si asker olmak zere 225 kii PKK saldrlar
sonucu ld.
7 Ekim 2007'de rnak'ta 13 da komandosunun lm sonrasnda, u anda Kandil'e hava saldrs
ve byk lekli snr tesi harekt yaplmas konusunda istekler var.

MLL DUYU
Adalet ve Kalknma Partisi
Erdoan'n AKP'si ilk zaferini 2002'de elde etti. Erdoan kendini dinine adam bir Mslman olsa
da, Babakan olarak radikal slm ile arasna mesafe koyarak, yolsuzluu knayarak, ve lml,
demokratik fikirleri kucaklayarak beeni toplad. Erdoan Abdullah Gl' cumhurbakanlna
aday gsterdi ama Gl'n slm'a olan ballndan korkan ordu darbe tehdidi savurarak
adaylnn nne ta koydu. Erdoan 22 Temmuz 2007 iin erken seim iln etti ve ezici bir
destekle oylarn %47'sini kazand. Bu sayede TBMM'deki 550 sandalyenin 340'n elde etti.
AKP'nin dou ve gneydouda oy oran, Krtlerin politik sesi olarak Kongra-Gel'den sonra
kurulan DTP'yi gemiti. AKP yol, okul ve eitli sosyal hizmetlere bolca aktt parann dln
almt. Krtler, Krt dilinde yayn ve eitim de ieren daha byk kltrel haklar konusunda
yapt yasa reformlar iin AKP'ye itibar ettiler. AKP'nin yerel rgtleri aan muhafazakr deerleri
ve parti taban, git gide etnik siyaseti reddeden Krt semene de hitap ediyordu. PKK halk
desteinin eridiini hissedebilir ve belki de PKK iddetindeki gncel art, AKP'nin son Temmuz
seimlerindeki performans sonrasnda kendi nemini hatrlatmaya ynelik bir abadr. DTP
beklendii zere idare etmekten uzak olsa da, sonular yine de parti iin nemli bir zaferdi. 21
Krt, baraj eiini atlatarak bamsz temsilci olarak seildi. DTP'li bir parlamento yesine gre,
AKP ve DTP'ye oy vererek hem Krtler, hem de Trkler kendi ordularna kar olduklarn
gsterdiler.
Yine de, DTP calan'n mahkmiyet koullarnn iyiletirilmesini istedii zaman AKP-DTP
ilikileri gerildi. AKP'nin bu neriyi gz ard etmesi zerine DTP Abdullah Gl'n
cumhurbakanl seiminin nc turunu terk etti. Partiler arasndaki ekimelere ramen Gl,
Cumhurbakan olarak yapt ilk konumada, yeni anayasada daha geni bireysel haklara ihtiya
olacann altn izerek dorudan Krt sorununa iaret etti ve eitlilii Trkiye'nin gc olarak
takdir etti; aznlk dillerinin resm kullanmn ierecek ekilde, aznlklar iin daha geni
kltrel haklar arsnda bulundu. Gl ilk yurt ii gezisinde Gneydou'daki Krt ehirlerini
ziyaret etmeye karar verdii zaman ok scak karlanmt. Gl ile buluan DTP yeleri PKK
sorununa iaret ederken affn nemini belirttiler. Seimler ordu iin ar bir aalanmayd.
Trklerin kar kmas ve Krtler arasnda AKP'ye olan destein artmas sonucu ordunun zorbal
geri tepmiti. Bykant ve dier yksek generallerin, Gl'n yemin trenini boykot ederek ve ilk
resm resepsiyonunda uzun sre kalmayarak bir gelenei ykmalar, AKP'ye besledikleri dmanl
gzler nne seriyordu. Bykant - ok grrcesine - Gl'n Cumhurbakanlna seilmesini
teebrik etmek iin iki haftadan fazla bekledi.
Ar milliyeti Milliyeti Hareket Partisi (MHP), sosyal gerilimleri smrerek ald %13 oyla
temsil barajn geti. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile koalisyon halinde AKP reformlarn
alt st etmeye ahdetti. MHP ve CHP, yapt darbe sonras asker hkmetin yrrle soktuu
1982 anayasasn deitirme plnlarna kar zellikle ihtiyatl durmakta. Yeni anayasa almas ise
taslak aamasnda devam ediyor. Trkiye'nin sivil toplum tarafndan incelenmi ve tamamen
siviller tarafndan yazlm ilk anayasas olacak. Tasar, Trkiye'nin etnik ve din konulara
yaklamn Avrupa nsan Haklar Szlemesi'nin koyduu standartlarla uyumlu hale getirmekte.
stelik nceki anayasann, devletin blnmez btnln tehdit edenlere aman vermemek iin
kullanlagelen, skynetim sresince insan haklarn askya almaya yarayan hkmleri de iptal
ediyor.
AB Tesiri
90'larda AB'ye katlmak birok Trk iin bir takntyd. 1996'da Gmrk Birlii'ne katldysa da,
ou eski komnist lke sraya atlarken sonraki yl iin aday olarak bile grlmeyince, Trkiye'nin
umutlar karard. Lksemburg Babakan Jean-Claude Junker'in kencenin hl yaygn bir

