Professional Documents
Culture Documents
Văn hóa Doanh nghiệp - Trần Ngọc Thêm
Văn hóa Doanh nghiệp - Trần Ngọc Thêm
Văn hóa Doanh nghiệp - Trần Ngọc Thêm
Vn ha Doanh nghip
Kinh doanh l hot ng em li li nhun rt cao. Vit Nam c thnh ng Mt vn
bn li. Trung Hoa cn c thnh ng Nht bn vn li tham vng ca nh doanh
nghip!
Do mc ch ca kinh doanh l kim li hot ng kinh doanh thng li n
tng xu. Trong kinh doanh bun bn: kim li bng hng gi, hng rm, la o,
bun lu, u c, trn thu... Trong kinh doanh sn xut: kim li bng cch khai thc
ba bi ti nguyn thin nhin, gy nhim mi trng, bc lt qu mc ti nguyn
con ngi...
Trong nhn thc chung ca nhiu dn tc, kinh doanh thng i lp vi vn ho.
Vai tr ca vn ho trong kinh doanh
Gn y, ngi ta bt u ni nhiu n vai tr ca vn ho trong kinh doanh.. C hai
l do chnh dn n hin tng ny.
1) L do khch quan: Tro lu hi nhp v ton cu ho vi tc chng mt ko
theo s nht th ho v mi mt v e do nghim trng s sinh tn ca cc nn vn
ho cng nhng bn sc ring ca mi dn tc. Trn phm vi ton th gii xut hin
xu hng cao vn ho, quay tr v vi vn ho dn tc to th cn bng.
2) L do ch quan: S tht bi ca nhiu tp on kinh doanh ln do cch hnh x
phi vn ha, thiu o c.
Tp on Nike b ngi tiu dng M ty chay do s dng lao ng tr em Pakistan
vo vic sn xut bng dng trong gii v ch bng th gii. Vic ty chay c
phiu ca cng ty ny gim t 76 USD nm 1997 xung cn 27 USD nm 2000. Cng
ty phi a ra bn Hin chng v o c i vi cc nh cung ng chu .
Tp on khng l Daewoo ph sn nm 1999 vi s n l 75 t USD. Ch tch v
ngi sng lp Kim Woo-chung t mt nhn vt huyn thoi sau 6 nm trn chy
nc ngoi n 14-6-2005 b bt.
Cc v thm ho v mi trng, nn ra tin, t tham nhng cun vo vng bn bit
bao cng ty v tp on kinh t hng mnh, bit bao chnh khch v c cc ngn hng...
Do vy, ngy nay cc doanh nghip thc thi d mun lm n c uy tn hay ch n
thun mun c uy tn lm n u phi quan tm, hoc ch t l t ra quan tm n
VN HO DOANH NGHIP. Cc hi tho c t chc, cc cu lc b c m ra,
cc trung tm c thnh lp...
Trn y l on trch trong bi ging ca Gio s - Vin s - Tin s khoa hc Trn
Ngc Thm v "Vn ha doanh nghip", ng tp trung nu bt cc vn v VN
HA - CC LOI HNH VN HA - VN HA DOANH NGHIP v i n kt
lun:
xy dng VN HO DOANH NGHIP nh mt h thng gi tr, cn phi xy
dng tng tiu h gi tr ca n, bao gm: vn ho nhn thc, vn ho t chc, vn ho
ng x. Trong mi tiu h y li c cc tiu-tiu h na.
xy dng cc tiu h v tiu-tiu h th cn C nhng g v cn phi LM nhng
g?
Mt th duy nht cn c, l Hiu Bit. Hiu bit cn thit cho vic xy dng vn
VN HA DOANH NGHIP
GS.VS.TSKH.
TRN NGC THM
(i h c Quc gia Tp.HCM)
NI DUNG
Nhp :
: Vn ho v Kinh doanh
I- Vn ho v Vn ho doanh ngh ip
II- Loi
Loi hn
hnh vn ho v Vn ho doanh nghip
Tha y li kt: xy dng mt Vn ho doanh nghip
Nhp :
VN HA VA KINH DOANH
1. Kinh t, kinh doanh, vn ha
F. Engels: hai c im quan trng nht khu bit con ngi vi con vt l lao ng
v ngn ng.
Lao ng = mt loi hot ng hot ng kinh t nhm p ng mt cch ch
ng nhng nhu cu thit thn nht ca con ngi.
Ngn ng = mt loi sn phm sn phm tinh thn nhm lin kt con ngi li
vi nhau, to nn mt x hi.