MLL DUYU
uygulama olduu bir lke AB masasnda yer bulamaz. demesi Trk yetkililerin yarasna tuz
basmt. Juncker'in aalayc yorumu ou Trk', reformlar olsun veya olmasn, AB'nin
Trkiye'yi kendi Hristiyan kulbne almayacana ikna etmiti. Avrupa Birlii Kopenhag
Zirvesinde, birlie yeni katlacak yelerin resm katlm mzakerelerini konumadan nce yerine
getirmesi gereken siyas ve ekonomik artlarn erevesini belirledi. Kopenhag kriterleri olarak
bilinen bu artlar, ekonomik reformlar ve demokrasiyi, insan haklarn ve hukuk devletini garanti
altna alacak sabit messeselerin varln ieriyordu. Erdoan Avrupa Birlii hedefine inatla
sarlyor, ayrca Trkiye'nin AB'yi byteceini ve bunun, medeniyetler arasnda gerek bir uyumun
mmkn olduunu gstereceini savunuyor.
ou Trk onunla ayn dnyor. 2005 tarihli geni katlml bir anket Trkiye'nin geleceinin
Avrupa'da olup olmad sorusunu soruyordu. Katlmclarn %77.4' AB yeliini tercih etti.
Krtler de ezici bir ounlukla Avrupa'nn bir paras olmay, karaya skm bir byk
Krdistan'dan daha ok tercih ediyor; %83,3' AB yeliine olumlu cevap verdi.
Destek u sralar dm olsa da, Trklerin byk ounluu AB'ye katlmann hayat standartlarna
ve siyas zgrlklere dntrc etkisinin olacana inanmaktadr.
Erdoan AB yeliine ulamak iin politik sistemi zgrletiren ve basn, rgtlenme ve ifade
zgrl zerindeki kstlamalar geveten yasal ve anayasal reformlarn canhra peine
dt. Hkmet lm cezasn kaldrd, ceza hukukunu gzden geirdi, kadn haklarn pekitirdi,
aznlk dillerindeki yaynlar zerindeki kstlamalar azaltt, mahkeme karar olmakszn yaplan
aramalara son verdi ve ikenceye sfr tolerans politikas uygulad. DGM'leri laveden, yargnn
bamszln gelitiren ve cezaevi sistemini slah eden tedbirler yrrle kondu. TCK ve CMK
gibi, anti-terr kanunlarnda da deiiklik yapld. Trkiye Avrupa nsan Haklar Szlemesi'nin
6'nc ve 13'nc protokollerini imzalad ve onaylad. AKP ayn zamanda, Trkiye'nin kudretli
ordusunu sivil otoriteye rm etmek gibi etrefilli bir ie el atmay denedi. Mays 2004'te yaplan
bir anayasa deiiklii ile komutanlarn kiisel harcamalar iin kullanlan bte harici zel
hesaplar iptal edildi. Asker mahkemeler bar zaman sivilleri tutuklamaktan men edildi. MGK
sandalye ounluu sivillere verilerek geniletildi. MGK Genel Sekreterinin drt yldz general
olmasn art koan hkm kaldrld ve nbetlee grev sayesinde dili generallerin emekli
edilmesi kolaylatrld. Ayrca, MGK'nn zel yetkileri krpld. Buna rnek olarak, sivilleri
soruturma yetkisi reddedildi. Askerin resm toplantlara katlmn nleyen, skln azaltan
nlemler alnd ve MGK seilmi hkmete bal bir danma merci hline getirildi. AB'ye giden
yolun Diyarbakr'dan getii gr beyn eden Erdoan, Krtlerin haklarn iyiletirecek
admlara yneldi.
Devlet televizyonunda Krt dilinde haftalk 45 dakika yayn ve zel okullarda Krt diline izin
salayan yeni dzenlemeler yrrle sokuldu.
Eve Dn Yasas Austos 2003'te kartld. Yasa, silh brakmay kabul eden Krtlere geici
olarak yeniden katlm neriyordu. Kye dn program ile geri dnenlere yardm sz verildi.
Bylece, evlerine, iftliklerine ve hayvanlarna yeniden sahip olabileceklerdi. Ocak 2004'te
Yargtay, on yldan fazla bir sredir hapiste rmeye terk edilmi olan Leyla Zana ve
arkadan serbest braktrd. Erdoan, PKK sorununun yalnzca asker yntemlerle
zlemeyeceini de anlad. 2005 Austos'unda Diyabakr' ziyaretinde yle konutu: Byk ve
gl bir millet kendiyle yzleebilme, gemiindeki hata ve gnahlar kabul etme zgvenine
sahip olmaldr ve gelecee gvenle yrmelidir... herkesin grne az... Trkiye ulatmz
noktadan geri dnmeyecektir. Demokatikleme srecimizden geri adm atmayacaz.

MLL DUYU

Yarglar baz PKK yelerini serbest brakp dierlerinin cezalarnda indirime gidince, Krtler
Erdoan'n PKK ile konumaya ve bir af dzenlemesinin detaylar zerinde almaya balayacan
umdu. Bir DTP'li parlamentee gre ise, PKK'nn yz kzarmadan dadan inceceini... Turkish
Daily News gazetesinin genel yayn mdr Yusuf Kanli, Erdoan'n yaklamn yirmi yl geen
bir travmann yaralarn saracak edbirli ve kstl bir af olarak tarif etti.
Noksanlar
Avrupa Konseyi Trkiye'nin reformlar uygulamadaki ilerlemeyiine ve sorunlarna iaret etti.
Krte televizyon yaynna ayrlan sre snrl bulunuyor, zel okullarda Krte'ye izin veriliyor
olsa da ok az rencinin bu cretleri karlayabilecei belirtiliyordu. Ocak 2005'te Ankara Valisi,
kltrel haklar gndeminin anayasaya aykr olduu gerekesiyle Krt Demokrasi Kltr ve
Dayanma Dernei'ne iletme ruhsat vermeyi reddetti. Gvenlik durumu gz nnde tutularak
Diyarbakr, Batman, rnak, Mardin, Siirt, Hakkri, Bingl ve Tunceli kritik iller diye
adlandrlyor; silhl kuvvetlere, cezadan muaf olarak istismar etmesine msait bir ortam
yaratan zel bir idar yasa ile ynetiliyordu.
Eski milis yelerinin yeniden entegrasyonu ve yerinden edilmi insanlarn evlerine
dndrlmesinde snrl ilerleme saland. Programn ilk alt aynda sadece 1.873 kii yeniden
entegrasyona dahil edilebildi. Ksmen de Kye Dn program dn iin makul artlar
yaratamad iin... Elektrik ve telefon hizmetleri gibi temel alt yaplar yetersiz kalyor, ky
korucularnn devam eden varl da dn konusunda cesaret kryordu. Uygun olan 104.734
kiiden sadece 5.239'u tazminat iin bavurdu, bunlarn da sadece 1.190' bir deme alabildi.
Trkiye ifade zgrln bastran kanunlar iyiletimede de baarsz oldu. Ekim 2005'te kartlan
CMK(?) 150. madde, devlet kurumlarna hakaret konusunda verilecek cezalar dzenliyordu.
2005'te Trk roman yazar Orhan Pamuk Bu lkede otuz bin Krt ve bir milyon Ermeni ldrld
ama kimsenin bunu koumaya cesareti yok. dedi. TCK 301. maddeden Trkle hakaret ile
suland.
AB Tkiye ile resm mzakereleri 2005'te balattysa da Trkiye'nin btn artlar yerine getirmesi
ok uzun bir zaman alacaktr. Adayl dzenleyen 60.000 sayfalk bir ynetmelik var ve Trkiye
kesin bir ilerleme salasa bile yeliin garantisi yok. Trkiye'nin Bir AB yesi olan Kbrs ile
Gmrk Birlii anlamasn imzalamamas ie zorluk katyor. AB yeliinin btn yelerce kabul
edilmesi ve baz lkelerin konuyu referanduma balamas da...
Avrupa'daki Trkiye muhalifleri reformlarn yava ileyiini fark edip AB yeliine kstek oldular.
Avrupa anayasasn reddeden Fransa ve Hollanda oylar, Trkiye'nin yeliine kar tepkinin en
azndan bir ksmyd. Almanya Babakan Angela Merkel tam yelie gre eksik yanlar olan bir
imtiyazl ortaklk nerirken, Fransa Chumhurbakan Nicolas Sarkozy Trkiye'nin Avrupa'da
yeri yok. iddiasnda bulundu.
Merkel, Sarkozy ve dier kartlar, ilerleyiin eksikliinin Trkiye'nin demokrasisini
baltalayacan, milliyetileri ve orduyu glendireceini ve Trkiye ile Irak Krtleri arasndaki
atma olaslklarn arttracan grp muhalefeti kademe kademe azaltabilirler.
Eyll 2007'de BM Genel Kurulu'nda bir araya geldiklerinde, Sarkozy Erdoan'a Trkiye'nin giriini
desteklediini sylemiti.