Lao ng v ngn ng kinh t v x hi = nhng thnh t ca mt thuc tnh
chung nht khu bit con ngi vi con vt = vn ho. Con ngi, mt cch chung nht,
l mt ng vt c vn ho.
Hot ng kinh t phc v cho cc nhu cu ca chnh bn thn mnh.
m rng ra phc v cho cc nhu cu ca nhng ngi khc nhm kim li
gin tip phc v cho cc nhu cu ca ring mnh kinh doanh.
Hnh thc kinh doanh kim li c xa nht l bun bn (ngi Do Thi Ty
Nam , ngi nh Thng ng Bc ). Vic kinh doanh kim li thng qua sn
xut hng ho ch thc s n r v pht t cng vi s ra i ca ch ngha t bn
phng Ty.
Doanh nhn, doanh nghip, kinh doanh l nhng khi nim ch con ngi, t
chc v hot ng gn lin vi s ra i ca kinh t hng ho, kinh t th trng v
mc ch kim li. Ch doanh trong doanh nghip = qun l; ch doanh
trong doanh li = tin li.
Kinh doanh l hot ng em li li nhun rt cao. Vit Nam c thnh ng Mt
vn bn li. Trung Hoa cn c thnh ng Nht bn vn li tham vng ca nh
doanh nghip!
Do mc ch ca kinh doanh l kim li hot ng kinh doanh thng li n
tng xu. Trong kinh doanh bun bn: kim li bng hng gi, hng rm, la o,
bun lu, u c, trn thu... Trong kinh doanh sn xut: kim li bng cch khai thc
I- VN HA VA VN HA DOANH NGHIP
1.1. Khi nim "vn ha"
1.2. Bn c trng c bn ca vn ha
1.3. Nhn din cht vn ho
1.4. Khi nim Vn ho doanh nghip
1.4. Cc chc nng ca vn ho v vn ho doanh nghip
1.5. Cu trc ca vn ho v vn ho doanh nghip
1.2. Bn c trng c bn ca vn ha
1- Tnh h thng ca vn ha
Mi s vt, khi nim quanh ta t thn u l nhng h thng. Tuy nhin, vn ho
nh mt h thng li qu phc tp, n mc tnh hon chnh ca n thng b che lp
bi cc thnh t b phn.
Nhiu nh ngha lu nay coi vn ha nh php cng ca nhng tri thc ri rc t
nhiu lnh vc. nh ngha vn ha ca E.B. Taylor (1871) cng thuc loi ny: vn
ho = mt phc hp bao gm tri thc, tn ngng, ngh thut, o c, lut php,
phong tc.
Do vy, cn thit nhn mnh n TNH H THNG ca vn ha. Cn xem xt
mi gi tr vn ha trong mi quan h mt thit vi nhau. Tnh hon chnh cho php
phn bit mt nn vn ho hon chnh vi mt tp hp ri rc cc gi tr vn ho.
2- Tnh gi tr ca vn ha
Song, khng phi mi h thng u l vn ha m ch c nhng h thng gi tr
mi l vn ha. Vn ha ch cha ci hu ch, ci tt, ci p. N l thc o mc
nhn bn ca con ngi.
Cuc sng l qu trnh tm kim cc gi tr tho mn cc nhu cu. Gi tr l
kt qu thm nh dng tnh ca ch th i vi i tng theo mt hoc mt s
thang nht nh (nh ng-sai, tt-xu, p-xu...).
Vn vt u c tnh hai mt, ng thi cha c ci gi tr v phi gi tr. Ngay c
nhng hin tng tng nh xu xa ti t nht nh ma tu, mi dm, chin tranh, chi
nhau... cng c nhng mt gi tr ca n. V ngay c nhng hin tng tng nh tt
p nht nh thnh tu y hc, thu in... cng c nhng mt phi gi tr ca n.
Do vy, gi tr l khi nim c tnh tng i. N ph thuc vo ch th, khng
gian v thi gian. V vy, mun xc nh c gi tr ca mt s vt (khi nim) th
phi xem xt s vt (khi nim) trong bi cnh khng gian - thi gian - ch th c
th, trong mi tng quan gia mc gi tr v phi gi tr trong n.
Tnh gi tr l c trng quan trng nht gip i su vo bn cht ca khi nim
vn ha. N cho php phn bit vn ha vi ci phi vn ha, v vn ho; phn bit vn
ho thp vi vn ho cao; phn bit vn ho theo ngha hp v vn ho theo ngha rng.