MLL DUYU
Irak Unsuru
Trkiye Amerika'nn Irak'taki savana iddetle kar kt. 1 Mart 2003'te TBMM, Amerikan 4.
Piyade Tmeni'nin Irak'a Trkiye zerinden transit geiine tezkere vermeyi beceremeyince TrkAmerikan ilikileri dk bir seviyeye indi. Bush ynetiminin PKK'ya kar harekete geememesi
Trklerdeki Amerikan kartln pompalad. Bugn ABD antipatisi tm zaanlarn en yksek
seviyesinde. Alman Marshall Vakf'nn 2007 tarihli bir anketine gre Trklerin yalnzca %9'u
Ameirka'ya olumlu bakyor.
ou Trk, Amerika'nn byk bir Krdistan kurmak iin gizli gndeme sahip olduuna inanyor.
Kant olarak, PKK'nn ABD'nin Irak'a yerletii 2003'ten sonra kendini yeniden yaplandrma frsat
bulduunu ne sryorlar. Trkiye'deki PKK varlna ek olarak, Trk yetkililer bin kadar
PKK'lnn Irak Krdistan'nda, Kandil dalarnda, Trkiye snrna 50 Km mesafedeki ana
karargh ile birlikte 65 kampta faaliyet iinde olduunu belirtiyor.
Erdoan, hi bir lkenin snrlarnn karsnda istikrarn ve toprak btnln tehdit eden bir
terr rgtne msamaha gsteremeyeceini srarla belitiyor.
Erdoan Beyaz Saray' Ocak 2005'teki ziyaretinde, ABD'yi PKK savalarn serbest brakmakla
eletirdi ve bann bann kurutulmas konusunda bask yapt.
Sonra uyard: Ne gerekiyorsa onu yapmak zorundayz. Gereken gayet aktr."
2007 yaz boyunca 150.000 Trk askeri Irak snrna ylarak PKK'nn belini kracak bir snr tesi
operasyon iin gzda verdi. Sevkiyat ayn zamanda Trkiye'nin Kerkk endiesine dnk bir
sinyaldi. Trkiye, Irak anayasasnn 140. maddesinde ngrlen, 31 Aralk 2007'de Kerkk'n
statsn belirleyecek referanduma kat'iyen kar kyor. Irakl Krtler, 2005'te geici anayasann
son tarih olarak 2007'ye iaret etmesine zlmlerdi. imdi ise, yl sonuna kadar [referandumun]
yaplamayabileceine ve belki de hi yaplamama olaslna daha da zlyorlar. Trk
Genelkurmay kumda bir izgi izmi durumda. Kerkk referandumunu Irak Krdistan'nn
devletlemesinde ileri bir adm olarak gryorlar ve Kerkk referandumunu nlemek iin
kuvvetlerini harekete geireceklerini ifade ediyorlar.
Bu arada ou Krt, nisb zgrlk ve refaha kavumu olan Kzey Irak'taki kardelerine
snrn tesinden zlemle bakyor. Trkiye ve dier lkelerdeki Krtler, Irakl Krtlerin
istedii eyi istiyor. Trkiye, Krdistan Blgesel Hkmetinin PKK'ya kar harekete gemesini
isiyor. Geen 15 yldan bu yana ise, Irakl Krtler ikisi Trk askerlerinin eliinde olmak zere,
PKK ile 3 kez baarsz olarak kar karya geldiler. Irakl Krtler u anda Irak'n blnmesini
krkleyen iddeti nlemekle megul. PKK ile tam yzlemeyi balatacak yeni bir cephe amay
ne KBH, ne de Amerikan kuvvetleri istiyor. Trkiye-Irak Terrle Mcadele Anlamas (28 Eyll
2007) mal ve istihbar zemin oluturmaktadr. Oysa Irak'n, topraklarndaki PKK kamplarndan
szde endie etmekten teye gitmemesi Trkiye'nin isteklerinin ak ara uzanda bir durum. Irakl
mzakereciler Trk askerlerine Irak topraklarnda operasyon yetkisi veren bir anlama maddesini
reddettiler. Dahas, anlama KBH'nin katlm olmakszn mzakere edildi. Erdoan Irak
Hkmetiyle ibirliini glendirmek isteyebilir ama Badat'n blge zerinde yetki sorumluluuna
sahip KBH zerinde ilevsel bir hkm yok. PKK'y hedef alacak bir almada ihtiya duyulacak
olan Mesut Barzani'ye iftiralar atmas, Trkiye'nn karlarna zarar vermektedir. Erdoan'n
dedii gibi; Bunu tek bamza yapamayz. Btn lkeler ibirlii yapmal.
ABD'nin rzas olmakszn byk apl bir asker operasyon yrtmek konusunda
Trkiye'nin cesareti krlm durumda. Amerika, Barzan pemergelerinin Irak gvenlik

MLL DUYU
glerine payanda olmasna feci halde ihtiya duyuyorken, bu uzak bir ihtimal. Bush ynetimi,
Trkiye sabrn tarp Irak Krdistan'n igal etmesin diye ABD, Trkiye ve Irak arasnda
istihbarat paylamn ieren bir l Mekanizma nerdi. 25 Aralk 2006'da (E) General Joe
Ralston (ABD Kara Ordusu) PKK ile mcadele zel temsilcisi olarak atand. 7 grmeden sonra;
Irak Hkmeti ve KBH'nin tepkisizlii, Trklerin inatl ve ABD'nin daha fazla bask
uygulamak istememesi sonucu giriimin bir yere varmayaca ortadayd. Uygulama, Irak Sava
arefesinde Trkiye'nin Amerikan kuvvetlerinin topraklarndan gemesine engel olmasn
unutamam baz Amerikan ordusu mensuplarnca da yavalatld.
Amerikal ve Trk yetkililerin, Trkiye'nin igal tehditlerinin nne geme amal olarak, Temmuz
2007 iin dnlen bir ortaklaa asker operasyon zerinde ihtiyatl grmeler yapt renildi.
Amerikan zel kuvvetlerinin de Trk Ordusu ile birlikte alaca bu gizli eylem, liderlerini ve
komutanlarn ldrerek PKK'y ntrletirme amacn tayordu. Grne gre, sz edilen
operasyon basna szd iin asla gereklemedi.
Daha sonra o ay Trk basn, ABD'nin PKK'y vasta yapp ran kolu PJAK'a ve dier ranl Krt
gruplara ran'la ekime strajesinin bir paras olarak para ve silh gnderdiini duyurdu.
Ama ABD'nin Ankara Bykeliliinin aklamas uydu:
ABD PKK'y terr rgt olarak gryor. Biz PKK'ya silh, ulam veya herhangi bir ey tedarik
etmiyoruz. PKK ile ran veya baki bir konuda grmyoruz ve kadrosuyla da grmyoruz.
Tersine, PKK terrne kar alyoruz ve rgt ve K.Irak ile Avrupa'daki liderlerini tecrit etmeye
urayoruz.

MLL DUYU

BLM III: NMZDEK YOL

Mesut Barzan ve Cell Talaban, 12 aylk bir atekesi tevik iin PKK zerindeki nfuzlarn
kullanmaldr. Bu, Trkiye ve PKK arasndaki restlemenin nne geecek bir souma periyodu
yaratacak, Trkiye'nin reformlarla ilerleyiine izin verecektir. Trkiye bu zaman araln DTP'yi
muhatap olarak kullanarak STT (silhszlandrma, terhis etme, topluma kazandrma) koullarn
tetkik etmek iin de kullanabilir. Trkiye'nin dostlar, iinde AB yelii zerine younlatrlm
konumalarn da olduu siyas destek ve Gneydou'da sosyoekonomik kalknmay destekleyecek
mal yardm temin etmelidir.
Bu raporda aadaki maddeler nerilmektedir:
Reformlarn Tatbiki
Trkiye'nin yeni sivil anayasasn tasarlanmas devam eden bir sre. Bu arada yasa
iyiletirmeleri de devam etmeli. zellikle; Trkl ktlemeyi veya devlet kurumlarn
eletirmeyi saldr sayan TCK 301. maddenin kaldrlmas. fade zgrln kstlayan ve
Krtleri hedef almak iin kullanlagelmi TCK 215, 216, 217 ve 220 ve bunlarla birlikte yine ucu
ak bir terr tarifine mahal veren Terrle Mcadele Kanunu'na da reform gerekmektedir. Esneksiz,
hesapsz ve kat muhafazakr yargy dntrme tedbirleri gereklidir. Kltrel haklar da
geniletilmelidir. Buna devlet yaynlarnda ve devlet okullarnda Krtenin kullanm dahil olmakla
birlikte kamu hizmetleri de gelitirilmelidir. Din zgrlkleri ve aznlk haklarn da gzden
geirmeye ihtiya var.
Ordunun Demokratikletirilmesi
Trkiye'nin kendi topraklarnda faaliyet gsteren terristleri kknden skmesi sorgulanamaz
hakkdr. Ancak, gvenlik gleri evrensel yasal ilkelerle ve uluslararas insan haklar
standartlaryla uyumlu olmaldr. Trkiye'nin silhl kuvvetleri demokratik bir ordu gibi ilev
grmelidir. Ne MGK, ne de TSK, toplu nfus kaydrma veya dman yararlanmasn diye her yeri
dz etme politikasn gtmekte serbest olabilir. Fesat karmak ya da sivil itaatsizlik rgtlemek
iin serseri operasyonlar yrtme, sivillere suikast dzenlemeye su ortakl yaplamaz. Byle
operasyonlar btn bir silhl kuvvetlere gvensizlik, komutanlarna utan verir ve Trkiye'nin
uluslararas itibarna glge drr.
Irak'n Egemenliine Sayg Gsterilmesi
Trkiye, ulusal karlarn KBH ile ibirlii yaparak koruyabilir. Trkiye, Terrle Mcadele
Anlamasnda belirtildii gibi PKK zerindeki basky arttrmak iin Irak Hkmetiyle mal ve
istihbar ibirliine gidebilir. Trkiye'nin Tak Tak (?) petrol yataklar zerinde karlar vardr ve
krl enerji nakil cretleri almaktadr. Trk inaat irketleri Kuzey Irak'ta devam eden ekonomik
gelimede ncelikli olarak yarar salamaktadr. Yansra Trkiye, Irakl Trkmenlerin haklarn
koruyacak ve git gide deikenleen ve slmleen Irak ile arasnda tampon blge olacak Bat
yanls, sekler bir Irak Krdistan'n memnuniyetle karlayacaktr. Nihayet, Trkiye
Kerkk'n KBH'ye katlmasn nleyen abalarn sonlandrmaldr. [Trkiye] itiraz ettike, Irakllar
Kerkk'n stats iin referandum konusunda daha ok srar edecek ve Krdistan Blgesel
Hkmeti Krt olmayan Kerkkllerin haklarn koruyacak yetki paylam
dzenlemelerinden daha da uzaklaacaktr. Kulak arkas isteklerde bulunmak Trkiye'nin
zayf ve etkisiz grnmesne sebep olur.