Nh tnh gi tr, ta c c ci nhn bin chng v khch quan trong vic nh gi tnh
gi tr ca s vt, hin tng; trnh c nhng xu hng cc oan ph nhn sch
trn hoc tn dng ht li.
3- Tnh nhn sinh ca vn ha
Vn ha l sn phm ca con ngi. Vn ha v con ngi l hai khi nim
khng tch ri nhau. Con ngi l ch th sng to ra vn ha, ng thi chnh bn
thn con ngi cng l mt sn phm ca vn ha.
Tnh nhn sinh to ra nhng kh nng khng c sn trong bn thn s vt (hin
tng) m c con ngi gn cho p ng cc nhu cu ca con ngi, l gi tr
biu trng. Tnh nhn sinh ko theo tnh biu trng ca vn ho.
Tnh nhn sinh cho php phn bit vn ho vi t nhin. Vn ha l sn phm
trc tip ca con ngi v gin tip ca t nhin. Vn ha l ci t nhin c bin i
bi con ngi, l mt t nhin th hai.
4- Tnh lch s ca vn ha
VN HIN
VN VT
VN MINH
Cha c gi tr vt Thin v gi
cht ln tinh thn tr tinh thn
Thin v gi
tr vt cht
Thin v gi tr
vt cht - k thut
C b dy lch s
C tnh dn tc
C tnh quc t
Gn b nhiu vi
phng ng nng nghip
Gn b nhiu vi
phng Ty th
c trng VH
Chc nng VH
Tnh h thng
T chc x hi
Tnh gi tr
iu chnh x hi
Giao tip
Tnh lch s
Gio dc
10
11
Vn ho
t chc
Vn ho
ng x
T chc i sng tp th
ng x vi MT x hi
ng x vi MT t nhin
ng x vi MT t nhin ni c tr, vi
ngun nguyn nhin liu
PHNG TY
ng Nam
Ty - Bc
T nhin
Nng-nc
Lnh-kh
T nhin
a hnh
Phc tp
Tho nguyn
a hnh
Kinh t
Trng trt
Chn nui
nh c
Du c
Li sng
Kinh t
Li sng
12
Kinh t
Thng nghip
TC x hi
Nng thn
nh c
Li sng
th
TC x hi
Kinh t
Cng nghip
Thnh tu
Vn ha
Vn minh
Thnh tu
VH gc nng nghip
VH gc du mc
VN HO TRNG TNH
VN HO TRNG NG
Cuc sng
VN & ng Nam
thc vt & trng trt
Phng Ty
ng vt & chn nui
Ngh thut
Tn gio
Phong tc
Hi cu ma
Ting Vit c my chc t ch
la: m, la, r, rm; ng,
cm, thc, go, cm, tru, tm,
cm, xi, cho, bng...
Ngn ng
Hi chn b
Ch A Latinh & (alpha) Hylp
u c ngun gc t hnh u b
Phng ng
Phng Ty
13
VH ng x vi
MT t nhin
VH
nhn
thc
VH t
chc
cng
ng
Li t
duy
Chun
gi tr
Thin v m: a n nh;
trng tnh, trng c
Tnh
cch
Cch
thc
VH ng x vi
MT x hi
Tiu ch
Loi hnh
VH TRNG TNH
(gc nng nghip)
VH TRNG NG
(gc du mc)
14
VNG VN HO
LOI HNH VN HO
1. Vng ng Nam
1. LH trng tnh
2. Vng
chuyn
tip
2. LH
trung
gian
3. LH trng ng
Lnh vc
Li t
duy
LHVH trng ng
H gi
tr
Tnh
cch
T.chc
x hi
Trng c Danh ln Li
VH ng x vi
MT x hi
Tiu ch
Loi hnh
VH TRNG TNH
(gc nng nghip)
VH TRNG NG
(gc du mc)
15
16
17
th: Thng nhn qu l giu c, trm tht khng bng!. Nh giu c, thng nhn
c xu hng tu rung gi ca v thm nhp vo tng lp quan li (bng cch kt
giao vi quan li, thng qua thi c m bc vo quan trng, v b tin ra mua chc
tc). n thi Minh Thanh, trong quan li thm ch c quan nim rng kt giao c
vi thng nhn l iu vinh d; nhiu quan li tr thc b nghip Nho i bun.
Hnh thnh mt tng lp thng Nho (), vn ho kinh doanh c ch trng
xy dng v tng kt.