MLL DUYU
Af Dzenlemelerini Hazrlama
AKP hkmeti kurduunda ve Abdullah Gl Babakan olduunda, milliyetiler ve ordu hkmetin
pimanlk yasas plnn nlemek iin devreye girdiler. imdi, AKP'nin mevcut seim zaferinden
yararlanarak, ihtiyatl bir ekilde PKK'y imdi ve sonuna kadar silh brakp tasfiye olmaya ikna
edecek bir af dzenlemesini ortaya karmasnn tam zaman. Af programnn safhalar halinde
ilemesi gerekir. Ayrcalk ilk olarak, rgte 2002'den sonra katlan PKK'llara tannmaldr.
Ardndan komuta sorumluluu olmayan kadrolar gelmelidir. Interpol'n krmz blten
kartt 134 yksek komutan af iin uygun olmayacaktr fakat, ikamet ettikleri lkelede ve
Cumhurbakan Cell Talaban'nin barndrabileceklerini syledii Irak'ta snma talebinde
bulunabilirler.
Trkler btn PKK yelerinin Trkiye'de yarglanmasn istiyor ve Trkiye'nin uzun bir genel af
tarihi varken bahsi edilen adl uygulamann hazm kolay olmayacaktr. Af dzenlemesi kendi
kaderlerine de iaret etmedike, PKK'l komutanlar adamlarn elde tutmak iin ellerinden geleni
yapacaklardr. Terim de nemlidir: Genel Af tabiri fazla ihtilfl. Bunun yerine Topluma
Kazandrma, STT srecini tanmlamak iin daha ho bir terim olacaktr.

Muhatap Belirleme
PKK'y mzakereci olarak kabul etmek herhangi bir hkmet asndan tahamml edilemez
olduundan DTP yararl bir muhatap olabilir. DTP'nin TBMM'de Krt semene hizmet etmek
zere seilmi 21 vekili var ve yerel ynetimdeki gl temsil durumu [partiye] pazarlkta muhatap
olmak iin gerekli meiyeti salyor. Erdoan DTP'lilere PKK terrn knama arsnda
bulundu. Ancak bu istek ayn zamanda; DTP'nin calan, Kandil grubu, Trkiye'deki PKK'l
gerillalar ve Avrupa'daki Krt diyasporas ile olan, etkili arabulucu olmasn salayan balar
varken, muhataplk potansiyelinin altn oyar. DTP'li parlamenterlerin inanlrlna katkda
bulunmak nemlidir. DTP'li yeler PKK'y knamaya zellikle isteksiz olsalar bile, genel olarak
terr knayarak gven toplayabilirler. Milliyetiler DTP'yi bozguncu yabanclar olarak gryor.
AKP onlara Trkiye'nin demokratikletirilmesinde hakik rol orta muamelesi yaparak durumu
telafi etmelidir. ABD elisi ve dier diplomatik grevliler [DTP'lileri] yksek seviyeden kabul
etmeli ve onlara danmanlk salamal. DTP'nin diyaspora unsuruyla irtibat, Avrupa'da PKK ile
temaslar olduu bilinen Amanya ve Fransa'nn istihbarat mercileriyle glendirilmelidir.
Gerek Aray ve Bar (Uzlama) Sreci
Trkiye, PKK ile atmasndan kalma sorunlu bir miras ile yz yzedir. Bir Gerekler ve
Uzlama Komisyonu (GUK) gven ortamnn inasna yardm edecek, iddet dngsn sona
erdirecektir. Bu ayn zamanda yapann yanna kalmas kltryle de mcadele edecek ve hukuk
dzeninin salamlamasna yardmc olacaktr. Geree ulamak kolay olmayacaktr. oklu
gerekler mevcut. ki tarafn da kendine gre bir aslnda ne oldu tarifi var ve kat ekilde
aslnda kendilerinin [gerekleri] bildii hususunda inandrlm durumdalar. Trkler, atma sonras
safhay beklemek yerine dier lkelerin srncemeli iddet dnemlerinden sonra gei dnemi adl
sistemlerini nasl gelitirdiine almaldrlar. Konuyla ilgili bir uluslaras tecrbe aratrmas
yaplabilir. Bunun iin Trkler keif gezileriyle d lkelere gnderilip GUK (Gerekler ve
Uzlama Komisyonu) uzmanlarn Trkiye'ye getirebilirler. Trkiye iin uygun bir GUK
almasna arlk verilirken, birebir ve az sk istiareler; ve kurulu aamasnda zel
seenekleri deerlendirirken olaylarn kaydn tutup meclis kararnamesiyle bte ve kapsam
belirtilen olaan bir giriim olarak belirli bir dnemi kapsayan bu olaylarn deerlendirilmesini
ngren bir raporun ortaya karlmas ve [bunun zerinden] konsensus grnts serglemenin de
yarar olacaktr.

MLL DUYU
Altyap Yatrmlar
Trkiye u anda 2001 mal krizinden sonra AKP tarafndan uygulanan makro ekonomik
reformlarn hasadn toplamaktadr. Dorudan Yabanc Yatrmndaki (DYY) art gstergelerini
anlatmaya gerek yok. 1980-2003 arasnda DYY sadece 19 milyar Dolar iken, 2006'da 20 milyar
Dolard. Trkiye'nin genel ekonomik refah AKP'nin yol, su gibi alt yap yatrmlar iin kamu
kayna ayrarak, atmaya getirilecek zm ekonomik tabanl olarak yenilemesine msaade
ediyor. Yeni baraj projeleri ekonomik byme iin ucuz elektrik salayacaktr. Ulam
sektrndeki yatrmlar, Diyarbakr Havaalan'nn uluslararas uular karlayacak ekilde
yenilenmesini ierebilir. Ayrca denekler, Trkiye'deki devlet enerji irketinin Gneydou'da
potansiyel enerji kaynaklarnn AR-GE'sine ynelndirilebilir.
Sosyal Refahn Yaylmas
Gneydou'da ek yatrmlar salk ve eitim gibi hizmetleri arttrmakta ve PKK ile atmada
yerlerinden edilmi sivillerin dn ve yeniden yerletirilmesini iane etmede kullanlabilir.
Projeler, yerel toplumda kalknmaya ayak ba olan feodal airet dzenini ortadan kaldrma amacna
hizmet etmelidir. Kadnlar sosyal refahn ykselmesinde ve sivil toplumun glenmesinde hayat bir
rol oynayabilir. Kadnlarn ataerkil dzenin esir edici evlilik ban datmasna yardm edecek
ekilde aba harcanmaldr. Kzlar, onlara daha fazla seenek ve daha iyi ans veren arttrlm
eitim frsatlarndan yararlanabilir. Daha fazla projeyle kadnlarn i bulmas zerinde durulmal.
Yerel kredi eklindeki mal destek kadnlar iin kk lekli endstri yaratr. Krtlerde kalabalk
aileler ve ok eli evlilikler gz nnde bulundurulduunda, nfus plnlama programlarna da
ihtiya var.
Yeniden Entegrasynun (Topluma Kazandrma) Desteklenmesi
Avrupa Blgesel Kalknma Fonu, Avrpa Sosyal Fonu veya Avrupa Tarm Rehberlik ve Garanti
Fonu, AB ve Trkiye Hkmeti bir Bar ve Kalknma Fonuna ortaklaa arka kabilirler. Bu
yardm Kye Dn Programn destekleyebilir ve olaylarda mlkleri yok edilmi ya da
kullanamayacak kadar zarar grm mal sahiplerine tazminat salayabilir. Gneydou'daki illerin
zel ynetim durumlar kaldrlmal ve koruculuk lavedilmelidir. Projeler uluslararas hibe
desteiyle i bulmaya ve ky korucularnn, emekli ayl olan eski ky korucularyla
btnletirilmesine odaklanmal.
Yaratma
Gneydou'daki %30 isizlik oran, tarm ve hayvanclk gibi geleneksel endstrilerin
gelitirilmesiyle azaltlabilir. Gneydou'da, Trkiye'nin Dicle ve Frat rmaklar zerinde bereketli
su kaynaklar ve yeralt su kaynaklar bulunmaktadr ama su kayna ynetimi byk lde
kifayetsiz.
Humusu yok eden Atatrk Baraj'na su aktmak yerine damla sulama yntemi, daha verimli ve
kullanc dostu bir teknoloji olacaktr. Yeni tarm ve tohum retiminin tantm yaplrken, toprak
reformuna lek ekonomisini mmkn klmas iin ok sahipli topraklar da dahil edilebilir. Orta
Dou, tarmsal endstri ve deri rnleri iin hazr bir pazar arz ediyor. Hayvanclkteki yenilikler,
daha verilmli dericiliin devreye sokulmas ve mteriye ulamay hedefleyen retim-datm
stratejilerinin iletilmesiyle baarlabilir. Irak'a Habur'dan baka snr kaplar da almaldr.
Trk jandarmas, dayanksz tketim mallar ve Irak'tan Trkiye'ye gnderilen dier tketim
mallarn tayan kamyomlar bilerek bekletmek yerine hzlandrmal ve ileri Baknal
Gneydou'da yatrm veya ortak giriim dnen iadamlarnn vize ilerine hz vermeli.
Babakanlk bnyesinde kurulacak bir plnlama ofisi ajanslar aras koordinasyonu ilerletecek ve
ulusal ve yerel hkmetler aras ortak almalar kolaylatracaktr, yeni yatrmlarn yolunu
aacaktr.