Nh vy th Trung Hoa v ng Bc , tuy khuynh hng ch o l trng
Danh hn Li, nhng trong lch s ch c mt thi k di 9 th k (t tk. III trCN n
tk. VI sCN) l c hin tng ngh kinh doanh b chn p, cn trc v sau th
thng nghip u pht trin mnh. Vo thi Xun Thu v thi Minh-Thanh, thm ch
cn ph bin hin tng t quan b hc i bun. Ngha l nhn chung th tiu vng
ng Bc, Danh v Li gn nh c coi trng ngang nhau. Vn ho doanh nghip
hnh thnh v c ch trng.
4. Ch c vng ng Nam, do c truyn thng vn ho nng nghip in hnh,
ngi dn ch sng trong nhng lng x vi vi ba trm h dn, con ngi coi trng
Danh (a v trong cng ng) hn Li; trong sut lch s, mng li th rt o ut
v ngh kinh doanh th thc s km pht trin.
Kinh t hng ho vi th trng v mc ch kim li l sn phm ca loi hnh vn
ho phi tnh (trng ng v trung gian), ca vng vn ho phng Ty v vng chuyn
tip. Loi hnh vn ho trng tnh gc nng nghip (vng ng Nam) khng c truyn
thng kinh doanh.
Trong quan nim dn gian, ngh bun l ngh nguy him (Lm bn vi sng giang
mt c quang ln gnh), vt v (Nm t hng hng hn nm ging hng c),
khng c phc, c y nhng ri li s c lc trng tay (Bun tu bun b khng
bng n d h tin; Bun thu bun v chng h tin; Bun Ng bun Tu khng
giu bng h tin).
Cn thng nhn th mang nhiu nt xu nh gian xo, tham lam (truyn Ci cn
thu ngn, tc ng: Tht th cng th li tru...; Li tru li ln li b, trong ba anh
y ch nghe anh no...); hm ca (truyn Thch Sng cn thiu m kho); ho sc
(truyn S tch con mui, Ngi n b b vu oan); c c (truyn Thch Sanh). Bi
vy m ngh bun b khinh ght thc s, coi thng thc s: i bun ni ngay khng
bng i cy ni di; Em i ng ly qun bun, Khi vui n khi bun n i...
Tnh cm thng yu nu c th ngi bnh dn ch dnh cho nhng ngi ph n
bun bn nh, ly cng lm li, tn to nui chng (u hm h h vi chng, Na
m v sng gnh gng nui con; Con gi ln i, m bo y ny, Hc bun hc bn
cho ty ngi ta, Con ng hc thi chua ngoa, H hng ght b, ngi ta ch ci...).
Ch t khi tip nhn nh hng phng Ty, v ch vng t mi Nam B th mi
manh nha hnh thnh li ngh thng thong: o no vui bng o i bun, Xung b
ln ngun go ch nc sng.
c trng ca bn vng v tiu vng trong quan h vi kinh doanh v vn ho
doanh nghip c th tng kt trong bng sau:
c trng
Vng/Loi hnh
Mg
li
th
Trng
Li
Trng
Danh
Vn
ho
DN
18
TVg Ty Nam / LH
trung gian trng tm linh
Vg phng Ty / LH
trng ng
TVg ng Bc / LH
trung gian trng th tc
Vg ng Nam / LH
trng tnh
19
DNG, NG
Th tc
Lng x
Dn tc
C
tn
tnh ng nht
cao hn
B lc
th
Quc gia
C kh nng bo tn tt
Mn
Mnh v VN HA
HA
Mn
Mnh v VN MINH
20
sn xut cng nghip th giao lu rng hn, d thay i hn, do vy pht trin nhanh
hn, d ng ha k khc nhng cng d b k khc ng ha.
Mi doanh nghip c th t nh gi xem mnh ang mc no: nu doanh nghip
ang l mt cng ng n nh nhng t nng ng, lm n km th cn phi b sung
nhng nhn t mi, tng cng tnh a dng. Ngc li, nu doanh nghip ang lm n
rt tt, nhng c phn phiu lu, thiu n nh th cn phi tng cng tnh ng nht
m bo bn vng cho s pht trin.
3. Vn Li v Ngha trong Vn ho doanh nghip
Trong Danh v Li, lm kinh doanh l t Li ln hng u.
Khi t Li ln hng u, s ny sinh vn v mi quan h gia Li v Ngha,
tc l vn v mi quan h gia giu c v o c. chnh l cu hi thng trc,
nhc nhi nht trong hot ng ca doanh nhn, doanh nghip. Cng l cu hi mang
tnh quyt nh v vn ho doanh nghip.
Mi nhn, c th ngh rng y c mt nghch l: mt khi l t Li ln hng
u th mi th khc u t ng xung hng th hai, nh vy khng cn c g phi
bn v quan h gia Li v Ngha, vy ti sao cn t ra vn ny? S d nh vy l
v, nh trn (nhp ) c ni, do chy theo Li v coi thng Ngha (o c, vn
ho) cho nn c khng t i doanh nghip ph sn. Ngha l vn quan h gia
Li v Ngha c t ra trc ht chnh l v c c Li nhiu hn, tc l v mc
li ch ca chnh cc doanh nghip.
Khng T trong Lun ng c cu ni ni ting v Ngha v Li: Qun t d
ngha, tiu nhn d li, Nguyn Hin L dch l Ngi qun t hiu r v Ngha, k
tiu nhn hiu r v Li. T cu ny, ngi ta thng hiu sai rng Khng T ch
trng trng Ngha khinh Li. Thc ra, Khng T rt coi trng Li. Tng truyn,
ngi mun c Khng T nhn lm hc tr phi c 10 xu tht kh lm l nhp mn
em np. n ca ng, go phi ngon, rau phi ti; tht nu nm mm mui khng
va ng khng n.
ng tng ni Ph qu m c th cu c th d lm k cm roi nh xe hu
ngi, ta cng lm (Ph qu nhi kh cu d, tuy chp tin chi s, ng dic vi ch).
ca Khng T trong cu Qun t d ngha, tiu nhn d li phi hiu l: lng hm
li th ai cng c, nhng ngi qun t, n c chi phi bi ngha, cn k tiu
nhn, n ch c chi phi bi chnh n m thi. mt ch khc, Khng T ni:
Lm iu bt ngha m c giu sang th ta coi nh my ni (Bt ngha nhi ph th
qu, ng nh ph vn).
Nh vy, trong kinh doanh kim li m t Li ln hng u th vn ch l tm
nhn ca k tiu nhn. Trong kinh doanh kim li m t Ngha ln hng u th mi l
tm nhn ca ngi qun t.
Trong lch s thng nghip Trung Hoa, khng ai a mu tc tr v c gan kinh
doanh ln bng L Bt Vi, ngi m thu nh, bt c d phi chn con ng giu
trc sang sau. Trong vic bun bn, ng khng t mt th on no, bun gian bn
ln, h c li l lm; nng li nh tnh, ngay c v cng ch coi nh mn hng; u c
tch tr bt c ci g c kh nng sinh li... Nh bit u t vo th hng him l D
Nhn m L tr thnh tha tng nc Tn, nh th on m a c con mnh ln
ngi hong . Nhng kt qu li b chnh nhng k bt nhn do mnh a vo nh
Lao i, L T hi li n mc mt ht, phi ung thuc c t vn.
21
Thay li kt:
XY DNG MT VN HOA DOANH NGHIP
T nhng iu trnh by trn, c th rt ra rng: xy dng VN HO DOANH
NGHIP nh mt h thng gi tr, cn phi xy dng tng tiu h gi tr ca n, bao
gm: vn ho nhn thc, vn ho t chc, vn ho ng x. Trong mi tiu h y li c
cc tiu-tiu h na.
xy dng cc tiu h v tiu-tiu h th cn C nhng g v cn phi LM
nhng g?
Mt th duy nht cn c, l Hiu Bit. Hiu bit cn thit cho vic xy dng
vn ho doanh nghip, theo chng ti, gm t nht l bn loi tri thc sau:
Th nht, l nhng tri thc v quy lut chung v vn ho.
Th hai, l nhng tri thc v lch s v thnh tu ca cc loi hnh vn ho
doanh nghip, c bit l loi hnh vn ho doanh nghip ng Bc (Trung Quc,
Nht Bn, Triu Tin).
Th ba, l nhng tri thc v vn ho v truyn thng vn ho doanh nghip Vit
Nam.
Th t, nu doanh nghip l a quc gia, th cn cn phi c hiu bit v vn ho
v truyn thng vn ho doanh nghip ca tt c cc quc gia thnh vin na.
Sau khi c bn loi tri thc trn, qu trnh xy dng vn ho doanh nghip cn
lm phi kinh qua nm bc: suy ngm sng to trng cu c kt ph bin.
22
23