MLL DUYU

Sopayla Havu Sallamak

PKK zerindeki bask, uluslararas finans ve propaganda altyaps basklanarak arttrlabilir. Bu
balamda Avrpa meneli kurulular ve paravan irketler dikkatle takip edilmeli ve iddeti
destekledikleri grlrse kapatlmal. 25 AB yesi devletin ve Norve ile svire'nin oluturduu
Avrupa Terrle Mcadele Grubu yasad kanunsuz gelirleri soruturmada ba ekmelidir. Terr
eylemlerine kaynak aktarlmasn nlemek iin kurulmu BM Terrle Mcadele Komitesi ise,
PKK'nn paravan irketlerine destek kmasndan phelenilen AB yesi ve dier ye lkelerden
PKK'ya finans salamay durdurmalarn isteyebilir. fade zgrl kayglarn da
dengeleyerek, nefreti ve iddeti kkrtan Avrupa yaynlarnn lisanslar iptal edilebilir.
Trkiye-KBH Ortakln Bytme
Trkiye ve KBH eninde sonunda vazgeilmez ortaklar olacaktr. imdilik, ortak zemin
yakalayarak, belirleyerek gerilimleri azaltabilirler ve gven inas iin admlar atabilirler. Trkiye
Mesut Barzan'yi c gibi gstermeye son vermeli ve grmesi iin zel bir temsilci gndererek
dorudan diplomasi kanaln amaldr. Bu bulumann temeli, Trkiye ile ibirliinin nemini
kavram olan KBH Babakan Neirvan Barzan tarafndan atlabilir. Trkiye ile Irak arasnda
imzalanan Terrle Mcadele Anlamas, ancak ve ancak KBH devrede ise iletilebilir. KBH'nin
PKK lojistiini kstlayamaya yardm etmek iin ataca ok sayda adm mevcut. Kendine ait
olanlarla birlikte Kandil'de PKK kontrol noktalarna geebilir, Erbil'deki havaalanndan yolcularla
PKK'ya transfer edildii sylenen paray yasaklayarak finansal ak drebilir. Mahmur Kamp,
Trkiye orada bulunanlara asker harekt olmakszn geri dn garantisi sunduktan sonra
kapatlabilir. Daha iyi ilikiler gelitimek iin ekonomik balar olmazsa olmazdr ve Trk
firmalarna Irak Krdistan'nda petrol sahalar amak iin ncelikli pay verilmelidir. Buna karlk
Trkiye de ticaret ve yatrm kamlamal, Habur snr kapsndaki gei prosedrlerini
kolaylatrmal ve Irak Krdistan'na yeni snr kaplar amal. Ama, Trk-KBH finansal
karlarn birbirine geirmek ve bu sayede karlkl ibirliinin yararnn altn izmek. ABD ile
KBH arasnda halihazrda yakn bir iliki varken, Amerikal yetkililer Barzan'yi uzlamann
KBH'nin yararna olduu konusunda ikna etmek iin esiz bir pozisyonda bulunmaktalar ve bu
dzenlemelerde araclk stlenebilirler.

eviri Dipnotlar:
i. Alt balklar emir kipiyle yazlmtr.
ii. Yazar, ynetim anlamndaki administration yerine hkmet anlamndaki government
szcnde rapor boyunca srar etmi.
iii. Burada kullanlan repatriate szc daha ok yuvaya dn anlamndadr.
iv. obanlk anlamna gelen shepherding kullanlmtr.
v. Merhametsiz anlamn karlamak zere Atinal Drako'nun Yasalarna atfen draconian
kullanlm.
vi. Halkn Demokrasi Partisi'ne (HADEP) Krt Demokrat Partisi demi...